HANS H. 0RBERG

LINGVA LATINAPER SE ILLVSTRATA

PARS IFAMILIA ROMANA

DOMVS LATINAANNO MMV

CAPITVLVMPRIMVM CA'. I

fluvius

IMPERIVM ROMANVM

/ Roma in Italia est. Italia in Europa est. Graccia in Eu-ropa est. Italia et Graecia in Europa sunt. Hispniaquoque in Europa est. Hispnia et Italia et Graecia inEuropa sunt.

5 Aegyptus in Europa non est, Aegyptus in frica est.Gallia non in frica est, Gallia est in Europa. Syria nonest in Europa, sed in Asia. Arabia quoque in Asia est.Syria et Arabia in Asia sunt. Gemiana non in Asia, sedin Europa est. Britannia quoque in Europa est. Germ-

10 na et Britannia sunt in Europa.Estne Gallia in Europa? Gallia in Europa est. Estne

Roma in Gallia? Roma in Gallia non est. Ubi est Roma?Roma est in Italia. Ubi est Italia? Italia in Europa est.Ubi sunt Gallia et Hispnia? Gallia ct Hispnia in Eu-

15 ropa sunt.Estne Nllus in Europa? Nlus in Europa non est. Ubi

est Nllus? Nllus in frica est. Rhnus ubi est? Rhnusest in Germni. Nllus fluvius est. Rhnus luvius est.

a-a:Italia...in Italia

est lunt:Italia in Hurp MI;Italia et Graecia inKurpi sunl

csi-nc...?-nc = ...?

CARI

-lj-;Milus flwius est;Milus el Rhnus fluvifsunt

parvus*- magnus

fluviw magnu/parvujfluvi magni/parv

-a -tu:Cnica nsula est;Cnica et Sardiniansulaesunt

nsula magna/parvansula* magnae/parvae

-um -a:Brtmdisium oppidumest;Brundisium et Tuscu-lum oppida sunt

oppidum magnum/parvum

oppida magno/parva

Graecus -a -um

Rmnus -a -um

CARI

i = 'gamma'lJlnus-a-um= R6-

minusD = 'di*a = 'delta'

vocbulum: in vocbutcapitulum primum (cap.i): in capitul prim

mfllc = ci3/M(]000)scx = vi (6)

nus-a-um = i(l)

CAP. I

(numerus) singulris: i;plrlis: Il,m...

fluviui magmafluvimagn

excmplumexempla

nsula magnanstilae magna*

-a -at

c littcra tertia (ni), r littera Graeca est. c est HueraLatina, c et D litterae Latinae sunt. r et A sunt litteraeGraecae. 70

Fluviuset oppidum vocbula Latina sunt. Ubi quoquevocbulum Latnum est. In vocbul ubi sunt tres litte-rae. In capitul primo mlle vocbula sunt.

In vocbul nsula sex litterae et tres syllabac sunt:syllaba prima In-, secunda -su-, tertia -la. In vocbul 75non sunt tres litterae et una syllaba.

Quid est III? ni numerus Rmnus est. r quid est? rlittcra Graeca est. Num c littera Graeca est? Non litteraGraeca, sed littera Latina est c. Estne B littera prima? Bnon littera prima, sed secunda est. Quid est nw? Non soest vocbulum Latnum. Non, sed, magnus, numcrus vo-cbula Latina sunt. Vocbulum quoque vocbulum Lat-num est!

GRAMMATICA LATINA ':Singulris et plrlis 85 J[A] Nlus fluviu magnas est. 'L

Nllus et Rhnus fluvi magn sunt. ' !'Fluvitt' singulris est. 'Fluvif plrlis est. Singul- 'i

ris: -us. Plrlis: -. Exemplum: numerus, numen. 90 SI parvus numerus est. i et H parv numer sunt. I

'B] Corsica nsula magna est }Crsica et Sardinia nsula* magnae sunt. ,

'nsula' singulris est. 'nsulae' plrlis est. Singulris: -a. !'lrlis: -ac. 95

Exempla: littera, litterae; provincia, prvinciae.A littera Latina est. A et B litterae Latinan sunt. Gallia est

provincia Romana. Gallia et Hispnia prvinciae Rmnaesunt. v

100 [C] Brundisium oppidum magnum est.Brundisium et Sparta oppida magna sunt.

'Oppidum' singulris est. 'Oppida' plrlis est. Singulris:-um. Pluralista.

Exempla: vocbulum, vocbula; cxemplum, exempla.105 Littcra est vocbulum Latnum, non Graecum. Liltcra et

numerus non vocbula Graeca, sed Latina sunt.

PENSVM ANlus fluvi- est. Nilus et Rhnus fluvi . Creta nsul .Creta et Rhodus nsul-sunt. Brundisium oppid . Brundi-sium et Tusculum oppid .

Rhnus fluvi- magn- est. Tiberis est fluvi- parv-. Rhnuset Dnuvius non fluvi- parv-, sed fluvi- magn- sunt. Sardi-nia nsul- magn- est. Melita nsul- parv- est. Sardinia etSicilia non nsul- parv-, sed nsul- magn- sunt. Brundisiumnon oppid- parv-, sed oppid- magn- est. Tusculum et Del-phi non oppid- magn-, sed oppid- parv- sunt.

Creta insul- Graec- est. Lesbos et Chios et Naxus suntnsul- Graec-. In Graeci mult- nsul- sunt. In Gallia suntmult- fluvi-. In Italia mult- oppid- sunt. In Arabia suntpauc- fluvi- et pauc- oppid-.

A et B litter- Latn- sunt. c quoque litter- Latn- est. Multict paita vocbul- Latn- sunt. Ubi quoque vocbul- Latn-cst. i et u numer- Romn- sunt. ni quoque numer- Rmn-est.

PENSVM BSicilia est. Italia nsula est. Rhnus est. Brundisium est. Sicilia et Sardinia magnae sunt. Melita nsula est. Briannia non parva, sed est. Brundisium non

oppidum magnumoppida magna

pcnsumpcnsa

Vocbula:fluvi usnsulaoppidumotean usimpcriumprovincianumcrusliileravocbulum

10 11

CARI

capiulumsyllabaexcmplumpnsummagnusparvusGraecusRmnusLaiinusmullpaucnusdotressexmillepnmussecundastertiuseslsunlinetsednonquoque-nc?ubi?num?quid?grammaticasingulrisplralis

12

, sed magnum est. Est Brundisium in Graeci? Brun-disium est in Graeci, in Italia. est Spana? Sparta estin Graeci: Spana oppidum est. DeJphl oppidum Grae-cum est. Euboea, Naxus, Lesbos, Chios Graecae sunt. InGraeci sunt Insulae.

Quid est ni? ni est. est A? A littera est. A, B, c Latlnae sunt. r littera Latina est? r littera , sed littera est. nsula Latlnum est.

PENSVM CUbi est Roma?Estne Spana in Italia?Ubi est Italia? :Ubi sunt Syria et Arabia?Estne Aegyptus in Asia?Ubi sunt Sparta et Delphi?Ubi est Brundisium?Quid est Brundisium?Num Creta oppidum est?Estne Britannia nsula parva?Quid est Tiberis?Quid est D?Num A littera Latina est?Estne H magnus numerus?

CAl'ITVLVM SECVNDVM CAP. II

FAMILIA ROMANA

/ llius vir Rmnus est. Aemilia femina Romana est.Mrcus est puer Rmnus. Quntus quoque puer R-mnus est. llia est puella Romana.

Mrcus et Quntus non vir, sed pueri sunt. Vir sunt5 llius et Mdus et Dvus. Aemilia et Dlia et Syra sunt

feminae. Estne femina llia? Non femina, sed parvapuella est llia.

llius, Aemilia, Mrcus, Quntus, llia, Syra, D-vus, Dclia Mdusque sunt familia Romana. llius pater

io est. Aemilia est mter. llius pater Mrc et Quint est.llius pater lliae quoque est. Aemilia est mter Mrcet Qunt et lliae. Mrcus flius lli est. Mrcus fliusAcmiliae est. Quntus quoque flius lli et Aemiliaeest. llia est filia lli et Aemiliae.

15 Quis et Mrcus? Mrcus puer Rmnus est. Quispater Mrc est? llius pater Mrc est. Quae est mter

SYRA DAWSMEDVS

nus (i) virdo (U) virnus puerdo puerf

-que = el : Mdus-flu= et Mdus

llius Aemiliapater mter

Mrcus Qumtus lliaflius flius filia

quis? quae?quis esl Mrcus?quaccst llia?quis cst patcr Mrci?i/uae cst meter Mrci?

13 (4a

I* i

fi

CAP. II CA'. U

qu?qw sunt filii?

llia-que

filiac-que

do = II (2)

do duac do:do servduae ancillafdo oppida

cuius? lli, Aemiliae

quot? 1,11, III...quol rtlil?qum ftliac?quot oppida?

ccmum = c(100)

Mrc? Mter Mrc est Aemilia. Quae est llia? lliaest puella Romana. Quae mter lliae est? Aemilia m-ter lliae est. Pater lliae est llius. llia filia llii est.Qu sunt fl llii? Fli lli sunt Mrcus et Quntus. 20Mrcus, Quntus lliaque sunt tres liben. Lber! suntfilii filiaeque. Mrcus et Quntus et llia sunt lber lliiet Aemiliae. In familia lli sunt tres lber:: do filii etuna filia. .

Estne Mdus filius lli? Mdus flius lli non est, //Mdus est servus lli. llius dominus Med est. lliusdominus servi est. Dvus quoque servus est. Mdus ctDvus do serv sunt. llius est dominus Med et DvI.llius dominus servrum est et pater llberrum.

Estne Dlia filia Aemiliae? Dlia non est filia Aemi- 30liae, Dlia ancilla Aemiliae est. Aemilia domina Dliaeest. Aemilia domina ancillae est. Syra quoque ancillacst. Dlia el Syra duac ancillae suni. Aemilia dominaancillrum esi.

Cuius servus est Dvus? Dvus servus lli est. Cuius 35 Iiancilla cst Syra? Syra cst ancilla Aemiliae. %Quot liben sunt in familia? In familia llii sunt tres 1

lbcr. Quot filii et quot filiae? Do filii ct una filia. Quot serv sunt in familia? In familia sunt ccntum serv. In familia llii sunt mull serv, pauci lbcr. llius cst 40 |dominus multrum servrum.

'Do' ct 'tres' numen sunt. 'Centum' quoque numc- jjf|

rus est. Numcrus servrum est ccntum. Numcrus libe- I

rrum est tres. Centum est magnus numerus. Tres par-45 vus numerus est. Numerus servrum est magnus. Nu-

mcrus llberrum parvus est. In familia llii magnusnumerus servSrum, parvus numerus llberrum est.

Mdus servus Graecus est. Dlia est ancilla Graeca.In familia llii sunt mull serv GraecI multacquc ancil-

50 lac Graecae. Estne Aemilia femina Graeca? Aemilia nonest femina Graeca, sed Romana. llius non vir Graecus,sed Rmnus est.

Sparta oppidum Graccum est. Sparta, Delphi 'lscu-lumque tria oppida sunt: do oppida Graeca ct num

55 oppidum Rmnum. In Graeci et in Italia magnus nu-merus oppidrum est. In Galli est magnus numerusfluvirum. Fluvii Galliae magnl sunt. Mgnlne sunt flu-vi fricae? In frica nus fluvius magnus est: Nlus;ctcr fiuvi fricae parvi sunt. Suntne magnae nsulac

MI Graccac? Creta ct Euboca duac insulac magnae sunt;ccterac Insulac Graccac sunt parvac.

/// Quis est Cornclius? Cornclius dominus Rmnus est.llius ct Cornlius do domin Romn! sunt. Mdusnon est servus Cornli. Mdus servus llii est.

65 Cornlius: "Cuius servus est Mdus?"llius: "Mdus servus mcus est;"Cornclius: "Estne Dvus servus tuus?"llius: "Dvus quoque servus meus est. Serv mc

sun MCdus ct Dvus ct cteri mull..."70 Cornlius: "Estne Dlia ancilla la?"

magnus numerus serv-rum = mull servi

parvus numerus libcr-rum = pauci liben

mullac-quc

I res tria:i re libeni res lincraeira oppida

magnus numerus oppi-drum = mulla oppida

magnus numerus fluvi-orum = mull luvii

magni-ne

celen -ac -a

Cornelias

mcus -a -um

luus -a -um

14

CAP. II

ecce do libri -

nus lberdo libri

novus -a -um antquus -a -um

pgina

lulius: "Dlia est ancilla mea, et Syra queque ancillamea est. Ancillae meae sunt Dlia et Syra et cteraemultae. Familia mea magna est."

Cornlius: "Quot serv sunt in familia tu?"Ifllius: "In familia mea sunt centum serv." 75Cornlius: "Quid?"llius: "Numerus servrum me5rum est centum."Cornlius: "Centum serv! Magnus est numerus ser-

vrum turur!"

lberantiquus

LBER TWS LATINVS 80Ecce do libri Latlnl: liber antlquus et lber novus.LINGVA LATINA est primus liber tuus Latlnus. Tituluslibri tul est 'LINGVA LATINA". Liber tuus non antiquus,sed novus est.

In LINGVA LATINA sunt multae pginae et multa capi- 85tula: capitulum primum, secundum, tertium, ctera.'IMPERIVM ROMANVM' est utulus capitull prlml. Tituluscapitul secund est 'FAMILIA ROMANA'. In capitul se-cund sunt sex pginae. In pgina prima capitull se-cund multa vocbula nova sunt: vir, Jemina, puer, pu- 90ella, familia, ctera. Numerus vocbulrum Latnrummagnus est!

16

GRAMMATICA LATINAMasculnum, fermnum, neutrum

55 [A] 'Servus' est vocbulum mascu l num.[B] 'Ancilla'est vocbulum fminlnum.[C] 'Oppidwm' t vocbulum neu t rum.

Exempla:[A] Vocbula masculina: lius, dominus, puer, vir; fluvius,

100 ceanus, numerus, liber, titulus. Masculinum: -us (-r).[B] Vocbula fenunlna: femina, puella, filia, domina; nsula,provincia, littera, familia, pagina. Fminlnum: -a.[C] Vocbula neutra: oppidum, imperium, vocbulum, capi-tulum, exemplum, pnsum. Neutrum: -um.

105 Genetvus[A] Masculinum:

llius dominus serv (Dvi) est.llius dominus servrum (Dv et Med) est.'Servf genetivus est. 'Servrum' quoque genetvus est.

110 'Servf genetvus singulris est. 'Servrum' est genetivus pl-rlis. Genetivus: singulris -t, plrlis -orum.[B] Fmininum:

Acmilia domina ancillae (Syrae) est.Aemilia domina ancillrum (Syiae et Dcliae) est.

115 'Ancillae' genetvus singulris est. 'Ancillrum' est geneti-vus plrlis. Genetivus: singulris -ae, plrlis -nan.[C] Neutrum:

D est prima littera vocbul 'dominus'.Numerus vocbulrum magnus est.

120 'VocbuIF genetvus singulris est. 'Vocbulrum' est ge-netvus plrlis. Genetivus: singulris -f, plrlis -ann.

PENSVM AMrcus li- lli est. llia li- llii est. llius est vir Ro-mn-. Aemilia emin- Romn- est. llius domin-, Aemiliadomin- est. Mds serv- Graec- est, Dlia est ancill-

CAP. II

masculnum (m) < mas-cuba = vir

feminnum (!) < fminaneucrum (n) - non m,non/

genetivus (gen)

servxrvrum

ancillocancillrum

vocbulvocbulrum

- -orum

17

CAP. II

Vacbala nava:virtoninapuerpuellafamiliapatermterflliusfflialber!servusdominusancilladominalberlituluspginaanliquusnovuscelenmeusluusceniumduaetria-quequis?quae?qui?cuius?quol?masen llnum(minlnumneutrumgenetlvus

Graec-. Sparta oppid- Graec- est.. llius pater Mrc- est. Mrcus est flius lli- et Aemili-.Mdus servus lli- est: llius est dominus serv-. llius domi-nus Md- et Dv- est: llius dominus, serv- est. Numerusserv- magnus est. Dlia est ancilla Aemili-: Aemilia do-mina ancill- est. Aemilia domina Dli- et Syr- est: Aemiliadomina ancill- est. In familia lli- est magnus numerusserv- et ancill-. Aemilia mter Mrc- et Qunt- et lli- est.Mrcus, Quintus lliaque sunt lber! lli- et Aemili-. Nu-merus lber- est tres. Numerus serv- est cenium.

In pgina prima capitul- secund- multa vocbula novasunt. Numerus capitul- non parvus est.

PENSVM BMrcus Rmnus est. llius R5mnus est. Aemilia est Romana. llius est Mrcl et Qulntl et lliae. In llilsunt tres : do et una . lberrum est Aemilia.

est Dvus? Dvus est llil. llius Dv est. estSyra? Syra Aemiliae est. Aemilia est Syrae.

Cornelius: " serv sunt in familia tu?" llius: "In familia sunt (c) serv." Cornelius: "Familia magna est!"

'LINGVA LATINA' est titulus tul Latn!.

PENSVM CQuis est Quintus?Qu sunt Mdus et Dvus?Mrcusne quoque servus lli est?Cuius filia est llia?Quot liben sunt in familia llil?Quot serv in familia sunt?Mum Syra domina est?Quae est domina ancillrum?Estne Cornelius vir Graecus?Num 'puella' vocbulum masculnum est?

CAPITVLVM TERTIVM CAP. III

MARCVS QV1NTVS

PVER IMPROBVS

/ SCAKNA PRIMAPersnae: llia, Mrcus, Quintus.

llia cantat: "Lalla." llia laeta est.Mrcus: "St!" Mrcus laetus non est.

5 llia cantat: "Lalla, lalla."Mrcus: "Ssst!" Mrcus rtus est.llia cantat: "Lalla, lalla, lalla."Mrcus lliam pulsat.lam llia non cantat, sed plrat: "Uhuhu!"

10 Mrcus rldet: "Hahahae!"

Quintus Mrcum videt. Mrcus non videt Quintum.Quintus: "Quid? Mrcus puellam pulsat et ridet!"

scacna

persona

Mrcus lliam pulsat

llia plural

Mrcus ridet

Quintos Mrcum videtMrcus Qutntum non

videt

18 19

Quintus Mircum pulsaimamma - mter

Mrcus Qulnium pulsaillia Aemiliam vocat

Aemilia venit

interroga!- responde!

cr...?...quia...

eam: lliam

im-probus -a -um*- probus -a -um

Quintus rtus est et Mrcum pulsat! lam non ridetMrcus. Mrcus rtus pulsat Qulntum.

IQlia: "Ubi est mter?" llia Aemiliam non videt. 15llia Aemiliam vocat: "Mter! Mrcus Quntum

pulsat!"Mrcus (rtus): "St!" Mrcus lliam pulsat.llia plrat et Aemiliam vocat: "Mamma! Mam-ma!

Mrcus me pulsat!" 20Aemilia venit.

CAP. lli

SCAENA SECVNDA uPersnae: Aemilia, llia, Mrcus, Quintus.

Aemilia interrogat: "Quis me vocat?"Quintus respondet: "llia t vocat." 25Aemilia Quintum interrogat: "Cr llia plrat?"Quintus respondet: "llia plrat, quia Mrcus eam

pulsat."Aemilia: "Quid? Puer parvam puellam pulsat? Fu!

Cr Mrcus lliam pulsat?" 30Quintus: "Quia llia cantat."Aemilia: " llia, mea parva filia! Mrcus puer pro-

bus non est; Mrcus est puer improbus!"

Quintus: "lilia puella proba est."35 Aemilia Qulntum interrogat: "Ubi est llius? Cr

non venit?" Aenilia llium non videt.Respondet Mrcus: "Pater dormit."Quintus: "Mter non t, sed me interrogat!"Aemilia: "St.puer! Ubi est pater?"

40 Quintus: "Pater non hc est, sed Mrcus hic est."Quintus llium vocat: "Pater! Pa-ter!"

lliusdormii

llius Quintum non audit eque venit. Cr lliusQuntum non audit? llius eum non audit, quia dormit.

Mrcus: "Hahae! Pater dormit eque t audit."45 Aemilia: "Fu, puer!" Aemilia rta est. Mter filium

verberat: tuxtax, tuxtax...Mrcus plrat: "Uhuh!"llius eum audit. lam non dormit pater.

cr llius non venit?

Quintus llium vocatne-que = et non(ne- = non)

eum: Quintumllius dormil

vcrbcrat = pulsat ctpulsat ('tux-lax')

eum: Mrcum

20 21

'. III

eum-que t\m(:Quinium)

eum: Mircum

mier Mircum vcrtwrai,quia Marcas puer im-probus est

lia non lacia esl

CA. III

SCAENA TERTIA UlPennae: lius, Aemia, llia, Mrcus, Quntus. 50

Quntus: "Pater venit."Aemilia Qumtum non audit, quia Mrcus plorat.lulius Qulntum vdei eumque inierrogat: "Cr Mr-

cus plrat?"Quntus respondct: "Mrcus plorar, quia mtcr eum 55

verberat." .-:,.lulius: "Sed cr mter Mrcum verberal?"Quntus: "Mrcum verberat, quia pucr improbus rsi

Mrcus parvam puellam pulsat!"I J

llia: "Mamma! Pater hc est." Aemilia llium videt. 60Aemilia: "Tuus Mrcus flius improbus est!"lulius: "Fu, pucr! Puer probus non pulsat puellam.

Puer qu parvam puellam pulsat improbus est!"lulius Irtus puerum improbum verberat: tuxtax,

tuxtax, tuxtax.... 65Mrcus plrat. Qumus lactus cst et rdet. llia lac-ia

non est eque rdet. Cr non laeta est llia? Non laeaest, quia Mrcus plrat. llia esl puella proba!

Puer ridet. Puella plrat. Quis est puer qu rdet?7o Pucr qu ridet est Mrcus. Quae est puella quac plrat?

Puella quae plrat est llia.Mrcus, qu puellam puisat, puer improbus est. Pu-

ella quam Mrcus pulsat est llia. llia Aemiliam vocat.- Aemilia, quam llia vocat, mter llberrum est. Aemi-

75 lia puerum verberat. Puer quem Aemilia verberat estMrcus.

Quem vocat Quntus? Quntus llium vocat. lulius,quem Quntus vocat, pater liberrum esi. lulius Quin-lum non audit. Quem audit lulius? lulius Mrcum

so audit. Puer quem lulius audi; est Mrcus.Puella,quae cantat/laeta est. Puella,quac plrat non/ / ?

cst laeta. Puer qu puellam pulsat improbus cst!

GRAMMATICA LATINANmintivus et accstivus

85 [A] Masculnum.Mrcit ridet. Quinius Mrcum pulsat.Mrcus Qunttim pulsat. Quiniiu plrat.'Mrcui' n m i n t i v u s est. 'Mrcum' accst ivus cst.

'Quintum' est accstivus, 'Quintn' nmintivus. Nminti-90 vus: -us (-r). Accstivus: -ion.

Exempla: I lius, llium,- fliiu, flium; puer, puerum; eum.[B] Fminnum.

llia cantal. Mrcus lliam pulsat.llia Aemiliam vocat. Aemilia venit.

95 'llia, Aemilia' nmintivus est. 'lliom, Aemiliam' acc-stivus est. Nmintivus: -a. Accstivus: -am.

Exempla: puella, puellam; parva, parvam; eam.

qvatpuer qu ridipuella quat pl6r

qurmquampucr quem Aemiliaverbera!

puellt quam Mrcujpulsal

qurm> lliumQuintum

nminitivus (non)acrsilivu (acf)Marcui QulniuiMircum Quinium

-us ...um

lilm Aemilialliam Aemiliom

a-am

22

tanifiirid

dormil

al-el

-umam

us cum -ai-a cam -el

me -iiIC

Vcrbumllia camal. Mrcus ridct. llius donnil.'Cantal' ve rbum csi. 'Cantal', 'ridei', 'dormir iria verba lo

sunt.Exempla: cantal, pulsai, plr, vocal, interroga:, verbcrai

(-ai); det, vidf, responde! (-el); dorm/, veni, aud (-u).Naminihna: Acuiivus: Verbum:Mrcus lliam pulsai. io.'>Quintus Mrcum videt.Julia Aemiliam vocal.Acmilia Quinium intcrrogai:"Quis me vocal?"Quintus rcspondet: i lu"llia le vocal. \s carn pulsat."

Acmilia puerum vcrbcrai.Mrcus plrat.llius i-urn audil. ibllius . vcnil."Pucr probus par va m pucllam non pulsai!"llius rlus puerum improbum verbcral.

PI-NSVM ACr Mrc- lliam pulsai? Mrcus lli- pulsai, quia lli-camai. llia plor-, quia Mrcus c- pulsat. llia: "Mamma!Mrcus pulsai." Acmilia pucll- aud- ci ven-. MicrQuii- vidci el c- inierrog-: "Quis me voc-?" Quii- rc-spund-: "llia vocal."

llius dorm-. Quinius lli- voc-: "Paicr!" Mrcus rid-,quia lli- non vcnil. Acmilia Mrc- verbcr-. llius ven-,quia Mrc- plural. llius Acmili- el Mrc- ct Quii- el lli-vidct. llius: "Pucr qui parv- pucll- pulsat improhus csi."llius puer- improb- verberat. Qucm lli- verbera! '? Puerqu- llius verbcral c.si Mrcus. Mrcus plr-. Pucr qu- plo-rai luc- non esi. Puella qu- cantal laet- csi.

P1NSVM BPuella : "llalli." Fucila camal csi llia. llia cst.Pucr improbus pucllam . Puella : "Uhuh!" Pucr :"Hahahae!" Puct rdet est Mrcus. llia Aemiliam :"Mamma!" Aemlia , ct Quimum : "Cr llia plrai?"Qunius : "llia plrat, Mrcus eam pulsat." Acmilia:"Mrcus puer non cst, pucr est! Ubi cst pater?" Acmiliallium non . Quintus: "Pater non cst." Quintus llium: "Paicr!" llius Quintum non . llius Quimum nonaudi? llius cura non audit, quia . Mrcus plrat, Ac-milia eum verberat. llius Mrcum audit; llius non dor-mit. Acmilia verberat? Aemia Mrcum . Puer Ae-milia verberat improbus est. llia lacia non esi ridci.

1'1-NSVM CQuis lliam pul)?Cr llia plrai?Quimusne qnoque lliam pulsai?Qucm Quinius pulsat?Cr Aemilia vcnii?Quis llium vocal?Cr liius Quinium non anda'Qucm audil llius?C.iir Mrcus plural?Kidcine llia?Num 'Mrcus' accstivus esi?Num 'lliam' nmintivus csi?Quid csi 'dormii'?

Vacbala nava:uacnirKTsnanummalaciusirilusprobusimprobicaniaipulupluralritlclvicl

vcnilimcrrngairesponde!ijnrmilaudilvcrbcralmeuL-iimcamncijuciarn

hic

vi-rhum

24

CAPITVLVM QVARTVM CAP. IV , CAP. IV

sacculus

pecunia

sacculut: m sacculeius: llif

numeral < numerus

1IIIIIIVvviVilVIIIIXX

nusdotresquattuorquinqusexseptemocinovemdecem

AEMILIA

DOMINVS ET SERV

SCAENA PRIMAPersnae: llius, Aemilia, Mdus.Sacculus llil non parvus est. In saccul eius est pecu-nia, llius pecniam in saccul habet.' Aemilia sacculum videt lumque interroga!: "Quot snumm sunt in saccul tu?"

llius respondet: "Centum."Aemilia: "Num hlc centum numm sunt?"llius pecniam numeral: "nus, do, tres, quat-

tuor, quinqu, sex, septem, oct, novem, decem. 10Quid? Decem tantum?"

llius rrsus pecniam numeral: "nus, do, tres,quattuor... novem, decem." Numerus nummrum nonest centum, sed decem tantum.

llius: "Quid? In saccul me non centum, sed tan- 15tum decem numm sunt! Ubi sunt cteri numm? Servmel ubi sunt?"

Mdus: "Servus tuus Mdus hlc est."llius servun suum Mdum videt, Dvum non vi-

20 det. Mdus adest. Dvus non adest, sed abest. llius etAemilia et Mdus adsunt. Dvus cterlque serv ab-sunt.

llius: "Quid? nus servus tantum adest! Ubi estDvus? Dvum voc!"

25 Mdus Dvum vocat: "Dve!" sed Dvus Mdumnon audit eque venit. ,

Mdus rrsus Dvum vocat: "Da--ve! VenI!"Dvus venit. lam do serv adsunt.

SCAENA SECVNDA30 Persnae: llius, Aemilia, Mdus, Dvus.

Dvus, qul dominum suum non videt, Mdum inter-roga t: "Quid est, Mde?"

Mdus: "St! Dominus adest. Salt dominum!"Servus dominum saltat: "Salv, domine!"

35 Dominus servum saltat; "Salv, serve!"Dvus: "Quid est, domine?"llius: "St! Tac, serve! Tac et aud!" Servus tacet.llius: "In saccul me sunt decem tantum numm.

Ubi sunt cteri numm mel?"40 Dvus tacet, eque respondet.

Aemilia: "Responde, Dve! Dominus t interroga!."Dvus respondet: "Pecunia tua hlc non est. Interroga

Mdum!"

ad-est = hlc estab-est -> ad-estad-sunt = hic suntab-sunt- ad-sum

servus dominum saltai

26 27

nllum: non numverbum vocbulum

Dvus

mensa

Dvus sacct'luro inmensa pnit

ecce sacculus = vid: hlcestsacculus

baculum

eius: DSvt

baculum et sacculusin mnsi

bonus -a -um = probus

llis Mdum interrogar: "Ubi sunt numm mel, //Mde?" Mdus nllum verbum responde!. 45

llius rrsus eurn interrogat: "Ubi est pecunia mea?Responde, serve!"

Mdus Dvum accsat: "Pecunia tua in saccul Dvest. Dvus pecniam tuam habet."

Aemilia: "Audi, Dve! Mdus t accsat." 50Dvus: "Quem Mdus accsat? me?"llius: "Tac, Mde! Servus qul servum accsat im-

probus est!" Mdus tacet.llius Dvum non accsat, sed interrogat eum: "Est-

ne pecunia mea in saccul tu, Dve?" 55Dvus: "In saccul me non est pecunia tua, do-

mine."llius: "Ubi est sacculus tuus?"Dvus: "Hc est. Ecce sacculus meus." ,,,llius: "Sacculum tuum in mensa pone!" 60Dvus sacculum suum in mensa pnit. lam sacculus

eius in mensa est. llius baculum suum in mensa pnit.Baculum dominl in mensa est.

Dvus: "Vid: in saccul me nlla pecunia est."llius nllam pecniam videt in saccul. In saccul 65

Dv! nuil! numm sunt. Sacculus eius vacuus est. D-vus pecniam domin non habet.

llius: "! Dvus bonus servus est: pecniam meamnon habet. Ecce nummus tuus, Dve!" llius numnummum pnit in saccul Dvl. lam sacculus Dvl non 70

CAP. IV

28

est vacuus: in saccul eius est nus nummus. Dvuslaetus est.

llius: "Sume sacculum tuum et discde, bone ser-ve!" Dvus sacculum suum smit et discdit.

75 Mdus baculum, quod in mensa est, videt. Mdusquoque discdit! Cr discdit Mdus? Mdus discdit,quia is pecniam dominl in saccul su habet!

Dvus et Mdus absunt.

SCAENA TERTIAso Personas: llius, Aemilia.

llius: "Dvus bonus servus est. Is non habet pec-niam meam. . Sed ubi est pecunia mea, Mde? Quispecniam meam habet?" Mdus non responde!,

llius: "Ubi est Mdus? Cr non responde!?"85 Aemilia: "Mdus non responde!, quia abest. Nllus

servus adest."llius Mdum vocat: "Mde! Ven!" sed Mdus, qul

abest, eum non audit eque venit.llius rrsus vocal: "M-de! Ven, improbe serve!"

90 Mdus non venit.llius: "Cr non venil Mdus?"Aemilia: "Mdus non venii, quia is habet pecniam

tuam! Eius sacculus non esl vacuus!" Aemilia rdct.llius rius esi is non rldei!

95 llius: "Ubi est baculum meum?" llius baculum,quod in mensa est, non videt.

smit-pnitdiscdit-venit

qul quae quod:puerqu...pueUaquae...baculum quod...

is: Mdus

mmmm

is: Dva

s29

CAP. IV

vocStvus(i?c) < vocatDv

voc vocatac lacrtdisced discdaudf audt'fimperat pret

impertivus (imp)< imperat

-al-et-it-it

12]-e13}-e

Aemilia: "Ecce baculum in mensa."

llius baculum suum smit et discdit.

GRAMMTICA LATINAVociwtu 100

Mdus Dvum vocat: "Dve.'"'Dve' voctivus est. Voctivus: -e (nmintvus: -us).Exempla: Mde, domine, serve, improbe.Servus: "Salv, domine/" llius Mdum vocat: "Mde/

Venl, improbe serve/" l05

Impertivus el indictlvusDominus: "Voc Dvum!" Servus Dvum vocat.Dominus: "Tac et audt/" Servus tace et audit.Dominus: "Discde, serve!"1 Servus discdf.Dominus imperat. Servus pret. no'Voc' impert ivus est. 'Vocat' indicativas est. Tac1,

'audf, 'discde' est impertlvus. 'Tacet', 'udi't', 'discdit'indictlvus est. Impertivus: -, -e, -e, -i. Indictvus: -at, -et,-it, -it.

Exempla: [1] saluta, saltaf; [2] responde, responde:; [3] 115sume, sumir; [4] ven, venir.

Mdus: "Salt dominum!" Dvus dominum salta.llius: "Responde, serve!" Servus responder.llius imperat: "Sume sacculum tuum et discde/" Dvus

sacculum suum smit et discdir. * 120llius: "Mde! Ven/" Mdus non venir.llius imperat. Dvus pret; Mdus non pret.

PENSVM AMdus ad-. Dvus ab-. llius imper-: "Voc- Dvum,Md-!" Mdus Dvum voc-: "Dv-! Ven-!" Dvus ven-neque Ifllium vid-. Mdus: "Salt- dominum!" Dvus domi-num salt-: "Salv, domin-! Quid est?" Dominus: "Tac-,

CAP. IV

30

serv-! Nummmei ubi sunt?" Servus tac- eque respond-.llius: "Respond-!* Dvus: "Interrog- Mdum!" llius M-dum interrog-: "Ut)i est pecunia mea, Md-?" Mdus: "D-vus pecniam tuam hab-." llius: "Pon- sacculum tuum inmensa, Dv-!" Dvus par-: sacculum suum in mensa pon-.Dvus: "Vid-, domin-: sacculus meus vacus est." llius:"Sm- sacculum tuim et discd-, bon- serv-!" Dvus saccu-lum suum sm- et discd-.

PENSVM B -In saccul llil est. llius pecniam : "nus, do, tres,, , sex, , , , ." In non centum, sed decemnumml sunt.

Dvus dominum : "Salv, domine!" llius : "Ponesacculum tuum in I" Dvus sacculum in mensa .Sacculus Dv est, in saccul [: Dv] pecunia est.Dvus sacculum suum et discdit.

llius: "Mde! Ven!" Mdus non venit, quia [: Mdus]pecniam llil . llius baculum, in mensa est, smit et

Dominus imperat, bonus servus .

PENSVM CQuot numml sunt in saccul llil?Adestne Dvus in scaen prima?Quis Dvum vocat?Suntne numml llil in saccul Dv?Quid llius pnit in saccul Dv?Quot numm iam in saccul llil sunt?Estne vacus sacculus Med?Cr Mdus discdit?Quem llius vocat?Cr Mdus llium non audit?

Vocbula nova:sacculuspecunianummusmensabaculumvacusbonusquattuorquinquseptemocinovcmdeccmbabelnumeraladeslabestsallattacetaccsatpnitsmildiscditimperatpretnlluseiussuusisquodrrsustantum .salvvoclivuimpertivusindictlvus

31

CAPITVLVM QVINTVM CAP. V

edrum: servmm

is: IQliujcarura: anciliarumea: Aemilia

--:in hort, in villacum Marc, cum lli

-ii:m hortts, m vlllcum servs, cum ancills

e: borlpulcher -chra -chrum:hortus pulcher (m)rosa pulchra (/)lllium pulchrum (n)

eius: Syraefoedus -a -um-pulcher

32

horlusvilla

VILLA ET HORTVS

Ecce villa et hortus llil. llius in magna villa habitat. /Pater et mter et tres lber! in villa habitant. llius etAemilia tres lberes habent: dos filis et nam flliam non dus filias.

In villa multl serv habitant. Dominus erum est l- 5lius: is muiros servos habet. Ancillae quoque multae invilla habitant. Domina erum est Aemilia: ea multasancills habet.

llius in villa su habitat cum magna familia. Pater etmter habitant cum Marc et Quint et lli. llius et 10Aemilia in villa habitant cum lberls et servs et ancills.

Villa llil in magno hort est. In Italia sunt multaevlllae cum magnls hortls. In hortls sunt rosae et lilia.llius multas rosas et multa lilia in hort su habet.Honus llil pulcher est, quia in e sunt multae et pul- 15chrae rosae Illiaque.

Aemilia femina pulchra est. Syra non est femina pul-chra, eque pulcher est nsus eius, sed foedus est.

mITTJ

Syra, quae bona aacilla est, nsum magnum et foedum20 habet. llius est vir Aemiliae, feminae pulchrae. llius

Aemiliam amat, quia ea pulchra et bona femina est.Aemilia llium virum suum amat et cum e habitat.Pater et mter liberas sus amant. llius non slus, sedcum Aemilia et cum magna familia in villa habitat.

25 In villa sunt do ostia: stium magnum et stiumparvum. Villa do ostia et multas fenestrs habet.

In villa llii magnum trium est cum impluvio. Quidest in impluvio? In e est aqua. In atrio nllae fenestraesunt.

1. stium2. trium3. impluvium4. pcristylum5. cubicula6. stium

stium et fenesua

atnum

e: impluvio

33

CAP.V

peristylum

cliam = quoquc: ciiamperisiylum = p. quoquc

id : impluvium

i= c;: serv

ui: cuhicula

eae: ancilluc

cu: Acmili

sinc *- cum

34

Htiam pcristylum magnum et pulchrum in villa cst. 30'Peristylum' est vocbulum Graecum. In vllis Graecsct Rmns magna et pulchra peristyla sunt. Hstne im-pluvium in peristyl? Id non in peristyl, sed in atrioest. In peristyl parvus hortus est.

In villa sunt multa cubicula. Quintus in cubculo 35parvo dormit. Estnc magnum cubiculum Mrc? Idquoquc parvum cst. llius ct Aemilia in cubculo magnodormiunl. Ubi dormiun serv? li quoquc in cubiculsdormiunt. Suntnc magna crum cubicula? Ha nonmagna sunt, ct mult serv in u cubculo dormiunt. 40Htiam ancillac multac in u cubculo dormiunt, equecae magna cubicula habcnt.

Acmili in peristyl cst. Hstnc sola? Acmili sola nonesc libcr cum c in peristyl adsunt. llius ahcsi. Ac-mili sinc vir su lli in villa cst. Ubi cst llius? In op- 45pido 'lscul cst sinc Acmili, sed cum servs quattuor.

// Aemilia cum Marc, Quint IQlique in peristyl est.llia rosas pukhrs in hort videt et ab Aemilia disc-dit. lam ea cura Aemilia non est. Aemilia eam non

50 videt. Puella in liort est.Aemilia imperat: "Maree et Quinte! lliam vocte!"Mrcus et Quintus lliam vocant: "llia! Venl!" sed

llia eos non audit eque venit.llia puers vocal: "Maree et Quinte! Vente! Hic

55 multae rosae sunt."Puer lliam audiunt, eque ab Aemilia dscdunt.Quintus: "Carpe rosas, llia!"llia rosas carpit et cum quinqu rosls ex hort venit.

llia: "Vid, mter! Vidte, puerl! Vidte rosas60 meas!" llia laeta est, rosae eam delectan!.

Aemilia: "Ecce puella pulchra cum rosls pulchrls!"Verba Aemiliae lliam dlectant. -

Mrcus: "Rosae pulchrae sunt; puella sine ross pul-chra non est!" Verba Mrc lliam non dlectant!

65 Aemilia (rta): "Tac, puer improbe! llia puellapulchra est cum ross et sine ross."

CAP.V

el

llia cum Aemilia cst t-

llia oh Aemilid discdi

tos : puerro

hortus

llia rosas carpit

35

CAP.V

iij(=eis): pueril

eos: rosas

i: ross

eos: ancillj

36

llia: "Audlte, Maree et Quinte!"Mrcus: "Mter non videt nsum tuum foedum!"Mrcus et Qulntus rident: "Hahahae!"llia: "Audi, marma: puerl etiam me rident!" 70llia plrat et cum una rosa ab ils discdit.Aemilia: "Tcete, puerl improbl! Nsus lliae foedus

non est. Discdite ex peristyl! Smite cters rosasesque in aqu pnite!"

Puerl celeras quattuor rosas smunt et cum ils disc- 75dunt.

Aemilia, quae iam sola est in peristyl, ancills vocat:"Dlia et Syra! Venlte!"

Dlia et Syra ex atrio veniunt. Aemilia es imerrogat:"Suntne puerl in atrio?" 80

Dlia responder: "In atrio sunt."Aemilia: "Quid agunt Mrcus et Qulntus?"Dlia: "Puerl aquam smunt ex impluvio..."Syra: "...et rosas in aqu pnunt."Hlc domina et ancillae puers audiunt ex atrio: Quin- 85

tus plrat et Mrcus rldet.Aemilia: "Quid iam agunt pueri? Age, Dlia! discde

et interroga eos!" Dlia ab Aemilia et Syra discdit.Aemilia Syram interroga!: "Ubi est Dvus?"Syra respondet: "In oppid est cum domin." 90Dlia ex atrio venit et dominam vocat: "VenI, do-

mina! VenI!"Aemilia: "Quid est, Dlia?"

CAP.V

Dlia: "Qulntus est in impluvio!"95 Aemilia: "In impluvio? Quid agit puer in impluvio?"

Dlia: "Aquam pulsat et t vocat."Aemilia: "Quid agit Mrcus?"Dlia: "Is rldet, quia Qulntus in aqu est!"Aemilia: ", puer improbus est Mrcus! Agite! l-

100 lium vocte, ancillae!"Syra: "Sed dominus in oppid est."Aemilia: ", am rrsus abest llius!"Dlia: "Age! VenI, domina, et Mrcum verbera!"Quid agit domina? Domina Irta cum ancillls ex peri-

105 styl discdit.

GRAMMATICA LATINAAccstvus[A] Masculinum.

llius non num filium, sed dos filio; habet110 'Filium* est accstivus singulris (vid cap. ni). 'Fili?'

accQstivus plrlis est. Accstvus: singulris -um (nmin-tlvus -ui), plrlis -os (nmintivus -i).[B] Fmininum.

llius non dus filias, sed Qnam filiom habet.115 'Flliam' est accstivus singulris (vid cap. ni). 'Filias'

accQstivus plrlis est. AccQstivus: singulris -am (nmin-tivus -a), plrlis -as (nmintivus -ae). [C] Neutrum.

Villa non num cubiculum, sed multa cubicula habet.120 'Cubiculum' accstlvus singulris est. 'Cubicula' accsti-

vus plrlis'est. Accstivus: singulris -um (= nmintivus),plrlis -a (= nmintivus).

filiummos-um -os

filiomfilias

-am -as

cubiculumcubicula

-um -a

37

CAP.V

ablStlvus (ibt)

horthort

-0 -

vllvilla

-ts

oppidOppQ-d -ts

inex -dcum -ab -sine

indictivus (md)voca voca:vocu vocanr

sing. plr.[1] -a -ate

-al -ara

12] -i -u-et -att

[3] -e -ite-it -unt

W -> -iu-it -iunt

Abltvus[A] Masculnum.

In hort IQli. In hort Italiae. 125'Hort' ab l t vus singulrs est. 'Hort' abltvus plQr-

lis est. Abltvus: singulrs -o, plrlis -.fB] Fmimnum.

In villa IQli. In vlll Remans.'Villa' abltvus singulris est. ' Vll' abltvus plrlis est. 1 30

Abltvus: singulrs -, plrlis -s.[C] Neutrum.

In oppid TDsculO. In ppid Graccs.'Oppid' abltvus singulrs est. 'ppid' est abltvus

plrlis. Abltvus: singulrs -, plrlis -. 135In, ex, ab, cum, sine cum ablativo: in atrio, m cubicul, ex

hort, ex Italia, ab Aemili, ab oppid, cum serv, cum lber,sine pecunia, sine rosis.

Impertlvus et indictivus"Dvum voca, serve!" Servus Dvum voca. 140"lliam vocte, pueri!" Puer lliam vocanf.'Voca' est impertlvus singulris, 'voca' indictivus singu-

lris (vid cap. iv). 'VocK* impertvus plrlis est, 'vocaw'indictivus plrlis. Impertlvus: singulris -, plrlis -te.Indictivus: singulris -t, plrlis -ni. 145

Exempla:[1] -d, -ate; -at, -ant:Salt dominum, serve! Saltt domnum, serv!Servus dominum saluz. Serv dominum salant.[2] -e, -u; -et, -ent: 150Tac, puer! Fuer tace. Tcete, pueri! Puer tace/.[3] -e, -ite; -it, -unt:Discde, serve! Discd'e, serv!Servus discd. Serv discduni.[4] -t, -ite; -it, -iunt: 155Ven, llia! llia ven. Vente, pueri! Pueri ven/un.

i

CAP.V

PENSVM Allius et Aemilia a vll- hbil- cum lber- et serv-. Dominusmult- serv- et mult- ancill- habet.

Aemilia in perisiyl- est cum Mf re- et Qunt- et lli-. lliamult- ros- in hort- vid- et ab Aemili- discd-. Iam Aemiliapuell- non vid-, neque pueri eam vid-. Aemilia: "Maree etQuinte! Voc- lliam!" Pueri lli- voc-: "llia! Ven-!" etllia puer- voc-: "Maree et Quinte, ven-!" llia puers nonaud-, sed pueri lii- aud-. Julia: "Cr pueri non ven-?" lliaex hort- ven- cum v ros- pulchr-. llia: "Vid- ros- meas,maicr! Vid-, pucri!" Mrcus: "Hosac pulchrac sunt, puellasine ros- pulchra nn est!" llia cum un- ros- discd-. Puerird-. Aemilia: "Tac-, pueri! Sm- ros- et discd-!" Pueriros- sm- et discd-; in tri- aqu- sm- ex impluvi- et ros-in aqu pon-.

PENSVM Bllius in magna .Aemilia cum [: lli] habitat. lliusAemiliam , quia [: Aemilia] bona et fmina est.

Aemilia n peristyl est liberis sus, sed vir su.llia Aemili discdit; iam puella in est. llia rosas et hort venit cum v . Puella laeta est: rosae eam .

Ubi est impluvium? [: impluvium] est in . In implu-vio est. In atrio nllae sunt.

PENSVM CNum llius slus in villa habitat?Quot Tlis et quot tilias habent llius et Aemilia?Ubi est impluvium?Ubi dormiunt serv?Adcstne llius in peristyl cum Aemili?Ubi est llius?Estne Aemilia sola in peristyl?Quid llia agit in hort?Cr pueri lliam rident?

Vacbalo nava:villahonusrosalliumnsusosiiumfenestratriumimpluviumaquaperisiylumcubiculumpulchcrfoedussi'duhabitatama!carpiidelecta!agitetiamcumsineabfxeaideecaecaeoseseorum _eirumiisabltvus

38 39

CAPITVLVMSEXTVM CAP. VI

VIA LATINA

/ In Italia multae et magnae viae sunt: via Appia, via La-tina, via Flminia, via Aurelia, via Aemilia. Via Appiaest nter Rmam et Brundisium; via Latina nter R-mam et Capum; via Flminia nter Rmam et Arimi-

5 num; via Aurelia nter Rmam et Genuam; via Aemilianter Arlminum et Placentiam. Brundisium, Capua,Arlminum, Genua, Placentia, Ostia magna oppida sunt.Ubi est Ostia? Ostia est prope Rmam. Tusculum quo-que prope Rmam est. Brundisium non est prope R-

10 mam, sed procul ab Roma: via Appia longa est. Via La-tina non tam longa est quam via Appia. Quam longa estvia Flminia? eque ea tam longa est quam via Appia.Tiberis fluvius non tam longus est quam fluvius Padus.

Circum oppida mn sunt. Circum Rmam est mrus15 antlquus. In mur Roman duodecim portae sunt. Porta

prima Rrrina est pona Capna. Circum oppidum Tus-culum mrus non tam longus est quam circum Rmam.

mrus4

porta *

nter Rmam et Brun-disium (acc)

prope Rmam -procul ab Roma

longus -a -um

circumoppidum

(acc)duo-decimporta = magnum stium

41

fe A

CAP. VI

lectlca

oppidum

oab oppid advi\\am

ad (-1- acc) unde?

42

SYRVS LANDER DAWSIVLIVS

VRSVS

Villa lli est prope Tsculum. Ab oppidd TDsculad vlllam lli non longa via est. Ecce llius et quattuorserv in vi. llius ab oppidd ad vlllam suam it. Domi- 20us et serv ab oppid ad vllam eunt. Dominus in lec-tc est. Do serv lectcam cum domin portant. Servqu! lectcam portant sunt Ursus et Dvus. llius non invi ambulat, serv eum portant. Syrus et Lander am-bulant. Syrus saccum portal et Lander quoque saccum 25portal: Syrus et Lander dos saceos in umeris portant.Sacc qus Syrus et Lander portant magn sunt, sedsaccus quem Syrus portar non tam magnus est quamsaccus Landr. Quattuor serv dominum et dos saceosab oppidd ad vllam vehunt. 30

llius in lectc est nter Ursum et Dvum. Ursus estante llium, Dvus post eum est. Syrus et Lander nonante lectcam, sed post lectcam ambulant. Venitne l-lius villa? Non villa venit. Unde venit llius? Aboppidd venit. Qu it llius? Ad vllam it. Post eum 35Tusculum est, ante eum est villa.

llius slus non est, nam quattuor serv apud eumsunt. Mdus non tst apud dominum, nam is dominumrtum timet. Mdus est malus servus qui numms do-

40 min in saccul su habet. Dominus servas malos b-culo verberat; itaque serv mal dominum et baculumeius timent. Dvus autem bonus servus est, eque isMdum amat. Dvus amicus Med non est, nam servusbonus et servus malus non amci, sed inimci sunt. M-

45 dus est inimcus Dv. Ursus autem amicus Dv est.// Mdus abest domin su. Hstne in oppid Tuscul?

Mdus Tuscul non est; eque Rmae est Mdus, sed invi Latina nter Rmam et Tusculum. Unde venit M-dus? Tuscul venit, eque is ad vllam lli it. Qu it

50 Mdus? Rmam it. Tusculum post eum est, ante eumest Roma. Mdus vi Latina Tuscul Rmam ambulat.

Etiam Cornlius, amicus IQlii, in vi Latina est nterRmam et Tusculum. Unde venit Cornlius? Is nonTuscul, sed Roma venit. Qu it? Cornlius non R-

55 mam, sed Tusculum it. Roma pos! eum, ame eum Tus-culum est. Cornlius in equ est. Equus qui Cornliumvehit pulcher est. llius et Cornlius ad villas sus eunt.Villa ubi llius habitat prope Tusculum est. Ubi habitatCornlius? Is Tuscul habitat.

60 lam llius prope vllam suam est. Serv qui lecticamportant fessi sunt. Dominus autem fessus non est, namis non ambulat. llius ab Urs et Dv porttur, itaqueis fessus non est. Fess sunt Syrus et Lander, nam i

CA'. VI

apud cum sunl = cum esunt

malus -a -um - bonus

...autem = sed...: Dvusauiem = sed Dvus

in-imicus -* amicus

TDscul = in oppiddTscui

TGscul = ab oppidTBscut

Roma

0Tusculum

A Rmo

CAP. VI

sacc qui Syr et Lean-dro portan! = saccquds Syrus el Landerportan!

saccus qui i Leandroportao/r=saccus quemLander ponat

is cqufi vehitur - equuteum vehit

per porUz/n

amou (m): rnica (/)Mdus ab e amaiur= eaMdumamat

rnica mea

ida Lydia non audiiur= Lydia id n6n audit

dos magnos saceos umerls portant, eque vacul suntsacc! Sacc qui Syr et Leandro portantur magnl 65sunt, sed saccus quem Syrus portat non tam magnus estquam saccus qui Leandro porttur. Itaque Syrus nontam fessus est quam Lander. Cornlius non est fessus,nam is equ vehitur. llius lectlc vehitur. Serv ambu-lant. Dominl vehuntur. Mdus ambulat, nam is servus 70est eque equum habet.

liilius prope vlllam suam est. Mdus autem, qui do-minum Irtum timet, procul villa llil abest. Dominus serv malo timtur. Mdus prope Rmam est; iammri Rmnl ab e videntur et porta Capna. (Is qui vi 75Latina venit per portam Capnam Rmam intrat.) CrRmam it Mdus? Rmam it, quia Lydia Rmae habi-tat, nam Lydia rnica eius est: Mdus Lydiam amat etab e amtur. Mdus Rmam voctur ab rnica su,quae femina est pulchra et proba. Itaque is fessus non soest et laetus cantat:Non va longo est Rmam, ubi rnica habitat mea pulchra.Sed id quod Mdus cantat Lydia non audltur!

Iam llius in villa est et ab Aemili lberisque laetlssalttur. Cornlius Tscull est. Mdus autem Rmae 85est ante stium Lydiae. Mdus stium pulsat.

Lydia imperat: "Intr!"Mdus per stium intrat et amlcam suam saltat:

"Salv, mea Lydia! Ecce amlcus tuus qui slus Rmamad t venit." 90

44

95

Lydia verbls Med dlecttur eumque saltat: "amice, salv! Ubi est dominus tuus?"

Mdus: "llius in villa est apud servs sus - equeis iam meus dominus est!"

Verba Med Lydia laet audiuntur.

GRAMMATICA LATINAPraepositines

llius ad vfllom it; ad oppidum; ad ancills.Ursus ante Ifilium est; ante eum; ante villam.

100 Dvus post iQlium est; post eum; post villam.Via nter Rmam etCapuom; nter servs.Ostia est prope Rmam; prope villam; prope eam.Circum oppidum mrus est; circum mnsam.Mdus est apud amicam suam, non apud dominum.

105 Mdus per portam Capnam Rmam intrat; per stium.Ab, ad, ex, ct. sunt praepositins. Praepositines

eum accfistv: ad, ante, post, nter, prope, circum, apud, per,ct.; praepositins eum ablativo: abl, eum, ex, in, sine, ct.(vid cap. v).

110 Qu it Mdus? Mdus Rmam it. Qu it Cornlius? Islusculum it.

Urde venit Cornlius? Cornlius Roma venit. Unde venitMdus? Is lusculo venit.

Ubi habitat Lydia? Lydia Rmae habitat. Ubi habitat Cor-115 nlius? Is Tusculi habitat.

Accstivus: Rmam, lusculum, Capuam, Brundisium,stiam = ad oppidum -am/-um.

Abltlvus: Roma, luscul, Capu, Brundisi, Ostia = aboppidd -/-fi.

120 Locativas (= genetlvus): Rmae, Tscul, Capuae,Brundisii, Ostia* = m oppidd -/-.

Lydia verbis Med dlec-tiiur verba MedLydiam delectan!

una praepositid (prp)duae praepositins

adantepostnterpropectrcionapudper

um-on-os-as-amet

ad, ante, apud, circum,nter, per, post, prope+ acc.

abl, can, ex, in, sine+ abl.

qu? Rmam/TDsculum

unde? Rm/Tfcscul

ubi? Rmo/Ttiscul

oppidum-um-am

d-

-iae

O-oo

45

CAP.VI UAI'. VI.

-US-a

i-O

-us-a-um

-i-aia

-i-tur

-um-M-OS-as-a

abl ---is

-ni-ntur

-tur

nlur

sing. plr.[1] -iur " -aniur

[2] -ciur -enlvr

[3] -ilur -unlur

[4] -ilur -iuntur

Verbum cttvum et passivum

Servus saccum portal= Saccuj portmr serv

Serv saceos portan!= Sacc portanur servs

'Poruu portam' vcrbum ac t ivumes t . 'Portfur portaniw'est verbum passivum. ctvum: -t-nt. Passivum: -tur-ntur.

Exempla:[]] -tur-antur: Aemilia llium amal et ab e amtur. Pater etmtcr libcrs aman et ab is amaniur. Lydia verbls Meddlectlur.[2] -tur -entur: llia puers non videl eque ab is vidciur.Pucr lliam non vidcnt eque ab c videniur.[3] -ilur -unlur: Dvus sacculum in mensa pmi = sacculus inmensa pm'iwr Dv. Puerl rosas in aqu pnun = rosae pueris in aqu pnwur. Cornlius cq vchtiur.[4] -Ilur -iuntur: llia puers aud eque ab is audlur =puer lli audumiur eque eam audtuni.

Pl-NSVM Allius ab oppid- Tuscul ad vill- su- it. Villa eius prope'liscul-est. llius in lectura est nter Urs-et Dv-. Dominus servs port-. Ursus et Dvus non saceos port-, sacc- Syrct Leandro port-. Saccus quem Lander port- non tam par-vus est quam saccus qui Syr- port-.

Mdus non est apud domin-, nam servus malus dominumtim-. Dominus serv- mal- tim-. Dominus serv- mal- voc-ncquc ab e aud-. Serv- mal- domin- voc- eque cumaud-.

Qu it Mdus? Rom- it. Unde venit? Mdus TQscul- ve-nit. Ante Med- est Roma, lusculum post e- est. Cornus

125

130

135

non Tuscul Rmam, sed Rom- Tuscul- it, nam is Tuscul-habitat. Cornlius non ambulat, sed equ- veh-.

Lydia, rnica Mdi, Rm- habitat. lam Mdus Rom- apudLydi- est. Mdus amic- su- salt- et ab amic- su- salt-,nam Lydia Md- am- el ab e- am-.

PENSVM BOstia non Roma, sed Rmam est. venit llius?Tuscul venit et vllam il. Do serv eum . Syrus elLcandcr, qu lecheara ambulant, dos portan!. SaccusSyri non magnus est saccus qui Leandro porttur; Syrus non tam est quam Lander.

Mdus dominum nn est, nam Mdus dominum rtum. Mdus servus [= improbus] est; Mdus et lliusnon , sed inimci sunt. Via Latina, quae est Rmam etCapuam, non tam est quam Appia. ambulat Mdus?Is Rmam ambulal, rnica cius Rmac habitat. Cornlius [= sed C.] Roma 'lusculum . 'lsculum est eum,cum est Roma. Cornlius equ , is non . llius el Corn-lius ad villas sus .

PHNSVM CAmbulatne llius?Qu llium portan!?Quid portan! Syrus et Lander?Unde venit llius ct qu it?Qu it Mdus?Ktiamnc Cornclius Tuscul Rmam it?Ubi hahital Cornclius?Cr Mdus laeius est?Quae est Lydia?Quid babel Mdus in saccul su?Suntnc amc llius et Mdus?Num portal verbum passivum est?

Vocabula nova:vamrusponaIcciicasaccusunierasamicusmimicusequusrnicalongusmalusfcssusduodccimil cumportalambulalvchili i moliniraitamquaminicrpropcpnxjul ahcircumuduniepcisiapudpernamilaqucauicmimdtr?qu?pracposiliiiicalivusclivumpassivum

46 47

CAn 1 VL.VM suri ijvi vm

lacrima

llia rosam ante nsumlenel

formsus -a -um = pul-cher

in cubiculum (acc)- ex cubculo

claudi-aperit

hortus hortus

in hprtion 4- ex horto

PVELLA ET ROSA ,

Ecce Mrcus et Quntus ante stium vlllae. Pueri l- /lium exspectant. Mter non est apud flis, ea in peri-styl est; il)Ic virum suum exspectat. Aemilia laeta non

(

est, quia lulius abest; nam Aemilia virum suum amat.Ubi est llia? In cubculo su est. llia^quae sola est 5

illlc, rosam ante nsum tenet. Puella lacrimat: in ocullseius sunt lacrmae.

llia speculum smit et ante oculs tenet. Puella sin specul videt et s interroga!: "Estne foedus nsusmeus?" Nsus eius autem formsus non est. llia rrsus 10lacrimat.

Syra stium cubicull pulsat.llia: "Intr!"Syra stium aperit et in cubiculum intrat, eque sti-

um post s claudit. llia Syram post s in specul videt. 15Syra non videt lacrimas lliae, nam puella s non vertit.

Syra: ", hc est mea puella. Ven in hortum, llia!"

48

llia imperat: "Claude stium!"Ancilla pret.

20 llia: "Num nsus meus foedus est, Syra?"Syra: "Foedus? Imm formsus est nsus tuus."llia s vertit. lam Syra lacrimas videt.Syra: "Quid est, mea llia? Terg oculs! Es laeta!

Nsus tuus tam formsus est quam meus."25 llia: "Sed nsus tuus non formsus est!"

Syra: "Quid? -Nnne formsus est nsus meus?"llia: "Imm foedus est! Eccc speculum, Syra."llia speculum tenet ante Syram, quae nsum suum

in specul videt. Ancilla oculs claudit et tacet. // Ecce lulius ad vllam advenit. Serv lecticam ante

stium pnunt. Pater flis saltat: "Slvete, flil!" et flis salttur: "Salv, pater!"

lulius ambulat ad stium, quod ab ostiario aperitur.Dominus per stium in vllam intrat. Post eum veniunt

35 Syrus et Lander, qu dos saceos portant. stiriuspost eos stium claudit. Ursus et Dvus cum lectcvacua discdunt.

Pueri saceos plenos qu servs portantur vident etinterrogant: "Quid inest in saccs?"

40 lulius respondet: "In sacc quem Lander portalmala nsunt. Hc saccum pone, Lander!"

Lander saccum pnit ante llium, qu aperit eum.lulius: "Vidte, puer: hic saccus plnus mlrum

est."

mm formsus: nonfoedus sed formsus

est suntes! este! (imp)

nn-ne

ad-vcnil = ad ... venitsalv.' salven.'

salv, pater! (sin;)slvele, flii! (p/r)

stirius = servus qustium aperit et claudit

in vllam -ex villa

mlum

plnus -a -um-vacuus

in-est = in... est

n-sum = in... sunt

cum: saccum

hic saccus = saccus quhc (apud me) est

49

CAP. VII

= excxan\ea,e,t,,u,hi/ex ante cleos hueras

e: Quint

pirum

slum = tanlum

eque... eque -> ct...eldat danda! date! (imp)u (= es): serv

ad-it = ad... t

Aemiliallisculumdat

Mircus Qulntusambulat currit

llius mlum sacc smit et s vertit ad Mrcum: 45"Ecce mlum tuum, Maree." llius Marc mlum dat.Pater fili su magnum mlum dat. lam Mrcus mlumhabet, eque Qulntus mlum habet. llius Quntum ads vocal et e! mlum dat. llius Quint mlum dat. lamet Mrcus et Qulntus mala habent. so

Mrcus: "Quid inest in sacc Syri?"llius: "In sacc eius pira nsunt. Aperi saccum,

Syre! Vidte, pueri: hic saccus plnus est pirrum." l-lius do pira sacc smit: "Ecce pirum tuum, Maree,et tuum, Quinte." Pater flils suls pira dat. FIl, qu iam 55non slum mala, sed etiam pira habent, laetl sunt. Servautem eque mala eque pira habent.

Qulntus: "Etiam servs da mala et pira, pater!"llius Syrum et Landrum serves ad s vocal et ils

mala et pira dat. Dominus servs mala et pira dat. 60Aemilia cum Dli peristyl in trium intrat, laeta ///

ad llium adit eumque saltat. Aemilia vir su scu-lum dat. llius Aemiliae sculum dat.

llius: "Quid agit llia?"Aemilia: "Rosas carpit in hort." 65llius: "Currite in hortum, pueri, et vocte eam!"Quintus currit. Mrcus non currit, sed ambulat.llius imperat: "Age! Curre, Maree!"Etiam Mrcus currit. Pueri per peristylum in hortum

currunt. Illlc autem puella non est. Pueri ex hort per 70peristylum in trium ambulant.

CAP. VII

75

80

Mrcus: "llia eque in hort eque in peristyl est.Aemilia: "Estne Syra in hort?"Qulntus: "Non est. Nlla ancilla illlc est."Aemilia: "Non slum llia, sed etiam Syra abest! D-

lia, I ad cubiculum liae!"Dlia ad cubiculum liae it, stium pulsat, aperit, in

cubiculum intrat. Illic non slum llia, sed etiam Syraest. Ocul liae plni sunt lacrimrum.

Dlia: "VenI in trium, llia! Illlc pater tuus t ex-spectat."

llia oculs et nsum terget, rosam smit, cubculoexit. Syra et Dlia post eam exeuni. llia in trium adllium currit elque sculum dat.

llia: "Ecce rosa. Nnne pulchra est haec rosa?"llius: "Nlla rosa tam pulchra est quam filia mea!"

llius fliae suae sculum dat. lamne lacrimal llia?Imm laeta est et ridet.

llia: "Num nsus meus foedus est?"llius: "Foedus? Imm tam formsus est quamhoc

mlum! Ecce mlum tuum, llia." Pater fliae mlummagnum et frmsum dat. llia mlum terget et anteoculs tenet.

llia: ", quam frmsum est hoc mlum!" Puella95 laeta malo su sculum dat!

llius: "Hoc pirum eiiam luum esl, llia." llius epirum dat'. Iam puella el mlum el pirum habet.

Aemilia: "Etiam ancillls meis mala et pira da!"

85

90

u cumi! iu!(imp)

ex-ii -* mlratex-i'l cx-aaaei-que

hace rosa = rota quae hic(apud me) est

Aocmlum=milun>quodhic (apud m) ea

hic haec hoc:hic saccus (m)haec tosa (f)hocmt\um(n)

c: liae

50 51

CAP. VH

ifs (= eis): ancills

cui? pueropuelloe

daivus (

CAPJTVLVM OCTAWM CAP. VIII CAP. VIH

' i "gemma margarita

hace taberna, occhanctabernam

qu = is qu

nulus cum gemm

lnea cum margaritis =linea margaritrum

haec via, abl hc va

emil - vnditquae = eae quae

qu = qu

54

TABERNA ROMANA

Ecce taberna Romana, in qu gemmae et margartaemultae sunt. Cuius est haec taberna? Albnl est. Alb-nus hanc tabernam habet. Qu tabernam habet taberna-rias est. Alblnus est tabernrius Rmnus qu gemmset margaritas vndit. AH tabernril libros vndunt, alilmala et pira, alil rosas et lllia.

Gemmae et margartae sunt ornamenta. nulus cumgemm rnmentum pulchrum est. Etiam linea cummargaritis rnmentum est. Linea sine margaritis nonest rnmentum!

Multae eminae quae in hc vi ambulant ante taber-nam Albnl cnsistunt, nam eminae rnmentls dlec-:antur. Eae quae magnam pecniam habent multa orna-menta emunt. Quae nllam aut parvam pecniam ha-jent ornamenta aspiciunt tantum, non emunt. Etiam isviri multl ad hanc tabernam adeunt. Qu magnam pec-

10

niam habent ornamenta emunt et feminls dant; cterirrsus abeunt. Fminae qurum viri magnam pecniamhabent multa ornamenta viris suls accipiunt.

20 Aemilia, cuius vir pecnisus est, multa ornamentaab e accipit. Aemilia nulum in digit et margaritas ineolio multaque alia ornamenta habet. nulus digitumAemiliae rnat, margartae collum eius ornant. Fmi-nae gemmls et margarltls nulsque rnantur.

25 In vi prope tabernam Albnl vir et femina ambulant.Qu vir et quae femina? Est Mdus, qu cum Lydi,amc su, ambulat. Mdus est servus llii, sed domi-nus eius Rmae non est. Mdus sine domin su cumfemina forms.in vs Rmae ambulat.

30 Lydia rnmentum pulchrum in eolio habet. Quodrnmentum? rnmentum quod Lydia habet est lineamargaritrum. Collum Lydiae margaritis pulchris rn-tur; Lydia autem nllum aliud rnmentum habet, quiapecuniosa non est, eque pecnisus est amlcus eius.

35 (Pecnisus est qu magnam pecniam habet.)// Alblnus clmat: "Ornamenta! Ornamenta emin-

rum! r-n-men-ta! Emite ornamenta!"Lydia cnsistit oculsque ad tabernam Albnl vertit:

Lydia tabernam aspicit. Mdus non cnsistit eque ta-40 bernam aspicit.

Lydia: "Consiste, Mde! Aspice illam tabernam! ,quam pulchra sunt illa ornamenta!" Lydia tabernamAlbnl digit mnstrat. Mdus s vertit, tabcrnam vi-

ab-it-ad-ilab-if ab-eun(pecnisus -a -um: p. est= magnam pecniamhabet

Aemilia

quif.'qu/qu/'vir?quid? quod rnmentum?

illa taberna = tabernaquae illic est

55

CAP. VIH

Albinus Lydiae (ai)margaritas ostendit

hoc, abl h6cvlginti = xx (20)sing hic haec hocplr hi hae haec

aspice.' aspicite.'aspicil aspiciuffihi, acc h6s

hi hae hace, abl bis

qui, abl quo

anulus gemmtus = Snu-lus cunvgemim

hic hace hoc, gen huiusscstenius = nummus

hic anulus, acc hunc.um.aWhci.

tantus -a -um = tammagnus

oct6gim LXXX (80)

hic anulus = anulus quihic est

Ule anulus = anulus quilile est

56

det, cum Lydi ad tabernam adit. Mdus et Lydia antetabernam cnsistunt. Alblnus eos saltat et margaritas 45in lnea ante oculs Lydiae tenet: Alblnus Lydiae mar-garitas ostendit.

Alblnus: "In hoc ornament vlginti margarltae mag-nae sunit. Nnne pulchrae sunt hae margaritae?"

Mdus: "rnica mea multas margaritas habet." 50Lydia: "In hc taberna multa alia ornamenta sunt."Albinus s tres nuls sine gemms ostendit: "Aspi-

cite hs nuls! Nnne hi nul pulchri sunt?"Mdus et Lydia nuls aspiciunt.Lydia: "In hls nulls gemmae nllae sunt!" 55Mdus Albinum interrogar. "Quot nummis cnstat

anulus in qu gemma est?"Alblnus Md nulum gemmtum ostendit.Alblnus: "Hic anulus centum nummis cnstat."Mdus: "Quid?" 60Alblnus: "Pretium huius nul est centum sstertil."Mdus: "Centum sstertil? Id magnum pretium est!"Alblnus: "Imm parvum pretium est! Aspice hunc

nulum: in hoc anul magna gemma est. Tanta gemmasola octginta sstertiis cnstat." 65

Mdus: "Num anulus sin gemma vlginti tantum ss-tertiis cnstat?" Alblnus non responde!.

Mdus, qui alium nulum gemmtum post Albinumvidet: "Hic anulus pulcher non est. Quot sstertiis cn-stat ule anulus?" 70

Alblnus: "Qu nuhis?"Mdus: "Ule post t. Quantum est pretium illlus nu-

II?" Mdus nulum post Albinum dgito mnstrat.Albinus: "lile queque anulus centum sstertiis cn-

75 stat. Pretium illlus nul tantum est quantum huius; sedrnica tua hunc nulum amat, non illum."

Lydia nulum gemmtum ante oculs tenet.Lydia: ", quam pulchrum hoc rnmentum est!

Illud rnmentum non tam pulchrum est quam hoc,80 eque illa gemma tanta est quanta haec."

Mdus: "Tanta gemma ad tam parvum nulum nonconvenit."

/// Lydia, quae haec verba non audit, Md digits susostendit, in quibus nlll nul sunt.

85 Lydia: "Aspice, Mde! In digitis mes nlli suntnul. Aliae feminae digits nulrum plenos habent mei digiti vacui sunt!"

Mdus: "Sacculus quoque meus vacuus est!"Lydia nulum in mensa pnit. In oculis eius lacrimae

90 sunt. Mdus, qui lacrimas videt, sacculum suum inmensa pnit eque vacuus est sacculus, sed plnusnummrum! Quanta pecunia est in saccul Med? In enngint ssteri insunt.

Mdus: "Ecce sstertil nngint."95 Albinus: "Sed nngint non satis est. Pretium nul

est sstertil centum!"Lydia: "Da huic tabernario centum sstertis!"

quamus -a -um quammagnus

ule,gen Ulus, acc illum

tantus...quantus = tammagnus...quaro

ille -a -ud:lie inulus (m)illa gemma (f)i[\ud &rnmentum (n)

qu, ah plr quibus

nngint = xc (90)scstertii nnginl:

HSXC

hic haec hoc, da! huic

57

CAP. VIII CAP. viii

qu = i! qul

sing ille illa lludplr illi illae illa

accipc/ nccipilt.'accipi accipwu

digitusqurtus

qurtus -a -um = IV (4.)

58

Mdus: "Id nimis magnum pretium est! Ali taber-nri nulum gemmtum octgint sstertis vndunt."

Albnus: "Qul sunt ill tabernril?" 100Mdus: "Qu in alis vis tabernas habent."Albmus: "Quae sunt illae viae in quibus illae taber-

nae sunt? Et quae sunt illa ornamenta quae in illls ta-berns parvo preti emuntur? Non sunt ornamenta! Sedaspicite haec ornamenta: hs nuls, has gemms, has iosmargaritas! Haec ornamenta proba sunt! eque pre-tium hrum rnmentrum nimis magnum est i"

Mdus: "Accipe numms nngint aut nlls!"Albnus: "Num hc nngint ssterti sunt?"Mdus: "Numera eos!" lioAlbnus numeral sstertis, quorum numeras est

nngim.Albnus: "Sunt nngint."Mdus: "Satisne est?"Albnus non responde!, sed numms smit Mdque 115

nulum dat. Albnus pecniam accipit et Md nulumvndit sstertis nngint.

Mdus s ad Lydiam vertit: "Accipe hunc nulum abamc tu..." Mdus nulum in digit Lydiae pnit. Inqu digit? In digit medi. 120

Mdus: "Hic nulus ad digitum tuum non convenit.nulus nimis parvus est aut digitus nimis magnus!"

Lydia: " Mde! Digitus medius nimis magnus est.Pone nulum in digit qurt!"

125 Mdus nulum in digit Lydiae qurt pnit. nulussatis magnus est et ad digitum convenit, nam digitusqurtus non tantus esi quantus digitus medius. Lydialaeta digitum suum aspicit et amic su sculum dat.

Mdus et Lydia taberna abeunt. Lydia, quae RO-BO mae habitat, Md viam mnstrat.

Albnus rrsus clnat: "Ornamenta! r-n-men-ta!"et alis virs pecuniosos, quorum amcae nlla autpauca ornamenta babeat, exspectat.

GRAMMATICA LATINA135 Prnmina 'quis', 'qul', V, 'ille'

[A] Masculinum..Quis saccum portal? Servas saccum portal. Qul servus?

Servus qul saccum portal esl Syrus. h/ille servus saccumportal.

140 llius servum vocat. Quem servum? Servus qucm lliusvocal est Syrus. llius eumJlum servum vocat.

llius dominus serv esl. Cuius serv? Syrus esl servus cuiusdominus llius esl. llius dominus eius/illus serv est.

llius serv mlum dai. Cui serv? Servus cui llius m-145 lum dat esl Syrus. llius ellii serv mlum dat.

Saccus servo porttur. qu serv? Servus qu saccusporiiur esl Syrus. Saccus ab e/iUo serv poniur.

Serv saceos ponan t. Qu serv? Serv qul saceos poriansun Syrus et Lander. f/UR serv saceos ponan i.

150 llius serv* vocat. Quds servs? Serv qus llius vocatsunt Syrus el Lander. llius eos/illas servs vocat.

llius dominus servrum est. Quorum servrum? Serv quo-rum dominus esl llius sun Syrus el Lander. llius domi-nus entm/illdrum servrum esl.

num prdnmen (>rdn)do prnmjnaSingulris:nmintlvus(jwslquiuillequi...?is servus = ille servus

accstivusqucm eum illum

gcnclivuscuita eius tius

dalivuscuieiiltt

abltivusqu e ill

Plrlis:nminlivusqui ii URaccsivus/uos eos illas

gcnclivusquorum crum illnaa

59

CAP. VIH

dativusquibus s iua

ablativosquibus is ilts

Singulris:nmintvusquae ea illa

accstvusquam eam iUam

gcnclivuscuius eius illius

dalivuscuitilK

abltvusqu e illaPlrlis:nmintvusquae cae lilac 'accsativusqus eos illas

genetivusquorum crum iUrum

alivusquibus Si illis

ablativusquibus ils iltis

Singulris:nminlvusquid/qund id itudqund...?

accslivusquidquod id illudqiuxl...?

60

llius servs mala dat. Quibus servs? Serv quibus llius 155mala dat sunt Syrus et Lander. I. ns/illis servs mala dat.

Saccl servs portamur. quibus servs? Serv quibussacc portamur sunt Syrus et Lcander. Ab iis/ills servs saccportamur.[B] Fmininum. 160

Ancilla abest. Quae ancill? Ancilla quae abest est Syra.EaJilla ancill abest.

IQlius ancillam vocal. Quam ancillam? Ancilla quam IQliusvocat est Syra. llius eamtillam ancillam vocat.

IQlius dominus ancillae est. Cuius ancillae? Syra est ancill 165cuius dominus llius est. I. dominus cius/illius ancillae est.

llius ancillae mlum dat. Cui ancillae? Ancilla cui IQliusmlum dat est Syra. llius cVill ancillae mlum dat.

IQlius ab ancill salttur. A qu ancill? Ancilla qullius salttur est Syra. IQlius ab calilla ancill salttur. 170

Ancillae absunt. Quae ancillae? Ancillae quae absunt suntSyra ct Dlia. Eaefiae ancillae absunt.

llius ancills vocat. Qus ancills? Ancillae qus IQliusvocat sunt Syra et Dlia. llius es/ills ancills vocat.

IQlius dominus ancillrum est. Quorum ancillrum? Ancil- 175lae quorum dominus est IQlius sunt Syra et Dlia. llius do-minus erum/illrum ancillrum est.

llius ancills mala dat. Quibus ancillis? Ancillae quibusllius mala dat sunt Syra et Dlia. I. iis/illis ancills mala dat.

llius ab ancillj salttur. quibus ancills? Ancillae 180quibus IQlius salttur sunt Syra et Dlia. Ab iis/ilfs ancillsIQlius salttur.[C] Nutrum.

Quid est nulus? nulus est rnmentum. Quod rnmen-tum? nulus est rnmentum quod digitum rnat. Idlillud 185rnmentum pulchrum est.

Quid Lydia in eolio habet? rnmentum babel. Quod rn-mentum? rnmentum quod Lydia in eolio habet est lneamargartrum. Lydia idliud rnmentum amat.

CAP. VIII

190 Pretium rnmentt est HS (= sstenii) C. Cuius rnment?rnmentum CMI'UJ preiium est HS c est nulus. Pretium eius/illius rnmenti est HSC.

Fluvius oppid aquan dat. Cui oppid? Oppidum cui flu-vius aquam dat est Capua. Fluvius ei/iK oppid aquam dat.

195 Cornlius in parvo oppid habitat. In qu oppid? Oppi-dum in qu Cornlius habitat est Tusculum. In ell oppidhabitat Cornlius.

Quae oppida prope Rmam sunt? Ostia et Tusculum suntoppida quae prope Rmam sunt. Ea/illa oppida prope Ro-

200 mam sunt.Albnus ornamenta vndit. Quae ornamenta? Ornamenta

quae A. vndit sunt nuli. Bolilla ornamenta vndit A.Pretium rnmentrnm est HS c. Quorum rnmentrum?

Ornamenta quorum pretium est HS c nul sunt. Pretium e-205 rum/iUdrum rnmentrum est HS C.

Fluv oppidfe aquam dant. Quibus oppidls? Oppida quibusfluvii aquam dant sunt Capua et Brundisium. Fluv its/illsoppids aquam dant.

Fminae ornament dlectantur. Quibus rnmentis? r-210 menla quibus eminae dlectantur sunt margartae et gem-

mae. /s/i//s rnmentis dlectantur eminae.

Prnomen 'hic'MascuRmm

Sing. Nm.hic mrus215 Acc. hunc mrum

Gen. huius mriDat. huic murAbl. hoc mur

Plr. Ndm.ti mri220 Acc. hs muros

Fminnum Nutrumhaec via hoc verbumhanc viam hoc verbumhuius viae huius verbhuic viae huic verbohc vi hoc verbohae viae haec verbahas vis haec verba

Gen. hrum mrrum hrum virum hrum verbrumDat. his mrs his vs his verbis .Abl. hs mrs his vs his verbis

gcncvusCU1U5 CUS iltlUS

dativuscui ei illi

ablitivusqueoiU

Plrlis:nmintvusquae ea illa

accstvusquae ea illa

genetivusquorum caan ilorum

dativusquibus is ilfs

abltivusquibus is ills

ffttl

M

smg.m.hictome

hoc

plr.m.Aihashrum

f. n.hace hochanc hochuiushuichc hoc

(. n.hae haechas haechrum hrumhishis

61

CAP. VIII CAPITVLVM NONVM CAP. IX

Vocabula nova:tabernagemmamargaritatabernriusrnmentumnuluslineadigituscollumpretiumsstertiuspecuniosasgemmtusmediusqurtusvgintocigintinngimvnditconsist!emitaspicitabitaccipitrnatclmaimnstratosienciitcnstatconvcnitaliusilleta usquantussatisnimisautprnmen

PENSVM AQu-est Albnus? Est tabernrius qu-ornamenta vndit. Qu-rnmenta? Ornamenta qu- Albnus vndit sunt gemmae etmargaritae. Qu- emit Mdus? rnmentum emit. Qu- rn-mentum? rnmentum q- Mdus emit est nulus c- preti-um est HS c. Digitus in qu- nulus pnitur est digitus qurtus.

H- servus Mdus, ill- Dvus est. Lydia h- servum amat,non ill-. Lydia amca h- serv est, non ill-. Lydia h- servsculum dat, non ill-. Lydia ab h- serv amtur, non ab ill-.

H- oppidum est Tusculum, ill- est Brundisium. Cornliusin h- oppid habitat, non in ill-. Viae h- oppidl parvae sunt.

PENSVM BGemmae et margaritae pulchra sunt. Aemilia multa orna-menta lli . Aemilia in eolio et nulum in habet.Multae feminae ante tabernam Albn! et ornamenta eiusaspiciunt. Viri ornamenta et eminls dant. gemmtuscentum sstertils . nul est centum sstertil, sed Mdus (xc) tantum habet. Albnus: "Nngint non esti" M-dus: "Accipe nngint sstertis nlls!" nulus ad digi-tum mdium non : digitus medius magnus est. Sednulus convenit ad digitum (iv), qul non est quantusdigitus . Lydia laeta digitum suum et cum Md taberna . Lydia Md viam .

PENSVM CQuid Albnus vndit? qu Aemilia ornamenta accipit?Ambulatne Mdus cum domin su?Ubi Mdus et Lydia cnsistunt?Cur Mdus margaritas non emit?Cr Lydia nllum nulum habet?stne vacuus sacculus Med?Quot sstertils cnstat nulus gemmtus?Ad quem digitum nulus convenit?

62

PASTOR ET OVES

/ Hic vir, qul in camp ambulat, pastor llii est. Pastornon slus est in camp, nam canis niger cum e est etcentum oves: una ovis nigra et ndcentum oves albae.Pastor nam ovem nigraro et multas oves albas habet. Is

5 est dominus ovis nigrae et ovium albrum. Pastor ovinigrae et ovibus albls aquam et cibum dat. Cum Qn ovenigra et ndcentum ovibus albs pastor in camp est.

Cibus ovium est herba, quae in camp est. In rlv estaqua. Oves in camp herbam edunt, et aquam bibunt

10 rvo, qu nter campum et silvam est. Canis herbam nonest, eque pastor herbam est. Cibus pstris est pais,qu inest in sacc. llius pastor! su pnem dat. Pastorcan! su cibum dat: canis pstre cibum accipit. Ita-que canis pstrem amat.

n-d-centum 1C (99)albus --um - niger

-gra-grum

sing plrnam ovis ovaate ovem ovifjgen ovis avilandat ovi ovihusabl ove ovil-ui

rivus = parvus fluvius

pais

si eduntvir pnem Islvirt plneo edunt

63

CAP. IX I CAP. IXnng piar

nm pastor pastoresacc pastrem pastoresgen pastoril pistrumdat pstr pistn fruabl pstre pstnfcus

nus mns (< monis)do montesvallis * rnnsuna arborduae arbors

lupus

una nubesduae nubes

sub prp+abl - suprumbra - sol

umbram petit = ad um-bram adit

pastor in umbra iacet

oves albas relinquit = abovibus albis abit

64

In Italia sunt mull pastles. Qui vi Appi Roma 15Brundisium it mullos pastores videt in campls. Nume-rus pstrum magnus est. Domin pstribus sus ci-bum dant. Canes pstribus cibum accipiunt.

Post campum montes sunt. nter montes sunt valles.In camp est collis. (Collis est mns parvus.) In colle 20arbor est. In silva multae arbors sunt. Oves non in silvaeque in monte, sed in camp sunt. In silva est lupus.Pastor et oves lupum timent, nam lupus oves est. In silvlset in montibus lup! sunt, in vallibus nuil! sunt lup!.

Sol in celo est supr campum. In celo nlla nubes 25vidtur. Caelum est supr terram. Montes et valles,camp silvaeque sunt in trra. In celo sol et nubes sunt,sed supr hunc campum caelum sine nbibus est. Ita-que sol lcet in camp.

Pastor in sol ambulat. Sub arbore autem umbra est. 30Pastor, qu nllam nbem videt in celo, cum cae etovibus ad arborem adit. Pastor umbram petit. Etiamoves umbram petunt: post pstrem ad arborem ad-eunt. Pastor oves sus ad arborem dcit.

Ecce pastor in umbra arboris iacet cum cae et ovi- 35bus. Arbor pastor! et can! et ovibus umbram dat; sedovis nigra cum paucis alus in sol iacet. Pastor, qu!fessus est, oculs claudit et dormit. Canis non dormit.

Dum pastor in herb dormit, ovis nigra ab ovibus albs //abit et ad rlvum currt. Ovis nigra oves albas relinquit et 40rivum petit; aquam bibit riv, et in silvam intrat!

Canis ltrat: "Baubau!" Pastor oculs aperit, ovesaspicit, ovem nigram an videt. Pastor oves numeral:"Una, duae, tres, quanuor, quinqu ndcentum."

45 Numerus ovium est ndcentum, non centum. Nllaeoves albae absunt, sedabest ovis nigra. Pastor et canisoves albas relinquunt et silvam petunt. Pastor saccumcum pane in colle relioquit.

Dum cterae oves pstre numerantur, ovis nigra in50 magna silva, ubi via nlla est, errat. Ovis, quae iam

procul pstre cterisque ovibus abest, eque caelumeque slem supr se videt. Sub arboribus sol non l-cet. Ovis nigra in umbra est.

In trra nter arbors sunt vestlgia lup. Ubi est lupus55 ipse? Non procul abest. Ovis vestigia lupi in trra videt,

eque iupum ipsum videt. Itaque ovis lupum non ti-met. Parva ovis sine timre nter arbors errat.

Lupus autem prope ovem est. Pastor et canis proculab e sunt. Lupus, qu! cibum non habet, per silvam

60 errat. Lupus in silva cibum quaerit, dum pastor et canisovem nigram quaerunt.

Pastor: "Ubi est ovis nigra? Age! quaere ovem, canis,et reper! eam!" Canis ovem quaerit et vestigia eius intrra reperit, eque ovem ipsam reperit. Canis ltrat.

65 Pastor: "Ecce vestigia ovis. Ubi est ovis ipsa? Dc mead eam, canis!" Canis dominum suum per silvam dcitad ovem, sed ovis procul abest.

Lupus ululat: "Uh!" Et ovis et canis lupum audiunt.

vestigium

lupus ips, acc lupumipsum

limor -6ris (gen) m< timet

M4HtfMlIJMM4

ovis psa, acc ovem ipsam

dcil dcumdc! dciie! (imp)

65

CAP. IX

ll dns

nus dns (< dcris)do denles

ac-currit < ad-curril

propc - pnicul

clamor -ris (geni m< clmat

pastor ovcm in umcrsim-pnil (< in-pnii;

dC-clinlm -mnj(dicl)< declina!

nudas -! m: moduW

-u -ae

-am -ax

ae -rumac -s

-a -s

66

Canis currit. Ovis cnsistit et exspectat dum lupus ve-nit. Ovis blat: "Baba!" 70

lccc lupus qu ante ovcm cst! lam ovis lupum ipsumante se videt. Ocul lupi in umbr lcent ut gemmae etdenles ut margaritae. Parva ovis oculs claudit et denleslupi exspectat. Lupus collum ovis petit dentibus...

Sed ecce canis accurrit! Lupus s ab ove vertit ad 75cancm, qu ante lupum cnsistit et denles ostendit. Lu-pus ululat. Canis llrat. Ovis biai.

Pastor, qu iam prope cst, clmat: "Pete lupum!" Ca-nis clmrem pstris audit, et sine timre lupum pelit.Lupus autem ovem relinquit et montes petit. xo

Pastor quoque accurrit el ovem suam, quae in trraiacct, aspicit. In cll eius sunt vestigia dentium lupi!Ovis oculs apcrit ct ad pstrem suum blat.

Pastor laetus ovem in umers impnit eamque portalad celeras oves, quae sine pstrc in camp erranl. xs

Procul in monie lupus ululat.

GRAMMATICA LATINADcclintid vocbulrum[I] Declinado prima.

Vocbulum 'nsula' dclintur hc modo: 90Singulris I'lrlis

Nminvus insulja nsul|acAccstivus insuljam insul|s(Icnctivus insul|uc insuljrumDativas insulte nsulas 95Ahliaa insulj Insul|s

CAP. IX

Hc modo dclinantu multa vocbula eminina. Exempla:femina, puella, filia, domina, ancilla, familia, littera, pecu-nia, mensa, villa, aqua,via, silva, trra, ct.

100 [II] Declinado secunda.Sing.

Nm. [A] serv|Acc. serv|amGen. serv|

105 Dat. serv|

CAP. IX

Vocbula nova:campuspastorcanisoviscibusherbarivuspaismnsvalliscollisarborsilvalupussolcaclumtrranubesumbravestigiumtimordnsclamormodusnigcralbusndcentumest eduntbibitlcetpetdcitiacetrelinquitlitraterratquaeritreperitululatblataccurrit :mpnilipseproculsuprisubdumutdclinatideclina!

68

us can- et ov-. Can- ov- pastor- amant. Cibus ov- estherba, cibus pastor- est pan-. Pastor pan- est.

In coll- una arbor est. Pastor cum can- et ov- ad arbor- it.lam pastor in umbr arbor- iacet. Arbor pastor- et can- etov- umbram dat, sed ov- nigra in sol- iacet. Nllae nb-ante sol- sunt. In silva multae arbor- sunt, sub arbor- umbraest. Ov- nigra pastor- cterisque ov- discdit. Canis ov-videt.

PENSVMBPastor et centum in sunt. Pastor ovibus aquam et dat. Cibus ovium est , cibus pstris est . Pastor pnem. Oves herbara et aquam .

Sol , nlla in celo hunc campum vidtur. In colleuna est, in multae arbors sunt. arboribus umbraest. Pastor oves sus ad arborem . pastor in arborisiacet, ovis nigra celeras oves et silvam . In trra sunt lupl; lupus non procul abest. Lupus in silva cibum ,dum pastor et pvern quaerunt.

PENSVMCNum pastor slus in camp est? . ,.