harry ralph - la diplomato kiu ridis

8/14/2019 Harry Ralph - La Diplomato Kiu Ridis

1/79

Ralph Harry

La

DiplomatoKiu Ridis


2/79


3/79

La Diplomato kiu Ridis


4/79


5/79

Ralph Harry

La Diplomato

kiu RidisIlustrita de

VANE LINDESAY


6/79

La Diplomato kiu RidisDe Harry, Ralph (Ralph Lindsay), 1917-Ilustrita de Lindesay, Vane, 1920-Tradukita el Angla al Esperanto de la atoro.Unue eldonita en la Angla kiel The Diplomat who Laughed de Hutchison of Australia, 1983.

ISBN 0-09-148400-6.Unue eldonita en Esperanto (iom reviziita teksto) de Bookleaf Publishing, 1997. ISBN 1-

876042-07-9.i tiu ret-eldono: agusto 2000.

Vidu http://www.netword.com/booksreborn/

Kopirajta 1997 Ralph Harry.77 p. : ill. ; 21 cm.327.2
http://www.netword.com/booksreborn/http://www.netword.com/booksreborn/


7/79

Dediita al Dorotea, kiu uis la amuzon dum i partoprenis la arojn dela diplomatia vivo, kaj al niaj infanoj, kiuj nun devas askulti la ercojnkaj enigmojn de niaj genepoj.

La atoro dankas al Hutchinson of Australia pro ilia permeso eldoni Espe-rantan version. Li anka dankas al la tre estimata forpasinta Ada Fighi-era-Sikorska kaj al Nick Nicholas pro traduksugestoj, al Jay Grant pro laenkomputiligo kaj al Donald Broadribb pro lia fina polurado. Tamen limem akceptas respondecon pri la nuna teksto.


8/79

RALPH LINDSAY HARRY, AC, CBE

Ralph Lindsay Harry, AC, CBE, post studoj en Hobarto kaj

Oksfordo (Stipendiulo Rhodes) servis kiel Astralia diplo-mato inter 1940 kaj 1978. Li estis Astralia ambasadoro enBruselo, Sajgono, Bonno kaj e UN en Nov-Jorko. Post siaemeritio li fariis vizitanta Fratulo en la Universitato deTasmanio, kiu faris lin Honora Doktoro pri Juro, kaj Admin-istranto de Astralia Instituto pri Internaciaj Aferoj.

D-ro Harry estas Eksprezidanto de Astralia Esperanto-

Asocio kaj membro de la Honora Patrona Komitato de UEA.Aliaj libroj liaj en Esperanto inkluzivasAventuroj en Esper-antujo.


9/79

7

listo de apitroj

enkonduko 9

unuaj principoj 11

rea diplomatio 17

pioniroj de la diplomatio 27

diplomataj vizitoj 39

astralianoj eksterlande 45

diplomatiaj vendistoj 53

la lingvo de la diplomatio 63

diplomatiaj komunikaoj 69

la diplomatia profesio 75


10/79

8


11/79

9

enkonduko

En Aeno, la antikva norda efurbo de la imperio de Karolo la Granda, kiela landlimoj de Germanio, Nederlando kaj Belgio kunvenas, okazasiujare fama karnavalo. iun jaron la Karnavala Societo de Aeno elektasnovan membron de la Ordeno por Batali Kontra Bestecan Seriozecon(Orden Wider den Tierischen Ernst).

La honoro estas donata pro servoj al la humanigo de la politiko perhumuro (Vermenschlichung der Politik durch Humor). La instalaj ceremo-

nioj, kie eminentaj Germanoj ercas kaj etas oratorajn kustardajn tortojnkontra naciajn instituciojn, helpis gardi la socion de Germanio post laDua Mondmilito, kontra la senhumura fanatikismo kiun la Naziojekspluatis en la 30-aj jaroj.

Diplomatoj, same kiel politikistoj, kelkfoje konsideras sin kaj siajnmisiojn tro gravaj, kaj tio povas esti danera por la paco de la mondo. Bon-fortune la plejparto de la ambasadoroj havas ampleksan sperton kajbonan humursenton kiu malstreas la atmosferon dum intertraktado kaj

helpas homajn kontaktojn.En Parizo grupo da Usonanoj fondis Asocion por la Antaenigo deHumuro en Internaciaj Aferoj, dediitan al la propozicio ke La Humuronepre devas esti serioze konsiderata, kaj, ke i estas baza homa bezono.En 1978, la A.A.H.I.A. aljuis sian Noblan Premion al la antaa Usonaambasadoro en Hindio John Galbraith, pro lia Plano de Norda Dakoto,la kiu la landlimoj de iuj landoj estu redesegnitaj la la formo kaj gran-deco de Norda Dakoto, tiel nuligante la Grandajn Potencojn kaj abolante

iujn marbordojn. Akceptante la honoron, Galbraith komentis ke neniopovus esti duone tiel amuza kiel la internaciaj aferoj de la pasinta jaro.


12/79

10


13/79

11

unuaj principoj

Ekzistas multaj difinoj de diplomato. Ekzemple: diplomato estas personokiu povas distrani torton tiel ke iu eestanto kredas ke i ricevas la plejgrandan pecon; kaj: diplomato iam memoras la naskitagon de virino,sed neniam memoras ian aon. Ambasadoroj, precipe se ili ne havasinstrukciojn de siaj registaroj, devas certigi ke ili konservas la povon ele-kti tagan respondon. El tio fontas la klarigo de la diferenco inter diplo-mato kaj entlemanino a damo:

Se diplomato diras Jes, tio signifas Eble. Se li diras Eble la sig-nifo estas Ne. Se li diras Ne li ne estas diplomato. Se damo diras Netio signifas Eble. Se i diras Eble la signifo estas Jes. Se i diras Jesi ne estas damo.

Farante paroladon en kiu mi deziris flati generalon, mi aldonis triandifinon: Se generalo diras Jes tio signifas Jes. Se li diras Ne tio sig-

nifas Ne. Se li diras Eble li ne estas generalo!

Kiam mi estis Astralia Ambasadoro en Belgio, oni invitis min al laiujara festo en Namur apud la rivero Mozano. La festo havis la ojannomonFerie

, kiun oni povus traduki: Fekapriolado. La heroo estis mitaelfo a koboldo, nomata Jean Bietrum Picar, kiu en la deksepa jarcentoturmentis la hispanajn armeojn kiam ili invadis la Malaltajn Landojn.Specialaoj de la festo tiun jaron estis trupo de Francaj marantaj knab-

inoj, la membroj de muziksocieto, kiuj kantis sur kamiono, kaj fajr-brigadaj tubegoj, kiuj blovis konfetojn en la homamason. Vespere estissepplada bankedo kaj konkurso de blagrakontoj. Kiam alvenis mia vico,mi senkulpige klarigis ke mi ne povas prezenti mensogan rakonton, ar ladiplomatoj iam parolas nur la neornamitan veron. Oni tuj prezentis al mila unuan premion!

Kompreneble la diplomatio estas pli ol simpla entileco. Oni ordonis

al juna servisto en hotelo ke, se li hazarde eniros ambron en kiu troviasgastino senvesta tute nuda, li ne nur diru entile: Senkulpigu min, Sin-


14/79

12

jorino, sed ke li devos uzi la diplomation kaj diri: Senkulpigu min, Sin- joro! Unu tagon li malfermis pordon kaj ektrovis nudan paron.Memorante sian edukadon li diris latavoe: Pardonu min sinjoroj.

Unu el la aspektoj de la diplomatia vivo estas ke i estas nomada.

Registaroj movas siajn ambasadorojn iun duan a trian jaron. La teorioestas ke post unu-du jaroj diplomato alkutimias al la lando kie li loaskaj al ties problemoj kaj esas pensi en la kadro de la naciaj interesoj desia propra lando. Efektive, li devas transloii ar jam anta tiam li uzisiujn siajn ercojn por postbankedaj paroladoj. La ununura tato kiugardas sian reprezentanton en la sama efurbo dum longaj periodoj estasla Vatikano. La diferenco inter papaj kaj aliaj diplomatoj estas klarigitade la Papa Nuncio en Belgio, Monsinjoro Oddi dum diplomatia bankedo

en la klubo Galla Rondo (

Cercle Gaullois

). Li atentigis ke post du sezonojla edzino de ambasadoro neeviteble diras al li: Karulo, mi havas neniunrobon por porti. A havigu al mi novan vestaron a ni devos transloii alnova ambasado. Monsinjoro Oddi aldonis: Tiu situacio ne okazas pornuncio!

Diplomatoj devas pritrakti malfacilajn situaciojn sen perdi sianaplombon a fari ofendon. La eminenta Franca diplomato Talleyrand foje

solvis tiklan problemon majstre. Je unu el liaj bankedoj servisto enportis,por in elmontri anta ol servi, belan anason. Bedarinde, li glitis kajfalis, kaj la anaso flugplonis al la planko. Sen e eta embaraso, Tall-eyrand riproegis la malfelian serviston: Mallerta fuulo, li diris, For-prenu tiun malpuraon kaj distranu la alian anason. Kelkaj personojdiris ke Talleyrand ruze aranis tiun trukon por montri kiom da riaoj lihavas. Aliaj kredas ke efektive li havis nur unu anason!

Kiam la Nederlanda Ministro pri Eksterlandaj Aferoj Joseph Luns

vizitis Astralion en 1953, oni kondukis la diplomatian grupon por festanokto en la Teatro Tivoli en Melburno por vidi la Francan spektaklonFolies Bergres. Unu el la eroj estis orangutango, kiu faris mirindajnlertaojn. Subite la besto, ajne neregebla, foriris de la scenejo kaj grimpisal loio kie juna Astralia diplomato estis sidanta kun la arma sekretar-iino de la Ministro, S-ino Johanna van der Graaf. i kriegis kaj etis sinen la brakojn de sia akompananto por protekto. La diplomato gajnis plu-rajn sekundojn kovrante iajn orelojn, dum la orangutango flustris: Ne

timu, sinjorino.


15/79


16/79

14

Eksa diplomato, sen laboro dum la ekonomia krizo, vidis anoncon priposteno vaka en la zoologia ardeno, por diskreta viro. Kiam li kandi-datiis, la administranto de la personaro postulis promeson pri sekreteco,kaj tiam klarigis ke la gorilo de tiu zoo, la favorato de la infanoj, mortis.Por ne trompi la esperojn de la infanoj, is anstataanto povos esti akirita

oni retenis la pelton kaj la tasko en la posteno estos aperi kvaza oni estusla gorilo. ar li bezonis la monon, la diplomato akceptis la postenon kaj,post iom da ekzercado, lokigis sin en la enfermejo de la gorilo. iuj infanojojegis vidante sian amikon, la gorilon, kaj la eksdiplomato balda svin-gadis sin kontente. Bedarinde, post unu speciale forta svingio, lia ten-povo malfirmiis kaj li surteriis en la leonloejo najbara. La leonoalsaltis kaj la gorilo, sen rigardo al la neceso de sekreteco, estis kriontapor helpo kiam la leono flustris: Silentu, stultulo, a ni amba perdos

nian postenon!

Ambasadoroj havas la reputacion esti superege entilaj. Klasika ercobildigas du ambasadorojn, Alphonse kaj Gaston, kiuj alvenassamtempe al pordo. Ili riverencas unu al la alia. Post vi, mia karakolego, diras Alphonse. Post vi, kara kolego diras Gaston. Amba insis-tas, kaj la riverencado daras eterne. Iama Ministro pri EksterlandajAferoj de la Respubliko Vjetnamo, Tran Van Do, kiu estis Doktoro de

Medicino, kutimis rakonti ke foje li flegis la edzinon de ambasadoro. iestis graveda. La kutimaj na monatoj estis jam finitaj, sed la nasko nekomenciis. Fine li decidis ke li devos fari cezaran operacion. Dum li oper-aciis la kialo de la prokrasto riveliis. Estis emeloj en la uterokaj iu elili deziris ke la alia iru antae en la mondon!

Astralianoj ne iam estis konataj pro sia entileco. Cinikulo iamdiris: Vi devas lerni akcepti la malglatan kune kun la kruda. Sed fakte

Astralianoj estas lanature entilaj. Du Astraliaj soldatoj kiuj estis for-permese en Anglio, dum la Unua Mondmilito, por resanio, estis invititajal kampara hejmo, kie oni bonvenigis ilin kiel heroojn. Kiam ili estis fori-rontaj, la fosistoj

1

dankis al sia gastiganto. Unu el ili diris fine: Kaj midevas diri, Sinjoro, ke via edzino estus mirinda amantino. Dum la Angloretroiris, embarasite, la alia Soldato riprois sian amikon: Tio estis iomkruda. Vi certe blagas. Vi pravas respondis la unua, fakte i estas ter-

1 Oni nomis Astraliajn soldatojn fosistoj ar en Belgio ili devis konstante fosipor ripari traneojn.


17/79

15

ura, sed kiam oni estas ambasadoro por sia lando, oni nepre devas estientila.

Kavaliro Mark Oliphant, kiu estis dum kelkaj monatoj en Nov-Jorkoen la fruaj tagoj de Unuiintaj Nacioj kiel spertula konsilanto de D-ro H.V.

Evatt e la Komisiono pri Atoma Energio, eksciis plurajn diplomatiajnsekretojn. Kiam li fariis tatestro de Sud-Astralio, li diris ke kiel diplo-mato li devis lerni oscedi sen malfermi la buon.

Diplomatia aparteco, la arto partopreni en diskutado sen riveli la per-sonajn sentojn, estas kelkfoje interpretata kiel manko de varmkoreco.Dum bankedo gastigata de Charles de Gaulle oni trovis ke la ampano neestis tage malvarmigita. Ne gravas diris la generalo al sia agrenita

stabo, Metu in apud Couve de Murvillela Ministro pri EksterlandajAferojLi tuj malvarmigos in.

Nenia enerala Teorio de Diplomatio estas is nun pruvita, sed Pro-fesoro C. Northcote Parkinson, la atoro deLa Leo de Parkinson

2

, jamaplikis siajn bone konatajn teoriojn al kelkaj aspektoj. En parolado al laEkonomia Kolegio de Roterdamo, li sugestis ke la nombro de la diploma-tiaj misioj kaj la grandeco de iliaj staboj tiom kreskis ke diplomatoj povas

plenigi sian tutan tempon per akceptoj kaj bankedoj inter si mem, kaj tialneniu tempo restas al ili por kontaktoj kun la tatanoj de la landoj al kiujili estas akredititaj. Per la citado de imagaj kaz-historioj de rilatoj interUsono, Sovetunio kaj Bongolando li pruvis ke diplomatio kunfandiiskun turismo, kaj ke ambasadoj fariis prestihoteloj.

Oni kelkfoje akuzas la diplomatojn ke ili tro atentas formalaojn, ink-luzive la faradon de formalaj vizitoj al negravaj surlokaj atoritatoj, kiam

ili unue alvenas al siaj misioj. Tamen, tiaj vizitoj ofte estas sekvataj derenkontoj kiuj estas same utilaj kiel interesaj. En 1971, kiel novalvenintaAmbasadoro de Astralio e la Federacia Respubliko Germanio, mi vizitisla Premieron de la tato Rheinland-Pfalz, Helmut Kohl. Kohl estis venkitaen elekto por la efeco de la Kristana Demokratia Unio kaj provizore estisekster la teamo, politike. Mi kuraigis lin pligrandigi siajn sciojn prieksterlandaj aferoj per vizito al Astralio kaj Sud-orienta Azio. Li tag-manis kun mi kaj aliaj ambasadoroj, al kiuj mi prezentis lin. Post dek

2 erca leo ke registaraj departmentoj kreskas inverse al la laboro farenda.


18/79

16

jaroj li fariis kanceliero. Post 20 jaroj li estis Kanceliero de reunuigitaGermanio.

Anka mi devis formale viziti la Premieron de Bavario. En 1971, dummi estis en Munkeno, mi vizitis la Urbestron kaj inspektis la lokojn kie

okazos la Olimpiko la sekvan jaron. La Urbestro, D-ro Vogel, kiu jamvizitis Astralion por eesti vinfeston en la Valo Barossa, en Sud-Astralio, estis optimisma rilate la preparojn por la Ludoj. La efa stadiotamen estos preta por la inagura ceremonio, li diris. La jaro 1972 estossuperjaro, kaj la Ludoj komencios nur posttagmeze. En 1982, Vogel far-iis la kandidato de la Sociala Demokratia Partio por farii Kanceliero.

Poste, mi faris miajn formalajn vizitojn en Berlino, kie mi estis la civ-ila efo de la Astralia Milita Misio. eestante ceremonion, mi renkontis

Usonan generalon kiun mi konis en Vjetnamo, kaj kiu havis kun si viz-itanton el UsonoJimmy Carter, Guberniestro de la tato Georgio, postePrezidento.


19/79

17

rea diplomatio

Ambasadoroj reprezentas unu tatestronmonarkon a prezidentonenintertraktado kun alia tatestro. Kiam li/i alvenas al sia ambasado en lafremda efurbo, la Ambasadoro prezentas la Leteron de Revoko de siaantaulo, kaj sian propran Akreditan Leteron. Tiuj leteroj estas verkitajper formala kaj eleganta, sed iom arkaika lingvo. Ili estas adresitaj al laestimata frato de la skribinta monarko. La ambasadoro estas akceptitade la tatestro, kaj estas akompanata de membroj de sia stabo, kiuj de

tempo al tempo estas invitataj al la Palaco.Je mia unua posteno, en Otavo, la efurbo de Kanado, mi ricevis invi-

ton ludi tenison e la enerala Guberniestro, la Grafo de Athlone. La sek-retario de Lia Moto informis min ke mi estos kunludanto de ia MotoPrincino Alice, la edzino de la Grafo. Mi respondis ke estos honoro. La sek-retario darigis ke la Princino (a) amas venki, kaj (b) preferas ke ia part-nero ne telu iajn batojn. Mi respondis ke, kvankam mi estasAstraliano, mi ne estas tre lerta tenisludanto kaj ke mi ne povus garantii

la venkon, precipe se miaj batoj estos limigitaj pro rea protokolo. Netimu, amiko, diris la sekretario, Mi jam parolis anka al la kontrauloj!Princino Alice estis arma, kaj ni facile venkis.

Princino Juliana de Nederlando, kiu eklois en Kanado post la Ger-mana invado de ia patrujo, kaj lois en Otavo, ludis tenison en klubo dekiu mi estis membro. Feliige, i ludis malpli formale.

Dum mia deoro en Otavo mi dufoje kuniris kun mia efo, la Alta

Komisiito de Astralio, Kavaliro William Glasgow, al Kebeko (Quebec),kiam Winston Churchill kaj Franklin D. Roosevelt interkonsultiis pri ladirektado de la Milito. En la Citadelo mi atendis is Kavaliro Williamvenis el la ambro kie li parolis kun Churchill.

La Alta Komisiito rakontis al mi ke li diskutis kun Churchill la signi-fon de la eniro de Usono en la militon, je tempo kiam la Brita Komunreg-naro kaj Sovetunio nur tre malfacile darigis la batalon kontra Hitler.Tiam post medito Churchill subite diris: Pearl Harbour (Perlhaveno)

Pearl Harbour, perloj senprezaj, Glasgow.


20/79

18

Anta nia foriro de Otavo, ni ricevis sekretegan telegramon de la Min-istro pri Eksterlandaj Aferoj, D-ro Evatt. Post aliaj informoj la telegramofiniis per la vortoj: Informu Brendan Bracken [konsilanto de Churchill]ke la platipuso komencis sian vojaon. Kavaliro William demandis al mikio estas la signifo de la frazo pri la platipuso, la stranga Astralia orni-

torinko, amfibia besto kiu demetas ovojn kaj poste mamnutras la idojn. Misugestis ke eble estas aludo al tre sekreta amfibia ekspedicio. Ni estisamba tre scivolemaj dum nia vojao al Kebeko. Tuj post la eliro de miaefo mi demandis: Kio estas la signifo de Platipuso

? Harry, lirespondis, i estas vivanta ornitorinko kiun D-ro Evatt sendas al la zoo-logiaj ardenoj en Londono, de kiuj S-ro Bracken estas patrono!

La Prezidento de Usono, Harry Truman, preferis neformalecon,

tamen devis inviti centojn da membroj de la Diplomataro al festoj en laBlanka Domo. Du- a tri-foje Bert (D-ro H.V.) Evatt, la Astralia Ministropri Eksterlandaj Aferoj, vizitis la Prezidenton en la Oficejo. La unuanfojon, en 1946, Evatt komentis al mi, kiam la vizito finiis, ke Truman nescias multon pri internaciaj aferoj. Post unu-du jaroj, je la fino de similavizito li diris: Truman lernis multon post kiam li fariis Prezidento.

En 1948 Truman, kiu heredis la prezidentecon de Franklin D. Roo-

sevelt, kandidatiis por dua deorperiodo. iuj urnalistoj, opinienketistoj,kaj aliaj spertuloj antaanoncis venkon por la Respublik-Partia kandi-dato Thomas E. Dewey. Kiel sekretario en la Ambasado mi preparis rap-orton al Kanbero, antavidante Respublik-Partian registaron. Je niasurprizo, la Astralia Ambasadoro, Norman Makin, rifuzis subskribi lamemorandon. Li diris ke li kredas ke Truman estos elektita, sed donisnenian kialon. Fakte, kvankam fruaj eldonoj de urnaloj ja raportisvenkon de Dewey, Truman estis elektita. Ni iam supozis ke la klarvido de

Makin fontis el ligoj kiujn li havas kun la Mez-Okcidento de Usono per laMetodista Eklezio, sed multajn jarojn poste li rivelis al mi la sekreton.Post konversacio kun la Prezidento pri alia afero, li demandis al Trumanu li esperas ke li venkos en la balotado. Truman respondis memfide ke liatendas sukcesonkaj Makin lin kredis.

Harry Truman ofte surprizis homojn kiuj ne konis liajn kvalitojn. Viz-itanta Franca politikisto kiu vizitis Truman en lia hejmurbo, Independ-

ence, Missouri, miris kiam Truman memoris ke tiu Franco faris antaanviziton al Independence, kiam li estis studento, ke li lois en specifa


21/79

19

hotelo, kaj manis en nomita restoracio. Kompreneble la tata Departe-mento (pri Eksterlandaj Aferoj) estis zorge enketita pri la afero, kajprovizis al Truman bone indeksitan dosieron. La vere interesa aspekto dela afero kuis en tio ke nenio troviis en tiu dosiero pri la antaa vizito dela Franco!

La malkaemo de Truman foje preska kazis al mi embarason diplo-matian. La Prezidenton ege agrenis ke kritikisto faris malestimajn rima-rkojn pri koncerto de lia pianista filino Margaret. Ambasadoro Makin kajmi vojais el Nov-Jorko al Vaingtono per la Fervojo Pennsylvania, kunGeneralo Carlos P. Rmulo de Filipinoj. La posttagmeza urnalo havis kri-egan eflinion: Prezidento nomas kritikiston S.O.B. (Usona sakrao,lavorte: filo de hundino). La ambasadoro, strikta Metodisto, demandis al

mi tute naive: Kio estas S.O.B. Harry? Feliige Rmulo tre kontenteklarigis.

En 1948 mi partoprenis en Nov-Jorko en Komitato de UnuiintajNacioj, kies tasko estis prepari la tekston de Universala Deklaracio deHomaj Rajtoj. La prezidanto de la komitato estis Sinjorino Roosevelt, lavidvino de la antaa Prezidento Franklin D. Roosevelt. Kiel la plej junamembro de la komitato mi rigardis admire kiel i persvadis kaj kaolis la

maljunajn spertulojn P.C. Chang de inio, Alexei P. Pavlov de Sovetunio,kaj Ren Cassin de Francio, virojn el diversaj filozofiaj fonoj, akceptiartikolon post artikolon de la Deklaracio. Unu tagon, kiam ni jam verkispreska duonon de la Deklaracio, Sinjorino Roosevelt invitis nin okazigisesion en ia dometo, la hejmo de la familio Roosevelt e Hyde Park.Franklin kredis firme al la rajtoj de la homaro, i diris, kaj estus plaeal li ke oni verkus unu artikolon de la Deklaracio en lia hejmo. Kom-preneble ni akceptis, kaj mi ricevis lecionon pri diplomatio de Franca

majstro:Ni laorde verkis la artikolon, poste esis labori por mani piknikonkonsistantan el kokido, fritita la la sudusona maniero, sur tabloj sur lagazono, servate de kelneroj kun blankaj jakoj. Sinjorino Roosevelt pro-ponis al Profesoro Cassin, kiu sidis kun mi, polvokovritan botelon da ruavino. i tiu valora vino estis donaco de la familio Rothschild al TeodoroRoosevelt, i diris.

Profesoro Cassin trinketis kaj gaje ridetis: Tio ja estas bonega vino

li diris. Sinjorino Roosevelt reciproke ridetis kaj sin turnis al alia grupo.


22/79

20

Cest magnifique palpebrumante flustris la profesoro al mi, mais cestmortbonega, sed tute morta.

Post la luno, promenante kun la Angla reprezentanto, anka junadiplomato, mi ekvidis balancilon kaj ni decidis havi iom da korpaekzercado. i tiu ajne estis rigardata de la maljunuloj kiel defio al ilia

vireco, kaj unu post alia Cassin, Chang, Pavlov, Hernn Santa Cruz deilio, kaj Charles Malik de Libano iuj solene svingis sin unu-du fojojn isEleanor vokis sian klason denove en la lernejon.

Inter 1953 kaj 1956, kiel reprezentanto e la Eropa Oficejo de Unu-iintaj Nacioj, kaj enerala Konsulo de Astralio en Svislando, mi ne estisakreditita e la Svisa prezidento. iuokaze, la prezidenteco de Svislandorondiras inter membroj de la Federala Konsilio, kaj tial e la Svisoj ofte ne

povas informi vin, je difinita momento, kiu estas ilia tatestro. Sed haz-arde, dank al skiferioj, mia familio poste kontaktiis kun Geprincoj Rain-ier de Monako. Ni kutimis lupreni aleton e Schnried en la apudbernamontaro (Oberland). En 1965 ni revizitis Schnried kun niaj filo kaj filino.Ni eksciis ke Princino Grace ricevas skilecionojn de Madeleine Frautschi,la proprietanto de nia aleto. Mi havis nur mallongan kontakton kun laPrincino, sur skitrenilo. Sed mia filino, kaj mia filo kiu estis en la unuaremteamo de la Anglikana Gimnazio en Melburno kaj kiu estis solide kon-

struita, pasigis posttagmezon glitkurante kun Princino Caroline kajPrinco Albert. Kiam li revenis hejmen Johano ajne havis zorgojn: Estisulo irkaglitanta sur la glitejo, kaj mi renversis lin. La Princo kaj la Prin-cino ridegis. Ili diris ke li estas ilia sekurec-gardisto. Mi esperas, pajo, kemi ne ruinigis vian karieron!

En enevo mi konatiis kun kelkaj eminentuloj de la Esperanto-Movado, ekzemple Hans Jakob, la administranto de la fonduso Hodler kaj

de la biblioteko nun en Roterdamo. Unu vesperon mia edzino kaj mi tag-manis kun Harold Macmillan, la Brita Ministro pri Eksterlandaj Aferoj,kiu estis komenconta kunvenon kun la Ruso Molotov. Macmillan diris keMolotov konstante citas proverbojn, kaj ke li atus povi citi Rusan prover-bon por ridindigi la suspektemon de la Rusa efo. Mi kontaktis HansJakob, kiu provizis la proverbaron de Marko Zamenhof, la patro de Ludo-viko. Tie mi trovis Rusan proverbon: La lupo avidas la afojn sed restasen la arbaro. Mi sendis in al Macmillan, kiu oje uzis in je la unua

okazo.


23/79

21

Mi anka konatiis kun Ivo Lapenna kaj kun Edmond Privat. Mivizitis D-ron Privat en Neuchatel, kie li estis profesoro pri Angla liter-aturo. Anta ol foriri mi petis lin registri por mi apitron de sia Vivo deZamenhof

, por ke la Esperantistoj de Astralio askultu lian belan dekla-madon. Tute ne! li respondis, mi donos al vi mesaon. Kaj sen kia ajn

preparo li stariis kaj oratoris bonegan paroladon al la Astralianoj.

Alian fojon Privat vizitis enevon kaj ni kune prezentis filmon priAstralio en la Palaco de la Nacioj. La sekvan tagon oni telefonis al mi keD-ro Privat paroladis en la Internacia Lernejo. Mi komprenas mi tujdiris, la infanoj entuziasmiis kaj deziras lerni Esperanton, kaj vi bezo-nas instruiston. Mi pravis. La maljunulo ankora havis arentan langon.Mi akceptis la instruan taskon.

Post mia deorperiodo en enevo mi iris al Singapuro kiel reprezen-tanto (Komisiito) de Astralio. Singapuro en 1956 ankora ne estissendependa kaj oni traktadis diplomatie kun la efministro, David Mar-shall, kiu priskribis la proponojn de la Britoj por sendependeco kiel krist-naskan pudingon kun saco el arseniko. La nova konstitucio porsendependa Malajzio estis verkata de grupo kiu inkluzivis faman Astral-ianon, la antaan eneralan Guberniestron, Kavaliron William [Viljo]

McKell. Viljo havis profundan konon de Astraliaj aferojarto, muziko,literaturo, kaj, kompreneble, politiko. Tamen lia nomumo kiel tatestroestis kritikita, ar li antae estis aktiva politikistoPremiero de NovaSud-Kimrio. Estis skandaleto kiam la Prezidanto de la Parlamentode laambro de DeputitojArchie Cameron, rifuzis iri al la Rezidejo en Yarra-lumla, en Kanbero, ar li malaprobis la enoficigon de McKell. En Sin-gapuro Kavaliro kaj Kavaliredzino McKell lois kun mi kaj mia edzino enla oficiala Astralia rezidejo, Glencaird.

Mi ordonis al Ah Fong, la ina efservisto, iam proponi al la Kavalirotrinkaon kiam li revenis al la domo. Unu posttagmezon mi trovis linsidanta sur la teraso kun glaso da viskio en la mano kaj flava telegramokuanta sur la table. Vi scias, S-ro Harry, li diris, kiam mi kunsidiis,kiam oni emeritias de la ofico de enerala Guberniestro, io esas. Oniforprenas la nomon de la eksiinto el listoj, inkluzive de membreco dekluboj, kaj nur la novulon oni invitas fari iujn paroladojn. Sed estas unuafero kiu darasoni ankora ricevas invitojn al tataj funebraj ceremo-

nioj. Li pazis, kaj tiam darigis: Kaj mi us ricevis inviton al tiu deArchie Cameron!


24/79

22

En 1965 mi fariis la unua Astralia ambasadoro rezidanta en Belgio,kie antae reprezentis nin nia ambasadoro en Hago. Plejparte mia labororilatis al la Eropaj Komunumoj, sed mi estis akreditita anka al la Belgakortego kaj laorde prezentis mian leteron de akredito, adresita de Eliza-beth II, Reino de Astralio, al sia frato Baudouin.

Vestite per vespera frako kun blanka kravato kaj akompanate de miastabo kaj la ceremoniefo mi veturis en limuzino cele la palacon. Dum lalastaj 100 metroj, proksimume, ni havis eskorton de rajdsoldatoj, preskala lastan fojon kiam oni donis al ambasadoro tiun antikvan honoron. Postla ceremonio la Reo faris kelkajn demandojn, kaj montris sin tre boneinformita, tro bone por mia trankvilo. Li kredis ke Astralio estas send-onta soldatojn al Vjetnamo. Mi diris ke ni havas milit-konsilantojn enVjetnamo, sed neniu decido estas farita sendi trupojn. Sed, diris Reo

Baudouin, la la Brita Brodkasta Korporacio, oni anoncis tion hodiamatene!.

La jaro 1965 estis la 150-a datreveno de la Batalo de Vaterlo, do de ladecida venko, fare de Anglio kaj ties alianculoj, super la armeo de Napole-ono. La festado en Bruselo inkluzivis reokazigon de la balo en la Britaambasadejo la vesperon anta la batalo. La aktuala Duko de Wellingtonestis tie, kune kun la Gedukoj de Kent el Anglio, sed estis neniu posteulo

de Bonaparto.La vilao Vaterlo apud Bruselo estis konata vidindao por turistoj, kajAstraliaj vizitantoj iam deziris in vidi. ajne ne nur la diplomatoj enla Astralia ambasado konstante pilgrimis tien. Princino Lilian, edzino deReo Leopoldo, antaa reo de Belgio, kiu lois je la rando de Bruselo,emis rakonti ke foje i kondukis grupon da Usonaj vizitantoj al la bat-alkampo. i montris al ili kie la Imperiestro Napoleono staris kun siastabo, kaj kie la Angla generalo la Duko de Wellington direktis la batalon.

La vizitantoj askultis sed ne faris multajn demandojn. Dum la hejmen-veturado, tamen, i adis ke ili debatas pri io. Unu diris al alia: Kial, do,ni ne demandu al the Princino? Do unu el iaj gastoj demandis: Diru,Princino, u la Batalo de Vaterlo estis en la Unua a la Dua Mondmilito?

La Reo Leopoldo havis tre aktivan menson kaj, inter aliaj projektoj,li pripensis viziton al Astralio. Preparante, li faris seriozan studon de lahistorio kaj kutimoj de la Astraliaj aborigenoj. Anka li estis ankora

bonega golfisto, kun handikapo de nur 6 a 8. Pro lia sinteno, kiun oni opi-niis defetisma, en 1940 kiam la Nazioj invadis Belgion, oni organizis post


25/79

23

la milito referendumon por decidi u li revenu al la trono. Plimulto de laBelga popolo vodonis favore al reveno, sed Paul Henri Spaak kaj la social-istoj kredis ke esti Reo de la Belgoj bezonas pli ol nudan plimulton. Li kajliaj kolegoj stimulis manifestaciojn en la stratoj insistante ke Leopoldocedu la oficon al la juna Reo Baudouin. Tiel la sinsekvo de misfortunoj,

kiuj inkluzivis la morton de lia unua edzino, Reino Astrid, daris. Lineniam akceptis ke estis kia ajn rilato kun la fakto ke li eestis kiam latombo de la Egipta reo Tutanhkamen malfermiis. Kiam oni demandisal li pri tiu afero, la eksreo respondis: Estas mito ke estiis malbona for-tuno. Kompreneble tio estas sensensao. Rigardu minmi iam estisfelia viro.

En majo 1968, dum mi partoprenis en konferenco de U.N. en Vieno pri

la juro de traktatoj, mia Registaro petis ke mi transprenu la ambasadonen Sajgono, kaj ke mi foriru el Belgio kiel eble plej balda. us okazis laofensivo de la Tetfesto, kiam geriloj de la Vietkongo penetris la Usonanambasadon en Sajgono, kaj esperoj por la firma starigo de la RespublikoVjetnamo en la sudo estis frakasitaj. Mi akompanis mian edzinon alrestoracio por bona tagmano anta ol informi in pri la novao!

En Vjetnamo ambasadoroj ofte multe vojais kun Prezidento NguyenVan Thieu kiam li vizitis diversajn provincajn centrojn. Unu provincestro

por oficiala luno inkluzivis hakitan kobron en la menuo. Mi opiniis keestas mia devo, ar la tatestro eestas, mani almena iomete de iumenuero. Mi faradis mian diplomatan plej bonon kiam la Prezidentokliniis trans la tablon kaj flustris: Mi opinias ke ve jam faris vian devon,ambasadora Moto!

La Astralia ambasado en Sajgono de tempo al tempo disponis pri avi-adilo Dakota (DC3), administrata de la Astralia flugarmeo (R.A.A.F.) porservi Astraliajn ambasadojn en Sudorienta Azio. Oni organizis tutsema-

jnajn vizitojn al ok provincoj, portante la tutan stabon kaj interpretistojn,kun surterioj en la efurbo de iu provinco. La lastan tagon la aviadilokutimis viziti unu el la pretermarbordaj insuloj kun bona strando, kie nipovis verki nian raporton. Dum unu el tiaj ambasadaj rondvojaoj nivizitis vilaon de montaranoj, kie oni invitis min trinki el la vazo. Tiosignifis trinkadon tra pajlero el granda argila vazo plena is la rando perneidentigita kaj ajne malbongusta fermentao. Por malebligi nur ajnantrinkadon, unu el la montaraj viroj staris apud la vazo por in plenigi is

la rando denove kaj tiel montri al la kunestaro precize kiom iu eminenta


26/79

24

vizitanto trinkis. Sub tiu premo de publika opinio, mi sukcesis gluti miajndu decilitrojn kaj postvivis.

Kiel reprezentantoj de siaj landoj, ambasadoroj estas ofte ofendiemajpri siaj rango kaj loko en la lavica ordo en diplomatiaj festoj. Feliige,

post multaj jaroj da disputado, traktato estis subskribita kiu preskribis keprioritato estos bazata sur la dato kiam la ambasadoro prezentis siajnakreditilojn al la tatestro. Tamen ankora estas iom da nacia rivaladointer ambasadoroj. En Bankoko la Brita Ambasadejo havis la plej altanflagstangon. La Usona ambasadoro decidis meti sian landon je la pinto,per la Steloj kaj Strioj. Li demandis al la Brita ambasadoro la altecon dela stango e la Brita rezidejo. Poste li instalis stangon kiu estis du metrojnpli alta. Sed la Brito estis pli ruza. Oni trovis ke la Brita flagstango estas

ankora unu metron pli alta!Unu el niaj plej bonaj amikoj en Sajgono estis la efa konsilanto de laPrezidento pri eksterlandaj aferoj kaj strategio, Nguyen Phu Duc, kiuinvitis nin al sia edzio. La posta festo havis iujn specialajn erojn deAstralia edzibankedo, inkluzive trietaan kukegon kiun Duc kaj liajuna edzino dispecigis per tranilo. Ili demandis u ni atas la aranojnpor la akcepto. Mi respondis ke ili estas bonegaj, sed aldonis erce ke jestrikte atentika geedzio necesus glavo por trani la kukon. Post kelkaj

semajnoj ni partoprenis en bankedo en la Palaco honore al S-ro Holyoake,la efministro de Nov-Zelando. Kiam alvenis la momento por la deserto,eniris la kuiristo eskortante grandegan kukon. Sekvis oficiro kun nudaglavo.

ar Kamboo kaj la Respubliko (Sud-)Vjetnamo havis nesolvitanlandliman disputon, ili rompis diplomatiajn rilatojn. Princo Sihanouk, kiuhavis altan estimon por la Astralia Ambasadoro Noel Deschamps, petisAstralion prizorgi la interesojn de Kamboo en Sajgono. En Decembro

1969, akompanate de miaj edzino kaj pli juna filino, mi vizitis Kamboonpor raporti al mia Princo. Sihanouk akceptis nin en Battambang, kie liinaguras novan sukerfabrikon. Li donis al ni honorseojn en la ceremo-nio. Dum luno ni sidis kun la Princo kaj Princino Monique. Ambasadorojkiuj rezidis en Phnom Penh sidis, envie, e aliaj tabloj. Sihanouk entuzi-asmis pri sia venonta vizito al Francio, kie li intencis uzi la akvan dietonen Grasse, la Franca banurbo. Kion faros via Princa Moto post fino de ladieto? mi demandis. Sihanouk respondis: Nu, mi iros al Parizo, kom-

preneble, kaj uos bonan tagmanon e la restoracio Tour dArgent

!


27/79


28/79

26

Diplomatoj almena scias pri sia loko en la vicolisto. Je la funebrajceremonioj pri la morto de Elizabeta, Reino de la Belgoj, la efoficisto pridiplomatiaj ceremonioj vicigis la misiefojn en taga ordo, sed sciiis ke ilirigardas malustadirekten. Mankis tempo ar la ceremonia promenadoestis tuj komencionta, sed estis neniu konfuzo. La Dojeno de la Diplo-

mata Korpuso faris U-turnion kaj la aliaj ambasadoroj inversigis sin ful-morapide, senerare konservante sian vicordon.


29/79

27

pioniroj de la diplomatio

En 1940, kiam mi ankora estis studento en Oksfordo kiel stipendiuloRhodes, oni akceptis min, post ekzameno en Londono, kiel trian sekretar-ion en la Departemento pri Eksterlandaj Aferoj en Kanbero. Dum miatendis en promilita vico ipon al Astralio, mi laboris volontule en laOficejo pri Eksterlandaj Aferoj en Londono, por gajni sperton. Mi verkisartikoletojn, eestis paroladojn en la Rea Instituto pri Internaciaj Aferojkaj vizitis oficistojn en la Brita Oficejo pri Eksterlandaj Aferoj.

Unu oficisto plendis al mi ke pro la bombatakoj oni ne plu povis kon-duki sian hundon al la oficejo. Li devis sendi sian al hundloejo en lakamparo. Li jam renversis la bovleton kiu antae tenis la hundannutraon. Tie i restis is la fino de la milito, kiam hundoj denove rajtisveni al la oficejo. S-ro S.M. Bruce, efo de la Astralia Altkomisio, komen-tis ke e la Angloj la hundoj estas pli gravaj ol pureco (lia fraztordaodogliness comes before cleanliness estas malfacile tradukebla: oni povuseble diri: e la Angloj hunda dieto estas pli grava ol Dio).

Per la vaporipo Orcades

ni vojais el Southampton is Astralio,irka la Kabo de Bona Espero en Sud-Afriko. Granda proporcio de lapasaeroj estis malgrandaj infanoj kiuj forlasis, kun siaj patrinoj, lamilitregionon, por iri al la relativa sekureco de Astralio. La adoltojsuripe, timante ke ses semajnoj sen okupo farus la konduton de e la plejbonaj infanoj netolerebla, decidis organizi lernejon. Estis klasoj pri diver-saj lingvoj, kaj pri rolludado kaj aktorado. Mi proponis instrui Astralian

historion, kaj kunmetis kelkajn lecionojn kiuj konsistis efe el la aven-turoj de fruaj Astraliaj esploristoj. Unu knabeto raportis al sia patrino keAstralia historio ne estas atentika historio, sed nur rakontoj. La mem-oraoj de la eminenta Astralia historiisto Manning Clark rivelis ke livojais en la sama ipo. Sed li estis unuaklasa pasaero kaj ne vizitisniajn klasojn.

La Astralia diplomatia servo estas tre juna la internaciaj normoj.

En 1940 estis nur tri eksterlandaj misioj, krom Komercaj Komisionoj:Legacio en Vaingtono, Altkomisio en Otavo kaj Interrilata Oficejo en Lon-


30/79

28

dono. La Departemento en Kanbero okupis nur ok malgrandajn ambrojnen la Okcidenta Oficejbloko. Tamen ni havis kelkajn agemajn pionirojn.

Unu el niaj fruaj entreprenoj, kiam John McEwen estis Ministro priEksterlandaj Aferoj en 1940, estis helpi la Liberajn Francojn de GeneraloDe Gaulle preni povon en Nov-Kaledonio. La Francoj neniam forgesis tiun

eventon. Dum vizito al Strasburgo en 1966 por konversacioj kun laKomisiitoj de la Eropa Komunumo, S-ro McEwen deziris viziti laantaan Linion Maginot. i ne estis vizitebla por ordinaraj turistoj, sedpor McEwen de Astralio Parizo faris escepton kaj mi havis la spertonsupreniri kun la Ministro (tiam pri Komerco) el la subteraj tuneloj porrigardi la kamparon el afustotureto. McEwen tre fieris pri sia kromnomoNigra Jojo, kaj foje, kiam ni festis lian naskidaton en enevo metantegrandegan nigran pupaon en lian liton, li sendis danktelegramon sub-

skribitan Jean Lenoir (Johano la Nigra).

McEwen-on sekvis, kiel Ministro, Kavaliro Frederick Stewart el Sid-nejo. Li pli kapablis sur la kampoj transporto kaj sociaj servoj ol prieksterlandaj aferoj. Balda post kiam li fariis Ministro pri EksterlandajAferoj, Stewart diris al grupo da oficialaj vizitantoj el Tajlando, iujBudhistoj, ke la mondo nepre devas reveni al la observado de bonaj, tradi-ciaj, kristanaj principoj.

Stewart estis Metodista laika predikisto, preska tute puritana. Limalamis la tabakon, kaj por eviti cigaredfumon, la onidiro, li foje vojaisen trajnkupeo nur por virinoj. Poste, kiam mi menciis al la politikisto R.G.Menzies ke Stewart nek fumis tabakaojn nek drinkis, Menzies respondis:Ne, sed li enmaadis bombonojn.

Dum kelkaj monatoj mi deoris provizore kiel privata sekretario deStewart. Unu tagon, en la ofickonstruao de la Astralia Federacio en Sid-nejo, la potaoj inkluzivis leteron de la eldonistoj de la gazeto

Man

[Viro], kiuj proponis fari ion por helpi venkon en la milito. Specimeno deproponata numero estis kune. i inkluzivis kelkajn patriotajn artikolojn,sed la efa allogo restis la tradicia dupaa centra bildo de nudulo. Kiamvenis la horo por luni, la Ministro invitis min kunmani en la restoracio.La ekzemplero deMan

kaptis lian atenton kaj li demandis kio i estas.Anta ol mi povis klarigi, li metis in sub sian brakon kaj diris ke li trari-gardos in dum luno. En la restoracio estis Kavalirino Mary, la edzino dela veterana eksefministro Viljo Hughes. S-ro Stewart invitis in veni al

nia tablo. i miris kiam Stewart, doninte la mendojn al la kelnero diris:


31/79

29

Nun, S-ro Harry, ni rigardu i tiun gazeton kaj montris la ekzemplerondeMan

.

La konstanta Sekretario de la Departemento pri Eksterlandaj Aferojen la tridekaj jaroj estis Kolonelo W.R. Hodgson, kiu estis, anta preska

30 jaroj, membro de la unua klaso en la tiam nova Militista Kolegio enDuntroon apud la nuna Kanbero. Vundite dum la unua batalo de laAstralia armeo kontra la Turkoj sur la duoninsulo Gallipoli, li studis lajuron kaj faris karieron en la informa servo de la armeo kaj poste kiel efode la nova Departemento pri Eksterlandaj Aferoj. La Nacia Registaro apo-gis sin sur konsiloj fare de li kaj de la Departemento, kvankam la efmin-istro dependis anka de S-ro S.M. Bruce (poste Lordo Bruce), la AltaKomisiito de Astralio en Londono.

Post kelkaj jaroj Hodgson deoris kiel Alta Komisiito en Otavo, Rep-rezentanto de Astralio e Unuiintaj Nacioj en Nov-Jorko kaj ambasa-doro en Francio. En Nov-Jorko li tre uis vortbataletojn kun la Sovetiajreprezentantoj. Unu tagon Andrei Gromyko konstante interrompis Hodg-son per falsaj plendoj pri proceduraj punktoj. Fine, kiam la horo de lunoalproksimiis, Hodgson koleriis kaj diris per sia tre Astralia parolmani-ero: Prezidanta Moto, ajnas al mi ke S-ro Gromyko ne deziras kondutila la normalaj reguloj de U.N. Tio konvenas por mi. Post luno mi volonte

laboros la la reguloj de Rafferty. En la Astralia idiomo tio signifas senkiaj ajn reguloj. Dum la pazo por luno mistifikita Rusa diplomato venisal mi kaj diris: S-ro Gromyko deziras havi ekzempleron de la reguloj deRafferty.

Fakte Andrei Gromyko tre bone konis la normalan kaj Usonanspecojn de la Angla lingvo. Anka pro sia sperto kiel Sovetia Ambasadoroen Vaintono kaj kiel reprezentanto e Unuiintaj Nacioj en Nov-Jorko li

komprenis Usonajn instituciojn. Li komprenis ke Dem Bums signifas labasbalan teamon Dodgers de Brooklyn. Sed lia konversacia respondado neestis tre brila. Dum luno kun mi en 1947, kiam ni diskutis la internacianregadon de atomenergio, li reasertis ke la solvo estus detruo de iuj atom-bomboj fare de iuj nacioj. Tiutempe Usono estis la nura nacio kiueksplodigis nuklean armilon, a kiu jam evoluigis la kapablon produktinuklean energion. Mi sugestis al Gromyko ke lia propono similas postulonke iu lando ekstermu siajn kanguruojn. Li respondis, kun senemocia

vizao, ke estus bedarinde se oni detruus iujn kanguruojn, ar li kutimeportadas uojn el kanguruledo.


32/79

30

Kiam la Laborpartio akiris la povon en 1941, D-ro H.V. Evatt fariisMinistro pri Eksterlandaj Aferoj. Oni sendis min al la Parlamentejo poresti provizore lia privata sekretario. Evatt estis tre postulema persono. Linepre devis havi pli bonan ambron kaj pli bonajn komunikilojn kun laefministro ol rivala ministro Ponardisto Jojo Beasley el Nova Sud-

Kimrio. Anka li deziris instrui al la Departemento ian subecan rolon.Por tio li instrukciis al mi akiri el la Departemento kopion de iu tele-gramo, en kaj el, el la pasinta jaro. Kiam mi transigis tiun ukazon alKolonelo Hodgson, li diris ke certe la Ministro intencis peti nur iujngravajn telegramojn. Kvankam mi ripetis la instrukcion, li alportis, postunu a du horoj, malgrandan faskon da telegramoj en sia eluzita ledaaktujo. Li restis kun D-ro Evatt nur kelkajn sekundojn. Dum li lamirispreter mian skribtablonpro sia militvundoli komentis: Vi pravis,

Harry, li deziris la damnitan tutaon!

Mia posteno kiel privata sekretario al Evatt estis, ek de la komenco,provizora. Oni rapide anstataigis min per D-ro John Burton, diplomitode la Londona Kolegio de Ekonomiko. Balda poste okazis la Japanaatako al Pearl Harbour, kaj kiam la Japanoj okupis Singapuron mi ricevispermeson de la departemento eniri la Astralian armeon. Ne anta 1944mi denove vidis Evatt. Tiam mi estis diplomato en Otavo, efurbo de

Kanado, kie mi servis en la Altkomisiono sub unue Generalo VilhelmoGlasgow kaj poste lia anstataanto S-ro Alfred Stirling.Foje Stirling ricevis telegramon kiu informis ke Evatt alvenos al Hal-

ifax, la orientkanada haveno, per la ipole de France

. La telegramo pos-tulis ke ni organizu transporton tiel ke li povu elekti vojaon el Halifax alNov-Jorko u aviadile u trajne. ar ne estis flugoj rektaj inter tiuj duurboj, ni prunteprenis la oficialan aviadilon de la efministro, tipo Liber-ator, kiun la Alta Komisiito kaj mi uzis por flugi al Halifax. Mi persvadis

la Fervojan Kompanion Kanada-Pacifika disponigi specialan trajnonatendantan en Halifax. Kiam la ipo alvenis ni timis ke estos malfacilaoj,ar persistema oficisto de la Usona doganservo, kiu deoris en Halifax laiu interkonsento kun la Kanadanoj, insistis ke li nepre devas vidi D-ronEvatt tuj kaj persone. Felie, evidentiis ke lia nura misio estis bonvenigila Ministron al la Nord-Amerika kontinento kaj saluti lin en la nomo de laUsona registaro. Kiam la Alta Komisiito informis D-ron Evatt pri la ele-kteblecoj pri transporto, li turnis sin al sia asistanto, Sam Atyeo, kaj

demandis: Kiun metodon ni uzu, Sam? Mi opinias, ke estus agrablevojai per trajno respondis Sam. Tiel okazis ke S-ro Stirling kaj mi reiris


33/79

31

al Otavo por ekspliki, kiel eble plej konvinkige, kial D-ro Evatt ne volis uzila Liberator.

Tiu Sam Atyeo estis laprofesie artisto, sed li estis laborinta en laAstralia oficejo por akiro de militprovizoj en Nord-Ameriko, kaj li estis

lerta pri diversaj aferoj. Anka li bone scipovis la Francan. Kiam Evattelektiis Prezidanto de la enerala Asembleo en Parizo, Sam hazarderespondis al la telefono. La parolanto demandis u li parolas kun la Prezi-danto de la Mondo (le Prsident du Monde). Sam, per sia Pariza Franca,respondis: Non, cest le Prsident du demi-monde qui parle (Ne, parolasla prezidento de la Duonmondo).

Dum sia periodo kiel Prezidanto de la Asembleo en 1950, Nasrollah

Entezam de Irano donis similan spritan respondon. Unu el la urnalistojfaris speciale malfacilan, e malican demandon, kiun Entezam sciis kielcerte stimulitan de la Rusa delegitaro. u vi estas raportisto por la gaze-tagentejo Tass? li enketis, post respondo al la demando. La urnalistodiris ke li reprezentas la Polan gazetorganizon. Ho! diris Entezam, nurdemi-tasse (duon-taso).

La Alta Komisiito en Otavo, Kavaliro William Glasgow, estis emi-

nenta Astraliano kiu estis oficiro en la Milito inter la Brita Imperio kajla Buroj de Sud-Afriko je la komenco de la jarcento, kaj poste generalokomandanta Astralian divizion en Francio en la Unua Mondmilito. Liposte fariis senatano kaj Ministro pri la Defendado. La Kanadanoj ate-gis la senafektan Astralianon. Malsimile al la diplomato tradicia, seGlasgow diris Jes tio signifis Jes.

Unu el la taskoj de Glasgow estis prizorgi la milojn da Astralianoj dela Astralia flugarmeo kiuj estis en Kanadaj lernejoj de la Aer-instruada

Projekto de la Brita Komunregnaro. Li vizitis ilin en iliaj kampadejoj,starigis klubon en Halifax, la haveno el kie ili enipiis por iri al la frontoen Eropo, kaj havis intimajn kontaktojn kun la Misio de la ReaAstralia Aerarmeo en Otavo. Felie estis tre malmulte da problemoj,kvankam foje tuta Kanada urbo ekagadis por seri la (mitan!) talismanonde nova grupo da lernantojbluan kanguruon!

La alia efa tasko de Glasgow estis pritrakti la politikajn aspektojn de

la Reciproka Helpoprogramo, la Kanada ekvivalento de la Usona Prunto-Luo. Dum la milito Kanado provizis multe da militmaterialo al la kon-


34/79

32

trafaistaj alianculoj. La Kanadanoj konstruis du ipojn por porti varojnal Astralio, kiel parton de la tielnomita iplineo de la Parkoj, ar laipoj nomiis la Kanadaj parkoj ekzemple Parko Algonquin. Por lanovaj Astraliaj ipoj oni deziris havi la nomojn de Astraliaj parkoj.Post konsulto e la Aerarmea Misio mi rekomendis ke unu ipo portu la

nomon de parko en MelburnoParko Fawkner, nomita honore al Viktoriapioniro, kaj ke la alia estu Taronga Parko la fama zoologia ardenoapud Sidnejo.

Kiam la edzino de la Alta Komisiito lanis la ipon Taronga Parko,en la haveno Sankta Johano, Nova Brunsviko, oni pentris grandegan kan-guruon sur la flankon de la ipo, kun ipeto en la poo. La urnaloj rap-ortis, kaj en la urbo Toronto la bestoardeno memorigis, ke i uldas alTaronga Parko ursidon kiun i ne povis sendi pro la manko de ipoj dum

la milito. La atoritatuloj de la ardeno demandis u ili povos sendi ursi-don al Sidnejo kiel talismanon por la unua vojao. La estro de TarongaParko ojegis, kaj informis ke estas aliaj bestoj kiujn li atus same ricevi.Do oni preparis paron da ursidoj, kaj po du ruajn sciurojn, grizajnsciurojn, kaj striitajn sciurojn, kaj anka paron da mefitoj senigitaj je siajodorafaraj glandoj. Pro prokrasto unu ursido eniris sian vintrodormon,kaj oni devis trovi alian. Sed fine la Taronga Parko ekvojais kvaza mod-erna arkeo. La gazetaro notis ke la gardisto estas iu Sinjoro Papago. La

nura raporto kiu atingis la Astralian oficejon en Otavo estis ke iuj bestojalvenis en bona ordo, kun escepto de unu griza sciuro kiu mortis dum lavojao, kaj la mefitoj, kiuj eskapis el sia kao kaj estas ie en la holdo de laipo. Oni komentis ke espereble oni informos la dokistojn ke la mefitojestas senodorigitaj!

Kavaliro William Glasgow estis bona amiko de la veterana Astraliapolitikisto William (Viljo) Hughes. Kavaliro William memorigis ke dumla Unua Mondmilito la Eta Fosistotiel oni nomis lin pro lia malgranda

staturodufoje veturis al Eropo por viziti la Astraliajn soldatojn. Kiamla duan fojon li vizitis la divizion de Glasgow unu el la soldatoj ovis sinantaen kaj donis al Hughes foton faritan dum la antaa vizito. Mibedaras ke i ne juste bildigas vin, diris la soldato. Kion mia vizaobezonas, respondis Hughes, estas ne justeco sed kompato.

Unu el la famaj oratoroj de Kanado estis Leonard Brockington. Mimemoras aparte lian priskribon de flugo en aviadileto Piper Cubkvaza oni rajdus sensele sur papilio. Kiam Brockington estis vizitonta

Astralion, Glasgow skribis al Hughes dirante al li ke la vizitonto estas laplej bona faranto de publikaj paroladoj en Kanado. Hughes respondis ke


35/79


36/79

34

Brockington ne estos sen kunuloj ar plej bonaj paroladantoj enAstralio estas multegaj.

En Vaingtono, kie mi deoris inter 1946 kaj 1949, la Ministro en laLegacio estis spertulo pri internaciaj aferoj, el Viktorio, Kavaliro FredericEggleston. Poste la Astralia Registaro, tiam de la Laborpartio, nomumis

S-ron N.J.O. Makin, antaa Ministro pri la Mararmeo, el Sud-Astralio,kiel Ambasadoron. Li vojais al multaj partoj de Usono kaj, kvankam liestis abstinenculo, li kaj lia edzino Ruby bone gastigis kaj akiris multajnamikojn.

Post la plialtigo de la Legacio al la rango de Ambasado, la unua tia enla Astralia servo, oni invitis S-ron Makin partopreni en la radioprogramoUrbkunveno de la Radio (Town meeting of the air), en grupo kiu inkluz-ivis kelkajn altnivelajn Usonajn publikulojn, por debati la demandon pri

vetoo en Unuiintaj Nacioj. Sen konsulti iun ajn Makin konsentis parto-preni, sed nin avertis membroj de la stabo de la Ministro pri EksterlandajAferoj, D-ro Evatt (kiu konsideris sin spertulo pri tiu vetoo), ke se laAmbasadoro fuos la aferon la Ambasado estas oficiale kulpa. Mi araniske mi sidos kun S-ro Makin sur la podio, kaj mi armis min per kartetoj surkiujn mi jam skribis la doktrinon la Evatt pri iu demando kiun oni ebledemandos. Post la preparitaj paroladoj alvenis la tempo de demandoj el laeestantaro. La unua demando celis la Astralian ambasadoron: Kio

estas la vidpunkto de Astralio rilate la rajton de vetoo en la SekurecaKonsilio pri regado de atombomboj?

Mi rapide elektis la karteton kun la plej lasta deklaro de D-ro Evattpri tiu temo. Sed S-ro Makin jam estis e la mikrofono. Li respondis samekiel li respondus al delikata demando en la ambro de Reprezentantoj enla parlamento en Kanbero. Li diris nenion specifan, tamen i imponismajstre. La askultantaro apladis. Mi metis miajn kartetojn en la poon.

Unufoje Makin estis kun grupo en la Vaingtona stacidomo, poradiai D-ron Evatt kiu pasigis kelkajn postulajn tagojn en Usono. Dum latrajno ekveturis la Ambasadoro vokis: Tri huraojn por D-ro Evatt! Kajdum la trajno brue ruliis foren li aldonis: Mi proponas kvaran huraon!

Unu el niaj plej eminentaj vizitantoj en Vaingtono estis S-ro R.G.Menzies, tiam efo de la Opozicio en la parlamento. Li jam fariis bone

konata en Usono kiel la dummilita gvidanto de Astralio. Kiam li paro-ladis al la Advokata Asocio oni lin prezentis kiel La Thomas E. Dewey de


37/79

35

Astralio, la venonta efministro. S-ro Dewey, tiam la favorata kandidatopor la prezidenteco, fakte estis malsukcesonta post strea konkuro kon-tra Truman, sed Menzies gvidis la Liberalan Partion al venko la sekvanjaron.

Oni kritikis Menzies ar li tenace tenis arkaikajn ideojn pri la Krono,la Brita Imperio kaj la strategio la kiu la regado de la Kanalo de Suezfare de Britio kaj Francio superregis. Tamen, pere de Percy (pli poste Kav-aliro Percy) Spender komence, kaj poste per R.G. Casey kiel Ministro priEksterlandaj Aferoj, la Registaro de Menzies, post strea intertraktado,efektivigis la traktaton de ANZUS kun Nov-Zelando kaj Usono. Li ankakondukis Astralion en la Planon de Kolombo, por doni ekonomian helponpor la evoluigo de suda kaj sudorienta Azio. Menzies sciis (la la vortoj de

lia propro epigramo) ke por Astralio la fora oriento estas la proksimanordo.Por Spender, la esenca intereso de Astralio estas la alianco kun

Usono, kiu, li anoncis la mia propono, devas esti same intima kiel larilato inter la landoj de la Brita Komunregnaro. Diskutante kun siaj efajkonsilantoj la esencajn aspektojn de i tiu rilato, Spender akceptis miandifinon ke Vaingtono devas konsulti Kanberon e se la problemo tute neestas afero kiu tuas nin.

En 1951 Spender sin retiris el la politika vivo por akcepti postenonkiel Astralia Ambasadoro en Vaingtono. Kiam li estis forironta el Kan-bero, mi diris al li ke ni bedare sentos lian mankon kaj ke mi esperas keiam li revenos. Li respondis ke se politikisto provas farii efministro kajmaltrafas, estas plej bone ke li tute eliru. Li mem ne provis revenon al lapolitiko.

R.G. Casey, aliflanke, kiu komencis sian karieron kiel diplomato,

poste eniris la parlamenton, foriris de la politika scenejo por farii Minis-tro en la Legacio en Vaingtono, poste Brita tatministro en la Mezori-ento, kaj fine revenis al Kanbero kaj fariis Ministro pri EksterlandajAferoj, kaj poste enerala Guberniestro kaj Lordo.

Kiam mi deoris kiel enerala Konsulo en Svislando, Casey venis alenevo por Azia Konferenco malfrue en Aprilo 1954. Kiam li estis fori-ronta al Astralio mi kondukis lin al Zuriko por kapti la aviadilon. Prizor-gis nin agento de la Brita Fluglinio, kiu organizis bonegan lunon, kaj

interesis Casey-n, diplomita ineniero, kiam li anis la movdirekton derultuparo por ke ni supreniru. Post luno ankora restis horo uzebla


38/79

36

anta ol la aviadilo por la Ministro forflugos. Casey petis ke oni kondukulin al feraisto, por ke li enketu u la Svisoj havas iujn novajn ilojn kiujpovus utili e Berwick, lia kultivbieno en Viktorio. Mi gajnis meriton,ekvidante en katalogo ilon kiun mi ne antae vidisgrandegan krampi-lon, uzatan por meti draton sur barilojn. Eble i estas ankora hodia

uzata en Berwick.

La venontan fojon kiam li vizitis Londonon, Casey petis al mi veni tienpor konsultado. Kiam mi renkontis lin en la Hotelo Savoy mi demandisgaje u li pafadis aglojn lastatempe, ar mi adis per Radio Astralia keli asis el sia aviadilo aglojn kiuj mortigis afidojn sur la kultivbieno deamiko. Sed ni ankora ne adis en enevo ke la asado estis kritikita dela Societo por Protektado de Bestoj, kaj ke la Opozicio en la Parlamento

ekspluatis la okazon por turmenteti la Ministron. Li ne respondis al miademando.

Kavaliro Garfield Barwick kunportis al la Departemento pri Ekster-landaj Aferoj en 1961 la lerton de juristo por majstri siajn konsildokumen-tojn, kaj grandan kapablon rilate la luktadon en la Kabineto por la celojkaj projektoj de la Departemento.

Balda post kiam li fariis Ministro, li decidis envoki la Ambasadoron

de Francio por protesti kontra la daranta provado, fare de Francio, denukleaj armiloj en la Atolo Mururoa en Pacifiko. La Departemento pre-paris kelkajn parolpunktojn, kiujn mi transdonis al Kavaliro Garfieldkiam li alvenis en la flughaveno, fluginte el Sidnejo. Li informis min ke lidevos unue partopreni en diservo por la inaguro de la jura trimestro, sedke li estos en la Departemento sufie frue por akcepti la Francon. Mi estisatendanta kun la Franca Ambasadoro kiam Kavaliro Garfield alvenisrapidante. Tiam li diris, kun pliigoj, iujn punktojn redaktitajn de la

Departemento kaj aldonis du-tri trafajn argumentojn pri kiuj ni ne pensis.Kiam la ambasadoro foriris mi gratulis la Ministron pro la maniero perkiu li evoluigis la argumentojn kiujn mi donis al li anta nur horo. Nu,li diris, la preoj estis tre malekscitaj hodia matene.

Frue en 1963 Barwick persvadis la Registaron peti por Astralioplenan regionan membrecon en la Ekonomia Komisiono por Azio kaj laEkstrema Oriento de U.N., komisiono en kiu Astralio, kune kun Usono

kaj Granda Britio, is tiam estis nur bonvola eksterregiona ano. Per plenadiplomatia preparado ni estis aranintaj ke la Komisiono formale akcep-


39/79

37

tos Astralion dum kunveno en Filipinoj. Kun Allan Fleming, supera ofi-cisto de la Komerca Departemento, mi estis sendita antae al Manilo, kieKavaliro Garfield aliis al ni post saluto al ia Reina Moto Elizabeth II,tiam komencanta rondiron de Astralio. Mi menciis al la Ministro, kiuvigle priskribis sian renkonton kun la Reino, ke kvankam mi jam servis

la Kronon dum tridek jaroj, mi neniam havis la honoron renkonti la mon-arkon. Mi opiniis ke multaj el niaj diplomatoj estas en la sama situacioreprezentante in eksterlande dum i ricevas politikistojn en Astralio.Mi proponis, duonerce, ke ia Moto degnu sendi mesaon al siaj fidelajservistoj eksterlande, kaj en Antarkto. Kavaliro Garfield tuj kaptis laideon kaj proponis al la efministro ke oni plenumu la proponon. iaReina Moto kompleze sendis al ni afablan dankmesaon anta ol foririel Astralio.

Kavaliro Garfield havis konferencon kun la urnalistoj de Manila, unuel kiuj estis espriminta dubojn u Astralio tute esigis la antaan poli-tikon de Astralio por la Blankuloj. La Ministro deklaris ke la politikojam estas anitaekzemple, urnalisto el Azia lando, kiu edziis kunAstralianino, atomate akceptiis kiel konstanta enloanto kaj povusfarii tatano. Kavaliro Garfield sigelis sian amikecon kun la urnalistojper glaso da viskio.

Li havis konversaciojn anka kun la Prezidento de Filipinoj kajsuperaj Ministroj pri temoj kiaj Nord-Borneo kaj la sendependeco deMalajzio. Kaj li partoprenis en la Komisiono, kiu laplane akceptisAstralion kiel regionan membron. Sed restis libera vespero, kaj la Min-istro demandis kia distrao estas havebla en Manila. Ni kondukis lin alludo de Jai-Alai, fulmorapida pilkoludo, pri kiu estis tre vigla vetado pertotalizatoraj mainoj. Kavaliro Garfield, kiu neniam antae vidis ludon de

Jai-Alai, rigardis unu-du partiojn, sed rifuzis investi e la minimumon,kvin pesojn. Sed subite li diris, ke li atus veti je specifa ludanto, kiu faktevenkis. Kavaliro Garfield poste klarigis ke li observadis dum jaroj la kon-duton de urioj. Observante la grupon de la ludantoj, li ekrimarkis ke itiu viro ajne estas la centro de priatento inter la ludantoj, kvaza estusspeciala vespero por li. Kiam ni enketis, ni eltrovis ke estas ja specialaokazoestas la naskitago de tiu ludanto!

Kavaliro Paul Hasluck, pionira diplomato kiu fariis Ministro priEksterlandaj Aferoj, klopodis reorganizi la programadon de Astralia


40/79

38

ekonomia helpo. Li insistis ke proponoj celantaj la provizon de financajrimedoj por helpo donu la historion de antaaj programoj por la koncernalando, kaj anka montru la ampleksan fonon de la projekto. Li instrukciiske Astralio koncentru sin je vere signifaj programoj por la ekonomiaevoluo kaj ne frivole elspezetu monon per multaj, politike motivitaj, mal-

grandaj donacoj. En Novembro 1964 li partoprenis en kunveno de la Kon-sulta Komitato de la Plano de Kolombo (Helpo por Sud- kaj Sudorient-Azio) en la Domo Lancaster en Londono. Li apena eniris la konstruaonkiam lian atenton kaptis Fralino Tashi Dorji, la arma reprezentanto deButano, kiu deziris danki lin pro la helpo kiun Astralio jam donis al ialando. Kaj balda poste Astralio konsentis provizi pli da kamionoj poruzado sur la vojoj de Butano.

En 1976 la ministro pri Eksterlandaj Aferoj en la Laborpartia Regis-taro, Don Willesee de Okcident-Astralio, estris la Astralian delegitarondum parto de la unua aferkunsido de la Dua Konferenco de UnuiintajNacioj pri la Juro de la Maro en Karakaso, la efurbo de Venezuelo. LaMinistro estis gastiganto en akceptofesto por delegitoj, la sekretariato, kajpolitikaj efoj de Venezuelo. La delegitaro ornamis la salonon per flagojAstraliaj kaj mimoso (simila al akacio, nia nacia floro), sed kiam li vidisla bufedon, nebulo ombris la vizaon de S-ro Willesee. Alte sur la tablo

estis grandega blanka cigno, modelita el margarino. Al tatano de Okci-dent-Astralio tio estis nacia insulto, ar la emblemo de tiu federacia tatoestas nigra cigno. La ambasadoro ne povis ani tiun brilan blankan bir-don, sed mi promesis ke en la venonta bankedo iuj cignoj estos nigraj.Diversaj projektoj por muldo de gipsaj cignoj fiaskis, sed unu tagon, viz-itante Karakasan vitrofabrikon, mi ekvidis metiiston kiu faras cignon perblovtubo. Mi persvadis lin fabriki dekduon da nigraj cignetoj, kiuj ornamisla tablon en bankedo kaj estis poste donacitaj al la sinjorinoj.

Kavaliro Hubert Opperman, profesia ciklisto, komercisto kaj Minis-tro, unue pri ipnavigado kaj Transporto, poste pri Enmigrado, enirisnovan karieron en 1967, kiel Astralia Alta Komisiito en Malto. Survojeal Valleta, Opjo decidis viziti Belgion, kie mi estis Ambasadoro. Miaranis lunon kie li renkontis denove Hector Martin kaj aliajn antaajnkontraulojn en la Tour de France (Rondciklado de Francio). Li povis kom-pari spertojn kun siaj amikoj per miksao de la Angla kaj la Franca, kajoni faris fotojn de Opperman kaj Martin interanantaj donacojn kaj sinreciproke kisantaj la amba vangoj. Opjo sendis ekzemplerojn de kelkajfotoj al la ambasado, subskribitajn kun la permeso de la ambasadoro.


41/79

39

diplomataj vizitoj

La plej severa provado je kiu ajn diplomato estas la organizo de vizito dela tatestro, efministro, a Ministro pri Eksterlandaj Aferoj.

Fruaj Astraliaj diplomatoj fariis promocieblaj se ili povis transvivila provegon prizorgi la Ministron pri Eksterlandaj Aferoj, D-ron H.V.Evatt, pri kiu oni faris detalajn batalplanojn, inkluzive kostumprovlu-dojn kun oforoj en uniformo. Vizito al Nov-Jorko sukcesis senproblemeis la lasta mateno, kiam urnalisto de la urnaloNew York Times

, Thomas

Hamilton, venis al la hotelo. Li petis permeson alparoli la Ministron priartikolo kiun li deziris eldoni, bazitan sur intervujo kun Evatt. Miinformis Hamilton ke Evatt estis doninta striktajn instrukciojn ke oninepre ne lin enu; anka li estis ukazinta ke Hamilton ne rajtu eldoniartikolon sen antae vidi lin por kontrolo. Do Hamilton foriris iometeofendite. Tamen, kiam la Ministro estis jam sur la ipo, preta foriri, lidecidis ke la artikolo de Hamilton povus esti bona reklamo. Rimarkantela polican eskorton, kiu ankora restis sur la kajo, li sendis min konvoje,

kun iuj sirenoj latege avertantaj, al la Oficejo de laNew York Times

. Oniinformis min ke Hamilton ne estas en la konstruao, sed, precize dum miforiris timante la koleron de la Ministro, alvenis Tom. Venu kun mi, midiris, kuntirante lin, mi klarigos survoje. Tion mi faris, dum la policajmotorciklistoj plugis por ni vojon al la ipo. Tiel Hamilton povis eldonisian artikolon, en kiu li aldonis ladojn de la Ministro al siaj helpantoj enNov-Jorko, inter ili Ralph Harry, heroo de la Milito en Nov-Gvineo.

Kiam John Curtin, la efministro, vizitis Otavon ni havis plenan pro-

gramon. Oni invitis lin alparoli la ambron de Deputitoj kaj li devis kaptila trajnon tuj poste. La Astraliaj urnalistoj kiuj lin akompanis deziris latekston de la parolado, sed Curtin havis nur resumon. Feliige mi povisarani ricevi kopion de la paoj tajpitaj la la stenografiaj notoj, unupaon post alia, kiam la raportistoj elvenis el la ambro. Mi havis respon-decon kontroli kaj aprobi la tekston kiel korektan. Historiistoj eble obser-vos ke la frazoj de Curtin en Otavo estis malpli longaj ol normale.

Kiam efministro Ben Chifley iris al Vaingtono post la Dua Mond-milito por intertrakti kun la Usonanoj pri finaranoj de la kontoj de


42/79

40

Prunto-Luo (

Lend-Lease)

, oni invitis lin loi en la Blanka Domo. Liinstrukciis la Ambasadoron klarigi al Prezidento Truman ke en Londonoli ne lois en la Palaco Buckingham, kaj ke li preferus loi en la DomoBlair, la oficiala rezidejo disponigebla de la Usona registaro, trans la Ave-nuo Pensilvanio. La intertraktado bone sukcesis. La Astralia registaro

pagis nur kelkajn milionojn da dolaroj por helpi pri la konstruado de laambasadejo de Usono en Kanbero kaj por starigi kelkajn stipendiojn Ful-bright por Astraliaj kaj Usonaj vizitinter-anoj. Nia ambasado devistransdoni la ekon al la tatdepartemento. ar la eko sola ajnis iomnuda, mi metis in en monujon faritan el kanguruledo.

La programo de tataj Vizitoj devas esti, super io, antavidebla kajhorloe regula. Surprizoj devas esti malpermesitaj. Okaze de unu reina

rondiro en Astralio, dum bankedo kie eestis ia Reina Moto, la lumojsubite estingiis. Dum kelkaj momentoj la sekurecistoj maltrankvilegiis.Poste la efkuiristoj eniris la bankedejon kun flamanta pudingo

Dum vizitoj de tatestroj la gasto kutime havas unu liberan tagon porvidi lokon kiu estas speciale interesa, kun minimumo da ceremonio. Kiamla Registaro de la Federacia Respubliko Germanio planis viziton de Eliz-abeth II de Britio, la Germana ambasado en Londono demandis al la

instancoj en la Palaco kion ia Reina Moto dezirus vidi dum sia ripoz-tago. La Reino respondis ke i atus viziti Marbach. La urbeto Marbachpri kiu i pensis estis en la tato Baden Wurttemberg. Tie situas bonegabredejo de Arabaj evaloj, administrata de la tato kaj bone konata de iujevalamantoj. Marbach festis en 1973 la 200-an datrevenon de la starigode la Landesgestt. La ambasado en Londono, tamen, a ne sciis pri labredejo a ne menciis in en sia raporto. La organizantoj en la Ministeriode Eksterlandaj Aferoj en Bonno supozis ke la Reino deziras viziti alian

Marbach, urbon apud Stuttgart kie la poeto Schiller naskiis, kaj tio estisbonorde inkluzivita en la programo. Kiam alvenis la grava tago, la atori-tatuloj de Marbach fiere montris al sia eminenta gasto la domon kie loisSchiller, muzeon dediitan al liaj verkoj, kaj aliajn memorindaojn. Postiom da tempo la Reino malkvietiis. i tio estas tre interesa, i diris alataeo, sed kie estas la evaloj?

En 1965 ia Reina Moto Elizabeth II faris viziton al Belgio. La viz-ito rilatis la Unuigitan Regnon kaj la Brita Ambasado efe respondecis,

sed la ambasadoroj de la Komunregnaro, kiuj estigos akceptofeston, kajkiuj estos en la reina sekvantaro, estis membroj de la organiza komi-


43/79


44/79

42

tato. La Brita ministro kiu prezidis en la komitato estis tre sperta prireaj vizitoj. Li antavidis iun paon kaj iun momenton. Se ia ReinaMoto venos de la dua is la tera etao, li anticipis eventualan malfunk-cion de la lifto kaj ukazis ke i malsupreniru la la tuparo. Kiam mi pro-ponis provizi Astralian amvinon por la festo, la vizitspertulo insistis

ke estu anka vera Franca ampano sur unu tablo, por la okazo se even-tuale la gastoj ne atos kolonian amaon. Fakte, iu guto de la Astraliaseka vino estis trinkita, dum plejparte la boteloj de la Anglo restis fermi-taj.

Dum vizito al Irano en 1976, Henry Kissinger la tatsekretario deUsono, kiu interesiis pri arto kaj arkeologio, trovis ke lia itinero inkluz-ivas, pro persona propono de la aho, viziton al fabriko de kaviaro en

Bandar Pahlevi apud la Kaspio. (Proksime al Bandar Pahlevi Lordo Slim,la Brita generalo, inspektis kontingenton de la Brita armeo kies soldatojplendis ke la marmelado havas figuston!) Kissinger ne volis ofendi latatestron rifuzante viziti la fabrikon, sed li diris al sia ambasadoro, Rich-ard Helms, ke li ne deziras rigardi la senintestigon de sturgoj. Bedarindela ambasadoro malsukcesis pri sia tasko kaj Kissinger devis rigardi la for-prenon de pluraj frajoj anta ol gustumi la kaviaron kun vodko.

Foje Andrew Peacock, Astralia Ministro pri Eksterlandaj Aferoj,invitis Kissinger viziti Astralion. Kissinger diris ke li tre atus tion fari.Lia edzino, Nancy, tre uis viziton en la Internacia Jaro de virinoj.Bedarinde, tamen, estis neniuj problemoj inter Astralio kaj Usono kiujtiom bezonas diskutadon ke vizito de Kissinger necesus. Peacock sugestiske Kissinger venu neformale al Kanbero survoje al iu alia loko. Sed,respondis Kissinger, anka je la suda poluso mi ne havas negocon.

Unu el la plej mallongaj tatvizitoj priraportitaj estis halto farita deGeorges Pompidou de Francio en Darvino en norda Astralio. La aviadilode Pompidou devis surterii en la fruaj horoj de la mateno, por replenigisiajn benzinujojn survoje al la Atolo Mururoa, kie okazos Franca nukleaprovo. La Franca ambasadoro en Kanbero demandis al la DepartementoPri Eksterlandaj Aferoj u eblos malinsisti pri la reguloj de kvaranteno,tiel ke Pompidou povu resti sur la aviadilo. Se oni devigus lin vesti sin kajeliri el la aeroplano dum i estas prucigata per insekticido la ambasadoro

devus eesti, kaj tio certe ne altigus lian reputacion. Reprezentante laDepartementon mi klarigis al la Ambasadoro ke la regularo estas tre


45/79

43

strikta pro la minaco de afta febro kaj aliaj plagoj kontra la Astraliapatindustrio, sed mi promesis seri elirvojon. Mi proponis al la kvaran-tenaj instancoj ke Pompidou estu sigelita interne de sia aviadilkajuto. Laoficistoj de la kvaranteno tiam povos prucigi ekstere laplezure. Studintediagramon de la aviadilo, oni konstatis ke mia plano estas farebla. Oni

observis la regulojn, Pompidou dormadis, neperturbate, kaj la kariero dela ambasadoro, kiu ne bezonis vojai al Darvino, estis savita.La Diplomataro estis iam invitata renkonti vizitantajn tatestrojn.

Kiam Prezidento Jonas de Astrio venis al Bonno irka 1974, okazis lakutima akcepta festo, kaj kiel Ambasadoro de Astralio mi viciis kunmiaj kolegoj por premi la prezidentan manon kaj diri kelkajn vortojn.Kiam alvenis mia vico miaj kolegoj surpriziis. Anstata la atenditajn du-tri frazojn, mi kaj Jonas komencis viglan konversacion. Estis konjektado

pri la temou rifuantoj? Komerco? Poste mi rivelis la sekreton. Ni paro-ladis en Esperanto, la internacia lingvo, de kiu la Prezidento estis fortasubtenanto, pri la frato de la Prezidento, kiun mi jam renkontis en Vieno.

La klasika rakonto pri vizito de tatestro rilatas al Jan Masaryk,Prezidento de eoslovakio anta la Dua Mondmilito. Vizitante ParizonMasaryk rimarkis ke la ea ambasadoro tie estas tre maldika kajaspektas malsana. Li demandis al la ambasadoro la kialon. i tiu klarigis

ke li devas eesti, iun vesperon, diplomatian bankedon kaj, ar la Francajvirinoj estas tiel babilemaj, li neniam sukcesas ion mani.Ho, diris Masaryk, mi estis mem ambasadoro. Mi komprenas vian

problemon kaj kiel in solvi. En la estonteco, kiam vi sidias por labankedo, demandu tuj al la sinjorino dekstre u i estas edzino. Se i neas,demandu al i u i havas infanojn. Certe i ne darigos la konversacionkaj vi povos vin turni al via maldekstra najbarino. Demandu al i same ui estas edzino. Se i jesas, demandu u i havas infanojn. Se i jesas den-

ove, vi devas demandi kiu estas la patro. Tio estos la fino de tiu konversa-cio. Fine parolu al la virino trans la tablo. Se i estas edzino kaj se i nehavas infanojn, vi demandos kiel i evitas gravedion. Tio finos tiuninterparoladon kaj vi povos senene issate mani kaj trinki.

Post kelkaj monatoj Masaryk reiris al Parizo kaj trovis la ambasa-doron same maldika kaj malsaneca. Kara kolego, diris la ministro, uvi ne sekvis la konsilon kiun mi donis al vi, dum mia antaa vizito, pri kielkonduti je la bankedoj?

Jes, Ministra Moto, mi faris precize tion kion vi konsilis. Sedankora mi ne sukcesas mani. La sekvan bankedon mi demandis tuj al


46/79

44

la sinjorino dekstre u i estas edzino. Kiam i neis, mi demandis u ihavas infanojn. Tiam dum dudek minutoj i rakontis al mi iujn detalojnpri la sano de sia filo kaj pri la esperoj kiujn i havas rilate la filineton.Fine mi sukcesis interrompi la konversacion kaj turnis min al mia mal-dekstra najbarino. i estis edzino. Mi demandis u i havas infanojn. i

jesis. Mi persistis: Kiu estas la patro? Ha, sinjoro, mi ne kredis ke viscias mian sekreton, i diris, kaj dum duonhoro i rakontis kiel ikonatiis kun la patro de siaj infanoj, kaj la tutan historion de siaj ama-feroj. Fine malesperante mi rompis la konversacion, sed bela sinjorinotrans la tablo deziris paroli. Mi demandis u i estas edzino. i estis. uvi havas infanojn? mi persistis. Ne, i ne havas infanojn. Kiel vi evitasla gravedion? mi demandis. Ha, sinjoro, i respondis, Mi rimarkas, kela bankedo finias. Ni iru kune sur la terason, kaj mi informos vin pri mia

metodo. Denove mi estis nenion maninta.Tiam Masaryk manbatis sian frunton. Kara kolego, senkulpigu min.Kiam mi vin konsilis mi tute forgesis ke mi estis ambasadoro ne en Parizosed en Londono.


47/79

45

astralianoj eksterlande

Unu el la plej gravaj devoj de diplomato estas prizorgi la tatanojn de siapropra lando kiuj loas en tiu lando a kiuj vizitas in, por helpi ilin rilateiliajn laleajn entreprenojn kaj por doni helpan manon se ili havas mal-facilaojn.

Dum la Dua Mondmilito, multaj pilotoj de la Astralia Rea Flu-garmeo, deorantaj en Kanado por la Komunregnara Trejnada Plano, edz-iis kun surlokaj fralinoj. Poste ili foriris al Eropo por militado kaj fine

hejmen. Neeviteble ili petis al la Altkomisiitejo en Otavo arani por iliajedzinoj transporton al Astralio. Ne estis pasaeripoj dum la Milito, kajnur malofte kajutoj disponiis sur aroipoj a provizipoj en la marar-meo. Antainformo pri tiaj eblecoj kutime venis nur tre balda antae,kaj por esti preta mi tenis iam isdatan sliparon de la edzinoj, listantanesencajn detalojn, ekzemple la aon de la bebo, a la stadion de gravedeco.i tiu informao estis esencega, ar kelkaj ipkapitanoj estis superstiajpri la enipio kiel pasaeroj de virinoj pli ol, ni diru, sep monatojn

gravedaj.Kelkaj aviadistoj, super io post longa disio, uzis iajn argumentojnklopodante akiri prioritaton por siaj edzinoj. Unu piloto klarigis ke lifianiis kun fralino en Winnipeg. Oni alpostenigis lin anta ol li povisedzii, kaj bebo devos naskii post kelkaj semajnoj. Neniu transportiloestis havebla. Fine la malpaciencega aviadisto demandis u, por ke la bebohavu nomon, oni povus arani prokuran geedzion. Al la altkomisiitejoinformiis ke tion oni ne povas fari la Kanadaj leoj, sed nia ambasado

en Vaingtono informis nin ke prokura geedzio povus esti aranita enNorda Dakoto. Tial oni rapidege sendis dokumentojn el Kanbero, kaj miskribis al la fralino en Winnipeg, informante in pri la aranoj jam fari-taj, kaj petante ke i konfirmu ke i povos vojai al Norda Dakoto antala dato kiam i anticipas la naskon. Estis neniu respondo, kaj miekkomencis timi, ar la naa monato rapide alproksimiis, sed la fralinoneatendite alvenis al nia oficejo en Otavo. i estis alloga kaj sveltega vir-ino, kaj i demandis, indigne: El kie venis i tiu onidiro ke mi estas

graveda?


48/79

46

Fine de Aprilo 1945 ni havis bonfortunon. Aviadilportanta ipo, kiuforiros el Nov-Jorko, povos transporti 39 edzinojn. Jen nia anco. Misendis telegramojn al Vankuvero, Edmonton, Calgary, Winnipeg, Torontokaj al orienta Kanado, vokante iujn edzinojn kunii en Montrealo, lun-don la 7-an de majo. Tie Domo Stanley, hoteleto por la edzinoj de soldatoj,

bone ekipita per infanlitetoj, ludiloj, bebaretoj kaj vestlavejo, estis pre-parita por batalo. La 6-an de majo mi iris al Montrealo kun du suboficiroj,Ern Ryland kaj Viljo Pamphilon, el la Astralia Aerarmea Misio enOtavo.

Mi estis renkontanta kontingenton da edzinoj en la stacidomo kiamatomobiloj komencis hupi per siaj kornoj, sonoriloj tintegis, homoj kri-adis, kaj la sonorilego de la Preejo Notre Dame eksonoris. La informa-gentejo Asociata Gazetaro us anoncis la kapitulacon de Germanio en

Rheims. Mi apena havis sufian tempon intertrakti kun la Usona Kon-sulejo kaj Migra Servo de Kanado pograndan vizon por mia haremo, kiamio, io fermiis por la festado. Per la helpo de la Rua Kruco, ni kunpelisiujn niajn edzinojn al Domo Stanley, kun irka 100 eroj da pakaaro. Miinstrukciis ilin havi bonan tutnoktan dormon.

irka la unua horo la telefono sonoris. u mi respondecas pri grupoda junaj virinoj e Domo Stanley? u mi komprenas ke tri el tiuj virinojnun estas en policejo, ebriaj kaj tumultemaj? ar mi respondecas pri ili,

u mi bonvolos veni preni ilin? Mi klarigis ke i tiuj estas edzinoj deAstraliaj militherooj, kaj mi nur eskortas ilin al Nov-Jorko. Mi promesisveni kiel eble plej balda. Estis ridado je la alia ekstremao de la telefon-lineo. Miaj kolegoj de la Aerarmeo, kiuj komplotis por trompi min, uadismian malkomforton.

La postan matenon ni malfacile atingis la stacidomon tra la festantahomamaso, sed la vojao al Nov-Jorko sukcesis glate. Tie, salutinte, oniinformis nin ke la Usonaj dokistoj strikas, ke ni ne povos enipii kaj ke

ni devos loi en hotelo. Miaj edzinoj ne tre agreniis. Multaj neniamantae vidis Nov-Jorkon kaj ili firme intencis ekspluati la okazon. Sed mihavis problemon lui dek unu bebaretojn de nekredanta butikisto. Post tritagoj, kiam la edzinoj foriris al la enipejo, ili kunigis la manojn irka mipor kanti Li estas ja bonegulo kaj prezentis al mi komune subskribitansalutkarton. i bildigis ipon, kaj deziris por mi Oceanon da Felieco.

Astraliaj diplomatoj partoprenantaj en la laboro de Unuiintaj

Nacioj kelkfoje havis neatenditajn aventurojn. La oficejo de la AstraliaDelegitaro situis en la 45-a etao de la Konstruao Imperia tato


49/79

47

(

Empire State

). Ni havis ravan vidon de la insulo Manhattan, kaj aro darapidaj liftoj funkciis glate, kvankam de tempo al tempo okazis striko dela liftooforoj. Tiam oni devis fermi la oficejon, ar estis neeble grimpisupren tra 45 etaoj. is la fino de la striko ni iuj havis libertempon.

Unufoje du delegitoj el Kanbero, dum butikumado en la urbo, trovis

novan ludilon, kaj amba aetis po unu por siaj infanoj. La ludilo estisKirlulo, speco de metala spiralo kiu maras malsupren sur la tuparose oni donas helpan ekpuon. La du patroj decidis provi la ludilon sur lasavtuparo de la konstruao. La Kirlulo funkciis bonege, kaj ili ludis kon-tente dum iom da tempo. Sed, kiam ili penis reeniri la oficejon de la dele-gitaro, ili trovis ke la pordoj de la tuparakto malfermeblas nur deekstere kaj ne havas klinkojn. Anka la akto estis sonizolita. La delegitojhavis nur unu vojonmari malsupren tra 45 etaoj, portante siajn

kirlulojn.Diplomataj misioj anka devas prizorgi estontajn Astraliajn ta-tanojn. En enevo en la 50aj jaroj la Konstanta Delegitaro e la Eropasidejo de Unuiintaj Nacioj partoprenis en la laborado de InterregistaraKomitato por Eropa Migrado. Kiel eneral-Konsulo mi anka adminis-tris programon de migrado al Astralio. Iu Maltano petis helpon de laKonsulejo migri al Astralio. Li estis la Malta Ministro pri Elmigrado.Tiutempe Astralio havis preferon por lertaj metiistoj, tial la Ministro

sugestis ke ni registru lin kiel cabinetmaker (kabinetisto), kio en laAngla lingvo signifas meblisto.

Inter la plej utilaj migrantoj kiujn ni sendis al Astralio el Svislandoen tiuj jaroj estis grupo da kuiristoj, por deori en la kuirejoj de la Vilaopor la Olimpiaj Ludoj en Heidelberg (kvartalo de Melburno) en 1956.Kutime la Svisa registaro kondutas same alergiece rilate la elmigron debonaj efkuiristoj kiel bredistoj de merinaj afoj en Astralio rilate la

eksportadon de virmerinoj. Sed la eneral-Konsulejo sukcesis intertraktiinterkonsenton specialan por la Olimpiaj Ludoj. Astralia hotelisto venisal enevo por fari la elekton. La vilaaj kuirejoj funkciis bonege, kaj postla Ludoj la plejmulto de la kuiristoj eklois dare en Astralio.

Mallonge anta la Ludoj oni transsendis min al Singapuro por tie estiAstralia Komisiito. Unu el miaj fruaj taskoj estis rekruti skipon dakuiristoj por prepari Malajan manaon en la Olimpia Vilao. Mia kolegoTom Critchley, la Komisiito en Kuala Lumpur (la efurbo de Malajzio)

estis instrukciita helpi min pri la organizado. Mi petis ke la OlimpikaKomitato de Singapuro proponu kelkajn personojn. Tom petis al la


50/79


51/79

49

efministro de Malajzio, Tunku Abdul Rahman, kiu nomumis sian prefer-atan kuiriston, virinon, por estri la skipon. Tio kreis problemon, ar miajkuiristoj rifuzis servi sub iu ajn virino. Post du konferencoj sensolvaj enmia oficejo, ni sekvis la nuran eblan vojon kaj petis al la kuiristino de laTunku elekti siajn proprajn kunkuiristojn!

Facila transiro trans landlimojn estas simbolo de iu libereco. ErnestBevin, Ministro pri Eksterlandaj Aferoj de Britio, kiam oni petis ke liresumu sian eksterlandan politikon, respondis ke i estas: povi iri al laStacidomo Viktoria, kaj aeti bileton por vojai kien ajn li deziras, senpasporto. George Bidault de Francio priskribis landlimojn kiel les cica-trices de lEurope (la cikatroj de Eropo).

Ambasadoroj devas gastigi kaj kuraigi multajn eminentajn sportis-tojn el siaj landoj. Kiel Astralia Ambasadoro al la Federacia RespublikoGermanio mi havis plezuron bonvenigi la Astralian teamon al la Olim-piaj Ludoj en Munkeno en 1972. Mi memorigis la atletojn pri la respondodonita de la Romia historiisto Plutarch kiam oni lin demandis u li estusprefere Ailo la militisto a Homero la poeto. Plutarch reciprokis per lademando: u vi preferus esti venkinto en la Olimpiaj Ludoj a la anon-canto de la rezultoj?

Ambasadoj kaj aliaj eksterlandaj misioj prizorgas laran gamon daAstraliaj vizitantaj oficistoj. En enevo la delegitaroj al la InternaciaLabor-Oficejo inkluzivis ne nur oficistojn de la registaro sed anka rep-rezentantojn de sindikatoj kaj de organizoj de labordonantoj. Ofte tio estisilia ununura alilanda misio kaj ili penis pleje ui sian sperton, kelkfojevenigante kun si siajn edzinojn. La membroj de unu grupo, je vespero,kiam ne okazis kunveno, petis ke oni konduku ilin al kazino, tiam novao

por la plimulto de Astralianoj. Estis tro malfrue por transiri en Francion,kie estis iuj bone konataj kazinoj en proksimaj urbetoj. Mi klarigis ke lakazino de enevo estas iom malekscita, ar la la Svisa konstitucio vetojlimias al 2 frankoj. Tiu regulo havis la celon malstimuli la tatanojn deSvislando, por ke ili ne forvetu sian malfacile gajnitan monon. Tamen ladelegitoj unuanime deziregis rigardi kazinon, kaj decidis ke ili provos tiunde enevo. Do, ni eniris kaj aetis kelkajn etonojn, kaj mi montris al ili,anta la tagmano, tablon de boule, simpla formo de ruleto. Kiel oni

ludas? oni demandis. Nur metu etonon sur vian preferatan numeron,a sur grupon, a sur la ruon a la nigron, mi klarigis. Mi metis etonon


52/79

50

sur unuopan numeron, uste kiam vetado finiis per la krio: Rien ne vaplus (nenio plu iras). La pilketo haltis apud mia numero. Tiel oni ludas,mi diris. E pro dufranka veto mia profito sufiis por pagi la koston de latagmano kaj mi povis ripozi sur miaj laroj!

La starigo de Unuiintaj Nacioj post kongreso en San-Francisko en1945 inaguris novan specon de diplomatio la diplomation de oratorado,enkonduko de rezolucioj, kaj intertraktado malanta la kulisoj en la kori-doroj. Okazis anka florado de internacia humuro.

Multaj el la poemoj ne estas tradukeblaj sed kelkaj blagoj estas uni-versale kompreneblaj. Ekzemple laManlibro por Delegitoj al U.N.

, kiupublikiis en Nov-Jorko. i citis serion de klioj kun traduko:

Interkonsento estas anticipebla(Okazis grava kverelo malanta la kulisoj)

Mi parolos mallonge, Sinjoro Prezidanto(Li estas ekkomencanta 40-minutan paroladon)

Mia kolego montris sian kutiman prudenton(Li same opinias kiel la antaa parolinto)

Mi estas preta konfidi respondecon al li(iuj liaj paroladoj estas verkitaj por li)Persono kun vasta sperto

(i partoprenis en du sesioj de la enerala Asembleo)Mi ne deziras obstrukci la laboron de la komitato

(Precize tion li intencas fari)Mi ne fidas al proceduraj manovroj

(Li estas surscenigonta aegan manovron)

Mi bedaras ke mi devas malkonsenti kun mia eminenta kolego(Tiu damnita stultulo!)i tio estas adekvata solvo de la problemo

(Do, tio estas balaita sub la tapion is venonta jaro)Mi devas konsulti mian registaron

(Li ekkomprenis ke li estas erare en tiu komitato)Ni estu sinceraj, malkaemaj

(Li estas iun perfidonta)

Ni starigu senpartian subkomitaton(en kiu miaj amikoj povos sidi)


53/79

51

Saa, kompetenta kaj senpartia prezidanto(Li iam subtenis nian partion)

Dum bankedo organizita je la fino de la Kvara Konsulta Kunveno porla Antarkta Traktato en Santiago en 1966, kiu verkis interkonsentitajn

rimedojn por la protektado de Antarktaj fokoj, mi atoris kelkajn trafajnversojn Angle. Interpretistoj kiuj partoprenis la bankedon fulmorapidetradukis miajn versojn en la Hispanan, la Francan kaj la Rusan, kaj onieldonis oficialan dokumenton. Oni defiis min Esperantigi ilin. Tion mifaris kaj la traduko aperis en Brazila Esperanto-gazeto. En 1972 la Anglateksto estis denove eldonita kiel dokumento en Londono en la Konferencopri la Konservado de Antarktaj Fokoj post solena deklamo je noktomezopost la parafo de la teksto de la Konvencio. La poemo kaj ties historio

anka publikiis en la Bulteno

de SCAR, la Scienca Komitato priAntarkta Enketado. Jen mia poemo:

ALVOKO POR LA FOKO

Antarktikaj Fano kaj Flaro

En la frosta suda maroLa balen per buostaro

Kribras la planktonan stokonSed kiu atus mani fokon?

Langusteto tre bongustaEstas por la fi ton rusta.Li suferus eble mokonSed kiu asus belan fokon?

En sistem ekologiaAl fio venas sorto iaAa skuo rakas vokon -Neniu ne amas la fokon!

Pingven bezonas protektadoni ne atas inspektadonSed necesas bona roko

Por la fel- (a Rossi) foko!


54/79

52

En kunvenoj pri logistikoVenas maso da statistikoHundoj, sledoj havas lokonSed ne forgesu la fokon.

Sendadu fulme radiaojniuhore tra staciojnInformaon samepokanTamen ne enu etan fokon!

En turist-eksped

harry ralph - la diplomato kiu ridis

Documents