kakaile kakailepng.athabascau.ca/docs/ppp13.pdfto rapael torapael u kabage iangim, pi to kurn to kas...

37

Upload: others

Post on 09-Jan-2020

2 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: KAKAILE KAKAILEpng.athabascau.ca/docs/ppp13.pdfTO RAPAEL ToRapael u kabage iangim, Pi to kurn to kas mamaro Malaguna. Duve ra vavina ba na taulai u? Avaular u i matana Tungak ra ika
Page 2: KAKAILE KAKAILEpng.athabascau.ca/docs/ppp13.pdfTO RAPAEL ToRapael u kabage iangim, Pi to kurn to kas mamaro Malaguna. Duve ra vavina ba na taulai u? Avaular u i matana Tungak ra ika

KAKAILE KAKAILE

T O L A l S O N G S

COLLECTED AND TRANSLATED BY

M U R R A Y R U S S E L L

P A P U A P O C K E T P 0 E T S , / r

PORT MORESBY 1969

Page 3: KAKAILE KAKAILEpng.athabascau.ca/docs/ppp13.pdfTO RAPAEL ToRapael u kabage iangim, Pi to kurn to kas mamaro Malaguna. Duve ra vavina ba na taulai u? Avaular u i matana Tungak ra ika

Cover Design by Georgino Beier

Page 4: KAKAILE KAKAILEpng.athabascau.ca/docs/ppp13.pdfTO RAPAEL ToRapael u kabage iangim, Pi to kurn to kas mamaro Malaguna. Duve ra vavina ba na taulai u? Avaular u i matana Tungak ra ika

K A K A I L E K A K A I L E

4 drawings by children of the Lunga Lunga

Primary T . School

Page 5: KAKAILE KAKAILEpng.athabascau.ca/docs/ppp13.pdfTO RAPAEL ToRapael u kabage iangim, Pi to kurn to kas mamaro Malaguna. Duve ra vavina ba na taulai u? Avaular u i matana Tungak ra ika

TO RAPAEL

ToRapael u kabage iangim,

P i to kurn to kas mamaro Malaguna.

Duve ra vavina ba na taulai u ?

Avaular u i matana Tungak ra ika matam.

ToRapael, you mentioned your name

In order to attract a nice girl from Malaguna.

What girl would marry you?

You tell lies and your eyes are l ike those o f a Tungak woman.

Page 6: KAKAILE KAKAILEpng.athabascau.ca/docs/ppp13.pdfTO RAPAEL ToRapael u kabage iangim, Pi to kurn to kas mamaro Malaguna. Duve ra vavina ba na taulai u? Avaular u i matana Tungak ra ika

8 - Vd U -LUX U / N4- TAN- @ 7wrrlG -Ha 4.9 #/Un Me- 78H.

Page 7: KAKAILE KAKAILEpng.athabascau.ca/docs/ppp13.pdfTO RAPAEL ToRapael u kabage iangim, Pi to kurn to kas mamaro Malaguna. Duve ra vavina ba na taulai u? Avaular u i matana Tungak ra ika

AURA PEO N A PALATIN

Aura peo na palatin

Mabaro ra nambo t i r i .

Pamur la ngo ma go i kam

P i ta ura ma1 na cowboy.

Ma lua u ga tar lapun,

Ma gori u gara mulai;

A varkukut na squarecut,

A minat no kutuiamur.

Two empty tins

From (Tavui Village) Number Three.

You never stop coming and going

To buy cowboy laplap.

A t first you were old

But today you are young again;

A square-cut haircut.

Death w i l l separate you.

2 empty tins = 2 old women

cowboy laplap = gaudy material

Page 8: KAKAILE KAKAILEpng.athabascau.ca/docs/ppp13.pdfTO RAPAEL ToRapael u kabage iangim, Pi to kurn to kas mamaro Malaguna. Duve ra vavina ba na taulai u? Avaular u i matana Tungak ra ika

J~ - :fi-fiJ-~- -- - J - -3 GO 1 - 1 K R - 4,

~ ~ .-

TA U - RA- MAL Nfi C O W - S O Y .

- ~ 1 4 - J f - . . J . f U GA- MuA - 41.

iy A V 4 R - Kt4 - KuT N.4 SQUARE C U T .

Page 9: KAKAILE KAKAILEpng.athabascau.ca/docs/ppp13.pdfTO RAPAEL ToRapael u kabage iangim, Pi to kurn to kas mamaro Malaguna. Duve ra vavina ba na taulai u? Avaular u i matana Tungak ra ika

TlKAN NA KATU

Tikan na katu ma tikai na kuka

Di ga valar ra vinarubu

go i marum,

Erb tikai ta dir iga biti

Ba dora ngo papa,

Ma dora gire ra vosip kai ra merika .

A hermit crab and a soldier crab

Started to fight together

an this night,

One of them said,

Let us stop this fight,

Let's go and see the warship af the Americans

Page 10: KAKAILE KAKAILEpng.athabascau.ca/docs/ppp13.pdfTO RAPAEL ToRapael u kabage iangim, Pi to kurn to kas mamaro Malaguna. Duve ra vavina ba na taulai u? Avaular u i matana Tungak ra ika
Page 11: KAKAILE KAKAILEpng.athabascau.ca/docs/ppp13.pdfTO RAPAEL ToRapael u kabage iangim, Pi to kurn to kas mamaro Malaguna. Duve ra vavina ba na taulai u? Avaular u i matana Tungak ra ika

IAU GO RABAUL

Lili, lau go Rabaul i vana,

Ba me soresore Terabia ma Tolrima.

Valavalai ma ra kapu role.

Li l i , I went to Raboul . I am sorry for Terabia and Tolrima.

Leftovers and bananas - hei!

Page 12: KAKAILE KAKAILEpng.athabascau.ca/docs/ppp13.pdfTO RAPAEL ToRapael u kabage iangim, Pi to kurn to kas mamaro Malaguna. Duve ra vavina ba na taulai u? Avaular u i matana Tungak ra ika
Page 13: KAKAILE KAKAILEpng.athabascau.ca/docs/ppp13.pdfTO RAPAEL ToRapael u kabage iangim, Pi to kurn to kas mamaro Malaguna. Duve ra vavina ba na taulai u? Avaular u i matana Tungak ra ika

Lil i , nagu lau lul pa u ma ra varmari;

Pi una tul tar lau p i da kul lau a t i .

lau t i manamanane a boina ik,

Gala mira k i varurung, gala pata da tamamir.

Lil i , my mother, I ask you out o f p i ty

To allow me to be bought here.

I am i n love with a handsome fellow.

I f we marry, there w i l l be no couple l ike us.

Page 14: KAKAILE KAKAILEpng.athabascau.ca/docs/ppp13.pdfTO RAPAEL ToRapael u kabage iangim, Pi to kurn to kas mamaro Malaguna. Duve ra vavina ba na taulai u? Avaular u i matana Tungak ra ika
Page 15: KAKAILE KAKAILEpng.athabascau.ca/docs/ppp13.pdfTO RAPAEL ToRapael u kabage iangim, Pi to kurn to kas mamaro Malaguna. Duve ra vavina ba na taulai u? Avaular u i matana Tungak ra ika

RA KONGKONG

Ra kongkong i ki ra v i l iv i l .

I kap m plpulu na pepenge.

Kave kaum gunan?

Ra not na beo i pukai, Iavit, Iavit, lavit.

The chinaman rode on a bicycle,

Carrying a bunch of cabbages.

Where is your vil loge?

The !ittle bird flew around, around, around.

Page 16: KAKAILE KAKAILEpng.athabascau.ca/docs/ppp13.pdfTO RAPAEL ToRapael u kabage iangim, Pi to kurn to kas mamaro Malaguna. Duve ra vavina ba na taulai u? Avaular u i matana Tungak ra ika
Page 17: KAKAILE KAKAILEpng.athabascau.ca/docs/ppp13.pdfTO RAPAEL ToRapael u kabage iangim, Pi to kurn to kas mamaro Malaguna. Duve ra vavina ba na taulai u? Avaular u i matana Tungak ra ika

TO URALOM

ToUralom i tur na tule tar lau,

Ma mur, ma nam ra tabamn tam Idtor.

Amur m tolare ra veveukari

lau ga virua ma ra midal.

To Uralom stands and accompanies me,

And he follows me - the taboran of the forest.

You both spread out the 'Cat's Cradle'

and I died because of the magic 'midal ' .

Page 18: KAKAILE KAKAILEpng.athabascau.ca/docs/ppp13.pdfTO RAPAEL ToRapael u kabage iangim, Pi to kurn to kas mamaro Malaguna. Duve ra vavina ba na taulai u? Avaular u i matana Tungak ra ika

i ~ P J 1-J fie2a 70 U I - A - LOM I TUR NA ru- LE TAA I - A U

d 4 MU& M A N R n U n %-BA-RAN fib3 L O -

Page 19: KAKAILE KAKAILEpng.athabascau.ca/docs/ppp13.pdfTO RAPAEL ToRapael u kabage iangim, Pi to kurn to kas mamaro Malaguna. Duve ra vavina ba na taulai u? Avaular u i matana Tungak ra ika

A nilagar i vana rikai

Tara maku ra sigapu, ra keake.

Bona kini na pirpir, ma

Ailamana kalkali dir varavarait,

Varkilil, pata ninongon.

A fine young fellow came out to the taro patch,

at midday.

A good place to s i t and tell stories.

And five fingers were meeting together,

Prodding and tickling without laughing.

Page 20: KAKAILE KAKAILEpng.athabascau.ca/docs/ppp13.pdfTO RAPAEL ToRapael u kabage iangim, Pi to kurn to kas mamaro Malaguna. Duve ra vavina ba na taulai u? Avaular u i matana Tungak ra ika
Page 21: KAKAILE KAKAILEpng.athabascau.ca/docs/ppp13.pdfTO RAPAEL ToRapael u kabage iangim, Pi to kurn to kas mamaro Malaguna. Duve ra vavina ba na taulai u? Avaular u i matana Tungak ra ika

BlNG LUR MATAM

Bing, bing, bing, bing lurmatam, la Magit. *.

la Mcrgit, ma u tur, ma u tangi mat.

Mcrmo rio mamo, Mcrmo rio mamo.

Bing, bing, bing, bing lur matam, la Magit.

la Mcrgit, ma u tur, ma u tangi mat.

Hide, hide, hide, hide your tears, la Magit.

la Mcrgit, you stand and you cry madly.

Mother, 0 mother. Mother, 0 mother.

Hide, hide, hide, hide your tears, la Mogit.

la Mcrgit, you stand and you cry madly .

Page 22: KAKAILE KAKAILEpng.athabascau.ca/docs/ppp13.pdfTO RAPAEL ToRapael u kabage iangim, Pi to kurn to kas mamaro Malaguna. Duve ra vavina ba na taulai u? Avaular u i matana Tungak ra ika

t y A u T u A , M A u TiV4-G I F A T , E - A - U- H A -

- 0 HI- a - n a - B~NG. DING.

Page 23: KAKAILE KAKAILEpng.athabascau.ca/docs/ppp13.pdfTO RAPAEL ToRapael u kabage iangim, Pi to kurn to kas mamaro Malaguna. Duve ra vavina ba na taulai u? Avaular u i matana Tungak ra ika

Onge u ia poromano yu meri,

Pareni iga tumu ia dari:

Nge-nge kal i l . Bolaure iangim,

Pilismane onge u tanim be1 tiru.

He i s after you, ladyfriend.

A friend wrote i t like this:

A ye1 low fish. Guard the use of your name,

A policeman i s after you and you are afraid.

Page 24: KAKAILE KAKAILEpng.athabascau.ca/docs/ppp13.pdfTO RAPAEL ToRapael u kabage iangim, Pi to kurn to kas mamaro Malaguna. Duve ra vavina ba na taulai u? Avaular u i matana Tungak ra ika

Fa - 1 . f f Tub&" / # - A OH- H I , N 6 C - K#-

Page 25: KAKAILE KAKAILEpng.athabascau.ca/docs/ppp13.pdfTO RAPAEL ToRapael u kabage iangim, Pi to kurn to kas mamaro Malaguna. Duve ra vavina ba na taulai u? Avaular u i matana Tungak ra ika

ALEBE -

la Magit, dora tut dora vana

Vavelo vue karum kaile vovor

Mari ia nata ma ra malira na lebe.

Ma lau tarenge ra lebe i ter vuvul tur logulaga e.

la Magit, let us stand and go.

Shout out your song slowly.

Love him of the sea and the magic of lebe.

And I rattle the lebe and its magic rises above.

Page 26: KAKAILE KAKAILEpng.athabascau.ca/docs/ppp13.pdfTO RAPAEL ToRapael u kabage iangim, Pi to kurn to kas mamaro Malaguna. Duve ra vavina ba na taulai u? Avaular u i matana Tungak ra ika

[email protected] .C - r - k.4 -- - . .. ;t A& 4 I - --

~. ~ -- - -- - - . .

- E - A - u IR MA - o r , LC- 4 -

Q&:l.t' . - - - - - 4-4 - - 1 - ~ ,J- ~- - ~ ~ : s ~ ~ - --

DO4 A T U - T do& A W#&-A

! - A - l Ah'- 4

--

M a - A ~ M U ) - * -Urn-GC A8 &-BE

g+ .. : '* , . . . - . .- . _ -,PC . . - . - - - -.

.. - .- - -- -- - .- - -

- . - -. . -- -- - - - . - - - - . . ---...

-- .- .- .- - - - B ;, <

<I ~___. . . - ~. . . - - i- - . -- . - 1. *--P-. - . . - l"l----p - - - . . - - - .

~- . -- ~~ - - - . -

--

p 3

E* f

Page 27: KAKAILE KAKAILEpng.athabascau.ca/docs/ppp13.pdfTO RAPAEL ToRapael u kabage iangim, Pi to kurn to kas mamaro Malaguna. Duve ra vavina ba na taulai u? Avaular u i matana Tungak ra ika

TOWANINARA

ToWaninara uga batbat ika avet,

Aro iat ra gunan iga vai l ik.

Aik ma na vuvuvurvai

Ra vakongari . A sipirit ai Vuatam.

ToWaninara, you have obstructed us

At that place more than enough.

His mind wi l l spin around

From the magic and the poison.

I t was the spirit (drink) from Watam.

Page 28: KAKAILE KAKAILEpng.athabascau.ca/docs/ppp13.pdfTO RAPAEL ToRapael u kabage iangim, Pi to kurn to kas mamaro Malaguna. Duve ra vavina ba na taulai u? Avaular u i matana Tungak ra ika
Page 29: KAKAILE KAKAILEpng.athabascau.ca/docs/ppp13.pdfTO RAPAEL ToRapael u kabage iangim, Pi to kurn to kas mamaro Malaguna. Duve ra vavina ba na taulai u? Avaular u i matana Tungak ra ika

A TEPREKOD

Lili, awa go takun,

Pai amir matuana.

Raura garir dir la kurkurung

Arima liu, ra ula kia la.

Aik a magit vakuku

la rikai ta ra minomo.

I taka dor k in i varurung,

A teprekod iga p l u m ia.

Lili, you believe we are to blame?

Not us, - my uncle and I.

Two wagtails sing out high above

In the top of the ula tree.

We are a b i t foolish

Because af drink.

He finds us sitting together

And plays his taperecorder for us.

Page 30: KAKAILE KAKAILEpng.athabascau.ca/docs/ppp13.pdfTO RAPAEL ToRapael u kabage iangim, Pi to kurn to kas mamaro Malaguna. Duve ra vavina ba na taulai u? Avaular u i matana Tungak ra ika
Page 31: KAKAILE KAKAILEpng.athabascau.ca/docs/ppp13.pdfTO RAPAEL ToRapael u kabage iangim, Pi to kurn to kas mamaro Malaguna. Duve ra vavina ba na taulai u? Avaular u i matana Tungak ra ika

MA1 DAVE

Autul a bul tal a vana ta la Gumu,

Ta ra tavalir aro Gavi.

Mai dave go raura vuna lotu

Katolik, dir ma ra Metodis?

Mai dave go raura vuna lotu

Katolik, dir ma ra Sevende?

Three boys went by canoe to Gumu,

To the river at Gavi . And what i s the reason for the difference

Between the Catholic Church and the Methodists?

And what i s the reason for the difference

Between the Catholic Church and the 5. D.A.'s?

Page 32: KAKAILE KAKAILEpng.athabascau.ca/docs/ppp13.pdfTO RAPAEL ToRapael u kabage iangim, Pi to kurn to kas mamaro Malaguna. Duve ra vavina ba na taulai u? Avaular u i matana Tungak ra ika

--t.n pfn l I- n r , A J J -. -- - - . - -

Aur -UL-A BUL TAL-A VAN-A TA L4 Cu-mu.

- . J . - - -. - - ,- -l -4 J t .- . o-- -1 74 RA 7AV- A - A/ /? R - N O C A - V / .

: - .- ~~ - - p J J J L n , I f in, ~ 4 - v ~ GO R A U - R f l V U N - A L O - T U

Page 33: KAKAILE KAKAILEpng.athabascau.ca/docs/ppp13.pdfTO RAPAEL ToRapael u kabage iangim, Pi to kurn to kas mamaro Malaguna. Duve ra vavina ba na taulai u? Avaular u i matana Tungak ra ika

AVE GA LIMLIMBUR

Ave ga limlimbur urirna Gaulirn,

Aika matam go i k i akana Malabanga.

Aura gara na vavina ik.

Arnur ga k i ma ra vagiris

P i namo IaBaulin.

Ba mir ra vana

Ea tuna urima liu, Eo tuna urima l iu .

lau ra vui ka tamavat.

We went for a walk there at Gaulim,

'Little Face' i s down here at Ma!abunga.

Two pretty young girls.

They sit and talk to become acquainted.

Her name i s IaBaulin.

If we go together-

Well i t ' s up to heaven.

I om the snake to al l of you.

Page 34: KAKAILE KAKAILEpng.athabascau.ca/docs/ppp13.pdfTO RAPAEL ToRapael u kabage iangim, Pi to kurn to kas mamaro Malaguna. Duve ra vavina ba na taulai u? Avaular u i matana Tungak ra ika

J \c/ .I t . J A - W E C# r ( t ~ LIM f i U X u - R f 4 - A G R U -

Page 35: KAKAILE KAKAILEpng.athabascau.ca/docs/ppp13.pdfTO RAPAEL ToRapael u kabage iangim, Pi to kurn to kas mamaro Malaguna. Duve ra vavina ba na taulai u? Avaular u i matana Tungak ra ika

AURA R E 0 NA PALATIN

This song i s about two old women (the 2 empty tins)

from Tavui Village No.3 who dress up in modern clothes

and hair styles to attract the men.

IAU G O RABAUL

The last line of this song has no meaning and the

translation i s quite arbitrary.

This song i s sung by a young girl who i s asking her

mother to arrange for the village people to pay the

bride price so she can marry the man she loves.

Evidently the young man and his family are too poor

to pay the price demanded by the girl's relatives.

RA KONGKONG

This is a cheeky song sung by children to a chinman.

TO URALOM

To Uralm i s the name given to the spirit of the forest.

This song i s sung by a girl who is the object of a young

man's magic to win her. The Cat's Cradle i s string game

played with the hands and i t represents a magic net that

traps her. Midal is the name given to the magic used to

win the girl. The young man sings a song called a malim

Page 36: KAKAILE KAKAILEpng.athabascau.ca/docs/ppp13.pdfTO RAPAEL ToRapael u kabage iangim, Pi to kurn to kas mamaro Malaguna. Duve ra vavina ba na taulai u? Avaular u i matana Tungak ra ika

P ' 9.; C, i n which he substitutes the name of his girlfriend. He sings

% the song a l l night and blows on a certain leaf. The gir l i s

1 suppased to toss and turn and cry a i l night and to wake think-

ing only of the man who has used this magic.

A N l lAGAR ri

This song i s about a gir l and young man who meet privately

at the taro patch. They hold hands and poke each other i n

BlNG LUR MATAM

This song is a type of malira but i t was compased for singing

& with a guitar or stringband. I t describes the reactions of a

$ girl who h a had the magic of midal used on her.

ONGE U

This song i s a bilola, a type of dance done by the women.

Nowadays these songs have many pidgin words for ease of

composition. They are repeated many times

ALEBE - Lebe means a strong fighting man. To play lebe the gorongao

cane is first cut and then the outer covering i s scratched with

broken glass. The cane i s allowed to dry before rubbing with

lime so that i t resembles an old stick. In the game one player

strikes another across the wrist, leg or body. I f i t produces a

loud report i t is a good omen. N o pain i s involved because the

cane i s mostly soft pith. The song i s sung when gathering the

cane or i n preparation for the game.

Page 37: KAKAILE KAKAILEpng.athabascau.ca/docs/ppp13.pdfTO RAPAEL ToRapael u kabage iangim, Pi to kurn to kas mamaro Malaguna. Duve ra vavina ba na taulai u? Avaular u i matana Tungak ra ika

TOWANINARA

ToWaninara kil led people by pushing them off a c l i f f into the

sea on Watam Island. The people are supposed to have killed

him by giving him a drink of spirits treated with poison. As he

died he realised what had happened and declared 'It was the

spirit (drink) from Watam. '

AVE GA LlMLlMBUR

The last line of this song i s the only obscure part. The young

man in the song i s talking about his gir l friend IaBaulin. By

referring to the snake, he i s referring indirectly to the ingiat,

a spirit which often takes the form of a snake, and to the magicol

songs called Maliras, which the ingiat sings and which can be uwd

to win the gir l of your choice. Perhaps he has sung such songs with

her name in them. The second and more obvious meaning i s the usm

of the snake as a phallic symbol. His girl friend should have no

doubts as to his intentions.

A third meaning i s - 'How can you love me, I am hated like a snak..'

I t i s then up to the gir l to confirm or deny this implication.