DEO ADJUVANTE! •

SPECIMEN ACADEMICUM

H E L S IN G I A .Cujus

Continuationis Secundae partem pofteriorem,Cum Confenfu Amplisf Senat. Philofopb.

1/2 Illuflri Academia Vpfalknfi,Prspfidp

Mag. CAROLO FRED.GEORG!!,

Hift. Prof, Reg. & Ord.Fac. Phil, h, t. Decan,

Pro GraduPublice ventilandam ßflit

ANDREAS DAHLBOM,V. D. M.

Hudicksvallia • Helfingus.

& & # Tf£

Hoc itaque omiflo , GUDMUNDUS ANDREA S\i-deralenfis primus nobis habetur Paftor, qui munus adiita. 1635. antea Cortmiinifter loci, Mortuus a, 1664. poft-quara annos circiter 84. in mortalis hac vitas ftationeexegerat.

LAURENTIUS PETRI Bölnefenfis, in pago Öfter-lo natus, antea Comminifter, Socero a. 1666. in Pa-floraii mti nere fucceftit. O bi i t a. 1692.

GUDMUNDUS Laur. PORTUAN Suderhamnenfis t

primo Comminifter & Pasdagogus, Patris dein in locumfufLeftus a. 1692. Primus fuit poft exftru&um novumTemplum Urbis -Paftor, Vitam cum morte commuta-vit a. 1701.

ERICUS Nicol. GARNELIUS RogftadenOs, cujusnatale folurn fuit pagus Hägftad. A. 1692 Sacris ordini-bus initiatus, Poedagogiam in Schola Stockholmienfi adS:ae Marias asdem adit, & a. 1694. munus Rectoris ibi¬dem fufcipit. A. 1703. munitus commendatione Super-intendentis JONiE ARNELL, Paftor Suderhamnenfiumconftituitur. Vita exceftit d. 31. Decembr. a. 1711.

OLAUS MONTE'N Ringefioenfis, a. 1699. Sa¬cris ordjnibus fusceptis, Comminifter & Pasdagogus Su¬derhamnenfis, Paftoris officio a. 1713. admotus eft. Re-fpondentis fpartam a. 1722. ornavit cum in conventu Syn-odati folennis inflitueretur Difputatio. A. 1737. pie ob-dormivit.

LAURENTIUS Erici BAüLTER Suderhamnenfis,a. 1704 natus, Laurea Magifterii redimitur a. 1731. In-ito Upfalias d. 7. Maji 1737. Sacerdotio, GenerofiflimoBaroniHENRICO MAGNO BUDDENBROOK 1.1. Chi-liarchas Legionis Helfingicas a Sacris fuit. Mox Suder¬hamnenfium Ecclefia; d. 4. Maji a. 1738» Paftor pr&fi-citur. Praspofituras Contractus Helfingias Auftralis a. 1748.admotus, Tandem a. 1756 Paftor & Praspof. Jerlsoen-

X 2 fis

C? ) ° ( äf£As ecJefia? conflitutusq cui muneri , uti fumma cumcura & vigikntia , ita maxima cum fraäu & nomkislaude hod.cque pr cee fl N mina-m diu falvus fofbemue.

OLAUS Olat UND Huck ksvrdlenfis, natus a 1701.Studiofus a. 1718. Voc atus ab illuflriflLna Comite HORN,a. 1727. in Decembr. Sacrum adit miniflerium. A. 1734.Adjunctus minifl'erii ad Tempi um Ciaflijriorum» quodStockholm!« ed < Skeppsbolms Kyrkan), ibiqne a. 1747,Comminifler, ultimo Paflor Suderbamn. diplomate Re¬gio, unanimique Ecclefis fuffragatione a. 1757. facluseld, A. 17^5. d, 7. Mareii rebus mundanis ultimum di-cens vaie, maximum fui omnibus dtffiderium reliquit.

JOHANNES BOLINDFR Tronenfis, in lucem e-ditus a. 1731. Promotus Magifler a, 175A. 1778.Vicarius Coilega Scholas Gevalienfis. A. 17£9 Sacrisinitiatus ordimbus , paulo pofl Adjun£tus Gyrnnafii, &Vicarius Le£lor. A. 1765. Vicariam primo, mox eo-dem anno ordinariam Suderhamnenfis Ecclefia? curara

fufcepit, hodiernus Paflor longe meritiflimus: cui can-didiflimos lemper dies, vitamque mukös in annos o-mni profperitatis genere circumfluam & ego & mecumSuderhamnenfes, ßnceriffitnis votis apprecamur.

Sacellani fequentes fuere:GUDMUNDUS Andrea Comminifler ab anno 1621+

msque ad: axnm 1635. quo Paflor conflitutus fuit,LAURENTIUS Petri Comminifler a. 1636. Paflor

3, 1666t^MARTINUS Laur. MÖRT Comminift. & Paeda-

gogus a» 1667. a. i dB4. in viyis efle defiit.GUDMUNDUS POR.TUAN Comminift. & Peda¬

gog, a. 16^4. a. 1*92, ad munus Paftorale vocatur,MARTINUS Law, PORTUAN Gudmundi fräter^

©rdinibus focris initiatus a, 1687. Comminifler & Paed-a»

ti ) o ( @a£ö$: a. 1693. dein Pa/lor Hamrångenfium a. 1702;nioritur a. (717.

OL. A US MONTE'N ad SaceUan. & Pecdagog. ad-nqotus a. 1702. Pa/lor dein,a. 1713, creatur.

OL.AUS F AXE'N Suderhamnenfis. A, 1709, in De»cembr, Stregnefiae ab Epifcopo JOH. BfLLBERG ad Sa-Ctum minifierium confecratus, Comminifl. & Pasdagog»a. 1713. ibique d. 16. Oclobr. a. 1723. obiit.

PETRUS THE'L Suderhamnenfis , Sicros adit or-dines d. 19. Junii a; 1722. Sacelian. & Pedagog, a. 1725.in apatis flore a. 1727. d. 13. Decembr. obdormivk.

^ JONAS PHRAGMENIUS Paftoris Sadurflad» JO-Ni£ filius, nafus a. 1701. Hudiclowallia?. Anno 1723.Sacerdotali officio fufcepto per annos quosdam ad Ec-defiaro Norenfem Upiandorum, a. 1729. Comminifler& Pasdagog. Sudcrhamnenfis, ubi in viridiore a^tate,smorte praematura a. 1743. d.' 28 Apr. abreptus eft.JONAS O/di ÖS i" LUND Rogftadenfis> a. 3711. na-tus. A. 1742. Sacrum adiit munus, Comminifter a. 1743,& a. 1744. Psdagogus. Poflea a. 1707. Paftor in Öftra»Rydy deoique a. 1769. Aulae Regiae a Sacris digniffimu?.OLAUS GRANLUND Jlsboénfis. A. 1733. hanein lucem editus, Gryphisvaldlae a. 175f promotus Ma-gifier. Sacris initiatus, a. 1763. Legionis Helfingke aSacris extraordinarius a. 1767 , eodemque anno , menleOdobri, hujus muneris partes fuscepit, hodiernus Sa-cellanus meritififimus, cui, laetiffirnos quosyis optamusreruna fucceflus.

§. VII,De Scbola Urbis.

Nec nobis praetermittendus videtur locus, ubifa juventuti, bonarum artiutr» elementa difcendi praebe-?tur. Incol® prlmi, de liberorum, in Reipublicae ufut»;Inftitutjone folliciti 3 lupplices petiyere, a Glor&fiflimoX 3 JfrW?

fl *5 @ ) o ( $Urbis Fundatöre Rege GUSTAVO ADöLPHO,tantum frumenti ut donaretur, quantum Informator!Jfuftentando fufficeret. Eorum petition! non refragatusClementifllmus Rex, Pasdagogo 29. tonnas, e grana¬rio Enångerenfi , & 30. Paftori, qui ephoriam gereref,quolibet anno, concelfit, fimulque juflit Sehojam ex-ftrui. Quo anno, quove in loco exftru&a fit illa , inaftis Urbis non repericur. Has autem a?des a. 1675. incineres eflc reda&as, literae Regits a. 1683. teftantur.Ad novam domum erigendam, "pecuni® tum ab oppi-danis, tum a ruricolis paroeciarum adjacentium , colia-ta; funt. Hic ludus literarius idem , quod ipla Urbs,fatum fubiit a. 17*1. quo, ignibus a Mufcovitis immis-fis, conflagravit. Poft jncendium denuo furrexit, lo-cumque, in quo priftinum Templum pofitum erat, oc~cupavit- Hodie pueri, qui in Schola publice inftituun-tur, 40 vel $o circiter fuiit numero. Inde ab anno1667. ad hoc tempus , Comminiftri Urbis , (ocio labo-re, noftrae juvéncutis information! prasfuerunt. Ante il-lum vero annum, curam Scholarium geflTerant viri,qui-bus ifta cura feorfum demandata fuit, & quorum haneaccipe feriem:

JSAACUS Erici BRÖMS Bergfioenfis, Paedagogus a.1621. dein Comminifter Forflenfis, ibique Paftor a, rö37.obiit d. g i. Decembr. 1647.

PETRUS BAKFIÖL.ERICUS Erici HOFFNERUS Suderalenfis,Pedagog,

a. 1637. Comminifter Paroectee Trone a. 1640. & 1649.niQritur Paftor Norrboenfium defignatus.

GEORGIUS TURDIN, alias quoque adpellatus E-LINGIUS, circa annum 1640 hane fufeepit fpartam.

CAROLUS Mattbite BUSCH, a, 1646. ei fucceflit,qui a. i6jo. ad Scholam Trivial. Hudickswailiae trans-latus, primus ibi Cojllega tertise claftis fa&us eft. Dein

, Com*

@ ; o ■ ( ® 156Comminifter JerlsoenHum a. 1Ö59 Paftor ibidem a. 1674.confirmatus.

PETRUS DFLEN'US Pedagog. & Adjun&us Pafto-ris ab anno 1650. ad 1667. quo, ut modo dixi,ad Ur-bis Comminiftros devoluta ed pueros informandi pro-vincia.

Neque filentio praetervehar oportet laudanda, hocmaxime loco, Civium quorundam pia liberalitas SuneUli Capitaneus LAURENTIUS Nzcol. SIÖSTRÖM & Ur-bis Senator LAURENT. Danielis STENBITH ; quorumille anno 1763. Tbaleros cupreos 4938. hic fubféquen-ti anno 3000. Thaleros ejusdem monetae, teftamentolegarune, ex cujus fortis fcenore toto, pra?mium labo-ris cederet Paedagogo, cui injunftum eft munus, pau-perum liberos utnusque fexus in primis Chriftianismielementis erudiendi*

[§. VIII.De Urbis Curia.

Progredior a Templo ad Curiam, cujus primordiaquae fuerint aevi injuria nobis fubduxit. Dubium tarnenefte non poteft, quin Curiam fiiam recens condirse ur-bis Cives paulo poft erexerint, lieet facie externa , utfas eft credere, non admodum confpicuam. Fundamen¬ts ejus, ad latus fori occidentale, jafta fuere, ubi ho-die eft domus lapidea, duobus fiphonibus, quorum al¬ter civitatis, alter eft officins; armamentaria;, aflervandis'deftinata. Abiit vero illa in flammam &favillas a. 167*-.in ferali Urbis incendio. Pofterior qua;, poft prifti-nos cineres, e ligno exftruaa, a. 1683. in altum furre-xit, latus boreale occupavit ä). Forma erat prarftanti,

• te&o

a) In ittius aäificationem Rex gl m. CAROL US XLomne vettigal telonii minoris, Z? pecunias pro rebus confu-

157 © )» c @terio fecario , cujus in Ongulis angu Iis tr ägna ac bom-bardis armata? iraagines exftabant, quarum fn mediciuna erat , infigni infiflens globo. Hoftium vero fevi-tia, qux urbera a. 1721. folo asquavit, Curia? etiara to-tis Vulcanum fpargere te.Ris non erubuit.

Sequentibus iterum annis, novam Curiam, in plu«ra, ad varios ufus, difHn&am loca ac conclavia difbef-titam , eodem Cives sedificarunt loco , qua? priorem &elegantia & altitudine fnperat. Htec ctjam Jignea eftlongicudine 45. & latitudine 13, ulnarum; tums excelfaseneaque sedificio impofita, qute ipfa deäuratis globulisatque Corona, nec non horologio , quatuor indices ba-bente , fuperbit.

Ad dignicatem Urbis civilera pertinet iurisdidlio,cm prareil Conful a), quinque cum Senatoribus, quo«rum efl, ad pradcriptum iegum, Civibus jus dicere, con*troverfias eorum dirimere, commerciorum denique at¬que aliarum rerum, qua; Civium cpmmodis inferviarAt,curarn agere vigilem, Primis inde ab annis ad hscc us-que tempora, civitas noflra uno a Confule redta fuit,quem, a Civibus eleclum, Provincise Gubernatores fuöfufFragio confirrnant, nifi quod ex privilégiis adpareat,primum Confulem ab ip(b Rege fuifle conilitucuro. Si-gillum, quo adla, decreta conventaque munire folent,a Rege GUS TAVÖ ADOLPH O a. 1620, urbi da¬tum b), pr^fert lembum, cum fex aperturis, in .tatro*

quefa.« « * 1 1 - 1 ■ —- 1 - 1 ' * - ■

.-1 * ■ - G'1

mendis (Accis - pengar) concefjlt. vid. Diplom. Reg. cf 22.jfunu. a. 76#3.

a) Salarium Confulis efl poo. thal. cupr. unicuique Se-natorum po. thal. ejusdém moneta dantur.

b) Vid. Privil. Urbis. §. 2 Efter de ock framdeles, fd-[om uti andra Stander brukeligit ar, deras falte domar,Contradier, Fullmagter 3 paff och andra certificater, n&r få

« ) o ( m 158

que latere j pro totidem bellieis tormentisj lembo in-fident bince bombardae majores decußatim pofitae: ut intabella priori diOertationi meaj adpofita cernitur. Quodquidem indicio eft, cum primos hüjus Urbis fundato-res fuifle armorum opifiees, tum quoque urbetn Ii*bertate frui fuas exportandi merces.

Enumeraturis jam Viros, qui officio Confulari fun-funt , quo eorum memoria vetuftatis obiivioni fub-

ducatur, nobis vehementer dolet, iuis numeris abfolu-tum eorum indicem penes nos non effe, ut fiftamus;liquidem nomina pluriraorum publicis in monumentisvix hodie reperiantur , eo quod immieibus flammis a.1675. haec monumenta in prardam ceflerint. Interea da-bimus prout ea accepimus: & quamquam plerorumquenatales & vita? affie rationes nos fugiunt, (eriem ta¬rnen illorum qtialemcunque exhibere conabimur.

CAROLUS Olai antea Procurator publicus (Fa&or)in Medelpadia, a. 1620. & Procurator & Conful Suder-hamniae conftituitur.

NICOLAUS Tbomce circa annura 1630, in a&is Col-legii Reg. Metallici, Procurator & Conful nominatur,mortuus a. 1639.

JOHANNES Eschildi Fenno, prope Aboatn a. 1599.natus, a. 1623. Provinciae Angermartniae Scriba, a. 1625.eodem in Helfingia fun&us ed officio. A. 1632. Prae¬tor Provinciae & a. 1640. Procurator fimulque Conful,in vi vis efle defiit d. 31. Mart. a. 1Ö57 c).

Y HANS

behbfves, ma(fe med Stadjens Infegle bekräfta, derfbre Videm til Stadsmcerke, uti deras Stads -fignete, at fåra ockbruka y gifve en Pinas y och deruti twå muscjuetter korsfwis.

c) Vid. Paßor. Ef Proepof. OLAI CHRFS. AURIVI-LH concion Funebr. in Sudera la habit. ubi3 cum ambabusconjugibusy fub faxo fculptili fepultus eft.

6 ) o ( @HANS BEHM Gcvalieofis, Soceri fuccefior circa

annum itf?8.CAROLUS Law. HÖG, ruftico patre natus e paroc»

cia Hög> in numerum Civium Suderharanenfium adfci-tus fuit, A. 1653. nominafur Senator, & poftea ob pro-bitatem aliasque vircutes eleélus Conful; ceterum litera-rum adeo rudis, ut ne £ui quidem nominis caraderesftilo exprionere calluerit, uxore Ingride, Filia Pro-procu-ratoris THoRGII (vulg. Stor Töbrje ], ejus vicem penfante.

MAGNUS BLIX e Norvegica ftirpe oriundus, na-tus 1639. d. *• Mardi in Angermannia. A. 1660. Scri-ba Cancellarise Regiae , a. 1663. Secretarius Praefe&urasNorlandiae, ut dicebatur occidentalis, dein a, 1669. huicgeminum in Uplandia capeflivit munus. Tandem 1676.Procurator Confulque Suderharanenfis, nobilitatis inft-gnibus a, 1687. decoratus, obiit a. 1698*

MAGNUS BLIX junior illius filius, poftquam Up»faliae ab anno <683. ad a. 1689. literarum ftudiis ope-ram dederat, Stockbolmiam le contulitjin locum & of-ficia adhuc dum vivi parentis a. 1694. fücceftit. His prae-fuit usque ad annum 1702. cum munere Procuratoris,quod illius rationes fibi non bene conftarent, privatuseftj paulo poft anno 1708. a Confulatu quoque fummo-tus, in Angermanniam inträ privatos parietes leceflit,ibique mortuus a. 1746.

ISRAEL ARNELL Dalekarlus, e paroccia By ortus.A. 1708. Revalia, ubi Prariedus erat armamentarii, inhas oras remigravit, tum Pro-conful ladus, usque adannum 1711, quo Ordinarium Confulis munus aaiit, a.173!. fato fundus.

SVENO Law. STILLMAN Suderhamnenfis, nat.1704. d, 26. Martii. Poftquam Upfaliae ftudiis felicifervacalTet, & JudiciTerritor. HelC JOH. ENGELBR, GRE-YbSMUHLEN annis 1725 & iequendbus a manu fuis-

fet.

@ ) 0 ( ® IÖO

fet, Stockholmiam abiit, Supremo, quod ibi eft, RegioDicaflerio a. 172g. adicriptus. Vicarius judex Territor.He!C conftituitur a. 1732. Vicariam Confulis Suderham-nenfis fpartam juxta na&us. A. 1733. d. 16, JuniiConfulcreatur, dein a. 1739. Judex Territorialis per Helfingiamdefignatur, & a. 1744. Vicarius Judex Provincialis. De¬in a. 1756. AfJefTor ad Supr. Dicafterium Regium re-nunciatur, & tandem a. 1759. d. 7, Decembr. ad idemReg. Tribunal Confiliarius. Fato conceflit d, 11. Febr,a. 1767.

NICOLAUS W1KEGREN Oftrogothus, in Vikia a.1711. natus. Munere Affiftentis, quod dicitur, in Tri-bunali pro cernendis hajreditatibus (Arf. CoUegium) fun-&us eft. Cum dein a. 1740. creatus effet Conful, a.17C3. Confulatu fe abdicavit. Vita exceflit d. 3, Octobr.a. 1767.

OLAUS HAMBR7EUS Norralenfis, a» 1723. hanein lucem editus. Pera&is quibusdam annis Upfalis Pie«rides inter Mufas, fupremo, quod Stockholmia; eft, Di¬caflerio Reg, a. 1746. adfcriptus efl, A. 1749. A£lor con¬ftituitur Regius in Auftrali parte Helfingite, a. 1754. Con¬fulis titulo decoratus, a. 1763. in Decembr. munus adit.Hane fibi demandatam lpartam, propitia Themidef o-mni cum laude etiamnum obit.

§. IX.De officinis.

Quandoquidem in urbibus opificia artesque manu-ariae fuas fedes ac domicilia prsecipue habent, unde qui-dam velut motus commerciis imprimitur, civiumque o-pes ac commoda juvantur, de iis, qua? Suderhamnkevigent, quoad fiverit pagellarum modus, nonnulla tan-gamus oportet.

Primo igitur noftris obvenit oculis notabilis iJIa of-ficina armorum ( Gew&rs FaSiorie), quaj, ut fuperius men-

Y 2 tio-

l6i $ ) a(tionem fecimos, occafionem condendag urbis cfedit. Avcircicer 1617. & 1618- a Rege gl. mera. GUSTAVOADOLPHO bombardarum opificibus, hie illicque dl-fperfis, venia data fuit unum in locura commigrandi,fuosque penates ibi figendij qui vero, poftquara pluri-ma alia loca, fibi (uoque operi idonea futura , & in hisSundswalliam quoque, vtfitaverarit, bunc maxime, inquo iliorum etiam officina bombardarum terebranda-rum, (Barqvarn ) inde ab initio ftetit, delegerant.

Ha?c aedes, in occidua urbis parte fita, lignea antefundatara urbem quidern , fed quo tempore incertum,aedificata fuit ; cum vero illa & ruinofa, & operi perfi-ciendo minus apta inveniretur , d^nuo a. 1702. ex ar-mamentario antiquo ligneo, longicudine 16^, laticudi-ne id. ulnarum exftruda , majorem in perfedionis ex-crevit gradum, accurante Illuftri noftro Mechanico, cumviveret, Confiliario ad Colleg, Commercior. & Ord.de Stella Pol. Coramendatore POLHEM , qui aediffciiftruduram defcripfit & inltifuit ita, ut vix alibi vel in¬trä Patria; fines, vel forte apud exteros, quae noftram»quiparet, reperiacur hujus generis orficina.

Sed & illa, operse peraiultum in eo ponente Di-redore D. LAUR. EURE'N, iterum a. 1748- nova ex-furrexit, rta quidern, ut, fervata omni priori ordinatio-ne rfiechanica, fi ratio externee habeatur fpeciei, & ele-gantia & altitudine antiquarn vincar. Hxc duabus ex¬ftruda contignationibus, ex cqdili latercufo , longitudi-nem 22. ulnarum if. qnadr. latkudinem 21. ulnar. 2f.quadrant. & akitudinem 8. uln. habet, colore flavo ob-duda, ac laminis ferreis, nigro a. 17? 8. perpidis pig-mento, conteda eft. Pretiura ejus in tabulis aeftimatio-nis (inventarium) a;i 1758- ponitur efle 8333- iof tbal.argent.

In inferiori tabulato occurrit. I;mo machina acumi-na-

0 ) o ( 9nafofia (Slipwerket), duas Habens cofes majores, quibusrubigmem ferri fiftulis abrtergunt; & 2*,do machina, utita aicamus, perforatom (Barrwerkst% qua, trium te-rebrarum ope, erafliores firtular, ad certte roagnitudinisaperturam ( Calihre), perforantur : fiunt autem iftse per-forationes in tcamnis, operi adcommodatis, qute ideoBarr - banckar adpellane. Ert: prasterea heic & alius ge¬neris feamnum, in quo, fegminis minifterio coti qua«dratas aliigati, firtulte poliuntur, quod ilii fpånbåra di-cunt.

Supertori porro in tabulafo, obvenit fnachina du¬plex, altera Tågverket- di£ta, ubi novem limis {Tåg-fi¬lar) fiftulss intrinfecus limantur, altera Berednings-verketyqua etedem exterius la^vigantur.

Singulis his machinis motus conciliatur ab una fo-lum rota aquaria, altitud. 9- uln. & låtit. 2f- utraraquepermeante contignationem ; ad quam fuperne ad 9. ul~nas delabens aqua ( bfverfall) per canalem, qui longitu*dinem 250. ulnar., habet, fuisque cifternarum claurtrhsert inftruSus , ducitur.

Superius paulo rtat domiis lignea, in qua enficulibombardis aptancfi {Bajonetter) ad cotem majorem acu-untur. A fmirtra iterum huic ert: Fabrica rudis ferraria{ämnes -Jmidiaj, longif. 15. & latitud. 12. ulnar, ubi inlaminas longas diduAum ferrum abfeindunt , durisqueimpofitum incudibus qua craffitiem & longitudinemita aptant, ut quavis ex parte fclopetorum cornmo-de procudere polTjnt fiftulas. Id vero fit in alia, in-fra ipfam officinam port ta domo (kFctll- Smidja), cujuslongitudo 15. & latitudo totidem ert ulnarum; illa duoshabet malleos (hammare), quibus, impulfu aqute, fiftulas& cudunt & procudunt. Novum hoc ert inventum,nec, quod fciamus,ante in patria ufu frequentntum , vel«0 commendandum nomine, quod cum Regni provin-

Y 3, cias

j63 ® ) O ( $das luftraret gl. mera. Rex ADOLPHUS FREDE¬RI C US, & a. 17?2. noflram quoque urbem inviferedignaretur, probari fibi id ipfum D. EURE'N, experi-roentum facienti, ciementifiime declaraverrt.

Inferior huic obvenit officina gladiatoria (Bajonnet-Smidja), a. 1757. a D. Direkt. EURE'N, proprio fum-tu, ad iongitudinetn 12. ulnarum, & parem latitudinem,exftru<fca, poftquam in Comitiis a. 1756. veniam ab Or-dinibus Regni impetraverat. Enficuli bombardarum hic,fuos ad typos (fank-fiad), perficiuntur. Binis malleis,fubter quibus non lamina folum gladioli (klingnnfed& capulum ( böljfan )., quin & tudicula [hdd-ftäck) fabri-cantur, aqua motum affert; id quod aliis in officinisnonnifi manuum ope efficituc , atque eara ob cauflamlongiorem requirit temporis moram.

Sclopetorum vero elauilra manuum vi & auxilio,more Anglis recepto, fuos quoque in typos(Janken), ad-igunt atque intrudunt, eoque efficitur , ut clauftra fin-gula & forma & magnitudine fimiiia evadant j quod a-lias vix obcineri pofiet.

Praeterea alia occurrit Fabrica ferraria (Klen - &med)a\opificum quotidiano ufui deftinata, ad infixumenta fuaferrea, ubi fueric opus, reficienda.

Nec filentio eft przetermittendum armamentarium,a parte amnis boreali,in collequodam, modicoaTem-plo fejunSum intervallo, cujus longit. 35%. iat. 14^ uln.in quo ab opificibus confecta arma adfervantur.

Opificum hic degentium 70. circiter funt Familise ,

qui quidem, ut officina noftra eo magis adaugefceret,ampliora iceruna ac faepius privilegia obtinuerunt. Sin-guia enumerare non adtinet;; fed prjecipua fuffecerit te-tigide. Tempore privilegiorum, fub ipfis urbis primor-diis in 12. annos concefibrum, exaåo , c'ementia Re¬gis, ab omni, quod a municipibus penditur, tributorum

genere

® ) O C @genere immunes illos a. 1633. declaravit ; quod benefi-eiura Rex gl. mem. CA RO LUS XI. å. 1681. in Sept.illis confirmavit, Anno fequenti d. 13 Oftobr, 13. Ton-nas frumenti, quod ex decimis rediret, Chirurgo offi.cinae i a annuum falarium dedif. Porro a. 1686. ad x-des fuas, igne 1675. deletas, exftruendas, ex Regis gra-tia pecunia Ulis e publice numerata eft. Poftea, juben«te eodem glor. Rege, 30. Tonnte frumenti v ad fuften-tandas pauperum opificur» familias, decretas funt, quotarnen, beneficio non ultra annum 1707. fuere ornati trevocato ad fifcum publicum {Kronan) fruroento. A.1713; d. 3« Äug. facultas fuas ad exteros exportandibombardas illis data eft; quam quidem etiamfi hodie-que babeant prterogativamilla tarnen haud utuntur,eo quod quxftuofa non fit ifta mercatura, ideoque quic-quid conficiunt armorum, id omne in publicos Regniulus Cåt Kronan ) vendunt.- Anno infuper 1741. ab o-mnibus illis oneribus, quae municipes folvunc, folo ve-digali excepto , immunitatem acceperuntr ad haec^exRegis decreto, & fa£ta cives inter & opifices conventlo-ne, acceflerunt illis ex oppfdano fundo agri & pratorum53- portiones ( Rot -fkiften), quarum qu^que unum fe-re jugerum ( Tunnland) continet. Tandem comitiis a.1769. poteftas illis fatfta, ubicunqne voluerint, quo o-3us habent, coémendi ferrum: unde fa&um, ut e me*iori materia conflatae fint, quas hoc tempore conficiunt85ombardae, quam antea fuerant.

Procuratorum (Faclorer), qui curam & infpe&io-nem operis habuerunt .quando mentionem facimus, ob-fervemus oportet, inde a condito oppido ad annum us-que 1702. Confules urbis hocce juxta funftos fuifle mu-nere; donec MAGNUS BL1X junior, ob ses alienumeontraftum, ut ante diximus, procuratione decedere Jus¬tus eft: ex quo anno fejun&a ifta fuere ofiicia, Poftea

duo

® ) ° ( @duo Proprocuratores {Interims Fa&arer) 42. armos offici¬um prxfuere, quorum alter JOHAN. LEMOINE a. i^oS.mortuus eft, alter ANDREAS CRiELIUS , hoc eo-dem (uccedens anno, munere abiit a. *744 annua fi-mul, qua vitam fuftentaret, penfione illi ex publico fi-fco concefta. Hoc ab anno d. 20. Odobr. LAUREN¬TIUS EURE'N Chriftinmhamnenfis , Collegio Rellico a.1740. adfcriptus (Kammarfltrifvare) , Directoris nomineofficium armorum prmefte eft jullus. Cum ha<ftenus pu-blicis impenlis ftetiflet officina Suderhamnenfis, fädusvifum eft illam huic Viro integerrimo elocare, qui ita-que a. 1754. certis fub conditionibus , operis condudoreft fädus5 ex quo illi publica mdificia, tabulis a. 1758»defcripta (efter inventering), in manus tradita funt, as-ftimata tum pecuniae fumma 9923: iof thaleror. & or.argent. Cui Viro Spedatiflimo, qui nulli parcit nec la-bori, nec fumtui, ut officium afteratur incrementum ,

nos noftramque opeliam multum debere grata profitea-mur mente par eft. Numerus Sclopetorum , qum hicquotannis conficiuntur, nec fixus eft , nec ideo definiripoteft. Etenim pro ratione publica: pecunim , (ingulisannis fubminiftratm, qum quidem a Reg. Collegio, quodredituum publicorum curam gerit (Kongl, Stats - Contoi>ref V pro re nata definitur, major alio anno, alio minorbombardarum copia fabricari lolet.

Nonnullas prmterea habent Suderhamnenfes alias Fa-bricas, in quibus eft illa, qua pannus fubdititius, tentoriis& velis inferviens, ex cannabi, quam Scockholmia do-rnum reportant, perfLitur. Habet illa , cui a Reg. Col¬legio, quod commerciis prmeft, privilegium a. 1764.0.16, Maji conceiTum, undecim fellas texcorias & 12. e-jus operarii 12000. uln. & ultra telam probandam quot¬annis fexunt.

Fabrica quoque Tabaci heic a. 1763. inftituta, pri-vi-

a > o c ® 166

vilegiis Reg. Collegii Comm. a. 1762* d. 23. Aug. mu-nita fuit. In illa tnbus operariis, non adnumeraris pue-ris, 7. ad 8000. libraé tabaci fub prelo fudati, & <ioo.libr. pulveris narium annis 1768. & 1770. tum ex plan-tadonibus urbanis & adjacentium parceciarum, quas huicoperi fufficere potuiflent, tum ex foliis aliunde importatis,fabricatas fuere; fed jam fenfim evanefcere incipit hascfabrica, adeo ut ejus nihil fere präster nomen fuperfit«

Fabricam xylinam & linteam inftituendi venia" Su-derbamnenfibusa. 1746. d. 29. Dec. data, & illius pri-vilegio a Reg. Commerc. Coilegio ab a. 1753. d. 3i»Mart. gaudent. Sed nefcio, quo :fato illa hodie totafere conciderit, cum tamen ob facilitatem rudern com-

parandi materiem ftare debuiOet.Mola aquaria, quas cenfa eft, & in amne urbem

interfluente pofita, nec prasterroitti debet, cujus & ipfaurbs, & privati jncolas participes funt. Emolumenti lo-co annuum reditum i6§ tonn, frumenti, fecundum pre-tium commune, publico pendunt fisco.

Myropolium , rogantibus civibus & annuente Re-gis Privilegio a. 1763. d. 17. Maji, a Pharroacopola FRE¬DERICO SIÖQUIST inftitutum, & formar elegantia, &probis , quas ibi veneunt, pharmacis le commendat.

Fonti medicato, qui oclava circiter rrrilliarii partead orientem ab urbe abeft, Medicus Provinciaiis Dodt.JACOB. PRINTZ, quinque ab hinc ahn:s primus con-ftitutus, praseft, Hunc Sueferhamnenfium Paftor OL AUSM ONTE N reperst, qui etiam aquam a. 1728. (cifcita-turus cujus effet indolis, Stockholmiam mdit, quje aRegio Medico JOHAN. NORDENHEIM fub examenvocata, aliquid terri, copiam vero fulphuris continereadeoque pluribus curandis morbis infervire deprehenfa^ eil

I«7 @ ) o ( i?eft a), ^£des , ad quam sedificandam hofpites confule-runt fymbolas, cura f. t. Paft. & Pr«p. LAUR. BAL¬TER a. 1744. & 1745. fonti fuperftru£ta, deinde a. 1764.ampiior fafta eft. Frequentantur autem hse acidul« abuniverfa circumjacente regione b), & perquam muki,qui ad illas variis laborantes raorbis acceflfere, lofpitesinde abierunt,

. §• X.Fata Urbis fiftit.

Prius quam huic opellas ulcimam imponamus ma-num, fata minus profpera, qux Suderhamniam noftramafflixerunt, paucis perftringamus. Ut prstereamus in-fortunia, qucs navigantibus itinera periculofa faepius af-ferre folent, dum nom folurn bonis, (ed quod graviuseft, uxores markis, & liberi parentibus orbantur; par¬tim ignes iriopinat«, partim deprtcdationes ingruentiumhoftium illorum bona abfumferunt. Cum Urbs noftra,per plurium annorum decnrfum, viribus infigniter cre-viflet, tandem a. 1675. dies iila fataüs incidit;, qua,quicquid illa form« ac venuftatis habebat, funefto in-

cen-

a ) De bis nobil, NORDENHEIM ita: hafvudwark ,

flujjar i ogon och oron, renfar hjernan ifrån ßemmiga w<st~[kor, fkérbjugg i tccnder ock kropps klent bröft, forfkcémdviaga, matkar , Gulfot, moderfjuka, colique , Stenpaflion ,

gickt &c.b) frequentia hofpitum ex fequenti notatione aliquatt*

nus colligi potent:A. 174s. fuere 72. hofpites,

1750. - 114.1761. - 158,1771. - 139.

^1772- - 116,

@ ) ° ( @cendio in cineres miferrime converfum fuit; quo etiar»cafu monirmenta Teropli conflagraverunt, ita ut de an-te a£tis nullus fuperfit ecclefiafticus über: fingulari au-tem Dei gratis Templum medias inter furentis Vulca-ni flammas lartum teSumque ftetit. Pari fortuna cam-pariile & officina armorum, ut & nonnulla feorfum fi-ta ciomicilis, fuas imminentes evitarunt vices. Hac ur-bis calamitate permotus Rex CAROLUS XI. cives abomni tributorum genere immunes declaravit, quin &minus ve&igal, ita dictum, nec non pecunias pro rebusconfumendis pendendas ( Accis-pengar ) ad publicas ex-flruendas aedes clementiflime illis indulfit. Hinc eorum

unusquisque manibus pedibusque novos denuo fibi com-parare lares annifus eft, omnesque fedulo operam na-varunt, ut quamprimum priflina Urbi induceretur fa-cies; led hoc illorum alfiduo labore vix finko, aliudatrox fatura urbi impendet. Haeret adhuc in animiscivium hora illa lu&uofa, qua magna hoflium multitu-do, clafiem ad littora Urbis noftrae adpulit, annum in-telligo 1721. d. 21. Maji, matutino tempore, cum no-flra, seque ac omnes fere regiones Regni boreales a Rus-fis, tum hoftibus infeftis, haud aliter ac denfa obteåafule nube, qui fpoliatae devaftatjeque urbi ignem inje-cerunt. Hoc in incendio omnes urbis jedes, in occi-dua parte primo accenfas, & a meridionali amnis pla-ga fitas, ignis, vento vehementi agitatus, folo jrquavit*A parte vero boreali Novum Templum & officina ar¬morum (Bärr-bufet), quin & qua?dam balnea & repo-fitoria, favente Numine, intaga fuere. In hocce etiamad interitum hujus urbis fatali momento, priftinum Tem¬plum ligneum, curia, utraeque villa? flaminia?, duoqueTelonia, flammis hauriebantur, quin &, hora meridianna, hoftes fub difceffbm omnes ab utroque portus la-tere fitas villas, duoque, quoe in ancoris confifiebant

Z a nu-

• ) o (ßuperrime sedificata navigia, quorum alterum mercibusoneratum fpoliarunt, ut & duas antiquas näves onera-rias accenderunt, Subfecuta pace, ad exftruendam ur-bem civibus a publicis oneribus Rex immort. mem,FR EDERI C US I. immunitatem concefiit: unde illavenuftior fuis ex ruinis furrexit. Optamus fincere, ve-lit Immortale NumeÅ in pofterum martis a furoribus,aliisque fortuns adverfis cafibus intadam noftram fer-

vare urbem, ut halcyonios agens dies, tutaconftanter NOVA vigeat, floreat

SUDERHAMNIA.

Xyrc/tanBifaitnttiyshu(etGamlakyrckyarden ockSckoianRadhujelSprutkufelBufl/camrnareJ3e/% iutninyjrhicjelDamhufilBårrAufet

Jv Kvärnen

JL Vaftralu.IlenM Tiorra T]XT 6firaellerSjoTullen.O XronbobenP Ira?ovAAcalyårdarQ StoIodarR TuUbryyyan.

fcala Ulnarum

-AÅkerman . Sc

SöderhamnsS TAD &

Grundritning .