la conception europeenne du service public bouleverse t’elle la conception francaise ?
TRANSCRIPT
-
7/23/2019 LA CONCEPTION EUROPEENNE DU SERVICE PUBLIC BOULEVERSE TELLE LA CONCEPTION FRANCAISE ?
1/24
OG NLENCZ]ILE CSXLZCCEEC MS ^CXQINC
ZSHOIN HLSOCQCX^C ]COOC OG NLENCZ]ILE
AXGENGI^C
-
7/23/2019 LA CONCEPTION EUROPEENNE DU SERVICE PUBLIC BOULEVERSE TELLE LA CONCEPTION FRANCAISE ?
2/24
FOILSG XGHIC
Mrlit Zuhoin Cnleldiquc
-
7/23/2019 LA CONCEPTION EUROPEENNE DU SERVICE PUBLIC BOULEVERSE TELLE LA CONCEPTION FRANCAISE ?
3/24
Ogppgritile mc og tflric mu scrvinc puhoin, g (agit) sc prlmuirc ue
vritghoc hgsnuocdcet. Ncttc gaairdgtile cst fistlriqucdcet mgtc. Cooc nlenimc gvcn ocs
prlbrs mu oihrgoisdc ploitiquc ct mcs imlolbics sloimgristcs. Cooc trgmuit, mges oc rcbistrc mu
mrlit, o'caalrt nlemuit gu eivcgu ploitiquc plur nlesloimcr oc pgntc rpuhoingie 7
Ce mrlit argegis, le pgroc mc tflric bergoc mu scrvinc puhoin. N'cst m` sluoibecr quc
og eltile mc scrvinc puhoin lnnupc uec pognc pgrt ce mrlit argegis. G og hgsc mc tlutcs ocs
eltiles mu mrlit gmdieistrgtia, io cst ue odcet strunturget mc o'gntile gmdieistrgtivc ct pous
ogrbcdcet mc o'gntile puhoiquc. N'cst qu'ce mrlit argegis, ct mc ogvis mc tlus,oc scrvinc puhoin
cst pous qu'ue nlencpt `urimiquc, n'cst gvget tlut uec imc, mlet ncrtgies gutcurs sc slet
cdpgrs plur mvcolppcr uec pfiolslpfic mc o'Ctgt ct pgrtget, mcs lhoibgtiles gssibecs
o'Ctgt. Ncrtgies gutcurs8, mistiebucet pgrdi tlutcs ocs nlencptiles mu scrvinc puhoin ce Curlpc
ocs nlencptiles vgolrisgetcs ct ocs nlencptiles hgegoisgetcs ; ocs prcdircs slet
alrtcdcet imlolbiscs ct og Argenc ce cst oc dlmoc typc ; ocs scnlemcs, gu nletrgirc, pgrtcet
m'uec gpprlnfc alrtcdcet prgbdgtiquc sges nletceu imlolbiquc>.
Mges ncttc nlencptile, oc scrvinc puhoin cst og alis uec dissile, mcs prcstgtiles laacrtcs gu
puhoin, mcs strunturcs nfgrbcs mc alureir ncs prcstgtiles ct ue rbidc (oc mrlit puhoin) ; le
pcut g`lutcr qu'io cst gussi uec nldptcenc (ncooc mu `ubc gmdieistrgtia=). Ncttc eltile
`urimiquc bolhgoisgetc sc `ustiaigit m'gioocurs uec plquc l caacntivcdcet,
7 Cxtrgit mu Xgpplrt puhoin plur 799= mu Nlescio mtgt, ^crvinc puhoin, scrvincs puhoins 0 mnoie lurceluvcgu, CMNC, e =1, og Mlnudcetgtile argegisc, 7993, pp. 73-783.
8 A. Dlmcrec ct B. Dgrnlu O'imc mc scrvinc puhoin mges oc mrlit mcs Ctgts mc o'Seile curlpceec ,O'Fgrdgttge, 8::7
> Ncstoc ngs mu mrlit gebogis=Grrt ]rihuego mcs nleaoits 6 avricr 762>, Hogenl ; Nlesimrget quc og rcsplesghioit, qui pcut ienldhcr
o'tgt plur ocs mlddgbcs nguss gux pgrtinuoicrs pgr oc agit mcs pcrsleecs qu'io cdpolic mges oc scrvincpuhoin, ec pcut trc rbic pgr ocs prienipcs qui slet tghois mges oc nlmc nivio, plur ocs rgpplrts mcpgrtinuoicr pgrtinuoicr, quc ncttc rcsplesghioit e'cst ei bergoc, ei ghslouc; qu'cooc g scs rbocs
spnigocs qui vgricet suivget ocs hcslies mu scrvinc ct og encssit mc nlenioicr ocs mrlits mc o'tgt gvcn ocsmrlits privs; quc, ms olrs, gux tcrdcs mcs olis ni-mcssus viscs, I'gutlrit gmdieistrgtivc cst scuocnldptcetc plur ce nleegtrc.
-
7/23/2019 LA CONCEPTION EUROPEENNE DU SERVICE PUBLIC BOULEVERSE TELLE LA CONCEPTION FRANCAISE ?
4/24
o'gmdieistrgtile sc maieissgit cssceticoocdcet pgr rgpplrt mcs pcrsleecs puhoiqucs qui o'le
gppoiqugit cxnousivcdcet ue mrlit mrlbgtlirc, oc mrlit gmdieistrgtia.
O'lribiegoit mc og tflric bergoc mu scrvinc puhoin (ct mc scs dgegtiles) cst tcooc ce mrlit
argegis quc o'le pgroc mcpuis qucoqucs mnceeics mc scrvinc puhoin og argegisc . Ncttc
mcreirc rarcenc cst sluvcet utioisc mges ocs mhgts iestitutileecos ct ploitiqucs. Og eltile g
t rcmnluvcrtc pgr oc Nlescio m'Ctgt oui-ddc qui s'ce cst cdpgr 0 gprs sle rgpplrt puhoin
mc 799=3.
Io scdhoc ietrcssget mc agirc rcdgrqucr quc, og eltile mc scrvinc puhoin iemustrico ct
nlddcrnigo (^ZIN) ec pcut sc nldprcemrc quc rcpognc mges og tflric bergoc mu scrvinc
puhoin. N'cst ce caact uec dgegtile mc og tflric mu scrvinc puhoin, mgunues mgioocurs, ce
pgroc nlddc muec trgmuntile `urimiqucmc og mitc tflric. Zous prnisdcet, oc ^ZIN gppgrgt
nlddc ue dlyce miestrudcetgoisgtile mu scrvinc puhoin o'plquc mc
o'ietcrvcetileeisdc egissget. O'gntivit mc scrvinc puhoin cst mcvceuc prlbrcssivcdcet oc
vcntcur mc o'gntile nleldiquc puhoiquc. @ustiaiget nct ietcrvcetileeisdc, io s'cst imcetiai og
eltile mc ^ZIN qui g pcrdis gux pcrsleecs gmdieistrgtivcs mc sc nlestitucr ue vgstc scntcur
iemustrico ct nlddcrnigo. Mges nc nletcxtc, oc ^ZIN gppgrgt hice nlddc uec trgmuntile mc
ogntivisdc mu scrvinc puhoin, nlddc ue iestrudcet nleldiquc guquco, gu mcdcurget, oc
`ubc g pgr og suitc gttgnf ue ncrtgie eldhrc mc nlesqucencs `urimiqucs.
Iesistget sur o'genrgbc fistlriquc mc o'imc argegisc mc scrvinc puhoin, oc rgpplrt1 mu vinc
prsimc mu Nlescio mCtgt, Xcegum Mcelix mc ^giet Dgrn rcdis gu Zrcdicr dieistrc mc
oplquc, vlqugitncttc eltile mc scrvinc puhoin og argegisc ct gvgit ievit s'ietcrrlbcr
sur og nldpgtihioit mc og eltile gvcn og nlestruntile curlpceec. G eltrc tlur, io cst obitidc
elus ietcrrlbcr ; og nlencptile curlpceec mu scrvinc puhoin hluocvcrsc tcooc og nlencptileargegisc < ct mges og pcrspcntivc muec rplesc gaairdgtivc, mc sc mcdgemcr, mges qucoocs
dcsurcs, gu rcbgrm mcs idprgtias curlpces, ncttc nlencptile argegisc mu scrvinc puhoin
tcooc dutc20 cooc scrt `ustiaicr uec alrdc mgntivisdc
ploitiquc ct m'ietcrvcetileeisdc nleldiquc. Oc ^ZIN gppgrgt mges ue nletcxtc fistlriquc
prnis 0 io nlrrcsplem gu pgssgbc mc o'Ctgt oihrgo nlohcrtistc (lu Ctgt bcemgrdc) o'Ctgt
cetrcprcecur (lu Ctgt prlvimcenc). Io gppgrgt gu dldcet l ocs pluvlirs puhoins dlmiaicet
o'gpprfcesile mu roc mc o'Ctgt mges o'nleldic. N'cst oc mhut mc o'ietcrvcetileeisdc gprs og
7rcBucrrc dlemigoc.
Eltles quc oc ^ZIN cst gvget tlut uec eltile `urisprumceticooc7=. Mges o'grrt Hgn m'Colkg73, oc
`ubc mcs nleaoits e'utioisc pgs o'cxprcssile mc ^ZIN. O'cxprcssile gppgrgt ce rgoit
prlbrcssivcdcet. Cooc gppgrgt ce `urisprumcenc mges ue gutrc grrt mc 7987, o'grrt ^t
bergoc m'grdcdcet71. O'cxprcssile mc ^ZIN scrg cesuitc systdgtisc pgr ocs dcdhrcs mu
Nlescio m'Ctgt pgrtir mcs geecs >:. Oc pous idplrtget ini cst quc og eltile mc ^ZIN vg
cdplrtcr uec mluhoc nlesqucenc. Og prcdirc plrtc sur og egturc mu mrlit gppoinghoc 0 ce
prienipc, oc rbidc cst cetircdcet sludis gu mrlit priv ct mlen og nldptcenc mu `ubc
`uminigirc. Og mcuxidc nlesqucenc g trgit o'lrbgeisgtile ddc mcs ^ZIN surtlut ocs brgems
^ZIN egtilegux (trgesplrt grice ct acrrlvigirc, plstc ct tonlddueingtile, bgz ct ocntrinit).
N'cst o ncrtgiecdcet quc o'le pcut pgrocr mc scrvinc puhoin og argegisc ct mc eltile
7> D.Oldhgrm7=Cooc gppgrgt gvcn o'grrt mu ]N 88 `gevicr 7987, Hgn m'Colkg. Ncttc mnisile nlesgnrc og snissile mc mcux
ngtblrics mc scrvincs puhoins 0 ocs scrvincs puhoins gmdieistrgtias ct ocs scrvincs puhoins iemustricos ctnlddcrnigux. Gvget ncttc mnisile, hice mcs scrvincs puhoins qui googicet mcvceir mcs ^ZIN cxistgicet m`(cgu, trgesplrt...) dgis ocur rbidc `urimiquc ec sc miaarcenigit pgs mc ncoui mcs gutrcs scrvincs puhoins quigoogicet mcvceir mcs ^ZG. ^i og eltile mc ^ZIN cst gppgruc mges ocs geecs 8:, io cxistgit qucoqucs
prdisscs puisquc m`, le s'tgit mcdgem si uec pcrsleec puhoiquc ec pluvgit pgs utioiscr mcs prlnmsmc bcstile privc. N'tgit oc sces mcs nlenousiles mc Xldicu sur o'grrt ]crricr mu 1 avricr 79:> 0 ocnlddissgirc mu bluvcrecdcet ietrlmuisit og mistientile cetrc bcstile puhoiquc ct bcstile privc ct gmdctquc og pcrsleec puhoiquc pcut gbir nlddc uec pcrsleec privc mges ocs nlemitiles mu mrlit nlddue.
N'tgit gussi oc sces mc o'grrt ^t mcs brgeits plrpfyrlmcs mcs Qlsbcs (NC >7 `uiooct 7978) qui gmdct qucog pcrsleec puhoiquc pcut rcnlurir ue nletrgt mc mrlit priv. O'grrt Hgn m'Colkg vg pous olie puisqu'iorcnleegt og plssihioit m'uec bcstile privc m'ue scrvinc puhoin. Nct grrt rcnleegt qu'io cxistc mcsscrvincs ' qugoiais cesuitc mc ^ZIN ' cxpolits pgr mcs pcrsleecs puhoiqucs (ce o'cspnc rbic mircntc m'uescrvinc mc hgns) ct qui, pgr ocur lh`ct ct ocs nlemitiles m'cxpolitgtile, slet scdhoghocs mcs gntivits
privcs. Ce nlesqucenc, rice ec `ustiaic quc ncs scrvincs slicet sludis gu mrlit gmdieistrgtia ct gu `ubcgmdieistrgtia. Gu nletrgirc og sidioitumc mc ncs ^ZIN gvcn mcs cetrcpriscs privcs idplsc mc ocs sludcttrcgu mrlit priv ct gu `ubc `uminigirc. Dgttcr agit m'gioocurs uec mistientile cssceticooc cetrc ^ZG ct ^ZINalemc sur og egturc mcs gntivits 0 plur Dgttcr, ncrtgies scrvincs slet mcog egturc, mc o'csscenc ddcmc o'Ctgt lu mc o'gmdieistrgtile puhoiquc ; io cst encssgirc quc oc prienipc mc spgrgtile ce bgrgetissc oc
pocie cxcrninc, ct ocur nletceticux scrg mc og nldptcenc gmdieistrgtivc. M'gutrcs scrvincs gu nletrgircslet mc egturc privc ct s'ios slet cetrcpris pgr o'Ctgt, nc e'cst qu'lnngsileecoocdcet (...) ; ocsnletcstgtiles quc sluovc ocur cxpolitgtile rcovc egturcoocdcet mc og `urimintile mc mrlit nlddue '. Ncttc
eluvcooc mistientile susnitc mcux rcdgrqucs. 73Grrt mu ]rihuego mcs Nleaoits, 88 `gevicr 7987, Hgn m'Colkg, (vlir eltc mc hgs mc pgbc 7:)71NC 8> mncdhrc 7987, l oc scrvinc mcs gssurgencs dgritidcs cst qugoiai mc scrvinc iemustrico puhoin
-
7/23/2019 LA CONCEPTION EUROPEENNE DU SERVICE PUBLIC BOULEVERSE TELLE LA CONCEPTION FRANCAISE ?
8/24
iestrudcetgoc mu scrvinc puhoin 72 trgvcrs ncttc tflric mu ^ZIN. Zlurquli < M'ghlrm pgrnc
qu'io pcrdct gux pcrsleecs puhoiqucs mc sc docr m'gntivits elrdgocdcet mvloucs gu priv
tlut ce gyget og qugoit mc scrvinc puhoin 0 oc ^ZIN pcrdct giesi m'ievcstir o'cspgnc iemustrico ct
nlddcrnigo. Cesuitc pgrnc qu'io pcrdct m'gutget pous mc o'ievcstir quc ocs ^ZIN egtilegux let
t lrbgeiss mc tcooc dgeirc qu'ios pcuvcet `lucr nc roc ietcrvcetileeistc. Ce caact, ncs ^ZIN
egtilegux let gnquis trs vitc, ct ms og aie mc og 8emc bucrrc dlemigoc, uec lrbgeisgtile
pgrtinuoirc. Ncttc lrbgeisgtile plssmc qucoqucs ngrgntristiqucs 0
Oc prcdicr cst rcogtia og bcstile mircntc mu scrvinc pgr o'Ctgt lu pgr uec pcrsleecslus tutcooc mircntc mc o'Ctgt.
Og mcuxidc ngrgntristiquc cst rcogtivc og brgemc ietbrgtile mc ncs scrvincsrcemus pgr uec scuoc cetrcprisc cxpolitget slus dlelploc mcs rscgux ct gntivits
nlddcrnigocs gaarcetcs.
Og trlisidc ngrgntristiquc g trgit gu pcrsleeco mc ncs ^ZIN 0 ios slet ce bergosludis gu stgtut mc og alentile puhoiquc.
Ncs trgits let ngrgntriss tlus ocs brgems ^ZIN argegis gprs og bucrrc qui let nlestitu mc
brgems dlelplocs acrds tltgocdcet og nlenurrcenc. io scdhoc mc nlevcegenc mc eltcr quc
ncttc lrbgeisgtile pgrtinuoirc mcs ^ZIN gppcooc mcux rcdgrqucs ;
Xcdgrquc 7 - Og Argenc e'cst pgs spniaiquc nletrgircdcet nc quc
o'le pcut nrlirc. Ncttc lrbgeisgtile g ngrgntris o'lrbgeisgtile mc
o'nleldic mc og qugsi-tltgoit mc o'Curlpc lnnimcetgoc gprs og
scnlemc bucrrc dlemigoc. Dgis nc qui g mc spniaiquc, n'cst quc ncttc
nlestitutile mcs brgems dlelplocs sc slit agitc mges oc ngmrc mc og
tflric mu scrvinc puhoin ct pous cxgntcdcet mges oc ngmrc m'uec mcscs trgmuntiles, oc ^ZIN. ^cuoc og eltile mc ^ZIN pluvgit `ustiaicr uec
tcooc lrbgeisgtile puisqu'cooc sc rgttgnfc og eltile ct gux olis mu
scrvinc puhoin. Zgr gioocurs, io agut rcocvcr quc oc rbidc
dlelploistiquc agit o'lh`ct ce Argenc m'uec vritghoc dystiquc,
nlddc oc scrvinc puhoin oui-ddc. M'gioocurs, o'gttcietc nc rbidc
cst gegoysc sluvcet nlddc uec gttcietc gu scrvinc puhoin oui-ddc.
72Brgrm Dgrnlu, Argenk Dlmcrec, ie Mrlit mc og rbuogtile, scrvinc puhoin ct ietbrgtile rbilegoc ,8::3
-
7/23/2019 LA CONCEPTION EUROPEENNE DU SERVICE PUBLIC BOULEVERSE TELLE LA CONCEPTION FRANCAISE ?
9/24
Xcdgrquc 8 Nlddc oc rgpplrtc @gnqucs Nfcvgooicr oc rbidc
dlelploistiquc e'cst pgs egturco. Nc e'cst ce gunue ngs uec oli mu
scrvinc puhoin (nlddc o'bgoit, og nletieuit...). N'cst m'gioocurs ue
pgrgmlxc 0 oc rbidc mc dlelploc ietcrvicet gu dldcet ddc l
s'gaairdc oc prienipc mc og oihcrt mu nlddcrnc ct mc o'iemustric ct mc
og oihcrt m'cetrcprcemrc () ct ogutcur mc plursuivrc, dgis nc
rbidc rplem ncrtgies slunis mcs pluvlirs puhoins 0 sluni mc
prltcntile mc ncrtgies scrvincs nletrc og nlenurrcenc privc
(eltgddcet ncux ele rcetghocs) oiditget mc agit og oihcrt mu
nlddcrnc ct mc o'iemustric.76
O'ietbrgtile m'gntivits spniaiqucdcet nleldiqucs mges oc scrvinc puhoin let prlnm mc
rgisleecdcets diecddcet ploitiqucs mges og dcsurc l oc dlelploc g pcrdis mc prscrvcr
uec alrdc mc sluvcrgiect sur mcs gntivits nleldiqucs. Ct ncst nc rbidc dlelploistiquc
qui cst gu`lurm'fui alrtcdcet nletcst, ct cst m'gioocurs ce vlic mc mdgetocdcet slus
o'ieaoucenc mu mrlit mc og nlenurrcenc tget m'lribiec egtilego (lrmleegenc 7cr mncdhrc 7961
sur og oihcrt mcs prix ct mc og nlenurrcenc79) quc nldduegutgirc.
H. og nletcstgtile imlolbiquc mu scrvinc puhoin og argegisc pgr ue mrlitcurlpce el-oihrgoc
Mcs oc prcdicr ghlrm, io scdhoc y gvlir uec vimcetc ct irrmuntihoc lpplsitile lribiecooc cetrc
ocs nlencptiles argegiscs ct ocs nlencptiles curlpceecs mu scrvinc puhoin (7). Ce rgoit, oc
mrlit nldduegutgirc nleegt mcux eltiles gu mpgrt, gsscz getieldiqucs gvcn og eltileargegisc mc scrvinc puhoin (8).
7) oirrmuntihoc lpplsitileprcdirc cetrc ocs nlencptiles argegiscs ct curlpceecs
76 @gnqucs Nfcvgooicr, oc scrvinc puhoin , 799279Oc mrlit argegis mc og nlenurrcenc g t iestgur pgr o'lrmleegenc mu 7cr mncdhrc 7961. Ocs prix mcs
hices, prlmuits ct scrvincs rcocvget getricurcdcet mc ogmitc lrmleegenc slet oihrcdcet mtcrdies pgr oc
`cu mc og nlenurrcenc . O'lrmleegenc g iestitu oc Nlescio mc og nlenurrcenc, rcdpogn mcpuis 8::9 pgro'Gutlrit mc og nlenurrcenc=. ^cs misplsitiles let t nlmiaics mges oc oivrc IQ (grtinocs =7:-7 =2:-6)mu Nlmc mc nlddcrnc.
-
7/23/2019 LA CONCEPTION EUROPEENNE DU SERVICE PUBLIC BOULEVERSE TELLE LA CONCEPTION FRANCAISE ?
10/24
Ncrtcs, oc trgit mc Xldc cst poutt duct sur og qucstile 0 ocs pgys curlpces tget
miaarcets quget ocurs nlencptiles mcs dissiles m'ietrt bergo, ios prarcet ogisscr oc mrlit
nldduegutgirc mges o'idprnisile. Wucoqucs grtinocs nldplrtcet mcs goousiles og eltile mc
scrvinc puhoin dgis ios ec slet pgs mnisias. O'grt 9> ]ASC 8: sur trgesplrts vlquc ocs
scrvitumcs iefrcetcs og eltile mc scrvinc puhoin 0 n'cst og scuoc rarcenc cxpoinitc og
eltile ; mc ddc quc scole og mlntriec o'grt. =3 ]ASC 87 rcogtia og oihrc nirnuogtile mcs
trgvgioocurs dcetileecrgicet, o'gmdieistrgtile gu sces lrbgeiquc mu tcrdc, nc qui plurrgit viscr
oc sces lrbgeiquc mu scrvinc puhoin.
Io y g m'ghlrm og eltile mc scrvinc m'ietrt nleldiquc bergo (^ICB) mc o'grt. 7:18
]ASC. Ncttc eltile gppgrgt trs rcstrintivc mges oc trgit puisqu'cooc e'cst rcogtivc qu'gu
nfgdp m'gppoingtile mu mrlit mc og nlenurrcenc 0 ocs cetrcpriscs nfgrbcs mc og dissile m'ue
^ICB slet sludiscs gux rbocs mc og nlenurrcenc mges ocs oiditcs l o'gppoingtile mc ncs
rbocs ec agit pgs lhstgnoc o'gnnldpoisscdcet, ce mrlit lu ce agit, mc og dissile pgrtinuoirc
qui ocur cst idpgrtic. Og eltile gppgrgt nlddc uec mrlbgtile o'gppoingtile mcs rbocs mc og
nlenurrcenc. Ocxnousile mcs ^ICB cst trs cengmrc. M'cdhoc, ncttc eltile pgrgit e'gvlir
gunuec vlngtile obitidgetc lu plsitivc 0 n'cst ue nlencpt dieidgo, mrlbgtlirc o'idgbc
ebgtivc 88, Io agit ddc aiburc mc becur 8> scole o'cxprcssile mc O. Hluoluis ct N.
Houdgee.
M'gioocurs, le pcut rcocvcr quc mges ocs prcdicrs tcdps, og N@NC ec oui g mlee gunue
nletceu; og mrlbgtile qu'cooc rcprscetc mcvgit trc strintcdcet ietcrprtc. Cooc rcnluvrc
golrs qugtrc odcets 0 og qugoit m'cetrcprisc (gu sces dgtrico mu tcrdc) ; uec gntivit
nleldiquc (gntivits mc ngrgntrc iemustrico ct nlddcrnigo), nc qui cxnout ocs gntivits mc
puissgenc puhoiqucs ct ocs dissiles mc sloimgrit (qui ec slet pgs nldpriscs mges ocs eltiles
m'cetrcprisc sludisc gu mrlit mc og nlenurrcenc) ; o'ievcstiturc tgtiquc rsuotget m'ue gntc mcpuissgenc puhoiquc ; uec dissile m'ietrt bergo. Ncttc mcreirc nlemitile cst gpprnic mc
dgeirc trlitc trgmitileecoocdcet 0 cooc mcvgit prscetcr ue ngrgntrc suaaisgddcet spniaiquc
pgr rgpplrt gux gntivits m'uec cetrcprisc privc lrmiegirc8=. @usquc gu mhut mcs geecs 9:, oc
8:cx 2> ]NC87cx grt. >9 ]NC88
O. Hluoluis ct N. Houdgee,Mrlit dgtrico mc o'Seile curlpceec, Dletnfrcstice, 3dc m. 8::9, p. 1718>Ihimcd8=N@NC 7: mncdhrc 7997, Zlrtl mi Bcelvg
-
7/23/2019 LA CONCEPTION EUROPEENNE DU SERVICE PUBLIC BOULEVERSE TELLE LA CONCEPTION FRANCAISE ?
11/24
mrlit nldduegutgirc prcegit visihocdcet mlen pcu ce nldptc ocs nletrgietcs mc scrvinc
puhoin.
Io y g cesuitc ncttc eltile mc scrvinc ueivcrsco qui gppgrgt mges ocs geecs 6:. Ncttc
eltile miaarc mc og eltile mc ^ICB gu mpgrt tlut gu dlies. Ncttc eltile cst m'lribiec
gdringiec83ct s'y gppoiquc mges oc scntcur mcs tonlddueingtiles 0 cooc visc mcs prcstgtiles
mc hgsc laacrtcs gu brgem puhoin mges ncrtgies scntcurs. Og eltile cst mlen gvget tlut
scntlricooc. N'cst m'gioocurs nlddc tcooc qu'cooc gppgrgt ce mrlit nldduegutgirc. Og dcetile
gppgrgt plur og prcdirc alis ce 7962 mges oc Oivrc vcrt mc og Nlddissile sur ocs
tonlddueingtiles 0 cooc nlrrcsplem gux prcstgtiles dieiduds qui mcvrgicet trc rcdpoics.
Mcpuis, le nlestgtc quc og eltile cst arqucddcet utioisc mges og ploitiquc mc rbuogtile mcs
brgems rscgux81. Og eltile g t pgr og suitc prnisc, cooc maieit ce rgoit mcs lhoibgtiles
stgemgrms, ue dieidud mc prienipcs rcspcntcr. Ncs mcreicrs slet gu eldhrc mc trlis 0 gnns
luvcrt tlus ncux qui ce alet og mcdgemc mges ue tcrritlirc mtcrdie, prcstgtile prscetget
ue eivcgu mc qugoit aix gu prgoghoc, scrvinc rcemu prix ghlrmghoc.
8) mcux visiles g prilri getieldiqucs mu scrvinc puhoin
Le vlit hice quc ncs mcux eltiles slet getieldiqucs mu scrvinc puhoin og argegisc. Nc
mcreicr cst uec imc bergoc, pous quue alemcdcet `urimiquc82fistlriquc, uec dcetgoit
rpuhoingiec ct slnigoc; oc ^ICB cst prcsquc nlddc uec eltile gnnimcetcooc, uec oiditc mc
nirnlestgenc. Oc scrvinc puhoin idpoiquc mcs nlesqucencs alrtcs (nc slet ocs olis mu scrvinc
puhoin), oc scrvinc ueivcrsco e'idpoiquc quc mcs nlesqucencs dieidgocs ct, gu surpous,
m'iespirgtile trs oihrgoc. Zlur rsudcr, le pcut giesi ngrgntriscr o'lpplsitile irrmuntihoc
cetrc ocs lhoibgtiles cebcemrcs pgr oc scrvinc puhoin argegis ct ncooc cebcemrcs pgr oc
scrvinc ueivcrsco nldduegutgirc 0 ocs prcdircs slet alemcs sur ue prienipc mc sloimgritegtilegoc, nc qui idpoiquc og slnit tlutc cetirc, ncst oimc ddc mu pgntc rpuhoingie,
coocs slet mlen lh`cntivcs ; ocs scnlemcs slet mgvgetgbc alemcs sur ue prienipc mc
83Og eltile m' Seivcrsgo scrvinc cxistc gux Ctgts-Seis mcpuis oc mhut mu VVc81Qlir rncddcet eltgddcet og >dc mircntivc plstgoc qui g t gmlptc oc >7 `gevicr 8::6 ct trgesplsc ce
mrlit argegis pgr og oli e 8:7:-78> mu 9 avricr 8:7: rcogtivc ocetrcprisc puhoiquc Og Zlstc ct guxgntivits plstgocs
82
Grrt HOGENL (]N :6/:8/762>) nlesgnrc o'gutleldic mu mrlit gmdieistrgtia. Mc pous nct grrt mleec uecmaieitile mu scrvinc puhoin0 io s'gbit m'uec gntivit m'ietrt bergo cxcrnc pgr lu slus oc nletroc mco'gmdieistrgtile.
-
7/23/2019 LA CONCEPTION EUROPEENNE DU SERVICE PUBLIC BOULEVERSE TELLE LA CONCEPTION FRANCAISE ?
12/24
nitlyceect curlpceec, coocs slet mlen pous tlurecs vcrs ocs mrlits mc o'usgbcrs (lu poutt
nleslddgtcur), coocs slet ce qucoquc slrtc suh`cntivcs.
^i ncrtgies gutcurs sgnnlrmc plur mirc quc og eltile mc scrvinc puhoin ecst pgs ce tget quc
tcooc, uec slurnc mc nleaoit cetrc og nldduegut ct og Argenc, ngr miscet ios, io ecxistc pgs mc
marcets dg`curs cetrc oCtgt ct og nlddissile ce nc qui nlencrec og maieitile mu scrvinc
puhoin ,86 io cst plurtget vimcet quc og dcetgoit muec Curlpc oihrgoc lu ocs ce`cux mc og
oihrc nlenurrcenc ct mc og oihcrt mc nlddcrnc ct miemustricslet pridlrmigux, og nlencptile
curlpceec mu scrvinc puhoin g tcemu idpgntcr og viciooc nlencptile argegisc. Ce mrlit
ietcrec, mcux nlurgets s'gaarletcet. Oc prcdicr cst trs nritiquc o'bgrm mu mrlit
nldduegutgirc, io cst iengre pgr oc rgpplrt puhoin mu Nlescio m'Ctgt mc 799=89 plur qui
o'Curlpc e'iestruit pgs ocprlns mu lu mcs scrvincs puhoins ; cooc agit pirc, cooc ibelrc
ogrbcdcet og eltile mc scrvinc puhoin ct o'cxistcencmcs scrvincs puhoins ; oc scnlem, oui, cst
pous nlenioiget ct tcetc uec syetfsc, io cst iengre pgr oc Nloolquc mc ^trgshlurb tceu ce
7991>:, qui g tcet mc maieir ue scrvinc puhoin curlpcercspcntucux mcs ietrts bergux
mcs Ctgts ct mcs iemivimus. Ce rgoit, io y g mcux tcdps qui sc slet sunnm 0 ue tcdps mc
o'lpplsitile ct ue tcdps mc rgpprlnfcdcet qui cst ce lcuvrc mcpuis dgietceget qucoqucs
tcdps>7. Ct og rplesc ecst pgs vceuc scuocdcet mc ogttitumc argegisc, dgis hice pous, mc og
Nlur mc `ustinc mcs nlddueguts curlpceecs qui pgr mcux grrts, ce 799> ct 799=, vg ogisscr
cetrcvlir plssihioit mc ocxistcenc muec nlencptile mu scrvinc puhoin nlrrcsplemget
dgtricoocdcet nc qu'le agit ce Argenc, ct qui s'iesrc mges oc mrlit mc o'ueile
curlpceec >8.
II. Se hluocvcrscdcet rcogtiviscr < 0 ocs tcetgtivcs prgbdgtiqucs mc nlenioigtile
Le nlestgtc mcpuis qucoqucs geecs qucoqucs sibecs alrts mc rgpprlnfcdcet tget mu nt mumrlit nldduegutgirc>>(G) quc mu nt mu mrlit argegis (H).
86Zlur uec nitlyceect curlpceec0 qucos scrvincs puhoins>Seile Curlpceec
-
7/23/2019 LA CONCEPTION EUROPEENNE DU SERVICE PUBLIC BOULEVERSE TELLE LA CONCEPTION FRANCAISE ?
13/24
G. ocs trgesaiburgtiles mcs nlencpts Curlpces0 ogsslupoisscdcet mc ogplsitile curlpceec
Io y g uec vlolet mc tceir nldptc mcs cxibcencs m'ue scrvinc puhoin curlpce quc ocs gntcurs
nldduegutgircs s'caalrncet mc nlestruirc. Ncttc vlolet sc rgoisc mc mcux dgeircs.
7) og trgesalrdgtile mc og eltile mc ^ICB, nlddc prisc mc nlesnicenc mcs olbiqucsegtilegocs
Io y gvgit tlut m'ghlrm og vlolet mcpuis pousicurs geecs mc mleecr ue nletceu suhstgetico
og eltile mc ^ICB. Io s'tgit gbit mc maieir ncttc eltile ele pous mges ue sces ebgtia mc
mrlbgtile cxncptileecooc gux rbocs mc og nlenurrcenc, dgis mges ue sces nlestruntia mc prisc
ce nldptc m'uec dissile mc scrvinc puhoin. Ncttc gttitumc cst mgioocurs pgopghoc mges og
`urisprumcenc mc og N@NC qui g scdho pous luvcrtc vis--vis mc og eltile ^ICB. O'grrt
Nlrhcgu mc 799>>=, vg vceir gmdcttrc quc o'cxistcenc m'ue mrlit cxnousia pluvgit trc gmdis
mges og dcsurc l mcs rcstrintiles, vlirc uec cxnousile mc tlutc nlenurrcenc mc og pgrt m'gutrcs
lprgtcurs nleldiqucs, slet encssgircs plur gssurcr o'gnnldpoisscdcet mc og dissile
pgrtinuoirc qui g t idpgrtic gux cetrcpriscs tituogircs mc mrlits cxnousias. Nct grrt gmdct og
disc ce pognc mc dngeisdcs mc prqugtile>3mges ue hut m'ietrt bergo, dngeisdc qui
cst og hgsc mu scrvinc puhoin argegis. Mges o'grrt Nldduec m'Godcol mc 799= >1, og N@NC
cst vceuc tcemrc ncttc `urisprumcenc. Cooc vg rgaairdcr og plssihioit mc disc ce pognc mc
dngeisdcs mc prqugtile cetrc gntivits rcetghocs ct gntivits ele rcetghocs. Dgis cooc cst
goo ddc pous olie ngr cooc gvgit iemiqu qu'io agoogit tceir nldptc, plur gpprnicr og ngpgnit
mc o'cetrcprisc mrlbcr gux rbocs mc og nlenurrcenc, mc og tltgoit mcs nletrgietcs m'ietrt
bergo, y nldpris ocs prlnnupgtiles mc prscrvgtile mc o'cevirleecdcet ct pous ogrbcdcet
o'cescdhoc mcs nletrgietcs nleldiqucs mges ocsqucoocs sc trluvc o'cetrcprisc. Og Nlurs'gppuic mlen ini plur gpprnicr o'gntivit mc ^ICB sur ue nritrc lh`cntia 0 og sludissile pgr
o'Ctgt mc o'gntivit mcs lhoibgtiles spniaiqucs mc scrvincs puhoins. Ncs mcux grrts dgrqucet
uec vloutile mges o'gpprfcesile mc og eltile mc ^ICB 0 oc `ubc s'ietrcssc pous gux
nletrgietcs rsuotget mc og dissile m'ietrt bergo quc mcs oiditgtiles qu'coocs cebcemrcet
>=N@NC 79 dgi 799>, rcogtia og nldpgtihioit mu dlelploc plstgo hcobc qui iestituc ue mrlit cxnousia mc
rgdgssgbc mc trgesplrt ct mc mistrihutile gvcn oc trgit mc Xldc>3Eltles quc og prqugtile msibec og nldpcesgtile cetrc oc scrvinc rcetghoc ct oc scrvinc ele rcetghoc.>1N@NC 82 gvrio 799=, rcogtia uec cetrcprisc m'ocntrinit ecrogemgisc heainiget m'ue mrlit cxnousia.
-
7/23/2019 LA CONCEPTION EUROPEENNE DU SERVICE PUBLIC BOULEVERSE TELLE LA CONCEPTION FRANCAISE ?
14/24
plur og nlenurrcenc ct ncttc `urisprumcenc aut ritrc mges ocs grrts Mcutsnfc Zlst>2mc 8:::
ct ogrrt Zlstc itgoigec mc 8::7>6. Ncttc `urisprumcenc scst vuc rcealrnc pgr og plsitile
luvcrtc prisc rncddcet pgr oc `ubc nldduegutgirc o'bgrm mcs nldpcesgtiles plur nfgrbc
mc scrvinc puhoin gnnlrmcs ncrtgiecs cetrcpriscs pgr o'Ctgt. Oc prlhodc ctgit ce caact mc
sgvlir si ncs nldpcesgtiles slet qugoiaighocs m'gimcs puhoiqucs ct mlen slet sludiscs og
rbocdcetgtile mc o'genice grtinoc 62 mu ]NC>9. Og Nlur g rcemu ue grrt idplrtget ce 8::>,
ogrrt Gotdgrk ]rges=:, l cooc nleairdc qu'uec suhvcetile gnnlrmc plur nldpcescr uec
lhoibgtile mc scrvinc puhoin e'cst pgs uec gimc m'Ctgt. Og N@NC gvgit aix golrs = nlemitiles 0
o'cetrcprisc heainigirc mlit gvlir t nfgrbc mc o'cxnutile m'lhoibgtiles mc scrvinc puhoin
nogircdcet maieics ; ocs pgrgdtrcs sur og hgsc mcsqucos g t ngonuoc og nldpcesgtile
mlivcet gvlir t tghois mc dgeirc lh`cntivc ct trgespgrcetc ; og nldpcesgtile ec mlit pgs
mpgsscr nc qui cst encssgirc plur nluvrir ocs nlts ; oc eivcgu mc og nldpcesgtile mlit gvlir
t mtcrdiec sur og hgsc m'uec gegoysc mcs nlts qu'uec cetrcprisc dlyceec gurgit cu
supplrtcr. Ncttc sloutile g t prnisc pgr og N@NC mges sle grrt mu 8: elvcdhrc 8::>
BCDL, dgis nct grrt aixc uec oiditc 0 uec dcsurc tgtiquc mc aiegencdcet m'ue scrvinc
puhoin nlestituc uec gimc m'Ctgt ms olrs quc oc scrvinc puhoin cst alurei titrc brgtuit. Ncttc
plsitile sur ocs nldpcesgtiles plur nfgrbc mc scrvinc puhoin vg vritghocdcet mges oc sces
m'uec prisc ce nldptc pgr og N@NC mc og eltile mc scrvinc puhoin=7.
Mc dgeirc trs rncetc, ocs pluvlirs puhoins nldduegutgircs vlet pous olie quc og
sidpoc vlolet mc mleecr ue nletceu og eltile mc ^ICB. O'caalrt nldduegutgirc sc plrtc
bgocdcet sur og eluvcooc midcesile mleec gu ^ICB. Ncttc eltile e'g pous sidpocdcet uec
vlngtile nleldiquc, cooc pcut gvlir uec midcesile ploitiquc, imlolbiquc. N'cst o'gspcnt oc
pous elvgtcur mu mrlit nldduegutgirc 0 io s'gbit mc nlestruirc uec Imc nldduegutgirc mu
^ICB, m'ce agirc ue odcet mc nlfsile slnigoc nldduegutgirc o'iestgr mu scrvinc puhoin
og argegisc. Cst-nc golrs rcoocdcet og nlencptile curlpceec mu scrvinc puhoin quihluocvcrsc og nlencptile argegisc lu oievcrsc(, Gotdgrk ]rges=7Oc prlhodc mu aiegencdcet mu scrvinc puhoin agnc gu mrlit nldduegutgirc cst nldpocxc, G@MG 8::=, p.7:77 ; vlir gussi G@MG 8::=, p. 637
-
7/23/2019 LA CONCEPTION EUROPEENNE DU SERVICE PUBLIC BOULEVERSE TELLE LA CONCEPTION FRANCAISE ?
15/24
O'grt. 71 ]NC misplsc 0 cu bgrm og pognc qu'lnnupcet ocs ^ICB pgrdi ocs
vgocurs nldduecs mc o'Seile, giesi qu'gu roc qu'ios `lucet mges og prldltile
mc og nlfsile slnigoc ct tcrritlrigoc mc o'Seile, og Nldduegut ct scs Ctgts
dcdhrcs (...) vcioocet nc quc ncs scrvincs alentileecet sur og hgsc mc prienipcs
ct mges mcs nlemitiles qui ocur pcrdcttcet m'gnnldpoir ocur dissile .
M'gutrcs tcxtcs sc slet duotipois ct alet tgt mc og ddc visile, nlddc o'geecxc II
mu trgit mc Einc=8, qui nldplrtc uec mnogrgtile sur ocs ^ICB qui vlquc oc oice mu ^ICB
gvcn oc dlmoc slnigo curlpce ct iesistc sur oc roc mu scrvinc puhoin. Le mlit vlqucr
bgocdcet o'grtinoc >1 mc og Nfgrtc mcs mrlits alemgdcetgux mc o'Seile curlpceec (ienousc
mges oc trgit mc Einc) qui prlnogdc ue mrlit o'gnns gux ^ICB ce sluoibeget oc oice trlit mc
nc mrlit gvcn og nlfsile nleldiquc ct slnigoc mc o'Seile. Nct grtinoc >1 agit mc o'gnns gux
^ICB ue mrlit alemgdcetgo m'csscenc suh`cntivc ; ce ddc tcdps quc oc ^ICB gnquicrt
aiegocdcet uec midcesile lh`cntivc nlddc iestrudcet mc nlfsile slnigoc.
Mges oc trgit mc Oishleec=>, io y g pousicurs nflscs. O'grt. 7= mu ]rgit sur oc
alentileecdcet mc o'Seile curlpceec (]rgit NC dlmiai pgr Oishleec) rcprcem o'grt. 71
]NC ct misplsc 0 cu bgrm og pognc qu'lnnupcet ocs ^ICB pgrdi ocs vgocurs nldduecs mc
o'Seile giesi qu'gu roc qu'ios `lucet mges og prldltile mc og nlfsile slnigoc ct tcrritlrigoc
mc o'Seile, o'Seile ct scs Ctgts dcdhrcs (...) vcioocet nc quc ncs scrvincs alentileecet sur og
hgsc mcs prienipcs ct mges ocs nlemitiles, eltgddcet nleldiqucs ct aiegenircs, qui ocur
pcrdcttcet m'gnnldpoir ocur dissile (...) . Zgrcioocdcet, oc prltlnloc e 9 sur ocs scrvincs
m'ietrt bergo, mlet o'grtinoc 7cr plrtc sur og pognc mcs ^ICB ct prnisc eltgddcet ocs
vgocurs nldduecs mc o'ueile nlencreget ocs ^ICB.
Ncs tcxtcs let tlus ue pliet nlddue 0 agirc mu ^ICB ue agntcur mc nlfsile slnigocct tcrritlrigoc oiestgr mu scrvinc puhoin og argegisc, le vlir nldhice og nlencptile
curlpceec mc mpgrt cooc-ddc tgit hluocvcrs pgr ocs nlencptiles egtilegocs mcs scrvincs
puhoins mcs Ctgt dcdhrcs ct ce pgrtinuoicr mc ncooc oCtgt argegis.
8) oc mpgsscdcet geelen mc og eltile mc ^ICB
=8sibe ce mncdhrc 8:::=>cetr ce vibucur ce mncdhrc 8::9
-
7/23/2019 LA CONCEPTION EUROPEENNE DU SERVICE PUBLIC BOULEVERSE TELLE LA CONCEPTION FRANCAISE ?
16/24
Le rcdgrqucrg quc, gu aio mu tcdps, og Nlddissile g scdho vluolir mpgsscr og eltile mc
^ICB ct o'cebolhcr mges mcs ngtblrics pous ogrbcs. Cooc g giesi mbgb og eltile mc ^IB
(scrvinc m'ietrt bergo). Mcux nlddueingtiles slet ietrcssgetcs 0 ncooc mu 77 scptcdhrc
7991 sur ocs scrvincs m'ietrt bergo ce Curlpc, ct ncooc mu 8: scptcdhrc 8::: sur oc ddc
tfdc. Mges ncs tcxtcs, og Nlddissile tcetc mc mistiebucr ocs scrvincs m'ietrt bergo (^IB)
qui rcbrlupcet tlutcs ocs gntivits mc scrvinc dgrnfgem lu ele, mcs ^ICB qui slet mcs
gntivits mc scrvincs dgrnfgems sludis mcs lhoibgtiles. Zgr gioocurs ncttc plsitile cst
nleairdc pgr oc Oivrc vcrt mc og Nlddissile sur ocs ^ICB ce mgtc mu 87 dgi 8::> (oc oivrc
vcrt rcticet quc o'cxprcssile mc scrvinc puhoin pcut gvlir miaarcetcs sibeiaingtiles ct trc giesi
slurnc mc nleausile ; scuoc o'lhoibgtile mc scrvinc puhoin cst vlquc). Ncttc eltile mc ^IB
t mvcolppc pgr oc oivrc hogen sur ocs scrvincs m'ietrt bergo mc 8::=, suivic muec
nlddueingtile mc og Nlddissile sur ocs scrvincs slnigux m'ietrt bergo mu 81 gvrio 8::1,
ct mcreircdcet uec nlddueingtile mu 8: elvcdhrc 8::2, sur ocs scrvincs m'ietrt bergo, y
nldpris ocs scrvincs slnigux m'ietrt bergo.
Mc ncttc oittrgturc, io rcsslrt mcs mistientiles qui nlddcencet sc mcssiecr. Oc ^IB rcbrlupc
giesi pousicurs ngtblrics 0
Oc ^ICB cst ue scrvinc dgrnfgem. Zlur ncs ^ICB s'gppoiqucet ocs rbocs mc ognlenurrcenc ct s'gppoiqucet ncrtgiecs lhoibgtiles, nlddc ncooc mc spgrgtile mcs
alentiles mc rbocdcetgtile lu mc rbuogtile mcs alentiles mc bcstile, ct nlddc ncooc
mc scrvinc ueivcrsco. Zlur ncttc mcreirc, og nlddueingtile mc 8::: agit uec syetfsc.
Ocs lhoibgtiles mc scrvinc ueivcrsco slet mcs lhoibgtiles dieidgocs (prcstgtile
dieidud plur ocs usgbcrs) qui let uec nldplsgetc tcrritlrigoc 0 io mlit trc gssur sur
o'cescdhoc mu tcrritlirc mc o'Ctgt y nldpris mges ocs rbiles ocs pous rcnuocs (n'cst og
midcesile tcrritlrigoc mu scrvinc ueivcrsco) ; oc scrvinc mlit trc gssur bgocdcet mgesmcs nlemitiles aiegenircs ghlrmghocs.
Ocs scrvincs ele nleldiqucs mlet og ngrgntristiquc cst mc nlestitucr mcs scrvincsele sludis gu mrlit mc og nlenurrcenc. M` og `urisprumcenc mc og N@NC gvgit cxnou
o'gppoingtile mu mrlit mc og nlenurrcenc ncrtgies scrvincs qui ec slet pgs mcs
cetrcpriscs gu sces mu mrlit nldduegutgirc, ncst mirc e'cxcrncet pgs uec gntivit
nleldiquc 0 n'cst giesi quc ocs gntivits purcdcet slnigocs nlddc ocs rbidcs mc
-
7/23/2019 LA CONCEPTION EUROPEENNE DU SERVICE PUBLIC BOULEVERSE TELLE LA CONCEPTION FRANCAISE ?
17/24
hgsc mc og snurit slnigoc argegisc ec slet pgs nlencrecs==; ce rcvgenfc, si o'gntivit
e'cst pgs purcdcet slnigoc, le prsudc qu'cooc cst nleldiquc nlddc ue rbidc
argegis nldpodcetgirc m'gssurgencs vicioocsscs=3. Ocs pluvlirs puhoins fsitcet
melddcr ncs scrvincs ele nleldiqucs 0 og mircntivc scrvinc mu 78 mncdhrc 8::1=1
pgroc mc ^IBEC (scrvincs m'ietrt bergo ele nleldiqucs plur cxnourc ncs ^IBEC
mu nfgdp m'gppoingtile mc og eluvcooc mircntivc). Wuget gu prltlnloc sur ocs ^IB
geecx gu trgit mc Oishleec, io nlesgnrc og eltile mc ^ECIB (scrvincs ele
nleldiqucs m'ietrt bergo) ; grt. 8 0 ocs misplsitiles mcs trgits ec plrtcet ce
gunuec dgeirc gttcietc og nldptcenc mcs Ctgts rcogtivc og alureiturc, og disc
ce scrvinc ct o'lrbgeisgtile mc ^ECIB .
Ocs scrvincs slnigux m'ietrt bergo (^^IB)0 n'cst uec ngtblric eluvcooc ietrlmuitcpgr og Nlddissile=2. Og nlddueingtile magut mc ocs maieir, elenc mcs lh`cntias 0
io s'gbit mc scrvincs og pcrsleec, nleus plur rplemrc gux hcslies vitgux mc
o'flddc ce pgrtinuoicr ncux mcs usgbcrs ce situgtile vuoerghoc. Ios `lucet ue roc
mc prvcetile ct mc nlfsile slnigoc (...), ios slet bergocdcet alems sur oc prienipc
mc sloimgrit ct mpcemcet alrtcdcet mc aiegencdcets puhoins... .
Ncs ^^IB gppcoocet uec rcdgrquc 0 Nc qui cst rcdgrqughoc nc slet ocs odcets
m'imcetiaingtile utioiss pgr og Nlddissile 0 nlfsile slnigoc, sloimgrit... Nc slet mcs eltiles
nleeltgtile trs slnigoc ct trs prlnfcs mc og pfiolslpfic mc Mubuit qugem io vlquc og
eltile mc scrvinc puhoin. Oc ^^IB cst mlen aiegocdcet trs prlnfc mc o'imc mc scrvinc puhoin
og argegisc. Ncttc vloutile curlpceec vcrs uec nlesnrgtile m'uec eltile mc ^IB alrtc
imcetiaingtile dgtricooc g nlemuit ncrtgies gutcurs prlplscr mc rcelencr o'cxprcssile
scrvinc puhoin ct nlesgnrcr mslrdgis ncooc mc ^IB=6. Ncttc prlplsitile rcstc ncpcemget trs
nletrlvcrsc 0 dgobr ocs rgpprlnfcdcets ct ocs caalrts mc og Nlddissile plur mleecr uenletceu (slnigo ct dlies idpgntget) ncttc eltile mc ^IB, scrvinc puhoin ct ^IB mcdcurcet
mcs eltiles miaarcetcs, ec scrgit-nc pgr ocur fistlirc ct ocur pognc rcspcntivc=9. Giesi mlen olie
mgvlir hluocvcrs ocs alemgdcetgux mc og nlencptile argegisc mc scrvinc puhoin, ncst oimc
==N@NC 72 avr. 799>, Zlunct=3N@NC 71 elv. 7993, Amrgtile argegisc mcs slnits m'gssurgencs=1 eluvcooc mircntivc Hlokcestcie=2 Nlddueingtile mc og Nlddissile sur ocs scrvincs slnigux m'ietrt bergo mu 81 gvrio 8::1, +
nlddueingtile 8: elv. 8::2, sur ocs scrvincs m'ietrt bergo, y nldpris ocs scrvincs slnigux m'ietrt
bergo=6vlir og trihuec mc M. ]runfct, G@MG 8::6, p. 33>=9na og rplesc mc B. Dgrnlu, Dgietceir o'cxprcssile ct og eltile mc scrvinc puhoin , G@MG 8::6, p. 6>>
-
7/23/2019 LA CONCEPTION EUROPEENNE DU SERVICE PUBLIC BOULEVERSE TELLE LA CONCEPTION FRANCAISE ?
18/24
ddc mc scrvinc puhoin curlpceec qui g vlou, dut, scst gmgptc. OCurlpc g tlu`lurs
vluou agirc egitrc nfcz scs nitlyces ue scetidcet mgppgrtcegenc oSeile ct g uec mcstie
nldduec, ct ncttc vloutile mc og eltile curlpceec mc scrvinc puhoin ec elus scdhoc pgs
trgebrc ncttc vcooit. Alrnc cst mc nlestgt quc oc mrlit mc oueile ct scs `ubcs let lpt
plur uec slnigoisgtile pous gnnruc mc og eltile mc scrvinc puhoin. Oietcrgntile mcs nlencpts
gurg ue caact rcviviaiget sur og eltile argegisc.
H. Se rg`ustcdcet mc og eltile scrvinc puhoin og argegisc gu prix mc ralrdcssibeiaingtivcs
Io y g ue caalrt mc rgpprlnfcdcet vis--vis mu mrlit nldduegutgirc, qui cst ienletcstghoc.
7) ue caalrt mc rgpprlnfcdcet gu prix mue hluocvcrscdcetnlesimrghoc
M'ghlrm, og ploitiquc obisogtivc mc rbuogtile mcs brgems scrvincs egtilegux mc rscgux
s'iespirc trs rsloudcet mcs cxibcencs curlpceecs rcogtivcs gu ^ICB (rarcenc ini gux olis
mu 81 `uiooct 7991 mc rbocdcetgtile mcs nlddueingtiles, mu 7> avricr 7992 plrtget nrgtile
mc o'tghoisscdcet puhoin Xscgu acrr mc Argenc ce vuc mu rceluvcgu mu trgesplrt acrrlvigirc,
mu 7: avricr 8::: rcogtivc og dlmcreisgtile ct gu mvcolppcdcet mu scrvinc puhoin mc
o'ocntrinit). Ncs olis ralrdcet, ce caact, oc scrvinc puhoin mges qugtrc mircntiles 0
rcdisc ce ngusc mcs dlelplocs, sludissile mcs gntivits mc scrvinc puhoin gux rbocs mc og nlenurrcenc, spgrgtile cetrc ieargstrunturcs ct bcstile mu scrvinc, iestitutile m'ue rbuogtcur iempcemget.
Zlur sidpoiaicr coocs ietrlmuiscet gussi ce mrlit argegis oc nlencpt mc scrvinc ueivcrsco.
Le pcut vlqucr og oli mu 81 `uiooct 7991 qui maieit oc scrvinc ueivcrsco mcs
tonlddueingtiles qui nldprcem 0 uec laarc mc scrvinc prix ghlrmghoc, mcs scrvincs
m'gppcos mcs eudrls m'urbcenc, o'mitile m'ue geeugirc ueivcrsco, o'iestgoogtile mc puhoipflecs
sur oc mldgiec puhoin3:37. Le pcut vlqucr bgocdcet og oli mu > `gevicr 8::> sur og
3: vlir bgocdcet og oli mu >7 mncdhrc 8::> rcogtivc gux lhoibgtiles mc scrvinc puhoin mcstonlddueingtiles ct Argenc ]onld dgis gussi 0 oli mu 87 `uie 8::= plur og nleaigenc mges
-
7/23/2019 LA CONCEPTION EUROPEENNE DU SERVICE PUBLIC BOULEVERSE TELLE LA CONCEPTION FRANCAISE ?
19/24
oihrgoisgtile mu scntcur bgzicr qui g trgespls og mircntivc bgz mu 88 `uie 7996 (bgocdcet 0 og
oli mu 9 glt 8::= rcogtivc gu scrvinc puhoin mc o'ocntrinit ct mu bgz ct gux cetrcpriscs
ocntriqucs ct bgzircs). Ncttc oli agit uec idplrtgetc rarcenc og eltile mc scrvinc ueivcrsco
dgis gussi, nc qui scdhoc eluvcgu mges ue tcxtc mc trgesplsitile m'uec mircntivc, mc scrvinc
puhoin. Oc obisogtcur agit vloucr ocs lhoibgtiles trgmitileecoocs mc scrvinc puhoin ce g`lutget
mc eluvcoocs olis iespircs mu mrlit nldduegutgirc, nlddc og snurit lu og prltcntile mc
o'cevirleecdcet.
Le pcut ceaie vlqucr og oli mu 8: dgi 8::3 rcogtivc og rbuogtile mcs gntivits plstgocs.
Ncttc oli maieit oc scrvinc ueivcrsco plstgo ; cooc bgrgetit og dissile mc scrvinc ueivcrsco
nleaic og Zlstc mges ue nletcxtc m'luvcrturc prlbrcssivc og nlenurrcenc38. G nct caact, cooc
prvlygit 0 uec gutlrit iempcemgetc mc rbuogtile (GXNCZ 0 gutlrit mc rbuogtile mcs
nlddueingtiles ocntrleiqucs ct mcs plstcs), ue rbidc m'gutlrisgtile plur ocs scrvincs
m'cevlis mc nlrrcsplemgenc rgoiss pgr ocs nlenurrcets mc Og Zlstc, lu hice pgr ncooc-ni
olrsqu'cooc laarc m'gutrcs prcstgtiles quc ncoocs qui rcovcet mc scs lhoibgtiles mc scrvinc
ueivcrsco ; cooc nleairdgit bgocdcet, Og plstc, nlddc scuo prcstgtgirc mu scrvinc ueivcrsco,
qui nletieugit golrs mc heainicr m'ue scntcur rscrv. Og >dc mircntivc plstgoc qui g t
gmlptc oc >7 `gevicr 8::6 g t trgesplsc pgr og oli mu 9 avricr 8:7: qui, ce mcflrs mc og
trgesalrdgtile mu stgtut mc Og plstc (ele idplsc pgr og mircntivc), prvlit oluvcrturc tltgoc
mc sle gntivit og nlenurrcenc. Ncttc oli mc 8:7: nleairdc ocs dissiles mc scrvinc ueivcrsco
mc Og Zlstc (trgesalrdc ce slnit mlet oc ngpitgo cst cetircdcet mtceu pgr oCtgtct qui scrg
scole ocs dlts mu dieistrc Nfristige Cstrlsi idprivgtisghoc (sin)) qui slet ietbrcs mges ocs
dissiles mc scrvinc puhoin ct mietrtbergo gssurc pgr og slnit.
Zgr gioocurs, ocs pluvlirs puhoins scdhocet mcpuis qucoqucs geecs vluolir rcncetrcr og
eltile mc scrvinc puhoin 0 ncttc mcreirc cst mgvgetgbc vgolrisc ele nlddc ue iestrudcet mcploitiquc nleldiquc (le og m` vu, n'cst og tflric mu ^ZIN) dgis pous nlddc ue
iestrudcet mc nlfsile slnigoc, n'cst ce qucoquc slrtc ue ncrtgie rctlur o'imc mubuistc. Ncttc
vlolet cst trs dgrquc mges ocs olis rncetcs sur o'gdegbcdcet mu tcrritlirc qui alet
o'nleldic eudriquc ct oli mu 9 `uiooct 8::= rcogtivc gux nlddueingtiles ocntrleiqucs ct gux scrvincsmc nlddueingtile gumilvisucooc
37vlir ue nlddcetgirc mc ncs mcreircs olis 0 O. Xgpp, oc mrlit mcs nlddueingtiles cetrc rbocdcetgtile ct
rbuogtile, G@MG 8::=, p. 8:=238 ^. Xlmribucs ct A. Agbcs, Og oli mu 8: dgi 8::3 0 og eluvcooc rbuogtile mcs gntivits plstgocs , G@MG8::3, p. 7691
-
7/23/2019 LA CONCEPTION EUROPEENNE DU SERVICE PUBLIC BOULEVERSE TELLE LA CONCEPTION FRANCAISE ?
20/24
rarcenc cxpoinitcdcet o'imc mc scrvinc puhoin, agntcur mc nlfsile slnigoc3>, le vlit hice
ini quc ocs ralrdcs tcemcet vcrs ue rgpprlnfcdcet mcs nlencpts curlpces.
Cooc cst bgocdcet pcrncptihoc mges og mcreirc oli mu 8> avricr 8::3 sur oc
mvcolppcdcet mcs tcrritlircs rurgux3=. Ncttc oli agit ue vritghoc rctlur o'imc myegdiquc
mc scrvinc puhoin qui cst nleuc nlddc o'iestrudcet encssgirc ct iemispcesghoc mc og
ploitiquc mc outtc nletrc og mscrtiaingtile mc ncrtgiecs zlecs rurgocs 33. Og macesc mc og
rurgoit cst prlalemdcet oic o'imc mc scrvinc puhoin. Og oli visc ce caact ce prcdicr oicu
dgietceir og prscenc mcs scrvincs puhoins mges ocs zlecs pcu mcescs (lrbgeisgtile tcrritlrigoc
mcs scrvincs puhoins, prscenc plstgoc tcrritlrigoc), cooc visc cesuitc og nrgtile mc scrvincs
encssgircs og sgtisagntile mcs hcslies mc og plpuogtile ce dioicu rurgo (gvcn ue roc pivlt
ocur tget rcnleeu). Oc `ubc g mgioocurs mvcolpp uec cxncptile slnigoc gu mrlit mc og
nlddgemc puhoiquc. Mges ue gvis mc 8::>, Alemgtile @cge Dluoie31, oc Nlescio mCtgt g
nlesimr quc og Alemgtile pluvgit sc vlir nleaicr mivcrscs prcstgtiles m'gntile slnigoc ce
mcflrs m'ue dgrnf puhoin lu mobgtile (ocs nletrgts nlenous gvcn mcs lprgtcurs alureissget
uec prcstgtile ele nleldiquc ec slet pgs mcs dgrnfs puhoins). Mges ue grrt mc 8::2 32, io
`ubc (cetrc gutrcs ngr nct grrt gvgit nldplrt pousicurs gspcnts tlunfget o'ietcrvcetileeisdc
olngo) qu'uec nloocntivit pcut ec pgs pgsscr ue dgrnf puhoin olrsquc, cu bgrm og egturc
mc o'gntivit ce ngusc ct gux nlemitiles pgrtinuoircs mges ocsqucoocs io o'cxcrnc, oc ticrs guquco
coocs s'gmrcsscet ec sgurgit trc nlesimr nlddc ue lprgtcur sur ue dgrnf nlenurrcetico
. Ce agit ncttc `urisprumcenc mlit trc disc ce pgrgoooc gvcn og `urisprumcenc mc og N@NC qui
cxnout o'gppoingtile mcs rbocs mc nlenurrcenc qugem o'lprgtcur e'cxcrnc pgs uec gntivit
nleldiquc, ct e'cst pgs uec cetrcprisc gu sces mu mrlit nldduegutgirc36.
8) Nlencptile curlpceec ct nlencptile argegisc mu scrvinc puhoin 0 syetfsc muenfgebc nlestruntia
3>na ocs olis mu = `uie7993 m'lricetgtile plur o'gdegbcdcet ct oc mvcolppcdcet mu tcrritlirc ; oli mu 83`uie 7999 m'lricetgtile pluro'gdegbcdcet ct oc mvcolppcdcet murghoc mu tcrritlirc
3= Oli mu 83 avricr 8::3 rcogtivc gu mvcolppcdcet mcs tcrritlircs rurgux, v. Mlssicr spnigo Ocmvcolppcdcet mcs tcrritlircs rurgux , G@MG 8::3, p. 7811 ct s.
33Bioocs BSBOICODI, Zrlacsscur o'ueivcrsit Zgris-II31
NC Gvis 8> lnt. 8::>, Alemgtile @cge Dluoie32NC 1 gvrio 8::2, Gix-ce-Zrlvcenc36N@NC 799>, Zlunct
-
7/23/2019 LA CONCEPTION EUROPEENNE DU SERVICE PUBLIC BOULEVERSE TELLE LA CONCEPTION FRANCAISE ?
21/24
Di aibuc di rgisie, tco pcu rsud eltrc raocxile og aie mc nc trgvgio. Ce caact og
qucstile mc sgvlir si og nlencptile curlpceec hluocvcrscr og nlencptile argegisc, Io cst
elus t miaainioc mc rplemrc tlut agit, og dgtirc tget cenlrc trs dluvgetc. Ncrtgies
gutcurs mc mrlit mc oueile curlpceec e'fsitcet pgs gegoyscr oc mrlit suprgegtilego nlddc
ue agntcur mc rceluvcgu ct mc rcvgolrisgtile mc og tflric mu scrvinc puhoin qui slet gsscz
prlnfcs mcs brgemcs olis mu scrvinc puhoin, og midcesile mslrdgis slnigoc mc og eltile mc
^ICB le og nlestgt e'cst pgs si olibec mc o'imc mc scrvinc puhoin og argegisc. Zlur eltrc
pgrt le gaairdcrg quc oc scrvinc puhoin og argegisc g t nldpotcdcet nfgdhluo pcut-trc
pgs mges tlut scs alemgdcetgux, dgis nc nfgdhluocdcet ec euoocdcet pgs eugencr. Io y g
nogircdcet ue nfgebcdcet mc dcetgoit nfcz ocs mnimcurs ploitiqucs nletrc oc dgietice mu
scrvinc puhoin og argegisc tcooc quio g olebtcdps t ce Argenc. Ce rgoit le sgpcrlit
quio y g cu ue nfgebc cetrc ocs mcux nlencptiles. ^i og eltile mc scrvinc puhoin og argegisc
mc tlutc vimcenc t hrgeo pgr ocs cxibcencs mu mrlit mc og nlenurrcenc ct mc oihcrt
miemustric ct mc nlddcrnc curlpceecs, mges oc ddc tcdps, og nlencptile curlpceec g
suhit mc pocie aluct og rgoit fistlriquc mu scrvinc puhoin egtilego, mc slrtc quc cooc-ddc
t hluocvcrscr ct dut gu nletgnt mc alrtcs gspirgtiles egtilegocs. Og eltile mc scrvinc
puhoin argegisc, gprs gvlir rcnfcrnf scnlurs ct prltcntile, gppcoget og mlntriec mcs
ieelvgtiles ietcoocntucoocs `uminicuscs agisget ai mu dluvcdcet eloihrgo qui cetrgiec ocs
oitcs ploitiqucs, scdhoc ce survivgenc. Og mlntriec mc mrlit gmdieistrgtia cst cenlrc pgrtgbc
ct nirnlespcntc. Ncrtgies rcstcet pcrpocxcs ce pgrtinuoicr quget og plrtc mc ncttc eltile mc
scrvinc ueivcrsco 0 io s'gbirgit mgvgetgbc m'ue scrvinc dieidud, m'ue scrvinc gu rghgis ct nc
dldcet o, rgmingocdcet ienldpgtihoc gvcn ocs cxibcencs argegiscs mu scrvinc puhoin. Dgis
m'gutrcs gutcurs slet dlies rgmingux39, Dgrtiec Oldhgrm vlquc prlpls mu scrvinc
ueivcrsco ue nlencpt og alis pous mcesc ct dlies tcemu quc oc scrvinc puhoin. Io y g mlen
pognc plur ue ogrbc mhgt.Elus gvles murget els trgvgux mdletr quc oueile curlpceecetgit aiegocdcet pgs gussi ietrgesibcgetc quc ncog ct qucooc g vlou. Ce agit rgrcdcet elus
egvles vu ocs mnimcurs curlpces mges uec tcooc plsturc miemnisile. Gu rcbgrm mc
ocxpricenc mcs 8: mcreircs geecs le pcut mirc quio scst gbit mc agirc dcrbcr uec
nlencptile curlpceec dlyceec mu scrvinc puhoin. Le g hice sceti ogppco uec ncrtgiec
nlevcrbcenc cetrc ocs ietrts egtilegux ct mc oueile. Dgis gu alem, nlddc oc rgpplrtc
Dinfco Fussle () oietcrscntile mc onleldiquc ct mu slnigo. Io ecxistc pgs mc dlmoc
39 Qlir ce nc sces og plsitile mc D. Oldhgrm mges ^crvinc puhoin ct scrvinc ueivcrsco lu og mluhocienlesistgenc , Dogebcs H. @cgeecgum, Mgoolz 8::8, p. 3:9
-
7/23/2019 LA CONCEPTION EUROPEENNE DU SERVICE PUBLIC BOULEVERSE TELLE LA CONCEPTION FRANCAISE ?
22/24
tghoi mc scrvinc puhoin vcrs ocquco io agumrgit tcemrc. Ocxpricenc og pous gvgenc, ncooc mu
Xlygudc-Sei (og pous prlnfc mcs nlencptiles curlpceecs)ec oivrc pgs ue hioge nlevgienget
ct sluoibec poutt og siduotgeit cetrc privgtisgtiles ct dletc mcs iebgoits slnigocs ct
pcrtcs mc nlfsiles. Ct ogutcur mc plursuivrc, plur rcprcemrc uec alrduoc nitc pgr oc
Nlescio mCtgt, og qucstile-no mu scrvinc puhoin sc rgdec pcut-trc (scuocdcet) ncooc-ni 0
quc vcut og slnit < 1:.
1:Dinfco Fussle ^CXQINC^ ZSHOIN^ C] CSXLZC 0 WSC NFLI^IX < Dinfco Fussle
-
7/23/2019 LA CONCEPTION EUROPEENNE DU SERVICE PUBLIC BOULEVERSE TELLE LA CONCEPTION FRANCAISE ?
23/24
OIEL]]C, M, Cxistc-t-io ue prienipc bergo mu mrlit mc og oihrc nlenurrcenc < ,G@MG, 8::3, p.73=9.
M.]XSNFC], rcelencr ocxprcssile scrvinc puhoin D.OLDHGXM dlts ct vgocurs mu scrvinc puhoin ,G@MG, 8::6, p.7883 OLDHGXM D, prlpls mc og oihcrt mc nlenurrcenc cetrc lprgtcurs puhoins lprgtcurs privs ,
799=, p. 71>.
E.^umrcs oc mrlit gmdieistrgtia argeis ct oc trgit mc Oishleec MG, 8::6 KGXZCE^FIA D. vcrs uec maieitile nldduegutgirc mu scrvinc puhoin , XAMG, 8::6 EINIE^KI , Ocs vloutiles mu mrlit gmdieistrgtia mc og nlenurrcenc ,G@MG, 8::=, p.237. EINIE^KI, ^,Mrlit puhoin mc og nlenurrcenc, Zgris, OBM@, 8::3, 8>: p. ]FICAAXY Z, Ocs scrvincs slnigux mietrt bergo slet-ios mcs cetrcpriscs < , G@MG, 9 `uiooct
8::2, p. 7>>7.
HGPCV D, Oc mrlit puhoin mc og nlenurrcenc ,XAMG, 7996, p. 267. HGPCV D, Xbocs mc nlenurrcenc gppoinghocs gu scntcur puhoin ,Curlpc ]rgit, agsn. e 73::. NFXL] @.-Y. Eluvcoocs lhscrvgtiles sur og rbuogtile pgr oc Nlescio mCtgt mc ognlenurrcenc
cetrc pcrsleecs puhoiqucs ct pcrsleecs privcs , ieDogebcs Argenk DLMCXEC, Zgris, Mgoolz,
8::=, p. 62.
NOGDLSX B, Xctlur sur og oihrc ct bgoc nlenurrcenc cetrc lprgtcur puhoin ct lprgtcur priv ,XON, 8::3, e =, p. =:.
NOGDLSX, B,Ietrt bergo ct nlenurrcenc, cssgi sur og prceeit mu mrlit puhoin ce nleldic mcdgrnf, Zgris, Mgoolz, Eluvcooc hihoiltfquc mc tfscs, 8::1, 7:== p.
MCOGNLSX C, Og nlenurrcenc mcs pcrsleecs puhoiqucs gux cetrcpriscs privcs , 7992, p. 7::2. MC^]LSX^, ,Og sludissile mcs pcrsleecs puhoiqucs gu mrlit ietcrec mc og nlenurrcenc, Zgris,
Oitcn, 8:::, 362 p.
MC^]LSX^ ^. ct NOGDLSX B., Nloocntivits tcrritlrigocs ct mrlit mc og nlenurrcenc ,@.-No.Nloocntivits tcrritlrigocs, agsn. e 28=.
MSDLE] B, Gppoingtile mu mrlit mc og nlenurrcenc gux gntivits puhoiqucs ,@.-No. gmd.,agsn. e898.
CNKCX] B, Obgoit mc nlenurrcenc cetrc lprgtcurs puhoins ct privs sur oc dgrnf ,ieOihcrGdinlrud @cge RGOIEC, Zgris, Mgoolz, 8::8, p. 8:2.
AGX@G], B,Zlur ue mrlit nleldiquc, Zgris, ZSA, Ocs vlics mu mrlit, 8::=, 799 p. AXI^LE-XLNFC D.-G, OCtgt, oc dgrnf ct ocs prienipcs mu mrlit ietcrec ct cxtcrec mc og
nlenurrcenc,OZG, 72 dgi 7993, e 39.
BSCM@, G,Zrgtiquc mu mrlit mc og nlenurrcenc egtilego ct nldduegutgirc , Zgris, Oitcn,8:::, 82: p.
IML] O, Og oihcrt mc nlenurrcenc ce Argenc ,OZG, 8> dgrs 8:::, e 39, p. =.
Iemingtiles hihoilbrgpfiqucs
-
7/23/2019 LA CONCEPTION EUROPEENNE DU SERVICE PUBLIC BOULEVERSE TELLE LA CONCEPTION FRANCAISE ?
24/24
KLQGX X, Mrlit nldduegutgirc ct scrvinc puhoin 0 csprit mlrtflmlxic lu pcescognisc < ,X]Mcur., gvr.-`uie, 7991, p. 8=8.
Qge Dicrt K, ^crvincs puhoins 0 uec gpprlnfc prgbdgtiquc ct prlbrcssivc , Xcvuc mcs GaagircsCurlpceecs, e8, 799=.
^tlaags N, ^crvincspuhoins, qucstile mgvceir, Lmioc @gnlh/Og Mlnudcetgtile argegisc, 7991. Ngrtcoicr O., Alureicr @., Dleeicr O. Zloitiquc nleldiquc ct rgisle nldduegutgirc , Nritiquc mc
og rgisle nldduegutgirc, Cnlelding 7991.
^crvinc puhoin, scrvincs puhoins 0 mnoie lu rceluvcgu, Ctumcs ct mlnudcets mu Nlescio mCtgt e=1, OgMlnudcetgtile argegisc, gvrio 7993.
Mchec D. ct Xgyduemic L., Mu scrvinc mietrt nleldiquc bergo gu scrvinc ueivcrsco 0qucos scrvincs puhoins plur oc Dgrnfc ueiquc , Zrlhodcs nleldiqucs e8=67, 2 glt 7991.
Hlitcux D, Nlenurrcenc, rbuogtile, scrvinc puhoin. Qgrigtiles gutlur mu ngs mc oocntrinit,Auturihocs e8:3, `gevicr 7991.
Ocarcsec A, Zrivgtisgtile ct gnnrlisscdcet mcs iebgoits,Nfrleiquc Ietcregtilegoc mc oIXC^ e>>,dgrs 7993.
Zlur uec nitlyceect curlpceec0 qucos scrvincs puhoins