iiMorokodo

Portions of the Holy Bible in the Morokodo language of South Sudancopyright © 2010 Pioneer Bible TranslatorsLanguage: MorokodoTranslation by: Pioneer Bible TranslatorsThis translation is made available to you under the terms of the Creative Commons Attribution-Noncommercial-No Derivativeslicense 4.0.You may share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format, provided that:

You include the above copyright and source information.You do not sell this work for a profit.You do not change any of the words or punctuation of the Scriptures.

Pictures included with Scriptures and other documents on this site are licensed just for use with those Scriptures and documents.For other uses, please contact the respective copyright owners.2016-09-08PDF generated using Haiola and XeLaTeX on 5 Feb 2018 from source files dated 5 Feb 2018b81b7ca7-810b-5cb2-913f-b28f08d9c01d

Contents

Matayo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1Marako . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35Yowani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83Yemisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1161 Yowani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120

iii

Matayo 1:1 1 Matayo 2:4

Kö'du Yöyö Laka 'ba Yësuma Matayo ayöru

Zutu 'ba Yësu1 Nenye zutu 'ba Yësu Korisitɔ kozo 'ba

Dawidi, kozo 'ba Abarayama.2Abarayama ra o'jo Yisika,Yisika ra o'jo Yakoba,Yakoba ra o'jo Yuda, öndu nï ëtï.3Yuda ra o'jo Pereze Zera aba,ma zë ra Tamara,Pereze ra o'jo Ezerona,Ezerona ra o'jo Rama,4Rama ra o'jo Aminadaba,Aminadaba ra o'jo Nasona,Nasona ra o'jo Salamono,5 Salamono ra o'jo Bowoza,ma mo ra Raba.Bawoza ra o'jo Obede,ma mo ra Ruta.Obede ra o'jo Jese.6 Jese ra o'jo Dawidi vo damöku.Dawidi ra o'jo Solomonoma mo ra lu'bë pëtï Uriya.7 Solomono ra o'jo Rebama,Rebama ra o'jo Abiya,Abiya ra o'jo Asa.8Asa ra o'jo Yesopata,Yesopata ra o'jo Yorama,Yorama ra o'jo Uziya.9Uziya ra o'jo Yotama,Yotama ra o'jo Aza,Aza ra o'jo Ezikiya.10 Ezikiya ra o'jo Manase,Manase ra o'jo Amona,Amona ra o'jo Yosiya.11Yosiya ra o'jo Yekoniya zë 'dööndu nï ëtï kadra 'ba kïrï vïdï tï'bë Ba-

balönï.12 Tapëtï kïrï vïdï tï'bë Babalönï ne.Yekoniya ra o'jo Salatele,Salatele ra o'jo Zerobabele,13 Zerobabele ra o'jo Abiyuda,Abiyuda ra o'jo Elikima,Elikima ra o'jo Azora,14Azora ra o'jo Zadoka,Zadoka ra o'jo Akimo,Akimo ra o'jo Eliyuda,15 Eliyuda ra o'jo Elizara,

Elizara ra o'jo Matana,Matana ra o'jo Yakoba,16Yakoba ra o'jo Yosepakora 'ba Mariya ma 'baYësu ma ako'jo Korisitɔ ne.

17Here kozo ëdï kazi Abarayama zi Daw-idi 'butë dɔmosowɔ, ëdï kazi Dawidi maï'bënnï mï Babalönï 'butë dɔmosowɔ le mïko'jo 'ba Korisitɔ.

Ko'jo Yësu18 Nenye hala kö'du ko'jo 'ba Yësu Ko-

risitɔ. Alivö ma mo zi koze zi Yosepa,mora gba adrɔ'bo rë nnï dë mo ayɔlɔ rënnï mo ɔmɔ ku kyigɔ 'ba Lawo Kölö Lakaaba. 19 Mora kora 'bɔmo Yosepa vo kö'dulaka ko'dɔ mo omba dë zi gburu mo komovïdï kayo. Mo asösu gbɔ zi kinga mo liwo.20Mora mati mo ëdï kö'du ne sösu mo herene,malayika 'baYere ayada rë nï zimo tëmïwïrï, iya henye, “Yosepa Kozo 'ba Dawidi,ere dë ta bi Mariya kïrï zi yï na mbara'bëyï, ga kö'du wisi mï mo ne Lawo KölöLaka ra ï'dï mo ɔmɔ. 21 Mo ako'jo na wisikora akako'jo ru mo Yësu ga kö'du mo raakakɔnyi vïdï 'bënï 'e tëmï kö'du kyënyë'bëzë.”

22Kö'du ne biya o'dɔ rë nï zi tëdï kaaWïrïï'dï me'do mo ku kyere zi nëbï, iya henye,23 Wu'jë maako gba na wu'jë ngulu ako'jowisi kora akako'jo ru mo Imanowele, mïme'do ne iya henye, “Wïrï ëdï ze aba.”

24MoraYosepa ongɔhere ozeMariya gbɔkaamalayika 'baWïrï iya zi mo. 25Mati gbazë ïrï dë nnï dë Mariya aba mo o'jo wisi ënïne na kora, mora mo ï'dï ru mo gbɔ Yësu.

2Tayi 'ba vo yɔlɔme'do'e

1 O'jo Yësu ku Beteleme mï dakaŋo 'baYudiya mï kadra 'ba Heroda vo damöku.Mora vo me'do yɔlɔ maako'e ayinnï tahumïrë ɔkɔnnï Yerusalema. 2 Zë ako'jonnïhenye, “Wisi ma o'jo kinye na yere 'baYuda'e ne, mo ëdï kila? Dongɔ kyëlu ɔmoma ayi ta humïrë ne dayi ze zi mo yeto.”3 Mati Heroda owo kö'du ne here, mï moënyï umbë gbɔ mora vïdï 'ba Yerusalemamaako'e mï zë umbë kpa. 4Mora mo ako'jovo da karasa'e 'dö vo komoyandi 'ba kö'dukida'e gbɔ ti'de mayinnï zi nï, mora mo

Matayo 2:5 2 Matayo 3:9ako'jo hë zë, mo iya henye, “Kɔdɔ here,Korisitɔ ne ako'jo kila?”

5 Zë aya'bannï da me'do iyannï henye,“Ako'jo Korisitɔ ne mï Beteleme mï dakaŋo'ba Yudiya, ga kö'du nëbï maako ayörukö'du ne ku kyere iya henye,6 ‘Mï, Beteleme, mï dakaŋo 'ba Yudiya,anza dë tisiwa aba mï yere'e 'ba Yuda ne.Vïdï ma kyedre atasi ndö tëmï 'emoramoakagaga vïdï 'bama 'baYiserele.’ ”

7Mora Heroda ako'jo vo kö'du yɔlɔ ne'egbɔ liwo tayinnï zi nï mo ako'jo kadra 'batasi 'ba kyëlu nani kazi zë. 8Moramoutu zëgbɔ Beteleme kö'du kira nenye'e aba, “Ï'bëoma'e bi liya na laka kö'duwisi ne, ëzë i'ja'emo ku ayi iya'e kö'du mo zi ma, tï'bë kpamo yeto.”

9Mati zë owonnï me'do kiya 'ba Herodane ku zë ënyïnnï gbɔ tï'bë. Zë ongɔnnï tekyëlu ma zë ongɔnnï ta humïrë ne. Kyëlune alaga nduwë dagba zi zë le ï'bë ɔrɔ gabi ma wisi Yësu ëdï dɔ mo ne. 10 Matizë ongɔnnï ku here ne, zë gbɔ mï kyëyïkyedre aba. 11 Zë ödunnï gbɔ ï'bë i'jannïwisi ne ëdï loko ani 'dömamo aba. Mora zëalimannï gbɔ akaŋo zi mo yeto. Zë upönnïha aŋboro 'bënnï ï'dïnnï wakï'dï 'bënnï gbɔzi Yësu. Wakï'dï mora dahabo, wa kyëzïngutru, ɔwɔ teme maako ako'jonnï ru mo“murë.”

12 Wïrï ayada zi zë tëmï wïrï, ma'bannïdekpe hulëhu ta da Heroda. Mora zë a'baï'bënnï gbɔ dakaŋo 'bënnï ta gërï mënzëmaako.

Taho mï Ezipeto13 Mati zë ï'bënnï ku, malayika 'ba Yere

alaya zi mo tëmï wïrï iya henye, “Herodaomba zi wisi ne kofo. Ënyï oba wisi ne 'döma mo aba aho ï'bë Ezipeto. Alima ani lema kiya zi yï a'ba.”

14 Yosepa ënyï gbɔ mï yɔndɔ nani, obawisi nemamo aba aho gbɔmï Ezipeto. 15Zëï'bë alimannï Ezipeto ani le mï kadra 'bakoli 'ba Heroda.

Lima 'bëzë ani ne ëdï ku kaa kö'du 'baWïrï iya zi nëbï iya henye, “Ma ko'jo wisiama ku ta Ezipeto.”

Kofo 'ba gisi kora mï Beteleme16 Mati Heroda ayɔlɔ ku vo kö'du yɔlɔ

ne'e andëndënnï, nï ku,mïmo ënyï ata gbɔ.Mo utu vo kanya 'bënnïye gbɔ tï'bënnï mïdakaŋo ti'de 'ba Beteleme gisi kora kofo

a'ba ti'de vo haliŋɔ aba. Zë ma ɔkɔnnï dëgba kɔɔ rïyö, ga kö'du kadra ma vo kö'duyɔlɔ ne'e ayadannï zi mo. 17 Kö'du ne o'dɔrë nï tïnyö kaa nëbï Yeremaya iya henye,18 “Kpɔrɔ kudu ëdï mï Rama,kpɔrɔ 'ba kudu 'e 'dö kuyë aba,Rayile ra ëdï kudu ga kö'du gisi ënïye.Zë olinnï ku ti'de mo ombadë zi vïdï maako yata nï ta bi kudu.”

Ta'ba mï Ezipeto19 Tapëtï koli 'ba Heroda, malayika 'ba

Yere alaya tëmï wïrï zi Yosepa mï Ezipetoiya zimohenye, 20“Ënyï, obawisi nemamoaba, ï'bë hulëhu mï dakaŋo 'ba Yiserele, gakö'du zëma ï'dï rë nnï ziwisi ne kofo, olinnïku.”

21 Here Yosepa ënyï oba wisi ne ma moaba ï'bë gbɔ hulëhu mï Yiserele. 22 Morahere,mati Yosepa owoArakerosi ïrï pëtï 'bunï Heroda ku na yere 'ba Yudiya, mona terezi tï'bë ani. Ayandi mo tëmï wïrï, here momï'bë gbɔ mï dakaŋo 'ba Galilaya. 23Morao'dɔ liŋɔ ënï gbɔ mï gawo 'ba Nazereta.Here kö'du ma nëbïye iyannï ne ayi kutïnyö. “Akako'jo mo vïdï 'ba Nazereta.”

3Yowani Bapatisi

1 Mï kadra nani 'e Yowani Bapatisi ayida lïpï 'ba Yudiya. Ayeto kö'du yëtï, 2 iyahenye, “Otɔ'e de 'e tëmï kö'du kyënyë ko'dɔ'be'e ga kö'du damöku 'ba Wïrï ëdï kukara.” 3 Yowani ra Yisaya nëbï 'ba Wïrï iyame'do ku kyere, ga kö'du mo iya henye,“Here vïdï maako ëdï mbere mï da lïpïiya henye, akɔ'jɔ 'e gërï zi Yere.Adɔrɔ'e gërï mbïyï zi mo.”

4 Bɔngɔ 'ba Yowani o'dɔ tëmï yövu 'bajemele. Mo ida kɔ'di wana ra götö nï nagasi. Wakonyo 'bɔmo rawömï yazi 'bawɔrɔaba. 5Vïdï olɔ ï'bënnï zi momï Yerusalema,tëmï daliŋɔ 'ba Yudiya ti'de kpa tëmï liŋɔmakara kara ha ranga 'ba Yeredene ne. 6Zëodrɔ hë nnï ga kö'du kyënyë 'bënnï mo abapatisi zë gbɔmï ranga 'ba Yeredene.

7 Mati Yowani ongɔ vïdï ma ako'jo ruzë Farasiye ne, 'dö Sadeke ma kayo ne ëtïtayinnï zi nï zë bapatisi, mo iya zi zë henye,“'E gisi 'ba wiri ne'e, ëyï ra o'ba 'e zi tahokazi ritima ëdï tayi de 'e ne? 8O'dɔ'e wamaakayada otɔ'e de 'e ku tëmï kö'du kyënyë'be'e. 9 Asösu 'e dë henye, ataho'e kazi riti

Matayo 3:10 3 Matayo 4:24ma Wïrï omba kutu ne kiya mo aba henye,Abarayama ne zutu 'be'e ra. Mayada zi yeWïrï akïrï yïtö nenye'e a ko'dɔ na kozo ziAbarayama. 10 Lɔgɔ ëdï ku nzɔ zi kaga maana lɔgɔ dë ne kiga mo akaŋo ku'du mo mïwa'do.”

11 “Mëdï 'bama bapatisi ko'dɔ nje de 'etoto wini aba zi yada otɔ'e de 'e ku. Vïdïma atayi ta pëtï ma ne, akabapatisi 'e LawoKölö Laka wa'do aba. Mo mbiri kyedre tada mamëdï le kamoka 'ba ndï momɔ'bɔ dëkïnjë. Mo akï'dï bapatisi de 'e Lawo KölöLaka 'dö wa'do aba. 12 Mo ëdï sërï ënï abazi kahi nyenyo. Mo akakyitɔ köru ma lakamora akï'dï nyenyo ënï gbɔ mï lɔ'bi, moako'bɔ turu mo yaga mï wa'do ma kazi tölune.”

Bapatisi 'ba Yësu13Yësu ayi tëmï Galilaya ɔkɔ ha ranga 'ba

Yeredene zi Yowani nï bapatisi. 14 Yowaniomba yata mo iya henye, “Ayi zi ma kaama ra ma tï'bë zi yï ko'dɔ bapatisi da ma?”15 Yësu aya'ba dɔ mo iya henye, “Ï'dï mëdïtikɔ here, ga kö'du zi rë nï ko'dɔ kaa komba'ba Wïrï ma laka here.” Mora Yowani ëlëzëgbɔ gɔmo. 16Mati ï'dï bapatisi ku da Yësu,mo ëdï ku tasi yaga tëmï wini, komorïyëayëhu rë nï zi mo. Mo ongɔ Lawo Kölö Laka'ba Wïrï ëdï tayi akaŋo dë nï ta komorïyëkaa atu'bu here. 17 Kpɔrɔ aa ta komorïyëiya henye, “Yï ra naWisi 'bamamɔwɔ yï kupe. Mamï kyëyï kyedre aba ga kö'du 'bëyï.”

4Yɔnzɔ 'ba Yësu

1 Mora Lawo Kölö Laka ika Yësu gbɔmöku da lïpï zi Satani mo yɔnzɔ. 2Mati mooro hë nï ku kadra 'butësowɔ 'dö yɔndɔ abakazi wakonyo maako, mo ëdï ku na o'bo.3Mora Satani ayi gbɔ zi mo iya henye, “Ëzëëdï na wisi 'ba Wïrï ame'do zi ṛï'dï ne'emofɔ rë nnï zi yï na mangɔlɔ'bɔ.”

4Yësu aya'ba dɔmo iya henye, “Ayöru kumï buku 'ba Wïrï iya henye, vïdï alima dënje ra, wakonyo toto kö'du ma ëdï tasi taha Wïrï.”

5 Mora Satani ika Yësu le tï'bë mïYerusalema gawo laka, ënyï ï'dï mo ku le datɔlɔ yëkëlu 'ba Wïrï. 6Mo iya zi mo henye,“Ëzë ëdï naWisi 'baWïrï umë rë yï akaŋo gakö'du ayöru kumï buku 'baWïrï iya henye,mo akï'dï me'do zi malayika ënïye ga kö'du'bëyï zi zë kako yï kazi otra ndï yï ra ṛï'dï.”

7 Yësu aya'ba dɔ mo iya henye, “Ayöru kuiya henye, ayɔnzɔ Yere Wïrï 'bëyï dë.”

8 Mora Satani ika mo löhu da döku makonda rïyë mora ayada damöku 'dö tememo aba ti'de zimo, 9 iya henye, “Wa ne ti'demakï'dï zi yï ëzë alɔdrɔ ku akaŋo ma yeto.”10 Yësu aya'ba dɔ mo zi mo iya henye,“Ehe yaga tara ma Satani. Ga kö'du ayöruiya henye, ‘Nje Yere Wïrï 'bëyï amötu.’ ”11 Satani ila mo gbɔ mora malayika ayinnïakɔnyinnï mo gbɔ.

Lɔɔ ko'dɔ 'ba Yësu12 Mati Yësu owo ï'dï Yowani ku mï

kamba, mo ënyï ï'bë gbɔ Galilaya. 13Mo al-ima dë Nazereta ënyï ï'bë mï Kaparanamo,gawo ha föfö 'ba Galilaya mï dakaŋo 'baZebolona 'dö Napatali aba. 14O'dɔ rë nï kukaa Yisaya nëbï 'baWïrï iya ne here. Mo iyahenye,15 “Tu'dë maako'e mï dakaŋo 'ba Zebolona

'dö Napatali aba,'dö vïdï ma ha gërï 'ba föfö kyedre kayo haranga 'baYeredene vïdï 'ba Galilaya dakaŋo

'ba vo leze'e,16 zë vïdï ma ëdï alimannï mï mandölu 'ba

koli ne.”17 Mï kadra nani, Yësu ayeto kö'du kise'bënï yëtï zi vïdï, iya henye, “Otɔ'e de 'etëmï kö'du kyënyë 'be'e ga kö'du damöku'ba Wïrï ëdï ku kara.”

Yësu ako'jo kora vo kyenze kïrïye sowɔ18 Mati Yësu ëdï alasi ta da götï 'ba föfö

'ba Galilaya, mo i'ja öndu vo kyenze kïrïyerïyö Simona ma ako'jo Petero öndu nï An-deriya aba. Ëdïnnï kyenze kïrï tëmï föfööndu aba. 19Yësu iya zi zë henye, “Ayiye zima, ma kayandiye zi vïdï kika mo zi Wïrï.”20 Here kandi ila öndu 'bënnï ne, ï'bënnïgbɔmo aba.

21 Mo ï'bë nduwë dagba i'ja öndu makyamo'e rïyö, Yemisi nï Yowani aba gisi 'baZebedeyo zë ëdïnnï mï töŋbö ënnï 'bu nnïZebedeyo ëtï öndu ënnï ko'jo mo nzɔ. Yësuako'jo zë. 22Mora kandi zë ilannï töŋbö ne'bu nnï aba, ënyï ï'bënnï gbɔmo aba.

Yësu ayandi kö'du vïdï kɔ'jɔ aba23 Yësu ënyï alasi biya tëmï Galilaya,

kö'du yandi abamï bi 'bamötu'e yöyö yöyölaka 'ba damöku 'ba Wïrï aba, zi vïdï maëdïnnï dakyïnë 'ba kɔɔ ma 'beri'beri rakɔɔkɔ'jɔ aba. 24Kö'du yöyö ga kö'du mo apererë nï biya tëmï dakaŋo 'ba Siriya, mora

Matayo 4:25 4 Matayo 5:29here, vïdï ikannï zi mo zë ma na rakɔɔriti aba tëmï kyïnë 'ba dakɔɔ ne'e biya,vïdï maako'e ndï keŋe aba Yësu akɔ'jɔ zëbiya. 25Vïdï kayo alö'bönnï ga ndï mo tëmïGalilaya a'ba Gawo 'Butë, tëmï Yerusalema,Yudiya dakaŋo kapa 'ba Yeredene ma agamo.

5Kö'du kise 'ba Yësu da dökuVo rakyenyiye ra

1Mati Yësu ongɔ vïdï kayo ne'e, mo ënyïï'bë ëkyï da dökumora alima gbɔ akaŋo. Volö'bö 'bɔmo'e atoto rë nnï kpo rɔ mo, 2moayeto gbɔ zë yandi iya henye,3Vo rakyenyiye ra vïdï wïrï lumë aba,ga kö'du damöku 'ba Wïrï 'bëzë ra.4Vo rakyenyiye ra vïdï ma kudu aba,ga kö'du akayëyï zë.5Vo rakyenyiye ra vïdï ma dakumbë aba,ga kö'du akïrïnnï drïvu 'ba dakaŋo.6 Vo rakyenyiye ra vïdï ma na o'bo a'ba

kɔdrɔ aba tïnyö,ga kö'du zë atɔvɔnnï.7Vo rakyenyiye ra vïdï ma mïkyëyï aba,ga kö'du zë aki'jannï mïkyëyï.8Vo rakyenyiye ra vïdï ma di'di zë ŋbala,ga kö'du zë akongɔnnï Wïrï.9 Vo rakyenyiye ra vïdï ma vo wayata, ga

kö'du akako'jo zë na gisi 'ba Wïrï.10 Vo rakyenyiye ra vïdï ma ayaza zë ga

kö'du tïnyö 'bëzë,ga kö'du damöku 'ba Wïrï 'bëzë ra.11Vo rakyenyiye ra vïdïma alidiye, ayaza'e,o'dɔ'e na kyënyë dakyïnë kö'du 'ba Sataniyada mo na ndɔndɔ ru'e aba ga kö'du 'e voga ndï ma. 12 Ëdïye rakyenyi aba ga kö'dubiriti kyedre ëdï na sesi asesi zi biye ko-morïyë. Nenye ëdï hala nëbï ma alimannïdagba kazi komo'e ayaza zë.

Yɔ'dɔ bikanyi aba13 'E kaa yɔ'dɔ zi vïdï köndu 'ba dakaŋo

ne biya. Mora ëzë yɔ'dɔ ayaŋa yɔkɔ nï ku,ata'ba akayɔkɔ hala? Anza kpe na laka,here aku'du yagamökumora vïdï akutunnïdɔ mo ta bi lasi. 14 'E kaa bikanyi 'badamöku ne biya. Gawo ma uvö da lutu ohorë nï dë. 15Vïdï maako owi lamba dë morakï'dï mo hu sikɔ, ta gɔ mo mo ï'dï da watɔrɔ 'ba lamba, ï'dï bikanyi gbɔ zi vïdï 'bamïloko ne biya. 16 Tëmï gërï kölö ne, bikanyi'be'e ma yanyi ga bi dagba komo vïdï, here

ne zi zë kongɔ kö'du laka ma o'dɔ 'e zi yeto'bu komorïyë.

Kö'du yandi 'ba kö'du kï'dï17Asösu 'e dë henye ere, mayi ne zi kö'du

kï'dï 'ba Mosa ne koba mo 'de, a'ba kö'duyandi 'ba nëbïye. Mayi dë zi zë koba mo'de, mayi zi kö'du yandi 'bëzë ne kindemo. 18 Miya kö'du tïnyö ra ze'e, dakaŋokomorïyë aba alaya dekpe, mora gbï le njeï'jö kö'du kï'dï ma tisi wa aba ölu dë. Kö'dukï'dï akinde rë nï. 19Here ëzë vïdï ma ɔwɔgbï dë le nje kö'duma tisi wa ne a'ba okannï'e yandi mo zi ko'dɔ kpa here, atëdï njetisiwa aba mï damöku 'ba Wïrï. Ta gërï makyamo, vïdï ma owo kö'du kï'dï a'ba ayandioka 'e zi ko'dɔ mo kpa here, akatëdï nakyedre mï damöku 'ba Wïrï. 20 Mayada ziye, henye ere, akatɔ'bɔ 'e tödu damöku 'baWïrï nje ëzë ëdï 'e koma aba kyɔ ta da vokö'du kï'dï 'ba vo komoyandiye nnï Farasiëtï tëmï wa ma Wïrï omba zi ko'dɔmo.

Kö'du yandi ga kö'du 'ba kamo21 Owo 'e henye, ayada zi vïdï kyere

naniye, “Ofo vïdï dë. Ëzë vïdï ma ofo vïdïku, aki'ja riti.” 22Mora yaanya aba mayadazi ye, vïdï ma na kamo öndu nï aba akikamo bi 'ba riti. Mo ma ako'jo öndu nï iyahenye, “Yi wayawa ra,” akika mo komovurë ma kyedre 'ba Yuda'e. Mo ma iya ziöndu nï, “Yï vo lökyï,” aku'du momï wa'do'ba gehena ma ölu dë. 23 Here ëzë ombaku zi wakï'dï 'bëyï kï'dï zi Wïrï da karasaasösu öndu yï ëdï kö'du aba rë yï, 24 ilawakï'dï 'bëyï ne ani komo bi 'ba wakumu,ï'bë inde kö'du ne yaga tëmï kutë'e önduyï aba, mora a'ba 'da wakï'dï 'bëyï ne kï'dïmo zi Wïrï. 25 Ëzë vïdï maako asusu yï mïgëri 'ba kö'du kï'dï, oba yï bi 'ba vurë, inde'e kö'du ne mo aba ëzë ndï kadra gba kazitɔkɔ bi 'ba vurë. Ëzë ëdï 'e ku ani, moakï'dï yï zi vo vurë kikye mora mo akidrayï zi turu da köndu mora akï'dï yï gbɔ mïkamba. 26 Mayada zi yï akalima ani le ëzëopi ndundu kɔhi 'ba kö'du lïtë 'bëyï ne ku.

Kö'du yada ga kö'du 'ba ndoro27Owo 'e ku iya henye, “O'dɔ ndoro dë.”

28Mora yaanya aba ne mayada zi ye, bi 'bawakumu zi Wïrï, vïdï ma ongɔ bi da mbaramaako omba mo zi tëdï zi nï, o'dɔ ndoro kumo aba mï di'di nï. 29Mora here, ëzë komoyï ma tïrï o'dɔ yï zi kö'du kyënyë ko'dɔ, oba

Matayo 5:30 5 Matayo 6:15yaga u'du möku. Ëdï na laka zi, kya 'ba rëyï koba 'de yaga ta da yï ku'du biya ida rë yïaba mï gehena. 30 Ëzë kala yï ma tïrï o'dɔ yïzi kö'du kyënyë ko'dɔ ikye u'du möku. Ëdïna laka zi kya 'ba rë yï ma kölö koba mo 'deta da ida rë yï biya zi tï'bëmï gehenama öludë.

31 Iya kpa henye, “Vïdï mati ayëyï mbara'bënï mï'dï zi mo waraga 'ba rakinga.”32 Yaanya aba ne mayada zi ye henye, ëzëkorama ingambara 'bënï ga kö'duma 'berianza ndoro dë, ëzë mbara ne ï'bë oze koramaako, mo o'dɔ ndoro ku. Kora ma oze mone o'dɔ ndoro kpa ku.

Kö'du yandi ga kö'du 'ba lömu33 Owo 'e kpa henye ayada zi vïdï ma

alagannï kyere ne'e henye, apere mï lömu'bëyï dë, o'dɔ wa ma o'dɔ lömu mo ne ziYere zi ko'dɔ. 34Mora mayada zi ye o'dɔ 'elömu maako dë komorïyë aba ga kö'du bilima 'baWïrï. 35Alömu rë yï dë dakaŋo aba,ga kö'du bi ndï kutu 'bɔmo ra. Alömu rëyï dë Yerusalema aba ga kö'du gawo kyedre'ba Wïrï ra. 36 Alömu dë dë yï aba ga kö'duɔ'bɔ dë zi yëvu ma kölö ko'dɔ na kanyimandere na köndu. 37 Iya nje henye, “Ɔɔmandere e'e. Wa ma iya 'e 'beri ne ayi kaziSatani.”

Kö'du yandi ga kö'du 'ba dasolo38 Owo'e ku iya henye, komo, komo aba,

yingɔ ha, yingɔ ha aba. 39Yaanya aba miyazi ye henye, “Aya'ba da kö'du kyënyë dë zivïdï ma o'dɔ kö'du kyënyë zi yï. 40 Ëzë vïdïmaako isa lɔ'bɔ yï ma datïrï, mo misa lɔ'bɔyï ma da gali kpa.” 41 Ëzë vïdï maako ïrï yïna wehe zi wa 'bënï kumbë, wiṛi kölö, ïnjëwiṛi rïyö. 42 Ëzë vïdï maako ako'jo wa kaziyï, ï'dï zi mo. Ëzë vïdï maako omba wa kobakazi yï dero, ï'dï zi mo.

O'dɔ lɔvɔ vo wehe oka yïye43 Owo 'e iya henye, “O'dɔ lɔvɔ oka yï 'e

biya. Mora oyi vo wehe 'bëyï 'e.” 44Yaanyaabamayada zi ye, o'dɔ lɔvɔ vowehe 'bëyïyeamötu ga kö'du zëmao'dɔnnï yï na kyënyë.45 Zi yada 'e tëdï na gisi 'ba 'bu ma ko-morïyë, ga kö'du mo ï'dï kadra ënï zi biyanyi da vïdï kyënyë'e 'dö ma laka ëtï, ï'dïmïrë zi zë ma o'dɔnnï kö'du laka kpa zizë ma o'dɔnni kö'du kyënyë. 46 Hala Wïrïakï'dï biriti zi yï ëzë o'dɔ nje lɔvɔ vïdï mao'dɔ nnï lɔvɔ yï? Vïdï 'ba 'be'bele kö'du

'e o'dɔnni kpa here. 47 Ëzë ame'do nje ziaboka yïye, here ne o'dɔ ku ndra ta da vïdïma ayɔlɔ Wïrï dë ne. 48 Ëdï na laka ta gakadra biya kaa 'bu yï 'ba komorïyë.

6Wakï'dï zi vo leri

1Andiye re 'e laka o'dɔ'e kö'du laka 'be'edë komo vïdï zi kongɔ mo, ëzë o'dɔ'e kuhere, i'ja'e wa ma kölö maako dë kazi 'bu'ema komorïyë. 2 Ëzë yï maako ëdï kï'dï wa zivo leri, iya kö'du mo dë zi vïdï maako kaavo komo kandiye ëdïnnï ko'dɔmomï bi 'bamötu'e, a'ba da gërï zi vïdï koronnï. Na lakamiya zi ye biriti 'bëzë ku nje here. 3 Ëzë ëdïwakï'dï zi vo leri, ï'dï vïdï ma kara rë yï nema yɔlɔ dë. 4 Ï'dï toto liwo. Ëzë 'bu Wïrï i'jawa ma o'dɔ ku liwo ne mo akï'dï biriti mozi yï.

Mötu ko'dɔ5Ëzë ëdïye amötu anza'e dë kaa vo komo

kandiye, kö'du zë o'dɔnnï lɔvɔ tɔrɔ mötuko'dɔ aba mï bi 'ba mötu'e ta da gërï zivïdï nnï kongɔ. Mayada zi ye, tïnyö biriti'bëzë gɔ mo ra ku nje ne. 6 Ëzë omba mötuödu kutu yï aba loko 'bëyï isi haloko gë yï amötu zi 'Bu yï, zi Wïrï mati ongɔ rɔ mo dëne. Wa mati o'dɔ'e ku liwo ne, 'Bu'e akï'dïbiriti mo zi ye. 7Ëzë ëdïye ku amötu adele'emï me'do dë kaa vïdï ma ayɔlɔ Wïrï dë, gakö'du zë asösu 'bënnï henye akowonnï gakö'du mötu konda 'bënnï ne. 8 Anza'e dëkaa zë, ga kö'du 'bu'e ayɔlɔ wa ma, omba'ene ku kyere gba kazi ako'jo 'e dë. 9 Nenyeëdï hala aka mötu'e.'Bu ze ma komorïyë nani,ru yï mëdï na koro.10 Ï'dï damöku 'bëyï mayi,kö'du 'bëyï 'ba dakaŋo kinye mo'dɔ rë nï

kpa kaa 'ba komorïyë ne here.11 Ï'dï wakonyo 'ba kadra ma ndenye ne zi

ze.12 Ila ze ga kö'du yaŋa 'beze kaa dëdï kila

oka ze 'ega kö'du yaŋa zë o'dɔnnï zi ze ne here.13 Ika ze dë mï wayɔnzɔ, asesi ze laka kazi

Satani.14 Ëzë ila'e vïdï ga kö'du ma zë ayaŋannï

zi ye ne, 'bu'e ma komorïyë ne akila 'e kpaga kö'du yaŋa 'be'e. 15 Ëzë ila'e vïdï dë gakö'du kyënyë, 'bu'e ma komorïyë ne ila 'ekpa dë ga kö'du kyënyë 'be'e.

Matayo 6:16 6 Matayo 7:16Hakoro

16Ëzë ëdïyehe 'e koro, ayaŋa'e da komo'edë kaa vo komo kandiye ëdïnnï ako'dɔ.Zë afufu rë nnï vonyö vonyö zi yɔlɔ monëdïnnï hë nnï koro. Tïnyömiya zi ye biritiï'dï ku nzɔ ndɔ zi zë. 17 Ëzë ëdï he 'e koro,akaka'e komo'e osa'e yënï re 'e, 18 kazi vïdïmaako'e ayɔlɔnnï ëdïye he 'e koro, nje 'bu'ema ongɔ rɔmo dë ne, mo ra nje ma yɔlɔwama o'dɔ'e na liwo ne mo akï'dï biriti mo ziye.

Watɔɔ rë yï19Ulu ha wa dë zi ye dakaŋo kinye, bi ma

malödö ëdï yaŋa wa ti'de zi mo ne, wa maëdï lëndrë ne, mora vo logo ëdïnnï logo wata dɔ mo ne. 20 Wa ma laka ulu ku zi yekomorïyë, ga bi ma malödö ayaŋa wa dë tadɔmo, wa lëndrë, vo logo alogo wa dë ta dɔmo ne. 21 Ga kö'du, bi ma ulu ha wa ku dɔmo ne di'di yï atëdï ŋburu dɔmo.

22 Komo yï ra, na lamba 'ba rë yï. Ëzëkomo yï ëdï na laka ida rë yï ti'de akatëdïndɔ mï bikanyi kyedre. 23 Ëzë komo yï nakyënyë rë yï ti'de atëdï ga bi köndu. Ëzëbikanyi anza dë mï yï di'di yï ndɔ na biköndu.

Wïrï 'dö kɔhi aba24Vïdï maako ɔ'bɔ dë zi lïtu zi yere rïyö,

mo atɔwɔ nje ma kölö, mo akoyi ma kölö.Ɔ'bɔ dë zi lïtu zi Wïrï kpa zi damöku? 25Mïkadra ko'do kölö ne mëdï kiya zi ye alima'edë kö'du sösu aba ga kö'du 'ba wakonyo,wa kuwë, bɔngɔ ga kö'du lawo ɔɔ ndra tada wakonyo. Mora kö'du ida ra ɔɔ ndra tada bɔngɔ. 26 Ongɔ'e aliye te, zë isi nnï wadë, zë umunnï wa dë kï'dï mo mï lɔ'bi. 'Bu'ba komorïyë ne ëdï zë kulu. Here anza'edë kyedre ta da aliye? Asösu 'be'e 'e ra dëkyedre ta da aliye? 27 Vïdï maako tëmï 'eatɔ'bɔ lima tisi konda, kö'du sösu aba kö'dumo?

28 Kö'du a'di ëdïye alima kö'du sösu abaga kö'du bɔngɔ? Ongɔ'e döru 'ba möku tezë urunnï bɔngɔ dë, o'dɔnnï lɔɔ dë zi nnï.29 Tïnyö miya zi ye, Solomono ëdï le wadakayo aba usu bɔngɔ ma teme alaga döru'ba möku dë. 30 Ëzë Wïrï ëdï kusu bɔngɔ radöru ma ëdï alɔ'bɔ atɔ'bɔ'e dë bɔngɔ kusure 'e, vïdï ma kö'du koma aba ne. 31Miya ziye alima'e dë kö'du sösu aba kiyamohenye,“Ma konyo wa ndenye ta kila? Ma kuwëwa ndenye ta kila? Ma ki'ja bɔngɔ ta kila?”

32Vïdï ma ayɔlɔ Wïrï dë ne ëdï nje taho gawa 'ba dakaŋo ne. 'Bu 'e ma komorïyë nanimo ayɔlɔ, wa ma omba'e ne, mo akï'dï ziye. 33 Oma mï damöku 'ba Wïrï dagba 'dötïnyö 'bɔmo aba, wa ma omba ne mo akï'dïzi yï. 34 Asösu kö'du wa 'ba mïndö aba dë,ga kö'du mïndö ëdï kö'du sösu 'bënï abakutu, kadra 'ba mïndö ëdï kpa kö'du 'bënïaba kutu.

7Vurë ko'dɔ nje

1 O'dɔ vurë 'ba vïdï maako dë na mbërë.Ëzë o'dɔ ku, ako'dɔ vurë 'bëyï kpa here.2Gërï ma ëdï ko'dɔ vurë 'ba vïdï mo aba ne,ako'dɔ vurë 'bëyï kpa mo aba. Ndï me'doma ëdï yeri mo ra vïdï ne akayeri 'bëyï kpahere. 3Kö'du a'di ongɔ bi da wa mati komoöndu yï, kazi bi kongɔ da kulugbu kyedrema komo yï ne. 4Hala akiya zi öndu yï, “Ï'dïma yago ngayo nenye yaga ta komo yï,”mora ëdï 'bëyï gbï kulugbu aba komo yï?5 Yï vo komo kandi nenye, ayago kulugbune dero dagba yaga ta komo yï, zi bi kongɔna laka zi yago ngayo yaga ta komo öndu yï.6 Ï'dï wa 'ba Wïrï dë zi wïhïye. U'du wa mateme 'bëyï dë da komo wa'do 'e akalasinnïta dɔmo, akizannï mï yï sisisi yaga.

Oma aki'ja7 Ako'jo akï'dï zi yï, oma aki'ja, akökö,

akayëhu haloko zi yï. 8 Zë ma ti'deako'jonnï akï'dï zi zë. Zë ma ti'de omannï,aki'jannï. Zëma akökönnï akayëhu. 9Ëyï raëzë wisi 'bɔmo ako'jo mangɔlɔ'bɔ, mo ënyïïrï yïtö ï'dï zi mo? 10 Ëzë wisi maako ako'jokyenze ma mo akïrï wiri kï'dï zi mo. 11 Vokö'du kyënyë ko'dɔ'e, ëzë ï'dï 'e wakï'dï'be'e zi gisi 'be'e. 'Bu 'ba komorïyë akï'dïwa ma laka ndra kyɔ zi ye. 12Wa ma ombaoka yï 'e ko'dɔ mo zi yï ne o'dɔ kpa zi zë,nenye kö'du kise 'ba kö'du kï'dï 'dö nëbïkö'du ëtï. 13 Ödu 'e ta ha resi ma tisi ne,ha resi ma kyedre ne ï'bë bi 'ba koli. Gërïma kyedre ne, vïdï ma ëdï tï'bënnï ta gɔmone zë na kayo. 14Ha loko ma ëdï tï'bë bi 'badïdï ma ŋburu ŋburu ne nje tisiwa. Vïdï mai'jannï ne, toto tisiwa.

15 Ï'dï 'e komo'e mandi laka, kazi nëbïkö'du 'ba Wïrï mambërë ne'e, ga kö'duusunnï bɔngɔma o'dɔ tëmï yëvu 'ba tïmëlëne ta rë nnï yaga, mora mï di'di zë na tukuwölïwölï ma kyënyë. 16 Akayɔlɔ'e zë tëmï

Matayo 7:17 7 Matayo 8:21wa ma zë ëdïnnï ko'dɔ mo. Kaga kono anaoha dë, ana kyëlu dë. 17 Mora kpa here,kaga laka ana gbï lɔgɔ laka. Mora kaga makyënyë ana gbï lɔgɔ kyënyë. 18 Kaga lakaana lɔgɔ kyënyë dë. Kaga kyënyë ana lɔgɔlaka dë. 19Kagama ti'de ana lɔgɔma laka dëne akiga akaŋo aku'dumïwa'do. 20Akayɔlɔzë nje tara lɔgɔ 'bëzë ma ana ne.

21 Anza vïdï biya ma ëdïnnï ko'jo ma,“Yere Yere,” ne akatödunnï mï damöku 'baWïrï, nje zë ma o'dɔnnï wa ma 'Bu makomorïyë omba zë zi ko'dɔ. 22 Mï kadra'ba vurë nani, vïdï ma kayo akiyannï zi mahenye, Yere, Yere, ze ra dëdï kumë kö'dudakyikyi kore aba yaga tara vïdï mï ru yï?23 Ma kaya'ba, ma kiya zi zë henye, “Mayɔlɔ 'e dë. Ï'bë'e yaga tara ma, 'e vo kö'dukyënyë ko'du ne'e.”

Vo loko ko'ba'e rïyö24 Ëzë vïdï ma owo kö'du yandi 'bama

ku koro mo aba, atëdï kaa vo kö'du yɔlɔma o'ba loko ënï da ṛï'dï. 25 Ëzë mïrë a'diwini oso le, ëzë buluku aluku le akyëtï rë nïle ra loko nani alöru dë, ga kö'du o'ba humo ku da ṛï'dï. 26 Ëzë vïdï ma owo kö'duyandi 'bama ne dë koro mo aba, atëdï kaavo lumë ma o'ba loko ënï da yayi. 27 Mïrëa'di wini oso, buluku aluku ra loko nanialöru ku na löru kyënyë. 28Mati Yësu indekö'du yëtï ku zi vïdï kayo nani 'e zë ku narakaga ga kö'du wa yandi 'bɔmo ne. 29 Gakö'du mo ëdï kala konda aba. Anza dë kaavo komoyandi 'ba vo kö'du kida'e.

8Yësu akɔ'jɔ vo mönyu

1Mati Yësu asi akaŋo ta da döku ne, vïdïkayo alö'bönnï gɔ mo. 2 Vo mönyu maakoayi alɔdrɔ, akaŋo komo Yësu, iya henye,“Yere, ëzë omba ku akɔ'jɔmaŋbala.” 3Yësuiza kala nï gbɔ ise ra vere nani, iya henye,“Momba dɔmo ku.” Mo iya henye, “Ëdï naŋbala.” Akɔ'jɔ yï ku, mora rakɔɔ ila verenani gbɔ kandi. 4 Yësu ise gɔ mo zi mo,iya henye, “Ï'bë iya me'do nenye dë zi vïdïmaako, ï'bë zi vo karasa 'e ma nyelinnï rëyï, ï'dï wakumu 'ba wa kɔ'jɔ ma Mosa ï'dïkö'dumo ne, zi yada yï zi vïdïye ti'de akɔ'jɔyï ku.”

Kyedre 'ba da vo kanya

5 Yësu ödu mï Kaparanamo kyedre 'bavo da kanya maako 'ba Roma vo da wehelamikölö ayi ako'jo ha Yësu ga kö'du wakɔnyi. 6 Iya henye, “Yere, vo kalima 'bamaëdï rakɔɔ aba liŋɔ na keŋe na riti.” 7 Yësuiya henye, “Ma tï'bë liŋɔ 'bëyï zi mo kɔ'jɔ.”

8Kyedre 'ba vo da kanya nani iya henye,“Yere, ɔ'bɔ dë zi yï tayi liŋɔ 'bama. Iyanje hë yï akakɔ'jɔ vo kalima 'bama ne, 9 gakö'du mayɔlɔ kala konda 'bëyï ëdï gbï kaa'bama, mëdï kala konda 'dö vo kanya ëtï huma. Ëzë ma me'do zi ma kölö, miya henye,‘Ï'bë,’ mo ï'bë gbï. Ëzë ma me'do zi maako,miya henye, ‘Ayi,’ mo ayi gbï. Ëzëmame'dozi vo kalima 'bama, o'dɔ wa nenye mo o'dɔgbï.”

10 Mati Yësu owo me'do 'ba vere ne ku,aga gbɔ rɔ mo. Mo iya zi vo gënïye iyahenye, “Tïnyö miya zi ye, mi'ja vïdï maakodë 'de tëmï vïdï 'ba Yiserele, ma ëdï kö'dukoma aba kaa vere ne. 11 Ëdï na lakamëdï kiya zi ye, ma kayo mo atayinnï tëmïdakaŋo kapa 'ba humïrë 'dö da lërë aba zidrɔkɔ rë nnï ra Abarayama, Yisika, Yakobaëtï mï damöku 'ba Wïrï. 12 Gisi 'ba Yiserelema kayo, ma akɔ'jɔ damöku ga kö'du zëaku'du zë mï bi köndu 'ba kudu ha konyoaba.” 13 Yësu aya'ba dɔ mo iya zi vo dakanya nani, iya henye ï'bë liŋɔ ako'dɔ rë nïkaa wa ma oma ne. Mora vo kalima 'ba davo kanya ne akɔ'jɔ gbɔmï kadra nani.

14Yësu ï'bë ödu loko 'ba Petero i'ja wese'ba Petero zöyï aba o'ba rë nï ku da sora.15 Mo ise kala mo, zöyï ila mo gbɔ. Heremo ënyï gbɔ lïtu zi mo. 16 Mï da hutaganani aba, ikannï vïdï kayo maakowe ëdïnnïnökyï aba zi mo. Mo ore dakyikyi yaga ta rëzë me'do aba. Mo akɔ'jɔ vïdï ma rakɔɔ abane'e ti'de. 17 Mo o'dɔ here zi tëdï kaa maYesaya nëbï vo me'do 'ba Wïrï iya ne. Moiya henye, “Ma gogo makïnjë rakɔɔ yaga.”

18Yësu ongɔ vïdï kayo ëdïnnï ku kpo ta rënï mo ame'do zi vo lö'bö gënïye zi zë kumukafo föfö ma agamo. Mo ame'do gbɔ zi volö'bö gënï 'e zi zë kumu tï'bë kafo rangama agamo. 19 Vo komoyandi maako ayi zimo iya henye, vo komoyandi. Bi ma ï'bëzi mo. Ma kusu gëyï. 20 Yësu aya'ba dɔmo, iya henye, “Uhwavödö 'e ëdïnnï ogoënnï aba, ali 'e ëdïnnï loko ënnï aba. Wïsi'ba Vïdï anza dë liŋɔ aba na bi 'ba ralawo.”21Vere maako na vo lö'bö gɔmo iya henye,“Kyedre 'bama, ï'dï ma 'ba dero 'bu ma

Matayo 8:22 8 Matayo 9:17kusu.” 22Yësu iya zi mo henye, “Usu gama,ila yöku 'e musunnï yöku ënnï.”

23 Yësu ëkyï gbɔ mï töŋbö 'dö vo lö'bögënï ëtï 24 tisi yaa buluku ënyï gbɔ aluku daföfö nani. Buluku alima ku töŋbö kɔhɔ zilikɔ kaŋo. Yësu ëdï ako'do. 25 Zë ï'bënnïalironnï mo, iyannï henye, “Yere, akɔnyize, dëdï ku kara zi koli.” 26 Mo iya zi zëhenye, “Ëdïye atere ga a'dï? Ëdïye koma tisiaba.” Mo ënyï amo da buluku wini kagbaaba, mati ɔrɔnnï ne, bi gbɔ liwo. 27 Zë ti'dena rakaga iyannï henye, “Vere ne, ëyï ra?Buluku 'e wini kagba aba owonnï dɔmo.”

Vo nökyï nnï wa'do ëtï28 Mati Yësu umu da föfö ï'bë mï

dakaŋo 'ba Gadora ne, vïdï rïyö maako'ezë dakyikyi aba andɔsi dë nnï mo aba. Vïdïne'e ënyïnnï na nganga. Vïdï maako ɔ'bɔdë zi laga ta ga bi nani, dakyikyi ne'e ayazarë nnï zi Yësu. 29 Zë apinnï na kyembe,iyannï henye, “Yï Wisi 'ba Wïrï nenye, a'dira omba kazi ze ayi ku de ze kinde gba kazikadra mo tɔkɔ?”

30 Wa'do kayo 'ba liŋɔ ëdïnnï wakonyokara ra liŋɔ da lutu. 31 Dakyikyiye ayazarë nnï zi Yësu, iyannï henye, “Ëzë omba kukore ze, utu ze zi wa'do nani 'e.” 32 Moiya zi zë, henye, “Ï'bëë.” Zë ï'bënnï ödunnïmï wa'do kayo naniye, mora wa'do naniyeënyïnnï gbɔ ti'de ataho bi lunyï 'ba föfömora aluyïnnï gbɔ ti'de mï wini. 33 Voyako wa'do nani 'e aho iyannï mï gawo.Ayadannï kö'du ma o'dɔ rë nï nani ti'de,kö'du mati o'dɔ rë nï zi kora dakyikyi ne'e.34Vïdï 'ba mï gawo nani 'e olɔnnï gbɔ ti'detayi Yësu kongɔ. Zë i'jannï mo ako'jonnï hɔmozimo tënyï tï'bë yaga tëmï dakaŋo ënnï.

9Yësu akɔ'jɔ kora vo keŋe maako(Mk. 2:1-12; Lk. 5:17-26)

1 Here Yësu ëkyï mï töŋbö ï'bë hulëhukyëtï 'ba föfö mï gawo 'bënï. 2 Ani kya'ba vïdï maako'e ikannï zi mo kora vokeŋe akaŋo ne ëdï ako'do da sora. MatiYësu ongɔ hala kö'du koma 'bëzë ëdï, moiya zi kora keŋe ne henye, “Akyigɔ rëyï, wisi ama, kö'du kyënyë 'bëyï ila ku.”3 Mora here, kya 'ba vo komoyandi 'ba vokö'du kida'e ame'donnï na bi dë nnï, iyannïhenye, “Kora nenye, ëdï me'do 'dasi rakiya.” 4 Mora here, Yësu ayɔlɔ kö'du sösu

'bëzë, ne a'ba iya henye, “Kö'du a'di ëdï 'ekö'du kyënyëmaherene sösumo? 5Mavalara zi kiya, ila yï ku ga kö'du kɔdɔ kyënyë'bëyï, kɔdɔ zi kiya henye, ‘Ënyï rïyë alasi?’6 Mako'dɔ tïnyö zi ye yɔlɔ, Wisi a Vïdï ëdïkyigɔ aba dakaŋo zi kö'du kyënyë kila.”Mora here, mo iya zi kora keŋe ne henye,“Ënyï rïyë, ïnjë sora 'bëyï ne, ï'bë liŋɔ!”7Kora ne ënyï rïyë ï'bë gbɔ liŋɔ. 8Mati vïdïkayo ongɔnnï ne, zë na tere Wïrï yeto abaga kö'du kyigɔ kaa mahere ne kï'dï mo zivïdï.

Yësu akɔ'jɔMatayo(Mk. 2:13-17; Lk. 5:27-32)

9 Here Yësu ila bi nani, ma mo ï'bëdagba, mo ongɔ kora vo 'be'bele kö'duru mo Matayo, ëdï alima bi 'ba 'be'belekö'du, mo iya zi mo henye, “Alö'bö ga ma.”Matayo ënyï alö'bö gbɔ gɔ mo. 10 MatiYësu ëdï wakonyo mï liŋɔ a Matayo, vo'be'bele kö'du kyɔ, a'ba kya 'ba vo kö'dukyënyë ko'dɔ'e ayi onyonnï wa Yësu abaa'ba, vo lö'bö 'bɔmo'e ëtï da tarabiza kölö.11 Kya 'ba Farasiye ongɔnnï kö'du ne here,ako'jonnï ha vo lö'bö 'bɔmo'e, “Kö'du a'divo komoyandi 'be'e ëdïnnï wakonyo vïdïmahere ne ëtï? 12 Yësu owo kö'du 'bëzëne, aya'ba dɔ mo iya henye, vïdï ma rë zëna laka kazi kɔɔ, ï'bënnï dë zi vo ɔwɔ, njezë ma na rakɔɔ. 13 Ï'bë oma'e mï kö'duya'ba ma kö'du yöru iya ne.” Ëdï kö'dulakamamomba, ra anza ngötu kumu. Mayidë kö'du vïdï laka'e, mayi ga kö'du vïdï 'bakö'du kyënyë'e.

Kö'du kɔ'jɔ kö'du 'ba hakoro(Mk. 2:18-22; Lk. 5:33-39)

14 Here vo lö'bö 'ba Yowani Bapatisiayinnï zi Yësu, ako'jonnï kö'du iyannïhenye, “Kö'du a'di ze Farasi ëtï, dëdï he zekoro mora vo lö'bö 'bëyïye, oro hë nnï dëgɔ mo?” 15 Yësu aya'ba dɔ mo iya henye,omba 'be'e yingɔ ma ëdïnnï mï kyërë 'baoze, zi tëdï na rasösu ëzë 'bïyësï ëdï zëëtï? Anza here dë. Here kadra mo akatɔkɔ,ëzë omba ku 'bïyësï koba 'de kazi zë moraatehennï 'da hë nnï koro. 16 “Vïdï maakouru bɔngɔ ma kyïyï dë zi kɔ'jɔ bɔngɔ makɔɔ, ga kö'du bɔngɔ ma kyïyï ako'dɔ wogokyedre mï bɔngɔ ne. 17Vïdï maako ope a'jima kyïyï dë mï lɔsɔ wana makɔɔ, ga kö'dulɔsɔwana akiha a'ji akalödï yaga, mora lɔsɔwana ne akayaŋa rë nï. Here a'ji makyïyï

Matayo 9:18 9 Matayo 10:12mope gbï mï lɔsɔ wana makyïyï a'ba 'dörïyö atëdïnnï na laka.”

Wu'jë 'ba kyedre 'ba Yuda'e nnï mbara maise ra bɔngɔ 'ba Yësu

(Mk. 5:21-43; Lk. 8:40-56)18 Mati Yësu ëdï kö'du nenye kiya, vïdï

mï turu 'ba Yuda'e ayi zi mo alɔmvɔ akaŋokomo mo iya henye, “Wu'jë 'bama oli kuyaanya ayi ï'dï kala yï dɔ mo zi mo tëdï nadïdï.” 19 Yësu ënyï rïyë alö'bö gbɔ gɔ momora vo lö'bö 'bɔmo'e ï'bënnï gbɔ mo aba.20Mbara maako ëdï na riti, kö'du yama ëdïtaho ta rɔ mo kɔɔ 'butë dɔmorïyö, ayi takafo Yësu ise da ha bɔngɔ 'bɔmo gbɔ. 21Moiya na bi dënï henye, “Ëzë mise gbï le njera 'bɔngɔ ɔmo, akakɔ'jɔma.” 22Yësu opi rënï ongɔ mo, iya henye, “Ëdï na kyigɔ wu'jëama! Koma 'bëyï akɔ'jɔ yï ku.” Tëmï kadranembara ne akɔ'jɔ rë nï gbɔna laka. 23MatiYësu ödu mï loko 'ba turu kyedre ne, moi'ja vïdï kayo ëdïnnï kyëzu 'ba da koli kome.24Mo iya zi zë henye, “Vïdï biya asiye yaga.Wu'jë tisi ne oli dëmoëdï nje ako'do!” Herezë biya ogonnï mo gbɔ. 25 Kandi ma ti orevïdï ne'e ku yaga, Yësu ï'bëmï lokomayökuwu'jë dɔ mo ne, ïrï kala mo mo ënyï gbɔrïyë. 26Kö'du yöyö ne apere rë nï biya tëmïdakaŋo nani.

Yësu akɔ'jɔ vo komoköndu rïyö27 Yësu ila bi nani ëdï ku atï'bë, vo

komoköndu rïyö ayetonnï lö'bö ga ndï mo.Zë agbögbönnï hë nnï, iyannï henye, ï'dïmïyï mëyï re ze, “Asösu kö'du ze, Wisi'ba Dawidi!” 28 Mati Yësu ödu loko, vokomoköndu rïyö ne ayinnï zimo, mo ako'johë zë iya henye, “Oma'e ku zi matɔ'bɔ'e kɔ'jɔ?” Zë aya'bannï da me'do, iyannïhenye, “Ɔɔ Yere.” 29 Yësu ise komo zë, iyahenye, “Mo'dɔ rë nï kaama oma'e” 30komozë ayëhu rë nï gbɔ. Yësu ise gɔ mo zi zëiya henye, “Ayada'e kö'du nenye dë zi vïdïmaako!” 31Mora zë ï'bë a yëlënnï kö'du neta ga bi nani ti'de.

Yësu akɔ'jɔ kora ma ɔ'bɔ dë zi me'do32Mati vïdï kora ne'e ëdïnnï atï'bë, kya,

vïdïmaako'e ikannï koramaako zi Yësu,moɔ'bɔ dë zi me'do ga kö'du mo ëdï dakyikyiaba. 33 Mora kandi ma ti ore dakyikyiku yaga, kora ne ayeto me'do mora vïdïbiya na rakaga. Zë iyannï henye “Gbadongɔ kö'du ma hee ne dë mï Yiserele.”

34 Mora Farasiye iyannï henye, “Ne yere'ba dakyikyiye ra ï'dï kyigɔ ne zi Yësu zidakyikyiye kore yaga.”

Yësu asösu rë nï ga kö'du vïdï35 Yësu ënyï ï'bë biya lasi aba tëmï gawo

daliŋɔ aba. Mo ayandi kö'du mï bi 'bamötu'e, kö'du yöyö laka 'ba damöku 'baWïrï yëtï aba,mora akɔ'jɔ vïdï kayo dakyïnë'ba kɔɔ aba. 36Matimo ongɔ vïdï kayo, di'dimo oso kyɔ kö'du sösu aba ga kö'du zë nakö'du sösu, wakɔnyi kpa anza dë kaa tïmëlëkazi vo yako. 37 Here mo iya zi vo lö'bö'bënnïye henye, “Wamï yaka ëdï kyɔ, moravo lɔɔ ko'dɔ'e ayonnï dë. 38 Amötu zi vokyeti yaka nenye, mo mutu yaga vo lɔɔ'e ziwa 'bɔmo toto mo ta yaka.”

10Vo Lïtu 'butë dɔmorïyö(Mk. 3:13-19; Lk. 6:12-16)

1 Yësu akɔ'jɔ vo lö'bö 'butë dɔmorïyö'bënïye bi kölö ï'dï kyigɔ zi zë kore dakyikyiyaga, zi kɔ'jɔ kɔɔ rakɔɔ aba biya. 2Nenye'eru 'ba vo lïtu, butë dɔmorïyö ne'ema dagbaSimona (ma ako'jo Petero) öndu mo: An-deriya, Yemisi öndu nï Yowani aba, gisi 'baZebedeyo. 3 Pilipo, Baratolomoya, Toma,Matayo, vo 'be'bele kö'du, Yemisi wisi 'baAlipayo Tadöyösu, 4 Simona vo dakaŋo 'baKanana zë Yudasi Sikereto ma asösu Yësuaba.

Lɔɔ 'ba vo lö'bö 'butë dɔmorïyö(Mk. 6:7-13; Lk. 9:1-6)

5 Vïdï kora 'butë dɔmorïyö ne'e, Yësuutu zë kö'du kira nenye aba. “Ï'bë'e dë mïdakaŋo 'ba vo leze'e mandere mï gawo 'baSamarona'e. 6Omba zi ye tï'bë zi tïmëlë 'baYiserele ma ölu. 7 Ï'bë'e ayëtïye, ‘Damöku'ba Wïrï ëdï ku kara.’ 8 Akɔ'jɔ'e vo kɔɔ,ayɔmɔ'e yöku löhu na dïdï, akɔ'jɔ'e zë mana riti kɔɔmönyu aba, ore'e dakyikyi yaga.I'ja'e kazi ma na mbiya, here ï'dïye kpa zizë na mbiya. 9 Ïnjë'e dahabo ako dë, kɔhimanderemeŋe kɔhimï bɔngɔ re 'e. 10 Ïnjë'eaŋboro 'ba wa lenze dë ta bi tï'bë 'be'e,oba'e nje bɔngɔ kamokama ëdïye akusu ne.Oba'e mɔvɔ 'ba lasi dë, vo lɔɔ'e akï'dï zi zëwa ma zë ombannï.”

11 “Ëzë ayiye mï gawo, ï'bë'e bi komakö'du vïdï ma akïrïye kala kyedre aba, al-ima'e mo aba le zi ye bi nani kila. 12 Ëzë

Matayo 10:13 10 Matayo 10:42ï'bë'e mï liŋɔ iya'e henye, ‘Rakyëyï mëdïëtï.’ 13 Ëzë vïdï mï liŋɔ nani ïrïye kalakyedre aba, ï'dïye wamëtë 'be'e 'ba rakyëyïmalima, ëzë zë ïrïnnï 'e dë kïrï kala kyedreaba, oba'e wa mëtë'e hulëhu. 14 Ëzë kya 'baliŋɔ mandere gawo omba dë bi 'e kïrï kalakyedre aba mandere kö'du 'be'e kowo, ila'ebi nani akyitɔ'e turufu 'de ta ndïye zimo nalömu rë zë. 15Mayada zi ye tïnyö, mï kadra'ba vurë aba atëdï na kyënyë ndra kö'dugawo nani ta da gawo 'ba Sɔdɔmo, Gɔmoraaba.”

Yësu ame'do kö'du 'ba riti(Mk. 13:9-13; Lk. 21:12-17)

16 “Owo'e te, mëdï 'e kutu yaga kaatïmëlë mï kutë wölïwölï. Here ëdïye ŋbalakaa wiriye. Mora ëdïye kpa kaa atu'buo'dɔnnï kö'du kyënyë dë. 17 Ongɔ'e re'e laka, ga kö'du vïdï maako atëdïnnï anizë akïrï nï 'e akika bi 'ba vurë mora zëaku'bönnï 'e mï bi 'ba mötu'e. 18 Kö'duma, akika 'e bi 'ba vurë komo vo dakaŋoyere ëtï, zi kö'du yöyö laka ne yada zi zëzi vo leze'e. 19 Ëzë ikannï 'e bi 'ba vurë,asösu'e dë a'di ra atï'bë'e zi kiya, manderehala akonyo'e. Mï kadra nani mo ɔkɔ ku,akï'dï zi ye a'di akiya'e. 20 Ga kö'du me'doma akame'do 'e atanza dë 'be'e, zë atayinnïkazi Lawo Kölö Laka 'ba 'bu'e akame'dokpuru kazi 'e.”

21 “Ɔndu'e atënyïnnï akpa da öndu'e zëkï'dï zi kofo. 'Bu'e atënyïnnï akpa da gisisi'bënnïye zë kï'dï zi kofo. Gisisiye ako'dɔnnïwehe akpa vo ko'jo zë aba akutu zë zi kofo.22 Vïdï biya akiyïye ga kö'du ma. Moravïdï ma nduwë na kyigɔ le mï ndundu mo,akayɔmɔ mo. 23 Ëzë o'dɔ'e na kyënyë mïgawomaako, aho'emï gawoma agamo. Mayada zi ye tïnyö, inde'e lɔɔ ne'e mï gawobiya 'ba Yiserele ne dë, gba kazi Wisi aVïdï tɔkɔ. 24 Vo kö'du ko'jo anza kyedreta da vo komoyandi 'bënï. Vo yasa anzakyedre ta da vo kyedre 'bënï. 25 Here vokö'du ko'jo mo'bɔ zi tëdï kaa vo komoyandi'bënï, vo lö'bö kaa vo kyedre 'bënï. Ëzë voda dakota ako'jo Belezobulu, vo dakota 'baliŋɔ'e ako'jo ru kyënyë aba.”

Atere ëyï(Lk. 12:2-7)

26 “Here ere'e vïdï dë. Yaanya aba, wama ayöfu dɔmo, akayëhu, kö'du koho biyaako'dɔ na yɔlɔ. 27 Wa mati mëdï ayada

zi ye mï mandölu, akayada'e mï bikanyikyedre, wayawaya 'be'e akame'do ta da tɔlɔ'ba loko. 28 Ere'e dë kazi vïdï ma ëdïnnïida ra kofo, ofonnï lawo dë. Ere'e Wïrï maakatɔ'bɔ yaŋa 'dö ida ra lawo aba mï wa'dogehena. 29Nje tarifa kölö akatɔ'bɔ silɔ kogorïyö. Here silɔ ma kölö alëpï dë akaŋo kazida kö'du komba 'ba 'bu'e. 30Ga kö'du yëvubiya ma de 'e ne, ëdï akiti. 31Here ere'e dëëdïye na laka ndra ta da silɔ kayo.”

Kö'du kyënyë yasi Yësu komba dë aba(Lk. 12:8-9)

32 “Here kö'du zë ma iyannï mï vïdï kayozë 'bama, mako'dɔ kpa here komo 'bu makomorïyë. 33 Mora here, ëzë vïdï maakoomba ma dë ta komo vïdï kayo, ma kombamo kpa dë ta komo 'bu ma komorïyë.”

Anza rakyëyï ra dë wa ne kulu ra(Lk. 12:51-53; 14:26-27)

34 “Asösu'e dë henye ere, mayi zi rakyëyïra kika mï damöku. 'E'e, mayi dë zi rakyëyïra kika, kulu ra. 35 Mayi zi gisi kora'etënyïnnï wehe aba da 'bu nnï, gisi mïnzö'etënyïnnï wehe aba da ma nnï, mbara kozeatënyïnnï wehe aba da wese nnï. 36 Vowehe kyënyë 'be'e, atëdï akpa vïdï 'badakota 'be'e.

37 “Zë ma o'dɔnnï lɔvɔ 'bu nnï, manderema nnï ndra ta da ma, ɔ'bɔnnï dë zi tëdïna vo lö'bö 'bama. Zë ma o'dɔnnï lɔvɔ gisikora 'bënnï, mandere wisi wu'jë ɔ'bɔnnï dëzi tëdï na vo lö'bö 'bama. 38 Zë ma ïnjënnïtaka 'bënnï dë rïyë zi lö'bö ga ndï ma,ɔ'bɔnnï dë zi tëdï na vo lö'bö 'bama. 39 Zëma o'dɔnnï lɔvɔ dïdïnnï ndra ta da lɔvɔma, akayölunnï. Zë ma ayölunnï dïdïnnï gakö'du ma, aki'jannï dïdï löhu.”

Biriti(Mk. 9:41)

40 “Vïdï ma ïrïye kala kyedre aba ïrï nema ra, mora vïdï ma ïrï ma kala kyedre aba,ïrï ne vïdï ma utu ma ne. 41Vïdï ma ïrï nëbïkala kyedre aba ga kö'du mo nëbï, aki'ja mïwakinye 'ba biriti 'ba nëbï. Vïdï ma ïrï vïdïma laka kala kyedre aba ga kö'du mo nalaka, aki'ja mï wa yanya 'ba biriti 'ba vïdïlaka. 42 Ëzë vïdï ma ï'dï gbï le nje sikɔ 'bawini kyëyï, zi vïdï ma kölö 'ba ga ndï ma,vïdï nani aki'ja biriti rë nï.”

Matayo 11:1 11 Matayo 11:3011

Vo lïtu'e kazi Yowani Bapatisi(Lk. 7:18-35)

1Mati Yësu inde kö'du nenye'e yada mozi vo lö'bö 'bënï 'butë dɔmorïyö ne'e, mo ilabi nani ï'bë kö'du yandi yëtï aba mï gawo'ba Galilaya'e. 2Mati Yowani Bapatisi owomï kamba, kö'du Korisitɔ ëdï ako'dɔ ne, moutu kya 'ba vo lö'bö 'bënïye zi mo. 3 Zëako'jonnï ha Yësu iyannï henye, “Ayada zize, yï ra kora ma omba tayi kɔdɔ dida zebi vïdï maako?” 4 Yësu aya'ba da me'doiya henye, “Ï'bë'e a'ba'e hulëhu ayada'e ziYowani kö'du ma ëdï akowo'e kongɔ moaba. 5 Vo komoköndu atɔ'bɔ bi kongɔ,vo keŋe atɔ'bɔ lasi, zë ma ëdïnnï na ritikazi kɔɔ mönyu o'dɔ zë ŋbala, vo mbilikïsïowo kö'du, yöku vïdï ënyïnnï löhu na dïdï,kö'du yöyö laka ëdï yëti mo zi vo leriye.6 Rakyenyi ëdï zi zë ma anza nnï dë dajijïaba ga kö'du ma.”

7 Mati vo lö'bö a Yowani ëdï atï'bënnï,Yësu ame'do kö'du mo zi vïdï kayo: “Matiï'bë'e yaga zi Yowani mï da lïpï, a'di raomba'e zi kongɔ? Rakïdë 'ba mbili lomamï buluku? 8 A'di ra ï'bë'e yaga zi kongɔ?Vïdï kora usu rë nï mï bɔngɔ laka? Vïdïma usu rë nnï kaa mahere ne alimannï mïloko kyedre a yere. 9 Ayada'e zi ma a'di raï'bë'e yaga zi kongɔ? Nëbï ra? Ɔɔ ongɔ'endra ta da nëbï. 10 Here kö'du yöru raiya kö'du ga kö'du mo, ‘Ma kutu vo lö'böama dagba komo yï zi gërï yëhu zi bi yï.’11Ma yada zi ye tïnyö, Yowani Bapatisi ëdïkyedre ta da vïdï maako, mo maako matisiwa mï damöku 'ba Wïrï kyedre ta daYowani. 12 Mï kadra ma Yowani Bapatisiayëtï kö'du 'bënï lemï ko'do nenye damöku'ba Wïrï ëdï tövu kyedre kyigɔ aba. Koravo wehe ko'dɔ'e ï'dï rë nnï zi kuru mo nagbörökötö. 13Here le mï kadra 'ba Yowaninëbïye biya kö'du kï'dï 'ba Mosa ame'dokö'du 'ba damöku. 14 Ëzë omba'e zi komamï kö'du kise 'bëzë, Yowani mo Eliya, makö'du tayi 'bɔmo ayëtï. 15 Owo'e kö'du neëzë ëdïye mbili aba!”

16 “Yaanya aba, kaa a'di ma kiya ga kö'duvïdï ma ëdïnnï mï ko'do ma ndenye ne?Zë kaa gisisi ma ëdïnnï alima mï bi 'bawakogo. Gbɔngɔma kölö akagbögbö hë nnïzi maako'e akiya.17 ‘Henye, dɔlɔ kudï 'ba rakoze zi ye,

mora ɔlɔ'e dë.Daya'bi ze ngala 'ba dakoli,mora udu'e dë.’18 Mati Yowani ayi, mo oro hë nï uwë a'jidë vïdï biya iyannï henye, ‘Mo ëdï dakyikyiaba.’ 19 Mati Wisi a Vïdï ayi, mo onyo wa,uwë a'ji. Mora vïdï iyannï henye, ongɔ'e bite da kora ne. Mo onyo wa takanyi. Uwëa'ji kpa takanyi mo aboka 'ba vo 'be'belekö'du'e vo kö'du kyënyë ko'dɔ'e ëtï. Morakö'du yɔlɔ a Wïrï ëdï na yada zi tëdï tïnyötëmï wa ma o'dɔ rë nï.”

Vïdï 'ba gawo naniye owonnï kö'du dë(Lk. 10:13-15)

20 Vïdï ma mï gawo ma Yësu o'dɔ kö'duko'do kyedre ënï mï zë ne, 'de otɔ dë nnï dëtëmï kö'du kyënyë 'bënnï, here mo iya zëna kyënyë. 21 “Atëdï zi ye kyënyë Korɔzini!Atëdï zi ye kyënyë Beteseyida! Ëzë kö'duko'do ma o'dɔ mï ye ne o'dɔ mï Tiyere,Sidoni aba kani vïdï nani usunnï bɔngɔ 'balubë ku rë nnï zi yada henye ere zë otɔnnïdë nnï ku tëmï kö'du kyënyë 'bënnï. 22Mayada zi ye henye, mï ko'do 'ba vurë aba,Wïrï akila vïdï 'ba Tiyere, Sidoni aba tada'e.23 Yï Kaparanamo! Omba'e zi re 'e kïnjëkomorïyë? Aku'du'e akaŋo mï wa'do 'bagehena. Ëzë kö'du ko'do ma o'dɔ mï ye nemo'dɔ mï Sɔdɔmo, atëdï zɔ kadra ndenyeaba. 24 Akatɔ'bɔ yɔlɔ'e henye, mï ko'do 'bavurë aba Wïrï rasösu ndra kö'du Sɔdɔmotada'e!”

Ayiye zi ma zi lawo(Lk. 10:21-22)

25 Mï kadra nani Yësu iya henye, “'BuYere 'ba komorïyë dakaŋo aba! Mo'dɔöwö'dï zi yï ga kö'du zi vo kazi kö'du yɔlɔ'e,wa ma oho kazi vo kö'du yɔlɔ'e vo yandiëtï ayada ku zi gisisiye. 26 Ɔɔ, 'bu, nenyehala wa ma omba kani zi rë nï ko'dɔ. 27 'Buma ï'dï wa ku biya zi ma. Vïdï maako ayɔlɔWisi dë nje 'Bu. Vïdïmaako ayɔlɔ 'bu dë njeWisi, zë ma Wisi inzi zi nnï yada.”

28 “Ayiye zi ma 'e biya ma na riti kaziwayeto kïnjë makï'dïye alawo. 29O'dɔ 'e lɔɔ'bama, ayandi 'e kazi ma, ga kö'du ma vowatɔwɔ raya'ba aba. Here aki'ja'e ralawo.30 Lɔɔ 'bama ayeto dë. Kïnjë mo na pëlë.”

12Kö'du ko'jo ga kö'du ko'do 'ba ralawo(Mk. 2:23-28; Lk. 6:1-5)

Matayo 12:1 12 Matayo 12:311 Anza na kɔwɔ ta gɔ mo, Yësu ëdï gbɔ

tï'bë kpuru tëmï yaka 'ba nyenyo mï ko'do'ba ralawo aba. Vo lö'bö 'bɔmo'e gbɔ nao'bo, here ayetonnï da mbili nyenyo koweï'jö mo konyo. 2Mati Farasi ongɔnnï kö'dune here, zë iyannï zi Yësu henye, “Ongɔ te,anza na laka mï kö'du kï'dï 'beze zi vo lö'bö'bëyïye kö'du mahere ne, ko'dɔ mï ko'do'ba ralawo!” 3 Yësu aya'ba da me'do iyahenye, “Ako'jo'e kö'du ma Dawidi o'dɔ mïkadra nani ma mo vïdï 'bënï ëtï na o'bo nedë? 4Mo ï'bë ödu mï loko 'ba Wïrï, mo nnïvïdï 'bënï ëtï onyonnï mangɔlɔ'bɔ koro maï'dï zi Wïrï, ëdï le mï kö'du kï'dï anza dë zizë konyomo, nje vo karasa ra akila zi konyomo. 5 Kɔdɔ ako'jo'e dë mï kö'du kï'dï 'baMosa iya henye, tëmï ko'do 'ba ralawo biyavo kö'du yëtï mï yëkëlu 'ba Wïrï zë oronnïko'do 'ba ralawo dë, here zë anza nnï dëna lïtë? 6 Ma yada zi ye henye, wa maakoëdï kinye kyedre ta da yëkëlu. 7 Ködu yöruiya henye, momba ngötu kumu dë, momba'e zi tëdï na mïkuku. Ëzë ayɔlɔ'e mï kö'dunenye ku, ɔ'bɔ'e dë zi vurë kikye ra vïdï mao'dɔnnï kö'du kyënyë ako dë. 8Wisi a VïdïYere 'ba ko'do 'ba ralawo ra.”

Kora vo kala keŋe(Mk. 3:1-6; Lk. 6:6-11)

9 Yësu ila bi nani ënyï ï'bë bi 'ba mötu.10 Kora maako ëdï ani na vo kala keŋe.Kya 'ba vïdï maako'e ëdïnnï ani ombannï ziYësu susu ga kö'du kyënyë ko'dɔ ako'jonnïhɔ mo iyannï henye, “Ëdï na kyënyë mïkö'du ki'di 'beze zi vïdï kɔ'jɔ mï ko'do'ba ralawo?” 11 Yësu aya'ba da me'do iyahenye, “A'di, ëzë vïdï ma kölö tëmï 'e ëdïtïmëlë aba alëpï mï wogo yöndu mï ko'do'ba ralawo, akasösu kö'du mo dë zi kotɔmo yaga? 12 Vïdï köndu ra laka ndra tada tïmëlë! Here ne, kö'du kï'dï 'beze ilaze zi vïdï maako kɔnyi mï ko'do 'ba ralawoaba.” 13 Here mo iya zi kora 'ba kala keŋene henye, “Iza ga kala yï yaga.” Mo izagɔ mo yaga, gbɔ na laka löhu kaa agamone. 14 Here Farasiye ï'bënnï o'dɔnnï malazi Yësu kofo.

Vo lïtu kinzi a Wïrï ra Yësu?15Mati Yësu owo kö'dumala rë nï ne, mo

ï'bë 'de ta bi nani, mora vïdï kayo alö'bönnïgbɔ ga ndï mo aba. Mo akɔ'jɔ vïdï ma zëna rakɔɔ ne'e biya, 16 mo ise gɔ mo zi zëiya henye, mayadannï kö'du nï dë zi vïdï

maako'e. 17Mo o'dɔ here zi rë nï ko'dɔ kaakö'du ma nëbï Yisaya ayi ku tïnyö.18 “Kinye ëdï vo lö'bö ama ma minzi.Mo ma mo'dɔ lɔvɔmo.Kö'du mo, ma na rakyenyi.Ma kutu Lawo Kölö Laka ama dɔmo,mo akayöyö kö'du vurë ama zi vïdï.19Mo awasa mandere ha gbögbö dëmandere me'do na gu ŋberere da gëri.20Mo owe loma ma ïdë rë nï ku ne dë,mandere yölu lamba ma omba ku kara tɔrɔ

kazi lëru.Mo atëdï nduwë, le mo ako'dɔ vurëma laka

'ba kpilïrï.21 Tu'dë biya akï'dï kö'du sösu 'bënnï mï

mo.”Yësu Belezobulu aba(Mk. 3:20-30; Lk. 11:14-23)

22Here kya 'ba vïdï maako'e ikannï koravo komoköndu maako zi Yësu, ɔ'bɔ dë zime'do ga kö'du mo ëdï dakyikyi aba. Yësuakɔ'jɔ kora ne, here mo ɔ'bɔ zi me'do bikongɔ aba. 23 Vïdï biya na rakaga tëmïkö'du ma Yësu o'dɔ ne. Zë ako'jonnï kö'duiyannï henye, “Mo atëdï Wisi 'ba Dawidira?”

24 Mati Farasiye owonnï kö'du ne,aya'bannï dɔ mo iyannï henye, “Mo oredakyikyi ne'e yaga, ga kö'du vo dë zëBelezobulu ra, ï'dï kyigɔ ne zi mo zi ko'dɔhere.” 25 Yësu ayɔlɔ kö'du ma zë ëdïnnïasösu, mo iya zi zë henye, “Dakaŋoma inyerë nï na gbɔngo gbɔngo wehe ko'dɔ okaani aba, alima na konda dë. Gawo maako,mandere dakota ma inye rë nï na gbɔngogbɔngo wehe ko'dɔ oka maako aba akalëpï.26Here ëzë gbɔngo ma kölö ëdï wehe ko'dɔoka nï vere aba mï damöku a Satani, nenyekö'du ya'ba aba henye, inye rë nï ku nzɔ nagbɔngo gbɔngo kandi apere rë nï. 27 Iya'ehenye, mo ore dakyikyi yaga kyigɔ 'baBelezobulu aba, mora ëyï ra ï'dï zi vo ga ndïyïye kyigɔ ne zi zë kore yaga? Zë atëdï navo vurë 'bë 'e. 28 Ëzë mora dakyikyi kyigɔ'ba Lawo 'ba Wïrï, here damöku a Wïrï ayiku de 'e.”

29 “Vïdï maako ɔ'bɔ dë tödu mï loko 'bakora ma na kyigɔ zi wasisi ɔmo koba, njeëzë mo ida kora kyigɔ ne dagba atehe 'daloko ɔmo kolɔ.”

30 “Vïdï ma anza dë 'bama, mo ëdï tïnyökö'du aba ra ma. Vïdï ma akɔnyi ma dëzi toto, ëdï tïnyö pere mo. 31 Ma yada ziye henye, atɔ'bɔ vïdï kila ga kö'du kyënyë

Matayo 12:32 13 Matayo 13:11mati o'dɔnnï, kö'du kyënyë kiya aba, moravïdï mati iya kö'du kyënyë ra Lawo KölöLaka, ila mo dë. 32 Vïdï mati iya kö'dukyënyë ra Wisi a Vïdï akila mo, vïdï matiiya kö'du kyënyë ra Lawo Kölö Laka ila modë yaanya aba ŋburu.”

Kaga lɔgɔ nï aba(Lk. 6:43-45)

33 “Zi tëdï lɔgɔ laka aba ëdï kaga ma lakaaba. Ëzë ëdï kaga ma kyënyë aba atëdï lɔgɔma kyënyë aba. Kaga akayɔlɔ tara dakyïnë'ba lɔgɔma ana. 34 'E wiri ne'e, hala akiya'ekö'du ma laka, mora 'e Satani? Ha akiyawa ma ëdï. Ndɔ mï didi mo aba. 35Vïdï malaka akɔdɔ gbï wama laka ga kö'du laka ënï,vïdï ma kyënyë akɔdɔ gbï kö'du kyënyë gakö'du kyënyë ënï. 36 Ayɔlɔ'e henye kadra'ba vurë aba, vïdï biya na kölö kölö akayëtïkö'du kyënyë ma mo iya. 37Me'do hë yï ra,akpa ako'dɔ vurë mo aba rë yï, zi yɔlɔ yï vokö'du laka kɔdɔ vo kö'du kyënyë.”

Kö'du ko'jo ga kö'du ko'do(Mk. 8:11-12; Lk. 11:29-32)

38 Here kya 'ba vo komoyandi 'ba kö'dukï'dï maako'e, kya 'ba Farasi maako'e ëtï,ame'donnï rïyë iyannï henye, “Vo ko-moyandi, domba zi yï kongɔ ta bi kö'duko'do ko'dɔ.” 39 Mo aya'ba dɔ mo zi zëiya henye, “Hala vïdï kyënyë 'ba kazi wiriëdïnnï kadra ndenye aba. Ako'jo'e ha maga kö'du ko'do? 'E'e! Kö'du ko'do maakayada zi ye atëdï nje kö'du ko'do 'ba nëbïYona. 40Tëmï gërï kölö ne Yona o'do kadrawota yɔndɔ abamï kyenze, hereWisi a Vïdïako'do kadra wota yɔndɔ aba mï hu kaŋoyöndu ne. 41 Mï ko'do 'ba vurë aba, vïdï'ba Nïnëwë atënyïnnï rïyë akasusunnï 'ega kö'du zë otɔnnï dë nnï ku tëmï kö'dukyënyë 'bënnï, ma owonnï kö'du yëtï 'baYona ne. Ma yada zi ye, wa kyedre maakoëdï kinye ta da Yona. 42 Mï ko'do 'bavurë aba yere mbara 'ba daliŋɔ 'ba Sebaatënyï rïyë 'e susu ga kö'du mo ï'bë tëmïgërï ne biya tëmï kaŋo 'bënï kö'du me'doyɔlɔ yandi 'ba yere Solomono kowo. Miyazi ye henye, wa ëdï kinye kyedre ta daSolomono!”

Ta'ba 'ba dakyikyi(Lk. 11: 24-26)

43 “Ëzë dakyikyi asi ku yaga tara vïdï,ï'bë lasi aba dakaŋo maako bi lawo koma.

Ëzë i'ja dë, 44 akiya na bi dënï henye, ‘Mata'ba hulëhu liŋɔ ama ma mila ne.’ Hereï'bë hulëhu i'ja loko na mbiya, ŋbala nalaka. 45 Here ënyï ï'bë yaga ika aboka nïyemadɔmorïyö dakyikyi maako'e na kyënyëta da nï, zë ayinnï alimannï gbɔ ani. Ëzëinde rë nï ku, vïdï nani ëdï mï riti kyënyë tadama dagba. Nenye ëdï kö'duma ako'dɔ rënï zi vïdï ma kyënyë'e mï ko'do nenye.”

Ma 'ba Yësu öndu mo ëtï(Mk. 3:31-35; Lk. 8:19-21)

46Mati Yësu ëdï gba ame'do zi vïdï kayo,ma mo öndu mo ëtï ɔkɔnnï gbɔ. Zë ɔrɔnnïyaga kö'du ko'jo zi me'donnï zi mo. 47Herevïdï maako tëmï vïdï naniye iya zi mohenye, “Ongɔ te ma yi, öndu yï ëtï ëdïnnïatɔrɔ yaga, ombannï zime'do zi yï.” 48Yësuaya'ba da me'do iya henye, “Ëyï 'bënï mama? Ëyïye ra önduma'e?” 49Moënyï ayadabi da vo lö'bö 'bënïye, iya henye, “Ongɔ te!Kinye ma ma öndu ma ëtï. 50Vïdï ma o'dɔwa ma 'bu ma komorïyë omba mo zi ko'dɔmo ne, mo ra na öndu ma, ëmï ma mama.”

13Mala 'ba vo kofo kïlï(Mk. 4:1-9; Lk. 8:4-8)

1Mï ko'do kölö, Yësu ila liŋɔ ënyï ï'bë dagötï 'ba föfö alima gbɔ akaŋo. 2 Vïdï kayoma atoto rë nnï kpo ta rɔ mo gbɔ kyɔ, moëkyï mï töŋbö alima gbɔ mï mo, vïdï kayoɔrɔ 'bënnï yaga da götï. 3 Mo alima kö'duyëtï zi zë kyɔ tëmï mala. Yësu iya henye,“Kadramaako aba koramaako ï'bë kofo kïlï.4Mati mo ïlï kofo mï yaka, kya mo alëpï dagërï, ali ayi onyonnï 'de. 5 Kya mo alëpïmï kaŋo ma ṛï'dï, kaŋo ma laka nje tisiwaaba, kandi kofo ne ötu ga kö'du kaŋo nealo dë. 6Mati kadra ese o'bɔ wevo ma lurune'e, ga kö'du ngara'da ödu dë gbo na laka,kandi wevo ne'e akyïtu gbɔ. 7 Kya 'ba kofoalëpï mï kutë kono, övumora ofo wevomo.8 Kya 'ba kofo alëpï mï kaŋo ma laka wevomo ana ï'jö, kya mo lamikölö, aga mo'e'butëmodaka, mora aga mo'e 'butëwota.”9 Yësu inde kö'du 'bënï iya henye, “Owo'ekö'du ne, ëzë ëdï 'e mbiliye aba!”

Mï ï'jö 'ba mala ne(Mk. 4:10-12, Lk. 8:9-10)

10Vo lö'bö'e ayinnï zi Yësu ako'jonnï hɔmo iya henye, “Kö'du a'di ëdï 'bëyï ame'dozi vïdï tëmï mala?” 11 Yësu ënyï aya'ba dɔ

Matayo 13:12 14 Matayo 13:39mo iya henye, “Kö'du koho 'ba damöku 'baWïrï ï'dï ku zi ye, anza dë zi zë. 12Morahere,vïdï ma wa aba akï'dï zi mo ndra, here moatëdï mo aba kyɔ ta da ma ëdï. Mora vïdïmati anza wa aba dë, akoba 'de kazi mo gbïle ma tisi mamo ëdï mo aba ne. 13Mï kö'dumamëdï ame'do zi zë tëmï mala ëdï henye,‘Zë ongɔnnï bi mora ï'jannï dë,zë o'je mbili nnï.Mora owonnï mandere ayɔlɔnnï dë.’14Kö'du kumë 'ba Yisaya ga kö'du 'bëzë nehenye,‘Vïdï nenye'e akowonnï nje na kowomora ödu dë, dë zë.Zë akongɔnnï bi akongɔmora 'de ï'jannï dë.15Dïdï vïdï nenye'e na kyigo.Mbili vïdï nenye'e yaanya aba na kïsï.Zë ombannï dë zi kö'du tïnyö kongɔ.Ëzë mbili zë anza dë na kisi,zë akongɔnnï komo nnï aba,akayɔlɔnnï dë nnï aba mora akotɔ dë nnï zi

ma hulëhu,mora akakɔ'jɔ zë.’ ”

16“Mora kö'du'e ne laka ga kö'du komo'ei'ja ku, mora mbiliye owo kpa ku. 17 Ëdï nalaka miya zi ye nëbï kayo mora vïdï kayo aWïrï ombannï zi ki'ja wama i'ja 'e ne, mora'de ï'jannï dë, mora zë ombannï zi kowo wama owo'e ne, mora 'de owonnï dë.

Yësu ayada mï mala 'ba vo kofo kïlï(Mk. 4:13-20; Lk. 8:11-15)

18 “Owo'e ayandiye mï kö'du 'ba vo kofokïlï ne. 19 Zë mati owonnï kö'du kise 'badamöku ne, mora ayɔlɔnnï dë ëdïnnï kaakofo mati alëpï da ga gërï. Satani ayi ïrïme'do ne yaga tëmï di'di zë. 20 Kofo matialëpï dakaŋoma ṛï'dï aba, ëdï zëma owonnïkö'du ne rakyenyi aba, kandi ma owonnï.21 'De ödudë gbomï di'di zë,mora ëhïnnï dëna konda. Here mati kö'du kyënyë maakoayi ga kö'du kise ne, akilannï 'de kandi.22Kofoma alëpï mï kono ne, ga kö'du zëmaowonnï kö'du kise ne, kö'du sösu ga kö'duwa 'ba dakaŋo, lɔvɔ wa kyɔ ila kö'du kisene dë tödu mï di'di zë, du anannï lɔgɔ dë.23 Kofo ma ïlï mï kaŋo ma laka, ëdï kö'duzë ma owonnï kö'du kise ne, ïrïnnï gö zëra anannï lɔgɔ, kya mo lamikölö, agamo'e'butëmodaka mora agamo'e 'butëwota.”

Mala kö'du 'ba nyangölu

24 Yësu ayada mala ma kya mo zi zë.“Damöku 'ba Wïrï ëdï kaa henye. Koramaako ïlï kofo ma laka mï yaka ënï.25Yɔndɔ kölö maako aba, mati vïdï o'donnïku biya vo wehe ayi ïlï kofo nyangölu mïkutë wana, mora ï'bë wënï 'de. 26 Matiwevo mo övu, mbili mo omba ku zi rë nïkï'dï. Nyangölu alaya gbɔ. 27 Vo kalima akora ne ayi zi mo iya henye, ‘Kyedre, kofolaka ra ïlï mï yaka 'bëyï ne. Nyangölu neayi 'bënï ta kila?’ 28 Mo aya'ba da me'dozi mo, iya henye, ‘Ne vo wehe maako rao'dɔ kö'du ne.’ Zë ako'jonnï hɔ mo iyannïhenye, ‘Omba zi ze tï'bë nyangölu ne kotɔmo 'de yaga?’ 29 Mo aya'ba da me'do, iyahenye, ‘'E'e, ga kö'du ëzë atoto'e nyangölune akotɔ'e kya wana 'dö zë ëtï. 30 Ila'e wana'dö nyangölu aba mövunnï bi kölö le kadra'ba wakumu ta yaka aba. Ma kayada zi volɔɔ'e, zi nyangölu kotɔ dagba, hɔ mo kidana kulu zë ko'bɔ, mora da wana toto zi kï'dïmo mï lɔ'bi.’ ”

Mala 'ba kofo masatada(Mk. 4:30-32; Lk. 13:18-19)

31 Yësu ayada mala ma aga mo zi zë,“Damöku 'ba Wïrï ëdï henye: Kora maakooba kofo masatada ïyï mï yaka ënï. 32 Kofomatisiwa aba ta da kofo biya, mati övu rïyë,gbɔ na kyedre ta dawevo biya, övu na kaga,ali ayinnï uvö loko ënnï mï ngora mo.”

Mala kö'du 'ba langa(Lk. 13:20-21)

33 Yësu nduwë mala maako yada mo zizë iya henye, “Damöku 'ba Wïrï ëdï henye:Mbaramaakooba langa asusëmï tele 'butë-sowɔ 'ba lunzu ï'dï gbɔ tö'bu.” 34 Yësuayada kö'du nenyee zi vïdï kayo tëmï mala.Mo iya kö'du ako dë zi zë kazi mala. 35Moo'dɔ kö'du ne here zi kö'du kiya 'ba nëbïtayi tïnyö: “Ma ko'dɔ mala ëzë ma me'dozi zë. Ma kayada zi zë wa mati ayɔlɔnnï dëkyere ma damöku ï'dï rë nï ne.”

Yësu ayada mï mala 'ba nyangölu36 Mati Yësu ila vïdï kayo ödu loko, vo

lö'bö 'bɔmowe ayinnï zi mo, iyannï henye,“Ayada dero zi ze mï mala 'ba nyangölumï yaka ne a'di?” 37 Yësu aya'ba dɔ mo,iya henye, “Kora ma ïlï kofo ma laka neWisi a Vïdï. 38 Yaka damöku, kofo ma lakane, mora vïdï ma 'bënnï 'ba damöku ne.Nyangölu ra vïdïma 'bënnï 'ba Satani. 39Vowehema ïlï kofo nemo ra Satani. Wa kumu

Matayo 13:40 15 Matayo 14:13ta yaka mora ndundu 'ba daliŋɔ, mora vokumumo'e zë ra malayika'e.”

40 “Here kaa ma nyangölu atoto dɔ moo'bɔ mï wa'do, kö'du ne ako'dɔ rë nï heremï ndundu 'ba daliŋɔ aba. 41 Ëdï here,Wisi a Vïdï akutu yaga malayika ënïye, zitoto tëmï damöku ënï yaga, vïdï ma biyaëdïnnï vïdï kï'dï zi kö'du kyënyë ko'dɔ, biyaagamo'e ma ëdïnnï kö'du kyënyë ko'dɔ.42 Zë aku'dunnï zë mï wa'do, zë akudunnïhë nnï konyo aba. 43 Vïdï a Wïrï atanyinnïkaa kadramï damökua 'bunnï, owo'e kö'dune, ëzë ëdï 'e mbili aba.”

Mala kö'du 'ba wa koho44 “Damöku 'ba Wïrï ëdï henye, kora

maako i'ja wa na koho mï yaka. Mo ayöfudɔmo gbɔ löhu. Mo na rakyenyi, ï'bë wogowasisimatimoëdïmoaba yaga, ï'bë hulëhuwogo yaka nani gbɔ.

Mala 'ba ateŋe45 “Damöku 'ba Wïrï ëdï kpa kaa henye.

Kora maako ëdï bi koma kö'du dahabo malaka. 46 Mati mo i'ja, mo ï'bë wogo wasisimati mo ëdï mo aba biya yaga, wogo da-habo nani gbɔ.

Mala 'ba kïrï kyenze47 “Damöku 'ba Wïrï ëdï kpa kaa henye,

kya 'ba kora vo kyenze kïrï u'du wa 'bakyenze kïrï ënnï yaga mï föfö, mora ïrïdakyïnë 'ba kyenze biya. 48 Mati wa 'bakyenze kïrï ëdï ku ndɔ, zë otɔnnï yagada götï alimannï gbɔ akaŋo zi mï kyenzene yanya, ma laka ne ï'dïnnï mï bagaënnï, mati anza na laka u'dunnï zë 'demöku. 49 Atëdï mï ndundu 'ba daliŋɔaba kaa nenye. Malayika atï'bënnï yagaakako'dɔnnï vïdï ma kyënyë'e tëmï malaka 50 Aku'du zë mï wa'do 'ba koli ani zëakudunnï hë nnï konyo aba.”

Kö'du kyï ma kɔɔ aba51 Yësu ako'jo hë zë, iya henye, “Ayɔlɔ'e

kö'du nenye'e ku?” Zë aya'bannï dɔ moiyannï, “Ɔɔ.” 52 Here mo aya'ba dɔ mo zizë iya henye “Vo komoyandi 'ba kö'du kï'dïma ayandi zë kö'du 'ba Damöku 'ba Wïrï,kaa vo kyeti 'ba loko mati oba wa ma kyïma kɔɔ aba, yaga tëmï lɔ'bi ënï.”

Omba Yësu dë mï Nazereta(Mk. 6:1-6; Lk. 4:16-30)

53 Mati Yësu inde yada mala nenye'eku, mo ila bi nani 54 ënyï ï'bë hulëhu mï

gawo 'bënï Nazereta. Mo ayëtï kö'du mïbi 'ba mötu, mora zë ma owonnï kö'duyëtï 'bɔmo ne, zë rakaga aba. Zë ako'jonnïkö'du, iyannï henye, “Here mo i'ja kö'duyɔlɔ mahere ne ta kila? Mora kö'du ko'do'bɔmo ne'e? 55Mo ra dë wisi 'ba vo wakïsë?Mariya ra dë ma mo, Yemisi, Yosepa, Si-mona, mora Yudasi, zë ra dë na öndumo'e?56 Ëmï mo'e ra dë ëdïnnï alima kinye ne?Mo i'ja kö'du nenye biya ta kila?”

57 Mora here, zë ombannï mo dë. Yësuiya zi zë henye, “Nëbï oro ta ga bi ne biyanje mï gawo 'bɔmo vo dakota 'bɔmo ëtï.58 Mo o'dɔ kö'du ko'do dë ani, ga kö'du zëanza nnï dë kö'du koma aba.”

14Koli 'ba Yowani Bapatisi(Mk. 6:14-29; Lk. 9:7-9)

1 Mï kadra nani Heroda vo dakaŋo owokö'du Yësu mo ayada zi vo mï 2 turu ënïyehenye, “Tïnyö Yowani Bapatisi ra ënyï kunadïdï.” “Kö'dunere ramoëdï kyigɔnenyeaba, zi kö'du ko'do ne'e ko'dɔmo.” 3Kö'duHeroda ra kyere ï'dï kö'du zi Yowani kïrïkidamonyɔri aba ku'dumï kamba. Moo'dɔkö'du ne ga kö'duHerodiyambara 'ba öndumo Pilipo. 4 Mï kadra maako aba, YowaniBapatisi ayada zi Heroda, iya henye, “Anzana laka zi yï Herodiya koze.” 5Here Herodaomba zi mo kofo, mora ere kazi vïdï 'baYuda'e ga kö'du zë asösu 'bënnï Yowani nenëbï ra. 6 Here mï kadra ko'jo 'ba Herodaaba wu'jë 'ba Herodiya ɔlɔ komo vïdï kayo.Heroda gbɔ rakyenyi aba 7 alömu zi mo,iya henye, “Malömu ku zi kï'dï zi yï wa maako'jo kö'du ga kö'du mo.” 8 Here tëmïkö'du sösu 'bama mo, mo ako'jo hɔ mo,iya henye, “ï'dï zi ma kinye yaanya aba daYowani Bapatisi da gbenje ne.” 9 Yere gbɔkazi rakyenyi ga kö'du lömu ma mo o'dɔ tada komo yingɔ 'bënï ne'e biya ne, mo ï'dïkö'du zi wu'jë ne, da kö'du wa ko'jo 'bɔmoomba ku. 10 Here mo ï'dï kö'du ikye daYowani gbɔ mï kamba, 11 dɔ mo ne ika mïgbenje mora ï'dï gbɔ zi wu'jë ne, mo obaika gbɔ zi ma nï. 12 Vo lö'bö a Yowani ayiïnjënnï yökumousu,mora zë ï'bë ayadannïkö'du mo gbɔ zi Yësu.

Yësu ï'dï wakonyo zi vïdï kayo(Mk. 6:30-44; Lk. 9:10-17; Yn. 6:1-14)

13 Mati Yësu owo kö'du Yowani, mo ɔsɔani mï töŋbö, ënyï ï'bë ga bi mbiya na bi

Matayo 14:14 16 Matayo 15:13dënï. Here vïdï owonnï kö'du mo ënyïilannï gawo 'bënnï, ï'bënnï ga ndï mo abata akaŋo. 14Yësu ënyï asi yaga tëmï töŋbö,mati mo ongɔ vïdï kayo ne'e, di'di mo osogbɔ ndɔ na kö'du sösu ga kö'du zë, moakɔ'jɔ zë ma na rakɔɔ ne'e gbɔ. 15 Hutaganani aba, vo lö'bö 'bɔmo ayinnï zi moiyannï henye, “Bi ku ra hutaga bi nenyebi mbiya ra, utu vïdï ne'e liŋɔ mï'bënnïwakonyo kogo zi nnï.” 16 Yësu aya'ba dame'do zi zë iya henye, “Zë mï'bënnï dë. 'Ena bi de 'e, ï'dïye wakonyo zi zë konyo.”17 Zë aya'bannï da me'do, iyannï henye,“Wa biyama dëdïmo aba kinyemangɔlɔ'bɔmuyï kyenze rïyö.” 18Yësu iya zi zë henye,“Ika'e zë zi ma kinye.” 19 Mo ï'dï kö'dugbɔ zi vïdï ne'e limannï akaŋo da loma, mooba mangɔlɔ'bɔ muyï kyenze rïyö ne aba,ongɔ bi rïyë o'dɔ öwö'dï zi Wïrï. Mo owemï mangɔlɔ'bɔ ne'e ï'dï zë gbɔ zi vo lö'bö'e,vo lö'bö ï'dï zë gbɔ zi vïdïye. 20 Vïdï biyaonyo ɔvɔnnï mora vo lö'bö obannï baga'butë dɔmorïyö ndɔ na kɔsɔ wa ma ɔsɔ.21 Watiti 'ba vïdï kora ma onyonnï wa ne,ëdï kpulukumuyï vïdï, mbara gisisi ëtï itidë.

Yësu alasi ta da wini(Mk. 6:45-52; Yn 6:15-21)

22 Here Yësu ï'dï vo lö'bö'e tëkyïnnï mïtöŋbö tï'bënnï dagba kapa föfö mɔtɔ, moramo iya vïdï ne'e mï'bënnï 'de. 23 Ta pëtïutu vïdï ne'e ku, mo ï'bë da lutu rïyë kutïnï aba amötu. Mati hutaga ɔkɔ, Yësu ëdïgbɔ ani kutï nï aba. 24 Mï kadra ne töŋböëdï ku na kɔwɔ mï kutë wini 'ba föfö rë nïkɔhɔ kazi wini kagba, ga kö'du buluku ëdïaluku zɔ kï'dï zi mo. 25 Tëmï kutë kadrawota, modaka aba mï da mïndö, Yësu ayizi vo lö'bö'e lasi aba ta da wini. 26Mati zëongɔnnï mo ëdï alasi ta da wini, zë na tere.Zë iyannï kudu aba na tere henye, “Ne gïlïlö'ba yöku ra.” 27 Yësu ame'do kandi zi zëiya henye, “Uku mï ye, ne ma ra, ere'e dë.”28Here Petero ame'do rïyë iya henye, “Yereëzë ëdï tïnyö yï ra ï'dï kö'du zima tï'bë ta dawini zi yï ani.” 29Yësu aya'ba da me'do iyahenye, “Ayi.” Petero asi yaga tëmï töŋböayeto gbɔ tï'bë ta da wini zi Yësu. 30 Matimo ongɔ buluku kyigɔ ne, mo na tere ayetozi lëndï akaŋo mï wini. Mo udu “AyɔmɔmaYere.” 31 Kandi Yësu akako Petero kala nïaba, iya zi mo henye, “Ëdï kö'du koma aba

tisiwa. Kö'du a'di dë yï jijiji gɔmo?” 32Herezë 'dö rïyö ëkyïnnï mï töŋbö, buluku ɔrɔgbɔ. 33Here zë ma mï töŋbö ne'e ayetonnïYësu, iyannï henye, “Tïnyö yï Wisi 'ba Wïrïra.”

Yësu akɔ'jo vo rakɔɔmï Genesereta(Mk. 6:53-56)

34 Zë umunnï kyëtï 'ba föfö ayinnï gawo'ba Genesereta, 35 ani vïdï ayɔlɔnnï Yësugbɔ, zë utunnï kö'du zi vïdï 'ba rakɔɔ'e biyakpo tara gawo nani, ikannï zë gbɔ zi Yësu.36 Zë alenzennï mo zi kila zë mati kɔɔ abane, gbï nje zi ha bɔngɔ ɔmo kisa, zë biya maisennï ne, akɔ'jɔ zë gbɔ ŋbala.

15Kö'du yandi 'ba wa ŋbala ti'da aba(Mk. 7:1-13)

1 Kya 'ba Farasiye nnï vo komoyandi'ba kö'du kï'dï ëtï, ayinnï ta Yerusalemazi Yësu, ako'jonnï hɔ mo, iyannï henye,2 “Kö'du a'di vo lö'bö 'bëyïye ɔwɔnnï kö'dukï'dï ma kyedre 'beze ilannï zi ze ne dë?Akaka kala nnï dë tëmï gërï ma laka gbakazi wakonyo.” 3 Yësu aya'ba dɔ mo iyahenye, “Mora kö'du a'di ɔwɔ'e kö'du aWïrïdë, ïrïye ga ndï kö'du yandi 'be'e? 4 Kö'duWïrï iya henye, ‘Ɔwɔ 'bu yï ma yï aba. Vïdïma asënë 'bu nï mandere ma nï akï'dï mozi kofo.’ 5 Mora ayandi 'e henye, ëzë vïdïmaako ëdï wa aba, momo'dɔ zi 'bu nï kɔnyimandere ma nï. Mora iya henye, nenye 'baWïrï. 6 Mo omba dë zi 'bu nï tɔwɔ. Tëmïgërï ne ɔwɔ'e kö'du kï'dï aWïrï dë, ga kö'duzi ga ndï kö'du yandi 'be ra kïrï. 7 'E vokomokandi ne'e, kö'du 'ba Yisaya ëdï tïnyö,kaa ma mo iya kö'du ga kö'du ko'dɔ 'be'e.”

8 Wïrï iya henye, “Vïdï nenye'e ɔwɔnnïmame'do hë nnï aba, di'di zë tïnyö na kɔwɔtara ma. 9Here anza na laka zi zë ma yeto,ga kö'du ëdïnnï kö'du kï'dï 'ba vïdï köndura yandi mo kaa kö'du kï'dï ama.”

Wa mati ëdï vïdï ko'dɔ na ti'da(Mk. 7:14-23)

10 Yësu ako'jo vïdï kayo zi nï iya zi zëhenye, “Owo'e, ayɔlɔ'e. 11 Anza dë wama ï'bë ta ha vïdï mï mo ra o'dɔ mo nati'da, wa ma asi yaga ta hɔ mo ra o'dɔmo na ti'da” 12 Here vo lö'bö ɔmo ayinnïzi mo iyannï henye, “Ayɔlɔ'e ku henyeere, Farasi anzannï dë na rakyenyi mïkö'du kiya 'bëyï ne?” 13 Yësu aya'ba da

Matayo 15:14 17 Matayo 16:4me'do iya henye, “Wevomati 'bu komorïyëra dë yï akotɔ 'de.” 14 “Asösu'e kö'duzë dë. Zë vo dagba 'ba vo komoköndu.Ëzë kora vo komoköndu maako akɔkɔ vokomoköndu agamo, zë 'dö rïyö akalëpïnnïmï wogo.” 15 Petero ënyï ame'do rïyë iyahenye, “Ayada mï ï'jö me'do ne te zi ze.”16Yësu iya zi zë henye, “Anza'e dë gba ndrëna komokandi ta da oka'e. 17 Ayɔlɔ'e dë?Wa ma ï'bë ta ha vïdï ï'bë mï mo mora gbɔyaga tëmï ida rɔ mo. 18 Mora wa ma asiyaga ta ha, ayi tëmï di'di, ne wa ma o'dɔvïdï na ti'da 19Tëmï di'di mo ayi kö'du sösuma kyënyë, ma akï'dï mo zi wa kofo, ndoroko'dɔ, kö'du kyënyëmaako'e ko'dɔmo aba,zi wakɔlɔ, ndɔndɔ, kö'du kyënyë kiya raoka'e. 20 Nenye'e wa ma ëdïnnï vïdï ko'dɔna ti'da, zi wakonyo kazi kala'e kaka, kaama zë iyannï ne, o'dɔ vïdï dë na ti'da.”

Koma 'ba mbara tëmï Kanana(Mk. 7:24-30)

21 Yësu ila bi nani ënyï ï'bë dakaŋo makara ra gawo kyedre 'ba Tiyere nnï Sidoniaba. 22Mbara 'ba Kanana maako ma alimabi nani ayi zi mo. Ënyï udu rïyë, iyahenye, “Wisi 'ba Dawidi, akɔnyi ma kyedre.Wu'jë amaëdï dakyikyi aba,mï riti kyedre.”23 Yësu iya me'do ako dë zi mo. Vo lö'bö'bɔmo ayinnï zi mo alenzennï mo iyannïhenye, “Ore mo 'de, mo ëdï ga ndi ze kïrïkpɔrɔ nenye ko'dɔ aba.” 24 Yësu aya'badɔ mo iya henye, “Utu ma nje zi vïdï 'baYiserele'e ma ölunnï.” 25 Mati here ne,mbara ne ayi alëpï ndï mo. Mo iya henye,“Akɔnyi ma Yere.” 26Yësu aya'ba dɔmo iyahenye, “Anza dë na laka zi wakonyo a gi-sisiye ku'du mo zi wïhïye.” 27Mo aya'ba dɔmo iya henye, “Ne tïnyö Yere, wïhï ëdïnnïkpawakonyoma ɔsɔ alëpï ta da tarabiza 'bakyedre 'bëzë 'e ne konyo.” 28 Yësu aya'badɔmo zi mo iya henye, “Yï mbara 'ba kö'dukoma kyedre aba. Mï kadra tisi nani wu'jëɔmo akɔ'jɔ rë nï gbɔ.”

Yësu akɔ'jɔ vïdï kyɔ29 Yësu ila bi nani ënyï ï'bë na konda

ta da kapa föfö 'ba Galilaya. Mo ëkyï dalutu alima akaŋo. 30 Vïdï kayo ayinnï zimo, ikannï aba, vo keŋe, vo komoköndu, voka'bo, vo ha ngulu vïdï rakɔɔ maako'e kyɔma ï'dïnnï zë ndï Yësu, mo akɔ'jɔ zë gbɔ.31 Vïdï ne'e na rakaga ma ongɔnnï vo hangulu ëdï ku ame'do, vo ka'bo ku na laka,

ma keŋe ëdï ku alasi, vo komoköndu ëdï kubi kongɔ, ayetonnï Wïrï 'ba Yiserele gbɔ.

Yësu ï'dï wakonyo zi vïdï kyedre kayo(Mk. 8:1-10)

32 Yësu ako'jo vo lö'bö 'bënïye zi nï iyazi zë henye, “Ma rasösu aba ga kö'du vïdïnenye'e, ga kö'du zë ëdïnnï ku ma aba,ko'do wota aba yaanya aba anzannï dëwaako aba zi konyo. Momba dë zë kutukazi wakonyo, ga kö'du atëdïnnï na ritita da gërï 'bëzë liŋɔ.” 33 Here vo lö'bö'bɔmo ako'jonnï hɔ mo iyannï henye, “Daki'ja ze wakonyo kyɔ mï da lëpï nenye zikï'dï zi vïdï kayo nenye'e ta kila?” 34 Yësuako'jo hë zë iya henye, “Ëdïye mangɔlɔ'bɔaba ndö?” Aya'bannï dɔ mo iyannï henye,“Mangɔlɔ'bɔ madɔmorïyö nzoyi, kyenzeëdï tisiwa.”

35 Yësu iya kö'du gbɔ zi vïdï kayo nezi limannï akaŋo dakaŋo. 36 Mo obamangɔlɔ'bɔ madɔmorïyö kyenze ne abao'dɔ öwö'dï zi Wïrï, owe mï zë ï'dï zë zivo lö'bö'e, vo lö'bö'e ï'dï zë zi vïdï ne'e.37 Zë onyonnï mora ɔvɔnnï. Here vo lö'böobannï koṛi madɔmorïyö ndɔndɔ na nzoyima ɔsɔ. 38Watiti 'ba vïdï kora ma onyonnïëdï 4,000 vïdï mbara gisisi ëtï iti dë. 39MatiYësu utu vïdï ne'e ku 'de, ëkyïmï töŋbö ï'bëmï dakaŋo 'ba Magadoni.

16Kö'du ko'jo ga kö'du 'ba kö'du ko'do(Mk. 8:11-13; Lk. 12:54-56)

1Kya 'ba Farasiye nnï Sadeke ëtï ayinnï ziYësu ombannï zi mo yɔnzɔ ako'jonnï hɔmokö'du ko'do ko'dɔ mo zi zë, zi yada Wïrï raomba da kö'du zi mo. 2 Mora Yësu aya'badɔ mo iya henye, “Ëzë kadra ëdï ku loso,iya 'e henye, ‘Dëdï ku tï'bë zi komo bi lakaki'ja, ga komo bi ëdï na kahi.’ 3 Ŋbɔ damïndö aba, iya 'e henye, ‘Omba ku zi ta'di,ga kö'du komo bi na kahi a'ba na köndu.’Aka me'do'e kö'du 'ba komo bi ne bi kongɔaba komorïyë, mora ɔ'bɔ'e me'do dë kö'dukyïnë 'ba kadra ne'e. 4 Hala kö'du kyënyëvïdï ma ndenye ne kazi Wïrï. Ako'jo 'e hama ga kö'du ko'do? 'E'e, kö'du ko'do maaki'di zi ye nje kö'du ko'do 'ba Yona.” HereYësu ila zë ënyï ï'bë wënï 'de.

Langa 'ba Farasiye nnï Sadeke ëtï(Mk. 8:14-21)

Matayo 16:5 18 Matayo 17:85 Mati vo lö'bö'e umu nï kyëtï föfö

maaga mo, kö'du mangɔlɔ'bɔ ölu ta dë zëzi kobannï aba. 6 Yësu iya zi zë henye,“Andire'e ëdï 'e bi kida aba kö'du langa'ba Farasiye nnï Sadeke ëtï.” 7 Zë ayetonnïgbɔ me'do na ga rë nnï iyannï henye, “Moiya kö'du ne ga kö'du doba 'e mangɔlɔ'bɔmaako dë.” 8Yësu ayɔlɔ kö'duma zë ëdïnnïkiya ne, here mo ako'jo hë zë iya henye,“Kö'du a'di ëdïye ame'do na ga re 'e kö'dumangɔlɔ'bɔ ma anza dë? Hala ëdïye komatisi aba. 9Gba ayɔlɔ'e dë? Mangɔlɔ'bɔmuyïma minye mï mo kö'du vïdï kora kpuluku-muyï ne dë? Koṛi ndömaoso'e? 10Mora ëdïhala kö'du mangɔlɔ'bɔ madɔmorïyö kö'duvïdï kora kpulukusowɔne? Koṛi ëdï ndömaoso'e? 11Hala ayɔlɔ'e dë manza dë ame'dozi ye kö'du 'ba mangɔlɔ'bɔ? Ongɔ'e ga re'e kazi langa 'ba Farasiye nnï Sadeke ëtï.12Here vo lö'bö ayɔlɔnnï mo anza dë kö'dune kiya zi ga rë nnï kongɔ kazi mangɔlɔ'bɔma o'dɔ langa aba, wënï ga kö'du yandi 'baFarasiye nnï Sadeke ëtï.”

Petero Iya Yësu ra Korisitɔ(Mk. 8:27-30; Lk. 9:18-21)

13Yësu ënyï ï'bë daliŋɔ ma kara ra gawo'ba Kasariya Filipo, bi ma mo ako'jo ha volö'bö 'bënïye iya henye, “Ëyï ra vïdï ëdïnnïakiya mo Wisi a Vïdï?” 14 Zë aya'bannï dɔmo iyannï henye, “kya vïdï maako'e iyannïhenye, Yowani Bapatisi ra.” “Agamo'eiyannï Eliya ra, mora agamo'e iya 'bënnïYeremaya ramandere kya 'ba nëbïmaako.”15Moako'jo hë zë iya henye, “Mora 'e 'be'e?Iya 'be'e ma ëyï?” 16 Simona Petero ënyïaya'ba dɔ mo iya henye, “Yï Korisitɔ ra,Wisi 'ba Wïrï wïdï.” 17 Yësu ënyï aya'badɔ mo iya henye, “Laka, Simona wisi 'baYona ga kö'du, tïnyö nenye ayi dë zi yïkazi vïdï köndu maako. Ï'dï mbïyï zi yïkazi 'bu ma komorïyë. 18 Here mayada ziyï Petero, mako'ba kanisa a ma mora gbïle koli ɔ'bɔ dë zi dɔ mo kohe. 19 Makï'dïgbalaka 'ba Damöku 'ba Wïrï zi yï, kö'duma ida dakaŋo kinye, akida kpa komorïyë,kö'du ma inga dakaŋo kinye, akinga kpakomorïyë.” 20 Here Yësu ise gɔ mo zi volö'bö 'bënï ne'e mayadannï dë zi vïdï kölömaako nï Korisitɔ ra.

Yësu ame'do kö'du riti 'bënï koli aba(Mk. 8:31-9:1; Lk. 9:22-27)

21 Mï kadra nani zɔ dagba Yësu ayetokiya kö'du riti 'bënï koli aba zi vo lö'bö'benïye kazi koho, iya henye, “Makatï'bëmï Yerusalema mora matëdï riti aba kazikyedre'e, vo da karasa'e vo komoyandi 'bavo kö'du kï'dï ëtï. Akï'dïnnï ma zi kofo,mora ta pëtï ko'do da wota aba, matënyïna dïdï.” 22Here Petero oba mo tisi dakapaayeto gbɔ mo wasa iya henye, “Anza hereYere, kö'du nemo'dɔ rë nï dë zi yï.” 23Yësuopi komo nï da Petero iya nenye, “Ënyï'de ta ra ma, Satani. Yï ra na wayata mïgërï ama, ga kö'du sösu 'bëyï ne ayi dëkazi Wïrï, mora kazi kö'du ko'dɔ 'ba vïdïköndu.” 24Mora here, Yësu iya zi vo lö'bö'bënnïye henye, “Ëzë vïdï maako omba tayizi ma, kö'du mo mölu ta dɔmo, mïnjë taka'bënï malö'bö ga ma. 25 Vïdï ma omba zidïdï 'bënï yɔmɔ akayölumora vïdïma ayöludïdï nï kö'du ma aki'ja. 26 Vïdï atëdïnnïwa aba ëzë zë ïrïnnï damöku ne biya moraayölu dïdï nnï? Anza here dë. Waakoanza ani dë zi kï'dïnnï zi dïdï nnï ya'ba moaba. 27 Kö'du Wisi 'ba Vïdï omba ku zi tayimï bikanyi kyedre 'ba 'bu nï malayika ënïëtï, mora mo akï'dï biriti zi vïdï maako mïkö'du ko'dɔ 'bɔmo. 28 Miya zi ye henye,kya vïdï maako'e ëdïnnï kinye akolinnï dë,zë akongɔnnï bi tayi 'ba Wisi 'ba Vïdï mïdamöku 'bënï.”

17Yësu ofɔ rë nï(Mk. 9:2-13; Lk. 9:28-36)

1 Tapëtï ko'do modaka aba, Yësu obaPetero, Yemisi öndu nï Yowani aba, ënyïï'bënnï rïyë da döku konda na bi dë nnï.2Mati zë ëdïnnï bi kongɔ rakofɔ ayi zi Yësu,komomo ëdï alaka kaa kadra, bɔngɔ 'bɔmoofɔ rë nï na kanyi. 3 Vo lö'bö wota ne'e,ongɔnnï Mosa nnï Eliya aba, ëdï ame'donnïYësu ëtï. 4 Petero ame'do rïyë zi Yësu, iyahenye “Yere, ëdï na laka ze kinye. Ëzëomba, ma kuvö gövö wota kinye. Kölö ziyï, kölö zi Mosa, mora kölö zi Eliya.” 5Matimo ëdï gba ame'do, fɔli laaka ayi ɔrɔ rïyë dëzë, gu aa tëmï fɔli iya henye, “Nenye gogowisi ama ra, ma na rakyenyi mo aba. Owo'edɔ mo.” 6Mati vo lö'bö owonnï me'do ne,zë na tere umë rë nnï na mï yöfu dakaŋo.7Yësu ënyï ayi ise rë zë, iya henye, “Ënyïyerïyë, ere 'e dë.” 8 Here zë ongɔnnï bi rïyëi'jannï vïdï maako dë, du Yësu kutï nï aba.

Matayo 17:9 19 Matayo 18:10-119Mati zë ëdï tasinnï akaŋo ta da döku, Yësuiya zi zë henye, “Ayada'e dë zi vïdï maakokö'dumati ongɔ'e ne, le ëzëWisi aVïdï ënyïku tëmï koli.” 10Vo lö'bö ako'jonnï ha Yësuiyannï henye, “Kö'du a'di vo komoyandi'ba kö'du kï'dïye, iyannï henye ere, Eliyara atayi dagba?” 11 Yësu aya'ba da me'dozi zë iya henye, “Eliya ra ëdï tayi dagba,mo akakɔ'jɔ wasisi nzɔ. 12 Mayada zi yehenye, Eliya ɔkɔ ku nzɔ, vïdïye ra ayɔlɔnnïmo dë o'dɔnnï mo kaa zë omba nnï. Tëmïgërï kölö ne zë ako'dɔnnï Wisi 'ba Vïdïkpa here.” 13 Vo lö'bö ënyï ayɔlɔnnï moëdï ame'do zi nnï ne, kö'du 'ba YowaniBapatisi.

Yësu akɔ'jɔ wisi kora dakyikyi aba(Mk. 9:14-29; Lk. 9:37-43a)

14Mati zë a'bannï zi vïdï kayo ne'e, koramaako ayi zi Yësu alɔdrɔ da womo nï abaakaŋo komo Yësu, 15 iya henye, “Yere, ï'dïmïyï mëyï ra wisi ama ne. Mo ëdï kɔɔ nökïaba na kyënyë, ëdï mo kumë kadra maakoaba mï wa'do, mandere mï wini. 16 Mikamo zi vo lö'bö 'bëyïye, ɔ'bɔnnï dëmokɔ'jɔ.”17 Yësu aya'ba dɔ mo, iya henye, “'E vïdïkazi koma kö'du kyënyë aba ne'e, omba 'ezi ma tëdï ëtï le ndala aba? Omba'e zi malima ëtï le ndala aba? Ika 'e wisi ne zi ma.”18 Yësu ï'dï kö'du zi dakyikyi ne, ënyï asigbɔ yaga tara wisi ne, mï kadra nani akɔ'jɔmo gbɔ. 19 Vo lö'bö ayinnï zi Yësu liyaako'jonnï hɔmo, iyannï henye, “Kö'du a'didore ze dakyikyi dë gɔmo yaga?” 20-21Yësuaya'ba da me'do zi zë iya henye, “Miyazi ye henye, ëzë ëdïye koma aba kaa kofomasatada ma tisi, akiya'e zi lutu nenyehenye, ‘Ï'bë ta kinye nani!’ atï'bë. Ako'dɔ'ewa biya.”

Yësu ame'do löhu ga kö'du koli 'bënï(Mk. 9:30-32; Lk. 9:43b-45)

22 Mati vo lö'bö 'ba Yësu ayi atoto rënnï ku biya mï Galilaya, Yësu iya zi zëhenye, “Wisi 'ba Vïdï omba ku kï'dï mo zivïdï 23 akofonnï mo, ko'do da wota aba moatënyï na dïdï tëmï koli.” Vo lö'bö'e narasösu ga kö'du mati Yësu iya akofo nï ne.

'Be'bele kopi mï yëkëlu 'ba Wïrï24Mati Yësu vo lö'bö 'bënï ëtï ayinnï mï

Kaparanamo, vo 'be'bele kö'du 'ba yëkëluayi zi Petero ako'jo hɔ mo iya henye, “Vokomoyandi 'be'e ëdï 'be'bele loko 'ba Wïrïkopi?” 25 Petero aya'ba dɔ mo, iya henye

“Ëdï here.” Mati Petero ï'bë liŋɔ, Yësuame'do dagba, “Simona, kö'du sösu 'bëyïa'di? Ëyï ra ëdïnnï 'be'bele kopi zi yeree'ba dakaŋo nenye? Vo gisi 'ba dakaŋo'e rakɔdɔ tu'dë maako'e?” 26 Petero aya'ba dɔmo iya henye, “Vo leze'e ra.” Yësu aya'badɔ mo iya laka, “Gisi 'ba dakaŋo'e opinnïdë. 27 Domba dë zi vo 'be'bele kö'du ne'eko'dɔmo zi tënyïnnï na kamo. Ï'bë mï föfökyenze kïrï. Otɔ yaga dagba kyenze matiïrï ku ne, ayëhu hɔ mo aki'ja kɔhi ŋbiriṛikyɔ kö'du 'be'bele 'bama 'ba loko 'ba Wïrï'bëyï aba. Oba zë opi na 'be'bele 'bama 'be'eaba.”

18Ëyï ra kyedre ndra?(Mk. 9:33-37; Lk. 9:46-48)

1 Mï kadra nani vo lö'bö ayinnï zi Yësuako'jonnï hɔmo, iyannï henye, “Ëyï ra 'bënïna kyedre mï damöku 'ba Wïrï?” 2 Yësuako'jowisi ï'dïmo atɔrɔ komo zë, 3Mora iyahenye, “Miya zi ye tïnyö, ëzë ofɔ re 'e dëkaa gisisi mï di'diye, ödu'e dë mï damöku'ba Wïrï. 4 Vïdï ma kyedre mï damöku'ba Wïrï ra mati aya'ba rë nï tisi kaa wisinenye. 5 Ëzë vïdï mati ïrï wisi kaa nenyekala kyedre aba mï ru ma, ïrï ma ku.”

Kö'du yɔnzɔ zi kö'du kyënyë ko'dɔ(Mk. 9:42-48; Lk. 17:1-2)

6 “Ëzë vïdï maako o'dɔ wisi kölö tëmïgisisi nenye'e mo oma mï kö'du kyënyëko'dɔ, ëdï na laka kö'du vïdï nani zi yïtökyedre 'ba wakuhu kida gu mo, zi kuyï momï wulu ma yöndu ne. 7Atëdï na riti zi vïdï'ba damöku nenye, kö'du wa maako matiëdï zi ko'dɔ zë zi kö'du kyënyë ko'dɔ. Wane ako'dɔ rë nnï 'duwï, atëdï na riti zi vïdïmati ï'dï zë zi rë nnï ko'dɔ ne. 8 Ëzë kalayï mandere ndï yï o'dɔ yï zi kö'du kyënyëko'dɔ, ikye u'du 'de yaga. Ëdï na laka zi yïtödu mï dïdï kazi kala, mandere ndï ta dasesi kala 'dö rïyö, ndï kpa 'dö rïyö zi ku'dumï wa'do kazi tölu. 9 Ëzë komo yï o'dɔ yï zikö'du kyënyë ko'dɔ, otɔ u'du 'de yaga. Ëdïna laka zi yï tödumï dïdï komo aba nje kölöta da sesi komo 'dö rïyö zi ku'du mï wa'do'ba gehena.”

Mala kö'du tölu 'ba tïmëlë(Lk. 15:3-7)

10-11 “Komo'e mëdï re 'e, awasa'e dëgisisi. Miya zi ye henye, malayika 'bëzë

Matayo 18:12 20 Matayo 19:7ëdï 'duwï ŋburu komo 'Bu ma komorïyë.12A'di ra asösu 'bëyï ëzë vïdï kora ëdï tïmëlëaba lamikölö, ma kölö ölu tëmï zë ako'dɔ?Mo akila ma lamikölö 'butëmodɔmosowɔdɔmomodɔmosowɔ bi wakonyo dakapalutu, atï'bë koma tïmëlë mati ölu nedë ya? 13 Ëzë mo i'ja ku, mayada ziye henye, mo atëdï rakyenyi aba ndrakö'du tïmëlë kölö ne ta da ma lamikölö'butëmodɔmosowɔ dɔmomodɔmosowɔmaölunnï dë ne. 14 Tëmï gërï kölö ne, 'Bu'ekomorïyë omba dë zi ma kölö tëmï zë zitölu.

Öndu mandere ëmï ma o'dɔ kö'du kyënyë15 “Ëzë öndu yï o'dɔ kö'du kyënyë zi yï,

ï'bë ayada kö'du kyënyë 'bɔmo ne zi mo,o'dɔ na liwo, nje tëmï kutë'e. Ëzë mo owokö'du 'bëyï ne ku, ayɔmɔmo ku tëmï kö'dukyënyë ko'dɔ. 16Ëzë mo owo kö'du 'bëyï nedë, oba kölö mandere rïyö vïdï kya mo'e yïaba, kö'du wa sösu ne zi vo hu kö'du dɔrɔtëdïnnï rïyö, mandere wota kaa mati ko'duyöru iya. 17 Ëzë mo owo dë zë dë, ayadakö'du ne biya zi vïdï 'ba kanisa. Ndundumoaba ëzë mo owo da vïdï 'ba kanisa dë, o'dɔmo kaa vo leze mandere kaa vo 'be'belekö'du.

Kö'du kida kö'du kinga aba18“Tïnyömayada zi ye henye, kö'dumati

ida ku mï dakaŋo kinye, akida kpa ko-morïyë, kö'du mati inga ku dakaŋo kinye,akinga kpa komorïyë. 19Mayada kyɔ zi ye,ëzë vïdï rïyö tëmï 'e dakaŋo nenye ombada kö'du wa mati amötu'e kö'du mo, 'buma komorïyë ako'dɔ zi ye. 20 Ëzë vïdï rïyömandere wota atoto rë nnï bi kölö mï ruma, ma mëdï zë ëtï.”

Mala 'ba vo kalima kazi kö'du kila zi oka nï21 Petero ayi zi Yësu ako'jo hɔ mo iya

henye, “Yere, ëzë öndu ma ëdï nduwëkö'du kyënyë ko'dɔ ra ma makila mo dandö? Modɔmorïyö?” 22 “'Ë'e,” Yësu aya'badɔ mo iya henye, “Anza madɔmorïyö,'butëmodɔmorïyö dɔmomodɔmorïyö, 23 gakö'du damöku 'ba Wïrï ëdï here. Kadramaako aba, yere maako omba zi kö'du kɔhi'ba vo kalima 'bënïye mati obannï kazi nïkongɔ. 24 Mati mo ayeto ku zi ko'dɔ mohere,ma kölö tëmï zë ika 'bënï zimo atiti gɔmo miliyönï pawono. 25Vo kalima ne anzawa aba kyɔ dë, zi kɔhi ɔmone kopi. Yere ï'dïkö'du zi mo kogo 'de kaa vo kalima, mbara'bɔmo, gisisi, biya wa mati mo ëdï mo aba

kö'du zi yöngune kopimo aba. 26Vokalimane alɔdrɔ domo nï aba komo yere, ala'ba rënï iya henye, ‘Mïyï mëyï ra ma, ma kopi wa'bëyï ne biya zi yï.’ 27 Yere gbɔ rasösu abakö'dumo, ila mo tëmï yöngu ne, ila mo ï'bëgbɔ.”

28 “Kora ne ënyï ï'bë andɔsi dë nnï, vokalima oka nï mati oba kɔhi tisiwa aba kazimo ne, ïrï mo ta gu mo ŋbïrï, iya zi mohenye, ‘Opi yöngu ama gë yï ne.’ 29 Vokalima oka mo ne alɔdrɔ akaŋo ala'ba rënï zi mo iya henye, ‘Mïyï mëyï ra ma, makopi zi yï.’ 30 Mo omba dë ënyï u'du momï kamba le mo akopi yongu ne. 31 Matikya 'ba vo kalima maako'e ongɔnnï kö'dumati o'dɔ rë nï ne, zë rasösu aba, ënyï ï'bëayadannï kö'du ne gbɔ biya zi yere. 32Yereako'jo vo kalimane loko iya zimohenye, ‘Yïvo kalima kyënyë ra, mila yï kö'du wasisimati oba kazi ma ne'e biya, nje ga kö'duala'ba rë yï zi ma. 33Here kaa atëdï mïkyëyïaba ra oka yï ne kaa mati mo'dɔ mïkyëyïzi yï ne.’ 34 Here yere gbɔ na kamo usu vokalima ne mï kamba zi riti kï'dï zi mo leëzë mo opi yongu ne ku biya.” 35 Yësu ï'dïdɔ mo gbɔ zi zë iya henye “Ne ëdï kö'dumati 'buma komorïyë ako'dɔ zi ye, ëzë ila'eako'e dë tëmï di'diye.”

19Yësu ayandi kö'du ga kö'du 'ba mbara yëyï(Mk. 10:1-12)

1 Mati Yësu inde me'do ne'e kiya ku,mo ila Galilaya ënyï ï'bë mï dakaŋo 'baYudiya kapa ranga 'ba Yeredene. 2 Vïdïkayo alö'bönnï ga ndï mo, mo akɔ'jɔ zë gbɔani.

3 Kya 'ba Farasi maako'e ayinnï zi mo,ayɔnzɔnnï zi mo kuyï kö'du ko'jo aba,iyannï henye, “Kö'du kï'dï 'beze akila vïdïkora zi mbara 'bënï yëyï na yawa kaa moomba?” 4 Yësu aya'ba dɔ mo iya henye,“Akɔ'jɔ'e kö'du yöru ne dë, mati iya henye,bi yeto aba Wïrï ï'dï vïdï kora mbara aba?5 Wïrï iya henye, ‘Ga kö'du ne, vïdï koraakila 'bu nï, ma nï akadrɔko rë nnï mbara'bënï aba, zë rïyö ne atëdïnnï na wa kölö.’6 Here anzannï dë kpe rïyö, atëdïnnï kölö.Vïdï maako inyemï wamati Wïrï adrɔkɔ kubi kölö ne dë.”

7 Farasiye ako'jonnï hɔ mo iya henye,“Kö'du a'di Mosa ï'dï kö'du zi vïdï korawaraga 'ba rayëyï yöru, kï'dï zi mbara 'bënï

Matayo 19:8 21 Matayo 20:9mo kore 'de?” 8 Yësu aya'ba dɔ mo iyahenye, “Mosa ï'dï kö'du zi ye mbara 'be'eyëyï, ga kö'du de 'e na kyigɔ zi yandi. Anzadë here, tëmï kadra mati bi o'dɔ rë nï.9Mayada zi ye henye, ëzë koramaako ayëyïmbara 'bënï 'beri ta da ndoro ko'dɔ, moo'dɔ ndoro ku, ëzë mo ïrï mbara maako.”

10 Vo lö'bö 'bɔmo'e iyannï zi mo henye,“Ëzë ëdï ne kö'du mati mï kutë kora mbara'bënï aba, here, vïdï moze mbara dekpe.”11 Yësu aya'ba da me'do zi zë iya henye,“Kö'du yandi nenye anza dë zi vïdï biya, njezi zëmatiWïrï ï'dï here. 12Vïdï korana lïmukö'du o'jo zë here. Maako'e vïdï ra o'dɔ zëhere, maako'e ombannï dë mbara koze gakö'du 'ba damöku 'ba Wïrï. Mo mati atɔ'bɔda kö'du yandi nenye komba, mo'dɔ here.”

Yësu ï'dï ya'da zi gisisiye(Mk. 10:13-16; Lk. 18:15-17)

13 Kya vïdï maako'e ikannï gisisi zi Yësukala nï kï'dï dë zë zi mötu kö'du zë, vo lö'bö'bɔmo ayatannï vïdï ne'e. 14 Yësu iya zi zëhenye, “Ila'e gisisi mayinnï zi ma, ayata'ezë dë, ga kö'du damöku 'ba Wïrï ra kaanenye'e.” 15Mo ï'dï kala nï dë zë ila zë ï'bëwënï gbɔ.

Wisi kora ɔbi ma wa aba kyɔ(Mk. 10:17-31; Lk. 18:18-30)

16 Kadra maako aba, kora maako ayizi Yësu ako'jo hɔ mo iya henye, “Vo ko-moyandi, kö'du laka a'di ra ma ko'dɔ zi madïdï ŋburu ki'ja?” 17Yësu aya'ba dɔmo iyahenye, “Kö'du a'di ako'jo ha ma kö'du wama laka? Mo ma laka ëdï nje kölö. Ïrï gandï kö'du kï'dï ne, ëzë omba zi tödu mï dïdïma ŋburu.” 18 Mo ako'jo kö'du iya henye,“Kö'du kï'dï a'di?” Yësu ënyï aya'ba dɔmozimo iyahenye, “Ofo vïdï dë, o'dɔndorodë,alogo dë, asusu vïdï maako dë na ndɔndɔ,19 ɔwɔ 'bu yï ma yï aba, o'dɔ lɔvɔ vo haliŋɔoka kaamati o'dɔ lɔvɔ yï.” 20Kora ne aya'badame'do iya henye, “Mɔwɔ kö'du kï'dï ne'eku biya. A'di ra omba gba zi ma ko'dɔ?”

21 Yësu iya zi mo henye, “Ëzë omba zi yïzi tëdï ŋbala, ï'bë ogo wa mati ëdï mo abane biya yaga, ï'dï kɔhi mo zi vo leriye, atëdïwa aba kyɔ komorïyë, ta pëtï mo ayi alö'böga ma.” 22Mati kora ne owo kö'du ne here,ënyï ï'bë na rasösu ga kö'dumowa aba kyɔ.

23 Yësu iya zi vo lö'bö 'bënïye henye,“Mayada zi ye, atëdï na kyigɔ zi vïdï ma waaba kyɔ zi tödumï damöku 'baWïrï. 24Miya

löhu zi ye henye; ëdï na kyigɔ ndra zi vïdïma wa aba kyɔ zi tödu mï damöku 'ba Wïrï,ta da jemele tödu kpuru tëmï ogo 'ba ibira.”

25 Mati vo lö'bö owonnï kö'du ne, zëbiya na rakaga. Zë ako'jonnï kö'du iyannïhenye, “Mora here ne, ëyï ra akayɔmɔ?”26Yësu ongɔ bimbïyï dë zë aya'ba dɔmo iyahenye, “Wa mahere ne, vïdï ɔ'bɔ dë ko'dɔ.Wïrï ra atɔ'bɔ ko'dɔ mo biya.” 27 Peteroënyï ame'do rïyë, mo iya henye, “Ongɔ te,dila wasisi ku biya kö'du lö'bö gë yï. A'di radatëdï ze mo aba?”

28 Yësu iya zi zë henye, “Mayada tïnyözi ye Wisi a Vïdï alima ku da kyïtï 'bënïbikanyi laka 'bɔmo mï daliŋɔ kyï. Vo gandï ma 'butë dɔmorïyö 'bama ne, akalima'e kpa da kyïtï 'ba tu'dë gisi 'ba Yiserele'butë dɔmorïyö ne. 29 Vïdï mati ila loko,öndu'e, ëmïye, 'bu,ma, gisisi, yaka ga kö'duma aki'ja lami da kyɔ akï'dï dïdï ma ŋburuŋburu zi mo. 30 Yaanya aba zë mati kyɔdagba ne atëdïnnï hulëhu, yaanya aba zëma kyɔ hulëhu ne, atëdïnnï dagba.”

20Mala 'ba vo lɔɔ ko'dɔ'e mï yaka

1 “Damöku 'ba komorïyë ëdï henye. Koramaako ëdï, mo ënyï gbɔ da mïndö aba tï'bëvïdï vo lɔɔ ko'dɔ'e koma, zi lɔɔ ko'dɔ mïyaka ënï. 2Moomba da kö'du zi kɔhi ŋbiriṛikopi mo zi zë mï ko'do kölö, utu zë gbɔ lɔɔko'dɔmï yaka ënï.”

3 “Mo ënyï ï'bë löhu bi 'ba wakogo,kadra mamodɔmosowɔ aba i'ja kya vïdïkora maako ëdïnnï tɔrɔ ani öŋbö kazi lɔɔ.4 Mo ayada zi zë iya henye, ‘Ï'bë'e kpa lɔɔko'dɔ mï yaka ma kopi kɔhi zi ye na laka.’5 Ï'bënnï gbɔ. Kadra 'butë dɔmorïyö kadrawota aba, mo o'dɔ kpa kö'du kölö ne. 6 Ëdïkara zi kadra muyï mo ënyï ï'bë bi 'bawakogo i'ja kya 'ba vïdï maako'e ëdïnnï gbatɔrɔ ani öŋbö. Mo iya zi zë henye, ‘Ëdï 'be'eatɔrɔ kadra loso de 'e kinye öŋbö kazi lɔɔ gaa'di?’ 7 Zë aya'bannï dɔ mo iyannï henye,‘Vïdï maako ï'dï lɔɔ dë zi ze.’ Mo iya henye,‘Laka ï'bë'e lɔɔ ko'dɔmï yaka ama.’ ”

8 “Mati kadra ɔkɔ ku na hutaga, vo kyetiyaka ayada zi vo da lɔɔ ko'dɔ'e iya zi mohenye, ‘Akɔ'jɔ vo lɔɔ ko'dɔ ne'e opi kɔhiëzë, ayeto zë mati ta da hulëhu ne, ndundumo zë mati ma dagba.’ 9 Vïdï kora matiayetonnï lɔɔ kadra muyï aba ne, opi kɔhi

Matayo 20:10 22 Matayo 21:4ŋbiriṛi zi ma kölö, kölö. 10 Kora matio'dɔnnï lɔɔ dagba ayinnï zi kɔhi 'bënnïkïrï, asösunnï na kïrïnnï ndra, ma kölö opikpa kɔhi ŋbiriṛi kölö. 11 Zë ïrïnnï kɔhi'bënnï ënyïnnï agbɔrɔ vo kyeti yaka aba.12 Zë iyannï henye, ‘Vïdï kora nenye'e matio'dɔnnï lɔɔ ta da hulëhu nje kadra kölö, zedo'dɔ lɔɔ kadra ŋbo da kadra kyëtu ne, herene opi kpa zi zë kaa mati opi ze ne?’ ”

13 “Vo kyeti yaka aya'ba dɔ mo zi makölö tëmï zë iya henye, ‘Owo te aboka mamo'ba'e dë. 'E biya omba'e da kö'du zilɔɔ ko'dɔ, kadra kölö ŋbo da kɔhi ŋbiriṛikölö. 14Yaanya aba oba kɔhi 'be'e ne, ï'bë'eliŋɔ. Momba zi kï'dï zi kora mati o'dɔlɔɔ ta da hulëhu, kpa kyɔ kaa mati mï'dïzi ye ne. 15 Here ne, manza dë dangölöaba zi ko'dɔ wa mati momba ko'dɔ mokɔhi 'bama aba? Kɔdɔ 'e na mï kumbë gakö'du ma na laka?’ ” 16 Yësu inde me'do'bënï kiya mo aba henye, “Here zë matihulëhu atëdïnnï dagba, mora zëmati dagbaatëdïnnï hulëhu.”

Yësu ame'domadawotamo kö'du koli 'bënï(Mk. 10:2-34; Lk. 18:31-34)

17 Mati Yësu ëdï atï'bënnï mïYerusalema, mo oba vo lö'bö 'bënï 'butëdɔmorïyö dakapa nï, ame'do zi zë na liwo.Mati zë ëdï atï'bënnï, mo ayada zi zë iyahenye, 18 “Owo'e te, dëdï ze tï'bë le mïYerusalema, ani Wisi a Vïdï akï'dï zi kyedre'ba vo karasa'e nnï vo komoyandi 'ba vokö'du kï'dï ëtï. Zë akikyennï vurë rɔ mozi kofo. 19 Zë akï'dïnnï mo zi vo leze'eako'dɔnnï sawiya rɔ mo, aku'bönnï mo,akatötönnïmoda taka. Mora ko'do dawotaaba, mo atënyï löhu na dïdï.”

Kö'du ko'jo 'ba ma Yemisi nnï Yowani aba(Mk. 10:35-45)

20Here mbara 'ba Zebedeyo ayi gisi kora'bënï aba rïyö zi Yësu, alɔdrɔ komo moako'jo hɔ mo ga kö'du ko'dɔ laka. 21 Yësuako'jo hɔ mo iya henye, “A'di ra omba?”Mo aya'ba da me'do iya henye, “Korisitɔ zimagisi kora rïyö 'bamanenye'e akalimannïda kala yï ma tïrï ma gali aba mï damöku'be.”

22Yësu aya'ba da me'do zi gisi kora ne'e,iya henye, “Ayɔlɔ'e wa mati ëdïye kö'duko'jo gɔ mo ne dë. Atɔ'bɔ'e kïnjë riti matimomba zi kïnjë ne?” Zë aya'bannï dame'do iyannï henye, “Datɔ'bɔ ze.” 23 Yësuayada zi zë iya henye, “Tïnyö akïnjë'e riti

'bama ama, mora mɔ'bɔ dë kyigɔ aba zikinzi vïdï mati akalima da kala ma ma tïrïma gali aba. Bi nenye'e kö'du vïdï mati 'buma akɔ'jɔ zi zë.”

24 Mati kya 'ba vo lö'bö 'butë owonnïkö'du ne, zë na kamo gisi öndu rïyö ne ëtï.25 Yësu ako'jo zë biya bi kölö iya henye,“Ayɔlɔ'e ku henye, vo daliŋɔ 'ba vo lezene'e ëdïnnï kalakonda aba dë zë, vo dagba'eëdïnnï ndra kalakonda aba. 26 Here gërïmahere ne, manza dë mï kutë'e. Ëzë vïdïmaako tëmï 'e omba zi tëdï kyedre, momëdï na vo lö'bö zi oka'e. 27 Ëzë vïdï maakotëmï 'e omba zi tëdï na vo dagba mo mëdïna vo kalima 'bëyï. 28 Kaa Wisi 'ba Vïdï ayidë zi vïdï maako'e lɔɔ ko'dɔ zi mo, ayi ziko'dɔ zi vïdï maako'e, dïdï nï kï'dï zi vïdïkayo yɔmɔ.”

Yësu akɔ'jɔ vo komoköndu rïyö(Mk. 10:46-52; Lk. 18:35-43)

29 Mati Yësu vo lö'bö 'bënï ëtï ënyïnnïku tï'bë 'de ta Yerïkö, vïdï kayo ënyïnnï gandï mo aba. 30 Here kora vo komoköndurïyömati ëdï alimannï dakapa gërï, owonnïYësu ëdï alaga ta da kapa, ayetonnï hë nnïgbögbö, “Wisi 'ba Dawidi ï'dï mïyï mëyï reze.” 31 Here vïdï kayo ne'e o'dɔnnï sawiyazi zë ayadannï zi zë iyannï henye, alima'eti. Mora here, zë agbögbö hë nnï ndra nakamo, iyannï henye, “Yere Wisi 'ba Dawidi,ï'dï mïyï mëyï re ze.”

32 Yësu ɔrɔ ako'jo zë, ako'jo hë zë iyahenye, “A'di ra omba'e zima zi ko'dɔ zi ye?”33 Zë aya'bannï da me'do iyannï henye,“Yere, domba ze zi bi kongɔ.” 34 Yësu narasösu kö'du zë, ise komo zë kandi ongɔnnïbi, mora alö'bönnï gbɔ ga ndï mo.

21Tödu 'ba Yësu mï Yerusalema(Mk. 11:1-11; Lk. 19:28-40; Yn. 12:12-19)

1 Mati Yësu vo lö'bö 'bënï ëtï ɔkɔnnï kukara ra Yerusalema, zë ayinnï Betehege daDöku 'ba Olivo ani Yësu utu vo lö'bö 'bënïrïyö dagba. 2 Kö'du kise nenye aba iyahenye, “Ï'bë'e zi daliŋɔ mati dagba komo'enani, kandi aki'ja'e mokakya na kida wisiënï aba dakapa nï, inga'e zë ika'e zë zi ma.3 Ëzë vïdï maako iya kö'du maako, ayada'ezi mo ‘Yere ra omba zë mo akila zë tï'bëkandi.’ ”

4 Kö'du ne o'dɔ rë nï, zi kö'du mati nëbïiya ne tayi tïnyö.

Matayo 21:5 23 Matayo 21:315 “Ayada zi gawo kyedre 'ba Ziyɔnɔ,ongɔ'e vo damöku 'be'e ëdï tayi zi ye.Mo umbë dënï dë,ëdï taho da mokakya,wisi mokakya ëdï zë aba.”

6 Here vo lö'bö ne ï'bë o'dɔnnï kö'dune te kaa mati Yësu ayada zi zë zi ko'dɔmo. 7 Zë, ikannï mokakya ne wisi mo aba,o'bannï bɔngɔ 'bënnï dë zëYësu ëkyï gbɔdɔmo. 8 Vïdï kayo o'ba bɔngɔ 'bënnï da gërï,agamo'e ikyennï da ngora 'ba kaga o'bannïzë da gërï. 9 Vïdï kayo ne alagannï dagbakomoYësu, zëmati ëdï tayi 'bënnï ta gɔmo,ayetonnï hë nnï gbögbö, iyannï henye,“Wayeto zi wisi a Dawidi.Wïrï ï'dï ya'da zimomati ayimï ru 'ba Yere,wayeto zi Wïrï.”10 Mati Yësu ödu mï Yerusalema, da vïdïkayo mï gawo kyedre ne biya na wïrï wïrï.Here vïdï ako'jonnï kö'du iyannï henye,“Mo 'bënï ëyï ra?” 11 Vïdï kayo aya'bannïda me'do iyannï henye, “Nenye nëbï Yësura, tëmï Nazereta mï Galilaya.”

Yësu ï'bë ödu mï yëkëlu 'ba Wïrï(Mk. 11:15-19; Lk. 19:45-48; Yn. 2:13-22)

12Yësu ï'bë ödu mï yëkëlu, ore vïdï matiëdïnnï wakogo ne biya yaga. Mo adu'du datarabiza 'ba vïdï 'ba kɔhi kutrë, gba'da 'bavïdï mati ëdïnnï atu'bu kogo ëtï. 13 Moraiya zi zë henye, “Ëdï na yörumï kö'du yöru,Wïrï iya ku henye, ‘Loko 'ba Wïrï ama neako'jo na loko 'ba mötu, ofɔ'e ku na wöru'ba rakoho 'ba vo logo'e.’ ”

14 Vo komoköndu vo ka'bo ëtï ayinnï zimo mï yëkëlu 'ba Wïrï mo akɔ'jɔ zë gbɔ.15 Kyedre 'ba vo karasa vo komoyandi 'bavo kö'du kï'dï ëtï, ënyïnnï na kamo mati zëongɔnnï kö'du ko'do mati Yësu ëdï ako'dɔne, gisisi ëdï hë nnï gbögbö mï yëkëlu,iyannï henye, “Wayeto zi Wisi a Dawidi.”16 Zë ako'jo nï ha Yësu iyannï henye, “Owokö'du mati ëdïnnï akiya ne ku?” Yësuaya'ba da me'do iya henye, “Ɔɔ, mowoku. Gba ako'jo'e kö'du yöru nenye dë?‘Ayandiye gisisi, gisisi ëtï zi wayeto ma lakakï'dï.’ ” 17 Yësu ila zë ënyï ï'bë yaga tëmïgawo kyedre ne ko'do mï Beteniya.

Yësu asënë kyëlu(Mk. 11:12-14, 20-24)

18 Tabi ta'ba 'bɔmo hulëhu mï gawo kye-dre ŋbɔ da mïndö vere aba, Yësu na o'bo.19 Mo ongɔ kaga kyëlu dakapa gërï, ï'bë

rɔ mo i'ja waako dë dɔ mo du yëyu mo.Mo iya zi kaga ne henye, “Ana lɔgɔ dekpelöhu.” Kandi kaga kyëlu ne akyïtru gbɔ.20Vo lö'bö 'bɔmo ongɔnnï kö'du ne iyannïhenye, “Kaga kyëlu ne akyitru kandi gaa'di?” 21 Yësu ënyï aya'ba dɔ mo zi zëiya henye, “Mayada zi ye tïnyö, ëzë oma'eawïrï de 'e dë, atɔ'bɔ'e ko'dɔwamati mo'dɔzi kaga kyëlu ne. Anza nje ma ne dë,atɔ'bɔ'e kpa zi kiya zi lutu nenye, ‘Ënyï rïyëu'du rë yï mï ranga, ako'dɔ rë nï.’ 22 Ëzëoma'e, aki'ja'e wa mati akɔ'jɔ'e kö'du motëmï mötu.”

Kö'du ko'jo ga kö'du a Yësu(Mk. 11:27-33; Lk. 20:1-8)

23Yësu ayi hulëhu mï yëkëlu, mo ayandikö'du, kyedre 'ba vo karasa'e nnï vïdï kye-dre ëtï ayinnï zimo, ako'jonnï hɔmo iyannïhenye, “Ayada dero zi ze ëdï wa ne'e ko'dɔkalakonda vala aba? Ëyï ra ï'dï kalakondane zi yï?” 24 Yësu aya'ba da me'do zi zëiya henye, “Ma kako'jo kö'du kölö ta he 'e,ëzë aya'ba'e dɔmo ku zi mamakayada zi yemëdï kö'du ne ko'dɔ kalakonda 'bëyï aba?25 Kalakonda 'ba Yowani mati ëdï bapatisikï'dï mo aba ne, ayi ta kila, kazi Wïrï kɔdɔkazi vïdï?” Zë ayetonnï hë nnï wasa na garë nnï, iyannï henye, “Dakiya ze a'di?” Ëzëdaya'ba'e dɔ mo diya'e kazi Wïrï, mo akiyazi ze henye, “Mora kö'du a'di oma'e dë mïYowani?” 26Ëzë diya'e henye, “Kazi vïdï, zena tere, ga kö'du ze biya dasösu Yowani ranëbï.” 27Here zë aya'bannï dɔ mo zi Yësu,iya henye, “Dayɔlɔ ze dë.” Mo aya'ba dɔmozi zë iya henye, “Mayada dë zi ye kalakonda'ba a'di ra mëdï kö'du nenye'e ko'dɔ moaba.”

Mala kö'du gisi kora rïyö28 “Yaanya aba asösu'e kö'du a'di? Kadra

maako aba kora ëdï gisi kora aba rïyö. Moënyï ï'bë zi ma kyedre ne iya zi mo henye,‘Wisi ama ï'bë lɔɔ ko'dɔ mï yaka ndenye.’Wisi aya'ba da me'do iya henye, 29 ‘Mombadë tï'bë,’ yaa, mo asösu dë nï ënyï ï'bë gbɔ.”

30 “'Bu ënyï ï'bë zi wisi agamo onyɔ kpakö'du kölö ne. Wisi ënyï aya'ba da me'doiyahenye, ‘Ɔɔ, kyedrema tï'bë,’ lɔɔneko'dɔmo, 'de ï'bë dë. 31 Wisi ma vala tëmï gisirïyö ne'e, o'dɔ wa mati 'bu mo omba?” Zëaya'bannï dame'do iyannï henye, “Wisimakyedre.” Yësu iya zi zë henye, “Mayada

Matayo 21:32 24 Matayo 22:16zi ye, vo 'be'bele kö'du nnï, vo rönyï ëtï,ëdï tï'bënnï damöku 'baWïrï dagba komo'e.32Yowani Bapatisi ayi zi yada zi ye gërï malaka zi ye kïrï, oma e dë mï mo. Vo 'be'belekö'du vo rönyï ëtï ra omannï mï mo. Mationgɔ'e mo gbï le, kpa otɔ de 'e dë zi komamï mo.”

Mala kö'du vo lɔɔ ko'dɔ'e mï yaka 'balu'ju

(Mk. 12:1-12; Lk. 20:9-19)33 Yësu iya henye, “Owo'e mala vere ne,

vo kyeti kaŋo maako ïyï lu'ju mï yaka, o'dɔresi kpo ta rɔmo, olewogo 'ba a'ji koto, uvöloko tɔrɔ 'ba bi kongɔ. Mo ila yaka ne zi volɔɔ'e, ï'bë gbɔ bi yingɔ. 34 Mati kadra 'bawa toto ta yaka ɔkɔ ku, mo utu vo kalima'bënïye zi vo lɔɔ'e ga kö'du zi mï 'bënï matiinye ne koba.”

35 “Vo lɔɔ ne'e ïrï vo kalima ne'e, u'bönnïma kölö, ofonnï agamo, u'dunnï vere ṛï'dïaba. 36Kora vo kyeti yaka ne utu vo kalimalöhu kyɔ ta da ma dagba, vo lɔɔ ko'dɔ ne'eo'dɔnnï zë kpa kaa ma dagba. 37 Ndundumo aba mo utu wisi 'bënï zi zë. Mo iyahenye, ‘Tïnyö zë akoronnï wisi 'bama.’ ”

38 “Mati vo lɔɔ ne'e ongɔnnï wisi ne,iyannï henye, ‘Nenye wisi 'ba vo kyeti yakara. Ayi dofo'e mo, doba'e wa 'bɔmo.’39 Zë ïrïnnï mo u'dunnï mo yaga tëmï yaka,ofonnï mo.”

40 Yësu ako'jo hë zë iya henye, “Yaanyaaba ëzë vo kyeti yaka ne ayi, ako'dɔ a'dizi vo lɔɔ ne'e?” 41 Zë aya'bannï da me'doiyannï henye, “Mo akofo kora 'ba kö'dukyënyë ko'dɔ ne'e, akï'dï yaka ne zi vo lɔɔko'dɔ maako'e, mati akï'dïnnï zi mo wa mïyaka mï kadra ma laka.” 42 Yësu iya zi zëhenye,“Ako'jo'e kö'du mati kö'du yöru iya ne dë?‘Yïtö mati vo wa ko'ba ombannï dë,ofɔ ku na yïtö ma laka ndra.Nenye Yere ra o'dɔ.Kongɔmo atëdï na laka.’ ”

43 Yësu idra dɔ mo iya henye, “Mayadazi ye, damöku 'ba Wïrï akoba 'de kazi 'e,akï'dï zi vïdï mati akatanannï lɔgɔma laka.44 Vïdï mati alëpï da yïtö nenye, akolowe.Ëzë yïtö ne alëpï da vïdï akanzekpe vïdïnani.” 45 Here kyedre 'ba vo karasa nnïFarasi ëtï owonnï mala a Yësu ne, ayɔlɔnnïmo ëdï ame'do kö'du nnï, 46 zë ayɔnzɔnnï

zi mo kïrï. Mora zë erennï vïdï kayo matiomannï mï Yësu mo nëbï ra.

22Mala 'ba karama 'ba oze(Lk. 14:15-24)

1Yësu ame'do löhu zi vïdï tëmï mala iyahenye, 2 “Damöku 'ba Wïrï ëdï henye. Yeremaako akɔ'jɔ karama 'ba oze 'ba wisi ënï.3 Mo utu vo lö'bö 'bënïye zi yada zi yingɔmati omba zë ne zi tayinnï mï karama ne,zë ombannï dë zi tayi.”

4“Moutu kya vo lö'bö ne'e kö'du kise abazi yingɔ ne'e, iya henye. ‘Karama ama kunzɔ yaanya aba. Mofo isa ama ma kyedre,matɔnɔ aba ku nzɔ zi konyo mo. Ayiye mïkarama 'ba oze.’ 5 Yingɔ mati ako'jo zë neombannï dë, ï'bënnï rï mï lɔɔ ënnïmaako'e.Ma kölö maako ï'bënnï yaka ënï, ma vereï'bënnï mï loko wakogo ënï. 6 Agamo'eïrïnnï vo lö'bö ne'e u'bönnï zë ofonnï zë.7 Vo damöku ënyï na kamo utu vo kanya'bënïye ofonnï vo wa kofo ne'e, o'bɔ gawokyedre 'bëzë ne ti'de.”

8 “Mo ako'jo vo lö'bö 'bënïye iya zi zëhenye, ‘Karama oze ama ku nzɔ. Vïdïmati mako'jo zë ne anzannï dë na lakatayi. 9 Yaanya aba ï'bë'e da gëri ma kyedreakɔ'jɔ'e vïdï kayo mati i'ja'e zë mayinnï mïkarama.’ 10Vo kalima ënyï ï'bënnï yaga dagëri atotonnï vïdï mati zë i'jannï biya, malakamakyënyëmo aba, loko 'ba oze oso kyɔvïdï aba.”

11“Yere ënyï ï'bë loko yingɔ ënïye kongɔ,mo i'ja kora maako usu bɔngɔ 'ba oze dë.Yere ako'jo hɔ mo iya henye, 12 ‘Aboka maödu hala kinye kazi bɔngɔ 'ba oze?’ Kora ne'de onyɔ kö'du ako dë. 13 Yere ayada zi volö'bö 'bënïye, iya henye, ‘Ida'e kala mo ndïmo aba u'du'e mo yaga mï bi köndu. Animo akudu hë nï konyo aba.’ ” 14Yësu ï'dï dɔmo iya henye, “Vïdï kayo ma ako'jo ne, majeli mo ayo dë.”

Kö'du ko'jo ga kö'du 'ba 'be'bele kopi(Mk. 12:13-17; Lk. 20:20-26)

15 Farasi ënyï ï'bë o'dɔnnï yeṛe zi Yësukuyï kö'du ko'jo aba. 16 Zë ënyï utunnï kya'ba vo lö'bö 'bënnï, kya 'ba vïdï 'ba Herodaëtï. Zë iyannï zi mo henye, “Vo komoyandidayɔlɔ ku ëdï kö'du tïnyö ra yada. Ëdï wayandi tïnyö a Wïrï ra yandi zi vïdï. Kazitere kö'du kiya 'ba vïdï kyedre maako'e dë.

Matayo 22:17 25 Matayo 23:717 Ayada zi ze, a'di ra asösu? Ëdï na laka zize 'be'bele kopi zi yere 'ba Roma, kɔdɔ anzahere dë?”

18 Yësu ayɔlɔ yeṛe kyënyë 'bëzë ne, moiya zi zë henye, “'E vo komokandi ne'e,kö'du a'di ëdïye ma kuyï kö'du yɔnzɔ aba?19 Ayada'e zi ma kɔhi 'ba 'be'bele mati ëdïkopi.” Zë ikannï kɔhi ne zi mo. 20Mo ako'johë zë iya henye, 21 “Komo ëyï ra ru mo abanenye?” Aya'bannï da me'do iyannï henye,nenye komo Siza ra ru mo aba. Yësu iya zizë henye, “Laka opi zi Sizawa 'ba Siza, opi ziWïrï wa 'ba Wïrï.” 22Mati zë owonnï kö'dune, zë na rakaga zë ilannï mo ënyï ï'bënnïgbɔ.

Kö'du ko'jo ga kö'du 'ba tënyï tëmï koli(Mk. 12:18-27; Lk. 20:27-40)

23 Sadeke'e ma omannï vïdï ënyï dekpetëmï koli, zë ayannï zi Yësu iyannï henye,24“Vo komoyandi, Mosa iya henye ere, koramati oze mbara oli 'de kazi gisisi ko'jo,öndu mo moba mbara lu'bë ne, zi zë gisisiko'jo mï ru 'ba kora mati oli ne. 25 Yaanyaaba ne gisi öndu ëdïnnïmadɔmorïyö kinye,wisi ma kyedre oze mbara oli 'de kazi gisisiko'jo, mo ila mbara lu'bë ne zi öndu nï.26 Kö'du ne o'dɔ rë nï kpa here zi öndu marïyömawota ndundumo zi zëmadɔmorïyöne biya. 27 Ndundu mo aba, mbara ne oligbɔ. 28 Yaanya aba ne, mï ko'do mati yökuatënyïnnï nadïdï,mo atëdïmbara 'bëyï? Zëbiya ozennï mo.”

29 Yësu aya'ba dɔ mo zi zë iya henye,“Alïtë'e ku, ga kö'du ayɔlɔ'e wayöru dëmandere kyigɔ a Wïrï. 30 Ëzë yöku ënyïnnïku na dïdï, atëdïnnï kaa malayika'e ko-morïyë ozennï mbara dë. 31 Yaanya abakaa kö'du tënyï 'ba yöku tëmï koli, ako'jo'ekö'du mati Wïrï ayada zi ye ne dë? Mo iyahenye, 32Ma Wïrï 'ba Abarayama, Wïrï 'baYisika, Yakoba aba. Mo Wïrï 'ba dïdï anza'ba yöku.” 33 Mati vïdï kayo ne'e owonnïkö'du ne, zë na rakaga tëmï gërï kö'duyandi 'bɔmo ne.

Kö'du kï'dï ma kyedre(Mk. 12:28-34; Lk. 10:25-28)

34 Mati Farasiye owonnï Yësu ayataSadeke'e, zë ayi atoto rë nnï bi kölö. 35Makölö tëmï zë vo komoyandi 'ba vo kö'dukï'dï, ako'jo ha Yësu tëmï kö'du yɔnzɔ iyahenye, 36 “Vo komoyandi, kö'du kï'dï mavala ra kyedre mï kö'du kï'dï?” 37 Yësu

aya'ba dɔ mo iya henye, “'O'dɔ lɔvɔ YereWïrï 'bëyï di'di yï aba biya, lawo yï aba biya,kö'du yɔlɔ 'bëyï aba biya. 38 Nenye kö'dukï'dï ma dagba ma kyedre ndra 'ba kö'dukï'dï ra. 39 Kö'du kï'dï ma rïyö ma kyedremo ëdï kaa mo. O'dɔ lɔvɔ vo haliŋɔ oka kaamati o'dɔ lɔvɔ yï. 40 Kö'du kï'dï 'ba Mosabiya kö'du yandi 'ba nëbï ëtï ɔrɔ da kö'dukï'dï rïyö ne'e.”

Kö'du ko'jo ga kö'du 'ba Korisitɔ(Mk. 12:35-37; Lk. 20:41-44)

41 Mati kya 'ba Farasi maako'e atoto rënnï ga bi kölö, Yësu ako'jo hë zë iya henye,42 “A'di ra asösu'e kö'du 'ba Korisitɔ? Motëmï kozo 'bëyï?” Zë aya'bannï dɔ moiyannï henye, “Mo tëmï kozo a Dawidi.”43 Yësu ako'jo hë zë iya henye, “Kö'du a'dira Lawo Kölö Laka ï'dï Dawidi zi ko'jo mona Yere? Mati Dawidi ëdï ame'do mo iyahenye,44 ‘Yere iya zi Yere 'bama,'Alima kinye da tïrï male mï'dï vo wehe 'bëyïye ku mïdïrï ndï yï.'’45Ëzë Dawidi ako'jomo ‘Yere,’ hala Korisitɔatëdï tëmï kozo 'ba Dawidi?” 46Vïdï maakoaya'ba da kö'du ko'jo ne dë zi Yësu. Tapëtï ko'do nani, vïdï maako ako'jo ha Yësudekpe.

23Kö'du kyënyë 'ba Farasiye(Mk. 12:38-39; Lk. 11:43, 20:45-46)

1 Yësu ame'do zi vïdï kayo ne'e, vo lö'bö'bënï ëtï iya henye, 2 “Vo komoyandi 'ba vokö'du kï'dï nnï Farasi ëtï, ëdïnnï kyigɔ abazi yëtï zi ye kö'du kï'dï 'ba Mosa. 3 Owo'ekö'du mati zë iyannï zi ye zi ko'dɔ, kö'duko'dɔ 'bëzë anza dë na laka zi ye gɔmo kïrï.Zë ayadannï kö'du wa zi ye ko'dɔ mo, zëo'dɔnnï dë. 4 Zë ï'dïnnï wa yeto ma kyedremati vïdï ɔ'bɔ dë zi kïnjë mo ne da vïdïye.Zë ombannï dë zi kɔnyi zë zi kïnjë le nje dagisi kala nnï aba.”

5 “Zë o'dɔnnï wa mati vïdï zi kongɔ. Zëidannï kɔ'di piri konda ga bɔngɔ 'bënnï ziyada zë na laka. Zë ï'dïnnï bɔngɔ kanyikölökpö gë nnï zi yada zë na vo mötu. 6 Zëo'dɔnnï lɔvɔ bi ma laka ne, bi 'ba karama,bi lima mati na laka aba mï bi 'ba mötu.7Zë o'dɔnnï lɔvɔ zi mëtënnï watɔwɔ abamïbi 'ba wakogo. Zë o'dɔnnï lɔvɔ zi ko'jo vokomoyandi.”

Matayo 23:8 26 Matayo 23:39

8 “Akɔ'jɔ yï dë, ‘Vo komoyandi,’ ga kö'du'e biya ta dakota kölö, vo komoyandi njekölö. 9 Akɔ'jɔ vïdï maako dë dakaŋo kinyena ‘'bu,’ ga kö'du ëdïye nje 'bu kölö aba ko-morïyë. 10 Ako'jo yï dë na ‘vo komoyandi,’ga kö'du vo komoyandi kölö 'bëyï ra Ko-risitɔ. 11Ma kyedre kölö mï kutë'e mëdï navo kalima. 12Mo mati o'dɔ rë nï na kyedre,maya'ba rë nï hulëhu, mo mati o'dɔ rë nïhulëhu, ako'dɔmo kyedre.”

Yësu ayada kö'du kyënyë ko'dɔ 'ba vo ko-moyandiye

(Mk. 12:40; Lk. 11:39-42, 44, 52; 20:47)13 “Hala atëdï na kyënyë zi ye, vo ko-

moyandi 'ba vo kö'du kï'dï Farasi ëtï. 'E vïdïkomokandi ne'e, isiye ha loko 'ba damöku'ba Wïrï kazi vïdï ödunnï, kpa ödu'e dë.Ayata'e vïdï mati ëdï rë nnï kï'dï zi tödu nekpa.”

14-15“Atëdï na kyënyë zi ye vo komoyandi'ba kö'du kï'dï Farasi ëtï. 'E vo komokandira. Umu'e kyëtï ranga kayo kpuru tëmïdakaŋo kutu kutu biya lasi aba, zi vïdïmaako ki'ja zi gërï 'be'e ne kïrï. Ëzë i'ja'evïdï ne ku, o'dɔ'e mo ndra na kyënyëtada'e, zi tï'bë mï gehena kaa 'e.”

16 “Riti atëdï na kyënyë zi ye, alaga'edagba zi vïdï, mora 'e na vo komoköndu.Ayandiye iya 'e henye, ëzë vïdï maakoalömu ru yëkëlu aba, mo anza dë na kidalömu 'bënï ne aba. Ëzëmoalömu rudahabomati mï yëkëlu ne aba, mo ku na kida. 17 'Evo komoköndu lumë'e, vala ra na kyedre,dahabo kɔdɔ yëkëlu ra o'dɔ, dahabo nalaka? 18Ayandiye kpa iya'e henye, ‘Ëzë vïdïmaako alömu ru karasa aba, mo anza dëna kida lömu 'bënï ne aba. Ëzë mo alömurë nï ku wa ma ï'dï da karasa ne aba, moku na kida.’ 19 'E vo komoköndu ne'e, mavala ra na kyedre wakï'dï kɔdɔ karasa ra,o'dɔ wakï'dï na koho? 20 Ëzë vïdï maakoalömu ru karasa aba, mo ëdï lömu kpa wamati biya ï'dï dɔmo ne. 21 Ëzë mo alömu ruyëkëlu aba, mo ëdï lömu mo aba, ehe Wïrïmati ëdï alima mï mo. 22 Ëzë vïdï maakoalömu komorïyë aba, mo ëdï lömu kyïtï 'baWïrï mati mo alima dɔmo.”

23“Atëdï na riti zi ye vo komoyandi 'ba vokö'du kï'dï nnï Farasi ëtï. 'E vo komokandine'e, ï'dïye zi Wïrï 'butë, wokonyo tisiwakaa kököwu. Mora o'dɔ'e wa ma laka ndra'ba ködu kï'dï dë, kaa tïnyö, mïkyëyï, komaaba. 24 O'dɔ re 'e na vo dagba zi vïdï, mora

'e na vo komoköndu, oba'e kɔŋɔ tisi yagatëmï wa kuwë 'be'e, ondrɔ'e jemele.”

25“Atëdï na riti zi ye vo komoyandi 'ba vokö'du kï'dï Farasi ëtï. 'E vo komokandi ne'e,akaka'e ra sikɔ 'be'e gbenje aba ta rɔ moyaga, mï zë ndɔ na wakoyi mï kumbë aba.26 Farasi vo komoköndu, akyitɔwamati ëdïmï sikɔdagba,ma ta yaga akakyitɔ kpa 'da.”

27 “Atëdï na riti zi ye vo komoyandi 'bavo kö'du kï'dï Farasi ëtï. 'E vo komokandine'e, 'e kaa da wogo mati akɔ'jɔ rë zë nakanyi, lunzu ṛï'dï kanyi aba, ongɔ na lakatarë zë yaga, mï zë ndɔ na yingɔ keŋe yökuaba. 28 Tëmï gërï kölö ne, ta ra'e yaga nalaka zi vïdï biya, mï ye ndɔ na komokandikö'du lïtë aba.”

Yësu ame'do kö'du riti 'bëzë(Lk. 11:47-51)

29“Atëdï na riti zi ye vo komoyandi 'ba vokö'du kï'dï Farasi ëtï. 'E vo komokandi ne'e,o'ba'e ogo na laka zi nëbïye, ayada'e tɔwɔzi wogo zi vïdï mati alimannï kyere na limama laka. 30 Iya'e henye, ëzë ëdïye kyere mïkadra 'ba 'bu'e vu'e nani, o'dɔ'e kö'du matizë o'dɔnnï nëbï ne'e, kofo mo gɔmo ne dë.31Omba'e dɔmo tïnyö, 'e ra na kozo 'ba vïdïma ofonnï nëbï ne'e. 32 Ï'bë'e zɔ dagba wamati 'bu'e vu'e ayetonnï ne kinde mo.”

33 “'E wiri ne'e, 'e gisi 'ba wiri ne'e, halaasösu'e zi taho. Kazi vurë re 'e, atï'bë'ebiya mï gehena. 34 Mayada zi ye makutunëbï ne'e, kora vo kö'du yɔlɔ, vo komoyandiëtï, akofo'e kyamo'e, akatötö'e agamo'eakakpökyïye agamo'e mï bi 'ba mötu'e,akore'e zë tëmï gawo ta da gawo. 35Riti biyakö'du vïdï mbiya mati ofo'e ne akalëpï de'e tëmï kozo 'ba Abele zi kozo 'ba Zakariyawisi 'ba Berahiya mati ofo'e mï kutë yëkëlukarasa aba. 36Mayada zi ye tïnyö, riti biya'ba wakofo ne akalëpï da vïdï 'ba ko'donenye.”

Yësu o'dɔ lɔvɔ Yerusalema(Lk. 13:34-35)

37 “Yerusalema, Yerusalema ofo'enëbïye, u'du'e vo lö'bö mati Wïrï utu ziye ne ṛï'dï aba. Da ndö momba zi kala makï'dï mo kpo ra vïdï 'be'e biya, kaa ma yërumati atoto gisisi ënï hu förö nï, ila'e madë. 38 Loko 'be'e ne akila na mï mbiya.39 Tëmï ndenye dagba ani, mayada zi yehenye, ongɔ'e ma dekpe löhu le akiya'ehenye, ‘Wïrï ï'dï ya'da zi mo mati ayi mïru 'ba Yere.’ ”

Matayo 24:1 27 Matayo 24:3324

Yësu ame'do ga kö'du loko 'ba Wïrï yaŋa(Mk. 13:1-2; Lk. 21:5-6)

1 Yësu ënyï ila bi nani ëdï gbɔ atï'bë 'detëmï yëkëlu, vo lö'bö 'bɔmo ayinnï zi yadazi mo kuvö 'ba loko 'ba Wïrï ne. Mo ënyïalëzë. 2 “Ɔɔ. Ongɔ'e bi biya na laka da wanenye'e. Mayada zi ye henye, yïtö ma kölökinye alima dë ga bi 'bënï zë biya aku'duakaŋo.”

Riti vïdï yaza aba(Mk. 13:3-13; Lk. 21:7-19)

3 Mati Yësu alima da Döku 'ba Olivo, volö'bö ayinnï na liwo zi mo, ako'jonnï hɔmo iyannï henye, “Ayada zi ze kö'du biyanenye atëdï ndala aba, a'di ra ako'dɔ rë nïzi yadamo henye, ‘Ku tayi 'bëyï ndundu 'badaliŋɔ aba.’ ”

4 Yësu aya'ba dɔ mo iya henye, “Ëdïyekomo kï'dï aba, ila'e vïdï maako mo'ba 'edë. 5 Vïdï kayo atayinnï me'do ru ma abaako'bannï vïdï kayo akiyannï henye, ‘Ma,Korisitɔ ra.’ 6 Akowo'e kpɔrɔ wehe karadakapa, kö'du yöyö 'ba wehe aba na kɔwɔ,ere'e dë. Wa ne ako'dɔ rë nï, anza dë zi kiyahenye, ndundumo ɔkɔ ku. 7Dakaŋo ako'dɔwehe okamaako aba, damöku akalëpïweheaba da ma kölö maako. Zöyï atëdï, kinzik-inzi atëdï ta ga bi ne biya. 8Wa ne atëdïnnïbiya kaa dagba tɔɔ 'ba wisi ko'jo.”

9“Akïrïye, akï'dïye zi ko'dɔmona kyënyëzi kofo. Vïdï biya akoyi 'e ga kö'duma. 10Mïkadra nani, vo kö'du komba'e akalëpïnnïtëmï kö'du koma 'bënnï, zë akasusunnï okamaako, akoyinnï oka maako. 11 Nëbï vondɔndɔ kayo'e akalayannï vïdï kayo ko'baaba. 12 Ne atëdï rapere 'ba kö'du kyënyëko'dɔ, zi vïdï kayo lɔvɔ 'bëzë ofɔ. 13 Vïdïmati ɔrɔ nduwë na kyigɔ mï ndundu mo,akayɔmɔ mo. 14 Kö'du yöyö laka nenye gakö'du 'ba damöku akayëtï zi vïdï 'ba dakaŋone biya kaa vo hu kö'du dɔrɔ, ndundu moatɔkɔ 'da.”

Wa kyënyë ma ndra(Mk. 13:14-23; Lk. 21:20-24)

15 “Mati ongɔ 'e wa kyënyë ma ndra mïloko 'ba Wïrï ma ayaŋa, ma nëbï Daniyeleame'do kö'du mo. Atɔrɔ bi ma laka. Kö'dunenye zi vo ko'jo mo: ayɔlɔ laka mï kö'dunenye a'di. 16 Vïdï mati ëdïnnï mï Yudiyaatahonnï da lutu. 17 Vïdï maako matiëdï da loko ënï, i'ja kadra dekpe zi tasi

akaŋo zi wasisi 'bënï koba ta loko. 18 Vïdïmaako mati ëdï mï yaka a'ba dekpe hulëhuzi bɔngɔ ënï koba. 19 Atëdï na kyënyëmï ko'do naniye zi mbara mati ɔmɔnnï 'embara mati ëdïnnï gisiluru aba: 20Amötu'ezi Wïrï kazi aho'e tëmï tona mandere mïko'do kadra 'ba ralawo. 21 Ga kö'du ritimï kadra nani atëdï na kɔwɔ ndra ta dariti, mati ëdï tëmï biyeto 'ba damöku tëmïko'doma ndenye ne. Ani, wamaako atanzadekpe kaa mo löhu. 22Wïrï aya'ba ra watiti'ba ko'do naniye, mo mo'dɔ dë here, vïdïmaako ɔmɔ dë. Ga kö'du vïdï jeli 'bënïyeWïrï akaya'ba mï kadra ko'do nani 'e 'da.”

23 “Ëzë vïdï maako iya zi yï henye, ‘Ongɔte, Korisitɔ ëdï kinye, mandere mo ëdïnani,’ oma dë mï kö'du ne. 24 Ga kö'duKorisitɔ vo ndɔndɔ 'e nnï nëbï vo ndɔndɔëtï akalayannï, zë ako'dɔnnï kö'du ko'dokyedre rakaga aba zi vïdï jeli a Wïrï ko'baëzë zë atɔ'bɔnnï. 25Owo'e te, mayada kö'dunenye zi ye gba kazi kadra mo tɔkɔ.”

26 “Ëzë vïdï maako ayada zi ye iya henye,ongɔ'e te, mo ëdï yaga mï da lïpï, ï'bë'e dëani, mandere ëzë zë iyannï henye, ongɔ'ete, mo ëdï rë nï koho kinye oma'e dë mïkö'du ne. 27 Ga kö'du Wisi a Vïdï atayi kaabikanyi mati alaka komorïyë ta humïrë leda mïrë. 28 Ëzë yöku ëdï, langa akatoto rënnï.”

Tayi 'ba Wisi a Vïdï(Mk. 13:24-27; Lk. 21:25-28)

29 “Kandi ta pëtï riti 'ba ko'do naniye,kadra akuyï rë nï na mandölu, yehwe anyidekpe, kyëlu akalëpïnnï ta komorïyë, wama komorïyë akakɔhɔ rë nnï. 30 Kyïnë wamati akayada kö'du 'ba Wisi a Vïdï akalayakomorïyë, vïdï biya 'ba dakaŋo akudunnïëzë ongɔnnï Wisi a Vïdï ëdï atayi tëmï fɔli'ba komorïyë kyigɔ bikanyi kyedre 'bënïaba. 31 Kyedre torombeta akata'a, moakutu malayika 'bënïye yaga mï bi gɔlɔ'bɔsowɔ 'ba dakaŋo. Zë akatotonnï vïdï jeliɔmo'e tëmï ndundu 'ba dakaŋo ne biya.”

Kaga kyëlu(Mk. 13:28-31; Lk. 21:29-33)

32 “Kaga kyëlu ma yandi kö'du yɔlɔ ziye. Ëzë ngora mo ïnzï ku, akofɔ rë nïna luwë, mbili yëyu makyïyï akayeto gbɔtövu, akayɔlɔ'e umu ku kara. 33 Tëmïgërï kölö ne, ëzë ongɔ'e wa ne ku biya,akayɔlɔ'e kadra mo ku kara nzɔ zi rë nï

Matayo 24:34 28 Matayo 25:20yeto. 34 Mayada tïnyö zi ye, wa ne biyaako'dɔ rë nï dagba, kazi vïdï ma ëdïnnï limayaanya aba ne, oli dë gba biya. 35Komorïyëdakaŋo aba akalagannï, me'do 'bama alagadë.”

Vïdï maako ayɔlɔ ko'do mo kadra aba dë(Mk. 13:32-37; Lk. 17:26-30, 34-36)

36 “Vïdï maako ayɔlɔ ko'do mo kadra abadë. Kpa le malayika komorïyë mandereWisi ayɔlɔnnï dë, nje 'bu ra akayɔlɔ. 37Tayi'baWisi a Vïdï ako'dɔ rë nï kaamï kadra 'baNowa. 38 Mï ko'do gba ta komo wini koso,vïdï ëdïnnï wakonyo, wa kuwë, vïdï kora rënnï koze mbara ëtï, le mï ko'do mati Nowaï'bë ödu mï töŋbö, 39 ayɔlɔnnï kö'du matiëdï rë nï ko'dɔ ne dë, le wini koso ayi akyitɔzë biya. Ëzë Wisi a Vïdï ayi akatëdï here.40 Mï kadra nani vïdï kora rïyö atëdïnnïlɔɔ ko'dɔ mï yaka. Ma kölö akoba, agamoakila hulëhu. 41 Vïdï mbara rïyö atëdïnnïbi 'ba wakuhu, ma kölö akoba, agamo akilahulëhu.”

42 “Ëdïye komo kï'dï aba ga kö'du ayɔlɔ'edë, mï ko'do vala ra Yere 'be'e atayi. 43 Ëzëvo kyeti liŋɔ ayɔlɔ kadramati vo logo atayi,tïnyö akayɔlɔ'e henye, mo akalima na ngöila vo logo dë zi tödumï loko ënï. 44Here ëdï'e kpa 'duwï nzɔ, ga kö'du Wisi a Vïdï atayimï kadra mati anza'e dë komo kï'dï aba gɔmo.”

Vo kalima koma vo kazi koma aba(Lk. 12:41-48)

45 “Ëyï ra vo lö'bö laka, kö'du yɔlɔ aba?Mo ra mati kyedre 'bɔmo ï'dï mo na ga volö'bö oka nïye kongɔ wakonyo 'bëzë kï'dïmï kadra ma laka. 46 Rakyenyi atëdï zi volö'bö ne hala, ëzë kyedre 'bɔmo i'ja molɔɔ ne ko'dɔ, ëzë mo a'ba liŋɔ. 47 Mayadatïnyö zi ye, kyedre ne akï'dï vo lö'bö na voda wasisi ënï biya. 48 Ëzë mo na vo lö'böma kyënyë, mo akayada na bi dënï henye,‘Kyedre 'bënï ne ayi dekpe hulëhu kandi,’49 mo akayeto vo lö'bö okanïye ku'bö ziwakonyowakuwë abana kyënyë. 50Kyedre'ba vo lö'bö ne atayi ko'do maako aba, mativo lö'bö ne anza dë komo kï'dï aba gɔ mo,mï kadra mati mo ayɔlɔ dë. 51 Kyedreakasese mo kozokozo 'ba vo komokandi nezë ëtï, ani mo akudu hë nï konyo aba.”

25Mala kö'du mïnzö ngulu 'butë

1 “Mï kadra nani, damöku 'ba Wïrï atëdïhenye. Mïnzö ngulu 'butë oba lambaënnï ënyï ï'bënnï yaga da 'bïyësï kutrë.2 Muyï tëmï zë na vo lumë, agamo'e muyïna vo kö'du yɔlɔ. 3 Ma vo lumë ne obalamba 'bënnï obannï kya 'ba yënï wa'dodë nnï aba. 4 Ma vo kö'du yɔlɔ ne'e,obannï maṛanjiye ndɔ yënï aba mï mo.5 'Bïyësï alïkö dënï tisi ta bi tayi, mïnzöne'e,ayetonnï nano o'donnï gbɔ.”

6 “Ëdï mï kutë yɔndɔ kudu aa yaga iyahenye, ‘'Bïyësï ëdï kinye, ayiye dɔ mokutrë.’ 7 Mïnzö 'butë ne ënyï alironnï,akɔ'jɔ lamba ënnï gbɔ. 8 Mïnzö ma lumëne iyannï zi ma vo kö'du yɔlɔ ne'e henye,‘Ï'dïye kya 'ba yënï 'be'e, tisi zi ze, ga kö'du'beze inde rë nï ku.’ 9 Vo kö'du yɔlɔ neaya'bannï dɔ mo iyannï henye, ‘'E'e, anzadë kyɔ ga kö'du 'e ehe ze, ï'bë'e bi 'bawakogo kyamo kogo ga kö'du'e.’ 10 Mïnzöma lumë ne ënyï ï'bënnï gbɔ kya 'ba yënïkogo. Mati ëdïnnï tï'bë, 'bïyësï ɔkɔ gbɔ tagë zë. Zë mati nzɔmuyï ne ënyï ï'bënnï moaba mï karama 'ba oze isinnï ha loko gbɔ.11 Yaa, mïnzö agamo ne ɔkɔnnï, ënyïnnïkudu iyannï henye, ‘Kyedre, kyedre, ayëhuha loko zi ze tödu.’ 12 'Bïyësï aya'ba dɔ moiya henye, ‘'E'e, mayɔlɔ 'e dë.’ ” 13Yësu ï'dïdɔ mo iya henye, “Ëdïye komo kï'dï aba gakö'du ayɔlɔ'e ko'do mo kadra mo aba dë.”

Mala kö'du vo kalima wota(Lk. 19:11-27)

14 “Mï kadra nani aba, damöku 'ba Wïrïatëdï henye. Kora maako ëdï omba ku zitï'bë bi yingɔ, mo ako'jo vo kalima 'bënïne'e ise ga wasisi 'bënï zi zë zi tëdïnnï navo gɔ mo kongɔ. 15 Mo ï'dï zi ma kölö wamati mo akatɔ'bɔ ko'dɔ mo. Zi ma kölö,mo ï'dï kɔhi dahabo ŋbiriṛi kpulukumuyï.Zi agamo, mo ï'dï kpulukurïyö, zi ma wotamo kpulukukölö, ënyï ï'bë gbɔ bi yingɔ.16 Vo kalima mati oba 'bënï kɔhi ŋbiriṛikpulukumuyï ne kandi ï'bë o'dɔ lɔɔmo aba,i'ja dɔ mo kpa kpulukumuyï. 17 Tëmï gërïkölö ne vo kalimamati oba kpulukurïyö ne,i'ja dɔ mo kpa kpulukurïyö. 18 Vo kalimamati ïrï 'bënï kpulukukölö ne, ï'bë olewogomï kaŋoohokɔhi 'ba kyedre 'bënï ne gbɔmïmo.”

19 “Gɔ mo ëhï na konda, kyedre 'ba vokalima ne'e ayi hulëhu alimannï ga kɔhine kiti mo zë ëtï. 20 Vo kalima mati ïrï

Matayo 25:21 29 Matayo 26:5kɔhi 'bënï kpulukumuyï ne, ödu ï'dï kpu-lukumuyï agamo. Mo iya henye, ‘Ï'dï zi makɔhi ŋbiriṛi kpulukumuyï, kyedre, ongɔ te,nenye aga kpulukumuyï vere mati mi'ja.’21 Kyedre 'bɔmo iya zi mo henye, ‘O'dɔku laka, yï vo kalima 'ba kö'du koma lakara. Ëdï mï koma aba zi kɔhi tisi ne ki'jamo here, ma kï'dï yï na vo da kɔhi makyedre. Ayi loko ta, dayanyimï rakyenyi neyï aba.’ ”

22 “Vo kalima mati ï'dï 'bɔmo kpu-lukurïyö ne ayi loko iya henye, ‘Ï'dï zi makɔhi kpulukurïyö, kyedre ongɔ te, kinyekya 'ba kpulukurïyö agamo mati mi'ja.’23 Kyedre 'bɔmo iya zi mo henye, ‘O'dɔ kulaka yï vo kalima 'ba kö'du koma laka ra.Ëdï mï koma aba zi kɔhi tisi ne ki'ja mohere, makï'dï yï na vo da kɔhi ma kyedre.Ayi loko ta, dayanyi mï rakyenyi ne yïaba.’ ”

24 “Vo kalima mati ïrï 'bënï kpulukukölöne, ayi ödu loko iya henye, ‘Kyedre, mayɔlɔyï kora vo kala kyigɔ ra, ëdï wakumu kpa ïyïdë, ëdï wa 'ba yaka toto kpa kazi kofo kïlï.25Ma na tere, mï'bë moho kɔhi 'bëyï ne mïkaŋo ongɔ te, kinye wë yï ëdï.’ 26 Kyedre'bɔmo iya zi mo henye, ‘Yï vo kalima vowëdï kyënyë. Ayɔlɔ dë mëdï wakumu kpamïyï dë, wa toto ta yaka kazi kofo kïlï?27 Laka, ï'dï kɔhi ama ne kyere mï loko 'bakɔhi sesi, ma koba biya hulëhu dɔ mo matii'ja ne aba ëzë ma'ba ku liŋɔ.’ ”

28 “Yaanya aba oba'e kɔhi ne 'de kazi moï'dïye zi ma kpuluku'butë aba ne. 29 Gakö'du vïdï biya mati ëdï wa aba, le kyɔakï'dï, mo atëdï mo aba kyɔ. Ta da mati moëdïmo aba. Vïdïmati anzawa aba dë, gbï lenje ma tisi mati mo ëdï mo aba, akoba 'dekazi mo. 30 Vo kalima lumë ne, u'du'e moyagamï bi köndu animo akudu hë nï konyoaba.”

Ndundu 'ba vurë31“MatiWisi a Vïdï ayimï bikanyi kyedre

malayika ëtï, mo akalima da kyïtï, 32 vïdï'ba damöku ne akatoto biya komo mo. Moakinye mï zë mï gboko rïyö, kaa vo tïmëlëyako inye tïmëlë tara wanya here. 33 Moakï'dï vïdï ma laka 'e da kala nï ma tïrï, makyënyë'e da kala nï ma gali.”

34 “Yere akiya zi vïdï ma da kala nï matïrï ne henye, ‘'Ayiye, 'e mati 'bu ma ï'dïya'da ku zi ye ne. Ayiye mï damöku mati

akɔ'jɔ ku kyere zi ye, ko'dɔ 'ba dakaŋo aba.35 Ma na o'bo, ï'dïye wakonyo zi ma. Mana kɔdrɔ, ï'dïye wini zi ma kuwë. Ma na voleze, oba'e ma liŋɔ 'be'e. 36Ma na ga mbiṛöusu'e bɔngɔ ra ma. Ma na rakɔɔ, ongɔ'e gama. Ma mï kamba, ëdïye tï'bë ma kongɔ.’ ”

37 “Vïdï ma laka ne akaya'bannï dɔ mozi mo, akiyannï henye, ‘Ndala aba ya Yere,dongɔ yï na o'bo, dïdï wakonyo zi yï,mandere kɔdrɔ aba, dïdï wini zi yï kuwë?38Ndala aba di'ja yï na tu'dë maako dïrï zeyï liŋɔ 'beze, mandere na ga mbiṛö dusubɔngɔ rë yï? 39Ndala aba dongɔ yï na rakɔɔmandere mï kamba dëdï tï'bë yï kongɔ?’40Yere akaya'ba zi zë akiya henye, ‘Mayadazi ye, ëzë o'dɔ'e kö'du ne gbï le nje zi vïdïma tisi kaa ma nenye'e ne, o'dɔ'e ku zima.’ ”

41 “Mo akiya zi zë ma da galinï ne, ‘Ï'bë'e'de tara ma karani 'e mati mï wa sënë aWïrï. Ï'bë'e 'de mï wa'do ma kazi ndundu,mati akɔ'jɔ ku zi Satani malayika 'bënï ëtï.42Ma na o'bo ï'dïye wakonyo dë zi ma. Mana kɔdrɔ ï'dïyewini dë zima kuwë. 43Manavo leze, ïrïye ma dë kala aba mï liŋɔ 'be'e.Ma na ga mbiṛö usu'e bɔngɔ dë ra ma. Mana rakɔɔmï kamba ongɔ'e ga ma dë.’ ”

44 “Akaya'bannï dɔ mo zi mo, akiyannïhenye, ‘Ndala aba ya Yere, dongɔ yï nao'bo, na kɔdrɔ, na vo leze, na ga mbiṛö, narakɔɔ, mï kamba, dakɔnyi yï dë?’ 45 Yereakaya'ba dɔmo akiya henye, ‘Mayada zi ye,ëzë omba'e dë zi kɔnyi gbï le nje vïdï matisi nenye'e ne, omba'e dë ne ma ra kɔnyi.’46 Vïdï kyënyë ne'e atï'bënnï mï wa'do maŋburu ŋburu riti aba, vïdï ma laka akatï'bë'bënnï mï dïdï ma ŋburu ŋburu.”

26Yeṛe ko'dɔ ra Yësu(Mk. 14:1-2; Lk. 22:1-2; Yn. 11:45-53)

1Mati Yësu inde kö'du ne'e yandi mo kubiya, mo iya zi vo lö'bö 'bënïye henye, 2 “Mïko'do rïyö aba kaa ayɔlɔ'e atëdï karama 'balaga 'ba koli, Wisi a Vïdï akï'dï zi tötö mo.”3Kyedre 'ba vo karasa nnï vïdï kyedre'e ëtïatoto rë nnï mï loko kyedre 'ba Kayafa voda vo da karasa'e. 4 O'dɔnnï yeṛe zi Yësukïrï zi kofo mo na liwo. 5 Zë iyannï henye,“Do'dɔ'e dë mï kadra karama. Kazi vïdïënyïnnï na wehe.”

Matayo 26:6 30 Matayo 26:38Ope yënï da Yësu mï Beteniya(Mk. 14:3-9; Yn. 12:1-8)

6 Mati Yësu ëdï mï Beteniya liŋɔ 'baSimona, kora mati na riti kɔɔ mönyu abane. 7Mati Yësu ëdïwakonyo, vïdïmbara ayizi mo yënï ogo kɔhi kyedre aba, mo ope gbɔdɔmo. 8Mati vo lö'bö 'bɔmoongɔnnï kö'dune here, ënyïnnï na kamo. Zë ako'jonnïkö'du iyannï henye, “Kö'du a'di ayaŋa wane biya here gɔ mo? 9 Yënï këzï ngutrunenye akogo yaga kɔhi kyedre aba, kï'dï zivo leriye.”

10 Yësu ayɔlɔ kö'du mati zë ëdïnnï kiyane, iya zi zë henye, “Kö'du a'di ëdïye sawiyako'dɔ zi mbara ne? Kö'du teme laka ramo o'dɔ zi ma. 11 Atëdïye 'duwï vo lereëtï mï kutë'e, anza'e dë 'duwï ma aba.12 Kö'du mati mo o'dɔ zi yënï këzï ngutrunenye kope ra ma, zi kɔ'jɔ ma nzɔ zi kusu.13 Yaanya aba mayada zi ye, bi ma yöyolaka nenye ayëtï zi mo mï dakaŋo ne biya,wa mati mo o'dɔ ne atëdï na kö'du sösu gakö'du mo.”

Yudasi omba da kö'du zi Yësu susu.(Mk. 14:10-11; Lk. 22:3-6)

14Ma kölö tëmï vo lö'bö 'butë dɔmorïyöne ru mo Yudasi Sikereto ï'bë zi voda karasa'e 15 ako'jo hɔ mo iya henye,“Akï'dïye a'di zi ma, ëzë masusu Yësu ziye?” Zë itinnï kɔhi ŋbiriṛi 'butëwota ï'dïnnïgbɔ zi mo. 16 Ta gɔ mo Yudasi ëdï gërï malaka koma zi Yësu kï'dï zi zë.

Yësu onyo wakonyo 'ba karama 'ba laga 'bakoli

(Mk. 14:12-21; Lk. 22:7-13; 21-23; Yn. 13:21-30)

17Mï dagba ko'do 'ba karama 'ba laga 'bakoli, vo lö'bö ayinnï zi Yësu ako'jonnï hɔmo iyannï henye, “Kila omba ze zi wakonyo'ba karama 'ba laga 'ba koli ne, kɔ'jɔmonzɔzi bi yï?” 18 Mo iya zi zë henye, “Ï'bë'e zikora maako ayada'e zi mo henye, ‘Vo ko-moyandi iya henye, kadra ama ɔkɔ ku, mavo lö'bö 'bama ëtï dako'dɔ karama 'ba laga'ba koli liŋɔ 'bëyï.’ ” 19Vo lö'bö o'dɔnnï kaamati Yësu ayada zi zë, akɔ'jɔnnï wakonyo'ba laga 'ba koli gbɔ.

20 Kɔsi kadra aba, Yësu vo lö'bö 'butëdɔmorïyö ne ëtï, alimannï gbɔ akaŋowakonyo. 21 Mati ëdïnnï wakonyo, Yësuiya zi zë “Mayada zi ye, vïdï ma kölö tëmï'e akasusu ma.” 22 Vo lïtu'e na rasösuayetonnï hɔ mo ko'jo ma kölö ta ga oka nï,

“Tïnyö, Yere, iya dë ma ra?” 23 Yësu ënyïaya'ba dɔmo zi zë iya henye, “Ma kölömatiusu kala nï ma aba mï gbenje ne akasusuma. 24Wisi a Vïdï akoli kaamati kö'du yöruiya mo akoli, atëdï na riti zi vïdï mati asusuWisi a Vïdï zi kofo ne. Atëdï na laka zi vïdïne lima kazi ko'jo mo.”

25 Yudasi vo susu ënyï ame'do rïyë iyahenye, “Tïnyö vo komoyandi ayɔlɔ anza dëma ra?” Yësu aya'ba dɔmo iya henye, “Kaamati iya ne.”

Wakonyo 'ba da hutaga 'ba Yere(Mk. 14:22-26; Lk. 22:14-20, 1 Kr. 11:23-25)

26 Mati zë ëdïnnï wakonyo, Yësu obanzoyi mangɔlɔ'bɔ o'dɔ mötu 'ba öwö'dï,owe mï mo ï'dï zi vo lö'bö 'bënïye. Mo iyazi zë henye, “Oba onyo'e, nenye ida ra mara.” 27 Mo oba köfö o'dɔ öwö'dï zi Wïrï,ï'dï zi zë, iya henye, “Uwë'e, 'e biya ta ge'e.28 Nenye yama ma mati na da kö'du kï'dïa Wïrï, yama mati alikɔ yaga ko'du vïdïkayo kila tëmï kö'du kyënyë. 29 Mayadazi ye makuwë a'ji nenye dekpe löhu le mïdamöku a 'Bu ma.” 30Aya'binnï ngala ënyïï'bënnï gbɔ da Döku 'ba Olivo.

Yësu ame'do kö'du ha kiga 'ba Petero(Mk. 14:27-31, Lk. 22:31-34; Yn. 13:36-38)

31 Yësu iya zi zë henye, “Yɔndɔ nenyeaba ataho'e biya akila'e ma kaa mati kö'duyöru iya henye, ‘Wïrï akofo vo tïmëlë yako,tïmëlë ne akapere rë nnï.’ 32 Ta pëtï tënyï'bama tëmï koli, makatï'bë dagba komo'emï Galilaya.” 33 Petero ënyï ame'do rïyëiya zi Yësu henye, “Mila yï dë, ëzë ma kayone'e, ilannï yï le.” 34 Yësu iya zi Peterohenye, “Mayada zi yï gba kazi zanga ayapamï yɔndɔ ne akiga hë yï, akiya da wotahenye ere, ayɔlɔ ma dë.” 35 Petero ënyïaya'ba dɔ mo iya henye, “Ëzë le zi ma kolikö'du yï, mila yï dë.” Vo lö'bö agamo'eiyannï kpa kö'du kölö ne.

Yësu amötu mï Getesemina(Mk. 14:32-42; Lk. 22:39-46)

36 Yësu ënyï ï'bënnï vo lö'bö 'bënï ëtïmï bi mati ako'jo Getesemina, mo iya zizë henye, “Alima'e kinye mëdï dero tï'bëdagba amötu.” 37 Mo oba nï aba Petero,gisi 'ba Zebedeyo rïyö. Yësu kö'du sösu ritiaba, 38 mo iya zi zë henye, “Kö'du sösu mïdi'di ma ne ku na kyedre, omba ku kara zima kofo. Alima'e kinye bi kida ma aba.”

Matayo 26:39 31 Matayo 26:7139 Mo ënyï ï'bë tisi dagba kɔwɔ, umë rë nïna komokomo akaŋo amötu iya henye, “'Buma, ëzë atɔ'bɔ oba riti ne 'de ta dama. Anzakö'du komba 'bama, kö'du komba 'beyï ra.”

40Mo ënyï a'ba zi vo lö'bö wota ne'e, i'jazë ako'do, mo iya zi Petero henye, “Hala 'ewota ne ɔ'bɔ'e dë zi bi kidama aba gbï le njekadra kölö?” 41 Alima'e nzɔ bi kida mötuaba, kazi alëpïye mï kö'du yɔnzɔ. Di'di raomba, ida ra kazi kyigɔ.

42 Yësu ënyï ï'bë kpa löhu mï da rïyöa mötu, iya henye, “'Bu ma, ëzë köfö 'bariti nenye oba dë, ma ki'ja riti mï da kö'dukomba 'bëyï.” 43Mo a'ba i'ja vo lö'bö ne'e,kpa löhu ako'do, zë ɔ'bɔnnï dë zi lima nangö. 44Yësu ënyï ila zë löhu ï'bë 'de amötuma dawotamo iya kpa kö'du kölö ne. 45Moa'ba zi vo lö'bö'e iya henye, “Ëdïye gba ako'do re 'e alawo? Ongɔ'e te, kadra 'ba ziWisi a Vïdï kï'dï, zi vïdï kyënyë'e ɔkɔ ku.46 Ënyï dï'bë'e. Ongɔ'e te, kora mati asusuma ne ëdï nenye.”

Kïrï 'ba Yësu(Mk. 14:43-50, Lk. 22:47-53; Yn. 18:3-12)

47Mati Yësu ëdï gba ame'do, Yudasi mokölö tëmï vo lö'bö 'butë dɔmorïyö ne'e,ɔkɔ gbɔ. Mo aba vïdï kayo ëdïnnï kulu,mɔvɔ aba kala nnï, kyedre 'ba vo karasavïdï kyedre ëtï ra utunnï zë. 48 Yudasi o'dɔdakyïnë kö'du maako zi vïdï kayo ne'e ziyɔlɔ, iya henye, “Kora mati munzu hɔ mone, mo ra omba'e, ïrïye mo.” 49Yudasi ï'bëmbïyï zi Yësu, iya henye, “Rakyëyï mëdï yïaba vo komoyandi,” unzu hɔmo gbɔ.

50 Yësu aya'ba dɔ mo iya henye, “Abokama, o'dɔ kö'du mati ayi gɔ mo kandi.” Zëayinnï, ïrïnnï Yësu anda'bannï mo gbɔ gö.51 Ma kölö tëmï vo lö'bö mati Yësu abane, otɔ kulu 'bënï tëmï sirikpa iga mbili volö'bö 'ba vo karasa, ikye yaga. 52Yësu iya zimo henye, “Aya'ba kulu 'bëyï ne hulëhu gabi mo. Zë biya mati ïrïnnï kulu ne, akofozë kulu aba. 53 Ayɔlɔ'e dë makako'jo 'Buma kö'du wa kɔnyi, kandi mo akutu kyɔ tada malayika kpuluku'butë dɔmorïyö 'ba vowehe? 54 Kö'du ne ako'dɔ rë nï zi tëdï kaamati kö'du yöru iya mo'dɔ rë nï.”

55Yësu ënyï ame'do zi vïdï kayo ne'e, iyahenye, “Ayiye kulu mɔvɔ aba kala'e, zi makïrï mo kaa ma vo kö'du kï'dï pere? 'Duwïma lima akaŋo kö'du yandi mï yëkëlu, ïrïyema dë. 56Kö'du nenye biya o'dɔ rë nï zi wa

mati nëbïye ayörunnï, mï kö'du yöru zi tayitïnyö.” Vo lö'bö biya ilannï mo ahowënnï.

Yësu komo kyedre 'ba vurë'e(Mk. 14:53-65; Lk. 22:54-55, 63-71; Yn. 18:13-

14, 19-24)57Zëmati ïrïnnï Yësu ne, obannïmo tï'bë

mo aba liŋɔ 'ba Kayafa kyedre 'ba vo karasa,bi mati vo komoyandi 'ba vo kö'du kï'dïyennï vïdï kyedre ëtï atoto rë nnï ga bi kölö.58Petero usu gɔmo ta bi kɔwɔ le bi 'ba vurë,liŋɔ 'ba kyedre 'ba vo karasa. Mo ï'bë ödubi 'ba vurë alima gbɔ akaŋo vo kanya ëtï,kongɔ wa a'di ako'dɔ zi Yësu.

59 Vo da vo karasa 'e vïdï 'ba vurë'ekikye ëtï ayɔnzɔnnï zimbërë kiga ra Yësu zimo kofo, 60 zë i'jannï kö'du kyënyë maakodë, vïdï kayo ayinnï le ndɔndɔ kiga gumu.Ndundu mo aba vïdï kora rïyö ayinnï,61 iyannï henye, kora nenye iya henye, “Makiha akaŋo yëkëlu 'baWïrï ne, yaa ko'do dawota aba ko'ba mo löhu.”

62 Kyedre 'ba vo karasa ënyï rïyë iya ziYësu henye, “Anza da kö'du ya'ba aba dë,ga kö'du wasusu rë yï ne?” 63 Yësu alimati. Löhu kyedre 'ba vo karasa ame'do zimo, iya henye, “Mï ru 'ba Wïrï dïdï yaanyaaba mï'dï yï ku mï lömu, ayada zi ze ëzë yïKorisitɔ, Wisi 'ba Wïrï ra.” 64 Yësu aya'badɔ mo zi mo iya henye, “Mo ra kaa iya ne.Miya zi ye henye, tëmï kadra ma dagba ani,akongɔ'e Wisi a Vïdï ta bi lima da kala tïrï'ba Wïrï kyigɔ tayi tëmï fɔli 'ba komorïyë.”65 Mati kyedre 'ba vo karasa owo kö'du nehere, ënyï na kamo iza bɔngɔ 'bɔmo iyahenye, “Ne kö'du sawiya ra. Domba kyakö'du 'ba vo hu kö'du dɔ rɔ dekpe. Owo'ekö'du sawiya ne ku. 66Asösu'e a'di ra?” Zëaya'bannï dɔ mo iyannï henye, “Mo o'dɔkö'du kyënyë ku, mofo mo.” 67 Zë o'binnïoro komo mo, u'bönnï mo, zë maako'eisannï mo, 68 iyannï henye, “Ayada zi zeKorisitɔ, ëzë yï nëbï ra, ayada ëyï ra isa yï.”

Ha kiga 'ba Petero ta ra Yësu(Mk. 14:66-72; Lk. 22:56-62; Yn. 18:15-18, 25-

27)69 Mati Petero ëdï lima yaga mï liŋɔ 'ba

Kalafa, vo lö'bö kölö tëmïmbara 'ba kyedre'ba vo karasa ayi zi mo iya henye, “Yï kpaYësu aba tëmï Galilaya.” 70 Mo iga hë nïta da komo vïdï kayo ne'e biya. Mo aya'badɔ mo iya henye, “Ma yɔlɔ kö'du ma ëdïame'do gɔ mo ne dë, 71 ënyï asi wënï yaga

Matayo 26:72 32 Matayo 27:26ha loko bi 'ba vurë. Mbara vo lö'bö agamoongɔ mo iya zi vïdïye henye, mo Yësu 'baNazereta aba.” 72 Löhu Petero iga hë nïaya'ba dɔ mo iya henye, “Malömu tïnyömayɔlɔ kora ne dë.” 73 Tisi yaa ta gɔ movïdï kora mati ëdïnnï tɔrɔ ani ne, ayinnï ziPetero iyannï henye, “Yï ma kölö tëmï zë,dayɔlɔ ze tëmï gërï me'do 'bëyï.” 74 Peteroiya henye, “Ma lömu kö'du tïnyö ra mëdïayada, ëzë anza dë here, Wïrï mï'dï riti zima. Ma yɔlɔ kora ne dë.” Zanga ënyï ayapa,75 Petero asösu kö'du ma Yësu ayada zi nïiya henye, “Gba kazi yapa 'ba zanga, akiyada wota henye ere, ayɔlɔ ma dë.” Mo ënyïasi gbɔ yaga akudu na kyënyë.

27Oba Yësu komo Pilato(Mk. 15:1; Lk. 23:1-2; Yn. 18:28-32)

1Kyere 'do da mïndö aba ŋbɔ, kyedre 'bavo karasa'e nnï vïdï kyedre ëtï ï'dï kö'du'bënnï ombannï ku zi Yësu kofo. 2 Zëidannï mo nyɔri aba ikannï mo, ï'dïnnï mozi Pilato, vo daliŋɔmï turu 'ba Roma.

Koli 'ba Yudasi lɔɔ 'ba vo lö'bö'e3 Mati Yudasi vo wasusu ayɔlɔ ombannï

ku zi Yësu kofo,moayasi kö'du lïtë 'bënï ne,ënyï oba kɔhi ŋbiriṛi 'butëwota ne kika mohulëhu zi kyedre 'ba vo karasa vïdï kyedreëtï. 4 Yudasi iya zi zë henye, “Mo'dɔ kö'dukyënyë ku zi ma kora vo kazi kö'du kyënyëko'dɔne kï'dï zi ye zi kofo.” Zë aya'bannï dɔmo zi mo iyannï henye, “Anza kö'du 'bezera dë, kö'du 'bëyï ra.” 5 Mati Yudasi owokö'du ne here, odrɔ kɔhi ne komo zë ani mïyëkëlu, mo ënyï asi ï'bë ove gu nï gbɔ.

6 Kyedre 'ba vo karasa aködu kɔhi ne iyahenye, “Nenye kɔhi yama ra, mï kö'du kï'dï'beze anza dekpe zi kï'dï mï kutë 'ba wa sesimï loko 'ba Wïrï.” 7 Mati ombannï dɔ moku, ogonnï yaka gbɔ kɔhi ne aba na bi 'ba ziyöku tu'dë maako'e kusu. 8 Kö'du nere ra,yaka ne ako'jo na yaka 'ba yama le ndenye.9 Kö'du mati nëbï Yeremaya iya ne, ayi kutïnyö. “Zë obannï kɔhi ŋbiriṛi 'butëwota,mati vïdï 'ba Yiserele ombannï dɔ mo zikopi ga kö'du mo, 10 Kɔhi mo ne zi yakakogo mo aba kaa mati Yere ï'dï kö'du mozi ma.”

Pilato ako'jo ha Yësu(Mk. 15:2-5; Lk. 23:3-5; Yn. 18:33-38)

11 Yësu ɔrɔ komo vo daliŋɔ 'ba Roma,ako'jo hɔ mo iya henye, “Yï ra Yere vodamöku 'ba Yuda'e?” Yësu aya'ba dɔ moiya henye, “Mo ra kaa iya ne.” 12Moame'dodë na da kö'du ya'ba 'ba vo wa sösu'e, matikyedre 'ba vo karasa'e nnï vïdï kyedre naniëtï. 13 Pilato iya zi mo henye, “Owo kö'dumati asusunnï yï gɔmo nenye dë?” 14MatiYësu omba dë zi da kö'duma kölö ya'ba ne,o'dɔ Pilato gbɔ na rakaga.

Ikye vurë ra Yësu zi kofo(Mk. 15:6-15; Lk. 23:13-25; Yn. 18:39-19:16)

15 Mï kadra 'ba karama 'ba laga 'ba koliaba, vo daliŋɔ 'ba Roma ëdï kö'du aba zikinga yaga vïdï mati vïdïye ako'jonnï kö'dumo tëmï kamba. 16 Mï kadra nani, koramaako ëdï mï kamba ru mo Barabasi, mona yɔlɔ ga kö'du ko'dɔ kyënyë. 17 Mativïdï kayo ne atoto rë nnï, Pilato ako'jo hëzë iya henye, “Ma vala ra omba'e zi makinga zi ye? Barabasi, kɔdɔ Yësu matiako'jo Korisitɔ?” 18 Mo ayɔlɔ na laka, vokalakonda 'ba Yuda'e ï'dïnnï Yësu zi nï gakö'du zë na mï kumbë.

19 Mati Pilato ëdï gba alima mï loko 'bavurë, mbara 'bɔmo utu kö'du kise zi mo iyahenye. “O'dɔ kö'du ako dë zi kora vo kazikö'du yaŋa ne, wïrï ayaza ma mï yɔndɔ neaba ga kö'du mo.” 20 Kyedre 'ba vo karasannï vïdï kyedre ëtï alëlunnï da vïdï kayone'e zi ha Pilato ko'jo zi Barabasi kinga,Yësu zi kofo. 21 Pilato ako'jo ha vïdï kayone'e, iya henye, “Ma vala ra tëmï vïdï rïyönenye'e, omba'e ma zi kinga zi ye?” Zëaya'bannï dɔ mo iyannï henye “Barabasi.”22Pilato ako'jo hë zë iya henye, “Mo'dɔ a'dizi Yësu mati ako'jo Korisitɔ ne?” Zë biyaaya'bannï dɔ mo iyannï henye, “Matötömo.” 23 Pilato ako'jo hë zë iya henye,“Kö'du kyënyë a'di mo o'dɔ?” Ayetonnï hënnï gbögbö gu kyembe aba, “Matötö mo.”

24Mati Pilato ongɔ kö'du ma zi nï ko'dɔanza kpe, kazi vïdï ne ënyïnnï na kamo,mo oba wini akaka kala nï ta da komo vïdïkayo ne'e, iya henye, “Manza dë mï koli'ba kora nenye. Ne kö'du ko'dɔ 'be'e ra.”25 Vïdï kayo ne'e biya aya'bannï dɔ mo,iyannï henye, “Yama koli 'bɔmomalëpï gbɔde ze gisi 'beze ëtï.” 26 Pilato inga Barabasizi zë, ta pëtï mo, u'bö hu Yësu, ï'dï mo gbɔzi tötö.

Matayo 27:27 33 Matayo 27:63Vo wehe o'dɔnnï sawiya ra Yësu(Mk. 15:16-20; Yn. 19:2-3)

27 Here vo kanya a Pilato obannï Yësutï'bënnï mo mï loko 'ba vo kanya'e. Vokanya kayo atoto rë nnï kpo ta da kapamo. 28Zë otɔnnï bɔngɔ 'bɔmousunnï bɔngɔkonda 'ba yere rɔ mo. 29 Here zë o'dɔnnïsafo tëmï kono ayöfunnï dɔ mo. Ï'dïnnïmɔvɔ 'ba yere kala mo ma tïrï alɔdrɔnnïda womo nnï aba komo mo sawiya ko'dɔrɔ mo, zë iyannï henye, “Lima konda ziyï vo damöku 'ba Yuda'e.” 30 Zë o'binnïoro komomo, obannï mɔvɔ u'bönnï dɔmo.31Mati zë indennï sawiya ko'dɔ ku rɔmo, zëotɔnnï bɔngɔ konda ne 'de ta rɔmo, usunnïbɔngɔ ɔmo gbï löhu rɔmo. Here zë obannïmo gbɔ kika mo yaga zi tötö mo.

Atötö Yësu(Mk. 15:21-32; Lk. 23:26-43; Yn. 19:17-27)

32 Mati zë ëdï tï'bënnï yaga, zë andɔsidë nnï kora maako aba tëmï Sirënë ru moSimona, vo kanya'e o'dɔnnï mo na kamozi taka a Yësu kïnjë. 33 Zë ayinnï bi matiako'jo Gologota ne, mï kö'du ya'ba aba “Bi'ba Kiṛiyingɔ da.” 34 Ani zë ï'dïnnï a'ji ziYësu na susë wa kata aba kuwë, mati aneneta pëtïmo,moombadekpe kuwë. 35Mati zëatötönnï mo ku, zë ayanyannï bɔngɔ 'bɔmotëmï kutë nnï födö ku'du aba zi yɔlɔ akalëpïzi ëyï. 36Tapëtïmo, alimannï animo kongɔ.

37 Dɔ mo rïyë ï'dïnnï wayöru 'ba wasusuiya henye, “Nenye Yësu, yere 'ba Yuda'e”38Zë atötönnï vo logo rïyö dakapa Yësu, makölö da kala mo ma tïrï ma agamo da kalamo ma gali. 39 Vïdï mati ëdï lagannï ta dakapa ne, dë nnï njili Yësu lidi aba, iyannïhenye, 40 “Here omba tï'bë yëkëlu ne kihamo akaŋo, kuvö mo löhu mï ko'do da wotaaba. Ayɔmɔ rë yï ëzë yï Wisi 'ba Wïrï. Asiakaŋo ta da taka.”

41Tëmï gërï kölö ne, kyedre 'ba vo karasavo komoyandi 'ba vo kö'du kï'dï nnï vïdïkyedre ëtï alimannï sawiya ko'dɔ ra Yësuiyannï henye, 42 “Mo ayɔmɔ oka'e, ayɔmɔrë nï dë. Anza mo ra dë yere 'ba Yiserele?Ëzë mo ayi ku akaŋo ta da taka yaanya abadakoma 'da mï mo. 43Mo oma mï Wïrï, iyahenye, ‘Nï Wisi 'ba Wïrï ra.’ Laka dongɔ'ete, ëzë Wïrï omba zi mo yɔmɔ yaanya aba.”44 Vo logo mati atötö zë da kapa Yësu ne,alidi mo kpa here.

Koli 'ba Yësu(Mk. 15:33-41; Lk. 23:44-49; Yn. 19:28-30)

45 Mï kutë kadra aba mandölu ayöfudakaŋo ne biya, inde rë nï le ta pëtï kadrawota aba. 46 Gba kaa kadra wota aba, Yësuënyï udu gu kyembe aba iya henye, “ElöyïElöyï lema sabakatani?” Mï kö'du ya'ba abaiya henye, “Wïrï ama, Wïrï ama, ila ma gaa'di ya?” 47 Kya vïdï ma ëdï tɔrɔnnï ani ne,iyannï henye, “Mo ëdï Eliya ko'jo.”

48 Vïdï ma kölö tëmï zë aho kandi obalifa usu mï a'ji ï'dï da njili mɔvɔ, mo yɔnzɔzi kuwë. 49 Kyamo'e iyannï henye, “Ɔrɔdongɔ'e te, ëzë Eliya ëdï tayi zi mo yɔmɔ.”50 Yësu api rïyë löhu na kyembe ila lawogbɔ.

51 Bɔngɔ mati ove mï yëkëlu 'ba Wïrï nemïmo aliza rïyö kɔ ta rïyë le akaŋo. Dakaŋoakɔhɔ rë nï, lutu alihannï, 52dawogo ayëhurë nnï biya, vïdï kayo a Wïrï mati olinnï ne,ënyïnnï gbɔna dïdï tëmï koli. 53Zë ilannï dawogo, ta pëtï tënyï 'ba Yësu tëmï koli, ënyïï'bënnï mï gawo laka ani vïdï kayo ongɔnnïzë.

54Mati vo kyëlu 'ba vo kanya'e mati nnïmo aba, ëdïnnï ga Yësu kongɔ ne, ongɔnnïkinzikinzi biya wasisi mati o'dɔ rë nï ne, zëna tere iyannï henye, “Mo tïnyö Wisi 'baWïrï ra.” 55 Mbara kayo mati ëdïnnï Yësukɔnyi, usunnï gɔ mo ta Galilaya ne, ëdïnnïatɔrɔ ani bi kongɔ ta bi kɔwɔ. 56 Mï kutëzë Mariya Magadala, Mariya ma 'ba Yemisinnï Yosepa aba, mbara 'ba Zebedeyo.

Kusu 'ba Yësu(Mk. 15:42-47; Lk. 23:50-56; Yn. 19:38-42)

57 Mati ëdï ku na hutaga, kora vo wadakayo maako tëmï Arimataya, ru moYosepa ɔkɔ gbɔ, mo kpa vo lö'bö 'ba Yësura. 58 Mo ënyï ï'bë ako'jo ha Pilato kö'duyöku Yësu. Pilato ï'dï kö'du gbɔ kala kondaaba zi yöku ne kï'dï zi Yosepa. 59 Yosepaolo mï bɔngɔ ma kyïyï, 60 usu mï wogo ënïmati mo ole mï ṛï'dï, kyigɔ ne. Mo aluluyïtö kyedre ha wogo ne, isi ï'bë wënï gbɔ.61 Mariya Magadala nnï Mariya ma agamone aba, ëdï limannï ani bi kongɔ zɔ dawogo.

Vo kanya 'ba ga da wogo kongɔ'e62Mï ko'do 'ba ralawo aba, kyedre 'ba vo

karasannï Farasi ëtï andɔsi dënnï Pilato aba63 iyannï henye, “Kyedre dasösu ze, mativo ndɔndɔ kyedre ne ëdï gba na wïdï, moiya henye, ‘Matënyï tëmï koli ko'do dawota

Matayo 27:64 34 Matayo 28:20aba.’ 64 Ï'dï kö'du zi ga wogo 'bɔmo nekongɔ na laka le mï ko'do 'ba da wota ne,kazi vo lö'bö 'bɔmo ï'bë alogonnï yöku mo,akayadannï zi vïdï henye, ere, mo ënyï kutëmï koli. Ndundu ndɔndɔ ma nenye atëdïndra na kyënyë ta da ma dagba.”

65 Pilato ayada zi zë iya henye, “Oba'evo kanya'e zi tï'bënnï ga wogo ne kongɔtëmï gërï ma laka.” 66 Zë ï'bënnï da wogoa'ba'bannï ga yïtö ha wogo ne zi yada vïdïmaako ayëhu dë. Ilannï vo kanya ani zi gɔmo kongɔ.

28Tënyï tëmï koli(Mk. 16:1-10; Lk. 24:1-12; Yn. 20:1-10)

1Ta pëtï ko'do 'ba ralawo aba, mï kano bikezi da mïndö ko'do 'ba ralawo aba, MariyaMagadala nnï Mariya vere aba ënyï ï'bënnïbi kongɔ da wogo. 2 Kandi mï kadra nanikinzikinzi kyigɔ akɔhɔ bi. Malayika 'baYere ayi akaŋo ta komorïyë, alulu yïtö ne'de ta ha wogo alima gbɔ dɔmo. 3Kyïnëmona laka kaa bikanyi, bɔngɔ rɔ mo na kanyikaa ṛï'dï 'ba mïrë. 4Vo kanya ma ëdïnnï gawogone kongɔne, zë na tere tese aba,moraa'bannï kaa vïdï mati olinnï ku.

5 Malayika ame'do zi mbara ne'e, moiya henye, “Ere'e dë, mayɔlɔ ku ëdïye bikoma kö'du Yësu ma atötö ne. 6 Mo anzadë kinye, mo ënyï ku, kaa mati mo iya.Ayiye kinye, ongɔ'e bi mati o'bannï mo zimo. 7 Ï'bë'e kandi yaanya aba, ayada'e zivo lö'bö 'bɔmo'e ‘Mo ënyï ku tëmï koli.Yaanya aba mo ëdï ku tï'bë mï Galilayadagba komo'e, ani aki'ja'e mo. Yaanya abamayada ku zi ye.’ ”

8 Kandi ilannï da wogo tere aba, kpana rakyenyi, ahonnï yada mo zi vo lö'bö'bɔmo'e. 9Kandi Yësu i'ja zë iya zi zë henye,“Rakyëyï mëdï ëtï.” Zë ayinnï zi mo ïrïnnïmo ta ndï mo amötunnï mo gbɔ. 10 Yësuiya zi zë henye, “Ere'e dë, ï'bë ayada'e ziöndu ma'e zi tï'bënnï mï Galilaya aki'jannïma ani.”

Kö'du yëtï 'ba vo kanya'e11 Mati mbara ne ï'bënnï zi kö'du ne

yada mo zi vo lö'bö 'bɔmo'e, kya 'ba vokanya mati ëdïnnï ga wogo ne kongɔ ne,ënyï ï'bënnï hulëhu mï gawo ayadannïkö'du mati o'dɔ rë nï ne, biya zi kyedre'ba karasa'e. 12 Kyedre 'ba vo karasa'e

adrɔko rë nnï vïdï kyedre ëtï, zë o'dɔnnïyeṛe 'bënnï ï'dïnnï kɔhi kyedre zi vo kanyane'e. 13 Mora iyannï henye, “Iya'e henye,‘Vo lö'bö 'bɔmo ayinnï yɔndɔ aba alogonnïyöku mo mati ëdïye ako'do.’ 14 Ëzë vodaliŋɔ owo kö'du ne, dakalëlu ze dɔ modakiya henye, mo mï'dï riti dë zi ye.” 15Vokanya ne'e obannï kɔhi ne, o'dɔnnï te kaakö'dumati ayada zi zë zi ko'dɔmone. Morahere, kö'du ne apere rë nï biya mï kutëYuda'e ko'do ndenye aba ne.

Yësu ayada rë nï zi vo lö'bö 'bënïye(Mk. 16:14-18; Lk. 24:36-49; Yn. 20:19-23;

Lɔɔ 1:6-8)16 Vo lö'bö 'butë dɔmokölö ne ënyï

ï'bënnï da lutu mï Galilaya bi mati Yësuayada zi zë, zi tï'bënnï dɔ mo. 17 Matizë ongɔnnï mo, zë ayetonnï mo. Morahere, kya 'ba vo lö'bö maako'e omannï dë.18 Yësu ehe kara, mora iya zi zë henye,“Kalakonda biya 'ba komorïyë dakaŋo aba,ï'dï ku zi ma. 19 Ï'bë'e zi vïdï biya ta bi neo'dɔ'e zë na vo lö'bö ama. Abapatisiye zëmï ru 'ba 'Bu, Wisi, Lawo Kölö Laka aba,20 ayandiye zë zi koronnï kö'du kï'dï matimï'dï zi ye ne biya. Matëdï 'e ëtï 'duwï lemï ndundu 'ba daliŋɔ aba.”

Marako 1:1 35 Marako 1:32

Kö'du Yöyö Laka 'ba Yësuma Marako ayöru

Kö'du yëtï 'ba Yowani Bapatisi(Mt. 3:1-12; Lk3:1-18; Yn. 1:19-28)

1 Nenye kö'du yöyö laka ga kö'du YësuKorisitɔ, Wisi 'ba Wïrï. 2 Ayeto rë nï kaamati Nëbï Yisaya ayöru,“Ma kutu vo lïtu ama dagba komo yïzi gërï ëyï kɔ'jɔ.3Vïdï maako ëdï mbere mï da lïpï,Akɔ'jɔ'e gërï nzɔ zi bi Yere.O'dɔ'e gërï mbïyï zi mo zi lasi.”

4 Here Yowani alaya mï da lïpï bap-atisi kï'dï ehe kö'du yëtï. Mo ayada zizë motɔ dë nnï tëmï kö'du kyënyë zi zëbapatisi, ehe Wïrï akila kö'du kyënyë 'bëzëne. 5 Vïdï kayo tëmï dakaŋo 'ba Yuda ehegawo kyedre 'ba Yerusalema ï'bënnï kö'du'ba Yowani ne kowo. Zë odrɔ hë nnï tëmïkö'du kyënyë 'bënnï ne ehemo abapatisi zëmï ranga 'ba Yeredene. 6Yowani usu bɔngɔ'bënï o'dɔ tëmï yëvu 'ba jemele, ida kɔ'diwana gbö gë nï, ehe wakonyo 'bɔmo wömïehe yazi möku. 7Mo ayöyö zi vïdïye henye,“Kora mati mo atayi ta ga ma ne, atëdïkyedre ta da ma. Manza dë na laka zi rama kïdë akaŋo zi kamoka 'bɔmokinga. 8Mabapatisi ye wini aba, mora mo akabapatisiye Lawo Kölö Laka aba.”

Bapatisi 'ba Yësu(Mt. 3:13-4:11; Lk. 3:21-22, 4:1-13)

9 Tëmï kadra nani, Yësu ayi tëmï Naz-ereta mï dakaŋo 'ba Galilaya zi Yowani, zinï bapatisi mï ranga 'ba Yeredene. 10Kandimati Yësu asi yaga tëmï wini, mo ongɔkomorïyë ayëhu rë nï, ehe Lawo Kölö Lakaayi aloso dɔmokaa atu'bu. 11Here gu ayi takomorïyë iya henye, “Yï gogo wisi ama ra.Ma na rakyenyi yï aba.” 12Kandi Lawo KölöLaka o'dɔ mo tï'bë mï da lïpï, 13 ani ko'do'butësowɔ mï wayɔnzɔ 'ba Satani. Ngötu'ba möku ëdïnnï kpa ani, mora malayika'eayinnï ehe akɔnyinnï mo.

Yësu ako'jo kora vo kyenze kïrï sowɔ(Mt. 4:12-22; Lk. 4:14-15, 5:1-11)

14 Tapëtï ï'dï Yowani ku mï kamba, Yësuï'bë mï Galilaya ehe ayeto kö'du yöyö lakakazi Wïrï ne yëtï. 15Mo iya henye, “Kadra

ma laka ɔkɔ ku ehe damöku 'ba Wïrï kukara. Otɔ de 'e tëmï kö'du kyënyë 'be'e neehe oma'e mï kö'du yöyö laka ne.”

16 Mati Yësu ï'bë ta da götï 'ba föfö'ba Galilaya, mo i'ja kora vo kyenze kïrïyerïyö, Simona öndu nï Anderiya aba, ëdïnnïkyenze kïrï öndu aba. 17 Yësu iya zi zëhenye, “Ayiye zi ma, makayandi ye zi vïdïkika zi ma.” 18Kandi ilannï öndu 'bënnï ne,ehe ï'bënnï mo aba. 19 Mo ï'bë tisi dagbaani, ehe i'ja öndu maako'e rïyö Yemisi,Yowani aba, zë gisi 'ba Zebedeyo. Zë ëdïnnïmï töŋbö öndu ënnï kɔ'jɔ nzɔ. 20Here matiYësu ongɔ zë, mo ako'jo zë ehe zë ila 'bunnï Zebedeyo mï töŋbö kora vo lɔɔ ëtï, eheï'bënnï Yësu aba.

Kora wiri kyënyë aba(Lk. 4:31-37)

21Yësu vo lö'bö 'bënï ëtï ayinnï mï gawo'ba Kaparanamo, mï ko'do 'ba ralawo aba,Yësu ï'bë mï bi 'ba mötu, ehe ayeto kö'duyëtï. 22 Vïdï mati owonnï ne, zë na rakagatëmï gërï 'ba kö'du yëtï 'bɔmo ne, kö'dumo anza dë kaa vo komoyandi 'ba vo kö'dukï'dïye, ga kö'du mo ayëtï kö'du kalakondaaba. 23Here kora dakyikyi aba mï nï ëdï mïbi 'bamötu, ehe udu rïyë, 24“Omba a'di kazize, Yësu 'ba Nazereta? Yï kinye ne zi yaŋaze? Ma yɔlɔ ku yï ëyï ra, yï vo lïtu laka aWïrï.” 25 Yësu ame'do na kamo zi dakyikyine, “Alima tiyi, ehe asi yaga ta ra kora ne.”26Dakyikyi ne akɔhɔ kora ne na kyigɔ, uduna kamo, ehe asi yaga ta rɔmo. 27Vïdï biyana rakaga ehe ayetonnï me'do na ga rë nnïzi oka maako. “A'di ra here? Ne kya 'bakö'du yandi kyïyï maako? Kora nenye ëdïkalakonda aba zi kö'du kï'dï zi dakyikyiye,ehe zë owonnï hɔ mo.” 28 Here kö'du 'baYësu apere rë nï kandi ta ga bi ne biya mïdakaŋo 'ba Galilaya.

Yësu akɔ'jɔ vïdï kayo(Mt. 8:14-17; Lk. 4:38-41)

29Yësu, Yemisi, Yowani aba, ilannï bi 'bamötu, ehe ï'bënnï mbïyï liŋɔ 'ba Simonaehe Anderiya. 30 Wese 'ba Simona ëdï narakɔɔ mï sora rakyïtu aba, ehe kandi matiYësu ɔkɔ, iyannï kö'du mo zi mo. 31 Moï'bë zi mo, ïrï kala mo ehe akɔnyi mo rïyë.Rakyïtu ne ila mo, ehe mo ayeto gbɔ lïtu zizë.

32 Tapëtï kadra aloso ku ehe hutaga ɔkɔkpa ku, vïdï ikannï zi Yësu vo rakɔɔ'e biya

Marako 1:33 36 Marako 2:17ehe zë mati dakyikyi aba. 33 Vïdï biya 'bamï gawo ne atɔtɔ rë nnï ha loko. 34 Yësuakɔ'jɔ zë mati kyɔ na rakɔɔ dakyïnë ababiya, ehe ore dakyikyi lakyi yaga. Mo ila vodakyikyiye dë zi kö'dumaako kiya, ga ko'duzë ayɔlɔnnï ku mo ëyï ra.

Yësu ayëtï kö'du mï Galilaya(Lk. 4:42-44)

35 Mï da mïndö maako gba kazi bikanyi'ba kadra Yësu ënyï ila liŋɔ ehe ï'bë yagatëmï gawo ga bi mbiya amötu. 36 Simonaabokanï ëtï ï'bënnï mo koma. 37 Mati zëi'jannï mo, iyannï zi mo henye, “Vïdï biyaëdïnnï yï koma.” 38 Mora Yësu aya'ba dame'do zi zë henye, “Dï'bë'e zɔ dagba zi liŋɔmaako'e mati gbö kinye ne. Momba kpa zikö'du yëtïmï zë, kö'dunere ramayi gɔmo.”39 Here mo ï'bë mï Galilaya kö'du yëtï ababiya mï bi 'ba mötu ehe dakyikyi kore abayaga.

Yësu akɔ'jɔ kora vo mönyu(Mt. 8:1-4; Lk. 5:12-16)

40Kora maako ëdï na riti kazi kɔɔmönyuayi zi Yësu, alɔmvɔ akaŋo ehe alenze mokö'du wakɔnyi iya henye, “Ëzë omba ku,atɔ'bɔ ma ko'dɔ ŋbala.” 41 Yësu kö'du sösuaba, ehe iza kala nï yaga ehe ise rɔmo. Moaya'ba da me'do henye, “Momba ku. Ëdïna ŋbala.” 42 Kandi mönyu ila kora ne eherɔ mo gbɔ ŋbala. 43 Here Yësu ise gɔ mo,ehe utumo 'de kandi, 44 iya henye, “Owo te,ayada kö'du ne dë zi vïdï ma kölö maako.Mora ï'bë zɔ mbïyï zi vo karasa mayɔnzɔyï, zi yada zi vïdïye mönyu 'bëyï inde rë nïku. Ï'dï wakumu kaa kö'du kï'dï 'ba Mosa.”45 Mora kora ne ï'bë ehe kö'du ne yada taga bi ne biya. Mo ame'do takanyi mï kö'dune, here Yësu ɔ'bɔ dekpe zi tï'bë mï gawona dangölö. Mora mo alima akpa yaga mïga bi mbiya ne'e ehe vïdï ayinnï zi mo tëmïga bi ne biya.

2Yësu akɔ'jɔ kora keŋe maako(Mt. 9:1-8; Lk. 5:17-26)

1Tapëtï ko'do yaa, Yësu ënyï ï'bë hulëhumï Kaparanamo ehe kö'du yöyö apere rënï iya mo ëdï liŋɔ. 2 Vïdï kayo ayinnï gabi kölö, ani bi ako ɔsɔ dë mï loko, gbï leyaga ha loko bi kpa anza dë. Yësu ëdï kö'duyöyö ne yëtï zi zë. 3Vïdï kora sowɔ ɔkɔnnï,

ëdïnnï kora mati eŋe kyere akaŋo ne kïnjëkika mo zi Yësu. 4 Ga kö'du vïdï kayo, zëɔ'bɔnnï dë zi kora ne kika mo zi mo. Herezë ïtïnnï bïngö ta komo lembembïyï bimatiYësu ëdï. Mati ayëhunnï bi ne ku, zë izannïkora ne akaŋo, ëdï ako'do da laŋba. 5MatiYësu ongɔ hala ëdïnnï kö'du koma aba, iyazi kora keŋe ne henye, “Wisi ama, kö'dukyënyë 'bëyï ila ku.”

6 Vo komoyandi 'ba kö'du kï'dï maako'emati ëdï alimannï ani ne, asösunnï kö'du,7 “Hala mo ame'do kaa nenye here?” Nekö'du sawiya ra. Wïrï ra nje kölö atɔ'bɔ kilakö'du kyënyë.

8 Kandi Yësu ayɔlɔ kö'du mati zë ëdïnnïasösu ne, here mo iya zi zë, “Ëdïye kö'dumahere ne sösu ga a'di? 9Ma vala ra anzana kyigɔ zi kiya zi vo keŋe ne, ‘Ila yï ku tëmïkö'du kyënyë 'bëyï,’ kɔdɔ zi kiya henye,‘Ënyï, ïnjë laŋba 'bëyï ne, ï'bë’? 10 Here ziye yɔlɔ laka Wisi a Vïdï ëdï kalakonda 'badakaŋo nenye aba zi vïdï kila tëmï kö'dukyënyë, miya zi vo keŋe ne, 11 ‘Mëdï kiyazi yï, ënyï, ïnjë laŋba 'bëyï ne, ï'bë liŋɔ.’ ”12 Here mo ënyï ta da komo zë, ehe ïnjëlaŋba ënï, ï'bë gbɔ. Zë biya na rakaga, zëayetonnï Wïrï, iyannï henye, “Wa maherene, dongɔ dë gba kyere.”

Yësu ako'jo Lëvï(Mt. 9:9-13; Lk. 5:27-32)

13 Yësu ï'bë hulëhu löhu da götï föfö 'baGalilaya, vïdï kayo atɔtɔ rë nnï zi mo ani,mo ayeto zë yandi. 14Mati mo ëdï tï'bë lasiaba, mo i'ja vo 'be'bele kö'du ru mo Lëvïwisi 'ba Alipayo, ëdï alimamï bi 'ba 'be'belekö'du. Yësu iya zi mo henye, “Alö'bö gama.” Lëvï ënyï, ehe alö'bö gbɔ gɔmo.

15Mati Yësu ëdï wakonyo liŋɔ a Lëvï, vo'be'bele kö'du kayo ehe vo kö'du kyënyëkayo ko'dɔ'e mati alö'bönnï ga Yësu ne,ma kayo tëmï zë adrɔ'bo rë nnï mo aba,ehe vo lö'bö 'bɔmo ëtï wakonyo ga bi kölö.16 Vo komoyandi 'ba vo kö'du kï'dïye ruzë Farasi ne, i'jannï Yësu ëdïnnï wakonyoga bi kölö vo kö'du kyënyë ëtï ehe vo'be'bele kö'du'e. Here zë ako'jonnï ha volö'bö 'bɔmo'e, “Kö'du a'di mo onyo wa vïdïmahere ne ëtï?” 17 Yësu owo kö'du 'bëzëne, aya'ba dɔmozi zë, iya henye, “Vïdïmatirë zë na laka kazi kɔɔ, ombannï dakatörödë, nje zë ma na rakɔɔ. Mayi dë ga kö'duvïdï laka'e, mayi ga kö'du vïdï kyënyë'e.”

Marako 2:18 37 Marako 3:18

Kö'du 'ba hakoro(Mt. 9:14-17; Lk. 5:33-39)

18 Vo lö'bö 'ba Yowani Bapatisi eheFarasiye ëdïnnï hë nnï koro. Vïdï maako'eayinnï zi Yësu, ako'jonnï hɔmo, “Kö'du a'divo lö'bö 'ba Yowani Bapatisi ehe Farasiyeëdïnnï hë nnï koro, mora vo lö'bö 'bëyïyeoronnï hë nnï dë gɔmo?” 19Yësu aya'ba dame'do zi zë iya henye, “Omba 'be'e yingɔmati ëdïnnï bi 'ba oze ne, zi tï'bënnï kaziwakonyo? Anza here dë. Ëzë kora vombaraëdï gba zë aba, zë ɔ'bɔnnï dë zi ko'dɔ here.20Kadramo atɔkɔ ëzë oba kora vombara ku'de kazi zë akoro hë nnï 'da.”

21 “Vïdï maako uru bɔngɔ ma kyïyï dëzi kɔ'jɔ bɔngɔ ma kɔɔ. Ëzë o'dɔ here,ma kyïyï ne aya'ba tisiwa aba, ehe akirebɔngɔ ma kɔɔ ne, ehe ako'dɔ ogo kyedre.22 Vïdï maako odrɔ a'ji ma kyïyï dë gbï mïlɔsɔ wana ma kɔɔ. Ëzë o'dɔ here, a'ji neakiha lɔsɔ wana, ehe a'ji 'dö lɔsɔ wana abaakayaŋa rë nnï. Mora laka zi kope a'ji makyïyï gbï mï lɔsɔ wana ma kyïyï.”

Kö'du ko'do 'ba ralawo(Mt. 12:1-8; Lk. 6:1-5)

23Mïko'do 'ba ralawoaba, Yësu ëdï atï'bëkpuru tëmï yaka 'ba nyenyo. Mati vo lö'bö'bɔmo'e ëdï atï'bënnï mo aba ne, ayetonnïda nyenyo ne kowe zi konyo. 24 Farasiyeiyannï zi Yësu henye, “Ongɔ te, kö'du a'divo lö'bö 'bëyïye ëdïnnï kö'du mati ï'bë dëga kö'du kï'dï 'ba ko'do 'ba ralawo ne ko'dɔgɔmo?”

25 Yësu ënyï, aya'ba dɔ mo zi zë iyahenye, “Ako'jo'e kö'du mati Dawidi o'dɔmïkadra nani dë, mati mo omba wa zi konyomï kadra mati mo vïdï 'bënï ëtï na o'bo ne?26 Here mo ï'bë mï loko a Wïrï ehe onyomangɔlɔ'bɔ mati ï'dï zi Wïrï ne. Kö'du neo'dɔ rë nï mï kadra mati Abiyata ra na vokarasa ma kyedre. Ëdï mï kö'du kï'dï 'bezenje vo karasa'e ra akonyonnï mangɔlɔ'bɔne, mora Dawidi onyo, ehe ï'dï kpa zi vïdï'bënïye.” 27 Yësu aya'ba gɔ mo zi zë iyahenye, “O'dɔ ko'do 'ba ralawo ne kö'duvïdï, o'dɔ vïdï dë kö'du ko'do 'ba ralawo.28HereWisi a Vïdï ëdï gbï na Yere 'ba ko'doralawo.”

3Kora vo kala keŋe(Mt. 12:9-14; Lk. 6:6-11)

1Kadra maako aba Yësu ï'bë bi 'ba mötu.Kora maako ëdï ani kala mo eŋe ku. 2Vïdïmaako'e ëdïnnï ani, zë ombannï zi Yësususu ga kö'du lïtë ko'dɔ. Here zë alimannïmo kongɔ kara kɔdɔ mo akakɔ'jɔ kora nendö mï ko'do 'ba ralawo. 3 Yësu ame'dozi kora vo kala keŋe ne, “Ayi tɔrɔ komo zekinye.”

4 Here mo ako'jo ha vïdï ne'e iya henye,“A'di ra kö'du kï'dï 'beze ila ze zi ko'dɔ mïko'do 'ba ralawo? Zi kɔnyi, kɔdɔ zi ko'dɔna kyënyë? Zi dïdï vïdï yɔmɔ, kɔdɔ zi yaŋamo?” Mora 'de iyannï kö'du ako dë. 5Yësuna kamo mati mo ongɔ bi dë zë, ga kö'dukazi kö'du kowo. Here mo iya zi kora ne,“Iza ga kala yï ne yaga.” Mo iza yaga, a'bana laka löhu. 6 Here Farasiye ilannï bi 'bamötu ne, ehe atɔtɔ rë nnï kandi vïdï 'baHeroda ëtï, o'dɔnnï yeṛe zi Yësu kofo.

Vïdï kayo da kapa föfö7 Yësu vo lö'bö ënï ëtï ëdï tï'bënnï ha

föfö 'ba Galilaya, vïdï kayo alö'bönnï gɔmo. Vïdï ne maako'e ayinnï tëmï Galilaya,Yudiya, 8 Yerusalema, Edome, ta dakaŋokafo ranga 'ba Yeredene, Tiyere, Sidoniaba. Vïdï ne ayinnï biya zi Yësu ga kö'duwa mati zë owonnï mo ëdï ako'dɔ. 9 Gakö'du vïdï ayo takanyi, Yësu iya zi vo lö'bö'bënïye makɔ'jɔnnï töŋbö nzɔ zi nï tëkyïmï mo, kazi vïdï utunnï nï. 10 Mo akɔ'jɔvo rakɔɔ kyɔ, ehe zë mati gba na rakɔɔ nenduwë rë nnï sikyi dagba ga kö'du zi rɔmo kise. 11 Ëzë vïdï mati ëdïnnï dakyikyiaba mï nnï ongɔnnï mo, akalëpïnnï akaŋo,akiyannï henye, “Yï wisi 'ba Wïrï.” 12HereYësu iya zi dakyikyi ne'e, mayadannï dë zivïdï ëyï 'bënï nï.

Yësu inzi vo lïtu 'butë dɔmorïyö(Mt. 10:1-4; Lk. 6:12-16)

13Here Yësu ï'bë rïyë da lutu, ako'jo vïdïmati mo omba ne tayinnï zi nï. Zë ayinnïzi mo, 14 mo inzi 'butë dɔmorïyö tëmï zë,ï'dï ru zë ku vo lïtu'e, mo ayada zi zë henye,minzi ye ku zi tëdïye ma aba, zi kutu'ekpa yaga tï'bë kö'du yëtï, 15 zi tëdïye kpakalakonda aba zi dakyikyi kore mo yaga.

16 Nenye ma 'butë dɔmorïyö mati moinzi, Simona, Yësu ï'dï ru mo Petero,17 Yemisi öndu nï Yowani aba, zë gisi 'baZebedeyo, Yësu ï'dï ru dë zë Boneregakö'du ya'ba aba piwo, 18 Anderiya, Pilipo,Baratolomoya, Matayo, Toma, Yemisi wisi

Marako 3:19 38 Marako 4:17'ba Alipayo, Tadöyösu, Simona mati o'dɔlɔvɔ 'ba dakaŋo 'bënï, 19 Yudasi Sikeretomati asusu Yësu zi kofo mo ne.

Yësu Belezobulu aba(Mt. 12:22-32; Lk. 11:14-23)

20 Yësu ï'bë ödu loko, vïdï kayo atɔtɔ rënnï, here Yësu vo lö'bö 'bënï ëtï i'jannïkadra 'ba zi wakonyo dë. 21Mati vo dakota'bɔmo owonnï kö'du ne here, ï'bënnï zi gɔmo kongɔ, ga kö'du vïdï ëdïnnï akiya, “Moaṛifo ku.”

22 Vo komoyandi 'ba vo kö'du kï'dïmaako'e, mati ayinnï ta Yerusalema ne,iyannï henye, “Mo ëdï Belezobulu aba mïnï.” Ne yere 'ba dakyikyiye ra ï'dï kyigɔ nezi mo zi kore zë yaga. 23 Here Yësu ako'jozë zi nï, ame'do zi zë tëmï mala. “HalaSatani akore Satani yaga? 24 Ëzë damökuinye rë nï na gbɔngo gbɔngo, damöku neakalëpï. 25 Here ëzë dakota inye rë nï nagbɔngo gbɔngo, dakota ne akalëpï. 26Hereëzë damöku 'ba Satani inye rë nï na gbɔngogbɔngo, ɔ'bɔ tëhï dë, akalëpï, akinde rë nï.27 Vïdï kölö maako ɔ'bɔ dë zi tödu mï loko'ba kora vo tembe zi wasisi ɔmo kolɔ, njeëzë mo ida kora vo tembe ne ku dagba,atehe 'da wa ɔmo kolɔ. 28Miya zi ye tïnyöhenye, akatɔ'bɔ vïdï kila tëmï kö'du kyënyë'bëzë ne biya, ehe me'do lasa 'bëzë biya.29 Here vïdï mati akame'do kö'du kyënyëra Lawo Kölö Laka ne ila mo dë, ga kö'dumo o'dɔ kö'du kyënyë ma ŋburu ŋburu neku.” 30Yësu iya kö'du ne here, ga kö'du vïdïmaako'e ëdïnnï akiya “Dakyikyi ra ëdï moko'dɔ.”

Ma 'ba Yësu öndu mo ëtï(Mt. 12:46-50; Lk. 8:19-21)

31Here ma 'ba Yësu öndu mo ëtï ɔkɔnnï.Zë ɔrɔnnï 'de yaga ta ra loko, utunnï kö'dukise kö'du ko'jo ga kö'du mo. 32 Vïdï matiëdïnnï alima kpo ta ra Yësu, iyannï zi mohenye, “Ongɔ te,ma yï, öndu yïye ëtï ëdïnnïyaga, zë ombannï yï.” 33 Yësu aya'ba dame'do zi zë, iya henye, “Ëyï 'bënï ma ma?Ëyïye 'bënnï öndu ma'e?” 34 Mo ongɔ bida vïdï mati ëdï alimannï kpo ta ra nï, iyahenye, “Ongɔ'e te, kinye ne ma ma önduma'e ëtï. 35 Vïdï mati o'dɔ wa mati Wïrïomba zi mo ko'dɔ ne, mo önduma, ëmïma,ehe ma ma.”

4Mala 'ba vo kofo kïlï(Mt. 13:1-9; Lk. 8:4-8)

1 Kadra maako aba löhu, Yësu ayetokö'du yandi da kapa föfö 'ba Galilaya. Vïdïmati atɔtɔ rë nnï kpo ta rɔ mo ne, ëdïnnïkyɔ, here mo ëkyï mï töŋbö, alima mï mo.Töŋbö ne ëdï mï föfö, vïdï kayo ne'e ɔrɔ'bënnï 'de yaga da götï 'ba föfö. 2Mo alimakö'du kayo ne yandi mo zi zë tëmï mala.Mï kö'du yandi 'bɔmo ne mo iya henye,3 “Owo'e te. Kora maako ï'bë yaga kofokïlï mï yaka. 4 Mati mo ïlï kofo ne mïyaka, maako'e alëpï da ga gërï, ali ayinnï,onyonnï 'de. 5 Maako'e alëpï dakaŋo maṛï'dï aba,mati kaŋonje tisiwa abane. Kandikofo ne ötu, ga kö'du kaŋo ne ayöndu dë.6 Here kadra ayi rïyë, o'bɔ wevo ma lurune, ga kö'du ngara'damo ödu dë na lakamïkaŋo. 7 Kofo maako'e alëpï mï kutë kono,övu ayasi wevo nï, mora 'de ana dë. 8 Kofomaako'e alëpïmï kaŋoma laka ne, wevomoasi, övu, ana ï'jö. Maako'e ëdïnnï ï'jö aba'butëwota, maako'e 'butëmodaka, maako'elamikölö.” 9 Yësu aya'ba gɔ mo zi zë iyahenye, “Momati ëdïmbili aba, mowo kö'dune.”

Kö'du a'di mo ayandi kö'du tëmï mala(Mt. 13:10-23; Lk. 8:9-15)

10Mati Yësu ëdï kutï nï aba, vïdï maako'emati owonnï kö'du mo ne, ayinnï zi mo volïtu 'butë dɔmorïyö ëtï, ako'jonnï hɔ mo zimï mala ne'e yada. 11 Yësu aya'ba dɔ mozi zë, iya henye, “Kö'du koho 'ba damöku'ba Wïrï ï'dï ku zi ye. Mora zi vïdï maako'ekö'du koho akayandi tëmï mala.12Here zë akongɔnnï akongɔ,mora 'de kaa ongɔnnï dë.Ëzë o'dɔnnï here akotɔ dë nnï zi Wïrï,akila zë.”

Yësu ayada mï mala 'ba vo kofo kïlï(Mt. 13:18-23; Lk. 8:11-15)

13 Yësu ako'jo hë zë iya henye, “Ayɔlɔ'emï mala ne dë? Akayɔlɔ'e mala maako'ehala? 14Vo kofo kïlï ne ïlï kö'du me'do 'baWïrï. 15 Vïdï maako'e kaa kofo mati alëpïda ga gërï. Kandi ëzë owonnï kö'du me'done, Satani ayi oba 'de. 16 Vïdï maako'ekaa kofo mati alëpï da ṛï'dï. Kandi ëzëowonnï kö'dume'do ne, ïrïnnï na rakyenyi.17 Mora ödu dë gbo mï zë, here ne ɔ'bɔlimannï 'diri dë. Ëzë riti maako mandere

Marako 4:18 39 Marako 5:9wakofo ayi ga kö'du me'do ne, zë akilannï'de. 18Vïdï maako'e ëdïnnï kaa kofomati ïlïmï kutë kono. Ne ëdï zëmati owonnïme'done, 19 kö'du sösu, lɔvɔ 'ba kɔhi, lɔvɔ kö'duwakyɔ, akakɔhɔ me'do ne, mora anannïï'jö dë. 20 Vïdï maako'e ëdïnnï kaa kofomati ïlï mï kaŋo laka. Zë owonnï me'done, ombannï dɔ mo, anannï ï'jö maako'e'butëwota, maako'e 'butëmodaka, maako'elamikölö.”

Lamba hu sora(Lk. 8:16-18)

21 Yësu alima nduwë kiya zi zë henye,“Vïdï maako here ne, oba lamba ndö kikamo hu sikɔ mandere hu sora? Anza heredë, ï'dï lamba da tarabiza. 22 Wa mati ëdï'de kɔwɔ na koho akika yaga bikanyi. Wamati ayöfu dɔmo ne, akayëhu dɔmo yaga.23Owo'e kö'du ne, ëzë ëdïye mbili aba.”

24 Mo iya kpa zi zë henye, “Kö'du matimëdï akiya zi ye ne, oze mbiliye na lakazi kowo mo. Wa yeri mati ëdï ako'dɔ'e zioka'e, ako'dɔ kpa zi ye. 25Vïdï mati ëdï moaba, akï'dï zi mo kyɔ. Vïdï mati anza moaba, akoba 'de kazi mo.”

Mala kö'du tövu 'ba kofo26 Yësu nduwë kiya mo aba zi zë, iya

henye, “Damöku 'ba Wïrï ëdï henye. Koramaako ïlï kofo mï yaka ënï. 27Mati mo o'doyɔndɔ aba, ënyï kadra aba, kofo ne biyaëdïnnï ku mbili kï'dï, ëdïnnï kpa ku tövu.Mo ayɔlɔ dë hala o'dɔ rë nï here. 28 Kaŋora o'dɔ wevo ne na bi dënï zi tövu, zi ta nalɔgɔ. Dagba bïrïtï mo ma luru ne akalaya,mbili mo, ehe ndundumombili ma ndɔ ï'jöaba. 29Mati ï'jö ne alɔtri ku, kora ne ayetokumumokulu aba, ga kö'dumoayɔlɔ kadramo ɔkɔ ku.”

Mala kö'du kofo 'ba masatada(Mt. 13:31-32,34; Lk. 13:18-19)

30 Yësu ako'jo kö'du henye, “Dakiya zedamöku 'ba Wïrï ëdï kaa a'di? Mala a'didako'dɔ ze zi yada mo? 31 Ëdï kaa kofo 'bamasatada, kofo mati tisi ṛiri mï dakaŋo ne.32 Ta gɔ mo yaa, övu rïyë, ayi kyedre ta dawevo ne'e biya. Ï'dï ngora nï ma kyedremo'e yaga, ali ayinnï, uvö loko ënnï mïgalïlï mo.”

33 Yësu ayëtï kö'du kise 'bënï tëmï malamaako'e. Mo ayada zi zë kyɔ, kö'du zi zëtɔ'bɔ yɔlɔ mo. 34 Mo ɔ'bɔ dë me'do zi zëkazi mala. Ëzë mo ëdï vo lö'bö 'bënï ëtï, moakayada kö'du ne'e biya zi zë.

Yësu adɔrɔ buluku da wini(Mt. 8:23-27; Lk. 8:22-25)

35 Mï da hutaga mï ko'do nani, Yësu iyazi vo lö'bö 'bënïye, “Ënyï dï'bë'e kyëtï 'baföfö.” 36 Here zë ilannï vïdï kayo ne'e,ehe vo lö'bö'e ëkyïnnï mï töŋbö, mati Yësuëdï alima nzɔ mï mo, obannï mo nnï aba.Töŋbö maako'e alö'bönnï kpa ga ndï mo.

37 Truku'du buluku kyigɔ aluku rïyëkagba 'ba wini, ayeto ku likɔ rïyë mï töŋbö,here omba ku kara zi koso wini aba. 38Yësuëdï 'de hulëhu mï töŋbö ako'do dë nï takagara aba. Vo lö'bö 'bɔmo'e alironnï moiyannï henye, “Vo komoyandi, asösu 'bëyïkö'du dë, ze hiya kara zi koli?”

39Yësu ënyï rïyë, ame'do na kamo zi bu-luku, iya zi wini kagba ne henye, “Ɔrɔ, ti!”Buluku nnï wini kagba aba ɔrɔnnï, bi gbɔliwo. 40 Yësu iya zi vo lö'bö 'bënïye henye,“Kö'du a'di ëdïye atere gɔ mo? Anza'e dëkoma aba?” 41Zë tere kyedre aba, ako'jo haoka maako, “Kora nenye ëyï? Buluku winikagba aba, ɔwɔnnï mo?”

5Yësu akɔ'jɔ kora dakyikyi aba(Mt. 8:28-34; Lk. 8:26-39)

1 Yësu vo lïtu 'bënï ëtï ënyï ï'bë ɔkɔnnïkyëtï kapa föfö 'ba Galilaya mï dakaŋo 'baGerasa. 2 Kandi mati Yësu asi yaga tëmïtöŋbö, andɔsi dë nnï kora maako aba, asitëmï wogo 'ba da wogo ani ne. Kora ne ëdïdakyikyi aba mï nï. 3Mo ëdï alima mï kutëda wogo. Vïdï ako ɔ'bɔ dekpe zi sesi mo nakida nyɔri aba. 4Da kyɔ ndï mo kalamo abaëdï na kida, mora ta ga kadra ne biya moakisi nyɔri ne, ehe akikye mï kɔhi ne ta ndïnï na nzoyi. Mo embe 'beri, vïdïmaako ɔ'bɔdë zimo kïrï. 5Kadra yɔndɔ abamo ëdï limaalasi tëmï da wogo kpuru ta da lutu, kuduaba rë nï kumu yïtö aba.

6 Mo na kɔwɔ mati ongɔ Yësu, hereaho alɔdrɔ domo nï aba akaŋo komo Yësu.7 Here mo alörö na kyembe, iya henye,“Yësu wisi 'ba Wïrï omba a'di kazi ma?Lömu mï ru Wïrï, ma lenze yï, ï'dï riti dëzi ma.” 8 Mo iya kö'du ne ga kö'du Yësuëdï akiya henye, “Dakyikyi asi 'de yaga tara kora ne.”

9 Here Yësu ako'jo hɔ mo iya henye,“Ru yï ëyï?” Kora ne aya'ba da me'do iyahenye, “Ru ma ‘Gboko,’ ga kö'du dëdï ze

Marako 5:10 40 Marako 5:43

kyɔ.” 10 Mo zɔ nduwë Yësu lenze kazi oredakyikyi ne'e yaga ta dakaŋo nani.

11 Ani wa'do kayo ëdïnnï kara dakapalutu wakonyo. 12 Here dakyikyi ne'e zɔrë nnï la'ba zi Yësu, iyannï henye, “Utuze zi wa'do ne'e, zi ze tï'bë tödu mï zë.”13 Mo ila dakyikyi ne'e tï'bë, ödunnï gbɔmï wa'do ne'e. Wa'do ne'e ëdïnnï biya kaakpulukurïyö, ahonnï akaŋo mï föfö, ehealuyïnnï.

14Kora mati ëdïnnï ga wa'do ne'e kongɔ,ahonnï 'de, ayöyönnï kö'du ne mï gawo mïhaliŋɔ kö'dumati o'dɔ rë nï ne, yada zi vïdï.Vïdï ënyï ï'bënnï biya kö'du mati o'dɔ rë nïne kongɔ. 15Mati ayinnï zi Yësu, zë ongɔnnïkoramati ëdï kani gboko 'ba dakyikyi ëtïmïnï ne, mo ëdï alima ani bɔngɔ aba rë nï, dɔmo ku na laka, zë biya na tere. 16 Zë mationgɔnnï komonnï aba, ayadannï zi vïdïyekö'du mati o'dɔ rë nï zi kora mati dakyikyiaba ne, ehe kö'du 'ba wa'do ne'e. 17Here zëako'jonnï ha Yësu zi tënyï atï'bë 'de tëmïdakaŋo ënnï.

18 Here mati Yësu omba ku zi tï'bë zitëkyï mï töŋbö, kora mati ëdï kani dakyikyiaba mï nï ne, alenze mo iya henye, “Dï'bëze yï aba.” 19 Yësu ila mo dë zi tï'bë tagɔ mo, iya zi mo henye, “Ï'bë liŋɔ zi vodakota 'bëyïye, ayada zi zë hala kö'du matiYere o'dɔ zi yï, laka 'bɔmo zi yï ëdï hala.”20 Here kora ne ënyï ï'bë biya kpuru tëmïGawo 'Butë ne'e, kö'du mati Yësu o'dɔ zi nïne yadamo aba. Vïdïmati owonnï kö'du nebiya na rakaga.

Wu'jë 'ba Yayiro nnï mbara mati ise rabɔngɔ 'ba Yësu

(Mt. 9:18-26; Lk. 8:40-56)21 Yësu ënyï ï'bë hulëhu kyëtï kapa 'ba

föfö vere. Ani da kapa föfö, vïdï kayo atɔtɔrë nnï kpo ta da kapa mo. 22 Here veremaako rumo ëdï Yayiro, mo ra na vo dagba'ba bi 'bamötu ani, matimo ɔkɔ, ongɔYësu,mo umë rë nï akaŋo ndï mo, 23 alenze mokö'du komba aba, iya henye, “Wu'jë tisi'bama na rakɔɔ. Akɔ ayi, ï'dï kala yï dɔmo,here zi mo tëdï na laka, na dïdï.” 24 Yësuënyï ï'bënnï mo aba.

Here vïdï kayo mati ëdïnnï atï'bë Yësuëtï ne, ëdïnnï mo diri ta da kapa biya.25 Here mbara maako ëdï ani, na riti gakö'du yama ëdï taho ta rɔ mo kazi tɔrɔ kɔɔ'butë dɔmorïyö. 26Dakatörö kayo ëdïnnï le

ɔwɔ kï'dï zi mo. Mo ayaŋa kɔhi 'bënï biya,mora here ne zi ta'ba na laka anza dë, ëdïwënï zɔ rë nï kidra dagba ta ga kadra biya.27 Mo owo kö'du Yësu, ënyï ayi kafo momï kutë vïdï kayo ne. 28 Mo iya na bi dënïhenye, “Ëzë mise gbï le nje bɔngɔ rɔmo ne,matëdï na laka.” 29Mo ongɔ here ise bɔngɔrɔ mo ne, kandi yama ɔrɔ, mo ayɔlɔ ku mïida rë nï henye, na kɔ'jɔ rë nï ku tëmï ritikyedre 'bënï ne.

30Yësu kandi ayɔlɔ henye, kyigɔ asi ku tarë nï yaga. Mo opi rë nï kpo tëmï kutë vïdïkayo ne, ako'jo kö'du henye, “Ëyï ra ise rabɔngɔ ama?” 31 Vo lö'bö 'bɔmo aya'bannïda me'do zi mo henye, “Ongɔ te vïdï kayomati ëdïnnï yï kuru ne, kö'du a'di ako'jo'bëyï kö'du gɔ mo henye ere, ‘Ëyï ra ise rama?’ ”

32 Yësu zɔ nduwë lima bi kongɔ kpo tarë nï zi yɔlɔ ëyï ra o'dɔ kö'du ne. 33 Herembara ne ayɔlɔ kö'du mati o'dɔ rë nï zi nïne, mo ayi tese aba na tere, alɔdrɔ ndï mo,ayada kö'du tïnyö mati o'dɔ rë nï ne biya zimo. 34 Yësu aya'ba da me'do zi mo henye,“Wu'jë ama, koma 'bëyï o'dɔ yï ku ŋbala.Ï'bë na rakyëyï, makɔ'jɔ yï tëmï riti ne.”

35 Mati Yësu ëdï kö'du ne kiya, Vïdïmaako'e ayinnï ta liŋɔ 'ba Yayiro, ayadannïzi mo henye, “Wu'jë 'bëyï oli ku. Kö'du a'dikpe zi riti kï'dï ra vo komoyandi ne gɔmo?”36Yësu ozembili nï dë da kö'dumati iyannïne, mo aya'ba zi Yayiro henye, “Ere dë, njekölö koma.”

37 Here mo ila vïdï ma kölö maako dë zitï'bë nï aba dagba, nje Petero, Yemisi, öndunï Yowani aba. 38 Mati zë ɔkɔnnï liŋɔ 'baYayiro, Yësu ongɔ bi apere rë nï kuna yawa,owo kuyë rïyë kudu rala'ba aba. 39Mo ënyïï'bë ödu loko, iya henye zi zë “Kö'du a'di biapere rë nï gɔmo na yawa here? Kö'du a'diëdïye kudu gɔ mo? Wu'jë tisi ne oli dë, ëdïöŋbö ako'do.”

40Here zë ogonnï mo. Mora here mo orezë biya yaga, oba 'bu 'ba wu'jë tisi ne, mamo, vo lö'bö 'bënïyewota. Mo ënyï ï'bë ödumï lokomati yöku wu'jë tisi ne o'ba 'dɔmo.

41Mo ïrï kalamo, iya zimo henye, “TalitaKumu.” Kö'du ya'ba aba henye, “Wu'jë tisi,miya zi yï, ënyï rïyë.” 42 Here mo ënyï,alasi kpo. Kɔɔ 'bɔmo ëdï 'butë dɔmorïyö.Mati kö'du ne o'dɔ rë nï, zë biya na rakaga.43 Yësu ï'dï kö'du kise anza dë zi zë yada zi

Marako 6:1 41 Marako 6:28

vïdï kölö maako, ehe mo iya henye, “Ï'dïyewa zi mo zi konyo.”

6Omba Yësu dë mï Nazereta(Mt. 13:53-58; Lk. 4:16-30)

1 Yësu ënyï ila bi nani, ehe ï'bë hulëhumï gawo 'ba dakaŋo 'bënï. Vo lö'bö 'bɔmo'eï'bënnï mo aba. 2 Mï ko'do 'ba ralawoaba, mo ayeto kö'du yandi mï bi 'ba mötu.Vïdï kayo ëdïnnï ani, mati zë owonnï kö'dumo, zë biya na rakaga. Zë ako'jonnï kö'duiyannï henye, “Here mo i'ja kö'du ne biyata kila? Kö'du yɔlɔ 'ba a'di ra here matiï'dï zi mo ne? Hala mo ëdï kö'du koro ne'eko'dɔ mo? 3Mo anza vo kaga kïsë, wisi 'baMariya, öndu 'ba Yemisi, Yosepa, Yudasi,Simona aba? Anza dë ëmï mo'e ra ëdïnnïalima kinye ne?” Here zë ombannï mo dë.

4Yësu ënyï iya zi zë henye, “Nëbï ɔwɔ tabi ne biya, nje vïdïmï gawo liŋɔ 'bɔmo, karomo'e, vo dakota 'bɔmo ëtï ra ombannï modë.” 5Moomba dë zi kö'du koro ako'e ko'dɔani, mo ï'dï kala nï nje da vïdï 'ba rakɔɔgbɔngo maako'e, ehe akɔ'jɔ zë gbɔ. 6 Morakaga kyedre aba ga kö'du vïdï anzannï dëkö'du koma aba.

Yësu utu vo lïtu 'butë dɔmorïyö yaga(Mt. 10:5-15; Lk. 9:1-6)Yësu ënyï ï'bë kpo ta ra dakaŋo nani

komo vïdï yandi aba. 7 Mo ako'jo vo lïtu'butë dɔmorïyö ne'e bi kölö, utu zë yagana rïyö rïyö. Mo ï'dï kalakonda ndra ta dadakyikyi ne'e.

8Mo ise gɔ mo zi zë, “Oba'e waako dë 'eaba ta bi tï'bë 'be'e ne, mangɔlɔ'bɔ manzadë, aŋboro 'ba wa lenze manza dë, kɔhimanza kpa dë mï bɔngɔ re 'e, nje mɔvɔ.9 Usu'e kamoka, ehe ïnjë'e kya 'ba bɔngɔdë ëtï. 10 Ëzë ödu'e mï liŋɔ, alima'e mï liŋɔnani le ila'e gawo nani. 11 Ëzë gawo matiayiye mï mo vïdï ombannï dë 'e kïrï kalakyedre aba, mandere ombannï dë zi kö'du'be'e kowo, ila'e bi nani, akyitɔ'e turufu ne'de ta ndïye. Ne atëdï zi zë na wasënë.”

12 Here zë ënyï ï'bënnï yaga kö'du yëtïaba zi vïdï dë nnï kotɔ tëmï kö'du kyënyë'bënnï ne'e. 13 Zë orennï dakyikyi yaga,apisinnï yënï ra vo kɔɔ'e, akɔ'jɔ zë gbɔ.

Koli 'ba Yowani Bapatisi(Mt. 14:1-12; Lk. 9:7-9)

14 Yaanya aba Yere Heroda owo kö'dune, ga kö'du wa komba 'ba Yësu inde bibiya. Vïdï maako'e iyannï henye, “YowaniBapatisi ra ënyï ku na dïdï tëmï koli, kö'dunere ramoëdï kyigɔnenye aba zi tëdï kö'dukoro ne'e ko'dɔmo.” 15Vïdïmaako'e iyannïhenye, “Mo Eliya ra.” Agamo'e iyannïhenye, “Mo nëbï ra, kaa tëmï ma kölö matiëdïnnï kani kyere nani.”

16Mati Heroda owo kö'du ne, iya henye,“Mo, Yowani Bapatisi, mati mikye dɔ mo'de nere ra ënyï tëmï koli.” 17Heroda ra nabi dënï ï'dï kö'du zi Yowani kïrï, kida mo,ku'du mo mï kamba. Heroda o'dɔ kö'du nehere ga kö'du mo oze Herodiya, mo le nambara 'ba öndu mo Pilipo ne. 18 YowaniBapatisi zɔ nduwë kö'du ne yada mo ziHeroda. “Anza dë na laka zi yï mbara 'baöndu yï koze.” 19Here Herodiya ïrï kö'du raYowani, omba zimo kofo. Moramo ɔ'bɔ dë,20ga kö'duHeroda ere Yowani, ga kö'dumoayɔlɔ Yowani ne, mo vïdï laka ra, ehe agagagɔmo. Heroda ëdï le kö'du yëtï 'ba Yowanisösu, mora mo omba zɔ nduwë zi kowomo.

21Ndundumo aba Herodiya i'ja gërï laka'bënï. Ëdï mï ko'do ko'jo kadra 'ba Heroda,mo o'dɔ kyere, ise vïdï kyedre 'ba turu'ebiya, vowehe'e, vïdï kyedre 'ba Galilaya ëtï.22Mati wu'jë 'ba Herodiya ne ayi, ɔlɔ komovïdïye, kö'du ne eme ra Heroda nnï yingɔ'bɔmo ëtï.

Here Yere Heroda iya zi wu'jë ne henye,“A'di ra omba zi tëdï zi yï? Makï'dï zi yïwa mati omba.” 23 Ha kï'dï lömu aba moiya zi wu'jë ne henye, “Miya henye, makï'dïwa mati ako'jo kö'du mo ne zi yï, ëzë ëdï lekyedre kaa kutë damöku 'bama.”

24 Here wu'jë ne asi ï'bë zi ma nï yaga.Ako'jo hɔ mo, “A'di ra makako'jo kö'dumo?” Ma mo aya'ba da me'do iya henye,“Ako'jo kö'du ga da Yowani Bapatisi.”25 Here wu'jë ne aho kandi hulëhu zi tï'bëkö'du ne kiya zi Yere Heroda, iya henye,“Momba zi yï kï'dï zi ma kinye yaanya abane da Yowani Bapatisi mï kakpa ne.”

26 Mati Yere Heroda owo kö'du ne here,o'dɔmona rasösu. Mo ɔ'bɔ dekpe zi kombadë zi wu'jë ne, ga kö'dumo o'dɔ ku na lömuta da komo yingɔ 'bënï ne'e biya. 27 Heremo utu vo kanya 'bënï kö'du kï'dï aba zitï'bë da Yowani kikamo. Vo kanya ënyï ï'bëmï kamba, ikye da Yowani 'de. 28Mo ika mïkakpa, ï'dï zi wu'jë ne, ehemo ï'dï gbɔ zima

Marako 6:29 42 Marako 7:4

nï. 29 Mati vo lö'bö 'ba Yowaniye owonnïkö'du ne, zë ayinnï, obannï yöku mo, ï'bëusunnï.

Yësu ï'dï wakonyo zi vïdï kpulukumuyï(Mt. 14:13-21; Lk. 9:10-17; Yn. 6:1-14)

30Mati vo lïtu i'ja rë nnï Yësu ëtï, a'bannïwamati zë o'dɔnnï, yandinnï ne yadamo ziYësu. 31Here vïdï kayo ëdï tayinnï ehe ëdïtï'bënnï, here Yësu vo lïtu 'bënï ëtï, i'jannïkadra 'ba zi wakonyo dë. Here mo iya zi zëhenye, “Ënyï dï'bë'e 'de bi maako na bi deze kutu ze aba, zi ye re 'e lawo tisi.”

32 Here zë ënyïnnï, ayetonnï tëkyï mïtöŋbö tï'bë yaga na bi dë nnï bi mbiyamaako. 33 Mati vïdï kayo ne'e ongɔnnï zëëdïnnï atï'bë, kandi ayɔlɔnnï zë, here ënyïï'bënnï biya tëmï gawo ne'e, ahonnï dagbata dakaŋo, ɔkɔnnï dagba bi nani ta komoYësu vo lïtu 'bënï ëtï. 34Mati Yësu asi yagatëmï töŋbö, mo ongɔ vïdï kayo ne'e, di'dimo oso ndɔ na kö'du sösu ga kö'du zë, gakö'du zë kaa tïmëlë ma kazi vo yako. Heremo ayeto zë yandi kö'du kyɔ aba.

35 Mati kadra omba ku zi loso, vo lö'bö'bɔmo'e ayinnï zi mo iyannï henye, “Ongɔte, kadra anza kpe bi nenye namöku. 36Utuvïdï nenye'e zi zë tï'bënnï mï liŋɔ matiëdïnnï kpoko kinye zi zë wakonyo kogo zikonyo.”

37 Yësu aya'ba da me'do zi zë iya henye,“'E na bi de 'e, ï'dïye wakonyo zi zë zikonyo.” Zë ako'jonnï ha Yësu, “Kɔhi nevïdï ako'dɔ lɔɔ yehwemodɔmowota zi ki'ja.Omba zi ze tï'bë yaŋa kɔhi lamirïyö ne damangɔlɔ'bɔ zi tɔ'bɔ zë?” 38 Yësu ako'jo hëzë iya henye, “Ëdïye mangɔlɔ'bɔ aba ndö?Ï'bë'e te kongɔ.” Mati i'jannï, iyannï kö'dumo zi mo henye, “Mangɔlɔ'bɔ ëdï muyï,kyenze rïyö.” 39 Yësu iya zi vo lïtu 'bënïyezi kiya zi vïdï ne'e biya zi rë nnï kinye nagbɔngo gbɔngo, ma limannï akaŋo da lomakyekpe ne. 40Here vïdï ne'e biya alimannïna ratɔtɔ gbɔngo gbɔngo lamikölömaako'e'butëmuyï.

41Yësu obamangɔlɔ'bɔmuyï ehe kyenzerïyö ne, ongɔ bi komorïyë, o'dɔ öwö'dï ziWïrï. Mo owe mï mangɔlɔ'bɔ ne, ï'dï zi volö'bö 'bënïye zi yanyamo zi vïdïye. Mo inyemï kyenze rïyö ne kpa ta gë zë biya. 42Vïdïbiya onyonnï, ehe ɔvɔnnï gbɔ. 43Vo lö'bö'eatɔtɔnnï kɔsɔ mangɔlɔ'bɔ kyenze aba mati

ɔsɔnemï baga 'butë dɔmorïyö. 44Watiti 'bavïdï mati onyonnï wa ne kpulukumuyï.

Yësu alasi ta da wini(Mt. 14:22-33; Yn. 6:15-21)

45 Kandi Yësu ï'dï vo lö'bö'e tëkyïnnïmï töŋbö tï'bënnï dagba komo nï mï Bete-seyida ta kafo föfö, mora heremo iya kö'duzi vïdï kayo ne'e mï'bënnï liŋɔ. 46 Ta gakö'du kiya 'bɔmo zi vïdï kayo ne'e, ï'bë'egbɔ, mo ënyï ï'bë da lutu amötu. 47 Matihutaga ɔkɔ, töŋbö ëdï ku 'de mï kutë 'baföfö, mora Yësu nje kutu nï aba da götï.48Moongɔ vo lö'bö 'bënïye ëdïnnï ku rë nnïkï'dï zi ko'dɔmo ngari aba, ga kö'du ëdïnnïakopi ta ga bi tayi 'ba buluku. Kutë yɔndɔaba mo ï'bë zi zë, lasi aba ta da wini. Moomba zi laga ta da kapa zë, 49 mora mationgɔnnï mo ëdï alasi ta da wini ne, asösu'bënnï iyannïwakoro ra, ehe a'bannï hë nnïgbögbö lörö aba. 50Mati ongɔnnï mo ne, zëbiya na tere. Mora Yësu ame'do zi zë kandi,iya henye, “Uku mï ye, ne ma ra. Ere'e dë.”51 Here mo ënyï ëkyï rë zë mï töŋbö ehe,buluku ɔrɔ. Vo lö'bö'e biya na rakaga, 52 gakö'du koro 'ba mangɔlɔ'bɔ mati mo o'dɔ zivïdï kpulukumuyï konyomo ne, ödu dë gbadë zë.

Yësu akɔ'jɔ vo kɔɔ'e mï Genesereta(Mt. 14:34-36)

53 Zë ënyï umunnï kyëtï föfö da götï 'baGenesereta, ehe idannï töŋbö ani. 54 Matiilannï töŋbö ne, vïdï ayɔlɔnnï Yësu. 55Herezë ënyï ahonnï ta bi ne biya. Ëzë owonnï bimati mo ëdï 'dɔmo, ïnjënnï vïdï 'ba rakɔɔ'eda laŋba kika mo zi mo. 56 Bi mati biyaYësu ï'bë ta 'dɔmo ne, mï gawo, mï daliŋɔmaako'e, vïdï ako'bannï zë mati na rakɔɔne, ga bi 'ba wakogo. Akalenzennï mo gbïnje zi zë ha bɔngɔ 'bɔmo kise, zë mati biyaisennï ne, akɔ'jɔ zë na laka.

7Yandi kö'du 'ba ti'da ŋbala aba(Mt. 15:1-9)

1Here Farasi maako'e nnï vo komoyandi'ba kö'du kï'dï mati ayinnï ta Yerusalemane, atɔtɔ rë nnï kpo da kapa Yësu. 2 Zëongɔnnï kya 'ba vo lö'bö 'bɔmo maako'eëdïnnï wakonyo kala aba na ti'da kazi kaka.3 Farasiye Yiserele'e ëtï onyonnï wa dëhere, nje ëzë akaka kala nnï ku tëmï gërï'ba 'bu nnïye. 4 Zë onyonnï wa maako mati

Marako 7:5 43 Marako 7:37

ayi ta bi 'bawakogo, nje ëzë akakannï rɔmoku dagba. Ehe ïrïnnï ga ndï gërï kyɔ 'ba 'bunnïye, kaa sikɔ kaka, kyere kaka, tele kakaaba.

5 Here Farasiye vo kö'du kï'dï 'ba ko-moyandiye ëtï ako'jonnï ha Yësu, “Kö'dua'di vo lö'bö 'bëyïye ïrïnnï ga ndï kö'duyandi mati ï'dï zi ze akaŋo kazi 'bu ze dë,mora ëdïnnï wakonyo kala aba na ti'da.”6Yësu aya'ba da me'do zi zë, iya henye, “'Evïdï 'ba komokandi nenye, Yisaya ra ayɔlɔkö'du kiya ga kö'du 'be'e, ayöru, iya henye,‘Vïdï nenye'e oronnï ma, Yere Wïrï, nje hë

nnï aba,mora di'di zë na kɔwɔ ta ra ma.7Mötu 'bëzë na yawa zi ma,kö'du yandi 'bëzë ayi nje kazi vïdïye.’8 Ï'dïye kö'du kï'dï 'ba Wïrï da kapa, eheɔwɔ'e kö'du yandi 'ba vïdï.”

9 Yësu zɔ nduwë, “Ëdïye gërï 'ba kö'dukï'dï 'ba Wïrï komba dë aba, ga kö'du zi yekïrï kö'du yandi 'be'e ra. 10Mosa iya henye,‘Oro 'bu yï ma yï aba, ëzë vïdï maako awili'bu nï mandere ma nï, akï'dï mo zi kofo.’11 Mora ayandiye henye, Vïdï mati ëdï waaba, zi kï'dï zi 'bu nï kɔnyi mandere manï, mora mo atɔ'bɔ kiya, ‘Nenye Korobani,’kö'du ya'ba aba henye, ‘'ba Wïrï ra.’ 12 Ila'emo dekpe zi kɔnyi 'bu nï mandere ma nï.13 Mï ga gërï ne, kö'du yandi 'be'e zi vïdïmaako'e ne, ayaŋame'do 'baWïrï yaga. Wamaako'e ëdïnnï kpa kyɔ kaamanenye,matiëdï ako'dɔ'e ne.”

Wa mati ëdïnnï vïdï ko'dɔ na ti'da(Mt. 15:10-20)

14 Here Yësu ako'jo vïdï kayo ne'e kpalöhu tayinnï zi nï, ehe iya zi zë henye,“'E biya, owo'e kö'du 'bama ne, ayɔlɔ'e.15-16Waako anza dë zi tï'bë mï vïdï ta yagaako'dɔ mo na ti'da. Wa mati asi yaga tëmïvïdï ra, ako'dɔmo na ti'da.”

17 Mati mo ila vïdï kayo ne'e, ï'bë öduloko ne, vo lö'bö 'bɔmo'e ako'jonnï hɔmozimï me'do ne yada. 18Yësu iya zi zë, henye,“Anza'e dë na ngaṛa ta da oka'e. Ayɔlɔ'edë? Waako anza dë mati atï'bë mï vïdï tayaga ako'dɔmona ti'da, 19ga kö'du anza dëtï'bë mï di'di mo, mora mï mo, ehe atï'bëzɔ dagba yaga tëmï ida ra.” Mï me'do ne,Yësu adɔrɔ gɔmo zi zë wakonyo biya ŋbalazi konyo.

20Mo zɔ nduwë kiya mo henye, “Ëdï wamati asi yaga tëmï vïdï ra, ako'dɔ mo na

ti'da. 21Tëmï di'di 'ba vïdï atayi kö'du sösukyënyë, rönyï, wa logo, wa kofo, ndoro,22 mï kumbë, wa kyënyë, wa ko'ba, rakïsï,gu kï'dï, ru vïdï yaŋa, da kumbë, rakonza.23Wa biya na kyënyë nenye'e ayinnï ta dïdïvïdï, ehe o'dɔmo na ti'da.”

Mbara 'ba dakaŋo 'ba Siriya-Ponisiya(Mt. 15:21-28)

24 Here Yësu ënyï ï'bë bi, mati kara ragawo kyedre 'ba Tiyere. Mo ënyï ï'bë öduloko ehe omba dë zi vïdï kölö maako zi yɔlɔzi kiya nëdï ani. Mora mo ɔ'bɔ dë zi limana rakoho. 25 Mbara mati wu'jë 'bɔmo ëdïdakyikyi aba ne, owo kö'du Yësu, ayi zimo kandi, alëpï akaŋo ndï mo. 26 Mbarane ame'do ha Gïrïgï, o'jo mo mï Siriya-Ponisiya. Mo alenze Yësu zi dakyikyi koremo yaga ta ra wu'jë ënï.

27Mora Yësu aya'ba da me'do iya henye,“Dï'dïye wakonyo dero dagba zi gisisiye.Anza na laka zi wakonyo 'ba gisisiye kobaku'du mo zi wïhïye.” 28 Mo aya'ba dame'do zi mo iya henye, “Kyedre, wïhïmati alimannï hu tarabiza ne, ëdïnnï kpakɔsɔ wakonyo 'ba gisisiye mati ɔsɔ nekonyo.” 29Here Yësu iya zi mo henye, “Gakö'du ya'ba nani, ï'bë hulëhu liŋɔ, akongɔdakyikyi ne ï'bë ku yaga ta ra wu'jë 'bëyïne.” 30Mati mo ï'bë liŋɔ, i'ja wu'jë ënï ëdïako'do da sora, dakyikyi ï'bë ku yaga ta rɔmo.

Yësu akɔ'jɔ vo mbili kïsï31 Yësu ënyï tëmï dakaŋo 'ba Tiyere ani,

ï'bë nduwë kpuru tëmï Sidoni, kpa zi föfö'ba Galilaya. Mo ï'bë ödu mï dakaŋo matiëdï ako'jo Gawo 'Butë ne. 32 Kya vïdïmaako'e ikannï kora vombili kïsï, mati ɔ'bɔdë zi me'do, zë alenzennï Yësu zi kala nïkï'dï dɔmo.

33 Yësu oba mo kölö na kɔwɔ ta ra vïdïkayo ne'e, ï'dï da wisi kala nï mï mbili korane, o'bi oro, ise ndende kora ne gbɔ. 34Yësuongɔ bi komorïyë alawo na kyembe, iya zikora ne henye, “Epata!” Kö'du ya'ba abahenye, “Ayëhu rïyë.” 35 Kandi kora ne ɔ'bɔzi kö'du kowo. Mo ame'do kpa kazi riti.

36 Yësu ï'dï kö'du zi vïdï ne'e anza dëzi kö'du ne kiya zi vïdï ma kölö maako,mora zë nduwë kiya mo. 37 Vïdï biya matiowonnï kö'du ne, ëdïnnï na rakaga. Zëiyannï henye, “Hala mo o'dɔ wa biya nalaka. Mo ï'dï vo mbili kïsï zi kö'du kowo,vïdï mati ɔ'bɔ dë zi me'do kpa ame'do.”

Marako 8:1 44 Marako 8:30

8Yësu ï'dï wakonyo zi vïdï kpulukusowɔ(Mt. 15:32-39)

1Kadrama agamo aba, vïdï kayomaako'eënyï atɔtɔ rë nnï, ayinnï ga bi kölö. Mativïdï anzannï wamati ɔsɔ aba zi konyo, Yësuako'jo vo lö'bö 'bënïye zi nï, iya zi zë henye,2 “Manza dë rakyenyi aba ga kö'du vïdïne'e, ga kö'du zë ëdïnnï ma aba ko'do wotaaba, mora yaanya aba wa anza dë zi konyo.3 Ëzë mutu zë liŋɔ kazi wakonyo kï'dï zi zë,akatëdïnnï kazi kyigɔ ta bi tï'bë, ga kö'dukya maako'e ayinnï ta bi kɔwɔ.”

4 Vo lö'bö 'bɔmo'e ako'jonnï hɔ moiyannï henye, “Ta kila mï da lïpï nenye,zi vïdï maako zi tɔ'bɔ wakonyo ki'ja kyɔzi kï'dï zi vïdï nenye'e?” 5 Yësu ako'johë zë iya henye, “Ëdïye mangɔlɔ'bɔ abandö?” Zë aya'bannï dame'do iyannï henye,“Mangɔlɔ'bɔ ëdï madɔmorïyö.”

6 Mo ï'dï kö'du zi vïdï ne'e zi limannïdakaŋo. Mo oba mangɔlɔ'bɔ madɔmorïyöne'e, o'dɔ öwö'dï zi Wïrï, owe mï zë, ï'dïzi vo lö'bö 'bënïye zi yanya zi vïdï kayone'e. Vo lö'bö 'bɔmo'e o'dɔnnï gbɔ here.7 Zë ëdïnnï kpa kyenze sisiye aba. Yësuo'dɔ öwö'dï ga kö'du ma nenye'e, ayada zivo lö'bö'e zi kyenze ne'e yanya mo kpa.8 Vïdï biya mati onyonnï, ɔvɔnnï. Here volö'bö obannï kɔsɔ mo mati ɔsɔ ne, bagamadɔmorïyö ndɔndɔ. 9 Vïdï ne ëdïnnï anikaa kpulukusowɔ here. Here Yësu utu vïdïne'e liŋɔ, 10 ehe kandi ëkyïnnï mï töŋbö volö'bö 'bënï ëtï, ï'bënnï gbɔ mï dakaŋo 'baDalamonota.

Farasi ako'jonnï ha Yësu ga kö'du koro(Mt. 16:1-4)

11 Here kya 'ba Farasiye ayinnï zi Yësu,ayetonnï hë nnï wasa mo aba. Zë om-bannï zi Yësu yɔnzɔ, here ako'jonnï hɔ mozi kö'du koro ko'dɔ zi yada mo ayi kaziWïrï. 12Yësu otɔ lawo na konda, iya henye,“Kö'du a'di vïdï mï ko'do ma ndenye ne,ako'jonnï kö'du ga kö'du koro? E'e, mayadazi ye tïnyö, anza zi kö'dumahere ne, zi kï'dïzi vïdï nenye'e.” 13 Mo ila zë, ehe ëkyï mïtöŋbö, umu gbɔ kyëtï 'ba föfö.

Langa 'ba Farasiye ehe 'ba Heroda(Mt. 16:5-12)

14 Here vo lö'bö'e kö'du ölu tëmï zë zikoba mangɔlɔ'bɔ kyɔ, ëdï nje mangɔlɔ'bɔ

kölö zë ëtïmï töŋbö. 15Yësu iya zi zë henye,“Ongɔ'e re 'e laka kazi langa 'ba Farasine'e ehe langa 'ba Heroda.” 16 Zë ayetonnïame'do na ga rë nnï, “Mo iya kö'du ne gakö'du danza dë mangɔlɔ'bɔ ako aba.”

17Yësu ayɔlɔ kö'du a'di ëdïnnï ame'do gɔmo, ako'jo hë zë, “Kö'du a'di ëdïye ame'doga kö'du mangɔlɔ'bɔ anza dë? Ayɔlɔ'edë gba? Di'diye na kyëndï? 18 Ëdïyekomo'e aba ɔ'bɔ'e dë zi bi kongɔ? Ëdïyembili aba ɔ'bɔ'e dë zi kö'du kowo? Ɔ'bɔ'ekö'du sösu dë? 19 Mati mowe mangɔlɔ'bɔmuyï kö'du zi vïdï kpulukumuyï ne'e, bagaëdï ndö na koso mati akö'du'e?” Zëaya'bannï da me'do, iyannï henye, “'Butëdɔmorïyö.” 20Mora Yësu iya henye, “Matimowemangɔlɔ'bɔmadɔmorïyö zi vïdï kpu-lukusowɔ ne'e, baga ëdï ndö na koso matiakö'du'e?” Zë aya'bannï da me'do, iyannïhenye, “Modɔmorïyö.” 21 Mo ako'jo hë zëiya henye, “Mora gba kö'du ne ayi dë de'e?”

Yësu akɔ'jɔ kora vo komoköndu mïBeteseyida

22 Mati zë ɔkɔnnï mï Beteseyida, vïdïmaako'e ikannï kora vo komoköndumaakozi Yësu, alenzennï mo zi rɔmo kise. 23Yësuïrï kala kora vo komoköndu ne, akɔkɔ mo,yaga tëmï liŋɔ. Tapëtï mati o'bi oro komomo ne, Yësu ï'dï kala nï dɔ mo, ako'jo hɔmo, “Atɔ'bɔ waako kongɔ?” 24 Here korane ongɔ bi rïyë, iya henye, “Ɔɔ, mɔ'bɔ vïdïkongɔ, mora zë alayannï kaa kaga ra ëdïnnïalasi.” 25Yësu ï'dï kala nï kpa löhu da komokora ne. Here kora ne obe komo nï kyedre.Komomo akɔ'jɔ rë nï, mo ɔ'bɔ gbɔ zi wasisikongɔ biya na laka. 26Yësu iya zi mo, “Ï'bëliŋɔ, ï'bë dë mï gawo.”

Petero iya Yësu Korisitɔ ra(Mt. 16:13-20; Lk. 9:18-21)

27 Yësu ënyï vo lö'bö 'bënï ëtï, ï'bënnïmï gawo 'ba Kasariya Filipo. Mati ëdïatï'bënnï ta da gërï ne, Yësu ako'jo hë zë iyahenye, “Ayada'e zi ma, vïdï ëdïnnï akiyamaëyï?” 28Here zë aya'bannï da me'do iyannïhenye, “Maako'e iyannï yï Yowani Bapatisira, maako'e iyannï yï Eliya ra, agamo'eiyannï yï kölö tëmï kutë 'ba Nëbï ne'e.”29Mo ako'jo hë zë, “Mora 'e 'be'e? Iya 'be'ema ëyï?” Petero ënyï aya'ba dɔ mo iyahenye, “Yï Korisitɔ ra.” 30 Here Yësu ï'dï

Marako 8:31 45 Marako 9:23kö'du zi zë, iya henye, “Ayada'e kö'du madë zi vïdï kölö maako.”

Yësu ame'do ga kö'du koli 'bënï(Mt. 16:21-28; Lk. 9:22-27)

31 Here Yësu ayeto vo lö'bö 'bënïyeyandi, Wisi a vïdï atëdï riti kyedre aba,ehe vïdï kyedre, kyedre 'ba vo karasa'e,vo komoyandi 'ba kö'du kï'dïye akombannïmo dë. Akï'dïnnï mo zi kofo, mora ko'do dawota aba, mo atënyï na dïdï. 32Yësu ayadakö'du mati ako'dɔ rë nï ne biya zi zë. HerePetero oba mo tisi da kapa, ehe mo iya zimo kö'du 'bɔmo ne eme dë.

33Mora here Yësu opi rë nï kpo, ongɔ bida vo lö'bö 'bënïye ehe mo iya zi Peterohenye, “Ënyï 'de ta ra ma karani Satani.Kö'du sösu 'bëyï ne ayi dë kaziWïrï, 'ba vïdïra.” 34 Mora Yësu ako'jo vïdï kayo ne'e volö'bö 'bënïye ëtï zi nï, ayada zi zë henye,“Ëzë vïdï maako omba zi tayi ma aba, kö'dumo mölu ta dɔ mo, mïnjë taka 'bënï, malö'bö ga ma. 35 Vïdï mati omba zi dïdï nïyɔmɔ, akayölu. Mora vïdï mati ayölu dïdïnï ku ga kö'du ma, ehe ga kö'du laka 'baWïrï, akayɔmɔ. 36 Ëzë vïdï maako i'ja wasisibiyamï damöku ne,moramo ayölu lawonï,anza dë na laka zimo. 37Waako atanza dë zimo zi tɔ'bɔ zi kutrë lawo nï aba. 38 Ëzë vïdïmaako ëdï na komokaya ta rama, ehe kö'duyandi 'bama mï damöku kyënyë ne, Wisi aVïdï atëdï na komokaya ta rɔ mo, ëzë moayi mï bikanyi 'ba 'Bu nï malayika laka ëtï.”

9Yësu opi rë nï(Mt. 17:1-13; Lk. 9:28-36)

1 Yësu iya zi zë henye, “Mayada ziye tïnyö damöku 'ba Wïrï atayi, aki'ja'emaako'e gba oli ye dë.”

2 Tapëtï ko'do modaka aba, Yësu oba Pe-tero, Yemisi, ehe Yowani, ï'bënnï da dökukonda rïyë. Ani zë na bi dë nnï. Matiëdïnnï nduwë bi kongɔ, rakopi ayi zi Yësu,3 ehe bɔngɔ 'bɔmo ëdï atanyi na kanyi, nakanyi ndra ta da vïdï ako mï dakaŋo nenyeatɔ'bɔ kaka mo here. 4 Here vo lö'bö wotane'e ongɔnnï Eliya eheMosa ëdïnnï ame'doYësu ëtï.

5Petero ame'do zi Yësu, “Vo komoyandi,hala ëdï na laka zi ze tëdï kinye. Da kuvö zeloko wota, kölö zi yï, kölö zi Mosa ehe kölözi Eliya.” 6Mo oka nnï ëtï na tere, mo ayɔlɔdë na kiya a'di. 7 Here fɔli alaya ayöfu zë

galïlï nï aba, gu ayi tëmï fɔli, “Nenye wisiama ra.” 8 Zë ongɔnnï bi kandi gbö, mora'de ongɔnnï vïdï ma kölö ako dë, nje Yësuzë ëtï.

9 Mati zë asinnï ku akaŋo ta da döku,Yësu ise gɔ mo zi zë, “Wa mati ongɔ'e ne,ayada'e dë zi vïdï ma kölö maako, le ëzëWisi a Vïdï ënyï ku tëmï koli.” 10Zë ɔwɔnnïkö'du kise 'bɔmo ne, mora tëmï kutë zëayetonnï ame'do na ga rë nï ga kö'du ne,“A'di ra 'bënï tënyï tëmï koli?” 11 Zëako'jonnï haYësu iyannï henye, “Kö'du a'divo komoyandi 'ba vo kö'du kï'dïye iyannïEliya ra atayi dagba?” 12Kö'du ya'ba 'bɔmoëdï henye, “Eliya ra tïnyö ëdï atayi dagba ziwasisi kɔ'jɔ nzɔ. Mora kö'du a'di Buku 'baWïrï iya nenye,Wisi 'baVïdï aki'ja riti ndra,ehe akomba mo dë? 13 Mayada zi ye halaEliya ayi ku nzɔ, ehe vïdï o'dɔnnï mo kaa zëombannï, kaa mati Buku iya kö'du ga kö'dumo.”

Yësu akɔ'jɔ wisi kora dakyikyi aba(Mt. 17:4-21; Lk. 9:37-43a)

14 Mati zë adrɔko rë nnï kɔsɔ vo lö'böëtï, ongɔnnï vïdï kayo kpo ta rë nï ehevo komoyandi 'ba vo kö'du kï'dïye, ëdïnnïme'do zë ëtï. 15 Mati vïdï ne'e ongɔnnïYësu, zë rakaga kyedre aba, ahonnï zi moehe amëtënnï mo.

16 Yësu ako'jo ha vo lïtu 'bënïye iyahenye, “A'di ra ëdï me'do'e zë ëtï ga kö'dumo?” 17Kora maako mï kutë vïdï kayo ne'eaya'ba da me'do henye, “Vo komoyandi,mika wisi ama zi yï, ga kö'du mo ëdïdakyikyi aba mï nï, ɔ'bɔ dë zi me'do. 18 Ëzëdakyikyi ne ënyï ku mo ko'dɔ, umë moakaŋo, amo aba hë nï, hë nï konyo aba,atëdï seserese. Mako'jo ha vo lö'bö 'bëyïyezi dakyikyi ne kore mo yaga, mora zëɔ'bɔnnï dë.”

19 Yësu iya zi zë henye, “'E vïdï oma'edë. Hala ma kalima 'diri ëtï? Hala matëdï'diri nduwë na mïkuku? Ika wisi ne zi ma.”20 Ikannï mo zi Yësu. Kandi mati dakyikyine ongɔ Yësu, umë wisi ne tese aba, heremo alö'bö akaŋo, alulu gbö amo aba hë nï.21 Yësu ako'jo ha 'bu mo iya henye, “Moëdï here ne, ndala aba?” Mo aya'ba iyahenye, “Kyere mo gba na wisi tisi. 22 Dakyɔ dakyikyi ne ëdï yɔnzɔ zi mo kofo, mokumë aba mï wa'do ehe mï wini. Asösukö'du ga kö'du ze, akɔnyi ze, ëzë akatɔ'bɔ.”23 Yësu alëzë iya henye, “Iya ‘Ëzë mɔ'bɔ'e,’

Marako 9:24 46 Marako 10:2Wa biya akyigɔ dë zi vïdï mati ëdï komaaba.” 24 Here kandi 'bu mo ënyï udu rïyë,“Mëdï koma aba, mora anza dë kyɔ. Akɔnyima zi tëdï mo aba kyɔ.”

25Here Yësu ayɔlɔ vïdï kayo ne'e ëdïnnïku tayi kara rë nï, here mo ï'dï kö'du zidakyikyi ne. Mo iya henye, “Dakyikyi matimbili kïsï ehe hangulu aba,mï'dï kö'du zi yïtasi yaga ta rawisi ne, ehe ödu dekpemïmolöhu.” 26 Here dakyikyi ne udu, umë wisine tese aba na kyigɔ, asi gbɔ yaga. Wisi neongɔ bi kaa yöku vïdï, vïdï biya na kölö kölöiyannï henye, “Mo oli ku.” 27Yësu oba wisine kala nï aba, akɔnyi mo zi tënyï, mo ɔrɔgbɔ rïyë.

28 Tapëtï Yësu mati ödu loko, vo lö'bö'bɔmo'e ako'jonnï hɔ mo mati zë na ga rënnï, “Kö'du a'di dɔ'bɔ dë dakyikyi kore gɔmo yaga?” 29 Yësu aya'ba da me'do iyahenye, “Nje mötu ra atɔ'bɔ kyïnë nenyekore mo yaga, waako ɔ'bɔ dë.”

Yësu ame'do kö'du koli 'bënï löhu(Mt. 17:22-23; Lk. 9:43b-45)

30 Here Yësu vo lö'bö 'bënï ëtï ilannï binani ï'bënnï nduwë kpuru tëmï Galilaya.Yësu omba dë zi vïdï kölö maako zi yɔlɔnëdï kila, 31 ga kö'du mo ëdï vo lö'bö 'bënïye yandi mo. Mo iya henye, “Wisi a Vïdïakï'dï zi vïdï maako'e, zë akofonnï mo.Ko'do da wota aba yaa, mo akaliro na dïdï.”32 Mora zë ayɔlɔnnï mï kö'du yandi ne dë,zë na tere ta bi hɔmo ko'jo.

Ëyï ra 'bënï na kyedre?(Mt. 18:1-5; Lk. 9:46-48)

33 Here zë ayinnï Kaparanamo. Tapëtïtï'bë 'bëzë loko, Yësu ako'jo ha vo lïtu'bënïye, “Ëdïye ame'do da ga gërï ne gakö'du a'di?” 34Mora zë aya'bannï da me'dodë zi mo, ga kö'du da ga gërï ne zë ëdïnnïame'do na ga rë nnï, ëyï ra 'bënï kyedre.

35 Yësu alima akaŋo, ako'jo vo lïtu 'butëdɔmorïyö ne'e, iya zi zë henye, “Mo matiomba zi tëdï dagba, maya'ba rë nï hulëhuta da vïdï biya, mo mëdï na vo lïtu zi vïdïbiya.” 36Here mo ïrï wisi kora ï'dï mo atɔrɔda komo zë. Mo ï'dï kala nï kpo ta rɔ mo,iya zi zë henye, 37 “Vïdï mati ïrï wisi makölö tëmï gisisi nenye'e kalakyedre aba mïru ma, mo ïrï ma kalakyedre aba. Vïdïmati ïrï ma kalakyedre aba, ïrï dë nje makalakyedre aba, mora mo mati utu ma nekpa.”

Vïdï mati kö'du ko'dɔ 'bɔmo anza dëNa kyënyë zi ze, mo 'beze(Lk. 9:49-50)

38 Here Yowani iya zi mo henye, “Vokomoyandi, dongɔ koramaako ëdï dakyikyikoremo ru yï aba, dayada ze zimo zi kila, gakö'du mo anza dë mï gboko 'beze.” 39Yësuayada zi zë henye, “Ayɔnzɔ'emo dɔrɔ dë, gakö'du vïdï kölö maako mati ëdï kö'du koroko'dɔ mï ru ma, akatɔ'bɔ dë kandi tapëtïmo kö'du kyënyë kiya ru ma aba. 40 Gakö'du vïdï mati kö'du ko'dɔ 'bɔmo anza dëna kyënyë zi ze, mo 'beze. 41 Miya zi yetïnyö henye, vïdï maakomati ï'dï wini zi yekuwë ga kö'du'e 'bama, aki'ja biriti rë nï.”

Kö'du kyënyë yɔnzɔ(Mt. 18:6-9; Lk. 17:1-12)

42 “Ëzë vïdï ma o'dɔ kö'du zi wisi tisi makölö nenye'e zi kö'du kyënyë ko'dɔ matiomamïma, atëdï na laka zi vïdï nani zi tëdïyïtö kyedre kida aba kpo ta gu nï ehe ku'dumomï ranga. 43-44Here ëzë kala yï o'dɔ yï zikö'du kyënyë ko'dɔ, ikye yaga. Ëdï na lakazi yï lima kazi kala, ta da kala sesi mo 'dörïyö tï'bë mo abamï gehenamati inde rë nïdë. 45-46 Ëzë ndï yï o'dɔ yï zi kö'du kyënyëko'dɔ, ikye yaga. Ëdï na laka zi yï lima kazindï, ta da ndï sesi mo 'dö rïyö tï'bë mo abamï gehena mati inde rë nï dë. 47 Ëzë komoyï o'dɔ yï zi kö'du kyënyë ko'dɔ, oba yaga.Ëdï na laka zi yï töduDamöku 'baWïrï komokölö aba, ta da komo sesi mo 'dö rïyö tï'bëmo aba mï gehena, 48mati ‘kuru oli dë, ehewa'do inde rë nï dë.’ ”

49 “Vïdï na kölö kölö akakɔ'jɔ wa'do abakaa wakumu ëdï akɔ'jɔ yɔ'dɔ aba. 50 Yɔ'dɔëdï laka, mora ëzë ayaŋa yɔkɔ nï ku, halaatɔ'bɔ ko'dɔ zi yɔkɔ löhu? Ëdïye yɔ'dɔ 'baaboka abamï kutë'e, ehe alima'emï rakyëyïoka ma kölö maako aba.”

10Yësu ayandi kö'du 'ba mbara yëyï(Mt. 19:1-12; Lk. 16.18)

1 Here Yësu ila bi nani, ënyï ï'bë mïdakaŋo 'ba Yudiya, ehe umu da ranga 'baYeredene. Vïdï ayinnï na kayo zi molöhu, mo ayandi zë kaa mati mo ëdï 'duwïako'dɔ. 2 Here kya 'ba Farasiye ayinnï zimo, ayɔnzɔnnï zi mo kuyï. Zë ako'jonnïhɔ mo iyannï henye, “Ayada te zi ze, kö'dukï'dï 'beze akila vïdï zi mbara 'bënï yëyï?”

Marako 10:3 47 Marako 10:343 Yësu aya'ba dɔ mo tëmï kö'du ko'jo iyahenye, “Kö'du kï'dï a'di ra Mosa ï'dï zi ye?”4Da kö'du ya'ba 'bëzë ëdï henye, “Mosa ï'dïdangölö zi vïdï waraga 'ba rayëyï yöru, ehekore mbara 'bënï 'de.”

5Yësu iya zi zë henye, “Mosa ayöru kö'dukï'dï ne here zi ye, ga kö'du de 'e na kyigɔzi yandi. 6Mora biyeto aba, mï kadra nanimati bi o'dɔ rë nï, Wïrï ï'dï kora mbara aba.7 Mora ga kö'du nenye, kora akila 'bu nïma nï, aba akadrɔko rë nnï mbara 'bënïaba, 8 ehe zë rïyö ne, ata'bannï na wa kölö.9 Inye'e dë wa mati Wïrï adrɔko ku bi kölöne.”

10 Mati zë a'bannï löhu hulëhu loko,vo lö'bö'e ako'jonnï ha Yësu ga kö'du ne.11Heremo iya zi zë henye, “Koramati ayëyïmbara 'bënï ehe oze mbara vere, mo o'dɔndoro ta da mbara 'bënï. 12Mï ga gërï kölöne, mbara mati ayëyï kora 'bënï, ehe ozekora vere, ne o'dɔ ndoro.”

Yësu ï'dï ya'da zi gisisiye(Mt. 19:13-15; Lk. 18:15-17)

13 Here kya vïdï maako'e ikannï gisisiyezi Yësu, ga kö'du zi mo kala nï kï'dï dë zë,mora vo lö'bö'e amonnï vïdï ne ëtï. 14MatiYësu ayɔlɔ kö'du nenye, mo na kamo eheiya zi vo lö'bö 'bënïye henye, “Ila'e gisisiye'bayinnï zi ma, ayata'e zë dë, ga kö'dudamöku 'ba Wïrï ne ëdï kö'du zë kaa manenye'e. 15 Miya zi ye henye, mo mati ïrïdamöku 'ba Wïrï dë kaa wisi tisi, ödu dë mïmo.” 16Here mo ïrï gisisiye hu förö nï, ï'dïkala nï dë zë, ehe ï'dï ya'da zi zë.

Kora vo wakayo(Mt. 19:16-30; Lk. 18:18-30)

17 Mora kaa Yësu ayeto ku da gërï 'bënïlöhu, kora maako aho alɔdrɔ da komo mo,ako'jo hɔ mo iya henye, “Vo komoyandilaka, mako'dɔ a'di zi ma dïdï ma ŋburuki'ja?” 18 Yësu ako'jo hɔ mo iya henye,“Kö'du a'di ako'jo ma na laka? Vïdï maakoanza na laka, nje kölö Wïrï. 19 Ayɔlɔ kö'dukï'dï ne'e ku. Ofo vïdï dë, o'dɔ ndoro dë,alogo dë, asusu vïdï maako dë na ndɔndɔ,o'ba vïdï dë, ɔwɔ 'bu yï ma yï aba.”

20 Kora ne iya henye, “Vo komoyandi,kyere ma gba na ɔbi, mɔwɔ kö'du kï'dïne biya.” 21 Here Yësu ongɔ bi mbïyï dɔmo lɔvɔ aba, iya henye, “O'dɔ wa kölö dëgba. Ï'bë, ogo wa mati ëdï mo aba ne biya,ï'dï kɔhi mo zi vo leriye, atëdï wa aba kyɔkomorïyë, ayi alö'bö ga ndï ma.”

22 Mati kora ne owo kö'du ne, bikönduapere rë nï ta komo mo, ehe ï'bë 'de narasösu, ga kö'du mo na vo wakayɔ. 23 Yësuongɔ bi kpo da vo lö'bö 'bënïye, iya zi zëhenye, “Atëdï na kyigɔ zi vïdï 'ba wakayɔaba zi tödu mï damöku 'ba Wïrï.”

24 Mora here, vo lö'bö'e na rakaga mïme'do ne. Mora Yësu ï'bë nduwë kiya moaba henye, “Gisi ama'e, ëdï na kyigɔ zi tödudamöku 'ba Wïrï. 25 Atëdï na kyigɔ ndrazi vïdï 'ba wakayɔ aba zi tödu mï damöku'ba Wïrï, ta da jemele zi tï'bë kpuru takomo wogo 'ba ibira.” 26 Mora here ne,vo lö'bö'e rakaga aba ndra, ako'jonnï okamaako, “Mora here ne, ëyï ra atɔ'bɔ yɔmɔ?”27 Yësu ongɔ bi mbïyï dë zë, aya'ba dɔ mohenye, “Nenye wa mati vïdï ɔ'bɔ dë ko'dɔmo, mora anza dë na kyigɔ zi Wïrï. Wïrïatɔ'bɔ wasisi ko'dɔmo biya.”

28 Here Petero ame'do rïyë, “Ongɔ te,dila wasisi ku biya, da'ba dalö'bö ku gë yï.”29Yësu alëzë ɔɔ, iya zi zë henye, “Mayada ziye henye, vïdï maako mo ila liŋɔ, mandereöndu'e, mandere ëmïye, mandere ma'e,mandere 'bu'e, mandere gisisiye mandereyaka'e, ga kö'du ma, ehe ga kö'du yöyölaka, 30mo aki'ja ndra mï ko'do ma ndenyene. Mo aki'ja loko lami da kyɔ, öndu'e,ëmïye, ma'e, gisisiye, yaka'e, ehe riti kpa.Mï ko'do mati atayi ne, mo aki'ja dïdïŋburu. 31 Mora vïdï kyɔ mati dagba ne,atëdïnnï hulëhu, ehe vïdï kyɔ mati hulëhune, atëdïnnï dagba.”

Yësu ame'do kö'du koli 'bënï(Mt. 20:17-19; Lk. 18:31-34)

32 Yësu vo lö'bö 'bënï ëtï, yaanya abaëdïnnï ku da ga gërï mati ï'bë le mïYerusalema. Yësu ëdï atï'bë dagba komovo lö'bö'e. Zë ndɔ na rakaga. Vïdï matialö'bö 'bënnï hulëhu ne, na tere. Da kölölöhu Yësu oba vo lïtu 'butë dɔmorïyö ne'edakapa, ame'do kö'du wa mati ako'dɔ rënï zi nï. Mo iya zi zë henye, 33 “Owo'e te,dëdï tï'bë'e le mï Yerusalema, ani Wisi aVïdï akï'dï zi kyedre 'ba vo karasa'e ehevo komoyandi 'ba kö'du kï'dïye. Zë akom-bannï da kö'du zi mo kofo, akï'dï mo zivo leze'e, 34 mati ako'dɔnnï wari rɔ mo,ko'binnï oro rɔ mo, aku'bönnï hu mo, eheakofonnï mo. Mora ko'do da wota aba, moatënyï na dïdï.”

Kö'du 'ba Yemisi nnï Yowani aba(Mt. 20:20-28)

Marako 10:35 48 Marako 11:1335 Here Yemisi nnï Yowani aba zë gisi

'ba Zebedeyo, ayinnï zi Yësu, iyannï henye,“Vo komoyandi, waako ëdï ani domba zi yïko'dɔmo zi ze.” 36Yësu ako'jo hë zë iyannïhenye, “A'di ra here?” 37 Zë aya'bannï dame'do iya henye, “Ëzë alima ku da kyïtï 'babikanyi kyedre 'ba damöku 'bëyï, domba yïzi kila ze lima yï aba, ma kölö da kala yï matïrï, ehe ma kölö da kala yï ma gali.”

38 Yësu iya zi zë henye, “Ayɔlɔ'e dë, a'dira ëdïye kö'du ko'jo gɔ mo. Akatɔ'bɔ'eköfö 'ba riti mati makuwë ne? Akatɔ'bɔ'ebapatisi tëmï gërï mati abapatisi ma?”39 Aya'bannï da me'do henye, “Dakatɔ'bɔ.”Yësu iya zi zë henye, “Akuwë'e köfö matimakuwë, ehe akabapatisiye tëmï gërï matiabapatisi ma. 40 Mora mo'bɔ dë zi vïdïmaako kinzi, ëyï ra akalima da kala ma matïrï, ehe da kalamama gali. Wïrï ra akï'dï binenye'e zi zë mati mo akɔ'jɔ ga kö'du zë.”

41 Mati kya 'ba vo lïtu'e 'butë owonnïkö'du ne, zë na kamo kazi Yemisi Yowaniaba. 42 Here Yësu ako'jo zë biya zi nï ga bikölö, iya zi zë henye, “Ayɔlɔ'e ku here, yere'ba vo leze'e ëdïnnï yere kyigɔ'e kalakondaaba. 43 Nenye anza dë gërï mati ëdï mïkutë'e. Ëzë vïdï ma kölö tëmïye omba zinï tëdï na kyedre, mo mëdï na vo kalima zioka'e, 44ehe vïdï ma kölö tëmïye omba zi nïtëdï dagba, mo mëdï na vo kalima zi oka'ebiya. 45 Here Wisi 'ba Vïdï ayi dë zi vïdïyelɔɔ ko'dɔ zi mo, mo ra ayi zi ko'dɔ, ehe zidïdï nï kï'dï zi vïdï kayo yɔmɔ.”

Yësu akɔ'jɔ vo komoköndu Baratamoya(Mt. 20:29-34; Lk. 18:35-43)

46 Here zë ayinnï mï Yerïkö. Mati Yësuila gawo vo lö'bö 'bënïye ëtï ehe vïdï kayoëtï, vo komoköndu rumoBaratamoya,Wisi'ba Tomasi, ëdï alima da kapa gërï. 47Matimo owo henye Yësu 'ba Nazereta ra, moayeto hë nï gbögbö, “Yësu Wisi 'ba Dawidiakɔnyi ma.” 48 Vïdï kayo ne'e ënyïnnï moaba na kamo, iyannï zi mo zi lima ti. Moramo agbögbö hë nï gbɔ ndra rïyë, “Wisi 'baDawidi akɔnyi ma.”

49Here Yësu ɔrɔ, iya henye, “Ako'jo mo.”Here zë ako'jonnï kora vo komoköndu negbɔ. Zë iyannï henye, “Ëdï rakyenyi aba,ënyï rïyë,mo ëdï yï ko'jo.” 50Moumëbɔngɔ'bënï 'de, öfu rïyë, ayi zi Yësu. 51 Yësuako'jo hɔ mo, “A'di ra omba zi ma zi ko'dɔzi yï?” Kora vo komoköndu ne, aya'ba da

me'do henye, “Vo komoyandi, momba zi bikongɔ löhu.” 52Yësu iya zi mo, “Ï'bë, kö'dukoma 'bëyï akɔ'jɔ yï ku.” Kandi mo ɔ'bɔ zibi kongɔ, alö'bö gbɔ ga Yësu da gërï.

11Yësu ödu mï Yerusalema(Mt. 21:1-11; Lk. 19:28-40; Yo. 12:12-19)

1 Mati zë ëdïnnï ku tɔkɔ Yerusalema,kara ra gawo 'ba Betehege ehe Beteniya,zë ayinnï da Döku 'ba Olivo. Yësu utuvo lö'bö 'bënïye rïyö dagba kö'du zi wamaako ko'dɔ. 2Yësu iya zi vo lö'bö'e henye,“Ï'bë'e zi daliŋɔmati ëdï dagba komo'e. Ëzëkandi ɔkɔ'e ku ani, aki'ja'e wisi makakya nakida aho dë gba dɔ mo, inga'e, ika'e kinye.3Ëzë vïdïmaako ako'jo he'e kö'du a'di ëdïyemokakya ne koba gɔmo, ayada'e zimoYerera omba, mo akaya'ba hulëhu kandi.”

4 Here zë ï'bënnï, i'jannï wisi makakyayaga da ga gërï, na kida kara ha loko. Matizë ëdïnnï akinga, 5 kya 'ba vïdï mati ëdïnnïatɔrɔ dakapa ne, ako'jonnï hë zë henye,“Ëdïye a'di ko'dɔ here? Kö'du a'di ëdïyemakakya ne kinga gɔ mo?” 6 Here zëaya'bannï da me'do kaa mati Yësu ayada zizë, here vïdï ne'e ilannï zë gbɔ atï'bë. 7 Zëikannï makakya ne zi Yësu, umënnï bɔngɔ'bënnï da ngötu ne, Yësu ëkyï gbɔ dɔ mo.8Vïdï kayo o'bannï bɔngɔ 'bënnï da ga gërï,mora agamo'e ikye 'bënnï mbila kaga matimï yaka ne, o'bannï da ga gërï. 9Here vïdïmati ëdïnnï dagba ne, ehe vïdï mati alö'bö'bënnï hulëhu ne, ayeto hë nnï gbögbö,“Wayeto zi Wïrï,Wïrï mï'dï ya'da zi mo mati ayi mï ru 'ba

Yere.10 Wïrï mï'dï ya'da zi damöku 'ba Yere

Dawidi 'bu ze,mati ëdï atayi ne.Wayeto zi Wïrï.”11 Mati Yësu ödu mï Yerusalema, ï'bë mïyëkëlu, ongɔ bi kpo ta da wasisi ne, moï'bë vo lïtu ma 'butë dɔmorïyö ne ëtï mïBeteniya kö'du kadra anza dekpe.

Yësu asënë kaga kyëlu(Mt. 21:18-19)

12Mï ko'do ma ta gɔmo zë ëdïnnï ata'bahulëhu tëmï Beteniya, Yësu na o'bo. 13Moongɔ kaga kyëlu ta bi kɔwɔ ayöfu dɔ mombili yëyü aba. Here mo ï'bë akongɔ kɔdɔna katɔ'bɔ ki'ja kɔlɔ dɔ mo. Mora mati mo

Marako 11:14 49 Marako 12:10ayi zi mo ani, mo i'ja nje mbili yëyu, gakö'du anza kadra ma laka 'ba kyëlu zi tövu.14 Yësu iya zi kaga kyëlu ne henye, “Vïdïkölö maako onyo kɔlɔ dekpe kazi yï löhu.”

Yësu ï'bë mï yëkëlu(Mt. 21:12-17; Lk. 9:45-48; Yo. 2:13-22)

15Mati ɔkɔnnï mï Yerusalema, Yësu ï'bëödu mï yëkëlu, ayeto vïdï mati ëdïnnïwakogo ne kore mo biya yaga. Mo adu'dutarabiza 'ba vïdïmati ëdïnnï kɔhi kutrë, ehegba'da 'ba vïdï mati ëdïnnï atu'bu kogo nekaŋo. 16 Mo omba dë zi vïdï kölö maakokumbë wa maako kpuru tasi mo aba yagatëmï yëkëlu. 17 Here mo ayandi vïdïye iyahenye, “Ëdï na yöruWïrï iya henye, ‘Yëkëlu'bama ne akako'jo loko 'ba mötu zi tu'dë'ebiya,’ mora ofɔ'e ku na bi 'ba rakoho 'ba vologo'e.”

18 Kyedre 'ba vo karasa, ehe vo ko-moyandi 'ba kö'du kï'dïye owonnï kö'du nehere, ayetonnï gërï maako koma zi Yësukofo. Zë na tere kazi mo, ga kö'du vïdïkayo ne'e biya na rakaga tëmï kö'du yandi'bɔmo. 19 Mati hutaga ɔkɔ, Yësu vo lïtu'bënï ëtï, ï'bënnï 'de tëmï gawo nani.

Kö'du yɔlɔ ta ra kaga kyëlu(Mt. 21:20-22)

20 Mï da mïndö vere 'do ŋbɔ, zë ëdïnnïatï'bë ta da gërï, ongɔnnï kaga kyëlu ne,oli ku ta rïyë le ngara'da nï aba akaŋo.21Petero asösu kö'dumati o'dɔ rë nï ne, eheiya zi Yësu henye, “Ongɔ te, vo komoyandi,kaga kyëlu mati asënë ne, oli ku.” 22 Yësuaya'ba dɔ mo zi zë iya henye, “Ëdïye kö'dukoma aba mï Wïrï. 23 Miya tïnyö zi yehenye, mo mati ayada kö'du zi lutu nenyetënyï rïyë ehe rë nï kumë mï ranga, dɔ moanza dë jiri jiri, mora oma mï kö'du matimo iya ne, ako'dɔ rë nï zi mo. 24 Ga kö'dune mayada zi ye, ëzë amötu'e, ehe ako'jo'ekö'du wa, oma aki'ja, akï'dï wa mati ako'jokö'du gɔ mo. 25-26 Ëzë ɔrɔ rïyë amötu, ilakö'du sisi mati ïrï ra vïdï maako, here 'Buyï komorïyë akila kö'du kyënyë mati o'dɔ.”

Kö'du ko'jo kö'du kalakonda 'ba Yësu(Mt. 21:23-27; Lk. 20:1-8)

27 Zë ɔkɔnnï kpa löhu mï Yerusalema.Mati Yësu ëdï alasi mï yëkëlu, kyedre 'bavo karasa'e, vo komoyandi 'ba vo kö'dukï'dïye, ehe vïdï kyedre'e ayinnï zi mo28 ako'jonnï hɔ mo iyannï henye, “Ayada zi

ze, kalakonda 'ba a'di ra ëdï kö'du nenye'eko'dɔ mo aba? Ëyï ra ï'dï kalakonda nezi yï?” 29 Yësu aya'ba dɔ mo zi zë iyahenye, “Ma kako'jo he'e nje kö'du ko'jokölö aba. Ëzë aya'ba'e da kö'du ko'jo neku, makayada zi ye kalakonda 'bëyï ramëdïkö'du nenye'e ko'dɔ mo aba. 30 Ayada'ezi ma, kalakonda 'ba Yowani mati ëdï vïdïbapatisi mo aba ne ayi ta kila, kazi Wïrïkɔdɔ kazi vïdï?”

31 Zë ayetonnï hë nnï wasa na ga rënnï iyannï henye, “Dakiya ze a'di? Ëzëdaya'ba'e dɔ mo, diya'e ‘Ayi kazi Wïrï,’mo akiya henye, ‘Kö'du a'di oma'e dë mïYowani?’ 32Mora ëzë diya ‘Ayi kazi vïdï....’ ”Zë erennï vïdïye ga kö'du vïdï biya na kölökölö omannïmï Yowani, iyannïmo Nëbï ra.33 Here da me'do ya'ba 'bëzë zi Yësu ëdïhenye, “Dayɔlɔ dë.” Yësu iya zi zë henye,“Makayada dë zi ye, kalakonda 'ba a'di ramëdï kö'du nenye'e ko'dɔmo aba.”

12Mala 'ba vo lɔɔ(Mt. 21:33-46; Lk. 20:9-19)

1 Here Yësu ame'do zi zë tëmï mala.“Kora maako ëdï ani, isi yaka o'dɔ resi kpota rɔ mo, akɔ'jɔ bi zi nyenyo ku'bö dɔ mo,o'ba loko tɔrɔ 'ba zi bi kongɔ. Mo ila yakane zi vo lɔɔ ko'dɔ'e, ï'bë gbɔ bi yingɔ. 2Matikadra 'ba nyenyo kumu ɔkɔ ku, mo utu vokalima 'bënï zi vo lɔɔ ko'dɔ ne'e, zi kïrï kazizë mï 'bënï tëmï yaka. 3 Here vo lɔɔ ne'eïrïnnï vo lïtu ne u'bönnï mo, utunnï mohulëhu kazi wamaako. 4Here vo kyeti yakautu vo kalima ma agamo, vo lɔɔ ko'dɔ'eu'bönnï mo dɔ mo, ï'dïnnï komokaya dɔmo. 5 Vo kyeti yaka utu vo kalima maagamo, ofonnï mo. Mo utu zë kyɔ, ehe zëu'bönnï maako'e, ofonnï maako'e.”

6“Kɔsɔmokölömati ɔsɔ zi kutu, nje gogowisi 'ba kora ne. Ndundu mo aba biya, moutu wisi 'bënï zi vo lɔɔ'e. Mo iya henye,‘Mayɔlɔ ku zë atɔwɔnnï wisi ama.’ 7 Moravo lɔɔ nenye'e iyannï zi oka maako, ‘Nenyewisi 'ba vo yaka ra. Ayiye, dofo'emo, wasisi'bɔmo ne'e, atëdï 'beze.’ 8 Here zë ïrïnnïwisi ne, ofonnï mo, u'dunnï yöku mo yagatëmï yaka.”

9Yësu ako'jo kö'du iya henye, “A'di ra vokyeti yaka ne ako'dɔ? Mo atayi akofo volɔɔ ne'e, akï'dï yaka ne zi vo lɔɔ maako'e.10Ako'jo'e kö'du yöru nenye ku.

Marako 12:11 50 Marako 12:36

‘Yïtö mati vo wa ko'ba'e ombannï dë,opi rë nï ku na ṛï'dï ma laka.11Nenye Yere ra o'dɔ,ëdï na rakaga zi ze.’ ”12 Here vo dagba 'ba Yuda'e ayɔnzɔnnï ziYësu kïrï, ga kö'du ze ayɔlɔnnï mo ëdï malane yada kö'du 'bënnï. Mora zë na tere kazivïdï kayo ne'e, here zë ilannï mo ï'bë gbɔ.

Kö'du 'ba 'be'bele kopi(Mt. 22:15-22; Lk. 20:20-26)

13Yaa, zë utunnï kya 'ba Farasi maako'e,kya 'ba Heroda'e zi Yësu kïrï kö'du me'dohɔ mo. 14 Zë ayinnï zi mo iyannï henye,“Vo komoyandi, dayɔlɔ ku yï kora mati ëdïkö'du tïnyö ra yada. Vïdï maako o'ba yï dë,ga kö'du omba dame'do 'beze dë. Mora ëdïkö'du gërï 'ba Wïrï ra yandi tïnyö. Ëdï lakazi 'be'bele kopi zi Yere Siza kɔdɔ anza heredë?”

15 Mora here Yësu ongɔ bi kpuru tëmïkö'du yɔnzɔ 'bëzë ne, aya'ba dɔ mo iyahenye, “Kö'du a'di ëdïye re 'e kï'dï zi makuyï? Ika'e kɔhi ŋbiriṛi ne mongɔ te.”16 Zë ikannï zi mo kölö, mo ako'jo hë zë iyahenye, “Komo ëyï ra ru mo aba nenye?” Zëaya'bannï, iyannï henye, 'ba Yere Siza ra.17Here Yësu iya henye, “Laka ï'dïye zi YereSiza wamati 'ba Yere Siza, ehe ï'dïye ziWïrïwa mati 'ba Wïrï.” Zë na rakaga kazi Yësu.

Kö'du 'ba tënyï tëmï koli(Mt. 22:23-33; Lk. 20:27-40)

18Here kya Sadeke maako'e mati ëdïnnïakiya vïdï ënyï dë tëmï koli ne, ayinnïzi Yësu iyannï henye, 19 “Vo komoyandi,Mosa ayöru kö'du kï'dï ne zi ze, iya henye,‘Ëzë kora mati mbara aba oli ila mbara nekazi wisi, öndu 'ba kora ne moze mbaralu'bë ne ga kö'du zi zë gisisi ko'jo mï ru 'baöndu mati oli ne.’ ”

20 “Here gisi öndu'e ëdïnnï madɔmorïyö.Ma kyedre oze mbara ehe oli 'de kazi wisiko'jo. 21Mora öndu ma rïyö mo oze mbarane, ehemo oli kpa 'de kazi wisi ko'jo. Kö'dune o'dɔ rë nï kpa zi öndu ma wota mo.22 Mora zɔ zi kɔsɔ mo ne'e. Gisi öndumadɔmorïyö ne'e biya ozennï mbara ne,ehe olinnï kazi gisi ko'jo. Ndundu mo abambara ne oli gbɔ. 23 Yaanya aba, ëzë vïdïmati olinnï, ënyïnnï ku na dïdï mï ko'do'ba tënyï tëmï koli aba, mo atëdï 'bënïna mbara 'bëyï? Zë madɔmorïyö ne biyaozennï mo.”

24 Yësu aya'ba da me'do zi zë iya henye,“Kö'du a'di o'dɔ'e kö'du lïtë ne gɔ mo? Ëdïga kö'du ayɔlɔ'e dë, a'di ra kö'du yöru iya?Kɔdɔ ayɔlɔ we'e kyigɔ 'ba Wïrï dë? 25 Gakö'du ëzë vïdï mati olinnï ne ënyïnnï kuna dïdï, atëdïnnï kaa malayika'e komorïyërakoze anza kpe. 26Yaanya aba ne ga kö'du'ba yöku zi tënyï ne, ako'jo'e dë tëmï Bukumati Mosa ayöru kö'du möku lɔ'bɔ? Ëdï nayöru ani, Wïrï iya zi Mosa henye, ‘Ma Wïrï'ba Abarayama, Wïrï 'ba Yisika eheWïrï 'baYakoba.’ 27MoWïrï 'ba dïdï anza dë 'ba koli.Alïtë'e kö'du ku!”

Kö'du kï'dï ma kyedre ndra(Mt. 22:34-40; Lk. 10:25-28)

28Here vo komoyandi 'ba kö'du kï'dï ëdïani, mo owo me'do ne gbɔ. Mo ongɔ Yësuï'dï da me'do ya'ba laka zi Sadeke'e, heremo ayi zi mo, kö'du ko'jo aba. “Kö'dukï'dï ma vala ra ëdï na laka ndra, ta dë zëbiya?” 29 Yësu aya'ba dɔ mo iya henye,“Ma kölö ma laka ndra ëdï henye, ‘Owo'ekö'du Yiserele, Yere Wïrï 'beze nje Yerekölö. 30 Ï'dï lɔvɔ Yere Wïrï 'bëyï di'di yï ababiya, lawo yï aba biya, dë yï aba biya, ehebiya kyigɔ 'bëyï aba.’ 31Kö'du kï'dï ma rïyöma laka ndra ëdï henye, ‘O'dɔ lɔvɔ vohaliŋɔoka kaa mati o'dɔ lɔvɔ yï.’ Kö'du kï'dï akondra ta da ma rïyö nenye'e anza dë.”

32 Vo komoyandi 'ba kö'du kï'dï aya'badɔ mo zi Yësu iya henye, “Eme ndö, vokomoyandi. Ëdï tïnyö, kaa mati iya henyeWïrï nje kölö, Wïrï maako anza du mo.33 Vïdï mo'dɔ lɔvɔ Wïrï biya di'di nï aba,dë nï aba biya, ehe biya kyigɔ 'bënï aba,mo mo'dɔ lɔvɔ vo haliŋɔ oka kaa, mati moo'dɔ lɔvɔ nï. Ëdï na laka zi kö'du kï'dï rïyönenye'e tɔwɔmo ta da ngötu kï'dï wakumumaako ëtï zi Wïrï.”

34 Mati Yësu ayɔlɔ hala da kö'du ya'ba'bënï ëdï na laka, mo iya zi mo, “Anza dëna kɔwɔ ta ra damöku 'ba Wïrï.” Ta ga mane, vïdï maako ï'dï rë nï dekpe zi ha Yësuko'jo.

Kö'du ko'jo ga kö'du 'ba Korisitɔ(Mt. 24:41-46; Lk. 20:41-44)

35 Mati Yësu ëdï kö'du yandi mï yëkëlu,mo ako'jo kö'du iya henye, “Hala vo ko-moyandi 'ba vo kö'du kï'dïye ɔ'bɔnnï akiyahenye Korisitɔ atëdï tëmï kozo 'ba Dawidi?36 Lawo Kölö Laka ï'dï me'do zi Dawidi kiyahenye,

Marako 12:37 51 Marako 13:20‘Yere iya zi Yere ama henye,Alima kinye da tïrï ma,le zi ma vo wehe 'bëyïye kï'dï burutu yï.’37 Dawidi na bi dënï ako'jo mo ‘Yere.’ HalaKorisitɔ akatɔ'bɔ tëdï na kozo a Dawidi?”

Yësu ayada kö'du kyënyë 'ba vo komoyandi'ba vo kö'du kï'dïye

(Mt. 23:1-36; Lk. 20:45-47)38 Yësu nduwë kö'du yandi, ehe vïdï

kayo ëdï mbilinnï koze na rakyenyi. Matimo ayandi zë, mo iya henye, “Andiye re'e kazi vo komoyandi 'ba vo kö'du kïdïne'e, o'dɔnnï lɔvɔ zi lasi kpo mï bɔngɔkonda 'bënnï ne, zë mëtë watɔwɔ aba mïbi wakogo. 39 Akinzi 'bënnï kyïtï ma kye-dre mati akɔ'jɔ mï bi 'ba mötu ne, ehe bima laka mï bi 'ba ratɔtɔ. 40 Ï'dïnnï kö'duko'dɔ 'bënnï ga kö'dumbara lu'bë ne'e, ehewënnï wa 'bëzë logo mo ta liŋɔ. Here, zëo'dɔ rë nnï zi kongɔ na laka mötu kondako'dɔ aba.”

Wakï'dï 'ba mbara lu'bë(Lk. 21:1-4)

41 Mati Yësu alima kara ra söndu kɔhi'ba yëkëlu, mo ëdï vïdï mati ëdïnnï kɔhi'bënnï kï'dï ne kongɔ mo. Vïdï vo wa abakyɔ, ï'dïnnï kɔhi kyɔ. 42 Mora mbara lu'bëvo leri ayi ï'dï tarifa rïyö. 43 Mo ako'jo volö'bö 'bënïye bi kölö, ehe iya zi zë henye,“Mayada zi ye mbara lu'bë vo leri nenye,ï'dï wakï'dï mï söndu ne ndra ta da oka'ebiya. 44Vïdï mati zë wa aba kyɔ, ï'dïnnï njewa mati zë ombannï dë. Mora mo le na voleri kaa mati mo ëdï ne, ï'dï 'bënï biya wamati mo ëdï zi lima rɔmo.”

13Yësu ame'do kö'du 'ba yëkëlu yaŋa(Mt. 24:1-2; Lk. 21:1-6)

1Mati Yësu ëdï alasi tëmï yëkëlu, vo lö'bö'bɔmo iyannï zi mo henye, “Ongɔ te vokomoyandi, yïtö koro a'di ra here, loko neaba? 2 Yësu aya'ba da me'do iya henye,Ongɔ loko kyedre ne'e ku? Yïtö ma kölömaako kinye akatɔsɔ dë ga bi nï, gë zë biyana kölö kölö aku'du akaŋo.” 3 Yaa matiYësu ëdï alima da Döku 'ba Olivo, kyëtï 'bayëkëlu, mora Petero, Yemisi, Yowani eheAnderiya ayinnï zi mo na bi dë nnï. 4 Zëiyannï zi mo henye, “Ayada zi ze ndala abanenye ako'dɔ rë nï, ehe ayada zi ze a'di raako'dɔ rë nï zi yada henye kadra mo ɔkɔku ga kö'du zi wasisi ne'e biya zi rë nnï

ko'dɔ.” 5Yësu iya zi zë henye, “Ëdïye komokï'dï aba, ehe ila'e vïdï kölö maako dë zi yeko'ba. 6 Vïdï kayo akï'dï rë nnï me'do gakö'du ma, akatayi akiyannï henye, ma mo,ehe zë ako'bannï vïdï kayo. 7 Mora here,anza'e dë na riti ëzë owo'e kpɔrɔwehe karada kapa ehe kö'du yöyö 'ba wehe na kɔwɔ.Kö'du nere'e ako'dɔ rë nnï, mora anza dëzi kiya henye, ndundu 'ba dakaŋo ra ɔkɔku. 8Dakaŋo ako'dɔ wehe oka ma kölö aba,damöku akalëpï da oka maako. Kinzikinziatëdï ta bi ne biya ehe madöyï atëdï. Wane'e atëdïnnï kaa dagba tɔɔ 'ba wisi ko'jo.9 'E na bi de 'e, ëdïye komo kï'dï aba.Akïrïye, ehe aku'bö'e bi 'ba vurë. Aku'bö'emï bi 'ba mötu, atɔrɔ'e komo vo daliŋɔ'e,ehe yere'e ga kö'du ma, zi yada kö'du yöyölaka ne zi zë. 10 Mora dagba kazi ndundumo tɔkɔ, kö'du yöyö laka ma yëtï zi vïdïbiya. 11 Ëzë ïrïye, ika bi 'ba vurë, asösu'edë ga kö'du mati akiya'e. Ëzë kadra mo ɔkɔku, iya'e mati ï'dï zi ye. Ga kö'du me'domati akame'do'e ne, atanza 'be, atayinnïkazi Lawo Kölö Laka. 12 Öndu'e atënyïnnïakpa da öndu nnïye, ehe akï'dïnnï zë zikofo. 'Bu'e atënyïnnï akpa da gisisi 'bënïye,ehe akï'dïnnï zë zi kofo. Gisisi ako'dɔnnïwehe akpa 'bu nnï aba, ehe akomannï gërïzi 'bu nnï, ma nnï ëtï kofo. 13 Vïdï biya nakölö kölö akoyinnïye ga kö'du ma. Moravïdïmati ëdïmï kuku aba, lemï ndundumoakayɔmɔ.”

Tuku kyënyë(Mt. 24:15-28; Lk. 21:20-24)

14 “Akongɔ'e tuku kyedre atɔrɔ bi matimo anza dë zi tëdï zi mo (kö'du zi vo ko'jomo, ayɔlɔ na laka mï kö'du nenye a'di).Mora zë mati mï Yudiya, atahonnï 'de dalutu'e. 15 Vïdï mati ëdï da loko 'bënï asidekpe akaŋo zi wa maako koba mo nï aba.16Vïdïmati ëdï yaka ï'bë dekpe hulëhu, liŋɔkö'du bɔngɔ 'bënï. 17 Atëdï na kyënyë mïkadra naniye, zi mbara mati ɔmɔnnï, ehezi ma'e mati ëdïnnï gisi luru aba. 18Amötuzi Wïrï kazi kö'du nani o'dɔ rë nï mï tona.19 Ga kö'du kyënyë 'ba mï ko'do naniye,atëdï kɔwɔ na kyënyë ta da mo biya gbadamöku ayɔlɔ dë biyeto aba, mati Wïrïï'dï damöku le mï kadra ma yaanya aba.Mora ani kö'du ako atanza dekpe kaa mane hulëhu. 20 Mora Yere aya'ba ra watitimï ko'do naniye, ëzë mo o'dɔ dë here,

Marako 13:21 52 Marako 14:12ṛo vïdï ako ɔmɔ dë. Ga kö'du vïdï kinzi'bɔmo'e, here mo aya'ba ra watiti 'ba ko'donaniye. 21 Mora here ëzë vïdï kölö maakoiya zi yï, Ongɔ te kinye Korisitɔ ëdï ne,mandere ongɔ te nani mo ëdï, oma dë mïmo. 22 Ga kö'du Korisitɔ vo ndɔndɔ, ehenëbï vo ndɔndɔ'e akalagannï, zë ako'dɔnnïkö'du koro, ehe kö'du rakaga zi vïdï ko'ba.Zë ako'dɔnnï kö'du ne zi vïdï 'ba Wïrï matimo inzi. 23 Ëdïye na komokandi. Mayadaga kö'du ne ku biya zi ye gba kazi kadra motɔkɔ.”

Tayi 'ba Wisi a Vïdï(Mt. 24:28-31; Lk. 21:25-28)

24 “Mi ko'do tapëtï kadra 'ba riti nani,kadra akuyï rë nï na köndu, yehwe ayanyibi dekpe, 25 kyëlu akalëpïnnï ta komorïyë,ehe kyigɔmï ga bi ne'e akore zë ta bi 'bëzë.26 Mora here, wisi a vïdï akalaya ta bi tayitëmï fɔli kyigɔ bikanyi kyedre aba. 27 Moakutu malayika'e yaga zi bi sowɔ 'ba bigolo'bɔ 'ba dakaŋo ne zi vïdï kinzi 'ba Wïrïtɔtɔ mo ta ndundu 'ba damöku le kapa makyamo. 28 Kaga 'ba kyëlu ma yandi kö'duyɔlɔ zi ze. Ëzë ngora 'ba kaga kyëlu ne ayiku na luwë, ehe na 'bɔlɔ, ehe yëyu na kyïyïne ayeto tövu, akayɔlɔ henye omo ku kara.29 Tëmï gërï kölö ne, ëzë ongɔ'e kö'du ne'eëdï rë nnï ko'dɔ, akayɔlɔ'e henye, kadramoku kara nzɔ zi rë nï yeto. 30Asösu'e henye,kö'du nenye'e biya ako'dɔ rë nnï dagba kazivïdï mati ëdïnnï na dïdï yaanya aba ne kolibiya. 31 Komorïyë dakaŋo aba akalagannï'de, mora me'do 'bama alaga dë.”

Vïdï kölömaako ayɔlɔ ko'domomanderekadra mo dë

(Mt. 24:36-44)32 “Here vïdï kölö maako ayɔlɔ dë ndala

aba ko'do mo mandere kadra mo akatɔkɔ,le malayika 'ba komorïyë'e mandere wisi,nje 'bu ra akayɔlɔ. 33Ëdïye komo kï'dï tandiaba ga kö'du ayɔlɔ'e dë, ndala aba kadra neatɔkɔ. 34Akatëdï kaa vïdï maako ënyï atï'bëbi yingɔ, kɔwɔ ta ra liŋɔ 'bënï, ehe ila vo lɔɔ'bënïye ra na vo ga liŋɔ kongɔ. Tapëtï moï'dï zi zë lɔɔ 'ba vïdï ma kölö zi ko'dɔ mo,mora tapëtï mo ayada kö'du zi vo ha lokokongɔ, zi tëdï nduwë kongɔ mo. 35 Ëdïyekomokandi aba ga kö'du ayɔlɔ'e dë ndalaaba vo kyeti liŋɔ ne atɔkɔ. Mandere atëdïhutaga aba, mandere mï kutë yɔndɔ gbakono bi aba mandere bi loso 'ba kadra aba.

36 Ëzë mo ayi truku'du, mi'ja'e dë ako'do.37Kö'du mati miya zi yï ne, miya zi ye biya,ëdïye komo kï'dï aba.”

14Kyedre 'ba Yuda'e o'dɔnnï yeṛe zi Yësu

kofo(Mt. 26:1-5; Lk. 22:1-2; Yn. 11:45-53)

1 Here kadra 'ba kyërë karama 'ba laga'ba koli ndenye ila ko'do mo ku nje da rïyö.Kyërë 'ba mangɔlɔ'bɔ konyo kazi langa gɔmo. Here kyedre 'ba vo karasa, ehe vokomoyandi 'ba vo kö'du kï'dïye, ëdïnnï gërïkoma zi Yësu kïrï na liwo zi kofo mo. 2 Zëiyannï henye, “Do'dɔ'e dë mï ko'do 'bakyërë kazi vïdï ënyïnnï na komawehe aba.”

Apisi yënï ra Yësu mï Beteniya(Mt. 26:6-13; Yn. 12:1-8)

3 Mati Yësu ëdï mï Beteniya liŋɔ 'baSimona, vo mönyu ne, wakonyo, mbaramaako ayi ödu loko maṛanji 'ba yënï këzïngutru aba kyɔ mï mo, kogo mo kɔhi kye-dre aba. Mo ihiya maṛanji 'ba yënï këzïngutru ne, ehe ope da Yësu. 4 Kya 'ba vïdïmati ëdïnnï ani ne, na kamo, ehe iyannïzi oka ma kölö maako henye, “Kö'du a'di'bënï zi tëdï yënï këzï ngutru ne yaŋa gɔmo? 5Atɔ'bɔ kogo mo ndra ta da lamiwotatarifa, ehe kɔhi mo zi kï'dï zi vo leriye.”Here alimannï gbɔ di'di mbara ne kile mo.6 Mora Yësu iya zi zë henye, “Ila'e mokutu nï aba. Kö'du a'di ëdïye mï mo kile?Mo o'dɔ kö'du laka teme ne, ga kö'du ma.7 Atëdïye 'duwï vïdï vo leri ëtï, ehe ta gakadra biya omba zi ye zë kɔnyi. Mora 'duwïatanza'e dë ma aba. 8Mo o'dɔ wa mati moakatɔ'bɔ. Mo ope yënï këzï ngutru ne rama zi kɔ'jɔ ma dagba ta komo kadra kö'duzi kusu mo.” 9 Yaanya aba ne miya zi yetïnyö, bi mati biya ayëtï Bayibolo zi mo mïdamöku ne, wa mati mo o'dɔ ne, akayadamï kö'du sösu kö'du mo.

Yudasi Isikirito omba da kö'du zi Yësu kogo(Mt. 26:14-16; Lk. 22:3-6)

10Here Yudasi Sikereto mo kölö tëmï volïtu 'butë dɔmorïyö ne, ï'bë zi kyedre 'bavo karasa'e, ga kö'du zi Yësu susu mo zi zë.11 Zë na rakyenyi ga kö'du mati mo ombazi kiya kowo, ehe ï'dïnnï da kö'du zi kɔhikï'dï mo zi mo. Here Yudasi Isikirito ayetogërïma laka komamo zi Yësu kï'dïmo zi zë.12Mï ko'do dagba 'ba kyërë 'ba mangɔlɔ'bɔ

Marako 14:13 53 Marako 14:43konyo kazi langa, ko'do mati tïmëlë 'ba zikonyo ofo ku, Yësu vo lö'bö'e ako'jonnï hɔmo, omba zi ze tï'bë ze ziwakonyo 'ba kyërëne kɔ'jɔ nzɔ zi bi yï. 13 Here Yësu utu rïyötëmï zë kö'du kise nenye aba, “Ï'bë'e mïgawo akandɔsi de 'e kora maako ëdï telewini aba dë nï. Alö'bö'e gɔ mo 14 mï liŋɔmati mo ödu ne, mora iya'e zi vo kyeti liŋɔne, henye, vo komoyandi iya henye, ‘Lokoma vala ra vo lö'bö 'bama'e, mora ma zize wakonyo 'ba kyërë 'ba karama 'ba laga'ba koli ne, konyo mo 'dɔmo?’ 15Mora moakayada zi ye loko tɔrɔ kyedre, loko ne ëdïku nzɔ zi bi ye akɔ'jɔ'e wakonyo zi 'bezeani.” 16 Vo lö'bö ënyï ï'bënnï mï gawo,ehe i'jannï kö'du ne te kaa mati Yësu iyazi zë ne, ehe akɔ'jɔnnï wakonyo 'ba kyërë'ba karama 'ba laga 'ba koli gbɔ. 17Hutagaaba, Yësu ayinnï vo lïtu 'bënï ëtï. 18 Matiëdïnnï wakonyo da tarabiza, Yësu iya zi zëhenye, “Mayada zi ye, vïdï ma kölö tëmïyeakasusu ma, mati ëdï wakonyo ma aba ne.”19 Vo lïtu'e na rasösu ehe ayetonnï hɔ moko'jo na kölö kölö, “Ma tïnyö manza kö'duaba rë yï.” 20 Yësu aya'ba da me'do zi zëiya henye, “Atëdï vïdï kölö tëmï ye 'butëdɔmorïyö mati usu mangɔlɔ'bɔ 'bënï maaba mï gbenje ne. 21 Wisi a vïdï akoli kaamati Biyibolo iya, ako'dɔ rëni here. Moraatëdï na kyënyë zi vïdï mati asusu mo ne.Atëdï na laka zi vïdï ne ëzë gba o'jo mo dë.”

Wakonyo 'ba Yere(Mt. 26:26-30; Lk. 22:14-20; 1 Kor. 11:23-25)

22 Mati zë ëdïnnï wakonyo, Yësu obanzoyi mangɔlɔ'bɔ ehe o'dɔ mötu 'baöwö'dï, owe mï mo, ï'dï zi vo lö'bö 'bënïye.Mo iya zi zë henye, “Oba nenye ida ra mara.” 23 Here mo oba köfö, o'dɔ mötu 'baöwö'dï zi Wïrï, ï'dï zi zë, zë uwënnï biyatëmï mo. 24 Yësu iya zi zë henye, “Nenyeyamamamati alikɔ yaga ga kö'du vïdï kayo,yama ma mati lömu 'ba Wïrï ɔrɔ ku dɔ mone. 25Mayada zi ye muwë a'ji nenye dekpelöhu le mï ko'do mati makuwë a'ji ma kyïyïmï damöku 'ba Wïrï.” 26Mora zë aya'binnïngala ehe ï'bënnï yaga da Döku 'ba Olivo.

Yësu iya kö'du ha kiga 'ba Petero(Mt. 26:31-35; Lk. 22:31-34; Yn. 13:36-38)

27 Yësu iya zi zë henye, “'E biya ataho'e,akila'e ma kaamati Biyibolo iya, Wïrï akofovo tïmëlë yako, mora tïmëlë akapere rë

nnï biya. 28 Mora tapëtï mo ëzë mënyïku na dïdï, ma katï'bë mï Galilaya dagbakomo'e.” 29 Petero ënyï aya'ba da me'dohenye, “Mila yï dë, ëzë kɔsɔ mo ne'e biyailannï yï le.” 30 Yësu iya zi Petero henye,“Mayada zi yï henye, gba kazi zanga ayapada rïyö yɔndɔ aba, akiya da wota henye,ayɔlɔma dë.” 31 Petero aya'ba da me'do nakyigɔ, “Makiya dë here, ëzë ëdï le zi ma zikoli yï aba.” Kɔsɔ vo lïtu ne'e iyannï biyahere.

Yësu amötu mï Getesemïna(Mt. 26:36-46; Lk. 22:39-46)

32 Zë ayi ɔkɔnnï bi mati ako'jo Gete-semina, ehe Yësu iya zi vo lö'bö 'bënïye,“Alima'e kinye ëzë mëdï amötu.” 33 Mooba Petero, Yemisi ehe Yowani tï'bë nïaba. Kö'du sösu ayi zi mo 34 ehe mo iyazi zë henye, “Kö'du sösu mï di'di ma ne,na kyedre omba kara zi lihiya. Alima'ekinye ongɔ'e bi kida aba.” 35 Mo ënyï ï'bëtisi dagba, umë rë nï akaŋo amötu henye,ëzë ëdï zi rë nï ko'dɔ, mɔ'bɔ dë zi tï'bëkpuru tëmï kadra 'ba riti nani. 36Amötu iyahenye, “'Bu, 'bu ma wasisi biya ako'dɔ rënï mï kö'du komba 'bëyï. Oba köfö 'ba ritinenye 'de ta rama. Mora ne anza dë gbawamati momba, mora wa mati yï ra omba.”

37 Mati mo a'ba i'ja vo lö'bö wota ne'eëdïnnï ako'do. Mo iya zi Petero, “Simona,ëdïye ako'do? Ɔ'bɔ'e dë zi lima na ngö gbïle nje kadra kölö?” 38 Mo iya zi zë henye,“Ëdïye bi kida aba, amötu'e henye, kazialëpïye mï kö'du yɔnzɔ. Lawo Kölö Laka raakatɔ'bɔ ida ra akyigɔ dë.” 39 Mo ï'bë kpalöhu da kölö amötu, amötu iya gbï me'dokölö kölö ne. 40Mo a'ba hulëhu zi vo lïtu'ei'ja zë ako'do, zë ɔ'bɔnnï dë zi komonnï kilana hwërë. Zë ayɔlɔnnï dë a'di ra na kiyannïzi mo. 41Mati mo ayi hulëhu mï kadra mada wota mo aba, mo iya zi zë henye, Ëdïyegba ako'do alawo? Ɔ'bɔ ku! Kadra mo ɔkɔku! Ongɔ'e te, wisi a vïdï yaanya aba ï'dïku zi vïdï 'ba kö'du kyënyë'e. 42 “Ënyïyerïyë dï'bë'e, ongɔ'e kinye, nenye kora matiasusu ma.”

Yësu kïrï(Mt. 26:47-56; Lk. 22:47-53; Yn. 18:3-12)

43Mati Yësu ëdï gba ame'do, Yudasi mokölö tëmï vo lïtu 'butë dɔmorïyö ne ɔkɔgbɔ. Mo aba vïdï kayo kulu, mɔvɔ aba.Kyedre 'ba vo karasa, vo komoyandi 'ba

Marako 14:44 54 Marako 15:4kö'du kï'dïye 'e kyedre 'ba Yuda'e ra utunnïzë. 44 Vo wasusu ayada zi vïdï kayo ne'e,dakyïnë wa na ko'dɔ, iya henye, vïdï matimunzu hɔmo ne, mo ra omba'e. “Ïrïye mo,oba'e mo 'de tasi mo aba yaga.” 45 Kandimati Yudasi ɔkɔ, mo ï'bë zɔ zi Yësu, eheiya henye, “Vo komoyandi” ehe unzu hɔmo. 46 Here zë ïrïnnï Yësu anda'bannï mogö. 47 Mora vïdï kölö tëmï zë mati ëdïnnïatɔrɔ ani ne, otɔ kulu 'bënï, iga mbili volö'bö 'ba karasa ma kyedre ne yaga. 48Yësuame'do rïyë iya zi zë henye, “Ayiye kuluaba, mɔvɔ aba zi ma kïrï mo, kaa ma vokö'du kï'dï pere? 49Ko'do ta ga ko'do mëdïëtï wayandi mï yëkëlu, ehe ïrïye ma dë,mora here, kö'du ne ako'dɔ rë nnï biya kaamati Biyibolo iya.” 50Here, vo lïtu 'bɔmo'ebiya ilannï mo, aho wënnï. 51 Vere maakogba na ɔbi bɔngɔ kolo aba rë nï, nje kölö usuga Yësu ani. 52 Zë ayɔnzɔnnï zi mo kïrï, moaho wënï na ga mbiya ila bɔngɔ ne 'de zi zëani.

Yësu komo kyedre 'ba Yuda'e(Mt. 26:57-68; Lk. 22:54-55,63-71; Yn. 18:13-

14,19:24)53 Here, obannï Yësu tï'bë mo aba liŋɔ

'ba kyedre 'ba vo karasa, ani Yere 'ba vokarasa'e, kyedre'e 'ba vo komoyandi 'bakö'du kï'dïye atɔtɔ rë nnï biya ani. 54Morahere, Petero usu gɔ mo ta bi kɔwɔ ï'bëödu mï liŋɔ 'ba kyedre 'ba vo karasa. Animo alima akaŋo vo bi kida ëtï wa'do koye.55Kyedre 'ba vo karasa'e, Yuda'e biya ï'dï rënnï zi kö'du kyënyëmati Yësu o'dɔ ne ki'ja,atehe mo kofo, mora 'de i'jannï dë. 56Vïdïkayo alimannï ndɔndɔ kiga ra Yësu, morakö'du yada 'bëzë ne andele dë. 57 Kya 'bavïdï maako'e ënyïnnï rïyë, igannï ndɔndɔgu mo, iyannï henye, 58 “Dowo ze mo ëdïakiya henye, ‘Ma kihiya yëkëlu mati vïdïo'ba ne 'de, ehe tapëtï ko'do da wota aba,mako'ba mati vïdï ra dë ako'dɔ.’ ” 59 Ëzëzë o'dɔnnï le kö'du kiya 'bëzë ne ire dë.60 Kyedre 'ba vo karasa'e ënyï da komo zërïyë ako'jo ha Yësu iya henye, “Da kö'duya'ba 'bëyï anza dë ga kö'du ndɔndɔ matiigannï gu yï ne?” 61Mora Yësu alima wënïti, omba dë zi me'do. Kyedre 'ba vo karasaako'jo hɔ mo löhu iya henye, “Yï Korisitɔ,Wisi 'ba Wïrï mati ï'dï ya'da zi mo ne?”62 Yësu aya'ba da me'do iya henye, “Mara. 'E biya akongɔ'e wisi a vïdï alima da

kala tïrï a Wïrï, ehe atayi fɔli 'ba komorïyëaba.” 63 Here, kyedre 'ba vo karasa izabɔngɔ 'bɔmo ehe iya henye, “Domba kya'ba vo kö'du kiya dekpe. 64 Owo'e kö'dusawiya 'bɔmone ku. Kö'du sösu 'be'e a'di?”Zë biya u'dunnï födö rɔ mo, mo o'dɔ kö'dukyënyë ku mofo mo 'de. 65 Kya maako'eayetonnï oro ko'bi ra Yësu, idannï komomo u'bönnï mo, iyannï henye, “Asösu ëyïra u'bö yï?” Ehe vo wehe ïrïnnï mo a'bannïkyila mo kisa mo.

Tandi 'ba Petero(Mt. 26:69-75; Lk. 22:56-62; Yn. 18:15-18,25-

27)66 Mati Petero ëdï gba lima akaŋo liŋɔ

'ba kyedre 'ba vo karasa'e, wu'jë ma kölömaako ayi ta da kapa. 67Mati ongɔ Peteroëdï wa'do koye, mo ongɔ bi mbïyï dɔ moiya henye, “Yï kpa Yësu 'ba Nazereta aba.”68Mora mo andi wënï iya henye, Mayɔlɔ dëkö'du a'di ëdï ame'do gɔ mo? Ehe ënyï asiwënï zɔ yaga. Mora ta gɔ mo zanga ayapagbɔ. 69 Mati wu'jë ne ongɔ mo atɔrɔ ani,ayeto kpa kö'du ne yada mo löhu zi vïdïmati ëdïnnï atɔrɔ ne'e. “Ma kölö tëmï zë.”70 Mora Petero andi kpa löhu. Yaa ta gɔmo, zë mati ëdïnnï atɔrɔ da kapa ani ne,asösunnï Petero kpa löhu, iyannï henye,ɔ'bɔ dë zi tandi, yï ma kölö tëmï zë ra gakö'du yï kpa tëmï Galilaya. 71 Here Peteroënyï asënë rë nï iya henye, “Wïrï kire, koramati ëdïye ame'do ga kö'du mo ne, mayɔlɔdë.” 72 Mora here, tapëtï kö'du kiya 'baPetero ne, zanga ënyï ayapama da rïyömo,ehe Petero asösu kö'du mati Yësu ayada zinï, iya henye, “Gba kazi zanga yapa da rïyö,akiya da wota henye, ayɔlɔ ma dë.” EhePetero na kö'du sösu ayeto gbɔ kudu.

15Ika Yësu komo Pilato(Mt. 27:1-2,11-14; Lk. 23:1-5; Yn. 18:28-38)

1 'Do ŋbɔ da mïndö aba, kyedre 'ba vokarasa'e, kyedre 'ba Yuda'e, vo komoyandi'ba vo kö'du kï'dïye, ehe Yuda'e biya atɔtɔrë nnï bi kölö ame'do a'di ra ako'dɔ zi Yësu.Here zë idannï Yësu nyɔri aba ï'dïnnï mo ziPilato, 2Pilato ënyï ako'jo hɔmo iya henye,“Yï ra Yere 'ba Yuda'e?” Yësu ënyï aya'bada me'do iya henye, “Mora kaa mati iyane.” 3Kyedre 'ba vo karasa'e asösunnï Yësuga kö'du sisi kyɔ. 4Here Pilato ako'jo hɔmo

Marako 15:5 55 Marako 15:41löhu iya henye, “Anza dë zi yï da kö'du neya'ba mo? Owo wasusu 'bëzë ne ku biya.”5Yësu omba dë zime'doma kölö kiya, morao'dɔ Pilato na rakaga.

Ikye vurë ra Yësu zi kofo(Mt. 27:15-26; Lk. 23:13-25; Yn. 18:39-19:16)

6 Tëmï kadra 'ba Kyërë 'ba Laga 'ba Koli,Pilato ëdï kö'du aba zi vïdï kinga kölö tëmïkamba, mati vïdï ombannï. 7 Mï kadranani kora maako ru mo Barabasi ï'dï momïkamba ani, ga kö'du ofo vïdï. 8 Mati vïdïkayo ne'e atɔtɔ rë nnï, ayetonnï ha Pilatoko'jo kaa ma kyere. 9 Mo ako'jo hë zë iyahenye, “Omba'e Yere 'ba Yuda'e ra zi makinga zi ye?” 10 Pilato ayɔlɔ na laka kyedre'ba vo karasa'emati ï'dïnnï Yësu zi nï ne, gakö'du zë namï kumbë. 11Morahere, kyedre'ba vo karasa'e alëlu da vïdï kayo ne'e ziha Pilato ko'jo zi Barabasi kinga mo zi nnï.12Pilato ame'do löhu zi vïdï kayo ne'e, “A'dira omba'e zi ma ko'dɔ zi mo mati ako'joYere 'ba Yuda'e ne?” 13 Zë ënyïnnï biyahë nnï gbögbö aba, “Atötö mo.” 14 Pilatoako'jo hë zë iya henye, “Kö'du kyënyë a'dira mo o'dɔ?” 15 Here Pilato omba vïdïkayo ne'e zi tëdïnnï na rakyenyi, mo ingaBarabasi zi zë, mo u'bö hu Yësu ï'dï mo gbɔzi tötö.

Vo wehe asawiyannï Yësu(Mt. 27:27-31; Yn. 19:2-3)

16Vo wehe obannï Yësu tï'bë mo aba mïliŋɔ 'ba turu 'ba daliŋɔ, ani ako'jonnï kɔsɔvo wehe ne'e biya bi kölö. 17Here ayöfunnïbɔngɔ 'buluyë da Yësu, o'dɔnnï safo tëmïngora kono ayöfunnï dɔ mo. 18Mora here,zë ayetonnï mo sawiya mo, iyannï henye,“Lima konda zi yï Yere 'ba Yuda'e.” 19 Zëu'bönnï dɔmomɔvɔ aba o'binnï oro rɔmo,alɔmvɔnnï domo nnï aba akaŋo amötunnï.20 Mati zë indennï mo sawiya ku, obannïbɔngɔ 'buluyë ne 'de aya'bannï bɔngɔ ɔmogbï rɔ mo löhu. Mora here, ikannï mo gbɔyaga zi tötö.

Atötö Yësu(Mt. 27:32-44; Lk. 23:26-43; Yn. 19:17-27)

21 Ta bi tï'bë 'bëzë ta da gërï, andɔsidë nnï kora maako aba ru mo Simonatëmï Sirënë, ëdï atayi mï gawo, mora vowehe o'dɔnnï mo na kamo zi taka 'ba Yësukumbë. Mo 'bu 'ba Alekazende nnï Rafusaaba. 22 Zë obannï Yësu tï'bë mo aba bi matiako'jo Gologota, kö'du ya'ba aba, “Bi 'bayingɔ da.” 23Mora ani, zë ayɔnzɔnnï zi a'ji

asusë ɔwɔ aba ru mo mahiri, zi kï'dï zi momora Yësu omba dë zi kuwë mo. 24 Morahere, atötönnï mo ayanyannï bɔngɔ 'bɔmona ga rë nnï födö ku'du aba ëyï akoba 'bënïbɔngɔma vala. 25Mati atötönnï mo ne, ndïkadra 'ba damïndö ɔkɔ ku modɔmosowɔ.26Wayöru 'ba mo susu ne, iya henye, “Yere'ba Yuda'e.” 27-28 Zë atötönnï vo logo kparïyö Yësu aba, ma kölö datïrï mo, ehe mavere da gali mo. 29 Vïdï mati ëdïnnï alagata dakapa, ëdïnnï dë nnï njili na kamo Yësulidi aba. “Aha! Omba zi tï'bë yëkëlu nekihiya mo akaŋo zi ko'ba mo löhu ko'doda wota aba. 30 Yaanya aba ne asi akaŋota da taka ehe ayɔmɔ rëyï.” 31 Here tëmïgërï kölö ne kyedre 'ba vo karasa ehe vo ko-moyandi 'ba vo kö'du kï'dïye ogonnï Yësuiyannï henye, “Mo ayɔmɔ oka'e, mora ɔ'bɔdë zi rë nï yɔmɔ. 32 Dongɔ'e Korisitɔ ne te,Yere 'ba Yiserele, asi akaŋo ta da taka neyaanya aba ehe dakoma mï mo.” Vo logorïyö mati atötö Yësu aba ne, alidi mo kpa.

Koli 'ba Yësu(Mt. 27:45-56; Lk. 23:44-49; Yn. 19:28-30)

33 Mï kutë kadra aba, mandölu ayöfu bikpo ta dakaŋo ehe inde rë nï tapëtï kadrawota. 34Mati ndï kadra ɔkɔ ku komo kadrawota, Yësu ënyï udu rïyë gu kyembe aba,“Elöyï, Elöyï, lema sabakatani?” Kö'duya'ba aba henye, “Wïrï ama, Wïrï ama,kö'du a'di ila ma gɔ mo?” 35 Kya vïdï matiëdïnnï ani owonnï mo ne, iyannï henye,“Owo'e te, mo ëdï Eliya ko'jo.” 36 Morahere, ma kölö tëmï zë aho lifa aba usu mïa'ji ï'dï da njili mɔvɔ, ehe mo ïnjë dami'diha Yësu iya henye, “Disiye bi mo, dongɔ'eëzë Eliya ëdï atayi mo yasi akaŋo ta dataka.” 37 Mora Yësu udu rïyë gu kyembeaba, ehe oli gbɔ. 38 Here, mï bɔngɔ matiove mï yëkëlu ne, aliza rïyö, kɔ ta rïyë leakaŋo. 39 Vo kyëlu 'ba vo wehe mati ëdïatɔrɔ komo taka ani ne, ongɔ hala Yësu oli.Mo iya henye, “Kora nenye tïnyö wisi 'baWïrï ra.” 40 Kya 'ba mbara maako'e ëdïnnïani bi kongɔ ta bi kɔwɔ. Mï kutë zë ëdïMariya Magadala, Salome, Mariya ma 'baYemisi nnï Yosepa aba. 41 Ne mbara matiusunnï ga Yësu mï Galilaya ehe ëdïnnï mokɔnyi. Aga mbara maako'e kpa kyɔ ani.Mbara ne'e ayinnï Yësu ëtï mï Yerusalema.

Kusu 'ba Yësu(Mt. 27:57-61; Lk. 23:50-56; Yn. 19:38-42)

Marako 15:42-43 56 Marako 16:2042-43Ko'do nenye ako'jo ko'do 'ba rakɔ'jɔ

zi bi ko'do 'ba ralawo. Bi ëdï ku tayira hutaga, kora maako ru mo Yosepa, taArimataya ɔkɔ gbɔ. Mo mï gboko 'ba turu,ehe ɔwɔnnï mo, ehemo kölö tëmï vïdï matiëdïnnï bi tayi 'ba damöku 'ba Wïrï kida,ënyï ï'bë zi Pilato kazi tere, kö'du ko'jo gakö'du yöku Yësu, zi kusu mo. 44 Pilatorakaga aba mati owo henye, Yësu oli ku.Mo ako'jo vo kyëlu 'ba vo wehe ako'jo hɔmo kɔdɔ Yësu oli ku kyere ya. 45 Tapëtï moowo kö'du yada 'ba vo kyëlu ne, Pilato iyazi Yosepamoba yöku ne. 46Yosepa ënyï ï'bëwogo mbili bɔngɔ, ayasi yöku ne akaŋo olomï mbili bɔngɔ ne, ïnjë ï'bë usu mï wogomati ole mï döku ma kyigɔ ne. Here, moalulu yïtö kyedre ŋbïrï ha bi tödu 'ba wogone. 47Mariya Magadala nnï Mariya ma 'baYosepa aba, ëdïnnï akongɔ ta bi kɔwɔ, bimati usu yöku Yësu 'dɔmo ne.

16Tënyï tëmï koli(Mt. 28:1-8; Lk. 24:1-12; Yn. 20:1-10)

1 Tapëtï ko'do 'ba ralawo mati inde rënï, Mariya Magadala, Mariya ma 'ba Yemisiwogonnï yënï këzï ngutru tï'bë mo aba zipisi ra yöku Yësu. 2 'Do ŋbɔ mï ko'do 'baralawo kadra nzere aba, zë ënyï ï'bënnïda wogo. 3 Ta bi tï'bë 'bëzë ta da gërï,alimannï me'do na ga rë nnï, iyannï henye,“Ëyï ra akalulu yïtö ne ta bi tödu 'ba hawogo ne zi ze?” 4 Mora mati ongɔnnï birïyë, i'jannï yïtö ne alulu ku nzɔ hulëhu.5 Here ënyï ödunnï mï wogo ani, ongɔnnïwisi ɔbi maako ëdï alima datïrï usu bɔngɔkanyi konda rë nï o'dɔ zë na rakaga. 6 Moiya henye, “Ere'e dë. Mayɔlɔ ku ëdïye bikoma kö'du Yësu 'ba Nazereta mati atötö.Mo anza kpe kinye, mo ënyï ku tëmï koli,ongɔ'e te, ne bi mati ï'dïnnï mo 'dɔmo.7 Mora here, yaanya aba ï'bë iya'e kö'dukise nenye zi vo lö'bö 'bɔmo'e Petero mëdïzë ëtï. Here mo ëdï tï'bë dagba komo'e mïGalilaya, ani akongɔ'e mo te kaa mati moayada zi ye.” 8 Here mbara ne asinnï yagaahonnï ta da wogo kazi tere, onyonnï kö'dumo kpa dë zi vïdï kölömaako ga kö'du zë natere.

Yësu ayada rë nï zi Mariya Magadala(Mt. 28:9-10; Yn. 20:11-18)

9 Mora here, tapëtï tënyï 'ba Yësu tëmïkoli 'do ŋbɔ ko'do 'ba ralawo aba, mo ayadarë nï dagba zi Mariya Magadala, mati moore dakyikyimadɔmorïyö yaga ta rɔmone.10Mo ï'bë ayada zi aboka nïye. Zë na lu'bëëdïnnï akudu. 11Mati zë owonnï henye, moiya Yësu ëdï na dïdï nongɔmo komo nï aba,zë omannï dë mï me'do 'bɔmo ne.

Yësu ayada rë nï zi vo lö'bö rïyö(Lk. 24:13-35)

12 Yaa ta gɔ mo, Yësu ayada dakyïnënï 'beri zi vïdï rïyö maako'e ëdïnnï atï'bëwënnï ta da gërï mï dakaŋo maako. 13 Zëayadannï kö'du ne, zi oka nnïyemora zë 'deomannï dë mï kö'du ne.

Yësu ayada rë nï zi vo lïtu 'butë dɔmo kölö(Mt. 28:16-20; Lk. 24:36-49; Yn. 20:19-23; Lɔ.

1:6-8)14 Mora mï ndundu mo ta gɔ mo biya,

Yësu ayada rë nï zi vo lïtu 'butë dɔmo kölöëdïnnï wakonyo. Mo asawiya zë ga kö'duzë anzannï dë koma aba, ehe zë kpa na vokazi kö'du kowo zi komamï vïdïmati iyannïmo na dïdï. 15 Mo iya zi zë henye, “Ï'bë'eta damöku ne biya, ayëtïye kö'du yöyö lakane zi dakyïnë vïdï biya. 16 Mo mati omaïrï bapatisi, akayɔmɔ. Mo mati omba dëakï'dï riti zi mo. 17Vo koma'e, akï'dï kyigɔ'ba kö'du koro ko'dɔ zi zë. Zë akorennïdakyikyi yaga mï ru ma. Zë akame'donnïha mënzë maako ëtï. 18 Mo mati ïrï wiriumbë le rïyë, mandere uwë waroso le, o'dɔzë dë na kyënyë. Zë akï'dïnnï kala nnï da vokɔɔ'e, akakɔ'jɔ zë.”

Oba Yësu komorïyë(Lk. 24:50-53; Lɔ. 1:9-11)

19Ta ëtï me'do 'ba Yere Yësu zi zë ne, obamo komorïyë ehe alima ku da kala tïrï 'baWïrï. 20 Here, vo lö'bö ënyï ï'bënnï kö'duyëtï aba ta bi ne biya. Yere o'dɔ lɔɔ ne zëëtï, ayada kö'du yëtï 'bëzë ne tïnyö ga kö'dukoro mati ëdïnnï ako'dɔ ne.

Yowani 1:1 57 Yowani 1:38

Kö'du Yöyö Laka 'ba Yësuma Yowani ayöru

Me'do 'ba Dïdï1Mï biyeto aba Me'do ëdï. Me'do ne ëdï

Wïrï aba ehe tïnyö Wïrï ra. 2 Tëmï biyeto,Me'do ne ëdï Wïrï aba. 3 Ehe Me'do nenyeaba, Wïrï o'dɔ wa biya. Wa maako o'dɔ dëkazi Me'do ne. 4 Dïdï ayi kazi mo, ehe dïdï'bɔmo ï'dï bikanyi zi vïdï biya. 5 Bikanyi neasesi tanyi mï biköndu, ehe biköndu ayöludë.

6 Wïrï utu kora maako ru mo Yowani.7 Mo ayi zi yada kö'du 'ba bikanyi ehe zigaga vïdï biya zi tëdï koma aba. 8Yowani radë bikanyi nenye. Mo ayi nje zi yada kö'du'ba bikanyi ne. 9 Bikanyi tïnyö mati ayanyibi da vïdï biya, ëdï tayi mï damöku ne.

10Me'do ne ëdï mï damöku ne, mora vïdïmaako ayɔlɔ mo dë, Wïrï o'dɔ damöku nele me'do 'bɔmo aba. 11 Mo ayi gogo mïdamöku 'bënï, mora vïdï 'bɔmowe ïrïnnïmo dë kalakyedre aba. 12 Vïdï maakoweombannï mo ehe ï'dï koma 'bënnï mï mo.Heremo ï'dï dangölö zi zë, zi tëdïnnï na gisi'ba Wïrï. 13 Zë anzannï dë gisi 'ba Wïrï, tada rë zë, mandere ga kö'du komba 'ba vïdïköndu,mandere kö'du komba 'ba o'di. Wïrïra na bi dë nï o'dɔ zë na gisi 'bënï.

14Me'do ne ayi na vïdï köndu, ehe alimakinye ze aba. Dongɔ ze bikanyi kyedretïnyö 'bɔmo, bikanyi kyedre 'ba Wisi njekölö 'ba 'Bu. Mo ndɔ rakyëyï ehe tïnyö.

15Yowani ame'do kö'dumoehe agbögbö,“Nenye mo mati ma yada zi ye atayi! Mokyedre ta da ma, ga kö'du mo ëdï na wïdïgba kazi ma ko'jo.”

16 Kazi rakyëyï 'bɔmo dïrï ze ya'da kayo17 Mosa ra ï'dï kö'du kï'dï, mora Yësu Ko-risitɔ ika zi ze kö'du laka tïnyö aba. 18Vïdïmaako gba ongɔ Wïrï dë. Nje Wisi kölö nemo ra tïnyö Wïrï ehe ëdï kara ra 'Bu, ayadazi ze Wïrï ëdï kaa a'di.

Kö'du kise 'ba Yowani Bapatisi(Mt 3:1-12; Mk 1:1-18; Lk 3:1-18)

19 Vo kalakonda vo yënï 'ba Yude mïYerusalema utunnï vo karasamaakowe eheLëvïyë zi ha Yowani ko'jo mo 'bënï ëyï.20Mo omba dɔ mo ayada zi zë huwë tïnyöhenye, “Manza dë Korisitɔ ne.” 21 Neene

zë ako'jonnï hɔmo, iyannï henye, “Yï Eliyara?” Yowani aya'ba henye, “Manza dë.” Zëako'jonnï hɔ mo iyannï henye, “Yï ra Nëbïne?” Mo aya'ba henye, “E e!” 22 Ndundumo aba, zë iyannï henye, “Ayada zi ze, yï'bëyï ëyï?” Zë iyannï henye, “Zi ze kobahulëhu da kö'du ya'ba 'bëyï ne zi vïdï matiutunnï ze.”

23 Yowani aya'ba da me'do tëmï me'dokiya 'ba nëbï Yisaya. “Ma nje vïdï ma ëdïmbere mï da lïpï, ‘O'de gërï nzɔ zi Yere!’ ”24 Kya 'ba Farasi maakowe utunnï zë kpazi Yowani. 25 Zë ako'jonnï hɔ mo, iyannïhenye, “Kö'du a'di ëdï vïdï bapatisi, ëzëanza dë Korisitɔ mandere Eliya mandereNëbïe?”

26 Yowani ayada zi zë iya henye, “Mo'dɔbapatisi wini aba, mora ëdï yë aba kinye,vïdï maako ayɔle dë. 27 Mayi le dagba,manza dë na laka zi kamoka 'bɔmowekinga.” 28 Yowani iya nenye mati mo ëdïbapatisi kï'dï humïrë 'ba Ranga Yeredenemï Beteniya.

Tïmëlë 'ba Wïrï29 Mï ko'do ma ta gɔ mo, Yowani ongɔ

Yësu ëdï tayi zi nï, ehe iya henye, “Kinyeëdï Tïmëlë 'ba Wïrï mati oba kö'du yaŋa'ba damöku ne 'de. 30Mo ra mati ma yadakö'du mo zi ye henye, ‘Vïdï maako atayikpa, mo kyedre ta da ma, ga kö'du mo ëdïnawïdï gba kazimako'jo.’ 31Mayɔlɔdë,mo'bënï ëyï. Moramayi zi ye bapatisiwini aba,here vïdï biyamï Yiserele akongɔmo. 32Mamëdï ani ehe mongɔ Lawo Laka ayi akaŋodɔ mo kaa atu'bu ta komorïyë, ehe LawoLaka ne alima dɔmo. 33Gba kazi nenye mayɔlɔ dë ëyï 'bënï mo. Mora mo mati utuma zi bapatisi kï'dï wini aba ne ayada zi mahenye, ‘Akongɔ Lawo Laka tayi akaŋo ehelima da vïdï maako. Neene akayɔlɔ henye,mo ra vïdï mati akï'dï bapatisi Lawo Lakaaba.’ 34 Mongɔ nenye o'dɔ rë nï, ehe mayada zi ye henye, mo Wisi 'ba Wïrï ra.”

Dagba vo lö'böwë 'ba Yësu35 Ko'do vere aba, Yowani ëdï ani löhu

ehe vo lö'bö 'bɔmowe rïyö ëdïnnï mo aba.36Mati mo ongɔ Yësu lasi ta dakapa, mo iyahenye, “Kinye ëdï Tïmëlë 'ba Wïrï!” 37 Volö'bö 'ba Yowani rïyö owonnï me'do 'bɔmone, ehe zë ï'bënnï Yësu aba. 38 Mati Yësuopi rë nï ehe ongɔ zë, mo ako'jo kö'duhenye, “A'di ra ombe?” Zë aya'bannï dɔmo

Yowani 1:39 58 Yowani 2:18iyannï henye, “Raboni, alima kila?” Mï ha'ba Hïbïru, “Raboni ne,” “Vo komoyandi”ra. 39 Yësu aya'ba dɔ mo iya henye, “Ayionge te.” Ëdï ku nzɔ kaa kadra sowɔ mïkadra kutë mati zë ï'bënnï mo aba eheongɔnnï bi ma mo alima 'dɔmo. Here zëalimannï nduwë mï ndundu 'ba kadra ne.40 Kölö tëmï kora rïyö ma owo ha Yowaniehe ï'bë Yësu aba ra Anderiya, öndu 'baSimona Petero. 41 Dagba kö'du mati An-deriya o'dɔ, ëdï zi koma öndu nï ehe yadazi mo henye, “Di'ja Masiya ne ku!” Mï ha'ba Hïbïru, “Masiya ne” kpa te kaamï ha 'baGïrïgï “Korisitɔ ne.” 42 Anderiya ika öndunï zi Yësu. Mati Yësu ongɔ mo, mo iyahenye, Simona wisi 'ba Yowani, akako'joyï Kapahasi. Ru nenye atɔ'bɔ kidra na“Petero.”

Yësu ako'jo Pilipo ehe Natanëlë43-44Mï ko'do vere aba Yësu omba zi tï'bë

Galilaya. Ani mo i'ja Pilipo, mo ta Bete-seyida, gawo liŋɔ 'ba Anderiya, Petero aba.Yësu iya zi Pilipo, “Usu gama.” 45Pilipo i'jaNatanëlë ehe iya henye, “Di'ja ze vere matiMosa ehe Nëbïyë ayörunnï kö'dumo ne ku.Mo Yësu, wisi 'ba Yosepa ta Nazereta.”

46 Natanëlë ako'jo kö'du iya henye, “Walaka maako atɔ'bɔ tayi ta Nazereta?” Pilipoaya'ba dɔ mo iya henye, “Ayi ongɔ te.”47Mati Yësu ongɔ Natanëlë ëdï atayi zi nï,mo iya henye, “Kinye ëdï tïnyö kozo zutu'bezee 'ba Yiserele, ehe mo anza dë na vowakoba.”

48 Natanëlë ako'jo hɔ mo iya henye,“Hala ayɔlɔ ma?” Yësu aya'ba dɔ mo iyahenye, “Gba kazi Pilipo yï ko'jo, mongɔ yïhu kaga kyëlu.”

49 Natanëlë iya henye, “Raboni, yï Wisi'ba Wïrï ehe Yere 'ba Yiserele!”

50Yësu aya'ba dɔmo iya henye, “Omamïma nje ga kö'du mati miya henye, mongɔyï hu kaga kyëlu? Akongɔ wa maako kye-dre ndra ta da ma nenye. 51 Ma yada ziyï, akonge komorïyë akayëhu rë nï ehemalayike 'ba Wïrï tï'bë rïyë ehe tayi akaŋoda Wisi 'ba Vïdï.”

2Oze mï Kana

1Ko'dowota aba yaaMariya, ma 'ba Yësuëdï mï karama 'ba rakoze mï gawo 'ba Kanamï Galilaya. 2 Yësu vo lö'bö 'bënïyë ëtï, isezë kpa bi 'ba rakoze ne. 3 Mati a'ji inde rë

nï ku biya, ma 'ba Yësu iya zi mo henye,“Zë anzannï kpe a'ji aba.” 4Yësu aya'ba dɔmo iya henye, “Ma ma, ayada dë zi ma a'dira zi ko'dɔ. Kadra 'bama gba ɔkɔ dë.” 5Ma'ba Yësu ayada zi vo lïtuwë 'ba liŋɔ henye,“O'de wa mati mo ayada zi ye ko'dɔ.”

6 Yude ëdïnnï kö'du kira 'ba wa kakaŋbala aba ehe ga kö'du nenye, tele yïtö 'bawini ëdï ani modaka ma kölö ëdï kyedre zikïrï kaa lita lamikölö. 7Yësu iya zi vo lïtuwë'ba liŋɔ henye, “Osowe tele nenyee winiaba.” Zë osonnï zë kpika 8 ehe mo ayada zizë henye, “Yaanya aba oba kya 'ba wini neyaga ehe ï'dï zi kora vo kyeti karama ne.”Zë obannï wini ne zi mo 9mati yaanya abaofɔ rë nï ku na a'ji ehe mo anene. Mo ayɔlɔdë a'ji nenye ayi ta kila, mora vo lïtuwëmati obannï a'ji nenye ayɔlɔnnï, here moako'jo 'bïyësï 10 ne ehe iya zi mo henye,“Vïdï biya uwënnï a'jima laka ra dagba, ehetapëtï mo, mati yingɔ ëdïnnï ku kyɔmo abazi kuwë, mo ï'dï a'ji ma kɔɔ ne. Mora asesiwëyï a'ji ma laka ne le yaanya aba!”

11 Yësu o'dɔ dagba kyïnë 'ba kö'du koronenye mï gawo 'ba Kana mï Galilaya. Animoayada bikanyi kyedre 'bënï, ehe vo lö'bö'bɔmowe omannï mï mo.

12 Tapëtï ma nenye, Yësu ehe ma mo,öndu mowe, ehe vo lö'bö 'bɔmowe ï'bënnïzi Kaparanamo, ehe alimannï ani ko'do tisiaba.

Yësu ï'bë mï yëkëlu(Mt 21:12-13; Mk 11:15-17; Lk 19:45-46)

13 Ëdï ku kadra kara zi karama 'ba Yude'ba laga 'ba koli, Yësu ï'bë zi Yerusalema.14 Ani mï yëkëlu mo i'ja vïdï ëdïnnï isa,tïmëlë, ehe atu'buwë kogo, ehe vo kɔhikutrëë kpa limannï da tarabiza 'bënnï.15 Here mo o'dɔ so'da tëmï kɔ'di ehe orengötu biya yaga tëmï yëkëlu, 'dö tïmëlë,ehe isa, mo opi da tarabiza 'ba vïdï 'bakɔhi kutrëë, apere kɔhi ŋbiriṛi 'bëzë ne,16ehemo ï'dï kö'du zi vïdïma ëdïnnï atu'bukogo ne henye, “Obe atu'buwë yaga takinye! O'de loko 'ba 'Bu ma dë na bi 'bawakogo!” 17 Vo lö'bö 'bɔmowe asösunnïhenye, wayöru iya henye, “Watɔwɔ 'bamakö'du loko 'bëyï, o'bɔmï ma kaa wa'do.”

18 Vo kalakonda 'ba Yude aya'bannï dɔmo kö'du ko'jo aba henye, “Kyïnë 'ba kö'dukoro a'di ra atɔ'bɔ ko'dɔ zi yada zi ze ëdïdangölö aba tïnyö zi nenye ko'dɔ?”

Yowani 2:19 59 Yowani 3:2819 Yësu aya'ba dɔ mo iya henye, “Iha

akaŋo yëkëlu nenye ehe mï ko'do wota abama ko'ba löhu!”

20 Vo dagbe aya'bannï henye, “Ïrï kɔɔ'butësowɔ dɔmomodaka zi ko'ba yëkëlunenye. A'di ra o'dɔ yï zi sösu atɔ'bɔ ko'bako'do wota aba löhu?”

21 Mora Yësu ëdï ame'do kö'du ida rënï ra na yëkëlu. 22 Mati ïnjë mo ku tëmïkoli, vo lö'bö 'bɔmowe asösunnï kö'dumatiayada zi zë. Neene zë omannïmïwayöruwëehe mï me'do 'ba Yësu. 23 Mï Yerusalemamï kadra karama 'ba laga 'ba koli, vïdï kayoomannï mï Yësu, ga kö'du zë ongɔnnï mota bi kyïnë 'ba kö'du korowe ko'dɔ. 24MoraYësu ayɔlɔ kö'du mati mï di'di zë, ehe moila zë dë zi tëdï kyigɔ aba ndra ta dë nï.25 Vïdï maako anza zi yada zi mo a'di ravïdïyë kaa mo. Mo ayɔlɔ ku nzɔ.

3Yësu ehe Nikodïmö

1 Ani vo dagba 'ba Yude ëdï ru moNikodïmö mo Farasi ra. 2 Yɔndɔ kölömaako aba mo ï'bë zi Yësu iya zi mo henye,“Raboni, da yɔlɔ ku Wïrï utu yï zi komo zeyandi. Ɔ'bɔ dë kyïn 'ba kö'du koro nenyeeko'dɔ, nje ëzëWïrï ëdï yï aba.” 3Yësu aya'badɔmo iya henye, “Mëdï kö'du tïnyö ra yadazi yï vïdï maako ɔ'bɔ dë damöku 'ba Wïrïkongɔ kazi mo ko'jo löhu!” 4 Nikodïmöako'jo iya henye, “Hala kora ma övu kukyedre ne ako'jo löhu? Mo ɔ'bɔ dekpe tödumï ma nï löhu zi ko'jo mï kadra ma rïyömo!”

5Yësu aya'ba dɔmo henye, “Mëdï ayadatïnyö zi yï” Vïdï maako ɔ'bɔ dë tödu mïdamöku 'ba Wïrï, kazi ko'jo mo wini abaehe Lawo Laka. 6 Vïdï köndu o'jonnï gisi'bënnï. Nje Lawo Laka 'ba Wïrï o'jo gisi 'baWïrï. 7 Anza dë na rakaga ga kö'du matimiya henye, ako'jo yï löhu. 8 Lawo 'ba Wïrïëdï kaa buluku mati aluku bi mati ombatï'bë zi mo. Atɔ'bɔ kowo kpɔrɔ buluku,mora ayɔlɔ dë ayi ta kila mandere ëdï tï'bëkila. Ëdï here biya zi vïdï ma o'jo Lawo aba.

9Nikodïmö ako'jo kö'du iya henye, “Halanenye atëdï?” 10 Yësu aya'ba dɔ mo iyahenye, “Hala atɔ'bɔ zi tëdï na vo ko-moyandi 'ba Yiserele ehe ayɔlɔ wa nenyeedë? 11 Ma yada zi yï tïnyö, dëdï ame'dokö'du wa ma da yɔlɔ, ga kö'du dongɔ kuna bi de ze. Mora vïdï maako tëmï yë

akïrï kö'du kiya 'beze ne dë. 12 Ëzë oma dëmati ma me'do zi yï kö'du wa 'ba dakaŋo,hala akoma ëzë ma me'do zi yï kö'du wa'ba komorïyë? 13 Vïdï maako gba ï'bë dëkomorïyë, nje Wisi 'ba Vïdï, mati ayi akaŋota ani.”

14 “Ehe here Wisi 'ba Vïdï akïnjë rïyë,kaa mɔvɔ wiri kɔhi mati Mosa ïnjë rïyë mïda lïpï. 15 Neene vïdï biya mati ëdï komaaba mï Wisi 'ba Vïdï atëdï dïdï ŋburu aba.16 Wïrï ɔwɔ damöku nenye ndra, here moï'dï Wisi kölö 'bënï ne, here vïdï mati omamï mo ëdï dïdï ŋburu aba, ehe tïnyö oli dë.17 Wïrï utu Wisi 'bënï ne dë ga kö'du moomba zi ko'dɔ vurë 'ba damöku, mora gakö'du mo omba zi yɔmɔ damöku ne kpuruwisi 'bënï aba.”

18 “Zëmati omannï mïWisi ne, o'dɔ vurëkyënyë dë rë zë, mora zë mati omannï dëo'dɔ vurë 'bëzë ku nzɔ, ga kö'du omannï dëmï Wisi nje kölö 'ba Wïrï ne. 19 Bikanyi ayimï damöku, mora vïdï ombannï zi lese mïbiköndu ga kö'du zë ëdïnnï kö'du kyënyëko'dɔ. Nenye ra ëdï hala o'dɔ vurë rëzë. 20 Vïdï ma ëdïnnï kö'du kyënyë ko'dɔ,iyinnï bikanyi ehe ayinnï dë zi bikanyi, gakö'du ayadawamati zë ëdïnnï ako'dɔ ëdï nakyënyë. 21 Mora vïdï biya ma alima tïnyöaba, atayi zi bikanyi ga kö'du zë ombannïagamowe zi yɔlɔ henye, Wïrï ëdï ko'dɔkpuru zë aba.”

Yësu ehe Yowani Bapatisi22 Tapëtï ma nenye, Yësu ehe vo lö'bö

'bënïyë ëtï ï'bënnï zi dakaŋo 'ba Yudiya, bimati mo alima tisi zë ëtï ehe bapatisi kï'dïaba. 23 Yowani ëdï kpa bapatisi kï'dï mïAnono anza dë na kɔwɔ ta ra Salima, gakö'du wini ëdï bi nani. Vïdï ëdï tï'bënnïzi mo ehe mo ëdï zë bapatisi. 24 Nenyegba kazi Yowani kï'dï mï kamba. 25 Kyavo lö'bö 'ba Yowani maakowe ayeto hë nnïwasa kora Yuda maako aba, kö'du 'ba wakaka ŋbala ga kö'du kö'du kï'dï 'ba yënï.26 Here zë ï'bënnï zi Yowani ehe iyannïhenye, “Raboni, asösu kö'du kora mati ëdïyï aba dakapa humïrë 'ba Ranga Yeredene,mo mati ëdï kö'du mo kiya? Here mo ëdïbapatisi kï'dï yaanya aba, ehe vïdï biya ëdïtï'bënnï zi mo.”

27 Yowani aya'ba dɔ mo iya henye, “Vïdïmaako ɔ'bɔ dë zi tëdï wa maako aba njeëzë Wïrï ra ï'dï zi mo. 28 E ra na vo kiya'bamamati miya henye, ‘Manza dë Korisitɔ

Yowani 3:29 60 Yowani 4:27ra, mora utuma dagba komomo.’ 29 'Bïyësïramati mbara ne na 'bɔmo,mora aboka 'bavo 'bïyësïmati ɔrɔ dakapambili nï koze, ëdïna rakyenyi mati mo owo gu 'bïyësï. Nenyeëdï hala rakyenyi 'bama o'dɔ ku ti'de. 30Moatayi ndra kyedre, mora ma tayi tisiwaaba.”

Mo ma ayi ta komorïyë31 “Mo ma ayi ta komorïyë ëdï kyedre

ta da wa biya. Mo mati 'ba dakaŋo, mo zidakaŋo ehe ame'do kö'du wa 'ba dakaŋo.Mora mo ma ayi ta komorïyë ëdï kyedre tada wa biya. 32 Mo ayada wa ma mo ongɔehe owo, du vïdï maako oma dë mï kö'dukise 'bɔmo ne. 33 Mora vïdï mati oma mïkö'du kise 'bɔmo nenye ayada henye Wïrïëdï tïnyö. 34MomaWïrï utu ame'do me'do'ba Wïrï ga kö'du Wïrï ï'dï zi mo Lawo ndɔ'bënï ku. 35 'Bu ɔwɔWisi 'bënï ehe ï'dï kyigɔ'ba wa biya zi mo. 36 Vïdï ma oma mï Wisine, ëdï dïdï ŋburu aba, vïdï ma oro Wisi nedë atanza dë dïdï ŋburu aba, mora akalimahu wayaza 'ba Wïrï.”

4Yësu mbara Samariya aba

1 Farasiye owonnï henye, Yësu ëdï kulaga dagba ehe bapatisi kï'dï zi vo lö'böwëndra ta da Yowani. 2 Tïnyö Yësu abapatisivïdï kölö maako dë, nje vo lö'bö 'bɔmowera o'dɔnnï. 3Mati Yësu owo kö'du mati ëdïakiya ne, mo ila Yudiya ehe ï'bë hulëhu ziGalilaya. 4 Ta da gërï 'bɔmo ani, mo ombazi tï'bë kpuru ta Samariya.

5 Mï Samariya mo ayi zi gawo maako rumo Seka, anza dë na kɔwɔ ta ra yaka matiYakoba ï'dï zi wisi 'bënï Yosepa. 6 Ku'ju 'baYakoba ëdï ani, ehe Yësu na riti ta bi lasi,alima akaŋo dakapa ku'ju ne. Ëdï kaa kadrakutë here.

7 Mbara vïdï 'ba Samariya maako ayi ziwini kuwu, ehe Yësu iya zi mo henye, “Ï'dïwini kuwë zi ma.” 8 Vo lö'bö 'bɔmoweï'bënnï ku mï gawo zi wakonyo kogo.

9 Mbara ne aya'ba dɔ mo henye, “YïYuda ra ehe ma vïdï 'ba Samariya ra, halaatɔ'bɔ ko'jo hama kö'duwini kuwë?” Yudeuwënnï wini dë tëmï sikɔ kölö vïdï 'baSamariya ëtï.

10 Yësu aya'ba dɔ mo henye, “Ëzë ayɔlɔnje wa ma Wïrï ï'dï, ehe ëyï ra ëdï hë yïko'jo kö'du wini kuwë, ako'jo hɔ mo, ehemo akï'dï zi yï wini mati ï'dï dïdï.”

11 Mbara ne iya henye, “Kyedre, anzakpa dë kyere wini aba, ehe ku'ju ne ëdï nayöndu. Ta kila aki'ja wini mati ï'dï dïdï?12 Zutu 'beze Yakoba ra ole ku'ju nenye zize, mo gisi 'bënïyë ëtï ehe ngötu 'bɔmoweuwënnï biya tëmï mo. Yï kyedre ta daYakoba?”

13 Yësu aya'ba dɔ mo iya henye, “Vïdïbiya ma uwë wini nenye atëdï na kɔdrɔlöhu, 14 mora vïdï ma uwë wini mati makï'dï zi mo atanza dë na kɔdrɔ löhu. Winimati ma kï'dï zi mo atayi mï mo na ku'jumati akï'dï zi mo dïdï ma ŋburu.”

15 Mbara ne aya'ba dɔ mo iya henye,“Kyedre, ï'dï zi ma wini nani! Here matanza dë na kɔdrɔ löhu, mandere kazi matayi kinye zi wini kuwu.”

16 Yësu ayada zi mo iya henye, “Ï'bëako'jo kora 'bëyï ehe ayi löhu.” 17 Moaya'ba dɔ mo iya henye, “Manza dë koraaba.” Yësu aya'ba henye, “Kö'du 'bëyï netïnyö mati iya henye anza dë kora aba ne.18 Oze yï ku zi kora muyï, ehe kora ma ëdïlima mo aba yaanya aba ne anza tïnyö kora'bëyï ra dë. Ayada zi ma kö'du tïnyö ra.”

19 Mbara ne iya henye, “Kyedre, mongɔyï nëbï ra. 20 Zutu 'ba Samariya amötunnïWïrï da döku nenye, mora e Yude iyehenye, Yerusalema ra bi ma da kamötu ziWïrï.”

21 Yësu iya zi mo henye, “Oma mï ma,mbara, kadra mo ëdï atayi mati vïdï amö-tunnï 'Budekpeda dökunenyemanderemïYerusalema. 22 E Samariye ayɔle dë tïnyöëyï ra ëdï yë amötu, mora ze Yude, da yɔlɔku ëyï ra dëdï mötu, ga kö'du ëdï kazi Yudera vo wayɔmɔ ayi. 23 Mora kadra mo ëdïtayi, ehe ëdï ku nzɔ kinye, mati kyigɔ Lawo'ba Wïrï aba vïdï akamötunnï 'Bu kaa motïnyö ëdï, kï'dï zi mo mötu ma tïnyö matimo omba. 24Wïrï ëdï Lawo ra, ehe nje kyigɔ'ba Lawo 'bɔmo aba vïdï atɔ'bɔ mötu mokaa mo tïnyö ëdï.”

25 Mbara ne iya zi mo henye, “Ma yɔlɔku Masiya ne atayi, ehe ëzë mo ayi, moakayada zi ze wa biya.” 26 Yësu aya'bahenye, “Ma ra mo, ma ra mo mati ëdïame'do yï aba yaanya.”

27 Mï kadra nani vo lö'bö 'ba Yësua'bannï, ehe zë na rakaga zi ki'ja mo ëdïnnïame'do mbara aba. Mora vïdï maako tëmïzë ako'jo ha mbara ne dë, “A'di ra omba?”

Yowani 4:28 61 Yowani 5:10Zë ako'jonnï ha Yësu dë, “Kö'du a'di ëdïyëame'do mbara ne aba?”

28 Mbara ne ila tele wini 'bënï ne ï'bëhulëhu mï gawo, ehe iya zi vïdïyë anihenye, 29 “Ayi onge kora ne, mo ayada zimabiya wa mati mo'dɔ! Mo atëdï Korisitɔ ra?”30Zë ilannï gawo ehe ï'bënnï zi kongɔ Yësu.

31Mï kadra ne vo lö'böwë alenzennï Yësuiyannï zimo henye, “Raboni, obawamaakozi konyo!” 32Mora mo aya'ba henye, “Mëdïwakonyo maako aba ayɔle kö'du mo dë.”

33Here vo lö'böwë ayetonnï, kö'du ko'jotëmï kutë nnï na bi dë nnï, “Vïdï maako ikawakonyo ku zimo?” 34Yësu iya zi zë henye,“Wakonyo 'bama ëdï zi koro kö'du 'ba Wïrïmati utu ma ehe zi kinde lɔɔmati mo ï'dï zima zi ko'dɔ. 35 Akiye henye, ‘ëdï gba yehesowɔ zi wakumu ta yaka.’ Mora ma yada ziye henye, ongɔ bi te na laka da yake, wa mïyaka yaanya aba ahi ku, ehe kunzɔ zi kumu.36Vïdï mati umu ehe atɔtɔ dɔ mo ika ku zidïdï ma ŋburu ŋburu, ehe agamo mati ïlïehemomati umu aba, atëdïnnï na rakyenyibi kölö. 37 Kö'du kiya ne ëdï tïnyö, ‘Maakoïyï, agamo umu.’ 38 Mutu wë zi nyenyokumu mï yaka mati o'dɔ lɔɔ mo dë. Vïdïmaakowe o'dɔnnï lɔɔ ani, ehe i'je wa kyɔtëmï lɔɔ 'bëzë ne.”

39 Vïdï kayo 'ba Samariya mï gawo naniomannï mï Yësu ga kö'du mbara ne iyahenye, “Moayada zimabiyawamamo'dɔ.”40Heremati vïdï 'ba Samariye ayinnï zi mo,zë alenzennï mo zi lima nnï aba, ehe Yësualima ani ko'do rïyö aba.

41 Vïdï kayo 'ba Samariya maakoweomannï ga kö'du 'ba kö'du kise. 42Zë iyannïzi mbara ne henye, “Doma ku yaanya aba,anza dë ga kö'dumati iya, mora ga kö'du zena bi de ze dowo mo ku, ehe da yɔlɔ henye,mo ra tïnyö ëdï vo yɔmɔ 'ba damöku.”

Yësu akɔ'jɔWisi 'ba vo mï turu maako43 Tapëtï ko'do rïyö aba ani, Yësu ila bi

nani ehe ï'bë zi Galilaya. 44 Kö'du mo nabi dë nï iya henye, nëbï ɔwɔ dë mï dakaŋo'bɔmo. 45 Mati mo ɔkɔ mï Galilaya, vïdïkarani ïrïnnï mo kalakyedre aba, ga kö'duzë ï'bënnï mï karama 'ba laga 'ba koli mïYerusalema ehe ongɔnnï biya wa mati moo'dɔ.

46Mati Yësu a'ba zi Kana mï Galilaya, bimati mo opi wini na a'ji. Vo mï turu maakoëdï ani wisi 'bɔmo na kɔɔ mï Kaparanamo.47 Mati mo owo henye, Yësu ayi ku ta

Yudiya zi Galilaya mo ï'bë zi mo ako'jo hɔmo zi tï'bë Kaparanamo ehe zi kɔ'jɔ wisi'bënï, mati mo ku kara zi koli. 48 Yësu iyazi mo henye, “Vïdï maako tëmï yë oma dënje ëzë onge kyïnë 'ba kö'du korowe eherakage.” 49Kora vomï turu ne aya'ba dɔmohenye, “Yere, ayi gba kazi wisi ama koli.”

50 Yësu iya zi mo henye, “Ï'bë wisi 'bëyïakadïdï.”

Kora ne omamï me'do 'ba Yësu, ehe ï'bëgbɔ. 51 Da gërï 'bɔmo liŋɔ vo lïtu 'bɔmoweandɔsi dë nnï mo aba kö'du kise aba zi mo.“Wisi 'bëyï ëdï ku zi tï'bë zi dïdï!”

52 Mo ako'jo hë zë iya henye, “Kadravala ra mati wisi 'bënï ne na laka?” Zëaya'bannï henye, “Ëdï ndï kadra kölömata-ganya tapëtï kadra kutë mati rakyïtu ne ilamo.” 53 Here 'bu mo asösu ëdï mï kadrakölö nani mati Yësu ayada zi nï, “Wisi 'bëyïakadïdï.” Here mo ehe biya vo dakota 'bënïëtï omannï gbɔ. 54 Nenye kyïnë 'ba kö'dukoro ma rïyö mati Yësu o'dɔ tapëtï tayi'bɔmo ta Yudiya zi Galilaya.

5Wakɔ'jɔmï kara

1 Tapëtï ma nenye, Yësu ï'bë mïYerusalema, kö'du karama yënï 'ba Yude.2 Kara Haresi kyedre 'ba tïmëlë mïYerusalema, kara maako ëdï ani sënjë abamuyï, mï ha 'ba Hïbïru ako'jo Betesata.3-4Vïdï kayo 'ba rakɔɔ ëdïnnï ko'do ha karane, vo komoköndu, vo ka'bo, ehe vïdï vokeŋe. 5 Dakapa kara ne kora maako ëdï narakɔɔ, kɔɔ 'butëwota dɔmomodɔmowotaaba. 6 Mati Yësu ongɔ kora ne ehe ayɔlɔhenyemoëdï kuna keŋe kyere kadra kondaaba, mo ako'jo hɔ mo henye, “Omba zi yïkɔ'jɔ?”

7 Kora ne aya'ba dɔ mo iya henye, “Kye-dre, manza dë vïdïmaako aba zi kï'dïmamïkara ne, ëzë wini ne ëdï rë nï kɔhɔ rïyë. Mayɔnzɔ zi tödu mï mo, mora vïdï maako kpa'duwï atödu ani dagba.”

8 Yësu ayada zi mo henye, “Ënyï rïyë,oba agburuku 'bëyï ehe alasi!” 9 Kandiakɔ'jɔ kora ne gbɔ. Mo oba agburuku 'bënïrïyë ehe ayeto lasi toko. Ko'do mati kö'dune o'dɔ rë nï mï mo ne kadra 'ba ko'domadɔmorïyö. 10 Mati vo dagbe 'ba Yudeongɔnnï kora ne ëdï agburuku 'bënï kïnjë,zë iyannï zi mo henye, “Nenye ko'do 'ba

Yowani 5:11 62 Yowani 5:46

ralawo ra! Omba dë zi vïdï maako zi kïnjëagburuku mï ko'do 'ba ralawo.”

11 Mora mo aya'ba dɔ mo iya henye,“Kora mati akɔ'jɔ ma ne ayada zi ma kïnjërïyë agburuku 'bama ehe lasi.”

12 Zë ako'jonnï hɔmo iyannï henye, “Ëyïra kora nenye mati ayada zi yï, zi kïnjë rïyëagburuku 'bëyï ehe lasi?”

13Mora mo ayɔlɔ dë, ga kö'du Yësu ï'bëwënï 'de liwo ga kö'du vïdï kayo.

14 Yaa Yësu i'ja kora ne mï yëkëlu eheayada zi mo, “Ongɔ te, yaanya aba rë yï ëdïku na laka, mora o'dɔ kö'du kyënyë dekpemandere kö'du kyënyë maako ndra ako'dɔrë nï zi yï.”

15Kora ne ï'bë ayada zi vo dagbe 'ba Yudehenye, Yësu ra akɔ'jɔ nï. 16 Zë ayetonnïkö'du kyënyëmaako ko'dɔ zi Yësu ga kö'dumo o'dɔ wa kaa ma here ne mï ko'do 'baralawo. 17 Mora Yësu iya henye, “'Bu maɔrɔ dë ta bi lɔɔ ko'dɔ, ehe nenye ra halamëdï nduwë ko'dɔ.”

18 Yaanya aba vo dagbe 'ba Yude om-bannï zi Yësu kofo ga kö'du rïyö. Ma dagba,mo owe kö'du kï'dï 'ba mï ko'do 'ba ralawo.Mora ma kyënyë ndra, mo iya henye Wïrï'Bu nï ra, mati o'dɔ nï kpiliri Wïrï aba.

Kalakonda 'ba Wisi19 Yësu ayada zi vïdïyë iya henye, “Ma

yada tïnyö zi ye, Wisi o'dɔ wa maako dë nabi dë nï. Mo atɔ'bɔ nje ko'dɔ wa ma moongɔ 'Bu ëdï ko'dɔ ga kö'du mo o'dɔ kpa tewa ma mo ongɔ 'Bu o'dɔ. 20 'Bu ɔwɔ Wisiehe ayada zi mo biya wa ma mo o'dɔ. 'Buakayada zi mo wa kyedre maako ndra ta damanenye, ehe atëdïyë na rakaga. 21Kaa 'Buïnjë yöku ehe ï'dï dïdï, here Wisi ï'dï dïdï zivïdï mati mo omba. 22 'Bu o'dɔ vurë 'ba vïdïmaako dë, moramo o'dɔWisi 'bënï ra na vovurë 'ba vïdï ko'dɔ biya. 23 'Bu o'dɔ nenyega kö'du vïdï biya zi Wisi koro kpa kaa zëoronnï nï. Ëzë vïdï maako omba dë zi Wisikoro, nenye kpa te kaa mo omba dë zi koro'Bu mati utu mo.”

24 “Ma yada tïnyö zi ye henye, vïdï maowo kö'du kise 'bama ehe ëdï koma aba mïmo mati utu ma ëdï lawo dïdï ma ŋburuŋburu aba, ehe o'dɔ vurë kyënyë dë rɔmo.Zë ï'bënnï ku nzɔ tëmï koli zi dïdï. 25 Mayada tïnyö zi ye henye, kadra ne atayi eheëdï ku nzɔ kinye mati yöku biya akowo gu'ba Wisi 'ba Wïrï, ehe zë mati owonnï hɔmo, akalimannï. 26 'Bu ëdï kyigɔ aba zi

dïdï kï'dï, ehe mo ï'dï kyigɔ kölö nani ziWisi. 27 Ehe mo ï'dï zi Wisi 'bënï dangölö zivurë 'ba vïdï ko'dɔ biya, ga kö'du mo Wisi'ba Vïdï. 28 Re maga dë! Kadra mo atɔkɔmati biya yöku akowo gu 'ba Wisi 'ba vïdï,29ehe zë atayinnï yaga tëmï dawogo 'bënnï.Vïdï biya ma o'dɔnnï kö'du laka atënyïnnïna dïdï, mora vïdï biya ma o'dɔnnï kö'dukyënyë atënyïnnï na dïdï ehe ako'dɔ vurëkyënyë 'bëzë.”

30“Mɔ'bɔ dëwamaako ko'dɔna bi dama.'Bu ra utu ma, ehe mo ra ayada zi ma halazi vurë ko'dɔ. Mo'dɔ vurë 'bama na laka,ga kö'du moro mo, ehe mo'dɔ dë wa matimomba zi ma ko'dɔ.”

Vo kiya 'ba Yësu31 “Ëzë ma me'do ga kö'du ma, gërï

maako anza dë ani zi yadamëdï kö'du tïnyöra yada. 32Mora vïdï maako ëdï kpa ame'dokö'du ma, ehe ma yɔlɔ wa mati mo iya ëdïtïnyö. 33 Utuwë vo lïtuwë zi Yowani, ehemo ayada zi zë kö'du tïnyö. 34 Ma lima dëra kö'du mati vïdï iyannï kö'du ma, morama yada wa nenyee zi ye here, zi ye yɔmɔ.35Yowani, lambamati ï'dï bikanyi kyɔ, ehe,e na rakyenyi zi lima mï bikanyi 'bɔmone tisiwa. 36 Mora vïdï maako ndra ta daYowani ame'do kö'du ma. Mo'dɔ ne wamati 'Bu ma ï'dï zi ma ko'dɔ. Wa biya matimo'dɔ ayada henye 'Bu ra utu ma. 37 'Bumati utu ma, ame'do kpa kö'du ma, moraowowe gu mo dë mandere kongɔ mo dakomo da komo. 38 Ome kö'du kise ɔmodë, ga kö'du ombe dë zi tëdï koma aba mïmati mo utu. 39 Ome wayöruwë, ga kö'duasösuwë henye, aki'je dïdï ŋburu ŋburu mïzë. Wayöruwë ayada kö'du ma, 40 moraombe dë zi tayi zi ma kö'du dïdï ma ŋburuŋburu.”

41 “Momba kö'du wayeto 'ba vïdï köndudë, 42 mora ma yɔlɔ e, vïdï ma kölö tëmïyë, zi Wïrï tɔwɔ anza dë kalakyedre aba.43 Mayi ku kalakonda 'ba 'Bu ma aba, eheïrïyëma dë. Mora akïrïyë vïdï ma ayinnï nabi dë nnï. 44Hala akome? Ombe zi wayetokïrï kazi oka ma kölö maako, mora ayɔnzedë zi tëdïwayeto aba kaziWïrïmati ëdï kölöne, hala atɔ'be koma mï ma? 45 Asösuwëdë henye, ma ra vïdï ma akasusu wë zi 'Bu.Ï'dïyë kö'du sösu 'be ra Mosa, le mo ra vïdïma akasusu wë. 46 Mosa ayöru wa kö'duma, ehe ëzë ome mï Mosa, akome mï ma.

Yowani 5:47 63 Yowani 6:3347Mora ëzë ome dëmïwamatiMosa ayöru,hala atɔ'be koma mï wa mati miya?”

6Yësu ï'dï wakonyo zi vïdï kpulukumuyï(Mt. 14:13-21; Mk 6:30-44; Lk 9:10-17)

1 Tapëtï ma nenye Yësu umu kyëtï Föfö'ba Galilaya, mati ayɔlɔ kpa na Föfö 'baTiberiyasi. 2 Vïdï kayo usunnï gɔ mo gakö'du ongɔnnï mo ëdï kyïnë 'ba kö'du ko-rowe ko'dɔ zi kɔ'jɔ vo kɔe. 3-4Kara zi kadrakarama 'ba laga 'ba koli 'ba Yude, Yësu ï'bërïyë da döku vo lö'bö 'bënïyë ëtï ehe alimaakaŋo. 5Mati Yësu ongɔ vïdï kayo tayinnïzi nï, mo ako'jo ha Pilipo iya henye, “Ta kilada ki'ja ze wakonyo kyɔ zi tɔ'bɔ vïdï nenyeebiya?” 6Mo iya nenye zi Pilipo yɔnzɔ. Moayɔlɔ ku nzɔ a'di ra mo ëdï tï'bë zi ko'dɔ.

7 Pilipo aya'ba dɔ mo iya henye,“Ayɔlɔ dë henye, akïrï kara kɔhi 'ba yehemodɔmowota nje zi kogo mangɔlɔ'bɔ tisi zivïdï ma kölö nenyee?”

8Anderiya, öndu 'ba Simona Petero, kölötëmï vo lö'böwë,mo ame'do rïyë iya henye,9“Wisimaako ëdï kinye,mo ëdïmangɔlɔ'bɔsisi aba muyï ehe kyenze rïyö. Mora a'di rana laka ëdï zi vïdï biya nenyee?”

10 Dakaŋo ayöfu loma aba, ehe Yësuayada zi vo lö'bö 'bënïyë zi yada zi vïdïbiya lima akaŋo. Vïdï kora ëdï kaa kpu-lukumuyï mï vïdï kayo nenyee. 11Yësu obamangɔlɔ'bɔnemï kala nï ï'dï öwö'dï ziWïrï.Here, mo idra mangɔlɔ'bɔ ne zi vïdïyë, moo'dɔ kpa here kyenze ne aba, le vïdï ëdïnnïmo aba kyɔ zi konyo. 12 Vïdï onyonnï biyama ombannï, ehe Yësu ayada zi vo lö'bö'bënïyë zi tɔtɔ kɔsɔ mo ma ɔsɔ, here mayaŋa dë. 13 Vo lö'böwë atɔtɔnnï dë zë bikölö ehe oso koṛi 'butë dɔmorïyö wa matiɔsɔ tëmï mangɔlɔ'bɔmuyï ne.

14 Tapëtï vïdï ongɔnnï kyïnë 'ba kö'dukoroweko'dɔ 'baYësunenye, ayeto kiyannïhenye, “Nenye atëdï tïnyö Nëbï mati ëdï zitayi kinye mï damöku ne.” 15 Yësu ayɔlɔhenye zë ombannï yɔnzɔ zi mo ko'dɔ nawehe zi tëdï na yere 'bëzë. Here mo ï'bërïyë da döku, ani zi mo tëdï kutu nï aba.

Yësu alasi ta da wini(Mt 14:22-33; Mk 6:45-52)

16 Hutaga nani aba vo lö'bö 'ba Yësuï'bënnï akaŋo zi föfö. 17 Zë ëkyïnnï

mï töŋbö, ayetonnï kumu kyëtï zi Ka-paranamo. Mati bi öndu Yësu gba ayi dëzi zë, 18 buluku kyigɔ ëdï ku kɔhɔ wini nakyënyë. 19 Mati vo lö'böwë opinnï ku kaawiṛi wota mandere sowɔ, zë ongɔnnï Yësulasi ta da wini. Mo asesi nduwë tayi karara töŋbö, zë gbɔ na tere. 20 Mora mo iyahenye, “Ma Yësu ra! Ere dë!” 21Vo lö'böwëombannï zi mo koba mï töŋbö, kandi ɔkɔgbɔ da götï bi mati ëdïnnï atï'bë zi mo.

Mangɔlɔ'bɔma ï'dï dïdï22 Ko'do vere aba vïdï mati ëdïnnï gba

ani humïrë kapa 'ba föfö, ayɔlɔnnï töŋböëdï nje kölö ani. Zë ayɔlɔnnï kpa henye,Yësu ï'bë dë mï mo vo lö'bö 'bënïyë ëtï. Zëï'bënnï kutu nnï aba. 23 Töŋbö maakoweta Tiberiyasi ï'bënnï kara ta bi mati vïdïkayo onyonnï mangɔlɔ'bɔ mati Yere ï'dïöwö'dï. 24 Zë ongɔnnï henye Yësu ehe volö'bö 'bënï ëtï ï'bënnï ku. Here zë ëkyïnnïmï töŋböwë ehe ï'bënnï gbɔ KaparanamoYësu koma. 25 Zë i'jannï mo kapa damïrë'ba föfö ehe ako'jonnï hɔmo iyannï henye,“Raboni, ɔkɔ ndala aba kinye?” 26 Yësuaya'ba dɔ mo iya henye, “Ma yada tïnyözi ye, anze dë ma koma ga kö'du ongekyïnë 'ba kö'du korowe, mora ga kö'duonyowe biya wakonyo ma ombe. 27 O'delɔɔ dë kö'du wakonyo mati ëdï rë nï yaŋane. O'de lɔɔ kö'du wakonyo mati ï'dï dïdïma ŋburu ŋburu ne. Wisi 'ba Vïdï akï'dïwakonyo nenye zi ye, ga kö'du Wïrï 'Bu ï'dïkalakonda zi mo ko'dɔ here.”

28 Vïdï ako'jonnï hɔ mo iyannï henye,“A'di ra tïnyö Wïrï omba ze zi ko'dɔ?”29Yësu aya'ba dɔmo iya henye, “Wïrï ombazi ye tëdï koma aba mï vïdï mati mo utu.”30Zë aya'bannï dɔmo iyannï henye, “Kyïnë'ba kö'du koro a'diye ra ako'dɔ, here zi zetɔ'bɔ koma mï yï? A'di ra ako'dɔ? 31 Gɔmo yada aba, mati zutu 'bezee ëdïnnï mï dalïpï, Wïrï ï'dï mana zi zë konyo. O'dɔ rë nïkaa mati wayöruwë iyannï henye, ‘Wïrï ï'dïmangɔlɔ'bɔ zi zë ta komorïyë zi konyo.’ ”

32 Yësu ayada zi zë henye, “Ma yadatïnyö zi ye henye, Mosa ra dë vïdï mati ï'dïmangɔlɔ'bɔ zi ye ta komorïyë. 'Bu ma raï'dï mangɔlɔ'bɔ tïnyö ne zi ye ta komorïyë.33 Ehe mangɔlɔ'bɔmati Wïrï ï'dï ne ëdï vïdïmati ayi akaŋo ta komorïyë zi dïdï kï'dï zidamöku.”

Yowani 6:34 64 Yowani 6:71

34 Vïdï iyannï henye, “Kyedre, ï'dï zi zemangɔlɔ'bɔ mati ɔrɔ dë nenye.” 35 Yësuaya'ba dɔ mo zi zë iya henye, “Ma ramangɔlɔ'bɔma ï'dï dïdï. Vïdï ma ayi zi ma,atanza dë na o'bo. Vïdï ma ëdï koma abamïma atanza dë na kɔdrɔ. 36Ma yada ku nzɔ ziye henye, onge ma mora gba anze dë komaaba mï ma. 37 Vïdï biya mati 'Bu ï'dï zi maatayi zi ma. More ma kölö maako tëmï zëdë. 38Mayi dë ta komorïyë zi ko'dɔwamatimomba. Mayi zi ko'dɔ wa mati 'Bu ombama zi ko'dɔ. Mo utu ma, 39 ehe mo omba ziko'dɔ tïnyö ma kölö tëmï zë mati mo ï'dï zimane ölu dë. Moombama zi kïnjë zë zi dïdïmï ndundu 'ba ko'do aba. 40 'Bu ma ombavïdï biya mati ongɔnnï Wisi, zi tëdï komaaba mï mo, ehe zi tëdï dïdï ma ŋburu aba.Here ma kïnjë zë zi dïdï mï ndundu ko'doaba.”

41 Vïdï ayetonnï hë nnï wasa ga kö'duYësu iya henye, nï ra mangɔlɔ'bɔ mati ayiakaŋo ta komorïyë. 42 Zë ako'jonnï ha okama kölö maako iyannï henye, “Mo anzaYësu ra dë, wisi 'ba Yosepa? Da yɔlɔ ze 'bumo dë ma mo aba? Hala mo atɔ'bɔ kiyahenye, nayi akaŋo ta komorïyë?”

43 Yësu ayada zi zë iya henye, “Ɔre tabi me'do 'be ne! 44 Vïdï maako ɔ'bɔ dëtayi zi ma, nje 'Bu mati utu ma ne o'dɔzë komba zi tayi. Mora ëzë zë ayinnï,ma kïnjë zë na dïdï mï ndundu 'ba ko'doaba. 45 Kölö tëmï Nëbïyë ayöru henye,‘Wïrï akayandi zë biya.’ Here vïdï biya maowonnï da 'Bu ehe ayandi kazi mo atayizi ma. 46 Nje vïdï kölö mati ongɔ 'Bu nemo ra ayi kazi Wïrï. Vïdï maako gba ongɔ'Bu dë. 47 Ma yada zi ye tïnyö vïdï biyamati ëdïnnï koma aba mï mo, ëdïnnï dïdïŋburu aba. 48 Ma mangɔlɔ'bɔ ma ï'dï dïdï!49 Zutu 'be onyonnï mana mï da lïpï eheyaa, zë olinnï. 50Mora kinyemangɔlɔ'bɔ 'bakomorïyë ne ayi ku akaŋo, here vïdï matimo onyo ku oli dë. 51 Ma ra mangɔlɔ'bɔdïdï mati ayi akaŋo ta komorïyë. Ëzë vïdïmati onyo mangɔlɔ'bɔ nenye, mo akalimaŋburu. Mangɔlɔ'bɔ mati ma kï'dï zi moida ra ma ra, mëdï kï'dï zi vïdï 'ba damökunenye zi tëdïnnï na dïdï.”

52 Zë ayetonnï hë nnï wasa oka ma kölömaako aba, ehe ako'jonnï kö'du iyannïhenye, “Hala mo atɔ'bɔ kï'dï ida rë nï zi zekonyo?”

53Yësu aya'ba dɔmo iyahenye, “Mayadazi ye tïnyö, alime dë, nje ëzë onyowe idaehe uwëë yama 'ba Wisi 'ba Vïdï. 54 Moraëzë onyowe ida ma ehe uwëë yama ma,atëdïyë dïdï ma ŋburu aba, ehe ma kïnjëëna dïdï mï ndundu 'ba ko'do aba. 55 Idama wakonyo ma tïnyö ra, ehe yama mawakuwë ma tïnyö ra. 56 Ëzë onyowe idama ehe uwëë yama ma, e kölö ma aba ehema kölö ëtï. 57 Kaa 'Bu wïdï ra utu ma,ehemëdï dïdï aba ga kö'du 'bɔmo, vïdï biyamati onyonnï ida ma akalimannï ga kö'du'bama. 58 Mangɔlɔ'bɔ mati ayi akaŋo takomorïyë anza dë kaa wa mati zutu 'beonyonnï. Zë olinnï, mora vïdï mati onyomangɔlɔ'bɔ nenye akalima ŋburu.”

59 Yësu ëdï kö'du yëtï mï bi 'ba mötu mïKaparanamo mati mo iya kö'du nenyee.

Me'do 'ba dïdï ŋburu60Vo lö'bö kayo 'ba Yësu owonnï mo ehe

iyannï henye, “Kö'du yandi nenye ëdï ndrana kyigɔ zi vïdï maako yɔlɔ. Ëyï ra atɔ'bɔyɔlɔmo?”

61 Yësu ayɔlɔ henye, vo lö'bö 'bënïyëëdïnnï ame'do na wayawaya. Here moako'jo iya henye, “Nenye o'de na riti?62 A'di ra ëzë onge Wisi 'ba Vïdï ëdï tï'bërïyë komorïyë bi mati mo ayi ta 'dɔmo?63Lawomo ra ï'dï dïdï. Kyigɔ 'ba vïdï könduo'dɔ waako dë. Me'do mati ma me'do ziye ne, ëdï tëmï Lawo 'ba Wïrï ma ï'dï dïdï.64Mora kya e maakowe ombannï dë zi tëdïkoma abamïma.” Yësu iya nenye, ga kö'dutëmï biyeto aba mo ayɔlɔ ëyï ra atëdï komaaba mï nï. Mo ayɔlɔ kpa ëyï ra akasusu nï.65Yësu iya henye, “Kö'du nenye rama yadazi ye ɔ'be dë tayi zi ma, nje ëzë 'Bu ra o'dekomba zi tayi.”

66 Ga kö'du wa mati Yësu iya, vo lö'bökayo 'bɔmowe opi gë nnï zi mo ehe ɔrɔnnïta bi lö'bö ga ndï mo. 67 Yësu ako'jo ha volö'bö 'bënï 'butë dɔmorïyö, “E kpa ombe zikila ma?”

68Simona Petero aya'ba dɔmo iya henye,“Yere, vïdï maako anza dë ani zi ze tɔ'bɔtï'bë zi mo. Me'do 'bëyï ï'dï dïdï ŋburu.69 Yaanya aba dëdï koma aba mï yï, ehe dayɔlɔ ku yï ra Wisi Kölö Ŋbala 'ba Wïrï.”

70 Yësu ayada zi vo lö'bö 'bënïyë henye,“Ma jeli ye 'butë dɔmorïyö, mora ma kölötëmï yë dakyikyi.” 71Yësu ëdï me'do kö'du'ba Yudasi wisi 'ba Simona Sikereto. Mo

Yowani 7:1 65 Yowani 7:35yaa akasusu Yësu mo le kölö tëmï vo lö'bö'butë dɔmorïyö.

7Yësu öndu nï ëtï

1 Tapëtï ma nenye, Yësu ënyï tï'bë lasiaba mï Galilaya, mo omba dë tï'bë mïYudiya, ga kö'du Yude ani ombannï zi kofomo. 2 Ku kara zi kadra 'ba karama 'bambörögö, 3 ehe önduwë 'ba Yësu iyannï zimo henye, “Kö'du a'di ï'bë dë zi Yudiya?Here vo lö'bö 'bëyïyë atɔ'bɔnnï kongɔ wamati ëdï ako'dɔ. 4 Vïdï maako o'dɔ waakodë na liwo, ëzë zë ombannï zi maakowe ziyɔlɔ kö'du zë. Here ï'dï damökuma yɔlɔwama ëdï ako'dɔ.” 5 Gbï le önduwë 'ba Yësugba ayinnï dë na vo lö'bö 'bɔmo.

6 Yësu aya'ba iya henye, “Kadra 'bamagba ayi dë, mora kadra 'be ëdï 'duwï kinye.7Vïdï 'ba damöku nenye ɔ'bɔnnï dë e kiyi.Zë iyinnï ma, ga kö'du ma yada nduwë zizë henye, zë o'dɔnnï kö'du kyënyë. 8 Ï'bëëdagba mï karama. Kadra 'bama gba ɔkɔ dë,ehe mï'bë dë.” 9 Yësu iya nenye ehe alimazɔmï Galilaya.

Yësu mï karama 'ba mbörögö10 Tapëtï öndu 'ba Yësu ï'bënnï ku mï

karama, mo ï'bë liwo kazi yada zi vïdïmaako. 11 Mï kadra 'ba karama aba, vodagbe 'ba Yude omannï Yësu ehe ako'jonnïkö'du henye, “Mo ëdï kila?”

12 Vïdï kayo alëpïnnï mï ha wasa kö'dumo. Maakowe iyannï henye, “Yësu koralaka ra,” agamowe iyannï henye, “Mo ëdïndɔndɔ kiga zi vïdï biya.” 13 Mora vïdïyëna tere kazi vo dagba 'bëzë, ehe vïdï maakoame'do dë ta da komo vïdï kayo kö'du mo.

14 Mati karama ku kutë zi rë nï kinde,Yësu ï'bë mï yëkëlu ayeto wayandi. 15 Vodagbe na rakaga ehe iyannï henye, “Halakora nenye ayɔlɔ kö'du takanyi here?Ayandi mo kpa dë.”

16 Yësu aya'ba dɔ mo iya henye, “Manzadë yandi wa mati ma sösu kö'du mo. Wamati mëdï ayandi ayi kazi vïdï ma utu ma.17 Ëzë tïnyö ombe zi koro Wïrï, akayɔle wamati ma yandi ayi kazi Wïrï mandere kazima. 18 Ëzë momba zi kika wakoro zi ma, makame'do kö'du ma. Mora momba zi korovïdï ma utu ma. Nenye ra ma yada kö'dutïnyö anza dë ndɔndɔ. 19 Mosa ra dë ï'dïkö'du kï'dï zi ye? Vïdï maako tëmï yë orodë. Here kö'du a'di ombe zi ma kofo?”

20 Vïdï kayo aya'bannï dɔ mo iyannïhenye, “Yï vo dakyikyi! A'di ra o'dɔ yï zikö'du sösu henye, vïdï maako omba zi kofoyï?”

21 Yësu aya'ba dɔ mo iya henye, “Mo'dɔkö'du koro kölö ehe o'de na rakaga. 22Mosaï'dï kö'du zi ye zi gisi kora 'be ŋbete. Moratïnyö anzaMosa ra dë ï'dï kö'du kï'dï nenyezi ye. Zutu 'be ra. Mï ko'do 'ba ralawo abaaŋbetee gisi kora 'be 23 zi kö'du kï'dï 'baMosa koro. Ëzë wisi maako atɔ'bɔ ŋbetemï ko'do 'ba ralawo, kö'du a'di ra e nakamo ma aba ga kö'du vïdï maako ko'dɔ nalaka mï ko'do 'ba ralawo? 24 O'de vurë dëdakyïnë 'ba ra laya aba. O'de wamati tïnyöra aba.”

Mo Korisitɔ ra?25 Kya vïdï maakowe ta Yerusalema ëdï

kiyannï henye, “Anza dë kora nenye ra zëombannï zi kofo? 26 Here mo ëdï gba zɔkinye, me'do zi vïdï biya kowonnï. Ehe vïdïmaako awasa hë nnï dë mo aba. Here nekö'du sösu 'be aba vo dagbe ayɔlɔnnï kutïnyömo ra Korisitɔ? 27Mora nani akatɔ'bɔtëdï hala? Vïdï maako ayɔlɔ dë bi matiKorisitɔ ne atayi ta 'dɔmo, mora da yɔlɔ zebi mati kora nenye ayi ta 'dɔmo.”

28 Mati Yësu ëdï kö'du yandi mï yëkëlu,mo agbögbö hë nï iya henye, “Tïnyö asö-suwë ayɔle ma ku, ehe ta kila mayi ta'dɔmo? Mayi dë na bi da ma! Vïdï mati utuma ëdï tïnyö, ehe ayɔle mo dë. 29Mora mayɔlɔ vïdï mati utu ma, ga kö'du mayi kazimo.”

30 Kya vïdï maakowe ombannï zi Yësukïrï, mora du vïdï maako ï'dï kala nï dëdɔ mo, ga kö'du kadra 'bɔmo gba ɔkɔ dë.31 Mora vïdï kayo mï kutë vïdï nee ï'dïnnïkoma 'bënnï mï mo ehe iyannï henye, “ËzëKorisitɔ ne ayi, mo ako'dɔ kyïnë 'ba kö'dukorowe ndra ta da kora nenye?”

Utu vo kanye 'ba yëkëlu zi Yësu kïrï32Mati Farasiye owonnï vïdï kayo ëdïnnï

hë nnï wasa ga kö'du 'ba Yësu, zë ehekyedree 'ba vo karase utunnï vo kanye 'bayëkëlu zi mo kïrï. 33Mora Yësu ayada zi zëiya henye, “Ma tëdï ëtï tisi na konda, ehema ta'ba zi vïdï mati utu ma ne. 34 Akomema, mora du aki'je ma dë. Ɔ'be dë tï'bë bimatimëdï tï'bë 'dɔmo.” 35Vïdï ako'jonnï haoka ma kölö maako henye, “Kila mo atɔ'bɔtï'bë zi sesi ze ta bi nï ki'ja? Mo ëdï tï'bë mï

Yowani 7:36 66 Yowani 8:13dakaŋo mënzë maakowe mati vïdï 'bezeeëdïnnï alima? Mo ëdï tï'bë ani zi vïdïyë'ba Gïrïgï yandi? 36A'di ra mï me'do 'bɔmomatimo iya henye, da koma zenïmora di'janï dë? Kö'du a'di da tɔ'bɔ dë tï'bë bi matimo ëdï tï'bë?”

Lili 'ba wini ma ï'dï dïdï37 Mï ndundu mo ehe mï ko'do kyedre

'ba karama, Yësu ɔrɔ rïyë ehe agbögbö hënï iya henye, “Ëzë ëdïyë kɔdrɔ aba, ayiyezi ma ehe uwëë! 38 Ëdïyë koma aba mï ma,atëdïyë wini ma ï'dï dïdï, taho tëmï yöndu'ba mï yë, kaa wayöruwë iyannï henye.”39 Yësu ëdï ame'do kö'du 'ba Lawo Laka,mati akï'dï zi vïdï biya mati ëdïnnï komaaba mï mo. Lawo ne gba ï'dï dë zi vïdï kölömaako, kyere Yësu gba ï'dï bikanyi kyedre'bënï dë ndɔ.

Rakinye mï kutë vïdï40 Mati vïdï kayo owonnï Yësu iyannï

nenye, kya maakowe iyannï henye, “Moatëdï Nëbï ra.” 41 Agamowe iyannï henye,“Mo Korisitɔ ra.” Agamowe iyannï kpahenye, “Korisitɔ ne atɔ'bɔ tayi ta Galilaya?42 Wayöruwë iyannï henye, Korisitɔ atayitëmï dakota 'ba Yere Dawidi. Here kö'dunenye gɔ mo ya'ba aba, ako'jo mo mïBeteleme, mï gawo mati Dawidi alima'dɔmo?” 43Vïdï ayetonnï me'do ra oka makölö maako ga kö'du 'ba Yësu. 44 Kya zëmaakowe ombannï zi mo kïrï, mora du vïdïmaako ï'dï kala nï dë dɔmo.

Vo dagbe ombannï dë zi tëdï koma aba mïYësu

45 Mati vo kanye 'ba yëkëlu a'bannïzi kyedree 'ba vo karase ehe Farasiye,ako'jo hë zë henye, “Kö'du a'di ike Yësudë kinye?” 46 Zë aya'bannï henye, “Vïdïmaako gba ame'do dë kaa kora nenye.”47 Farasiye iyannï zi zë henye, “Mo o'dɔlumëkpaku re? 48Makölö tëmï kyedree 'bavo karase mandere Farasiye ëdï koma abamï mo? 49 Ehe vïdï nenyee mati ayɔlɔnnïkö'du kï'dï dë, zë hu wasënë 'ba Wïrï.”50 Nikodïmö mati ï'bë zi Yësu dagba, ehemo kölö tëmï vo dagbe 'ba Yude, iya henye,ehe mo ra kpa kyere ayi zi Yësu kongɔ. Moiya henye, 51 “Kö'du kï'dï 'beze ila ze dë ziriti kï'dï zi vïdï gba kazi ze kowo wa ma zëombannï kiya. Dɔ'bɔ dë vurë 'bëzë ko'dɔgba kazi ze yɔlɔ a'di ra zë o'dɔnnï.”

52 Zë iyannï henye, “Nikodïmö, yï tëmïGalilaya? Ako'jo wayöru nee, ehe aki'jahenye, nëbï ako anza dë zi tayi ta Galilaya.”53Vïdï biya ï'bënnï gbɔ liŋɔ 'bënnï na kutukutu.

8Mbara ïrï ta bi ndoro ko'dɔ*

1Mora Yësu ï'bë yaga zi Döku 'ba Olivo.2 Damïndö vere aba ŋbɔ mo ï'bë zi yëkëlu.Vïdï ayinnï zi mo, mo alima akaŋo eheayeto zë yandi. 3Vo komoyandiye 'ba kö'dukï'dï ehe Farasiye ikannï lokombaramaakoïrï ta bi ndoro ko'dɔ, ehe zë o'dɔnnï moatɔrɔ komo nnï biya. 4 Here zë iyannïhenye, “Raboni, mbara nenye ïrï ëdï ko'dokora maako aba anza o'di 'bɔmo ra dë.5Kö'du kï'dï 'ba Mosa ayandi henye, mbarakaa ma nenye zi ku'du brua yïtö aba. A'dira iya?” 6 Zë ako'jonnï ha Yësu, kö'du ko'jonenye aba, ga kö'du zë ombannï mo susuehe zi kö'du kyënyë maako kika rɔ mo.Mora Yësu ïdë rë nï ayeto wayöru dakaŋodawisi kala nï aba.

7Zë asesinnï zɔ nduwë hɔmo ko'jo kö'du'ba mbara ne. Ndundu mo aba mo ɔrɔrïyë iya henye, “Ëzë vïdï maako tëmï yëo'dɔ kö'du kyënyë dë mu'du dagba yïtö dɔmo.” 8Mo ïdë rë nï kpa löhu ayeto wayörudakaŋo. 9 Vïdï nee ï'bënnï biya na kölökölö, ayeto ma tendro mo aba. Ndundu moabaYësumbara ne aba ɔsɔnnï kutu nnï aba.10 Yësu ɔrɔ rïyë ako'jo hɔ mo iya henye,“Vïdï nee biya kila? Vïdï maako anza kpezi yï susu?”

11Mbara ne aya'ba dɔmo iya henye, “EeKyedre, vïdï maako anza dë.” Yësu ayadazi mo iya henye, “Manza dë kpa tï'bë zi yïsusu. Ï'bë yaanya aba, o'dɔ kö'du kyënyëdekpe.”

Yësu bikanyi kö'du damöku12Kpa löhu Yësu ame'do zi vïdïyë. Kadra

nenye aba mo iya henye, “Ma ra bikanyikö'du damöku. Usu ga ma, ehe alasi dëmï biköndu. Akatëdï bikanyi ma akï'dï dïdïaba.”

13 Farasiye iyannï zi mo henye, “Yï ra njevïdï ma ëdï ame'do kö'du yï, ehe anza dëtïnyö na laka zi yï ra tëdï akpa na vo kiya'bëyï.”

* 8: Komo nenye anza dë mï dagba wayöru 'ba Bayibolo.

Yowani 8:14 67 Yowani 8:4714 Yësu aya'ba dɔ mo iya henye, “Here

ëzë ma me'do le kö'du ma, wa ma miya ëdïtïnyö. Ma yɔlɔ ku mayi ta kila ehe mëdïtï'bë kila. Mora ayɔle dëma ta kilamanderemëdï tï'bë kila. 15 O'de vurë tëmï gërï kölömati vïdï biya o'dɔnnï, mora mo'dɔ vurë'ba vïdï maako dë. 16 Ëzë mo'dɔ vurë, mako'dɔ na laka, ga kö'du ma ko'dɔ dë kutuma aba. 'Bu mati utu ma ne ëdï kinye maaba. 17 Kö'du kï'dï 'be omba vo kiya rïyö ziyada kö'du ne ëdï tïnyö. 18Ma kölö tëmï vokiya 'bame, ehe 'Bu mati utu ma ëdï agamomaako.”

19 Zë ako'jonnï hɔmo iyannï henye, “'Buyï ëdï kila?” Yësu aya'ba dɔ mo iya henye,“Ayɔle ma dë mandere 'Bu ma. Ëzë ayɔlema, akayɔle 'Bu ma.”

20Yësu iya nenye mati mo ëdï gba kö'duyandimï bima söndu 'bawakï'dï 'ba yëkëluasesi 'dɔmo. Mora vïdï maako ïrï mo dë gakö'du kadra 'bɔmo gba ayi dë.

Ɔ'be dë tï'bë bi mati mëdï tï'bë21 Yësu ayada kpa zi vo dagbe 'ba yënï

henye, “Mëdï tï'bë 'de akome ma, moraɔ'be dë tï'bë bi mati mëdï atï'bë, akoliyekö'du kyënyë 'be kazi wakila.”

22 Vïdï ako'jonnï kö'du iyannï henye,“Mo omba zi rë nï kofo? Ëdï nani wa mamo iya henye, dɔ'bɔ dë tï'bë bi mati mo ëdïtï'bë?”

23Yësu aya'ba dɔmo iya henye, “Ëdïyë talebi, mora ma ta rïyë. E 'ba damöku nenye,moramanza dë 'ba damökunenye. 24Kö'dunenye ra miya akoliye kö'du kyënyë 'beaba. Ëzë anze dë koma abamïma, kö'du ëyïmëdï, akoliye mï kö'du kyënyë 'be ila dë.”

25Zë ako'jonnï ha Yësu iyannï henye, “Yï'bëyï ëyï?” Yësu aya'ba dɔ mo iya henye,“Ma ra te mati ma yada zi ye biyeto aba.26 Ani kö'du ëdï kyɔ ma tɔ'bɔ kiya zi yadahenye o'de kö'du kyënyë, mora vïdï matiutu ma ëdï tïnyö, ehe ma yada zi vïdï 'badamökunenye njewamatimowo kazimo.”

27 Vïdï maako ayɔlɔ dë Yësu ëdï ame'dozi zë kö'du 'Bu nï. 28 Yësu ï'bë nduwë kiyamo aba henye, “Ëzë umbëë Wisi 'ba Vïdïku rïyë, akayɔle ëyï ra ma. Akayɔle kpahenye manza dë wa maako ko'dɔ na bi dama. Miya nje wa mati 'Bu ma ayandi zi ma.29Momati utuma ëdï ma aba. 'Duwïmo'dɔwamati o'dɔmo na rakyenyi ehemo ila madë.”

30 Tapëtï Yësu iya nenye, vïdï kayoomannï mï mo.

Kö'du tïnyö akinga yï na dangölö31 Yësu ayada zi vïdï mati ëdïnnï koma

aba mï nï henye, “Ëzë asesiye nduwë korowa mati miya, e tïnyö vo lö'bö 'bama ra.32 Akayɔle kö'du tïnyö, ehe kö'du tïnyöakinge na dangölö.”

33 Zë aya'bannï dɔ mo iyannï henye, “Zegisi 'ba Abarayama! Danza dë gba na vokalima 'ba vïdï maako. Hala atɔ'bɔ kiyaakinga ze na dangölö?”

34Yësu aya'ba dɔmo iyahenye, “Mayadatïnyö zi ye, vïdï ma o'dɔ kö'du kyënyë ëdïvo kalima 'ba kö'du kyënyë. 35 Vo kalime,alimannï dë ŋburumï dakota, ëzëwisi alesele 'duwï mï dakota. 36 Ëzë Wisi ï'dï zi yedangölö, tïnyö aba e na dangölö. 37 Mayɔlɔ ku, e tëmï dakota 'baAbarayama,moraombe zimakofo, ga kö'du, kö'du kise 'bamaanza dë tïnyö mï di'di ye. 38 Mëdï ame'dokö'du wa mati 'Bu ma ayada zi ma, te kaamati ëdïyë ako'dɔwa mati 'bu wë ayandi ziye.”

39Vïdï iyannï zi Yësu henye, “Abarayamara 'bu ze!” Yësu aya'ba dɔ mo iya henye,“Ëzë e gisi 'ba Abarayama, o'de wa matiAbarayama o'dɔ. 40 Tapëtï mo ombe zi makofo ta bi kö'du tïnyö yada zi ye mati Wïrïï'dï zi ma. Abarayama o'dɔ waako dë kaama nani. 41Mora ëdï ko'de te wa mati 'buwë o'dɔ.” Zë iyannï henye, “Asusu ze dë zikiya dëdï kpa 'bu maako aba. Dëdï nje 'buaba kölö, mo ra Wïrï.”

42 Yësu iya zi zë henye, “Ëzë Wïrï ra'Bu wë, ɔwe ma, ga kö'du mayi kazi Wïrïyaanya aba mëdï kinye. Mo ra utu ma.Mayi dë na bi da ma. 43 Kö'du a'di ra ayɔlekö'dumati mëdï ame'do kö'dumo dë? Ɔ'bedë tɔrɔ zi kowo kö'du mati mëdï akiya?44 'Bu wë ra Satani, ehe o'de te wa mati moomba. Mo 'duwï vo wakofo ehe vo ndɔndɔ.Kö'du tïnyö ako anza dë kö'du mo. Moame'do kö'du nï, ehe kö'du biya mati moiya ndɔndɔ ra. Anza dë nje mo ra na vondɔndɔ, mora mo kpa 'bu 'ba vo ndɔndebiya. 45Ga kö'du ma yada zi ye kö'du tïnyö,e ombe dë zi tëdï koma aba mï ma. 46Vïdïmaako tëmï yë atɔ'bɔ ma susu ga kö'dukyënyë ko'dɔ? Ëzë ma yada kö'du tïnyö,kö'du a'di ra ome dë mï ma? 47 Vïdï mati'baWïrï akozembili nï da kö'du kise 'bɔmo,

Yowani 8:48 68 Yowani 9:20mora ombe dë zi kowo, ga kö'du anze dë 'baWïrï.”

Yësu ehe Abarayama48 Yude aya'bannï zi Yësu henye, “Dëdï

ze tïnyö aba zi kiya henye, yï vïdï 'baSamariya ra, ehe ëdï dakyikyi aba mï yï?”

49 Yësu aya'ba dɔ mo iya henye, “Manzadë dakyikyi aba mï ma. Moro 'Bu ma, eheombe dë zi koro ma. 50Momba wakoro dëga kö'duma, mora vïdïmaako ëdï ani ombazi ma tëdï na wakoro, ehe mo ra kpa 'bavurë ko'dɔ. 51 Ma yada tïnyö zi ye henye,ëzë orowe me'do 'bama du akoliye dë.”

52 Vïdï iyannï henye, “Yaanya aba tïnyöda yɔlɔ ku ëdï dakyikyi aba. Abarayama oliehe nëbïyë kpa. Hala ɔ'bɔ kiya henye, vïdïmati oro me'do 'bëyï oli dë? 53 Yï kyedreta da 'bu ze Abarayama? Mo oli ehe nëbïyëkpa. Ëyï ra asösu 'bëyï yï?”

54 Yësu aya'ba dɔ mo iya henye, “Ëzëmoro ra ma, o'dɔ waako dë. 'Bu ma ravïdï ma oro ma. Iye henye mo Wïrï 'bera. 55 Gbï le tïnyö ayɔle mo dë, mora mayɔlɔ mo. Ëzë miya ma yɔlɔ mo dë, ma tëdïna vo ndɔndɔ kpa kaa e biya. Mora mayɔlɔ mo, ehe mo'dɔ wa mati mo iya. 56 'Buwë Abarayama ëdï rakyenyi aba zi kongɔkadra tayi 'bama, mo ongɔ ma ehe ëdï narakyenyi.”

57 Zë iyannï henye, “Anza kpa dëkɔɔ 'butëmuyï aba. Hala ɔ'bɔ kongɔAbarayama?”

58Yësu aya'ba dɔmo iyahenye, “Mayadatïnyö zi ye, gba Abarayama anza dë, mëdï.”59Vïdï obannï yïtö rïyë zi Yësu kofo, moramo oho rë nï ehe ila yëkëlu.

9Yësu akɔ'jɔ kora maako o'jo na

komoköndu1 Mati Yësu alasi na konda, mo ongɔ

koramaako na komoköndu kyeremati o'jo.2 Vo lö'böwë 'ba Yësu ako'jonnï henye,“Raboni, kö'du a'di ra kora nenye o'jo nakomoköndu? Ëdï ga kö'du mo, mandere voko'jo mowe o'dɔnnï kö'du kyënyë?”

3Yësu aya'ba dɔmo iya henye, “E e, anzahere dë. Mora ga kö'du komoköndu 'bɔmo,akonge Wïrï ako'dɔ kö'du koro zi mo. 4 Ëzëëdï kadra, do'de wa mati vïdï ma utu maomba ma zi ko'dɔ. Ëzë yɔndɔ ɔkɔ ku, vïdï

maako ɔ'bɔ dë zi lɔɔ ko'dɔ. 5Mati mëdï mïdamöku, ma bikanyi ra zi damöku.”

6 Tapëtï Yësu iya nenye, mo o'bi orodakaŋo. Mo o'dɔ kɔrɔ ehe ora komo korane. 7 Here mo iya henye, “Ï'bë akaka kɔrɔne mï Kara Siliyɔma.” Kora ne ï'bë eheakaka mï Siliyɔma. Kö'du ya'ba aba, “Vïdïma utu, akutu.” Mati mo akaka kɔrɔ ne kuyaga mo ɔ'bɔ bi kongɔ.

8 Vo haliŋɔ oka 'bɔmowe, ehe vïdï mationgɔnnï mo ta bi lenze kyere ne, ako'jonnïkö'du henye, “Nenye anza dë kora mati ëdïalima akaŋo ehe 'duwï alenze?”

9 Kya zë maakowe iyannï henye, mo ragbï te kora vo lenze ne, agamowe iyannïhenye, mo andele nje kaa mo. Mora moayada zi zë, “Ma kora nani ra.” 10 Zëako'jonnï hɔ mo henye, “Hala ɔ'bɔ bikongɔ?” 11 Mo aya'ba dɔ mo iya henye,“Vïdï maako ru mo Yësu o'dɔ kɔrɔ eheora komo ma. Mo ayada zi ma tï'bë kakamï Kara Siliyɔma. Mati mo'dɔ, mɔ'bɔ bikongɔ.” 12 Zë ako'jonnï kö'du henye, “Moëdï kila yaanya aba?” Mo aya'ba dɔ mo iyahenye, “Ma yɔlɔ dë.”

Farasiye ayɔnzɔnnï zi ki'ja a'di ra o'dɔ rënï

13-14 Ko'do mati Yësu o'dɔ kɔrɔ ne eheakɔ'jɔ kora ne, mï ko'do 'ba ralawo. Herevïdï obannï kora ne zi Farasiye. 15 Zëako'jonnï hɔ mo hala mo ɔ'bɔ zi bi kongɔ,ehe mo aya'ba henye, “Yësu o'dɔ kɔrɔ eheora komo ma. Tapëtï ma kaka, mɔ'bɔ bikongɔ.”

16 Kya 'ba Farasi maakowe iyannï henye,“Kora nenye Yësu ayi dë kazi Wïrï. Ëzë moo'dɔ here, mo ɔ'bɔ dë kowe kö'du kï'dï 'bako'do madɔmorïyö.” Agamowe ako'jonnïhenye, “Hala vïdï 'ba kö'du kyënyë atɔ'bɔko'dɔ kyïnë 'ba kö'du korowe?” HereFarasiye ɔ'bɔnnï dë kö'du kida tëmï kutënnï, 17zë ako'jonnï ha korane iyannï henye,“A'di ra iya, kö'du vïdï mati akɔ'jɔ komo yïne?” Kora ne ayada zi zë iya henye, “Monëbï ra.”

18Mora vo dagbe 'ba Farasiye omannï dëhenye, kyere kora ne ëdï na vo komoköndu.Zë utunnï lïtu zi vo ko'jo mowe, 19 eheako'jonnï hë zë henye, “Nenyewisimati iyehenye, o'jo na komoköndu? Halamo ɔ'bɔbikongɔ yaanya aba?”

20 Vo ko'jo 'ba kora ne aya'bannï dɔ mohenye, “Da yɔlɔ ku tïnyö mo wisi 'beze

Yowani 9:21 69 Yowani 10:16

ra, ehe da yɔlɔ ku o'jo mo na komoköndu.21 Mora da yɔlɔ dë hala mo i'ja komo nïmandere ëyï ra ï'dï komo zi mo. Ako'jowehɔmo! Mo övu ku kyedre zime'do ga kö'dunï.” 22-23 Vo ko'jo 'ba kora nenye iyannïhere, ga kö'du zë erennï Yude. Vo dagbe'ba Yude idannï kö'du ku nzɔ henye, vïdïmaako manza dë wa maako aba zi ko'dɔ zivïdï maakomati mo iya Yësu ra Korisitɔ ne.

24 Vo dagbe ako'jonnï kora ne hulëhuiyannï henye, “Ï'dï wayeto zi Wïrï! Da yɔlɔku Yësu vo kö'du kyënyë ko'dɔ.”

25Kora ne aya'ba henye, “Ma yɔlɔ dë, ëzëmo vo kö'du kyënyëmandere anza dë. Biyama yɔlɔ henye, ma kyere vo komoköndu,mora yaanya aba mɔ'bɔ bi kongɔ.”

26 Zë ako'jonnï hɔmo henye, “A'di ra moo'dɔ zi yï? Hala mo akɔ'jɔ komo yï?”

27 Kora ne aya'ba dɔ mo iya henye, “Mayada ku zi ye da kölö, ehe ombe dë zi kowo.Kö'du a'di ra ombe zi ma yada zi ye löhu?Ombe kpa zi tayi na vo lö'bö 'bɔmowe?”

28 Vo dagbe alidinnï kora ne, ehe iyannïhenye, “Yï vo lö'bö 'bɔmo! Ze vo lö'bö 'baMosa. 29Tïnyö da yɔlɔWïrï ame'do ziMosa,mora du da yɔlɔ dë Yësu ayi ta kila.”

30 Kora ne aya'ba da me'do iya henye,“Kö'du koro a'di ra here! Mo akɔ'jɔ komoma, ehe gba ayɔle dë mo ayi ta kila. 31 Dayɔlɔ ku henye, Wïrï owo nje me'do 'ba vïdïmati ɔwɔnnï ehe oronnï mo. Wïrï owome'do 'ba vo kö'du kyënyë ko'de dë. 32 Ehenenye ëdï dagba kadra mï vurë, vïdï maakoï'dï komo zi vïdïmaako o'jo na komoköndu.33 Yësu ɔ'bɔ dë zi wa maako ko'dɔ, nje ëzëmo ayi kazi Wïrï.”

34 Vo dagbe ayadannï zi kora ne henye,“Yï na vo kö'du kyënyë ko'dɔ kyere mïkadra mati o'jo yï. Asösu 'bëyï atɔ'bɔ yandize wa maako aba?” Here zë iyannï henye,“Ɔ'bɔ dekpe tayi hulëhu mï bi 'ba mötu'beze kölö maako!”

Komoköndu zi Lawo Laka35 Mati Yësu owo kö'du mati o'dɔ rë nï

ne, mo ï'bë i'ja kora ne. Yësu ako'jo hɔ moiya henye, “Ëdï koma abamïWisi 'ba Vïdï?”

36 Mo aya'ba dɔ mo iya henye, “Kyedre,ëzë ayada zi ma mo ëyï ra, ma kï'dï koma'bamamïmo.” 37Yësu aya'ba henye, “Ongɔmo ku nzɔ, ehe yaanya aba mo ëdï me'doyï aba.” 38 Kora ne iya henye, “Yere, mï'dïkoma 'bama mï yï.” Here mo amötu Yësu

gbɔ. 39Yësu ayada zi mo, “Mayi mï damökunenye, zi vurë 'ba vïdïyë ko'dɔ. Ma kinyezi kï'dï komo zi vo komokönduwë ehe ziko'dɔ vïdï vo komoköndu biya mati atɔ'bɔbi kongɔ.”

40Mati Farasiye owonnï Yësu iya nenye,zë ako'jonnï henye, “Ze vo komoköndu?”

41 Yësu aya'ba dɔ mo iya henye, “Ëzëëdïyë na vo komoköndu, atanze dë mïkö'du kyënyë. Mora yaanya ëzë aba iye zibi kongɔ, akasesiye kö'du kyënyë nduwë.”

10Komo 'ba vo tïmëlë yako

1 Yësu iya henye, “Ma yada tïnyö zi ye,nje vo logo ehe vowakolɔ ëkyï ta da resi. Zëödunnï dë kpuru ta haresi zi jɔlɔ 'ba tïmëlë.2 Vïdï mati ödu kpuru ta haresi, mo ra voyako 'ba tïmëlë. 3Mora vo ga haresi kongɔayëhu haresi zi vo yako tïmëlë, ehe tïmëlëayɔlɔnnï gu vo yako 'bënnï. Mo ako'jotïmëlë 'bënï ru zë aba, ehe alaga dagba zi zëyaga. 4 Mati mo ayasi tïmëlë 'bënï nee kubiya yaga, mo ï'bë dagba da komo zë, ehezë usunnï gɔ mo, ga kö'du zë ayɔlɔnnï gumo. 5 Tïmëlë usu ga vo leze maakowe dë.Zë ayɔlɔnnï gu vo leze dë, ehe zë ahonnï'de.” 6 Yësu ayada komo nenye zi vïdïyë,mora zë ayɔlɔnnï dë a'di ra mo ëdï ame'dokö'du mo.

Yësu vo tïmëlë yako laka ra7 Here Yësu iya löhu, “Ma yada tïnyö zi

ye henye, ma haresi zi tïmëlë. 8 Vïdï matiayi dagba ta komo ma, vo logo ra manderevo wakolɔ, ehe tïmëlë owo da ma kölö tëmïzë ne dë. 9Maharesi ra. Zë biyamati ayinnïkpuru ta da ma, akayɔmɔ. Zë atayinnï,atï'bënnï, ehe aki'jannï loma. 10Vo logo ayinje zi kolɔ, kofo, ehe yaŋa. Mayi zi vïdï biyatëdïnnï dïdï aba, ehe zi tëdïnnï mo aba ndɔ.

11 “Ma vo tïmëlë yako laka ra. Vo tïmëlëyako laka ï'dï dïdï nï kö'du tïmëlë 'bënï.12 Vo lɔɔ ko'dɔ anzannï dë kaa vo tïmëlëyako mati tïmëlë na 'bɔmo. Ëzë ongɔnnïwölïwölï atayi, zë aho wënnï ilannï tïmëlë.Here wölïwölï ïrï ehe apere tïmëlë nee.13 Vo lɔɔ ko'dɔ aho wënnï 'de ga kö'du zëasösunnï kö'du 'ba tïmëlë nee dë.

14 “Ma vo tïmëlë yako laka ra. Ma yɔlɔtïmëlë ame, ehe zë ayɔlɔnnï ma, 15 kpa kaa'Bu ayɔlɔma,ma yɔlɔ 'Bu, ehemï'dï dïdïmakö'du tïmëlë ama. 16Mëdï tïmëlëmaako ëtï

Yowani 10:17 70 Yowani 11:13anzannï dë tëmï jɔlɔ 'ba tïmëlë nenye. Makika zë kpa ga bi kölö, ehe zë akowonnï guma. Here atëdïnnï gɔli kölö 'ba tïmëlë ehevo yako kölö.

17 “'Bu ɔwɔ ma ga kö'du mï'dï dïdï ma,here ma kïrï hulëhu löhu. 18 Vïdï maakooba dïdï ma dë kazi ma. Ma ra mï'dï mïkö'du komba 'bama. Mëdï kyigɔ aba zi kï'dï,ehe kyigɔ aba zi kïrï hulëhu löhu, kaa mati'Bu ma ï'dï kö'du mo zi ma zi ko'dɔ.”

19 Mati zë owonnï me'do 'ba Yësu ne,Yude inye mï nnï. 20Maakowe kyɔ tëmï zëiyannï henye, “Mo ëdï dakyikyi aba mï nï.Mo vo lökyï ra. Kö'du a'di zi mbili kozezi mo?” 21 Mora agamowe iyannï henye,“Hala vïdï mati dakyikyi aba mï nï atɔ'bɔkiya kö'du nenyee? Vïdïmaako anza dë kaanenye zi tɔ'bɔ vo komokönduwë kï'dï zi bikongɔ?”

Vïdï ombannï Yësu dë22Mï tona nani, Yësu ëdï mï Yerusalema

kö'du karama 'ba yëkëlu. 23 Kadra maakoaba, mo ëdï alasi mï kapa 'ba yëkëlu sënjë'ba Solomono 24 ehe Yude atɔtɔ rë nnï tokorɔ mo. Zë iyannï henye, “Hala na kondaomba tï'bë ze sesi kö'du sösu aba? Ëzë yïKorisitɔ ra, ayada zi ze huwë.”

25Yësu aya'ba dɔmo iyahenye, “Mayadazi ye, ehe ombe dë zi koma kö'du 'bama.Wa mati mo'dɔ kalakonda 'ba 'Bu ma aba,ayada ëyï ra ma. 26 Mora kyere anze dëtïmëlë ama, ome kö'du 'bama dë. 27Tïmëlëama owonnï gu ma, ehe ma yɔlɔ zë. Zëusunnï ga ma. 28Mï'dï dïdï ma ŋburu zi zë,here kazi zë ölunnï. Vïdï maako akoba zëdë yaga ta kala ma. 29 'Bu ma ï'dï zë zi ma,ehe mo kyedre ta da agamowe biya. Vïdïmaako ɔ'bɔ dë zë koba ta kalamo 30Ma kölö'Bu aba.”

31 Kpa löhu vo dagbe 'ba Yude obannïyïtö kö'du zi Yësu kofo. 32 Mora mo iyahenye, “Ma yada wa laka kyɔ zi ye mati 'Buma utu ma zi ko'dɔ. Ma vala ra ombe maku'du gɔmo yïtö aba?”

33 Zë aya'bannï dɔ mo iyannï henye,“Danza dë yï ku'du yïtö aba ga kö'du walaka mati o'dɔ. Dëdï yï ku'du yïtö aba gakö'du alidi Wïrï. Yï öŋbö vïdï ra, ehe kinyeëdï akiya zi tëdï na Wïrï.”

34 Yësu aya'ba dɔ mo iya henye, “Mïwayöru 'be,Wïrï iya dëhenye, ‘Ewïrïmbiyara?’ 35Ɔ'be dë he wasa wayöru aba, mati mïmo Wïrï ame'do zi vïdï naniye ehe ako'jo

zë wïrï. 36Here kö'du a'di asusuwë ma lidiWïrï ga kö'dumiya henyemaWisi 'baWïrï?Tapëtï mo biya, ëdï 'Bu ra akɔ'jɔ ma kö'dulɔɔ nenye. Mo ra kpa vïdï mati utu ma mïdamöku. 37 Ëzë manza dë ako'dɔ wa mati'Bu ma omba ma zi ko'dɔ, neene ome dëmï ma. 38Mora ëzë mo'dɔ wa mati 'Bu mao'dɔ, akome ga kö'du nani, gbï le ëzë anzedë koma aba mï ma. Neene akayɔle tïnyöhenye, 'Bu ëdï kölöma aba, ehema kölö 'Buaba.”

39 Löhu zë ombannï zi Yësu kïrï. Yësuanza dë hu kyigɔ 'bëzë. Ï'bë yaga ta kalazë. 40Moumukyëtï RangaYeredenebimatiYowani ëdï kyere bapatisi kï'dï. Mati Yësuëdï ani, 41 vïdï kayo ayinnï zi mo. Zë ëdïnnïakiya henye, “Yowani o'dɔ kyïnë 'ba kö'dukoromaakowedë,mora kö'du biyamatimoiya kö'du 'ba Yësu ëdï tïnyö.” 42 Vïdï kayonaniye ï'dï koma 'bënnï kpa mï Yësu.

11Koli 'ba Lazara

1 Kora maako ru mo Lazara alëpï na kɔɔmï gawo 'ba Beteniya. Mo ëdï ëmï aba rïyö,Mariya ehe Marita. 2 Nenye kpa te Mariyamati yaa ope yënïngutru da Yere ehe akyitɔburutu mo yëvu 'bënï aba. 3 Ëmïyë utunnïkö'du kise zi Yësu ehe ayadannï zi moaboka laka 'bɔmo Lazara ëdï na rakɔɔ.

4Mati Yësu owo kö'du nenye iya henye,“Kɔɔ 'bɔmo ne ndundu mo anza dë koli,mora ëdï zi kika wayeto zi Wïrï ehe Wisiɔmo.”

5 Yësu ɔwɔ Marita, ëmï mo ehe Lazara.6 Here mati mo owo mo ëdï na kɔɔ alimabi mati mo ëdï 'dɔmo ko'do rïyö aba löhu.7 Neene mo iya zi vo lö'bö 'bënïyë henye,“Yaanya aba dï'bëë hulëhu Yudiya.”

8 Zë iyannï henye, “Raboni, vïdï naniyeombannï zi ku'du yï yïtö aba brua! Kö'dua'di omba zi tï'bë hulëhu?”

9 Yësu aya'ba henye, “Kadra anza dë'butë dɔmorïyö mï ko'do kölö? Ëzë alasimï kadra, bikanyi 'bëyï atëdï kazi kadra eheotra ndï yï dë. 10 Mora ëzë alasi yɔndɔaba, akotra ndï yë ga kö'du anza dë bikanyimaako aba.” 11 Neene mo ayada zi zëhenye, “Aboka ze Lazara ëdï ako'do, ehemëdï tï'bë ani zi mo liro.”

12 Zë aya'bannï henye, “Yere ëzë mo ëdïako'do, mo atënyï na laka.”

13 Yësu ëdï ame'do tïnyö kö'du koli 'baLazara, mora vo lö'böwë asösu 'bënnï mo

Yowani 11:14 71 Yowani 11:52ëdï nje ame'do kö'du 'ba ko'do. 14 HereYësu ayada zi zë huwë, “Lazara oli ku.15Ma rakyenyi aba manza dë ani, ga kö'duyaanya aba atëdïyë dɔnɔ aba zi kï'dï koma'be mï ma. Dï'bëë zi mo.”

16 Toma mati ru rëzë 'bɔmo ëdï “Loŋa”iya zi vo lö'bö agamowe henye, “Ayiyedï'bëë, here da tɔ'bɔ koli mo aba.”

Yësu ïnjë Lazara na dïdï17Mati Yësu ɔkɔ Beteniya, mo i'ja Lazara

ëdï ku nzɔ mï dawogo ko'do sowɔ aba.18 Beteniya ëdï tisiwa aba ta da wiṛi wotata Yerusalema, 19 ehe Yuda kayo ayinnï tagawo kyedre zi da Marita ehe Mariya lëluga kö'du öndu zë oli ku.

20 Mati Marita owo henye Yësu ɔkɔ ku,mo ï'bë yaga zi dɔ mo kutrë, mora Mariyaalima 'bënï loko. 21 Marita iya zi Yësuhenye, “Yere, ëzë yï ëdï kinye, öndu maoli dë. 22 Gbï le yaanya aba ne ma yɔlɔ kuhenye Wïrï ako'dɔ wa mati ako'jo.”

23 Yësu ayada zi mo iya henye, “Önduyï akadïdï löhu.” 24 Marita aya'ba dɔ moiya henye, “Ma yɔlɔ ku mo atënyï na dïdïmï ndundu ko'do aba, ëzë biya yöku ënyïku.” 25 Yësu iya zi Marita henye, “Ma ravïdï mati ëdï yöku kïnjë zi dïdï. Vïdï biyamati omannï mï ma akadïdïnnï, ëzë olinnïle. 26 Ehe vïdï biya mati alimannï ga kö'du'ba koma mï ma tïnyö akolinnï dë. Omanenye ku?”

27Mo alëzë iya henye, “Ɔɔ Yere, moma yïKorisitɔ ra, Wisi 'ba Wïrï. Yï ra vïdï mati dasösu kö'du mo atayi mï damöku ne.”

Yësu udu28 Tapëtï Marita iya nenye, mo ï'bë liwo

iya zi ëmï nï Mariya, “Raboni ëdï kinye, ehemoomba zi yï kongɔ.” 29KandimatiMariyaowo nenye, mo ënyï rïyë ï'bë yaga zi Yësu.30 Mo gba yaga ta ra gawo bi mati Maritaï'bë dɔ mo kutrë. 31 Vïdï kayo ayinnï zi daMariya lëlu, ehe mati kandi zë ongɔnnï moila loko, asösunnï mo ëdï tï'bë dawogo zikudu. Here zë alö'bönnï gbɔ ga ndï mo.

32Mariya ï'bë bi mati Yësu 'dɔmo. Kandimati mo ongɔ mo, alɔmvɔ burutu mo iyahenye, “Yere, ëdï kyere kinye, öndu ma olidë.”

33 Mati Yësu ongɔ Mariya ehe vïdï matimo aba ëdïnnï akudu, mo kö'du sösu aba34Ako'jo henye, “Kila ï'dï yë ida rɔmo?” Zëaya'bannï henye, “Yere, ayi ongɔ te.”

35Yësu ayeto kudu. 36Vïdï iyannï henye,“Ongɔ te hala mo ɔwɔ Lazara.” 37 Kya zëmaakowe iyannï henye, “Mo ayëhu komo'ba vo komoköndu. Kö'du a'di mo atɔ'bɔ dësesi Lazara kazi koli?”

Yësu ïnjë Lazara tëmï koli38 Yësu zɔ kö'du sösu kyedre aba. Here

mo ï'bë dawogo mati na wöru yïtö aluluŋbïrï hɔ mo. 39 Neene mo ayada zi vïdïyëyïtö ne lulu 'de yaga ta hɔmo. MoraMaritaiya henye, “Yere, ayɔlɔ henye, Lazara oli gɔmo o'do ku sowɔ, ehe këzï mo atëdï ku nakyënyë.”

40 Yësu aya'ba dɔ mo henye, “Gba mayada dë zi yï henye, ëzë ëdï koma aba,akongɔ bikanyi kyedre 'ba Wïrï?” 41 Tapëtïalulu yïtö ne ku dakapa, Yësu ongɔ bi rïyëzi komorïyë ehe amötu henye, “'Bu, mo'dɔöwö'dï zi yï ga kö'du aya'ba damötu 'bama.42 Ma yɔlɔ ku 'duwï ëdï da mötu 'bamaya'ba. Mora miya nenye, here zi vïdï kinyenee koma yï ra utu ma.” 43 Mati Yësuinde mötu ku, mo ako'jo wa gu kyembe abahenye, “Lazara, ayi yaga!” 44 Kora mati oline ayi gbɔ yaga. Kala mowe ehe ndï moweolo mï bɔngɔ 'ba wakusu, ehe bɔngɔ ayöfukomo mo. Yësu ayada zi vïdïyë henye,“Inge mo, ile mo mï'bë.”

Yeṛe 'ba zi kofo Yësu(Mt 26:1-5; Mk 14:1-2; Lk 22:1-2)

45 Vïdï kayo mati ayinnï zi Mariya,ongɔnnï wa mati Yësu o'dɔ, zë ï'dïnnïkoma 'bënnï mï mo. 46Maakowe ï'bënnï ziFarasiye ehe ayadannï wa mati Yësu o'dɔ.47 Here kyedree 'ba vo karase ehe Farasiyeatɔtɔ rë nnï bi kölö iyannï henye, “A'dira da ko'de? Kora nenye ëdï kyïnë 'bakö'du koro ko'dɔ kyɔ. 48 Ëzë da dɔre mo dëyaanya aba, vïdï biya akï'dïnnï koma 'bënnïmï mo. Neene vïdï 'ba Roma atayinnï eheakayaŋannï yëkëlu dakaŋo 'beze aba.”

49Ma kölö maako tëmï zë ru mo Kayafa,mo ra kyedre 'ba vo karasemï kɔɔ nani. Moame'do rïyë iya henye, “E vïdï nee, anzedë kö'du yɔlɔ aba. 50 Ayɔle dë henye, ëdïna laka zi vïdï kölö koli kö'du vïdïyë, kazidakaŋo ra yaŋa biya?” 51 Kayafa iya nenyedë na bi dë nï. Kaa kyedre 'ba vo karase mïkɔɔ nani, mo ëdï kumë henye, Yësu ra akolikö'du 'ba dakaŋo. 52 Yësu oli dë nje kö'dudakaŋo 'ba Yude. Mo akoli zi kika vïdï biya

Yowani 11:53 72 Yowani 12:27'ba Wïrï mati apere rë nnï ne zi drɔko bikölö.

53 Here mï ko'do nani dagba ani, vïdïayetonnï mala ko'dɔ zi Yësu kï'dï zi koli.54 Ga kö'du mala rɔ mo nenye, Yësu adɔrɔlasi toko mï vïdï kayo na dangölö. Mo ï'bëmï gawo 'ba Efaremo,mati kara dakapa lïpï,ehe mo alima ani vo lö'bö 'bënïyë ëtï.

55 Ëdï ku kara zi karama kadra 'ba laga'ba koli. Vïdï kayo 'ba Yude mati alimannïyaga tëmï dakaŋo, ayinnï mï Yerusalemazi rë nnï kɔ'jɔ ŋbala ga kö'du 'ba karama.56 Zë omannï bi toko kö'du Yësu. Neenemati zë ëdïnnï mï yëkëlu, zë ako'jonnïoka ma kölö maako henye, “Asösu 'bëyïmo atayi dë kinye mï karama 'ba laga 'bakoli?” 57 Kyedre 'ba vo karase ehe Farasiyeayadannï zi vïdïyë zi zë yɔlɔ, ëzë vïdïmaakotëmï zë ongɔ Yësu ku. Nenye ëdï hala zëasösunnï zi mo kïrï.

12Alömu Yësu mï Beteniya(Mt 26:6-13; Mk 14:3-9)

1Ko'do modaka ta komo karama 'ba laga'ba koli Yësu ï'bë hulëhu zi Beteniya, bimati Lazara alima 'dɔmo, mati mo ïnjë motëmï koli. 2 Zë o'dɔnnï wakonyo zi moani. Marita ra akɔ'jɔ. Lazara kölö tëmï vïdïmati ëdïnnï alima ani da tarabiza Yësu aba.3Mariya oba maṛanji yënïngutru ogo kɔhikyedre aba ehe ope burutu Yësu. Mo akyitɔzë zi teli yëvu 'bënï aba, ehe tato ndili 'bayënïngutru ne, oso mï loko ne. 4 Vo lö'bömaako ru mo Yudasi Sikereto ëdï ani, matimo ra omba tï'bë zi Yësu susu. Mo ako'johenye, 5 “Kö'du a'di yënïngutru nenye ogodë yaga kɔhi ŋbiriṛi lamiwota aba ehe kɔhimo kï'dï zi vo leriye?” 6Yudasi tïnyö asösukö'du vo leriye dë. Mo ako'jo kö'du ne gakö'dumo ïnjë aŋboro 'ba kɔhi ehemï kadramaako aba akalogo zi nï.

7 Yësu aya'ba dɔ mo iya henye, “Ile mokutu nï aba. Mo ma sesi wa mati mo ëdïmo aba kö'du kadra 'ba ma kusu. 8Atëdïyë'duwï vo leriye ëtï, mora atanze dë 'duwïma aba.”

Yeṛe zi Lazara kofo9Vïdï kayo ayinnï mati zë owonnï henye

Yësu ëdï ani. Zë ombannï kpa zi Lazarakongɔ ga kö'du Yësu ïnjë mo tëmï koli.10Here kyedree 'ba vo karase o'dɔnnï yeṛekpa zi Lazara kofo. 11 Mo ra ï'dï vïdï kayo

zi dë nnï kotɔ kazi zë ehe kï'dï koma 'bënnïmï Yësu.

Yësu ödu mï Yerusalema(Mt 21:1-11; Mk 11:1-11; Lk 19:28-40)

12 Ko'do ma vere aba vïdï kayo ëdïnnïmï Yerusalema kö'du 'ba karama. Matizë owonnï henye Yësu ëdï tayi kö'du 'bakarama, 13 zë obannï mbili 'ba mbïrö eheï'bënnï yaga zimomëtë. Zë agbögbö hë nnïhenye, “Wayeto zi Wïrï! Wïrï mï'dï ya'dazi vïdï mati ayi mï ru 'ba Yere! Wïrï mï'dïya'da zi Yere 'ba Yiserele!”

14 Yësu i'ja makakya aho dɔ mo kaawayöru iya, 15“Vïdï 'ba Ziyɔnɔ, ere dë! Yere'be ëdï tayi yaanya aba mo ëdï ataho damakakya.”

16 Mï dagba mo vo lö'bö 'ba Yësuayɔlɔnnï dë. Mora tapëtï mo ïrï wayetokaziWïrï ku, zë asösunnï henye, wayöru iyanenye kö'dumoehe zë o'dɔnnï nenye ko'dɔmo.

17-18 Vïdï kayo ayinnï zi Yësu ga kö'duzë ongɔnnï mo Lazara ko'jo yaga tëmï da-wogo. Zë asesinnï nduwë me'do kö'du moehe kö'du koro nenye. Zë ayinnï zi Yësuga kö'du zë ongɔnnï kö'du kyïnë wakoromatimoo'dɔ. 19Mora Farasiye iyannï zi okama kölö henye, “Waako anza dë da tɔ'bɔko'dɔ! Vïdï biya mï damöku ne ëdïnnï kusuga Yësu.”

Gïrïgï maakowe ombannï zi Yësu kongɔ20 Vïdï 'ba Gïrïgï maakowe ï'bënnï

Yerusalema zi mötu mï kadra 'ba karamaaba. 21 Pilipo ta Beteseyida mï Galilaya ëdïkpa ani. Here zë ï'bënnï zimo iyannï henye,“Kyedre, domba ze zi Yësu kongɔ.”

22 Pilipo ayada zi Anderiya. Zë rïyö neï'bënnï zi Yësu ayadannï zi mo. 23 Yësuiya henye, “Kadra yaanya aba ɔkɔ ku kö'duWisi 'ba Vïdï zi kïrï kyedre wayeto. 24 Mayada tïnyö zi ye, ï'jö 'ba nyenyo mati alëpïdakaŋo atanza dë kyɔ ta da ï'jö ma kölö njeëzë oli. Mora ëzë oli, ako'jo nyenyo kyɔ.25 Ëzë ɔwɔ dïdï yï, akayölu. Ëzë ila kö'du'ba damöku nenye, akï'dï dïdï ma ŋburu ziyï. 26 Ëzë alïtu zi ma, atï'bë ma aba. Vo lïtu'bame atëdïnnï ma aba bi mati ma 'dɔmo.Ëzë alïtu zi ma, 'Bu ma akoro yï.”

Yësu ame'do kö'du koli 'bënï27“Yaanya abamamï riti kyedre, ma yɔlɔ

dë a'di ra ma kiya. Mora ma ko'jo 'Bu dëzi sesi ma tëmï kadra 'ba riti nenye. Tïnyö

Yowani 12:28 73 Yowani 13:10mayimï damöku kö'du kadra 'ba riti nenye.28 Here 'Bu, ika wayeto zi ru yï.” Gu ayi takomorïyë iya henye, “Mika wayeto ku nzɔzi ma, ehe ma ko'dɔ löhu.”

29Mati vïdï kayo nee owonnï gu ne, kyazë maakowe asösu 'bënnï piwo ra. Ag-amowe asösu 'bënnï malayika ra ame'do ziYësu.

30Here Yësu ayada zi vïdï kayo nee, “Gunani ame'do zi kɔnyiye, anza dë ma. 31Vïdï'ba damöku nenye yaanya aba o'dɔ vurë'bëzë ku, ehe yere 'ba damöku nenye u'duku nzɔ yaga. 32 Ëzë umbë ma ku rïyë tadakaŋo, ma ko'dɔ vïdï biya komba zi tayizi ma.” 33 Yësu ëdï ame'do kö'du gërï maakï'dï nï zi kofo.

34 Vïdï kayo nee iyannï zi Yësu henye,“Wayöruwë 'ba kö'du kï'dï ayandi henye,Korisitɔ ne akalima ŋburu. Hala ɔ'bɔ kiyahenye Wisi 'ba Vïdï akïnjë rïyë zi koli? Ëyïra nenye Wisi 'ba Vïdï?”

35Yësu aya'ba dɔmo iya henye, “Bikanyiatëdïyë aba nje tisiwa. Alasiye mï bikanyiëzë atɔ'be here kazi biköndu akakowe.Kora mati mo alasi mï biköndu, mo ayɔlɔdë nëdï tï'bë kila. 36 Ome mï bikanyi matiëdïyë aba, here atayiye na gisi 'ba bikanyi.”

Vïdï ombannï dë zi tëdï koma aba mï YësuTapëtï Yësu iya kö'du nenyee, mo ila bi

nani ï'bë mï bi 'ba rakoho. 37Mo o'dɔ kyïnë'ba kö'du koro kyɔmï kutë vïdï kayo, morazë gba zɔ ombannï dë zi tëdï koma aba mïmo. 38 Nenye o'dɔ rë nï zi wa mati nëbïYisaya iya atayi tïnyö, “Yere, ëyï ra omamï kö'du kise 'beze? Ehe ëyï ra ongɔ kyigɔkyedre 'bëyï?” 39 Vïdï ɔ'bɔnnï dë zi tëdïkoma aba mï Yësu, ga kö'du Yisaya iya kpahenye,40 “Wïrï isi komo zë here kazi ɔ'bɔnnï bi

kongɔ,ehe o'dɔ di'di zë na kyigɔhere zë ɔ'bɔnnï dë yɔlɔ.Mo o'dɔ nenye here kazi zë a'bannï zi mo

ehe kɔ'jɔ zë.”41 Yisaya iya nenye, ga kö'du mo ongɔ

bikanyi kyedre 'ba Yësu ame'do kö'du mo.42 Here vo dagba kayo 'ba Yude kayo

ï'dïnnï koma 'bënnï mï Yësu, mora zëayadannï dë zi vïdï maako, ga kö'duFarasiye ï'dïnnï kö'du ku nzɔ zi vïdïyë anzadë zi wamaako ko'dɔ zi vïdïmaakomati ëdï

koma aba mï Yësu. 43 Vo dagbe ombannïwayeto kazi agamowe ndra ta da mati zëombannï wayeto kazi Wïrï.

Yësu ayi zi damöku yɔmɔ44 Mï gu kyembe aba Yësu iya henye,

“Vïdï mati ëdï koma aba mï ma, ëdï kpakoma aba mï vïdï mati utu ma. 45 Ehe vïdïmati ongɔ ma, ongɔ vïdï mati utu ma neku. 46 Ma bikanyi mati ayi mï damöku.Vïdï mati ëdï koma aba mï ma, alima dë mïbiköndu. 47Ma ra dë vïdï mati ako'dɔ vurëkyënyë 'ba vïdï naniye mati ombannï dë zikoro kö'du yandi 'bama. Mayi zi yɔmɔ vïdï'ba damöku nenye, anza dë vo ko'dɔ vurëkyënyë 'bëzë. 48 Mora vïdï mati omba madë ehe wayandi 'bama, ako'dɔ vurë kyënyërɔmomï ndundu 'ba ko'do aba, mï wamatimiya. 49 Manza dë me'do ga kö'du 'bama.Miya nje wa mati 'Bu mati utu ma ayada zima kiya. 50Mayɔlɔ ku kö'du kï'dï ɔmoakikadïdï ma ŋburu. Nenye ëdï hala ma yada ziye te wa mati 'Bu ayada zi ma.”

13Yësu akaka burutu 'ba vo lö'bö 'bënïyë

1 Gba ta komo karama 'ba laga 'ba koli,Yësu ayɔlɔ henye kadra ne ɔkɔ ku kö'du nïzi kila damöku nenye ehe zi ta'ba zi 'Bu.'Duwï mo ɔwɔ vo lö'bö 'bënïyë mï damökunenye, ehe mo ɔwɔ zë le mï ndundu.

2Gba kazi biyeto 'bawakonyo 'ba hutaga,Satani o'dɔ Yudasi, wisi 'ba Simona Sik-ereto, omba zi Yësu susu. 3Yësu ayɔlɔ nayikazi Wïrï ehe na tï'bë hulëhu zi Wïrï. Moayɔlɔ kpa henye, 'Bu ï'dï kyigɔ ku biya zinï. 4Here kadra 'ba wakonyo aba Yësu ënyïrïyë, mo otɔ bɔngɔ 'ba rë nï ma ta yaga,ehe olo bɔngɔrateli toko bi kɔ'di kida 'bagë nï. 5 Mo ï'dï wini mï sikɔ kyedre. Heremo ayeto burutu vo lö'bö 'bënïyë kaka ehekyïtru zë bɔngɔrateli mati mo usu ne aba.6Moramatimo ayi zi Simona Petero, ako'johenye, “Yere, ëdï tï'bë zi burutu ma kaka?”

7Yësu aya'ba iya henye, “Tïnyö ayɔlɔwamati mëdï ko'dɔ ne dë, mora yaa akayɔlɔ.”8 Petero aya'ba henye, “Akaka burutu madë!” Yësu ayada zi mo henye, “Ëzëma kakayï dë, tïnyö anza dë 'bama.”

9 Simona Petero aya'ba dɔmo iya henye,“Yere, akaka dë nje burutu ma, akaka kalama dama aba!” 10Yësu aya'ba henye, “Vïdïmati akaka rë nnï ku ehe ëdïnnï ku biya

Yowani 13:11 74 Yowani 14:7ŋbala omba nje zi burutu zë ra kaka. Ehee vo lö'bö 'bame, ëdïyë ŋbala nje vïdï kölötëmï yë.” 11 Yësu ayɔlɔ ëyï ra akasusu nï.Kö'du nere ra mo iya henye, nje zi ma kölötëmï yë.

12 Tapëtï Yësu akaka burutu vo lö'bö'bënïyë ehe usu bɔngɔ 'bënï ma ta yaga nehulëhu, mo alima akaŋo löhu. Here mo iyahenye, “Ayɔle wa mati mo'dɔ zi ye ne ku?13 Ako'jowe ma Raboni 'be ehe Yere, eheakiye here, ga kö'du nani ëyï ra ma. 14 ËzëYere 'be ehe vo komoyandi akaka burutuwë, o'de kpa te here zi oka ma kölö maako.15 Ma yada gɔ mo ku, ehe o'de zi oka makölö maako te wa mati mo'dɔ zi ye. 16 Mayada tïnyö zi ye henye, vo lïtuwë anzannïdë kyedre ta da vo dë nnï, ehe vo lïtu kikeanzannï dë kyedre ta da vïdïmati utu zë ne.17 Ayɔle wa nenyee ku. Wïrï akï'dï ya'da ziye, ëzë o'de zë.”

18 “Manza dë ame'do kö'du wë biya. Mayɔlɔ zë mati ma jeli ne ku. Mora wa matiwayöru iya, atayi tïnyö. Mo iya henye,‘Kora mati onyo wa ma aba ne, opi rë nï kuna vowehe rama.’ 19Mëdï yada nenye zi yebiya gba kazi rë nï ko'dɔ, here ëzë o'dɔ rë nïku, akome ëyï ra ma. 20Ma yada tïnyö zi ye,vïdï mati ïrï vo lïtu 'bame kalakyedre aba,ïrï ma kpa kalakyedre aba, ehe vïdï mati ïrïma kalakyedre aba, ïrï ne vïdïmati utuma.”

Yësu ayada wa ma ako'dɔ rë nï zi nï(Mt 26:20-25; Mk 14:17-21; Lk 22:21-23)

21 Tapëtï Yësu iya kö'du nenyee, mo ritikyedre aba ehe ayada zi vo lö'bö 'bënïyëhenye, “Ma yada tïnyö zi ye henye, vïdï makölö tëmï yë akasusu ma.”

22Dë zëwïrïwïrï kö'duwamatimo iyane.Zë nje bi kongɔ aba da oka ma kölö. 23Yësuɔwɔ vo lö'bö mati ëdï alima kara zi nï bi 'bawakonyo, 24 ehe Simona Petero o'dɔ kala nïzi vo lö'bö nenye zi ki'ja ma vala ra Yësuame'do kö'du mo.

25 Here vo lö'bö ne ïdë rë nï zi Yësuehe ako'jo henye, “Yere, ma vala ra tëmïze ëdï ame'do kö'du mo?” 26 Yësu aya'baiya henye, “Ma kusu nzoyi mangɔlɔ'bɔnenye mï gbenje ehe kï'dï zi vïdï matimëdï ame'do kö'du mo.” Here Yësu usumangɔlɔ'bɔ gbo ehe ï'dï zi Yudasi, wisi 'baSimona Sikereto. 27 Kandi Satani ayaŋa daYudasi. Yësu iya henye, “Yudasi, ï'bë kandio'dɔ wa mati zi yï ko'dɔ.” 28Vïdï maako bi

'ba wakonyo ne ayɔlɔ kö'du mati Yësu iyane dë. 29Mora ga kö'duYudasi ra na vo kɔhisesi, kya zë maakowe asösunnï henye Yësuayada zi mo zi kogo wa mati zë ombannïkö'du karama. Agamowe asösunnï henyeYësu ayada zi mo zi kɔhi kï'dï zi vo leri.

30 Yudasi oba nzoyi mangɔlɔ'bɔ, ï'bëyaga. Ëdï ku nzɔ yɔndɔ.

Kö'du kï'dï kyïyï31 Tapëtï Yudasi ï'bë ku Yësu iya henye,

“Yaanya aba Wisi 'ba Vïdï akï'dï wayeto,ehe mo akika wayeto zi Wïrï. 32Here tapëtïWïrï akïrï wayeto ku ga kö'du mo, Wïrïakï'dï wayeto zi mo, ehe Wïrï ako'dɔ kandi.33 Gisi ame, ma tëdïyë aba nje tisiwa abana konda. Here akome ma, mora aki'je madë. Ma yada zi ye kpa kaa ma yada zi Yude.‘Ɔ'be dë tï'bë bi mati mëdï atï'bë.’ 34Moramëdï kö'du kï'dï kyïyï kï'dï zi ye: ɔwe okama kölö maako, kpa te kaa mati mɔwɔ e.35Ëzë ɔwe okamaakowemï gërï nenye, vïdïbiya akayɔlɔnnï e vo lö'bö 'bama ra.”

Lömu 'ba Petero(Mt 26:31-35; Mk 14:27-31; Lk 22:31-34)

36Simona Petero ako'jo henye, “Yere, ëdïtï'bë kila?” Yësu aya'ba henye, “Ɔ'bɔ dëtï'bë ma aba yaanya aba, mora yaa dagbaani atï'bë.”

37 Petero ako'jo henye, “Yere, kö'du a'dimɔ'bɔ dë tï'bë yï aba yaanya aba? Ma kolikö'du yï!” 38 Yësu ako'jo henye, “Tïnyöakoli kö'du ma? Ma yada zi yï tïnyö, gbakazi zanga yëru yapa, akiya da wota henyeayɔlɔma dë.”

14Yësu gërï ra zi 'Bu

1 Yësu iya zi vo lö'bö 'bënïyë henye,“Asösuwë kö'du dë. Ëdïyë koma aba mïWïrï. Ome kpa mï ma. 2 Loko kayo ëdï mïliŋɔ 'ba 'Buma. Ma yada nenye dë zi ye, ëzëanza dë tïnyö. Mëdï tï'bë ani zi bi kɔ'jɔ biyazi ye na kölö kölö. 3Tapëtï mo'dɔ nenye ku,ma ta'ba hulëhu kobe ma aba. Here da tëdïze ga bi kölö. 4 Ayɔle gërï mati mëdï atï'bëzi mo ne ku.”

5 Toma iya henye, “Yere, da yɔlɔ dë ëdïatï'bë kila! Hala da tɔ'bɔ yɔlɔ gërï ne?”6 Yësu aya'ba henye, “Ma gërï, tïnyö, ehedïdï! Kazi ma, vïdï maako ɔ'bɔ dë tï'bë zi'Bu. 7Ëzë tïnyö ayɔlema, akayɔle 'Bu. Mora

Yowani 14:8 75 Yowani 15:13tëmï ndenye dagba ani, ayɔle mo ku, eheonge mo ku.”

8 Pilipo iya henye, “Yere, ayada zi ze'Bu ne, nani biya wa mati domba.” 9 Yësuaya'ba henye, “Pilipo, mëdï yï aba kadrakonda aba ayɔlɔ dë ma ëyï? Ëzë ongɔ ma,ongɔ 'Bu ku. Hala atɔ'bɔhama ko'jo zi yada'Bu zi ye? 10 Oma dë henye, ma kölö 'Buaba ehe 'Bu kölö ma aba? Wa mati miya,miya dë kö'du ma. 'Bu mati alima mï ma,ra o'dɔ wa nenyee. 11Ome mï ma ëzë miyahenye, 'Bu kölö ma aba ehe ma kölö 'Buaba. Mandere ome mï ma kpa nje ga wamati mëdï ako'dɔ. 12 Ma yada tïnyö zi yehenye ëzë ëdïyë koma aba mï ma, ako'dekpa te wa mati mëdï ako'dɔ. Ako'de wakyedre maakowe ndra, ga kö'du mëdï kutï'bë hulëhu zi 'Bu. 13Ako'jowe ha ma, ehema ko'dɔ wa mati ako'jowe kö'du mo. Gërïnenye aba, Wisi akika wayeto zi 'Bu. 14Mako'dɔ wa mati ako'jowe ha ma zi ko'dɔ mïru ma.”

Alömu zi kutu Lawo Laka15 Yësu iya zi vo lö'bö 'bënïyë henye,

“Ëzë ɔwe ma, ako'de kaa mï'dï kö'du mo.16Herema kako'jo ha 'Bu zi kutu zi ye LawoLakamo akakɔnyiye ehe 'duwï atëdïyë aba.17 Lawo Laka akayada zi ye wa mati tïnyö.Vïdï 'ba damöku nenye ɔ'bɔnnï dë kïrïLawo, ga kö'du zë ongɔnnï dëmandere yɔlɔmo. Mora ayɔle Lawo ku, ga kö'dumo ëdïyëaba ehe akasesi lima nduwë mï yë. 18 Makile dë kaa wala. Ma tayi hulëhu zi ye.19Tisiwa aba vïdïmï damöku nenye ɔ'bɔnnïdekpe zi ma kongɔ, mora akonge ma. Ehega kö'du ma lima, akalime. 20Here akayɔlema kölö 'Bu aba. Akayɔle, e kölö ma aba,ehe ma kölö ëtï. 21 Ëzë ɔwe ma, ako'de wamati miya, ehe 'Bu atɔwɔ e. Ma katɔwɔ ekpa ehe yada zi ye ma kaa a'di.”

22 Yudasi ma agamo anza dë YudasiSikereto, ame'do rïyë ako'jo kö'du henye,“Yere, mï me'do 'bëyï ne a'di akayada zize yï kaa a'di, mora ayada dë zi vïdï 'badamöku nenye?” 23 Yësu aya'ba henye,“Ëzë vïdï maako ɔwɔ ma, zë akoronnï ma.Here 'Buma akatɔwɔ zë, da katayi zi zë ehelima mï zë. 24 Mora vïdï mati ɔwɔ ma dë,oro ma dë. Wa mati owowe miya tïnyö ayidë kazi ma, mora kazi 'Bu mati utu ma.”

25 “Ma yada kö'du nenyee zi ye, matima gba ëtï. 26 Mora Lawo Laka atayi

akakɔnyiye. Lawo Laka mati 'Bu ma akutumï ruma, akayandi wa biya zi ye ehe ako'dezi sösu wa biya mati ma yada zi ye.”

27 “Mï'dï rakyëyï zi ye, kyïnë 'ba rakyëyïmati njema tɔ'bɔ kï'dï. Anza dë kaa rakyëyïmati damöku nenye akï'dï. Here asösuwëdë mandere tere. 28Owowe ma ku nzɔ kiyahenye, mëdï atï'bë ehe ma tayi kpa hulëhuzi ye. Ëzë tïnyö ɔwe ma, ëdïyë rakyenyiaba mëdï ku tï'bë hulëhu zi 'Bu, ga kö'dumo ëdï kyedre ta da ma. 29 Mëdï yada ziye nenye gba kazi ma tï'bë, here ëzë o'dɔrë nï, atëdïyë koma aba mï ma. 30 Mɔ'bɔdekpe me'do ëtï na konda, ga kö'du yere'ba damöku nenye ëdï tayi. Mora mo anzadë kyigɔ aba da ma. 31 Moro wa mati 'Buma ayada zi ma ko'dɔ, here zi vïdï biya mïdamöku ne akayɔlɔnnï mɔwɔ mo. Ëdï kukadra 'ba zi ze tï'bë yaanya aba.”

15Yësu tïnyö kaga tana

1Yësu iya zi vo lö'bö 'bënïyë henye, “Matïnyö kaga tana, 'Bu ma ra vo kyeti yaka.2Mo iga ngora 'bama biya mati anannï kɔlɔdë yaga. Mora mo ikye ŋbala biya da ngoramati ëdï tana kɔlɔ, here zi tana kɔlɔ kyɔ. 3Eku nzɔ ŋbala ga kö'du wa mati miya zi ye.4 Alime na rakida zi ma, ehe ma kalima narakida zi ye. Te kaa ngora ɔ'bɔ dë tana kɔlɔnje ëzë alima na rakida zi kaga, here ɔ'be dëtana kɔlɔ nje ëzë alime na rakida zi ma.”

5 “Ma kaga ra, e ngora ra. Ëzë alimena rakida zi ma, ehe ma kalima na rakidazi ye tane kɔlɔ kyɔ. Mora ɔ'be dë wamaako ko'dɔ kazi ma. 6 Ëzë alime dë narakida zi ma, aku'duwë yaga. Atëdïyë kaangora kyïtru mati atɔtɔ bi kölö ehe o'bɔmï wa'do. 7 Ëzë alime na rakida zi ma ehekö'du yandi 'bama mayi na kapa 'be, hereatɔ'bɔmötuwë ga wamati ombe, ehe mötu'be akaya'ba dɔ mo. 8 Ëzë ayiye ku na kɔlɔlaka 'ba vo lö'bö 'bame, akoro 'Bu ma. Neakayada henye, e vo lö'bö 'bame. 9Mɔwɔ ekaa 'Bu ma ɔwɔma. Here alime mï watɔwɔ'bama. 10 Ëzë orowe ma, ma kasesi tɔwɔ ekaa 'Bu ma asesi tɔwɔ ma, ga kö'du moromo.”

11 “Ma yada nenye zi ye, zi ye tëdïyë mïrakyenyi 'bama ma ŋburu. 12 Yaanya abama yada zi ye zi tɔwɔ oka ma kölö maakokaa mɔwɔ e. 13 Gërï ma laka ndra zi yadawatɔwɔ kö'du aboke, ëdï zi koli kö'du zë.

Yowani 15:14 76 Yowani 16:2114 E aboka ma ra, ëzë orowe ma. 15 Mako'jowe dë vo lïtu 'bame, ga kö'du vo lïtuayɔlɔnnï dë a'di ra kyedre 'bëzë ëdï ako'dɔ.Ma me'do zi ye kaa aboka me, ga kö'du mayada ku biya zi ye wa mati 'Bu ma ayada zima. 16 E ra dë ajeliye ma, ma ra ma jeliyekutu yaga zi tana kɔlɔ, kyïnë 'ba kɔlɔ maakalima ŋburu. Here 'Bu ma akï'dï zi ye wamati ako'jowe kazi mo mï ru ma. 17 Heremï'dï kö'du zi ye zi tɔwɔ oka ma kölö.”

Damöku 'ba rakiyi18 “Ëzë vïdï 'ba damöku nenye ayiye,

asösuwë henye zë iyinnï ma dagba. 19 Ëzëe zi damöku, vïdï 'bɔmo atɔwe. Mora anzedë zi damöku. Ma jeliye zi damöku nenyekila hulëhu. Kö'du nenye ra vïdï 'bɔmoweëdïnnï ye kiyi. 20 Asösuwë hala ma yada ziye henye vo lïtu anzannï dë kyedre ta dakyedre 'bënnï. Here ëzë vïdï o'dɔnnï mana kyënyë, zë ako'dɔnnï yë na kyënyë. Ëzëzë oronnï kö'du yandi 'bama, zë akoronnï'be. 21 Vïdï ako'dɔnnï kpa te zi ye wa matizë o'dɔnnï zi ma. Zë ako'dɔnnï ga kö'du e zima, ehe zë ayɔlɔnnï vïdï mati utuma ne dë.22 Ëzë mayi dë ame'do zi zë, o'dɔnnï vurëkyënyë dë rë zë. Yaanya aba zë ɔ'bɔnnïdë kiya anzannï ra dë. 23 Vïdï mati iyi maiyi 'Bu ma kpa. 24Mo'dɔ wa maakowe vïdïmaako gba o'dɔ dë. Ëzë zë ongɔnnï madë wa nenyee ko'dɔ, o'dɔnnï vurë kyënyëdë rë zë. Mora zë ongɔnnï ma wa nenyeeko'dɔ, ehe zë zɔ ma kiyi ehe 'Bu ma kpa.25Nenye ra hala wayöru ëdïnnï tïnyö matizë iyannï henye, vïdï iyinnï ma öŋbö kazikö'du mo.”

26 “Ma kutu zi ye Lawo mati ayi kazi'Bu ehe ayada wa mati tïnyö. LawoLaka akakɔnyiye ehe akayada kö'du mazi ye. 27 Here akayade kö'du ma kpa zioka maakowe, ga kö'du ëdïyë ma aba tëmïbiyeto.”

161 “Mëdï yada zi ye wa nenyee, here kazi

otɔ de 'de. 2 Akore yaga tëmï bi 'ba mötu,ehe kadra atayi mati vïdï akofonnïyë, ehezë asösunnï, nëdïnnï kö'du laka ra ko'dɔ ziWïrï. 3 Zë ako'dɔnnï wa nenyee ga kö'du zëayɔlɔnnï 'Bu mandere ma dë. 4Mëdï akiyanenye zi ye yaanya aba, here ëzë kadra neayi ku akasösuwë wa mati miya.”

Lɔɔ 'ba Lawo Laka

“Ma mëdï ëtï tëmï dagba, ehe here mayada wa nenyee dë zi ye. 5 Mora yaanyaaba mëdï ku tï'bë hulëhu zi 'Bu mati utuma, ehe vïdï maako tëmï yë ako'jo ha madë mëdï tï'bë kila. 6 E kazi rakyenyi biyata bi kö'du nenye kowo. 7 Mora ma yadazi ye, mëdï tï'bë zi ko'dɔ wa mati ëdï nalaka kö'du wë. Kö'du nenye ra mëdï tï'bë'de. Lawo Laka ɔ'bɔ dë tayi zi ye kɔnyile ëzë mile ku. Mora tapëtï mï'bë ku, makutu mo zi ye. 8 Lawo atayi akayada zi vïdï'ba damöku nenye kö'du tïnyö kö'du yaŋaehe kö'du laka 'ba Wïrï ehe vurë. 9 Lawoakayada zi zë henye, zë 'ba kö'du kyënyëko'dɔ, ga kö'du zë anzannï dë koma aba mïma. 10 Zë na lïtë kö'du wa 'ba Wïrï mati ëdïtïnyö na laka, ga kö'du mëdï tï'bë zi 'Bu,ongema dekpe löhu. 11Ehe zë na lïtë kö'du'ba vurë, ga kö'du Wïrï ikye vurë 'ba yere'ba damöku nenye ku nzɔ.

12 “Mëdï kö'du aba kyɔ zi kiya zi ye, morayaanya aba atëdï ndra ta da mati atɔ'beyɔlɔ. 13Lawo ayada wamati tïnyö ehe atayigage mï tïnyö ma ndɔ. Lawo ame'do dë gakö'du nï. Mo akayada zi ye nje wa mati moowo kazi ma, ehe mo ako'dɔ zi ye yɔlɔ a'dira ëdï tï'bë zi rë nï ko'dɔ. 14 Lawo akï'dïwayeto zi ma kö'du kise 'bama koba eheyada mo zi ye. 15Wa biya mati 'Bu ëdï moaba 'bama ra. Kö'du nenye ra miya henyeLawo oba kö'du kise 'bama ehe yada mo ziye.”

Kö'du sösu akopi rë nï mï rakyenyi16Yësu ayada zi vo lö'bö 'bënïyë, “Tisiwa

aba, onge ma dekpe, mora tapëtï mo tisiwaakonge ma.”

17Zë iyannï zi okama kölö maako henye,“A'di ra Yësu iya henye, tisiwa aba dongemo dë, mora tapëtï mo tisiwa aba, da kongɔze mo? Kö'du a'di ra mo iya henye, nëdïtï'bë zi 'Bu? 18 A'di ra 'bënï nenye tisiwaaba, matimo ëdï ame'do kö'dumo? Da yɔlɔdë a'di ra mo ame'do kö'du mo.”

19 Yësu ayɔlɔ zë ëdïnnï kö'du ko'jomaakowe aba, here mo iya henye, “E narasösu a'di ra ma me'do kö'du mo matimiya henye tisiwa aba onge ma dë, moratapëtï mo tisiwa aba akonge ma. 20 Mayada zi ye tïnyö henye, akuduwë eheatëdïyë kazi rakyenyi, mora damöku atëdïrakyenyi aba. Atëdïyë kazi rakyenyi, morayaa atëdïyë na rakyenyi. 21 Ëzë mbara

Yowani 16:22 77 Yowani 17:23

omba ku zi ko'jo, mo ëdï mï watɔɔ kyedre.Mora tapëtï ko'jo, watɔɔ ne ölu ta dɔ moehe na rakyenyi, ga kö'du mo ika wisiku mï damöku ne. 22 E yaanya aba kazirakyenyi, mora yaa ma konge, ehe atëdïyëna rakyenyi. Vïdï maako ɔ'bɔ dë zi kobe tagërï mati asösuwë.

23 “Ëzë kadra nani ayi ku, ako'jowe hama dë kö'du wa maako. Ma yada tïnyö ziye henye, 'Bu akï'dï zi ye wa mati ako'jowekö'du mo mï ru ma. 24 Ako'jowe kö'du wamaako dë gba mï gërï nenye. Mora yaanyaaba ako'jowe mï ru ma ehe akïrïyë.”

Ta'da Damöku25 “Ma me'do ha kahi aba zi yada wa

nenyee zi ye. Mora kadra mo atayi matima kame'do dekpe ha kahi aba, morama kame'do zi ye huwë kö'du 'ba 'Bu.26Akako'jowe ha 'Bu mï ru ma. Ma kako'johɔmodë zi ye. 27Wïrï 'Bu ɔwe ga kö'du ɔwema, ehe ome mayi kazi mo. 28 Mayi ta ra'Bu mï damöku ne, mora mëdï ku damökune kila ta'ba zi 'Bu.”

29Vo lö'böwë iyannï henye, “Yaanya abaëdï ku ame'do huwë zi ze! Anza dë ame'doha kahi aba. 30 Ndundu mo aba da yɔlɔ kuhenye, ayɔlɔ wa biya, ehe omba dë zi vïdïhë yï ko'jo. Yaanya aba doma tïnyö ayi tara Wïrï.”

31 Yësu aya'ba henye, “Tïnyö yaanyaome ma ku? 32 Kadra atayi ehe ëdï kunzɔ kinye, mati akapere biya. Vïdï biya nakölö kölö tëmï yë atï'bë hulëhu liŋɔ eheakila ma na bi da ma. Mora 'Bu atëdï maaba, ma tanza dë kutu ma aba. 33Ma yadanenye zi ye, zi ye tëdïyë rakyëyï aba mïdi'di ye ga kö'du ma. Ëzë ëdïyë mï damökune, atëdïyë riti aba. Mora ëdïyë kazi tere,ma'da damöku ne ku.”

17Yësu amötu kö'du vo lö'bö 'bënïyë

1 Tapëtï Yësu inde me'do ku zi vo lö'bö'bënïyë, mo ongɔ bi rïyë komorïyë eheamötu, “'Bu, kadra ɔkɔ ku zi yï kï'dï wayetozi Wisi 'bëyï, here zi mo kï'dï wayeto zi yï,2 ga kö'du ï'dï kyigɔ ku zi mo ta da vïdïbiya, here mo akï'dï dïdï ma ŋburu zi vïdïbiya mati ï'dï zi mo. 3 Dïdï ma ŋburu ëdïzi yɔlɔ yï, Wïrï ma nje tïnyö, ehe zi yɔlɔYësu Korisitɔ, mo mati utu. 4Mï'dï wayetozi yï kinye dakaŋo zi ko'dɔ wa biya ï'dï zima ko'dɔ. 5 Yaanya aba 'Bu, ï'dï hulëhu zi

ma wayeto mati mëdï mo aba yï aba gbadamöku ne o'dɔ dë.

6 “Ï'dï vo lö'bö maakowe ku zi ma tëmïdamöku nenye ehe ma yada zi zë, yï kaaa'di. Zë 'bëyï ra, mora ï'dï zë zi ma, ehe zëoronnï yï. 7 Zë ayɔlɔnnï henye, ï'dï zi mabiya wa mati mëdï mo aba. 8 Ma yada zivo lö'bö 'bame wa mati ayada zi ma, ehe zëombannï dɔ mo. Zë ayɔlɔnnï mayi kazi yï,ehe zë omannï yï ra utu ma.

9 “Mëdï amötu kö'du zë, mora anza dëkö'du zë 'ba damöku nenye. Vo lö'bö 'bame'bëyï ra, ehe mëdï amötu kö'du zë. 10 Biyamati mëdï mo aba 'bëyï ra, ehe biya matiëdï mo aba 'bama ra, ehe zë ï'dïnnï wayetozi ma. 11 'Bu laka, manza dekpe na kondamï damöku ne, mëdï tayi zi yï, mora volö'bö 'bame gbamï damökune. Agaga gë zëkyigɔ 'ba ru yï aba, mati ï'dï zi ma ne aba,here zë atëdïnnï kölö oka ma kölö maakoaba, kpa kaa yï ehema kölö. 12Matimëdï zëëtï, ma sesi zë na laka kyigɔ mati ï'dï zi mane aba. Mongɔ gë zë ehe ma kölö tëmï zëölu dë, njema kölömatimo ra omba zi tölu.Nenye o'dɔ rë nï here zi wa mati wayöruiya zi tayi tïnyö. 13 Ma ku da gërï ama ziyï, mora miya kö'du nenyee mati ma gbamï damöku, here vo lö'bö 'bame atëdïnnïkpa te rakyenyi biya mati mo'dɔ aba. 14Mayada kö'du kise 'bëyï ku zi zë, mora vïdï 'badamöku nenye iyi zë, ga kö'du zë anzannïdë zi damöku nenye, kpa te kaa manza dë.15 'Bu, ma ko'jo hë yï dë zi koba vo lö'bö'bameyaga tëmï damökune,mora agaga gëzë kazi Satani. 16 Zë anzannï dë zi damökunenye, ehe ma kpa. 17 Me'do 'bëyï ra ëdïtïnyö. Here ï'dï tïnyö nenye, mo'dɔ zë biyana 'bëyï. 18 Mëdï zë kutu mï damöku, kaautuma. 19Mï'dï rama ku biya zi yï ga kö'du'bëzë, here zë mëdïnnï biya zi yï mï tïnyö.

20 “Manza dë nje amötu kö'du vo lö'bönenyee. Mëdï kpa amötu kö'du vïdï biyamati zi tëdïnnï koma aba ga kö'du wa mativo lö'bö 'bame akiyannï kö'du ma. 21 'Bu,momba zë biya zi tëdï kölö oka ma kölömaako aba, kpa kaa ma kölö yï aba, ehe yïkpa kölö ma aba. Ma kpa momba zë zi tëdïkölö ze aba, here vïdï 'ba damöku nenyeakomannï henye, yï ra utu ma. 22 Morovo lö'bö 'bame mï gërï kölö oro ma, zëmëdïnnï kölö oka ma kölö maako aba kaaze kölö. 23 Ma kölö zë aba, ehe yï kölö maaba, here zi zë tayinnï biya kölö. Here vïdï

Yowani 17:24 78 Yowani 18:26

'ba damöku nenye akayɔlɔnnï henye, yï rautu ma. Zë akayɔlɔnnï henye, ɔwɔ vo lö'bö'bame kpa kaa ɔwɔma.

24 “'Bu, momba vïdï biya mati ï'dï zi mazi tëdï ma aba, bi mati mëdï 'dɔmo. Neenezë akongɔnnï bikanyi kyedre mati ï'dï zima, ga kö'du ɔwɔ ma gba o'dɔ damöku dë.25 'Bu laka, vïdï 'ba damöku nenye ayɔlɔnnïyï dë, mora ma yɔlɔ yï, ehe vo lö'bö 'bameayɔlɔnnï henye yï ra utu ma. 26Ma yada zizë, yï kaa a'di, ehe ma kayada zi zë nduwë,here watɔwɔ mati ëdï mo aba kö'du maakatayi kapa 'bëzë, ehema tëdï kölö zë ëtï.”

18Kïrï 'ba Yësu(Mt 26:47-56; Mk 14:43-50; Lk 22:47-53)

1 Mati Yësu inde mötu ku, mo vo lö'bö'bënï ëtï umunnï kyëtï gulu 'ba Kidrono eheï'bë mï yaka maako. 2 Yësu ëdï 'duwï rënnï ki'ja vo lö'bö 'bënï ëtï ani, ehe Yudasiayɔlɔbi ne. 3HereYudasi ï'bë zi yakane kya'ba vo kanye 'ba Roma ëtï ehe vo kanye 'bayëkëlu, kyedre 'ba vo karase ehe Farasiyera utunnï zë. Zë ïnjënnï wa'do zi bi yanyiehe wa 'ba wehe. 4 Yësu ayɔlɔ kö'du matiomba zi tï'bë rë nï ko'dɔ ne ku nzɔ, moramo ako'jo henye, “Ëyï ra ëdïyë koma?” 5Zëaya'bannï henye, “Dëdï komaYësu 'ba Naz-ereta!” Yësu ayada zi zë henye, “Ma Yësura!” Yudasi vo susu ëdï tɔrɔ ani dakapa zë.6 Kandi zë biya a'bannï kɔwɔ hulëhu ehealëpïnnï dakaŋo. 7 Yësu ako'jo kö'du löhuhenye, “Ëdïyë ëyï ra koma?” Zë aya'bannïdɔ mo iyannï henye, “Dëdï ze koma Yësu'ba Nazereta.”

8 Kadra nenye aba Yësu aya'ba henye,“Ma yada kunzɔ zi yemaYësu ra. Ëzëma raëdïyë akoma, ile vïdï maakowe mï'bënnï.”9Herewa biya ako'dɔ rë nï, kaamo iya, “Mayölu vïdï ma kölö mati ï'dï zi ma ne dë.”

10 Simona Petero ika kulu nï aba. Mo otɔyaga tëmï silikpa ehe otra Malahisi, vo lïtu'ba kyedre 'ba vo karase, ehe iga mbili momada tïrï ŋbïṛïku yaga. 11Yësu iya zi Peterohenye, “Ï'dï kulu 'bëyï ne karani. Ma kuwëtëmï sikɔmati 'Bu ï'dï zi ma.”

Ika Yësu zi Anasi12Vo kanye 'ba Roma ehe vo kyëlu 'bënnï

ëtï, ehe vo kanye 'ba yëkëlu ëtï, ïrïnnï Yësuehe idannï mo gö. 13 Zë obannï mo dagbazi Anasi, mo yawo 'ba Kayafa, kyedre 'ba vokarase mï kɔɔ nani. 14 Kayafa kölö nenye

ra ayada zi kyedree 'ba Yude henye, “Ëdïna laka ëzë vïdï kölö maako oli kö'du vïdïbiya.”

Petero iya henye na yɔlɔ Yësu dë(Mt 26:69-70, Mk 14:66-68, Lk 22:55-57)

15Simona Petero ehe vo lö'bömaako abausu ga Yësu. Vo lö'bö nani ayɔlɔ kyedre'ba vo karase, ehe usu ga Yësu le mï liŋɔ'ba kyedre 'ba vo da karasa. 16Petero alimayaga kara haresi. Mora vo lö'bö maakoayi hulëhu yaga ehe ame'do zi wu'jë 'baharesi ne henye, “Mo mila Petero tï'bëloko.” 17 Mora ako'jo hɔ mo henye, “Anzadë kölö tëmï vo lö'bö 'ba kora nani?”

Petero aya'ba dɔ mo iya henye “E emanza dë.” 18 Gabi na kyëyï ehe vo lïtuwëehe vo kanye 'ba yëkëlu adrɔkonnï wa'dokalïlï. Zë ëdïnnï rë nnï koye toko ta rɔ mo,mati Petero ï'bë ehe ɔrɔ kara dakapa wa'dozi rë nï koye.

Kyedre 'ba vo karase ako'jo ha Yësu(Mt 26:59-66, Mk 14:55-64, Lk 22:66-71)

19 Kyedre 'ba vo karase ako'jo ha Yësukö'du vo lö'bö 'bɔmowe ehe kö'du yandi'bɔmo. 20 Mora Yësu ayada zi mo henye,“Mame'dona dangölö ta da komovïdï biya,ehe 'duwï mëdï kö'du yandi mï bi 'ba mötu'beze ehemï yëkëlu, bimaYude ayinnï biyabi kölö. Miya kö'du maako dë na koho.21Kö'du a'di ra ëdï ha ma ko'jo? Kö'du a'diako'jo ha vïdï mati owonnï ma ne dë? Zëayɔlɔnnï wa mati miya.”

22 Kandi mati Yësu iya nenye, ma kölötëmï vo kanye 'ba yëkëlu otra mo ehe iyahenye, “Nani anza dë gërï mati zi me'do zikyedre 'ba vo karase.”

23 Yësu aya'ba dɔ mo iya henye, “Ëzëmiyawamaako kuna kyënyë, iya. Mora ëzëanza dë, kö'du a'di otra ma?”

24Yësu gba na kida, ehe Anasi utu mo ziKayafa kyedre 'ba vo karase.

Petero andi löhu na yɔlɔ Yësu dë(Mt 26:71-75, Mk 14:69-72, Lk 22:58-62)

25 Mati Simona Petero ëdï tɔrɔ ani rë nïkubï, vïdïmaako ako'jo hɔmohenye, “Anzakölö tëmï vo lö'böwë 'ba Yësu?”

Löhu Petero andi ehe iya henye, “E e,manza dë.” 26 Kölö tëmï vo lïtu 'ba kyedre'ba vo karase ëdï ani. Mo na karo zi vo lïtumati Petero ikye mbili mo yaga ne, ehe moako'jo henye, “Mongɔ yï dë mï yaka kora

Yowani 18:27 79 Yowani 19:16nani aba?” 27 Löhu Petero andi, ehe zangaayapa gbɔ.

Ika Yësu komo Pilato(Mt 27:1-2, 11-14; Mk 15:1-5; Lk 23:1-5)

28 'Do ŋbɔ damïndö aba oba mati Yësukazi Kayafa zi loko mati vo daliŋɔ mï turu'ba Roma alima. Mora Yude biya ëdïnnï bikida aba yaga, ga kö'du ëzë vïdï tëmï zë ï'bëmï loko ne, atayi na ti'da ehe ila mo dë ziwakonyo 'ba karama 'ba laga 'ba koli konyo.29 Pilato ayi yaga ehe ako'jo henye, “A'di rana kyënyë ike kora nenye?”

30 Zë ya'bannï henye, “Mo vo kö'dukyënyë ko'dɔ! Kö'du nenye ra dika ze mozi yï.” 31 Pilato ayada zi zë henye, “Obe moehe o'de vurë 'bɔmo mï kö'du kï'dï 'be.”Yude aya'bannï henye, “Danza dangölö abazi kï'dï vïdï maako zi kofo.” 32 Ehe here, wamati Yësu iya kö'du kyïnë koli 'bënï, atayitïnyö.

33 Pilato ï'bë hulëhu loko. Mo ako'joYësu zi nï ehe ako'jo henye, “Yï ra Yere 'baYude?” 34 Yësu aya'ba henye, “Ëdï kö'dunenye ko'jo nabi dë yï,mandere vïdïmaakora ayada kö'du ma zi yï?” 35 Pilato iyahenye, “Ayɔlɔ ku manza dë Yuda! Vïdï'bëyïyë ehe kyedree 'ba vo karase ra ikannïyï zi ma. A'di ra o'dɔ?”

36Yësu aya'ba henye, “Kalakonda 'bamaanza dë zi damöku nenye. Ëzë ëdï here, volö'bö 'bame ako'dɔnnï wehe zi sesi ma tabi kï'dï zi vo dagba 'bezee. E e, kalakonda'bama anza dë zi damöku nenye.”

37 Pilato aya'ba henye, “Here, yï yerera.” Yësu ayada zi mo henye, “Yï ëdï akiyahenye, ma yere. O'jomamï damöku nenye,zi yada kö'du tïnyö ra, ehe vïdï mati zikö'du ma tïnyö ayɔlɔ gu ma.” 38 Pilatoako'jo ha Yësu henye, “A'di ra tïnyö?”

Ikye vurë zi Yësu kofo(Mt 27:15-31; Mk 15:6-20; Lk 23:13-25)Pilato ï'bë hulëhu yaga ehe iya henye,

“Mi'ja kora nenye dë kö'du kyënyë maakoaba. 39 Kyere ma 'duwï maboso kinga zi yekadra karama 'ba laga 'ba koli aba, ombe zima kinga zi ye na dangölö Yere 'ba Yude?”

40 Zë agbögbö hë nnï, “E e, anza mo!Domba ze Barabasi.” Barabasi ëdï na vowehe 'ba turu.

19Ikye vurë ra Yësu zi tötö

1Pilato ï'dï kö'du gbɔ zi Yësu ku'bö so'daaba. 2Vo kanye o'dɔnnï safo 'ba yere yagatëmï ngora kono ï'dïnnï da Yësu. Here zëusunnï bɔngɔ 'buluyë rɔ mo. 3 Zë ayinnï zimo da kyɔ ehe iyannï henye, “He, yï Yere'ba Yude!” Zë isannï mo kpa kala nnï aba.

4 Kpa löhu Pilato ï'bë yaga. Kadra nenyeaba mo iya henye, “Ma kika Yësu zi ye yagalöhu, here atɔ'be kongɔ na bi de henye,mi'ja mo dë kö'du kyënyë maako aba.”5Yësu asi yaga usu safo 'ba yere kono bɔngɔ'buluyë aba. Pilato iya henye, “Kinye korane ëdï.”

6 Mati kyedree 'ba vo karase ehe kanye'ba yëkëlu ongɔnnï mo, zë agbögbö hë nnïiyannï henye, “Ma tötö mo da taka! Matötömo da taka!” Pilato ayada zi zë, henye,“Obe mo, ehe atötöwë mo da taka. Mi'jakö'du kyënyë ko'dɔ 'bɔmo maako dë.”

7 Yude nee aya'bannï henye, “Mo iya zinï tëdï na Wisi 'ba Wïrï! Kö'du kï'dï 'bezeiya henye, mï'dï mo zi koli.”

8Mati Pilato owonenye,mondrana tere.9 Mo ï'bë hulëhu loko ehe ako'jo ha Yësuhenye, “Yï ta kila?” Mora Yësu aya'ba dë.10 Pilato ako'jo henye, “Kö'du a'di aya'bada kö'du ko'jo 'bama ne dë? Ayɔlɔ dë mëdïkyigɔ aba zi yï kinga na dangölö mandereyï tötö da taka?”

11Yësu aya'ba henye, “ËzëWïrï ï'dï kyigɔne dë zi yï, ɔ'bɔ dë wa maako ko'dɔ zi ma.Mora mo mati ï'dï ma zi yï, o'dɔ ndra nakyënyë.” 12Here Pilato omba zi Yësu kingana dangölö. Mora Yude agbögbö hë nnïlöhu, “Ëzë inga kora nenye ku na dangölö,anza dë aboka 'ba Yere 'ba Roma. Vïdïmaako mati iya zi nï tëdï na yere, vo wehe'ba Yere 'ba Roma.”

13 Mati Pilato owo nenye, mo ika Yësuyaga. Here mo alima akaŋo da kyïtï 'bavurë bi mati ako'jo, “Yïtö Dakaŋo.” Mï ha'ba Hïbïru ëdï “Gabata.” 14 Ëdï kaa kadrakutë mï ko'do, gba kazi karama 'ba laga 'bakoli, ehe Pilato iya zi vïdï kayo nee henye,“Ongɔ bi da yere 'be!” 15 Zë agbögbö hënnï henye, “Ofo mo! Ofo mo!Atötö mo dataka!” Pilato ako'jo henye, “Here ombe mazi tötö yere 'be da taka?” Kyedree 'ba vokarase aya'bannï henye, “Yere 'ba Roma rayere 'beze.” 16 Here Pilato ï'dï Yësu gbɔ zitötö da taka.

Yowani 19:17 80 Yowani 20:4Atötö Yësu(Mt 27:32-44; Mk 15:21-32; Lk 23:26-43)Oba Yësu 'de, 17 ehe mo ïnjë taka 'bënï bi

ma ëdï na yɔlɔ henye, “Yingɔ da.” Ha 'baHïbïru bi nenye, ako'jo “Gologota.” 18 Aniatötö Yësu gbɔ da taka, ehe dakapa mo dataka, atötö kora kpa rïyö, ma kölö kapamo ma kölö, Yësu mï kutë zë. 19 Pilatoï'dï kö'du zi kö'du kyënyë ko'dɔ 'ba Yësu ziyöru da wa ehe kï'dï rïyë da taka. Ako'johenye, “Yësu 'ba Nazereta, Yere 'ba Yude.”20Me'do ne ayöru mï ha 'ba Hïbïru, ha 'baLateni ehe ha 'ba Gïrïgï. Bi mati oba Yësu zimo ne, anza na kɔwɔ ta ra gawo kyedre, eheYuda kayowe ako'jonnï kö'du yöru rɔ mone. 21Here kyedree 'ba vo karase ï'bënnï ziPilato iya henye, “Kö'du a'di ayöru henye,mo Yere 'ba Yude? Akayöru kyere henye,‘Mo iya zi nï tëdï na Yere 'ba Yude.’ ”22Mora Pilato ayada zi zë henye, “Wa matima yöru ku, ma lima here!”

23 Tapëtï vo kanye atötönnï Yësu ku dataka, zë inyennï mï bɔngɔ 'bɔmo sowɔ, makölö zi ma kölö tëmï zë. Mora bɔngɔ 'bɔmoma ta yaga o'dɔ tëmï nzoyi bɔngɔ kölö,anza dë kapamaako aba. 24Vokanye iyannïzi oka ma kölö maako henye, “Dize dë,du'duwë födö aba zi kongɔ ëyï ra akïrï.”Nenye o'dɔ rë nï here zi wayöru tayi tïnyö,mati iya henye, “Zë inyennï mï bɔngɔ ameehe u'dunnï födö kö'du bɔngɔ ame.” Vokanye o'dɔnnï wa mati zë ombannï.

25 Ma 'ba Yësu ɔrɔ dakapa taka 'bɔmoëmï nï aba ehe Mariya mbara 'ba Kalapasi.Mariya Magadala ëdï kpa atɔrɔ ani. 26MatiYësu ongɔma nï, ehe vo lö'bö mati mo ɔwɔmo ëtï, mo iya zi ma nï henye, “Kora nenyeyaanya aba wisi 'bëyï.” 27Here mo iya zi volö'bö ne henye, “Mo yaanya aba ma yï ra.”Tëmï ndenye dagba ani, vo lö'bö nani obamo gbɔ liŋɔ 'bënï.

Koli 'ba Yësu(Mt. 27:45-56; Mk 15:33-41; Lk 23:44-49)

28 Yësu ayɔlɔ henye, yaanya aba nindelɔɔ 'bënï ku. Ehe zi ko'dɔwayöru tayi tïnyö,mo iya henye, “Ma na kɔdrɔ.”

29 Sikɔ ëdï ani ndɔ a'ji aba. Vïdï maakousu lifa mï a'ji ne ehe ïnjë rïyë ï'dï ha Yësukaga 'ba isipɔ aba. 30 Tapëtï Yësu uwë a'jine, mo iya henye, “Wa biya o'dɔ rë nï ku!”Mo umbï dë nï ehe oli.

Isi rɔtɔ Yësu

31 Yaanya aba ëdï ko'do 'ba rakɔ'jɔ, 'döko'do 'ba ralawo ehe karama 'ba laga 'bakoli. Ëdï ko'do lele zi Yude, ehe zë ombannïdë zi ida ra nee zi lima rïyë da takamï ko'donenye. Here zë ako'jonnï ha Pilato zi ndïkora nee kowe ehe koba ida rë zë akaŋo.32 Vo kanye dagba owennï ndï 'ba koraagamowe rïyömati atötö zë ani ne. 33Moramati zë ayinnï zi Yësu, zë ongɔnnï mo oliku nzɔ, ehe zë owennï ndï mo dë. 34 Makölö tëmï vo kanye isi mbese Yësu weheaba, yama ehe wini asi yaga. 35 Da yɔlɔnenye ëdï tïnyö, ga kö'du vïdï maako raayada wa mati mo ongɔ o'dɔ rë nï. Yaanyaaba atɔ'bɔ tëdï kpa koma aba. 36Biya nenyeo'dɔ rë nï here, zi wayöru tayi tïnyö, matiiya henye, “Yingɔ 'ba ida rɔ mo ma kölöakowe dë,” 37 ehe “Zë ongɔnnï ma kölö mïdakapa mbese mo isi wehe aba.”

Kusu 'ba Yësu(Mt 27:57-61; Mk 15:42-47; Lk 23:50-56)

38 Yosepa tëmï Arimataya ëdï kölö tëmïvo lö'bö 'ba Yësu. Mo asesi na koho, le gakö'du mo na tere kazi vo dagbe 'ba Yude.Mora yaanya aba mo ako'jo ha Pilato zi moida ra Yësu koba. Pilato ï'dï dangölö zimo, ehe Yosepa oba mo akaŋo ta da taka.39Nikodïmö ayi nï mo aba, ehe ika kpa kaa'butëwota kilɔgaramo 'ba wakëzï ngutruaba o'dɔ tëmï murë ehe alɔyisi 'ba yökukusu. Nenye kpa te Nikodïmö kölö matiï'bë zi Yësu yɔndɔ kölö maako aba. 40 Vïdïkora rïyö nee, olonnï ida ra nemï bɔngɔ 'bayöku, bi kölö wakëzï ngutru aba, mati ëdïhala Yude ombennï yöku 'bënnï. 41 Mï bimati atötö Yësu da taka, ani yaka ëdï wogoaba mati gba ombe vïdï maako dë mï mo.42 Dawogo ne ëdï kara, ehe kyere ne kadra'ba zi ra kɔ'jɔ kö'du ko'do 'ba ralawo, zë nakɔrɔkɔrɔ zi ida ra Yësu kï'dï ani.

20Yësu na dïdï(Mt 28:1-8; Mk 16:1-8; Lk 24:1-12)

1 Ko'do 'ba Gima aba ŋbɔ mati bi gba naköndu, Mariya Magadala ï'bë dawogo eheongɔ henye, yïtö alulu ku 'de, ta ha bi tödu'ba dawogo. 2Mo aho zi Simona Petero ehezi vo lö'bö mati Yësu ɔwɔ ehe iya henye,“Zë obannï Yere ku tëmï dawogo! Da yɔlɔdë ï'dïnnï mo ku kila.”

3Petero ehe vo lö'bömaako aba ayetonnïtï'bë dawogo. 4 Zë ahonnï ta bi kölö, le vo

Yowani 20:5 81 Yowani 21:3lö'bö maako ne aho ndra ta da Petero eheɔkɔ ani dagba. 5 Mo ïdë rë nï ehe ongɔbɔngɔ konda na lala loko mï dawogo, moramo ï'bë dë loko. 6Mati Simona Petero ɔkɔani, mo ï'bë mï dawogo ehe ongɔ bɔngɔkonda ne. 7 Mo ongɔ nzoyi bɔngɔ matio'dɔ zi komo Yësu yöfu mo aba ne. Akökuku ehe mï bi mati na bi dë nï. 8 Vo lö'bömati ɔkɔ dagba ani ne ï'bë mï dawogo, ehemati mo ongɔ, mo oma. 9 Mï kadra naniPetero ehe vo lö'bö maako ne, ayɔlɔnnï dëhenye, wayöru iya henye Yësu atënyï nadïdï. 10Here zë rïyö ne ï'bënnï hulëhu zi volö'bö maakowe.

Yësu alaya zi Mariya Magadala(Mt 28:9-10; Mk 16:9-11)

11 Mariya Magadala ɔrɔ kudu yagadakapa dawogo. Mo ëdï gba kudu, matimo ïdë rë nï akaŋo 12 ehe ongɔ malayikerïyö loko. Zë usunnï bɔngɔ kanyi ehe ëdïalimannï bi mati ï'dï ida ra Yësu 'dɔmo.Ma kölö bi dɔmo ehe ma agamo bi ndï mo.13Malayika nee ako'jonnï haMariya henye,“Kö'du a'di ëdï akudu?” Mo aya'ba dɔ mohenye, “Zë obannï ida ra Yere ama ku 'de,ma yɔlɔ dë ï'dïnnï mo kila.”

14 Kandi mati Mariya iya nenye, mo ofɔrë nï kpo ehe ongɔYësu ëdï atɔrɔ ani. Moramo ayɔlɔ dë, mo 'bënï ëyï. 15Yësu ako'jo hɔmo iya henye, “Ëdï akudu ga a'di? Ëdï ëyï rakoma?” Mo asösu 'bënï mo vo kyeti yaka raehe iya henye, “Kyedre, ëzë obe ida rɔ moku 'de, akɔ ayada zi ma, here ma tɔ'bɔ tï'bëmo koba.”

16Here Yësu iya zi mo henye, “Mariya!”Mo ofɔ rë nï ehe iya zi mo henye,“Raboni.” Ha 'ba Hïbïru aba “Raboni” vo“Komoyandi.” 17 Yësu ayada zi mo henye,“Ise ra ma dë! Mï'bë dë gba zi 'Bu. Moraayada zi vo lö'bö 'bame mëdï atï'bë zi momati na 'Bu ma ehe Wïrï 'bama, kpa 'Bu wëehe Wïrï 'be.”

18 Mariya Magadala ï'bë ayada zi volö'böwë nongɔ Yere ku. Mo ayada kpa zi zëwa mati mo iya zi nï.

Yësu alaya zi vo lö'bö 'bënïyë(Mt 28:16-20; Mk 16:14-18; Lk 24:36-49)

19 Vo lö'böwë na tere kazi vo dagbe 'baYude, ehe mï hutaga 'ba Gima kölö nani,zë isi gë nnï loko. Truku'du, Yësu alaya mïkutë 'ba gboko. Mo amëtë zë iya henye,“Rakyëyï mëdï yë aba.” 20 Ehe ayada kala

nïyë zi zë ehe mbese nï. Mati vo lö'böwëongɔnnï Yere, zë biya na rakyenyi. 21TapëtïYësu amëtë zë löhu, “Rakyëyïmëdï yë aba,”mo iya henye, “Mëdï yë kutu kaa 'Bu utuma.” 22Here mo alawo dë zë ehe iya henye,“Ïrïyë LawoLaka. 23Ëzë ile vïdïmaako ku gakö'du kyënyë, akila zë. Mora ëzë ile kö'dukyënyë 'bëzë dë, ila zë dë.”

Yësu ehe Toma24 Toma ma ako'jo “vo loŋa” ëdï le kölö

tëmï vo lö'bö 'butë dɔmorïyö, mo anza dëagamo ëtï mati Yësu alaya zi zë. 25Here zëayadannï zi mo henye, “Dongɔ ze Yere ku.”

Mora Toma iya henye, “Dagba, mombakongɔ tëpï ɔŋɔ 'ba nosomarimï kalamoehekise zë dawisi kalama aba. Ma kï'dï kalamabi mati wehe ï'bë da mbese mo. Moma dë,nje ëzë mo'dɔ nenye ku!”

26 Tapëtï ko'do 'ba Gima kölö yaa, volö'bö atɔtɔ rë nnï löhu bi kölö. Kadra nenyeaba, Toma ëdï zë aba. Yësu ayi lokomati haloko gba na kisi ehe ɔrɔ mï kutë 'ba gbokone. Mo amëtë vo lö'bö 'bënïyë, “Rakyëyïmëdï yë aba.” 27Mo iya zi Tomahenye, “Ï'dïdawisi kala yï kinye, ehe ongɔ bi da kalame.Ï'dï kala yï da mbese ma. Ɔrɔ tëmï da jiji'bëyï ne, ehe oma!”

28Toma aya'ba dɔmo iya henye, “Yï Yereama, ehe Wïrï ama!” 29 Yësu iya henye,“Toma, oma ga kö'du ongɔ ma ku? Vïdïmati ëdïnnï koma abamïmakazima kongɔ,ëdï zë mati tïnyö ya'da aba!”

Kö'du a'di Yowani Ayöru Buku Ënï30 Yësu o'dɔ kyïnë 'ba kö'du koro ko'do

maakowe kyɔ mati vo lö'bö 'bɔmoweongɔnnï, ehe anza zë biya ayöru kumï bukunenye. 31 Mora ma nenyee ayöru here ziye kï'dï koma 'be mï Yësu na Korisitɔ ne,Wisi 'ba Wïrï. Ëzë ëdïyë koma aba mï mo,atëdïyë dïdï aba mï ru 'bɔmo.

21Yësu alaya zi vo lö'bö 'bënïyë

1 Yësu yaa alaya zi vo lö'bö 'bënïyë dagötï Föfö 'ba Tiberiyasi. O'dɔ rë nï mï gërïnenye. 2 Simona Petero, Toma ma ako'jo“vo loŋa,” Natanëlë ta Kana mï Galilaya,gisi 'ba Zebedeyo ëdïnnï ani, bi kölö aga volö'bö maako ëtï rïyö. 3 Simona Petero iyahenye, “Mëdï tï'bë kyenze kïrï!”

Yowani 21:4 82 Yowani 21:25Maakowe iyannï henye, “Da tï'bë ze yï

aba.” Zë ï'bënnï yaga mï töŋbö 'bënnï.Mora du ïrïnnï wa maako dë yɔndɔ naniaba. 4 Ŋbɔ mï damïndö vere, Yësu ɔrɔ dagötï, mora vo lö'böwë ayɔlɔnnï dë mo ëyïra. 5 Yësu agbögbö hë nï, “Aboke, ïrïyë wamaako ndö?” Zë aya'bannï henye, “E e.”

6 Here mo ayada zi zë henye, “Umëëöndu 'be ne akaŋo da kala tïrï 'ba töŋbö 'be,ehe akïrïyë kya 'ba kyenze maakowe.” Zëo'dɔnnï here, ehe öndu gbɔ kyɔ na kyenze,here zë ɔ'bɔnnï dë zi kotɔ rïyë mï töŋbö.

7Vo lö'bömati Yësu ɔwɔ ne, iya zi Peterohenye, “Nenye Yere ra.” Mati Petero owone Yere ra, mo usu bɔngɔmati mo otɔ, matimo ëdï lɔɔ ko'dɔ ne. Here, mo öfu mï wini.8 Töŋbö ëdï nje kaa lamikölö mitiri ta dagötï. Here vo lö'bö maakowe alimannï mïtöŋbö, ehe otɔnnï öndu mï mo kyɔ kyenzeaba. 9 Mati vo lö'böwë asinnï yaga tëmïtöŋbö, zë ongɔnnï mangɔlɔ'bɔ ehe wa'do'ba kalïlï kyenze aba dɔmo. 10Yësu ayada zivo lö'bö 'bënïyë henye, “Ike kya 'ba kyenzemaakowe mati ïrïyë ne.”

11 Simona Petero ï'bë hulëhu mï töŋböehe otɔ öndu da götï. Mï mo kyenzema kyedre ëdïnnï lamikölö 'butëmuyïdɔmowota,mora öndugba kazi liza. 12Yësuiya henye, “Ayiye ehe onyowe.” Mora volö'bö ma kölö maako ako'jo dë, mo ëyïra. Zë ayɔlɔnnï mo Yere ra. 13 Yësu obamangɔlɔ'bɔmïkala nï ehe ï'dï kyamaakowezi vo lö'bö 'bënïyë. Mo o'dɔ kyenze ne kpate here.

14 Nenye mï kadra mawota mo ra Yësualaya zi vo lö'bö 'bënïyë tapëtï mo ënyïtëmï koli.

Yësu ehe Petero15 Mati Yësu vo lö'bö 'bënï ëtï indennï

wakonyo ku, mo ako'jo henye, “Simonawisi 'ba Yowani, ɔwɔ ma ndra ta da okamaakowe?” Simona Petero aya'ba henye,“Ɔɔ, Yere, ayɔlɔ ku mɔwɔ yï!” Yësu iyahenye, “Here, ulu tïmëlë ame.” 16 Yësuako'jo madarïyö mo, “Simona wisi 'baYowani, ɔwɔ ma?” Petero aya'ba henye,“Ɔɔ, Yere, ayɔlɔ mɔwɔ yï!” Yësu ayada zimo henye, “Here, ongɔ ga tïmëlë ame.”

17 Yësu ako'jo mï da mawota mo henye,“Simona wisi 'ba Yowani, ɔwɔma?” Peterona rasösu ga kö'du Yësu ako'jo hɔ mo ma-wota ëzëmo ɔwɔ nï. Heremo ayada zi Yësu

henye, “Yere, ayɔlɔ kö'du biya. Ayɔlɔmɔwɔyï.”

Yësu aya'ba henye, “Ulu tïmëlë ame.18 Ma yada tïnyö zi yï henye, mati yï gbana wisi kora ɔbi, usu rë yï ehe ï'bë bi matiomba zi tï'bë. Mora mati endro ku, akizayaga kala yï. Here, maakowe akidannï kɔ'digë yï toko rë yï ehe akalëpï zi yï dagba bimati omba dë zi tï'bë.” 19Yësu iya nenye ziyada hala Petero akoli ehe akika wayeto ziWïrï. Here mo iya zi Petero, “Usu ga ma.”

Yësu ehe vo lö'bö maako ëtï20Petero opi rë nï ehe ongɔ vo lö'bömati

Yësu ɔwɔ ne, usu ku gë nï. Mo ra kpa temati alima kara zi Yësu bi 'bawakonyo, eheako'jo henye, “Yere, ëyï ra ëdï tï'bë zi yïsusu?” 21Mati Petero ongɔ vo lö'bö nenye,mo ako'jo ha Yësu iya henye, “Yere, a'dikö'du mo?”

22 Yësu aya'ba henye, “Kö'du sösu 'bëyïëdï a'di, ëzë momba mo zi lima le ma'ba?Usu ga ma.” 23 Here, ndɔndɔ apere rë nïmï kutë vo lö'bö maakowe henye, vo lö'bönenye oli dë. Mora Yësu iya dë mo oli dë.Mo iya nje henye, “Kö'du sösu 'bëyï ëdïa'di?”

24 Vo lö'bö nenye ra mo ayada kö'dunenye biya. Mo ayöru, ehe da yɔlɔ mo ëdïkö'du tïnyö ra yada.

Ndundu mo25Yësu o'dɔ wa maakowe kyɔ. Ëzë ayöru

zë biya mï bukuwë, ma sösu henye, biatanza dë mï damöku ne kö'du buku neebiya.

Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 1:1 83 Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 1:13

Lɔɔ 'ba vo LïtuwëKomo 'ba vo Lïtuwë 'baYësu, mandere Lɔɔ 'ba vo LïtuwëRayada kö'du 'ba bukunenye

Luka, vo buku 'ba Luka yöru nenye,ayöru buku ma rïyö Laka nenye, ru moKomo 'ba vo lïtuwë 'ba Yësu, mandere Lɔɔ'ba vo lïtuwë. Kö'du Yöyö Laka 'ba Yësuma Luka ayada zi ze wa mati Yësu o'dɔ mïlima 'bɔmo mï dakaŋo. Buku ma rïyö Lakanenye, ayeto ta bimati ndundu 'ba buku neinde rë nï. Ayada zi ze wa mati vo lö'böwë'ba Yësu ehe biya vo lïtu 'bɔmowe o'dɔnnïhere ï'dï kö'du yëtï 'ba Yësu apere rë nïkpuru biya mï damöku nenye.

Gba Yësu ï'dï lɔɔ dë zi vo lö'bö 'bëyïyëzi me'do 'bënï yëtï mï damöku nenye biya,mo ovo Lawo Laka 'ba Wïrï mï zë here zizë tëdïnnï kyigɔ aba zi lɔɔ 'bɔmo ne ko'dɔ.Mati zë ïrïnnï Lawo Laka ku, zë ayetonnïzi kö'du yëtï mï Yerusalema. Vïdï kayoomannï mï kö'du yëtï 'bëzë ehe ayinnï navo lö'böwë 'ba Yësu. Kö'du koro kayo o'dɔrë nï, here zi vïdï komamï kö'du yëtï 'ba volö'böwë 'ba Yësu.

Mati kö'du yëtï nenye ëdï ku kyigɔ mïYerusalema, vo wehee 'ba Yësu ayetonnïyaza vo lö'böwë zi tëdï na riti. Tïnyö volö'böwë 'ba Yësu ore yaga tëmï Yerusalemaehe na rapere. Zë ilannï, kö'du yëtï mïdakaŋo 'ba Yudiya ehe Samariya. Komo'ba lɔɔ nenye ayada tëmï kapita 1 zi kapita'butë dɔmorïyö. Petero alaya laya kyedremï komo nenye.

Tapëtïmanenye,Wïrï ako'jo kya vo lö'bömaako, rumo Pawolo. GbamatiWïrï ako'jomo dë, mo ëdï ko'dɔ zë mati alö'bönnï gaYësu na ritimï ru yënï 'ba Yude. Mora Yësuayada rë nï zi Pawolo ehe utu mo mï lɔɔzi dakaŋo maakowe. Mï gërï nenye, kö'duyëtï 'ba Yësu ï'bë le kafo maga 'ba dakaŋo'ba Yiserele zi dakaŋo maakowe, bi mativïdï maakowe alimannï 'dɔmo.

Pawolo o'dɔ lɔɔ nenye mï bi kayowe,tëmï Yerusalema zi Roma. Yude o'dɔnnïmo riti kyedre ki'ja, mora zë a'dannï modë. Mo ayëtï kö'du mï bi 'ba mötu, bi 'bamötu 'ba Yude, ehe mï bi naniye 'ba vïdïmaakowe kpa. Kö'du laka 'ba lɔɔ 'bɔmo ëdï

zi yada zi vïdï 'ba damöku nenye wa matiYësu o'dɔ ko'dɔ zë.

Tëmï nenye biya, vo kome 'ba ndenyeatɔ'bɔ yɔlɔnnï gërï mati vo lö'böwë 'baYësu alimannï mï dakaŋo. Here lɔɔ 'bëzëmëdï kaa ga kö'du yada ma laka kö'du ze zilö'bö gɔ mo. Here Wïrï ma kɔnyi ze zi ki'jakö'du yɔlɔ kpuru Buku Laka nenye. Amini.

Luka ayöru zi Tïyöpïyölö1 Mï dagba buku 'bama, ma yöru zi yï

Tïyöpïyölö biya wa mati Yësu o'dɔ yandimo aba, tëmï kadramatimo ayeto lɔɔ 'bënï,2 le mï ko'do mati oba mo komorïyë, tapëtïmo ï'dï kö'du ku kpuru Lawo Laka aba zi volïtuwëmatimo inzi. 3Tapëtï koli 'bɔmo,moayada rë nï zi zë mo ëdï na dïdï. Zë ongɔnnïmo ko'do 'butësowɔ aba, mo ame'donnï zëëtï kö'duDamöku 'baWïrï. 4Matimo gba zëëtï mo iya zi zë henye, “Ile Yerusalema dë,isiye kinye bi LawoLaka zi 'Bu kï'dï kaamatima yada zi ye mo alömu zi ko'dɔ. 5Yowaniï'dï bapatisi wini aba, ko'do tisi aba akï'dïyëbapatisi Lawo Laka aba.”

Oba Yësu komorïyë(Mk 16:19-20; Lk 24:50-53)

6Mati vo lïtuwë gba Yësu aba, ako'jonnïhɔ mo iyannï henye, “Yere, yaanya abaomba kï'dï damöku zi Yiserele hulëhulöhu?” 7 Yësu iya zi zë henye, “Omba dë ziye yɔlɔ kadra 'ba kö'dumati o'dɔ rë nï nani,nje 'Bu ra ayɔlɔ. 8Mora Lawo Laka atayi deehe akï'dï kyigɔ zi ye. Here, akayade kö'duma zi vïdï mï Yerusalema, mï Yudiya biya,mï Samariya, ehe mï damöku ne biya.”

9 Tapëtï kö'du kiya 'ba Yësu nenye, ehemati zë ëdïnnï bi kongɔ, obamo rïyëmï fɔli.Zë ɔ'bɔnnï dekpe mo kongɔ. 10 Mora matimo ëdï tï'bë ku rïyë, zë nduwë bi kongɔkomorïyë. Kandi kora rïyö usunnï bɔngɔkanyi ëdï tɔrɔnnï dakapa zë. 11 Zë iyannïhenye, “Kö'du a'di kora 'ba Galilaya ëdï tɔrekinye bi kongɔ komorïyë? Oba Yësu kukomorïyë. Mora mo ata'ba hulëhu tëmïgërï kölö mati onge mo tï'bë.”

Vïdï maako zi kïrï pëtï Yudasi(Mt 27:3-10)

12 Vo lïtu a'bannï ta Döku 'ba Olivo ziYerusalema. Döku 'ba Olivo ëdï lasi 'bawiṛi kölö ta ra Yerusalema. Vo lïtu matiï'bënnï ani ne, 13 zë ra Petero, Yowani,

Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 1:14 84 Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 2:20Yemisi, Anderiya, Pilipo, Toma, Baratolo-moya, Matayo, Yemisi wisi 'ba Alipayo, Si-mona mati o'dɔ lɔvɔ dakaŋo 'bënï, ehe Yu-dasi wisi 'ba Yemisi. Mati vo lïtuwë a'bannïku gawo, zë ï'bënnï rïyë mï loko tɔrɔ maëdïnnï 'dɔmo. 14Vo lïtuwë 'duwï rë nnï tɔtɔamötu na radrɔko, vïdï mbare, ehe Mariyama 'ba Yësu, öndu mo ëtï. 15 Kadra naniyeaba, vo lö'bö 'ba Yere ëdïnnï biya lamikölö'butërïyö mï ratɔtɔ bi kölö, ehe Petero ënyïrïyë ame'do zi zë. 16Mo iya henye, “Abokame, kyigɔ 'ba Lawo Laka aba, Dawidi iyakö'du 'ba Yudasi, mora kö'du mati mo iyane o'dɔ rë nï ku. 17 Yudasi mo kölö tëmïze o'dɔ lɔɔ ze aba, mora mo ika vïdïyë ziYësu kïrï. 18 Here, Yudasi ogo kaŋo kɔhima ï'dï zi mo ga kö'du kyënyë ko'dɔ 'bɔmone. Mati mo alëpï ta rïyë akaŋo mï yaka,ida rɔ mo api. 19 Mati vïdï 'ba Yerusalemaayɔlɔnnï kö'du nenye, zë ako'jonnï yakanani Akeledama, kö'du ya'ba aba mï ha'bëzë, ‘Yaka 'ba Yama.’ 20Mï buku Wayeto'ba Dawidi iya henye,‘Mila loko 'bɔmo na mbiya,ehe mila vïdï maako dë lima ani.’Iya kpa henye,‘Vïdï maako mïrï lɔɔ 'bɔmo ne.’

21-22 “Here, domba vïdï maako kpa zikɔnyi ze yada zi vïdï maakowe henye, Yësuënyï ku tëmï koli. Mo mëdï tëmï vïdï korakölö ma ëdï ze aba tëmï biyeto. Momëdï zeaba tëmï kadra mati Yowani abapatisi YereYësu, le ko'do ma oba mo komorïyë.”

23 Zë inzinnï vïdï kora rïyö. Ma kölötëmï zë Yosepa, ako'jo Barasaba, ako'jo kpaJusitusu, ehe agamo Matiyasi. 24 Here, zëbiya amötunnï, iyannï henye, “Yere, ayɔlɔkö'du sösu mï di'di 'ba vïdï biya. Ayada zize ma kölö ma inzi ku 25 zi tëdï na vo lïtuehe zi lɔɔ pëtï Yudasi ko'dɔ.” 26 Zë u'dunnïfödö, ehe inzi Matiyasi zi drɔko mï gboko'ba vo lïtuwë 'butë dɔmokölö ne.

2Tayi 'ba Lawo Laka

1 Mï ko'do tayi 'ba Lawo Laka aba, volö'böwë ga Yere biya ga bi kölö. 2 Kandikpɔrɔ aa ta komorïyë kaa taa 'ba bulukumora oso ndɔ mï loko mati zë atɔtɔ rë nnï'dɔmo ne. 3 Here zë ongɔnnï wa alaya kaandende wa'do ta bi lasi apere rë nï yagaalima da vïdï biya na kölö kölö. 4 Zë biyaosonnï ndɔ Lawo Laka aba, ayetonnï me'do

tëmï ha maakowe, kaa mati Lawo Laka ï'dïzë zi me'do.

5 Yude vïdï 'ba Wïrï kayo mati ëdï al-imannï tëmï dakaŋo biya mï damöku ne,ëdïnnï lima mï Yerusalema. 6 Mati zëowonnï kpɔrɔ wa ne, vïdï kayo atɔtɔ rënnï ga bi kölö. Zë biya na rakaga gakö'du vïdï kölö tëmï zë owo vo kö'dukombe ëdï ame'do ha 'bënï aba. 7 Tëmïrakaga 'bëzë ne zë iyannï henye, “Vïdïnenyee biya mati ëdï ame'donnï here ne,anzannï dë vïdï 'ba Galilaye? 8 Kö'dua'di dowo zë ëdïnnï ame'do ha 'bezeaba? 9 Kya ze maakowe tëmï Patiya,Mediya, Elamo,Mesopotamiya, Yudiya, Ka-padɔsiya, Poniyitusu, Asiya, 10 Paragiya,Pambaliya, Ezipeto, kapa 'ba Libiya kara raSirënë, Roma, 11 Keriti, ehe Arabiya. Kyaze maakowe o'jo Yude, ehe maakowe inzirë nnï zi tëdïnnï na Yude. Ze biya dowozë ëdïnnï ame'do ta ha 'ba vïdï biya, ziyada kö'du kyige mati Wïrï o'dɔ ne.” 12 Davïdï biya na wïrï wïrï. Maakowe alimannïha oka ma kölö ko'jo henye, “Kö'du nenyebiya a'di?” 13 Maakowe o'dɔnnï lasa ra volö'böwë 'ba Yere, iyannï henye, “Zë uwënnïa'ji.”

Petero ame'do zi vïdï kayo14Petero ënyï rïyë vo lïtu 'butë dɔmokölö

ne ëtï, ehe ame'do gu kyembe laka abazi vïdï kayo, iya henye. “E Yude morae biya mati alime mï Yerusalema, owoweme'do mati momba zi kiya. 15Vïdï nenyeeanzannï dë na a'ji kaa mati asösuwë. Kadra'ba damïndö ëdï madɔmosowɔ. 16 Nenyeëdï kö'du mati Wïrï ayada zi nëbï Yowelekiya,17 Ëzë ndundu 'ba ko'do ɔkɔ ku,ma kï'dï Lawo Laka ama zi vïdï biya.Gisi 'bema koramïnzö ëtï akayëtïnnï kö'du

kise 'bama.Gisi kora ɔbiye akongɔnnï wa kazi Wïrï.Korokyedre 'be wïrï akisi zë.18Mï ko'do naniye ma kï'dï Lawo ama zi vo

kalima ame,'dö vïdï kora mbara ëtï,akayëtïnnï kö'du kise 'bama.19Ma ko'dɔ kö'du koro komorïyëehe kyïnë 'ba kö'du maakowe lebi dakaŋo.Ani yama atëdï, wa'do ehe kyëtu.20Kadra akopi rë nï na köndu,ehe yehe atëdï na yama

Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 2:21 85 Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 3:6gba kazi ko'do bikanyi kyedre 'ba Yere

alaya.21Here Yere akayɔmɔ vïdï biyamati ako'jo kö'du ga wakɔnyi.”

22 “Vïdï 'ba Yiserele, owowe me'donenyee. Momba kiya kö'du ga kö'du 'baYësu 'ba Nazereta. Wïrï utu Yësu zi ye zikö'du koro rakaga aba ko'dɔ ehe da kyïnë.E biya ayɔle nenye ku. 23 Wïrï omba dɔmo ku nzɔ akï'dï Yësu zi ye. Here obe moehe ï'dïyëmo zi kora vo kö'du kyënyë ko'detëmï tu'dë maakowe zi tötö mo da taka.24 Mora Wïrï ila mo na dangölö tëmï koliehe aliro na dïdï, ga ködu koli ɔ'bɔ dë ta'damo.”

25 “Dawidi iya kö'du 'ba Yësu henye,‘Mongɔ Yere 'duwï kara ra ma,ehemere dë,mo ëdïma aba, da kalama,ma

tïrï.26 Ga kö'du nenye, di'di ma atëdï na

rakyenyi,me'do 'bama atëdï 'ba rakyenyi,lima 'bama atëdï kö'du sösu laka aba.27 Yere omba dë zi ma kila bi lima 'ba lawo

'ba vïdï koli,ehe mo omba dë zi kila ida ra vïdï laka

'bɔmo teŋe mï ogo.28Mo ayada zi ma gërï 'ba dïdï,ehe mo o'dɔ ma na rakyenyi tëdï 'bɔmo

kara ra ma.’ ”29 “Abokame, ëdï tïnyö zi ma zi me'do ga

kö'du zutu 'beze Dawidi. Mo oli ehe usu,ehe dawogo mo ëdï ze aba kinye ndenye.30 Mora Dawidi ne nëbï ra, ehe mo ayɔlɔhenye,Wïrï o'dɔ lömu vïdïmaako ta dakota'bɔmo kadra maako aba atëdï na yere.31 Dawidi ayɔlɔ nenye ako'dɔ rë nï, ehe moayada zi ze akaliro Korisitɔ na dïdï. Mo iyahenye, ‘Wïrï ila mo dë mï ogo, mandere idarɔmo zi teŋe.’ ”

32 Ze biya da katɔ'bɔ yada zi ye henyeWïrï aliro Yësu ku na dïdï. 33 Oba Yësu kukomorïyë zi lima da kala tïrï 'ba Wïrï, eheWïrï ï'dï Lawo Laka ku zi mo, kaa mati 'Bualömu. Yësu ra kpa ï'dï Lawo Laka zi ze, ehenenye ëdï wa mati yaanya aba ëdïyë kongɔkowo mo aba.

34“Dawidi ï'bë dë komorïyë, moramo iyahenye,‘Yere iya zi Yere 'bamazi lima da kala nï ma tïrï,35 le ëzë mo o'dɔ vo wehe 'bɔmo kukaa gba'da 'ba burutu zi mo.’ ”

36 “Vïdï 'ba Yiserele biya ayɔlɔ henye,Wïrï o'dɔ Yësu 'dö na Yere ehe na Korisitɔ,ï'dïyë mo le koli rïyë da taka.”

37Mati vïdï owonnï kö'du nenye, zë kazirakyenyi. Zë ako'jonnï ha Petero, vo lïtumaakowe ëtï iyannï henye, “Aboka me, a'dira da ko'dɔ?” 38Petero iya zi zë henye, “Otɔde zi Wïrï tëmï kö'du kyënyë ko'dɔ biya,ïrïyë bapatisi mï ru Yësu Korisitɔ, zi ye kilaga kö'du kyënyë 'be, ehe akïrïyëwakï'dï 'baLawo Laka. 39 Lömu nenye zi ye gisisi 'beeëtï, kpa zi vïdï biya mati Yere 'beze Wïrïakinzi, kpa vïdï mati zë na kɔwɔ.” 40Peteroayada kö'du kayo maakowe kpa zi zë zi rënnï kyigɔ, mo iya henye, “Ma lenzee zi reyɔmɔ kazi wa mati ako'dɔ rë nï biya zi vïdï'ba kö'du kyënyë ko'dɔ nenye.” 41Mï kadranani vïdï kpulukuwota omannï mï kö'dukise, ïrïnnï bapatisi, adrɔko da watiti 'ba vokö'du kombe.

Rakida 'ba vo kome42 Zë ayaŋa kadra 'bënnï mï kö'du yandi

kazi vo lïtuwë, rakida, wakonyo 'ba Yere,mötu aba. 43 Vïdï biya na rakaga ehe natere ga kö'du wakoro kayo ehe kyïnë wamati vo lïtuwë o'dɔnnï. 44Vo kome nduwërë nnï tɔtɔ ga bi kölö ehe zë ayanyannï mïwa mati zë ëdïnnï mo aba. 45 Zë ogonnïwasisi 'bënnï yaga, ehe ï'dïnnï kɔhi mo zivïdï ma omba. 46Ko'do ta ga ko'do, zë atɔtɔrë nnï mï yëkëlu. Zë onyonnï wa bi kölö mïliŋɔ kutu kutu ehe ayanyannï mï wakonyo'bënnï na rakyenyi kazi dakumbë, 47 ëzëëdïnnï Wïrï yeto. Vïdï biya omba zë. Ta gako'do 'duwï Yere ayövu zë mati ayɔmɔ ku.

3Petero Yowani aba akɔ'jɔnnï kora vo keŋe

1 Kadra 'ba mötu ëdï kaa kadra wota 'bahutaga, Petero ehe Yowani aba ëdï tï'bënnïmï yëkëlu. 2 Kora mati o'jo na keŋe ne ïnjëha loko 'ba yëkëlu. Ta ga ko'do biya ï'dï modakapa ha loko nenye, ako'jo Ha Resi Teme.Mo alima ani ehe wa lenze kazi vïdï matiëdï tï'bënnï loko. 3 Kora ne ongɔ Peteroehe Yowani ëdï tödunnï mï yëkëlu, ehe moako'jo hë zë kö'du kɔhi. 4Mora zë ongɔnnïbi mbïyï dɔmo ehe iyannï henye, “Ongɔ birïyë de ze.” 5 Kora ne ongɔ bi dë zë asösu'bënï na ki'ja wa maako kazi zë.

6 Mora Petero iya zi mo henye, “Manzadë kɔhi aba, mandere dahabo, mora ma

Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 3:7 86 Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 4:14kï'dï zi yï wa mati mëdï mo aba. Mï ru'ba Yësu Korisitɔ 'ba Nazereta, miya zi yïënyï rïyë ayeto lasi.” 7 Petero ïrï mo kalama tïrï aba akɔnyi mo rïyë. Kandi ndï korane gbɔnzɔ mo aba, ayi na kyigɔ, 8 ehe moöfu rïyë, ayeto lasi. Mo ï'bë ga ndï PeteroYowani aba mï yëkëlu, lasi, töfu ehe Wïrïyeto aba. 9 Vïdï biya ongɔnnï mo lasi tokoehe Wïrï yeto aba. 10 Zë ayɔlɔnnï mo koravo lenze mati ëdï alima ha Resi Teme 'bayëkëlu ne, zë na rakaga. Zë ɔ'bɔnnï dë yɔlɔkö'du a'di ra o'dɔ rë nï zi kora ne.

Me'do 'ba Petero mï yëkëlu11Mati kora ne zɔ ga ndï Petero Yowani

aba, vïdï biya ahonnï zi zë bi mati ako'joloko sënjë 'ba Solomono. 12 Petero ongɔvïdï kayo ma atɔtɔ rë nnï ne ehe mo iyahenye, “Vïdï 'ba Yiserelee, kö'du a'di e narakaga ga kö'du mati o'dɔ rë nï ne? Asö-suwë dëdï ze kyigɔmaako aba? Asösuwë datɔ'bɔ ze kora nenye ko'dɔ zi lasi ga kö'du zena laka?

13 Wïrï 'ba Abarayama, Yisika, Yakoba,ehe zutu 'bezee, ï'dï ru kyedre zi vo Lïtu'bënï Yësu. Mora ombe mo dë, ï'dïyë mo ziPilato zi kofo, mati Pilato omba zi mo kingana dangölö. 14Ombe Yësu dë mo le na lakaehe tïnyö ne. Ako'jowe kö'du kora ma ofovïdï zi kinga na dangölö, 15 ehe ofowe moma ï'dï dïdï zi vïdï. Mora Wïrï ïnjë mo tëmïkoli, ehe ze biya da tɔ'bɔ yada zi ye wamatimo o'dɔ.

16Onge kora nenye, ehe ayɔle mo. Komamï ru 'ba Yësu ra o'dɔ mo kyigɔ. Komamï Yësu ra o'dɔ kora nenye ti'de na laka.17 Aboka me, ma yɔle ehe vo dagba 'beayɔlɔnnï dë wa mati zë o'dɔnnï. 18 Wïrïiya kpuru kazi nëbï ënïyë henye, Korisitɔënï aki'ja riti, ehe yaanya aba ne mo as-esi lömu ënï ku. 19 Here, ote de zi Wïrï,here akila kö'du kyënyë 'be, 20 here kadraakatayi mati Yere akï'dï kyigɔ zi ye, heremo akutu Yësu Korisitɔ, mati mo inzi ziye. 21 Mora Yësu akalima komorïyë le ëzëWïrï o'dɔ wasisi ku biya na kyïyï, kaa matimo iya kyere kpuru nëbï laka 'bɔmowe aba.22 Mosa iya henye, ‘Yere Wïrï 'be akinzivïdï tëmï yë kölö zi tëdï nëbï kpa kaa moinzi ma. Owowe kö'du mati mo ayada ziye. 23 Vïdï maako mati oro nëbï nenye dë,atanza dë na vïdï 'ba Wïrï löhu.’

24 Nëbï Samowele ehe biya nëbïmaakowe mati ayinnï ta gɔ mo, zëame'donnï ga kö'du wa ma ëdï rë nï ko'dɔyaanya aba ne. 25 E gisi 'ba nëbïyë ehe ïrïyëlömu 'ba Wïrï ku, mati Wïrï o'dɔ zutu 'beëtï. Kaa mo iya zi Abarayama henye, ‘Tëmïkozo 'bëyïyë, ma kï'dï ya'da zi vïdï biya 'badakaŋo ne.’ 26Wïrï inzi vo lïtu ënï, ehe utumo dagba zi ye, zi kï'dï ya'da zi ye, here otɔde tëmï kö'du kyënyë 'be ne.”

4Petero Yowani aba ika komo magalesi

1 Mati Petero Yowani aba ëdïnnï gbaame'do zi vïdïyë, vo kyëlu 'ba vo ga yëkëlukongɔ, ehe Sadekee ɔkɔnnï. 2 Kora nenyeena kamo ga kö'du vo lïtuwë ëdïnnï vïdïyëyandi henye, yöku atënyï tëmï koli, kaaYësu ënyï tëmï koli. 3 Tapëtï kadra kutë,zë ïrïnnï Petero, Yowani aba ï'dïnnï zë mïkamba yɔndɔ aba. 4 Mora vïdï kayo matiowonnï kö'du kise ne, omannï. Yaanya abawatiti 'ba vo lö'bö ga Yere ëdï kpuluku-muyï.

5 Mï damïndö vere vo dagbe, kyedree,ehe vo komoyandi 'ba kö'du kï'dï 'ba Mosaatɔtɔ rë nnï mï Yerusalema. 6 Kyedre 'bavo karase Anasi ëdï ani, Kayafa, Yowani,Alekazende, ehe maakowe ta dakota 'ba voda karasa. 7 Zë ikannï Petero Yowani abaloko, o'dɔnnï zë atɔrɔ kutë, ako'jonnï hë zë,iyannï henye, “Kyigɔ 'ba a'di aba, ehemï ru'bëyï o'de kö'du nenye?”

8 Petero oso ndɔ Lawo Laka aba, iyahenye, “Vo dagba 'ba vo dakaŋowe ehekyedree, 9 ëzë ako'jowe he ze ndenye gakö'du laka mati o'dɔ rë nï, ga kö'du vïdïma akɔ'jɔ, 10mëdï na yɔlɔ zi ye ehe zi vïdïbiya 'ba Yiserele, kora nenye ëdï tɔrɔ kinyena laka ga kö'du kyigɔ 'ba Yësu Korisitɔ'ba Nazereta, mati ï'dïyë koli da taka, matiWïrï ïnjë tëmï koli. 11 Yësu ra yïtö mati vowa kuvöwë ombannï dë, mora yaanya abamo ra yïtö ma dagba na laka ndra. 12 Yësura nje ëdï kyigɔ aba zi wayɔmɔ. Ru mo ranje kölö mï damöku ne akatɔ'bɔ yɔmɔ vïdïbiya.”

13 Vïdï kyedree na rakaga mati ongɔnnïPetero Yowani aba erennï dë, ehe zëayɔlɔnnï vo lïtu rïyö nenyee zë öŋbö korambiya ayandi zë dë. Vïdï kyedree ayɔlɔnnï,zë ëdïnnï kyere Yësu aba. 14Mora ɔ'bɔnnïdë tandi ga kö'du kora mati akɔ'jɔ ne ëdï

Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 4:15 87 Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 5:11tɔrɔ ani. 15 Kyedree utunnï zë yaga tëmïmagalesi. Here zë iyannï zi oka ma kölömaako, 16 “A'di ra da ko'dɔ zi kora nenyee?Vïdï biya mï Yerusalema ayɔlɔnnï kö'dukoro nenye mati vo lïtuwë o'dɔnnï, ehedɔ'bɔ dë kiya o'dɔ rë nï dë. 17 Zi kö'dunenye sesi mo kazi apere rë nï, diya zi zë,ma me'donnï dë zi vïdï maako löhu mï ru'ba Yësu.”

18 Here zë ako'jonnï vo lïtu rïyö nehulëhu loko, ehe ayadannï zi zë, mayandinnï wa maako dë mï ru 'ba Yësu.19 Petero Yowani aba aya'bannï dɔ mo zizë iyannï henye, “Asösuwë Wïrï omba ze,zi ye ra koro, mandere zi mo ra koro?20 Dɔ'bɔ dë lima ti, ga kö'du wa ma dongɔehe dowo.” 21Kyedree i'jannï kö'du maakodë na kyënyë zi riti kï'dï zi Petero eheYowani, here zë ilannï zë na dangölö. Vïdïbiya Wïrï yeto aba ga kö'du ma o'dɔ rë nï.22 Kora mati akɔ'jɔ kö'du koro nenye aba,kɔɔ 'bɔmo ndra ta da 'butësowɔ.

Mötu 'ba vo kome23 Kandi mati ila Petero ehe Yowani

aba na dangölö, zë a'bannï hulëhu eheayadannï zi okannïyë kö'du mati kyedree'ba vo karase ehe vo dagbe iyannï zizë. 24 Mati kɔsɔ vo lö'böwë 'ba Yereowonnï kö'du nenye, zë amötunnï zi Wïrïna radrɔko ehe iyannï henye, “Yere, o'dɔkomorïyë, dakaŋo, ranga, wasisi biyamï zë,25 mï kyigɔ 'ba Lawo Laka, ame'do zi zutu'beze Dawidi, vo lïtu 'ba Wïrï, iya henye,‘Kö'du a'di tu'dëë biya na kamo?Kö'du a'di vïdï ëdïnnï kö'du sösu ma lumë

ne ko'dɔ?26Yere 'ba dakaŋo akɔ'jɔ rë nnï kö'duwehe,ehe vo daliŋe adrɔko rë nnï da Yere ehe

Masiya 'bɔmo.’ ”27 “Kinye mï Yerusalema, Heroda ehe

Ponitisi Pilato atɔtɔ rë nnï tu'dëë ëtï ehevïdï 'ba Yiserele. Here zë ofɔ rë nnï ra volïtu laka 'bëyï Yësu,Masiya kinzi 'bëyï. 28Zëo'dɔnnï wa mati omba zi ko'dɔ na kyigɔ.29 Yere, owo me'do tere 'bëzë. Akɔnyi volïtu 'bëyïyë, here o'dɔ ze na kyigɔ zi me'dokö'du kise 'bëyï. 30 Ayada kyigɔ kyedre'bëyï, kaa ëdï vïdï kɔ'jɔ ehe kö'du koroko'dɔ, rakaga abamï ru laka 'ba vo lïtu 'bëyïYësu.” 31 Tapëtï amötunnï ku, bi 'ba ratɔtɔakɔhɔ rë nï. Zë osonnï ndɔ Lawo Laka aba,ayetonnïme'domï kö'du kise aWïrï ne kazitere.

Mï wa yanya32Gboko 'ba vo lö'böwë kö'du sösu 'bëzë

biya kölö. Vïdï maako iya dë wa biyamati ëdïnnï mo aba ne 'bënï ra, mora zëayanyannï mï wa oka ma kölö maako aba.33 Kyigɔ aba vo lïtuwë ayadannï zi vïdïbiya henye, Yësu ëdï yaanya aba na dïdï.Wïrï ï'dï ya'da zi vo lö'bö 'bënïyë. 34 Vïdïmaako ï'bë dë kö'du sösu aba ga kö'du wa,ga kö'du vïdï ma ëdï kaŋo aba manderelokowe, akogo zë yaga ehe ika kɔhi mo nezi 35vo lïtuwë. Here zë ï'dïnnï kɔhimo ne zivïdï ma omba. 36 Yosepa mo kozo 'ba Lëvï,ta Seyipurusu, mati vo lïtuwë ako'jonnï moBaranaba, kö'du ya'ba aba vïdï 'ba kö'dulaka kiya zi oka, 37mo ogo yaka 'bënï yaga,ehe ika kɔhi mo zi vo lïtuwë.

5Ananiya mbara 'bënï Safira aba

1 Kora maako ru mo Ananiya, mbara'bënï Safira aba, ogonnï kaŋo 'bënnï yaga.2Mora idannï da kö'du zi sesi kya 'ba kɔhine, na 'bënnï. Here mati Ananiya oba kɔsɔkɔhi ne zi vo lïtuwë, 3 Petero iya zi mohenye, “Ananiya, kö'du a'di ï'dï Satani yïko'ba, zi sesi kya 'ba kɔhi mati i'ja ta dakaŋo ma ogo ne? Kö'du a'di iga ndɔndɔ ziLawo Laka? 4 Wa ne 'bëyï ra mati gba ogodë, ehe kpa tapëtï kogo mo, kɔhi mo gba zɔna 'bëyï. A'di ra o'dɔ yï zi kö'duma here neko'dɔ? Iga ndɔndɔ ne dë zi vïdï, iga ndɔndɔne zi Wïrï.”

5 Kandi mati Ananiya owo kö'du ne, moalëpï akaŋo brua na yöku. Vïdï biya matiowonnï ne, biya na tere. 6 Gisi kora ɔbiayinnï loko, ehe olonnï ida rɔ mo. Here zëïnjënnï yaga, usunnï. 7Kadra wota aba yaa,mbara 'bɔmo Safira ayi loko, mora ayɔlɔkö'du mati o'dɔ rë nï zi kora 'bënï ne dë.8 Petero ako'jo hɔ mo iya henye, “Ayada zima, ogowe kaŋo ne da kɔhi nenye?” Moalëzë iya henye, “Ɔɔ, kɔhi ne mo ra biyane.” 9Petero iya zimo henye, “Kö'du a'di yïkora 'bëyï aba rïyö, ideme'do zi yɔnzɔ LawoLaka? Kora mati usunnï Ananiya, ëdïnnïha loko, ehe akumbënnï yï yaga.” 10 Kandimo alëpï burutu Petero oli. Mati gisi koraɔbi nee, ayinnï hulëhu loko, i'jannï Safiraako'do ani na yöku. Here zë ïnjënnï moyaga ehe usunnï mo dakapa kora 'bɔmo.11Kanisa na tere, ehe vïdï biyamati owonnïkö'du ma o'dɔ rë nï ne.

Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 5:12 88 Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 6:1Kö'du koro rakaga aba

12 Vo lïtuwë o'dɔnnï kö'du koro rakagaaba kyɔ mï kutë vïdï. Vo kusu ga Yere biya'duwï rë nnï tɔtɔ mï kapa 'ba yëkëlu ako'joloko sënjë 'ba Solomono. 13 Vïdï maakoweyaga tëmï gboko 'bëzë omba dë zi rë nïdrɔko zë aba, mora vïdï biya ombannï zë lendra. 14Vïdï kora kyɔ ehe mbara ayetonnïkoma mï Yere. 15 Here vïdï rakɔe ika zëyaga da gërï o'ba da agburuku. Asösunnïëzë Petero alasi ta dakapa, ehe galïlï moakalëpï dë zë, akakɔ'jɔ zë. 16 Vïdï kayo maëdïnnï alima mï gawowe kara Yerusalema,ikannï zë mati rakɔɔ aba mandere zë matidakyikyi aba mï nnï, akɔ'jɔ zë biya.

Yaza 'ba vo lïtuwë17 Kyedre 'ba vo karase ehe Sadeke biya

osonnï ndɔ na mïkumbë. 18 Zë ïrïnnï volïtuwë, ï'dïnnï zë mï kamba ta da komo vïdïbiya. 19Mora mï yɔndɔ nani malayika kaziYere ayëhu ha loko 'ba kamba, ayasi volïtuwë yaga. Malayika iya henye, 20 “Ï'bëëmï yëkëlu, ehe ayade zi vïdï me'do 'ba dïdïnenye biya.” 21Here zë ï'bënnï kadra asi kunzere, ehe ayetonnï kö'du yandi mï yëkëlu.

Kyedre 'ba vo karase vïdï 'bënï ëtïako'jonnï ga bi kölö magalesi mati zë kye-dree 'ba Yiserele. Ï'dïnnï kö'du zi vo lï-tuwë kika zi nnï tëmï kamba. 22 Vo kanya'ba yëkëlu mati utu zë mï kamba, i'jannïvo lïtuwë dë. Zë a'bannï, iyannï henye,23 “Di'ja ze kamba na kisi ŋbïrï, ehe vokanye ëdï tɔrɔnnï ha loko. Mora mati dayëhu ha loko, ehe dödu mï mo, di'ja vïdïmaako dë ani.” 24 Kyedre vo kanye 'bayëkëlu ehe kyedree 'ba vo karase owonnïkö'du kiya 'bëzë ne, mora ayɔlɔnnï dë a'dira sösunnï atëdï. 25 Vïdï maako ayi öduloko iya henye, “Yaanya aba kora naniye,mati ï'dïyë mï kamba ëdïnnï mï yëkëlu vïdïyandi.” 26 Kyedre vo kanya 'ba yëkëluï'bënnï vo kanye ëtï ehe ikannï vo lïtuwëhulëhu, mora o'dɔnnï zë dë na kamo, gakö'du zë na tere kazi vïdï ayetonnï zë ku'duyïtö aba.

27Mati ika vo lïtuwë ku komo magalesi,kyedre 'ba vo karase iya henye, 28 “Da yadaku huwë zi ye, ayandiye kö'du dë mï ru 'baYësu. Mora onge wa mati o'de ne te. Ëdïyandiye vïdï biya mï Yerusalema, ehe ëdïayɔnze zi kö'du koli 'bɔmo ya'ba gu ze.”29 Petero vo lïtu maakowe ëtï aya'bannï dɔ

mo iyannï henye, “Doro ze Wïrï ndra ta davïdï. 30 Ofowe Yësu mo tötö aba da taka,mora Wïrï 'ba zutu 'beze ïnjë mo na dïdï.31 Wïrï o'dɔ mo na vo dagba 'beze ehe navo wayɔmɔ. Wïrï ï'dï bi zi mo da kala nï matïrï, ehe vïdï 'ba Yiserelee ata'bannï hulëhuzi mo ehe akila kö'du kyënyë 'bëzë. 32 Zekinye zi yada kö'du nenye biya zi ye, eheLawo Laka zi yada kpa zi ye, mo wakï'dï 'baWïrï zi vïdï biya ma oro Wïrï.”

33 Mati vïdï 'ba vurëë owonnï kö'dunenye, zë ayinnï na kamo, ombannï zi kofovo lïtuwë. 34Mora ma kölö maako tëmï zë,Farasi ru mo Gamalili, mo vo komoyandi'ba kö'du kï'dï ma oro mo ndra. Mo ï'dïkö'du zi vo lïtuwë koba dero tisi yaa yaga.35Heremo iya zi vïdïyë 'bamï vurëë henye,“Kora 'ba Yiserele, komowemandi re kö'duwamati ëdï ko'de zi kora nenyee. 36Taduraalaya kadra ma alaga nani aba, o'dɔ rë nïna vïdï kyedre maako, ehe vïdï kora kaalamisowɔ adrɔko rë nnï mo aba. Mora matiofo mo, vo ga ndï mo apere rë nnï biya,kö'du 'bɔmo ne inde rë nï. 37Yaamati iti gavïdï 'ba dakaŋo 'beze, Yudasi tëmï Galilayaalaya kpa. Vïdï kayo alö'bönnï ga ndï mo,mora ofo mo, ehe vo lö'bö ga ndï mo apererë nnï biya. 38 Here miya zi ye tëdïyë nakɔwɔ ta ra kora nenyee. Ile zë na bi dë nnï.Ëzë kö'du ko'dɔ 'bëzë ne 'ba vïdï köndu,akinde rë nï. 39 Mora ëzë ayi kazi Wïrï,ɔ'be dë yata, nje ëzë ombe zi wehe ko'dɔWïrï aba.” Vo vurëë ombannï da me'do'bɔmo. 40 Zë ako'jonnï vo lïtuwë hulëhuloko, u'bönnï zë, ehe ï'dï kö'du zi zë, mame'donnï dekpe löhumï ru 'ba Yësu. Ilannïzë tï'bë.

41 Vo lïtuwë ilannï magalesi rakyenyiaba, ga kö'du Wïrï o'dɔ zë zi riti ki'ja gakö'du 'ba Yësu. 42 'Duwï ayaŋa kadra 'bënnïmï yëkëlu, ehe mï liŋɔ kölö maako ta gaagamo ɔrɔnnï dë ta bi kö'du yandi, eheyada kö'du yöyö laka Yësu ra Korisitɔ.

6Vo wakɔnyi madɔmorïyö

1 Mï kadra naniye, vïdï kayo ayinnïadrɔko rë nnï vo lö'böwë. Kya maakowemati ëdïnnï ame'do ha 'ba Gïrïgï aba ne,ayetonnï rë nnï lamo zëmati ëdïnnï ame'doha 'ba Hïbïru aba. Zë iyannï henye, mbaralu'bë ma ëdïnnï ame'do ha 'ba Gïrïgï abane, ï'dï mï wayanya 'ba wakonyo 'bëzë dë

Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 6:2 89 Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 7:14ta ga ko'do biya. 2 Vo lïtu 'butë dɔmorïyöako'jonnï gboko 'ba vo lö'böwë bi kölö,iyannï henye, “Dɔrɔ ze dë ta bi yëtï kö'dukise 'ba Wïrï zi lɔɔ 'ba wakonyo ra yanya.3 Aboka me, inziye vïdï kora madɔmorïyömati vïdï ɔwɔ zë, ehe ayɔlɔnnï kö'du, eheosonnï ndɔ Lawo Laka 'baWïrï aba. Da kï'dïzë na vo ga lɔɔ nenye kongɔ. 4 Da katɔ'bɔyanya kadra 'beze mötu aba ehe me'do 'baWïrï yëtï.”

5 Kö'du sösu nenye o'dɔ vïdï biya narakyenyi ehe inzinnï Setifano. Mo ëdïkoma kyedre aba ehe oso ndɔ LawoLaka aba. Zë inzinnï Pilipo kpa, Porusi,Nikonara, Timotiyɔ, Paramenasi, Nikɔlatëmï Atiyɔkɔ, mati inzi rë nï zi tëdïnnï naYude. 6 Kora nenyee ika zë zi vo lïtuwë.Here vo lïtuwë amötunnï, ï'dï kala nnï dakora nee, zi kinzi zë zi lɔɔ nenye ko'dɔ.7 Kö'du kise 'ba Wïrï apere rë nï, ehe vïdïkayo mï Yerusalema ayinnï zi tëdï na volö'böwë. Vo karasa kayo oronnï koma.

Kïrï 'ba Setifano8 Wïrï ï'dï kyigɔ zi Setifano zi kö'du

koro kyedre ko'dɔ ehe rakaga mï kutë vïdï.9Mora vïdï kora maakowe tëmï Sirënë eheAlikazenderiya, zë tëmï gboko ma ako'jo rënnï “Kora 'ba dangölö.” Zë ayeto hë nnïwasa Setifano aba. Maakowe tëmï gawo 'baSilisiya ehe Asiya awasa hë nnï kpamo aba.10Mora zë ɔ'bɔnnï dë Setifano aba, ga kö'dumo vo kö'du yɔlɔ kyedre ehe Lawo Laka ï'dïkyigɔ zi mo me'do.

11 Zë ogonnï vïdï kora kyënyëë zi zë kiyahenye, “Dowo ze mo ëdï ame'do na kyënyëra Mosa ehe Wïrï.” 12 Zë o'dɔnnï vïdïyë,kyedre 'bënnï ehe vo komoyandiye 'bakö'du kï'dï 'ba Mosa zi kö'du kyënyë sösura Setifano. Zë biya ïrïnnï mo ehe ikannïmo komo magalesi. 13 Kya 'ba vïdï koramaakowe idannï kö'du zi ndɔndɔ kiga guSetifano, ehe zë iyannï henye, “Kora nenye'duwï ëdï ame'do na kyënyë ra yëkëlu lakanenye ehe kö'du kï'dï 'ba Mosa. 14 Dowoze mo ëdï akiya henye, ‘Yësu 'ba Nazeretanenye, akiha akaŋo yëkëlu ne ehe akuwïdalëtï mati Mosa ï'dï zi ze ne.’ ” 15 Zë biyamati mï gboko 'ba magalesi ongɔnnï bi daSetifano. Zë ongɔnnï komo mo uwï rë nïkaa komo 'ba malayika.

7Me'do 'ba Setifano

1 Kyedre 'ba vo karase ako'jo ha Seti-fano, “Ëdïnnï kö'du tïnyö ra yada rë yï?”2 Setifano aya'ba da me'do iya henye, “Ön-duwë ehe 'buwë, owowe me'do 'bama.Wïrï 'ba bikanyi kyedre alaya zi zutu'beze Abarayama, mati mo ëdï gba mïMesopotamiya, gba kazi rë nï kidra zi Ha-rani. 3 Wïrï ayada zi mo, iya henye, ‘Iladakaŋo 'bëyï, karo 'bëyï, ehe ï'bë dakaŋomati ma kayada zi yï.’

4 Here Abarayama ila dakaŋo 'baSadiyana ï'bë alima mï Harani. Tapëtï koli'ba 'bu mo, Wïrï utu Abarayama zi lima mïdakaŋo nenye yaanya aba ëdï alime 'dɔmone. 5 Wïrï ï'dï kapa maako dë zi mo, gbïle ma tisi mo. Mora Wïrï alömu zi kï'dï zimo dakota 'bënï ëtï ŋburu, ëzë Abarayamaanza dë le gisisi aba. 6Wïrï iya henye, ‘Kozo'ba Abarayama akalimannï tisiwa aba mïdakaŋo 'ba vo leze. Ani zë atëdïnnï navo kalima, oka ako'dɔ zë na kyënyë kɔɔlamisowɔ. 7 Mora ma kï'dï riti zi vïdï mao'dɔnnï zë na vo kalima oka. Here yaa zëatayinnï ma mötu ga bi nenye.’ ”

8 “Wïrï ida kö'du Abarayama aba, moo'dɔ kyïnë 'ba kö'du kida ne ŋbete aba.Here mati o'jo Yisika zi Abarayama, tapëtïko'do mamodɔmowota, Abarayama aŋbetemo. Yaa Yisika ayi na 'bu zi Yakoba, hereYakoba ayi na 'bu zi gisi 'bënïyë 'butëdɔmorïyö, mati zë ra vïdï dagbe 'ba daliŋɔ'butë dɔmorïyö 'ba Yiserele.

9 Vïdï kora nenyee zutu 'beze ra, zë namï kumbë ra öndu nnï Yosepa. Zë ogonnïmo na vo kalima mï Ezipeto, mora Wïrï ëdïmo aba. 10 Wïrï ayɔmɔ mo biya tëmï riti'bɔmo ne, o'dɔ mo kora vo kö'du yɔlɔ ziYere 'ba Ezipeto. Mo o'dɔ Yosepa na Yere'ba Ezipeto ehe ï'dï mo na vo da wa biyamati mo ëdï mo aba.”

11 “Mï kadra nani mï Ezipeto ehe Kanananyenyo ana dë. Madöyï kyënyë riti ehezutu 'bezee ɔ'bɔnnï dë zi wakonyo ki'jakyɔ zi konyo. 12 Mati Yakoba owo henyenyenyo ëdï mï Ezipeto, mo utu gisi 'bënïzutu 'bezee mï ma dagba ani. 13Mï kadaratï'bë 'bëzë ma da rïyö mo, Yosepa ayadarë nï zi öndu nïyë, ëyï ra nï, ehe yere'ba Ezipeto ayɔlɔ vo dakota 'ba Yosepa.14 Yosepa utu lïtu zi 'bu nï ehe karo nïyë

Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 7:15 90 Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 7:50zi tayi. Watiti 'bëzë ëdï 'butëmadɔmorïyödɔmomuyï. 15 'Bu mo Yakoba ï'bë mïEzipeto ehe oli kpa, kaa zutu 'bezee. 16Yaayöku zë ïnjë hulëhu mï Sikimo, ehe usu zëmï wogo, mati Abarayama ogo kazi gisi 'baHamora.”

17 “Ndundu mo aba kadra ɔkɔ zi Wïrïzi ko'dɔ wa ma mo alömu zi Abarayama.Watiti 'ba vïdï 'beze mï Ezipeto övu kukyedre. 18 Here yere maako ayi da kyïtïmï Ezipeto, mo ayɔlɔ Yosepa dë. 19 Moo'dɔ zutu 'beze na kyënyë, ehe na kamo zëëtï. Mo o'dɔ zë zi gisi 'bënnïyë kila yaga zikoli. 20Mï kadra nenye o'jo Mosa. Mo wisina teme komo Wïrï, ehe vo dakota 'bɔmoongɔnnï gɔmomï liŋɔ 'ba 'bumoyehewotaaba. 21Mati o'dɔ zë nawehe zimo kila yaga,wu'jë 'ba yere i'ja mo ehe ïrï mo, kaa wisiënï. 22 Mosa i'ja wayandi laka mï Ezipeto.Mo kora kyigɔ ehe me'do 'bɔmo na laka.”

23 “Mati kɔɔ 'ba Mosa ëdï 'butësowɔ, moï'bë vïdï 'bënï Yiserele kongɔ. 24 Ko'dokölö maako aba, mo i'ja vïdï 'ba Ezipetoëdï vïdï ma kölö tëmï vïdï 'bënïyë ko'dɔ nakyënyë. Mo akɔnyi vïdï 'bënï ne, ofo vïdï'ba Ezipeto ne. 25 Mosa asösu vïdï 'bënïyëayɔlɔnnï ku, Wïrï ako'dɔ nï zi zë kinga nadangölö, mora zë ayɔlɔnnï dë. 26Mï ko'dovere aba, Mosa i'ja vïdï 'bënï Yiserele rïyöëdïnnï rë nnï ku'bö, ehe mo ayɔnzɔ zi zëyata. Mo iya henye, ‘E kora nee na öndu,kö'du a'di ëdïyë re ku'bö gɔ mo?’ 27 Morakora mati ayeto oka nï ku'bö, adu'du Mosadakapa, ehe ako'jo kö'du iya henye, ‘Ëyï rao'dɔ yï na vo de ze, vurë 'beze kikye aba?28Omba zi kofo ma, kaa ofo vïdï 'ba Ezipetomataganya ne?’ 29MatiMosa owo kö'du ne,mo aho tëmï Ezipeto ï'bë alima mï dakaŋo'baMediyana. Gisi rïyö 'bɔmonee o'jo ani.”

30 “Tapëtï kɔɔ 'butësowɔ, malayika alayazi Mosa mï wa'do möku mï da lïpï kara raDöku 'ba Sinayi. 31 Mosa na rakaga kö'duwa mati mo ongɔ ne. Mo ï'bë kara zi kongɔmo na laka, ehe gu Yere iya henye, 32 ‘MaWïrï 'ba zutu 'be, mati Abarayama, Yisika,ehe Yakoba ëdïnnï amötu.’ Mosa ayeto tesetere aba, ehe omba dë zi bi kongɔ da mökune. 33 Yere iya zi mo henye, ‘Otɔ kamoka'bëyï nee 'de, ga kö'du bi ma ëdï tɔrɔ 'dɔmone kaŋo laka ra. 34 Komo ma aba, mongɔriti 'ba vïdï 'bama mï Ezipeto ne ku. Moworala'ba 'bëzë ne ku, ehe mayi ku akaŋo zi

yɔmɔ zë. Yaanya aba ne, momba yï kutuhulëhu mï Ezipeto.’

35 “Mosa kölö nere ra vïdï 'ba Yisereleombannï dë, iyannï zi mo henye, ‘Ëyï rao'dɔ yï na vo de ze ehe vo vurë kikye?’Malayika 'baWïrï ame'do ziMosamïmöku,ehe Wïrï utu Mosa zi yɔmɔ Yiserelee ehezi tëdï na vo dagba 'bëzë. 36 Mosa agagazë tëmï Ezipeto, ehe da Ranga Kahi, ehemï da lïpï kö'du koro ko'dɔ rakaga aba kɔɔ'butësowɔ.”

37 “Mosa ra iya zi vïdï 'ba Yiserele henye,‘Wïrï akinzi kölö tëmï kutë vïdï 'be zi tëdïna nëbï kaa mo inzi ma.’ 38 Mosa ika vïdï'bezemï da lïpï, ehemalayika ame'do zi moda Döku 'ba Sinayi. Ani mo ïrï me'do 'badïdï zi kï'dï zi ze.”

39“Mora zutu 'bezee ombannï dë ziMosakoro, zë ombannï ta'ba hulëhu mï Ezipeto.40 Vïdï iyannï zi Arona henye, ‘O'dɔ wïrïmaakowe zi laga dagba zi ze. Mosa ika zeyaga ta Ezipeto, mora da yɔlɔ dë a'di rao'dɔ rë nï zi mo.’ 41 Zë o'dɔnnï wïrï mbiyana da kyïnë isa kora, zë ï'dïnnï wakumu zimo, ehe na rakyenyi kö'du wamati o'dɔnnïne. 42 Wïrï opi gë nï zi vïdï 'bënï, ehe ilazë zi mötu kyëlu mï komorïyë, kaa ma iyamïwayöruwë 'ba Nëbïyë, ‘Vïdï 'ba Yiserele,ï'dïyë wakumu dë zi ma ehe wakï'dï zima mï kɔɔ 'butësowɔ aba mï da lëpï ne?43 Tapëtï mo ïnjë loko tisi 'ba wïrï Molesizi mötu, ehe obe kyëlu 'ba wïrï Repenakpa. O'de wïrï mbiya nenyee zi mötu, morayaanya aba ma kïnjëë 'de kafo dakaŋo 'baBabalönï.’

44 Mï da lïpï zutu 'bezee o'dɔnnï bi lima'ba Wïrï, kaa Wïrï ayada zi Mosa ko'dɔ.45Yaa ï'dï zi zutu 'bezee, ehe zë obannï momati ëdï tï'bënnï Yasowa aba zi kïrï dakaŋone kazi vïdï naniye mati Wïrï ore yaga. Moalima ani le mï kadra 'ba Dawidi. 46Dawidio'dɔWïrï na rakyenyi, ehe ako'jo hɔmo ëzëna tɔ'bɔ zi kuvö loko 'ba Wïrï zi gisi 'baYakoba. 47 Ndundu mo aba Solomono rao'ba loko ne zi Wïrï.”

48 “Mora Wïrï Kyedre alima dë mï lokomati vïdï köndu ra uvö. Ëdï kaa nëbï iyahenye,49 ‘Wïrï iya henye,Komorïyë kyïtï 'bama,dakaŋo gara 'ba ndï ma.Kyïnë 'ba loko a'di ra akuvë zi ma?Mï bi vala ra ma kalawo?50Mo'dɔ wasisi ku biya?’ ”

Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 7:51 91 Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 8:27-2851 “E vo kazi kö'du kowo, ehe vïdï 'ba da

kyigɔ! Ëdïyë kaa vïdï mati ombannï ŋbetedë. E 'duwï wehe ko'dɔ Lawo Laka aba, kaazutuwë o'dɔnnï! 52 Nëbï maakowe ëdïnnïmati zutu 'be o'dɔ zë dë na kyënyë? Zëofonnï nëbïyë mati ayadannï kö'du tayi 'baWïrï ma Tïnyö. Yaanya aba asusuwë mo,ehe ofowe mo. 53 Malayika ï'dïnnï kö'dukï'dï 'ba Wïrï zi ye, mora gba orowe dë.”

Ku'du 'ba Setifano yïtö aba54 Mati vo vurë owonnï me'do 'ba Seti-

fano, zë ayinnï na kamokyïrïnnï konyo aba,55 mora Setifano oso ndɔ Lawo Laka aba.Mo ongɔ bi komorïyë, ongɔ bikanyi kyedre'ba Wïrï, ehe Yësu ëdï tɔrɔ da kala tïrï 'baWïrï. 56 Mo iya henye, “Mongɔ komorïyëayëhu rë nï, Wisi 'ba Vïdï ëdï tɔrɔ da kalatïrï 'ba Wïrï.”

57 Vo vurë nee agbögbö hë nnï na gukyembe ehe isi mbili nnï. Kandi zë biyaalɔdrɔnnï da Setifano, 58 ehe u'dunnï moyaga tëmï gawo kyedre ne. Ayetonnï moku'du yïtö aba. Vo kiye o'bannï bɔngɔ'bënnï ndï kora maaako ru mo Sawolo.59 Mati ëdïnnï Setifano ku'du yïyö aba zikoli, mo ako'jo yaga, iya henye, “Yere Yësu,ïrï lawo ma kalakyedre aba!” 60 Mo odrɔdomo nï akaŋo, ehe udu gu kyembe aba iyahenye, “Yere, aya'ba kö'du kyënyë ko'dɔ'bëzë ne dë, dë zë.” Here mo oli.

8Yaza 'ba vo kome

1 Sawolo ra omba da ku'du 'ba Seti-fano yïtö aba. Mï kadra nani kanisa mïYerusalema mï rayaza kyedre. Biya volö'böwë ga Yere, nje vo lïtuwë, apere rë nnïmï Yudiya ehe Samariya. 2 Kya vo komamaakowe usunnï Setifano ehe ï'dïnnï lu'bëkö'du mo. 3 Sawolo ayeto kö'du kyënyëko'dɔ zi kanisa. Mo ï'bë ta haliŋɔ ta haliŋɔkïrï vïdï kora ehe vïdï mbara zë kï'dï mïkamba.

Pilipo mï Samariya4Vo lö'böwë ga Yere ma apere rë nnï ne,

ï'bënnï ta ga bi biya kö'du yöyö lakane yadamo aba. 5 Pilipo ï'bë mï gawo kyedre 'baSamariya ehe ayöyö kö'du 'ba Korisitɔ ne zivïdï. 6Zë ozembili nnï zi Pilipo, kaamati zëowonnï ehe kongɔnnï kö'du koro mati moo'dɔ. 7Vïdï kayo dakyikyi aba akɔ'jɔ zë, ehedakyikyi ï'bënnï yaga ta rë zë ha gbögböaba. Vo keŋe kayo ehe vo ka'bo akɔ'jɔ zë.

8 Vïdï biya mï gawo nani na rakyenyi, gakö'du ma ëdï rë nï ko'dɔ ne.

9 Kadra maako aba kora maako ru moSimona alima ani vïdï 'ba Samariya ko'dɔna rakaga. Mo ëdï mörï ko'dɔ ehe o'dɔ rënï na vïdï kyedre maako. 10 Vïdï biya mawadakayo aba ehe vo leri atɔtɔ rë nnï tokorɔ mo, zë iyannï henye, “Kora nenye vokyigɔ 'baWïrï, ma ako'jo KyigɔmaKyedre.”11 Kadra konda aba, Simona ëdï mörï ko'dɔzi vïdï ko'dɔ na rakaga, ehe zë asesi rë nnïtɔtɔ toko rɔmo.

12Moramati zë omannï kumï kö'du kiya'ba Pilipo, ga kö'du 'baDamöku 'baWïrï eheru 'ba Yësu Korisitɔ, abapatisi zë biya korambara aba. 13 Simona oma kpa, ehe abap-atisi mo. Mo alima kara zi Pilipo, ga kö'dumo ongɔ bi biya da kö'du koro ne rakagaaba. 14 Vo lïtuwë mï Yerusalema owonnïhenye, kya vïdï maakowe mï Samariyaïrïnnï me'do 'ba Wïrï ku. Here zë utunnïPetero ehe Yowani zi zë. 15 Mati vo lïturïyö nenye ɔkɔnnï, zë amötunnï henye zizë kïrï Lawo Laka. 16 Gba kazi nenye, LawoLaka ï'dï dë gba zi ma kölö maako tëmïzë, abapatisi zë ïnjë mï ru 'ba Yere Yësu.17 Petero, Yowani aba ï'dï kala nnï da vïdï'ba Samariye, ehe zë ïrïnnï Lawo Laka.

18Simona ongɔ Lawo Laka ï'dï zi vo komemati vo lïtuwë ï'dï kala nnï dë zë. Here moï'dï kɔhi 19 zi Petero, Yowani aba ehe iyahenye, “Ï'dï kyigɔ nenye kpa zi ma, ëzë vïdïmaako mï'dï kala ma ku dɔ mo, akïrï LawoLaka.”

20 Mora Petero iya zi mo henye, “Yï 'dökɔhi 'bëyï ne aba akinde re mï wa'do, gakö'du asösu zi wakï'dï 'ba Wïrï kogo kɔhiaba. 21 Nenye anza dë lɔɔ 'bëyï, ehe Wïrïongɔ ku di'di yï anza dë na laka. 22 Otɔdë yï tëmï kö'du sösu kyënyë 'bëyï ne, eheako'jo ha Wïrï zi kila yï. 23 Mongɔ yï ndɔnamïkumbë, ehe ida yï ku gömï gërï kö'dukyënyë ko'dɔ 'bëyï.” 24 Simona iya henye,“Amötu zi Yere, here kö'duma iya nemo'dɔrë nï dë zi ma.”

25Tapëtï Petero ehe Yowani aba ayëtïnnïkö'du 'ba Yere ku, a'bannï zi Yerusalema.Ta da gërï 'bëzë, zë ayëtïnnï kö'du yöyölaka ne mï daliŋɔ kayo 'ba Samariya.

Pilipo vo mï turu 'ba Atepïyö aba26 Malayika 'ba yere iya zi Pilipo henye,

“Ï'bë dambaro da gërï konda 'ba lïpï matiï'bë ta Yerusalema zi Gaza.” 27-28 HerePilipo ï'bë. Kora lïmu mï turu 'ba Atepïyö

Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 8:29 92 Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 9:19ëdï kpa tï'bë ta da gërï nani mï gbugbuṛu.Mo kyedre 'ba vo kɔhi sesi zi Kadasi, matiëdï mbara yere 'ba Atepïyö. Mo ï'bë mïYerusalema zi mötu, ehe yaanya aba ëdïku da ga gërï ënï liŋɔ. Mo ëdï alima mïgbugbuṛu ënï kö'du ko'jo tëmï wayöruwë'ba nëbï Yisaya. 29 Lawo Laka iya zi Pilipohenye, “Ï'bë zi gbugbuṛu nani, alima kararɔ mo.” 30 Pilipo aho kara ehe owo korane ëdï kö'du ko'jo tëmï wayöruwë 'ba nëbïYisaya. Pilipo ako'jo hɔ mo iya henye,“Ayɔlɔmï kö'du mati ëdï ako'jo ne ku?”

31Mo aya'ba dɔ mo iya henye, “Hala matɔ'bɔ yɔlɔ, nje ëzë vïdï maako ra akɔnyima?” Mo ako'jo Pilipo zi tayi rïyë ehe limadakapa nï. 32 Kora ne ëdï wayöru ko'jo iyahenye,“Akɔkɔ mo kaa tïmëlë mati da gërï ënï zi

kofo.Mo udu dë,kaa tïmëlë ma yëvu rɔ mo umu le du udu

dë.33O'dɔnnï mo na komokaya,mo ïrï vurë ma tïnyö dë.Hala mo atɔ'bɔ tëdï gisisi aba,ëzë dïdï mo oba ku 'de?”

34Vo lïmu ne iya zi Pilipo henye, “Ayadazi ma, nëbï ne ëdï ame'do kö'du nï, man-dere kö'du vïdï maako?” 35 Here Pilipo tabi nenye ayeto tëmï kö'du wayöru nenyeehe ayada zi mo kö'du yöyö laka ga kö'du'ba Yësu. 36Mati zë ëdï tï'bënnï ta da gërï,zë ayinnï bi ma wini aba. Kora lïmu ne iyahenye, “Ongɔ te, kinye wini ëdï. Kö'du a'diɔ'bɔ dë bapatisi ma?” 37-38Mo ï'dï kö'du zikaro ne tɔrɔ. Zë 'dö rïyö ï'bënnï akaŋo mïwini, Pilipo abapatisi mo.

39 Tapëtï tasi 'bëzë yaga tëmï wini, Lawo'ba Yere oba Pilipo 'de. Vo lïmu ne ongɔmo dekpe löhu, mora mo ëdï tï'bë da gërïënï rakyenyi aba. 40 Pilipo yaa alaya mïAzotusu. Mo ï'bë tëmï gawo zi gawo, biyata da gërï zi Kasariya, yëtï kö'du laka zi vïdï.

9Rakopi 'ba Sawolo(Lɔɔ 22:6-16, 26:12-18)

1Mï kadra nani Sawolo nduwë yaza, kofovo lö'böwë ga Yere. Mo ï'bë zi kyedre 'bavo karase, 2 ako'jo hɔ mo kö'du waraga zivo dagba bi 'ba mötuwë mati ëdïnnï mïDamasika. Mo o'dɔ nenye ga kö'du moomba zi kïrï ehe koba mï Yerusalema vïdï

kora mandere mbara ma omannï mï gërï'ba Yere.

3 Mati Sawolo ëdï ku kara zi tɔkɔDamasika, bikanyi laka ta komorïyëtruku'du ayanyi bi toko ta rɔmo. 4Mo alëpïdakaŋo, owo gu iya zi mo henye, “Sawolo,Sawolo, kö'du a'di ëdï ma yaza?” 5 Sawoloako'jo kö'du iya henye, “Yere yï 'bëyï ëyï?”Yere aya'ba dɔ mo iya henye, “Ma Yësura. Ma ra vïdï ma ëdï ayaza. 6 Yaanya abaënyï rïyë ehe ï'bë mï gawo kyedre ne, aniakayada zi yï a'di zi ko'dɔ.”

7 Vïdï kora mati ëdïnnï Sawolo aba,ɔrɔnnï ani kazi me'do. Zë owonnï gu, moraongɔnnï vïdï maako dë. 8 Sawolo ënyï rïyëta akaŋo, ehe mati ayëhu komo nï, mo ɔ'bɔdë zi wa maako kongɔ. Vïdï maako ra ïrïmo kala aba kɔkɔmï Damasika, 9 ehe ko'dowota aba mo ɔ'bɔ dë zi bi kongɔ ehe onyowa kpa dë, mandere wa kuwë.

10 Vo lö'bö maako ru mo Ananiya alimamï Damasika. Yere ame'do zi mo tëmïrayada. Ananiya aya'ba dɔ mo iya nenye,“Yere, kinyemëdï.” 11Yere iya zimohenye,“Ënyï rïyë ehe ï'bë liŋɔ 'ba Yudasi da gërïmbïyï ne. Ëzë ɔkɔ ku ani, aki'ja kora maakoru Sawolo tëmï gawo 'ba Tasisi. Sawolo ëdïamötu, 12 ehe mo ongɔ rayada kora maakoru mo Ananiya ëdï atayi zi mo ehe ï'dï kalanï dɔmo, here zi mo bi kongɔ löhu.”

13 Ananiya aya'ba dɔ mo iya henye,“Yere, vïdï kayo ayadannï zi ma, kö'dukyënyë mati kora nenye o'dɔ zi vïdï laka'bëyï mï Yerusalema. 14 Kinye mo ayikalakonda aba kazi kyedree 'ba vo karase zikïrï vïdï biya mati ëdïnnï ru yï ko'jo.”

15Yere iya zi Ananiya henye, “Ï'bë, minzimo ku zi ko'dɔ mo zi yada ru ma zi tu'dëë,yeree, ehe vïdï 'ba Yiserele. 16Ma na bi dama ma kayada zi mo hala mo aki'ja riti gakö'du ru ma.” 17 Ananiya ï'bë ehe ödu mïloko mati Sawolo ëdï lima 'dɔmo. Ananiyaï'dï kala nï dɔ mo ehe iya henye, “ÖnduSawolo, Yere Yësu ra utu ma. Mo ra kpaalaya zi yï da gërï tayi 'bëyï kinye ne. Moomba yï zi bi kongɔ löhu, ehe zi koso ndɔLawo Laka aba.” 18Truku'du wa maako kaaɔkɔ kyenze alëpï ta komo Sawolo, ehe moɔ'bɔ bi kongɔ löhu. Mo ënyï rïyë abapatisimo. 19Here mo onyo wa, rɔmo akyigɔ.

Sawolo ayëtï kö'du mï Damasika

Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 9:20 93 Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 10:7Sawolo alima ko'do maakowe aba vo

lö'böwë 'ba Yere ëtï mï Damasika. 20 Kandimo ï'bë mï bi 'ba mötuwë ayeto yëtï zi vïdïhenye, Yësu ra Wisi 'ba Wïrï. 21 Vïdï biyama owonnï Sawolo, na rakaga ehe iyannïhenye, “Anza dë kora nenye ra ëdï riti kï'dïzi vïdï ma alimannï mï Yerusalema, matiëdïnnï amötu mï ru 'ba Yësu? Mo ayi dëkinye zi kïrï zë ehe koba zë zi kyedree 'ba vokarase?” 22 Sawolo ayëtï kö'du kyigɔ aba.Yudema alimannïmï Damasika, mo o'dɔ zëna rakagamatimo ayɔnzɔ zi yada zi zë Yësura Korisitɔ.

23 Yaa kya zë maakowe o'dɔnnï mala ziSawolo kofo, 24 mora mo i'ja. Mo ayɔlɔ zëëdïnnï ga ha resi 'ba gawo ne kongɔ kadraehe yɔndɔ aba zi mo kofo. 25 Yɔndɔ maakoaba, vo lö'böwë Sawolo izannïmo akaŋomïbaga kyedre ta da tëṛï.

Sawolo mï Yerusalema26 Mati Sawolo ɔkɔ mï Yerusalema,

ayɔnzɔ zi rë nï drɔko vo lö'böwë ëtï. Morazë biya na tere, ga kö'du zë omannï dë movo lö'bö ma tïnyö ra. 27 Here Baranabaakɔnyi mo, oba mo zi vo lïtuwë. Mo ayadahala Sawolo ongɔ Yere, ehe hala Yereame'do zi mo. Baranaba iya kpa henye,mati Sawolo ëdï mï Damasika, mo ame'dokazi tere mï ru 'ba Yësu. 28 Sawolo alasina dangölö vo lö'böwë ëtï mï Yerusalema,ehe ayada kö'du 'ba Yere zi vïdï biya. 29Mo'duwï hë nnï wasa Yude ma ëdïnnï me'domï ha 'ba Gïrïgï, ehe zë ombannï zimo kofo.30Mora vo lö'böwë i'jannï kö'du nenye, eheobannï Sawolo zi Kasariya. Ani zë utunnïmo zi Tasisi.

31 Here kanisa mï Yudiya, Galilaya, eheSamariya yaanya aba ku mï kadra 'barakyëyï, ehe ayinnï na kyigɔ, ehe LawoLakaakɔnyi zë zi tövu ehe zi tere Wïrï.

Petero akɔ'jɔ Anisi32 Mati Petero ëdï alasi ta ga bi ne biya,

mo ï'bë zi vo lö'bö lake ma alimannï mïgawo 'ba Liyida. 33 Ani mo i'ja kora maakorumoAnisi, mona rakɔɔ, kɔɔmadɔmowotamï sora ɔ'bɔ dë zi lasi. 34 Petero iya zi Anisihenye, “Yësu Korisitɔ akɔ'jɔ yï ku! Ënyïrïyë, ehe aköku agburuku 'bëyï ne.” Kandimo ɔrɔ rïyë. 35 Vïdï biya mï Liyida eheSarɔnɔ ongɔnnï Anisi, ayinnï na vo lö'böwëga Yere.

Petero ïnjë Doroka tëmï koli

36Mï Jɔpa mbara vo lö'bö maako, ëdï rumo Tabita. Ru mo ha Gïrïgï aba Doroka.Mo ëdï 'duwï kö'du laka ko'dɔ zi vïdï ehezi vo leriye. 37 Mora mo alëpï na kɔɔ eheoli. Zë akakannï rɔ mo, ï'dïnnï mo mïlokotɔrɔ. 38 Jɔpa anza dë na kɔwɔ ta raLiyida, ehe vo lö'böwë owonnï Petero ëdïani. Zë utunnï vïdï kora rïyö zi kiya zi mo,“Akɔ, ayi ze aba kandi ëzë atɔ'bɔ!” 39KandiPetero ï'bënnï zë ëtï. Vïdï kora nee obannïPetero rïyë mï lokotɔrɔ. Mbara lu'bë kayoëdïnnï ani akudu. Zë ayadannï zi mo bɔngemati Doroka ëdï ako'dɔmo gba na dïdï.

40 Tapëtï Petero utu vïdï ku biya yagata loko, odrɔ da omo nï akaŋo, amötu.Here ofɔ rë nï zi yöku 'ba Doroka ehe iyahenye, “Tabita, ënyï rïyë!” Mbara ne ayëhukomo nï. Mati ongɔ Petero, mo alima rïyë.41 Petero ïrï mo kala nï aba akɔnyi mo dandï mo. Petero ako'jo mbara lu'bë nee ehekya 'ba vo lö'bö laka maakowe, ayada zi zëDoroka ënyï ku na dïdï tëmï koli. 42 Vïdïbiya mï Jɔpa mati owonnï kö'du ma o'dɔrë nï ne, ma kayo tëmï zë omannï mï Yere.43 Petero alima mï Jɔpa ko'do kayo aba mïliŋɔ 'ba koramaako rumo Simona, vowanakɔ'jɔ ra.

10Petero Koronɔlïyö aba

1 Mï Kasariya kora maako ëdï ani rumo Koronɔlïyö, mo vo da kanya lamikölö'ba Roma ako'jo “Gboko tëmï Italiya.”2Koronɔlïyö kora 'ba yënï ra, mati ere Wïrïehe vïdï biya 'bënï ëtï. Mo ï'dï kɔhi kyɔ zivo leriye, ehe 'duwï amötu zi Wïrï. 3 Kadrawota tapëtï kadra kutë, Koronɔlïyö ongɔrayada kazi Wïrï. Mo ongɔ malayika kaziWïrï ëdï tayi zi mo, ehe ko'jo mo ru aba,“Koronɔlïyö.”

4 Koronɔlïyö na rakaga, mati mo ongɔbi da malayika. Here, mo ako'jo kö'du iyahenye, “Yere, a'di ra kö'du nenye biya gɔmo?” Malayika aya'ba dɔ mo iya henye,“Wïrï owo mötu 'bëyï ku, ehe ayɔlɔwakï'dï'bëyï zi vo leriye ne ku. 5 Yaanya aba utuvïdï kora maakowe Jɔpa, zi kora maako rumo Simona Petero. 6 Mo ëdï alima koramaako aba vo likɔ ko'dɔ ru mo Simona, moalima mï liŋɔ ma kara ha ranga.” 7 Tapëtïkö'du nenye kiya, malayika ï'bë wënï. Ko-ronɔlïyö ako'jo rïyö vo kalima 'bënïyë ehe

Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 10:8 94 Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 10:47vo kanya kölö 'bënï ma ëdï Wïrï mötu. 8Moiya ga kö'du ne biya zi zë, ehe utu zë Jɔpa.

9Kadra kutë mï ko'do ma ta gɔmo, matikora nenyee ëdïnnï ku tayi kara Jɔpa, Pe-tero ï'bë ku rïyë komo lembe amötu. 10Matizë ëdïnnï wakonyo kɔ'jɔ, mo na o'bo, ombazi wakonyo, mora mo ongɔ rayada kaziWïrï. 11Mo ongɔ komorïyë ayëhu rë nï, ehewamaako ayi akaŋokaambili bɔngɔ kyedrebi golo'bɔ sowɔ ënï aba. 12Mï mo dakyïnëngötu biya, ngötuwë 'ba liŋɔ, watelee, ehealiye. 13 Gu iya zi mo henye, “Petero, ënyïrïyë! Ofo nenyee, ehe onyo zë.”

14 Mora Petero iya henye, “Yere, mɔ'bɔdë ko'dɔmo, gbamonyowamaako na ti'da,ehe anza dë na laka zi konyo.” 15Gu ame'dozi mo löhu, “Ëzë Wïrï o'dɔ wa maako kuŋbala, iya dë henye, anza dë na laka zikonyo.” 16 Nenye o'dɔ rë nï da wota, gbakazi mbili bɔngɔ ne truku'du koba hulëhukomorïyë.

17Mati Petero gba sösu mï me'do nenyea'di, kora ma Koronɔlïyö utu zë ne, ayiɔrɔnnï ha loko 'ba resi. I'jannï gërï liŋɔ 'baSimona ku, 18 ehe ako'jonnï kɔdɔ here neSimona Petero ëdï alima ani.

19Mati Petero ëdï gba kö'duma o'dɔ rë nïne sösu, Lawo iya zi mo henye, “Kora wotaëdïnnï kinye bi koma kö'du yï. 20Kandi ï'bëakaŋo, ehe ï'bë zë ëtï. Asösu dë,ma ramutuzë.” 21 Petero ï'bë akaŋo iya zi kora neehenye, “Ma ra ëdïyë akoma. Ayiye ga a'di?”

22 Zë aya'bannï da me'do iyannï henye,“Vo da kanyeKoronɔlïyö ra utu ze. Mo koralaka ra, mo amötu Wïrï, ehe vïdï biya 'baYuda ombannï mo. Malayika laka 'ba Wïrïra ayada zi Koronɔlïyö zi kutu lïtu zi yï, heremo atɔ'bɔ kowo a'di ra zi yï kiya.” 23Peteroako'jo zë zi ko'do ani. Mï ko'do vere, Peteroehe kya 'ba vo lö'böwëmï Jɔpa ï'bënnï koramati ayinnï kazi Koronɔlïyö ne ëtï.

24 Mï ko'do vere aba zë ɔkɔnnï mïKasariya bi ma Koronɔlïyö ëdï bi zë kisi.Mo ako'jo karo 'bënïyë ehe aboka ma kare.25 Mati Petero ɔkɔ, Koronɔlïyö amëtë mo,here mo alɔdrɔ burutu Petero, ehe ayetomo yeto. 26 Mora Petero ïnjë mo, ehe iyahenye, “Ɔrɔ rïyë! Ma anza dëndra ta da vïdïköndu.”

27 Mati Petero ödu loko, mo ëdï gbame'do Koronɔlïyö aba, vïdï kayo ëdïnnï ani.28 Petero iya zi zë henye, “Ayɔle ku laka, ze

Yude kö'du kï'dï 'beze ila ze dë zi wamaakoko'dɔ vïdï maako ëtï, mora Wïrï ayada zima, mo asösu dë vïdï maako ëdï na ti'damandere anza na laka. 29Mati utuwë zi mazi tayi kinye, mayi ku. Yaanya aba mombazi yɔlɔ kö'du a'di utu lïtu ga ma?”

30 Koronɔlïyö aya'ba dɔ mo iya henye,“Ko'do sowɔ alaga ëdï kaa kadra wota 'bahutaga, mëdï amötu liŋɔ. Truku'du koramaako usu bɔngɔ kanyi ɔrɔ da komo ma.31 Mo iya henye, ‘Koronɔlïyö, Wïrï owomötu 'bëyï ku ehe mo ayɔlɔwakï'dï 'bëyï zivo leri ku. 32Yaanya aba utu lïtu mï Jɔpa ziSimona Petero. Mo ëdï na yingɔmï liŋɔ 'baSimona vo likɔ ko'dɔ, alima kara ha ranga.’33 Mutu lïtu kandi gë yï, ehe ëdï da kö'dukomba laka aba zi yï tayi ne. Ze biya dëdïkinye da komo Wïrï zi kowo a'di akiya.”

Me'do 'ba Petero34Petero ame'do henye, “Yaanya aba ma

yɔlɔ kuWïrï o'dɔ lɔvɔ vïdï biya kölö. 35Wïrïna rakyenyi vïdï ma ere nï, ehe o'dɔ wa malake. 36 Ayɔle kö'du kise mati Wïrï ï'dï zivïdï 'baYiserele,matimoutuYësuKorisitɔ,Yere 'ba vïdï biya, zi rakyëyï kï'dï zi zë.37 Ayɔle ku wa mati o'dɔ rë nï, ta bi nebiya mï Yudiya. Ayeto biya mï Galilaya,tapëtï Yowani ayada biya zi vïdï bapatisi.38Wïrï ï'dï LawoLaka ehe kyigɔ zi Yësu tëmïNazereta. Mo ëdï Yësu aba, mati mo alasitoko kö'du laka ko'dɔ, ehe vïdï kɔ'jɔ aba, zëma hu kyigɔ 'ba Satani. 39Ze biya dongɔwama o'dɔ 'dö mï Yuda ehe mï Yerusalema.Ï'dï Yësu zi koli da taka, 40mora ko'do wotaaba yaa, Wïrï ïnjë mo na dïdï, ehe o'dɔ mozi kongɔ. 41 Anza vïdï biya ra ongɔ mo,ze ra nje dongɔ mo, wakonyo ehe wakuwëmo aba tapëtï tënyï 'bɔmo tëmï koli. Ze raWïrï inzi zi yada kö'dumo zi vïdï maakowe.42 Wïrï ayada zi ze zi yöyö zi vïdï henye,Yësu ra inzi mo ku zi vurë 'ba dïdï yöku ëtïkiya. 43 Nëbï biya iyannï henye, vïdï biyama ëdïnnï koma aba mï Yësu, akila kö'dukyënyë 'bëzë ne mï ru mo.”

Tu'dë ïrïnnï Lawo Laka44Mati Petero ëdï gba ame'do, Lawo Laka

ayi da vïdï ma ëdï mbili nnï koze ne. 45Kya'ba vo kome ma ŋbete, mati ayinnï Peteroëtï, zë na rakaga ga kö'du Lawo Laka ï'dï kuzi tu'dëë, 46ga kö'du zë owonnï tu'dë ëdïnnïku me'do mï ha mënzë maakowe Wïrï yetoaba. Here Petero iya henye, 47 “Tu'dënenyee ï'dï Lawo Laka ku zi zë, kpa kaa dëdï

Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 10:48 95 Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 12:4mo aba. Ma yɔlɔ ku vïdï maako ɔ'bɔ dë zeyata ta bi zë bapatisi.” 48 Petero ï'dï kö'duzi zë bapatisi mï ru 'ba Yësu Korisitɔ. Herezë ako'jonnï hɔmo zi lima rë nnï ko'do tisiaba.

11Petero mï kutë vo lö'böwë mï Yerusalema

1 Vo lïtuwë ehe vo lö'böwë mï Yudiyaowonnï henye tu'dëë ombannï da kö'dukise 'ba Wïrï ku. 2 Here mati Petero ayiYerusalema, kya vo kome ŋbete ayeto hënnï wasa mo aba, 3 zë iyannï henye, “Yïalima na yingɔmï liŋɔ 'ba tu'dëë, ehe onyowa kpa zë ëtï!”

4 Here Petero ayada kö'du ma o'dɔ rënï, iya henye, 5 “Mëdï mï gawo 'ba Jɔpaehe mëdï amötu, mati mongɔ rayada kaziWïrï. Mongɔ komorïyë ayëhu rë nï, ehewa maako kaa mbili bɔngɔ kyedre ïrï ta bigolo'bɔ 'bɔmo sowɔ tayi akaŋo zima. 6Matimongɔ bi mï mo, ngötuwë 'ba liŋɔ, ngötumökuwë, watelee, ehe aliye. 7Mowo gu iyazimahenye, ‘Petero, ënyï rïyë! Ofo nenyee,ehe onyo zë.’ 8 Mora miya henye, ‘Yere,mɔ'bɔ dë ko'dɔ here, gba monyo wa maakomati ëdï na ti'da ehe mandere anza na lakazi konyo ne dë.’

9 Gu ta komorïyë ame'do zi ma löhu, iyahenye, ‘Ëzë Wïrï o'dɔ wa maako ku ŋbala,iya dë henye, anza dë na laka zi konyo.’10 Nenye o'dɔ rë nï da wota, gba kazi kobamo biya löhu komorïyë. 11 Truku'du korawota tëmï Kasariya ɔrɔnnï komo loko matimëdï alima 'dɔmo. 12 Lawo Laka ayada zima tï'bë zë ëtï ehe kazi kö'du sösu. Hereöndu mï Yësu modaka ï'bënnï ma aba, ehedödumï loko 'ba kora nenye. 13Mo ayada zize malayika alaya zi nï, iya henye, ‘Utu vïdïmaako Jɔpa zi kora maako ru mo SimonaPetero, 14mo akayada zi ye hala yï ehe vïdïbiya mï liŋɔ 'bëyï akayɔmɔ.’ ”

15 “Tapëtï ma yeto me'do, ï'dï Lawo Lakazi zë, kaa mati Lawo Laka ï'dï zi ze biyetoaba. 16Ma sösu me'do 'ba Yere, iya henye,‘Yowani abapatisi wini aba, mora akaba-patisiye Lawo Laka aba.’ 17 Wïrï ï'dï zitu'dë naniye kpa wakï'dï mati mo ï'dï zize, mati dï'dï koma 'beze mï Yere YësuKorisitɔ. Hala ma kayata Wïrï?” 18Mati zëowonnï Petero iya nenye, ɔrɔnnï ta bi hënnï wasa, ehe ayetonnï Wïrï yeto, iyannï

henye, “Wïrï yaanya aba o'dɔ tu'dëë ku dënnï kotɔ zi nï, ehe ï'dï dïdï ku kpa zi zë.”

Kanisa mï Atiyɔkɔ19 Kya 'ba vo lö'bö 'ba Yere maakowe

apere rë nnï ga kö'du 'ba wayaza ma ayetokofo 'ba Setifano aba. Zë ï'bënnï kɔwɔkaa Ponisiya, Seyipurusu, ehe Atiyɔkɔ. Zëayadannï kö'du kise ne nje zi Yude. 20 Kya'ba vo lö'bö maakowe tëmï Seyipurusu eheSirënë ï'bënnï Atiyɔkɔ ehe ayetonnï yada zivïdï 'ba Gïrïgï kö'du yöyö laka ne ga kö'du'ba Yere Yësu. 21 Kyigɔ 'ba Yere ëdï zë aba,ehe vïdï kayootɔdënnï zi Yere, ehe omannïmï mo.

22 Kö'du yöyö ma o'dɔ rë nï ne, ɔkɔzi kanisa mï Yerusalema, ehe zë utunnïBaranaba Atiyɔkɔ. 23 Mati Baranaba ɔkɔani, ehe ongɔ hala Wïrï ï'dï kö'du lake kuzi zë. Mo na rakyenyi, ehe mo alenze zëzi limannï koma aba mï Yere biya di'di nnïaba. 24 Baranaba mo kora laka 'ba komakyedre aba, ehe oso mo ndɔ Lawo Laka aba.Vïdï kayo otɔ dë nnï zi Yere.

25 Here Baranaba ï'bë Tasisi Sawolokoma. 26 Mati mo i'ja Sawolo, ika moAtiyɔkɔ. Ani zë adrɔkonnï rë nnï kanisaëtï kɔɔ kölö, ehe ayandi vïdï kayo. Ani mïAtiyɔkɔ vo lö'böwë 'ba Yere dagba ako'joKorisitɔ 'ba.

27 Mï kadra nenye aba, kya 'ba nëbïmaakowe ta Yerusalema ayinnï Atiyɔkɔ.28Makölö tëmï zë rumoAgabusu. Wakɔnyi'ba Lawo Laka aba, mo ayada kö'du iyahenye, “Madöyï kyënyë atëdï tëmï damökune biya.” O'dɔ rë nï mï kadra ma Kulidasira na yere. 29 Vo lö'bö ma ëdïnnï mïAtiyɔkɔ ombannï zi kutuwakɔnyimaako zëatɔ'bɔnnï zi önduwë mï Korisitɔma ëdïnnïmï Yudiya. 30Here zë inzinnï Baranaba eheSawolo zi koba wakï'dï 'bënnï zi vo dagbe'ba vo lö'böwë mï Yerusalema.

12Heroda ayaza vo kome

1 Mï kadra nani, Yere Heroda ayaza kyavïdï 'ba kanisa. 2Mo ï'dï kö'du zi vo kanyezi da Yemisi öndu 'ba Yowani kikye kuluaba. 3Mati Heroda ongɔ nenye o'dɔ vïdï 'baYude na rakyenyi, mo ïrï Petero mï kadrakarama 'ba mangɔlɔ'bɔ kazi langa. 4 Moï'dï Petero mï kamba, ehe ï'dï kö'du zi vokanya gboko sowɔ zi gɔ mo kongɔ. Herodao'dɔmala zi mo kï'dï bi 'ba vurë, komo vïdï

Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 12:5 96 Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 13:7kayo tapëtï karama 'ba laga 'ba koli. 5MatiPetero ëdï na sesi mï kamba, vïdï 'ba kanisaɔrɔnnï dë ta bi 'ba mötu zi Wïrï ga kö'dumo.

Ayasi Petero na dangölö tëmï kamba6Gba ta komo yɔndɔ zi Petero kï'dï bi 'ba

vurë, mo ëdï ako'do, ehe ida mo nyɔri rïyöaba mï kutë vo kanya rïyö. Vo kanya rïyömaakowe ëdïnnï ha loko ma ödu mï kambane kongɔ. 7 Truku'du malayika kazi Yerealaya, ehe bikanyi ayanyi bi tokomï kamba.Malayika ne isa Petero ta dakapa mo, ehealiro mo rïyë. Here mo iya henye, “Kandi!Ënyï rïyë!” Nyɔri alëpïnnï ta kala mo, 8 ehemalayika ne iya zi mo henye, “Ënyï, usubɔngɔ rë yï, ehe usu kamoka 'bëyï.” Peteroo'dɔ kö'du ma ayada zi nï. Here malayikaiya henye, “Yaanya aba usu bɔngɔ alikölu'bëyï, ehe usu ga ma.”

9 Petero ï'bënnï malayika aba, mora moasösu kö'du ne wïrï ra isi nï. 10 Zë ï'bëalagannï gboko rïyö 'ba vo kanye, ehe matiayinnï ha resi 'ba kɔhi zi gawo kyedre,ayëhu rë nï na bi dë nï. Zë ï'bënnï yaga, ehemati ëdï tï'bënnï ta da gërï, kandi malayikaalaya dë. 11Mati Petero ayɔlɔ kö'dumao'dɔrë nï ne,mo iya henye, “Yaanya abamayɔlɔkuYere ra utumalayika ënï zi yɔmɔmakaziHeroda, ehe kazi wa biya vo dagbe 'ba Yudeasösunnï zi ko'dɔ zi ma.”

12Here Petero ï'bë zi liŋɔ 'ba Mariya, ma'ba Yowani Marako. Vo lö'böwë 'ba Yereayinnï ga bi kölö ani, ehe ëdïnnï amötu.13 Petero akökö ha resi, ehe vo kalimambara maako ru mo Roda, ayi ha loko zidɔ mo ya'ba. 14 Mati mo owo gu Petero,mo rakyenyi aba ndra, mo ayëhu ha residë. Mo aho hulëhu loko, ehe iya zi vïdïyëhenye Petero ëdï atɔrɔ ani. 15 Mora vïdïbiya ayadannï zi mo, iyannï henye, “Yï vonökyï.” Mora mo zɔ kiya henye, ne Peterora. Here zë iyannï henye, “Ne malayikaɔmo ra.”

16 Petero zɔ kökö, le mï ndundu mo zëayëhunnï ha resi. Zë ongɔnnï mo ehe zë narakaga. 17Petero ame'do kala nï aba zi zë zitɔrɔnnï ti. Mo ayada hala Yere ika nï yagatëmï kamba. Mo iya kpa henye, “Ayade ziYemisi ehe zi öndumaakowe kö'duma o'dɔrë nï ne.” Tapëtï mo, mo ila bi nani ehe ï'bëbi maako.

18Mï damïndö vere, vo kanya ma ëdïnnïbi kongɔ rasösu kyedre aba, ehe rakaga aba

kö'du a'di ɔkɔ zi Petero. 19 Heroda ï'dïkö'du zi vo kanya 'bënïyë zimo koma,moradu i'jannï mo dë. Here mo ako'jo ha vokanye, ehe ï'dï zë zi kofo. Tapëtï nenye,Heroda ila Yudiya ï'bë zi lima mï Kasariyayaa.

Koli 'ba Heroda20Heroda ehe vïdï 'ba Tiyere ehe Sidoni

na kamo oka ma kölö maako aba. Heregboko tëmï zë ï'bënnï Balatusu kongɔ, makölö tëmï vïdï kyedre mï turu 'ba Heroda.Zë alëlunnï da Balatusu henye nombannïzi rakyëyï ko'dɔ mï kutë gawo 'bëzë eheHeroda, ga kö'dudakaŋo 'bëzë i'jawakonyo'bënï ta bi ma Heroda na vo dɔmo.

21 Mï kadra ma zë ombannï dɔ mo,Heroda ayi usu rë nï mï bɔngɔ 'ba yere. Moalima da kyïtï 'ba vurë ënï. 22Vïdï agbögböhë nnï iyannï henye, “Ame'do ndra kaaWïrï ta da vïdï kora!” 23 Kandi malayikakazi Yere otra mo akaŋo, ga kö'du mo obawakoro 'ba Wïrï. Kuruwë onyonnï Herodaehe oli.

24 Kö'du kise 'ba Wïrï zɔ rë nï pere.25 Tapëtï Baranaba ehe Sawolo o'dɔnnï lɔɔma utu zë zi ko'dɔ mo ne ku, a'bannïYerusalema, ehe obannï Yowani Marakokpa nnï aba.

13Baranaba ehe Sawolo

1Mï kutë vïdï 'ba kanisa 'ba Atiyɔkɔ nëbïmaakowe ehe vo komoyandiye ëdïnnï. Zëra Baranaba, Simiyɔno ako'jo kpa Nigara,Lusiyɔsi tëmï Sirënë, Manani mo aboka 'bayere Heroda ma kara, ehe Sawolo. 2 Matizë ëdïnnï Yere yeto ehe ha koro, Lawo Lakaiya henye, “Inziye Baranaba ehe Sawolo zilɔɔ mati minzi zë zi ko'dɔ.” 3 Here tapëtïha koro ehe mötu, zë ï'dïnnï kala nnï dë zë,ehe utunnï zë da gërï 'bënnï.

Baranaba ehe Sawolo mï Seyipurusu4 Lawo Laka utu Baranaba ehe Sawolo zi

Selesiya, ehe ta ani zë ï'bënnï da rutu 'baSeyipurusu. 5 Zë ɔkɔnnï Salamisi, ayetonnïkö'du kise 'ba Wïrï yëtï mï bi 'ba mötuwë'ba Yude. Yowani Marako ëdï zë aba kaa vowakɔnyi. 6 Baranaba ehe Sawolo umunnïda rutu zi Papahɔsi. Ani zë i'jannï koramaako tëmï Yude, ru mo wisi 'ba Yësu. Movo mörï ehe nëbï vo ndɔndɔ. 7Mo o'dɔ lɔɔkpa zi Serigisu Pawolosi, yere 'ba rutu ne.

Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 13:8 97 Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 13:40Serigisu Pawolosi, vo kö'du yɔlɔ, omba

zi kowo kö'du kise 'ba Wïrï, ehe mo utulïtu kö'du Baranaba ehe Sawolo. 8 MoraBarayësu vo mörï, ru mo maako Elimasi,awasa kö'du 'bëzë ne. Mo ayɔnzɔ zi yeresesi kazi koma mï Yësu. 9 Here Sawolo, rumo maako kpa Pawolo, oso ndɔ Lawo Lakaaba, mo ongɔ bi mbïyï da Elimasi 10 ehe iyahenye, “Yï wisi 'ba Satani! Yï vo ndɔndɔehe vo wehe 'ba kö'du laka. Ndala aba,atɔrɔ ta bi me'do kyënyë kiya ra gërï tïnyö'ba Yere? 11 Yere omba tï'bë riti kï'dï zi yï,yï ko'dɔ yaa na vo komoköndu. Ɔ'bɔ dekpezi bikanyi 'ba kadra kongɔ.”

Kandi komokora ne ayöfumatutu könduaba, ehemo ï'bë toko vïdï maako koma zi nïgaga kala aba. 12Mati yere ongɔ kö'dumatio'dɔ rë nï ne, mo rakaga abamï kö'du yandiga kö'du 'ba Yere ne. Heremo omamï Yere.

Pawolo ehe Baranaba mï Atiyɔkɔ Pisidiya13 Pawolo ehe oka maakowe ëtï ilannï

Papahɔsi ehe ï'bënnï zi Paga mï Pambaliya,mora Yowani Marako ila zë ï'bë hulëhu mïYerusalema. 14 Kɔsɔ zë ne ï'bënnï dagbakazi Paga zi Atiyɔkɔ mï Pisidiya. Here mïko'do 'ba ralawo aba zë ï'bënnï mï bi 'bamötu ehe alimannï akaŋo. 15 Tapëtï kö'duko'jo tëmï kö'du kï'dï ehe wayöruwë 'banëbïyë, vo dagbe utunnï vïdï maako zi yadazi Pawolo ehe Baranaba henye, “Aboka me,ëzë ëdïyë kö'du maako aba zi kiya matiakakɔnyi vïdï, iye.”

16 Pawolo ënyï rïyë. Mo o'dɔ kala nï, eheame'do, iya henye, “Vïdï 'ba Yiserele, ehevïdïmaako 'ba tu'dëë kpamati ëdïnnïmötuWïrï, oze mbili ye. 17Wïrï 'ba Yiserele inzizutu 'bezee, ehe mo ila vïdï 'beze kaa volezemati ëdï alimannï Ezipeto. Animo o'dɔzë na kyigɔ. Here kyigɔ gärä 'bënï aba, moayasi zë yaga. 18 Kɔɔ 'butësowɔ mo ongɔgë zë mï da lïpï. 19 Tapëtï mo ayaŋa tu'dëmadɔmorïyö mï Kanana, mo ï'dï dakaŋo'bëzë zi vïdï 'bënïyë kaa drïvu. 20 Nenyeo'dɔ rë nï ïrï kɔɔ lamisowɔ 'butëmuyï.”

“Tapëtï kadra nani, Wïrï ï'dï vïdï 'bezeena vo vurëë le mï kadra 'ba nëbï Samowele.21 Here vïdï ombannï yere. Wïrï ï'dï zizë Yere Sawolo, wisi 'ba Kisi ta daliŋɔ 'baBenyïmona. Mo ïrï kɔɔ 'butësowɔ. 22TapëtïWïrï ïrï Sawolo, ï'dï Dawidi na yere pëtï mo.Wïrï iya ga kö'du mo henye, ‘Dawidi wisi'ba Jese ëdï kyïnë 'ba vïdï ma o'dɔma ndrana rakyenyi. Mo o'dɔwa biya, mati momba

mo zi ko'dɔ.’ 23 Tëmï kozo 'ba kora nenye,Wïrï ika vo wayɔmɔ Yësu zi Yiserele, kaaalömu.”

24“Mora gba kazi Yësu ayi dë, Yowani ëdïayada zi vïdï biya mï Yiserele zi dë nnï kotɔhulëhu zi Wïrï ehe bapatisi kïrï. 25Mati lɔɔ'ba Yowani ëdï ku kara zi rë nï kinde,mo iyahenye, ‘Asösu 'be ma ëyï ra? Manza dë vïdïmati ëdïyë bi mo kisi. Owowe mo ëdï tayi.Mo atayi 'da, ehe manza dë laka zi kamokaɔmo kinga.’ ”

26 “Öndu me, kozowe 'ba Abarayama,tu'dëë biya mati ëdïnnï kinye Wïrï mötu,kö'du kise 'ba wayɔmɔ nenye utu zi ze.27Vïdï 'ba Yerusalema ehe vo dagba 'bëzëëayɔlɔnnï dë ëyï ra Yësu. Mandere zëayɔlɔnnï kpa dë mï me'do 'ba nëbïyë matiëdï ako'jonnï mï ko'do 'ba ralawo biya. Zëo'dɔnnï me'do 'ba nëbïyë ayi ku tïnyö vurëkikye aba ra Yësu. 28 Gbï le ëzë i'ja kö'dumaako dë le zi Yësu kï'dï zi kofo, zë nduwëha Pilato ko'jo zi mo kofo. 29Tapëtï o'dɔnnïwa mati nëbïyë ayörunnï kö'du Yësu, obamo akaŋo ta da taka ehe ï'dï mï ogo.”

30 “Mora Wïrï ïnjë mo tëmï koli. 31Ko'dolakyi aba Yësu alaya zi vïdï mati ï'bënnï moaba tëmï Galilaya zi Yerusalema. Yaanyaaba ëdïnnï kö'du mo yada zi vïdï 'bezee.32 Ze kinye zi yada zi ye kö'du yöyö. Wamati Wïrï alömu zi zutu 'bezee, 33na ko'dɔ,yaanya aba mo o'dɔ ku zi ze Yësu kïnjë abazi dïdï. Ëdï kaa Wayeto 'ba Dawidi ma rïyöiya henye,‘Yï wisi ama ra,ndenye mayi ku na 'Bu yï.’ ”

34 “Wïrï ïnjë Yësu tëmï koli ehe ila ida rɔmo dë zi teŋe. Ëdï kaa Wïrï iya,‘Ma kï'dï zi yï wa laka mati ma lömu zi

Dawidi.’35 Ehe mï Wayeto 'ba Dawidi maako iyahenye,‘Ila vïdï laka 'bëyï ne dë zi teŋe mï ogo.’36Mati Dawidi ëdï gba na dïdï, mo oroWïrï.Here tapëtï mo oli, usu mo mï ogo 'ba zutu'bɔmowe, ehe ida rɔ mo eŋe. 37 Mora vïdïmati Wïrï ïnjë tëmï koli, ida rɔmo eŋe dë.”

38 “Aboka me, kö'du kise ne ëdï henye,Yësu akila kö'du kyënyë 'be! 39 Kö'du kï'dï'ba Mosa ɔ'bɔ dë e ko'dɔ tïnyö tëmï kö'dukyënyë 'be biya. Mora vïdï ma ëdï komaabamï Yësu, Wïrï ako'dɔmo tïnyö. 40Ëdïyë

Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 13:41 98 Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 14:19komokandi aba kazi, kö'du ma nëbï iyannïne mo'dɔ rë nï dë zi ye. Zë iyannï henye,41 ‘E vïdï ma o'de lasa ra Wïrï,ëdï rakaga aba ehe akoli.Ma ko'dɔ wa maako mï kadra 'be,ɔ'be dë zi koma,ëzë vïdï maako ayada le zi ye.’ ”

42 Mati Pawolo ehe Baranaba ëdïnnï kubi 'ba mötu 'ba Yude kila, vïdï alenzennïzë zi kiya kyɔ kö'du kölö nenyee ko'do 'baralawo vere aba. 43Tapëtï mötu, Yuda kayoehe tu'dë kayo ma ëdïnnï Wïrï mötu ne,ï'bënnï zë ëtï. Pawolo ehe Baranaba alenzezë biya zi lima mï rakyëyï 'ba Wïrï.

44 Mï ko'do 'ba ralawo vere, vïdï biya'ba mï gawo ayinnï zi kö'du kise 'ba Yerekowo. 45Mati Yude ongɔnnï vïdï kayo nee,zë na mïkumbë. Zë alidinnï Pawolo eheame'donnï na kyënyë ra kö'du biya matimo iya ne. 46 Mora Pawolo ehe Baranabakazi tere iyannï henye, “Domba zi yadakö'du kise 'ba Wïrï zi ye, gba kazi yadazi vïdï maakowe. Mora ombe kö'du kisene dë! Nenye ayada henye, ombe dïdï maŋburu ŋburu ne dë. Yaanya aba dëdï tï'bëzi tu'dëë. 47 Yere ï'dï kö'du zi ze henye,‘Mï'dï yï kinye kaa bikanyi zi tu'dëë, zi kobawayɔmɔ 'ba Wïrï zi vïdï mï dakaŋo biya.’ ”

48 Kö'du kise nenye o'dɔ tu'dëë narakyenyi, ehe zë ayetonnï me'do 'ba Yere.Vïdï biya ma inzi ku kö'du dïdï ma ŋburuŋburu, here omannï mï Yere. 49 Kö'dukise ga kö'du 'ba Yere apere rë nï biya mïdakaŋo nenye. 50 Mora Yude ï'bënnï zimbara kyigɔ ma erennï Wïrï, ehe kora vodagbe 'ba gawo. Zë ofɔnnï zë na kyënyëra Pawolo ehe Baranaba, ehe ayetonnï zëyaza. Zë orennï zë yaga tëmï kapa 'badakaŋo nenye. 51 Pawolo ehe Baranabaakyitɔ durufu 'ba ga bi nani ta ndï nnï, eheï'bënnï dagba zi Yikɔnïyömu. 52 Mora volö'böwë 'ba ga ndï Yësu biya na rakyenyi,ehe osonnï ndɔ Lawo Laka aba.

14Pawolo ehe Baranaba mï Yikɔnïyömu

1 Pawolo ehe Baranaba ame'donnï mï bi'ba mötu mï Yikɔnïyömu, ehe Yuda kayoehe tu'dë kayo omannï mï Yere. 2 MoraYuda ma ombannï dë komamï mo, o'dɔnnïtu'dë maakowe na kamo ehe ofɔ rë nnï navo wehe ra önduwë mï Korisitɔ. 3 Pawoloehe Baranaba alimannï ani kadra kondaaba, me'do kö'du 'ba Yere kazi tere, ehe

Yere ï'dï kyigɔ zi zë, zi kö'du koro ko'dɔ eherakaga, mati akayada kö'du kise 'ba rakyëyïëdï tïnyö. 4 Vïdï mï gawo 'ba Yikɔnïyömuayɔlɔnnï dë a'di zi sösu. Kya maakoweomannï mï gboko 'ba Yude ehe maakoweomannï mï vo lïtuwë.

5 Ndundu mo aba, tu'dë maakowe eheYude, bi kölö vo dagba 'bënnï ëtï, ombannïmala ko'dɔ zi ko'dɔ zë na kyënyë ehe zëku'du yïtö aba brua. 6 Mati Pawolo eheBaranaba ayɔlɔnnï wa ma ëdï rë nï ko'dɔ,zë ahonnï mï dakaŋo 'ba Lëyïkɔniya, ani mïgawo 'ba Liyisitra ehe Dëbë ehe bi ma karadakapa dakaŋo ne. 7 Ani zë nduwë kö'duyöyö laka ne yëtï.

Pawolo ehe Baranaba mï Liyisitra8Mï Liyisitra, koramaako ëdï ani o'jo mo

na ndï keŋe ehe ɔ'bɔ dë zi lasi. 9 Kora neëdïmbili nï koze dame'do 'ba Pawolo. MatiPawolo ongɔ mo ëdï koma aba mï Yësu zikɔ'jɔ, 10mo agbögbö hë nï iya henye, “Ënyïrïyë!” Kora ne öfu rïyë ehe ayeto lasi toko.11Mati vïdï kayo ne ongɔnnï wa ma Pawoloo'dɔ ne, agbögbö hë nnï yaga mï ha 'baLëyïkɔniya, iyannï henye, “Wïrïyë ofɔnnïrë nnï ku na vïdï köndu ehe ayinnï kuakaŋo zi ze!” 12Vïdï ï'dïnnï ru da Baranaba,Zeyusi, ehe ï'dïnnï ru da Pawolo Hemoso,ga kö'dumo ra ame'do. 13Yëkëlu 'ba Zeyusiëdï kara ha bi tödu zi gawo kyedre. Vokarasa 'ba Zeyusi ika ise ehe döruwë ha resi'ba gawo kyedre, ga kö'du mo ehe vïdïyëombannï zi kï'dï wakumu zi zë.

14 Mati Pawolo ehe Baranaba ayɔlɔnnïkö'du nenye, zë izannï bɔngɔ 'bënnï ahonnïmï kutë vïdï kayo ne hë nnï gbögbö abahenye, 15 “Ëdïyë kö'du nenye ko'dɔ ga a'di?Ze vïdï könduwë ra kaa e. Dika ze kö'duyöyö laka ra zi ye here zi ye kila wïrï mbiyama kazi kö'du, ehe otɔ de zi Wïrï ma dïdï,ma o'dɔ komorïyë, dakaŋo, wini kyedre,ehe wa biya mï zë. 16 Mï kadra ma alaga,Wïrï ila vïdï tï'bënnïmï gërï 'bënnï, 17moramo ayada mo ëdï ani tëmï wa laka mati moo'dɔ. Wïrï utu mïrë ta komorïyë ehe o'dɔwa 'be mï yaka övu. Mo ï'dï wakonyo ziye ehe o'dɔ di'di ye na rakyenyi.” 18 Gbï letapëtï Pawolo ehe Baranaba iyannï nenyebiya, na kyigɔ zi zë yata vïdï ta bi wakumukï'dï mo zi nnï.

19 Kya 'ba Yude tëmï Atiyɔkɔ eheYikɔnïyömu ayinnï, ofɔnnï vïdï kayo ne

Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 14:20 99 Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 15:21na wehe ra Pawolo. Zë otrannï mo yïtöaba ehe otɔnnï mo yaga tëmï gawo kyedre.Asösunnï mo oli ku, 20 mora mati volö'böwë atɔtɔ rë nnï toko ra Pawolo, moɔrɔ rïyë ehe ï'bë hulëhu mï gawo kyedrene. Mï ko'do vere aba, mo ehe Baranabaï'bënnï zi Dëbë.

Pawolo ehe Baranaba a'bannï Atiyɔkɔ mïSiriya

21 Pawolo ehe Baranaba ayëtïnnï kö'duyöyö laka ne mï Dëbë ehe vïdï kayo ayinnïna vo lö'böwë. Here zë ï'bënnï hulëhuLiyisitra, Yikɔnïyömu, ehe Atiyɔkɔ. 22 Zëakyigɔnnï vo lö'böwë ehe alenzennï zë zilimannï mï koma. Zë ayadannï zi zë henye,“Da tödu ze Damöku 'ba Wïrï tëmï rayazakyedre.” 23 Pawolo ehe Baranaba inzinnïkyedree zi nnï mï kanisa biya na kölö kölö.Here zë oro hë nnï, amötunnï, ehe ï'dïnnïrënnï zi Yere zi gë zë gaga, ma ëdïnnïkoma aba mï Yere. 24 Tapëtï tï'bë kpuruPisidiya, ze ayinnï Pambaliya, 25 ehe tapëtïzë ayëtïnnï kö'du mï Paga, here zë ï'bënnïakaŋo zi Italiya.

26 Ta Italiya ï'bënnï zi Atiyɔkɔ mï Siriya.Ani vo lö'böwë kyere dagba ï'dïnnï zë ziWïrï gë zë kongɔ, mati ëdïnnï lɔɔ ko'dɔ,yaanya aba lɔɔ inde rë nï ku. 27 Tapëtï tɔkɔmï Atiyɔkɔ, zë ako'jonnï kanisa bi kölö. Zëayadannï zi vïdï wa ma Wïrï akɔnyi zë ziko'dɔ, ehe hala mo o'dɔ zi tu'dëë zi koma.28Here zë alimannï ani vo lö'bö ëtïmï kadrakonda.

15Ratɔtɔmï Yerusalema

1Vïdï kora maakowe ayinnï ta Yudiya ziAtiyɔkɔ ehe ayetonnï yandi önduwë 'ba Ko-risitɔ, iyannï henye, “Ayɔmɔ zë dë nje ëzëaŋbete zë ku kaa Mosa ayandi.” 2 Pawoloehe Baranaba awasa hë nnï zë ëtï. Herekanisa omba zi kutu Pawolo ehe Baranabaehe vïdï maakowe zi tï'bë Yerusalema zime'do mï kö'du nenye zi vo lïtuwë ehekyedree mï Yerusalema. 3 Here kanisa utuzë. Mati zë ëdïnnï atï'bë, zë ï'bënnï kpuruPonisiya ehe Samariya, ehe ayadannï halatu'dëë otɔ dë nnï ku zi Wïrï. Kö'du yöyönenye o'dɔ önduwë biya na rakyenyi.

4 Mati kora ne ɔkɔnnï mï Yerusalema,kanisa ïrï zë kalakyedre aba, ehe vo lïtuwëkyedree ëtï. Pawolo, Baranaba ehe vïdï maayinnï zë ëtï, ayadannï biya zi zë wa maWïrï o'dɔ kpuru kazi zë. 5 Here kya 'ba

vo koma maakowe mati zë kpa Farasiye, zëɔrɔnnï rïyë iyannï henye, “Tu'dëëmaŋbetezë, ehe moronnï kö'du kï'dï 'ba Mosa.”

6 Vo lïtuwë ehe kyedree atɔtɔ rë nnïme'do mï kö'du nenye. 7 Ame'donnï kadrakonda aba. Here Petero ënyï rïyë ehe iyahenye, “Önduwë, ayɔle ku henye, kyere mïkadra ma alaga, Wïrï inzi ma tëmï kutëëhenye tu'dë akowonnï ta dami'di ha makö'du yöyö laka ehe koma. 8Wïrïmati ayɔlɔa'di ra ëdï mï di'di vïdï biya, mo ayada moomba zë ku, Lawo Laka kï'dï aba zi zë, kaamo ï'dï zi ze. 9Wïrï o'dɔ zë dë kutu ta re ze.Mo o'dɔ di'di zë ŋbala koma aba. 10Yaanyaaba, kö'du a'di ëdïyë yɔnzɔ Wïrï, wa yetokï'dï gu vo lö'bö nenyee? Wakïnjë nenyeayeto ndra le ze ehe zutu 'bezee ɔ'bɔ dëkïnjë. 11 Mora doma henye, akayɔmɔ zewakï'dï 'ba rakyëyï aba kazi Yere Yësu, kpakaa tu'dëë.”

12 Vïdï biya alimannï liwo mati owonnïBaranaba ehe Pawolo ayadannï hala Wïrïo'dɔ kö'du koro, kyïnë kyigɔ 'bënï, eherakaga zi tu'dëë kpuru kazi zë. 13 Tapëtïzë indennï me'do ku, Yemisi iya henye,“Önduwë, oze mbili ye zi ma! 14 Simonaayada henye hala Wïrï ayi mï kadra madagba zi tu'dëë, ehe o'dɔ kya maakowe navïdï ënï. 15 Me'do 'ba nëbïyë ida rë nï kukö'du kiya 'bama aba. Ëdï na yöru,16 ‘Ma kata'ba ehe kuvö löhu loko 'ba Daw-

idi ma alëpï.Ma kuvö tëmï rayaŋa 'bɔmo ehe kɔ'jɔ mo

rïyë löhu,17 here vïdï ma ɔsɔnnï ehe tu'dëë,mati ma ko'jo zi tëdïnnï vïdï 'bama,akomannï Yere.Ma Yere ra, miya wa nenyee.18 Ma ayada zë mï kadra ma alagannï

kyere.’ ”19Here ma sösu dë da kï'dï wakïnjë yeto

da tu'dëë, ma ëdïnnï ku dë nnï kopi zi Wïrï.20 Da yöru ehe nje yada zi zë, anza dë zikonyo wa maako ma ï'dï ku zi wïrï mbiye,anza dë zi ndoro ko'dɔ, anza dë zi konyoida 'ba ngötumaakowemati urï gumo, eheanza dë zi konyo yama. 21Ga kö'du kï'dï 'baMosa ayëtï ku mï gawo biya mï kɔɔ lakyi,ehe ta ga ko'do 'ba ralawo biya ëdï ako'jomï bi 'ba mötu 'beze.

Waraga zi tu'dë ma ëdïnnï koma aba mïYere

Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 15:22 100 Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 16:1422 Vo lïtuwë ehe kyedree, ehe biya vïdï

'ba kanisa ombannï zi kutu kya kora 'bënnïmaakowe zi Atiyɔkɔ zi tï'bënnï Pawolo eheBaranaba ëtï. Zë inzinnï Sila ehe Yudasi,mati ako'jo kpa Barasaba, zë ra na vo dagbe'ba önduwë. 23 Zë ayörunnï waraga iyahenye, “Ze vo lïtuwë, ehe kyedree, ze ön-duwë dutu wamëtë zi ye biya tu'dë mativo lö'böwë 'ba Yere mï Atiyɔkɔ, Siriya eheSilisiya.”

24 “Dowo ze henye, vïdï maakowe takinye, o'dɔnnï yë rasösu aba, ga kö'du mazë iyannï, mora dutu zë dë. 25 Here datɔtɔ re ze ehe domba ku zi kinzi kya koramaakowe kutu zë zi ye, nï aboka laka 'bezeBaranaba ehe Pawolo ëtï. 26 Kora nenyeeï'dï dïdï nnï ku kö'du 'ba Yere Yësu Korisitɔ.27 Dëdï kpa kutu zi ye Yudasi ehe Sila, zëra akayadannï zi ye hë nnï aba, kpa kaada yöru. 28 Lawo Laka ayada zi ze henye,dï'dï ze kya wakïnjë maako dë ndra zi yeta da ma nenyee: 29 anza dë zi konyo wamaako ma ï'dï ku zi wïrï mbiye, anza dë zikonyo yama, anza dë zi konyo ida 'ba ngötumaakowe mati urï gu mo, ehe anza dë zindoro ko'dɔ. Ëzë o'de kö'du nenyee, ako'dena laka. Dutu wamëtë 'beze zi ye.”

30 Kora sowɔ ne ilannï Yerusalema eheï'bënnï Atiyɔkɔ. Here zë ako'jonnï vïdï 'bakanisa bi kölö ehe ï'dï waraga ne zi zë.31 Mati waraga ne ako'jo, ï'dï rakyigɔ eherakyenyi kyedre zi zë. 32 Yudasi ehe Silazë ku nëbïyë, zë iyannï kö'du kayo matiï'dï kyigɔ zi önduwë. 33 Kora mati zë taYerusalema, tapëtï alimannï kadra maakoabamï Atiyɔkɔ, zë ënyïnnï ta'ba zi vïdïmatiutunnï zë. Önduwë iyannï zi zë henye,“Ï'bëë na rakyëyï.” 35 Mora Pawolo eheBaranaba alimannï nduwë mï Atiyɔkɔ. Anizë ayandinnï kö'du ehe ayëtïnnï me'do 'baYere, vïdï kayo maakowe ëtï.

Pawolo inye rë nnï Baranaba aba36 Kadra maako aba yaa, Pawolo iya

zi Baranaba henye, “Dï'bë ze hulëhu ehetï'bë kongɔ önduwë mï Korisitɔ mï gawobiya mati da yëtï me'do 'ba Yere mï zë.Here da kayɔlɔ ze hala zë ëdïnnï ako'dɔ.”37 Baranaba omba zi Yowani koba, ru movere Marako. 38 Mora Pawolo omba dë,ga kö'du mo ila zë mï Pambaliya ehe moɔrɔ ku ta bi lɔɔ ko'dɔ zë ëtï. 39 Pawoloehe Baranaba awasa hë nnï, ehe vïdï kölö

tëmï zë ï'bë gërï 'bënï kutu. Baranaba obaMarako ehe ï'bënnï Seyipurusu, 40 moraPawolo inzi Sila ehe ï'bënnï gërï ma kutu.Önduwë mï Korisitɔ ï'dïnnï zë ku da kalaWïrï. 41 Pawolo ï'bë kpuru Siriya ehe Sil-isiya vïdï 'ba kanisa ko'dɔ zi kyigɔ.

16Timotiyɔ o'dɔ lɔɔ Pawolo aba ehe Sila

1 Pawolo ehe Sila a'bannï zi Dëbë eheLiyisitra. Ani vo lö'bö maako alima ani,ru mo Timotiyɔ. Ma mo Yuda ra ehe vokoma, mora 'bu mo tëmï Gïrïgï. 2 Önduwëmï Korisitɔ mï Liyisitra ehe Yikɔnïyömuiyannï kö'du laka ra Timotiyɔ, 3ehe Pawoloomba mo zi tï'bënnï ëtï. Mora Pawolo aŋ-bete mo dagba, ga kö'du vïdï 'ba Yude biyatoko ani, ayɔlɔnnï henye 'bu 'ba Timotiyɔtëmï Gïrïgï. 4 Mati zë ï'bënnï tëmï gawozi gawo agamo, zë ayadannï zi vïdïyë a'dira vo lïtuwë ehe kyedree mï Yerusalemaombannï, ehe zi zë koro kö'du kira nenyee.5 Kanise ayinnï na kyigɔ mï koma 'bënnï,ehe 'duwï vïdï kayo ï'dï koma 'bënnï mïYere.

Rayada 'ba Pawolo mï Trowasi6 Pawolo aboka 'bënï ëtï 'bënnï kpuru

tëmï Paragiya ehe Galatiya, ga kö'du LawoLaka ila zë dë zi kö'du yëtïmïAsiya. 7Tapëtïzë ɔkɔnnïmïMayisiya, zë ayɔnzɔnnï zi tï'bëmï Bataniya,mora LawoLaka 'baYësu ila zëdë. 8Here zë ï'bënnï dagba kpuru Mayisiyale ɔkɔnnï zi Trowasi. 9 Yɔndɔ aba, Pawoloongɔ rayada, vïdï maako tëmï Mesedɔniyaëdï tɔrɔ ani ehe lenze nï, iya henye, “AyiMesedɔniya zi kɔnyi ze!” 10 Tapëtï Pawoloongɔ rayada ne ku, da yeto gërï koma zitï'bë Mesedɔniya. Da yɔlɔ ku Wïrï ra ako'joze zi kö'du yöyö laka ne yëtï ani.

Ludiya ayi na vo lö'bö 'ba Yere11 Dï'bë ze mbïyï tëmï Trowasi zi

Samotresi baburu aba, ehe mï ko'do vereaba dɔkɔ ze mï Napolisi. 12 Ta karani, dï'bëze mï Filipi, gawo mati dagba Roma ïrï mïMesedɔniya. Do'do ze da kyɔ mï Filipi.13 Mï ko'do 'ba ralawo, dï'bë ze yaga haresi 'ba gawo kyedre ne dakapa ranga, dasösu 'beze da ki'ja bi 'ba mötu ani. Dalima ze akaŋo ehe da me'do zi mbara matiayinnï. 14 Ma kölö tëmï zë ra Ludiya, motëmï gawo kyedre 'ba Tayatira ehe movo bɔngɔ 'buluyë kogo dagba ra. Mo vo

Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 16:15 101 Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 17:3mötu 'ba Yere Wïrï ra, ehe Yere ayëhudi'di mo zi komba da kö'du mati Pawoloëdï kiya. 15Here tapëtï mo vo dakota 'bënïëtï abapatisi zë, mo asesi zɔ ze lenze, “Ëzëasösu ma tïnyö mëdï koma aba mï Yere,ayi alima liŋɔ 'bama.” Ndundu mo aba, moalëlu de ze gbɔ.

Pawolo ehe Sila mï kamba16 Mï ko'do kölö maako aba, ze da gërï

'beze zi tï'bë bi 'ba mötu, dandɔsi de zewu'jë vo kalima aba. Mo ëdï dakyikyi abamï nï here ï'dï kyigɔ zi mo zi yada kö'dumagba ani. Tapëtï kö'du nenye ko'dɔ, mo o'dɔkɔhi kyɔ zi kyedre 'bënïyë. 17Wu'jë ne usuga Pawolo, ehe kɔsi ze, ehemo zɔ nduwë hënï gbögbö, henye, “Kora nenyee vo kalima'ba Wïrï ma kyedre. Zë ëdïnnï ayada zi yehala zi yɔme.” 18Nenye ï'bë ko'do kayo aba.Ndundu mo aba, Pawolo ofɔ rë nï ehe iyazi dakyikyi na kamo, iya henye, “Mï ru 'baYësu Korisitɔ, mï'dï kö'du zi yï kila wu'jëtisi nenye!” Kandi dakyikyi ne ila mo.

19 Mati vo kyeti 'ba wu'jë vo kalimane ayɔlɔnnï henye ga gërï 'ba kɔhi ko'dɔ'bëzë ï'bë ku, zë ïrïnnï Pawolo ehe Sila eheikannï zë zi vo kalakonde mï bi 'ba wakogo.20 Zë ayadannï zi vo mï turu henye, “Yudanenyee ëdïnnï ku gawo kyedre 'beze neyaŋa! 21Zë ëdïnnï ayada zi ze ko'dɔwamatize vïdï 'ba Rome ila ze dë zi ko'dɔ.”

22 Vïdï kayo alɔdrɔnnï na radrɔko weheaba da Pawolo ehe Sila. Here vïdï 'ba mïturu iyannï zi vïdïyë henye ote bɔngɔ 'bëzë,ehe ï'dïnnï kö'du zi vïdïyë zë ku'bö mɔvɔaba. 23 Tapëtï waku'bö kyënyë, ï'dï zë mïkamba, ehe ayada zi vo ga kamba kongɔ nezi gë zë kongɔ laka kazi ahonnï. 24 Vo gakamba kongɔ ne o'dɔ kaamati ayada zi mo.Mo ï'dï zë mï kutë kamba ehe ida ndï zënyɔri aba ra kulugbu yeto.

25Mï kutë yɔndɔ, Pawolo ehe Sila ëdïnnïamötu ehe ngala 'ba wayeto ya'bi aba ziWïrï, maboso maakowe ëdï 'bënnï mbilinnï koze. 26 Truku'du kinzikinzi kyigɔayi akɔhɔ kamba le hu mo aba. Ha lokoayëhu rë nnï, ehe nyɔri alëpï biya ta ndïmabosowe. 27Mati vo ga kamba kongɔ aliroehe ongɔ ha loko ayëhu rë nï ku huwë,mo oba kulu 'bënï ehe omba ku kara zi rënï kofo, ga kö'du mo asösu 'bënï mabosoahonnï ku. 28Mora Pawolo agbögbö hë nï,“Ofo rë yï dë! Vïdï maako aho dë.”

29Vo ga kamba kongɔ ako'jo kö'du wa'doehe ï'bëmï kamba. Mo alëpï tese aba akaŋoburutu Pawolo ehe Sila. 30 Tapëtï mo ayasizë yaga tëmï kamba, mo ako'jo hë zë iyahenye, “A'di ra ma ko'dɔ zi tɔmɔ?”

31 Zë aya'bannï dɔ mo iyannï henye,“OmamïYere Yësu, ehe akayɔmɔ yï. Nenyeëdï kpa tïnyö zi vïdï biya ma alima liŋɔ'bëyï.” 32Here Pawolo ehe Sila ayadannï zimo kö'du 'ba Yere, ehe kpa zi vïdï biya liŋɔ'bɔmo. 33Mati gba na yɔndɔ, vo ga kambakongɔ oba zë bi mati mo atɔ'bɔ kaka ɔŋɔ zë.Here mo biya vo dakota 'bënï ëtï abapatisizë. 34 Vo ga kamba kongɔ oba Pawolo eheSila liŋɔ 'bënï, ï'dï wa zi zë konyo. Mo narakyenyi, ga kö'dumo ï'dï koma 'bënï kumïWïrï ehe vo dakota 'bɔmowe kpa.

35 Mï damïndö vere aba, vo 'ba mï tu-ruwë, utunnï kya turu daköndu maakowekö'du kï'dï aba zi vo ga kamba kongɔ iyahenye, “Ile Pawolo ehe Sila mï'bënnï.”

36Voga kamba kongɔ ayada zi Pawolo iyahenye, “Vomï turu ï'dïnnï kö'du zi ye kingayï Sila aba na dangölö. Yaanya aba ï'bëë narakyëyï.”

37Mora Pawolo iya zi turu daköndu neehenye, “Ze vïdï 'ba Roma ehe turuwë 'baRoma ëdï ze ku'bö ta da komo vïdï kayo,kazi vurë 'beze kiya. Zë u'dunnï ze mïkamba. Yaanya aba zë asösu 'bënnï, zëatɔ'bɔnnï ze kutu na liwo? E e, zë o'dɔnnïdë! Zë ra mayinnï kinye ehe ze yasi yaga.”

38 Mati turu daköndu ne ayada zi vo mïturu henye, Pawolo ehe Sila zë vïdï 'baRoma, zë na tere. 39 Zë ï'bënnï ako'jonnïhë zë kö'du 'ba wakila. Zë ayasinnï zëyaga tëmï kamba ehe ako'jonnï hë zë, zitï'bënnï 'de tëmï gawo ne. 40 Here Pawoloehe Sila ï'bënnïmbïyï liŋɔ 'ba Ludiya, ani zëongɔnnï önduwë, iyannï me'do 'ba rakyigɔzi zë, ehe ï'bënnï gbɔ.

17Riti mï Tasalanika

1 Tapëtï zë ï'bënnï kpuru Ambahipolisiehe Apoloniya, zë ï'bënnï dagba ziTasalanika. Bi 'ba mötu 'ba Yude ëdï mïgawo kyedre nani. 2 Here ëdï kaa 'duwï,Pawolo ï'bë ani zi bi 'ba mötu, ehe mïko'do 'ba ralawo wota mo ame'do zi vïdïyë.Mo ame'do tëmï wayöruwë 3 zi yada zi zëhenye, ëdï laka zi Korisitɔ ki'ja riti, eheëdï laka mo ënyï tëmï koli. Pawolo ayada

Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 17:4 102 Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 17:31kpa zi zë henye, “Yësu mati mëdï kö'dumo kiya, Korisitɔ ra.” 4 Kya maakowe tëmïzë omannï mï kö'du ma Pawolo iya, eheayinnï na vo lö'bö kaa Pawolo ehe Sila.Tu'dë maakowe ehe mbara kayo mati vïdïayɔlɔnnï zë ndra omannï kpa mï kö'du kisene.

5 Yuda maakowe, na mïkumbë ehezë omannï vïdï 'ba kö'du kyënyë ko'dɔmaakowe mati alimannï toko ra bi 'bawakogo zi yeto wehe ko'dɔmï gawo kyedrene. Zë ombannï zi Pawolo kïrï ehe Sila kikayaga zi vïdï kayo ne, ehe zë ï'bënnï zɔmbïyïliŋɔ 'ba Jasɔno. 6Mora mati zë i'jannï zë dëani, zë ïrïnnï Jasɔno ehe öndu maakoweëtï. Zë obannï zë zi vo kalakonda 'bagawo kyedre ehe hë nnï gbögbö aba henye,“Pawolo ehe Sila o'dɔnnï kö'du kyënyëku ta bi ne biya. Yaanya aba, ayinnï kukinye 7ehe Jasɔno ïrï zë kalakyedre aba liŋɔ'bënï. Zë biya owennï kö'du kï'dï 'ba Yere'ba Roma ku, iyannï henye, vere maako rumo Yësu, Yere ra.” 8 Vo mï turu nenyeena rasösu, mati owonnï nenye. 9 Here zëo'dɔnnï Jasɔno ehe maakowe ëtï zi kɔhikopi dagba atehe 'da zë kila atï'bë.

Mï Beriya10 Mï yɔndɔ kölö ne, önduwë utunnï

Pawolo ehe Sila zi Beriya, ehe tapëtï zëɔkɔnnï, ï'bënnï mï bi 'ba mötu 'ba Yude.11 Vïdï 'ba Beriya ndra na laka ta da vïdï'ba Tasalanika, ga kö'du zë rakyenyi aba zikö'du kise ne kïrï, ehe ko'do ta ga ko'do,zë ayandinnï wayöruwë, zi kongɔ ëzë kö'dunenyee tïnyö. 12 Kayo tëmï zë ï'dï koma'bënnï mï Yere, vïdï mbara Gïrïgï mati vïdïayɔlɔnnï zëndra ehe vïdï kora kayo, 13moramati Yude mï Tasalanika owonnï Pawoloëdï kö'du kise 'ba Wïrï ne yëtï mï Beriya,zë ï'bënnï ani ehe o'dɔnnï vïdï kayo ne zitëdïnnï na vo wehe 'ba Pawolo. 14 Kandiönduwë utunnï Pawolo akaŋo ha ranga,mora Sila ehe Timotiyɔ alima 'bënnï mïBeriya. 15 Vïdï kora maakowe ï'bënnï nakɔwɔPawolo aba le kaaAtenisi, ehe a'bannïkö'du aba zi Sila ehe Timotiyɔ zi tayinnïkandi zi nï.

Mï Atenisi16 Mati Pawolo ëdï bi Sila ehe Timotiyɔ

kisi mï Atenisi, mo rasösu kyedre aba zikongɔwïrï mbiyamï gawo kyedre ne. 17Moï'bë mï bi 'ba mötu 'ba Yude zi me'do ziYude ehe zi vïdï 'ba Gïrïgïyë ma erennï

Wïrï. Ko'do ta ga ko'do mo ame'do kpazi vïdï mati mo i'ja bi 'ba wakogo. 18 Kyavo komoyandi Epikuriyɔno maakowe ehevo komoyandi Isitɔwïkï maakowe awasa hënnï kpa mo aba. Vïdï ako'jonnï kö'duhenye, “A'di ra vo lumë nenye ayɔnzɔ zikiya?”

Maakowe iyannï henye, “Pawolo ëdïkö'du wïrï 'ba vo leze ra yëtï!” Zë iyannïhere ga kö'dumoëdï ame'do kö'du 'baYësuehe tënyï 'ba vïdï tëmï koli. 19 Zë ikannïPawolo bi 'ba ratɔtɔ ako'jo Aropagusi, eheiya henye, “Ayada zi ze, a'di ra kö'du yandikyïyï 'bëyï ne biya ëdï? 20Dowo ze ika kö'durakaga maakowe da yɔlɔ zë dë mï me'do'bëyï ne a'di ra?” 21 Kpa ndra ta da wamaako, vïdï 'ba Atenisi ehe vo leze matiëdï alimannï ani, ɔwɔ zi kowo ehe zi me'dokö'du wakyïyï maako.

22Here Pawolo ɔrɔmï kutë bi 'ba Aropa-gusi iya henye, “Vïdï 'ba Atenisi, mongevïdï 'ba yënï ndra. 23Mati mëdï tï'bë kpurubi kongɔ aba da wa mötuwë, mi'ja me'doda karasa: Zi wïrï ma kazi yɔlɔ. Amötuwëwïrï nenye, mora tïnyö ayɔle mo dë. Heremomba zi yada kö'du mo zi ye.”

24 Wïrï nenye ra o'dɔ damöku ehe wabiya mï mo. Mo Yere 'ba komorïyë ehedakaŋo ehe mo alima dë mï yëkëlu matiuvö kala vïdï köndu aba. 25 Mo ombawakɔnyi dë kazi vïdï maako. Mo ï'dï dïdï,lawo, ehe wa kpa biya zi vïdï. 26 Tëmï vïdïkölö, Wïrï o'dɔ vïdï mati alimannï dakaŋo,ehe mo o'dɔ kadra ehe bi zi vïdï limannï'dɔmo. 27 Wïrï o'dɔ nenye biya, here zi zenï koma, ehe tɔkɔ yaga, ehe nï ki'ja. Moramo anza dë na kɔwɔ ta re ze, 28 ehe moï'dï kyigɔ zi ze, zi lima, zi tehe, ehe zi tëdïëyï 'bënï ze. “Ze gisi ɔmo,” kaa vo ngalaya'bi 'be maakowe iyannï. 29 Kyere ze gisi'ba Wïrï, da sösuwë dë henye, mo ëdï kaawïrï mbiya o'dɔ yaga tëmï dahabomanderemanzedemandere yïtö. Mo anza dë kaa wamati vïdï köndu akasösu ehe ko'dɔ. 30 Kɔɔmati alaga kyerenaniye,Wïrï ila nenyebiyaga kö'du vïdï ayɔlɔnnï dë a'di ra nëdïnnïko'dɔ. Mora yaanya aba mo iya henye, vïdïbiya ta bi ne motɔ dë nnï zi mo. 31 Moakɔ'jɔ ko'domokumati ako'dɔ vurë vïdï 'badamöku na laka. Ehe mo inzi kora ne, Yësuzi ko'dɔ vurë. Wïrï ï'dï yɔlɔmo nenye zi zebiya Yësu kïnjë aba tëmï koli.

Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 17:32 103 Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 18:2732 Kandi mati vïdï owonnï Pawolo iya,

kora ïnjë tëmï koli, kya zë maakoweayetonnï kogo. Maakowe iyannï henye,“Da kowo ze yï ame'do ga kö'du nenyekadra maako aba löhu.” 33Mati Pawolo ilabi 'ba ratɔtɔ ne ku, 34 kya kora maakoweï'dïnnï koma 'bënnï mï Yere ehe ï'bënnïPawolo aba. Ma kölö tëmï vïdï 'ba ratɔteru mo Danasiyösi, ehe mbara maako ru moDamari ehe maakowe kpa kayo ï'dï koma'bënnï mï Yere.

18Pawolo mï Koriti

1 Pawolo ila Atenisi ï'bë Koriti, 2 animo i'ja Akuwila, kora maako Yuda ra tëmïPoniyitusu. Anza na konda ta gama nenye,Akuwila ayi ta Italiya mbara 'bënï Pirisilaaba, ga kö'du Yere Kulidasi ï'dï kö'du Yudebiya zi Roma kila. Pawolo ï'bë zi kongɔAkuwila ehe Pirisila 3 ehe i'ja zë vo lokoda'börö kuvöwë ra. Pawolo kpa vo lokoda'börö kuvö ra, here mo alima zë ëtï eheo'dɔnnï lɔɔ ga bi kölö. 4Mï ko'do 'ba ralawobiya, Pawolo ï'bë bi 'ba mötu 'ba Yude. Moame'do zi Yude ehe tu'dë maakowe eheayɔnzɔ zi zë kopi.

5 Mora tapëtï Sila ehe Timotiyɔ ɔkɔnnïta Mesedɔniya, mo ayaŋa kadra 'bënï biyazi yëtï kö'du zi Yude Yësu mo Korisitɔ ra.6 Ndundu mo, zë ofɔ rë nnï dɔ mo alidinnïmo. Here mo akɔhɔ durufu ta ra bɔngɔ'bënï ehe iya zi zë henye, “Wa mati o'dɔ rënï zi ye, atëdï kö'du lïtë 'be ra! Ayaŋe ruma dë. Yaanya aba ehe dagba animëdï tï'bëyëtï zi tu'dë maakowe.” 7 Pawolo idra rë nïliŋɔ 'ba kora maako ru Tito Jusitusu mo vomötu zi Wïrï, ehe liŋɔ 'bɔmo kara dakapabi 'ba mötu. 8 Kurusipo ra vo dagba 'ba bi'ba mötu ne. Mo ehe vïdï biya mï dakota'bɔmo ï'dï koma 'bënnï mï Yere. Ma kayomaakowe mï Koriti owonnï kö'du kise nekpa, ehe vïdï biya mati koma aba mï Yereabapatisi zë.

9 Yɔndɔ kölö maako aba, Yere ame'do ziPawolo tëmï rayada iya henye, “Ere dë, zisesi kö'du yëtï nduwë dagba. Ɔrɔ dë! 10Mayï aba, ehe vïdï o'dɔnnï wa maakowe dë ziyï. Vïdï kayo mï gawo kyedre nenye, 'bamara.” 11 Pawolo alima mï Koriti kɔɔ kölö eheyehe modaka, vïdï yandi me'do 'ba Wïrïaba.

12Mati Galikö Yere 'ba Akasiya, kya Yudamaakowe ayinnï bi kölö ehe ïrïnnï Pawolo.

Zë ikannï mo bi 'ba vurë 13 ehe iyannïhenye, “Kora nenye ëdï yɔnzɔ zi vïdï 'bezeko'dɔ zi mötu Wïrï mï gërï mati kö'du kï'dï'beze omba dë.” 14 Gba kazi Pawolo me'do,Galikö iya henye, “Ëzë ëdï vurë kiya ra koranenye, na vo kö'du kyënyë ko'dɔ manderewa maako eme dë, ma kowo me'do 'bëyïne. 15 Mora kyere nje me'do 'ba ha, ruehe kö'du kï'dï 'be, onge gɔ mo na bide. Momba dë zi vurë ma here ne, kiya.”16Heremo utu zë yaga ta bi 'ba vurë. 17Vïdïne ïrïnnï Sositenisi, vo dagba bi 'ba mötu'ba Yude, u'bönnï mo komo bi 'ba vurë.Mora du kö'du ne ɔgɔ dë da Galikö.

Pawolo a'ba Atiyɔkɔ 'ba Siriya18Tapëtï lima 'ba Pawolo yaa vo lö'bö 'ba

Yere ëtï mï Koriti, mo iya zi zë alime gbɔehe ï'bë Siriya, Akuwila aba ehe Pirisila.Mora gba mo ï'bë dë, mo atëtë dë nï bi 'baSenesiriya ga kö'du mo o'dɔ lömu zi Wïrï.19 Mati zë ɔkɔnnï Efeso, Pawolo ila Pirisilaehe Akuwila. Mo ï'bë bi 'ba mötu zi me'dozi Yude ani. 20 Zë ako'jonnï hɔ mo zi limaani na konda, mora mo omba dë. 21 Moayada zi zë alime gbɔ, ehe iya henye, “ËzëWïrï ila ma, ma tayi hulëhu.” Here mo ilaEfeso.

22 Pawolo ï'bë zi Kasariya, bi mati moamëtë kanisa. Here mo ï'bë dagba Atiyɔkɔ.23Tapëtï lima 'bɔmo tisi ani, mo ila ehe ï'bëzi bi kayo mï Galatiya ehe Paragiya. Moakɔnyi vo lö'böwë ani zi tayinnï na kyigɔmï koma 'bënnï.

Apolo mï Efeso24 Yuda maako ru mo Apolo ayi zi Efeso.

Apolo o'jomomï gawokyedre 'baAlikazen-deriya. Mo vo kö'du yɔlɔ 'ba wayöruwë 'baWïrï kayo. 25 Mo ayɔlɔ kö'du 'ba gërï 'baYere kpa kayo, ehe mo ëdï ame'do mï mo,da kö'du komba kyedre aba. Wa mati moayandi kö'duYësu ëdï tïnyö,moramo ayɔlɔnje bapatisi 'ba Yowani. 26 Apolo ayetome'do kazi tere bi 'ba mötu. Mati Pirisilaehe Akuwila owonnï mo, zë obannï mo liŋɔ'bënnï ehe akɔnyinnï mo zi yɔlɔ kö'du 'baWïrï na laka.

27 Apolo omba zi tï'bë zi Akasiya. Hereönduwë ayörunnï waraga ayada zi volö'böwë mati ëdïnnï ani ne, zi mo kïrïkalakyedre aba. Tapëtï Apolo ɔkɔ mïAkasiya, mo na wakɔnyi kyedre zi vïdï biyamati ï'dï koma 'bënnïmïYereYësu ga kö'du

Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 18:28 104 Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 19:31wakï'dï 'ba rakyëyï 'ba Wïrï. 28Mo alëpï mïha wasa Yude ëtï, ehe ta da komo vïdï kayo.Mo oba tëmïwayöruwë zi yada henye, Yësumo Korisitɔ ra.

19Pawolo mï Efeso

1 Mati Apolo ëdï mï Koriti, Pawolo ï'bëkyëtï dakaŋo, ehe oko mï Efeso. Ani moi'ja kya vo lö'bö 'ba Yere maakowe. 2 Moako'jo hë zë iya henye, “Mati ï'dïyë koma'be mï Yësu, ï'dï Lawo Laka ku zi ye?” Zëaya'bannï dɔ mo iyannï henye, “E e, gbadowo ze kö'du 'ba Lawo Laka dë.”

3 Pawolo ako'jo hë zë iya henye, “Here,bapatisi 'ba a'di ra ïrïyë?” Zë aya'bannï dɔmo iyannï henye, “Bapatisi 'ba Yowani.”

4 Pawolo aya'ba dɔ mo iya henye,“Yowani abapatisi vïdï, here zi dë nnïkotɔ zi Wïrï. Mora mo ayada kpa zi zë,vïdï maako ëdï tayi, ehe zë akï'dï koma'bënnï mï mo. Yësu ra vïdï mati Yowaniëdï ame'do kö'du mo.”

5 Tapëtï vïdï owonnï Pawolo iya nenye,abapatisi zë mï ru 'ba Yere Yësu. 6 Here,Pawolo ï'dï kala nï dë zë. Ï'dï Lawo Laka kuzi zë ehe zë ame'donnï ha kazi yɔlɔ maakoaba, ehe kumë me'do. 7 Ani ëdï kaa kora'butë dɔmorïyö mï gboko nenye.

8 Yehe wota aba, Pawolo ï'bë mï bi 'bamötu 'baYude, ehe ame'do vïdï ëtï kazi terekö'du damöku 'ba Wïrï. Mo ayɔnzɔ zi dëzë lëlu, 9mora maakowe tëmï zë na vo kazikö'du kowo, ehe ombannï dë zi koma. Tada komo vïdï kayo, zë iyannï kö'du kyënyëra gërï 'ba Wïrï. Pawolo ila zë, ehe oba volö'böwë nï aba zi loko yandi 'ba Tiyerenisi.10 Mo ame'do ani 'duwï kɔɔ rïyö, le Yudabiya ehe tu'dë maakowe mï Asiya owonnïkö'du kise 'ba Yere.

Gisi 'ba Seva11 Wïrï ï'dï kyigɔ zi Pawolo kö'du koro

ko'dɔ. 12 Vïdï obannï mandïlï ehe bɔngɔmati ise ida ra Pawolo, ehe zë ïnjënnï zë,zi vïdï biya mati na rakɔɔ. Biya vïdï matina rakɔɔ akɔ'jɔ, ehe dakyikyi ï'bënnï yaga.13 Kya kora Yuda maakowe, ï'bënnï tokoyɔnzɔ zi kore dakyikyi yaga mï ru 'ba YereYësu. Zë iyannï zi dakyikyi henye, “Ayiyaga mï ru kölö 'ba Yësu, mati Pawolo ëdïayëtï!” 14Gisi kora madɔmorïyö 'ba kyedre'ba vo karase 'ba Yude, ru mo Seva gisi'bɔmo ëdïnnï ko'dɔ nenye.

15 Ko'do maako aba dakyikyi iya zi zëhenye, “Ma yɔlɔ Yësu, ehe mowo kö'duPawolo, mora yï 'bëyï ëyï?”

16Mora kora mati dakyikyi aba mï nï ne,öfu dë zë ehe u'bö zë. Zë ahonnï yaga taloko, na gambiya ehe ɔŋɔ aba. 17Mati Yudeehe tu'dë maakowe mï Efeso owonnï kö'dunenye, zë tere aba, here zë ayetonnï ru 'baYere Yësu. 18 Yaanya aba vo lö'bö kayoodrɔ hë nnï ga kö'du kyënyë mati nëdïnnïako'dɔ. 19Kyamaakowemati na vomörï ne,ikannï buku 'bënnï ehe o'bɔ zë komo vïdïkayo. Buku nenyee ogo kpuluku'butëmuyïkɔhi ŋbiriṛi. 20 Here kö'du kise 'ba Yereapere rë nï, ehe ayi ndra na kyigɔ.

Kö'du kï'dï kowe mï Efeso21 Tapëtï kö'du nenye biya o'dɔ rë nï

ku, Pawolo omba zi tï'bë Mesedɔniya eheAkasiya da gërï 'bënï Yerusalema. Pawoloiya henye, “Ta nani ma katï'bë gba ziRoma.” 22Here mo utu vo kɔnyi 'bënï rïyö,Timotiyɔ ehe Eresitɔ zi Mesedɔniya. Moramo alima nduwë tisi mï Asiya.

23Mï kadra nani kö'du kyënyë o'dɔ rë nïmï Efeso ga kö'du Gërï 'ba Yere. 24Vo toka'ba manzede kuku maako ru mo Demetrisiëdï lɔɔ 'bënï aba, ko'dɔ wïrï mbiya 'baAratemisi tëmï manzede. Zë mati o'dɔnnïlɔɔ zi mo, i'jannï kɔhi kyɔ. 25 Demetrisi ikabi kölö vïdï mati mï lɔɔ kölö ne, ehe iyahenye, “Aboka me, ayɔle dëdï lima na lakaga kö'du nenye. 26Mora tïnyö onge ku, ehekowo hala kora nenye Pawolo ëdï vïdï kayokofɔ, anza dë nje mï Efeso, mora ta ga bine biya mï Asiya. Mo iya henye, wïrï matize vïdï köndu dëdï ko'dɔ mo ne, anza wïrïma tïnyö ra dë. 27 Vïdï biya akayeto kö'dukyënyë kiya ra lɔɔ 'beze. Vïdï atɔrɔnnï tabi koro wïrï kyedre 'ba Aratemisi, mati ëdïmötu mï Asiya ehe biya mï damöku ne.”

28 Mati vïdï 'ba lɔɔ owonnï nenye,ënyïnnï na kamo ehe ayetonnï hë nnïgbögbö, “Kyedre ra Aratemisi, wïrï 'baEfeso.” 29 Kandi gawo kyedre ne kuha gbögbö aba, ehe vïdï kora maakoweïrïnnï Gayisu ehe Arisitarisi, mati ayinnïta Mesedɔniya Pawolo aba. Here vïdï biyaahonnï bi 'ba ratɔtɔ 'ba gawo. 30 Pawolona bi dë nï omba tï'bë komo vïdï kayo, vokome ilannï mo dë. 31Kya 'ba vo kalakondamaakowe mati na aboka 'bɔmowe utunnïkö'du kise kpa zi mo, mo lenze kazi tï'bë.

Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 19:32 105 Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 20:2132Vïdï kayo bi 'ba ratɔtɔ ne, hë nnï gbögbökö'du wa maako, ehe agamowe kpa hënnï gbögbö ga kö'du maakowe. Da vïdïbiya na wïrï wïrï, ehe na kayo tëmï zëayɔlɔnnï dë kö'du a'di nayinnï gɔ mo bikölö. 33Vo dagba 'ba Yude adu'dunnï koramaako ru mo Alekazende komo vïdï kayo,ehe ayetonnï yada zi mo a'di ra zi kiya. Moame'do kala nï aba zi zë tɔrɔ ti, ehe ayɔnzɔzi mï kö'du ne ya'ba, a'di ra ëdï tï'bë dagba.34 Mora mati vïdï kayo ongɔnnï mo Yudara, zë biya agbögbö hë nnï kadra rïyö aba,“Kyedre ra Aratemisi, wïrï 'ba Efeso.”

35 Ndundu mo aba vo mï turu 'ba gawone, o'dɔ vïdï kayo zi tëdï ti. Here mo iyahenye, “Vïdï 'ba Efeso, vïdï biyamï damökune ayɔlɔnnï henye yëkëlu ëdï mï kutë gawokyedre 'beze, ga kö'du zi mötu kyedre wïrïAratemisi. Ëyï ra ayɔlɔ dë henye, kyïnëmo, mati alëpï ta komorïyë, ëdï kinye?36Vïdï maako ɔ'bɔ dë tandi ga kö'du nenye.Here, alime ti, o'de kö'du kyënyë maakodë. 37 Ike kora nenyee kinye, anza dë le,zë ra olɔnnï yëkëlu mandere lidi wïrï 'beze.38 Ëzë Demetrisi vo lɔɔ 'bënï ëtï asusunnïvïdï maako, dëdï ze kalakonda aba, 'duwï bi'ba vurë ëdï na yëhu. Vurë akikye rë nï 'daani. 39Ëzë waako ëdï ndra ta da mati ombe,akakɔ'jɔmï bi 'ba vurë. 40Tapëtï kö'dumatio'dɔ rë nï ndenye, kyënyë mo ëdï, akasusuze ra, na vo kö'du kï'dï pere. Wakila anzadë ga kö'du biya 'ba kö'du kï'dï pere ne,da tɔ'be dë zi hu kö'du ma laka ne kiya.”41Tapëtï kö'du nenye kiya, mo apere ratɔtɔne, mo ayada zi vïdï tï'bënnï.

20Pawolo ï'bë kpuru Mesedɔniya ehe Gïrïgï

1 Tapëtï ha gbögbö inde rë nï ku, Pawoloise kö'du zi vo lö'böwë ehe ame'do me'do'ba rakyigɔ zi zë. Mo ila zë, ehe ï'bë ziMesedɔniya. 2Kaamatimo ï'bë ta bimaakozi agamo, mo ame'do me'do 'ba rakyigɔ zivo lö'böwë kö'du kise kayo aba. Ndundumo, mo ï'bë Gïrïgï 3 ehe alima ani yehewota. Pawolo omba ku zi tï'bë Siriya. MoraYude o'dɔnnï yeṛe rɔmo, here mo omba zitï'bë hulëhu ta gërï 'ba Mesedɔniya. 4 Mooba Sapaterewisi 'ba Piyasi ta Beriya, Arisi-tarisi, Sekandusu ta Tasalanika, Gayisu taDëbë, Timotiyɔ, ehe vïdï rïyö 'ba Asiya ruzë Tayihikasi ehe Trɔhimusu nï aba. 5 Zë

ï'bënnï dagba zi Trowasi, ehe isinnï bi zeani. 6 Tapëtï karama 'ba mangɔlɔ'bɔ konyokazi langa, dayi ze ta Filipi. Yaa ko'do damuyï aba, di'ja zë mï Trowasi, ehe da limaani ko'do 'ba gima kölö.

Pawolo mï Trowasi7 Mï dagba ko'do 'ba gima, da tɔtɔ re ze

wakonyo bi kölö. Pawolo ame'do zi vïdïle mï kutë yɔndɔ, ga kö'du mo omba tï'bëmïndö aba. 8 Rïyë mï lokotɔrɔ bi ma dëdïre ze tɔtɔ, ani lamba kayo ëdï. 9 Kora ɔbimaako ru mo Yuteyusi ëdï alima mï bïngö'ba loko. Mati Pawolo ame'do, ame'do nakonda, Yuteyusi anano. Ndundu mo aba,mo ï'bë ko'do ehe alëpï tëmï lokotɔrɔ mawota 'ba rïyë le dakaŋo. Mati ïnjënnï morïyë, mo oli wënï ku. 10 Pawolo ï'bë akaŋoehe ïdë rë nï da Yuteyusi. Mo ïrï mo mïkanza nï ehe iya henye, “Asösuwë dë! Moëdï na dïdï.” 11 Tapëtï Pawolo ï'bë hulëhurïyë mï lokotɔrɔ, mo owe mangɔlɔ'bɔ eheonyo. Mo ame'do le ra bi kezi ehe ï'bë.12 Here zë obannï kora ɔbi ne liŋɔ na dïdï,ehe zë rakyenyi aba.

Ta Trowasi zi Meletusu13 Dï'bë ze dagba zi baburu ehe dï'bë

baburu aba zi Asoso, ehe domba tï'bë ziPawolo koba mï baburu. Mo akɔ'jɔ nenyega kö'du mo ëdï tï'bë ani ndï aba. 14 Matimo i'ja ze mï Asoso, mo ayi mï baburu ehedï'bë zɔ dagba zi Mitiyilina. 15 Mï ko'dovere, dayi zi bi maako kara ra Kiyɔsi ehe mïko'do vere dɔkɔ Samoso. Tapëtï ko'do manani, dï'bë ze Meletusu. 16 Pawolo omba zitï'bë dagba Efeso kopi, ga kö'du mo ombadë zi kadra yaŋa mï Asiya. Mo na kɔrɔkɔrɔehe omba zi tëdï mï Yerusalema mï ko'dokarama 'ba wakumu ta yaka.

Pawolo iya alime laka zi kyedree 'ba kanisa'ba Efeso.

17 Ta Meletusu Pawolo utu kö'du kise zikyedree 'ba kanisa 'ba Efeso zi tayinnï zi nï.18Mati zë ɔkɔnnï ani, mo iya henye, “Ayɔlewa mati mo'dɔ ku biya mï kadra mëdï ëtï,matimayi dagba zi Asiya. 19Yudamaakoweo'dɔnnï mala ra ma ehe o'dɔ ma na rasösuehe riti. Moramëdï lɔɔ 'ba Yere ko'dɔ komotɔlɔ aba ehe kazi rakïsï. 20 Mati ma yëtïkö'du mï vïdï kayo, mandere yandi kö'dumï liŋɔ 'be, mïrï wa maako dë hulëhu tabi yada wa mati akakɔnyiye. 21Ma yada ziYude ehe tu'dë maakowe zi dë nnï kotɔ zi

Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 20:22 106 Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 21:20Wïrï tëmï kö'du kyënyë ko'dɔ 'bënnï ehe zikomamïYere 'beze Yësu. 22Mayɔlɔ dë, a'dira ako'dɔ rë nï zi ma mï Yerusalema, morama koro Lawo Laka 'ba Wïrï ehe tï'bë ani.23 Mï gawo kyedre biya mï'bë, Lawo Lakaayada zi ma henye, akï'dï mamï kamba ehema tëdï mï riti. 24 Mora ma sösu wa maako'dɔ rë nï zi ma dë, momba nje zi tahozi kinde lɔɔmati Yere Yësu ï'dï zi ma ko'dɔ.Lɔɔ nenye zi yada kö'du yöyö laka 'ba Wïrï,wakï'dï 'ba rakyëyï.”

25 “Mï'bë tëmï bi maako, zi bi maako,yëtï zi ye kö'du 'ba damöku 'ba Wïrï, morayaanya aba ma yɔlɔ ku, vïdï maako tëmïyë ongɔ ma dekpe löhu. 26 Ma yada zi yendenye, mo'dɔ wa kyënyë maako dë zi ye.27 Ma yada wa mati Wïrï omba zi ye yɔlɔne, ku biya. 28 Ongɔ ga re, ehe vïdï biyaLawo Laka ï'dï ku kale ze zi gë zë kongɔ.Ëdïyë na vo yako 'ba kanisa 'baWïrï, kanisamati Wïrï ogo yama 'ba wisi 'bënï aba.29Ma yɔlɔ ku, tapëtï tï'bë 'bama, maakoweatayinnï kaa wölïwölï kyënyë lëpï de kamoaba. 30 Kya 'ba vïdï 'be maakowe, akigannïmbërë zi vo lö'bö 'ba Yere ta'da. 31 Ëdïyëbi kida aba! Asösuwë hala kadra ehe yɔndɔaba kɔɔ wota ma sesi yandi ye tɔlɔ abakomo ma.

32 Yaanya aba, mï'dï yë ku da kala Wïrï.Asösuwë kö'du kise 'ba wakï'dï 'bɔmo 'barakyëyï. Kö'du kise nenye, atɔ'bɔ kɔnyiye, ehe akï'dï zi ye drïvu mï kutë zë biyamati o'dɔ zë ŋbala. 33Momba kɔhi 'ba vïdïmaako dë, mandere bɔngɔ. 34Ayɔle ku halamo'dɔ lɔɔ kala 'bama aba zi ko'dɔ ma nadïdï ehe aboka me. 35 Mora wa biya matimo'dɔ, yada hala ako'de zi kɔnyi vo leriye.Asösuwë, Yere 'beze Yësu iya henye, ‘Ya'daayi kayo ta bi wakï'dï ndra ta da wakïrï.’ ”

36 Tapëtï Pawolo inde me'do kiya ku, moalɔmvɔ akaŋo zë ëtï biya ehe amotunnï.37 Vïdï biya udunnï ehe onzonnï mo eheunzunnï hɔ mo. 38 Zë na rasösu ga kö'duPawolo ayada zi zë henye, “Onge ma dekpelöhu.” Here zë ï'bënnï mo aba zi baburu.

21Pawolo ï'bë Yerusalema

1 Tapëtï kiya alime gbɔ, dï'bë mbïyï ziKosi baburu aba. Mï damïndö mo aba dɔkɔRudasiya ehe ta karani, dï'bë zɔ Patara.2 Di'ja baburu ëdï tï'bë Ponisiya, dödu zemï mo dï'bë gbɔ. 3 Dayi ze bi mati dongɔ

ze Seyipurusu ehe dï'bë zɔ daaba 'bɔmo,bitɔrɔ 'ba baburu 'ba Tiyere mï Siriya, anibaburu omba ku zi wakïnjë yasi tëmï nï.4 Di'ja ze vo lö'böwë 'ba Yere ehe da limazë ëtï gima kölö. Here Lawo Laka ayada zizë, zi yada zi Pawolo mï'bë dë Yerusalema.5 Mora mati Gima inde rë nï ku, da yetotï'bë dagba da gërï 'beze löhu. Vïdï korabiya mbara 'bënnï ëtï ehe gisisi alasinnï zeaba tëmï gawo zi ha ranga kyedre. Dodrɔdomo ze akaŋo dagötï, damötu. 6 Tapëtïkiya alime gbɔ zi oka kölö maako, dëkyï mïbaburu ehe zë ï'bënnï hulëhu liŋɔ.

7 Dï'bë ze ta Tiyere zi Potemasi, ani damëtë ze önduwë ehe da lima zë ëtï ko'dokölö aba. 8 Mï ko'do ma vere dï'bë ziKasariya ehe da lima ze liŋɔ 'ba Pilipovo kö'du yëtï. Mo kölö tëmï vïdï koramadɔmorïyö mati akɔnyinnï vo lö'böwë.9Mo ëdï gisi mïnzö kazi koze aba sowɔ. Zëna vo kumë kö'du.

10 Dëdï ze mï Kasariya ko'do kayo aba,mati nëbï ru mo Agabusu ayi zi ze taYudiya. 11 Mo ïrï kɔ'di ga Pawolo, ehemo ida kala nï ehe ndï nï mo aba. Heremo ayada zi ze, iya nenye, “Lawo Laka iyahenye, Yude mï Yerusalema akidannï koravo kyeti 'ba kɔ'di nenye. Zë akï'dïnnï mokpa zi tu'dë maakowe.”

12 Tapëtï Agabusu iya nenye, ze ehe vïdïma ëdïnnï lima ani, alenzennï Pawolo zitï'bë dë zi Yerusalema. 13 Mora Pawoloaya'ba da me'do iya henye, “Kö'du a'di,ëdïyë kudu ehe di'di ma kowe? Manza dënje nzɔ zi kida, mora mëdï kpa nzɔ zi koliga kö'du 'ba Yere Yësu mï Yerusalema.”

14Kyere dɔ'bɔ dë zi Pawolo ko'dɔ zi dë nïkopi, dila mo ehe damötu, “Akɔ Yere, o'dɔzi ze wa mati omba zi rë nï ko'dɔ.”

15 Here ze nzɔ zi tï'bë Yerusalema.16Kya 'ba vo lö'bö maakowe tëmï Kasariya,ï'bënnï ze aba ehe obannï ze zi lima liŋɔ 'baManasɔno. Mo ta Seyipurusu ehe vo lö'böra biyeto aba.

Pawolo ehe Yemisi17 Mati dɔkɔ mï Yerusalema, önduwë

na rakyenyi ïrïnnï ze kalakyedre aba.18 Pawolo ï'bë ze aba zi Yemisi kongɔ ko'dovere aba, ehe kyedree 'ba kanisa ëdïnnïbiya ga bimo. 19Pawolo amëtë zë ehe ayadahala Wïrï o'dɔ nï zi kɔnyi tu'dë maakowe.20 Vïdï biya mati owonnï nenye ayetonnïWïrï, ehe iyannï zi Pawolo henye, “Öndu

Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 21:21 107 Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 22:5ze, atɔ'bɔ kongɔ hala kpuluku 'ba vïdï 'bezeYude ayinnï ku na vo lö'böwë! Ehe zë biyanzɔ zi koro kö'du kï'dï 'ba Mosa. 21 Moraayada zi zë henye, ëdï ayandi Yude matiëdïnnï alima mï kutë tu'dë maakowe, kazikoro kö'du kï'dï 'ba Mosa. Zë iyannï henye,ayada zi nnï ŋbete gisi kora 'bënnï dëmandere lö'bö ga dalëtï 'beze. 22 A'di rada ko'dɔ yaanya aba, vïdï owonnï ku ëdïkinye? 23 Akɔ, o'dɔ wa ma da ko'jo kö'dumo. Vïdï kora sowɔ 'bezemaakowe o'dɔnnïlömu ku zi Wïrï. 24 Oba kora nenyee o'dɔrë yï ŋbala zë ëtï na kö'du kï'dï 'ba Mosa,ehe opi wakï'dï 'bëzë here zë mohi dë nnï.Here zi vïdï biya yɔlɔ henye, kö'du ako anzadë mï kö'du yada 'bëzë ne. Zë akayɔlɔnnïorowe kö'du kï'dï 'ba Mosa. 25 Kadra maalaga nani aba, da yada zi vo lö'böwë 'batu'dë maakowe, mati da sösu zi zë ko'dɔ.Diya zi zë, monyonnï wamati ï'dï zi wïrï mambiya ne dë. Ayada zi zë, monyonnï yamadë, mandere ida 'ba ngötu mati urï gu mo.Ayada kpa zi zë, mo'dɔnnï kö'du kyënyë 'bandoro dë.”

26 Mï ko'do vere aba, Pawolo oba korasowɔ nï aba ehe akɔ'jɔ rë nnï nzɔ mï kadrakölö. Here mo ï'bë mï yëkëlu ehe ayadandala aba kadra 'ba ra ko'dɔ ŋbala neakinde rë nï ehe ndala aba akï'dï wakumuzi ma kölö tëmï zë.

Ïrï Pawolo mï yëkëlu27Mati kadra 'ba ra ko'dɔ ŋbala ku kara

zi rë nï kinde, kya 'ba Yuda maakowetëmï Asiya ongɔnnï Pawolo mï yëkëlu. Zëo'dɔnnï vïdï kayo na kamo Pawolo aba,ehe zë ïrïnnï mo. 28 Vïdï kayo hë nnïgbögbö aba, iyannï henye, “Kora 'ba Yudaakɔnyi ye ze! Kora nenye ï'bë ta bi netoko, kö'du kyënyë kiya aba ra vïdï 'ba Yis-erele, ehe kö'du kï'dï 'ba Mosa, ehe yëkëlunenye. Mo ika komokaya kpa zi yëkëlulaka nenye, tu'dë maakowe kika mï mo.”29Kya zë maakowe asösunnï henye Pawoloika Trɔhimusu ta Efeso mï yëkëlu, ga kö'duzë ongɔnnï zë 'dö rïyö mï gawo kyedre ne.

30Mï gawo kyedre ne biya kpɔrɔ aba, ehevïdï ayinnï taho aba. Zë ïrïnnï Pawolo eheotɔnnï mo yaga tëmï yëkëlu. Here ha lokobiya isi rë nï. 31 Vïdï ombannï ku kara ziPawolo kofo, mati kyedre 'ba turu anjiyamïturu 'ba Roma owo henye biya Yerusalemaayeto ku zi kamoko'dɔ. 32Kandimooba kyavo kanya maakowe ehe vo da kanye, ehe

ahonnï bi mati vïdï kayo atɔtɔ rë nnï zi mo.Kandi mati vïdï kayo ne ongɔnnï vo kyëlune, ehe vo hu kanye, zë ɔrɔnnï ta bi Pawoloku'bö.

33 Kyedre 'ba vo kyëlu ne ï'bë ehe ïrïmo, ehe ida mo nyɔri rïyö aba. Here moayɔnzɔ zi yɔlɔ, ëyï ra Pawolo ehe a'di ra moo'dɔ. 34Kya 'ba vïdï kayomaakowe agbögböhë nnï kö'du wa maako, ehe maakowe ag-bögbö hë nnï kö'du wa maako 'beri. Moraëdïnnï ku ko'dɔ kpɔrɔ kyɔ kyedre 'ba vokyëlu ɔ'bɔ dë zi wa maako ki'ja. Here moï'dï kö'du zi Pawolo koba bi 'ba vo kanye.35 Mati zë ɔkɔnnï ani, vïdï kayo ayinnï nakamo, here vo kanya ïrïnnï Pawolo rïyë eheïnjënnïmo. 36Vïdï kayo alö'bönnï ga ndï zëehe nduwë hë nnï gbögbö aba henye, “Ofomo! Ofo mo!”

Pawolo ame'do zi vïdï kayo37Mati ombannï ku zi Pawolo koba mï bi

'ba vo kanye, mo ako'jo ha kyedre 'ba vokyëlune, iya henye, “Ma tɔ'bɔdë kiya kö'dumaako zi yï?” Kyedre 'ba vo kyëlu ne ako'johɔmo iya henye, “Hala ayɔlɔ ha 'ba Gïrïgï?38Anza dë vïdï 'ba Ezipetomati ayeto kamoanza na kɔwɔ ehe alëpï dagba zi vo weheko'dɔ kpulukusowɔ yaga mï da lïpï?”

39 Pawolo aya'ba dɔ mo iya henye, “E e.Ma Yuda ra, ta Tasisi gawo kyedre laka mïSilisiya. Akɔ ila ma, ma me'do zi vïdï kayonee.”

40 Kyedre 'ba vo kyëlu ayada zi mo, moatɔ'bɔme'do. Here Pawolo ɔrɔ rïyë ame'dokala nï aba zi vïdï. Mati dë zë ku liwo, moame'do zi zë ha 'ba Hïbïru aba.

221 “Önduwë ehe 'buwë, owowe kaa miya

wa mati o'dɔ rë nï.” 2 Mati vïdï kayo neowonnï Pawolo ame'do zi nnï mï ha 'baHïbïru, zë ayinnï ndra liwo. Here Pawoloiya henye, 3 “Ma Yuda ra, o'jo ma mï gawokyedre 'ba Tasisi mï Silisiya. Mora mövukinye mï Yerusalema na vo kö'du ko'jo 'baGamalili, ehe ayandi ma zi kusu ga ndïkö'du kï'dï 'ba zutu 'beze biya. Tïnyö, makpa momba zi Wïrï koro, kaa e biya matindenye.”

4 “Ma yaza vïdï mati usu Gërï 'ba Yere,ehemofo kyamaakowe. Mïrï maakowe ehemï'dï mï kamba. Ma sösu dë, ëzë zë koramandere mbara. 5 Kyedre 'ba vo karase,ehe biya vïdï mï magalesi akatɔ'bɔ yadannï

Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 22:6 108 Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 23:4zi yï nenye ëdï tïnyö. Mïrï waraga kazi zë,zi öndu zemï Damasika, here zi ma kïrï vïdïehe zi kika zë mï Yerusalema zi yaza.”

Pawolo ayada kö'du ra kopi 'bënï(Lɔɔ 9:1-19, 26:12-18)

6 “Ko'do kölö maako aba, kaa kadra kutë,mëdï ku zi tɔkɔ kara Damasika, bikanyi takomorïyë, kandi ayanyi bi toko ra ma. 7Malëpï dakaŋo ehe mowo gu ëdï ko'jo wa,‘Sawolo, Sawolo, kö'du a'di ëdï yaza ma?’ ”

8 “Ma ya'ba dɔ mo henye, ‘Yï 'bënï ëyï,Yere?’ Yere aya'ba dɔ mo iya henye, ‘MaYësu 'ba Nazereta! Ma ra, ëdï ayaza ne.’9 Vïdï ma ëdïnnï tï'bë ma aba, ongɔnnïbikanyi ne, mora owonnï gu dë.”

10 “Ma ko'jo kö'du henye, ‘Yere, ombaa'di zi ma ko'dɔ?’ Here mo ayada zi ma iyahenye, ‘Ënyï rïyë ehe ï'bëmï Damasika. Ëzëɔkɔ ani, a'di akayada zi yï ko'dɔ.’ 11Bikanyikyedre ne ku ndra here mɔ'bɔ dë zi bikongɔ. Oke ra ïrïnnï ma kala aba kika mïDamasika.”

12 “Mï gawo kyedre nani, kora maako ëdïrumoAnaniya, mo koma abamï kö'du kï'dï'ba Mosa, ehe Yude biya mati alimannï ani,ombannï mo laka. 13 Mo ayi zi ma, eheiya henye, ‘Sawolo, öndu ma, yaanya abaakongɔ bi löhu!’ Kandi mɔ'bɔ bi kongɔ.14 Here Ananiyasi ayada zi ma iya henye,‘Wïrï mati zutu 'beze amötunnï, inzi yï kuzi yɔlɔ wa mati mo omba o'dɔ rë nï ku. Moinzi yï zi kongɔ Mo Mati Tïnyö, ehe zi gumo kowo, 15 ga kö'du zi tëdï na vo kiya 'bawa mati ongɔ ehe owo. 16A'di ra ëdï bi mokisi? Ënyï rïyë! Ïrï bapatisi zi kö'du kyënyë'bëyï kaka, mötu aba zi Yere.’ ”

Ako'jo Pawolo zi kö'du yëtï zi tu'dëmaakowe

17 “Tapëtï ma nenye ma'ba Yerusalemaehe mï'bë mï yëkëlu zi mötu. Ani mongɔrayada 18 'ba Yere. Mo iya zi ma henye,‘Kandi, ila Yerusalema! Vïdï ombannï dëkowo, wa mati ëdï akiya ga kö'du ma.’19Ma ya'ba dɔmo henye, ‘Yere, zë ayɔlɔnnïhenye mï bi 'ba mötu kayo 'beze mïrï, ehemu'bö vïdï mati ëdïnnï koma aba mï yï.20 Ofo Setifano ga kö'du mo ame'do kö'duyï. Mɔrɔ ani, ehe hu kö'du kï'dï nduwë.Here mongɔ ga bɔngɔ 'ba kora mati ofonnïmo.’ 21Mora Yere ayada zi ma tï'bë, ehemoalömu zi kutu ma kɔwɔ zi tu'dë maakowe.”

22 Vïdï kayo ne owonnï le Pawolo iyanenye. Here zë ayetonnï hë nnï gbögbö.“Ofowe kora nenye! Mo ɔ'bɔ dë zi lima.”23 Zë nduwë hë nnï gbögbö. Zë akɔhɔnnïbɔngɔ 'bënnï toko ehe u'dunnï durufu mïbuluku. 24 Kyedre 'ba vo kyëlu mï turu 'baRoma, ï'dï kö'du zi Pawolo koba bi 'ba vokanye, ehe ku'bö so'da aba. Mo o'dɔ nenyezi yɔlɔ kö'du a'di vïdï ëdï hë nnï gbögbö daPawolo. 25Mati vo kanya ëdïnnï ku Pawolokida zi ku'bö, mo ako'jo ha vo da kanye maëdï tɔrɔ ani, “Ëdï na dangölö zi ku'bö vïdï'ba Roma dagba ayɔnzɔmodë komo vurë?”26 Mati vo da kanye owo nenye, mo ï'bë zikyedre vo dë nï iya henye, “Ëdï a'di ko'dɔ?Kora nenye vïdï 'ba Roma ra!”

27 Here, kyedre 'ba vo kyëlu ne ï'bë ziPawolo ehe ako'jo hɔmo, iya henye, “Ayadazi ma, yï vïdï 'ba Roma ra?” Pawolo aya'badɔmo lëzë aba iya henye, “Ɔɔ.”

28 Kyedre 'ba vo da kyëlu iya henye,“Mopi kɔhi kyɔ zi tayi vïdï 'ba Roma.” MoraPawolo aya'ba dɔ mo iya henye, “O'jo mavïdï 'ba Roma.” 29 Zë mati ombannï zi hɔmo ko'jo, ina rë nnï kɔwɔ kandi ta rɔ mo.Kyedre 'ba vo da kyëlu na bi dë nï na rakagamatimo ayɔlɔhenye nï'dï Pawolo, nida vïdï'ba Roma ku nyɔri aba.

Pawolo komo magalesi 'ba Yude30Ko'do vere aba, kyedre 'ba da vo kyëlu

omba ku zi yɔlɔ kö'du ma tïnyö, kö'du a'diYude asusunnï Pawolo gɔ mo. Here moinga nyɔri 'ba Pawolo 'de, ehemo ï'dï kö'duzi kyedree 'ba vo karase ehe vo dagbe 'baYude biya zi rë nnï tɔtɔ. Here mo ikaPawolo loko ehe o'dɔmo tɔrɔ komo zë.

231 Pawolo ongɔ bi mbïyï da gboko 'ba

magalesi ehe iya henye, “Öndu me, ziko'do ndenye, ma lïtu zi Wïrï di'di ŋbalaaba.” 2 Here Ananiya kyedre 'ba vo karaseï'dï kö'du zi kora mati ëdïnnï atɔrɔ kara,dakapa Pawolo zi hɔ mo kisa. 3 Pawolo opikomo nï zi kyedre vo karasa ehe iya henye,“Yï ta rë yï yaga ŋbala kaa yïku kanyi, moramïyï ku na köndu kaa kalïlï. Wïrï aku'bö yï.Alima nani zi vurë ko'dɔ ra ma kö'du kï'dï'ba Mosa aba. Mora mï kadra kölö ne, ï'dïkö'du zi kora nee, zi kowe kö'du kï'dï maku'bö.”

4 Kora mati ɔrɔnnï kara dakapa Pawoloako'jonnï kö'du iyannï henye, “Ayɔlɔ dë,

Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 23:5 109 Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 23:31ëdï kyedre 'ba vo karase 'ba Wïrï ra lidi?”5 Pawolo aya'ba dɔ mo iya henye, “Akɔöndu me! Ma yɔlɔ dë mo kyedre 'ba vokarase ra. Wayöruwë ayada zi ze, anza dëzi me'do kyënyë kiya ra vïdï vo dagba 'be.”

6 Mati Pawolo ongɔ kya 'ba kyedremaakowe Sadeke, ehe maakowe Farasiye,mo agbögbö hë nï iya henye, “Öndume, maFarasi, ehe wisi 'ba Farasi ra. Ma kinye bi'ba vurë ne, ga kö'du moma yöku atënyïna dïdï.” 7 Kandi mati Pawolo iya nenye,Farasiye ehe Sadekee ayetonnï mï ha wasakyedre, ehe vo dagbe 'ba Yude ayetonnïkapa maako. 8 Sadekee omannï dë mïmalayike, lawowe, mandere yöku atënyï nadïdï. Mora Farasiye omannï biya mï wanenyee, 9 ehe here ani ha gbögbö kayo ëdï.Kya 'ba vo komoyandi 'ba kö'du kï'dï 'baMosa mati ëdïnnï Farasiye, zë ayinnï nakamo ehe iyannï henye, “Di'ja waako dëna kyënyë ra kora nenye. A'di ra ëzë lawomandere malayika tïnyö ame'do ku zi mo.”

10Ha wasa ne ayi ku na kyigɔ, kyedre 'bavo da kanye ëdï na tere henye, vïdï akizannïPawolo na nzoyi. Here mo ï'dï kö'du zi vokanye zi tï'bë loko ehe Pawolo yɔmɔ. Here,zë obannï mo hulëhu bi lima 'ba vo kanye.

11 Yɔndɔ nani aba, Yere ɔrɔ dakapaPawolo iya henye, “Akyigɔ rë yï! Tekaa mati ayada kö'du ma zi maakowe mïYerusalema, akayada kö'du ma kpa mïRoma.”

Yeṛe zi Pawolo kofo12Mï damïndö vere, Yudamaakowe atɔtɔ

rë nnï ga bi kölö ehe alömunnï, iyannïhenye, nonyonnï wa mandere uwënnï wamaako dë, le ëzë nofonnï Pawolo ku. 13 Zëmati o'dɔnnï yeṛe ne ndra ta da 'butësowɔ.14Here kya zë maakowe ï'bënnï zi kyedree'ba vo karase ehe vo dagbe 'ba Yude eheiyannï henye, “Da lömu Wïrï henye, donyowa maako dë, le ëzë dofo Pawolo ku. 15 Eehe biya magalesi ï'bëë zi kyedre 'ba vo dakanye ehe rako'ba henye ombe yɔlɔ ndravurë ma iya ra Pawolo. Ako'jowe kö'du mozi kika komo vurë 'be. Here, da tëdï bi mokisi, zi mo kofo gba kazi mo tɔkɔ ani.”

16Matiwisi 'ba ëmï 'ba Pawolo owo kö'du'ba yeṛe ne, mo ï'bë bi lima 'ba vo kanyeehe ayada zi Pawolo. 17 Here Pawolo iyazi kyedre 'ba vo da kanya lamikölö maakohenye, “Oba kora ɔbi nenye zi kyedre 'ba vo

da kanye. Mo ëdï kö'du aba zi yada zi mo.”18Kyedre 'ba vo da kanya lami ne obamo zikyedre 'ba vo da kanye iya henye, “Mabosoru mo Pawolo ako'jo ma zi kika kora ɔbinenye zi yï, ga kö'du mo ëdï kö'du aba ziyada zi yï.”

19 Kyedre 'ba vo kyëlu oba kora ɔbi nedakapa ehe ako'jo hɔ mo na liwo, “A'dira omba yada zi ma?” 20 Mo aya'ba dɔmo iya henye, “Vïdï kora maakowe ëdïnnïkö'du sösu aba zi hë yï ko'jo zi kika Pawoloakaŋo zi magalesi 'ba Yude mïndö aba.Zë akiyannï, nombannï zi kö'du yɔlɔ ndrakö'du mo. 21 Mora akɔ, o'dɔ wa ma zëiyannï ne dë. Ndra ta da kora 'butësowɔombannï lɔdrɔ da Pawolo. Zë o'dɔnnï lömuanza dë zi konyo mandere kuwë wa maakole ëzë nofonnï Pawolo ku. Yaanya abaëdïnnï bi mo kisi zi kowo a'di ra akiya.”22 Kyedre 'ba vo kyëlu utu kora ɔbi ne 'detapëtï mo iya zi mo henye, “Ila vïdï kölömaako dë yɔlɔ kö'du mati ayada zi manenye.”

Utu Pawolo zi Felekisi23 Kyedre 'ba vo da kanye ako'jo kyedre

'ba vo kanya lamirïyö ehe ayada zi zë,“Kadra madɔmosowɔ yɔndɔ aba, lamirïyövo kanya ma ndï mëdïnnï nzɔ zi tï'bë ziKasariya. Oba 'butëmadɔmorïyö kora daakakya ehe lamirïyö vo kanya wehe aba.24Akɔ'je akakyanzɔ kö'duPawolo ehe ayɔlelakamomɔkɔ kazi kö'dumaako kpuru zi vodakaŋo Felekisi.”

25 Kyedre 'ba vo da kyëlu ne ayöruwaraga iya henye,

26 “Wamëtë kazi Kulidasi Layisisi, zi kye-dre vo dakaŋo Felekisi. 27 Yuda maakoweïrïnnï kora nenye ehe kara zi mo kofo.Mora mati ma yɔlɔ mo vïdï 'ba Roma,moba vo kanya maakowe ehe ayɔmɔnnïmo. 28Momba zi yɔlɔ kö'du a'di ra ombannïmo dë. Heremikamo komomagalesi 29ehemayɔlɔhenyenje kö'du kï'dï 'ba yënï 'bëzë.Kora nenye o'dɔ kö'du kyënyë maako dëzi mo koli mandere kï'dï mo mï kamba.30Kandi mati ma yɔlɔ ëdï yeṛe ko'dɔ rɔmo,mutu mo zi yï ehe ma yada vo mo susuwëzi kika kö'du ko'dɔ kyënyë 'bɔmo ne mï bivurë 'bëyï.”

31Vo kanya oronnï kö'du kï'dï 'ba kyedre'ba vo da kanye ehe mï yɔndɔ kölö nani,

Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 23:32 110 Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 24:26zë obannï Pawolo zi gawo kyedre 'ba An-itipatrisi. 32 Mï ko'do vere, vo kanye ndïaba, a'bannï bi lima 'ba vo kanye, ehe ilannïvo kanye mati da akakya nduwë tï'bë moaba dagba. 33Mati zë ayinnï zi Kasariya, zëï'dïnnï waraga ne zi vo dakaŋo ehe ï'dïnnïPawolo zi mo. 34 Vo dakaŋo ako'jo waragane. Here mo ako'jo ha Pawolo, dakaŋovala ra mo ta 'dɔmo. Mati mo ayɔlɔ mo taSilisiya, 35 vo dakaŋo iya henye, “Ma kowokö'du 'bëyï ne, ëzë vïdï ne ayinnï, ikannïkö'du kyënyë mati ombannï yï dë gɔ mone ku.” Tapëtï mo iya kö'du nenye, mo ï'dïkö'du zi Pawolo sesi na maboso mï liŋɔ 'baYere Heroda.

24Asusu Pawolo bi vurë 'ba Felekisi

1Yaa ko'domuyï aba, Ananiya kyedre 'bavo karase, vo dagba 'bënnï ëtï ehe vome'domï bi 'ba vurë kö'du vïdï maakowe ru moTeretalusi, ï'bënnï zi Felekisi zi yada kö'dukyënyë ma Pawolo o'dɔ. 2 Here, ako'joPawolo loko ehe Teretalusi ayeto me'do,“Kyedre Felekisi, ika vïdï 'bezee mï rakyëyïkonda, ehe ga kö'du ko'dɔ 'bëyï, ga kö'dudakaŋo 'beze, ëdï ndra na laka. 3 Ze biya'duwï dëdï na rakyenyi ga kö'du wa matio'dɔ. 4Momba dë zi yï yaza, mora akɔ, ëdïnamïkuku ze aba, ehe owo hama nje kadratisi aba. 5Di'ja kora nenye na vo mïkile, moayeto kö'du kyënyë ko'dɔmï kutë Yude ehebiya tëmï damöku ne. Mo ëdï kpa na vodagbe 'ba gboko maako ako'jo Nazarenesi.6-7 Mati mo ayɔnzɔ zi komokaya kika rayëkëlu ne, dïrï ze mo. 8 Ëzë ako'jo hɔ mo,aki'ja na bi dë yï henye, me'do 'beze netïnyö, akayɔlɔ biya kazimowamati da susumo kö'dumo.” 9Yuda kayo ame'donnï rïyëehe ombannï da kö'du mati Teretalusi iya.

Pawolo agaga gë nï komo Felekisi10Vo dakaŋo Felekisi o'dɔ kala zi Pawolo

zi me'do, ehe mo ayeto, kiya henye, “Mayɔlɔ ku, o'dɔ vurë 'ba vïdï dakaŋo nenye kukɔɔ lakyi aba, ehema rakyenyi aba, zi gamagaga komo vurë 'bëyï. 11Anza dë ndra ta dako'do 'butë dɔmorïyö mati alaga, mï'bë zimötumï Yerusalema. Ako'jo ha vïdï maakoëzë anza dë tïnyö. 12GbaYude i'jannïma dëhe zewasa vïdïmaako abamï yëkëlu,mo'dɔkö'du kyënyë maako dë mï bi 'ba mötuwëmandere mï gawo kyedre. 13 Gërï maako

anza dë ani, zë atɔ'bɔnnï yada kö'du kyënyënenyee, zë yaanya aba ëdïnnï kika ra ma.14 Momba dɔ mo nenye zi ye, mëdï mötuWïrï 'ba zutu 'bezee. Gërï nani kïrï abamati zë iyannï henye anza dë tïnyö. Moramoma kpa mï wa biya mati ayöru mï kö'dukï'dï 'baMosa ehemïwayöruwë 'baNëbïyë.15Mëdï kpa kö'du sösu aba mï Wïrï kaa vïdïnenyee, henye Wïrï akïnjë vïdï biya tëmïkoli, ma laka mandere ma kyënyë. 16Herega kö'du tïnyö ma yɔlɔ ku, mï'dï ra ma zitëdï kö'du sösu ma di'di ŋbala aba, mï wamati mo'dɔ zi Wïrï mandere zi vïdï.

17 “Tapëtï tëdï 'bama na kɔwɔ ta raYerusalema kɔɔ lakyi aba, mï'bë ani zi kya'ba kɔhi kïrï zi vïdï 'bame ehe zi wakumuwëkï'dï. 18Nenye ëdïwamatimëdï ko'dɔ, matizë i'jannï ma mï yëkëlu, ma na ŋbala mïkö'du kï'dï 'ba Mosa. Manza dë vïdï kayoaba, ehe kö'du ko'dɔ kyënyë maako anzadë. 19 Yuda maakowe tëmï Asiya ëdïnnï mïkadra nani, ehe ëzë, zë ëdïnnï kö'du maakoaba zi kiya ra ma, na kyënyë, zë atëdïnnïkinye yaanya aba. 20 Mandere ako'jo hëzë, zë mati ëdïnnï kinye ne. Zë akatɔ'bɔyadannï zi yï henye, zë i'jannï ma dë kö'dukyënyë maako aba, mati magalesi o'dɔnnïvurë le rama. 21Nje kö'du kyënyë kölömatiakikannï ra ma ëdï, ma gbögbö ha ma yagabi 'ba vurë, mati miya henye, ‘Ma ndenyebi 'ba vurë, ga kö'du moma henye, yökuatënyï na dïdï!’ ”

22 Felekisi ayɔlɔ Gërï 'ba Yere ndra. Mïndundu mo, mo isi ha vurë, ehe iya henye,“Ma ko'dɔ ndundu vurë 'bama tapëtï tɔkɔ'ba Layisisi, kyedre 'ba vo kyëluwë.” 23Moï'dï kö'du zi vo da kanye zi Pawolo sesi namaboso, mora mo misi gɔ mo dë, manderezi yata aboka mowe ta bi mo kɔnyi.

Asesi Pawolo na maboso24 Ko'do maakowe aba yaa, Felekisi

ayinnï mbara 'bënï Dorosila aba. DorosilaYuda ra. Felekisi utu lïtu kö'du Pawolo, ehemo oze mbili nï mati Pawolo ëdï ame'dozi mo, zi tëdï koma aba mï Yësu Korisitɔ.25Mora Felekisi na tere, mati Pawolo ayetome'do zi mo, zi kö'du laka ko'dɔ, asesi rë yïkazi kö'du kyënyë, ehe vurë ma ëdï atayi.Here mo iya zi Pawolo henye, “Ɔ'bɔ ku,yaanya aba. Ï'bë. Mora ëzë mëdï kadra aba,ma kutu lïtu kö'du yï.” 26Tapëtï ma nenye,Felekisi 'duwï lïtu kutu kö'du Pawolo ehe

Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 24:27 111 Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 25:26me'do mo aba, ga kö'du mo asösu 'bënïPawolo akogo komo nï.

27 Kɔɔ rïyö aba, Porosiyasi Fesitɔsi ayina vo dakaŋo tapëtï Felekisi. Mora Felek-isi omba zi ko'dɔ vo dagbe 'ba Yude narakyenyi, mo asesi Pawolo mï kamba.

25Pawolo komo Fesitɔsi

1 Ko'do wota aba tapëtï Fesitɔsi ayi mïdakaŋo, mo ï'bë ta Kasariya zi Yerusalema.2 Ani kyedree 'ba vo karase ehe vo dagba'ba Yude maakowe ayadannï zi mo kö'dukyënyë mati zë ongɔnnï Pawolo o'dɔ. 3 Zëako'jonnï ha Fesitɔsi ëzë mo akomba ziPawolo kika Yerusalema. Zë alenzennï mozi ko'dɔnenye ga kö'du zë ëdïnnï yeṛe ko'dɔzi lɔdrɔ da Pawolo ehe mo kofo ta da gërï.4Mora Fesitɔsi ayada zi zë, “Akasesi Pawolomï Kasariya, ehe kandimëdï atï'bë ani na bida ma. 5 Ëzë mo o'dɔ kö'du kyënyë maako,vo dagba 'be mï'bënnï ma aba ehe mikannïkö'du kyënyë mati mo o'dɔ ne ani.”

6 Fesitɔsi alima mï Yerusalema ko'domadɔmowota mandere ko'do 'butë ndragba kazi tï'bë Kasariya. Here ko'do vereaba, mo alima bi 'ba vurë, ehe ika Pawolo bi'ba vurë. 7 Kandi mati Pawolo ayi loko, vodagbe ta Yerusalema ɔrɔnnï toko rɔmo eheiyannï henye, i'ja mo kö'du kyënyë kayomaako aba. Mora zë ɔ'bɔnnï dë zi yadakö'du ne ëdï tïnyö. 8 Here Pawolo ame'dogë nï gaga aba, “Mo'dɔ kö'du kyënyëmaakodë ra kö'du kï'dï 'ba Yude ehe mo'dɔ kö'dukyënyë ako kpa dë ra yëkëlu mandere raYere 'ba Roma.”

9 Fesitɔsi omba zi vo dagbe ko'dɔ narakyenyi. Here mo ako'jo ha Pawolo iyahenye, “Omba ku zi tï'bë Yerusalema, ehezi ma vurë 'bëyï kiya ga kö'du nenyee?”

10Pawolo aya'ba iya henye, “Mamëdï mïbi 'ba vurë 'ba Yere 'ba Roma, ehe nani bima akikye vurë ra ma. Ayɔlɔ na laka mo'dɔkö'du kyënyë ako dë zi Yude. 11 Ëzë mo'dɔkö'du maako na kyënyë zi ma koli hɔ mo,mɔ'bɔ dë kiya henye, momba dë zi koli.Mora mo'dɔ kö'du kyënyë maako dë, ehevïdï maako anza dangölö aba zi ma kï'dï zivïdï nenyee. Yaanya aba ma ko'jo kö'du ziYere 'ba Roma ra zi vurë 'bama kiya.”

12 Tapëtï Fesitɔsi ame'do vo magalesi'bënï ëtï, mo ayada zi Pawolo iya henye,

“Ako'jo kö'du zi Yere 'ba Roma ra vurë 'bëyïkiya, ehe zi Yere 'ba Roma akatï'bë!”

Pawolo ame'do zi Agiriba ehe Berenisi13Ko'domaako aba yaa, Yere Agiriba ehe

Berenisi ayinnï Kasariya na yingɔ 'ba Fe-sitɔsi. 14Alimannï ani ko'do lakyi aba, matiFesitɔsi ayada zi yere kö'du 'ba Pawolo, moiya henye, “Felekisi ila kora maako kinyemï kamba, 15 ehe mati mï'bë Yerusalema,kyedre 'ba vo karase ehe vo dagbe 'ba Yudeayinnï ehe ayadannï zi ma kö'du kyënyëko'dɔ 'bɔmo, ehe ako'jonnï ha ma zi vurë'bɔmo kikye. 16 Ma yada zi zë, anza dë mïdalëtï 'ba Roma zi vïdï kora kï'dï zi vïdïmatiikannï kö'du kyënyë rɔ mo, gba kazi moi'ja gërï maako dë zi gë nï gaga. 17 Heremati zë ayinnï kinyema aba,ma yaŋa kadradë. Mï ko'do vere ne, mïrï bi lima 'bamada kyïtï 'ba vurë, ehe mï'dï kö'du zi mokika. 18 Mora mati kora nee ɔrɔnnï rïyë,zi kö'du kyënyë 'bɔmo kiya, zë asusunnïmo ga kö'du kyënyë ma anza dë mï kö'dusösu 'bama. 19 Zë awasa hë nnï mo abakö'du koma yënï 'bënnï ehe kora mati oliru mo Yësu, Pawolo iya mo ëdï na dïdï.20Ma yɔlɔ dë hala zi vurë 'bɔmo kiya tïnyöga kö'du nenye biya, ma ko'jo ha Pawoloëzë mo omba ku zi tï'bë Yerusalema, ehezi vurë ko'dɔ rɔ mo ani. 21 Mora Pawoloako'jo kö'du zi sesinï mï kamba le Yere 'baRoma ra ako'dɔ kö'du ma nomba. Here,mï'dï kö'du zi mo sesi kinye le ma kutu mozi Yere 'ba Roma.”

22 Agiriba iya zi Fesitɔsi henye, “Mombakpa zi kowo a'di kora nenye akiya.” Fesitɔsiaya'ba dɔ mo iya henye, “Akowo hɔ momïndö aba.”

23 Ko'do ma vere aba, Agiriba eheBerenisi aba o'dɔnnï wayada kyedre matizë ayinnï mï loko 'ba ratɔtɔ. Vo kyëluwë'ba anjiya ehe vïdï ma dagbe 'ba gawoëdïnnï kpa ani. Fesitɔsi ï'dï kö'du zi Pawolokika loko 24 ehe iya henye, “Yere Agiribaehe yinge, onge bi da kora nenye. Yudebiya ta Yerusalema ehe Kasariya ayinnï zima, iyannï henye, nombannï zi kofo mo.25 Mi'ja kö'du kyënyë maako zi mo kofodë. Mora ga kö'du mo ako'jo ku zi Yere 'baRoma ra zi vurë 'bënï ko'dɔ, momba ku zimo kutu Roma. 26 Ma kayöru kö'du tïnyömaakowe ga kö'du kora nenye zi Yere 'baRoma. Here, mika mo komo we biya, moragogo komo yï, Yere Agiriba. Tapëtï me'do

Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 25:27 112 Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 26:27'beze ga kö'du 'bɔmo, ehe mëdï wa maakoaba zi yöru. 27 Anza dë na laka zi mabosokutu zi Yere 'ba Roma gba kazi yɔlɔ kö'dukyënyë mati mo o'dɔ.”

26Pawolo komo Agiriba

1Agiriba iya zi Pawolo henye, “Yï yaanyaaba ame'do ga kö'du yï.” Pawolo iza ga kalanï yaga ehe iya nenye,

2 “Yere Agiriba, ma na rakyenyi ga kö'dunenye, zime'do 'bama kiya komoyï ndenyetëmï kö'du biya, mati Yude asusunnï magɔ mo. 3 Ayɔlɔ na kayo kö'du dalëtï 'bayënï 'beze ehe koma mati inye mï ze. Herema ko'jo hë yï zi kowo mïkuku aba zi ma.4 Yude biya ayɔlɔnnï ma ku kyere ma gbana wisi ɔbi. Zë ayɔlɔnnï kyïnë 'ba limaa'di mëdï mo aba, mï dakaŋo 'bama ehemï Yerusalema. 5 Ehe ëzë zë ombannï, zëatɔ'bɔnnï yada zi yï ma Farasi ra, mï gbokomati oro kö'du kï'dï ndra ta da maako.6 Yaanya aba, mëdï ku komo vurë ga kö'dumoma mï lömu mati Wïrï o'dɔ kyere zi vïdï'bezee. 7 Kadra ehe yɔndɔ 'butë dɔmorïyötu'dë 'beze alïtunnï zi Wïrï, kisi bi lömuya'da ɔmo. Yere Agiriba, ga kö'du sösunenye, kya 'ba vo dagba 'beze maakoweikannï wasusu maako ra ma. 8 Kö'du a'die biya da jiji aba, Wïrï ïnjë yöku zi dïdï?”

9 “Ma kadra maako aba, ma sösu henye,ma ko'dɔ wa maako biya ma tɔ'bɔ, zi weheko'dɔ ra Yësu 'ba Nazereta. 10Mo'dɔ nenyedagba mï Yerusalema, ehe kalakonda 'bakyedree 'ba vo karase mï'dï vïdï 'ba Wïrïkayomï kamba. Momba da kö'du zi zë kofo.11Mëdï zë yaza 'duwï mï bi 'ba mötu 'beze,ehema yɔnzɔ ko'dɔ zë, zi kö'du kyënyë kiyara Wïrï. Tïnyö, ma na kamo zë ëtï, henye,mï'bë zë koma mï gawo kyedre 'ba vo lezemaakowe.”

Pawolo ayada kö'du ra kopi 'bënï(Lɔɔ 9:1-19, 22:6-16)

12 “Yere Agiriba, kadra maako aba, mëdïda gërï 'bama zi Damasika kalakonda ehedangölö aba kazi kyedree 'ba vo karase.13 Kaa kadra kutë, mongɔ bikanyi, anyindra ta da kadra. Ayanyi bi da ma takomorïyë ehe da vïdï biya mati ëdïnnï tï'bëma aba. 14 Ze biya da lëpï dakaŋo. Heremowo gu iya zi ma ha 'ba Hïbïru aba henye,

‘Sawolo, Sawolo, kö'du a'di ëdï yaza ma?Ëdï na lumë zi wehe ko'dɔma aba!’ ”

15 “Ma ko'jo kö'du henye, ‘Yere, yï 'bëyïëyï ra?’ ”

“Yere aya'ba dɔ mo iya henye, ‘Ma Yësura! Ma ra ëdï ayaza. 16 Yaanya aba ɔrɔrïyë da ndï yï. Ma yada ra ma zi yï, gakö'du minzi yï ku zi tëdï na vo lïtu ama.Ayada zi maakowe wa ma ayɔlɔ kö'du maehe a'di ma kayada zi yï yaa.’ 17 Yere iyakpa henye, ‘Ma kagaga gë yï kazi vïdï 'baYude ehe kazi tu'dë maakowe mati mëdï yïkutu zi zë, 18 zi komo zë yëhu here zi dënnï kotɔ tëmï biköndu zi bikanyi ehe tëmïkyigɔ 'ba Satani zi Wïrï. Here akila kö'dukyënyë 'bëzë ehe koma mï ma, zë ra vïdïlaka ma Wïrï inzi.’ ”

Pawolo ayada kö'du lɔɔ 'bënï19 “Yere Agiriba, moro rayada mati ta

komorïyë zi ma nenye. 20 Dagba mo mayëtï kö'du zi vïdï mï Damasika, ehe heremï'bë zi Yerusalema, ehe biya mï Yudiya.Ndundu mo, mï'bë zi tu'dë maakowe ehemiya henye, ‘Ɔre ta bi kö'du kyënyë ko'dɔ,ehe otɔ de zi Wïrï! Here ayada wa mao'de tëmï gërï lima 'be.’ 21 Ga kö'du nenyera kora maakowe ïrïnnï ma mï yëkëlu eheayɔnzɔnnï zi ma kofo. 22 Mora mï kadranenye biya Wïrï akɔnyi ma, ehe ma yëtïkö'du 'dö zi vo wadakayowe ehe zi voleriye. Ma yada zi zë nje wa ma nëbïyë eheMosa iyannï ako'dɔ rë nï. 23Ma yada zi zëhala Korisitɔ ne akayaza ehe atëdï vo dagbazi tënyï tëmï koli, here mo akika bikanyi zivïdï 'bënïyë ehe zi tu'dë maakowe.”

24 Gba kazi Pawolo inde gaga gë nï, Fe-sitɔsi ambere, “Pawolo! Yï vo lökyï ra.Kö'du yɔlɔ kyedre 'bëyï ne ëdï ku yï ko'dɔna lökyï.”

25Mora Pawolo aya'ba dɔ mo iya henye,“Kyedre, Fesitɔsi, manza dë vo lökyï. Wama, mëdï akiya, ëdï tïnyö, ehe me'do lakara. 26YereAgiriba,ma tɔ'bɔme'do zi yï biyakazi tere ga kö'du ayɔlɔ kö'du nenyee ku.Ma yɔlɔ ku tïnyö, Yere Agiriba, ayɔlɔ zë kubiya na kölö kölö ga kö'du wa nenye o'dɔrë nï dë na koho na kɔwɔ mï ga bi golo'bɔmaako.” 27 Pawolo iya zi Yere Agiribahenye, “Oma ku mï nëbïyë? Ma yɔlɔ omaku.”

Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 26:28 113 Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 27:2528Agiriba iya zi Pawolo henye, “Mï kadra

kodo nenye, asösu 'bëyï ako'dɔma Korisitɔ'ba?”

29 Pawolo aya'ba dɔ mo iya henye,“Ëzë ïrï kadra kodo mandere kadra konda,ma sösu yï ehe vïdï biya mati owonnïma ndenye atëdïnnï kaa ma kazi nyɔrinenyee.”

30Here, Yere Agiriba, vo dakaŋo Fesitɔsi,Berenisi ehe vïdï biya maakowe zë ëtï,ënyïnnï rïyë. 31Mora gba zë ï'bënnï dë, zëiyannï henye, “Kora nenye, i'jamodë kö'dukyënyë maako aba. Anza dë laka zi mo kolimandere mo kï'dï mï kamba.” 32 Agiribaayada zi Fesitɔsi henye, “Kora nenye ɔ'bɔzi kila na dangölö, ëzë mo ako'jo kö'du dëzi Yere 'ba Roma ra zi vurë 'bënï kiya.”

27Pawolo ï'bë Roma

1 Mati ɔkɔ ku kadra 'beze zi ze tï'bëItaliya, vo da kanye mï turu 'ba Roma,Juliyasi, mo vo da kanya lamikölö 'ba Yere'ba Roma. Ï'dï mo zi ga Pawolo kongɔehe maboso maakowe ëtï. 2 Dï'bë ze yagababuru 'ba Dramatiyumu, mati ku nzɔ zitï'bë bi tɔrɔ 'ba baburu maakowe, na gakonda ta ha föfö 'ba Asiya. Arisitarisi tëmïTasalanika mï Mesedɔniya, ï'bë ze aba mïbaburu. 3Mï ko'do vere aba, dɔkɔ dagötï 'baSidoni. Juliyasi kö'du ko'dɔ 'bɔmona laka ziPawolo. Mo ilamokpa tï'bë okanïyë kongɔ,here zë ɔ'bɔnnï kï'dï zi mowamamo omba.

4Mati dila Sidoni ku, buluku ëdï zɔ lukukï'dï zi ze, ehe dï'bë ze kara zi rutu 'baSeyipurusu zi tɔmɔ kazi buluku. 5 Heredï'bë ze dambaro 'ba Silisiya ehe Pambaliyale dayi ze, zi bi tɔrɔ 'ba baburu 'ba Mayiramï Lasiya. 6 Ani vo kyëlu ne i'ja baburu taAlikazenderiya mati ëdï atï'bë Italiya. Moï'dï kö'du zi ze tï'bë mï baburu nani.

7 Dï'bë ze na konda liyaa ko'do kayo abaehe riti kyedre aba, tɔkɔ Sinodusi. Bulukuila ze dë zi tï'bë kɔwɔ mï bi nani, heredï'bë dopi Salamona, bi ma rutu 'ba Keritiakagaga ge ze kazi buluku 8 Dï'bë ze liyaana konda ta ha föfö kyedre ehe ndundumoaba dɔkɔ bi ma ako'jo Bitɔrɔ 'ba Wayɔmɔ,anza na kɔwɔ ta ra gawo 'ba Lasiya.

9 Yaanya aba da yaŋa kadra ku na kayo,ehe da lima na konda, le Ko'do Kyedre 'baWakila alaga. Here anza dë na laka zi zetï'bë. Here Pawolo ame'do zi vïdï 'ba mï

baburu, 10 “Kora nenyee, oze mbili ye zima. Ëzë dï'bë ze yaanya aba, baburu 'bezeehe söndu 'bɔmo akayaŋa rë nï na kyënyë,ehe vïdï kayo akoli.” 11 Mora Juliyasi ozembili nï da me'do 'ba vo baburu kopi ehevo kyeti mo, anza kö'du Pawolo. 12 Bitɔrɔ'ba baburu anza dë na laka zi lima 'dɔmotona aba. Ga kö'du nenye, vïdï kayo idannïkö'du henye, da yɔnzɔ ze, zi tï'bë na kondata ha föfö kyedre zi Fenekisi. Fenekisi ëdïbitɔrɔ 'ba baburu ra mï Keriti mati ayëhuzi dambaro-damïrë ehe daaba-damïrë, eheda tɔ'bɔ lima tona aba ani.

Buluku da föfö kyedre13 Mati buluku liyaa ta dambaro ayeto

luku, kora nee asösunnï zi mala 'bënnïko'dɔ. Here zë otɔnnï mongɔ 'ba baburu,ehe dï'bë na konda kara ta dagötï 'ba Keriti.14 Mora kandi buluku kyigɔ mati ako'jo“Daaba-humïrë” aluku zɔ kï'dï zi ze tëmïrutu. 15Buluku otra baburu, ehe dɔ'bɔ dë zitï'bë zi mo. Here dila buluku baburu kïnjë.16Dï'bë ze na konda zi rutu tisi 'ba Kawudakapa mati buluku anza. Ze riti kyedre abazi ga töŋbö 'ba baburu kïrï. Mora ndundumo aba di'ja ze bi 'bɔmo. 17 Here vïdïotɔnnï töŋbö mï baburu ehe olonnï kɔ'diŋbïrï toko ra baburu zi nda'ba ga bi kölö. Gakö'du zë na tere, henye akotra yayi dagötï'ba Seyiritisi, zë obannï bɔngɔ 'ba baburuakaŋo, ehe buluku ïnjë baburu na konda.18 Buluku ku na kyënyë, ko'do vere aba,zë u'dunnï kya söndu 'ba baburu maakoweyaga. 19 Mï ko'do ma wota kala nnï aba,zë u'dunnï kya 'ba wa 'ba baburu maakoweyaga. 20 Ko'do kayo aba, dɔ'bɔ dë kadrakongɔ mandere kyëluwë. Buluku kyigɔ zɔnduwë luku, ehe ndundu mo aba, dila biyakö'du sösu 'ba zi tɔmɔ.

21 Kyere vïdï maako tëmï ze onyo wamaako dë ndï kadra konda aba, Pawoloɔrɔ rïyë ehe ayada zi kora nenyee, “Ëzëowowe ha ma, da lime mï Keriti, wa 'benenye ayaŋa rë nï dë ehe ölu kpa dë.22 Mora yaanya aba, ma lenzee, ere dëëdïyë rakyenyi aba ga kö'du akayɔme. Njebaburu ra atölu. 23 Ma 'bama zi Wïrï, ehema mötu mo. Yɔndɔ ma alaga ne, mo utumalayika 24 zi yada zi ma, iya henye, ‘Pa-wolo ere dë! Akatɔrɔmïvurë komoYere 'baRoma. Ehe ga kö'du yï, Wïrï laka akayɔmɔdïdï 'ba vïdï mï baburu biya.’ 25 Ëdïyë narakyenyi. Ma yɔlɔ ku tïnyö henye, Wïrï

Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 27:26 114 Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 28:13ako'dɔ te wa mamo alömu. 26Mora bulukuakadrɔnyi ze zi rutu maako, ehe baburuakayaŋa rë nï.”

27Ko'do 'butë dɔmosowɔ ehe yɔndɔ, bu-luku 'ba wini kagba adrɔnyi ze toko ta raFöfö Mediterina. Mora ëdï kaa mï kutëyɔndɔ, vïdï mati mï baburu ayɔlɔnnï zeku kara dakaŋo aba. 28 Zë ayerinnï, ehei'jannï henye, wini ne ëdï mitiri 'butësowɔna yöndu. Yaa zë ayerinnï löhu ehe i'jannïëdï nje mitiri 'butëwota. 29Vïdï mï baburuna tere da kotra kya ṛï'dï maakowe, herezë izannï akaŋo mongɔ sowɔ ta kafo 'bababuru. Here zë amötunnï kö'du bikanyi'ba kadra. 30Vïdï mati mï baburu ombannïzi taho. Here izannï töŋbö mï wini, o'barë nnï nëdïnnï kya 'ba mongɔ maakowera kiza akaŋo ta komo dagba 'ba baburu.31Mora Pawolo iya zi vo kyëlu Juliyasi ehevo kanye henye, “Ëzë vïdï nenyee alimannïdë da baburu, anze dë gërï maako aba zidïdï yë yɔmɔ.” 32 Here, vo kanye ikyennïkɔ'di mati ïrï töŋbö 'ba tɔmɔ ne, ehe ila lëpïmï föfö.

33 Gba kazi bikanyi 'ba kadra, Pawoloalenze vïdïyë zi wakonyo. Mo ayada zizë iya henye, “Ko'do 'butë dɔmosowɔ abaëdïyë kö'du sösu aba henye onyowe waakodë. 34 Ma lenzee zi wa maako konyo. Dïdï'be ɔrɔ dɔmo. O'de nenye ehe vïdï ma kölömaako tëmï yë aki'ja riti.” 35Tapëtï Pawoloiya nenye, mo oba nzoyi mangɔlɔ'bɔ eheï'dï öwö'dï zi Wïrï. Here ta da komo vïdïbiya, mo owe mangɔlɔ'bɔ ne ehe onyo kyamo. 36 Zë biya rakyenyi aba, ehe vïdï biyatëmï zë onyo wa maako. 37Vïdï ma ëdïnnïmï baburu ne, lamirïyö 'butëmadɔmorïyödɔmomodaka, 38 ehe tapëtï vïdï biya ony-onnï wa ku, zë u'dunnï söndu 'ba wakonyomï föfö zi baburu ko'dɔ na pëlë.

Baburu ayaŋa rë nï39Damïndö ayi, ehe vïdïmamï baburune

ongɔnnï föyï maako zë ayɔlɔnnï dë. Morazë ongɔnnï yayi 'ba ha föfö. Here zë om-bannï zi yɔnzɔ zi taho baburu aba dakaŋoda ha föfö. 40 Zë ikyennï mongɔ nee eheila zë alëndï mï föfö. Mï kadra kölö ne zëingannï kɔ'di mati ëdï gërï yada zi baburune. Tapëtï mo, zë ïnjënnï bɔngɔ ma dagbakomo baburu ehe ila buluku ra zi baburudrɔnyi dagötï. 41Mora aho dakaŋo otra rënï ra lumu 'ba yayi 'ba ha föfö. Kapa baburu

ma dagba ne alaka mï yayi, ehe kapa mo,ma hulëhu alowe na nzoyi kazi kyigɔ 'bawini kagba.

42 Vo kanye ombannï ku zi mabosowekofo zi sesi zë ta bi tele ehe kazi ahonnï.43 Mora kyedre vo kyëlu omba zi dïdï 'baPawolo yɔmɔ, ehe mo ila vo kanye dë zimala ma zë ombannï zi ko'dɔ. Tapëtï mo,mo ï'dï kö'du vïdï biya mati atɔ'bɔ tele zitöfu mï wini ehe dagba zi dagötï. 44 Heremo ayada zi maakowe mïrïnnï nzoyi kaga'ba baburu. Ndundu mo aba, vïdï biya ɔkɔdagötï kazi kö'du maako.

28Mï Malata

1 Mati dayi ze dagötï, da yɔlɔ ze rutune ako'jo Malata. 2 Vïdï bi naniye naaboka, ehe zë ïrïnnï ze kalakyedre abawa'do drɔko, ga kö'dumïrë ëdï ata'di ehe bina bikyëyï. 3 Tapëtï Pawolo atɔtɔ dawanyayërï, ehe ï'dï da wa'do, bikyïtu o'dɔ wirizi tele yaga ehe onyo kala mo. 4 Mativïdï bi naniye ongɔnnï wiri ove rë nï rakala Pawolo, iyannï zi oka ma kölö maakohenye, “Kora nenye vowakofo ra! Mo aluyïdë mï föfö, mora kö'du laka ko'dɔ akila modë zi lima.” 5 Pawolo akɔhɔ wiri ne mïwa'do ehe o'dɔwa kyënyë maako dë. 6Vïdïasesinnï sösu henye kala Pawolo ne atö'burïyëmandere kandi akalëpï brua. Alimannïmo kongɔ kadra konda aba, ehe mati kö'duako o'dɔ rë nï dë zi mo, zë ofɔ kö'du sösu'bënnï ehe iyannï henye, “Kora nenye, wïrïra.”

7 Vo dagba 'ba rutu ne ako'jo Pobïlïyö,ehe mo ëdï kaŋo maako aba ani na 'bënï.Mo ïrï ze kalakyedre aba liŋɔ 'bënï ko'dowota aba. 8 'Bu mo mï sora, na kɔɔ rakyïtuaba, ehe mïkɔɔ kïndrï aba. Pawolo ï'bë zimo, ehe ï'dï kala nï dɔ mo, ehe akɔ'jɔ korane mötu aba. 9 Tapëtï kö'du nenye o'dɔ rënï, vïdï biya da rutu ne ika vïdï 'bënnï 'barakɔɔ zi Pawolo, ehe akɔ'jɔ zë biya. 10Vïdïnee oronnï ze, ehe mati dï'bë, zë ï'dïnnï zize wa biya ma domba.

Ta Malata zi Roma11Yehe wota aba yaa, dï'bë ze mï baburu

mati alima mï Malata tona aba. Baburu neta Alikazenderiya mï Ezipeto, ehe ëdï nayɔlɔ henye, “Wïrï loŋa.” 12Dɔkɔ ze mï Seyi-rakusi da lima ze ani ko'do wota aba. 13 Takarani, dï'bë ze zi Rahagïmu. Ko'do vere

Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 28:14 115 Lɔɔ 'ba vo Lïtuwë 28:31aba, buluku 'ba dambaro ayeto luku, eheko'do rïyö aba yaa, dɔkɔ ze Putali. 14 Anidi'ja ze öndu maakowe. Zë alenzennï ze zilima rë nnï. Ko'do kölö 'ba gima aba yaa,dï'bë gawo kyedre 'ba Roma. 15 Kya öndumaakowe mï Roma owonnï kö'du ze, eheayinnï de ze kutrë Bi Wakogo 'ba Apiyusiehe, Loko 'ba Yingɔ Wota. Mati Pawoloongɔ zë, mo o'dɔ öwö'dï zi Wïrï rakyenyikyedre aba.

Mï Roma16 Dɔkɔ ze mï Roma, ehe ila Pawolo zi

lima mï loko na bi dë nï, vo kanya aba kölözi gɔ mo kongɔ. 17 Tapëtï ko'do wota abamati dɔkɔ ani, Pawolo ako'jo bi kölö kya'ba vo dagbe 'ba Yude, ehe iya henye, “Eöndu me, mo'dɔ waako dë na kyënyë zivïdï 'bezee, ehe mo'dɔ waako kpa dë nakyënyë ra dalëtï 'ba zutu 'bezee. Mora mïYerusalema ï'dï ma na maboso mï Roma.18 Zë ongɔnnï mï kö'du kyënyë ma asusuma gɔ mo, ehe omba zi ma kinga na dan-gölö. Zë i'jannï mo'dɔ kö'du ako dë nakyënyë zi koli. 19 Vo dagba 'ba Yude om-bannï da kö'du ne dë, here ma ko'jo kö'duzi Yere 'ba Roma zi vurë 'bama kiya. Moramanza dë kö'du kyënyë maako aba zi kiyara dakaŋo 'bama. 20 Ida ma nyɔri nenyeeaba ga kö'du wa ma ze vïdï 'ba Yisereledomba zi rë nï ko'dɔ. Kö'du nenye ra mako'jowe kinye zi me'do ga kö'du wa madomba ze nenye.”

21 Vo dagbe aya'bannï dɔ mo iyannïhenye, “Vïdï kölö maako tëmï Yudiyaayöru waraga dë zi ze ga kö'du yï. Ehe makölö tëmï zë ayi dë zi kö'du ko'dɔ 'bëyï yadamandere zi kö'du kyënyë maako kiya rë yï.22Mora domba ze zi kowo wa ma akiya. Dayɔlɔ ze ku henye, vïdï biya ta bi ne ombannïgboko kyïyï nenye dë.”

23 Here, zë ï'dïnnï kadra 'ba ko'do zi Pa-wolo, watiti kyedre 'bëzë ayinnï mï kadranani, bi mati Pawolo ëdï lima 'dɔmo. Tadamïndö le yɔndɔ aba,mo ayada zi zë kö'dukise 'ba Damöku 'baWïrï. Mo ïrï tëmï kö'dukï'dï 'ba Mosa ehe wayöruwë 'ba Nëbïyë ziyɔnzɔ zi kika zë zi Yësu. 24 Kya vo dagbamaakowe ombannï da kö'du ma Pawolo iyane, mora maakowe ombannï dë. 25 Kyerezë ombannï da kö'du tëmï kutë nnï dë,ayetonnï tï'bë wënnï. Mora Pawolo iyahenye, “Lawo Laka iya kö'du tïnyömati moutu nëbï Yisaya 26 zi yada zi zutu 'bezee,

‘Ï'bë zi vïdï nenyee ehe ayada zi zë,“Akowowe ehe akowowe, mora ayɔle dë.Akonge ehe akonge mora ayɔle dë.”27Ge biya ëdïyë di'di kyënyë aba.Mbili ye owo kö'du dë ehe komowe ayöfu

ku.Zë ɔ'bɔnnï dë zi bi kongɔ,mandere kö'du kowo,mandere kö'du yɔlɔ.Ëzë atɔ'be, otɔ de zi ma, ehe ma kakɔ'je.’ ”

28-29 Pawolo iya henye, “Momba zi yeyɔlɔ henye, Wïrï omba zi yɔmɔ tu'dëë, ehezë akowonnï.”

30 Kɔɔ rïyö aba Pawolo alima mï lokokopi ehe ïrï vïdï biya ma ëdï tayi mo kongɔne kalakyedre aba. 31 Mo ayëtï kö'du 'baDamöku 'ba Wïrï kazi tere ehe yandi kö'du'ba Yere Yësu Korisitɔ, ehe vïdï maakoayɔnzɔ dë zi mo yata.

Yemisi 1:1 116 Yemisi 2:7

Waraga kazi YemisiKoma kö'du yɔlɔ aba

1Kazi Yemisi, vo lïtu 'baWïrï ehe 'baYereYësu Korisitɔ. Wamëtë biya zi vïdï a Wïrïmati opere rë nnï mï damöku ne biya.

2 Öndu ma'e ëmï ma ëtï, ëdï 'e narakyenyi ëzë kyïnë 'ba kö'du yɔnzɔ biya ayile gërï 'be'e, 3 ga kö'du ayɔlɔ 'e koma 'be'eyɔnzɔ, atëdï nduwë zi ye. 4 Ayɔlɔ 'e nduwë'be'e, ako'dɔ 'e ndɔ na kyigɔ. 5 Mora ëzëvïdï maako tëmï 'e omba kö'du yɔlɔ, momamötu zi Wïrï, mati akï'dï zi mo kyɔ ndra,kazi kö'du kyënyë ki'ja mï mo.

6Mora ëzë mo amötu, mo moma kazi dajijiji. Vïdï mati dɔ mo jijiji ëdï kaa kagba'ba wini mï ranga mati ëdï kope ehe bulukïnjë. 7Vïdï ma here ne'e ma asösunnï dë nakïrïnnï wa kazi Wïrï. 8 Zë ɔrɔnnï dë da gërïkölö.

Leri wa kyɔ aba9Öndumati na vo leri, momëdï rakyenyi

aba ga kö'du mo ëdï vo da wa kayo. 10Moravo da wa kayo, mo mëdï rakyenyi aba gakö'du mo vo leri. Wa kayo 'bɔmo akalagakaa döru 'ba wevo 'ba möku. 11 Kadra asinzere, bi kyïtu o'bɔwenone, dörumo alëpï,ehe teme 'bɔmo ne ayaŋa gbɔ. Mï gërï kölöne, vo wa kayo akayaŋa mï lɔ'ɔ 'bɔmo.

12Vo rakyenyiye ra mati alimannï komaaba hu wa yɔnzɔ. Ëzë zë ɔrɔnnï na kyigɔmï wa yɔnzɔ, akïrïnnï biriti 'ba dïdï matiWïrï alömu ku zi zë mati o'dɔnnï lɔvɔ mo.13 Ëzë ayɔnzɔ vïdï, mo miya dë henye, “Wayɔnzɔnenye ayi kaziWïrï.” Ga kö'du Sataniɔ'bɔ yɔnzɔ Wïrï dë, ehe Wïrï ɔ'bɔ yɔnzɔvïdï maako dë. 14Mora ayɔnzɔ vïdïye, matikö'du komba kyënyë 'bëzë otɔ zë ku 'de,ehe kuyï zë akpa kö'du ko'dɔ 'bëzë aba.15 Here kö'du sösu kyënyë 'bëzë ne ɔmɔ,ehe o'jo kö'du kyënyë, ehe kö'du kyënyë,mati ovu ku kyedre, o'jo koli.

16 Öndu ma'e ëmï ma ëtï, mo'ba 'e dë.17 Wa kï'dï biya laka ne, ehe wakï'dï biyaŋbala ne ayi ta komorïyë, ayi akaŋo kaziWïrï 'Bu 'ba bi kanyi 'ba komorïyë. Mo ofɔdë kaa galili. 18 Mï kö'du ko'dɔ ɔmo, moika ze zi tëdï nenye kpuru tëmï me'do 'batïnyö, here zi ze tëdï na vo dagba mï kutëwa ko'dɔ ɔmo'e biya.

Kowo ko'dɔ aba19 Öndu ma'e ëmï ma ëtï, asösu 'e kö'du

nenye. Vïdï biya më'dï kandi zi me'dokowo, mora liya zi me'do ehe liya zi tayi nakamo. 20 Kamo 'ba vïdï köndu o'dɔ kö'dulaka dë, mati Wïrï omba. 21 Here ayaŋa'e kö'du ko'dɔ ma kyënyë, ehe biya rasesitëmï kö'du mati eme dë, mati kyɔ mï kutë'e. Ra kï'dï zi Wïrï, ehe një me'do mati moïyï mï di'di 'e, mati atɔ'bɔ yɔmɔ 'e.

22 O'ba'e re 'e dë nje mbiliye koze abada me'do ɔmo. Ta gɔ mo, ï'dï 'e mï gɔ moyɔnzɔ. 23 Vïdï mati oze mbili nï da me'do,mora ï'dï dë mï gɔ mo yɔnzɔ, ëdï kaa koramati ongɔ bi mï ngana, ehe ongɔ rë nï kaamati nëdï, 24 ehe ï'bë gbɔ 'de, kandi atölutëmïmowamatimoongɔne alaya kaa a'da.25 Mora kora mati ongɔ bi kara mï kö'dukï'dï ma tïnyö, mati inga vïdï na da ngölö,ehe mo nduwë mbili nï koze gɔ mo, anzadë nje kowo mo mora kpa ko'dɔ mo, Wïrïakï'dï ya'da zi mo mï wa mati mo o'dɔ.

26 Ëzë vïdï mati ongɔ rë nï 'ba yënï, eheasesi ndende nï dë, mo ëdï rë nï ko'ba, eheyënï 'bɔmo ne o'dɔ waako dë. 27 Yënï matiWïrï 'Bu ze omba ëdï ŋbala kazi ndɔndɔ ëdïhenye: Zi ga gisiwala ehe ga mbara lu'bëkongɔ tëmï riti 'bëzë, ehe rasesi kazi wakyënyë 'ba damöku ne.

2Ko'dɔ vïdï 'e mï gërï maako

1 Öndu ma'e ëmï ma ëtï, kaa vo koma'emï Yere 'beze Yësu Korisitɔ, Yere 'babikanyi, o'dɔ 'e vïdï 'e dë mï gërï maako'beri tara da laya 'bëzë ta yaga. 2 Kaa koravo wa aba kyɔ usu ïnzï 'ba dahabo ehebɔngɔ ma laka ayi mï ratɔtɔ 'be'e ehe koravo lerimï bɔngɔ liza ayi kpa. 3Ëzë, ayadawatɔwɔ ndra zi koramati usu rë nï na laka eheiya, henye zi mo, “Alima da bi lima makakanenye kinye. Mora iya zi kora vo leri henye,ɔrɔ nani, mandere alima kinye dakaŋo dandï yï.” 4 Here, o'dɔ 'e kö'du kyënyë 'barakinye ku mï kutë 'e. Ëdï 'e na vo vurë 'bakö'du sösu 'ba Satani aba.

5 Owo'e te, öndu ma'e ëmï ëtï. Wïrïïnzï vïdï leri 'ba damöku nenye, zi tëdïndɔ koma aba ehe zi tëdï damöku matimo alömu ku zi zë, mati o'dɔnnï lɔvɔ mo.6 Mora alidi 'e vo leri. Anza dë vo wa abakyɔ'e ra ëdïnnï 'e ko'dɔ na kyënyë kika mokomo vo vurë'e? 7Zë ra dë mati ame'donnï

Yemisi 2:8 117 Yemisi 3:16mï kö'du kyënyëmï ru laka nanimati ï'dï ziye ne?

8 Ako'dɔ 'e kö'du ma laka, ëzë oro 'ekö'du kï'dï 'ba damöku mati i'ja mï kö'duyöru, “O'dɔ lɔvɔ vohaliŋɔ oka, kaa o'dɔ lɔvɔyï.” 9Mora ëzë o'dɔ kö'du zi vïdï 'e tada ralaya 'bëzë, o'dɔ kö'du kyënyë ku, ehe kö'dukï'dï akï'dï yï mï kamba kaa vo kö'du kï'dïkowe. 10Vïdï mati owe kö'du kï'dï kölö o'dɔkö'du kyënyë ku zë kowe aba biya. 11 Iyahenye, “O'dɔ ndoro dë.” Iya kpa henye,“Ofo vïdï dë.” Ëzë o'dɔ ndoro dë, moraofo vïdï ku, ayi ku na vo kö'du kï'dï kowe.12 Ame'do ehe o'dɔ kaa vïdï mati akiya vovurë rɔmo kö'du kï'dï aba, mati akila 'e nadangölö. 13Wïrï ayada mïkyëyï 'bënï dë, zivïdï mati ikye vurë kazi mïkyëyï. Mïkyëyïï'bë ndra tada vurë kiya!

Koma ko'dɔ aba14Öndu ma'e ëmï ma ëtï, ëzë vïdï maako

iya noma, mora mo o'dɔ kö'du laka, a'di raëdï na laka zi mo? Koma nani atɔ'bɔ moyɔmɔ? 15 Ëzë öndu maako'e ëmï maako'eëtï anzannï bɔngɔ aba ehe wakonyo, 16 a'dira ëdï na laka mï kö'du kiya 'bëyï zi zë,“Wïrï mï'dï ya'da zi ye, asesi 'e na kyëtu,onyo 'e na laka,” ëzë ï'dï wa ma laka dëzi zë? 17 Here ëzë koma ëdï kölö ehe o'dɔwaako dë, anza koma laka ra dë.

18 Mora vïdï maako akiya henye, “Vïdïkölö maako ëdï koma aba, agamo ëdï 'bako'dɔ mo.” Kö'du ya'ba 'bama ëdï henye,“Ayada zi ma, hala vïdï maako atɔ'bɔ tëdïkoma aba kazi ko'dɔ mo, makayada koma'bama zi mo kö'du ko'dɔ aba.” 19 Oma kuhenye Wïrï ëdï nje kölö? Laka. Dakyikyiesennï kpa tere aba komo Wïrï. 20 Yï koravo lumë. Omba yɔlɔ koma kazi ko'dɔ mo,eme dë? 21 Anza dë zutu 'beze Abarayamara komo Wïrï na laka tëmï kö'du ko'dɔ'bɔmo, mati mo ï'dï wisi ënï Yisika da bi'ba wakumu? 22 Ɔ'bɔ 'e dë kongɔ? Komaɔmo kö'du ko'dɔ ɔmo aba o'dɔnnï lɔ'ɔ bikolo. Koma ɔmo ëdï ndɔ tëmï lɔ'ɔ ko'dɔɔmo. 23 Kö'du yöru ayi ku tïnyö, mati iyahenye, “Abarayama oma mï Wïrï, Wïrï ïrïmo na vo kö'du laka ko'dɔ tëmï koma ɔmo.”Here ako'jo Abarayama na aboka a Wïrï.

24Ongɔ te henye, ëdï lɔ'ɔ ko'dɔ 'ba vïdï 'era ï'dï zë na lakaWïrï aba, anza dë nje koma'bëzë aba. 25Ëdï kpa te kaa vo rönyï Rahabaaba here. Ï'dï mo na laka komo Wïrï tëmïkö'du ko'dɔ ɔmo vo buluku'e 'ba Yiserelekïrï kala kyedre aba, kɔnyi tahonnï ta gërï

'beri maako. 26Here ida ra ma kazi lawo neyöku ra. Kpa here koma ma kazi lɔ'ɔ ko'dɔne yöku.

3Ndende

1 Öndu ma 'e ëmï ma ëtï, anza dë kyɔtënü 'e zi tayinnï na vo komo yandi 'e. Kaaayɔlɔ 'e henye, ze vo komoyandi 'e akiyavurë kyedre kyigɔ re ze ndra tada oka'e.2Ge ze biya 'duwï dëdï kö'du lïtë ko'dɔ. Ëzëvïdï o'dɔ kö'du lïtë dë mï ko'dɔ kiya 'bënï,mo ëdï tïnyö laka, atɔ'bɔ kpa zi gë nï kongɔlaka. 3 Dï'dï ze kɔ'di ha akakya zi ko'dɔ zihe ze kowo zi ko'dɔmo tï'bë bi mati dombaze. 4 Mandere akoba töŋbö kyedre kaaga kö'du yada, mati buluku kyigɔ adu'du,datɔ'bɔ kopi wa tisi 'ba dahu töŋbö aba,mati domba tï'bë zi mo. 5Here ëdï ndendeaba. Tisi wa aba kaa ëdï, atɔ'bɔme'do kö'duwa kyedre'e.

Asösu 'e te halamöku kyedre atɔ'bɔ kusumo wa'do tisi aba. 6Ndende ëdï kaa wa'do.Ëdï damöku 'ba kö'du kyënyë, i'ja bi 'bënïmida re ze ehe apere kö'du kyënyë kpurutëmï lima 'beze. Usuwa'domï bi tïnyö lima'beze, wa'do mati ayi zi mo kazi gehena.

7Vïdï köndu atɔ'bɔ kopiwawïdïmaako'ebiya, ngötu möku'e, aliye, watele'e, kyenzeëtï. 8 Vïdï maako gba ɔ'bɔ dë zi ndendekopi. Ëdï kö'du kyënyë ko'dɔ, ëdï kyɔwaroso 'ba koli aba. 9 Dï'dï ze öwö'dï ziYere ehe 'Bu ndende ze aba, ehe kpa zi vïdïmaako'e sënë mo aba, mati o'dɔ zë kpa nakyïnë 'baWïrï. 10Me'do 'ba öwö'dï kï'dï ehewa sënë ope yaga tëmï ha kölö ne. Önduma 'e ëmï ma ëtï, nenye o'dɔ rë nï dë here.11Ku'ju 'ba wini ope yaga wini ma ndili eheope wini ma kata dë tëmï bi hwërë kölö ne.12Öndu ma 'e ëmï ma ëtï, kaga liŋɔ ɔ'bɔ dëtanamanga, manga ɔ'bɔ dë tana liŋɔ. Ku'jualöwu 'dö wini ma yɔ'dɔ ehe wini ma ndilidë.

Kyïnë 'ba kö'du yɔlɔ rïyö13 Ëyï ra na vo kö'du yɔlɔmï kutë 'e? Mo

ma yada mï lima laka 'bënï, kö'du ko'dɔmati ayi kazi vo kö'du yɔlɔ. 14 Mora ëzëyï na mïkumbë 'ba mïkata mï di'di yï, o'dɔdakumbë dë ehe iga ndɔndɔ dë ra kö'dutïnyö. 15 Kyïnë 'ba kö'du yɔlɔ nani ayidë akaŋo ta komorïyë, ayi kazi dakyikyiye.16 Bi ma mïkumbë mïkata aba 'dɔ mo, kpa

Yemisi 3:17 118 Yemisi 5:15kyïnë 'ba kö'du ko'dɔ kyïnyë 'ba Sataniaba biya. 17 Kö'du yɔlɔ 'ba rïyë ëdï biyana ŋbala, na rakyëyï, liya, akɔnyi aboka,mïkyëyï ndɔ, kö'du ko'dɔ laka aba. Ëdïvo tïnyö, anza vo komokandi. 18 Vïdï 'bamïkyëyï o'dɔnnï kö'du laka.

4Ï'dï re 'e zi Wïrï

1 Kamo ralamo aba mï kutë 'e ne ayi takila? Ayinnï tëmï da kö'du komba 'ba mïdi'di 'e, mati lifonnï mï re 'e. 2Omba 'e wa,mora i'ja 'e zë dë. 'E gbɔ nzɔ zi wakofo, eheomba'e wa'e, mora i'ja 'e zë dë. Alamo re 'eehe u'bö re 'e. Anza dë wamati omba 'e, gakö'du ako'jo 'e ha Wïrï dë kö'du mo. 3 Ëzëako'jo'e, ïrï 'e dë, ga kö'du ako'jo 'e kö'duwa zi ko'dɔmo mï da kö'du komba 'be'e.

4 Vïdï kazi koma'e ra. Ayɔlɔ 'e dë henyeere, zi tëdï na obaka 'ba damökü, ne kuvo wehe 'ba Wïrï. 5 Asösu'e dë henye ere,kö'du tïnyö anza dë mï kö'du yöru mati iyahenye, “Lawo mati Wïrï ï'dï mï ze, oso ndɔna kö'du komba.” 6Mora rakyëyï mati Wïrïï'dï ëdï ndrë. Kaa wayöru iya henye,“Wïrï omba vo rakïsïye dë,mora ï'dï rakyëyï zi vo raya'ba'e.”

7Here, ï'dï re 'e zi Wïrï. Agaga ge 'e kaziSatani, ehe mo ataho 'de kazi 'e. 8 Ayiyekara zi Wïrï, ehe mo atayi kara re 'e. Akakakala 'e, 'e vo kö'du kyënyëne'e. O'dɔdi'di 'eŋbala, 'e vo komokandi ne'e. 9Ëdï 'e rasösu,kudu lu'bë aba. Opi 'e kogo 'be'e mï kudu.Opi 'e rakyenyi mï da komo yaŋa. 10Ala'bare 'e di'di Yere, mo akïnjë 'e rïyë.

11 Öndu ma'e, ëmï ma ëtï, ame'do 'e dëna kyënyë ra aboka maako. Ëzë ame'do 'ena kyënyë ra aboka maako, ame'do 'e nakyënyë ra kö'du kï'dï. Ëzë ame'do 'e nakyënyë ra kö'du kï'dï, oro 'e kö'du kï'dï dë,mora ëdï 'e vurë ra ko'dɔ. 12Vo kö'du kï'dïkölö, vo vurë kölö, mati atɔ'bɔ yɔmɔ eheyaŋa. Yï ëyï ra zi vurë 'ba aboka yï ko'dɔ?

13 Yaanya aba owɔ'e ha ma, 'e matiiya 'e henye, “Ndenye mandere mïndöaba datï'bë zi gawo kyedre maako, bi madakalima kɔɔ, tï'bë mï lɔ'ɔ maako, kɔhiko'dɔ kyɔ.” 14 Ayɔl ɔ'e dë, a'di ra ako'dɔrë nï mïndö aba. 'E kaa kyëtu 'ba wa'do,mati alaya mï kadra tisi, ehe inde rë nïgbɔ. 15 Wa mati akiya 'e ëdï henye, “ËzëYere omba, dakalima ze da ko'dɔ nenyemandere nani.” 16 Mora yaanya aba 'e na

rakïsï, ame'do 'e na rakïsï. Rakïsï ne biyaanza laka. 17Here zëmaako'emati ayɔlɔnnïkö'du laka zi ko'dɔ, mora zë o'dɔnnï dë, zëo'dɔnnï kö'du kyënyë ku.

5Kö'du zi vo wa kyɔ

1 Yaanya aba, 'e vïdï 'ba wa aba kyɔ, ozembiliye zi ma. Udu 'e tɔlɔ aba, ga kö'duriti kyënyë mati ëdï tayi de 'e ne. 2 Wa dakayo 'be'e ne eŋe ku 'de, bɔngɔ 'be'e kuruonyo ku. 3Dahabo 'be'emaŋzede aba ayöfudɔ mo ku wa lëndrë aba. Wa lëndrë nenyeatëdï na vo kiya ma ra 'e, akonyo ida re 'ekaa wa'do. Ulu 'e ha wa ku kyɔ mï ko'doma alaga nenye'e. 4 Ï'dï 'e biriti kpa dë zi zëmati o'dɔnnï lɔ'ɔmïyaka 'be'e. Yere kyedreowo kudu 'bëzë ku. 5 Lima 'be'e ma dakaŋokinye ne, kyɔ na rakyenyi. O'dɔ re 'e ku nzɔzi riti kï'dï zi ye. 6Asusu 'e vïdï mbiya kofomo, agagannï gë nï kpa dë kazi 'e.

Mïkuku mötu aba7 Öndu ma 'e ëmï ma ëtï, ëdï 'e mïkuku

aba le Yere 'bɔkɔ. Ongɔ 'e te hala vo yakauku mï nï, bi kaŋo ënï kisi zi tana wa kyɔ.Mo isi bi mo mïkuku aba zi mïrë tayi. 8 Ëdï'e kpa na mïkuku. Asesi 'e kö'du sösu 'be'erï yë, ga kö'du tayi 'ba Yere ëdï ku kara.9Önduma'e ëmïma ëtï, ame'do 'e dë ra okamaako, kazi Wïrï ikye vurë re 'e. Vo vurëkikye ëdï ku kara, nzɔ zi laya.

10Öndu ma 'e ëmï ma ëtï, asösu 'e kö'dunëbï mati ame'do nnï mï ru 'ba Yere. Obazë kaa ga kö'du yada 'ba mïkuku mï riti.11 Dako'jo zë na vo rakyenyi, ga kö'duzë nduwë kö'du laka ko'dɔ. Owo 'e halaYakoba nduwë kö'du laka ko'dɔ, ayɔlɔ 'e kuhala Wïrï ï'dï zi mo mï ndundu mo. Kö'duYere ndɔ na mïkyëyï ehe lɔvɔ.

12 Ta da mo biya, öndu ma 'e ëmï ma ëtï,alömu 'e dë komorïyë aba,manderedakaŋoaba, mandere kpa wa maako aba. Iya 'e njehenye “ɔɔ,” ëzë omba kiya ɔɔ, ehe “e'e” ëzëomba kiya 'e'e. Here ayi 'e dë mï vurë aWïrï.

13 Vïdï maako tëmï 'e mï riti? Mo mamötu. Vïdï maako na rakyenyi? Mo maya'bi ngala 'ba wayeto. 14Vïdï maako tëmï'e na kɔ'ɔ? Mo ma ko'jo vïdï kyedre 'bakanisa'e zi mötu dë nï yënï kulö rɔ mo mïru 'ba Yere. 15 Mötu mati koma aba ne,ako'dɔ vïdï kɔ'ɔ ne na laka, Yere akïnjë morïyë. Ëzë mo o'dɔ kö'du kyënyë, akila mo.

Yemisi 5:16 119 Yemisi 5:2016Here ayasi kö'du kyënyë 'bëyï zi oka makölö maako, ehe amötu kö'du oka ma kölömaako, here zi kɔ'jɔ na laka. Mötu 'ba vïdïlaka ëdï na kyigɔ.

17Eliya mo kora kaa ze. Mo amötu henyemïrë a'di dë, ehe mïrë a'di dë dakaŋo kɔɔwota dënï aba. 18 Löhu mo amötu, ehekomorïyë ï'dï mïrë, dakaŋɔ o'jo wa tana'bënï gbɔ.

19 Öndu ma 'e, ëzë vïdï kölö maako tëmï'e awïrï dë nï tëmï kö'du tïnyö, ehe vïdïmaako mika mo hulëhu, 20 asösu 'e kö'dunenye: Vïdï mati opi da vo kö'du kyënyëko'dɔ ku tëmï gërï lïtë 'bɔmo, akayɔmɔmotëmï koli, akayöfu da kö'du kënyë kayone'ebiya.

1 Yowani 1:1 120 1 Yowani 2:17

Dagba waraga 'ba YowaniMe'do 'ba dïdï

1Dayöru zi ye kö'du me'do 'ba dïdï, matiëdï kyere biyeto aba. Dowo ze ku, dongɔ zeku komo ze aba. Ɔɔ, dongɔ ze ku, kala ze iserɔmo ku. 2Mati dïdï nenye alaya ku, dongɔze, here da me'do kö'du mo ehe yada zi yekö'du 'ba dïdï ŋburu ŋburumati 'Bu o'dɔnayɔlɔ zi ze. 3 Wa mati dongɔ kowo mo aba,dayöyö ze kpa zi ye, here zi ye re 'e drɔkɔze aba mï mötu 'ba ga bi kölö mati dëdïmo aba, Wïrï ehe Wisi ɔmo Yësu Korisitɔ.4Dayöru ze henye zi rakyenyi 'beze kinde.

Wïrï bikanyi ra5 Yaanya aba kö'du kise mati dowo ze

kaziWisi ɔmo, ehe yöyömo ëdï henye,Wïrïbikanyi ra, biköndu ako anza dë mï mo.6 Ëzë diya ze henye, ze na radrɔko mo aba,mora mï kadra kölö ne zɔ lima mï biköndu,ze ne 'dö ndɔndɔ kiga mï me'do 'beze kpakö'du ko'dɔ 'beze aba. 7 Mora ëzë dalimaze mï bikanyi, kaa mo ëdï mï bikanyi, heredatëdï ze mï lima kölö oka maako aba, eheyama 'ba Yësu, Wisi ɔmo o'dɔ ze ku ŋbalatëmï kö'du kyënyë.

8 Ëzë diya ze danza kö'du kyënyë aba,do'ba re ze ku, ani kö'du tïnyö ako anza dëmï ze. 9Mora ëzë dayasi kö'du kyënyë 'bezezi Wïrï, mo akasesi kö'du kï'dï ënï ako'dɔwa mati ëdï laka, mo akila ze tëmï kö'dukyënyë 'beze, maŋbala biya tëmï kö'duko'dɔ kyënyë 'beze. 10 Ëzë diya ze henye,do'dɔ kö'du kyënyë dë, do'dɔ ze Wïrï yadazi tëdï na vo ndɔndɔ, me'do 'bɔmo anza dëmï ze.

2Korisitɔ vo kɔnyi 'beze

1Mëdï nenye yöru zi ye, gisi ama'e, kazio'dɔ'e kö'du kyënyë, mora ëzë vïdï maakoo'dɔ kö'du kyënyë ku, dëdï maako aba moakayata ge ze zi 'Bu, Yësu Korisitɔ ra tïnyölaka. 2 Korisitɔ ra na bi dë nï umu rë nï zikö'du kyënyë 'beze kila, anza dë nje kö'dukyënyë 'beze, mora kpa kö'du kyënyë 'bavïdï biya.

3Ëzë dowo 'e kö'du kï'dï a Wïrï, ani tïnyödayɔlɔ mo ku. 4 Zë mati iyannï henye nayɔlɔnnï mo ku, mora owonnï ko'du kï'dï'bɔmo dë, vo ndɔndɔ 'e ra, kö'du tïnyö anza

dë mï zë. 5 Zë biya mati owonnï me'do'bɔmo, lɔvɔ 'ba Wïrï ëdï ndɔmï mo. Nenyeëdï hala datɔ'bɔ yɔlɔ henye, dëdï mï radrɔkɔ Wïrï aba. 6 Zë mati iyannï henye,nëdïnnï kuna radrɔkoWïrï aba,ma limannïte kaa Yësu Korisitɔ o'dɔ.

7 Aboka ma'e, kö'du kï'dï nenye mëdïayöru zi ye anza na kyïyï, ëdï kö'du kï'dïkɔ'ɔ ra, mati owo'e tëmï biyeto aba. Kö'dukï'dï kɔ'ɔ ne ëdï kö'du kise mati owo'e kunzɔ ne. 8Here, kö'du kï'dï mati yaanya abamëdï ayöru zi ye ne, kö'du kï'dï kyïyï ra.Nenye kö'du tïnyö ongɔmï Yësu kpamï ye,ga kö'du biköndu ëdï laga 'de, bikanyi matïnyö ëdï ku nzɔ biyanyi.

9 Zë mati iyannï henye, nëdïnnï lima mïbikanyi, mora zë nduwë koyi öndu nnï 'eëmï ëtï, ëdïnnï mï biköndumï kadra nenye.10 Zë mati o'dɔnnï lɔvɔ öndu nnïye, ëdïnnïmï bikanyi, herewaako anza dëmï zë zi vïdïmaako zi kö'du kyënyë ko'dɔ. 11 Mora zëmati oyi öndu nnï 'e ëmï ëtï, zë ëdïnnï mïbiköndu, zë ëdïnnï alasi mï mo, ayɔlɔnnïdë kila nëdïnnï atï'bë, ga kö'du biköndu neo'dɔ zë ku na komo köndu.12Mëdï ayöru zi ye gisi a ma 'e,ga kö'du kyënyë 'be 'e ila ku ga kö'du 'ba

Korisitɔ.13Mëdï ayöru zi ye, 'bu 'e,ga kö'du ayɔlɔ 'e mo ëdï kyere biyeto aba.Mëdï ayöru zi ye, vïdï mati zë gba na ɔbi,ga kö'du a'da 'e Satani ku.Mëdï ayöru zi ye gisi ama 'e,ga kö'du ayɔlɔ 'e 'bu ne ku.14Mëdï ayöru zi ye 'bu'e,ga kö'du ayɔlɔ 'e mo ëdï kyere biyeto aba.Mëdï ayöru zi ye vïdï mati zë gba na ɔbi,ga kö'du 'e na kyigɔ,me'do 'ba Wïrï alima mï ye,a'da'e Satani ku.

Lɔvɔ 'ba damöku15 O'dɔ 'e lɔvɔ damöku dë mandere wa

mati ëdï na 'ba damöku ne. Ëzë o'dɔ'e lɔvɔdamöku, o'dɔ'e lɔvɔ 'bu ne dë. 16 Wa matibiya 'ba damöku ne, wa mati ra 'ba kö'dukyënyë omba ne, wa mati vïdï ongɔ kombaaba, wa biya mï damöku nenye mati vïdïëdï rë nnï kisi kö'du mo, ma kölö tëmï zëayi dë kazi 'bu, ayi biya tëmï damöku ne.17 Damöku wa biya mï mo aba mati vïdïomba ëdï alaga 'de,mora zëmati o'dɔnnï dakö'du komba 'ba Wïrï, akalimannï ŋburu.

Vo wehe 'ba Korisitɔ

1 Yowani 2:18 121 1 Yowani 3:2018 Gisi ama 'e, ndundu mo ëdï ku kara.

Ayada zi ye henye, vo wehe 'ba Korisitɔatayi, yaanya aba vo wehe kayo 'ba Korisitɔalayannï ku nzɔ, here dayɔlɔ ze ndundumo ëdï ku kara. 19 Vïdï nenye'e anza nnïdë tïnyö mï gboko 'beze, kö'du nere ra zëilannï ze. Ëzë ëdïnnï mï gboko 'beze, zëakalimannï ze aba. Mora zë ï'bë wënnï,here ëdï na yɔlɔ henyema kölömaako anzadë tëmï gboko 'beze.

20Mora Lawo Kölö Laka alokɔ yaga de 'e,here 'e biya ayɔlɔ'e tïnyö ku. 21Mëdï ayöruzi ye, anza dë ga kö'du ayɔlɔ tïnyö dë, ëdï gakö'du ayɔlɔ 'e ku, ehe ayɔlɔ 'e kpa henye,ndɔndɔ ayi dë tëmï kö'du tïnyö. 22 Ëyï raëdï na vo ndɔndɔ ne? Ëdï zë mati iyannïhenye, Yësu anza dë Korisitɔ. Vïdï ma herene'e zë vo wehe 'ba Korisitɔ, zë ombannï'bu dë 'dö Wisi aba. 23 Kö'du zë mati biyaombannï Wisi dë, kpa ombannï 'bu dë. Zëmati ombannï Wisi, ombannï 'bu kpa.

24 Ayɔlɔ'e laka zi sesi kö'du kise ne mïdi'di 'e tëmï biyeto aba. Ëzë asesiye kö'dukise nani, ëdïye 'duwï na radrɔko mï Wisi'bu aba. 25Nenye ëdï wa mati Korisitɔ na bidënï alömu zi dïdï ŋburu kï'dï zi ze.

26 Mëdï nenye yöru zi ye kö'du zë matiëdïnnï yɔnzɔ zi ye ko'ba. 27Mora kö'du 'e,Korisitɔ ope yaga Lawo Kölö Laka ënï de 'e.Lawo Kölö Laka ɔmo ayandi kö'du wa kubiya zi ye, wamatimo ayandi ëdï tïnyö anzandɔndɔ ra dë. Oro'ewa yandi 'ba LawoKölöLaka, alima'e na radrɔko mï Korisitɔ.

28 Ɔɔ, gisi ama'e, alima 'e na radrɔko moaba, here ëzë mo alaya, datëdï ze kyigɔaba, doho re ze dë kazi komokaya mï kadramati mo ayi. 29 Ëzë ayɔlɔ'e ku mo ëdï laka,akayɔlɔ'e henye, vïdï biya mati o'dɔ wamati na laka, mo Wisi ɔmo ra.

3Gisisi 'ba Wïrï

1 Ongɔ 'e te, hala 'bu o'dɔ lɔvɔ ze ndra.Lɔvɔ 'bɔmo ëdï kyedre ne re ra ako'jo zegisisi 'ba Wïrï, here tïnyö, dëdï ze. Kö'dune re ra damöku ayɔlɔ ze dë, ayɔlɔWïrï dë.2 Aboka ma'e, yaanya aba ze gisisi a Wïrï,mora anza dë gba na yɔlɔ datayi ze na a'di.Mora dayɔlɔ ze ku henye ëzë Korisitɔ alaya,datëdï ze kaa mo, ga kö'du dakongɔ ze motïnyö kaamatimo ëdï. 3Vïdïmati ëdï kö'du

sösu nenye aba mï Korisitɔ, ma sesi rë nïŋbala, kpa te kaa Korisitɔ ëdï ŋbala.

4 Vïdï mati o'dɔ kö'du kyënyë, o'dɔkö'du kyënyë ku kö'du kï'dï 'ba Wïrï kowe.5 Ayɔlɔ'e ku henye, Korisitɔ alaya zi kö'dukyënyë koba 'de, ani kö'du kyënyë anzadë mï mo. 6 Here, vïdï mati alima naradrɔko Korisitɔ aba, anza dë nduwë zikö'du kyënyë ko'dɔ, mora mo mati zɔnduwë zi kö'du kyënyë ko'dɔ, ongɔ mo dëmandere ayɔlɔmo dë.

7Vïdï maako mo'ba 'e dë, gisi a ma. Vïdïmati o'dɔ wa ma laka, ëdï ŋbala, kpa te kaaKorisitɔ ëdï ŋbala. 8 Vïdï mati nduwë zikö'du kyënyë ko'dɔ, 'ba Satani ra, ga kö'duSatani o'dɔ kö'du kyënyë akpa biyeto aba.Wisi 'ba Wïrï alaya ga kö'du nenye zi yaŋawa mati Satani o'dɔ. 9 Vïdï mati zë na gisi'ba da kö'du ko'dɔ komba 'ba Wïrï ëdï mïdi'di zë, ga kö'du Wïrï 'bu zë, ɔ'bɔnnï dënduwë zi kö'du kyënyë ko'dɔ. 10 Nenyekö'du 'berimï kutë gisi aWïrï gisi 'ba Sataniaba. Zë mati biya o'dɔ nnï wa ma laka dëmandere o'dɔnnï lɔvɔ oka'e dë anza nnï dëgisi 'ba Wïrï.

O'dɔ lɔvɔ oka maako11 Kö'du kise mati owo'e biyeto aba ëdï

henye do'dɔ 'e lɔvɔ oka. 12 Danza 'e dë kaaKayina, mo 'ba Satani, ofo öndu nï Abele.Kö'du a'di Kayina ofo mo? Ga kö'du wamatimo o'dɔ biya na kyënyë, morawamatiöndu mo o'dɔ biya na laka. 13 Here, re 'emaga dë, öndu ma'e ëmï ëtï. Ëzë vïdï 'badamöku nenye oyinnï 'e. 14 Dayɔlɔ ze dilakoli ku, dayi ku mï dïdï, dayɔlɔ ze here, gakö'du do'dɔ ze lɔvɔ öndu ze 'e ëmï ze ëtï.Vïdï mati o'dɔ lɔvɔ dë gba hu kyigɔ 'ba koli.15Zë biyamati na vo wa koyi 'e ne, zë vo wakofo 'e ra, ayɔlɔ 'e ku henye, vo wa kofo 'eanzannï dë dïdï ŋburu ŋburu aba mï nnï.

16 Nenye dayɔlɔ hala lɔvɔ ëdï, Korisitɔï'dï dïdï nï kö'du ze. Ze kpa zi dïdï ze kï'dïkö'du öndu ze 'e ëmï ze ëtï. 17Vïdï mati zëwa aba kyɔ, ongɔ öndu mandere ëmï matiombawamaako, isi di'di nnï kazi zë, ɔ'bɔ dëzi kiyannï henye, no'dɔnnï lɔvɔWïrï. 18Gisiama'e, lɔvɔ 'beze anza dë nje me'do kiya,mëdï lɔvɔma tïnyö, mati ayada rë nïmï lɔ'ɔko'dɔ.

Kyigɔ komo Wïrï19Nenye ëdï hala dakayɔlɔ henye ere, ze

'ba tïnyö. Nenye ëdï hala 20 ëzë dïdï ze

1 Yowani 3:21 122 1 Yowani 5:6o'dɔ ze na komo kaya daiya ze ralawo tïnyöa Wïrï. Dayɔlɔ ku henye Wïrï ëdï kyedrendra tada kö'du 'ba mï di'di ze, ehe moayɔlɔ wa biya. 21 Aboka ma'e, ëzë kö'dusösu mï di'di ze o'dɔ ze dë na komokaya,dëdï ze kyigɔ aba mï komo Wïrï. 22 Dïrï zekazi mo wa mati da ko'jo, ga kö'du doro zekö'du kï'dï ɔmo ehe ko'du wa mati o'dɔmona rakyenyi. 23 Wa mati mo ï'dï mï kö'dukï'dï ëdï henye, doma ze mï Wisi ënï YësuKorisitɔ ehe do'dɔ ze lɔvɔ oka maako tekaa mati Korisitɔ ï'dï kö'du mo zi ze. 24 Zëmati oronnï kö'du kï'dï a Wïrï alimannïna radrɔko Wïrï aba, ehe Wïrï alima mïradrɔko ze aba. Nenye hala dayɔlɔ moalima mï ze, dayɔlɔ ga kö'du mo ï'dï LawoKölö Laka zi ze.

4Lawo ma tïnyö ma ndɔndɔ aba

1 Aboka ma'e, oma 'e dë mï lawo biya,mora ayɔnzɔ'e lawo ne'e ëzë ëdïnnï kaziWïrï. Nëbï vo ndɔndɔ 'e kyɔ ï'bënnï yagataga bi ne biya. 2 Nenye ëdï hala akatɔ'bɔyɔlɔ'e Lawo Laka a Wïrï: Vïdï maako matiiya tïnyö henye, Yësu Korisitɔ ayi kaa vïdïköndu, ëdï Lawo Laka mati ayi kazi Wïrïaba. 3 Mora lawo maako mati andi kö'du'ba Yësu, anza dë kazi Wïrï. Lawo mati moëdï mo aba, ëdï vo wehe 'ba Korisitɔ, owo'ehenye, atayi ehe yaanya aba ëdï ku kinyemï damöku ne nzɔ.

4 Mora 'e 'ba Wïrï ra, gisi ama 'e, a'da'e da nëbï vo ndɔndɔ 'e ku ga kö'du LawoLaka mati ëdï mï ye ne, ëdï ndra na kyigɔtada lawo mï zë mati 'ba damöku. 5 Nëbïvo ndɔndɔ naniye ame'donnï kö'du wa 'badamöku, ehe damöku oze mbili dë zë gakö'du zë 'ba damöku ne. 6Mora ze 'ba Wïrïra. Vïdïmati ayɔlɔWïrï owode ze, vïdïmatianza dë 'ba Wïrï, owo de ze dë. Nenye ëdïhala daka tɔ'bɔ yada wa mati 'beri mï kutë'ba Lawo ma tïnyö lawo ma anza dë tïnyöaba.

Wïrï ëdï lɔvɔ7 Aboka'e, do'dɔ 'e lɔvɔ oka maako, ga

kö'du lɔvɔ ayi kazi Wïrï. Vïdï mati o'dɔlɔvɔ, mo Wisi 'ba Wïrï ra, ayɔlɔWïrï. 8Vïdïmati o'dɔ lɔvɔ dë, ayɔlɔ Wïrï dë, ga kö'duWïrï lɔvɔ ra. 9Wïrï ayada lɔvɔ ënï zi ze Wisikölö ënï kutu mï damöku ne, ga kö'du zi zetëdï dïdï aba kpuru kazi mo. 10 Nenye ëdïhala lɔvɔ ëdï. Anza dë henye do'dɔ ze lɔvɔ

Wïrï, moramoo'dɔ lɔvɔ ze, ehe utuWisi ënïzi kumu rë nï zi kö'du kyënyë 'beze kila.

11 Aboka'e, ëzë ëdï nenye hala Wïrï o'dɔlɔvɔ ze, do'dɔ lɔvɔ oka maako. 12 Vïdïmaako gba ongɔ Wïrï dë, mora ëzë do'dɔlɔvɔ oka maako, Wïrï alima mï radrɔko zeaba, lɔvɔ ɔmo ëdï ndɔmï ze.

13 Dayɔlɔ ku henye, dalima mï radrɔkoWïrï aba, here mo alima mï radrɔko ze aba,ga kö'du mo ï'dï Lawo Laka ënï ku zi ze.14Dongɔ ze dayada zi zëmaako'e henye, 'BuutuWisi ënï zi tëdï vowa yɔmɔ 'ba damöku.15Ëzë vïdïmati iya henyeYësuWisi 'baWïrïra, mo alima mï radrɔko Wïrï aba, ehe Wïrïalima mï radrɔko mo aba. 16 Ze na bi de zedayɔlɔ, doma ku lɔvɔmati Wïrï ëdï mo abakö'du ze.

Wïrï lɔvɔ ra, zë mati alimannï mï lɔvɔ,alimannï mï radrɔko Wïrï aba, ehe Wïrïalima mï radrɔko zë aba. 17 Lɔvɔ o'dɔ ndɔmï ze, zi ze tëdï ze na kyigɔ da kadra 'bavurë, ehe datëdï ze mo aba, ga ko'du dïdï'beze mï damöku nenye ëdï kpa te kaa 'baKorisitɔ. 18 Ani tere anza dë mï lɔvɔ, lɔvɔma laka ore tere biya yaga. Here, lɔvɔ o'dɔdë ndɔ mï vïdï mati ëdï na tere, ga kö'dutere ëdï zi riti ko'dɔ.

19 Do'dɔ lɔvɔ ga kö'du Wïrï o'dɔ lɔvɔ zedagba. 20 Ëzë diya do'dɔ lɔvɔ Wïrï, moradoyi öndu'e ëmï ëtï, ze vo ndɔndɔ. Kö'duvïdï ma o'dɔ lɔvɔ öndu nï 'e dë, mati moongɔ, mo o'bɔ dë lɔvɔ Wïrï, mati mo ongɔdë ne ko'dɔ. 21Kö'du kï'dï mati Korisitɔ ï'dïzi ze ëdï nenye, zë biya mati o'dɔnnï lɔvɔWïrï, mo'dɔnnï lɔvɔ öndu nnïmandere ëmï'e kpa.

5Da'da damöku ku

1 Mo mati oma henye ere, Yësu ne Ko-risitɔ ra, ëdï wisi 'ba Wïrï ra, ehe mo matio'dɔ lɔvɔ 'Bu, o'dɔ lɔvɔ Wisi kpa. 2 Nenyeëdï hala dayɔlɔ ze henye ere, do'dɔ lɔvɔ gisia Wïrï, ëzë do'dɔ lɔvɔ Wïrï, ehe doro kö'dukï'dï ɔmo kpa. 3Kö'du lɔvɔWïrï ko'dɔ 'bezeëdï henye, doro kö'du kï'dï ɔmo. Kö'du kï'dïɔmo anza dë na kyigɔ kö'du ze, 4 ga kö'dugisi 'ba Wïrï biya atɔ'bɔ ta'da damöku ne.Da'da ze damöku nenye tëmï gërï 'ba koma.5 Ëyï ra atɔ'bɔ ta'da damöku? Nje vïdï matioma henye, Yësu KorisitɔWisi 'ba Wïrï ra.

Hu kö'du dɔrɔ ga kö'du Yësu Korisitɔ6 Yësu Korisitɔ ra ayi wini 'ba bapatisi

'bënï aba, ehe yama 'ba koli 'bɔmo. Mo

1 Yowani 5:7 123 1 Yowani 5:21ayi dë nje wini aba, mora 'dö wini yamaaba. LawoKölö Laka ayada, ga kö'dumo ëdïtïnyö. 7 Vo kiya ëdïnnï wota: 8 Lawo KölöLaka, wini, yama. Zë wota ne ayadannïbiya kpa te kö'du kölö ne. 9Doma ze kö'dukiya 'ba vïdï köndu, mora kö'du kiya a Wïrïëdï ndra na kyigɔ, mati mo iya kö'du Wisiënï. 10 Here zë biya mati omannï mï Wisi'ba Wïrï, ëdïnnï kö'du yada nenye aba mïdi'di nnï, mora zë mati omannï dë mï Wïrï,o'dɔnnï Wïrï zi tëdï na vo ndɔndɔ. 11Kö'duyada ne ëdï: Wïrï ï'dï zi ze dïdï ma ŋburuŋburu, ehe dïdï nenye ëdï Wisi ɔmo aba.12Mo mati ëdï Wisi ne aba, ëdï dïdï nenyeaba. Mo mati anza dë Wisi 'ba Wïrï aba,anza dë dïdï aba.

Dïdï ŋburu ŋburu13 Mëdï nenye yöru zi ye, zi ye yɔlɔ 'e

ëdï 'e dïdï ŋburu ŋburu aba, ëzë oma 'e mïWisi 'ba Wïrï. 14 Dakyigɔ re ze komo Wïrï,ga kö'du dayɔlɔ ze henye, mo owo de zeëzë dako'jo ze hɔmo kö'du wamaako'e kaada komba 'bɔmo. 15 Mo owo de ze ëzë dako'jo ze hɔ mo, kyere dayɔlɔ ze nenye ëdï

tïnyö. Dayɔlɔ kpa henye mo ï'dï zi ze wamati dako'jo kö'du mo ku nzɔ.

16 Ëzë öndu yï mandere ëmï o'dɔ kö'dukyënyë, mati ika zë dë zi koli, amötu ziWïrïmati akï'dï dïdï zi zë. Nenye zi zëmati kö'dukyënyë ika zë dë zi koli. Kö'du kyënyëmaako ika koli. Damötu dë zi Wïrï ga kö'dunani. 17 Biya wa ko'dɔ mati eme dë, nena kö'du kyënyë, mora ani kö'du kyënyëmaako ëdï ika koli dë.

18 Dayɔlɔ ku henye, gisi a Wïrï maakoanza dë sesi nduwë kö'du kyënyë ko'dɔ,ga kö'du Wisi 'ba Wïrï asesi zë ne laka,ehe Satani ɔ'bɔ dë zi zë ko'dɔ na kyënyë.19 Dayɔlɔ ku henye, ze gisi 'ba Wïrï ra,ehe damöku ne ëdï mï kyigɔ 'ba Satani.20 Dayɔlɔ ku Wisi 'ba Wïrï ayi ï'dï kö'duyɔlɔ ku zi ze, here zi ze yɔlɔ Wïrï ma tïnyöne. Dalima mï radrɔko Wïrï ma tïnyö aba,kpamï radrɔkoWisi ɔmoYësu Korisitɔ aba.Nenye Wïrï tïnyö ra, ehe nenye ëdï dïdï maŋburu ŋburu ra. 21 Gisi ama'e, asesi re 'elaka kazi wiri ndɔndɔ 'e.