language related research investigating and analyzing the … · assistant professor, department of...

Language Related Research E-ISSN: 2383-0816

Vol.11, No.3 (Tome 57),

July, August & September 2020

313

T. M .U.

Investigating and Analyzing the Application of Image

Schemas in the Blinds from Cognitive Perspective

Massoud Dehghan1*, Elham Ismailpour Aqdam

2, Ebrahim Badakhshan

3

1. Assistant Professor, Department of English Language and Literature and Linguistics, Faculty

of Language and Literature, University of Kurdistan, Kurdistan, Iran.

2. PhD Candidate in Linguistics, Kermanshah Azad University, Kermanshah, Iran.

3. Associate Professor, Department of English and Linguistics, University of Kurdistan,

Kurdistan, Iran.

Abstract Introduction: In cognitive linguistics, the study of linguistic meaning is not

the aim by itself. Instead in this field of linguistics, the focus is on

understanding the nature of conceptual system of human's mind. Noting that

image schema due to its importance in understanding of abstract concepts are

an important category in linguistic studies. This paper studies the embodied

patterns of image schemas in the absolute congenital blind compared with

their counterparts based on Johnson's embodied cognition theory (1987) in

cognitive semantics.

Method: The methodology of this quantitative research is comparative

between two groups of blind and non-blinds. Thus, 48 male and female blinds

and non-blinds with diploma and graduate education aged 18- 28 years, due to

the study of such variables as gender, education and age, were evaluated, and

they were asked to describe 30 selected words based on Ricci Bitty and

Poggi's procedures (1991), then their image schemas were investigated.

Results and Findings: The results showed that the blinds, due to lack of

vision, use more lexical descriptions and more image schema than their

counterparts, in a way, graduate female blinds were reported as the most

frequent users of image schema. The statistics also prove that the path and

cycle schema, among different types of schema proposed by Johnson (1987),

have the most and the least amount of usage in both groups respectively. Also,

Received: 16/12/2018

Accepted: 9/05/2019

∗ Corresponding Author's E-mail:

[email protected]

Dow

nloa

ded

from

lrr.

mod

ares

.ac.

ir at

0:3

4 IR

ST

on

Sun

day

Dec

embe

r 6t

h 20

20

https://lrr.modares.ac.ir/article-14-28260-fa.html

Language Related Research E-ISSN: 2383-0816

Vol.11, No.3 (Tome 57),

July, August & September 2020

314

T. M .U.

the study showed that age, gender, education variables as influential factors

had no effect on understanding blind people and their counterparts from the

image schema.

Keywords: Embodied cognition theory; Johnson; Image schema; blinds; non-

blinds.

Dow

nloa

ded

from

lrr.

mod

ares

.ac.

ir at

0:3

4 IR

ST

on

Sun

day

Dec

embe

r 6t

h 20

20


ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

:[email protected] E-mail * نويسندة مسئول مقاله:

هاي تصوري در افراد وارهبررسي و تحليل كاربست طرح

نا از منظر شناختينابي

3، ابراهيم بدخشان 2پور اقدم ، الهام اسماعيل* 1مسعود دهقان

شناسي، دانشكدة زبان و ادبيات، دانشگاه كردستان، كردستان، ايران.انگليسي و زبانگروه زبان و ادبيات استاديار .1

شناسي دانشگاه آزاد كرمانشاه، كرمانشاه، ايران.دانشجوي دكتري زبان .2 شناسي دانشگاه كردستان، كردستان، ايران.انگليسي و زبانگروه زبان دانشيار .3

19/02/98پذيرش: 25/09/97دريافت:

چكيده

اي مهم در مطالعاتدليل اهميتي كه در درك مفاهيم انتزاعي انسان دارد، مقولههاي تصوري به واره طرحهاي تصوري در نابينايان مطلق مادرزاد واره مندي طرحزباني است. پژوهش حاضر به بررسي الگوي بدن

شناسي شناختي از ديدگاه مندي شناخت در معني در مقايسه با همتايان بينايشان بر مبناي نظرية بدنن دو گروه از افراد اي بيصورت مقايسه ) پرداخته است. روش انجام اين پژوهشِ كمي به1987جانسون (

آزمودني بينا و نابيناي مطلق مادرزاد زن و مرد با 48شده است. بدين ترتيب نابينا و همتايان بينا انجام منظور بررسي متغيرهاي اثرگذار جنسيت، سطح سال، به 28تا 18تحصيالت ديپلم و ليسانس در سن

واژة منتخب بر مبناي راهكارهاي ريسي بيتي 30ها خواسته شد تحصيالت و سن، ارزيابي شدند و از آنها بررسي شد. شدة آن هاي تصوري استفادهواره) را توصيف كنند و بر اين اساس طرح1991و پگي (، از توصيفات واژگاني گرفته نشان داد كه نابينايان با توجه به فقدان حس بيناييهاي صورتبررسي

كه طوري كنند، بهبه همتايان بينايشان استفاده مييشتري نسبتهاي تصوري ب واره مراتب طرح بيشتر و بههاي تصوري گزارش شدند. آمارها وارههاي نابيناي زن ليسانس با بيشترين استفاده از طرحآزمودني

هاي حركت و چرخه واره ترتيب طرح) به1987شدة جانسون ( هاي مطرح واره نشان داد كه از انواع طرحها نشان داد كه رين ميزان كاربرد در هر دو گروه منتخب را دارند. همچنين بررسيتبيشترين و كم

هاي وارهمثابة عوامل اثرگذار هيچ تأثيري در درك طرح متغيرهاي سن، جنسيت و سطح تحصيالت به اند. تصوري توسط افراد نابينا و همتاي بينايشان نداشته

هاي تصوري، بينايان، نابينايان. واره طرحمندي شناخت، : نظرية بدنهاي كليدي واژه

پژوهشي - دوماهنامة علمي

346- 313، صص1399)، مرداد و شهريور 57(پياپي 3، ش11د

Dow

nloa

ded

from

lrr.

mod

ares

.ac.

ir at

0:3

4 IR

ST

on

Sun

day

Dec

embe

r 6t

h 20

20


...هاي تصوريوارهبررسي و تحليل كاربست طرح و همكاران مسعود دهقان:

316

. مقدمه1 هاي جديد در هاي مهم علوم شناختي و گرايشيكي از شاخه 1شناسي شناختيزبانهاي گذرد، به پيشرفتشناسي است كه اگرچه چند دهه بيشتر از اوج شكوفايي آن نميزبان

يافته و در ) دست3گراو نقش2اگرچشمگيري در تقابل با ديگر رويكردهاي زباني (يعني صورتهاي مختلفي همانند مطالعات زباني، مفاهيم شناختي و ساختار عمومي معنا، كاربرد و حوزه

اي منزلة وسيله شناسي شناختي رويكردي است كه به زبان بهيافته است. درواقع زبان گسترشنمودي از نظام تصوري ذهني نگرد و زبان را دهي، پردازش و انتقال اطالعات ميبراي سازمان

و ساختار مفهومي سروكار 4سازي شناسي شناختي نيز با مفهوم داند و در اين راستا، معنيميخود هدف نيست، بلكه خودي شناسان شناختي، مطالعة معناي زباني بهدارد؛ يعني براي معني

. از )Geeraerts, 1995(هدف، استفاده از آن در درك ماهيت نظام مفهومي ذهن انسان است شناسي شناختي و رويكردهاي شناختي با استفاده از زبان به نحوة درك ما از رو، معني اين

پردازد و رويكردهاي شناختي به دستور با استفاده از نظام مفهومي ما به نظام مفهومي مي) از ibid). ايوانز و گرين (Evans & Green, 2006پردازند ( بررسي نحوة كاربرد زبان مي

هاي عمدة مشغوليمنزلة يكي از دل رابطة بين ساختار مفهومي با تجربة حسي جهان خارج به) بر اساس نظرية 1987( 7اند. همچنين به باور جانسون برده شناسان شناختي نام معنيشود و درنهايت آنچه ماهيت انسان مشتق مي ، ساختار مفهومي از تجربة5مندي شناخت بدن

6بدن در ذهناي است كه با آن همراه است. در كتاب كند تجربهمفهومي را معنادار ميسازمان هاي واره طرح )، جانسون مبناي جسماني معنا، تصور، و منطقِ معنا را برحسب ساخت1987(

ها برخاسته از تجارب حسي و در مراحل آغازين رشد وارهبررسي كرد. اين طرح 8تصوريشناسي شناختي هاي تصوري يكي از مفاهيمِ مطرح در زبان واره طرحگيرند. انسان شكل مي

مندي در ارتباط است و پيچيدگي نظام مفهومي ما نيز حاصل است و اين مفهوم با نظرية بدناي ياد آميخته هاي درهم منزلة ويژگي ) از آن به1384حسيني (ضياء مند است كه اين شناخت بدن

سازد. گفتني است انسان با استفاده يك عنصر و يا مفهوم مرتبط ميكند كه انسان آن را به ميحواس انسان نقش دهد. صورت ذهني دانش خود از جهان را سازمان مي ها به واره از طرح

- كار برده مي به 9بسزايي در درك مفاهيم عيني كه براي انديشيدن دربارة موضوعات انتزاعي

ترين حس براي درك ما از جهان خارج است. نايي مهمشود، دارد و در بين اين حواس، حس بي

Dow

nloa

ded

from

lrr.

mod

ares

.ac.

ir at

0:3

4 IR

ST

on

Sun

day

Dec

embe

r 6t

h 20

20


1399 مرداد و شهريور)، 57(پياپي 3، شمارة 11ورة د جستارهاي زباني

317

اي از مفاهيم حال از آنجا كه طيف گستردهرو هستيم؛ نيز روبه 10در اين ميان با مسئلة نابيناييهاي واره گيرد، فقدان حسن بينايي و اهميت طرحشناختي با استفاده از بينايي در انسان شكل مي

. از نگيز است؛ زيرا آنان تجربة بينايي ندارندابربسيار پرسشتصوري در درك معنا در نابينايان ها با گروه گواه به ها و مقايسة آن رو، در اين پژوهش با بررسي توصيفات كالمي آزمودني اين

به همتايان هاي تصوري در نابينايان نسبت واره توجهي در استفاده از انواع طرح نتايج قابلرغم آمده مشخص شد كه اين گروه از افراد عليعملهاي به صاحبهيافتيم. در م بينايشان دست

كردند و اين شاهدي بر هاي تصوري بيشتري استفاده مي واره ترين حسشان، از طرحفقدان مهمدليل فقدان حس مندي سبب شده تا افراد نابينا بهمند است؛ يعني اين بدنساختار مفهومي بدن

در عصر شان استفاده كنند. از طرف ديگر رساندن مفاهيم ذهنيبينايي از گفتار بيشتري براي هاي آموزشي نابينايان صورت گرفته كردن روشمنظور دگرگون هاي بسياري بهحاضر تالش

12يادگيري فعال ةمريكايي، دربارا، محقق )2005( 11ها پژوهش نيلسناست. ازجملة اين تالشهاي گذشته كه فقط به يادگيري و هدايت كودكان روشنابينايان است. او بر اين باور است كه كردن تكيه داشته است، در موارد شده و يا فقط بر گوش ازطريق گرفتن دستانشان انجام ميتنها باعث رشد و ترقي كودك نشده، بلكه در مواردي نيز بسياري با شكست مواجه شده و نه

رويكرد نيلسن فلسفة يادگيري فعال است است.مانع رشد و عاملي براي تأخير رشد نيز بوده تواند كند اگر به كودك فرصتي براي اكتشاف و آزمايش داده شود، او ميكه بيان مي

هاي اساسي را ياد بگيرد. اگرچه بينايي تنها حسي نيست كه آدمي را به لذت بردن از مهارتش از ساير اشكال ناتواني، رسد كه نقص بينايي بيسازد، به نظر ميزندگي و زيبايي قادر مي

هر حال، نابينايي زمينة پيچيده و تأثيري گسترده بر اجراي ساير فرسا باشد. بهسخت و طاقتطور كلي زندگي فرد نابينا دارد و معلوليت بينايي همانند معلوليت شنوايي اعمال، رفتارها و به

آورد. در تعريف وجود ميهناپذير بهاي اصالحضايعاتي را از نابينايي كامل تا محدوديتتوان و كم 16بينا، كم15، نابينا14، معلول بينايي13هايي مانند معيوب بيناييهاي بينايي از واژهاختالل

كار رفته و تعاريف محابا به هاي نابينا و نابينايي بيشود. متأسفانه واژهاستفاده مي 17در بيناييهاي نابينا و و انجمن امريكا پيشنهاد كرده است كه واژهر ها وجود دارد. از اين بسياري براي آن

هاي معيوب بينايي، طور كامل فاقد ديد هستند و واژه نابينايي به افرادي اختصاص يابد كه بههر چند رود كه داراي مقداري باقيماندة بينايي مفيد، كم براي افرادي به كار مي بينا يا ديدكم

Dow

nloa

ded

from

lrr.

mod

ares

.ac.

ir at

0:3

4 IR

ST

on

Sun

day

Dec

embe

r 6t

h 20

20



318

) دربارة رابطة بين 1987(18). لوونفلد1395:13از نامني و همكاران، نقلبسيار اندك، هستند (بهتواند مفاهيم بصري را در دنيا آمده نميدارد كه طفل نابيناي بهحس بينايي و رفتار اظهار مي

كه ها را فرا گيرد، در حاليهاي شنوايي و بساوايي آنناچار بايد از راه ذهنش شكل دهد، بههر حال تصوراتي از بينايي ممكن است دهد، بهتولد بينايي خود را از دست ميكودكي كه بعد از

دست هاي تصوري و افراد نابينا بهوارهبنابراين با بينشي كه در باال دربارة طرح داشته باشد.گانه در منزلة يكي از حواس پنجداده شد، اين پژوهش درصدد بررسي تأثير بينايي به

) است. 1987شده ازسوي جانسون ( مندي مطرحاي تصوري و نظرية بدنه واره گيري طرح شكلهدف از نوشتار حاضر پاسخ به اين پرسش است كه افراد نابيناي مادرزاد براي درك مفاهيم

همچنين كودكان در كنند. هاي تصوري استفاده مي واره شان بيشتر از چه طرح انتزاعي زندگيتر باشد، چه محيط پيرامون كودك از نظر آموزشي غني هر لحظه مشغول يادگيري هستند و هر

تواند بياموزد و با توجه به اين واقعيت كه يادگيري كودكان ابتدا از طريق حواس كودك بهتر مي- گيرد، به عبارتي كودكان بسياري از اطالعات را ازطريق حواس دريافت ميگانه صورت ميپنج

زش و يادگيري اوليه اهميت خاصي دارند. آنچه كودك هاي حسي در آموكنند، بنابراين دريافت-چشد همة تجربيات يادگيري را براي او فراهم ميبويد و ميكند، ميشنود، لمس ميبيند، ميمي

افتد؟ فقدان اين حس چه آورد. حال اگر كودكي از يكي از اين حواس محروم باشد، چه اتفاقي ميمچنين آموزش او دارد؟ چه تغييراتي در سيستم تأثيري در درك او از محيط پيرامون و ه

آموزش او بايد گنجانده شود و فقدان اين حس چگونه بايد جبران شود؟ بنابراين ضروري است هاي فردي كودكان درنظر گرفته شود تا كمبود حس بينايي آنان در شناخت محيط كه تفاوت

دليل اهميتي كه در درك مفاهيم هاي تصوري به واره رو، طرح پيرامون جبران شود. از اين هاي واره كه طرح اي مهم در مطالعات زباني است و با توجه به اينانتزاعي انسان دارد، مقوله

شوند و درمورد چگونگي شناختي محسوب ميشناسي ترين مباحث در معنيتصوري مهمنجام اين پژوهش هاي زيادي صورت نگرفته است، لزوم اعملكرد آنان در افراد نابينا پژوهش

نمايد.دوچندان ميپژوهش حاضر شامل شش بخش است. بخش اول مقدمه است، بخش دوم به پيشينة

شده ازسوي جانسون هاي تصوري مطرحوارهپژوهش پرداخته است. بخش سوم به طرحشناسي پژوهش اشاره دارد. بخش پنجم به ) اختصاص دارد. بخش چهارم به روش1987(

Dow

nloa

ded

from

lrr.

mod

ares

.ac.

ir at

0:3

4 IR

ST

on

Sun

day

Dec

embe

r 6t

h 20

20



319

هاي دو گروه منتخب از افراد بينا و نابينا خواهد پرداخت و در بخش دادهبررسي و تحليل گيري پژوهش ارائه خواهد شد.ششم نتيجه

. پيشينة پژوهش2

شناختي پژوهشگران درمورد رويكرد شناختي خواهيم پرداخت در اين بخش به مطالعات زبانده و به چه نكاتي در اين تا مشخص شود كه موضوع و محدودة اين دسته از مطالعات چه بو

شده در داخل و سپس هاي انجامزمينه توجه شده است. به همين منظور، در ادامه ابتدا پژوهشگرفته است مرور خواهيم كرد. همچنين در حوزة هايي را كه در خارج از ايران انجامپژوهش

دهند كه مردمان ي نشان ميرفتار زباني نابينايان بايد گفت كه پيشينة مطالعات در قلمرو نابينايگذاري، توسعه و تحول كشورهاي فرانسه، انگلستان، امريكا، ژاپن، مصر و هندوستان در پايه

اند. اولين مقاله دربارة نابينايي را حكيم الهي روند تحقيقات مربوط به نابينايي پيشگام بوده به چاپ رساند. ارف بريتانياالمع ۀدائردر 1783در انگلستان در سال 19نام الكنابينايي به

به بعد دانشجويان دورة دكتري 1960) يادآور شد كه از سال 1992(20همچنين چاهانترتيب دربارة مند شدند و مقاالت اوليه اغلب بهازپيش به تحقيق دربارة نابينايي عالقه بيش

شد. گفتني است هاي اجتماعي رفتار نابينايان نگارش يابي و جنبهعملكرد هوش، تحرك و جهتهاي تصوري در نابينايان فقط وارهاند، درمورد بررسي طرحتا جايي كه نگارندگان بررسي كرده

هاي تصوري را درخصوص وارهيك پژوهش در داخل ايران انجام گرفته كه مبحث طرحاز از ديد نابينايان پرداخته است.» دريا«نابينايان بررسي كرده كه آن هم فقط به بررسي واژة

هاي تصوري، در اين بخش به وارههاي حاضر در زمينة طرحلحاظ اهميت پژوهشاين رو، به صورت مجزا خواهيم پرداخت. هاي داخلي و خارجي اين دو مقوله بهپژوهش

هاي تصويري از ديدگاه واره بحثي دربارة طرح«) در پژوهشي با عنوان 1382صفوي (هاي اين نظريه ها و همچنين طرح نارسايي واره سي اين طرحنقد و برر به» شناسي شناختيمعني

شده، با بهره هاي تصويري ارائه منزلة جانشين طرحپرداخته است. نگرشي كه در اين مقاله به- تواند توجيهي براي شواهد موردنظر معنيتنها مي از دو فرايند گسترش و تحديد معنايي، نه

آورد كه ديگر انواع تغييرات معنايي، ن امكان را فراهم ميدست دهد، بلكه ايشناسان شناختي به نشيني و جانشيني را تحليل و بررسي كند. ازجمله مجاز و نيز چندمعنايي هم

Dow

nloa

ded

from

lrr.

mod

ares

.ac.

ir at

0:3

4 IR

ST

on

Sun

day

Dec

embe

r 6t

h 20

20



320

هاي موجود اي استعارهوارهمبناي طرح«) در پژوهشي با عنوان 1392روشن و همكاران (هاي موجود در پيكرة اي استعارهوارهمبناي طرح» هاي شرق گيالنالمثلدر ضرب

اي ايوانز و گرين در چارچوب وارههاي شرق گيالن را بر مبناي مدل طرح المثل ضربهاي واره ها حاكي از وجود انواع طرح اند و نتايج پژوهش آنشناسي شناختي بررسي كرده معني

هاي شرق گيالن است. المثلشده ازسوي ايوانز و گرين در ضرب مشخصوارة وجهيت در بررسي طرح«اي با عنوان ) در مقاله1393ار و همكاران (رحماني پرهيزك

به چگونگي تبيين وجهيت در زبان فارسي در قالب انگارة » زبان فارسي با رويكرد شناختيشناسي شناختي و آزمودن شناختي و رابطة وجه و وجهيت در زبان فارسي بر اساس زبان

اند. نتايج اين بررسي حاكي از آن است كه با پرداختههاي فارسي هاي موجود با دادهنظريهسازهاي زمينه و واقعيت تحولي توجه به مفاهيم شناختي ذهنيت، مقولة جبر و پويايي، اسناد

وجهي قلمداد كنيم را افعال نيمه» توانستن و خواستن«را افعال وجهي و » بايد و شايد«توانيم ميشوند، بلكه وجه در سازهاي زمينه محسوب نمياسناد و خالف زبان انگليسي اين افعال جزو

دارد. ساز زمينه را بر عهده زبان فارسي نقش اسنادهاي وارة تصوري و تفاوت واژه، طرح«) در پژوهشي با عنوان 1394زاده و همكاران (شرف

اسايي هاي گوناگون ازجمله ارتباط بدني براي شناز روش» فردي، پژوهشي بر پاية ارتباط بدنيشناختي و شخصيتي مختلف گيري مفاهيم در ذهن افراد با خصوصيات روانچگونگي شكلاند كه رابطة معناداري در نسبت هاي مختلف نشان داده واره و با استفاده از طرح استفاده كرده شناختي وجود دارد. ها با خصوصيات روانهاي برخي واژه واره استفاده از طرح

تنها از ساختارهاي دروني ) در پژوهشي بيان كردند كه معنا نه2002( جانسون و ليكافاي از واسطة الگوهاي تكرارشونده گيرد، بلكه بههاي بيروني شكل ميموجود زنده و داده

شود. برعكس ديدگاه كانت كه برخورد و تعامل ميان موجود زنده و محيط اطراف او ساخته ميها را ثابت توانند فرضيه ايي براي توليد تصاويري هستند كه ميها فراينده واره معتقد است طرحدار از فعاليتي ها ساختاري ادامه واره ) بر اين باور است طرح1987كنند، جانسون (

ها بيشتر پويا هستند تا ثابت و ايستا. همچنين وي واره شده است و بايد گفت طرحدهي سازمانها ساختارهايي از يك فرايندند واره . طرح1پويا هستند: ها به دو شكل واره معتقد است كه طرح

پذيرند ها انعطاف واره . طرح2بخشيم، شكلي كه درك شود سازمان ميكه با آن تجاربمان را به

Dow

nloa

ded

from

lrr.

mod

ares

.ac.

ir at

0:3

4 IR

ST

on

Sun

day

Dec

embe

r 6t

h 20

20



321

توانند به تعداد زيادي در متون مختلف وجود داشته باشند. بنابراين به ها مي شكلي كه آنبهطور كه كنند و آن سيالي هستند كه در متون مختلف تغيير ميها الگوهاي وارهباور وي طرح

گويند ثابت نيستند. گراها ميعيني هاي تصوري و ارتباط آن با نظرية واره) در پژوهشي دربارة طرح1987جانسون (

وجود آمدن مندي باعث بهمندي به بررسي اين موضوع پرداخته است كه تجربة بدنبدنهاي شود. وي بيان مي كند كه يكي از اين تجربهر نظام مفهومي ميهاي تصوري د واره طرحقامت است و سر در گردد. چون انسان راستمندي به قامت مستقيم و عمودي انسان برميبدن

) با 1998( 22و اورتون 21كشد. مولرباالي بدن ما قرار دارد و نيروي جاذبه ما را به پايين مي اند؛ زيرا معتقدند با دنيايي از روابط بين عامل و ج مخالفهاي جهان خارجداسازي پديده

ها را به ساختارهاي داده ـ بنياد و وارهطرح 23اند. همچنين توماسهاي اطراف خود مواجهپديدهكنند و دهد كه براي دستيابي به ادراك مفهومي از جهان عمل مياجرا در مغز نسبت مي قابل شكلي روز شدن هستند تا كشفيات ادراكي در آينده بهبه طور مداوم در حال تعديل و به

. )Thomas, 2003( تر حاكم شوندمناسب

. مباني نظري پژوهش3شناسي صدق و كذب كه آغاز شد، واكنشي بود به معني 1970شناسي شناختي كه در دهة معني

ها و جهان خارج هاي ميان واژ ها معني را رابطه آن«گرا مطرح بود. شناسي صورتدر زبان. حال )Sweester, 1990: 4(» گذاشتند دانستند و نظام شناختي را از نظام زباني كنار مي ميشناسي شناختي بررسي محتواي مفهومي و ) معني4 :2000( 27آنكه از ديدگاه تالمي

شناسي شناختي مختص شناسي شناختي نيز مانند زبان معني بندي آن در زبان است. سازمانتوانند بر اساس ها و رويكردهاست كه مي اي از نظريه ظرية واحدي نيست، بلكه مجموعهن

شناسي شناختي شامل مفاهيم و مباحثي مانند آيند. معني اشتراكاتشان زير يك چتر گرد همو 29، فضاهاي ذهني28بندي و نظرية سرنمون المعارفي، مقوله ۀاستعاره و مجاز، معني دائر

اختصار چند اصل از اصول بنيادي شود كه در اين بخش به مي 30آميختگي مفهوميشده شناسي شناختي، ساختار مفهومي جسمي شود. در معني شناسي شناختي معرفي مي معني

ترين مباحث آن هستند، ساختار معنايي همان ساختار مفهومي است، استعاره و مجاز از بنيادي

Dow

nloa

ded

from

lrr.

mod

ares

.ac.

ir at

0:3

4 IR

ST

on

Sun

day

Dec

embe

r 6t

h 20

20



322

ست و در آخر فرايند ساختن معني همان المعارفي ا ۀاست، درك و بررسي معني، دائرهاي تصوري واره). پژوهش حاضر بر اساس طرح38-42: 1393مهند،سازي است (راسخ مفهومبدن در گرفته كه در كتاب شناسي شناختي انجام) در زبان1987شده ازسوي جانسون (مطرحها به برخي از تعاريف و به معرفي آن پرداخته است. شايسته است كه قبل از تبيين داده ذهن

ها و انواع واره شناسي شناختي، طرحمباحث نظري درخصوص بحث ديدگاه شناختي، معني) كه پژوهش فوق بر آن اصول استوار است و همچنين مفاهيم 1987ها از ديدگاه جانسون ( آن

ناسي امروز شبينايي و نابينايي نگاه اجمالي بيندازيم. گفتني است كه سه نگرش غالب در زبانشناسي شناسي شناختي همچون زبانگرا و شناختي است. در زبانگرا، نقشنگرش صورت

اي واحد مواجه نيستيم، بلكه با تنوعي از گرا ما با نظريهشناسي نقشگرا و زبانصورتها و مكاتب روايم. اگر بتوان اكثر نظريهرويكردهايي كه در بنيان وجوه اشتراك دارند روبه

شناسي شناختي اي تشبيه كرد كه حوزه و مرز مشخصي دارند، زبان شناسي را به جزيرهزبانالجزايري است كه شامل چندين جزيره كوچك است. اين جزاير كوچك نظريات مثابة مجمع به

شناسي شناختي ). زبان66-1383:64مقدم، اند (دبير نوعي به هم مربوط مختلفي هستند كه بهشناسي شناختي، زبان اساساً پذير است؛ اما نظرية واحدي نيست. در زبان چارچوبي انعطاف

اي مستقل، بلكه منزلة پديده شود و ساختار صوري زبان نه بهنظامي از مقوالت درنظر گرفته ميبندي، سازوكار پردازش و تأثيرات تجربي ، اصول مقوله24در مقام نمودي از نظام مفهومي عام

.)Geeraerts, 1995(گيرد رار ميو محيطي موردبررسي ق بندي متفاوتي ازسوي واره مفهومي بنيادي است كه براي آن تعاريف و تقسيم طرح

ها مشترك است شكلي از ساختارهاي شناسان ارائه شده است؛ اما آنچه بين تمامي آنمعناما با دنياي مفهومي يا الگوهاي ذهني است كه در تجربة فيزيكي ما در جهان خارج و تعامالت

ديگر ساختار انتزاعي، ذهني و مفهومي است كه مبتني بر تجربة عبارت واقعي ريشه دارد؛ به عيني ـ

خود انتزاعي هستند؛ اما اساس آن تعامالت فيزيكي انسان با خودي ها بهواره فيزيكي است. طرحي شناختي است. شناسوارة تصوري از مفاهيم اساسي در زبان جهان خارج است. مفهوم طرح

كند: الگوي پوياي صورت زير توصيف مي جانسون كه خود واضع اين اصطالح است، آن را به :Johnson, 1987(بخشد پربسامد از تعامالت ادراكي و حركتي كه به تجربة ما انسجام مي

Dow

nloa

ded

from

lrr.

mod

ares

.ac.

ir at

0:3

4 IR

ST

on

Sun

day

Dec

embe

r 6t

h 20

20



323

دهد: صورت زير بسط مي هاي تصوري بهوارهسپس وي تعريف خود را از طرح). 14انسان، كنترل اشيا و تعامالت ادراكي متضمن الگوهاي پربسامدي است كه بدون حركات بدني

نامد، هاي ذهني مي واره ها تجربة ما آشفته و غيرقابل درك است. جانسون اين الگوها را طرح آن Johnson,1987, cited(كنند مثابة ساختارهاي انتزاعي تصورات عمل مي ها عمدتاً به چراكه آن

by Tailor, 2002: 52(. تجسم و ساختار «اي از هاي تصوري را زيرمجموعه واره ) طرح176 :2006ايوان و گرين (

هاي ذهني از دو اصل اساسي در واره كنند و براي توصيف نظرية طرحمعرفي مي» مفهومياي . فرضيه1دانند: گيرند و اين دو اصل را مرتبط با يكديگر ميشناسي شناختي بهره ميمعنيگويند كه مطابق با مي» مندينظرية بدن«شود كه به آن اختار مفهومي از تجسم مشتق ميكه س

اي كه ساختار معنايي ساختار مفهومي را منعكس . فرضيه2) است، 1987نظرية جانسون () هماهنگ است. 2000گويند كه با نظر تالمي (مي» 31فرضية شناخت مفهومي«كند و به آن مي

هم مرتبط ها يا روابط بههايي از انديشهصورت شبكه واره را به) طرح1991(همچنين اسالوين سازد تا اطالعات تازه ها را قادر مي هايي از مفاهيم كه در حافظة افراد وجود دارد و آنيا شبكه

يساختارها را واره ) طرح1983( 33و هشر 32آلبا گيرد.را درك و جذب نمايند، درنظر مي دهي نند كه اطالعات را درمورد يك حادثه، شيء، موقعيت يا شخص سازمانداشناختي مي

گذارد.كند و بر رمزگرداني، ذخيره و بازيابي اطالعات اثر ميمي

)1987ها از ديدگاه جانسون ( واره . انواع طرح1- 3

از ها واره به انواع طرح )1991واژة موردنظر ريسي و پگي ( 30در اين بخش، پيش از تحليل هايي از ها مثالواره) خواهيم پرداخت و براي هر يك از اين طرح1987ديدگاه جانسون (

واره تصوري از مفاهيم اساسي در مفهوم طرح شده است. گفتني است كه ها نيز ذكر آزمودنيكند: يك الگوي صورت زير توصيف مي شناسي شناختي است كه مارك جانسون آن را بهزبان

,Johnson(بخشد د از تعامالت ادراكي و حركتي كه به تجربة ما انسجام ميپوياي پربسام

1987:14.( (ظرف/ مظروف) 34هاي حجمي واره . طرح3-1-1

شود. طور كامل از تجربيات جسمي ما حاصل مي واره به ) اين طرح1987به اعتقاد جانسون (

Dow

nloa

ded

from

lrr.

mod

ares

.ac.

ir at

0:3

4 IR

ST

on

Sun

day

Dec

embe

r 6t

h 20

20



324

قرار دادن چيزي داخل چيز ديگر طور دقيق به بسياري از تجربيات بودن در چيزي يا اگر ما بهتوان گفت انسان اولين تجربيات شويم. مي اي مي نگاه كنيم شاهد ساختارهاي تكرارشونده

كند. انسان با بعدي را از قرار گرفتن در رحم، گهواره و اتاق كسب مي زندگي خود از ظرف سهها و حصارهاست و بر ها، جدايي تجربه كردن بعد فيزيكي داخل ـ خارج ـ كه شامل تفاوت

توان به تقليد باره مي دراين ).ibid: 21-22كند ( ها داللت دارد ـ تجربياتي را كسب مي محدوديت واره ترسيم كرد.از جانسون طرح زير را در ارتباط با اين طرح

(اين مثال از ما نقش داشته باشد تو زندگيماهي موجودي است كه خيلي شايد مثال: مثابة ظرفي درنظر گرفته شده است كه قول شده است كه در آن زندگي به ها نقلآزمودني

داراي حجم است).

وارة حجمي طرح: 1تصوير

Figure1: Containment schemata

(مبدأ، مسير، و مقصد) 35وارة حركت. طرح3-1-2

گاز تا ز اجاقزندگي ما مملو از مسير و حركت است. براي مثال مسيري از تخت ما تا حمام، افرانسيسكو تا شيكاگو و از زمين تا ميز آشپزخانه، از خانه تا مغازة خواروبارفروشي، از سان

ماه وجود دارد. برخي از مسيرها شامل يك سطح فيزيكي ـ حقيقي هستند، مثل مسير منزل تا در همة شده هستند، مثل مسير شليك گلوله در هوا. بيني فروشگاه و برخي شامل يك مسير پيش

اي با يك ساختار دروني مشخصي هست كه از اي تكرارشوندهواره اين موارد يك الگوي طرحهم ، مسيري كه نقطة شروع و نقطة پايان را به 36سه بخش مشابه شامل مبدأ يا نقطة شروع

باره از جانسون در اين ).ibid: 113شده است ( يا نقطة پايان تشكيل 37كند و هدف متصل مي ح زير بهره گرفته است.طر

در اين مثال نيز ( طي كرده استطوالني در جهت تغيير شخصيتش مسيرمثال: مريم

X

Dow

nloa

ded

from

lrr.

mod

ares

.ac.

ir at

0:3

4 IR

ST

on

Sun

day

Dec

embe

r 6t

h 20

20



325

.كند) وارة حركت را آشكارا نمايان ميكردن مسير نشان از طرحطي

B PATH A وارة حركتيطرح: 2تصوير

Figure 2: Path schemata

(قدرتي) 38وارة نيرو. طرح3- 3-1

شرايطي را درنظر بگيريد كه در برابر حركت، نيروي مقاومت يا سدي قرار گرفته باشد. انسان برحسب تجربيات خود، امكانات مختلفي را در برخورد با چنين سدي تجربه كرده و قدرت خود

اي انتزاعي از اين برخورد فيزيكي در وارهترتيب، طرح اين را در گذر از اين سد آزموده است. به اي دهد كه از چنين ويژگيهايي نسبت ميذهن خود پديد آورده است و اين ويژگي را به پديده

وارة قدرتي ناميده و امكانات آن وارة تصوري را طرحبرخوردار نيستند. جانسون اين نوع طرح ها خواهيم پرداخت.) كه در ذيل به آنibid: 42را نيز برشمرده است (

39الف) اجبار

وسيلة نيروهاي خارجي مثل باد، آب، اشياي فيزيكي و ها با تجربة حركت بههمة ما انسانكنيد كه دهد، شما در مسيري حركت مي ديگر افراد آشناييم. وقتي جمعيت شما را هل مي

كنترل نيز يد و حتي قابلايد و در مقابل آن نيرو، قادر به ايستادگي نيستخودتان انتخاب نكردهاوقات اين نيرو قابل مقابله قابل مقاومت است؛ اما بعضي اوقات اين نيرو غير نيست. بعضي

شود، قدرت دارد و در طي يك مسيري كردن است. در چنين مواردي نيرو از جايي اعمال ميدهندة ره نشانشده است. پيكان تي كند و جهت دارد كه در تصوير زير نمايش داده حركت مي

:ibidدهندة جهت نيروي بالقوه يا خط سير آن است (چين نشانجهت نيروي حقيقي و نقطه

44.( ها آسيب رساندن گرما را غيرقابل زند. (در اين مثال، آزمودني مي آسيببه ما گرمامثال:

اند).دفاع بيان كرده

F1

وارة اجبار : طرح3تصويرFigure 3: Compulsion schemata

Dow

nloa

ded

from

lrr.

mod

ares

.ac.

ir at

0:3

4 IR

ST

on

Sun

day

Dec

embe

r 6t

h 20

20



326

40ب) ممانعت

اي در ها در محيط، غالباً با موانع بازدارنده در تالش براي تعامل نيرومند با اشيا و انسانوپا برود و گيرد چهاردست شويم. براي مثال، زماني كه كودكي ياد مي مقابل نيرويمان مواجه مي

شود، بچه بايد يا اعمال ها ميشود كه مانع از ادامة حركتش در برخي جهت با ديوار مواجه ميتواند تالش كند كه از روي مانع نيرويش را در جهت اوليه متوقف كند و يا تغيير مسير دهد. او مي

رد شود، آن را دور بزند و يا اگر نيروي كافي دارد از درون آن عبور كند. در چنين شرايطي همد. اين تجربة ممانعت شامل الگويي فكودك بخشي از معناي قدرت و مقابله در برابر آن را مي

دهندة نيرويي است كه با مانعي نشان 4شود. شكل است كه بارها و بارها در زندگي ما تكرار مي ).ibid: 45دهد ( هاي ممكن را نيز نشان ميكند و تعدادي از تغيير مسير برخورد مي(اين جمله نيز از يكي از بپريمچقدر خوبِ كه ما براي پيشرفت خودمان تالش كنيم و مثال: .نشان داده است)» پريدن«شده است كه عبور از مانع را با استفاده از واژة ها نقلآزمودني

وارة ممانعتطرح :4تصوير

Figure 4: Blockage schemata

41ج) نيروي متقابل

شترين ها عموماً با چنين نيروهايي بيدستة سوم رودررو شدن نيروهاست. فوتباليستشوند كه جانسون هم رودررو مي دارند. دو نيروي همسان، تندوتيز و مشخص با آشنايي را

).ibid: 46صورت زير نمايش داده است ( ها را بهآن

جلويتواند مثل يك كوه حال قدرتمندي است كه مي اي ظريف و درعين آفريدهمثال: زن دهد).يكند (اين مثال تقابل را نشان م ايستادگيمشكالت

وارة نيروي متقابل: طرح5تصوير

Figure5: Counterpart schemata

Dow

nloa

ded

from

lrr.

mod

ares

.ac.

ir at

0:3

4 IR

ST

on

Sun

day

Dec

embe

r 6t

h 20

20



327

42د) تغيير مسير

منزلة نتيجة تعامالت شده به تفاوت آن با نيروي متقابل، تغيير مسير نيروي اعمال ). bidشده از دو يا چند مسير است (عارض

(اين مثال نشان از عوض كردا دنيا ر مسيرتوان با آن اي است كه مي وسيلهمثال: مداد تغيير مسير دارد).

وارة تغيير مسير.: طرح6تصوير

Figure6: Diversion schemata

ه) حذف مانع

وقتي در باز است ما آزاد هستيم كه داخل اتاق شويم و يا زماني كه حصاري در كار نباشد اري از تجربه است كه ما تواند برود و سگ همسايه را ببيند. برداشتن مانع ساخت سگ مي

راه يا مسير روزانه با آن مواجه هستيم و اعمال نيرويي را نيز دربردارد. بدين ترتيب، اين طرح ).bid: 47شود نيرويي اعمال شود ( بازي است كه باعث مي

. بريم از بين ميرا كه دارند گوريگيركنيم و مثال: با شانه موهايمان را صاف مي

وارة حذف مانع: طرح7تصوير

Figure 7: Delition of block schemata 43و) توانمندي

به نيروي موردنياز براي انجام برخي اعمال آگاه هاي توانمندي هستيم كه نسبتما انسانطور كه در شكل اي هستيم. همانهستيم. براي مثال، قادر به حركت ميز و گذاشتن آن در گوشه

).bid: 47اي وجود ندارد (نيروي بازدارنده شده مانع يا نمايش داده 8

تواند مؤثر باشد (توانمندسازي با ياد مرگ نشان داده در زندگي خيلي مي ياد مرگمثال:

Dow

nloa

ded

from

lrr.

mod

ares

.ac.

ir at

0:3

4 IR

ST

on

Sun

day

Dec

embe

r 6t

h 20

20



328

.شده است)

وارة توانمنديطرح :8تصوير

Figure 8: Enablement schemata

44ز) جذب

برد و يا ما ها را ازبين ميه كثيفيكنندكند، مايع سفيد سمت خود جذب ميربا استيل را بهآهنواسطة اي از جذب هستند و بهواره ها يك ساختار طرح شويم. اين ها جذب افراد خاصي مي انسان

).bid: 47آيد (وجود ميبه چيزي بهآن گرايشي نسبتها با ذكر اين مثال، گرايش خود را به شنا كردن (آزمودني دوست دارم شنا كنممثال: خيلي

دهند).ن مينشاهاي تصوري واره ترين طرحها اشاره شد، تنها تعدادي از مهم هفت موردي كه در باال به آن

شناختي صورت پيش زبان كنند. اين الگوها به هستند كه در تجربيات ما از نيرو ايفاي نقش ميبان و سيستم اي نتيجة اكتساب ز مالحظه طور قابل توانند به ها مي در ما وجود دارند، اگرچه آن

سازد ـ باشند. بنابراين اين ساختارها بخشي از معنا و درك مفهومي ما ـ كه زبان را ممكن ميها خودشان نيز ساختارهاي معناداري ما از جهان بيروني پيرامونمان هستند و درواقع آن

).bid: 48هستند (

وارة تعادل (توازن) . طرح3-1-4

منزلة يك كل نسبتاً مي است كه تجربة فيزيكي ما را بهساختار تعادل يكي از موضوعات مهكند و مهم اين است كه تعادل چيزي است كه ما با بدنمان آن را منسجم و معنادار حفظ مي

تر از همه اين گيريم و نه با درك صحيح قوانين و مفاهيم. نخست و مهمكنيم و ياد ميتجربه ميدهيم. كودك در زندگي روزمره بارها انجامش مياست كه برقراري تعادل عملي است كه ما

دهد تا زماني كه افتد. او اين تالش را بارها انجام ميخورد و روي زمين ميايستد، تلوتلو ميمييك جهان جديدي خلق شود و آن همان جهان متعادل است. برقراري تعادل فعاليت جسمي

45طور كه پوالني توصيف كرد. همان وسيلة قواعد توان آن را به مفهومي است كه نميپيش

Dow

nloa

ded

from

lrr.

mod

ares

.ac.

ir at

0:3

4 IR

ST

on

Sun

day

Dec

embe

r 6t

h 20

20



329

سواري توانيد براي كسي بگوييد كه چگونه به تعادل در دوچرخه گويد، شما نمي) مي1964(افتد ايد. ممكن است چند قاعده را براي مبتديان بگوييد؛ اما برقراري تعادل زماني اتفاق ميرسيده

وارة تعادل ) طرح1987اور جانسون (. به ب)Johnson,1987:80(كه ديگر قوانيني وجود ندارد سه مشخصة مهم دارد:

را حفظ كند. A تعادل Bكند، اگر و تنها اگر را حفظ مي Bتعادل A: 46) تقارن1را Cتعادل Aرا حفظ كند آنگاه Cتعادل Bرا حفظ كند و Bتعادل A: اگر 47) گذرا بودن2

كند. حفظ مي ).bid: 97( است Aمتعادل A: 48پذيري ) انعطاف3

گيرد (شنيدن صداي پرندگان به توازن مي آرامششنود را مي صداي پرندهوقتي آدم مثال: .و تعادل رسيدن است)

49وارة ارتباط . طرح3-1-5

توانيم انسان تنها قادر به ادامة حيات نيستيم، بلكه نمي ما موجوداتي هستيم كه بدون ارتباط نهكند؛ كنيم و بند ناف ما را حفظ مي مان ازطريق بند ناف تغذيه ميباشيم. ما با مادران بيولوژيك

فيزيكي ما را به اما اين ارتباط صرفاً فيزيكي هرگز داستان كامل بشريت ما نيست، ارتباطي غيركند. قطع كردن بند ناف صورت يك كل متصل مي مان بهوالدين، خواهران و برادران و جامعه

هاي اي از ظرفيتدهد. مجموعه كند كه هويت ما را شكل مي ا ايجاد ميارتباطات ديگري را براي مكند. براي هاي ملموس و انتزاعي براي ما ايجاد ميادراكي ما و شرايط محيط ادراكي ما، ارتباط

گيرد، شوند، كودك دست والدين خود را ميوسيلة ميخ به هم متصل مي مثال، دو قطعه چوب بهها اشيا ازطريق ارتباطي به هم هم وصل است و غيره. در همة اين مثاله هاي لباس كودك بقزن

طور كه كودك رشد وصل هستند. گفتني است كه همة ارتباطات فيزيكي و فضايي نيستند. همانجاي پيوند واقعي فيزيكي، كند. بهزمان ارتباطات زماني را تجربه مي آموزد، همكند و مي مي

فهميم كه جهان با ها را دريابيم و مي توانيم رابطة علي بين آن ند و ميشووقايع باهم مرتبط مياي از اين روابط علّي به هم متصل است و شبكه، چه علّي باشد و چه از نوعي ديگر، شبكه

هاي علّي اي از شبكهاي از اين ارتباطات. ارتباطات ژنتيكي نيز نمونهچيزي نيست جز مجموعهيا چند نهاد به يك منبع مرتبط هستند. با چنين ارتباطي است كه فرزندان به يك هستند كه در آن

Dow

nloa

ded

from

lrr.

mod

ares

.ac.

ir at

0:3

4 IR

ST

on

Sun

day

Dec

embe

r 6t

h 20

20



330

اي را واره شوند. ارتباطات در تجربة زماني و فضايي ما يك ساختار طرحوالدينشان متصل ميشده است و در آن دو نهاد توسط يك ساختار نشان داده 9گذارند كه در شكل به اشتراك مي

صورت ها با ساختار ادراكي ما بهطور معمول، اين بخش اند. بههپيوندي به هم متصل شدفضايي پيوسته هستند و ممكن است تنها شامل دو نهاد متصل نباشند و اجزاء بيشتري را

).Johnson, 1987:117-118(شامل شوند شود (اين مثال ارتباط بين ماهي و گرسنگي را اش مي گرسنهافتد مي ماهيآدم ياد مثال:

ان داده است).نشB A

وارة ارتباططرح :9تصوير Figure9: Link schemata

50وارة چرخه . طرح3-1-6

ه تكرار ايم. ماندگاري بدن ما بستگي بمنزلة نمونة اعالي چرخة توليد پا به اين دنيا گذاشته ما بهاي مثل ضربان قلب، تنفس، هضم، قاعدگي، گردش خون و غيره دارد. هاي پيچيدهمرتب چرخه

كنيم؛ مثل چرخة روز و ما دنيا و هر چيزي را كه در آن وجود دارد با عنوان چرخه تجربه ميها، زندگي (حيات تا مرگ)، مراحل رشد گياهان و حيوانات و غيره. اساساً چرخه، شب، فصل

هم به شود، با توالي رويدادهاي متصل اي زماني است. چرخه با مراحل اوليه شروع ميهچرخيابد. چرخه در شده بود براي شروع مجدد پايان مي جايي كه شروع رود و در همان پيش مي

رود. بازگشت به عقب يك مسير از آغاز تا پايان در توالي رويدادهاي مرتبط زماني پيش مي .)ibid:119-120(نيست و چرخه ادامه دارد پذير امكان

دهد (در اين مثال، اميد به زندگي و تولدي دوباره به هر موجودي مي مثال: روشنايي حساي اي نشان داده شده است كه حس اميد و جان دوباره به هر موجود زندهگونهروشنايي به

ت را در خود احاطه كرده است).زندگي ما موجودا اي چرخةگونهدهد، گويي كه روشنايي بهمي

Dow

nloa

ded

from

lrr.

mod

ares

.ac.

ir at

0:3

4 IR

ST

on

Sun

day

Dec

embe

r 6t

h 20

20



331

وارة چرخشيطرح :10تصوير

Figure10: Cycle schemata

51وارة ميزان . طرح3-1-7

منزلة گسترة بزرگي از مقادير كمي و درجات كيفي درنظر بگيريم. ما توانيم جهان را به ما ميتر، توانيم كم كنيم. ما مييتر و مساوي را تجربه مها در جهان تا حدي مفاهيم بيشتر، كم انسان

اي از نيرو و يا شدت احساس داشته باشيم. اين بيشتر يا تعدادي مساوي از اشيا، مواد، درجهگردد. وجه ديگري از برمي» ميزان«اي با عنوان واره تر و بيشتر از تجارب انسان به طرحوجه كم

شود. اين مقياس مربوط مي ميزان كه در فرهنگ ما خيلي مهم است به اعمال شيب عددي دروارة تصوري ميزان در درك سازد؛ ساختار طرحگيري، كميت را ممكن ميعملكرد سادة اندازه ).ibid:122-123( ما بسيار اهميت دارددر اينجا گويي عبادت همچون ميزان و ترازويي يعني سفيدي، يعني پاكي (مثال: عبادت

ري است).گيدرنظر گرفته شده كه مقياس اندازه

52وارة مركز ـ حاشيه . طرح3-1-8

كنيم، قادريم تا تمركزمان را يكي بعد از طور كه دنيايمان را اسكن مي از نظر ادراكي همانصورت ادراكي در دنيايمان طور كه به ديگري به آنچه در اطراف ما هست معطوف كنيم. همان

لحظه به شده است در يك نظر گرفته زمينه درعنوان پس كنيم ممكن است چيزي كه به سير ميسمت يك افق فاصلة مشخص از اين مركز ادراكي دنياي ما به زمينه تبديل شود. در يك پيش

منزلة يك موضوع از فضاي ادراكي است؛ اما وارة مركز ـ حاشيه به شود. طرح ادراكي محو ميت. در دنياي ما برخي واره ساختاري تكرارشونده در فضاي تجربي ماس روشن است اين طرح

كنند و تر جلوه ميها در تجربيات ما بزرگ تر از بقيه هستند، آنچيزها، رويدادها و افراد مهمعبارتي، كه بقيه بيشتر در حاشيه هستند. به مركزيت بيشتري در تعامالت ما دارند. در حالي

ة مركز ـ حاشيه هرگز وار همسر، معشوق يا دوست در تعامالت ما مركزيت بيشتري دارند. طرح

Dow

nloa

ded

from

lrr.

mod

ares

.ac.

ir at

0:3

4 IR

ST

on

Sun

day

Dec

embe

r 6t

h 20

20



332

سمت گيري ما به هاي ديگر براي تعريف جهت واره شوند و تعدادي از طرحدر انزوا تجربه نمي ).ibid:124-126(شوند دنيا بر روي آن سوار مي

گردن به ما عبادت خدا را بيشتر قبول دارم تا غيرخدا. من عقيده دارم كه خدا از رگ مثال: را در مركز و غير او را در حاشيه » خدا«ثال، روشن شده است كه او تر است (در اين م نزديك گذارد).مي

هاي فوق در پژوهش حاضر برآنيم تا در چارچوب رويكرد واره با درنظر گرفتن طرحها هاي تصوري افراد نابينا و همتايان بيناي آن واره اي طرح) به بررسي مقابله1987جانسون (

هاي نابينا با توجه به فقدان بينايي به چه ق مشخص شود آزمودنيبپردازيم تا در اين تحقيبرند و همچنين فقدان اين حس چه تأثيري در درك اين هاي مذكور بهره مي واره ميزان از طرح

افراد از مفاهيم انتزاعي دارد.

شناسي پژوهش. روش4شده ا و همتايان بينا انجامكه بين دو گروه از افراد نابينماهيت روش انجام اين پژوهشِ كمي

واژه بر اساس راهبردهاي شناختي 30درمجموع اي است. نگارندگانصورت مقايسه است بهاست: پرنده، ماهي، بدين شرحها اند كه فهرست آن) انتخاب كرده1991ريسي بيتي و پگي (الي، و، باد، گلزن، زن، درخت، هرم، تنديس (مجسمه)، نان، سرما، گرمااژدها، خواننده، مشت

جنازه، عروسي، عاقل، صبر، روشنايي، تلفن، نمك، وزنه، مداد، شانه، جشنواره، عبادت، تشييع سال، سالمتي، زندگي و دروغ. بزرگسراي مراجعه به مراكز آموزشي نابينايان ازجمله مؤسسة خيرية عصاي سفيد، فرهنگبا

هاي هاي نابينا خواسته شد تا واژهن از آزمودنيبهمن و مراكز كارآفريني نابينايان در شهر تهرامذكور را توصيف كنند و به همين شكل با مراجعه به دانشگاه جامع علمي ـ كاربردي كاراد از

منزلة گروه گواه دانشجويان ترم آخر مقطع كارشناسي و دو كتابخانه در منطقة چهار تهران بههاي شفاهي گام بعدي با استناد به مصاحبهواژه را توصيف كنند. در 30خواسته شد همان

در ) ارزيابي شد.1987هاي تصوري افراد مورد آزمون از ديدگاه جانسون ( واره شده، طرح انجامزبانة اين بررسي هر گويشور زبان فارسي تهراني كه تسلط بر زبان داشته و يا گويشور يك

منزلة گويشور مطلوب انتخاب ست، بهسال در تهران اقامت داشته ا 10فارس تهراني كه حداقل

Dow

nloa

ded

from

lrr.

mod

ares

.ac.

ir at

0:3

4 IR

ST

on

Sun

day

Dec

embe

r 6t

h 20

20



333

زبانان در دو گروه نفر از فارسي 48شده است تا اثر متغير دوزبانگي خنثي شود. در اين پژوهش، نفر با تحصيالت 6نفر با تحصيالت ديپلم زن و 6نفرة بينا و نابيناي مطلق مادرزاد شامل 24

نفر با تحصيالت ليسانس مرد 6ليسانس زن و نفر با تحصيالت 6نفر)، و 12ديپلم مرد (مجموعاً صورت انفرادي ها خواسته شد به سال انتخاب شدند و از آن 28تا 18نفر) در سنين 12(مجموعاً

دارايزبانه و ها يكهمة آزمودنيگفتني است صورت شفاهي توصيف كنند. واژة مذكور را به 30 اند.همچنين ساكن شهر تهران بودهمعلوليت بينايي بوده و فاقد معلوليت ذهني و

هاي تصوري در افراد بينا و نابينا واره . بررسي و تحليل طرح5در اين بخش، نگارندگان به بررسي كمي واژگان توصيفي مورداستفادة دو گروه افراد بينا و نابينا خواهند پرداخت تا درصد فراواني دو گروه تحت آزمايش و نيز تأثير عوامل مختلفي

هاي مختلف مشخص شود. همچون سن افراد، جنسيت و سطح تحصيالت اين افراد در گروه

هاي توصيفي دو گروه منتخب. ارزيابي كمي واژه5-1

تأمل تعداد ها نكتة قابلهاي تصوري بين آزمودنيوارهدر ابتدا قبل از بررسي ميزان كاربرد طرحنفره از افراد بينا و نابيناي مطلق مادرزاد 6 كار برده شده بين دو گروه منتخبِ هاي بهواژه

به همتايان بيناي لحاظ كمي از توصيفات واژگاني بيشتري نسبتكه افراد نابينا به طوري است، بهج كرد فقدان حس بينايي باعث سخنوري بيشتر در توان استنتارو مي خود استفاده كردند. از اين

شود توضيحات ها پرسش مي ها شده و براي ابراز هر آنچه در ذهن دارند و يا از آن آن دهند.بيشتري ارائه مي

هاي توصيفي دو گروه منتخبفراواني واژه :1جدول

Table1: Frequency of descriptive words درصد نابينا درصد بينا نفره) 6گروه (

%61/22 4765 %93/24 2300 زن ـ ديپلم

%24/26 5530 %74/27 2559 زن ـ ليسانس

%47/24 5156 %20/22 2048 مرد ـ ديپلم

%66/26 5619 %11/25 2317 مرد ـ ليسانس

%55/69 21070 %44/30 9224 جمع كل

Dow

nloa

ded

from

lrr.

mod

ares

.ac.

ir at

0:3

4 IR

ST

on

Sun

day

Dec

embe

r 6t

h 20

20



334

هاي توصيفي دو گروه منتخبواژه :1نمودار

Figure1: Descriptive words

هاي تصوري در گروه منتخب بينا و نابيناواره. بررسي كمي طرح5-2

ها واره نخست با توجه به بررسي كمي و كيفي طرحآمده است، 2طور كه در جدول همان به گروه منتخب همتاي بيناي خود از توجهي نسبت افراد نابينا به ميزان قابلدريافتيم كه

درصد 91/66به ميزان نابينا يهاكه آزمودني طوري كنند؛ بهتصوري استفاده ميهاي وارهطرحكنند و به همين شكل در اين هاي مذكور استفاده مي واره به همتايان بيناي خود از طرحنسبت

رو، افراد نابيناي زن اين ها استفاده كردند. از واره مقوله افراد ليسانس به ميزان بيشتري از طرحدرصد)، 13/16درصد)، نابيناي مرد ديپلم (97/16درصد)، نابيناي مرد ليسانس (76/18سانس (لي

84/8درصد)، بيناي زن ديپلم ( 88/8درصد)، بيناي زن ليسانس (05/15نابيناي زن ديپلم (درصد) به ترتيب 46/7درصد) و درنهايت بيناي مرد ليسانس ( 89/7درصد)، بيناي مرد ديپلم (

كنند.هاي تصوري بيشتري استفاده مي واره از طرحوسيلة آزمون من ـ ويتني كه نتايج آن حاكي از سطح هاي آماري بهسپس بر اساس بررسي

تر از يك درصد است، به اين نتيجه رسيديم در سطح خطاي يك ) كمsig.=.002داري ( معنيهاي تصوري واره از طرح دار است؛ يعني ميزانِ استفادة افراد نابينا شدت معني درصد، آزمون به

اي ميزان استفادة ، ميانگين رتبه1تفاوت زيادي با افراد بينا دارد و از طرفي بنا بر جدول شمارة )، از اين رو، نتايج 70.32>50.68هاي تصوري بيشتر از افراد بيناست (واره افراد نابينا از طرح

Dow

nloa

ded

from

lrr.

mod

ares

.ac.

ir at

0:3

4 IR

ST

on

Sun

day

Dec

embe

r 6t

h 20

20



335

كنند.هاي تصوري استفاده ميواره رحدهد كه افراد نابينا بيشتر از افراد بينا از طنشان مي

هاي تصوري در گروه منتخب بينا و نابيناواره: طرح2جدول

Table2: Image schema

%88/8 412 بينا ـ زن ـ ليسانس %76/18 870 نابينا ـ زن ـ ليسانس

%84/8 410 بينا ـ زن ـ ديپلم %97/16 787 نابينا ـ مرد ـ ليسانس

%89/7 366 بينا ـ مرد ـ ديپلم %13/16 748 لمنابينا ـ مرد ـ ديپ

%46/7 346 بينا ـ مرد ـ ليسانس %05/15 698 نابينا ـ زن ـ ديپلم

%08/33 1534 جمع كل %91/66 3103 جمع كل

هاي تصوري در گروه منتخب بينا و نابيناواره: ميزان كاربرد طرح2نمودار

Figure2: The rate of the use of Image schema

هاي تصوري دو گروه منتخب واره مقايسة ميزان كاربرد طرح. 5-3

هاي تصوري در رويكرد وارهشدة پژوهشگران مختلف درمورد طرح با توجه به تعاريف ارائهواژه از دو گروه منتخب و نيز استخراج 30شده درمورد شناختي و بررسي توصيفات ارائه

نابينايان از نخستدهد كه ها، آمارها نشان مي ادة آنهاي تصوري مورداستف واره طرحكنند. با بررسي هاي تصوري بيشتري استفاده ميوارهتوصيفات كالمي بيشتر و بالطبع از طرح

توان اين نتايج را براي ميزان كاربرد اي كمي ميشده در مقام مقايسه توصيفات انجام

Dow

nloa

ded

from

lrr.

mod

ares

.ac.

ir at

0:3

4 IR

ST

on

Sun

day

Dec

embe

r 6t

h 20

20



336

مشاهده كرد. 4و 3هاي شمارة هاي مذكور در جدولوارهطرح

ها بينا آزمودني هاي تصوري واره مقايسة ميزان كاربرد طرح :3جدول Table3: The comparison of the rate of the use of image schema in Blinds

گروه

دهتفا

سن ا

دوب

جمح

نيرو

دلعا

تت

ركح

ط با

رتا

خهچر

انيز

م

يهش

حاز/

ركم

ارجب

ات

نعما

مبل تقا

مي

روني

ييتغ

يرس

مر

نعما

ف حذ

يند

نموا

ت

بجذ

بينا زن ـ ديپلم

20 73 2 8 0 9 0 6 21 17 100 29 2 60 63

بينا زن ـ

ليسانس

25 42 3 8 1 12 2 10 19 15 117 29 4 57 68

بينا مرد ـ ديپلم

22 50 0 3 3 12 1 8 32 5 86 18 1 54 71

بينا مرد ـ

ليسانس

38 55 2 8 1 4 1 12 6 7 112 34 1 37 28

230 208 8 110 415 44 78 36 4 37 5 27 7 220 105 جمع

230 208 8 110 415 44 194 220 105 جمع كل

14/%99 %55/13 %52/0 %17/7 %05/27 %86/2 %64/12 %34/14 %84/6 درصد

Dow

nloa

ded

from

lrr.

mod

ares

.ac.

ir at

0:3

4 IR

ST

on

Sun

day

Dec

embe

r 6t

h 20

20



337

ها نابينا آزمودني هاي تصوري واره : مقايسة ميزان كاربرد طرح4جدول Table4: The comparison of the rate of the use of image schema in Non-blinds

گروه

دهتفا

سن ا

دوب

جمح

نيرو

دلعا

تت

ركح

ط تبا

ار

خهچر

انيز

م

يهش

حاز/

ركم

ارجب

ات

نعما

مبل تقا

مي

روني

يرس

مير

غيت

نعما

ف حذ

يند

نموا

ت

بجذ

نابيناي زن ـ ديپلم

16 81 4 23 12 23 2 49 36 68 154 38 2 83 107

نابينايزن ـ

ليسانس

10 118 5 22 5 30 4 29 55 47 229 85 7 112 112

نابينايمرد ـ

ديپلم

11 92 4 23 5 27 5 52 30 59 163 61 1 113 102

نابينايمرد ـ

ليسانس

11 85 4 24 7 27 1 36 34 80 201 60 2 107 108

429 415 12 244 747 254 155 166 12 107 29 92 17 376 48 جمع

429 415 12 244 747 254 578 376 48 جمع كل

13/%82 %37/13 38/0 %86/7 %07/24 %18/8 %62/18 %11/12 %54/1 درصد

Dow

nloa

ded

from

lrr.

mod

ares

.ac.

ir at

0:3

4 IR

ST

on

Sun

day

Dec

embe

r 6t

h 20

20



338

هاي بينا و نابيناهاي تصوري آزمودني واره : ميزان كاربرد طرح3نمودار

Figure3: The rate of the use of image schema

آماريها با آزمون . تحليل داده6ها از آزمون نا پارامتري من ـ ويتني براي مقايسة ميانگين دو گروه مستقل منظور تحليل داده به

هاي بينا و نابينا استفاده هاي دو گروه آزمودنيبراي مقايسة داده اس.پي.اس.اس.افزار و از نرم

Dow

nloa

ded

from

lrr.

mod

ares

.ac.

ir at

0:3

4 IR

ST

on

Sun

day

Dec

embe

r 6t

h 20

20



339

زنان نابينا با كاربرد دست آمده از آمارهاي كمي دريافتيم كه شده است كه با توجه به نتايج به مورد، از انواع 822به زنان بينا با تعداد كاربرد توجهي نسبت مورد به ميزان قابل 1568كنند و با توجه به خروجي آزمون من ـ ويتني چون هاي تصوري مختلف استفاده مي واره طرح

درصد 5)؛ درنتيجه، در سطح خطاي sig.=.038درصد است ( 5تر از داري كم سطح معني Ranksداري بين دو گروه مذكور وجود دارد. ازطرفي با توجه به جدول خروجي تفاوت معني

اي گروه دوم (زنان نابينا) بيشتر از گروه اول است؛ درنتيجه، زنان نابينا فارغ چون ميانگين رتبهكنند. ميهاي تصوري استفاده واره گرفتن متغير تحصيالت بيشتر از زنان بينا از طرحاز درنظر

توجهي نسبت به مردان بينا با تعداد مورد به ميزان قابل 1535مردان نابينا با ميزان كاربرد كنند و با توجه به هاي تصوري مختلف استفاده مي واره مورد، از انواع طرح 712كاربرد

درصد است، 5تر از ) كه كمsig.=.023داري ( خروجي آزمون من ـ ويتني و سطح معنيدرصد را نشان داد و با توجه 5داري بين دو گروه در سطح خطاي اين نتايج تفاوت معنيبنابر

نظر از متغير تحصيالت بيشتر از مردان بينا از ها، مردان نابينا صرفبه جدول خروجي رتبهنظر از جنسيت با ميزان هاي ديپلم نابينا صرفكنند. آزمودنيهاي تصوري استفاده ميواره طرح

هاي بينا با به آزمودنيتوجهي نسبت هاي تصوري به ميزان قابلوارهمورد از طرح 1446 كاربردكنند كه تعداد بسيار ها درمجموع استفاده ميوارهمورد از انواع طرح 776ميزان كاربرد

درصد 5تر از ) كه كمsig.=.03داري ( اي است و از سوي ديگر با توجه سطح معني مالحظه قابلدرصد وجود دارد و با توجه به جدول 5داري بين دو گروه در سطح خطاي وت معنياست، تفا

هاي واره هاي ديپلم بينا از طرحهاي ديپلم نابينا بيشتر از آزمودنيها، آزمودنيخروجي رتبه مورد از 1657با درنظر گرفتن ميزان كاربرد كنند.تصوري فارغ از نوعشان استفاده مي

مورد بين 758هاي ليسانس نابينا و تعداد كاربرد ري بين آزمودنيهاي تصووارهطرحدرصد 5تر از ) كه كمsig.=.033داري ( هاي ليسانس بينا و با توجه به سطح معنيآزمودني

درصد وجود دارد و با 5داري بين دو گروه در سطح خطاي گيريم تفاوت معني است، نتيجه ميهاي ليسانس هاي ليسانس نابينا بيشتر از آزمودنيودنيها، آزمتوجه به جدول خروجي رتبه

زنان و مردان طور كلي،كنند. بههاي تصوري فارغ از نوعشان استفاده ميواره بينا از طرحاند كه اگرچه هاي تصوري استفاده كردهوارهمورد از طرح 2247و 2390ترتيب به تعداد به

ردان در حالت كلي بوده است؛ اما با توجه به سطح ميزان كاربرد زنان تا حدودي بيشتر از م

Dow

nloa

ded

from

lrr.

mod

ares

.ac.

ir at

0:3

4 IR

ST

on

Sun

day

Dec

embe

r 6t

h 20

20



340

دو گروه زن و مرد در آزمون آماري من ـ ويتني هيچ تفاوت معناداري )sig.=.620داري ( معنياي در اين پژوهش نبوده كننده توان نتيجه گرفت جنسيت متغير تعيين رو، مي با هم ندارند. از اين

آمده از آمارهاي كمي دريافتيم كه زنان و مردان بينا دستاست. همچنين با توجه به نتايج بهكنند و هاي تصوري مختلف استفاده مي واره مورد از انواع طرح 712و 822ترتيب به ميزان به

دو گروه مردان بينا و زنان بينا هيچ دست آمده از آزمون من ـ ويتني نشان داد كه نتايج بهن مورد نيز تأييد ديگري است بر اينكه جنسيت متغير تفاوت معناداري با هم ندارند؛ و اي

همچنين در حالت كلي، زنان و مردان نابينا فارغ از اي در پژوهش حاضر نيست. كننده تعييناند. نتايج حاصل ها استفاده كردهوارهمورد از اين طرح 1535و 1568ترتيب متغير تحصيالت به

دو گروه يعني زنان نابينا و مردان نابينا از است كه از آزمون آماري من ـ ويتني حاكي از آن آمارها نشان داد كه مردان ديپلم به هاي تصوري تقريباً همانند هستند. واره نظر كاربرد طرح

كنند و همتايان زن ديپلمشان نيز به هاي تصوري استفاده مي واره مورد از طرح 1114ميزان كنند و نتايج حاصل از آزمون استفاده مي هاي مذكوروارهمورد از طرح 1108ميزان

هيچ تفاوت معناداري بين اين دو گروه وجود ندارد و ضمن من ـ ويتني حاكي از آن است كه اي در نتيجة كننده رسيم كه اين متغير تأثير تعيين بررسي متغير جنسيت مجدد به اين نتيجه مي

مورد از 1133انس با ميزان كاربرد هاي مرد ليسهمچنين آزمودنياين پژوهش نداشته است. مورد از انواع 1282هاي زن ليسانس با ميزان كاربرد هاي ذهني و آزمودنيوارهطرحاند و نتايج حاصل از آزمون من ـ ويتني حاكي از هاي مختلف در مجموع استفاده كردهوارهطرح

من بررسي متغير هيچ تفاوت معناداري بين اين دو گروه وجود ندارد و ضآن است كه اي در نتيجة اين پژوهش كننده رسيم كه اين متغير تأثير تعيين تحصيالت نيز به اين نتيجه مي

از اين رو، نتايج نشان داد كه گروه ديپلم در حالت كلي فارغ از جنسيت و نداشته است. نسشان نيز هاي ذهني استفاده كرده و همتايان ليسا واره مورد از طرح 2222تحصيالت به ميزان

اند و نتايج حاصل از آزمون هاي مذكور استفاده كردهوارهمورد از طرح 2415به ميزان هيچ تفاوت معناداري بين اين دو گروه وجود ندارد و ضمن ـ ويتني حاكي از آن است كه من

رسيم كه اين متغيرها تأثير بررسي متغير جنسيت و تحصيالت مجدد به اين نتيجه مي اند.اي درنتيجة اين پژوهش نداشته ندهكن تعيين

مورد و 776هاي ديپلم بينا به ميزان همچنين آمارها حاكي از آن است كه گروه آزمودني

Dow

nloa

ded

from

lrr.

mod

ares

.ac.

ir at

0:3

4 IR

ST

on

Sun

day

Dec

embe

r 6t

h 20

20



341

هاي تصوري مختلف استفاده واره مورد از انواع طرح 758هاي ليسانس بينا به ميزان آزمودنيدو گروه ديپلم بينا و ليسانس اد كه دست آمده از آزمون من ـ ويتني نشان داند و نتايج بهكرده

ها با هم ندارند و اين مورد نيز تأييد وارهلحاظ كاربرد اين طرحبينا هيچ تفاوت معناداري به اي در پژوهش حاضر نيست.كننده ديگري است بر اينكه جنسيت متغير تعيين

مورد از 1446د هاي ديپلم نابينا با ميزان كاربرها همچنين نشان داد كه آزمودنيبررسيمورد از انواع 1657هاي ليسانس نابينا با ميزان كاربرد هاي تصوري و آزمودنيوارهطرحاند و نتايج حاصل از آزمون من ـ ويتني حاكي از هاي مختلف در مجموع استفاده كردهوارهطرح

جنسيت هيچ تفاوت معناداري بين اين دو گروه وجود ندارد و ضمن بررسي متغيرآن است كه اي در نتيجة اين پژوهش نداشته كننده مجدداً اين نتيجه حاصل شد كه اين متغير تأثير تعيين

هاي تصوري واره مورد از طرح 1108همچنين آمارها نشان داد كه زنان ديپلم به ميزان است. 1282 كنند و همتايان ليسانسشان نيز فارغ از بينابودن و نابينابودنشان به ميزان استفاده ميـ ويتني حاكي از آن كنند و نتايج حاصل از آزمون من هاي مذكور استفاده ميوارهمورد از طرحهاي در پايان، پس از بررسيهيچ تفاوت معناداري بين اين دو گروه وجود ندارد. است كه

د مور 1133مورد و همتايان ليسانسشان 1114هاي مرد ديپلم شده دريافتيم كه آزمودني انجام نتايج حاصل از آزمون واند هاي تصوري فارغ از نوعشان استفاده كرده واره از طرح

هيچ تفاوت معناداري بين اين دو گروه نيز وجود ندارد.ـ ويتني حاكي از آن است كه من

. نتيجه7هاي نابيناي مطلق و همتايان بينايشان كه در قسمت اي دو گروه آزمودنينتايج بررسي مقابله

طور كلي در مقولة هاي مختلف بررسي شد، نشان داد كه بهباال به تفكيك و در گروهبه همتايان بيناي خود از % نسبت91/66هاي نابينا به ميزان هاي تصوري آزمودني واره طرحكنند كه در اين مقوله نيز افراد ليسانس به ميزان بيشتري از هاي مذكور استفاده مي واره طرحدرصد)، نابيناي مرد 76/18رو، افراد نابيناي زن ليسانس (اين ا استفاده كردند. از ه واره طرح

درصد)، 05/15درصد)، نابيناي زن ديپلم (13/16درصد)، نابيناي مرد ديپلم (97/16ليسانس (درصد) و 89/7درصد)، بيناي مرد ديپلم (84/8درصد)، بيناي زن ديپلم (88/8بيناي زن ليسانس (

اند و هاي بيشتري استفاده كرده واره ترتيب از طرحدرصد) به46/7ي مرد ليسانس (درنهايت بينا

Dow

nloa

ded

from

lrr.

mod

ares

.ac.

ir at

0:3

4 IR

ST

on

Sun

day

Dec

embe

r 6t

h 20

20



342

صورت هاي تصوري در نابينايان ـ كه در قسمت باال به تفكيك از زياد به كم به واره نوع طرحدرصد) از بيشترين 07/24وارة تصوري حركت ( موردي ذكر شده ـ حاكي از آن است كه طرح

هاي نيرو واره ترتيب طرحن گروه برخوردار است كه بعد از آن بهميزان استفاده در ايدرصد)، 11/12درصد)، حجم (37/13درصد)، ميزان (82/13درصد)، مركز ـ حاشيه (62/18(

درصد) 38/0درصد) و چرخه (54/1درصد)، بدون استفاده (86/7درصد)، ارتباط (18/8تعادل (هاي بينا نيز ار هستند. همچنين در گروه آزمودنيترين ميزان استفاده برخورداز بيشترين تا كم

درصد) بيشترين ميزان استفاده را در اين گروه 05/27وارة حركت (با به همان شكل طرحدرصد)، ميزان 34/14درصد)، حجم (99/14هاي مركز ـ حاشيه (وارهاز آن طرح ست كه پس دارادرصد)، تعادل 84/6، بدون استفاده (درصد)17/7درصد)، ارتباط (64/12درصد)، نيرو (55/13(ترين ميزان كاربرد را ترتيب بيشترين تا كمدرصد) به52/0وارة چرخه (درصد) و طرح86/2(

وران هاي نيرو نيز در گروه آزمون واره دارند. آمارها همچنين نشان داد كه در بين انواع طرحهاي وارهترتيب طرحوه همتاي بينا، بهوارة توانمندي بيشترين ميزان كاربرد و در گر نابينا، طرح

جذب بيشترين ميزان استفاده بين دو گروه منتخب را دارند. نتايج همچنين به عدم استفاده از مورد 48اي كه در گروه نابينايان گونه ها تأكيد دارد، به واره در توصيفات برخي واژهطرح

صورت پراكنده) عدم مورد (به 105ان بينا (بيشترين عدم استفاده از واژة هرم) و در گروه همتاييابيم فقدان گرفته درميهاي صورتها مشاهده شد. با توجه به بررسيوارهاستفاده از طرح ترين حواس، اثرگذاري زيادي در درك افراد نابينا از منزلة يكي از مهمحس بينايي به

ها استفاده كنند، واره تر از اين طرحهاي تصوري دارد نه به آن صورت كه نابينايان كموارهطرحكنند ) استفاده مي1987هاي تصوري موردنظر جانسون (وارهتوجهي از طرح بلكه به ميزان قابل

) كه بر اساس اين 1987هاي تصوري جانسون ( واره مند بودن طرحو اين تأييدي است بر بدنتاً آنچه ماهيت سازمان مفهومي را شود و نهاي انسان مشتق مي نظريه ساختار مفهومي از تجربة

تأثير اين يابيم افراد نابينا نيز تحتاي است كه با آن همراه است و ما درمي كند تجربهمعنادار ميمندي و درصدد جبران فقدان حس بينايي ناگزير از حواس ديگر به ميزان بيشتري استفاده بدندنبال آن براي رساندن مفاهيم ذهني و بهكنند كه خروجي آن كاربرد بيشتر توصيفات كالمي مي

هاي تصوري بيشتري است.وارهكاربرد طرح

Dow

nloa

ded

from

lrr.

mod

ares

.ac.

ir at

0:3

4 IR

ST

on

Sun

day

Dec

embe

r 6t

h 20

20



343

هانوشت. پي8

1. cognitive linguistics 2. formal

3. functional

4. conceptualism

5. embodied cognitive theory

6. Body in language

7. M. Johnson

8. image schemata

9. abstract 10. blindness 11. L. Nielsen

12. active learning

13 . Visually impaired

14 . Visually handicapped 15. blind

16. Partially sighted

17. Visually disabled

18. B. Lowenfeld

19. Th. Blackluck

20. P. Chauhan

21. U. Muller

22. W. F. Overton

23. Thomas

24. general conceptual organization

25. D. Geeraerts

26 . E. Sweetser

27. L.Talmy

28. prototype theory

29. mental spaces

30. conceptual blending

31. conceptual cognition hypothesis

32. J. Alba

33. L. Hasher

34. containment schema

35. path schema

36. source

37. goal

38. force schema

39. compulsion

40. blockage

Dow

nloa

ded

from

lrr.

mod

ares

.ac.

ir at

0:3

4 IR

ST

on

Sun

day

Dec

embe

r 6t

h 20

20



344

41. counterforce

42. diversion

43. enablement

44. attraction

45. M. Polanyi

46. symmetry

47. transitivity

48. reflexivity

49. link schema

50. cycle schema

51. scale schema

52. center-periphery schema

. منابع 8

. تهران: سمت.شناسي نظري، پيدايش و تكوين دستور زايشينزبا). 1383دبيرمقدم، محمد ( •هاي وجهيت در واره بررسي طرح). «1393رحماني پرهيزكار، زهرا، ارسالن گلفام و آزيتا افراشي ( •

. صص 4. ش 1س .هاي غرب ايران مطالعات زبان و گويش». زبان فارسي با رويكرد شناختي101-118.

هاي موجود اي استعاره واره مبناي طرح). «1392راد و فاطمه شعبانيان (روشن، بلقيس؛ فاطمه يوسفي • .94-75). صص 8(پياپي 2. ش 4. س شناختزبان». هاي شرق گيالن المثل در ضرب

. تهران: علم.اي بر معناشناسيمقدمه). 1392روشن، بلقيس و ليال اردبيلي ( •واژه، ). «1394زاده، آزيتا افراشي و شهال رقيب دوست (، فردوس آقاگلزاده، محمدحسينشرف •

. 17. ش 7س . پژوهيزبان». هاي فردي، پژوهشي بر پاية ارتباط بدني وارة تصوري و تفاوت طرح .54 - 29صص

». شناسي شناختي هاي تصويري از ديدگاه معني واره بحثي دربارة طرح). «1382صفوي، كوروش ( • .85 - 65. صص 6/1. ش تاننامة فرهنگس

تهران: رهنما. .شناسي زباندرآمدي بر روان .)1384ضياء حسيني، محمد ( •

تحول رواني، آموزش و ).1395روشنايي و فريده ترابي ميالني (نامني، محمدرضا، افسانه حيات •

. تهران: سمت.بخشي نابينايانتوان

Dow

nloa

ded

from

lrr.

mod

ares

.ac.

ir at

0:3

4 IR

ST

on

Sun

day

Dec

embe

r 6t

h 20

20



345

References:

• Alba, J. & Hasher, L. (1983). “Is memory schematic?” Psychological Bulletin. 93.

Pp:203-231.

• Chahan. P. (1992). Blindness. New York. Academic Press.

• Dabirmoghadam, M. (2004). Theoretical Linguistics: Emergence and

Development of Generative Grammar. Tehran: SAMT. [In Persian].

• Evans,V. & Green,M.(2006). Cognitive Linguistics: An Introduction, Edinburgh:

Edinburgh University Press.

• Geeraerts, D. (1995). Cognitive Linguistics: Handbook of Pragmatics. Amsterdam:

J. Bengamin Pub. Co.

• Johnson, M. (1987). The Body in the Mind. The Bodily Basis of Meaning,

Imagination, and Reason, Chicago: The University of Chicago Press.

• Johnson, M. & Lakoff, G. (2002). “Why cognitive linguistics requires embodied

realism?”. In Cognitive Linguistics. 13 (3).

• Lowenfeld, B. (1987). Psychological Problems of Children with Severely Impaired

Vision. Englewood chiffs, NJ: Prentice Hall.

• Muller, U. & Overton, W.F. (1998). “How to grow a baby: A reevaluation of

image schema and Piagetion sction approaches to representation”. Human

Development. (karger AG). Vol. 41. Issue 2.

• Nameni, M.; Hayat Roshanaei, A. & Milani Torabi, F. (2016). Psychological

Development, Education and Rehabilitation of the Blind. Tehran: SAMT .[In

Persian].

• Nielsen, L. (2005). ‘Nielsen’s Active Learning Philosophy for Children Who are

Blind’, www.nationaldb.org.

• Polanyi, M. (1964). Personal Knowledge. New York: Harper and Row .

• Rahmani Parhizkar, Z.; Golfam, A. & Afrashi, A. (2014). “The study of modality

schemas of Persian: A cognitive approach”. Journal of Western Iranioan

Dow

nloa

ded

from

lrr.

mod

ares

.ac.

ir at

0:3

4 IR

ST

on

Sun

day

Dec

embe

r 6t

h 20

20



346

Language and Dialects. 1(4).Pp: 101-118. [In Persian].

• Ricci Bitti, P. E. & Poggi, I. (1991). “Symbolic nonverbal behavior: Talking

through gestures”. Fundamentals of Nonverbal Behavior. Robert S. Felman and

Bernard Rime (eds). Cambridge: Cambridge University Press. Pp: 431-457.

• Roshan, B.; Yousefi Rad, F. & Shabaniyan, F. (2014). “The schematic basis of

the metaphors in the proverbs of eastern Guilan”. Language Studies. 4(8). Pp:

75-94. [in Persian].

• Roshan, B. & Ardabili, L. (2014). An Introduction to Semantics. Tehran: Elm. [In

Persian].

• Safavi, K. (2003). “A study of image schema from cognitive semantics”. Name-y-e

Farhangestan. 6 (1). Pp: 65-85. [In Persian].

• Sharafzade, M.; Agha gol zade, F.; Afrashi, A. & Raghib dost, S. (2016).

“Words, image Schemata and individual differences: A survey based on bodily

communication”. Zaban Pazhuhi. (Journal of Language Research). 7(17). 29-54.

doi: 10.22051/jlr.2016.2145. [In Persian].

• Slavin, R. E. (1991). Educational Psychology. Boston: Allyn and Baoon.

• Sweetser, E. (1990). From Etymology to Pragmatics: Metaphorical and Cultural

Aspect of Semantic Structure. Cambridge studies in Linguistics: Vol. 54.

Cambridge [England], New York: Cambridge University Press.

• Talmy, L. (2000) .Toward a Cognitive Semantics. 2nd Vol. Cambridge. Mass. MIT

Press.

• Taylor, John R. (2002). Cognitive Grammar. Oxford: Oxford University Press.

• Thomas, N. J. T (2003). A Note on Image and Image Schema, http://www.

Calstatela. Edu/faculty/ n Thomas/ Schemata. Html.

• Ziahosseini, M. (2005). An Introduction to Psycholinguistics. Tehran: Rahnama.

[In Persian].

Dow

nloa

ded

from

lrr.

mod

ares

.ac.

ir at

0:3

4 IR

ST

on

Sun

day

Dec

embe

r 6t

h 20

20


language related research investigating and analyzing the … · assistant professor, department of...

Documents