TOÂN THAÁT SAM

TUÛ SAÙCH TU THÖ HUAÁN LUYEÄN MIEÀN II

Taùi baûn laàn thöù 4

2007

2

baûo raèng : “Khoâng moät Höôùng Ñaïo

Sinh naøo muoán giöõ maõi caáp Höôùng Ñaïo

haïng nhì hôn thôøi gian caàn thieát, vaø vì

vaäy em phaûi trôû thaønh Höôùng Ñaïo haïng

nhaát caøng sôùm caøng toát”.

3

4

5

Ñalat, muøa huaán luyeän 1974.

Caùc Tröôûng vaø HÑS thaân meán,

ÔÛ caùc nöôùc, soá HÑS ñaït ñöôïc ñaúng

hieäu Eagle scout (Myõ) hoaëc Queen’s scout

badge (Lieân hieäp Anh) thì raát nhieàâu;

trong luùc Hoäi chuùng ta thì soá ngöôøi qua

ñöôïc caáp Höôùng Ñaïo Vieät Nam (tröôùc kia

laø HÑ Hieäp Só) thì ñeám ñöôïc treân ñaàu

ngoùn tay, vaø nhöõng naêm gaàn ñaây thì haàu

nhö khoâng coù.

Sôû dó coù tình traïng nhö vaäy, moät phaàn

vì caùc Tröôûng chöa chuù taâm ñoác thuùc caùc

em luyeän taäp, hoaëc vì, caùc Tröôûng quaù

caàu toaøn neân ñoøi hoûi quaù cao trong khi

traéc nghieäm cho caùc em qua Höôùng Ñaïo

Haïng Nhaát; moät phaàn vì ña soá caùc HÑS

khoâng ñöôïc huaán luyeän tieäm tieán töø Soùi

leân, neân ít ngöôøi qua ñöôïc chöông trình

Höôùng Ñaïo Haïng Nhaát hoaëc laø qua ñöôïc

ñaúng hieäu naøy khi gaàn heát tuoåi Thieáu, do

6

ñoù ñaâu coøn ñuû thì giôø ñeå laáy ñaúng hieäu

Höôùng Ñaïo Vieät Nam.

Ñeå nhaéc nhôû caùc Tröôûng caùi moác toái

ña ñoøi hoûi caùc Ñoaøn sinh mình vaø ñeå

giuùp cho caùc HÑS bieát caùi moác toái thieåu

maø mình caàn phaûi ñaït ñöôïc ñeå laáy ñaúng

hieäu Höôùng Ñaïo Haïng Nhaát; Toaùn huaán

luyeän Mieàn II cho taùi baûn cuoán HÖÔÙNG

ÑAÏO HAÏNG NHAÁT vôùi nieàm hy voïng caùc

HÑS seõ qua ñaúng hieäu naøy nhieàu hôn ñeå

moät ngaøy gaàn ñaây soá ngöôøi qua caáp

Höôùng Ñaïo Vieät Nam khoâng coøn hieám

nöõa.

Mong raèng trong kyø Hoïp Baïn TÖÏ LÖÏC

saép tôùi seõ ñöôïc nhìn thaáy coù nhieàâu HÑS

mang ñaúng hieäu Höôùng Ñaïo Haïng Nhaát

vaø hy voïng coù em qua ñöôïc caáp HÑVN.

Thaân aùi baét tay traùi

Sö Töû Ñaûm Ñöông

7

TOÂN THAÁT SAM

EM PHAÛI QUA CAÙC MOÂN SAU

ÑAÂY

Coù theå daïy laïi cho moät Taân sinh caùc

moân Höôùng Ñaïo haïng Nhì :

1. Hieåu bieát vaø phuïc vuï phong traøo :

1.1 Nhaän bieát taát caû caùc caáp hieäu vaø

ñaúng hieäu cuûa HÑVN (caû ba ngaønh).

1.2 Ñaõ giôùi thieäu moät em vaøo Ñoaøn vaø

ñaõ chæ daãn cho em aáy heát chöông

trình Taân sinh.

2. Caém traïi – Söùc khoûe :

2.1 Ñaõ caém traïi Höôùng Ñaïo 10 ñeâm vaø

ít nöõa cuõng ñaõ caém traïi trong 3

ngaøy ñeâm lieân tieáp.

2.2 Bieát caùch döïng moät leàu ñoäi vôùi 2

ngöôøi, treân maët ñaát phaúng, trong 15

phuùt toái ña.

2.3 Bôi ñöôïc 50 thöôùc.

8

(Neáu coù xuaát trình giaáy cuûa baùc só

khoâng cho pheùp bôi, thì em phaûi coù moät

trong nhöõng chuyeân hieäu sau ñaây : - Caém

traïi, Khai phaù, Ñoäng vaät hoïc, Thieân vaên

hoïc, Tìm veát, Thaùm hieåm, hoaëc moät trong

nhöõng chuyeân hieäu veà kheùo tay (loaïi 4).

3. Caáp cöùu vaø veä sinh :

3.1 Bieát xöû trí trong nhöõng tröôøng hôïp

sau ñaây :

­ Löûa chaùy, ngöôøi cheát ñuoái, bò tai naïn

giao thoâng, bò ñieän giaät, bò gaãy xöông.

Bieát ñaïi cöông veà caùc boä phaän trong

thaân theå ngöôøi ta vaø hieåu ñoäng taùc cuûa

caùc boä phaän aáy.

3.2 Bieát vò trí cuûa nhöõng maïch maùu

chính, bieát caùch caàm maùu vaø buoäc

ga–roâ (garrot).

3.3 Bieát phöông phaùp hoâ haáp nhaân taïo

baèng caùch thoåi hôi vaøo mieäng.

3.4 Bieát phoøng ngöøa nhöõng beänh dòch taû,

thöông haøn, kieát lò, soát reùt ngaõ nöôùc.

9

4. Quan saùt, thieân nhieân :

4.1 Bieát xem xeùt vaø hieåu veát chaân ngöôøi

treân moät nôi ñaát caùt : chaïy, nhaûy,

ñi, mang ñoà vaät naëng, ñi böôùc luøi, sôø

soaïng.

4.2 Bieát xem veát xe ñaïp, xe hôi vaø bieát

ñöôïc xe ñi veà phía naøo.

4.3 Nhaän xeùt vaø thuoäc teân 12 caây thuï

(lôùn) thoâng thöôøng (daïng caây, laù, hoa,

traùi) vaø 6 gioáng chim muoâng (hình

daïng, maøu loâng, tieáng keâu, veát chaân).

4.4 Nhaän bieát ñöôïc 5 choøm sao, ngoaøi

nhöõng choøm thuoäc chöông trình haïng

Nhì vaø 5 vì sao, ngoaøi sao Baéc cöïc.

4.5 Bieát 5 ñieàm baùo thôøi tieát.

5. Kheùo tay, ngheà röøng :

5.1 Laøm hoaøn taát vaø haún hoi moät thuû

coâng coù ích duïng thieát thöïc nhö :

ñoùng saùch, ñan roå, may moät caùi aùo,

ñoùng baøn gheá, sôn, queùt moät caên

10

nhaø, baét ñieän vaøo moät boùng ñeøn,

chöõa baøn uûi...

5.2 Bieát baûo trì vaø söûa chöõa nhöõng vaät

duïng rieâng cuûa mình : bieát choïn vaø

maøi dao, hoaëc röïa, rìu; vaù aùo quaàn,

söûa leàu, bò, ñôm khuy vaø ñính huy

hieäu vaøo aùo; ñaùnh giaøy...

5.3 Bieát laøm haún hoøi vaø söû duïng ñuùng

luùc nhöõng loaïi nuùt sau ñaây :

5.3.1 Nuùt raùp caây (breùlages) : nuùt noái

caây, raùp caây chöõ thaäp (carreù) vaø

raùp chöõ X (diagonale) baèng thöøng

vaø baèng laït.

5.3.2 Chaàu daây (eùpissures) : chaàu ñaàu

daây (eùp.d’arreât), chaàu noái

(droite), chaàu voøng (œillet).

5.3.3 Nuùt daây kim loaïi deã buoäc vaø noái,

bieát söû duïng keàâm taïp coâng (pince

universelle).

11

5.3.4 Nuùt cöùu hoûa (nœud de pompier),

nuùt gheá thôï sôn (nœud de calfat),

nuùt leo nuùi (N.de milieu).

5.3.5 Bieát duøng rìu hoaëc röïa ñeå ñaúng

caây, traåy caønh.

6. Truyeàn tin, lieân laïc :

6.1 Coù theå truyeàn vaø nhaän ngoaøi trôøi moät

böùc thoâng vaên loái chöøng 50 tieáng, hoaëc

baèng Morse vôùi toác ñoä 15 chöõ (lettre)

moät phuùt hoaëc baèng Seùmaphore vôùi

toác ñoä 20 chöõ moät phuùt.

6.2 Bieát ñoïc nhanh moät böùc thoâng vaên

vieát baèng Quoác ngöõ ñieän tín (duøng ôû

Sôû Böu chính Vieät Nam) vaø thaûo moät

böùc ñieän vaên goïn gaøng baèng thöù quoác

ngöõ aáy, theo moät ñeà ñaõ ra tröôùc.

6.3 Thuoäc vaø bieát duøng caùc hieäu tay vaø

hieäu coøi cuûa HÑVN (xem saùch Nghi

Thöùc) vaø nhöõng hieäu leänh rieâng cuûa

ñoaøn mình (neáu coù).

12

6.4 Bieát caùch baûo trì moät chieác xe ñaïp,

hoaëc xe gaén maùy.

7. Coâng daân traùch nhieäm :

7.1 Hieåu töôøng taän luaät ñi ñöôøng vaø taát

caû caùc baûng hieäu giao thoâng. Coù theå

giaûi thích roõ raøng luaät ñi ñöôøng vaø yù

nghóa caùc baûng hieäu cho moät ngöôøi

khaùc.

7.2 Bieát caùch ñieàu khieån löu thoâng trong

ñöôøng phoá.

7.3 Bieát caùch xöû trí khi gaëp moät tai naïn

giao thoâng (khi coù caûnh saùt vaø khi

khoâng coù caûnh saùt), vaø bieát caùch laäp

baûn baùo caùo veà tai naïn.

7.4 Coù theå giuùp moät ngöôøi khoâng bieát chöõ

thaûo moät ñôn ngaén cho chính quyeàn.

7.5 Tieát kieäm : Ñaõ daønh duïm thöôøng

xuyeân moät moùn tieàn rieâng (soá tieàn do

Ñoaøn tröôûng ñònh, theo ñòa phöông)

vaø toû raèng thaän troïng trong vieäc tieâu

13

xaøi. Bieát giöõ gìn caån thaän vaät duïng

rieâng cuûa mình.

8. Öôùc ñaïc :

(Keát quaû nhöõng öôùc ñaïc naøy coù theå sai

toái ña 10%)

8.1 Öôùc löôïng ñöôïc : moät thôøi gian döôùi

10 phuùt maø khoâng duøng ñoàng hoà,

moät vaät naëng döôùi 5kg maø khoâng

duøng caân, moät dieän tích, theå tích

hoaëc dung tích maø khoâng duøng thöôùc

ño.

8.2 Duøng nhöõng khí cuï thoâ sô nhö gaäy

HÑ ñeå öôùc ñaïc 3 beà daøi khoâng quaù

500m vaø 3 beà cao khoâng quaù 30m.

9. Thaùm du & Baûn ñoà :

9.1 Bieát xem baûn ñoà quaân söï 1/25.000,

1/50.000 hoaëc 1/100.000. Hieåu töôøng

taän nhöõng chi tieát ghi treân baûn ñoà

aáy : voøng cao doä, kyù hieäu ñòa hình…

bieát duøng la baøn maø ñònh 1 ñieåm

treân baûn ñoà aáy.

14

9.2 Khoâng duøng la baøn maø ñi ñuùng veà

moät höôùng ñaõ cho tröôùc.

9.3 Ñi boä moät mình, hoaëc vôùi 1 HÑS

khaùc, trong 24 tieáng ñoàng hoà, treân ít

nöõa laø 20 km. Trong luùc aáy, phaûi töï

caém traïi vaø naáu aên laáy.

9.4 Trong khi ñi, ñaõ laøm ñaày ñuû vaø ñuùng

ñaén nhöõng ñieàu (quan saùt, nghieân

cöùu) do Ñoaøn tröôûng ñaõ giao daën

tröôùc khi leân ñöôøng.

9.5. Sau khi veà, trong haïn moät tuaàn leã,

phaûi noäp cho Ñoaøn tröôûng moät phuùc

trình, goàm coù baûn löôïc ñoà cuûa con

ñöôøng ñaõ ñi, cuøng vôùi nhöõng ñieàu ñaõ

thaáy vaø laøm ôû doïc ñöôøng. Keøm theo

phuùc trình, em phaûi noäp taát caû

nhöõng giaáy nhaùp ñaõ ghi cheùp trong

cuoäc haønh trình (löu yù laø giaáy nhaùp

thöïc söï, chöù khoâng phaûi baûn sao

saïch seõ).

15

Ghi chuù :

a. B.P coù noùi raèng : Moät HÑS maø vaãn leït

ñeït haïng Nhì laâu quaù, thì suoát ñôøi em

aáy cuõng chæ laø thöù ngöôøi “haïng nhì”

(nghóa laø taàm thöôøng) maø thoâi, trong

khi HÑS chaân chính phaûi laø thöù ngöôøi

"haïng nhaát" (nghóa laø soá dzaùch) môùi

ñöôïc.

b. Trung bình moät HÑS hoaït ñoäng trong

ñoaøn ñaõ 3 naêm, taát phaûi coù haïng Nhaát.

c. Caùc moân haïng Nhaát thöôøng ñöôïc taäp

vaø “duyeät” trong nhöõng kyø traïi daøi

ngaøy (traïi heø).

d. Tröôùc khi quyeát ñònh cho mang ñaúng

hieäu Haïng Nhaát, Ñoaøn tröôûng taát ñaõ

xem xeùt laïi ñöông söï coù tieáp tuïc thöïc

haønh Luaät vaø Lôøi Höùa HÑ moät caùch

xöùng hôïp vôùi tuoåi vaø trình ñoä hieåu bieát

hieän taïi hay khoâng.

16

17

Ñaõ caém traïi Höôùng Ñaïo

toång coäng 10 ñeâm vaø ít nöõa

cuõng ñaõ caém traïi trong 3

ngaøy ñeâm lieân tieáp.

Caém traïi Höôùng Ñaïo khoâng coù nghóa

laø soáng döôùi maùi leàu nhö nhöõng ngöôøi

khaùc. HÑS bieát caùch laøm cho ñôøi soáng

traïi ñöôïc tieän nghi, luoân hoaït ñoäng vaø

ñaày thích thuù.

Em neân coù cuoán soå tay ghi cheùp thôøi

gian, ñòa ñieåm vaø muïc ñích cuûa nhöõng kyø

traïi maø em ñaõ traûi qua. Ñeán khi caàn xeùt

duyeät veà kinh nghieäm caém traïi ñeå qua

Höôùng Ñaïo Haïng Nhaát, thì ñoù laø baèng

chöùng huøng hoàn nhaát. Nhôù phaùc hoïa

theâm veà caûnh traïi hoaëc daùn vaøi taám hình

ñeå theâm phaàn soáng ñoäng.

Trong soå aáy, em cuõng caàn ghi laïi baûng

lieät keâ caùc duïng cuï mang theo, caùc thöùc

aên caàn thieát... cho moãi kyø traïi. Sau moãi

18

kyø traïi, ruùt öu khuyeát ñieåm, em thaáy

phaàn naøo thöøa thì laàn sau traùnh mang

theo cho ñôõ naëng, phaàn naøo thieáu thì ghi

nhôù ñeå laàn tôùi mang cho ñuû. Nhö vaäy, em

coù theå laäp ñöôïc moät baûng nhu caàu thieát

yeáu ñeå moãi laàn ñi traïi em döïa theo ñoù maø

xeáp ñaët haønh trang cuûa mình.

Haønh trang ñi traïi cuûa moät HÑS thieän

ngheä phaûi goïn nheï vaø ña duïng. Ví duï :

Ñeäm naèm duøng ñeäm hôi baèng cao su, khi

ñem ñi thì xì hôi vaø xeáp goïn, ñeâm ñeán thì

thoåi phoàng ñeå naèm, luùc qua soâng thì coù

theå duøng nhö moät phao bôi. Tröôøng hôïp

khoâng ñuû tieàn ñeå saém ñeäm hôi, khi ñi

traïi ñöøng mang theo ñeäm goøn, khi ñeán

traïi, em haõy duøng laù hoaëc rôm ñeå keát

ñeäm naèm (xem saùch “HÑ cho treû em” cuûa

B.P.). Goái keâ ñaàu cuõng duøng loaïi goái baèng

cao su, ban ngaøy duøng ñöïng nöôùc uoáng

thay bình nöôùc (bidon) ban ñeâm truùt heát

nöôùc, thoåi phoàng hôi ñeå goái ñaàu. Tröôøng

hôïp mua khoâng coù, thì ban ñeâm xeáp aùo

19

quaàn boû vaøo bao nylon ñeå goái ñaàu chöù

ñöøng ñem goái ôû nhaø theo, vöøa naëng vöøa

choaùn choã.

Em haõy taäp döïng leàu ñoäi

cuøng vôùi moät ngöôøi baïn.

Laøm theá naøo döïng leàu

ngay ngaén vaø ñuùng caùch

trong voøng 15 phuùt. Neáu

chöa ñaït ñöôïc, haõy nhôø

Ñoaøn tröôûng cuûa em chæ

daãn bí quyeát döïng leàu.

20

21

Em phaûi bôi ñöôïc 50 meùt. (Tröôøng hôïp

baùc só khoâng cho pheùp bôi, thì em

phaûi coù moät trong caùc chuyeân hieäu sau

ñaây : Caém traïi, Khai phaù, Ñoäng vaät

hoïc, Thieân vaên hoïc, Tìm veát, Thaùm

hieåm, hoaëc moät trong caùc chuyeân hieäu

veà kheùo tay : Taïp coâng, Hoïa vieân, Söu

taäp tem, Thôï ñan, Thôï moäc, Thôï hoà,

Thôï giaøy, Thôï deät, Thôï tre, Thôï reøn,

Thôï nguoäi, Thôï sôn, Thôï may, Thôï

maùy, Thôï in, Thôï ñieän, Voâ tuyeán ñieän

vieân, Hoùa hoïc vieân, Thôï oáng nöôùc, Thôï

ñoùng saùch, Thôï khaéc daáu, Maùy bay

kieåu nhoû.

Tröôøng hôïp muoán hoïc bôi, em haõy ñeán

hoà taém vaø nhôø huaán luyeän vieân chæ daãn

ñuùng phöông phaùp.

Sau ñaây laø nhöõng ñieàu löu yù caùc nhaø

bôi loäi (duø môùi hoïc hay ñaõ raønh) :

22

1. Ñöøng laën xuoáng nöôùc nôi mình chöa

quen, coù theå nguy hieåm vì coù theå gaëp

ñaù ngaàm, hang hoaëc raén.

2. Haõy caån thaän khi bôi ôû vuøng nöôùc laï,

coù theå gaëp nöôùc xoaùy hoaëc luoàng nöôùc

ngaàm.

3. Ñöøng ñi bôi moät mình ôû choã vaéng.

4. Ñöøng bôi khi ngöôøi meät moõi hoaëc môùi

aên xong, coù theå nguy hieåm vì bò voïp

beû.

5. Neáu gaëp tröôøng hôïp baát traéc, ñöøng

hoaûng sôï vaø vuøng vaãy nhieàu. Haõy naèm

yeân treân maët nöôùc, chaân tay duoãi

thaúng theo thaân mình, ngöôøi seõ noåi

daäp deành nhö taám vaùn (Em haõy taäp

naèm treân maët nöôùc nhö theá naøy cho

quen).

23

24

Bieát xöû trí trong nhöõng tröôøng hôïp

sau ñaây :

­ Löûa chaùy, ngöôøi cheát ñuoái, bò tai

naïn giao thoâng, bò ñieän giaät, bò

gaãy xöông. Bieát ñaïi cöông veà caùc

boä phaän trong thaân theå con ngöôøi

vaø hieåu vaän haønh cuûa caùc boä phaän

aáy.

­ Trong moïi tröôøng hôïp caáp cöùu,

HÑS phaûi bình tónh, haønh ñoäng

ngay vaø quyeát ñònh nhanh choùng.

B.P. ñaõ noùi raát nhieàu veà vaán ñeà naøy

trong caâu chuyeän Löûa daëm ñöôøng

23, 24 & 25 cuûa saùch “Höôùng Ñaïo

cho treû em”. Caùc chi tieát baây giôø coù

thay ñoåi, tuy nhieân caùc nguyeân taéc

vaãn coøn aùp duïng.

25

TRÖÔØNG HÔÏP HOÛA HOAÏN

Khi thaáy coù hoûa hoaïn,

em haõy baùo ñoäng cho cö

daân keá caän, roài baùo cho cô

quan phoøng chaùy chöõa

chaùy gaàn nhaát baèng ñieän

thoaïi. Khi baùo tin, nhôù

noùi roõ chi tieát, ñòa ñieåm, soá nhaø, ñöôøng

phoá, vaø ngaõ tö ñöôøng gaàn nhaát ñeå hoï coù

theå nhaän ñònh ñöôïc vò trí nhanh choùng.

Trong luùc chôø ñôïi cô quan cöùu hoûa ñeán,

caùc HÑS tìm moïi caùch ñeå cöùu ngöôøi vaø

suùc vaät ra khoûi nhaø bò chaùy. Coá gaéng ñaøn

aùp ngoïn löûa baèng nhöõng phöông tieän coù

saün gaàn ñaáy.

Khi cô quan cöùu hoûa ñeán, caùc HÑS giuùp

hoï baèng caùch giöõ traät töï, ngaên caûn nhöõng

keû hieáu kyø chen chuùc laøm caûn trôû thao taùc

chöõa chaùy vaø ngaên ngöøa nhöõng keû gian traø

troän ñeå hoâi cuûa.

26

Khi ñi vaøo ngoâi nhaø ñang chaùy, em haõy

bòt muõi vaø mieäng baèng khaên öôùt, taåm öôùt

aùo quaàn, ñi neùp saùt töôøng (ñeå traùnh traàn

nhaø saäp) vaø boø caøng saùt saøn nhaø caøng toát

ñeå traùnh khoùi (khoùi vaø hôi noùng coù

khuynh höôùng boác cao).

Tröôøng hôïp ngöôøi trong nhaø bò baát tænh

hoaëc bò thöông, haõy chuyeån hoï ra ngoaøi

baèng caùch kieäu tay hoaëc vaùc theo kieåu sau

ñaây (xem hình).

Khi aùo quaàn cuûa naïn nhaân bò chaùy,

haõy laên hoï treân ñaát, duøng meàn hoaëc

thaûm traûi nhaø quaán hoï laïi ñeå laøm taét

ngoïn löûa.

Khi caùc chaát daàu (daàu hoûa, daàu xaêng)

baét löûa, haõy duøng caùt ñeå daäp taét; ñöøng

duøng nöôùc, vì nhö theá seõ laøm ngoïn löûa

lan roäng theo veát daàu loang. Em neân hoïc

caùch söû duïng bình chöõa löûa.

27

Vaøi caùch chöõa chaùy :

­ Chöõa chaùy xaêng daàu

­ Chaùy aùo quaàn naïn nhaân

­ Chöõa chaùy röøng.

28

29

TRÖÔØNG HÔÏP COÙ NGÖÔØI CHEÁT

ÑUOÁI

Caáp cöùu ngöôøi cheát ñuoái goàm 3 giai ñoaïn:

Cöùu ngöôøi ra khoûi nöôùc – Xoùc nöôùc vaø

hoâ haáp nhaân taïo – roài choáng choaùng vaø

laøm aám ngöôøi.

Giai ñoaïn vôùt ngöôøi laø nguy hieåm nhaát,

vì trong luùc hoát hoaûng, naïn nhaân níu chaët

laøm mình coù theå cheát chìm theo hoï. Vì

vaäy, neáu muoán cöùu ngöôøi cheát ñuoái, em

phaûi bieát bôi thaät gioûi vaø phaûi hoïc caùch

cöùu ngöôøi döôùi nöôùc vôùi moät chuyeân vieân

cöùu nòch Tröôøng hôïp em chöa raønh thì

khoâng neân nhaûy xuoáng nöôùc, vì ñoù chaúng

khaùc naøo töï töû, baùo haïi ngöôøi khaùc phaûi

cöùu em vaø laøm cho vieäc cöùu naïn nhaân

theâm chaäm treã; toát hôn heát laø em quaêng

cho hoï moät vaät nheï coù theå noåi treân maët

nöôùc : phao bôi, khuùc goã, moät quaû boùng,

moät thuøng roãng,… maø em tìm ñöôïc quanh

30

ñaáy, hoaëc em quaêng daây cho hoï naém (em

cuõng neân taäp quaêng voøng lasso, ñeå khi caàn

ñeán coù theå söû duïng höõu hieäu). Nhôù keâu cöùu

ñeå coù ngöôøi ñeán phuï em caáp cöùu naïn nhaân.

Khi ñöa ñöôïc naïn nhaân leân bôø, neáu hoï

coøn thôû vaø tænh taùo, choáng choaùng cho hoï

baèng caùch cho uoáng traø noùng, hoaëc caø

pheâ vaø thay quaàn aùo khoâ, aám.

Neáu naïn nhaân ñaõ baát tænh, xem thöû hoï

coøn thôû khoâng. Neáu heát thôû, haõy laøm hoâ

haáp nhaân taïo ngay, khoâng neân chaäm treã

(xem phöông phaùp hoâ haáp nhaân taïo baèng

caùch thoåi hôi vaøo mieäng).

Muoán naïn nhaân mau tænh vaø choùng thôû

laïi bình thöôøng, haõy chích leã huyeät Nhaân

Trung (ngay giöõa ñaùy raõnh nhaân trung, töø

goác muõi xuoáng 1/3) vaø huyeät Hoäi AÂm (giöõa

haäu moân vaø goác cuûa boä phaän sinh duïc).

TRÖÔØNG HÔÏP TAI NAÏN GIAO THOÂNG

31

Ngaøy nay, xe coä caøng ngaøy caøng nhieàu,

neân tai naïn giao thoâng ngaøy naøo cuõng

xaûy ra, em thöôøng gaëp hôn laø hai tröôøng

hôïp neâu treân treân, vì vaäy em caàn bieát

caùch caáp cöùu.

Tröôùc heát laø cöû ngöôøi ñi baùo caûnh saùt

giao thoâng vaø xe cöùu thöông. Nhôù baùo chi

tieát roõ raøng : ñòa ñieåm ñöôøng phoá, ngaõ tö

gaàn nhaát vaø bao nhieâu ngöôøi bò tai naïn.

Tieáp ñoù laø cöû ngöôøi ñieàu khieån giao

thoâng chung quanh hieän tröôøng ñeå khoûi uøn

taéc loái ñi laïi.

Ñöøng keùo naïn nhaân ra khoûi xe bò beïp

hoaêïc xeâ dòch khoûi choã bò xe caùn neáu

khoâng coù ñieàu gì nguy haïi ñeán tính maïng

naïn nhaân töùc khaéc nhö laø xe bò boác chaùy,

hoaëc saép laên xuoáng vöïc saâu, hoaëc xuoáng

nöôùc… Vieäc xeâ dòch naïn nhaân neân daønh

cho giôùi chöùc coù thaåm quyeàn.

Tìm caùch laøm caàm maùu ngay cho naïn

nhaân. Caøng ít chuyeån dòch naïn nhaân caøng

32

toát. Ñöøng queân raèng söï chuyeån dòch coù theå

gaây ra söï xuaát huyeát noäi traàm troïng.

Haàu heát caùc ngöôøi bò tai naïn giao

thoâng thöôøng bò choaùng (shock), haõy chöõa

ngay cho hoï. Khuyeân caùc naïn nhaân bình

tónh, cho hoï naèm xuoáng vaø giöõ yeân laëng.

Ñaép quaàn aùo aám cho hoï, nôùi thaét löng vaø

quaàn aùo chaät, giöõ khoâng cho nhöõng keû toø

moø ñeán gaàn ñeå cho ñöôïc thoaùng khí, giuùp

naïn nhaân deã thôû.

TRÖÔØNG HÔÏP BÒ ÑIEÄN GIAÄT

Khi moät ngöôøi bò ñieän cao theá chaïm

vaøo, thöôøng thì raát ít hy voïng soáng soùt.

Vieäc caáp cöùu voâ cuøng nguy hieåm, vaäy em

ñöøng haáp taáp nhuùng tay vaøo.

Khi moät ngöôøi bò ñieän nhaø giaät, vieäc

caáp cöùu ngay laø ñieàu caàn thieát. Neáu coù

theå ñöôïc, haõy cuùp doøng ñieän baèng caùch

gôõ caàu chì hoaëc caàu dao ñieän chính töø

ñieän keá ra. Neáu khoâng theå cuùp ñieän moät

33

caùch nhanh choùng thì haõy tìm caùch gôõ

naïn nhaân khoûi choã bò chaïm ñieän caøng

sôùm caøng toát. Ñöøng chaïm vaøo naïn nhaân

neáu em khoâng hoaøn toaøn caùch ñieän.

Caùc vaät aåm öôùt…, kim loaïi ñeàu laø chaát

daãn ñieän toát.

Kính, cao su, nylon vaø goã khoâ ñeàu laø

chaát caùch ñieän toát.

Ngöôøi caáp cöùu phaûi ñöùng treân chaát caùch

ñieän toát (ví duï 1 choàng saùch, 1 xaáp giaáy

baùo… leõ dó nhieân phaûi thaät khoâ) vaø gôõ naïn

nhaân ra khoûi daây ñieän vôùi moät caùn choåi,

moät sôïi thöøng khoâ, hoaëc moät taám goã khoâ.

Neáu naïn nhaân ngöøng thôû, haõy laøm hoâ

haáp nhaân taïo ngay töùc khaéc (phöông phaùp

thoåi hôi vaøo mieäng nhö cöùu ngöôøi cheát

ñuoái), coù khi keùo daøi caû giôø neáu caàn.

Choáng choaùng, chöõa veát boûng neáu coù, ñoaïn

ñöa ñeán beänh vieän caáp cöùu caøng sôùm caøng

toát.

34

CAÁP CÖÙU GAÕY XÖÔNG

Xöông coù theå bò gaõy khi bò ngaõ, teù, bò

tai naïn xe coä hoaëc do chaán thöông.

Neáu thaáy moät ngöôøi bò ngaõ maø naèm baát

ñoäng (maëc daàâu coøn tænh vaø reân la vì ñau

ñôùn) em chôù xoác hoï ngoài daäy vì coù theå laøm

chaán thöông tuûy soáng, theâm tai haïi cho

naïn nhaân. Muoán chuyeån ñeán traïm y teá,

haõy duøng taám vaùn luoàn nheï döôùi löng

baèng caùch ñôõ kheõ löng nghieâng veà moät

phía vöøa ñuû ñeå ñaåy taám vaùn vaøo (nhôù giöõ

löng cho thaúng, traùnh gaäp coät soáng), ñoaïn

khieâng naïn nhaân theo phöông phaùp

khieâng caùng (ñaàu ñaèng sau, ñeå deã theo doõi

saéc maët).

Tröôøng hôïp gaõy xöông quai xanh

(xöông ñoøn gaùnh ôû tröôùc vai) laøm tay cöû

ñoäng ñau vaø khoâng theå ñöa leân cao, haõy

duøng baêng tam giaùc (hoaëc khaên quaøng)

baêng vai vaø coät caùnh tay eùp saùt vaøo ngöïc

ñeå khoûi ñau khi tay laéc lö.

35

Tröôøng hôïp gaõy xöông tay hoaëc xöông

ñuøi, keùo taïm cho thaúng roài duøng 2 neïp goã

eùp 2 beân theo chieàu daøi xöông, duøng baêng

hoaëc daây coät laïi ñeå coá ñònh choã gaõy.

Neáu veát thöông hôû (raùch thòt, chaûy

maùu), haõy laøm saùt truøng vaø caàm maùu.

Neáu naïn nhaân bò choaùng, haõy choáng

choaùng cho hoï.

Sau khi caáp cöùu sô khôûi, haõy chuyeån

naïn nhaân ñeán beänh vieän hoaëc traïm y teá

gaàn nhaát caøng sôùm caøng toát ñeå baùc só roïi

ñieän, naén xöông vaø boù boät. Neáu ñeå chaäm

treã, choã bò gaõy seõ söng taáy leân vaø caûm

thaáy ñau nhöùc nhieàu, vieäc naén xöông vaø

boù boät theâm phaàn khoù khaên vaø trôû ngaïi.

Em caàn hieåu bieát ñaïi cöông veà caùc boä

phaän trong cô theå ngöôøi ta vaø hieåu

caùch vaän haønh cuûa caùc boä phaän aáy.

Em ñaõ ñöôïc hoïc phaàn naøy trong

chöông trình moân sinh vaät cuûa caáp phoå

36

thoâng trung hoïc. Ñoaøn tröôûng seõ nhaéc

laïi cho em nhöõng ñieåm chính yeáu, nhaát

laø veà boä maùy tuaàn hoaøn huyeát.

37

CAÙCH CAÁP CÖÙU

TRONG TRÖÔØNG HÔÏP

BÒ XUAÁT HUYEÁT NAËNG

Khi moät naïn nhaân bò thöông naëng, coù

theå bò ñöùt ñoäng maïch hoaëc tónh maïch laøm

maùu ra xoái xaû, ta phaûi caáp cöùu ngay theo

trình töï sau ñaây :

1. Cho naïn nhaân ngoài hoaëc naèm vaø naâng cô

quan bò thöông leân cao (ngoaïi tröø tröôøng

hôïp choã gaõy xöông khoâng cho pheùp).

2. Lau saïch veát thöông, nhöng ñöøng gôõ

cuïc maùu ñoâng neáu ñaõ thaønh hình.

3. Gaép nhöõng vaät laï (caùt, saïn, raùc...)

dính vaøo mieäng veát thöông.

4. Laøm caàm maùu baèng caùch ñeø vaøo caùc

ñieåm aán maïch (pressure points) hoaëc

coät ga–roâ (garrot).

5. Coá ñònh chaân tay, neáu bò gaõy xöông.

6. Choáng choaùng.

38

Xuaát huyeát do ñöùt tónh maïch hoaëc caùc

ñoäng maïch nhoû coù theå laøm caàm maùu

baèng caùch aán ngoùn tay caùi hoaëc ngoùn troû

leân mieáng “gaïc” ñaët ngay mieäng veát

thöông. Tröôøng hôïp caùc ñoäng maïch lôùn bò

ñöùt, ta caàn phaûi aán giaùn tieáp vaøo nhöõng

vò trí ñieåm aán maïch töông öùng. Ñoù laø

nhöõng nôi maø caùc ñoäng maïch chính chaïy

cheùo treân xöông. (xem hình)

Neáu söï aán giaùn tieáp caàn phaûi laâu daøi,

ta coù theå coät ga–roâ ñeå raûnh tay laøm vieäc

khaùc. Vieäc coät ga–roâ chæ thöïc hieän ñöôïc ôû

baép ñuøi vaø caùnh tay treân maø thoâi (laøm ôû

coå thì theø löôõi maát!) vì ôû ñaáy chæ coù moät

xöông. Em haõy laáy moät baêng vaûi hoaëc

moät khaên tay saïch, coät voøng quanh ñuøi

hoaëc caùnh tay (ôû phía treân veát thöông

chöøng 10cm), ñoaïn duøng moät caùi thöôùc

hoaëc khuùc caây ngaén xoû ngang vaø xoaén

(tourniquet) cho ñeán khi naøo sieát chaët

vaøo thòt ñeø beïp ñoäng maïch ñeå maùu khoâng

theå chaûy ngang qua. Khi thaáy maùu ngöøng

39

chaûy ra ôû veát thöông laø ñöôïc, haõy duøng

daây nhoû coät que thöôùc vaøo caùnh tay hoaëc

ñuøi. Khoaûng chöøng 10–15 phuùt em phaûi

nôùi ga–roâ ra, vaø seõ sieát laïi neáu maùu tieáp

tuïc chaûy. Neáu thaáy maùu ñaõ ngöøng chaûy

thì em coù theå nôùi ga–roâ, nhöng vaãn ñeå

nguyeân choã, phoøng hôø coù theå sieát laïi

ngay, khi caàn.

Sau khi coät ga–roâ ñeå caàm maùu, em haõy

chuyeån naïn nhaân ñeán beänh vieän hoaëc

traïm y teá gaàn nhaát.

Maùch nöôùc : Theo kinh nghieäm daân

gian, moãi khi bò chaûy maùu nhieàu khoù

caàm, ngöôøi ta thöôøng laáy toùc, loâng, maïng

nheän, thuoác reâ... ñaép vaøo veát thöông thay

theá chaát sinh sôïi huyeát ñeå caùc tieåu huyeát

caàu baùm vaøo taïo thaønh cuïc huyeát bít kín

veát thöông. Laøm nhö vaäy tuy coù phaàn

höõu hieäu nhöng keùm khoa hoïc vì coù theå

gaây nhieãm truøng huyeát raát nguy hieåm.

Laø moät HÑS, em phaûi “saép saün” ñeå “giuùp

ích” hôn ngöôøi, baèng caùch em döï tröõ saün

40

moät ít loâng caây Caåu tích, coøn goïi laø caây

loâng cu–li (teân la tinh : Cybotium

Barometz) ñoù laø moät loaïi caây döông xæ

thöôøng soáng ôû vuøng ñoài nuùi coù cao ñoä

treân 1.500m. ÔÛ nuùi Baïch Maõ (Thöøa

Thieân) vaø ôû Ñaø Laït coù nhieàu. Goác caây

Caåu tích coù loâng tô raát mòn, maøu vaøng vaø

oùng möôït raát ñeïp, ngöôøi ta thöôøng duøng

ñeå tæa goït thaønh nhöõng con thuù nhö voi,

gaáu... ñeå baùn cho du khaùch laøm kyû nieäm.

Em haõy kieám hoaëc mua 1 goác Caåu tích,

vaët loâng taåm alcool 90 ñoä ñeå saùt truøng

roài phôi khoâ, goùi kyõ trong bao nylon

saïch, mang theo mình hoaëc trong tuùi caáp

cöùu, gaëp tröôøng hôïp veát thöông ra maùu

nhieàu, ñaép vaøo mieäng veát thöông vaø duøng

baøn tay aán chaët, maùu seõ caàm raát nhanh,

thaàn hieäu voâ song ! (goác coøn laïi ñöøng vöùt

ñi maø phí : em haõy caét laùt, phôi khoâ roài

ngaâm röôïu. Duøng ñeå uoáng boå thaän, chöõa

ñau löng raát hay).

41

VÒ TRÍ CAÙC ÑIEÅM AÁN MAÏCH

(PRESSURE POINTS)

Em haõy taäp aán vaøo vò trí caùc ñieåm aán

maïch chæ trong hình sau ñaây cho thaät

thuaàn thuïc, ñeå khi caàn ñeán thì coù theå söû

duïng höõu hieäu. Neáu em aán vaøo vò trí maø

thaáy maïch nhaûy döôùi ngoùn tay töùc laø em

ñaõ baét ñuùng choã.

42

PHÖÔNG PHAÙP HOÂ HAÁP NHAÂN

TAÏO BAÈNG CAÙCH THOÅI HÔI VAØO

MIEÄNG

(Mouth-to-mouth, method of Artificial

Respiration)

Khi moät ngöôøi bò ngöøng thôû vì cheát

chìm, ñieän giaät, ngaït hôi, bò choaùng, bò

nhieãm ñoäc..., em coù theå cöùu soáng hoï baèng

phöông phaùp hoâ haáp nhaân taïo.

Hoâ haáp nhaân taïo coù nhieàu caùch :

Phöông phaùp Schæffer vaø Sylvester,

Holger-Nielsen,... nhöng phöông phaùp thoåi

hôi vaøo mieäng laø höõu hieäu vaø deã thöïc hieän

nhaát vì neáu chæ coù moät mình, em cuõng coù

theå laøm ñöôïc vaø ít hao söùc, trong khi

nhöõng phöông phaùp khaùc caàn phaûi coù

nhieàu ngöôøi ñeå thay phieân nhau.

Phöông phaùp hoâ haáp nhaân taïo baèng

caùch thoåi hôi vaøo mieäng goàm nhöõng ñoäng

taùc sau :

43

­ Neáu trong mieäng vaø coå hoïng naïn nhaân

coù vöôùng chaát gì, haõy moùc vaø lau saïch

mieäng baèng ngoùn tay cuûa em coù quaán

vaûi.

­ Ñaët naïn nhaân naèm ngöûa treân moâ ñaát cao

ñeå mình ñôõ cuùi gaäp ngöôøi khi thao taùc.

1. Keùo ñaàu

naïn nhaân

caøng ngöûa

veà ñaèng sau

caøng toát ñeå

cho caèm

chìa ra phía

tröôùc (hình

1). Keùo hoaëc

ñaåy quai

haøm cho mieäng môû ra (khi moät ngöôøi

baát tænh, ñaàu queïo veà ñaèng tröôùc laøm

goác löôõi thuït veà ñaèng sau bòt kín cuoáng

44

hoïng (hình a) khi keùo ñaàu ngöôïc ra sau

vaø baïnh haøm ra goác löôõi seõ naâng leân ñeå

cuoáng hoïng ñöôïc thoâng thöông (hình b).

2. Duøng loøng baøn tay

ñaåy traùn naïn nhaân vaø

giöõ cho ñaàu ngöûa veà

ñaèng sau, bít muõi naïn

nhaân vôùi ngoùn troû vaø

ngoùn giöõa cuøng baøn

tay aáy. Baøn tay kia

duøng ñeå baïnh haøm

naïn nhaân vaø keùo cho

mieäng môû ra. (hình 2)

3. Hít ñaày ngöïc, ñoaïn haû mieäng roäng roài

aùp saùt vaøo mieäng naïn nhaân (xem hình

2). Vôùi treû con thì

ta coù theå aùp

mieäng boïc heát caû

muõi vaø mieäng noù.

Thoåi hôi maïnh

vaøo cho ñeán khi

thaáy loàng ngöïc

45

phoàng leân. Ñoái vôùi ngöôøi cheát ñuoái khí

quaûn thöôøng bò taét ngheõn neân maáy hôi

ñaàu caàn phaûi thoåi thaät maïnh.

4. Nghieâng ñaàu traùnh khoûi mieäng naïn

nhaân vaø laéng nghe hôi thôû ra (xem

hình 3)

5. Laäp laïi ñoäng taùc 3 vaø vôùi nhòp ñieäu 12

laàn trong 1 phuùt ñoái vôùi ngöôøi lôùn vaø 20

laàn trong 1 phuùt ñoái vôùi treû em, nhöng

thoåi nheï hôn. Tieáp tuïc nhö vaäy cho ñeán

luùc naïn nhaân thôû laïi bình thöôøng hoaëc

cho ñeán luùc coù nhaân vieân y teá ñeán ñaûm

traùch caáp cöùu.

Löu yù : Tröôøng hôïp

thaáy thoåi hôi vaøo khoù

khaên vaø khoâng nghe

hôi trôû ra, haõy kieåm

soaùt laïi vò trí ñaàu vaø

caèm (ñoäng taùc 1). Neáu

hôi thôû vaãn khoâng

thoâng, haõy laät nghieâng

ngöôøi cuûa naïn nhaân roài

Hình a

Hình b

46

voã maïnh vaøo giöõa 2 vai hoï nhieàu caùi ñeå

coù vaät gì laï chaén ôû cuoáng hoïng seõ vaêng

ra. Haõy moùc vaø lau mieäng naïn nhaân nhö

luùc ban ñaàu.

CAÙCH CHÖÕA CHOAÙNG

(Treatment of Shock)

Choaùng hoaëc kích ngaát (shock) laø

tröôøng hôïp thöôøng xaûy ra sau khi bò tai

naïn, bò thöông maùu ra nhieàu, bò ngaït, bò

say naéng say noùng, ngoä ñoäc, sôï haõi hoaëc

taâm thaàn baát oån...

Choaùng coù theå thay ñoåi töø baát tænh

ñeán ngaát xæu. Caùc trieäu chöùng cuõng thay

ñoåi nhö choùng maët vaø ngaát ñi, ngöôøi

laïnh, da xanh taùi, buoàn noân, moà hoâi ñoïng

thaønh hoät treân traùn, thôû gaáp vaø yeáu,

maïch nhanh vaø nhaûy nheï coù khi khoâng

caûm thaáy ñöôïc.

Em haõy caáp cöùu nhö sau :

­ Leã huyeät Nhaân Trung vaø 10 ñaàu ngoùn

tay, naën ra chuùt maùu.

47

­ Ngaên chaën xuaát huyeát neáu coù.

­ Cho naïn nhaân naèm xuoáng, ñaàu thaáp

hôn mình vaø nghieâng veà 1 beân, ñoàng

thôøi haõy baêng boù caùc phaàn bò thöông

neáu coù.

­ Nôùi roäng aùo quaàn ôû coå, ngöïc vaø thaét löng.

­ Giöõ ñöøng cho nhieàu ngöôøi ñeán gaàn.

­ Cho maëc nhieàu aùo quaàn aám hoaëc quaán

theâm chaên meàn.

­ Traán an naïn nhaân. Ñöøng cho naïn

nhaân nghe tieáng baøn taùn veà thöông

tích hoaëc tình traïng beänh.

­ Neáu naïn nhaân baát tænh nhöng vaãn coøn

nuoát ñöôïc, cho hoï uoáng vaøi nguïm nöôùc

aám, caø pheâ, hoaëc traø noùng nhöng ñöøng

cho uoáng röôïu.

­ Ñöa cô quan y teá chaêm soùc moät thôøi

gian sau khi tai naïn xaûy ra.

Bieát phoøng ngöøa nhöõng beänh dòch taû,

thöông haøn, kieát lî, soát reùt ngaõ nöôùc.

48

Caùc beänh dòch taû, thöông haøn, kieát lî…

ñeàu laø nhöõng beänh truyeàn nhieãm theo

ñöôøng tieâu hoùa.

­ Beänh dòch taû gaây neân bôûi vi khuaån

hình daáu phaåy do baùc hoïc Koch tìm ra.

­ Beänh thöông haøn gaây neân bôûi tröïc

khuaån Eberth.

­ Beänh kieát lî gaây neân bôûi amibe hoaëc

vi khuaån Shigella.

Muoán ngöøa caùc beänh naøy, em phaûi :

­ Uoáng nöôùc ñaõ ñun soâi.

­ Ñöøng aên ñoà soáng, rau soáng phaûi röûa

kyõ baèng thuoác tím pha loaõng.

­ Tröôùc khi aên phaûi röûa tay.

­ Thöùc aên phaûi ñaäy kyõ ñeå traùnh ruoài

nhaëng bu vaøo.

­ Toát hôn heát laø neân ñi tieâm phoøng dòch

taû vaø T.A.B.

49

Soát reùt ngaõ nöôùc laø moät beänh lan

truyeàn theo ñöôøng maùu huyeát, gaây ra

bôûi huyeát truøng Plasmodium.

ÔÛ nöôùc ta, beänh soát reùt thöôøng gaây bôûi

Plasmodium falciparum vaø Plasmodium

vivax. Ta thöôøng bò laây beänh do muoãi

Anopheøle ñoát (coøn goïi laø muoãi ñoøn xoùc)

hoaëc do kim tieâm khoâng saùt truøng kyõ

(sau khi tieâm cho ngöôøi bò soát reùt) ñöa

huyeát truøng vaøo maùu ta.

Muoán ngöøa beänh, em phaûi :

­ Khi nguû phaûi naèm muøng.

­ Khi ôû trong vuøng coù beänh soát reùt phaûi

uoáng thuoác ngöøa : moãi tuaàn uoáng moät

vieân Chloroquine hoaëc moãi thaùng uoáng

moät vieân Fansidar.

­ Nhaø cöûa phaûi thoaùng vaø saùng suûa.

­ Ñöøng ñeå möông raõnh, ao tuø nöôùc ñoïng,

neáu caàn neân thaû caù ñeå dieät laêng quaêng

(aáu truøng cuûa muoãi).

50

­ Ñöøng vöùt lon, chum vaïi beå quanh nhaø,

khi möa seõ ñoïng nöôùc laøm nôi cho

muoãi ñeû tröùng vaø sinh saûn.

­ Luùc chaäp choaïng toái hoaëc khi chui vaøo

caùc luøm caây, haõy maëc aùo quaàn daøi tay

ñeå traùnh bôùt muoãi ñoát. Neân thoa tinh

daàu saû vaøo maët vaø nhöõng nôi da

khoâng ñöôïc aùo quaàn che kín.

51

52

Bieát xem xeùt vaø hieåu veát

chaân ngöôøi treân moät nôi

ñaát caùt : chaïy, nhaûy, ñi,

mang ñoà vaät naëng, ñi

böôùc luøi, sôø soaïng.

Anh nhaéc cho em hay, BP ñaõ phaùt

bieåu veà vaán ñeà quan saùt nhö sau :

“Haõy nhôù raèng, thaät laø maát maët khi

moät ngöôøi ngoaøi phaùt hieän ra moät vaät gì

tröôùc khi moät HÑS thaáy noù, duø vaät aáy ôû

xa hoaëc ngay saùt döôùi chaân”.

Caùc thoå daân da ñen (ôû UÙc vaø Phi chaâu)

hay da ñoû (ôû Myõ chaâu), nhôø loái soáng cuûa

hoï, ñaõ phaùt trieån moät caùch kyø laï caùi taøi

ñoïc ñöôïc nhöõng daáu chaân cuûa ngöôøi hay

thuù vaät ñeå laïi treân maët ñaát. Khoâng coù taøi

naêng naøy thì hoï khoâng theå tìm thaáy thuù

vaät ñeå saên baén, sinh nhai. Hoï ñaõ ñöôïc

taäp luyeän ngay töø luùc coøn thô. Baét ñaàu

baèng caùch laàn theo daáu caùc loaøi raén moái,

53

vaø chôi nhöõng troø chôi tìm veát. Caøng lôùn

leân, hoï caøng ñaày kinh nghieäm vaø coù theå

tìm theo daáu duø raát môø maø caùc ngöôøi da

traéng khoâng theå naøo thaáy noåi.

Khoâng ñoøi

hoûi moät HÑS

trôû thaønh

thieän ngheä

nhö caùc thoå

daân noùi treân,

nhöng ít ra

cuõng mong

moûi em quan

saùt ñöôïc nhöõng daáu veát ñôn giaûn vaø coù theå

lyù giaûi ñöôïc nhöõng söï vieäc xaûy ra tröôùc

maét. Em seõ thaáy nhieàu höùng thuù caû trong

vieäc tìm caùch giaûi ñoaùn moät söï vieäc ñeå laïi

daáu veát treân caùt caû trong coâng vieäc söûa

soaïn moät caâu chuyeän cho keû khaùc thöû thöïc

haønh.

Khi quan saùt moät daáu veát, em caàn thieát

phaûi nhôù 2 ñieàu :

54

­ Luoân luoân nhìn veà höôùng maët trôøi, aùnh

saùng ngöôïc chieàu seõ laøm noåi baät ñöôøng

neùt cuûa daáu chaân. Neáu maët trôøi ôû ñaèng

sau löng, em seõ maát nhieàu chi tieát quan

troïng vì nhöõng daáu veát lôø môø seõ khoâng

ñöôïc hieän roõ.

­ Cuõng neân nhôù raèng moïi vaät em thaáy

ñeàu coù moät giaûi ñoaùn hoaøn toaøn hôïp

lyù, vaø em phaûi duøng khaû naêng lyù luaän

ñeå tìm ra moät söï giaûi thích thoûa ñaùng

nhaát nhöõng gì ñaõ xaûy ra tröôùc maét

em.

Ñeå coù theå ñoïc ñöôïc yù nghóa cuûa caùc loaïi

daáu veát, tröôùc heát, em phaûi ñònh vaø phaân

bieät ñöôïc töøng loaïi daáu veát, roài theo doõi

töøng ñöôøng ñi cuûa chuùng baêng qua vuøng. ÔÛ

nôi coù hai veát giaãm leân nhau, ñieàu deã

nhaän bieát laø veát môùi coù nhöõng chi tieát ñaày

ñuû hôn, do ñoù seõ ñònh ñöôïc veát naøo coù

tröôùc.

Thaät deã daøng phaân bieät giöõa veát chaân

cuûa ñaøn oâng vaø ñaøn baø, bôûi hình daùng vaø

55

kích thöôùc. Veát giaøy cuûa phuï nöõ seõ saâu hôn

veát giaøy cuûa treû con mang giaøy cuøng côõ.

Veát giaøy, veát uûng coù theå nhaän bieát

ñöôïc bôûi caùc phaàn cuûa ñeá, caùc raêng cao

su, ñeá coù ñoùng ñinh, ñoùng caù saét... ta phaûi

chuù yù ñeán beà daøi vaø chieàu ngang cuûa ñeá

giaøy vaø cuûa goùt giaøy.

Neáu hai ñeá giaøy gioáng nhau, ta phaûi

phaân bieät chi tieát caùc caù giaøy hoaëc ñinh

ñaõ bò maát. Neáu hai veát giaøy cuøng loaïi,

cuøng côõ, chi tieát ñeá khoâng khaùc nhau,

nhöng chuùng ta coù theå xaùc ñònh laø do hai

ngöôøi khaùc nhau ñeå laïi, baèng caùch quan

saùt veát chaân saâu caïn khaùc nhau (tuøy theå

56

troïng) hoaëc daùng ñi, hoaëc khoaûng caùch

saûi chaân khaùc nhau.

Ñeå coù ñöôïc nhieàu kinh nghieäm, khi ñi

taûn boä, haõy quan saùt nhieàu ngöôøi mang

giaøy deùp ñeå laïi nhöõng daáu veát khaùc nhau,

khi ñi ngang qua caùc vuøng caùt hoaëc ñaát aåm.

Daùng ñi cuûa moãi ngöôøi cuõng khaùc

nhau: coù ngöôøi ñi chaân chöõ baùt (muõi giaøy

höôùng cheách 2 beân), coù ngöôøi ñi 2 chaân

song song nhau. Khi böôùc ñi, goùt chaân

chaïm ñaát tröôùc neân thöôøng coù daáu veát

ñaày ñuû vaø roõ hôn. Khi ñi nhanh, böôùc

chaân daøi hôn vaø muõi giaøy coù khuynh

höôùng haát ñaát caùt ra phía sau. Khi chaïy,

daáu cuûa goùt khoâng roõ, muõi giaøy coù

khuynh höôùng luùn saâu hôn vaø coù nhieàâu

saïn caùt bò haát veà phía sau.

Chi tieát caùt saïn bò haát veà phía sau raát

ñaùng quan taâm : neáu caùc vaät bò haát veà

phía tröôùc goùt chaân, ta coù theå keát luaän

raèng ngöôøi aáy böôùc luøi.

57

Veát cuûa 2 chaân luùn saâu khoâng ñeàu,

chöùng toû cho ta thaáy ngöôøi aáy coù mang

vaät naëng veà phía coù daáu chaân roõ hôn.

Moät ngöôøi vaùc naëng seõ ñeå laïi daáu chaân

saâu ñaäm hôn, khoaûng caùch saûi chaân ngaén

laïi, maët khaùc hai chaân daïng ra xa hôn vaø

ñoâi khi phaûi leâ chaân neáu ñoà vaät quaù naëng,

ñoái vôùi ngöôøi muø, böôùc chaân ngaén vaø quôø

quaïng, höôùng ñi khoâng döùt khoaùt, ngoaøi

ra coøn theâm daáu veát caây gaäy hoaëc daáu

chaân choù daãn ñöôøng ngay caïnh daáu chaân

hoï.

Cuõng neân taäp so saùnh kích thöôùc daáu

chaân, khoaûng caùch saûi chaân, quan saùt vôùi

chi tieát cuûa rieâng em. Töø ñoù em coù theå coù

yù nieäm veà voùc daùng cuûa ngöôøi aáy so vôùi

voùc daùng cuûa em.

Daáu veát chaân traàn cho ta deã phaân bieät

bôûi caùch saép ñaët caùc ngoùn chaân. Haõy

vaïch moät ñöôøng thaúng noái ñaàu veát ngoùn

chaân caùi vaø ñaàu veát ngoùn chaân uùt, quan

saùt vò trí troài suït cuûa caùc ngoùn coøn laïi.

58

Moïi ngöôøi khaùc nhau ít nhieàu veà vò trí

cuûa caùc ngoùn chaân.

Kích thöôùc vaø hình daùng cuûa daáu chaân

cuõng giuùp ta ñònh ñöôïc giôùi tính, caùc coâ

caùc baø thöôøng mang giaøy muõi nhoïn khieán

caùc ngoùn chaân chuïm laïi vaø nhoïn veà phía

ngoùn caùi trong khi chaân treû con cuøng côõ

thì caùc ngoùn beø ra theo vò trí töï nhieân.

Tuy chöông trình khoâng ñoøi hoûi,

nhöng em cuõng neân taäp quan saùt daáu

chaân suùc vaät vaø daáu chaân chim. Haõy

phaân bieät daáu chaân ngöïa luùc ñi, luùc chaïy

nöôùc kieäu, luùc phi nöôùc ñaïi… ñeå coù theå

ñoaùn ra vaän toác. Daáu veát chaân boø, ngöïa,

59

traâu, deâ,… coù theå nhìn thaáy treân ñöôøng.

Daáu veát chaân thuù röøng thöôøng deã tìm

thaáy caïnh bôø suoái, ao hoà… laø nôi chuùng

thöôøng xuoáng uoáng nöôùc. Daáu chaân chim

cuõng coù theå thaáy nôi ñaát öôùt hoaëc caùt aåm.

Bieát xem veát xe ñaïp vaø xe hôi.

Bieát ñöôïc xe ñi veà phía naøo.

Veát xe ñaïp nhoû hôn veát xe gaén maùy vaø

scooter. Veát xe hôi thì lôùn beà ngang hôn.

Xe hôi haïng nheï chæ coù 4 baùnh, 2 baùnh

tröôùc vaø 2 baùnh sau. Baùnh xe sau thöôøng

chaïy thaúng ñöôøng hôn, baùnh xe tröôùc

thöôøng hôi ngoaèn ngeøo vì theo chieàu laùch

cuûa tay laùi. Xe hôi haïng trung thöôøng coù 6

baùnh : 2 baùnh tröôùc vaø 4 baùnh sau (moãi

beân 2 caùi song song vaø saùt nhau). Xe hôi

haïng naëng thöôøng coù theâm 4 baùnh ôû giöõa 2

baùnh tröôùc vaø 4 baùnh sau (töùc laø xe 10

baùnh nhö xe GMC cuûa nhaø binh). Vì vaäy,

60

xem soá veát baùnh xe, ta coù theå ñoaùn ñöôïc

loaïi xe gì ñaõ chaïy ngang qua. Veát xe caøng

luùn saâu caøng chöùng toû troïng taûi cuûa xe.

Nhöõng veät daàu nhôùt vöông vaûi raûi raùc doïc

ñöôøng chöùng toû cho thaáy tình traïng cuõ kyõ

cuûa xe.

Ta coù theå bieát höôùng xe chaïy nhôø

nhöõng veát buøn hoaëc ñaù soûi bò haát tung veà

phía sau, hoaëc nhôø veát phình cuûa baùnh xe

khi laên qua caùc oå gaø.

*

* *

B.P ñaõ keå nhieàu chuyeän veà vieäc theo

daáu veát. Truôùc khi baét ñaàu thöïc haønh

chuông trình HÑ haïng Nhaát, em haõy ñoïc

cuoán “HÑ cho treû em” veà caâu chuyeän caäu

beù chaên cöøu tìm ra thuû phaïm gieát ngöôøi ôû

“Caâu chuyeän löûa traïi 1” cuøng nhöõng kyõ

thuaät vaø kinh nghieäm theo veát trong

“Caâu chuyeän löûa traïi 11, 12 vaø 13”; em seõ

hoïc ñöôïc nhieàu ñieàu boå ích. Sau ñoù, em

61

haõy thöïc haønh caøng nhieàu caøng toát ñeå

thu thaäp kinh nghieäm baûn thaân.

62

THIEÂN NHIEÂN

63

Chöông trình Höôùng Ñaïo haïng Nhaát

ñoøi hoûi em nhaän daïng vaø ñònh ñöôïc teân

cuûa 12 caây thuï thöôøng gaëp ôû nöôùc ta, nhaát

laø thöôøng gaëp ôû ñòa phöông em hieän ôû.

Trong khuoân khoå haïn heïp cuûa taäp caåm

nang naøy, anh khoâng theå chæ cho caùc em

12 caây aáy; vì ôû nöôùc ta coù voâ soá caây, maø

em – ngöôøi ñang caàm taäp saùch nhoû naøy

coù theå ñang ôû mieàn Trung, maø cuõng coù

theå ñang ôû mieàn Nam, moãi mieàn coù moät

soá caây tieâu bieåu cuûa ñòa phöông. Anh

nhöôøng phaàn traùch nhieäm naøy cho Ñoaøn

tröôûng cuûa em höôùng daãn em trong thöïc

teá cuûa ñòa phöông mình ôû.

Vôùi trình ñoä hieåu bieát thöôøng thöùc ôû

nöôùc ta, chöông trình chæ ñoøi hoûi em nhaän

daïng vaø ñònh teân caây thoâng thöôøng. Tuy

nhieân, anh cuõng caàn cho em bieát raèng, ôû

caùc nöôùc tieân tieán (Anh, Phaùp, Myõ, UÙc,

Canada…) ñoøi hoûi caùc HÑS haïng Nhaát

phaûi ñònh teân caây baèng teân khoa hoïc.

64

Teân khoa hoïc cuûa caùc caây vieát baèng

chöõ La tinh goàm caùc yeáu toá sau :

Teân gioáng – Teân loaøi – Thuoäc hoï

(Genus – Species – Family)

THIEÂN NHIEÂN

Nhaän xeùt vaø thuoäc teân 12 caây

thuï (lôùn) thoâng thöôøng (daïng

caây, laù, hoa, traùi).

Neáu nghieân cöùu veà Thöïc vaät, em seõ

thaáy caùc nhaø khoa hoïc phaân loaïi caây coû

theo phöông caùch sinh saûn: caùc caây sinh

saûn baèng hoa goïi laø Hieån hoa thöïc vaät.

Nhöõng caây khoâng coù hoa, thuoäc ngaønh

AÅn hoa thöïc vaät (nhö rong, reâu, döông

xæ,… )

Tuøy theo hình daïng cuûa hoa maø ngöôøi

ta chia ra thaønh nhieàu Hoï (Family) : HoÏ

hoa keùp (Compositae: nhö Cuùc, Thöôïc döôïc,

65

Vaïn thoï...). Hoï hoa taùn (Umbelliferae: nhö

caø roát, ngoø...). Hoï hoa chöõ thaäp

(Cruciferae: nhö caùc loaïi Caûi...). Hoï ñaäu

(Leguminosae : caùc loaïi ñaäu, phöôïng vó...).

Trong moãi Hoï, tuøy theo ñaëc tính cuûa

quaû, haït vaø nhöõng ñaëc tính di truyeàn

gioáng nhau maø ngöôøi ta saép ñaët nhieàu

caây chung moät Gioáng (Genus). Nhöõng caây

cuøng gioáng coù theå gheùp caønh hoaëc lai

gioáng vôùi nhau. Ví duï Cam, chanh, böôûi,

quít,... cuøng chung gioáng Citrus.

Caùc caây trong cuøng moät gioáng nhöng

khaùc nhau vaøi chi tieát nhö hình daïng laù,

kích thöôùc quaû, muøi vò… neân ñöôïc phaân

bieät baèng Loaøi (Species).

Moät teân khoa hoïc cuûa caây ñöôïc bieåu

thò ñaày ñuû bôûi 3 yeáu toá : Gioáng – Loaøi –

Hoï.

Ví duï :

Teân khoa hoïc Teân thoâng thöôøng

(teân ñòa phöông)

66

Gioáng Loaøi Hoï

Citrus Lemona Rutaceae Chanh

Citrus Nobilis Rutaceae Andr.Quít

Citrus Aurantium Rutaceae L. Cam

Citrus Grandis Rutaceae Osb. Böôûi

Chæ coù caùc teân khoa hoïc môùi ñuû ñeå chæ

danh caùc loaøi vì ví duï trong hoï

Orchidaceae (hoï Lan) coù hôn 17.000 loaøi

ñaõ ñöôïc moâ taû, nhöng khoâng ñaày 150 caây

coù teân thoâng duïng. Cuõng nhö khi em ñi

vaøo moät baõi coû hoang, em gaëp voâ vaøn loaïi

caây nhoû maø em goïi chung laø coû, nhöng

thöû xem, em bieát ñöôïc bao nhieâu teân caây

baèng tieáng Vieät... trong luùc taát caû caùc caây

ñoù ñeàu ñaõ ñöôïc ñònh teân La tinh neáu em

tìm trong cuoán “Caây coû mieàn Nam Vieät

Nam” cuûa Giaùo sö Phaïm Hoaøng Hoä, hoaëc

trong cuoán “Flore geùneùrale de l’Indochine”

cuûa Lecomtei.

Teân thoâng duïng cuûa moãi nöôùc coù theå

thay ñoåi tuøy theo ñòa phöông, nhöng teân

67

khoa hoïc thì laïi thoáng nhaát treân toaøn theá

giôùi.

68

Ví duï :

Neáu em hoûi mua 1 cuû saén thì ngöôøi

mieàân Trung seõ baùn cho em 1 cuû khoai mì

(teân KH : Manihot esculenta,

Euphorbiaceae) trong luùc ngöôøi mieàn Nam

baùn cho em 1 cuû Ñaäu (Pachyrrizus

tuberosus, Papillionaceae).

Neáu em hoûi mua traùi Ñaøo thì ngöôøi

mieàn Trung seõ baùn cho em traùi Maän

(Eugenia aquea Myrtaceae) trong luùc

ngöôøi mieàn Baéc vaø Ñaø laït baùn cho em

traùi Ñaøo loâng (Prunus Persica, Rosaceae).

Neáu em hoûi mua traùi Maän thì ngöôøi

mieàn Nam baùn cho em traùi Eugenia

aquea thuoäc hoï Myrtaceae trong luùc ngöôøi

Ñaø laït baùn cho em traùi Maän Ñaø laït

(Prunus Triflora, thuoäc hoï Rosaceae).

Treân ñaây laø nhöõng ñieàu caên baûn maø

HÑ haïng Nhaát cuûa caùc nöôùc ñaõ aùp duïng

töø maáy chuïc naêm nay, chöù khoâng phaûi vì

anh laø giaùo sö thöïc vaät hoïc neân meùo moù

69

ngheà nghieäp, veõ vôøi theâm cho laém

chuyeän ñaâu nheù !

Chöông trình HÑ haïng Nhaát baây giôø

khoâng ñoøi hoûi em quaù laém ñaâu : Tröôùc

kia, khi coøn trong Lieân hoäi Höôùng Ñaïo

Ñoâng Döông (luùc aáy caùc Tröôûng “Baûo

Hoaøng hôn Vua” muoán ta phaûi cöø hôn HÑ

caùc nöôùc khaùc; caùc nöôùc khaùc chæ ñoøi hoûi

HÑS muoán qua haïng Nhì phaûi bieát teân 6

caây); qua chöông trình HÑ haïng Nhì, caùc

anh ñaõ phaûi bieát:

+ Caùc caây coù ích : Luùa, Baép, Mía,

Thaàu daàu, Boâng vaûi, Ñay, OÅi, Mít,

Tieâu, Queá, Caø pheâ, Cao su.

+ Caùc thöïc vaät khaùc : Rong, Naám,

Reâu, Ñòa y, Döông xæ, Thaïch tuøng,

Caây aên thòt (caây naép bình,

Drosera).

+ Caùc caây thöôøng gaëp ôû Ñoâng döông :

Döøa, Cau, Xoaøi, Chuoái, Baèng laêng.

70

Kim giao, Sao, Giaù tò, Daàu, Thoát

noát, Thoâng.

(Xem töø trang 101 ñeán trang 108

trong cuoán Ce que tout scout doit

connaitre Seconde classe, taùi baûn laàn 3

naêm 1944 cuûa Lieân hoäi Höôùng Ñaïo Ñoâng

Döông thì em seõ roõ).

*

* *

Em seõ thaáy thích thuù moân traéc

nghieäm naøy, neáu em laøm moät cuoán “Baùch

thaûo taäp” (Herbier). Em haùi moät caønh laù,

coù caû hoa caøng toát, eùp vaøo giöõa 2 tôø giaáy

baùo deã thaám nöôùc keïp vaøo giöõa 2 taám bìa

cöùng hoaëc vaùn eùp caøng toát, ñem phôi

naéng vaø laáy ñaù daèn leân. Thænh thoaûng,

em laïi thay giaáy baùo khaùc ñeå caây choùng

khoâ. Phôi caøng ñöôïc naéng vaø choùng khoâ,

thì hoa laù seõ giöõ ñöôïc maøu töï nhieân.

Khi caây ñaõ eùp thaät khoâ, em haõy duøng

baêng keo trong ñeå daùn vaøo cuoán soå ñoùng

71

baèng bìa hoaëc giaáy croquis, khoå 21x27cm.

Vôùi con maét myõ thuaät, anh tin chaéc raèng

em seõ daùn caây vaøo soå theá naøo thaät ñeïp

maét.

Trang ñoái dieän vôùi maãu eùp em vieát

treân cuøng laø teân caây baèng tieáng La tinh,

ngay döôùi laø teân thoâng duïng baèng tieáng

Vieät, keá döôùi em ghi ngaøy haùi vaø nôi haùi.

Ngoaøi ra, em coøn ghi vaén taét nhöõng chi

tieát sau ñaây :

+ Daùng caây : moïc thaúng hay phaân

nhaùnh? vöôn cao hay caønh uoán eùo ? ...

+ Nôi moïc : Caây thích moïc ôû ñaâu ? Nôi

ñaát caùt hay ñaát thòt ? Nôi coù nhieàu ñaù

soûi hay ôû ñaát phuø sa ?...

+ Voû caây : Suø sì hay trôn laùng ? Coù tinh

daàu (nhö Queá) hay khoâng ?...

+ Laù : Hình daùng, caùch xeáp ñaët cuûa laù

treân thaân (dieäp töï). Maøu luùc coøn non,

luùc veà giaø...

72

+ Hoa : Bao nhieâu caùnh, maøu traøng hoa,

maøu nhò hoa. Bao nhieâu nhò ñöïc, bao

nhieâu nhò caùi.

+ Quaû : Hình daïng, kích thöôùc aên ñöôïc

khoâng ? Hình daïng cuûa haït beân trong.

Maøu quaû luùc chín (Caùc quaû thöôøng daøy

coäm khoù eùp. Vì vaäy em chæ caàn veõ quaû

ôû beân goùc cuûa caønh caây eùp, nhôù ghi tæ

leä ñeå giuùp cho ngöôøi xem deã hình dung

ñöôïc toaøn boä cuûa caây) .

*

* *

Neáu em laøm “Baùch thaûo taäp”, daàn daø

em seõ say meâ tìm hieåu Thöïc vaät hoïc

chaúng khaùc naøo ngöôøi söu taäp tem thö.

Vôùi “Baùch thaûo taäp” em seõ chöùng minh

cho Ñoaøn tröôûng bieát raèng em ñuû söùc qua

moân naøy cuûa HÑ haïng nhaát.

Bieát 6 gioáng chim muoâng

(Hình daïng, maøu loâng, tieáng keâu, veát chaân)

73

ÔÛ nöôùc ta coù raát nhieàu loaøi chim. Tuøy

theo moãi ñòa phöông coù nhieàu hay ít moài

thích hôïp maø moãi loaøi chim nhieàu ít khaùc

nhau. Em haõy choïn 6 loaøi chim maø em

thöôøng gaëp nhaát ôû nôi em truù nguï ñeå deã

khaûo saùt töôøng taän.

ÔÛ cao nguyeân coù nhieàu röøng ruù, vieäc

khaûo saùt chim ngoaøi thieân nhieân khoâng

maáy khoù khaên.

ÔÛ ñoàng baèng Nam boä coù nhöõng “Saân

chim”, nôi chim tuï taäp ñoâng ñaûo, caùc em

tha hoà maø tìm hieåu.

Rieâng ôû caùc thaønh thò, nôi daân cö ñoâng

ñuùc, caùc chim muoâng thöôøng laùnh xa...

nhöng em cuõng coù theå quan saùt ñöôïc

baèng caùch ñeán nhöõng vöôøn baùch thuù hoaëc

caùc haøng chim kieång...

Em coù theå söu taäp caùc loâng chim löôïm

ñöôïc cuøng hình aûnh caùc loaøi chim maø em

kieám ñöôïc trong caùc saùch vaø töï ñieån, neáu

74

em coù theå chuïp hình chim ngoaøi thieân

nhieân laïi caøng soáng ñoäng hôn. Ngaøy nay,

phöông tieän khoa hoïc kyõ thuaät caøng tieán

boä em coù theå chuïp hình moät con chim töø

xa nhôø oáng vieãn kính (teùleù objectif), hoaëc

em coù theå theo doõi ñoâi chim ñang xaây toå

aám nhôø coù oáng nhoøm khaù tinh vi. Em

ñöøng söu taäp chim nhoài boâng vì luaät thöù

6 cuûa HÑ khuyeân em khoâng neân laøm theá.

Khi quan saùt toå chim, em cuõng khoâng

neân ñeán gaàn. Neáu sôø vaøo toå hoaëc tröùng,

chim meï ngöûi thaáy hôi ngöôøi, chuùng seõ

boû toå maø ñi, nhö vaäy ta seõ voâ tình laøm

haïi moät theá heä chim con.

Muøa xuaân laø thôøi gian thuaän lôïi nhaát

cho ta tìm hieåu loaøi chim, vì ñoù laø muøa

sinh saûn cuûa haàu heát caùc gioáng chim.

Trong thôøi gian laøm toå vaø aáp tröùng, chim

quanh quaån moät nôi, em ñôõ maát coâng

theo doõi caùnh chim bay.

Em haõy khaûo saùt chim theo caùc chi

tieát sau :

75

­ Hình daïng

­ Kích thöôùc : Haõy so saùnh vôùi 1 loaøi

chim thöôøng thaáy nhö chim seû hoaëc boà

caâu. Dieãn taû to hôn hoaëc nhoû hôn,

hoaëc gaáp maáy laàn,... ngöôøi ta deã hình

dung hôn laø ño baèng cm.

­ Loâng : Kích thöôùc vaø maøu loâng cuûa töøng

phaàn cô theå: loâng ñaàu, loâng coå, loâng

caùnh, loâng ñuoâi, loâng buïng...

­ Moû : Hình daïng moû cho ta bieát loái

soáng cuûa chim : moû ngaén, cong vaø

maïnh nhö loaøi veït duøng ñeå caén beå caùc

haït cöùng, moû cöùng nhoïn vaø cong nhö

moû dieàu haâu duøng ñeå ræa thòt con moài,

moû maûnh khaûnh nhö moû chaøo maøo ñeå

aên traùi caây, moû ngaén nhö chim saâu ñeå

aên saâu boï, moû roäng nhö moû vòt laø

thuoäc gioáng aên döôùi nöôùc…

­ Chaân : Chaân daøi hoaëc ngaén, coù maøng

noái caùc ngoùn hay khoâng cuõng cho ta bieát

loái soáng cuûa chuùng. Chaân daøi nhö chaân

76

coø duøng ñeå raûo böôùc quanh bôø, chaân coù

maøng nhö vòt duøng ñeå bôi döôùi nöôùc. Em

cuõng neân quan saùt chim thöôøng ñaäu

(nhö cuù) hay thöôøng bay (eùn), khi ñi thì

böôùc hay nhaûy caû 2 chaân...

­ Ñuoâi : Hình daïng vaø maøu saéc ñuoâi

cuõng tieâu bieåu cho moät soá loaøi nhö

ñuoâi coâng chaúng haïn. Ñuoâi chim troáng

thöôøng daøi vaø saëc sôõ hôn chim maùi.

­ Caùch bay : Coù loaøi bay xa, coù loaøi bay

chuyeàn, coù loaøi bay löôïn...

­ Toå chim : Moãi loaïi chim laøm toå moät

caùch khaùc nhau, coù loaøi chim laøm toå

treân caønh, coù loaøi laøm toå trong boäng

caây, coù loaøi laïi laøm toå ôû döôùi ñaát. Vaät

lieäu duøng laøm toå cuõng khaùc nhau : duøng

rôm, raùc, loâng hoaëc töï nhaû nöôùc boït ñeå

laøm thaønh toå (yeán) .

77

Nhaän bieát ñöôïc 5 choøm sao

ngoaøi nhöõng choøm sao thuoäc

chöông trình haïng Nhì vaø 5 vì

sao, ngoaøi sao Baéc Ñaåu.

78

Treân trôøi coù voâ soá vì sao vaø voâ soá

choøm sao, em haõy choïn 5 choøm sao vaø 5

vì sao naøo maø em deã thaáy nhaát. Em quan

saùt söï vaän haønh cuûa chuùng theo ngaøy

trong thaùng vaø theo muøa trong naêm. Daàn

daàn coù kinh nghieäm em seõ ñoaùn ñöôïc

ngaøy giôø khi em nhìn leân trôøi thaáy caùc

sao quen thuoäc, vaø cuõng nhôø chuùng maø

em ñònh ñöôïc höôùng ñi khi caàn ñeán.

Em cuõng coù theå tham khaûo cuoán saùch

“SAO” do Toaùn Huaán luyeän Mieàn II xuaát baûn.

Sau ñaây laø 1 soá choøm sao maø ta

thöôøng gaëp treân baàu trôøi. :

Choøm sao LYRA (Caây Ñaøn) coù sao Vega

(Chöùc Nöõ) laø sao saùng nhaát treân baàu trôøi

muøa heø.

79

Choøm sao CYGNUS (Thieân Haïc) bay

xuoáng Ngaân Haø, coù sao Deneb ôû ñuoâi laø

saùng nhaát.

Choøm sao AQUILA (Phuïng Hoaøng) coù

sao Altaï (Ngöu Lang) laø lôùn nhaát.

80

Choøm sao SAGITTARIUS (Nhaân Maõ

Cung) naèm giöõa choøm Capricorne vaø

Scorpio.

Choøm sao HERCULES.

81

Choøm sao CORONA (Vöông Mieän)

naèm döôùi choøm Hercules vaø Bootes (Chaên

Chieân).

BOOTES, choøm sao Chaên Chieân coù

ngoâi sao Acturus saùng ngôøi, naèm treân

ñöôøng keùo daøi cuûa ñuoâi Ñaïi huøng tinh.

82

Choøm sao SCORPIO (Boï Caïp) naèm treân

ñöôøng hoaøng ñaïo. Treân löng laø sao

Antares, ñoû nhö Hoûa tinh, laø ngoâi sao

saùng nhaát trong choøm.

Choøm sao Sö Töû (LEO) coù ngoâi sao

saùng nhaát laø Regulus.

83

Choøm Song Sinh (GEMINI) vôùi hai

ngoâi sao saùng laø Pollux vaø Castor, choøm

naøy cuõng naèm treân ñöôøng hoaøng ñaïo.

Thieân Caåu (CANIS) goàm Choù Lôùn vaø

Choù Nhoû. Sao Procyon cuûa Choù Nhoû chæ

caùch ta vaøi naêm aùnh saùng. Sao Sirius cuûa

Choù Lôùn laø ngoâi sao saùng nhaát treân baàu

trôøi.

84

Choøm Boø Moäng (TAURUS) goàm hai

nhoùm sao : nhoùm Hyades hình chöõ V vôùi

ngoâi sao Aldebaran saùng ñoû vaø choøm

Pleùiades (sao Rua Thaát Tinh).

PERSEUS, chaøng voâ ñòch ñaõ caét ñaàu

Söùa Thaàn ñeå cöùu naøng Andromeda.

85

ANDROMEDA, ngöôøi ñaøn baø bò xieàng

trong tích coå Hy Laïp. Choøm naøy naèm saùt

choøm Phi Maõ.

PEGASUS (Phi Maõ) baêng qua baàu trôøi

töø treân xuoáng, coù hình vuoâng lôùn, raát deã

nhaän thaáy.

86

Baàu trôøi muøa Ñoâng (nhìn phía Baéc)

Baàu trôøi muøa Ñoâng (nhìn phía Nam)

87

Baàu trôøi muøa heø (nhìn phía Baéc)

Baàu trôøi muøa heø (nhìn phía Nam)

88

THÔØI TIEÁT

Bieát 5 ñieàm baùo thôøi tieát

Khi ôû nhaø, em ñöôïc ñaøi truyeàn thanh

hoaëc truyeàn hình cho bieát “döï baùo thôøi

tieát”… nhöng luùc ñi traïi hoaëc xuaát du, neáu

em bieát ñöôïc moät soá ñieàm baùo thôøi tieát

thì seõ giuùp em chuaån bò ñeå ñoái phoù vôùi

bieán chuyeån cuûa thôøi tieát saép dieãn ra,

giuùp em kòp thôøi nuùp möa, traùnh gioù, thu

xeáp leàu traïi tröôùc khi côn gioâng ñeán...

nhôø theá em giöõ gìn ñöôïc söùc khoûe vaø ñôõ

maát coâng phôi phong duïng cuï traïi...

Em haõy tìm toøi hoïc hoûi nhöõng kinh

nghieäm daân gian hoaëc qua ca dao tuïc ngöõ

maø baát kyø nöôùc naøo cuõng coù.

Ta coù theå nhìn trôøi, nhìn traêng maø

ñoaùn ñöôïc ñieàm baùo thôøi tieát.

Ví duï ôû Phaùp coù ca dao :

­ Lune dans l'eau, demain pas beau

89

(Traêng môø nhö ôû ñaùy nöôùc, ngaøy mai

trôøi xaáu)

­ Cercle lointain, eau prochaine

Cercle voisin, eau lointaine.

(2 caâu naøy truøng vôùi caâu “Quaàng haïn,

taùn möa” cuûa ca dao Vieät Nam : Maây ôû

cao, aùnh saùng maët traêng chieáu thaønh

quaàng saùng nhoû chöùng toû trôøi haïn, maây ôû

thaáp, aùnh saùng maët traêng chieáu thaønh

vaàng taùn roäng, chöùng toû trôøi saép möa).

­ Raùng vaøng thì gioù, raùng ñoû thì möa.

Nhìn sinh hoaït cuûa ñoäng vaät ta

cuõng coù theå ñoaùn tröôùc ñieàm trôøi.

­ Chuoàn chuoàn bay cao thì trôøi toát

­ Chuoàn chuoàn bay thaáp thì trôøi xaáu

­ Kieán töøng ñaøn töøng luõ tha tröùng vaø

löông thöïc döï tröõ cuûa chuùng leân cao

laø trôøi saép luït.

­ Trôøi naéng maø nghe coùc keâu nhieàu

laø trôøi saép möa.

90

…

Em raùng hoïc hoûi caùc noâng daân vaø daân

chaøi löôùi, seõ thu thaäp ñöôïc nhieàu kinh

nghieäm quyù baùu veà ñieàm baùo thôøi tieát.

Ngoaøi ra, em cuõng neân taäp xem maây

ñeå ñoaùn ñieàm trôøi. Sau ñaây laø moät vaøi

daïng maây deã nhaän bieát vaø ñoaùn ñöôïc

ñieàm baùo thôøi tieát.

91

Cumulus (hình töøng

ñaùm) bieåu hieän trôøi

toát; xuaát du maø thaáy

maây naøy laø yeân taâm.

Alto cumulus

(Alto : Cao –

Cumulus : Töøng

ñaùm) laø kieåu maây

bieåu hieän trôøi toát.

92

Cirro cumulus thöôøng

goïi laø maây “ñaäu huû”

hoaëc maây “vaây caù”,

baùo hieäu thôøi tieát

thay ñoåi.

Strato cumulus

(Strato : Töøng taàng)

khi trôû thaønh xaùm

vaø u aùm, chuùng seõ

trôû thaønh maây

“möa” Nimbostratus

(Nimbus : möa

gioâng).

93

Khi tieát trôøi oi böùc, caùc maây cumulus

goäp laïi vôùi nhau thaønh ñaùm lôùn

Cumulonimbus, thöôøng gaëp vaøo buoåi chieàu

baùo hieäu saép möa gioâng.

94

Em haõy taäp laøm caùc nuùt HÑ haïng

Nhaát trong saùch NUÙT cuûa Tröôûng Toân

Thaát Sam do Toaùn Huaán Luyeän Mieàn II

xuaát baûn.

Nuùt naøo khoù laøm, haõy nhôø Ñoaøn

tröôûng cuûa em chæ daãn theâm bí quyeát.

95

Bieát duøng rìu hoaëc röïa

ñeå ñaún caây, traåy caønh.

ÑAÚN CAÂY

Tröôùc khi ñaún caây, phaûi choïn chieàu caây

ngaõ. Neân choïn chieàu coù nhieàu caønh caây

tróu naëng hoaëc theo chieàu gioù, traùnh ñöøng

ñeå caây ngaõ döïa vaøo nhöõng caây khaùc.

96

Khi chaët mieäng thöù 2 gaàn giaùp mieäng

thöù nhaát neáu nghe thaáy tieáng raêng raéc

thì hoâ lôùn baùo hieäu “caây ngaõ” ñeå moïi

ngöôøi traùnh xa kòp thôøi, coøn em thì phaûi

nhaûy neù sang 1 beân chöù ñöøng nhaûy ra

phía sau vì ñoâi luùc goác caây baät haäu raát

nguy hieåm

TRAÅY CAØNH

Khi traåy caønh, em phaûi baét ñaàu töø goác

vaø tieán daàn leân ngoïn. Caùc caønh nhoû thì

chæ chaët 1 nhaùt theo chieàu töø goác leân ngoïn.

Caùc caønh lôùn phaûi chaët 2 nhaùt, nhaùt thöù 1

töø treân xuoáng, tieáp ñoù laø nhaùt thöù nhì töø

döôùi leân.

97

DÖÙT THAØNH KHUÙC

Muoán döùt thaân caây thaønh nhieàu khuùc,

neáu duøng cöa thì ñôõ phí goã, nhöng neáu

khoâng coù cöa, ta cuõng coù theå duøng rìu

hoaëc röïa ñeå chaët. Vôùi nhöõng thaân caây coù

ñöôøng kính töø 20cm trôû leân, em phaûi môû

2 mieäng ôû 2 phía cuûa thaân caây, moãi

mieäng beà roäng baèng ñöôøng kính cuûa thaân

caây vaø saâu baèng ñöôøng baùn kính.

GIÖÕ GÌN RÌU

Em söû duïng rìu ñuôïc höõu hieäu neáu em

bieát baûo trì vaø chaêm soùc noù. Sau ñaây laø

nhöõng ñieàu caàn nhôù.

­ Luoân luoân giöõ cho löôõi rìu ñöôïc beùn, haõy

maøi vôùi ñaù maøi sau moãi laàn söû duïng.

98

Neáu coù veát söùt meû thì duøng ñaù maøi quay

(grindstone) hoaëc duøng duõa ñeå duõa laïi

thaät beùn.

­ Lau khoâ löôõi rìu sau moãi laàn duøng vaø

nhôù boâi môõ ñeå traùnh ræ seùt. Nhôù boâi môõ

vaø goùi vaøo bao neáu toàn tröõ.

­ Boâi daàu lanh (Unseed oil) vaøo caùn ñeå

luoân ñöôïc meàm deûo.

­ Neáu ñaàu rìu hôi loûng, neâm laïi cho thaät

chaéc.

­ Neáu caùn rìu bò chôùm, haõy thay caùn khaùc

ngay.

­ Ñöøng duøng rìu thay buùa hoaëc voà.

­ Khi khoâng söû duïng, ñöøng vöùt böøa baõi

maø haõy caém vaøo 1 khuùc goã.

99

TRUYEÀN TIN LIEÂN LAÏC

100

Vôùi khoa hoïc kyõ thuaät ngaøy caøng tieán

boä, caùc phöông tieän truyeàn tin, lieân laïc

caøng ngaøy caøng hieän ñaïi : voâ tuyeán ñieän

baùo, Telex, Fax,… maùy boä ñaøm, maùy VHF...

Tuy nhieân vieäc luyeän taäp thoâng tin

baèng Morse vaø Seùmaphore cuõng khoâng

theå thieáu trong chöông trình kyõ naêng cuûa

Höôùng Ñaïo, vì ngoaøi vieäc söû duïng khi caàn

ñeán maø khoâng saün phöông tieän hieän ñaïi

trong tay, coøn coù muïc ñích luyeän taäp cho

caùc HÑS tinh maét, thính tai, nhanh trí

(ñeå bieán ñoåi tín hieäu thaønh chöõ).

Veà caùc vaàn Morse thì em ñaõ bieát roài, sau

ñaây laø caùc vaàn Seùmaphore maø em caàn

luyeän taäp theâm (nhôù raèng caùc em Soùi 2

sao ñaõ bieát ñaùnh Seùmaphore roài ñaáy nheù !)

101

102

QUOÁC NGÖÕ ÑIEÄN TÍN

Caùc vaàn Morse vaø Seùmaphore do Taây

phöông saùng taùc neân khoâng coù caùc chöõ aê,

aâ, ô, oâ, ö,… vaø caùc daáu, neân HÑVN ñaõ ñaët

ra theâm nhöõng quy öôùc ñeå gheùp thaønh

chöõ quoác ngöõ maø anh em chuùng ta ñaõ söû

duïng töø thaäp nieân 30, 40… luùc maø böu

ñieän coøn ñang duøng tieáng Phaùp ñeå truyeàn

ñieän tín. Nay thì böu ñieän Vieät Nam cuõng

ñaõ chính thöùc duøng caùc quy öôùc aáy ñeå

truyeàn ñieän tín, haù chaúng phaûi laø moät

vinh döï cho chuùng ta sao ?!

Sau ñaây laø caùch ñoïc chöõ thay daáu :

s = daáu saéc

f = daáu huyeàn

r = daáu hoûi

x = daáu ngaõ

j = daáu naëng

oâ = oo

ô = ow

103

aâ = aa

aê = aw

ö = w

eâ = ee

ñ = dd

Ví duï : HÖÔÙNG ÑAÏO VIEÄT NAM

Vieát laø : HUWOWNGS DDAOJ VIEETJ NAM

104

105

Em haõy ño vaø ghi laïi nhöõng kích

thöôùc caùc phaàn cô theå cuûa em.

­ Beà cao (1)

­ Beà cao töø goùt ñeán muùt tay ñöa cao (2)

­ Beà daøi cuûa tay töø naùch ñeán ñaàu ngoùn (3)

­ Beà daøi cuûa saûi tay (4)

­ Beà daøi cuûa ngoùn tay caùi (5)

­ Beà roäng cuûa loøng baøn tay (5)

­ Beà daøi gang tay töø ngoùn caùi ñeán ngoùn uùt (6)

­ Beà daøi cuûa baøn chaân (7)

­ Beà daøi cuûa ñeá giaøy (7)

­ Beà daøi cuûa böôùc chaân treân ñaát phaúng

106

­ Beà daøi cuûa böôùc chaân khi leo doác

­ Beà daøi cuûa böôùc chaân khi xuoáng doác

Em haõy taäp öôùc löôïng thôøi gian, troïng

löôïng, dieän tích, theå tích vaø dung tích...

taäp ñi taäp laïi nhieàu laàn, em seõ coù kinh

nghieäm vaø seõ coù ñöôïc keát quaû töông ñoái

chính xaùc.

­ Veà thôøi gian, em coù theå ñeám laàn thôû

cuûa mình, trung bình 1 phuùt em thôû töø

12 ñeán 14 laàn, em haõy kieåm chöùng laïi

baèng ñoàng hoà.

­ Veà troïng löôïng, thì em taäp caàm nhieàu

goùi haøng hoaëc vaät duïng. Ban ñaàu caàm

nhieàu thöù cuøng troïng löôïng : 1kg thòt,

1kg ñöôøng, 1kg muoái, 1kg boâng goøn...

em seõ quen vôùi troïng löôïng vaø maét

nhìn quen vôùi theå tích... sau nhieàu laàn,

em seõ coù öôùc löôïng gaàn ñuùng... cuõng

nhö caùc baø ñi chôï quen, khi caàm 1

mieáng thòt coù theå bieát quaày haøng caân

giaø hay caân non. Sau ñoù, em taäp caàm

107

nhieàu thöù caân naëng khaùc nhau ñeå coù

thoùi quen öôùc löôïng.

­ Veà dieän tích, theå tích vaø dung tích...

em phaûi taäp öôùc löôïng baèng maét cho

quen. Em phaûi öôùc löôïng beà daøi, beà

ngang, beà cao roài tính ra. Laøm ñi laøm

laïi nhieàâu laàn, em seõ coù kinh nghieäm,

veà sau chæ caàn nhìn thoaùng qua laø em

ñaõ coù yù nieäm gaàn ñuùng.

Duøng nhöõng khí cuï thoâ sô, nhö

gaäy HÑ, ñeå öôùc ñaïc 3 beà daøi khoâng

quaù 500m, vaø 3 beà cao khoâng quaù

30m... maø keát quaû khoâng sai quaù

10%.

Trong nhöõng phöông phaùp öôùc ñaïc

naøy, seõ luoân söû duïng gaäy HÑ vaø beà daøi

cuûa böôùc chaân.

Muoán coù beà daøi cuûa böôùc chaân, khoâng

phaûi em böôùc 1 böôùc roài baûo baïn laáy

108

thöôùc ño khoaûng caùch. Em laáy khoaûng

caùch giöõa 2 coät ñieän (thöôøng laø 50m) roài

böôùc ñeàu, ñeám thöû bao nhieâu böôùc. Sau ñoù

em böôùc trôû laïi vaø ñeám thöû bao nhieâu

böôùc. Laáy khoaûng caùch ñaõ bieát roõ, chia

cho trung bình coäng cuûa 2 laàn böôùc, em

seõ coù beà daøi cuûa böôùc chaân. Em cuõng laøm

nhö vaäy vôùi ñoaïn ñöôøng leân doác, vaø ñoaïn

ñöôøng xuoáng doác, nhöng em phaûi ñeám

thöû 2 laàn leân vaø 2 laàn xuoáng ñeå laáy trung

bình coäng thì môùi töông ñoái ñuùng.

ÖÔÙC ÑAÏC BEÀ ROÄNG DOØNG SOÂNG

Sau ñaây laø 2 caùch ñeå thöïc hieän :

Phöông phaùp duøng noùn roäng

vaønh hoaëc coøn goïi laø phöông phaùp

Napoleùon. Phöông phaùp naøy chæ aùp

duïng ñöôïc vôùi noùn Höôùng Ñaïo roäng

vaønh vaø cöùng, khoâng theå duøng vôùi noùn

beâreât. Ñöùng saùt bôø soâng, keùo noùn leäch

veà phía tröôùc theá naøo ñeå cho maét nhìn

meùp vaønh noùn thaáy ñuùng vaøo moät

ñieåm saùt bôø soâng ñoái dieän. Haõy giöõ

109

cho ñaàu khoâng nhuùc nhích, ñoaïn xoay

mình 90 ñoä vaø ghi nhaän 1 ñieåm moác

beân naøy soâng maø em thaáy thaúng haøng

vôùi meùp vaønh noùn. Ñeám böôùc töø choã

ñöùng ñeán ñieåm môùi vöøa ghi nhaän. Beà

daøi khoaûng caùch naøy baèng beà roäng cuûa

doøng soâng (hình 1 vaø 2).

Phöông phaùp hình hoïc

(2 tam giaùc vuoâng ñoàng daïng)

110

Choïn moät moác saùt bôø soâng beân kia

(moät goác caây chaúng haïn) ta goïi ñoù laø

ñieåm A. Beân naøy soâng ta choïn moät ñieåm

ñoái dieän vôùi A, ta goïi laø moác B. Töø B ta

ñeám böôùc theo bôø soâng ñeán ñieåm moác C

roài töø C ñeám böôùc tieáp ñeán ñieåm moác D.

Töø D ta quay löng vôùi bôø soâng vaø ñi theo

ñöôøng thaúng goùc, ñeán ñieåm E naøo ñoù, maø

ta nhìn thaáy ñieåm C vaø ñieåm A naèm

thaúng haøng thì döøng laïi.

Theo hình hoïc ta coù :

CD/DE = BC/AB

do ñoù AB = (BC x DE) /CD

­ Neáu em ño böôùc BC = CD thì ño DE em

bieát ngay beà roäng AB cuûa doøng soâng.

­ Nhöng ñeå deã daøng trong vieäc ño ñaïc, em

khoûi phaûi ño böôùc DE quaù xa (tröôøng hôïp

doøng soâng roäng 500 – 600m, voâ leõ em

phaûi ñi caùch xa bôø soâng nhö vaäy sao !),

em coù theå choïn CD= 1/5 BC, vaäy khi ño

DE em chæ caàn nhaân leân 5 laàn laø coù AB.

111

UÔÙC ÑAÏC BEÀ CAO

Coù raát nhieàu phöông phaùp öôùc tính beà

cao. Sau ñaây laø 4 phöông phaùp thoâng

duïng nhaát :

1. Phöông phaùp cuûa hoïa só :

Ñaët ôû chaân muïc tieâu moät vaät chuaån (gaäy

HÑ hoaëc 1 ngöôøi) ñaõ bieát roõ chieàu cao.

Ñöùng xa muïc tieâu, tay dang thaúng ra tröôùc

vaø caàm 1 que hoaëc buùt chì, ñöa theá naøo ñeå

ñaàu muùt que hoaëc ñaàu buùt chì truøng vôùi ñaàu

gaäy (hoaëc ñaàu ngöôøi) roài ngoùn caùi ghi daáu

112

choã ngang maët ñaát. Sau ñoù, ño thöû muïc tieâu

baèng maáy laàn beà cao cuûa vaät chuaån roài

nhaân leân laø ta bieát ñöôïc.

2. Phöông phaùp thôï röøng :

Ñöùng xa vaät caàn ño, tay caàm 1 que vaø

dang thaúng ra tröôùc (ngöôøi thôï röøng

thöôøng duøng caùn rìu cuûa hoï). Ñöa theá naøo

ñeå ñaàu que truøng vôùi ngoïn caây caàn ño,

ñoaïn di chuyeån ngoùn caùi leân xuoáng theá

naøo cho thaúng haøng vôùi goác caây. Giöõ cho

tay ñöøng run vaø xoay 1 goùc 90 ñoä theá naøo

cho ñaàu ngoùn caùi vaãn truøng vôùi goác caây.

Ghi nhaän ñieåm moác maø ñaàu que gaëp maët

ñaát. Ta öôùc löôïng ñöôïc beà cao cuûa caây

baèng caùch ñeám böôùc töø goác caây ñeán ñieåm

moác vöøa noùi.

3. Phöông phaùp duøng boùng (Shadow

method)

Phöông phaùp naøy chæ aùp duïng ñöôïc

vaøo buoåi saùng hoaëc buoåi chieàu nhöõng

ngaøy naéng : Ño xem boùng cuûa vaät caàn ño

113

baèng maáy laàn boùng cuûa caây gaäy, nhaân

leân ta seõ bieát ñöôïc beà cao.

4. Phöông phaùp hình hoïc :

Töø goác vaät caàn ño, böôùc thaúng veà 1

phía 9 böôùc, caém 1 gaäy thaúng goùc vôùi maët

ñaát, ñoaïn böôùc theâm 1 böôùc treân cuøng

114

höôùng vöøa roài. Em cuùi ñaàu saùt ñaát roài

nhìn leân ñænh cuûa muïc tieâu, ghi nhôù ñieåm

moác nôi maø ñöôøng ngaém caét ngang caây

gaäy. Beà cao töø ñieåm moác treân caây gaäy

ñeán maët ñaát bao nhieâu taác (dm) thì muïc

tieâu seõ cao ngaàn aáy meùt.

Chuù yù : Khi öôùc ñaïc beà cao, nhôù raèng

ñieåm goác cuûa muïc tieâu phaûi naèm ngay

treân cuøng ñöôøng thaúng tröïc chieáu cuûa

choùp. Neáu muïc tieâu laø 1 caùi thaùp thì phaûi

tính ñieåm goác töø trung taâm thaùp chöù

khoâng phaûi saùt chaân töôøng cuûa thaùp.

115

116

Bieát xem baûn ñoà quaân söï

1/25.000, hoaëc 1/50.000, hoaëc

1/100.000. Hieåu töôøng taän

nhöõng chi tieát ghi treân baûn

ñoà aáy : voøng cao ñoä, kyù hieäu

ñòa hình... bieát duøng la baøn

maø ñònh 1 ñieåm treân baûn ñoà

aáy.

Trong caùc loaïi baûn ñoà, thì baûn ñoà quaân

söï coù ñaày ñuû chi tieát vaø chính xaùc hôn caû,

vì vaäy, caùc HÑS haïng Nhaát phaûi laøm

quen vôùi loaïi baûn ñoà naøy.

Tyû leä xích :

Baûn ñoà quaân söï thöôøng coù 3 loaïi :

­ Loaïi tyû leä xích 1/25.000 thöôøng duøng

cho caùc vuøng thaønh thò.

­ Loaïi tyû leä xích 1/50.000 thöôøng duøng

cho caùc vuøng coù laøng maïc.

117

­ Loaïi tyû leä xích 1/100.000 thöôøng duøng

cho nhöõng vuøng ñoài nuùi hoaëc nhöõng

vuøng ít daân cö.

Öôùc hieäu ñòa hình :

Caùc caûnh vaät ngoaøi ñòa theá nhö soâng,

suoái, ñöôøng loä, ñöôøng saét, nhaø thôø ñình

chuøa, nhaø ôû… ñeàu ñöôïc ghi laïi treân baûn

ñoà, khoâng phaûi baèng hình veõ nhö thaät

maø chæ ghi laïi baèng moät öôùc hieäu. Taát caû

caùc baûn ñoà quaân söï ñeàu coù baûng ghi chuù

caùc öôùc hieäu ñòa hình naèm phía döôùi baûn

ñoà. Vì vaäy, khoâng caàn phaûi hoïc thuoäc

loøng, tuy nhieân duøng laâu ngaøy em seõ

quen vaø nhôù nhöõng phaàn chính yeáu vaø

nhöõng chöõ vieát taét duøng trong baûn ñoà.

Voøng cao ñoä :

Coù nhieàu caùch ñeå chæ ñoä cao treân baûn

ñoà; nhöng ñoái vôùi baûn ñoà quaân söï thì

ngöôøi ta thöôøng duøng voøng cao ñoä. Ñoù laø

moät ñöôøng voøng noái lieàn nhöõng ñieåm

cuøng ñoä cao so vôùi möïc nöôùc bieån. Nhöõng

118

voøng chính coù ghi nhöõng con soá cho bieát

ñoä cao cuûa noù. Tuøy theo tyû leâï xích maø

khoaûng caùch töø voøng cao ñoä naøy ñeán

voøng kia laø bao nhieâu meùt, em haõy tìm

xem ghi chuù ôû leà baûn ñoà ñeå bieát roõ.

Nhìn quen caùc voøng cao ñoä, em seõ coù

moät yù nieäm roõ reät veà ñòa theá : nhöõng nôi

maø voøng cao ñoä naèm saùt nhau, ñoù laø

nhöõng söôøn doác, neáu caùc voøng cao ñoä

caùch quaõng nhau, thì ñoù laø söôøn thoai

thoaûi... vaäy khi ñi thaùm du, em haõy choïn

nôi ít doác nhaát ñeå deã leo.

Löôùi oâ vuoâng :

Caùc baûn ñoà quaân söï thöôøng ñöôïc chia

thaønh nhöõng oâ vuoâng baèng nhöõng ñöôøng

song song maø ngöôøi ta goïi laø löôùi oâ vuoâng.

Khoaûng caùch ñòa hình cuûa 2 ñöôøng song

song baèng 1.000 meùt, ñaùnh soá taêng daàn töø

traùi sang phaûi (Taây sang Ñoâng) vaø töø döôùi

leân treân (Nam leân Baéc). Moãi ñöôøng cuûa

löôùi oâ vuoâng ñöôïc ghi soá ôû meùp baûn ñoà.

119

Ngoaøi ra, coøn ñöôïc ghi theâm ôû giöõa baûn

ñoà vôùi caùch khoaûng moãi 5 ñöôøng moät soá.

Nhôø coù löôùi oâ vuoâng maø ta ñònh ñöôïc 1

ñieåm treân baûn ñoà vöøa nhanh vöøa chính

xaùc.

Toïa doä 1 ñieåm ñöôïc chæ ñònh baèng 6 con

soá: 3 soá ñaàu chæ vò trí töø Taây sang Ñoâng

(hoaønh ñoä), 3 soá sau chæ vò trí töø Nam leân

Baéc (tung ñoä).

Ví duï : muoán

tìm toïa ñoä ñieåm

X, ta tìm ñöôøng

thaúng ñöùng naèm

phía Taây cuûa noù

laø 33 vaø öôùc löôïng

theâm 3/10 giöõa 33

vaø ñöôøng keá tieáp,

nhö vaäy ta coù

hoaønh ñoä laø 333,

ñoaïn ta tìm ñöôøng

thaúng naèm ngang

döôùi noù laø 48 öôùc

120

löôïng theâm 8/10 giöõa 48 vaø ñöôøng keá tieáp,

nhö vaäy, ta coù tung ñoä laø 488. Vaäy toïa ñoä

ñieåm X laø 333488.

Ñoä töø thieân :

Treân moãi baûn ñoà, höôùng Baéc naèm phía

ñaàu cuûa ñöôøng thaúng ñöùng löôùi oâ vuoâng,

ñoù laø höôùng Baéc ñòa dö, höôùng naøy luoân

luoân coá ñònh neân coøn goïi laø höôùng Baéc

thaät (True North). Baéc töø laø höôùng cuûa töø

tröôøng baéc cöïc, naèm hôi cheäch vôùi baéc

cöïc vaø xeâ dòch chuùt ít tuøy theo naêm. Söï

xeâ dòch, cuûa baéc töø naøy, goïi laø “ñoä töø

thieân”. Neâu cheách veà phía traùi cuûa Baéc

thaät (Baéc ñòa dö) thì ta goïi “thieân veà

Taây”, neáu cheách veà phía phaûi cuûa Baéc

thaät thì ta goïi “thieân veà Ñoâng”. Treân moãi

baûn ñoà ñeàu coù ghi roõ ñoä töø thieân vaø naêm

laäp baûn ñoà. Muoán bieát roõ ñoä töø thieân cuûa

naêm ñang söû duïng ta phaûi nhaân ñoä töø

thieân vôùi soá naêm cheânh leäch giöõa naêm

laäp baûn ñoà vaø thôøi ñieåm ñang söû duïng.

121

Khi ngaém höôùng vôùi la baøn thì ta coù

höôùng Baéc la baøn. Muoán coù höôùng Baéc ñòa

töø thì ta phaûi coäng theâm ñoä töø thieân neáu

thieân veà ñoâng, hoaëc tröø bôùt ñoä töø thieân

neáu thieân veà taây.

Chuù yù : khi ngaém höôùng vôùi la baøn,

em phaûi traùnh xa ñöôøng raày xe löûa,

ñöôøng daây ñieän vaø ñieän thoaïi, haøng raøo

saét, xe oâ toâ, maùy caøy, caùc taám saét, caùc

khoái ñaù ong (moät loaïi quaëng saét) vì

chuùng seõ laøm leäch höôùng cuûa kim la baøn.

Caùch ñònh höôùng baûn ñoà :

Muoán so saùnh caùc chi tieát treân baûn ñoà

vôùi chi tieát ñòa hình, em phaûi gioùng höôùng

baûn ñoà :

­ Tính ñoä töø thieân xong roài em duøng buùt

chì keû höôùng baéc töø, ñoaïn em ñaët la

baøn leân ñöôøng veõ naøy vaø xoay baûn ñoà

cho ñeán luùc ñoä 0 cuûa la baøn naèm song

song vôùi ñöôøng keû. Nhö vaäy, baûn ñoà ñaõ

ñöôïc gioùng höôùng.

122

­ Moät caùch gioùng höôùng ñôn giaûn nhaát

laø tìm bieát treân baûn ñoà con ñöôøng em

ñang ñi, roài xoay baûn ñoà theá naøo cho

con ñöôøng aáy song song vôùi ngoaøi thöïc

ñòa laø ñöôïc.

Duøng la baøn ñeå ñònh ñieåm ñöùng

treân baûn ñoà

Neáu muoán bieát vò trí em ñang ñöùng

treân moät con ñöôøng, em haõy tìm 1 ñieåm

moác ngoaøi ñòa theá (thaùp chuoâng nhaø thôø,

ngoâi chuøa,...) maø coù ghi laïi treân baûn ñoà,

ñoaïn duøng la baøn nhaém höôùng. Vôùi höôùng

naøy, em nhôù coäng theâm hoaëc tröø ñoä töø

thieân roài suy ra höôùng ngöôïc laïi (baèng

caùch coäng theâm 180 ñoä hoaëc 200 grad hoaëc

3200 millieøme neáu höôùng ñoù nhoû hôn caùc

con soá vöøa keå. Tröôøng hôïp höôùng ñoù lôùn

hôn caùc con soá aáy thì phaûi tröø bôùt ñeå coù

höôùng ngöôïc laïi). Töø ñieåm moác treân baûn

ñoà em duøng thöôùc ño goùc ñeå ño vaø veõ 1 con

ñöôøng ngöôïc laïi, choã caét ngang con ñöôøng

seõ cho bieát toïa ñoä ñieåm ñöùng cuûa em.

123

Neáu choã em ñang ñöùng khoâng naèm

treân 1 con ñöôøng thì em phaûi nhaém

höôùng 2 ñieåm moác, keû 2 ñöôøng töø 2 ñieåm

moác aáy theo höôùng ngöôïc laïi. Giao ñieåm

cuûa 2 ñöôøng naøy treân baûn ñoà laø nôi em

ñang ñöùng.

*

* *

Neân nhôù raèng moãi baûn ñoà ñeàu phaûi coù

ñuû caùc yeáu toá sau :

1. Teân cuûa baûn ñoà

2. Tyû leä xích

3. Höôùng Baéc ñòa dö, höôùng Baéc töø vôùi

ñoä töø thieân.

4. Baûng ghi chuù ñeå giaûi thích nhöõng öôùc

hieäu ñòa hình ñöôïc duøng treân baûn ñoà.

5. Ngaøy thaønh laäp baûn ñoà.

Khoâng duøng la baøn maø ñi

ñuùng veà 1 höôùng ñaõ cho tröôùc.

124

Trong chöông trình HÑ haïng Nhì, em

ñaõ hoïc caùch tìm höôùng Baéc baèng maët

trôøi, baèng sao... Vaäy, em haõy oân kyõ laïi ñeå

coù theå qua phaàn traéc nghieäm naøy.

VEÕ LOÄ TRÌNH

Trong chöông trình thaùm du cuûa HÑ

haïng Nhaát, em phaûi ñi boä khoaûng 20km,

töï caém traïi vaø naáu aên laáy. Sau khi veà,

trong haïn moät tuaàn leã, em phaûi noäp cho

Ñoaøn tröôûng moät phuùc trình, goàm coù baûn

löôïc ñoà cuûa con ñöôøng ñaõ ñi, cuøng vôùi

nhöõng ñieàu ñaõ thaáy vaø laøm ôû doïc ñöôøng.

Coù 2 caùch veõ loä trình :

1. Caùch ñôn giaûn nhaát laø em phoùng ñaïi

ñoaïn ñöôøng treân baûn ñoà maø em phaûi

theo ñoù ñeå ñi. Nhôù phoùng ñaïi theo tyû

leä vaø nhôù ghi höôùng baéc. Vôùi baûn veõ

naøy, trong luùc thaùm du em boå tuùc

nhöõng chi tieát coøn thieáu hoaëc ñaõ ñoåi

khaùc vì baûn ñoà ñöôïc veõ töø nhieàu naêm

125

tröôùc, ñeán luùc em ñi thì con ñöôøng ñaõ

bò xuoáng caáp hoaëc ñaõ ñöôïc söûa chöõa laïi

toát hôn tröôùc…

2. Caùch veõ theo ñöôøng thaúng coøn goïi laø

caùch phaùc hoïa Gilwell : phöông phaùp

naøy aùp duïng caùch nhaém thaúng vaø caùch

ño beà daøi bôûi böôùc ñoâi.

­ Vaät lieäu : Cuoán soå keû oâ vuoâng, buùt chì

voùt nhoïn, ñòa baøn.

­ Caùch veõ : Tröôùc heát em chia giaáy ra

laøm 6 coät, laàn löôït töø traùi sang phaûi ta

keû :

o Coät 1 : Ghi thôøi gian ñeå ñi ñoaïn ñöôøng.

o Coät 2 : Ghi chuù nhöõng ñieàâu nhaän

thaáy beân traùi con ñöôøng.

o Coät 3 : Ghi chuù nhöõng chi tieát treân

ñöôøng ñi.

o Coät 4 : Veõ loä trình

o Coät 5 : Ghi chuù nhöõng ñieàu nhaän

thaáy beân phaûi con ñöôøng.

o Coät 6 : Ghi khoaûng caùch ñoaïn ñöôøng ñi.

126

Tröôùc heát ta haõy ñònh moät tæ leä xích

thích hôïp ñeå veõ ñoaïn ñöôøng chuùng ta

phaûi ñi qua, theá naøo cho ñaày ñuû treân

cuøng moät tôø giaáy, chöù ñöøng choïn tæ leä

xích quaù lôùn ñeå roài sau khi veõ xong ngöôøi

xem phaûi traûi daøi treân neàn nhaø môùi nhìn

ñöôïc heát caû loä trình. Thöôøng thöôøng

ngöôøi ta choïn tæ leä 1/10.000.

Con ñöôøng thöôøng ñöôïc veõ baét ñaàu töø

phía döôùi cuûa tôø giaáy vaø veõ daàn leân. Hình

veõ con ñöôøng gaàn nhö laø moät ñöôøng

thaúng, chæ coù höôùng Baéc laø thay ñoåi tuøy

theo töøng chaëng ñöôøng moãi khi coù choã

quanh. Moãi laàn coù khuùc quanh ñoåi höôùng,

ta gaïch moät ñöôøng thaúng ngang töø phía

traùi sang phía phaûi tôø giaáy. Ta phaûi ghi ôû

oâ thöù nhaát thôøi gian maø ta duøng ñeå ñi

heát ñoaïn ñöôøng vaø ôûû oâ thöù 6 laø khoaûng

caùch cuûa ñoaïn ñöôøng maø ta ñaõ ñi qua.

Ñeå cho hoïa ñoà khoûi röôøm raø, ta phaûi

duøng nhöõng kyù hieäu ñeå dieãn taû chi tieát ñòa

hình ñòa vaät. Nhöõng kyù hieäu naøy ta coù theå

127

duøng theo phaàn ghi chuù cuûa caùc baûn ñoà

tham möu, hoaëc neáu ta ñaët theâm nhöõng kyù

hieäu môùi thì ta phaûi ghi chuù yù nghóa cuûa

caùc kyù hieäu aáy ôû beân caïnh hoïa ñoà ñeå giuùp

cho ngöôøi ñoïc coù theå hieåu ñöôïc yù mình.

Neáu coù ñoaïn ñöôøng ñi leân nuùi hoaëc

xuoáng doác, chuùng ta khoâng theå veõ nhöõng

voøng cao ñoä ñöôïc, thì chuùng ta duøng daáu

> hoaëc <.

Ñeå giuùp cho ngöôøi ñoïc baûn loä trình

hieåu ñöôïc nhöõng chi tieát ñòa hình ñòa vaät

ôûû ñoaïn ñöôøng maø ta ñaõ ñi qua, chuùng ta

phaûi ghi chuù vaén taét nhöng ñaày ñuû nhöõng

ñieàu ta nhaän thaáy treân ñöôøng ñi (ñöôøng

nhöïa, ñöôøng traûi ñaù, ñöôøng ñaát, ñöôøng

nhieàu oå gaø, ñöôøng buøn laày…) hai beân

ñöôøng (nhaø cöûa, khaùch saïn, thaønh quaùch,

ñoàn ñieàn, ao hoà, ruoäng ñoàng...). Nhöõng

chi tieát ñeå laøm moác ñoaïn ñöôøng naøy phaûi

laø nhöõng chi tieát roõ raøng vaø coá ñònh, chöù

ñöøng ghi laïi nhöõng chi tieát mô hoà vaø taïm

thôøi, nhö ñaøn suùc vaät ñang gaëm coû, ñoáng

128

ñaù cuûa coâng chaùnh vöøa ñoå ñeå söûa soaïn

laøm ñöôøng... vì nhöõng chi tieát naøy khoâng

giuùp ích gì cho keû ñi sau, coù theå khi hoï ñi

ñeán ñoù thì ñaøn suùc vaät ñaõ ñi nôi khaùc vaø

ñoáng ñaù ñaõ ñöôïc traõi laøm ñöôøng roài...

Muoán coù con ñöôøng khuùc khuyûu nhö

treân thöïc ñòa, em haõy duøng giaáy boùng môø

hay giaáy pelure ñoà laïi nhöõng ñoaïn ñöôøng

ñaõ veõ, theá naøo cho caùc ñoaïn ñöôøng noái

tieáp nhau vaø caùc muõi teân chæ höôùng Baéc

ñeàu song song vôùi nhau theo moät höôùng.

129

130

LÔØI CUOÁI

Tröôùc khi quyeát ñònh cho mang ñaúng

hieäu Haïng Nhaát. Ñoaøn tröôûng taát ñaõ

xem xeùt laïi ñöông söï coù tieáp tuïc thöïc

haønh Luaät vaø Lôøi Höùa HÑ moät caùch

xöùng hôïp vôùi tuoåi vaø trình ñoä hieåu

bieát hieän taïi hay khoâng.

131

Phong traøo HÑ khaùc vôùi caùc ñoaøn theå

thanh thieáu nieân khaùc, bôûi vì moãi thaønh

vieân – töø em Thieáu cho ñeán anh UÛy vieân

giaø nhaát – cuõng ñeàu chung moät Lôøi Höùa.

Töø luùc qua chöông trình Taân sinh, em

ñaõ bieát 10 ñieàu Luaät vaø 3 Lôøi Höùa. Chaéc

chaén luùc aáy em xem vieäc hoïc Luaät vaø Lôøi

Höùa chaúng khaùc gì vieäc hoïc caùc moân

khaùc, chæ caàn laäp laïi cho ñuùng ñeå ñöôïc

ghi nhaän vaøo phieáu traéc nghieäm. Baây giôø

caùc anh hy voïng raèng em ñaõ hieåu moät

caùch khaùc : ­ khoâng phaûi hoïc Luaät vaø Lôøi

Höùa ñeå ñöôïc qua phaàn traéc nghieäm maø

muoán maõi laø HÑS, chuùng ta phaûi giöõ Lôøi

Höùa vaø tuaân theo Luaät HÑ suoát ñôøi.

Ví duï, chuùng ta hieåu raèng caàn kieäm

khoâng coù nghóa laø göûi tieàân vaøo ngaân haøng

– maø coù nghóa laø traùnh phí phaïm thôøi giôø,

vaät duïng vaø söùc löïc – haõy söû duïng toát nhaát

nhöõng gì maø Thöôïng ñeá ñaõ ban cho.

Luùc coøn laø Soùi, em hieåu trong saïch laø

phaûi saïch seõ, veä sinh. Luùc Taân sinh em

132

hieåu Luaät thöù 10 laø luoân saïch seõ, khoâng

chöûi theà, khoâng noùi tuïc, vôùi tuoåi tröôûng

thaønh thì coøn phaûi hieåu saâu xa hôn :

khoâng ñöôïc coù yù nghó môø aùm, khoâng aên

chôi traùc taùng...

Chuùng ta höùa giuùp ích moïi ngöôøi baát cöù

luùc naøo, vaø ñieàu Luaät thöù 3 baûo raèng

chuùng ta phaûi laø ngöôøi höõu duïng vaø coù boån

phaän giuùp ích keû khaùc. Khoâng phaûi chæ

muoán giuùp ích suoâng thoâi, maø phaûi caàn coù

thoùi quen giuùp ích. Moãi ngaøy chöa laøm

ñöôïc 1 vieäc thieän thì em chöa thaùo caùi nuùt

buoäc ôû cheùo khaên quaøng, chöa laøm ñöôïc

vieäc thieän thì em caûm thaáy böùt röùt löông

taâm...

Em khoâng theå ñaùnh Seùmaphore gioûi

hôn caùc thuûy thuû, em khoâng theå söû duïng

ngheà röøng hoaëc möu sinh hay baèng ngöôøi

daân toäc thöôïng du… nhöng em vaãn xuaát

saéc hôn nhöõng keû khaùc, vì ngoaøi nhöõng kyõ

naêng noùi treân, em coøn coù 10 ñieàu Luaät vaø

133

3 Lôøi Höùa ñeå laøm toân chæ cho cuoäc ñôøi

mình.

Anh mong raèng em seõ laø moät HÑS

chaân chính, vì töø baây giôø em ñaõ laø moät

HÑS “soá dzaùch” : “HÖÔÙNG ÑAÏO SINH

HAÏNG NHAÁT”.

Chuùc em thaúng tieán vaø thaønh coâng treân

ñöôøng Höôùng Ñaïo cuõng nhö ñöôøng ñôøi.

134

135

TUÛ SAÙCH HUAÁN LUYEÄN MIEÀN II

Ñaõ xuaát baûn :

Thuû baûn khoùa cô baûn (Gilwell)

Thuû baûn döï bò BR AÁu (Gilwell)

Thuû baûn döï bò BR Thieáu (Gilwell)

Thuû baûn döï bò BR Kha (Gilwell)

Thuû baûn döï bò BR Traùng (Gilwell)

Thuû baûn döï bò BR Traùng (HÑ Canada)

Thuû baûn Baïch Maõ Thieáu

Thuû baûn Baïch Maõ AÁu

Huaán luyeän : Ngheä Thuaät vaø Troïng Traùch

Toân Thaát Sam

Höôùng Ñaïo : Moät phöông phaùp giaùo duïc.

Toân Thaát Sam

Höôùng Ñaïo haïng Nhì Toân Thaát Sam

Nuùt Toân Thaát Sam

Ñôøi soáng traïi Toân Thaát Sam

Sinh hoaït ngaønh Nhi Toân Thaát Sam

Nhaân vaät Röøng (caùch veõ teân röøng) 1974.

136

Toân Thaát Sam

Sao vaø Maät thö – Ng. Xuaân Hoaøng Quaân

Cuoäc soáng löõ haønh Toân Thaát Huøng

Giuùp ích tha nhaân Toân Thaát Huøng

Thuaät nghöõ Höôùng Ñaïo

Toân Thaát Sam – Ng. Thò Bích Ngoïc

Ñöôøng Thaønh Coâng (taùi baûn 2000)

Nguyeãn Taán Ñöùc vaø Ng. Thuùc Toaûn

Haõy Vöôït Chöôùng Ngaïi

Toân Thaát Ñoâng vaø Toân Thaát Sam

Hoïc ôû tröôøng ñôøi

Toân Thaát Ñoâng vaø Toân Thaát Sam

Muoán neân ngöôøi Toân Thaát Ñoâng

Lòch söû HÑVN Toân Thaát Ñoâng

Göûi em Ñoäi Tröôûng Toân Thaát Sam

Tuyeån taäp Baden Powell

T.T.Sam – Vuõ A. Tuaán – T.T.Huøng

Daáu chaân ngöôøi saùng laäp

Toân Thaát Sam – Ng Thò Bích Ngoïc

137

BAN TU THÖ HUAÁN LUYEÄN MIEÀN II

AÁn haønh

Chuû tröông

Tröôûng TOÂN THAÁT SAM

HÖÔÙNG ÑAÏO HAÏNG NHAÁT

Bieân soaïn

Tröôûng TOÂN THAÁT SAM

Bieân taäp

Tröôûng Höôu ñieàm ñaïm RS.

Kyõ thuaät vi tính

Tröôûng Boà caâu vöõng taâm RS.

Phaùt haønh

Tr. Nguyeãn Thaùi Huøng – Ñaïo Caàn Thô