maswavleblis wigniold.eqe.ge/uploads/grifireba/grifirebulebi_2012/... · qimiis, rogorc sagnis...

qimia

VIII

maswavleblis wigni

manana vardiaSvili

gamomcemloba inteleqtiTbilisi 2012

grifi mieniWa 2012 wels ssip ganaTlebis xarisxis ganviTarebis

erovnuli centris (brZaneba # 375, 18. 05. 2012) mier

manana vardiaSvili

q i m i a V I I I

maswavleblis wigni

gamomcemloba inteleqti

Tbilisi 2012

Manana Vardiashvili

CHEMISTRY VIII

Teacher's Book

INTELEKTI Publishers

Tbilisi 2012

© manana vardiaSvili, 2012

© gamomcemloba `inteleqti~, 2012

ISBN 978-9941-439-30-8

gamomcemloba inteleqtiTbilisi, ilia WavWavaZis gamziri #5225-05-22, 5(99) 55-66-54faqsi: 225-05-22elfosta: [email protected] vebgverdi: www.intelekti.ge

3

sarCevi

qimiis, rogorc sagnis swavlebis specifika. qimiis saxelmZRvanelos Sedgenis meToduri orientirebi. saxelmZRvanelos daniSnuleba ....................4moswavleTa motivireba gakveTilze ...................................................................7saxelmZRvanelos struqtura ................................................................................7samuSao rveulis struqtura ................................................................................8gakveTilis dagegmvis zogadi principebi. saswavlo masalis war modgenis fazebis axsna-ganmarteba .......................................................................................8rekomendaciebi moswavleTa SefasebisaTvis ........................................................9aqtivobis Sefasebis nimuSebi ..............................................................................12swavlebis zogierTi Tanamedrove strategiis mokle mimoxilva ....................13strategia Venn-is diagrama .................................................................................16problemuri Txroba .............................................................................................17kritikul azrovnebaze gamiznuli gakveTilis dagegmva ..................................18raze unda vifiqroT gakveTilis dawyebamde ...................................................18ra saxis SekiTxva davsavT ....................................................................................19rogor gamovikiTxoT gakveTili .........................................................................19rogor davgegmoT gakveTili ..............................................................................20ganmaviTarebeli swavleba da ganmaviTarebeli Sefaseba .................................21proeqtiT swavlebis forma .................................................................................24moswavleebTan diferencirebuli muSaoba ........................................................27zogierTi miTiTeba moswavleTa jgufuri muSaobis Sesaxeb ...........................28rekomendaciebi moswavleTa testuri SefasebisaTvis ......................................29sakontrolo werebis Sesaxeb ...............................................................................29standarti .............................................................................................................30Sinaarsisa da miznebis ruka ................................................................................36saxelmZRvaneloSi mocemuli kiTxvebisa da savarjiSoebis pasuxebi ..............75

4

qimiis, rogorc sagnis swavlebis specifika. qimiis saxelmZRvanelos Sedgenis meToduri orientirebi. saxelmZRvanelos daniSnuleba

saxelmZRvanelos Sinaarsi gansazRvrulia sabunebismetyvelo ganaTlebis miznebiTa da standartiT gaTvaliswinebuli mimdinare da saboloo misaRwevi SedegebiT, pedagogikis ZiriTadi didaqtikuri principebis (sistematizaciis da Tanmimdevrulobis, Segnebulobisa da aqtiurobis, TvalsaCinoobis) Sesabamisad. es yvelaferi ki emsaxureba umTavresi didaqtikuri principis ganxorcielebas _ moswavleTa mier codnis damoukideblad mopovebis unaris formirebas.

saxelmZRvanelos Sinaarsi maswavlebels aZlevs saswavlo procesis imgvarad warmarTvis saSualebas, romelic iTvaliswinebs codnis aTvisebis fsi qo logiur kanonzomierebebs. igi xels uwyobs moswavleTa damoukidebeli SemecnebiTi saqmianobis organizebas, romlis drosac TiToeuli moswavle gakveTilze TavisTvis gaakeTebs patara aRmoCenas, kidev erT nabijs gadadgams ganviTarebis gzaze. sakuTari mixvedriloba, daskvna, aRmoCena moswavles kmayofilebas aniWebs, rac aRvivebs interess ara mxolod sagnisadmi, aramed pirvel rigSi Semecnebis procesisadmi. aseT SemTxvevaSi moswavle Tavs grZnobs moazrovned, sakuTari gonebiT, faqtebze dakvirvebiT akeTebs daskvnebs, xvews da iviTarebs inteleqtualur SesaZleblobebs.

saxelmZRvanelo orientirebulia kvleviTi unar-Cvevebis formirebaze. `kvleviTi unari~ krebiTi cnebaa da aerTianebs unarebis garkveul jgufs. mniSvnelovania iseTi unarebis formireba da ganviTareba, rogoricaa: klasificirebis, Sedarebis, cnebis ZiriTadi niSnebis gamoyofis, sistematizaciis, abstragirebis, dakvirvebis, eqsperimentis Catarebisa da Sedegebis gaanalizebis, daskvnis gamotanis, Sedegebis TvalsaCinod warmodgenis, informaciis mokled da zustad reziumirebis, informaciis struqturirebis unari.

cnebiTi azrovnebis procesi dakavSirebulia realuri movlenebis arsis gagebasTan. arsi ki arasodes devs zedapirze. mis Sesacnobad kvleva-Ziebaa saWiro. amitom saswavlo masala isea SerCeuli, rom xels uwyobs cnebis gaazrebas da saTanado unar-Cvevebis formirebas da amave dros Seesabameba moswavlis asakobrivad gansazRvrul gonebriv SesaZleblobebs.

masala agebulia bunebrivi, logikuri TanmimdevrobiT; dawerilia sadad da sainteresod, martivi da gasagebi eniT.

aseTi midgoma qmnis samoRvaweo garemos, xels uwyobs azrovnebis ganviTarebas, aZlierebs Segnebulobas, aRvivebs swavlisadmi interess. ikveTeba is garemoebac, rom codna, romelic moswavlem skolaSi SeiZina, SeiZleba uaxloes momavalSi dazustdes, an sulac Seicvalos. amitom,

5

yovelTvis mzad unda iyos saimisod, rom gadaxedos Tavis codnasa da Sexedulebebs, iyos drois adekvaturi.

moswavle ecnoba aRsaqmelad advil, mcire raodenobis mkafio da dasamaxsovrebeli faqtebisagan Sedgenil masalas, romelic Tavisufalia informaciuli ‘xmaurisagan~. axali masala dakavSirebulia moswavlis cnobierebaSi ukve arsebul codnasa da gamocdilebasTan.

SinaarsSi mravladaa cxovrebiseuli magaliTebi. es, erTis mxriv, aRZravs damatebiT motivacias, meores mxriv ki moswavles gamoumuSavebs cnobier damokidebulebas garemoSi mimdinare procesebisadmi. moswavlisaTvis nacnobi da gasagebi magaliTebis ganxilva ganawyobs mas meti gulisyuriT daakvirdes garesamyaros, dafiqrdes mis arsze, im mizezebze, romlebic garemoSi iwvevs cvlilebebs, gaanalizos pirobebi, romlebic xels uwyobs an uSlis am cvlilebebs.

moswavleTa damoukidebeli-SemecnebiTi saqmianobis organizebas, unar-Cvevebis formirebas da ganviTarebas saxelmZRvaneloSi uzrunvelyofs mravalferovani didaqtikuri masala, rogorc Sidateqstobrivi, ise paragrafis bolos mocemuli savarjiSoebis saxiT.

paragrafis bolos davalebebi dalagebulia sirTulis mixedviT, maT umravlesobas aqvs SemoqmedebiTi xasiaTi, uzrunvelyofilia aqtivobebis monacvleoba: weriTi davaleba, praqtikuli samuSao, kiTxvaze pasuxi, dakvirveba, cda, debatebi, ganxiluli procesis amsaxveli Canaxatis gakeTeba, an piriqiT, suraTze mocemuli procesisaTvis komentaris gakeTeba, prezentacia da sxva.

yoveli davalebisaTvis gansazRvrulia, moswavleTa muSaobis romeli formaa ufro efeqturi (individualuri, wyvilebad, jgufebad), rac saxelmZRvaneloSi miTiTebulia garkveuli aRniSvniT.

yvela davaleba formulirebulia mkafiod da garkveviT, mis Sesasruleblad saWiro yvela miTiTebiT. davalebebi kategorizebulia xuTi mimarTulebiT, rac ganWolavs saxelmZRvanelos Tavidan bolomde:

1) davalebebi, romelTa Sesrulebis procesSi moswavle iZens axal codnasa da unarebs;

2) davalebebi, romelTa mixedviTac SeZenili codnisa da unar-Cvevebis bazaze akeTebs aRmoCenas;

3) davalebebi, romlebic iTvaliswinebs ukve nacnobi ideebis, codnisa da unar-Cvevebis gamoyenebas axal situaciaSi;

4) praqtikuli savarjiSoebi, romelTa mizania codnisa da unarebis ganmtkiceba;

5) codnisa da unar-Cvevebis gameoreba garkveuli drois Semdeg.

saxelmZRvaneloSi aris TvalsaCino masala sqemebis, cxrilebis, grafikebis, fotomasalisa da naxatebis saxiT.

saxelmZRvanelos Sinaarsi da dizaini emociuria. emociis fonze umjobesdeba axlis gageba da aTviseba. aseT fons uzrunvelyofs ‘moulodneli svla~, originaluri CanarTi, iumoristuli Ganaxati, da sxv.

6

meTodika, romelic saxelmZRvanelos SinaarsiTa da struqturiT ganisazRvreba, gamoirCeva Tavisi damokratiuli arsiT, gamsWvalulia moswavlisadmi siyvaruliTa da pativiscemiT, mimarTulia mis mxardasaWerad da dasaxmareblad, optimisturadaa ganwyobili moswavlis SesaZ leb lobebisadmi, uaryofs yovelgvar Zaldatanebas. saxelmZRvanelo xels Seuwyobs gakveTilze iseTi pedagogiuri teqnikis realizebas, romelic maswavlebelsa da moswavleebs Soris daamyarebs Tanasworobis, partniorobis, subieqt-subieqturi damokidebulebas, Seqmnis warmatebis xelSemwyob situacias.

faqtobrivad, yoveli paragrafis Sinaarsi da struqtura maswavleb-els karnaxobs gakveTilis iseT models, romelic xasiaTdeba teqnolo-giurobiT. es imas niSnavs, rom zedmiwevniTaa gawerili maswavleblisa da gansakuTrebiT moswavlis qmedebebi, aqtivobebi da rac mTavaria, moswavlis yoveli qmedeba mTavrdeba konkretuli SedegiT

masalis mowodebis ZiriTadi meToduri orientiria problemuri Txroba.Sin da gakveTilze Catarebuli cdebis Sedegebis analiziT, arsebuli codnis

safuZvelze, mosalodneli Sedegebis prognozirebiT, logikuri dasabuTebiT nabij-nabij mivdivarT yovel axal cnebamde da debulebamde.

gakveTilze cdebis Catarebisas, winaswar vkiTxoT moswavleebs, ra Sedegs moelian isini. cxadia, klasSi iqneba azrTa sxvadasxvaoba, xSirad ramdenime alternatiuli pasuxia. moswavleebs ainteresebs vis mosazrebebs daadasturebs cda _ am gziT interesi Casaxulia da motivaciac arsebobs, umravles SemTxvevaSi axali masalis ganxilva cdis saSualebiT mimdinareobs.

cdis Catarebis Semdeg sasurvelia gaimarTos diskusia _ ra Sedegebi miviReT cdis Semdeg da ra daskvna gamomdinareobs.

axali masala moswavleebs mivawodoT etapobrivad, cnebebi TandaTan SemovitanoT. saxelmZRvanelos yovel paragrafSi TiToeuli cnebis ganxilvas mosdevs misi praqtikuli ganmtkiceba Sidateqsturi davalebebis saxiT. Tumca zogierT SemTxvevaSi Sidateqsturi davaleba problemebze dafuZnebul SekiTxvas Seicavs, romelic samotivacio masalaa axal cnebebis ganxilvaze gadasasvlelad.

umravles SemTxvevaSi paragrafis teqstSi etapebi gamoyofilia Sidateqsturi davalebebiT.

saxelmZRvanelos axlavs samuSao rveuli, romelSic mocemulia Sidateqsturi davalebebi da is samuSao, rac moswavlem gakveTilze unda Seasrulos. samuSao rveuli saSualebas gvaZlevs, rom moswavle mudmivad CarTuli iyos sagakveTilo procesSi.

moswavle samuSao rveulSi pasuxebs afiqsirebs werilobiT, rac xels uwyobs sakiTxis ufro Rrmad gaazrebas da xangrZlivad damaxsovrebas.

samuSao rveulSi aris Tavisufali adgili rubrikiT `SeasruleT paragrafis bolos mocemuli davalebebi~, sadac moswavle imuSavebs rogorc klasSi. aseve Seasrulebs saSinao davalebebsac.

samuSao rveulSi Cawers agreTve rogor Seasrula saSinao cda, upasuxebs saSinao cdasTan dakavSirebul SekiTxvebs. moswavleTa codnis Semowmeba da Semajamebeli samuSaoebis Catareba SegviZlia testuri davalebebis krebuliT, sadac TiToeul Semajamebeli samuSaosTvis (sakontrolo werisaTvis) testuri

7

davalebebis sam-sami variantia mocemuli. testuri davalebebi gaTvlilia imdeni Semajamebeli samuSaosaTvis, ramdeni Semajamebeli samuSaoc unda Catardes mocemul klasSi wlis ganmavlobaSi.

rogori daxvewilic ar unda iyos saxelmZRvanelo, ra Tanamedrove meTodebiTac ar unda vaswavloT maT, ra didi profesionalebic unda viyoT, yovelTvis iqnebian Zlieri da SedarebiT susti moswavleebi. SedarebiT ZlierebisaTvis SeiZleba davalebebi SevarCioT amocanaTa krebulidan, sadac sxvadasxva tipis da sirTulis amocanebi da savarjiSoebia.

saxelmZRvanelos axlavs maswavleblis wigni, sadac mocemulia stan-darti, Sinaarsisa da miznebis ruka, tipuri gakveTilis scenarebi, zo-gierTi Tanamedrove meTodikis mimoxilva, saxelmZRvaneloSi mocemuli davalebebis pasuxebi ganmartebebiT.

moswavleTa motivireba gakveTilze

moswavleTa motivireba niSnavs ganxiluli masalis sasargeblod iseTi ar-gumentebis moyvanas, mis iseT interpretacias, rom moswavle ganawyos axali masalis Sesaswavlad.

moswavleTa motivireba SesaZlebelia sxvadasxva xerxiT. yoveli paragrafi saxelmRvaneloSi iwyeba samotivacio masaliT. es SeiZleba iyos damaintrige-beli Sesavali, istoriuli faqti, cda, problemuri SekiTxva, ilustracia, ST-ambeWdavi statistikuri monacemebi da sxva.

Semdeg paragrafi grZeldeba ZiriTad cnebebze saubriT. umravles SemTxveva-Si isini asruleben kvleviT samuSaos _ atarebel cdas, an aanalizeben infor-macias Sidateqturi davalebebiT _ es Sinaarsis realizebis stadiaa. am dros _ moswavleebi muSaoben am wyvilebad, an jgufurad. resursi ki ZiriTadad aris paragrafis teqsti, ilustracia, qimiuri formulebi, reaqciaTa tolobebi, grafikebi cxrilebi, samuSao rveuli.

Sinaarsis realizebis Semdeg ganvixilavT paragrafis bolos mocemul dava-lebebs, romelic emsaxureba masalis ganvrcobas, refleqsias.

saxelmZRvanelos struqtura

saxelmZRvanelos Sinaarsi dayofilia Tavebad, Tavebi dayofilia para-grafebad.

yoveli Tavis dasawyisSi miTiTebulia Tu ra Sedegs miaRwevs moswavle cod-nis SeZenisa da unarebis ganviTarebis TvalsazrisiT am Tavis Seswavlis Semdeg.

yovel paragrafs aqvs saTauri, romliTac gacxadebulia paragrafSi ganxi-luli sakiTxebis ZiriTadi idea.

yoveli paragrafi iwyeba samotivacio masaliT, grZeldeba Sinaarsis realize-bisaTvis saWiro informaciiTa da Sesabamisi aqtivobebiT. paragrafi mTavrdeba masalis SejamebiT. paragrafis bolos aseve aris refleqsiis stadiis Sesabamisi aqtivobebi.

saxelmZRvaneloSi Sesabamisi aRniSvna migvaniSnebs romel savarjiSos Ses-ruleba mizanSewonili jgufurad, romlis wyvilebad da romlis individualu-rad

8

saxelmZRvanelos axlavs danarTi, sxvadasxva cxrilebi, perioduli sistema da sxva saWiro masala.

aris agreTve ganmartebiTi leqsikoni.

samuSao rveulis struqtura

samuSao rveulSi Setanilia is aqtivobebi, romlebic moswavleebma da-moukideblad an jgufurad unda Seasrulon axali gakveTilis axsnis procesSi.

aseve iseTi aqtivobebi, romliTac moswavle kidev erTxel gaiazrebs axal masalas, maswavlebels ki aZlevs saSualebas naTlad dainaxos ramdenad kargad gaerkva moswavle axal masalaSi, ra xarvezebia mis codnasa da unarebSi.

moswavle samuSao rveulSi asrulebs saSinao davalebebsa da paragrafis Sem-dgom davalebebsac. amrigad, samuSao rveuli, masSi warmodgenili moswavlis Canawerebis mixedviT, maswavlebels aZlevs saSualebas moswavle Seafasos ro-gorc saSinao davalebis komponentSi, ise gakveTilze CarTulobis komponen-tSic.

davalebebi, romlebic axali masalis axnas emsaxureba da xels uwyobs az-rovnebis ganviTarebas, Setanilia samuSao rveulSi, sasurvelia SekiTxvebs mo-swavleebma individualurad, jgufurad an damoukidelblad upasuxon, weril-obiT Camoayalibon Tavisi mosazreba. cxadia, maswavlebeli moswavleebs aZlevs dros pasuxis gasacemad, Semdeg moismens ramdenime pasuxs Tu aqtivoba indi-vidualuria, Tu jgufuria moismens yvela jgufis pasuxs, Seajerebs da daaf-iqsirebs swor pasuxs. moswavleebs rveulSi SeaqvT swori pasuxi, romelic did daxmarebebs gauwevs maT axali masalis momzadebaSi.

paragrafis bolos mocemul davalebebze muSaobisas, ar aris aucilebeli yvela moswavlem yvela davaleba Seasrulos, aq SeiZleba gaviTvaliswinoT mo-swavleTa SesaZleblobebi da am sakiTxebs diferencirebulad mivudgeT.

Tu maswavlebelma ver moaswro romelime misi azriT saintereso davalebis ganxilva, aZlevs moswavleebs saSinao davalebad damatebiT, radgan moswavlee-bma isedac unda Seasrulon is davalebebi, romlebic saxelmZRvaneloSi moce-mulia rubrikiT `saSinao davaleba~.

yvela moswavle valdebulia samuSao rveuli Sevsebuli hqodes.

gakveTilis dagegmvis zogadi principebi. saswavlo masalis warmodgenis fazebis axsnaganmarteba

cxadia, umjobesia yoveli gakveTilis Catareba winaswar mofiqrebuli da gaazrebuli gegmis mixedviT.

gakveTilis gegmas SesaZloa, maswavleblis survilis mixedviT, sx-vadasxva forma hqondes. es SeiZleba iyos teqsti, sadac danomrilia gakveTilis ZiriTadi etapebi, an cxrili, romlis TiToeul grafaSi asaxulia gakveTilis TiToeuli etapis miznebi, pedagogiuri procesis Sinaarsi, meTodebi. muSaobis formebi, TiToeuli etapis xangrZlivoba (dro), davalebebi moswavleTaTvis, resursebi. mTavaria _ gegmaSi gaT-valiswinebul iyos gakveTilis yvela ZiriTadi komponenti da gakveTilis agebis logika.

9

yoveli gakveTili saswavlo miznis dasaxviT, sakiTxis dasmiTa da amocanis gansazRvriT iwyeba, es gakveTilis pirveli etapia. am etapze saswavlo procesSi moswavleTa CarTuloba ukve uzrunvelyofili unda iyos.

gakveTilis momdevno etapia moswavleTa motivireba, `motivi~ franguli sityvaa da risame moqmedebis, saqcielis gamomwvev mizezebs gulisxmobs.

motivi aris mosazreba risame sasargeblod. motivacia da motivireba ki aris mosazrebebis moyvana risame sasargeblod.

pirdapiri gagebiT, moswavleTa motivireba gulisxmobs iseTi argu-mentebis moyvanas, romelic moswavles ganawyobs axali masalis Sesaswavlad.

sazogadod, pedagogikaSi cnobilia moswavleTa motivirebis ram-denime xerxi: es SeiZleba iyos damaintrigebeli fraza, problemuri situacia, naxati, istoriuli ambavi, cda, peizaJi, romlis komponentebsac kavSiri aqvs saswavlo masalasTan da a.S. (yvela es momenti saxelmZRvaneloSi gaTvaliswinebulia).

momdevno etapi axali cnebisa da Sesabamisi unarebis aTvisebis etapia.gakveTilis am etapis ganxorcieleba SesaZlebelia paragrafis teqstze

moswavleTa damoukidebeli muSaobiT, Sidateqsturi davalebis SesrulebiT, es davalebebi umetes SemTxvevaSi kvleviTi xasiaTisaa da emsaxureba ama Tu im sakiTxis (cnebis) TandaTan gaazrebas.

sasurvelia, rom moswavleebma imuSaon rogorc individualurad, ise wyvilebad da jgufebad. es ukanaskneli forma gansakuTrebiT efeqturia maSin, rodesac samuSao kvleviTi xasiaTisaa. aseT SemTxvevaSi moswav-leebs gamoaqvT daskvna, rasac win uZRvis diskusia, azrTa Sejereba, Sedegebis analizi.

gakveTilis mesame etapi codnisa da unarebis ganvrcoba-gaRrmavebis etapia. misi ganxorcieleba SesaZlebelia paragrafis bolos mocemuli davalebebiT. am etaps ekuTvnis saSinao davalebac.

rekomendaciebi moswavleTa SefasebisaTvis

moswavleTa codnisa da unarebis Sefaseba gulisxmobs codnisa da unarebis kontrols da kontrolis Sedegebis asaxvas TvalsaCinod _ qulebis saSualebiT.

swavlis procesSi, ZiriTadad, gamoiyeneba ori saxis Sefaseba. ganmsaz-Rvreli da ganmaviTarebeli.

ganmsazRvreli Sefaseba gansazRvravs konkretul komponentSi moswavlis miRwevis dones standartiT gansazRvrul misaRwev SedegebTan mimarTebaSi.

fasdeba ara mxolod codna, aramed unar-Cvevebic, romelic mJRavndeba saSinao davalebiT, gakveTilze CarTulobiT, proeqtis raime etapis das-rulebiT, sxvadasxva tipis aqtivobebis ganxorcielebiT da a. S. es yvelaferi mimdinare Sefasebaa.

ganmaviTarebeli SefasebiT fasdeba igive komponentebi, magram Se-faseba orientirebulia ara standartze, aramed sakuTriv moswavlis SesaZleblobebze. ganmaviTarebeli Sefaseba unda Camoyalibdes sityvebiT da masSi aRniSnuli unda iyos ra progresi aqvs moswavles da ra unda gaaumjobesos ukeTesi Sedegis misaRwevad.

10

moswavleTa codnisa da unarebis Sefaseba xdeba sxvadasxva kompo-nentis mixedviT:

ganvixiloT codnis da unar-Cvevebis, agreTve maTi Sefasebis Ta-viseburebani, romelic Sedis TiToeul komponentSi.

1) saSinao davalebis komponentSi vgulisxmobT ara mxolod weriT dava-lebas, Tu saSinao cdas, aramed zogadad, wina gakveTilze damuSavebuli masalisa da unarebis aTvisebis xarisxs. Sesbamisad, qulebi SeiZleba daiweros Semdegi principiT:

1-3 4-5 6-7 8-9 10weriTi

da va leba

(Tu aris

saSinao

cdac)

weriTi dava-

leba

ara aqvs an

arasworia

davaleba

nawilobriv

sworadaa

Sesrule-

buli

davaleba swora-

daa Sesrulebuli.

mxolod umniSvne-

lo xarvezebiT

davaleba swo-

radaa Sesrule-

buli. xarvezebis

gareSe

davaleba sworadaa Ses-

rulebuli. organizebulia

TvalsaCinod

paragrafis

Sesabamisi

Zi riTadi

cne bebi da

unarebi

ar SeuZlia

gakveTilze

ganxiluli

ZiriTadi cne-

bebis CamoTvla.

ar SeuZlia

maTi adekvatu-

ri gamoyeneba

ZiriTadi

cnebebis

Sesaxeb

bundovani

warmodgena

aqvs. uWirs

am cnebebis

adekvaturad

gamoyeneba

ayalibebs Ziri-

Tad cnebebs. msj-

elobs TiToeuli

cnebis Sesaxeb.

iyenebs maT adek-

vaturad zogierT

SemTxvevaSi

ayalibebs Ziri-

Tad cnebebs. msj-

elobs TiToeuli

cnebis Sesaxeb.

ukavSirebs am

cnebebs erT-

maneTs. iyenebs

maT adekvaturad

(rogorc msagavs,

ise axal situa-

ciebSi)

ayalibebs ZiriTad cne-

bebs. msjelobs TiToeuli

cnebis Sesaxeb. akavSirebs

am cnebebs erTmaneTTan,

agreTve wina gakveTilze

ganxilul cnebebTan.

iyenebs am cnebebs yvela

situaciaSi. sakiTxis

gadawyvetas udgeba

SemoqmedebiTad. davaleba

gamdidrebulia sxvadasxva

sainformacio wyaroebidan

mopovebuli masaliT. gaaC-

nia sakuTari xedva.

saSinao davaleba fasdeba Semdegi unarebiT:_ weriTi unari_ namuSevris organizebis unari_ modelirebis unari_ dakvirvebisa da aRweris unari_ cnebaTa arsebiTi niSnebis gamoyofis, Sedarebis, klasifikaciis,

mizez-Sedegobrivi kavSirebis damyarebis unari._ informaciis moZiebis unari. unari fasdeba Semdegi aqtivobebiT:_ sxvadasxva sainformacio wyaros gamoyeneba (miekuTvneba SemoqmedebiTi

unarebis jgufs)_ Sesabamisi informaciis moZieba da analizi_ saSinao davalebis Sesrulebis sistematuroba_ weriTi samuSao_ martivi kvleva_ modelis Seqmna_ proeqti (moklevadiani, grZelvadiani).2) sagakveTilo procesSi CarTuloba.es komponenti gulisxmobs Semdegi unarebis Sefasebas:

11

_ yuradRebis mobilizebis unari_ kvleviTi unarebi_ TanamSromlobis unarisabunebismetyveli sagnebis swavlebis ZiriTadi funqcia kvleviTi un-

arebis formirebaa, saxelmZRvaneloSi kvleviTi samuSaoebi umravles SemTxvevaSi isea organizebuli, rom moiTxovs yuradRebis mobilizebis, da TanamSromlobis unars, radgan xSiria jgufuri da wyviluri sa-muSaoebi. sakuTriv samuSao, aseve dakvirvebasa da analizs moiTxovs, rac yuradRebis mobilizebis gareSe SeuZlebelia. amitom gakveTilzec mizanSewonilia Sefasdes kvleviTi unarebi maTi Sesabamisi aqtivobebis gamovlenis intensivobis TvalsazrisiT.

kvleviTi unarebi fasdeba Semdegi aqtivobebiT:_ problemis formulireba (pirobebis gaanalizeba, misi arsis gageba)_ dasmuli problemis gadaWris gzis SeTavazeba_ eqsperimentis Catareba_ eqsperimentuli monacemebis Cawera_ usafrTxoebis wesebis dacva_ jgufur muSaobaSi monawileoba_ diskusiaSi monawileoba (ganxilul sakiTxebze kiTxvebis dasma, pa-

suxis gacema da dasabuTeba)_ ganxiluli movlenebisa da procesebisadmi sakuTri damokidebulebis

gamoxatva.

12

aqtivobis Sefasebis nimuSebi

13

3) Semajamebeli samuSaocxadia, moswavleTa SefasebisTvis saWiroa sadiagnostiko saSualebebi,

amitom saxelmZRvanelos axlavs testebisa da praqtikuli samuSaoebis nakrebi, romlis gamoyenebac SesaZlebelia moswavleTa gamokiTxvisas (testebis gamoyeneba SesaZlebelia sakontroli weris drosac).

maswavleblebi xSirad sTavazoben moswavles iseT aqtivobas, rogoricaa prezentacia. gTavazobT meTodur rekomendaciebs am aqtivobis mixedviT moswavlis SefasebisaTvis.

sityva `prezentacia~ laTinuria. qarTulad niSnavs `wardgenas~.pedagogikaSi prezentacia emsaxureba pirvel rigSi sakuTari codnis

efeqturad warmoCenis unaris formirebas. moswavlis Sefasebis am for-mas, maswavlebelma SeiZleba mimarTos kvlevis Sedgebis, proeqtis ganx-orcielebis, individualuri an jgufuri muSaobis Sedegebis ganxilvisas.

amitom wardgena SeiZleba iyos Semdegi saxis:_ kvlevis Sedegebis wardgena_ proeqtis wardgena_ individualuri (jgufuri muSaobis) wardgena_ saSinao davalebis wardgenawardgenisas fasdeba Semdegi unarebi:_ azris Camoyalibebisa da miwodebis unari_ monacemebis organizebisa da warmodgenis unari_ SemoqmedebiTi unariunari fasdeba Semdegi aqtivobebiT:_ auditoriasTan urTierToba_ Sesabamisi terminebis floba da adekvaturi gamoyeneba_ monacemebis sxvadasxvagvari saSualebiT (grafiki, sqema, cxrili,

diagrama, CamonaTvali, naxazi, naxati, fotosuraTi, warmodgena).gTavazobT am aqtivobebis diferencirebuli Sefasebis models:

1-3 4-5 6-7 8-10

Sesabamisi terminis

floba da adek-

vaturi gamoyeneba

ver iyenebs termins

saTandod

nawilobriv flobs

termins da uWirs

misi adekvaturad

gamoyeneba

flobs terminebs,

iyenebs adekvatu-

rad. umravles

SemTxvevaSi

flobs terminebs,

iyenebs adekvatu rad.

yvela SemTxve vaSi

monacemebis sx-

vadasxvagvari

saSualebebiT war-

modgena

ar SeuZlia monace-

mebis warmodgena

monacemebs war-

moadgens mxolod

sityvierad

monacemebis war-

modgenisas iyenebs

erT TvalsaCino

saSualebas

monacmebs warmoad-

gens sxvadasxva

saSualebiT

auditoriasTan

urTierToba

auditoria ar us-

mens (cxadia!)

auditoriasTan

amyarebs kontaqts

nawilobriv

ipyrobs audito-

riis yuradRebas

ipyrobs auditoriis

yuradRebas. axdens

zegavlenas

swavlebis zogierTi Tanamedrove strategiis mokle mimoxilvaukanasknel periodSi saqarTveloSi farTod gavrcelda swavlebis axali

teqnologia `kiTxva da wera kritikuli azrovnebis ganviTarebisaTvis~. am

14

teqnologiis mixedviT saswavlo qmedebebi zedmiwevniTaa gawerili gakve Tilis TiToeul etapze: gamowvevis, gaazrebisa da refleqsiis stadiaze.

cnobilia, rom moswavleebi ukeTesad iZenen maTTvis aqtualur codnas. codnis aTvisebisadmi interesis stimulirebis erT-erTi gzaa axali masalidan moswavleTaTvis ukve nacnobi codnis gamowvlilva da mis garSemo wamoWril SekiTxvebze moswavleTa yuradRebis koncentrireba, radgan, rogorc wesi, es SekiTxvebi Seicaven problemebs, romelTa gadaWra moiTxovs axali codnisa da unarebis aTvisebas. amrigad, gamowvevis etapi amzadebs moswavleebs, ganawy-obs maT im codnisa da unarebis asaTviseblad, rac moeliT maT saswavlo saqmianobis momdevno etapze. es etapi xels uwyobs moswavleTa motivirebas.

gaazrebis, anu Sinaarsis realizebis stadia gulisxmobs axali codnis mopovebas sxvadasxva gziT (teqstze muSaoba, dakvirveba, cda, dialogi, sxva sainformacio wyaroebi...).

kritikuli azrovnebis ganviTarebis teqnologiebis sabazo modelSi ukanaskneli stadia refleqsia, anu gansja-ganvrcobaa. es stadia gansaku-TrebiT mniSvnelovania, radgan am periodSi xdeba axali codnis SemoqmedebiTi gadamuSaveba.

gakveTilis yvela stadia urTierTkavSirSia da erTmaneTiTaa gansaz Rv ruli.kritikuli azrovnebis ganviTarebis yoveli strategia miznad isaxavs

moswavleTa SemoqmebiTi potencialis gaxsnasa da ganviTarebas.kritikuli azrovnebis xelSmewyobi meTodi aris is, rac moicavs samive

fazas. strategia aris is rac gaTvlilia mxolod erT fazaze.erT-erTi aseTi meTodia: `vicodi, gavige, midna gavigo!. gakveTilis modeli,

romelic am strategias efuZneba, mocemulia cxrilis saxiT.

maswavleblis qmedebani moswavlis aqtivobebi

gakveTilis miznis gansazRvra

gamowvevis stadiaatarebs frontalur saubars, dafaze avsebs cxrils: vicodi, gavige, minda gavigo

avsebs cxrilis pirvel grafas

Sinaarsis realizebis stadia

a) organizebas uwevs teqstze muSaobas. aregulirebs teqsturi davalebebis Ses-rulebasb) organizebas uwevs moswavleTa mier eqsperimentuli davalebis Sesrulebas

kiTxulobs teqsts, iyenebs saTanado aRniSv-nas (V _ vici) (gavige +) individualurad avsebs grafas `gavige~. jgufTan erTad msjelobs Ses-rulebuli samuSaos Sedegebis Sesaxeb

refleqsiis stadia

a) svams SekiTxvebs axali gakveTilis irgvlivb) axdens teqtis bolos mocemuli dava-lebebis Sesrulebis organizebas

monawileobs frontalur saubarSi. asrulebs davalebebs individualurad, wyvilurad da jgufurad (muSaobis forma nakarnaxevia dava-lebis SinaarsiT)

ganvixiloT kidev erTi meTodi `pauzebiT kiTxva~.strategia gulisxmobs masalis Seswavlas pauzebiT. Sinaarsi iyofa

15

azrobriv erTeulebad (nawilebad). TiToeuli nawilis wakiTxvis Semdeg maswavlebeli awyobs mis ganxilvas, specialurad winaswar SemuSavebuli gegmis mixedviT. moswavleebi maswavleblis xelmZRvanelobiT teqstSi aRniSnaven axal cnebebs, gamoyofen ZiriTads meorexarisxovanisagan, aya-libeben wakiTxulis ZiriTad ideas.

maswavleblis qmedebani moswavlis aqtivobebi

gakveTilis miznis gansazRvra maswavlebelTan erTad ayalibebs gakveTilis

mizans

gamowvevis stadia

svams SekiTxvas, savaraudod, ris Sesaxe-

baa gakveTilSi saubari?

gamoTqvams varauds Sinaarsis Sesaxeb

Sinaarsis realizebis stadia

a) axdens teqstis nawilis wakiTxvis orga-

nizebas. svams kiTxvebs teqstis irgvliv

kiTxulobs teqsts, monawileobs frontalur

saubarSi. ayalibebs teqstis am nawilis ZiriTad

ideas

refleqsia

a) svams SekiTxvebs _ ra Sinaarsis unda

iyos teqstis momdevno nawili?

gamoTqvams varauds momdevno nawilis Sinaarsis

Sesaxeb

am SemTxvevaSi teqstis pirveli nawilis refleqsia aris gamowveva teqstis momdevni nawilisTvis, danarCeni meordeba iseve, rogorc pirvel SemTxvevaSi. yvela nawilis wakiTxvis Semdeg xdeba Sejameba da diskusia wakiTxulis irgvliv.

gTavazobT kidev erT meTods. am meTodis gamoyeneba mizanSewonilia maSin, rodesac Semodis ram-

denime axali, mniSvnelovani cneba. meTodi da masze dafuZnebuli gakveTilis modeli aseTia:sabunebismetyvelo sagnebis swavlebis erT-erTi umTavresi funqcia

kvle viTi unarebis formirebasTan erTad, cnebiTi azrovnebis ganviTa-rebaa. amave dros, es ori komponenti mWidrodaa erTmaneTTan dakav-Sirebuli, radgan cnebis sworad da adekvaturad gamoyeneba upirobodaa dakavSirebuli Sesabamisi unar-Cvevebis formirebasTan.

maswavleblis qmedebani moswavlis aqtivobebiI etapi

maswavlebeli dafaze wers gakveTilis sa-

Taurs da moswavleebs mimarTavs, gaixsenon _

saTaurTan dakavSirebuli ra codna aqvT maT

(maT Soris yofiTi an sxva saganSi naswavli)

aanalizebs sakuTar codnas. eZebs masSi mo-

cemuli monetisaTvis aqtualurs, ayalibebs

mokle winadadebebis saxiT da wers dafaze

(sakmarisia ori-sami saintereso azri).II etapi

axdens moswavleTa mier teqstis kiTxvis or-

ganizebas

kiTxulobs teqsts, gamoyofs masSi sakvanZo si-

tyvebs da iwers rveulSi.III etapi

16

dafaze saTauris irgvliv wers moswavleTa

mier moniSnul sakvanZo sityvebs. sTavazobs

moswavleebs Seadginon winadadebebi

adgens winadadebebs (konspeqtis am sityvebis

gamoyenebiT)

am sityvebis gamoyenebiT

(SesaZloa Seadginon konspeqti)sityvebi

IV etapiorganizebas uwevs codnis integracias ukve

arsebul codnasTan Semdegi xerxiT: moswav-

leebs mimarTavs: I etapze gamoTqmuli mo-

sazrebebi Camoayalibon an daakavSiron axal

masalasTan sakvanZo sityvebis gamoyenebiT

ayalibebs sxva sagnebidan da yofiTi gamoc-

dilebidan cnobil mosazrebebs

axali sakvanZo sityvebis gamoyenebiT

stratagia _ T sqemaes aris informaciis organizebis xerxi, romelic saSualebas iZleva

TvalsaCinod warmovadginoT problemebis gadaWraze muSaobisas wamoWrili argumentebi da kontrargumentebi.

T sqemas aqvs aseTi saxe

argumentebi

(damadasturebeli argumentebi)

kontrargumentebi

(uarmyofeli argumentebi)

cxrilSi Caiwereba problemis gadasaWrelad gamoTqmuli azris momxre da sawinaaRmdego argumentebi. amas mohyveba warmodgenili argumentebisa da kontrargumentebis ganxilva. moswavleebi swavloben sapirispiro poziciaze dafiqrebas, gaanalizebas, Sefasebas, sakuTari azris dacvas, gadawyvetilebis miRebas.

strategia Venn-is diagrama is Sedgeba ori an meti gadajaWvuli wrisagan da mkafiod aCvenebs cnebebis,

monacemebis Sedarebis Sedegebs. gadakveTaSi iwereba msgavseba, marcxniv-marjvniv gansxvaveba.

am strategiis gamoyeneba moswavleebisagan moiTxovs Sedarebis unaris flobas, romelic gulisxmobs

• pirveli cnebis arsebiTi niSnebis gamoyofas• meore cnebis arsebiTi niSnebis gamoyofas• gamoyofil niSnebs Soris urTierTmsgavsebis monaxvas• urTierTmsgavsebis monaxvis Semdeg rCeba gansxvavebuli niSanTvisebebi,

17

saWiroa maTi dafiqsireba • Sedarebis Sedegebis werilobiT (an sityvierad) Camoyalibeba.

problemuri Txroba

problemuri Txroba gulisxmobs masalis axsnis dros SekiTxvebis gamoyenebas: `ratom, ras fiqrob, ris safuZvelze gamoitane daskvna?~ am dros moswavleebs evalebaT damoukideblad, kritikulad gaiazron movlenis arsi, gamoTqvan Tavisi argumentirebuli azri.

maswavlebeli moswavleebs awvdis informacias, aRwers faqtebs, cnebebs, movlenebs, moswavles ki gamoaqvT daskvnebi logikuri msjelobis safuZvelze.

ra Tqma unda maswavleblis mier dasmuli problemis sirTule unda Seesabamebodes moswavleTa SesaZleblobebs.

maswavleblis mier dasmuli SekiTxvebi SesaZloa sxvadasxva tipis iyos.

SekiTxvis tipi moswavlis qmedeba

hipoTeturi

moswavle gamoTqvams

varauds, uviTardeba

warosaxvis unari

Semajamebeli

moswavle axdens codnis

aqtualizebas, arkvevs ra

gaigo sworad da ra vera

gansjiTi

moswavle msjelobs

damoukideblad, fiqrobs

axdens informaciis

interpretirebas

kvleviTi

moswavles moeTxoveba

analizis unari. sakuTari

azris dasabuTeba

unari aris raimes Sesrulebis SesaZlebloba, individis mier ama Tu im aqtivobis efeqtianad Sesruleba garkveuli pirobebisa da amocanebis Sesabamisad. Cveva miiRweva raime aqtivobis mravalgzis gameorebiT. is yalibdeba swvala-aRzrdis procesSi. unaris CvevaSi gadasvla codnis aTvisebis maRali donis maCvenebelia.

unarebis formirebis procesSi gamovyofT sam etaps:I etapi _ unarebis pirveladi Semotana, gacnobiereba moswavlis mier.II etapi _ unaris gamoyeneba saswavlo amocanis gadaWrisas nimuSis

mixedviT da msgavs situaciaSi, rac emsaxureba SeZenili unar-Cvevebis ganmtkicebas.

III etapi _ unarebis gamoyeneba axali amocanis gadasaWrelad, axal pirobebSi.

amrigad, kontretuli unaris formirebisaTvis aucilebelia:

18

_ vaqcioT esa Tu is unari specialuri aTvisebis sagnad._ ganvaxorcieloT unaris formireba etapobrivad da Tanmimdevrulad._ ganvaxorcieloT unarebis aTvisebis xarisxis kontroli (isev da

isev miznobrivad SerCeuli davalebebiT).saintereso meTodur da samecniero informacias gaecnobiT Semdeg

misamarTebze:www.rsc.org http://pubs.rsc.orgwww.york.ac.uk/chemistry/undergraduate/teaching/http://www.scribd.com/doc/46548836/trends-and-techniques-in-teaching-chemistrywww.химик.ru www.ethology.ru www.bookfair.1september.ru www.porfolio.1september.ru www.hij.ru

kritikul azrovnebaze gamiznuli gakveTilis dagegmvaraze unda vifiqroT gakveTilis dawyebamde

motivacia _ riT aris Rirebuli es gakveTili, ra kavSiri aqvs ganvlil masalasTan da imasTan ris swavlebasac vapirebT? rogor uwyobs gakveTili xels konkretuli azrovnebis ganviTarebas.

miznebi _ ra codnas gadavcemT moswavleebs. rogor gamoiyeneben am codnas moswavleebi.

winapirobebi _ ra icis moswavlem, ra safuZveli aqvs imisaTvis, rom Tavi gaarTvas codnis miRebas aseTi tipis gakveTilidan.

Sefaseba _ rogor davrwmundeT, rom moswavleebi warmatebiT iRebdnen codnas.

organizeba _ moswavleTa organizebis ra forma avirCioT, jgufuri, wyviluri Tu individualuri?

dro _ rogor gavanawiloT dro sxvadasxva aqtivobebze? raze unda vifiqroT gakveTilis procesSi.

mexsierebis provocireba _ rogor SevuwyoT xeli moswavleebs kiTxvebisa da saswavlo miznebis CamoyalibebaSi?

Sinaarsis realizeba _ rogor Cawvdebian moswavleebi Sinaarss, ra strategia gamoviyenoT am mizniT.

gaazreba _ rogor gamoiyeneben moswavleebi gakveTilze SeZenil codnas?SeZleben Tu ara pasuxi gascen darCenil kiTxvebs da gadaWrian Tu ara

damoukideblad sakamaTo sakiTxebs.raze unda davfiqrdeT gakveTilis Semdeg.ganvrcoba _ SemdgomSi rogori codnis SeZenas Seuwyobs xels es gakveTili?

ra unda moqmedeben moswavleebma gakveTilis dasrulebis Semdeg?zogadad, yoveli gakveTilis mizania, moswavlem.

• miiRos informacia• gaigos• gamoiyenos• gaanalizos• gaamTlianos _ sinTezi• Seafasosblumis taqsonomiis ZiriTadi doneebia

19

I done _ codna. am doneze xdeba Seswavlili masalis gaxsenebaII done _ gageba. am doneze xdeba SeZenili codnis arsSi wvdoma.III done _ gamoyeneba. am doneze xdeba naswavli masalis axali da konkretuli

situaciaSi gamoyenebaIV done _ analizi. am doneze xdeba mizez-Sedegobrivi kavSirebis damyareba.V done _ sinTezi _ am doneze xdeba nawilebis dakavSirebs da erT mTlianobad

Camoyalibeba.VI done _ Sefaseba. mocemuli miznis misaRwevad masalis gansazRvra ideis

Sesabamisad.

ra saxis SekiTxva davsavTSekiTxvis dasma swavlebis mniSvnelovani momentia. faqtobrivi codnis

gaxsenebaze orientirebuli SekiTxvebi yvelaze dabal safexurad aris miCneuli. Sefasebasa da daskvnebze orientirebuli SekiTxvebi ki _ azrovnebis yvelaze maRal safexurad. maswavlebelma SekiTxvebi unda SearCios moswavlis donisa da interesebis Sesabamisad. SekiTxva formulirebuli unda iyos ise, rom moswavles gauadvildes varaudis gamoTqma, ganuviTaros wrmosaxvis unari, Seuqmnas fiqrisa da gansjis atmosfero. arsebobs ori tipis SekiTxvebi: Ria da daxuruli . daxurul SekiTxvas aqvs pasuxi ̀ diax` an ̀ ara~, an raime konkretuli, calsaxa pasuxi. magaliTad, alumini ufro rbili metalia Tu rkina? pasuxia àlumini~.

Ria SekiTxva moiTxovs vrcel, dasabuTebul pasuxs. swored Ria SekiTxvaze pasuxisas swavlobs moswavle varaudis gamoTqmas, msjelobas. am dros uviTardeba warmosaxvis, damoukideblad azrovnebis, fiqris, analizis, daskvnis gamotanis unarebi. swavlebis procesSi orive tipis SekiTxva gamoiyeneba. daxuruli SekiTxvebis gamoiyeneba codnis Sesamowmeblad, an maSin rodesac gvsurs moswavles raime gavaxsenoT.

magaliTad, Tu moswavles vekiTxebiT _ ùrTierTqmedebs Tu ara rkina spilenZis sulfatTan~ _ es daxuruli SekiTxvaa da moswavle pasuxobs _ `diax~. Tu SekiTxvas davamatebT `daasabuTe Seni varaudi~ an àxseni Seni pasuxi~, maSin SekiTxva ukve aRar aris daxuruli, radgan pasuxi msjelobas moiTxovs.

rogor gamovikiTxoT gakveTili

xSirad maswavleblebi da moswavleebic interesdebian _ unda moyves Tu ara moswavle gakveTils da rogor unda moyves.

migvaCnia, rom gakveTilis Tavidan bolomde moyola saWiro ar aris. ician TuU ara moswavleebma gakveTili, sxvadasxva meTodiT SeiZleba Semowmdes.

yoveli axali gakveTilis ganxilvis procesSi moswavle pasuxobs calkeul SekiTxvebs, asrulebs sxvadasxva aqtivobebs, riTac swavlobs konkretul sakiTxze azris gamoTqvmas, msjelobs da daskvnebis gamotanas. gamokiTxva ise unda warimarTos, rom moswavlem SeiZinos da ganiviTaros SekiTxvaze pasuxebis, maswavleblis komentarebis, teqstis Sesabamisi nawilisas da daskvnebis gaerTianeba. erT sakiTxad Camoyalibebisa logikurad dagadmocemis uanri yoveli paragrafis azrobrivi erTeulebis, nawilebis erTobliobaa.

gamovikiTxoT calkeuli nawilebi. ase ufro meti moswavle miiRebs monawileobas. miTumetes, rom moswavles azris mkafiod da naTlad, gaazrebulad Camoyalibebis unari sxva aqtivobebis drosac uviTardeba. magaliTad, jgufuri samuSaos, proeqtis prezentaciisas, saSinao cdis Sedegebis warmodgenisas,

20

eqsperimentis aRwerisas, misi Sedegebis gaanalizebisas, varaudis gamoTqmisas, ganxiluli cnebebisa da movlenebisadmi sakuTari damokidebulebebis gamoxatvisas.

rogor davgegmoT gakveTiliklasSi yovelTvis arian moswavleebi, romlebsac gansxvavebuli

SesaZleblobebi da unari aqvT. Sesabamisad, maT sxvadasxvanairi midgoma esaWiroebaT. savaraudod, klasSi SesaZloa iyvnen

• `Cveulebrivi~ moswavleebi, romlebic met-naklebad swavloben qimias.• gansakuTrebuli niWiT dajilodebuli moswavleebi.• moswavleebi, romlebic SedarebiT metad interesdebian qimiis SeswavliT.• raime mizeziT saswavlo programas CamorCenili moswavleebi.• SezRuduli SesaZleblobebis moswavleebi• Znelad arsazrdeli moswavleebi.yoveli gakveTilis win unda gaviazroT, rogor SevZlebT gakveTilis

warmarTvas ise, rom yvela tipis moswavle iyos CarTuli gakveTilis procesSi.yoveli gakveTilis win ganvsazRvroT gakveTilis saswavlo miznebi, romelic

unda Seesabamebodes standarts da faravdes Sedegis konkretul indikators, an indikatorebs. CamovayaliboT, ra codna da unar-Cvevebi unda SeiZinos moswavlem am konkretuli gakveTiliT. Semdeg ganvsazRvroT ra aqtivobebs gamoviyenebT gakveTilze, ra dros davuTmobT TiToeul aqtivobas, moswavleTa organizebis ra formaa ukeTesi TiToeuli aqtivobisaTvis.

winaswar ganvsazRvroT Sefasebis ra formas gamoviyenebT. aseve saWiroa winaswar movemzadoT cdis Casatareblad _ gaviazroT ra aRWurviloba dagvWirdeba, ra TvalsaCinoebas gamoviyenebT.

davfiqrdeT, sakmarisia Tu ara saxelmZRvanelosa da samuSao rveulSi mocemuli savarjiSoebi miznis misaRwevad.

yovelTvis SegviZlia SevcvaloT an movifiqroT damatebiTi savarjiSoebi, SesaZlebelia gamoviyenoT amocanaTa krebulic.

Cveni mizania xeli SevuwyoT `aqtiur swavlas~, anu swavlas moqmedebiT, sakuTari ZalisxmeviT, fiqriTa da gansjiT.

saklaso davalebis micemisas, Tu namdvilad viciT, rom moswavle romelime konkretul davalebas Tavs ver gaarTmevs, SearCioT ufro martivi, is dakavebulic iqneba da TviTrwmenac Seemateba.

saSinao davalebis micemisas gaviTvaliswinoT amocanaTa krebulis davalebebic, es saSualebas mogvcems diferencirebulad, moswavleTa SesaZleblobebis mixedviT davtvirToT isini.

Tu moswavle acdenda gakveTilebs, saWiroa aRadginos gacdenili gakveTilebi. mas damoukideblad mouxdeba mecadineoba. mas vurCevT samuSao rveulSi Seavsos TiToeuli paragrafis Sesabamisi masala, da dro da dro SevamowmoT, ramdenad kargad arTmevs Tavs, mivuTiToT Secdomebi da avuxsnaT gaugebari.

paragrafis bolos mocemuli daskvnebi moswavles daexmareba gaiazros, ra codna unda miiRos TiToeuli paragrafidan.

vecadoT, aseTi moswavle axali masalis ganxilvis procesSi umoqmedoT ar iyos.

moswavleebma am Tu im sakiTxis Sesaxeb saWiro informacia SeiZleba moipovon

21

sxvadasxva enciklopediebSi, Tematuri Sinaarsis periodul gamocemebSi. aseve SeiZleba gamoiyenon vebgverdebi:

www.chemistrylecturenotes.comwww.rsc.org/learn-chemistryhttp://chemistry.about.comhttp://www.polymer-search.com/covalent/high-school-chemistry-guide.htm/

ganmaviTarebeli swavleba da ganmaviTarebeli Sefaseba

ganmaviTarebeli swavlebis koncefciaSi ganviTareba warmodgenilia, rogorc erTi procesis dialeqtikurad dakavSirebuli mxareebis sistema. swavleba gani-xileba mozardis fsiqikuri ganviTarebis mamoZravebel Zalad.

XX saukunis 30-ian wlebSi l. vigodskim wamoayena swavlebis idea, romelic win uZRvis ganviTarebas da orientirebulia mozardis ganviTarebaze. vogodskis hipoTezis Tanaxmad, codna swavlebis saboloo mizani ki ar aris, aramed moswavleTa ganviTarebis saSualebaa. mecnierTa mier ganmaviTarebeli swavlebis hipoTezis damuSavebisas wina planze wamovida moswavle, rogorc adamianTa saqmianobis mravalferovani formisa da saxeebis subieqti.

ganmaviTarebeli swavlebis erT-erTi mimarTuleba, romelic 60-ian wlebSi Camo yalibda, iTvaliswinebs moswavlis inteleqtualuri SesaZleblobebis ganviTarebas, romelic efuZneba pirovnebis ganviTarebis kanonzomierebebs. pirovneba dinamikuri cnebaa _ cxovrebis ganmavlobaSi is mudmivad icvleba, rasac ganviTareba ewodeba. ganviTareba SesaZloa iyos progresuli da regresuli.

progresuli ganviTareba _ es aris procesi, individis fizikuri da fsiqikuri cvlileba droTa ganmavlobaSi, romelic gulisxmobs srulyofas, misi nebismieri Tvisebisa da parametris gadasvlas mciredan didisaken, martividan rTulisaken, dabali safxuridan maRli safexurisken.

pirovnebis formireba gulisxmobs, erTi mxriv, ganviTarebas, pirovnebis Sinagani cvlilebis process da, meore mxriv, aRzrdasa da socializacias _ pirovnebis ganviTarebisaTvis saWiro garemo pirobebis Seqmnasa da realizebas.

bavSvis fizikuri ganviTareba metismetad TavalsaCinoa, is mimdinareobs genetikuri programiT da gamoixateba ConCxis, kunTebis masis zrdaSi da sxva. aseve naTelia, rom garemo pirobebi gansazRvravs bavSvis fizikuri ganviTarebis diapazons _ bavSvi SesaZloa iyos met-naklebad janmrTeli, iyos an ar iyos navarjiSevi da sxv.

rac Seexeba fsiqikur ganviTarebas, is damokidebeulia, erTi mxriv, swavlebasa da socialur pirobebze da, meore mxriv, bunebriv asakobriv momwifebaze.

Tanamedrove mecnierebiT dadgenilia, rom fsiqikuri ganviTarebis nebismieri aqti dakavSirebulia Tavis tvinSi garemos asaxvasTan, is moicavs Semecenebis da moqmedebis gamocdilebis SeZenas da am niSniT ganviTareba gulisxmobs swavlebas.

ganmaviTarebeli swavlebis koncefciis mixedviT mozardis ganviTarebaSi gadamwyvet rols swavleba asrulebs. sazogadoebasa da TviTon pirovnebis interesebidan gamomdinare, swavleba ise unda iyos organizebuli, rom minimaluri drois ganmavlobaSi miRweuli iyos ganviTarebis maqsimaluri

22

Sedegi. swavleba win uswrebs ganviTarebas, maqsimalurad iyenebs genetikur, asakobriv winamZRvrebs da Seaqvs masSi arsebiTi koreqtivebi.

es yvelaferi miiRweva specialuri pedagogiuri teqnologiiT, romelsac ewodeba kidec ganmaviTarebeli swavleba.

ganmaviTarebeli swavlebis pirobebSi moswavle moiazreba srulfasovan su-bieqtad, romelic TvioTon moqmedebes, TviTon swavlobs, maswavlebeli ki aqezebs da exmareba mas am saqmianobaSi.

Tumca am hipoTezaSi aris metismetad sadavo sakiTxi, es moswavle-subieqtis motivaciis sakiTxia.

mecnierTa mosazrebiT, motivaciis safuZveli SesaZlebelia gaxdes sxvadasxva moTxovnileba, SesaZleblobebi da pirovnebis sxva Tvisebebi.

magaliTad, motivacia SesaZloa daefuZnos:_ SemecnebiT interess._ pirovnebis pirad gamocdilebas._ SemoqmedebiT moTxovnilebas._ socialur instinqtebs.ganmaviTarebeli swvaleba gulisxmobs mozardis pirovnuli Tvisebebis

farTo speqtris formirebas. mniSvnelovania ara mxolod codnis SeZena, aramed am codnis SeZenis xerxebisa da saswavlo informaciis gadamuSavebis xerxebis floba, SemecnebiTi Zalebisa da SemoqmedebiTi potencialis ganviTareba.

ganmaviTarebeli swavlebis teqnologiis SemuSavebaSi didi roli Seasrula l. vigodskis naSromebma. bavSvis ganviTarebaSi vigodski gamoyofda or dones:

1) aqtualuri ganviTarebis done _ ukve formirebuli Tvisebebi da is, risi gakeTebac bavSvs damoukideblad SeuZlia.

2) uaxlesi ganviTarebis zona _ is qmedebebi, romelTac bavSvi jer damouki-deblad ver asrulebs, magram SeuZlia Seasrulos ufrosebis daxmarebiT.

uaxlesi ganviTarebis zona es aris mcire, an SesaZloa didi SesaZlebloba sai mi sod, rom moswavle im qmedebidan, romelsac is asrulebs damoukideblad, gadavides im qmedebaze, romelTa Sesrulebasac is SeZlebs TanamSromlobis pirobebSi.

ganviTarebisaTvis Zalian efeqturia, rom mudmivad gadailaxos aqtualur da amoucnob, magram SemecnebisaTvis potenciurad misawvdom, uaxloesi ganviTarebis zonas Soris arsebuli zRvari.

ganmaviTarebeli swavleba xorcieldeba mozardis uaxloesi ganviTarebis zonaSi.

ganmaviTarebeli swavlebis meTodikis safuZvelia mizanmimarTuli saswavlo qmedebebi.

gavrcelebulia azri, rom moswavlis monawileoba saswavlo procesSi aris saswavlo saqmianoba, es is aris, rasac moswavle gakveTilze akeTebs. sinamdvileSi ganmaviTarebeli koncefciis mixedvid ase ar aris.

mizanmimarTuli saswavlo aqtivoba sxva saxis aqtivobebisagan imiT gansxvavdeba, rom mimarTulia ara garegani Sedegebis miRwevaze, aramed Sinagani Sedegebis, azrovnebis Teoriuli donis miRwevaze.

mizanmimarTuli saswavlo qmedeba, aqtivobis gansakuTrebuli formaa, romelic mimarTulia TviT moswavlis, rogorc saswavlo subieqtis Secvlaze.

mizanmimarTuli saswavlo aqtivobis gansaxorcieleblad aucilebelia Warbobdes SemecnebiTi motivebi, romelic momdinareobs SemecnebiTi interesidan.

23

erTi da imave moqmedebis Sesrulebisas moswavles SesaZloa amoZravebdes sruliad sxvadasxva motivi: Tavi moawonos maswavlebels, Tavidan aicilos mSoblis sayveduri, an misgan moipovos kargi niSnisaTvis daTqmuli jildo. Seasrulos movaleoba an eZios pasuxi Tavisive SekiTxvebze. mxolod am ukanasknel SemTxvevaSi SeiZleba CaiTvalos moswavlis qmedeba mizanmimarTulad. miznebsa da aqtivobebSi Warbobs iseTi miznebi da aqtivobebi, rodesac moswavles gaazrebuli aqvs, rom man TviTon unda Secvalos sakuTari Tavi, TviTon unda iswavlos, ganviTardes. moswavle igebs da saTanadod iRebs saswavlo amocanas.

tradiciul midgomasTan SedarebiT es ase gamoiyureba.

tradiciuli midgoma ganmaviTarebeli swavleba

funqciuri swavleba moswav les

aswavlis saswavlo amocanis

gadawvetas. moswavle imyofeba

im individis mdgo mareobaSi,

romelsac aswavlian

moswavles aswavlian

miznis dasaxvas sakuTari

ganviTarebisaTvis

moswavle imyofeba im

subieqtis mdgomareobaSi,

romelic TviTon aswavlis

Tavis Tavs.

mizanmimarTul saswavlo saqmianobas ver gavaigivebT aqtivobasTan. aqtivoba SesaZloa arsebobdes erTi romelime operaciis, an operaciebis doneze, mocemul SemTxvevaSi ki aqtiurdeba saswavlo qmedebis, anu aqtivobis zogadi saSualebebis Zieba, kanonzomierebebisa da principebis dadgena.

moswavle imyofeba mkvlevaris, Semoqmedis poziciaSi, marTlac, imisaTvis, rom man aiTvisos principi, aRmoaCinos, daadginos, unda Caataros gamokvleva. am TvalsazrisiT mizanmimarTuli saswavlo saqmianoba analogiuria kvleviT saqmianobasTan. yvela principi da kanoni moswavles gamohyavs, adgens sakuTari ZalisxmeviT.

moswavlis mizanmimarTuli saswavlo saqmianobis organizeba sakmaod rTuli meToduri amocanaa. misi gadaWra SesaZlebelia sxvadasxva meTodisa da meToduri xerxebis saSualebiT _ problemuri Txroba, saswavlo amocanis meTodi, jgufuri meTodi, codnis Sefasebis axleburi gzebi da sxva.

saswavlo masalis problematizebisas maswavlebeli moswavles amcnobs ara mecnierul daskvnebs, aramed SeZlebisdagvarad mihyavs isini aRmoCenis gziT, aiZulebs maT gahyvnen azris dialeqtikur moZraobas WeSmaritebisaken. aseTi midgoma moswavles xdis mecnieruli aRmoCenis nawilad. es Seesabameba azrovnebis, rogorc procesis bunebas, romelic mimarTulia moswavleTaTvis ucnobi kanonzomiere be bis, SemecnebiTi da praqtikuli problemebis gadaWris gzebis aRmoCenisaken.

ganmaviTarebeli swavlebis farglebSi SesaZlebelia agreTve saswavlo amocanis meTodis gamoyeneba. termini `saswavlo amocana~ farTo gagebiT aris is, rasac maswavlebeli aZlevs moswavles Sesasruleblad, an moswavleebi TviTon wamoWrian da wyveten swavlis procesSi Semecnebis mizniT.

ganmaviTarebeli swavlebis konteqtSi saswavlo amocana hgavs problemur situacias. es aris raRac axlis, Seucnoblis Secnoba, Tumca saswavlo amocanis gadaWra gulisxmobs ara konkretuli gamosavlis monaxvas, aramed moqmedebis

24

zogadi wesis moZiebas, mTeli rigi analogiuri amocanebis amoxsnis zogadi principis dadgenas.

sagangebod SevexebiT moswavlis Sefasebas ganmaviTarebeli swavlebis farglebSi.

tradiciulTan SedarebiT ganmaviTarebeli swavleba gulisxmobs moswavlis saswavlo saqmianobis Sefasebis sruliad gansxvavebul xasiaTs. moswavlis mier Sesrulebuli samuSaos xarisxi da moculoba fasdeba ara erTiani, zogadi kriteriumebiT, aramed moswavlis subieqturi SesaZleblobebis mixedviT, mocemul momentSi Sefaseba asaxavs moswavlis personalur ganviTarebas, misi saswavlo saqmianobis srulyofis xarisxs.

amitom, Tu moswavle swavlobs da moqmedebs Tavis SesaZleblobebis zRvarze, is aucileblad imsaxurebs umaRles Sefasebas, maSinac ki, Tu sxva moswavlesTan SedarebiT misi miRwevebi friad mokrZalebulia, aseT SemTxvevaSi mniSvnelovania ara aTianebi, rogorc aseTi, aramed rogorc raRaca saSualeba, romliTac stimuli eZleva moswavlis saqmiaobas, radgan aseTi Sefaseba arwmunebs `sust~ moswavles, rom mas aqvs ganviTarebis unari. pirovnebisa da maT Soris moswavlis ganviTarebis tempebi Rrmad individualuria, maswavleblis amocana is ki ar aris, rom man yvela moswavle gaiyvanos codnisa da unarebis garkveul doneze, aramed yoveli moswavle pirovnulad moaqcios ganviTarebis reJimSi, gaaRviZos maTSi Semecnebisa da TviTganviTarebis instinqti.

ganmaviTarebeli Sefaseba iTvaliswinebs: a) moswavlis ukve arsebuli miRwevebis aRniSvnas, rac gamoixateba ganmsazRvreli SefasebiT. b) rekomendaciebi imis Taobaze, Tu momavalSi ra unda gaaumjobesos.

proeqtiT swavlebis forma

mecnierTa da praqtikosi pedagogebis mier SemoTavazebuli sabune bismetyvelo sagnebis swavlebis axali midgomebis analizi cxadyofs: qimiisadmi mozardebis interesis daqveiTeba saskolo ganaTlebis saerTo tendenciaa mTels msoflioSi.

ucxoeTSi, sabunebismetyvelo sagnebis swavlebisas did yuradRebas uTmo-ben praqtikul mimarTulebas: saswavlo kursis safuZvelia ara Teoria, aramed yofiTi movlenebi. es asec unda iyos, radgan dRes adamians sWirdeba samyaros erTiani suraTis aRqma, kulturul memkvidreobasTan Sexebis, cxovrebiseul procesebSi pirdapiri monawileobis gancda.

adamianTa saqmianobis Sedegi, arcTu iSviaTad, ganisazRvreba kulturis im specifikuri komponentiT, romelic qimiis codnasTan aris dakavSirebuli.

amitom, sabunebismetyvelo sagnebisa da, maT Soris, qimiis swavlebis umTavresi amocanaa:

mozardebs gamoumuSavdeT gare samyaroze dakvirvebis unari, raTa dafiqrdes mis arsze, im mizezebze, romelic am cvlilebebs iwvevs, gaaanalizos pirobebi, romlebic gansazRvravs samyaros ganviTarebis tendenciebs.

am miznis miRweva gakveTilze SesaZlebelia qimiuri procesebis modelirebis gziT.

qimiuri procesebis modelirebas SemecnebiTi xasiaTi mxolod im SemTxvevaSi eqneba, Tu igi gaiSleba gare samyarosTan praqtikuli kavSiris mimarTulebiT.

swored am konteqstSi ganvixilavT swavlebis Tanamedrove, efeqtur meTods,

25

romelic cnobilia `proeqtiT swavlebis~ saxelwodebiT.proeqtiT swavlebis meTodis gamoyenebisas gaTvaliswinebulia:_ proeqtis Sinaarsi avsebs da aRrmavebs bunebismetyvelebis ZiriTad kurss

da erTdroulad gulismxmobs bunebismetyvelebis sxvadasxva sawyiss _ qimiurs, biologiurs, fizikurs da zogierT SemTxvevaSi geografiulsac.

_ Sesaswavli masalis arsebiT mxareebs Soris kavSiris gamovlena.swavlebis Sinaarsi orientirebulia iseTi aqtivobebis formirebaze, romelic,

Tavis mxriv. warmoiSoba Sesaswavli masalis arsebiTi mxareebs Soris gamovle-nili kavSiris safuZvelze.

_ bunebismetyveleba aris sinamdvilis Secnobis safuZveli, amitom aucilebe-lia moswavleTa mier iseTi meTodebis aTviseba, rogoricaa: sinTezi da analizi, eqsperimentuli meTodi da sxva, rac, Tavis mxriv, gulisxmobs:

vaswavloT mozards rogor unda iswavlos, anu vaswavloT saswavlo qmedebis (aqtivobis) ganxorcieleba _ rac niSnavs imas, rom gakveTilze moswavlem Tavi igrZnos saswavlo procesis aqtiur monawiled da ara maswavleblis survilis pasiur Semsruleblad.

am meTodis arsSi ukeT garkvevis mizniT Semogvaqvs `proeqtuli moqmedebis~ _ cneba.

am cnebaSi igulisxmeba is, rom mozardma iswavlos moqmedeba sakuTari Canafiqris mixedviT damoukideblad, dasaxuli miznis Sesabamisad da ipovos sakuTari proeqtis xorcSesxmis gza.

proeqtirebis RerZi swored es aris _ Canafiqris kavSiri misi ganxorcielebis gzasa da saboloo SedegTan da ara ubralod, Sedegis miRweva damoukideblad. swored aseTi kavSiri aRZravs mozardSi pasuxismgeblobas sagnis Seswavlasa da sakuTari moqmedebebis Sedegze.

proeqtiT swavlebis meTodis gamoyenebisas mozards aqvs sakuTari qmedebebiT eqsperimentirebis, mcdelobebis, poziciis Secvlis saSualeba _ Canafiqridan orientirebul moqmedebamde, orientirebuli moqmedebidan Sedegamde da ori-entirebuli moqmedebisa da Sedegis _ `CanafiqrTan sworebis~ analizi.

yovelive es mkafiod miuTiTebs, rom proeqtiT swavlebis ZiriTadi mizania _ SemoqmedebiTi unarebis ganviTareba.

rogorc wesi, proeqtiT swavlebis forma moicavs eqvs etaps.

1. momzadeba:proeqtis es stadia gulisxmobs Temisa da proeqtis miznis gansazRvras.maswavlebeli amcnobs moswavleebs `proeqtuli qmedebis~ arss da exmareba

pro eqtis miznis gansazRvraSi. Semdeg ki xdeba proeqtis Sinaarsis mimoxilva moswa vleebTan erTad. aucileblobis SemTxvevaSi maswavleblisagan iReben dam-atebiT informacias.

2. dagegmva.es stadia ramdenime etaps moicavs:a) informaciis wyaros gansazRvra.b) informaciis mopovebis xerxebisa da informaciis analizis saSualebebis

gansazRvra. g) Sedegebis warmodgenis xerxis gansazRvra (angariSis forma).d) proeqtis Sefasebis procedurisa da kriteriumebis dadgena.

26

e) amocanebis (movaleobebis) ganawileba momuSave jgufis wevrebs Soris. maswavlebeli moswavleebs awvdis ideas (cxadia umjobesia, Tu ideis avtori

iqneba moswavle), gamoTqvams varaudebs. moswavleebi ki SeimuSaveben moqmedebis gegmas, sa xaven amocanebs, gamoTqvamen hipoTezebs, romelic dadasturebul an uaryofil iqneba muSaobis Semdgom etapze.

3. gamokvlevaes aris informaciis Segrovebisa da Sualeduri amocanebis gadaWris sta-

dia. is SeiZleba daiyos or nawilad: jer mimdinareobs Teoriuli samuSao, rac aucilebeli momentia mecadineobis praqtikuli nawilis dasawyebad; zogjer saWiro informacias moswavles awvdis maswavlebeli, ufro xSirad ki moswavleebi moipoveben damoukideblad. am informaciis ganxilvis Semdeg (minikonferencia, diskusia ama Tu im Teoriuli problemebis irgvliv) moswavleebi iwyeben kvl-evas da wyveten Sualedur amocanebs. kvlevis ZiriTadi instrumentia _ azris gamokiTxva, dakvirveba, eqsperimenti da a.S. eqsperimentis Catareba sagangebo momzadebas moiTxovs. saWiroa: eqsperimentis dagegmva, eqsperimentuli masalis damuSaveba, procesebisa da obieqtebis modelireba. maswavlebeli akvirdeba mo-swavleTa qmedebebs, iZleva rCevebs, xelmZRvanelobs maT qmedebebs.

4. Sedegebi da daskvnebi:moswavleebi aanalizeben Sekrebil informacias (Teoriuls an eqsperimen-

tuls), aformeben kvlevis Sedegebs, ayalibeben daskvnebs.

5. Sedegebis warmodgena.Sedegebis warmodgenis forma SesaZloa iyos sxvadasxva: zepiri angariSi, ma-

salis gaTvalsaCinoeba (sqema, grafiki, cxrili) romelime xerxis gamoyenebiT, weriTi angariSi. modelis wardgena da a.S. maswavlebeli moswavleebTan erTad msjelobs proeqtis irgvliv, svams SekiTxvebs.

6. Sedegis Sefaseba.proeqtis SefasebaSi monawileoben moswavleebi: msjeloben da axdenen TviTSe-

fasebas, maswavlebeli exmareba moswavleebs saqmianobaSi, sainformacio wyaroe-bis xarisxis, gamouyenebeli SesaZleblobebis SefasebaSi, aanalizeben proeqtis gagrZelebis SesaZleblobasa da potencials, warmodgenili angariSis xarisxs.

swavlebisadmi teqnokratiuli midgomis paralelurad, romlis arsic aris romelime konkretuli, pragmatuli unaris gamomuSaveba-formireba (wera, kiTxva, eqsperimentis Catareba da a.S.), aucilebelia sxva saganmanaTleblo amocanebis gadaWrac, pirveli rigSi, es aris SemoqmedebiTi unarebis ganviTareba.

proeqtiT swavlebis meTodi _ es aris konkretuli amocanebis gadasawyvetad mowodebuli saswavlo-SemecnebiTi xerxebisa da saSualebebis sistema. sinamdvi-lis aTvisebisaTvis (SemecnebisaTvis) saWiro Teoriuli da praqtikuli xasiaTis operaciebisa da meTodebis erToblioba.

proeqtiT swavlebis formaze msjelobisas saWirod migvaCnia SemovitanoT termini `swavlis kultura~. radgan swored swavlis kulturis formirebasa da ganviTarebas uwyobs xels aseTi midgoma. swavlis kulturaSi ki, vgulisxmobT ara mxolod ukve nacnobis gamoyenebas, aramed realur saswavlo qmedebaTa (aqtivo-baTa) axali formebis aRmoCenas, romelic xels uwyobs azrovnebis mobilizebas, uzrunvelyofs sakuTari saswavlo saqmianobis organizebas, sainformacio gzebis

27

aTvisebis, pirovnuli potencialis gamoyenebis unarebis formirebas.SemoqmedebiTi azrovnebis ganviTarebis umniSvnelovanesi pirobaa azrovnebis

zogadi kulturis ganviTareba, rac, pirvel rigSi, gulisxmobs inteleqtualuri unarebis ganviTarebas: analizisa da sinTezis unari, mizezSedegobrivi kavSirebis monaxvis unari, ganzogadebis, klasifikaciis, Sedarebis daskvnis gamotanisa da sxva unarebi. magram, garda amisa, saswavlo-SemoqmedebiT saqmianobaSi CarTuli unda iyos iseTi inteleqtualuri SesaZleblobebi, rogoricaa hipotezis da-muSaveba, azrovnebis siswrafe da moqmedeba (erTi ideidan meoreze gadasvlis (gadarTvis unari), azrovnebis originaloba (sayovelTaod aRiarebuli Sexedule-bebisagan gansxvavebuli ideis wamoyeneba). asociaciis unari (analogiis SemCnevis unari iseT SemTxvevaSi, sadac tradiciulad gaTvaliswinebuli ar aris).

am unaris ganviTarebas ganapirobebs saswavlo procesSi SemoqmedebiTi xasi-aTis davalebebis CarTva.

SemoqmedebiTi xasiaTis davalebebs ganekuTneba problemuri amocanebi da divergentuli tipis (Ria tipis) savarjiSoebi, romelTa ZiriTadi Taviseburebaa is, rom aqvT swori pasuxis ramdenime varianti.

moswavleebTan diferencirebuli muSaoba

moswavleebTan diferencirebuli muSaobis erT-erT saSualebad gvesaxeba portfeli. am SemTxvevaSi moswavle muSaobs Tavisi SesaZleblobebisa da interesebis farglebSi. mas aqvs saSualeba saukeTeso kuTxiT daenaxos maswavlebelsa da Tanaklaselebs.

maswavlebeli moswavleebs aZlevs zogad davalebebs portfelisTvis. magaliTad, _ moamzados referati trimestris ganmavlobaSi gavlil romelime Temaze.

_ konspeqtis saxiT Sekras masala._ ramdenime ZiriTadi cnebis Sesaxeb moipovos damatebiTi informacia._ gaakeTos ZiriTadi cnebebis ganmartebiTi leqsikoni._ Seadginos SekiTxvebis nusxa, romliTac Tanaklaselebs codnis Semowmebasa

da SejamebaSi miexmareba da sxva.moswavle am davalebebidan irCevs misTvis saintereso davalebas.sust moswavleebTan samuSaod SesaZlebelia gamoyenebul iqnes wyvilebad

muSaobis forma. wyvili formirebulia Zlieri da susti moswavlisagan. jer pasuxobs susti moswavle, pasuxs azustebs Zlieri moswavle, am SemTxvevaSi Zlieri moswavle muSaobs sustTan.

cxadia, es meTodebi ar gamoricxavs tradiciul meTods, maswavleblis individualur muSaobas CamorCenil moswavleebTan.

28

zogierTi miTiTeba moswavleTa jgufuri muSaobis Sesaxeb

moswavleTa jgufuri mecadineoba siaxlea arsebul pedagogiur gamocdilebaSi. mecadineobis es forma aSkarad aaqtiurebs moswavles, uviTarebs TanamSroblobis, erToblivi kvlevis, sxvisi azrisaTvis angariSis gawevis Cvevas. jgufuri muSaoba xels uwyobs agreTve lideris Cvevebis formirebasac. gansakuTrebiT mniSvnelovania is garemoeba, rom moswavle eufleba kamaTisa da msjelobis kulturas, acnobierebs kompromisis dadebiT momentebs da swavlobs sakuTari azris dacvas.

jgufuri muSaoba mTavrdeba prezentaciiT, rac Sedegebis sajaro wardgenas niSnavs. prezentacia ubiZgebs moswavles efeqturad warmoaCinos sakuTari codna, jgufis winaSe pasuxismgebloba ki aiZulebs argumentirebulad, mkafiod da naTlad Camoayalibos azri.

jgufuri muSaobis mkacrad gansazRvruli wesebi ar arsebobs. garkveuli wesebis SemuSavebaSi dagexmarebaT Tqveni gamocdileba, moswavleTa codnis done da maTi inteleqtualuri SesaZleblobebi.

Tumca ar aris gamoricxuli is rCevebic gaiziaroT, romelsac SemogTavazebT:1. sasurvelia jgufSi iyos araumetes 4-5 moswavlisa.2. jgufis formirebisas SeecadeT masSi gaerTiandnen daaxloebiT Tanabari

SesaZleblobis moswavleebi. moswavleebis codnis done SeiZleba ar iyos erTnairi, magram Zalianac ar unda gansxvavdebodes.

3. davaleba jgufebs Soris gaanawileT jgufSi moxvedrili moswavleebis SesaZleblobebisa da interesebis Sesabamisad.

4. davalebaSi, romelic jgufisaTvisaa gankuTvnili, aucileblad unda iyos gaTvaliswinebuli jgufis TiToeuli wevris funqcia. magaliTad, rodesac jgufi romelime konkretuli amocanis gadaWraze muSaobs, amocanas unda hqondes oTxi an xuTi qvepunqti (jgufis wevrTa raodenobis mixedviT).

jgufuri muSaoba mizanSewonilia maSinac, rodesac samuSao gansjasa da analizs moiTxovs, rasac unda moyves daskvnis gamotana _ daskvnas moswavleebi gamo i ta nen azrTa Sejerebis safuZvelze.

5. jgufuri muSaobis pirobebSi aucileblad gamoikveTeba lideri, romelic Seecdeba miRebuli Sedegebis prezentacias. maswavlebeli unda, rom prezentaciis procesi warimarTos maswavlebelsa da moswavleebs Soris urTierTpativiscemis fonze.

7. prezentaciis Semdeg kargi iqneba diskusia warmodgenil sakiTxebze da moswavleTa Sefaseba maTive monawilebiT.

gTavazobT agreTve jgufuri muSaobis deferencirebuli Sefasebis models.

29

1-3 4-5 6-7 8-10

jgufTan adaptireba

izolirebulia jgufidan, ar monawileobs jgufis wevrebs Soris fun-qciebis ga-nawilebaSi

bundovnad ayalibebs, ra unda da risi gakeTeba Seu-Zlia

gaazrebuli aqvs Tavisi funqcia.axerxebs jgu-fis wevrebTan SeTanxmebas

zedmiwevniT aqvs gaazrebuli Tavisi funqcia da uprob-lemod uTanxmdeba jgufis wevrebs

sakuTari funqciis Ses-ruleba

ver asrulebs Tavis funqcias

warmodgena aqvs Tavisi funq-ciis Sesaxeb, magram praqti-kulad ar axor-cielebs

asrulebs Tavis funqcias nawi-lobriv

asrulebs Tavis fun-qcias srulyofilad

swrafva liderovi-saken

ucdis, rodis miuTiTeben _ ra gaakeTos.

cdilobs, rac SeiZleba nak-lebi samuSao Seasrulos. ar ainteresebs jgufis sxva wevrebis saqmi-anoba

interesdeba jgufis sxva wevrebis saqmi-anobiTac, cdilobs warm-arTos raciona-lurad

racionalurad warmarTavs jgufis saqmianobas. SeuZlia darwmuneba konkre-tuli sakiTxis ganx-ilvisas

rekomendaciebi moswavleTa testuri SefasebisaTvis

dReisaTvis, testuri gamokiTxva codnis Sefasebis aRiarebuli da gavrcelebuli formaa. moswavles, skolis damTavrebis Semdegac ki, xSirad mouwevs sakuTari kvalifikaciis warmoCena swored am formiT. aucilebelia, rom swavlebis procesSi moswavleebs rac SeiZleba xSirad hqondeT saqme sxvadasxvagvar testur davalebebTan. am yvelaferTan erTad maswavlebels aqvs saSualeba efeqturad akontrolos moswavlis codnis done, moswavles ki aqvs saSuleba gansazRros sakuTari codnis done da moipovos Sefaseba da codnis aRiareba qulebis saxiT. mizan-Sewonilia, Tu dasawyisSi maswavlebeli testebs ganixilavs moswavleebTan erTad, frontalurad. am procesSi yuradReba unda mieqces ara mxolod testis amosaxnelad saWiro codnas da unar-Cvevebs, aramed zogadad, testebTan muSaobis meTodikas _ rogor daizogos dro, romeli davale-bebis Sesrulebaa umjobesi pirvelad, rogor unda gaformdes testis pasuxi da a.S.

testebis gamoyeneba saWiroa ara mxolod moswavlis codnisa da un-arebis aTvisebis donis Sesafaseblad, aramed gavlili masalis ganmt-kicebisa da gameorebisaTvis.

obieqturoba testuri Sefasebis umniSvnelovanesi momentia, rac miiRweva ara mxolod davalebebis Sinaarsis, aramed gamokiTxvis proceduris da Sefasebis sistemis standartizebiT.

SesaZloa, testebis nimuSebi Seadginos maswavlebelma, an gamoiyenos mza testebi.

sakontrolo werebis SesaxebsaxelmZRvanelos calke erTeulad axlavs sakontrolo werebis krebuli.

masSi mocemulia davalebebis sam-sami varianti yoveli sakontrolo werisaT-vis. krebulSi mocemulia agreTve sakontrolo weris Sefasebis kriteriumebi.

30

VIII კლასიქიმია

სტანდარტი

წლის ბოლოს მისაღწევი შედეგები მიმართულებების მიხედვით:

მეცნიერული კვლევა-ძიება ქიმიური მოვლენები

კვლ.VIII.1.მოსწავლეს შეუძლია განსაზღვროს კვლევის საგანი და კვლევის ეტაპები. კვლ.VIII.2.მოსწავლეს შეუძლია კვლევითი პროცედურის განხორციელება/ მონაცემების აღრიცხვა.კვლ.VIII.3. მოსწავლეს შეუძლია მონაცემთა წარმოდგენა სხვადასხვა საკომუნიკაციო საშუალების გამოყენებით. კვლ.VIII.4.მოსწავლეს შეუძლია მონაცემთა ანალიზი და შეფასება.

ქიმ.VIII.5.მოსწავლეს შეუძლია ელემენტების, ატომებისა და მოლეკულების შედარებითი დახასიათება. ქიმ.VIII.6.მოსწავლეს შეუძლია ნივთიერებათა კლასიფიცირება, ნარევის კომპონენტებად დაყოფა. ქიმ.VIII.7.მოსწავლეს შეუძლია ვალენტობის მიხედვით მარტივი ფორმულების შედგენა და ნივთიერებათა მასის მუდმივობის კანონის გამოყენება. ქიმ.VIII.8.მოსწავლეს შეუძლია სხვადასხვა სახის ქიმიური რეაქციების დახასიათება, წვისა და ჟანგვის პროცესების შედარება. ქიმ.VIII.9.მოსწავლეს შეუძლია არაორგანულ ნაერთთა ძირითადი კლასების დახასიათება. ქიმ. ქიმ.VIII.10.მოსწავლეს შეუძლია

პერიოდული სისტემის გამოყენებით ქიმიური ელემენტების დახასიათება.

ბქ ქიმ.VIII.11.მოსწავლეს შეუძლია ნივთიერებათა თვისებების დაკავშირება ატომის ელექტრონულ აღნაგობასთან.

ქიმ.VIII.12. მოსწავლეს შეუძლია გეოლოგიური გარდაქმნების დაკავშირება ფიზიკურ და ქიმიურ მოვლენებთან.

წლის ბოლოს მისაღწევი შედეგები და მათი ინდიკატორები:

მიმართულება მეცნიერული კვლევა-ძიება

კვლ.VIII.1.მოსწავლეს შეუძლია განსაზღვროს კვლევის საგანი და კვლევის ეტაპები.

შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე: • აყალიბებს კვლევის მიზანს;• გამოთქვამს მოსაზრებას/ვარაუდს;• არჩევს მონაცემების მოპოვების გზებს (მაგ., ცდით, საველე სამუშაოს

ჩატარებით, გამოკითხვით, საკითხის ირგვლივ ლიტერატურის მოძიებით);• განარჩევს მუდმივ და ცვლად (დამოკიდებულ, დამოუკიდებელ)

პარამეტრებს; • განსაზღვრავს კვლევითი აქტივობების თანმიმდევრობას;• არჩევს სათანადო ხელსაწყოებს/ აღჭურვილობას/ინსტრუმენტებს;

31

• არჩევს მონაცემების აღრიცხვის ფორმებს (ცხრილები, გრაფიკები, სიები, ფოტოები, ჩანაწერები).

კვლ.VIII.2.მოსწავლეს შეუძლია კვლევითი პროცედურის განხორციელება/ მონაცემების აღრიცხვა.

შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე: • იყენებს შესაბამის მასალას ან/და აღჭურვილობას და ატარებს დაგეგმილ

ცდას უსაფრთხოების წესების დაცვით;• აწარმოებს დაკვირვებას ან /და გაზომვებს, აღრიცხავს მონაცემებს;• აკვირდება, ზომავს, იყენებს ინფორმაციულ-საკომუნიკაციო საშუალებებს

მონაცემების სათანადო სიზუსტით რეგისტრირებისთვის (მაგ., ცვლადების მნიშვნელობების აღრიცხვა ქრონოლოგიურად);

• იყენებს სათანადო წესებს საკუთარი და სხვათა უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად.

კვლ.III.3.მოსწავლეს შეუძლია მონაცემთა წარმოდგენა სხვადასხვა საკომუნიკაციო საშუალების გამოყენებით.

შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:• იყენებს სხვადასხვა ხერხს (დიაგრამებს, ცხრილებს, გრაფიკებს, სიებს)

მონაცემთა წარმოსადგენად; • იყენებს საინფორმაციო-საკომუნიკაციო ტექნოლოგიებს თვისებრივი და

რაოდენობრივი მონაცემების წარმოსადგენად.

კვლ.VIII.4. მოსწავლეს შეუძლია მონაცემთა ანალიზი და შეფასება.

შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე: • იყენებს დიაგრამებს, ცხრილებს და გრაფიკებს მონაცემებს ან ცვლადებს

შორის დამოკიდებულების აღსაწერად;• აანალიზებს მონაცემებს და გამოიტანს დასკვნებს; • ადარებს დასკვნებს გამოთქმულ ვარაუდს;• განიხილავს დაკვირვებისა და გაზომვების დროს გამოვლენილ

მოულოდნელობებს, ცდილობს მათ ახსნას.

მიმართულება ქიმიური მოვლენები

ქიმ.VIII.5.მოსწავლეს შეუძლია ელემენტების, ატომებისა და მოლეკულების შედარებითი დახასიათება.

შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე: • თვალსაჩინოების სხვადასხვა ხერხის გამოყენებით აღწერს და ადარებს

ერთმანეთს ელემენტსა და ატომს;

• ამოიცნობს ზოგიერთი ელემენტის სიმბოლოს; განასხვავებს ერთმანეთისგან ელემენტებს, ნაერთებსა და ნარევებს;

• იყენებს ნაწილაკოვან მოდელებს და აღწერს ელემენტების ურთიერთქმედებისას ახალი ნივთიერებების წარმოქმნის პროცესს;

32

• აღწერს ელემენტებს შორის განსხვავებას გარეგნული ნიშნებისა და პერიოდულ სისტემაში მდებარეობის მიხედვით; ადარებს ერთმანეთს ერთი და იმავე ელემენტის იზოტოპებს;

• აგროვებს სათანადო ინფორმაციას და აკავშირებს ელემენტის სახელწოდებას მის აღმოჩენასთან ან სხვა ფაქტებთან.

ქიმ.VIII.6.მოსწავლეს შეუძლია ნივთიერებათა კლასიფიცირება, ნარევის კომპონენტებად დაყოფა.

შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე: • განასხვავებს მარტივ და რთულ ნივთიერებებს შედგენილობის მიხედვით;

• ასახელებს მისთვის ნაცნობ სხვადასხვა ნივთიერებას, ახასიათებს მათ ფიზიკური თვისებების მიხედვით:

• ფლობს ნარევის კომპონენტებად დაყოფის ხერხებს; გეგმავს და ატარებს შესაბამის ცდებს;

• განიხილავს ჰაერს, როგორც გაზების ნარევს და აღწერს მისი კომპონენტებად დაყოფის მეთოდს;

• აღწერს ქიმიურ რეაქციებს და ხსნის მათ არსს სიტყვიერი ტოლობის, მოდელებისა და დიაგრამების გამოყენებით;

• მოიპოვებს ინფორმაციას მისთვის ცნობილი მარტივი და რთული ნივთიერებების გამოყენების შესახებ;

• ადგენს სხვადასხვა პროცესის ამსახველ სქემებს და ნამუშევრის წარდგენისას ადეკვატურად იყენებს ქიმიურ ტერმინებს: ატომი, ელემენტი, ნაერთი, წვა, ჟანგბადი, ფორმულა, სიმბოლო, ქიმიური რეაქცია, ოქსიდი და სხვა.

ქიმ.VIII.7.მოსწავლეს შეუძლია ვალენტობის მიხედვით მარტივი ფორმულების შედგენა და ნივთიერებათა მასის მუდმივობის კანონის გამოყენება.

შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე: • ადეკვატურად იყენებს ქიმიური ელემენტების სიმბოლოებს, ატომთა

ვალენტობას მისთვის ცნობილი მარტივი და რთული ნივთიერებების ფორმულების შესადგენად;

• ხსნის ქიმიური გარდაქმნების დროს მასის მუდმივობას რეაქციაში მონაწილე ატომების უცვლელობით;

• გამოითვლის სხვადასხვა ნივთიერების მოლეკულურ მასებს მათ შედგენილობაში შემავალი ელემენტების ატომური მასების ცოდნის გამოყენებით;

• იყენებს ნივთიერებათა ქიმიურ ფორმულებს, ნივთიერების მასის მუდმივობის კანონს, ნივთიერების შედგენილობის მუდმივობის კანონს და აწარმოებს შესაბამის გამოთვლებს;

• ქიმიური განტოლებით გამოსახავს ბუნებაში მიმდინარე და სხვა მისთვის ნაცნობ ქიმიურ მოვლენებს (მაგ., რკინის დაჟანგვა).

33

ქიმ.VIII.8.მოსწავლეს შეუძლია სხვადასხვა სახის ქიმიური რეაქციების დახასიათება, წვისა და ჟანგვის პროცესების შედარება.

შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე: • ახასიათებს სხვადასხვა ტიპის ქიმიურ რეაქციებს, მსჯელობს მათ შორის

მსგავსება-განსხვავებაზე, ადგენს რეაქციების ზოგად სქემებს (მაგალითად, A + B→→C );

• ასახელებს სხვადასხვა ტიპის რეაქციების მაგალითებს და ადგენს შესაბამის ქიმიურ განტოლებებს;

• ჩამოთვლის წვისა და ჟანგვის მაგალითებს ყოველდღიური ცხოვრებიდან, მათ ხელშემწყობ ფაქტორებს;

• მსჯელობს ჟანგვისა და წვის დადებით და უარყოფით შედეგებზე; აღწერს წვის თანმხლებ მოვლენებს (სითბოსა და სინათლის გამოყოფა).

ქიმ.VIII.9. მოსწავლეს შეუძლია არაორგანულ ნაერთთა ძირითადი კლასების დახასიათება.

შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე: • ასხვავებს ერთმანეთისგან ოქსიდებს, მჟავებს, ფუძეებს (ტუტეებს) და

მარილებს, ადგენს მათ ფორმულებს;

• მსჯელობს და ასკვნის, რომ ფუძე ოქსიდს შეესაბამება ფუძე, მჟავა ოქსიდს _

მჟავა;

• გეგმავს და ატარებს ცდებს და მისთვის ცნობილ მჟავებსა და მეტალებს შორის ურთიერთქმედების საფუძველზე მსჯელობს მეტალთა შედარებით აქტიურობაზე;

• აკვირდება მეტალთა ჟანგვის პროცესებს ყოფა-ცხოვრებაში, მოიპოვებს სათანადო ინფორმაციას და მსჯელობს მეტალთა თვისებებზე;

• მსჯელობს ნაერთთა კლასებს შორის ურთიერთკავშირსა და ურთიერთგარდაქმნაზე, ადგენს ზოგად მარტივ სქემებს (მაგ., M MO (MOH)n ...).

ქიმ.VIII.10.მოსწავლეს შეუძლია პერიოდული სისტემის გამოყენებით ქიმიური ელემენტების დახასიათება.

შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:• აგროვებს მასალას ქიმიური ელემენტების პერიოდული სისტემის

შექმნის საჭიროების შესახებ, ამზადებს და წარმოადგენს რეფერატს;• იყენებს პერიოდულ სისტემას ნებისმიერი ელემენტის შესახებ

ინფორმაციის მოსაპოვებლად (მაგ., რიგითი ნომერი, პერიოდის ნომერი, ატომური მასა);

• გამოთქვამს ვარაუდს უცნობი ელემენტის შესაძლო თვისებების შესახებ პერიოდულ სისტემაში მისი მდებარეობის მიხედვით;

34

• პერიოდული სისტემის გამოყენებით იკვლევს ერთი და იმავე ჯგუფის /პერიოდის ელემენტების და შესაბამისი მარტივი ნივთიერებების თვისებების ცვლილების კანონზომიერებებს, გამოიტანს შესაბამის დასკვნებს;

• ქმნის ერთი და იმავე ელემენტის იზოტოპების სქემებს, გამოთქვამს ვარაუდს იზოტოპების თვისებების შესახებ.

ქიმ.VIII.11.მოსწავლეს შეუძლია ნივთიერებათა თვისებების დაკავშირება ატომის ელექტრონულ აღნაგობასთან.

შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე: • ადგენს სქემას და ადარებს ერთმანეთს ელემენტის ატომსა და იონს,

მსჯელობს მათ შორის თვისებრივ განსხვავებაზე და ჩამოთვლის მაგალითებს;

• ელექტრონული ფორმულის საფუძველზე პოულობს ელემენტს პერიოდულ სისტემაში, გამოთქვამს მოსაზრებას ელემენტის თვისებების შესახებ, ასაბუთებს თავის ვარაუდს;

• იყენებს პერიოდულ სისტემას, ადგენს უცნობი ელემენტის ელექტრონულ ფორმულას;

• ქმნის სხვადასხვა ტიპის კრისტალური სტრუქტურების მოდელებს და იყენებს მათ ამ სტრუქტურების დასახასიათებლად. მსჯელობს შესაბამისი ნივთიერებების თვისებებსა და გამოყენებას შორის კავშირზე. ასახელებს მაგალითებს.

ქიმ.VIII.12.მოსწავლეს შეუძლია გეოლოგიური გარდაქმნების დაკავშირება ფიზიკურ და ქიმიურ მოვლენებთან.

შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე: • მსჯელობს ქიმიური და ფიზიკური მოვლენების როლზე ქანების წარმოქმნის

პროცესში (მაგ., ტემპერატურის, წნევის ცვლილება, მჟავა წვიმების გავლენა );• აღწერს მთის ქანების ფორმირების რეჟიმის/პირობების გავლენას ქანების

სტრუქტურასა და მათ მინერალურ შედგენილობაზე; ხსნის ქანების შრეების წარმოქმნის პროცესს;

• ქმნის ქანების სტრუქტურების მოდელებს, აკავშირებს ქანების ფორიანობას მათი შემადგენელი მარცვლების თავისებურებებთან;

• აღწერს ქანების გამოფიტვის, ეროზიის, გადატანისა და დალექვის პროცესებს;

• ახასიათებს ვულკანურ, დანალექ და მეტამორფულ ქანებს, მათ სხვადასხვა ტიპებს, აღწერს მათი წარმოქმნის პროცესებს.

პროგრამის შინაარსი

წარმოდგენა ატომურ-მოლეკულურ მოძღვრებაზე; ნივთიერების შედგენილობა – მოლეკულა, ატომი.

ქიმიური ელემენტი, ქიმიური სიმბოლო, ვალენტობა; ვალენტობის მიხედვით

35

ნივთიერების ფორმულის შედგენა; ნივთიერების შედგენილობის მუდმივობის კანონი.

წარმოდგენა ატომის აღნაგობაზე; ატომბირთვი. იზოტოპი. ატომი და იონი.

მარტივი და რთული ნივთიერება, ნივთიერების მასის მუდმივობის კანონი; ატომური მასა, მოლეკულური მასა.

მარტივი და რთული ნივთიერებები: მეტალები და არამეტალები, ოქსიდები, ფუძეები, მჟავები და მარილები, კავშირი სხვადასხვა კლასის ნაერთებს შორის.

ქიმიური რეაქციის ტიპები: შეერთების, დაშლის, ჩანაცვლების და მიმოცვლის.

ქიმიური ელემენტების პერიოდული სისტემა და პერიოდულობის კანონი.პერიოდული სისტემა და ატომის აღნაგობა, პერიოდული სისტემის აგებულება: ჯგუფები და პერიოდები.

ქიმიური ელემენტების ატომებში ელექტრონების განაწილება, ელექტრონული ფორმულები (პერიოდული სისტემის პირველი 20 ელემენტი), ლუისის სიმბოლოები.

ქანები, მათი წარმოქმნა და გამოფიტვა. ქანების გარდაქმნები. ბაზალტები და კალციტები.

36

Sinaarsisa da miznebis rukasaswavlo drois ganawileba Temebis mixedviT:

mimarTuleba qimiuri movlenebi. 66 akademiuri saaTi.maT Soris sarezervo dro 5sT

I Tavi. nivTiereba 17 sT.

#Temis sax-elwodeba

standartis Sesabamisi Sedegebi da indikatorebi

indikatoris Sesrulebis sa-

Sualebebi

saswavlo drois xan-grZlivoba, (akademiuri saaTebis ra-

odenoba)

1 2 3 4 5

1

ras Seiswav-lis qimia. rogor vi-Tardeboda qimia.

informaciis mopoveba da da-

muSaveba1 sT

21.1. niv-Tierebis Tvisebebi

qimia VIII 6. moswavles SeuZlia niv-TierebaTa klasificireba. narevis komponentebad dayofa.Sedegi TvalsaCinoa, TuU moswavle:* asaxelebs misTvis nacnob sx-vadasxva nivTierebas, axasiaTebs maT fizikuri Tvisebebis mixedviT.

informaciis damuSaveba.

eqsperimenti. miznobrivad

SerCeuli dava-lebebis Ses-

ruleba.

1 sT

31.2. niv-Tiereba da narevi

qimia VIII. moswavles SeuZlia niv-TierebaTa klasificireba. narevis komponentebad dayofa.Sedegi TvalsaCinoa, TuU moswavle:* flobs narevis komponentebad dayofis xerxebs; gegmavs da atarebs Sesabamis cdebs;kvl. VIII. 1. moswavles SeuZlia gansazRvros kvlevis sagani da kv-levis etapebi.kvl. VIII. 2. moswavles SeuZlia kv-leviTi proceduris ganaxorciele-ba/monacemebis aRricxva.kvl.VIII. 3. moswavles SeuZlia mona-cemTa warmodgena sxvadasxva sako-munikacio saSualebis gamoyenebiT.kvl. VIII. 4. moswavles SeuZlia mona-cemTa analizi da Sefaseba.




ruleba.

1 sT

37

4.1.3. rogor davyoT na-revi

qimia. VIII 6. moswavles SeuZlia niv-TierebaTa klasificireba. narevis komponentebad dayofa.Sedegi TvalsaCinoa, TuU moswavle:* flobs narevis komponentebad dayofis xerxebs; gegmavs da atarebs Sesabamis cdebs;* ganixilavs haers, rogorc gazebis narevs da aRwers misi komponen-tebad dayofis meTods;kvl. VIII. 1. moswavles SeuZlia gansazRvros kvlevis sagani da kv-levis etapebi.kvl. VIII. 2. moswavles SeuZlia kv-leviTi proceduris ganaxorciele-ba/monacemebis aRricxva.kvl.VIII. 3. moswavles SeuZlia mona-cemTa warmodgena sxvadasxva sako-munikacio saSualebis gamoyenebiT.kvl. VIII. 4. moswavles SeuZlia mona-cemTa analizi da Sefaseba.


TvalsaCinoe-bis ganxilva. eqsperimenti. miznobrivad


ruleba.

1 sT

5.

1.4. riT gansxvavde-ba narevi da naerTi

qimia VIII 5. moswavles SeuZlia ele-mentebis, atomebisa da molekulebis SedarebiTi daxasiaTeba.Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:* amoicnobs zogierTi elementis simbolos; ganasxvavebs erTmaneTi-sagan elementebs, naerTebsa da na-revebs. kvl. VIII. 1. moswavles SeuZlia gansazRvros kvlevis sagani da kv-levis etapebi.kvl. VIII. 2. moswavles SeuZlia kv-leviTi proceduris ganaxorciele-ba/monacemebis aRricxva.kvl.VIII. 3. moswavles SeuZlia mona-cemTa warmodgena sxvadasxva sako-munikacio saSualebis gamoyenebiT.kvl. VIII. 4. moswavles SeuZlia mona-cemTa analizi da Sefaseba.




ruleba.

1 sT

38

6.

1.5. narevis Semadgene-li kompo-nentebis masuri da moculo-biTi wilis gansazRvra.

qimia VIII 6. moswavles SeuZlia niv-TierebaTa klasificireba. narevis komponentebad dayofa.Sedegi TvalsaCinoa, TuU moswavle:* flobs narevis komponentebad dayofis xerxebs; gegmavs da atarebs Sesabamisi cdebs;




ruleba.

1 sT

7.1.6. risgan Sedgeba nivTiereba?

qimia VIII 6. moswavles SeuZlia ele-mentebis, atomebisa da molekulebis SedarebiT daxasiaTeba.Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:* TvalsaCinoebis sxvadasxva xerxis gamoyenebiT aRwevs da adarebs erT-maneTs elements da atoms;

informaciis damuSaveba. mod-elis ganxilva miznobrivad


ruleba.

1 sT

8.1.7. martivi da rTuli nivTiereba

qimia VIII. moswavles SeuZlia niv-TierebaTa klasificireba. narevis komponentebad dayofa.Sedegi TvalsaCinoa, TuU moswavle:* ganasxvavebs martiv da rTul niv-Tierebebs Sedgenilobis mixedviT;

informaciis damuSaveba. mod-elis ganxilva. miznobrivad


ruleba.

1 sT

9.1.8. ra aris qimiuri elementi

qimia VIII 5. moswavles SeuZlia ele-mentebis, atomebisa da molekulebis SedarebiTi daxasiaTeba.Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:* TvalsaCinoebis sxvadasxva xerxis gamoyenebiT aRwers da adarebs erT-maneTs elements da atoms.;



ruleba.

1 sT

10.

1.9. rogor gamoisaxeba qimiuri elementi

qimia VII 5I. moswavles SeuZlia ele-mentebis, atomebisa da molekulebis SedarebiT daxasiaTeba.Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:* amoicnobs zogierTi elementis simbolos; ganasxvavebs erTmane-Tisgan elementebs, naerTebsa da narevebs.

informaciis da-muSaveba. mizno-brivad SerCeu-li davalebebis

Sesruleba.

1 sT

39

11.

1.10. rogor gamovsaxoT nivTierebis Sedgeni-loba

qimia VIII 7. moswavles SeuZlia va-lentobis mixedviT martivi for-mulebis Sedgena da nivTierebaTa masis mudmivobis kanonis gamoyeneba.Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:* adekvaturad iyenebs qimiuri el-ementis simboloebs, atomTa valen-tobas misTvis cnobili martivi da rTuli nivTierebebis formulebis Sesadgenad;



ruleba.

1 sT

12.1.11. atomi, elementi da naerTi

qimia VIII 7. moswavles SeuZlia ele-mentebis, atomebisa da molekulebis SedarebiTi daxasiaTeba.Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:* amoicnobs zogierTi elementis simbolos; ganasxvavebs erTmane-Tisgan elementebs, naerTebsa da narevebs. * aRwers elementebs, ganasxvavebs garegnuli niSnebisa da periodul sistemaSi mdebareobis mixedviT; adarebs erTmaneTs erTi da imave elementis izotopebs;* adarebs saTanado informacias da akavSirebs saxelwodebas mis aRmoCe-nasTan an sxva faqtebTan.


Sesruleba.

1 sT

13.

1.12. ato-mis masa, fardobiTi atomuri da molekulu-ri masa.

qimia VIII 5. moswavles SeuZlia ele-mentebis, atomebisa da molekulebis SedarebiTi daxasiaTeba.Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:* TvalsaCinoebis sxvadasxva xerxis gamoyenebiT aRwers da adarebs erT-maneTs elements da atoms;qimia VIII. moswavles SeuZlia va-lentobis mixedviT martivi for-mulebis Sedgena da nivTierebaTa masis mudmivobis kanonis gamoyeneba.Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:* gamoiTvlis sxvadasxva nivTierebis molekulur masebs maT Sedgenilo-baSi Semavali elementebis atomuri masebis codnis gamoyenebiT;



ruleba.

1 sT

40

14.1.13. ra aris valen-toba



Sesruleba.

1 sT

15.

1.14. gaan-gariSebebi valentobis mixedviT




ruleba.

1 sT

16.SeamowmeT Tqveni codna

miznobrivad SerCeuli dava-

lebebi1 sT

17.

moswavleTa codnis do-nis Semow-meba

miznobrivad SerCeuli dava-lebebi (testebi)

1 sT

sul 17 sT

41

II Tavi. qimiuri reaqcia 9 sT.

#Temis sax-elwodeba

standartis Sesabamisi Sedegebi da indikatorebi

indikatoris Sesrulebis saSualebebi

saswavlo drois xan-grZlivoba, (akademiuri saaTebis ra-

odenoba)

1 2 3 4 5

18.

2.1. ra xdeba qimiuri reaqciis procesSi

qimia VIII 5. moswavles SeuZlia el-ementebis, atomebisa da molekulebis SedarebiTi daxasiaTeba.Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:* iyenebs nawilakovan modelebs da aRwers elementebis urTierTqmedebi-sas axali nivTierebebis warmoqmnis process;qimia VIII. moswavles SeuZlia niv-TierebaTa klasificireba. narevis komponentebad dayofa.Sedegi TvalsaCinoa, TuU moswavle:*aRwers qimiur reaqciebs da xsnis maT arss sityvieri tolobis, mod-elebisa da diagramebis gamoyenebiT;

informaciis damuSaveba. modelis ganxilva.

miznobrivad SerCeuli

davalebebis Sesruleba.

1 sT

19.

2.2. icvleba Tu ara masa qimiuri reaqciis procesSi

qimia VIII 7. moswavles SeuZlia valen-tobis mixedviT martivi formulebis Sedgena da nivTierebaTa masis mudmi-vobis kanonis gamoyeneba.Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:* xsnis qimiuri gardaqmnebis dros masis mudmivobas reaqciaSi monawile atomebis ucvlelobiT;




1 sT

20.

2.3.. rogor gamovsaxoT qimiuri reaqcia

qimia VIII 7. moswavles SeuZlia valen-tobis mixedviT martivi formulebis Sedgena da nivTierebaTa masis mudmi-vobis kanonis gamoyeneba.Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:* qimiuri gantolebiT gamosaxavs bunebaSi mimdinare da sxva misTvis nacnob qimiur movlenebs (mag., rkinis daJangva);qimia VIII 5. moswavles SeuZlia el-ementebis, atomebisa da molekulebis SedarebiTi daxasiaTeba.Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:* iyenebs nawilakovan modelebs da aRwers elementebis urTierTqmedebi-sas axali nivTierebebis warmoqmnis process;




1 sT

42

21.

2.4. ro-gor gav-aTanabroT qimiuri reaqciis toloba

qimia VIII 7. moswavles SeuZlia valen-tobis mixedviT martivi formulebis Sedgena da nivTierebaTa masis mudmi-vobis kanonis gamoyeneba.Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:* qimiuri gantolebiT gamosaxavs bunebaSi mimdinare da sxva misTvis nacnob qimiur movlenebs (mag., rkinis daJangva);

informaciis damuSaveba. miznobrivad SerCeuli


1 sT

22.

2.5. Sed-genilobis mudmivobis kanoni

qimia VIII 7. moswavles SeuZlia valen-tobis mixedviT martivi formulebis Sedgena da nivTierebaTa masis mudmi-vobis kanonis gamoyeneba.Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:* iyenebs nivTierebaTa qimiur for-mulebs, nivTierebis masis mudmivobis kanons, nivTierebis Sedgenilobis mudmivobis kanons da awarmoebs Sesa-bamis gamoTvlebs;kvl. VIII. 1. moswavles SeuZlia gansaz-Rvros kvlevis sagani da kvlevis etapebi.kvl. VIII. 2. moswavles SeuZlia kv-leviTi proceduris ganaxorcieleba/monacemebis aRricxva.kvl.VIII. 3. moswavles SeuZlia mona-cemTa warmodgena sxvadasxva sakomu-nikacio saSualebis gamoyenebiT.* kvl. VIII. 4. moswavles SeuZlia mona-cemTa analizi da Sefaseba.

modelis ganxilva.



1 sT

43

23.

2.6. ra gan-sxvavebaa wvasa da Jan-gavs Soris

qimia VIII 8. moswavles SeuZlia sx-vadasxva saxis qimiuri reaqciebis daxasiaTeba, wvisa da da Jangvis pro-cesebis Sedareba.Sedegi TvalsaCinoa. Tu moswavle: * msjelobs Jangvisa da wvis dadebiT da uaryofiT Sedegebze; aRwers wvis Tanmxleb movlenebs (siTbosa da sinaTlis gamoyofa). kvl. VIII. 1. moswavles SeuZlia gansaz-Rvros kvlevis sagani da kvlevis etapebi.kvl. VIII. 2. moswavles SeuZlia kv-leviTi proceduris ganaxorcieleba/monacemebis aRricxva.kvl.VIII. 3. moswavles SeuZlia mona-cemTa warmodgena sxvadasxva sakomu-nikacio saSualebis gamoyenebiT.* kvl. VIII. 4. moswavles SeuZlia mona-cemTa analizi da Sefaseba.


eqsperimenti.miznobrivad SerCeuli


1 sT

24.

2.7. ra uwy-obs xels wvis proce-sebs.

qimia VIII 8. moswavles SeuZlia sxva-dasxva saxis qimiuri reaqciebis daxa-siaTeba, wvisa da da Jangvis proce-sebis Sedareba.Sedegi TvalsaCinoa. Tu moswavle: * CamoTvlis wvisa da Jangvis mag-aliTebs yoveldRiuri cxovrebidan. maT xelSewmyobs faqtorebs;* msjelobs Jangvisa da wvis dadebiT da uaryofiT Sedegebze; aRwers wvis Tanmxleb movlenebs (siTbos da sinaTlis gamoyofa).


eqsperimenti.miznobrivad SerCeuli


1 sT

25.Seamow-meT Tqveni codna

miznobrivad SerCeuli davalebebi

1 sT

26.

moswavleTa codnis do-nis Semow-meba

miznobrivad SerCeuli davalebebi (testebi)

1 sT

sul 9 sT.

44

III Tavi. naerTTa klasebi 11 sT.

#Temis

saxelwodebastandartis Sesabamisi Sedegebi

da indikatorebi


saswavlo drois

xangrZlivoba, (akademiuri saaTebis

raodenoba)

1 2 3 4 5

27.3.1. ras niSnavs naerTTa klasi

qimia VIII 9. moswavles SeuZlia araorganuli naerTTa ZiriTadi klasebis daxasiaTeba.Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:* ansxvavebs erTmaneTisagan oqsidebs, mJavebs, fuZeebs (tuteebs) da marilebs, adgens maT formulebs;

informaciis damuSaveba

.miznobrivad SerCeuli


1 sT

28.3.2. ra aris mJava

qimia VIII 9. moswavles SeuZlia araorganul naerTTa ZiriTadi klasebis daxasiaTeba.Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:* ansxvavebs erTmaneTisagan oqsidebs, mJavebs, fuZeebs (tuteebs) da marilebs, adgens maT formulebs;kvl. VIII. 1. moswavles SeuZlia gansazRvros kvlevis sagani da kvlevis etapebi.kvl. VIII. 2. moswavles SeuZlia kvleviTi proceduris ganaxorcieleba/monacemebis aRricxva.kvl.VIII. 3. moswavles SeuZlia monacemTa warmodgena sxvadasxva sakomonukacio saSualebis gamoyenebiT.* kvl. VIII. 4. moswavles SeuZlia monacemTa analizi da Sefaseba.

informaciis damuSaveba.eqsperimenti

modelis ganxilva.



1 sT

29.3.3.. ra aris tute

qimia VIII 9. moswavles SeuZlia araorganul naerTTa ZiriTadi klasebis daxasiaTeba.Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:* ansxvavebs erTmaneTisagan oqsidebs, mJavebs, fuZeebs (tuteebs) da marilebs, adgens maT formulebs;


eqsperimenti. miznobrivad SerCeuli


1 sT

45

30

3.4. ra kavSiria oqsidebs, fuZeebsa da mJavas Soris

qimia VIII 9. moswavles SeuZlia araorganul naerTTa ZiriTadi klasebis daxasiaTeba.Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:* msjelobs da askvnis, rom fuZe oqsids Seesabameba fuZe, mJava oqsids _ mJava;* msjelobs naerTTa klasebs Soris urTierTkavSirsa da urTierTgardaqmnaze, adgens zogad martiv sqemebs (mag., M→MO→(MOH)n...).

informaciis damuSaveba.miznobrivad SerCeuli


1 sT

313.5. ra aris marili

qimia VIII 9. moswavles SeuZlia araorganul naerTTa ZiriTadi klasebis daxasiaTeba.Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:* ansxvavebs erTmaneTisagan oqsidebs, mJavebs, fuZeebs (tuteebs) da marilebs, adgens maT formulebs;* msjelobs naerTTa klasebs Soris urTierTkavSirsa da urTierTgardaqmnaze, adgens zogad martiv sqemebs (mag., M→MO→(MOH)n...).



1 sT

32.3.6. metalis urTierTqmedeba mJavasTan

qimia VIII 9. moswavles SeuZlia araorganul naerTTa ZiriTadi klasebis daxasiaTeba.Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:*gegmavs da atarebs cdebs da misTvis cnobil mJavebsa da metalebs Soris urTierTqmedebis safuZvelze msjelobs metalTa SedarebiT aqtiurobaze;kvl. VIII. 1. moswavles SeuZlia gansazRvros kvlevis sagani da kvlevis etapebi.kvl. VIII. 2. moswavles SeuZlia kvleviTi proceduris ganaxorcieleba/monacemebis aRricxva.kvl.VIII. 3. moswavles SeuZlia monacemTa warmodgena sxvadasxva sakomonukacio saSualebis gamoyenebiT.* kvl. VIII. 4. moswavles SeuZlia monacemTa analizi da Sefaseba.




1 sT

46

33.

3.7. kvlav metalebis Tvisebebis Sesaxeb

qimia VIII 9. moswavles SeuZlia araorganul naerTTa ZiriTadi klasebis daxasiaTeba.Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:*akvirdeba metalTa Jangvis procesebs yofa-cxovrebaSi, moipovebs saTanado informacias da msjelobs metalTa Tvisebebze;




1 sT

34.3.8. SeerTebisa

da daSlis reaqcia

qimia VIII 8. moswavles SeuZlia sxvadasxva saxis qimiuri reaqciebis daxasiaTeba, wvisa da da Jangvis procesebis Sedareba.Sedegi TvalsaCinoa. Tu moswavle: * axasiaTebs sxvadasxva tipis qimiur reaqciebs, msjelobs maT Soris msgavseba-gansxvavebaze, adgens reaqciebis zogad sqemebs (magaliTad, A+B®C).* asaxelebs sxvadasxva tipis reaqciebis magaliTebs da adgens Sesabamis qimiur gantolebebs;




1 sT

35.30. Canacvlebisa da mimocvlis reaqcia

qimia VIII 8. moswavles SeuZlia sxvadasxva saxis qimiuri reaqciebis daxasiaTeba, wvisa da da Jangvis procesebis Sedareba.Sedegi TvalsaCinoa. Tu moswavle: * axasiaTebs sxvadasxva tipis qimiur reaqciebs, msjelobs maT Soris msgavseba-gansxvavebaze, adgens reaqciebis zogad sqemebs (magaliTad, A+B®C).* asaxelebs sxvadasxva tipis reaqciebis magaliTebs da adgens Sesabamis qimiur gantolebebs;




1 sT



1 sT

47

37.moswavleTa codnis donis Semowmeba


1 sT

sul 11 sT

IV Tavi. atomis agebuleba. perioduli sistema 14 sT.

#Temis


da indikatorebi


saswavlo drois


raodenoba)

1 2 3 4 5

38.4.1.. atomis Sedgeniloba

qimia VIII 11. moswavles SeuZlia nivTierebaTa Tvisebebis dakavSireba atomis eleqtronul aRnagobasTan;Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:* adgens sqemas da adarebs erTmaneTs elementis atomsa da ions, msjelobs maT Soris Tvisobriv gansxvavebaze da CamoTvlis magaliTebs;




1 sT

39.4.2. ra aris izotopebi

qimia VIII 11. moswavles SeuZlia elementebis, atomebisa da molekulebis SedarebiTi daxasiaTeba.Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:* aRwers elementebs, ganasxvavebs garegnuli niSnebisa da periodul sistemaSi mdebareobis mixedviT; adarebs erTmaneTs erTi da imave elementis izotopebs;qimia VIII. moswavles SeuZlia araorganul naerTTa ZiriTadi klasebis daxasiaTeba.Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:* qmnis erTi da imave elementis izotopebis sqemebs, gamoTqvams varauds izotopebis Tvisebebis Sesaxeb.




1 sT

48

40.4.3. atomuri naerTi

qimia VIII 11. moswavles SeuZlia nivTierebaTa Tvisebebis dakavSireba atomis eleqtronul aRnagobasTan;Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:* adgens sqemas da adarebs erTmaneTs elementis atomsa da ions, msjelobs maT Soris Tvisobriv gansaxvavebaze da CamoTvlis magaliTebs;




1 sT

41.

4.4. ra aqvs gansxvavebuli eleqtronebs atomSi?

qimia VIII 11. moswavles SeuZlia nivTierebaTa Tvisebebis dakavSireba atomis eleqtronul aRnagobasTan;Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:* eleqtronuli formulis safuZvelze poulobs elements periodul sistemaSi, gamoTqvams mosazrebas elementis Tvisebebis Sesaxeb, asabuTebs Tavis varauds;* iyenebs periodul sistemas, adgens ucnobi elementis eleqtronul formulas;




1 sT

42.

4.5. rogor gamovsaxoT atomis eleqtronuli agebuleba





1 sT

49

43.

4.6. rogor moZraobs eleqtroni atomSi





1 sT

44.

4.7. atomis eleqtronuli formulis Sedgena.





1 sT

50

45.

4.8. ris Sesaxebaa perioduli kanoni

qimia VIII 9. moswavles SeuZlia araorganul naerTTa ZiriTadi klasebis daxasiaTeba.Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:*agrovebs masalas qimiuri elementis perioduli sistemis Seqmnis saWiroebis Sesaxeb. amzadebs da warmoadgens referats;* iyenebs periodul sistemas nebismieri elementis Sesaxeb informaciis mosapoveblad (mag., rigiTi nomeri, periodis nomeri, atomuri masa);*gamoTqvams varauds ucnobi elementis SesaZlo Tvisebebis Sesaxeb periodul sistamaSi misi mdebreobis mixedviT;* perioduli sistemis gamoyenebiT ikvlevs erTi da imave jgufis/periodis elementebis da Sesabamisi martivi nivTierebebis Tvisebebis cvlilebis kanonzimierebebs, gamoitans Sesabamis daskvnebs.


TvalsaCinoebis ganxilva.



1 sT

46.

4.9. icvleba Tu ara atomTa eleqtronuli agebuleba periodulad

qimia VIII 9. moswavles SeuZlia araorganul naerTTa ZiriTadi klasebis daxasiaTeba.Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:* perioduli sistemis gamoyenebiT ikvlevs erTi da imave jgufis/periodis elementebis da Sesabamisi martivi nivTierebebis Tvisebebis cvlilebis kanonzimierebebs, gamoitans Sesabamis daskvnebs.qimia VIII. moswavles SeuZlia nivTierebaTa Tvisebebis dakavSireba atomis eleqtronul aRnagobasTan;Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:* iyenebs periodul sistemas, adgens ucnobi elementis eleqtronul formulas;


TvalsaCinoiebis ganxilva.



1 sT

51

47.4.10. ra aris perioduli sistema

qimia VIII 10. moswavles SeuZlia araorganul naerTTa ZiriTadi klasebis daxasiaTeba.Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:*gamoTqvams varauds ucnobi elementis SesaZlo Tvisebebis Sesaxeb periodul sistamaSi misi mdebreobis mixedviT;


TvalsaCinoebis ganxilva.



1 sT

48.

4.12. eleqtronuli formulis Sedgena perodul sistemaSi elementis mdebareobis mixedviT




1 sT

49.4.12. nivTierebis agebuleba

qimia VIII 10. moswavles SeuZlia nivTierebaTa Tvisebebis dakavSireba atomis eleqtronul aRnagobasTan;Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:* qmnis sxvadasxva tipis kristaluri struqturebis modelebs da iyenebs maT am struqturebis dasaxasiaTeblad. msjelobs Sesabamisi nivTierebebis Tvisebebsa da gamoyenebas Soris kavSirze. asaxelebs magaliTebs.




1 sT



1 sT



1 sT

sul 14 sT.

52

V Tavi. geologiuri gardaqmnebi 10 sT.

#Temis


da indikatorebi


saswavlo drois


raodenoba)

1 2 3 4 5

52.5.1. rogoraa agebuli dedamiwa

qimia VIII 12. moswavles SeuZlia geologiuri gardaqmnebis dakavSireba fizikur da qimiur movlenebTan;Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:* msjelobs qimiuri da fizikuri movlenebis rolze qanebis warmoqmnis procesSi (mag., temperaturis, wnevis cvlileba, mJava wvimebis gavlena);

modelis ganxilva.



1 sT

53.

5.2.. romeli qanebisagan Sedgeba dedamiwis qerqi

qimia VIII 12. moswavles SeuZlia geologiuri gardaqmnebis dakavSireba fizikur da qimiur movlenebTan;Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:* axasiaTebs vulkanur, danaleq da metamorful qanebs, maT sxvadasxva tipebs, aRwers maTi warmoqmnis procesebs.

modelis ganxilva.



1 sT

54.5.3. magmuri qanebi

qimia VIII 12. moswavles SeuZlia geologiuri gardaqmnebis dakavSireba fizikur da qimiur movlenebTan;Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:* axasiaTebs vulkanur, danaleq da metamorful qanebs, maT sxvadasxva tipebs, aRwers maTi warmoqmnis procesebs.*aRwers mTis qnebis formirebis reJimis/pirobebis gavlenas qanebis struqturasa da maT minimalur Sedgenilobaze; xsnis qanebis Sreebis warmoqmnis process;* msjelobs qimiuri da fizikuri movlenebis rolze qanebis warmoqmnis procesSi (mag., temperaturis, wnevis cvlileba, mJava wvimebis gavlena);

modelis ganxilva.



1 sT

53

55. 5.4. gamofitva

qimia VIII 12. moswavles SeuZlia geologiuri gardaqmnebis dakavSireba fizikur da qimiur movlenebTan;Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:* aRwers qanebis gamofitvis, eroziis, gadatanisa da daleqvis procesebs;kvl. VIII. 1. moswavles SeuZlia gansazRvros kvlevis sagani da kvlevis etapebi.kvl. VIII. 2. moswavles SeuZlia kvleviTi proceduris ganaxorcieleba/monacemebis aRricxva.kvl.VIII. 3. moswavles SeuZlia monacemTa warmodgena sxvadasxva sakomonukacio saSualebis gamoyenebiT.* kvl. VIII. 4. moswavles SeuZlia monacemTa analizi da Sefaseba.

modelis ganxilva.

eqsperimenti.informaciis damuSaveba.miznobrivad SerCeuli


1 sT

565.5. gamofitvidan daleqvamde

qimia VIII 12. moswavles SeuZlia geologiuri gardaqmnebis dakavSireba fizikur da qimiur movlenebTan;Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:* aRwers qanebis gamofitvis, eroziis, gadatanisa da daleqvis procesebs;kvl. VIII. 1. moswavles SeuZlia gansazRvros kvlevis sagani da kvlevis etapebi.kvl. VIII. 2. moswavles SeuZlia kvleviTi proceduris ganaxorcieleba/monacemebis aRricxva.kvl.VIII. 3. moswavles SeuZlia monacemTa warmodgena sxvadasxva sakomunikacio saSualebis gamoyenebiT.* kvl. VIII. 4. moswavles SeuZlia monacemTa analizi da Sefaseba.

modelis ganxilva.



1 sT

54

57.

5.6. rogor warmoiqmneba danaleqisgan danaleqi qani

qimia VIII 12. moswavles SeuZlia geologiuri gardaqmnebis dakavSireba fizikur da qimiur movlenebTan;Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:* msjelobs qimiuri da fizikuri movlenebis rolze qanebis warmoqmnis procesSi (mag., temperaturis, wnevis cvlileba, mJava wvimebis gavlena); * kvl. VIII. 1. moswavles SeuZlia gansazRvros kvlevis sagani da kvlevis etapebi.kvl. VIII. 2. moswavles SeuZlia kvleviTi proceduris ganaxorcieleba/monacemebis aRricxva.kvl.VIII. 3. moswavles SeuZlia monacemTa warmodgena sxvadasxva sakomunikacio saSualebis gamoyenebiT.* kvl. VIII. 4. moswavles SeuZlia monacemTa analizi da Sefaseba. *aRwers mTis qnebis formirebis reJimis/pirobebis gavlenas qanebis struqturisa da maT mineralur Sedgenilobaze; xsnis qanebis Sreebis warmoqmnis process;

modelis ganxilva.



1 sT

55

58.5.7. metamorfuli qanebi


modelis ganxilva.



1 sT

56

59. 5.8. qanis cikli


modelis ganxilva.



1 sT



davalebebis Sesruleba

1 sT



1 sT

sul 10 sTsaaTebis saerTo raodenoba 61 sT.

sarezervo dro 5sT.

maswavleblis wigniold.eqe.ge/uploads/grifireba/grifirebulebi_2012/... · qimiis, rogorc sagnis...

Documents