le˙en is-soçjetà muΩikali san lawrenz · le˙en is-soçjetà muΩikali san lawrenz belt...

Le˙en is-Soçjetà MuΩikali

San LawrenzBelt Vittoriosa A.D. 1883

Óar©a Nru. 118 LULJU - AWWISSU 2020

#Mag˙qudinFlimkien

S o ç j e t à M u Ω i k a l i S a n L a w r e n zBel t V i t to r iosa

Lulju - Awwissu 2020 Óar©a Nru. 118 3

Il-Kelma tal-PresidentBjorn Callus Werrej

Il-Kelma tal-President.......................3Messa©© mis-Segretarju....................5Messa©© G˙aqda KaΩini Banda........5Ittra lil San Lawrenz.........................6San Lawrenz Protettur tal-Erwie˙ tal-Purgatorju........................7Il-Banda ‘Duke of Edinburgh’Mitt sena ilu.......................................8AvviΩi................................................9Tag˙rif mill-kçina...........................10Samuel Osmond Barber..................11Wiçç imb’wiçç ma’ Fr Toni.......12/13Attivitajiet Lulju/Awwissu..............14

EditurSimon Farrugia

RiklamiJohn Attard

Simon FarrugiaLawrence V. Farrugia

Proof ReadingBjorn Callus

RitrattiMelvin Degiorgio

Noel GauciLawrence Parascandolo

Elton J. RandichGabriel Treeby Coleiro

Andre Xuereb

Ritratt Faççata

L-istatwa titulari ta’ San Lawrenz li n˙ar©et madwar it-toroq tal-Belt

Vittoriosa f’nhar l-Ewwel Erbg˙a ta’ San Lawrenz fl-2008

Stampat

36, Triq San Pawl, VallettaTel: 2122 4607 Mob: 9987 0603E-mail: [email protected]

#ilbandatalbirgu

Belt Rebbie˙a San Lawrenz b’mod mill-ik-tar dinjituΩ u li verament tkun kommemorazz-joni mill-isba˙, a n k e f ’ d a w n iç-çirkostanzi diffiçli.I l - F e s t a n g ˙ i x u h a prattikament is-sena kollha, g˙aliex kollha kemm a˙na voluntiera, bil-g˙an prinçipali jkun il-Festa ta’ San Lawrenz. Is-Soçjeta` tag˙na ming˙ajr il-Festa m’hijiex kompluta u l-festa m’hijiex kompluta ming˙ajr il-Banda Vittoriosana San Lawrenz. G˙aldaqstant ma nistax ma nesprimix is-sodisfazzjon kbir tieg˙i g˙ad-deçiΩjoni tal-Kurja li l-baned ikunu parti mill-pellegrina©©i. Naqbel bis-s˙ie˙ li waqt il-pellegrina©©i is-sehem tal-baned g˙andu jkun kontrollat u limitat g˙all-innijiet u marçi proçessjonali. Inkun favur ukoll li jinstab bilanç bejn it-talb u d-daqq tal-innijiet waqt il-pellegrina©©, kif ukoll g˙all-espressjoni ta’ fer˙ tal-Vittoriosani. PerswaΩ li formula ta’ dan it-tip, possibilment tag˙ti pellegrina©© mill-isba˙, bl-aspetti kollha devozzjonali u muΩikali fih.Il-˙idma tal-kaΩin f’dawn l-a˙˙ar xhur ma kinitx f’dan ir-rigward biss. Il-manutenzjoni tal-Palazz tag˙na kompliet g˙addejja b’ritmu tajjeb, fejn issa resqin lejn l-a˙˙ar faΩi fir-restawr tal-bibien u l-aperturi. Il-lezzjonijiet komplew g˙addejjin b’mod normali, u rrid nΩid li l-allievi u l-bandisti tal-post qed ja˙dmu fuq pro©ett Ωg˙ir sabiex ikun varat g˙all-jiem tal-Festa. U la qed nsemmi fuq banda, ma nistax ma nirreferix g˙all-fer˙ li ̇ assejt hekk kif smajna n-noti muΩikali mill-istrumenti, g˙alkemm ftit, sabiex daqqejna fanfarri fil-Purçissjonijiet ta’ Corpus u l-Qalb ta’ Ìesu`. Bil-mod il-mod is-Sala tal-Billiard qed tkun iktar ffrekwentata mill-membri, kif ukoll il-kaΩin b’mod in©enerali. Barra minn dan, qed issir ˙idma s˙i˙a amministrattiva ta’ ppjanar g˙as-sena li ©ejja, kif ukoll xog˙ol ta’ organizzar li bir-ritmu normali diffiçli ˙afna li ssib çans tag˙mlu. Anke xog˙ol fuq pro©etti baqa’ g˙addej bl-istess ritmu sabiex intellg˙u kemm jista’ jkun xog˙ol, u s-sena d-die˙la tkun wa˙da memorabbli fuq kemm ji©u inawgurati affarijiet. Nappella lill-Vittoriosani sabiex jattendu kull attivita` li ser tkun qed ssir mill-g˙aqdiet tal-Festa b˙ala parti mill-festa. Nappella wkoll biex kif jistg˙u u kemm jistg˙u jag˙tu d-donazzjoni tag˙hom lis-Soçjeta` MuΩikali San Lawrenz fejn minkejja li kollox waqaf, il-˙idma baqg˙et g˙addejja daqs li kieku kollox normali. Fuq kollox nawgura l-Festa t-tajba lill Vittoriosani kollha, biex flimkien niççelebraw festa sabi˙a tal-qaddis Patrun tag˙na San Lawrenz. Tislijiet.

Festa b’differenza. Ûgur li ma nistg˙ux ng˙idu mod ie˙or. Forsi ming˙ajr

ma nafu, nemmen li minn April sal-lum g˙addejna minn g˙add ta’ avvenimenti li ˙allewna minn ©urnata g˙all-o˙ra nistennew Ωviluppi ©odda. Fe©© il-virus f’Malta, prattikament ing˙alaqna fi djarna, u gradwalment bdejna nirritornaw g˙an-normal. Imma x’normal? In-normal ta’ qabel COVID-19, jew normal ©did? Mistoqsija li t-twe©iba g˙aliha nkunu nafuha iktar xhur ‘il quddiem. G˙alissa, rridu nadattaw rwie˙na fiç-çirkostanza preΩenti u fil-qafas ta’ dak kollhu li hu possibbli li jsir. G˙alhekk Festa b’differenza, g˙ax il-festa kif nafuha mhux ser tkun qed ssir, imma xorta ser nkunu qed nag˙mlu tip ta’ Festa.Il-bidu ta’ V-SL media, li hi l-marka tal-media tal-Festa ta’ San Lawrenz, nemmen li kienet inizjattiva tajba ̇ afna, li kienet suççess grazzi g˙all-˙idma tal-g˙aqdiet kollha flimkien. B’wiççi minn quddiem ng˙id li saret biçça xog˙ol tajba kollettiva, kemm fl-Ewwel Erbg˙a kif ukoll fil-kommemorazzjoni tal-200 Sena Kolle©©jata f’Ìunju. Dan mhux ng˙idu jien, jew a˙na l-organizzaturi, imma l-˙afna persuni li bg˙atulna u kellmuna, kemm Vittoriosani kif ukoll Maltin mid˙la tal-Festi. Fuq kollox, kellna l-aqwa Ωew© çertifikati; mill-Vittoriosani tal-awguri tag˙hom u anke tad-donazzjonijiet li tawna, u mill-barranin bit-tentattivi biex jirrepetu produzzjonijiet simili. Grazzi mill-qalb lil kul˙add tal-appo©©.B’˙arsitna lejn il-Festa, il-˙idma ser tkompli g˙addejja anke f’dan ir-rigward. Ûgur li V-SL Media ser ter©a’ tkun attiva fil-©ranet tal-Festa 2020, imma mhux biss. Kien ta’ pjaçir g˙alina li l-Kurja ˙abbret li l-Pellegrina©©i jistg˙u isiru. G˙all-inqas, San Lawrenz li tant n˙obbu xorta ser narawh fit-toroq ewlenin ta’ Beltna. In˙ossni ferm kburi wkoll li l-10 t’Awwissu tibqa’ mnaqqxa f’qalbna l-Vittoriosani bil-pontifikal u l-pellegrina©© fl-istess ©urnata. M’g˙andniex problema ta’ identita` fuq meta tiççelebra festa litur©ika u pellegrina©©. M’g˙andniex g˙alfejn n˙abblu rasna fuq liema tkun l-a˙jar data. Mag˙na jeΩisti l-10 t’Awwissu, u xejn iktar. Ovvjament, il-©ranet tan-Novena mill-1 t’Awwissu ‘il quddiem huma sinonimi biss ma’ San Lawrenz fil-Birgu. Qed na˙dmu fuq programm varjat u nteressanti g˙all-jiem tal-Festa. G˙al darb’o˙ra, u dan ng˙idu b’sens ta’ so-disfazzjon kbir, hu sforz kollettiv bejn l-g˙aqdiet kollha tal-Festa. Forsi mhux kul˙add tinΩillu g˙asel din l-g˙aqda, u forsi mhux kul˙add jista’ japprezzaha lanqas. Ir-realta` tag˙na hi differenti minn ta’ ˙addie˙or, g˙aliex a˙na verament firxa wieg˙sa ta’ voluntiera fl-g˙aqdiet rispettivi, u mhux l-istess erba’ min-nies nimlew il-kumitati kollha imma©inabbli. PerswaΩ li l-˙idma flimkien ser twassalna g˙al numru t’attivitajiet li ser nag˙tu pjaçir bihom lil kul˙add, u mill-mod limitat kif nistg˙u. Ûgur li ser nkunu qed niççelebraw il-Festa tal-Patrun tal-


Lulju - Awwissu 2020 Óar©a Nru. 118 5#ilbandatalbirgu

Messa©© mis-Segretarjuminn Simon Farrugia

Ninsabu ftit ©ranet bog˙od mill-Festa tal-Patrun tal-Belt Vittoriosa Missierna San Lawrenz. Festa li din is-sena ser tkun wa˙da differenti iΩda li xorta wa˙da a˙na n˙ossu li g˙andna niççelebraw l-ewwel ©ranet t’Awwissu.

L-iΩviluppi li kellna fl-a˙˙ar ©img˙at kienu kontinwi u dan ˙alliena sal-a˙˙ar mumenti sabiex infasslu l-Programm g˙al din il-Festa 2020. Nistg˙u ng˙idu li l-kuntatt mal-poplu Vittoriosan kien akbar mis-soltu. Dan il-g˙aliex kemm fl-Ewwel Erbg˙a kif ukoll fil-©ranet tal-200 Sena Anniversarju tal-Kolle©©jata kellna t-traΩmissjonijiet ta’ V-SL Media. Is-sodisfazzjon tieg˙i huwa kif wara li a˙na konna l-pijunieri f’dan ir-rigward, mhux fil-Belt tag˙na biss imma f’pajjiΩna, ˙addie˙or qed jag˙mel inizjattivi simili. Dan jikkonferma kemm l-idejat tag˙na jkunu ori©inali.

Ovvjament ˙arsitna lejn dak li ©ej u napprezza ˙afna l-entuΩjaΩmu li ntwera mill-G˙aqdiet tal-Festa li kollha konna kommessi li fiç-çirkostanzi nag˙mlu programm xieraq. Dan jawgura tajjeb sabiex inkomplu nibnu fuq din is-siner©ija u l-koperazzjoni tkompli tikber.

Ir-ritmu tax-xog˙ol kemm amministrattiv kif ukoll fuq pro©etti baqa g˙addej. Fil-fatt b’wiççna minn quddiem ng˙idu li fil-©ranet li ©ejjin ser isib postu l-pro©ett ewlieni li kellu ji©i inawgurat fil-Festa ta’ din is-sena. Issa l-˙sieb huwa li l-inawgurazzjoni ssir fil-Festa 2021. Dan minbarra xog˙ol ie˙or li sar u qed isir minn numru ta’ membru tal-kumitat li ja˙dmu b’impenn u sagrifiççju. Bi pjaçir ng˙id li ser ikollna stallazzjoni ta’ pannelli fuq il-bejt ta’ wara, dan b˙ala parti minn skemi tal-Ministeru tal-Ener©ija.

Il-Kumitat di©a qed ja˙seb fuq pro©etti o˙ra g˙as-sena d-die˙la fejn anki applikajna g˙al xi fondi mill-Kunsill Malti tal-Arti. Ninsabu kommessi li nkomplu nsebb˙u Palazzo Huesca u nkabbru isem il-Banda tag˙na.

Mill-banda l-o˙ra nixtieq nappella sabiex issa li rçevejtu l-arbular tkunu ©eneruΩi sabiex tg˙inuna fl-ispejjeΩ kbar li g˙andna. Forsi hawn min jg˙id u ja˙seb li g˙ax ma’ daqqejniex fil-Festi tal-Ìimg˙a l-Kbira u l-G˙id u fil-Festa ta’ San Lawrenz b˙alma nag˙mlu s-soltu kollox ©ie lura g˙an-normal. Tajjeb li ninnutaw li matul ix-xhur li Palazzo Huesca kien mag˙luq l-ispejjeΩ baqg˙u hemm b˙as-salarijiet tas-Surmastrijiet, kirja tal-ma˙zen tal-plançier u l-ispejjeΩ kbar tal-pro©etti. Mill-banda l-o˙ra d˙ul ma’ kellna xejn. Imma dak huwa l-g˙aqal ta’ Soçjeta’ b˙al tag˙na. Li nippjanaw tajjeb biex meta ji©i l-mument diffiçli b˙alma g˙addejjin minnu minkejja li n˙ossu d-daqqa wkoll imma din ma’ tkunx tsunami imma mew©a.

Fl-a˙˙arnett nixtieq nawgura lill-Vittoriosani kollha, g˙aliex min ma’ j˙obbx lil San Lawrenz ma’ jissejja˙x Vittoriosan, il-Festa t-Tajba. Ejjew flimkien niççelebraw il-Jum tant g˙aΩiΩ g˙alina dak tal-10 t’Awwissu bil-kbir. Iva ser naraw lil Lorenzu jdur mat-toroq tal-Belt Rebbie˙a, Lorenzu li tant ˙arisna u g˙adu j˙arisna sabiex dejjem no˙or©u rebbie˙a.

Messa©© mill-G˙aqda KaΩini tal-Bandaminn Joseph C. Azzopardi - Segretarju Ìenerali

Óbieb,

Il-festi ji©u kull sena u n˙ejju g˙alihom bil-kbir. Din is-sena differenti mill-passat. Il-pandemija gerfxet lil kull settur u strata tas-soçjetà. Imma l-G˙aqda baqg˙et attiva, u flimkien f’diskussjoni ma’ l-Awtorità tal-Knisja, nstabet triq onorabbli kif niççelebraw il-festa tal-qaddis/a tag˙na b’mod ridott. Nappella biex nimxu mad-direttivi tal-Kurja u ta’ l-G˙aqda biex bla eççessi u bi spirtu nisrani nag˙tu ©ieh u qima lil qaddis/a waqt il-pellegrina©©i li ser isiru.

L-G˙aqda, apparti li ˙admet mill-qrib mal-Knisja, ˙admet ukoll mal-gvern biex il-kaΩini tag˙na ng˙ataw g˙ajnuna biex tag˙mel tajjeb g˙al flus li tilfu jew spejjez li da˙lu g˙alihom. Dan billi ©iet ma˙luqa l-Skema Covid-19 KaΩini tal-Banda. F’din l-iskema, l-Gvern ta’ €200,000, li ©ew mqassma lis-Soçjetajiet MuΩikali b’mod ugwali. Nixtieq nirringrazzja lil kumitati kollha li sabu l-˙in sabiex niltaqg˙u mag˙hom b’mod virtwali u flimkien iddiskutejna l-isfidi li s-Soçjetajiet tag˙na sabu fi Ωmien il-pandemija.

Bil-˙idma ta’ l-G˙aqda ˙ar©u diversi fondi o˙ra li jkopru oqsma diversi. Nittama li dawk eli©ibbli japplikaw u jimxu strettament mal-linji gwida.

Il-KaΩini g˙ad baqalhom g˙eruq sodi f’kull belt u ra˙al u xorta g˙ad baqa’ lok g˙alxiex jag˙tu kontribut kulturali muΩikali fis-snin li ©ejjin u nittama li g˙alkemm ser nirtira, nibqa’ nsegwi dak li jkun qed ise˙˙ fl-G˙aqda. Ma nixtieqx nara jin˙att dak li b’tant impenn ̇ dimna g˙alih matul is-snin.

Nag˙laq billi nsellem lid-diri©enti tal-kaΩini kollha, li g˙al bosta snin ˙dimt mag˙hom fil-qrib. Grazzi tal-appo©© li tajtuni u l-koperazzjoni li sibt. Tafu li g˙addejt minn esperjenza xejn pjaçevoli u g˙adni ma ©ejtx f’sikkti. Kontra qalbi se jkolli nsellmilkom u nirtira, però nittama li nkun nista’ nag˙ti sehem modest jekk Alla jrid nirkupra xi ftit. Óudu ˙sieb iççelebraw b’mod dinjituz, biex fil-futur mal-Kurja nibqg˙u ntejbu relazzjonijiet g˙all-©id tal-qasam tal-festi.


6 Lulju - Awwissu 2020 Óar©a Nru. 118 #ilbandatalbirgu

Meta ©ejt biex ninse© l-artiklu g˙ax-xahar ta’ Awwissu n©bart fit-talb. Din is-sena se jkollna festa differenti u ©ejt ispirat biex nikteb ittra lil San Lawrenz. Nitlobkom taqrawha u tisimg˙u r-risposta mill-qalb li tani l-Patrun tal-Belt Vittoriosa.G˙aΩiΩ Patrun Lorenzu tag˙na,Qed joqrob il-jum glorjuΩ u g˙aΩiΩ g˙alik u g˙alina, il-jum tal-10 t’Awwissu, jum il-festa tieg˙ek. L-10 ta’ Awwissu g˙alina jfisser is-si©ill, l-impronta u t-timbru ta’ min huwa VittorjoΩan, jew a˙jar ta’ min huwa devot tieg˙ek, g˙ax dan huwa l-jum li jfakkarna fid-determinazzjoni, fir-rieda qawwija, fil-kapaçità u fir-reΩistenza li kellek quddiem l-Imperatur Valerjanu. A˙na nafu li lilek dan il-jum ifakkrek fl-u©ieg˙, fil-mo˙qrija, fil-gradilja u fin-nar, imma minkejja din it-tortura, int bqajt sod.G˙aΩiΩ Levita, l-10 ta’ Awwissu g˙alina jfisser Birgu mlibbes u armat bl-isba˙ u bl-aqwa lbies lussuΩ. A˙na nafu li lilek din id-data tfakkrek meta int ©ejt imneΩΩa’, umiljat mill-kiefer Valerjanu, imperatur bla qalb; imma minkejja din l-umiljazzjoni, int bqajt sod.G˙aΩiΩ Martri Qalbieni, l-10 ta’ Awwissu g˙alina jfisser festa o˙ra, isba˙ mis-sena l-o˙ra u aqwa minn ta’ kul˙add. A˙na nafu li g˙alik din id-data hija ta˙lita ta’ emozzjonijiet. Int Ωgur tifra˙ meta tilma˙ aktar nies jersqu lejn is-sagramenti fi Ωmien il-festa, aktar g˙aqda bejn il-˙bieb. Titnikket meta tosserva bruda lejn il-knisja jew pika vojta ma’ o˙rajn. Imma int minkejja kollox tibqa’ titfa’ ˙arstek fuq kul˙add u titlob g˙alina, u tibqa’ t˙obbna. IΩda din is-sena hija storja o˙ra, unika u tal-biΩa’. Valerjanu g˙o©bu jΩurna ta˙t isem ie˙or. In-nies tad-dinja qed isej˙ulu Covid 19. G˙amel ˙erba kemm fela˙ kullimkien mad-dinja kollha. Xi ftit jew wisq g˙adu fostna, u rridu nassulu sew g˙ax jer©a’ jattakka. Huwa Covid Inkurunat Sultan Imperatur Modern. Min˙abba din ir-ra©uni, mhux se nkunu nistg˙u niççelebrawlek festi kbar b˙as-soltu; novena, antivi©ilja, març tad-Te Deum. Dan Covid irnexxielu jalg˙qilna l-knejjes, u ridna jew ma ridniex ça˙˙adna mis-sagramenti. Dan huwa imperatur marid li fih nilma˙ qerda u beΩg˙at. Tefa’ f’qieg˙ ta’ sodda fl-isptarijiet lil tant nies, fid-dinja kollha. Óalla tant vittmi jindifnu bla ma tahom iç-çans li jaraw, isellmu u jg˙annqu tal-a˙˙ar lill-g˙eΩieΩ familjari u ˙bieb tag˙hom, u jindifnu bla funeral dinjituΩ. Imma Lorenzu, a˙na nafu li Ìesù stess qalilna li l-prinçep ta’ did-dinja ©ej imma kontra tieg˙i xejn ma jista’ jag˙mel. Lorenzu, int kont tafu sewwa kliem il-Mulej Ìesù meta qal: ‘T˙allux qalbkom tit˙awwad, emmnu f’Alla u emmnu fija wkoll.’ (Ìw. 14,1). Lorenzu, int kont sod quddiem it-tortura g˙ax int ˙arist il-kmandamenti ta’ Alla u allura kellek fik l-Ispirtu tieg˙u. Int kont tafu sew kliem Kristu meta qal: ‘Jekk t˙obbuni ˙arsu l-kmandamenti tieg˙i u jien nitlob lill-Missier, u hu jag˙tikom difensur ie˙or biex jibqa’ dejjem mag˙kom.’ (Ìw. 14,30)Dan il-vers Ωgur kien f’mo˙˙ok quddiem Valerjanu, u Ωgur kien il-vers li lilek imliek b’kura©© ta’ sur u bih bqajt sod. Illum nixtieqek tag˙tina messa©© ta’ kura©© f’din l-ittra li bg˙attlek fit-talb tieg˙i f’isem in-nies tal-Birgu u twe©ibni fi ˙sibijieti ˙alli ng˙addi dan il-messa©© lin-nies tal-Birgu.

Ir-risposta li tani San LawrenzG˙eΩieΩ tieg˙i wlied il-Birgu, jien Lorenzu li qed inkellimkom. Jien perswaΩ li l-ebda virus m’hu se jΩomm l-entuΩjaΩmu tag˙kom u l-im˙abba tag˙kom lejja. Fl-10 ta’ Awwissu jien xorta se nkun fostkom b˙as-soltu, u nilma˙ il-bnadar iperpru fuq is-swar. Jien xorta se no˙ro© indur fit-toroq tal-Birgu f’pellegrina©© u nbierek il-familji tag˙kom, imma qabel, nixtieqkom tisimg˙uni ftit.L-ewwel nett, ifhmu tajjeb li g˙alkemm l-Imperatur Covid irnexxielu jag˙laq il-knejjes, hu ma rnexxilux iΩomm l-Ispirtu ta’ Kristu, Alla tieg˙i u Alla tag˙kom, milli jid˙ol fid-djar tag˙kom u fi qlubkom permezz tal-media. Osservajt li tant nies li qatt ma marru knisja, issa bdew jisimg˙u il-quddies kuljum mit-televiΩjoni. VittorjoΩani, imnalla kien il-Covid g˙ax qed i©ib f’sensihom bosta Nsara mit-telfa li ilhom g˙al bosta snin mitlufin fiha. Qajjem mir-raqda lil ̇ afna Nsara li g˙al snin twal ilhom reqdin fiha. Kienu storduti u issa qed ji©u f’sensihom, mitlufin f’˙ajja mg˙a©©la, f’˙ajja sfrenata, f’˙ajja li fiha kellhom ˙in g˙al kollox minbarra g˙al Alla, g˙all-familji tag˙hom jew g˙alihom infushom. G˙eΩieΩ, kontu wisq illuppjati, impenjati, mitlufin u aljenati, g˙addejjin b’˙ajja mg˙a©©la. Minflok ma kontu tg˙idu li l-˙ajja g˙amiltuha mg˙a©©la, kontu tg˙idu li l-˙ajja saret mg˙a©©la. Il-kbira hi li g˙alkemm kontu tgergru b’˙ajja mg˙a©©la jidher li kontu kuntenti biha g˙ax qatt m’g˙amiltu xejn biex twaqqfuha. Imma issa kellkom tieqfu bilfors. Kellkom tieqfu mix-xog˙ol, mid-divertiment, mill-˙ru© bla raΩan, wara li l-Covid g˙alqilkom il-postijiet tax-xog˙ol, il-˙wienet, il-lukandi, il-postijiet tad-divertiment. Din is-sena fl-10 ta’ Awwissu, nixtieqkom li ter©g˙u taqraw din l-ittra fil-festa tieg˙i. Emmnu li l-˙ajja hija rigal mog˙ti lilna minn Alla. Rigal tal-g˙ajxien u mhux rigal tal-eΩistenza.G˙eΩieΩ, ftakru li din is-sitwazzjoni ©abitkom f’sensikom. Ftakru li mhux veru li ̇ add ma jista’ g˙al ̇ add g˙ax imqar sempliçiment virus niΩΩilkom g˙arkupptejkom. NiΩΩel lis-setg˙anin, lill-politiçi, lis-sinjuruni, lix-xjenzati. G˙eΩieΩ, fuq Alla m’hemm ̇ add. Dan l-imperatur irnexxielu j©ibkom tuΩaw tajjeb il-mezzi tal-komunikazzjoni soçjali – minflok ma tuΩaw l-internet, il-facebook, it-twitter u l-messenger biex tg˙ajru u tumiljaw lil xulxin. Il-virus irnexxielu jqarribkom lejn xulxin, tie˙du ˙sieb xulxin, u tuΩaw ̇ inkom g˙al xulxin. Ìabkom aktar qrib l-ambjent, fejn l-arja ssaffiet. Óa©a nixtieq minnkom g˙eΩieΩ tieg˙i VittorjoΩani, ter©g˙ux lura g˙ar-rutina li kontu fiha, imma tg˙allmu minn dan il-virus it-tajjeb li ggwadanjajtu minnu u komplu g˙ixuh, ibΩg˙u g˙alih, u g˙adduh lil ta’ warajkom. Issa li kwaΩi g˙adda kollox, komplu morru isimg˙u l-quddies kuljum u itolbu r-ruΩarju kuljum. Itolbuha lil Marija Ommi u Ommkom. Komplu uru solidarjetà lejn xulxin u g˙inu lil xulxin. Komplu g˙oΩΩu l-ambjent u l-©miel ta’ ̇ ajja li silifna l-Óallieq. TibΩg˙ux, sena o˙ra tasal u ter©g˙u tifir˙u mieg˙i fil-festa tieg˙i. Dan il-Covid irnexxielu jo˙ro©kom fil-galleriji u t-twieqi u tag˙tu çapçipa lit-tobba u lil dawk li kienu fuq quddiem f’din il-©lieda. Din is-sena nhar l-10 ta’ Awwissu, ejjew warajja fil-pellegrina©©, biex tirringrazzjaw lil Alla li kien dejjem mag˙kom f’ din il-pandemija, u kif çapçaptu mill-galleriji tag˙kom lil dawk li ̇ admu favur sa˙˙itkom f’dawn il-jiem iebsa, issa ejjew fa˙˙ru mieg˙i lil Alla, li kien g˙adu u jibqa’ mag˙na fit-tajjeb u fil-˙aΩin. G˙eΩieΩ VittorjoΩani, meta s-soltu x-xbieha tieg˙i tixref fil-pjazza intom issemmg˙u dik l-g˙ajta ̇ ier©a minn qalbkom li ddamdam il-pjazza tal-Birgu, l-g˙ajta ta’ Viva Lorenzu tag˙na. Uruha fuq il-bjut tag˙kom bil-bnadar kbar iperpru, semmg˙uha b’kull mod mal-pajjiΩ kollu l-g˙ajta ta’ Viva San Lawrenz u Viva n-nies tal-Birgu. U jiena se nkun hemm mag˙kom, nifra˙ mag˙kom, f’qalbkom, fi djarkom. Dakinhar jien ukoll inberikkom u nibqa’ nifra˙ mag˙kom g˙al dejjem.Kunu Mberkin u Viva San Lawrenz, Levita Djaknu Martri tal-Belt Rebbie˙a.

Ittra lil San Lawrenzminn Patri Martin Mamo OFM Cap. Kapuççin



San Lawrenz protettur tal-Erwie˙ tal-Purgatorju

minn Lawrence V. Farrugia - President Onorarju

Id-devozzjoni lejn San Lawrenz protettur tal-Erwie˙ tal-Purgatorju bil-mod il-mod qed tintnesa g˙aliex ftit tisma

min jitkellem jew isemmi dwar dan, kemm waqt il-priedki tan-Novena kif ukoll fil-Pani©ierku li jsir waqt il-quddiesa Solenni tal-Festa. L-ori©ini ta’ din id-devozzjoni ©ejja minn ©rajja li se˙˙et fil-BaΩilika ta’ San Lawrenz fuori le mure fejn ta˙t l-artal ma©©ur jinsabu l-fdalijiet ta’ San Lawrenz.

Fl-1062, il-BaΩilka ta’ San Lawrenz kienet immexxija mill-Patrijiet Benedittini Cluniacessi. Fosthom kien hemm Patri li kien mag˙ruf g˙all-qdusija tieg˙u, li kien jokkupa l-kariga ta’ sagristan. Kull filg˙odu kien iqum qabel kul˙add, jixg˙el u jipprepara l-Knisja g˙all-quddiesa u jqajjem lil s˙abu g˙at-talb tal-matutin. Wara li jlesti, kien jg˙addi ˙afna ˙in jitlob u jag˙mel ˙in fuq il-qabar tal-qaddis San Lawrenz. G˙odwa wa˙da, fis-sena 1062 fil-jum tal-erbg˙a qabel l-10 ta’ Awwissu kellu dehra, fejn ra persona©© liebes ilbies pontifikali, akkompanjat minn djaknu u suddjaknu u numru ta’ persona©©i ekkleΩjatiçi u folla ta’ nies warajhom de˙lin ©ewwa l-baΩilika, lesti biex jiççelebraw il-Quddiesa. Il-patri b’umilta` saqsa minn kienu dawn il-persona©©i li ©ew fil-baΩilika biex jag˙mlu din iç-çelebrazzjoni. Huwa wie©eb;

“Dak li liebes il-˙wejje© pontifikali huwa San Pietru, jiena huwa d-djaknu Lorenzu li propju fil-©urnata tal-Erbg˙a meta Ìesu` Kristu ©ie tradut u kkundanat, sofrejt tant turmenti g˙all-im˙abba tieg˙u. Is-suddjaknu huwa San Stiefnu, l-ewwel Martri, l-assistenti huma l-An©li t’Alla u l-o˙rajn huma l-Martri, l-Konfessuri u l-Ver©ni li ©ew biex jonorawni.”

Ridt li inti tkun spettatur ta’ din is-Solennita` u ta’ dan l-unur li qeg˙din jg˙amluli sabiex ixxandar dan ma’ kullimkien u g˙ada mur g˙and il-Papa u g˙idlu biex ji©i f’din il-knisja flimkien mal-Kleru jiççelebraw quddiesa solenni u jag˙ti lill-poplu xi indul©enza perpetwa. Wara li l-patri talab prova biex il-Papa jemmnu, San Lawrenz ne˙˙a ç-çinglu minn fuqu u tag˙ulu. Kollu fer˙an, il-patri daqq il-qanpiena biex iqumu s˙abu u rrakkontalhom dan kollu u wriehom iç-çinglu li rçieva ming˙and San Lawrenz. Konxji mis-sinçerita` u l-qdusija ta’ dan il-patri, emmnuh u flimkien marru g˙and il-Papa Alessandru II. Kif sema’ b’dan, il-Papa flimkien mal-Kardinali marru fil-baΩilika biex jag˙mel kif kien talab San Lawrenz, Fit-triq iltaqg˙u ma’ funeral u folla ta’ nies jakkompanjah. Biex il-Papa jipprova l-qawwa taç-çinglu, waqqaf il-funeral u po©©a iç-çinglu fuq il-katavru u l-mejjet irxoxta. Il-Papa flimkien mal-Kardinali u l-folla li kienet preΩenti baqg˙u sejrin g˙all-BaΩilika ta’ San Lawrenz fejn saret Quddiesa solenni. Hemm tradizzjoni li tg˙id li waqt l-elevazzjoni deher San Lawrenz jittajjar lejn il-©enna u mieg˙u ru˙ li ˙elisa mill-pwieni tal-purgatorju. Dan huwa kkonfermat f’pittura li hemm fl-istess BaΩilika. Wara dan ©ara li biex juru l-qawwa li g˙andu San Lawrenz fuq il-Purgatorju, il-Papa bi privile©© speçjali ta indul©enzi plenarja g˙al dik

ir-ru˙ li sar suffra©ju tag˙ha, ssir quddiesa fil-baΩilika ta’ San Lawrenz u speçjalment fl-artal li hemm fuq il-qabar ta’ San Lawrenz.

MaΩ-Ωmien din il-BaΩilika g˙addiet f’idejn il-patrijiet Kapuççini u kienu ˙afna devoti ta’ San Lawrenz li meta kienu jΩuru din il-Belt ta’ Ruma, kienu jΩuru din il-BaΩilika u joffru quddies g˙all-mejtin tag˙hom. Niftakar meta fl-1961, wara li ΩΩewwigt, Ωorna l-Belt ta’ Ruma u kont inkarigat minn familjari u ̇ bieb biex nag˙ti quddies g˙all-mejtin taghhom. F’dak iΩ-Ωmien is-sagristan tal-Parroçça kien Patri Raffael li kien Malti. Hekk g˙amilna meta fl-1979 flimkien ma’ Kan. Dun Pawl konna organizzajna ©ita b’risq il-festa, fejn flimkien ma’ Dun GuΩepp Piscopo qaddsu fuq l-artal fejn hemm il-fdalijiet ta’ San Lawrenz flimkien mal-pellegrini li b’kollox konna 53 u kienet vera kommoventi meta tara l-entuΩjaΩmu tal-Vittoriosani bit-tbissima u bid-dmug˙ f’g˙ajnejhom.

Id-devozzjoni lejn San Lawrenz protettur tal-erwie˙ tal-purgatorju kienet popolari ˙afna tant li waqt ir-RuΩarju kien ji©i nvokat “San Lawrenz protettur tal-Erwie˙ tal-Purgatorju”. Konna mg˙allmin li dawk kollha devoti ta’ San Lawrenz, fl-ewwel erbg˙a wara mewthom San Lawrenz jtellag˙hom il-©enna. Din id-devozzjoni narawha fl-istatwa ta’ San Lawrenz tal-erwie˙ li hemm fiç-çimiterju tag˙na, statwetti li nsibu fuq oqbra, fuq is-santi tal-mejtin, pittura kbira li kien hemm fil-kappella tal-MuΩew tas-subien tal-Birgu, statwa li tintrama fil-festa fuq San Filippu, u fl-ewwel pavaljun tal-pittura li sar xog˙ol tal-pittur Giuseppi Curmi.

Nittamaw li din id-devozzjoni hekk sabi˙a ma tintesiehx b˙alma qeg˙din bil-mod il-mod ninsew id-devozzjoni tal-ewwel ©img˙a u sibt tax-xahar u ˙afna o˙ra.



Il-Banda Vittoriosana San Lawrenz matul il-137 sena ta’ storja, bidlet isimha bosta drabi. Mitt sena ilu fi Ωmien

meta Malta kienet kolonja tal-imperu Brittaniku, din il-banda kienet i©©ib l-isem ta’ Duke of Edinburgh. F’dawk iΩ-Ωminijiet ta’ ˙akma Brittanika, kienu bosta il-baned Maltin li isimhom intrabat mal-Familja Irjali IngliΩa. Jekk inqallbu l-©urnal Malta Tag˙na ta’ mitt sena ilu, malajr ninteb˙u li l-Banda Vittoriosana Duke of Edinburgh kienet wa˙da attiva. F’din il-kitba, mhux il-˙sieb tieg˙i li nsemmi s-servizzi kollha li din il-banda g˙amlet fl-ibliet u l-ir˙ula tal-gΩejjer Maltin matul is-sena 1920. F’dan l-artiklu ser nitratta biss dwar u˙ud mis-servizzi li din il-banda g˙amlet fil-Birgu flimkien ma’ ©rajjiet marbuta mal-istess Soçjetà, dejjem kif sibthom irrapportati fil-©urnal Malta Tag˙na ta’ mitt sena ilu.

Sehem il-Banda fil-Festi speçjali ta’ San ÌuΩeppFis-sena 1920, ˙abat g˙eluq il-50 sena minn meta l-Beatu Papa Piju IX ipproklama lil San ÌuΩepp b˙ala Patrun tal-Knisja Universali. Kien g˙alhekk li f’dik is-sena l-fratellanza ta’ San ÌuΩepp tal-Birgu, organizzat festi speçjali fil-Belt Vittoriosa. Il-Banda Duke of Edinburgh ̇ adet sehem f’dawn il-festi billi daqqet lejliet u nhar il-festa, li ©iet iççelebrata Il-Óadd 25 ta’ April 1920.1

Il-mewt ta’ Alfredo LuccheseÌrajja marbuta indirettament mal-Banda Duke of Edinburgh kienet il-mewt tal-prokuratur legali Alfredo Lucchese. Huwa miet fl-eta` ta’ 43 sena, nhar it-Tlieta 4 ta’ Mejju 1920. Fil-©urnal Malta Tag˙na Lucchese kien deskritt b˙ala ©uvni mill-aktar eΩemplari, ma˙bub u rrispettat. G˙al sitt snin, huwa mexxa l-©urnal “Is-Salib”, li kien popolari ˙afna f’dawk iΩ-Ωminijiet. Huwa kien meqjus fost l-a˙jar kittieba tal-artikli reli©juΩi, politiçi u storiçi. Alfredo g˙al xi Ωmien kien membru tal-Kumitat tal-Banda Duke of Edinburgh.2

Fiera fl-ArmerijaInteressanti ng˙idu li il-Kumitat Festa Esterni San Lawrenz mitt sena ilu kien di©à mwaqqaf bl-isem Comitato S. Lorenzo Festa Esterna. Fl-1920, dan il-Kumitat organizza bazaar u fiera kbira fl-Armerija, b˙ala attività ta’ ©bir ta’ fondi b’risq il-Festa. Il-Banda Duke of Edinburgh ˙adet sehem f’din l-attività u daqqet ta˙t id-direzzjoni tas-Surmast Giovanni Giumarra. F’din il-fiera, ˙adet sehem ukoll is-Soçjetà Mandolinistika tal-Birgu ta˙t id-direzzjoni tas-Surmast Lorenzo Galea. Fl-avviΩ ta’ promozzjoni li deher fil-Malta Tag˙na, insibu li sa˙ansitra kien se jkun hemm il-log˙ob tal-buΩullotti b˙ala mezz ta’ divertiment g˙al dawk li jattendu.3

Il-Banda Duke of Edinburghmitt sena ilu

Kitba George Agius

Kappillan ©did g˙as-SoçjetàPrassi komuni fost is-soçjetajiet muΩikali, hija dik li jkollhom saçerdot mag˙Ωul biex iservi b˙ala Kappillan tas-soçji u l-bandisti. Fl-1920, l-awtoritajiet ekkleΩjastiçi approvaw l-g˙aΩla ta’ Rev E. Borg D.D. Can. B.A. b˙ala kappillan tal-kaΩin (Circolo) Duke of Edinburgh.4

Ritratt kbir tal-Banda Meta wie˙ed ikun fis-sala prinçipali tal-kaΩin, diffiçli ma josservax l-inkwatru mdaqqas bir-ritratt tal-Bandisti li hemm imdendel fl-istess sala. Dan ir-ritratt, xog˙ol id-ditta Chretien & Co tal-Belt Valletta kien inawgurat fid-9 ta’ Awwissu 1920. Min˙abba d-daqs tar-ritratt sar banju speçjali

biex dan seta’ ji©i Ωviluppat.5

Il-Festa ta’ San Lawrenz tal-1920Fis-sena 1920 kien qed ji©i mfakkar l-ewwel çentinarju mit-twaqqif tal-Kolle©©jata tal-Birgu. Ma setax jonqos li g˙al din l-okkaΩjoni, l-festa ta’ San Lawrenz kienet iççelebrata bil-kbir. Fil-fatt waqt il-funzjonijiet tal-Knisja, ˙adu sehem l-Arçisqof Mauro Caruana u l-Isqof AwΩiljarju Angelo Portelli. 6 F’dik is-sena l-Kumitat Festi Esterni ΩanΩan l-istatwa ta’ Malta rebbie˙a xog˙ol Wistin Camilleri.7 Matul il-festa kienu mistiedna il-baned San Ìor© ta’ Bormla, l-Annunziata ta’ Óal-Tarxien,

San Mikiel ta’ ÓaΩ-Ûabbar u l-King’s Own tal-Belt Valletta. Id-dwal tat-toroq sar mid-ditta F. Magro ta’ Bormla, li tajjeb nosservaw li filwaqt li bosta r˙ula kienu g˙adhom jixg˙elu t-toroq bl-açetilena, fil-Birgu dan di©à kien qed isir bl-elettriku. Il-Banda Vittoriosana Duke of Edinburgh waqt il-març trijonfali ta’ Te Deum, daqqet tlettax-il març ©did, kompoΩizzjoni tas-Surmast tag˙ha Giovanni Giumarra. Març ie˙or li ΩΩanΩan mil-istess banda dakinhar, kien tas-Surmast Lorenzo Galea.8

F’dan l-artiklu qsamt mag˙kom xi avvenimenti b’rabta mal-Banda u l-Festa kif sibthom irrapurtati fil-©urnal Malta Tag˙na ta’ mitt sena ilu. Ix-xewqa tieg˙i hija li dan it-tag˙rif iwassalna biex napprezzaw aktar dak li g˙amlu ta’ qabilna, filwaqt li nkunu nafu dejjem aktar l-istorja li sawritna.

(Endnotes)1 Malta Tag˙na, 24 ta’ April 1920. P.3.2 Malta Tag˙na, 15 ta’ Mejju 1920. P.4.3 Malta Tag˙na, 3 ta’ Lulju 1920. P.4.4 Malta Tag˙na, 17 ta’ Lulju 1920. P.2.5 Malta Tag˙na, 4 ta’ Settembru 1920. P.3.6 Malta Tag˙na, 21 ta’ Awwissu 1920. P.3.7 Malta Tag˙na, 12 ta’ Ìunju 1920. P.2.8 Ibid. Malta Tag˙na, 21 ta’ Awwissu 1920. P. 3.



TraΩmissjonijiet minn V-SL Media fl-okkaΩjoni tal-

200 Sena Anniversarju tal-Kolle©©jata

Kun ©eneruΩ fil-©abra li ssir

mis-Soçjeta’ MuΩikali San Lawrenz

matul il-©ranet tal-Festa.

L-g˙otja tieg˙ek tkompli tg˙in sabiex

inkomplu nkabbru isem is-Soçjeta’

u l-Banda tal-Birgu.

Grazzi mill-qalb.



MENU GÓALL-ÌRANET SÓAN TAS-SAJFRoss bil-frott tal-ba˙arIngredjenti:350gr ross long grain500gr maskli (mussles)500gr gandoffli (vongole)300gr klamari, imnaddfin u mqattg˙in400gr tadam, imqaxxar, imnaddaf u mqatta’Ûejt taΩ-Ωebbu©aLitru stokk tal-˙ut4 sinniet tewm, imqaxxrinMel˙ u bΩar mit˙un friskPonn tursin frisk, imqatta’ Metodu: Po©©i l-maskli u l-gandoffli f’kazzola b’Ωew© mg˙aref Ωejt taΩ-Ωebbu©a u Ωew© sinniet tewm. Po©©ihom fuq nar moderat sakemm jinfet˙u, ˙allihom jibirdu ftit, saffi l-likwidu li ˙are© minnhom minn passatur u warrbu g˙al iktar tard. Ne˙˙i dawk li ma nfet˙ux, imbag˙ad aqla’ nofs il-kwantità mill-qoxra tag˙hom u warrabhom ukoll g˙al iktar tard.F’ta©en kbir u fond, sa˙˙an 4 mg˙aref Ωejt taΩ-Ωebbu©a u qalli l-klamari maΩ-Ωew© sinniet tewm l-o˙ra sakemm jie˙du l-kulur. Ne˙˙i t-tewm, Ωid ir-ross u ˙awwad g˙al madwar minuta sakemm jinkesa sew. Ûid it-tadam u l-meraq li tkun erfajt u kompli ˙awwad sakemm jixxotta. Imbag˙ad ibda Ωid bil-mod l-istokk, filwaqt li kull darba t˙awwad sakemm jinxtorob. Ûid ukoll ftit mel˙ u bΩar. Kif ikun kwaΩi sar ir-ross, Ωid il-maskli u l-gandoffli, kemm dawk tal-qoxra, kif ukoll dawk li qlajt mill-qoxra. Servi fil-pront bit-tursin imferrex fil-wiçç.

Tag˙rif mill-Kçina

minn MaryRose Gauci

Kejk kiesa˙ taç-çikkulataIngredjenti:500 g gallettini digestive jew morning coffee100 g butir50 g cocoa powder150 g çikkulata skura50 g zokkor150 g ©obon mascarpone100 g ©ellewΩ, inkaljat ˙afif u mfarrak Metodu:Iksi landa tal-qieg˙ jinqala ta’ 22 çm dijametru bil-kartaforn. Dewweb iç-çikkulata mal-butir banjumarija. Farrak il-gallettini fin ˙afna u po©©ihom fi skutella; imbag˙ad Ωid iz-zokkor u l-cocoa powder u ˙awwad kollox sew. Ferra’ fuqhom il-butir u ç-çikkulata mdewbin, Ωid il-©obon mascarpone u ˙abbat kollox sew flimkien. Fl-a˙˙ar Ωid ukoll il-©ewΩ imfarrak. Aqleb it-ta˙lita ppreparata fil-landa u po©©iha fil-fri©© g˙al mill-inqas sag˙tejn. Biex isservi, aqla’ l-kejk mil-landa u ne˙˙ilu l-karti, po©©ih fuq platt çatt u g˙arbel il-cocoa powder fuq il-wiçç.

Lasagna tas-Salamun iffumigat u qlub tal-QaqoççIngredjenti:6 biççiet lasagna500 ml zalza ‘beschamel’8 qlub tal-qaqoçç2 mg˙aref ‘artichokes dip’6 biççiet salamun affumikat200g ©obon provolone100g ©obon ma˙kuk200g rkotta2 mg˙aref ‘pine nuts’Tursin mqatta’Tadama kbiraBasla mqatta’ finWeraq tal-˙abaqÛejt taΩ-Ωebbu©a

Metodu:F’reçipjent, qatta’ l-qlub tal-qoqoçç fi strixxi u ˙allat mal-irkotta, t-tursin u l-pine nuts. F’kontenitur ie˙or, ˙u Ωew© mg˙aref dip tal-qaqoçç u Ωidu maz-zalza beschamel, u l-©obon ma˙kuk. Fid-dixx li fih ̇ a tag˙mel il-lasagna, g˙amel saffi ta’ lasagna; fuq g˙amel ta˙lita tal-irkotta, saff salamun iffumigat u fl-ahhar saff zalza beschamel. Irrepeti dawn is-saffi sakemm jispiççaw l-ingredjenti. Fil-wiçç spiçça b’saff ©obon provolone ma˙kuk. A˙mi f’forn imsa˙˙an b’temperatura ta’ 175oc. Servi b’insalata tat-tadam.



Samuel Osmond Barber jikteb Christopher Pisani - Arkivista

Il-quççata tal-fama g˙al Barber intla˙qet meta Vladimir Horowitz esegwixxa l-Piano Sonata ta’ Barber u akklama li din kienet l-iktar xog˙ol kbir u sabi˙ nattiv Amerikan li qatt daqq. In-nies, wara dan is-suççess, bdew jistennew bil-˙erqa x-xog˙ol li jmiss tieg˙u. IΩda, Barber irrisponda lura permezz ta’ sensiela ta’ muΩika qasira li tinkludi Souvenirs fl-1952, Summer Music for Wind Quartet fl-1956 u Hermit Songs fl-istess sena. Wara dawn is-suççessi, Barber irtira ftit mix-xena u n-nies ˙asbu li kien spiçça bla ideat u li ma kienx se jkompli. Dan ma kienx minnu, g˙aliex fl-1958, re©a’ reba˙ il-Pulitzer Award bl-opra Vanessa. Erba’ snin wara, Barber kiseb it-tieni post fl-istess kompetizzjoni permezz tax-xog˙ol tieg˙u Piano Concerto. Dan ix-xog˙ol kien ikkummissjonat mid-ditta G. Schirmer, biex jiççelebraw iç-çentinarju tag˙hom. Dan l-avveniment, fl-24 ta’ Settembru tal-1962,

immarka wkoll il-ftu˙ tal-Lincoln Centre Philharmonic Hall. Ta’ min jg˙id li x-xog˙ol tieg˙u li j©ib l-isem ta’ Violin Concerto, fi Ωmien sentejn indaqq madwar 50 post differenti madwar id-dinja. L-iktar li ©ibed l-attenzjoni ta’ dan il-kunçert kienu Ωew© movimenti sentimentali li Barber kien kiteb wara l-mewt t’o˙tu. IΩ-Ωmien jg˙addi u ma jistenna lil ˙add. U hekk ©ara anke fi Ωmien Barber. L-istil li kien juΩa’ fil-kompoΩizzjonijiet tieg˙u ta’ muΩika romantika (romantika mhux tirreferi g˙all-muΩika tal-im˙abba, iΩda g˙all-stil ta’ muΩika taΩ-Ωmien romantiku (circa 1830-1900) ma baqax daqsekk imfittex min-nies. G˙alhekk, biex jer©a’ jipprova jqajjem l-interess,

Barber ikkompona l-opra Antony and Cleopatra. Din l-opra indaqqet f’Settembru tal-1966 ©ewwa n-New Metropolitan Opera House, u s-suççess ma ©iex kif ma˙sub. Din l-opra tat daqqa ta’ ˙arta kbira lil Barber, g˙aliex il-kritika bdiet ©ejja bla waqfien. Hans Heinsheimer kien qal li iktar milli l-muΩika, il-produzzjoni ta’ Franco Zeffirilli kienet fjask, liema fjask Barber qatt ma ˙a ru˙ minnu. Kif g˙idna, Barber ˙adha ˙aΩin, tant li mill-Amerika, il-pajjiΩ tal-opportunitajiet, mar jg˙ix ©ewwa l-Italja ˙dejn l-Alpi. Xorta wa˙da spiçça jikkomponi ftit kanzunetti, biex jkompli jdawwar ir-rota. Mifni minn dipressjoni u mill-vizzju tax-xorb, Barber kwaΩi g˙amel sitt snin ma jikkomponi xejn. IΩda ©ara li wara dawn is-snin wieqaf, b˙al le˙˙a ta’ berqa, ipproduça Ωew© kompoΩizzjonijiet, xog˙ol g˙all-pjanu bl-isem ‘Ballade’ fl-1977, u x-xog˙ol l-ie˙or sena wara fl-1978 bl-isem ta’ ‘Third Essay For Orchestra’. Lura l-Amerika, Barber re©a’ lura fl-appartament li kellu Manhattan. Fit-23 ta’ Jannar 1981, Barber miet b’kawΩa tal-kançer. Wie˙ed jista’ jg˙id li Barber kien kompoΩitur li twieled tard! Li twieled fi Ωmien Verdi jew Puccini, Barber Ωgur li kien ikollu iΩjed muΩika klassika tal-istess livell tag˙hom u Ωgur li kien ikollu iktar suççessi u apprezzament!

Il-KompoΩitur li ser nitkellmu dwaru huwa Amerikan kontemporanju li hu mag˙ruf sew ghas-silta Adagio for

Strings li sal-lum il-©urnata g˙adha l-iktar xog˙ol importanti tieg˙u. Samuel Osmond Barber twieled fid-9 ta’ Marzu tal-1910, ©ewwa West Chester, Pennsylvania. Missieru kien jismu Samuel Le Roy Barber, filwaqt li ommu kien jisimha Marguerite McLeod. Missieru kien tabib u ommu kienet pjanista, ©ejja minn familja ta’ dixxendenza SkoççiΩa u IrlandiΩa. Wie˙ed jista’ jimma©ina li Barber twieled f’familja stabbli u edukata ̇ afna. O˙t ommu, Louise Homer kienet prim contralto fil-Metropolitan Opera, filwaqt li zijuh (˙u ommu) Sidney Homer, kien kompoΩitur ta’ ‘Art songs’. ‘Art songs’ kienu kanzunetti li kienu normalment jitkantaw minn solista b’akkumpanjament mill-pjanu. Zitu Louise, kienet ta’ sikwit tlaqqg˙u ma’ diversi kantanti çelebri Amerikani u jing˙ad li kienet hi li ̇ ajritu fil-muΩika.Ta’ eta` Ωg˙ira, Barber inklina ru˙u sew lejn il-muΩika u ta’ sitt snin beda jistudja il-pjanu. Ta’ seba’ snin kien ikkompona l-ewwel biçça muzika tieg˙u bl-isem Sadness, silta qasira g˙all-pjanu. Ta’ g˙axar snin ikkompona opra Ωg˙ira bl-isem ta’ The Rose Tree, filwaqt li ta’ erbatax-il sena, kien wie˙ed mill-ewwel studenti tal-istitut ©did, Curtis Institute of Music in Philadelphia. Wie˙ed mill-g˙alliema ta’ Barber f’dan l-istitut kien Fritz Reiner, direttur orkestrali mag˙ruf, filwaqt li student mieg˙u kien hemm ukoll Gian Carlo Menotti fost l-o˙rajn. Kemm dam fl-istitut, Barber Ωviluppa l-vuçi ta’ baritonu, iΩda mill-istitut, la˙aq kompoΩitur u mhux kantant. Fl-1928, Barber reba˙ il-Bearns Prize li kien jing˙ata mill-Colombia University, g˙as-silta Violin Sonata. Dan l-unur re©a’ reb˙u fl-1933 g˙ax-xog˙ol orkestrali tieg˙u ‘The School For Scandal’. Fis-snin li segwew, Barber reba˙ diversi unuri fosthom dawk presti©juΩi tal-Pulitzer Scholarship, u l-American Prix De Rome bix-xog˙ol tieg˙u Symphony In One Movement. Ftit wara, kera dar f’St. Wolfgang fejn hemm kien ©ie ispirat biex jikteb xog˙ol g˙all-kwartett. It-tieni moviment kellu jkun l-iktar xog˙ol importanti tieg˙u. Tant kemm kien importanti, li Arturo Toscanini nniffsu talbu biex jag˙mel arran©ament tieg˙u g˙all-orkestra. Dan l-arran©ament sar u llum il-©urnata wie˙ed jista’ jsibu fuq YouTube bl-isem ta’ Adagio for Strings.It-tieni gwerra dinjija ̇ alliet effett inkwetanti fuq Barber, li affettwat sew il-muΩa tieg˙u. Il-kompoΩizzjonijiet naqqsu drastikament. IΩda b’dan kollu g˙addej, fl-1943 irnexxielu jixtri dar wa˙edha viçin il-muntanja Kisco, li kien jaqsam mal-˙abib tieg˙u Menotti. Din id-dar kienet il-post ta’ ispirazzjoni sal-1974. L-ewwel frott minn din id-dar kien i©ib l-isem ta’ Cello Concerto, li nkiteb fl-1945. Din hija silta pjuttost nobbli li to˙ro© ferm is-sbu˙ija ta’ dan l-istrument. Din is-silta rebb˙et lil Barber in-New York Music Critics Circle Award fl-1947. Dan is-suççess mill-ewwel feta˙ g˙al suççessi o˙ra g˙al Barber, b˙al Medea u Knoxville: Summer of 1915, tone poem miktuba fuq versi ta’ James Agee li tiffoka fuq memorji tat-tfulija.


12 Lulju - Awwissu 2020 Óar©a Nru. 118

Wiçç Imb’wiçç ma’Fr Toni Mercieca

minn Paul Micallef

#ilbandatalbirgu

Il-persuna li ntg˙aΩlet din id-darba g˙all-interviΩta hi differenti u speçjali. Hija persuna, mill-Birgu, trabbiet il-

Birgu pero` mill-ewwel bdiet t˙oss ©ibda qawwija mhux biss g˙as-saçerdozju iΩda ng˙id saçerdozju speçjali. Sej˙a qawwija biex iqatta’ il-bqija ta’ ˙ajtu imça˙˙ad minn kull lussu u anki bΩonnijiet baΩiçi biex jg˙ix u ja˙dem mal-fqar anzi mal-ifqar fost il-fqar u j˙obbhom sal-punt li jwe©©a’ u jimxi fuq il-passi ta’ Madre TereΩa li hu membru tal-komunita` tag˙ha. Dan m’hu ˙add ˙lief… L-uniku Fr. Toni Mercieca.G˙alhekk ˙adt l-opportunita` li b˙alissa Toni jinsab fostna. Ori©inarjament hu ©ie biex jara lil ommu min˙abba li hija mda˙˙la fiΩ-Ωmien fejn kien hemm perjodu li sa˙˙itha marret g˙all-ag˙ar. Pero` waqt li kien hawn faqqet il-pandemija tal-corona virus u min˙abba li waqfu t-titjiriet, inqabad hawn Malta u ma setax imur lura l-missjoni. Hawn jien, wara li kkonsultajt, ̇ taft dan iç-çans u g˙amiltlu din l-interviΩta. Anzi ©ietni f’mo˙˙i sabiex meta kellna t-traΩmissjonijiet fuq il-media tal-V-SL stedintu biex ikun fuq il-panel flimkien ma’ Giovann Raggio biex jitkellem fuq Dun ÌuΩepp Caruana. Toni bis-solitu stil tieg˙u ma qallix le u kien fil-programm u anki tkellem, b’mod differenti ng˙id jien, fuq çerti kwalitajiet ta’ Dun ÌuΩepp ... id-dedikazzjoni s˙i˙a xi drabi skrupluΩa u meqjusa Ωejda g˙all-element reli©juΩ ta’ kull m’g˙amel. Jien irra©unajt li hekk jekk mhux g˙alxejn, il-virus wara li ̇ arbtilna ̇ ajjitna u ̇ adilna dak kollu li kien g˙al qalbna, almenu sewa nitfa ta’ ©id g˙ax tani ç-çans nag˙mel l-interviΩta lil Fr. Tony kemm fuq it-TV u kemm g˙al din in-newsletter.

Konoxxenza personaliLil Toni jien niftakru il-Birgu ferm iΩg˙ar milli hu llum, niftakru jilg˙ab il-futbol … u kien tajjeb tafux g˙ax anki kien jilg˙ab mal-Vittoriosa Stars u ommi Karmena, Alla ja˙frilha, kull okkaΩjoni li kien ikollha kienet tg˙idli biex nag˙millha çekk (billi jien kont na˙dem il-Bank) ta’ dik ix-xi ˙a©a Ωg˙ira biex tibg˙athom lil Toni waqt li qieg˙ed fil-missjoni. U jien ̇ afna drabi kont ukoll nittondja l-figura jew inΩid xi ˙a©a o˙ra ˙alli l-ammont jikber kemmxejn. Anzi jekk mhux sejjer Ωball anki g˙andi l-impressjoni li Toni anki ji©i minni mill-bog˙od u dan anki meta beda jsemmi xi familjari tieg˙u li huma wkoll xi ku©ini mill-bog˙od min-na˙a ta’ ommi.

Laqg˙a Pari©inaDarba Ωmien ilu, madwar 40 sena ilu, kelli esperjenza unika g˙ax mort iltqajt ma’ Fr. Tony ‘fil-monasteru’ tieg˙u; f’bini ser jaqa’ u ma jaqax. Ix-xog˙ol tieg˙u kien (u ˙afna drabi g˙adu) li flimkien ma’ s˙abu jmorru fit-toroq mal-ag˙ar nies tad-dinja; delinkwenti, drogati, ̇ absin, qattiela, insomma, nies li kul˙add ja˙rab u ji©bru lil dawn in-nies, ja˙sluhom, jitimag˙awhom, ituhom kliem ta’ fara© u forsi jippruvaw jg˙inuhom sabiex itejbu l-kundizzjonijiet tal-˙ajja tag˙hom.Niftakar li dakinhar kelli kriΩi tal-kuxjenza. Rajt g˙all-ewwel darba faççata ta’ Pari©i tlellex, ic-Champse Elysee, il-Moulin Rouge, il-Pigalle, l-Eiffel Tower, Palace de La Concorde, Notre Dame u dawk il-˙wienet lussuΩi b˙al La Fayette u tant u tant o˙rajn. Dakinhar kelli ibbukkjat lejla ta’ cabaret li ma kienetx tiswa ftit g˙al dak iΩ-Ωmien u ... Wara nofsinhar mort niltaqa’ ma’ Toni u rajt il-Pari©i ta’ wara il-kwinti, il-Pari©i li ma narawhiex fil-kartolini, Pari©i li ma juruhiex lit-turisti, Pari©i fid-dell ta’ nies imwarrba mis-soçjeta` u min-nies. Niftakar lil Toni joffrili daqxejn te` f’buqar taç-çaqquf imxaqqaq. U dan il-

kuntrast ©ag˙lni na˙seb fuq kemm kien kbir il-kura©© tal-˙abib Vittoriosan tag˙na Toni Mercieca, li minkejja li volontarjament içça˙˙ad minn kollox, g˙andu serenita` u fer˙ li l-ebda flus ma tixtri. Dan hu Toni li se nkunu nafu daqsxejn aktar.Meta mort g˙andu d-dar biex nistaqsih g˙all-interviΩta, Toni mill-ewwel aççetta; anzi min˙abba li kemm hu u kemm jien stajna, g˙amilniha dak il-˙in stess. U hekk hu; dan hu dak li slitt mill-interviΩta.

Twelid, Barka qaddisa u profezijaToni twieled il-Birgu fl-20 ta’ Lulju 1953, fid-dar numru 28, imsemmija Ave Maria, fi Triq San Filippu, liema dar g˙adha toqg˙od o˙tu, b˙alissa l-istess Toni u ommu, qabel ma issa marret f’dar tal-anzjani. Toni qalli b’çerta kburija li lilu kien bierku San Ìor© Preca u li meta kien g˙adu Ωg˙ir kien ji©i jag˙mel xi ta˙dita l-oratorju ta’ San Filippu, li jinsab biswit id-dar tieg˙u. Anzi, hu Ωied li wie˙ed soçju tal-muΩew bil-kunjom

Endrich kien ipprofetizza u qal lil Toni meta kellu 8 snin li la jikber se jmur ‘il bog˙od ‘il bog˙od. Óa©a li se˙˙et tassew … u kif!

FamiljaMissier Toni kien jismu Joseph u ommu Mary, xebba Barbara, it-tnejn mill-Birgu. Kemm nannuh Ìeraldu, kif ukoll zijuh Josef, kien jag˙mlu il-brieret; fil-fatt Josef g˙adu jag˙milhom sal-lum. Missieru kien fin-navy g˙al ˙amsa u g˙oxrin sena u ommu kienet mara tad-dar. Kienu b’kollox ˙ames a˙wa; il-kbira Jane, kienet mietet ta’ sena u nofs, warajha Toni, wara kellhom tifla o˙ra li re©g˙et issemmiet Jane, illum kunjomha Mallia, Miriam, u Laura, illum Mamo. Toni imsemmi hekk g˙al nannuh Toni min-na˙a ta’ missieru.Toni ©ie mg˙ammed fil-parroçça ta’ San Lawrenz il-Birgu u il-parrini tieg˙u kienu Lawrence Barbara u Ìolina Agius.

EdukazzjoniB˙at-tfal l-o˙ra, l-ewwel edukazzjoni tieg˙u ˙adha fl-iskola tas-sorijiet tal-karmnu li kienu fi Triq San Lawrenz u wara mar l-iskola primarja tal-gvern tal-fortini, fejn Toni irrimarkali li kienu c-champions tal-futbol ta’ Malta kollha. G˙all-edukazzjoni sekondarja, hu mar is-seminarju l-Furjana u biex ikompli jistudja g˙all-‘A levels, mar l-iskola sekondarja og˙la fil-Belt Valletta. Fis-sena 1972, da˙al is-Seminarju li kien il-Furjana u l-a˙˙ar sentejn g˙amilhom is-seminarju tal-Virtu`.

OrdinazzjoniToni ©ie ordnat saçerdot fil-21 ta’ April fis-sena 1979, fejn fost dawk li ©ew ordnati mieg˙u, kien hemm çerti ismijiet li huma mag˙rufa g˙ax ikunu ta’ spiss fuq il-media b˙al Dun Rene Camilleri, Ìor© Dalli, Joe Abela u o˙rajn. L-ewwel quddiesa hu g˙amilha fil-kolle©©jata taghna fit-22 ta’ Lulju 1972.

Tfulija Meta staqsejt lil Toni dwar tfulitu, hu wie©eb li kienu jilg˙abu fit-triq San Filippu kif ukoll il-futbol fil-ground tal-fortini u jiftakar li fir-rebbieg˙a u fis-sajf, lin-nies jo˙or©u l-banketta g˙aΩ-Ωiffa u joqg˙odu jpaçpçu.



B˙ala ˙bieb tat-tfulija, kellu dawk li kienu jilg˙abu l-ballun mieg˙u fit-tim tal-iskola b˙al Bertu Mizzi (dak iΩ-Ωmien Carter), Charlo Grech mag˙ruf b˙ala il-Crash, ÌuΩi Mifsud il-guli, Charles

Gatt, Joe Grech tal-tilola, Charles Camilleri il-banana, Bertu Gambin u o˙rajn.

Il-MuΩewB˙at-tfal tamparu hu kien jattendi l-muΩew u g˙amel sa 17-il sena b˙ala kandidat u jiftakar li fis-snin tieg˙u fil-klassi mieg˙u kellu nies b˙al Lawrence Chetcuti li kien miet b’aççident elettriku, Lawrence Galea, in-Nojz filwaqt li kienu jg˙allmuh Manwel Chetcuti, li llum m’g˙adux soçju tal-muΩew u Joe Micallef, li ma baqax fis-soçjeta` tal-muΩew muΩewmina u kien ΩΩewwe© u miet riçentement.

Óajja SoçjaliMa setax jonqos li Toni kien ukoll abbati, li dak iΩ-Ωmien kien jie˙u ˙siebhom b’tant dedikazzjoni Dun ÌuΩepp Caruana u l-prefett Ìuzi Mifsud. Fost l-abbatini ta’ Ωmienu, hu semmili lil Mario Pellicano, Anton Gellel, John Boxall, li llum hu s-Sindku tal-Birgu u John Avellino, illum saçerdot il-Birgu.Toni qalli li fil-purçissjoni tal-Ìimg˙a l-Kbira, darba refa’ fi Kristu Mejjet u fil-Marbut. G˙alkemm qatt ma refa’ fl-istatwa ta’ San Lawrenz, hu ©ieli ©era bl-istatwa ta’ Kristu Rxoxt fl-G˙id il-Kbir.

FootballToni kien u g˙adu j˙obb ˙afna il-futbol, tant li anki fl-email personali tieg˙u hu semma l-futbol. Min˙abba li l-Youth Centre li dak iΩ-Ωmien kien immexxi minn Dun Pawl Camilleri ma kienx hemm tim under 16, hu mar jilg˙ab mal-under 16 tal-kaΩin tal-labour. Eventwalment, mar jilg˙ab mal-Vittoriosa Stars fl-ewwel tim. U billi kien hemm ukoll Bertu Carter b˙ala difensur, hu kien jilg˙ab bin-numru sitta, filwaqt li Bertu beda jilg˙ab b˙ala full back. Meta kien jilg˙ab mal-Birgu, it-tim kien fit-tieni divizjoni u fi Ωmienu reba˙ il-promozzjoni g˙all-ewwel divizjoni. Pero` ma setg˙ax jibqa’ jilg˙ab min˙abba s-seminarju. Toni kien parti mit-tim tal-futbol kemm tas-seminarju kif ukoll tal-Universita`.

Sej˙a u Direzzjoni çaraMeta staqsejt lil Toni meta se˙˙et is-sej˙a vokazzjonali g˙as-saçerdozju, hu we©ibni li hu minn dejjem kellu xewqa wa˙danija u kbira, dik li jag˙mel ©id lill-foqra. Sa minn meta kien g˙adu Ωg˙ir u kien jiltaqa’ mal-fqar u ma’ min kellu bΩonn, kien i˙oss xi ˙a©a speçjali. G˙alhekk hu ried juΩa’ is-saçerdozju biex appuntu jg˙in lill-fqar. Ried, iva, jkun saçerdot pero` saçerdot g˙all-fqar. Toni dejjem xtaq li jg˙ix l-evan©elju fil-veru sens tal-kelma u ried li jaddatta l-van©elu g˙an-nies fil-bΩonn. Fl-Universita` hu ltaqa ma’ Ωg˙aΩag˙ b˙alu li kienu idealisti u kienu iddiΩappuntati bl-in©ustizzji li kienu qed jaraw fis-soçjeta` ta’ Ωmienhom. Kienu frustrati bis-sitwazzjoni ta’ sezzjoni tas-soçjeta`. Kienu jiddiskutu u jargumentaw. Kien hemm min g˙azel toroq o˙ra biex juri l-g˙adab tieg˙u g˙al dawn l-inugwaljanzi. Kien hemm min g˙azel il-kitba, it-tejatru, il-politika, iΩda nies b˙al Toni, riedu xi ˙a©a konkreta u hekk bdew it-Third World Group. L-g˙an ta’ dan il-grupp kien li jag˙mel xog˙ol li j˙alli ©id ma’ nies li huma skartati mis-soçjeta`. L-ewwel bdew jag˙mlu xog˙ol mal-fqar f’Malta f’postijiet meqjusa li hemm nies bi problema soçjali. Fost dawn kienu ja˙dmu man-nies tal-mandra©© tal-Belt Valletta, Birkirkara, Bormla, Ûejtun u anki kellhom sa˙ansitra kamra fi Strada Stretta biex ikunu ta’ sostenn g˙al dawn in-nies. Dak iΩ-Ωmien kien hemm anki grants mill-Universita` biex isir xog˙ol filantropiku u hekk Toni u s˙abu tat-Third World Group g˙amlu kura©© u fis-7 ta’ Lulju tal-1975 marru Palermo Sqallija biex jie˙du ˙sieb tfal li missierijiethom kienu mda˙˙la fil-mafja. Hawn Toni bi tbissima irrimarkali li dawn it-tfal kienu qliel… Anzi qliel ˙afna.

Madre TereΩaToni dejjem ammira u segwa t-tag˙lim u l-ideali ta’ Madre TereΩa. Iltaqa’ ma’ Madre TereΩa fis-sena 1974 u wara re©a’ iltaqa’ mag˙ha fis-sena 1976 fil-kulle©© De la Salle u qaltlu biex isir qassis u jid˙ol brother mag˙ha. Toni g˙amel kif issu©©eriet hi u meta sar qassis kiteb lil Brothers ta’ Madre TereΩa fl-Indja u wera x-xewqa li jaqsam ˙ajtu mag˙hom u mar xahrejn fis-sajf l-Indja. Kien ja˙seb li l-brothers ta’ Madre TereΩa kellhom preparazzjoni akkademika kbira u anki ˙aseb li kienu studjaw il-mediçina iΩda wara skopra li ma kienx eΩattament hekk. Toni qalli li wie˙ed ÌiΩwita qallu li l-kotba jippreparaw in-nies g˙all-politika, pero` dawn il-brothers qeg˙din eqreb lejn in-nies g˙ax huma segwew l-Universita` tat-triq u tan-nies. Il-brothers ta’ Mother TereΩa isegwu r-rotta tal-ewwel esperjenza man-nies, imbag˙ad riflessjoni u fl-a˙˙ar preparazzjoni akkademika permezz tal-kotba. U din ir-rotta lil Toni g˙o©bitu tant li mexa fuqha tul ˙ajtu kollha.

Vokazzjoni fil-prattikaWara li sar qassis f’Ottubru tas-sena 1979, hu mar Los Angeles, l-Amerika fejn jg˙ixu in-nies tat-triq, u fis-sena 1981, mar Pari©i biex jibda kommunita` ©dida, fejn jien kont iltqajt mieg˙u. F’Pari©i kellu permess li darbtejn fil-©img˙a kien litteralmet jg˙ix man-nies tat-triq. Fis-sena 1983, hu mar l-Isvezja fejn kien hemm hafna nies bil-vizzju tax-xorb, drogati u li attentaw suwiçidju. Minn hemm re©a’ mar Pari©i, u ftit wara Manchester – l-Ingilterra, ma’ nies bil-problemi li jg˙ixu fit-triq. Wara mar Bogota il-Kolumbja u dam hemm 4 snin fejn kien ja˙dem mal-anzjani li ma kellhomx familji u f’toroq mimlija drogati. Wara mar Haiti, fejn hu kunsidrat b˙ala it-tielet l-iktar post fqir fid-dinja. Hemm huma kienu jmexxu skola primarja u sptar fejn ˙afna min-nies kienu jΩuru il-kliniçi tal-aids. Il-brothers kienu jorganizzaw koperattivi tax-xog˙ol u kienu jibnu d-djar, kif ukoll kienu jg˙inu lit-tfal fl-edukazzjoni sal-Universita`. Kien hemm ukoll kumitati biex imexxu dawn iΩ-Ωoni. Naturalment minn barra dan kollu, Toni u s˙abu tal-komunita` kienu jie˙du ˙sieb l-ispiritwalita` billi jag˙tu s-sagramenti. Wara hu g˙amel g˙axar snin il-Gwetamela ma’ nies xju˙ u nies o˙ra, pero` l-iktar ma’ dawk li kienu l-˙abs, fejn kien hemm iktar minn 30,000 gang members. Toni preΩentement qieg˙ed il-Messiku ma’ tfal bi bΩonnijiet speçjali u anki jΩur u jg˙in lin-nies li litteralment jg˙ixu fit-tajn.Biex jag˙mel din il-missjoni kollha madwar id-dinja, Toni jaf ˙afna lingwi fosthom l-IngliΩ, it-Taljan, il-FrançiΩ, il-Kroel u l-Ispanjol.

Missjoni PerikoluΩaMin˙abba li jkun qrib tan-nies ta’ qattg˙ani perikoluΩi, lil Toni staqsejtu jekk qattx kien fil-periklu. U Toni we©ibni bil-kalma tieg˙u u qalli li meta kien Haiti kienu sparaw fuqu u fil-Kolumbja kwaΩi regolarment kien jispiçça b’xi sikkina ma’ g˙onqu. Meta staqsejtu g˙al forsi l-iktar esperjenzi qarsa hu we©ibni li meta kien jiltaqa ma’ nies fil-˙abs ikkundannati in©ustament g˙all-mewt. Hawn Toni semmili li darba inqabad f’Uragan qalil f’Haiti.Komplejt nag˙fas lil Toni bil-mistoqsijiet tieg˙i dwar jekk dawn in-nies japprezzawx ix-xog˙ol li hu u s˙abu jag˙mlu mag˙hom. Toni wie©eb li iva, b’mod ©enerali japprezzaw pero` il-problemi tant huma kbar li lanqas biss ja˙sbu fuq dan. Meta staqsejtu dwar l-istat mentali ta’ dawn in-nies, jekk g˙adx g˙andhom it-tama fis-soçjeta` u f’Alla, Toni we©ibni li l-iktar li kien jiltaqa’ mag˙ha fl-Ewropa, fejn il-pajjiΩi g˙andhom standard g˙oli ta’ ˙ajja filwaqt li nies o˙ra minn pajjiΩi foqra huma iktar rassenjati g˙all-istil ta’ ˙ajja miΩera li jg˙ixu.

G˙eluqNa˙seb li tapprezzaw li lil Toni ma stajtx nistaqsih is-soltu mistoqsijiet dwar il-Birgu, festa u l-kaΩin kif nag˙mel lil mistednin tieg˙i g˙ar-ragunijiet ovvji pero` xorta staqsejtu mistoqsijiet pertinenti g˙all- ˙ajja tieg˙u.

14 Lulju - Awwissu 2020 Óar©a Nru. 118


#ilbandatalbirgu

Meta staqsejtu dwar kif jara li a˙na l-Maltin, inkluΩ a˙na il-Vittoriosani nonfqu tant flus fil-festa g˙all-armar ta’ ©ewwa u ta’ barra, g˙an-nar, meta

hawn tant nies fid-dinja li jonqoshom anki l-aktar affarijiet baΩiçi, Toni we©ibni b’serenita` u anki b’sorpriΩa (g˙ax ̇ sibtu li se jkun iebes) u qalli li g˙alih din mhux problema basta ma jkunx hemm ˙ela u ma jkunx hemm pika Ωejda.

Il-veru tifsira tal-kult LawrenzjanL-g˙eluq tad-diskussjoni tag˙na uriet li jekk irridu nkunu verament sinçiera mal-kuxjenza tag˙na u li hemm id-differenza f’dik li hi tifsira g˙alina ta’ San Lawrenz. Forsi ghalina, hu l-patrun tal-parroçça tag˙na, hu dak li g˙alih na˙dmu s-sena kollha biex nag˙mlulu festa kbira, anki festa ikbar u isba˙ minn ta’ qabilha; hu l-qaddis li g˙alih nag˙mlu l-isba˙ pavaljuni u bandalori, nag˙mlu l-isba˙ murtali, l-isba˙ gandlieri; filwaqt li g˙al Toni, Vittoriosan b˙alna, li b˙alna min jaf kemm tfajjel kanta il-març ta’ Frendo, g˙alih San Lawrenz, bil-missjoni tieg˙u sablu tifsira o˙ra, forsi l-a˙jar tifsira u l-aktar ©enwina.

G˙alih San Lawrenz hu speçjali. Hu dak il-qaddis li fehem u attwa fil-verita` s-sens tal-van©elu. San Lawrenz kien i˙obb tant l-imwarrbin u l-fqar tas-soçjeta`, li min˙abba fihom ˙alla ˙ajtu fuq gradilja. U dawn kif min jaf kemm il-darba smajna fin-novena u fil-pani©ierku, huma il-vera teΩori tal-knisja. Huma dawn it-teΩori li Toni ta ˙ajtu g˙alihom. U fuq din it-tifsira VERA Ωgur li jien u intom g˙andna ˙afna fuqhiex na˙sbu u Ωgur li naqblu mag˙ha.Prosit Fr. Mercieca …. keep it up!

Kumment A˙˙ariBiex nag˙laq ftakart f’kumment li g˙amel Toni stess waqt li konna qed niddiskutu lil Dun ÌuΩepp Caruana fi programm ta’ V-SL media fejn qal ‘Dun ÌuΩepp kien qisu qaddis miexi fl-art’ u jien u na˙seb intom ukoll, g˙andna f’mo˙na persuna ohra li jg˙odd g˙alih dan il-kumment. U din bejnietna. Ma nafx kif, dal-mument qed niftakar fil-kummenti li bdew jg˙ajtu dawk mi©bura fil-pjazza tal-Vatikan, meta kien miet il-papa Ìwann Pawlu t-Tieni, “Santo Subito” … na˙seb li ftehemna!

ATTIVITA` GÓAX-XHUR TA’LULJU - AWWISSU 2020

L-Erbg˙a 1 ta’ Lulju Fis-7.00pm Laqg˙a mal-Arçipriet u G˙aqdiet tal-Festa ta’ San Lawrenz Il-

Óamis 2 ta’ Lulju Fis-6.30pm Laqg˙a bejn l-G˙aqdiet tal-Festa ta’ San Lawrenz

Il-Óadd 5 ta’ Lulju Fid-9.30am Laqg˙a bejn l-G˙aqdiet tal-Festa ta’ San Lawrenz

It-Tnejn 6 ta’ Lulju Fis-7.00pm Laqg˙a tal-Kumitat Çentrali

L-Erbg˙a 8 ta’ Lulju Fis-6.30pm Laqg˙a mill-G˙aqda KaΩini tal-Banda dwar Skema ta’ Pro©etti

Il-Óamis 9 ta’ Lulju Fil-5.00pm Çeremonja ta’ g˙oti ta’ Kuntratti rigward il-Pro©ett tal-Pannelli

Is-Sibt 11 ta’ Lulju Fit-8.00pm Ikla Familjari fuq is-Simenta

It-Tnejn 13 ta’ Lulju Fis-6.30pm Laqg˙a bejn l-G˙aqdiet tal-Festa ta’ San Lawrenz

It-Tlieta 21 ta’ Lulju Fis-6.30pm Laqg˙a tal-Kumitat Çentrali

Il-Ìimg˙a 31 ta’ Lulju Mota tan-Novena

Fit-8.00pm Attivita` Soçjali fil-KaΩin bis-sehem

tal-Banda Vittoriosana San Lawrenz

Mill-1 sal-5 t’Awwissu Xandiriet minn V-SL Media

Il-Óamis 6 t’Awwissu Symphony of Lights feat. Vittoriosa in Festa –

Attivita` Soçjali fil-Pjazza bis-sehem tal-Banda Vittoriosana San Lawrenz

Il-Ìimg˙a 7 t’Awwissu Fit-8.00pm Attivita` Soçjali fuq is-Sur tat-Toqba g˙all-ispettaklu pirotekniku

Is-Sibt 8 t’Awwissu Jum l-Antivi©ilja

Fit-8.00pm Ikla Kbira fil-Pjazza bis-sehem tal-Banda Vittoriosana San Lawrenz

Il-Óadd 9 t’Awwissu Lejlet il-Festa

Fid-9.00am English Breakfast f’Palazzo Huesca

Fil-11.00am Daqq ta’ Marçi mill-Banda Vittoriosana San Lawrenz

Fis-1.30pm The Red Vibe bis-sehem ta’ Tikka Banda fil-bit˙a tal-kaΩin

It-Tnejn 10 t’Awwissu Festa Litur©ika ta’ San Lawrenz

Fid-9.00am Konçelebrazzjoni Pontifikali fil-Knisja

Fis-1.00pm Ikla tal-Festa fid-Don Berto Restaurant, Vittoriosa Waterfront

Fit-8.00pm Óru© tal-Purçissjoni bl-istatwa titulari ta’ San Lawrenz

bis-sehem tal-Banda Vittoriosana San Lawrenz

It-Tlieta 11 t’Awwissu Fid-9.00am Ix-Xalata tal-Festa

It-Tlieta 18 t’Awwissu Fis-6.30pm Laqg˙a tal-Kumitat Çentrali

le˙en is-soçjetà muΩikali san lawrenz · le˙en is-soçjetà muΩikali san lawrenz belt...

Documents