Prof dr. Renger Witkamp

Nutrition and Pharmacology

@rengerwitkamp

Micronutriënten vanuit fysiologischperspectief

-Wanneer is suppletie wenselijk?-

2

..Nutrition became a science through the discovery of the vitamins. The approach there was strictly reductionist. Diseases like scurvy, beri-beri and rickets were traced back to a single substance in foods which in small amounts prevented or cured the disease…

Martijn Katan,“In praise of nutrients”, afscheidsrede 2011

3

.. de infuusvloeistof bevat de essentiële bestanddelen van een normale voeding: 16 aminozuren, 13 vitamines, 6 mineralen, 9 sporenelementen, een flinke dosis glucose en vet met daarin de essentiële omega-3 en omega-6 vetzuren. Dat zijn samen 48* bestanddelen, en daar kan het lichaam van leven…

(over een patiënt van het AMC zonder functioneel darmkanaal die al 25 jaar uitsluitend via een infuus wordt gevoed) Martijn Katan, “Voedsel componeren”, NRC 2010

* En misschien nog wel minder

(aminozuren)

Kernpunten van mijn verhaal (1)

• Voeding is geen farma

• Voedingssupplementen zijn primair bedoeld voor een optimaal fysiologisch functioneren en verbeteren van de gezondheid

• In geval van deficiënties kan toedienen van specifieke nutriënten zinvol zijn. Het wetenschappelijk aantonen van “gezondheidsverbetering” blijft een enorme uitdaging

Kernpunten van mijn verhaal (2)

• Klassieke biomerkers voor ziekte en RCTs zijn hier niet/nauwelijks bruikbaar

• Individuele homeostase en fenotypische flexibiliteit zijn leidend: terug naar de biologie van voedsel en voeding

• Focus op doelgroepen en individuele behoeften

Food supplements: (EU) definition and

scope

oDirective 2002/46/EC : “foodstuffs the purpose of which is to supplement

the normal diet and which are concentrated sources of nutrients or other substances with a nutritional or physiological effect, alone or in combination, marketed in dose form, namely forms such as capsules,

pastilles, tablets, pills .. etc ”

➢…correct nutritional deficiencies

…maintain an adequate intake of certain nutrients

…to support specific physiological functions

➢…no medicinal products, no pharmacological, immunological or metabolic action. Not intended to treat or prevent diseases in humans or to modify physiological functions.

Let“laat uw voeding uw medicijn zijn en

uw medicijn uw voeding”

Heb ik dat ooit gezegd ? Sorry,

maar ik kan me dat niet herinneren*

..en overigens ben ik het er ook niet

mee eens !

* Cardenas, E-SPEN Journal 8 (2013) e260ee262

Dosis

Dosis-effect relatie farmacon

Dosis

Dosis-effect relatie nutriënt

homeostase

Correctie van deficiënties

Toxiciteit, maar ookFarmacologisch

gebruik

Dosis

Moet ik hier iets doen ?

Of hier ?

Voeding en homeostase

Meetbare deficienties: er is vaak meer aan

de hand

En het is ook niet altijd wat het lijkt..

13

Effect of 90 minute bicycle ergometer test (70% VO2max) between 11:00 and 12:30 vs rest on total Mg plasma levels

Terink et al., Int J Sport Nutr Exerc Metab, 2017

… voedingskundig niet te verdedigen… maatschappelijk niet geaccepteerd … geen duurzaam business model !

Inspelen op excuus-Truus of bezorgde consument

Rationeel en realistisch gebruik

•De relatie tussen voeding en nutriënt inname is verstoord door de brede beschikbaarheid van goedkope “lege“ calorieën.

• Veel mensen halen de aanbevelingen niet

•Ondervoeding blijft een (wereldwijd-) probleem

•De populatie is zeer divers. Wie/wat is normaal en wie is helemaal gezond ?

• Specifieke omstandigheden (bijvoorbeeld chronisch gebruik van medicatie en polyfarmacie) brengen andere behoefte met zich mee

Het dagmenu van mevrouw J.

• Zwangeren (..en beide partners voorafgaand aan de conceptie)

• Baby's en zuigelingen

• Adolescenten (?)

• Ouderen in het algemeen

• Chronische gebruikers van specifieke- en (vooral) verschillende geneesmiddelen naast elkaar (polyfarmacie)

• Personen die bariatrische ingrepen hebben ondergaan

• Personen met maag-darm problemen en andere (chronische-) ziekten

• Specifieke eetgewoontes (vegetariërs en veganisten etc.)

• (sub-)Topsporters

……..

Speciale (risico-) groepen - voorbeelden

• Nieuwe concepten voor “beneficial physiologicaleffect”

• Dynamisch en meetbaar begrip “gezondheid”

• Multi-component benadering

• Alternatieven voor RCTs

Het fysiologische perspectief van (verbeterde-) gezondheid

Product should have a beneficial physiologicaleffect, or …(for reduction of disease risk claims) product should cause a reduction (or beneficial alteration) of a risk factor for the development of a human disease…

•Multi-dimensioneel

• Niet scherp begrensd

• Individueel bepaald en subjectief beleefd

• Dynamisch en tijdsafhankelijk

Gezondheid is…..

Health is a state of complete physical, mental and social well-being and not merely the absence of disease or infirmity.

The ability to adapt*

* The ability to adapt and to self-manage (Huber et al., BMJ, 2011)

Meten van fysiologische “gezondheid”

• Focus op processen ipv enkelvoudige

parameters

• Meten van tijdsverloop en dynamiek

• Veerkracht als indicator

• Nieuwe study-designs nodig, zoals n-1

Gerandomiseerd onderzoek met controlegroep

(RCT)

22

Steekproefuit Populatie

Behandeling A

Behandeling B

randomisatie

POPULATIE

Uitkomst

Uitkomst

N=1 studie-opzet

23

Zie ook : https://www.youtube.com/watch?v=TcRJM4Rlgws

http://hd2i.org/blog/2016/10/07/clinical-studies-precision-medicine-2.html

24

Meten buiten het lab onder realistische omstandigheden

Een paar conclusies:

25

•Voeding is geen farma (en voedingssupplementen geen medicijnen)

•De mens is geco-evolueerd met voedsel, niet met afzonderlijke nutriënten

•RCTs hebben geen toekomst in het voedingsonderzoek

•Fysiologisch onderbouwd suppleren kan zinvol zijn

•Focus op doelgroepen en indien mogelijk op individuele behoeften