folk art culture - gujarat information...økwshkíklke Ähíke nòhku ð»koÚke f÷k, mktmfkh ylku...

÷u¾f

òuhkðh®Mkn òËð

«fkþf : {krníke rLkÞk{f, økwshkík hkßÞ, økktÄeLkøkh.

÷u¾Lk - MktÃkkËLk : òuhkðh®Mkn òËð

«kuMku®Mkøk yLku Mkhfkhe «uMk, økktÄeLkøkh.

ð»ko : yk ÃkwMíkf MktÃkkËfLkk MktþkuÄLk yLku yLkw¼ðLkk ykÄkhu íkiÞkh fhðk{kt ykÔÞwt Au. íku{kt ÔÞõík ÚkÞu÷k rð[khku fu {tíkÔÞku

MkkÚku hkßÞ Mkhfkh Mkt{ík s Au íku{ {kLkðwt Lkne.

(rðsÞ¼kR YÃkkýe){wÏÞ{tºke, økwshkík hkßÞ

økwshkík hkßÞ ¼khíkLke su{ s rðrðÄíkk{kt yufíkk Ähkðu Au. økwshkík{kt ðMkíkk swËk swËk Ä{o, ¼k»kk, ¿kkrík ðøkuhuLkk ÷kufku{kt rðrðÄ «fkhLke f÷kyku Mk{krðü Au. suLkk ÷eÄu økwshkík yLkufrðÄ f÷kyku

yLkufrðrðÄíkk nkuðkLkk ÷eÄu ÷kufku{kt Ãkkuík-ÃkkuíkkLkk heík-rhðkòu, Ãknuhðuþ, çkku÷eyku, ÷kuføkeíkku, ÷kufMktøkeík, ÷kufMkkrníÞ, ÷kuff÷kyku, þi÷eyku ðøkuhu {nkMkkøkh{kt Mk{kÞu÷k rðrðÄhtøke {kuíke Mk{kLk ¼kMku Au. rðrþü «fkhLke f÷kyku íku{s ykðzíkkuLke Mk{krðüíkkLku fkhýu Mk{ks{kt Lkðku WòMk-W{tøk-íkksøkeLkwt ðkíkkðhý

÷kufku MkkÚku yLkLÞ heíku òuzkÞu÷k ÷kuff÷k, ÷kufMktMf]rík íku{s ÷kufMkkrníÞ MkkÚku yíkqx Lkkíkku ÄhkðLkkh yLku {{o¿k ©e

“f÷kMktMf]rík”Lku Wòøkh fhíkwt “økwshkíkLke ÷kufMkktMfríkf rðhkMkík” ÃkwMíkf ÃkwLk: «fkrþík ÚkE hÌkwt Au. su ykÃkýe ¼krðÃkuZeLku {køkoËþof

ðirðæÞMk¼h ÷kufðkhMkkLku «íÞûk fhkðíkk yk ÃkwMíkfLkk «fkþLk «Mktøku nkŠËf þw¼uåAk ÃkkXðwt Awt.

økwshkíkLke Ähíke nòhku ð»koÚke f÷k, MktMfkh yLku MktMf]ríkÚke Äçkfíke hne Au. ynªLkk ÷kufSðLk ÃkkMku ÷kufMktMf]ríkLke yLku ÷kuff÷kLke LkeS rðhkMkík Au. søkík¼h{kt

fu MkkË Ãkkze WXu Au. Ëuþ-rðËuþ{ktÚke yÇÞkMkwyku yk rð»kÞ{kt MktþkuÄLk fhðk økwshkík{kt ykðu Au, yr¼¼qík ÚkkÞ Au yLku

ÃkkMku ‘økwshkíkLke ÷kufMkktMf]ríkf rðhkMkík’ y÷ÇÞ íkMkðehku

çknkh ðMkíkk økwshkíkeyku, MktMf]rík yLku f÷k hrMkfkuLku yíÞtík WÃkÞkuøke ÚkR Ãkzþu. yux÷wt s Lknª, Ãký «íÞuf økwshkíkeLkk

{krníke rLkÞk{f

«fkþfeÞ...

÷kufMktMf]rík Au. yuLkku yÇÞkMk fhðk yLkuf rðËuþe ÃkÞoxfku ynª Qíkhe ykðu Au. íkuyku økwshkíkLke ÄhíkeLku økeík, Mktøkeík yLku Lk]íÞÚke økwtsíke òuELku ykLktËrð¼kuh çkLke òÞ Au.

Lkx, çkòrýÞk, LkkÚkçkkðk, {ktfzkt yLku hªAzkt h{kzLkkhk, íkqhe-çkkhkux yLku ¼ktzLke MkkÚkkuMkkÚk ÷kufSðLkLku MktMfkhLkkhk ¼ðiÞkLkkt Ãkuzkt, hk{÷e÷k, ZkZe÷e÷k, òuøke÷e÷k, ÷kuffÚkkfkhku, ÷kufMktøkeík, Mktíkðkýe yLku økkøkrhÞk {ký¼èkuLke økkihðÃkqýo ÃkthÃkhkøkík Ähkunh ykÃkýu íÞkt níke. yksu yk ÷kufrðhkMkík Äehu Äehu ÷wÃík ÚkE hne Au íÞkhu økkiihðÃkqýo

hMk ÷uíkkt ÚkkÞ yu Ãký yux÷wt s sYhe Au.

÷kuf¼hík, {kuíkeÃkhkuðýwt, fxkðfk{, sqLkk ÃktÚkfku, yLku Ãkhøkýkt WÃkhktík ÷kufMktMf]ríkLkk rðrðÄ ÃkkMkktLke rðøkíkÃkqýo

“økwshkíkLke ÷kufMkktMf]ríkf rðhkMkík” ÃkwMíkfLkwt

{Lku ©Øk Au fu økwshkíkLke ÷kufrðãk, ÷kufMktMf]rík, ÷kufMkkrníÞ yLku ÷kuff÷k{kt hMk ÄhkðLkkh Mkki fkuELku yLku Ëqh

ËuMkkR, ¼kxe yuLk. y{q÷ Ãkh{kh, nu{uLÿ þkn, òuøkuþ Xkfh, yu. yu÷ MkkuLke, rËr÷Ãk ÃkrZÞkh, nu{ktøk ËuMkkR íkÚkk

- òuhkðh®Mkn òËð

6

08 økwshkíkLke ¼kíkeøk¤ ÷kufMktMf]rík

20 Mkkihk»xÙLkk sqLkk ÃktÚkfku yLku Ãkhøkýkt

32 {æÞfk÷eLk økwshkíkLkkt ¼kíkeøk¤ ðMºkku

36 ÷kufòríkykuLke ðuþ¼q»kk

42 ½huýkt yLku MkkIËÞo«MkkÄLkku

48 ÷kufWíMkðku yLku ÃkðkuoLke MkktMf]ríkf

ÃkhtÃkhk

60 «k[eLk økwshkíkLkkt ¾kLkÃkkLk

64 økwshkíke ÷kufMkkrníÞLkku y{qÕÞ ðkhMkku

72 «f]ríkLkk ¾ku¤u Ãkktøkhu÷wt økwshkíkLkwt

÷kufMktøkeík

76 ykÃkýkt ÃkhtÃkrhík ÷kufðkãku

88 økwshkíkLkkt ÷kufLk]íÞku

100 økwshkíkLkwt f÷k{trzík fkcrþÕÃk

108 rðï{kt yòuz økýkíkwt økwshkíkLkwt

nðu÷e - MÚkkÃkíÞ

112 økwshkíkLkwt hk[h[e÷wt yLku øk]nMkòðx

11

90

39

48

75

6

7

116 ¼kíkeøk¤ ÷kuf¼hík yLku {kuíke-

ÃkhkuðýktLke f¤k

124 Ãkþw-«kýeykuLkk MkksMkhtò{ yLku

þýøkkhku

128 fåA-fkrXÞkðkzLke ÷kufLkkheLkwt

fxkðfk{

132 økwshkíkLke ¼kíkeøk¤ r[ºkÃkhtÃkhk

138 ykrËðkMkeykuLke ¼ªíkr[ºkkuLke f÷kÃkhtÃkhk

142 Mkkihk»xÙ-fåA{kt fk[r[ºkkuLke

«k[eLk f÷kÃkhtÃkhk

146 økwshkíkLke nMíkr÷r¾ík ÃkkuÚkeyku

150 økwshkík{kt h{fzktLke «k[eLk ÃkhtÃkhk

160 ykÃkýkt ÄkíkwÃkkºkku

166 {LkkuhtsLk fhkðLkkhe ÷kufòríkyku

170 ÷kufSðLk{kt Ãkqòíkkt ËuðËuð÷kt

180 {kLkðÓËÞLkk WÕ÷kMkLkwt {kU½uhwt Ãkðo : {u¤k

188 ÷kufMkktMf]ríkf rðhkMkíkMk{k økwshkíkLkk

økZrfÕ÷k

125

118

134

179

188

7

8888

økwshkíkLke ÄhíkeLku fwËhíku Aqxu nkÚku

MkkIËÞo çkûÞwt Au. Ãkqðo{kt MkÌkkrÿ yLku

MkkíkÃkwzkLkk ÃkðoíkkuLke nkh{k¤k, Ãkrù{{kt

fåALkwt hý, W¥khu røkrhhks ykçkwLke

zwtøkh{k¤k yLku Ërûkýu Ë{ýøktøkkLkwt LkiMkŠøkf

MkkIËÞo Ähkðíkk økwshkíkLkk økkihðtðíkk

÷kufSðLkLkk rðMíkkh-Ãkx Ãkh Lksh fheþwt íkku

Mk{]Ø yuðku f¤k, MktMfkh yLku MktMf]ríkLkku

su ykøk¤ síkkt heíkrhðks yLku YrZYÃku

÷kufSðLkLkwt {wÏÞ ytøk çkLke òÞ Au. MktMf]

ríkLkk Mke{kzk{kt Mk{kE síke çkku÷eyku,

ftXMÚk MkkrníÞ, Mktøkeík, f¤k, WíMkðku, Ä{o,

ð†k÷tfkhku, ¾uíke, ÃkþwÃkk÷Lk, LkkifkÞkLk,

nrÚkÞkhku, ½h-¾kuhzkt, hk[h[e÷wt, Ëuð{tz¤,

yk[kh-rð[kh, MktMfkh yLku MktMf]rík,

rðfkMkLkk fuzu [zu÷k {kLkðeLkk nkÚku ÚkÞu÷wt

økwshkíkLke ¼kíkeøk¤ ÷kufMktMf]rík

{qÕÞðkLk ðkhMkku Äçkfíkku Lkshu Ãkzu

Au. ynª {tu ÷kufrðãk, ÷kuff÷k yLku

MktMf]ríkLkku MktË¼o hkÏÞku Au.

MktMf]ríkLkku Mksof {kLkðe :

÷kufMktMf]ríkLku ykrË{kLkðLke

{Lkkuði¿kkrLkf yr¼ÔÞÂõík íkhefu

yku¤¾ðk{kt ykðu Au. ÷kufMktMf]

rík yu ÷kufMk{qnLkwt MkrnÞkhwt rLkS

MksoLk Au. sLkSðLk ÃkkuíkkLke hMk,

hwr[, Mkð÷íkku, MkwrðÄkyku yLku

¼kiøkkur÷f ÃkrhÂMÚkrík yLkwMkkh

fux÷ef «ýkr÷fkyku ykht¼u Au,

8

9

MksoLk Au. {kLkðòík sux÷kt ð»kkuo sqLke Au

yux÷kt ð»kkuo sqLke yuLke ÷kufMktMf]rík Ãký Au.

økwshkíkLke MktMf]ríkLkwt Wøk{ MÚk¤ :

økwshkíkLke ÷kufMktMf]ríkLkk Wøk{

rðþu fnuðwt nkuÞ íkku yu{ fne þfkÞ fu,

Mkkçkh{íkeLkk íkehu fqçkk çkktÄeLku hnuíkk

ykrË{kLkðLkk nkÚku Mkki «Úk{ ðkh yuLkwt

Ãkkhýwt çktÄkÞwt nþu. ßÞkhu Mkkihk»xÙLke

÷kufMktMf]ríkLkwt Ãkkhýwt LkuMkzkyku{kt hneLku

ÃkþwÃkk÷Lk fhíke yhÛÞðkMke òríkykuLkk

nkÚku çktÄkÞwt nþu. zkì. nMk{w¾ Mkktfr¤Þkyu

fhu÷wt Mkkçkh{íke ¾eýLkwt MktþkuÄLk yk ðkíkLku

Mk{ÚkoLk ykÃku Au. {kunU-òu-Ëzku yLku nzÃÃkkLke

9

10

LkøkhMktMf]ríkyku rðfkMk Ãkk{e íkuLkk Ãknu÷kt Ãký rð[híke

òríkykuLke ÷kufMktMf]rík yÂMíkíð{kt níke s. yk MktMf]ríkLkk

MÃkü yðþu»kku yksuÞ økwshkíkLkk ykrËðkMkeykuLkkt ykuòhku,

Ëuð-Ëuð÷ktyku, ¼qðk, stíkh-{tíkh yLku Ãkþw-«kýeyku íkÚkk

ð]ûkÃkqò{ktÚke «kÃík ÚkkÞ Au.

økwshkíkLke ¼qr{ «k[eLk MktMf]ríkLkku ði¼ð-ðkhMkku Ähkðíke

{kLkð ðMkðkxðk¤e Ähíke Au. yk Ähíke ÃkhÚke ÷kufSðLkLkk

«k[eLk yðþu»kku Ãký ¼hÃkxu {¤e ykÔÞk Au. ¼khík{ktÚke nzÃÃkk

MktMf]ríkLkk MktÏÞkçktÄ Ãkwhkðkyku «kÃík ÚkÞk Au. økwshkík{kt ÚkÞu÷k

Ãkwhkík¥ðeÞ Wí¾LkLkku îkhk ÷kuÚk÷ yLku fåA{kt Äku¤kðehk

¾kíkuÚke {¤e ykðu÷k yðþu»kku Mkkzk[kh nòh ð»ko Ãknu÷ktLkk

EríknkMk Ãkh «fkþ Ãkkzu Au yLku Mkifkyku Ãknu÷kt rðfkMk Ãkk{u÷e

{kLkð MktMf]ríkLkwt MkwÃkuhu ËþoLk fhkðu Au.

«rf]íkLkk ¾ku¤u Ãkktøkhu÷e ÷kufMktMf]rík :

ykrËfk¤Úke {kLkðeyu nrhÞk¤kt ðLk-WÃkðLk,

÷nuhkíkk Mkkøkh yLku ¾¤¾¤ LkkËu ðnuíke LkËeykuLkk

fktXu ðMkðkx fÞkuo nkuðkÚke økwshkíkLkkt «f]ríkÃkhkÞý

÷kufSðLk{kt yLku ÷kufMktMf]rík{kt rLkMkøkoLkkt yLkuf

ík¥ðku ykrð»fkh ÃkkBÞkt Au. ykÚke ÷kufSðLk{kt «f]rík

íkhVLkku «u{, rLkËkuo»k ykLktËr«Þíkk, MkíÞÃkhkÞýíkk,

rLkhkztçkheÃkýwt yLku Mkh¤íkkLkk MktMfkhku MkwÃkuhu ¾e÷e

QXâk Au. Mkkihk»xÙLkk yze¾{ zwtøkhkykuLke økkr¤Þwt{kt

{

«

÷

f

÷

í

í

rL

Q

11

støk÷ yLku ÍkrzÞwt{kt ðnuíke LkËeykuLkk Lkehu

÷kufSðLk{kt ðx, ÔÞðnkh, íÞkøk, xuf,

¾w{khe, h¾kðx yLku «u{þkiÞoLkk MktMfkhLku

Ãkku»Þk Au.

økwshkík{kt økkuÃk MktMf]ríkLkku WËÞ :

økwshkíkLke yVkx ÄhíkeLku yzeLku ykðu÷ku

Au yuLkku 1600 rf.{e. ÷ktçkku MkkøkhfktXku.

«k[eLkfk¤Úke {kLkð ðMkðkxLku fkhýu ynª

Mkkøkh MktMf]ríkLkku WËÞ ÚkÞu÷ku òuE þfkÞ

Au. Lk¤fktXkLkk ÃkZkhku{kt Mkkøkh MktMf]ríkLkk

yðþu»kku MÃküÃkýu òuE þfkÞ Au.

yksÚke ykXuf nòh ð»ko Ãkqðuo Ëuð ËuðeLke

WÃkkMkLkk fhLkkh yLku {kAe{kh íkhefuLkwt

SðLk økwòhíke rLk»kkË «òyu økwshkíkLke

Ähíke Ãkh Ãkøkhý {ktzâk. fku¤e, ¾khðk,

ðk½uh yLku r{Þkýk yk òríkLkk ðkhMkËkhku

økýkÞ Au. E.Mk. Ãkqðuo Ãkkt[{k þíkf{kt

ykÞkurLkÞLk, çkuf yLku ÞkuLk økúef «òyku

ykÃkýu íÞkt ykðe yLku ÷kfzktLkkt Ëuð

ËuðeykuLke Ãkqò økwshkík{kt ÷kðe. çkhzkLkk

{uh ÷kufku{kt yksu Ãký yk økúef «òykuLkk

yðþu»kku WÃk÷çÄ ÚkkÞ Au. ykþhu [khuf

nòh ð»ko Ãkqðuo økwshkíkLke ¼qr{ Ãkh

¼ú{ýþe÷ «òyku{ktÚke økkuÃkMktMf]ríkLkku WËÞ

ÚkÞku. {Úkwhk-ð]tËkðLk{ktÚke ykðu÷k ÞkËðku

yLku yknehku ÃkkuíkkLke

MkkÚku íÞktLke hkMk÷e÷k

÷kÔÞk. þkurýíkÃkwhLkk

hksðe çkkýkMkwhLke Ãkwºke

W»kkLkwt ÷øLk ©ef]»ýLkk

Ãkkiºk yrLkhwØ MkkÚku

ÚkÞwt. W»kk (yku¾k)yu

ÃkkðoíkeS ÃkkMkuÚke þe¾u÷wt

÷kMÞLk]íÞ îkrhfkLke

økkuÃkeykuLku þe¾ÔÞwt. íÞktÚke

M

÷

h

W

Ãk i

Ú

Ãk

÷

ø

1211111111111111122222222222222

Mkkihk»xÙ{kt yu «[kh ÃkkBÞwt. yksLkk hkMkzkLke

ÃkhtÃkhk yu økkuÃkMktMf]ríkLke ËuLk Au. yk{,

økkuÃkMktMf]ríkyu økwshkíkLku yLkuhk WíMkðku

ykÃÞk. {kLkðniÞktLku nu÷u [zkðíkk {u¤kyku

ykÃÞk. ykËh, ykríkÚÞ yLku ykiËkÞoLkk

W{Ëk MktMfkhku ykÃÞk. ËMk{e MkËe{kt

Mkkihk»xÙ{kt rMkrÚkÞLk yÚkkoíkT nqýku ykÔÞk.

íkuyku MkqÞoÃkqòLkku MktMfkh MkkÚku ÷kÔÞk. yk

nqýku íku yksLkk ykÃkýk fkXe Ëhçkkhku.

½kuzku, ¼UMk yLku nrÚkÞkhku yu{Lke MktMf]ríkLkkt

{n¥ðLkkt ytøkku {LkkÞkt.

÷kufòríkykuLkwt Mktøk{íkeÚko çkLkíktw økwshkík :

Mkkihk»xÙLke ¼qr{ sqLkk fk¤Úke V¤ÿwÃk

nkuðkÚke s¤ yLku MÚk¤ {køkuoÚke yMktÏÞ

òríkyku çknkhÚke ykðeLku ynª ÂMÚkh ÚkE

Au, yu{ Lk]ðtþþk†eyku {kLku Au. W¥kh{ktÚke

ykÞkuo, hksÃkqíkku yLku økwsohku ykÔÞk.

Ërûký{ktÚke fýçke ykÔÞk. ËrhÞkE {køkuoÚke

MkeËe yLku ykhçkku ykÔÞk. fåALkwt hý

ðªÄeLku çk÷w[ku Lku ÷kunkýk ykÔÞk. yk WÃkhktík

fk¤ktíkhu fkrXÞkðkzLke hrZÞk¤e ¼qr{ Ãkh

ykuz, yíkeík, MkÚkðkhk, MkhkrýÞk, Mk÷kx,

12

13

MkeËe, sík, {rnÞk, ZkZe, [k{Xk, çk÷ku[,

çkkçkh, ÷t½k, ¾hf, ðýÍkhk, hkð¤,

ÃkwhrçkÞk, íkhøkk¤k, Úkkuhe, ¾kuò, fwt¼kh,

Mkt½kh, Mkw{hk, Mkhðý, ðkÕ{efe, ¼kuÃkk,

¼kuE, ÷wnkrhÞk, ÷ªçkrzÞk, {w{Lkk, {ku[e

ðøkuhu ÷øk¼øk yufMkku Lku rMk¥kuh fhíkkt Þu

ðÄw òríkykuyu ykðeLku ðMkðkx fÞkuo Au.

{æÞÞwøk{kt EM÷k{Lke yMkhu ûkrºkÞ

òríkyku yLku ÃkkuíkkLke òíkLku fktrxÞkðhý

íkhefu yku¤¾kðíke òríkykuLkwt ÷zkÞf ¾{eh

¾e÷e QXâwt. yk ÷zkÞf ¾{ehLke yMkh

Mkkihk»xÙLke yLÞ òríkykuLkk ½zíkh Ãkh Ãký

Ãkze. yuLku Ãkrhýk{u ÷kufSðLk{kt ½kuzuMkðkhe,

ík÷ðkhLk]íÞ yLku þ†ku ðkÃkhðkLke rðãkLkku

rðfkMk ÚkÞku. h¾kðx yLku þkiÞo¼kðLkkLkku

MktMfkh Mk{ks{kt {ntufíkku çkLÞku.

ykËkLk-«ËkLk{ktÚke MkòoÞu÷kt

÷kufMktMf]ríkLkkt rðrþü MðYÃkku :

økwshkíkLku yktøkýu «k[eLkfk¤Úke Qíkhe

ykðu÷e yk çkÄe òríkyku MkkÚku yu{Lkk

ÃkhtÃkhkøkík yuðk YzkYÃkk¤k Ãknuhðuþ,

ÃkkuíkkLkkt E»x Ëuð-Ëuðeyku, f¤k, Mktøkeík,

MkkrníÞ, Lk]íÞ, ÷kufrhðkòu, {kLÞíkkyku,

LkeríkheríkLkk ÏÞk÷ku hnuýefhýe yLku

¾kLkÃkkLk Ãký ykÔÞkt. MÚkkrLkf yLku çknkhÚke

ykðu÷e òríkykuLkk MknðMkðkx yLku

¼kíkeøk¤ MktMf]ríkLkk ykËkLk-«ËkLk îkhk

Mk{]Ø çkLku÷k ÷kufMktMf]ríkLkk ðnuýLkku ykAku-

Ãkkík¤ku «ðkn òýu fu rn÷ku¤k {khíkku ¼hÃkxu

ðnuðk {ktzâku. yk{ ÷kufMktMf]rík yu fkuE

yuf÷-Ëkuf÷ {kLkðe fu {kLkðMk{qnLkwt MksoLk

LkÚke, Ãký ½ýe LkËeyku{ktÚke su{ {nkLkË Q¼ku

ÚkkÞ íku{ yLkuf ÷kufòríkykuLkk Mk{LðÞ fu

Mktr{©ý{ktÚke økwshkíkLke ÷kufMktMf]ríkLkkt

rðrþü MðYÃkku MkòoÞkt Au. yk MðYÃkku ðzu s

÷kufMktMf]ríkLkwt fkXwt çktÄkÞwt Au.

÷kufòríkykuLkk ðMkðkxLkk ÃkhtÃkhkøkík

«Ëuþku :

økwshkíkLke ÷kufMktMf]rík Mk{sðk {kxu

yuLkk rðrðÄ ÃktÚkfkuLkku Ãkrh[Þ sYhe

çkLku Au. ¼kiøkkur÷f árüyu økwshkíkLkk

ÃkhtÃkhkøkík yuðk yk¼ehËuþ (fåA)Lkk

ðkøkz, økhzku, Ãkkðh, {kfðx, {uykýe,

yçkzkMkku, {kuzkMkku, fktXe, «ktÚkz,

13

15

fkrXÞkðkzLkk yku¾k{tz¤, nk÷kh,

{åAwfktXku, Íh{rhÞku Ík÷kðkz, Ãkkt[k¤,

çkkhkze, Lkk½uh, Mke{h, çkkçkrhÞkðkz,

ðk¤kf, ðkøkz, W¥kh økwshkíkLkk [kuhkz,

síkðkzku, Lknuh, ðrZÞkh, ZktZh, AÃÃkLk,

Ãkkxýðkzku, ËtZkÔÞ, Ërûký økwshkík íkhV

síkk ¾t¼kíkçkkhwt, ðktf¤, Mkt¾uzk, {nwðký,

ftXk¤, Lke{kz, ¾kLkËuþ, {uðkz, hks,

{Xkuh, zktøk, çkkøk÷ký íkÚkk y{ËkðkË

rsÕ÷kLkk ¼k÷, fLkuh, Lk¤fktXk Ãkhøkýk{kt

ðMkíke rðrðÄ ÷kufòríkykuyu «kËurþf

MktMf]ríkLke yLkuf íkushu¾kyku WÃkMkkðe Au.

÷kufòríkÞkuLkkt ðMºkk÷tfkhku :

÷kufMktMf]ríkLkku Mkk[ku Ãkrh[Þ Ãkk{ðk {kxu

÷kufMk{ksLkku yÇÞkMk yrík ykð~Þf çkLke

hnu Au. økwshkíkLkk ÷kufSðLk{kt htøkçkuhtøke

f¤k{Þ Ãkku»kkfLkk yMktÏÞ «fkhku MkktÃkzu

Au. òríkyu òríkyu swËkswËk Ãknuhðuþ. yk

Ãknuhðuþ Ãký {hËkuLke {hËkLkøkeLku ykuÃk

ykÃku yLku LkkheLke {hòË Mkk[ðu yuðk

yuLkk yËT¼wík htøkku yLku ¼kíkeøk¤ ¼hík

þhehLkku þýøkkh çkLke hÌkkt. ÃkhtÃkrhík

ÃknuhðuþLke MkkÚku yýðxðªrAÞkt, fz÷kt,

fktrçkÞwt, Íq{ýkt, xwtrÃkÞku, ºkkurxÞkt ðøkuhu

yðLkðk ½kxLkkt ½huýkt LkhLkkheykuLkk ytøkLku

yh½kðíkkt hÌkkt. WÕ÷kMk yLku WíMkðr«Þ

÷kufSðLk{kt {UËe, AqtËýkt Lku y¤íkkLkku

MktMfkh Ãký ykÔÞku. sYrhÞkík{ktÚke f¤k{Þ

òuzk Ãký yÂMíkíð{kt ykÔÞk.

½h þýøkkhLkku MktMfkh :

yk{ YÃkMkkIËÞoLkku MktMfkh þheh þýøkkh

Ãkqhíkku {ÞkorËík Lk hÌkku. ÷kufLkkheyu yuLkk

ykuhzk Lku ykuþrhÞwtLku økkÞo økkuh{xe, ¾ze

yLku ykuf¤eÚke ykuÃkkÔÞkt. ðkhíknuðkhu

[eíkh yLku ¼kíkeøk¤ ¼híkÚke þku¼kÔÞk.

{k¤e, {ktz, Ãkxkhk, {sqMk, fkuXe, fkuX÷k

ðzu ykuhzkLke þku¼kMkßò ðÄkhe. ÃktzâLkk

÷kzfzk Ëefhk-ËefrhÞwtLke su{ {kLkeíkkt

Ãkþw-«kýeyku {kxu Ãký ¼kíkeøk¤ ¼hík

¼heLku ÷kuff¤kLkk ÃkhtÃkhkLkk «ðknLku

÷kufMktMf]ríkLkk Mkkøkh ¼ýe ðnuíkku {qõÞku.

÷kufMkkrníÞÚke Mk{]Ø ÷kufSðLk :

økwshkíkLkk ÷kufSðLk{kt «[r÷ík

ftXMÚk ÷kufMkkrníÞ{kt Ãký ÷kufMktMf]ríkLke

÷nuh¾eyku ÷nuhkíke òuðk {¤u Au.

÷kufMkkrníÞLkwt {wÏÞ ytøk {Lkkíke

÷kuffÚkkyku{ktÞ «u{fÚkkyku, ðehíkk Lku

çkr÷ËkLkLke þkiÞofÚkkyku, LkkøkfÚkkyku,

ykuXkt, ðúíkfÚkkyku, fnuðíkfÚkkyku,

ð]ûkfÚkkyku, Xøk yLku [íkwhkELke fÚkkyku,

Mkhkuðh fÚkkyku, ¼qík«uíkLke fÚkkyku yLku

yïfÚkkyku suðk yMktÏÞ «fkhku {¤u Au

íku{ ÷kuføkeíkku{kt økhçkk, økhçke, hkMkzk,

÷øLk«Mktøku økðkíkkt «¼kríkÞkt yÚkðk «kurçkÞkt,

{ktzðkLkkt økeíkku, {kÞhkt, Vq÷ufkt, [kìhe yLku

MkktSLkk økeíkku, Wfhze yLku ÃkkU¾ýkLkk økeíkku,

Vxkýkt, nrhÞk¤e yLku fLÞk rðËkÞLkkt

økeíkku, AêeLkk, Mke{tíkLkkt yLku hktË÷ íkuzíke

ð¾íku økkðkLkkt økeíkku, Ëwnk{ktÞu AfrzÞk,

Ëw{ur¤Þk, ËkurZÞk, þuheLkkt økeíkku, òuzfýkt,

Lkk[rýÞkt Lku fwËrýÞktLkk økeíkku, [khýe

økeíkku{ktÞu Éíkwøkeíkku, þkiÞoøkeíkku Lku AtË,

MkkuhXk, fwtzr¤Þk, hu¾íkk, ykrËðkMkeykuLkkt

økeíkku, ¼ðkE økeíkku, Ãkkt[fzkt, W¾kýkt, ðúík

økeíkku, ¾ktÞýkt, nk÷hzkt, rð÷kÃk økeíkku{kt

{hrþÞkt, AkrsÞkt, hkrsÞkt yLku ykÍk.

ðh½kuzk ð¾íku ÷ktçkk MkkËu økðkíkk Mk÷wfk,

nku¤e «Mktøku økðkíkk hk{ð¤k, [tÿkð¤k,

{kíkkS ykøk¤ økðkíke ykhÛÞwt, Mkhswt,

MkkðéÞwt, ¼sLkku{kt «¼kíke, ÃkËku, [kuÃkkE,

MktæÞk, ykhíke, ykhkÄ, MíkðLkku, ykøk{,

15

16

ÃÞk÷k, yktçkku, çkkh{kMke, hk{økhe, Äku¤,

feíkoLk, [kçk¾k, ÃkË, ¼uík, fkVe ðøkuhu

yMktÏÞ «fkhku MkktÃkzu Au. yu{ktÞu ÃktÚkfu

ÃktÚkfLkk Lkku¾rLkhk¤kt òríkøkík økeíkku{kt

sLkniÞktLkku Sðtík Äçkfkh Mkt¼¤kÞ Au.

÷nufkÃkqýo ÷kufçkku÷eyku :

økwshkíkLkk rðÄrðÄ ÃktÚkfku{kt rðnkh

fhíke ÷kufçkku÷eLkk yÇÞkMk rðLkk

÷kufMktMf]ríkLkku yÇÞkMk yÄqhku s hnu. çkkh

økkWyu çkku÷e çkË÷kÞ yu fnuðík yLkwMkkh

økwshkíkLkk rðr¼LLk ¼køkku{kt MkkuhXe,

ðkøkze, [hkuíkhe, {khðkze, fåAe, ¼e÷e,

Mkwhíke ðøkuhu ÷nufkÃkqýo ÷kufçkku÷eyku íkku

¼k»kkþk†eykuLku ½ýwtçkÄwt ¼kÚkwt Ãkqhwt Ãkkzu Au.

yk ÷kufçkku÷eyku{kt ík¤ÃkËk þçËku, fnuðíkku

yLku Ãkkh ðøkhLkk YrZ«Þkuøkku h{íkk òuðk

{¤u Au. {LkkuhtsLk fhkðLkkhe ÷kufòríkyku

ÃkkMku Ãký rðrþü çkku÷eyku Mk[ðkÞu÷e òuðk

{¤u Au.

Lkk{kuLkku MktMfkh :

÷kufSðLk{kt «[r÷ík Lkk{ku Ãký

÷kufMktMf]rík yLku ÷kufYrZLkk yÇÞkMk

{kxuLkku yuf ykøkðku rð»kÞ çkLke þfu yu{

Au. Y¾z, f{÷ku, hk½ku, YrzÞku, {u÷ku,

Ãkku[ku, LkkøkS, ðk½S, çkk½zw¼k, LkkUÄw¼k,

hk{Ëuð®MknS, ÃkhMkkuík{ ðøkuhu Ãkwhw»kkuLkkt

Lkk{ku ßÞkhu Ízfe, fzðe, Ëð÷, Mkð÷e,

Sfw, Í{fw, LkkÚke, þeðe, hk{çkk, øktøkkçkk,

ÃkkLkçkk ðøkuhu †eykuLkkt Lkk{ku {¤u Au. yk

çkÄkt ÃkhtÃkhkøkík heíku ðkhMkk{kt Qíkhe

ykðu÷kt Lkk{ku Au. yk WÃkhktík ÷kufMk{ksLkk

nh¾wzk {kLkðeykuuyu ÃkkuíkkLkkt Ãkþw-«kýeyku{kt

òíkðkLk ½kuzeykuLku Ãkehkýe, íkksý, nu{ý,

{kýfe, Ãkxe, Lkkuhk¤e Vq÷{k¤, huþ{

ðøkuhu AºkeMk Lkk{u MktçkkuÄe Au. ßÞkhu Ëuðktþe

½kuzkykuLku Açke÷ku, Zku÷, AtAk¤, huþr{Þku

ðøkuhu ÃktËhuf Lkk{kuÚke, ½hyktøkýu çktÄkíke

økkÞkuLku òtçkðe, fkçkhe, økkuhe, she,

fð÷e ðøkuhu ðeMkuf Lkk{kuÚke yLku nkÚkýe

suðe fwtrZÞwt ¼tuMkwtLku LkkøkÕÞwt,

økkuxõÞwt, LkuºkBÞwt, ¼qíkrzÞwt,

Akuøkkr¤Þwt, ®ZøkÕÞwt,

çkkÃkr÷Þwt, nuíkkr¤Þwt suðkt

Lkk{kuÚke yLku çk¤ËkuLku

{ktfzku, {wtÍzku, hkuÍzku,

¾kðzku, çkkð¤ku, zkur¤Þku,

fwtz÷ku ðøkuhu Lkk{kuÚke

yku¤ÏÞk Au. yk WÃkhktík

ðkð, fqðk, LkËeyku,

ðkUf¤k, Ähk, Mkhkuðhku,

ðknLkku, nrÚkÞkhku, ðkMkýku,

MkktíkeøkkzktLkk rðrðÄ

¼køkku, ½hLkwt hk[h[e÷wt

yLku ÄtÄkËkhe òríkykuLkkt

ykuòhkuLkkt Lkk{kuLke íkku yuf

÷ktçke nkh{k¤k ÚkE þfu.

1111166666

17

÷kufSðLkLke Ä{o-ykhkÄLkk :

÷kufMktMf]ríkLkk yuf ykøkðk ytøk

íkhefu Ä{oLku Ãký økýkðe þfkÞ. ÄkŠ{f

Mkrn»ýwíkk yLku yufíkkLke yk÷çku÷ Ãkkufkhíkk

÷kufSðLk{kt yMktÏÞ ËuðËuð÷kykuLke

©ØkÃkqðof Ãkqò-ykhkÄLkk Úkíke òuðk {¤u

Au. íku{kt ð]ûkÃkqò, Lkkøk, ðkLkh, økkÞ, {økh

ðøkuhu Ãkþw«kýeyku, MkwhÄLk, rþfkuíkh yLku

þqhkÃkqhkLkk Ãkkr¤Þk îkhk Úkíke rÃkík]Ãkqò íkÚkk

hk{, f]»ý, nLkw{kLk, rþð yLku {kíkkykuLke

Ãkqò {n¥ðLke çkLke hnu Au. ÷kufSðLku

WÃkkMku÷k Ëuð{tz¤{kt fux÷ktf Ëuðku MÚkkrLkf Au

íkku MkqÞo yLku hktË÷ suðk fux÷kf ËuðËuðeyku

[kuÚke MkËe{kt Ãktòçk WÃkhÚke Qíkhe ykðu÷

{øøk çkúkñýku îkhk økwshkík{kt ykÔÞkt Au

yLku ÷kufSðLk Ãkh AðkÞkt Au.

«íÞuf ÷kufòríkykuLku ÃkkuíkkLkk fw¤Ëuð

fu fw¤Ëuðeyku nkuÞ Au. rLkÞík Mk{Þu íku{Lkkt

Lkiðuã ÚkkÞ Au. {kíkkLkk {ktzðk Lkt¾kÞ Au.

¼qðk Äqýu Au. yk{ Ä{oLke MkkÚku ¼Âõík

yLku ©ØkLkk íktíkwÚke òuzkÞu÷k ÷kufSðLk{kt

[çkqíkhu [ý Lkk¾ðkt, økkUËhu økkÞkuLku ½kMk

Lkk¾ðwt, fqíkhkLku hkux÷k Lkk¾ðk, ÷kux yLku

¾ktz ðzu ferzÞkhkt Ãkqhðk, çkúkñýkuLku ËkLk

Ëuðwt ðøkuhu ÄkŠ{f ykMÚkkLkk ÷kufMktMfkh Ãký

zkurfÞkt fhíkk Lkshu Ãkzu Au.

÷kufSðLkLkkt Qr{oÄçkfkh Íe÷íkkt

÷kufLk]íÞku yLku ÷kufMktøkeík :

økwshkíkLkk ÷kuf«kýLkk Qr{oÄçkfkh

íkku rÍ÷kÞkt Au yuLkkt ÷kufLk]íÞku{kt.

÷kufLk]íÞku{kt Þu {kíkkSLkk økhçkk,

økhçke, hkMk, hkMkzk, ykÞh, {uh,

¼hðkz yLku ÃkZkhkuLkk hkMk, ½urhÞkhkMk,

ËktrzÞkhkMk, rxÃÃkýe, MkeËeykuLke Ä{k÷,

{uh, òzuò yLku hksÃkqíkkuLkk ík÷ðkhhkMk,

òøkLk]íÞ, {xfeLk]íÞ, ¼ðkELk]íÞ,

fåAe½kuze, nª[, n{[e, xexkuzku, ÷wðh yLku

ykrËðkMkeykuLkkt Lk]íÞku WÕ÷u¾LkeÞ økýkÞ.

÷kufLk]íÞkuLke MkkÚku ÷kufMktøkeík òuzkÞu÷tw Au.

÷kufMktøkeík{kt õÞkhuf ¼qÃkk÷e, ykneh¼ihð,

Ãknkze yLku Mkkhtøk hkøkLke AkÞk Ëu¾kíke

nkuðk Aíkkt ÷kufMktøkeík þk†eÞ yLku Mkwøk{

MktøkeíkÚke nhnt{uþ rLkhk¤wt s hÌkwt Au.

÷kufMktøkeík{kt ðÃkhkíkkt ðkãku{kt Zku÷, {kuh÷e,

Ãkkðku, þhýkE, ÍktÍ, fhíkk÷, yufíkkhku,

½q½hk, {tShk, hkðýnÚÚkku, Zku÷f, zV,

¾tshe, {w¾[tøk, MkwtËhe, ftXðkMk, fkLke,

þt¾, ¼qtøk¤ yLku ykrËðkMke ðkãku{kt íkqh,

Úkk¤e, ¼srLkÞk, ¼qtøk¤, zkuçkhwt, ½ktøk÷ku,

[kuLkfwt, ¾ktøk÷ku, {÷tøkku, Zkfku, fhøkuMk,

Ãkkðhe, fknzku ðøkuhu {wÏÞ økýe þfkÞ.

WíMkðkuLkku W{tøk :

÷kufSðLk{kt ykLktËLkku yçke÷økw÷k÷

Wzkzíkk WíMkðku, íknuðkhku yLku {u¤kLkwt

{nkíBÞ íkku ð¤e yLkuhk «fkhLkwt s Au.

nku¤e, økkufw¤ykX{, y¾kºkes, rËðkMkku

yLku ðMktíkWíMkð suðk ÉíkwykuLkk htøkku

Íe÷eLku ykðíkkt Ãkðkuo «Mktøku òuðk {¤íke

{uhLke ½kuzkËkuz, fåAe hçkkheykuLke ŸxËkuz

yLku ¼k÷«ËuþLkk ¾uzqíkkuLke MkktíkeËkuz

òuLkkhLkkt Ytðkzkt ¾zkt fhe Ëu Au.

18

ÃkhtÃkrhík ÷kufMktMfkhku :

ykÃkýk ÷kufMktMf]ríkLkk

yÇÞkMk{kt ÷kufMktMfkhkuLkku

Mk{kðuþ ÚkE òÞ Au. ÷kufSðLk{kt

†eLku Mke{tík «Mktøku hk¾ze

çktÄkÞ Au. çkk¤fLkk sL{

ð¾íku Úkk¤e ðøkkzeLku ðÄk{ýe

yÃkkÞ Au. Aêk rËðMku AêeLke

rðrÄ fhðk{kt ykðu Au. VkuE

‘VkuEÞkhwt’ ÷kðu Au. çkk¤fLkwt

Lkk{fhý fhðk{kt ykðu Au. ô{h÷kÞf

çkk¤fLku sLkkuE yÃkkÞ Au. ÷øLk ÷uðkÞ Au

yu ð¾íku Ãký Wfhze LkkUíkhðkÚke {ktzeLku

yLkuf rðrÄyku þk†eÞ rðrÄykuÚke swËe

heíku fhðk{kt ykðu Au. yk{ktLke {kuxk¼køkLke

rðrÄyku ÷kufSðLkLke LkeÃks Au. {kLkðeLkk

{]íÞw ÃkAe yuLkk {kU{kt øktøkks¤

yLku íkw÷MkeÃkºk {qfðkÚke {ktzeLku

rðrðÄ MktMfkhku yLku rðrÄyku

fhðk{kt ykðu Au.

÷kufMk{ksLke {kLÞíkkyku

yLku YrZyku :

÷kufSðLk{kt þwfLk-

yÃkþwfLk, ©Øk-ytÄ©Øk

yLku fux÷ef YZ

{kLÞíkkyku yLku ðnu{ku

Ãký òýeíkk Au. Mkkhk

fk{u síkkt fqíkhwt fkLk

fhu, fkuE Aªf ¾kÞ,

yuhw ykzku Qíkhu,

rðÄðk †e Mkk{u {¤u

fu fkuE ‘rfrLkÃkk

QÃkzâk?’ yu{ ÃkqAu

íkku yÃkþwfLk ÚkkÞ.

MktæÞk xkýu Lkuðk Lke[u

MkwðkÚke {kíkkSLkku

hÚk Vhe ð¤u yLku yÃktøk ÚkE sðkÞ. YÃkk¤k

çkk¤fLku fkLk ÃkkMku fu ÃkøkLkk íkr¤Þu {uMkLkku

{Mkku ([ktÕ÷ku) Lk fheyu íkku LkshkE òÞ,

MkðkhLkk Ãknkuh{kt fkøkzku çkku÷u íkku fkuE

{nu{kLk ykðu, nuzfe ykðu íkku fkuE ÞkË

fhu, S¼ f[hkÞ íkku fkuE økk¤ Ëuíkwt nþu

íkuðe yMktÏÞ ÷kuf{kLÞíkkyku{kt økwshkíkLkwt

÷kufSðLk yíÞtík ykMÚkk yLku rðïkMk

Ähkðu Au.

ykhkuøÞÃkku»kf ÷kufh{íkku :

÷kufh{íkku yu Ãký ÷kufMktMf]ríkLkku yuf

rft{íke fý Au. Akufhkyku {kuEËktrzÞk,

økuzeËzku, ¼økzíke, yktçk¤e-ÃkeÃk¤e,

zçkfezku¤ku, yku¤fktçkze, nr¤Þwt Síkðwt,

nku¤e fqËðe suðe h{íkku h{u Au, íkku

Akufheyku ËuËku fqxðku, x[kfxe÷ze, Ë÷ku

VqVqVq, xÃk {k¾e {khwt, [fe ¾ktzu [ku¾÷k,

[÷f[÷kýwt, nfkÃkkuÃkxze, Zçkw Lku Íçkw

ðøkuhu h{íkku nkUþ¼uh h{u Au Lku økk{Lkk

ÃkkËh økòðu Au. ßÞkhu {kuxk Ãkwhw»kku ÷kfze

yLku ík÷ðkh Mk{ýðe, Zku÷ {kÚku ÃkiMku h{ðwt,

rLkþkLk Ãkkzðk, [kuÃkkxçkkS, MkkÃkMkeze,

Lkðfqt[e, Afqt[e, ½kuzkËkuz, økkzkËkuz yLku

nku¤e Ãkh yktçk÷eLkwt zk¤wt fkZðkLke h{íkku

h{u Au. ykðe yLkuf «fkhLke ÷kufh{íkku

ykrËðkMkeyku{kt Ãký òýeíke Au.

÷kufòríkykuLkkt ¾kLkÃkkLk :

÷kufòríkykuLkkt ¾kLkÃkkLkLkk MktMfkh{kt

Ãký ÷kufMktMf]ríkLkku ytþ rð÷Mke hÌkku Au.

÷kufSðLk{kt íke¾kt Lku ík{ík{íkkt, ð½kÞkO Lku

½w½kÞkO, økéÞkt Lku {ku¤kt, ¾ktxk Lku ¾hnhkt,

çkºkeMk ¼kusLk Lku Mkku¤ þkýðk WÃkhktík

ËuðkuLkk hks¼kuøk yLku {kLk¼kuøk òýeíkk

Au. Mkk{kLÞ heíku [ku¤eLku ÚkkÞ íku [qh{wt,

çkkVeLku ÚkkÞ íku çkkVýwt Lku ðk¤eLku ÚkkÞ

Ae

íkw÷M

Ä M

ðk{

fMk

Lku Y

÷kuf

þwfL

yLku

{k

Ã

rðrÄyku ÷kufSðLk

{íÞ ÃkA

1111111111111111111111111888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888

{]íÞw ÃkA

yLku í w

rðrð

fhð

÷kuf

yL u

÷

yÃkþw

y

18

19

íku ðuz{e. ÷kufSðLk{kt hkux÷k, hkux÷e,

¼k¾he, Zuçkhkt, ÷kzðk, ÷kÃkMke, ftMkkh,

Mkw¾ze, þehku, òËrhÞwt, ík÷Mkktf¤e, ½UMk,

çkku¤ku, hkçk, fZe, økksh, fuhk, økh{h fu

fuheLkkt yÚkkýkt, ðze, [e¼zkLke fk[he,

ÃkkÃkz, Mkkhuðzkt ¾kLkÃkkLkLkkt {n¥ðLkkt ytøk

çkLke hÌkkt Au. ÚkkLkLkk frð {kLk¼kE økZðe

çkkshkLkk hkux÷k {kxu fnuíkk :

‘{tøk÷Ãkwh (økk{)Lkku çkkshku nkuÞ,

ÄúktøkÄúkLkk ÃkkýkLke ½txe nkuÞ, ËeÄrzÞk

økk{Lkk fwt¼khu çkLkkðu÷e íkkðze nkuÞ,

økku÷kMkýe økk{Lke ðez{ktÚke ðeýe

÷kðu÷kt yzkÞkt Akýkt nkuÞ yLku {uYÃkhLke

hsÃkqíkkýeyu {Ähkíku QXe çkkshkLku ËéÞku

nkuÞ. Lku E ÷kuxLkku hkux÷ku ½zeLku {Ähk

{Ähk íkkÃku ºkktrçkÞk suðku þuzÔÞku nkuÞ, òuzu

¼kXkLkk hªøkýkLkwt þkf Lku Lkð[tËhe ¼UMkLkwt

ËqÄ nkuÞ íkku ¼økðkLkLku Þ Ãk]Úðe Ãkh ykðeLku

hkux÷ku þehkððkLkwt {Lk ÚkE òÞ nku.’ yu

{kxu yuf Ëqnku fnuðkÞ Au:

‘y{khk fkrXÞkðkz{kt fku’f rË,

¼q÷ku ÃkzâLku íkwt ¼økðkLk;

íkwt ÚkkLku {khku {nu{kLk,

íkLku Mkhøk ¼w÷kðe Ëô þk{¤k.’

÷kufSðLkLke s{ðkLke Ãký

ykøkðe ÃkØrík. ¼kusLk Mk{Þu

[kf¤k Lkt¾kÞ, çkksrXÞk Z¤kÞ,

Zª[rýÞkt Lku ðªÍýk {wfkÞ.

½hÄýe ykøkún fheLku ÃkehMku.

yk Au ykÃkýku ykËhMkífkhLkku

Qs¤ku ÷kufMktMfkh.

ðehíkkLke ðkíkku fnuíkk

ÃkkËhLkk Ãkkr¤Þk :

ðehíkkLke ÞþÃkíkkfk

÷nuhkðíkk økk{kuøkk{ Q¼u÷k

Ãkkr¤ÞkLku ÷kufMktMf]ríkLkk

{n¥ðLkk ykÄkhMíkt¼ku økýe

þfkÞ. Ãkkr¤Þk îkhk ÷kufMk{ksLkku EríknkMk

s Lknª Ãký {kLkðeLkku r{òs, ¾w{khe,

yu fk¤Lkk Ãknuhðuþ, nrÚkÞkhku, rhðkòu

ðøkuhuLke {krníke MkwÃkuhu MkktÃkzu Au. Ãkkr¤Þk yu

ðeh yLku rÃkík]ÃkqòLkwt «íkef Au.

÷kufMktMf]ríkLke yk[khMktrníkk :

yk{ ÷kufMktMf]rík, ÷kufSðLkLke hnuýe

fhýe, yk[khku yLku xuðku{ktÚke fk¤¢{u

yk[khMktrníkkLkwt MðYÃk Äkhý fhu Au.

økwshkíkLke ÷kufMktMf]rík{ktÚke MkkË Ëuíkku

Qs¤ku ykríkÚÞMkífkh, {kLkðeLkk Lkuf,

xuf, ¾kLkËkLke, rË÷kðhe, ÃkhkuÃkfkh, þe÷

yLku MkkIËÞoLkku MktMfkh ÷kufSðLkLkku {nk{q÷ku

ðkhMkku Au. økkihð ÷E þfkÞ yuðk økwshkíkLkk

yk ðkhMkkyu ykhk{«ÄkLk «{kËLku Ãkku»Þku

LkÚke, Ãký ©{«ÄkLk Ãkwhw»kkÚkoLku «çkkuæÞku

Au. ‘Ä{uosÞ’Lke ðkík fhe Au, Mkðo Ä{o

Mk{LðÞLke ðkík fhe Au. yLkufíkkykuLke ðå[u

Ãký yufíkkLke yk÷çku÷ Ãkkufkhe Au.

1111111999999919

20

15{e ykuøkMx, 1947Lkk Mkwðýo «¼kíku

¼khíkð»koLku ykÍkËe {¤e, íku Ãknu÷kt Mkkihk»xÙ{kt

222 LkkLkkt {kuxkt hksÞku, rhÞkMkíkku yLku

hsðkzkt níkkt. MkhËkh Ãkxu÷Lke hknçkhe Lke[u

15 òLÞwykhe, 1948{kt íkuLkk yufefhýLke

þYykík fhðk{kt ykðe yLku 15 yur«÷,

1948Lkk Mkkihk»xÙLkk yk hkßÞkuLkwt yuf{

ÚkÞwt. yuLku ‘çk’ ðøkoLkk hkßÞkuLke fûkk{kt

{qfðk{kt ykÔÞwt. yu ð¾íku Mkkihk»xÙ{kt {æÞ

Mkkihk»xÙ, Ík÷kðkz, nk÷kh, MkkuhX yLku

økkurn÷ðkz yu{ Ãkkt[ rsÕ÷kyku îkhk yuLkku

ðneðx [k÷íkku. yu Mk{Þu Mkkihk»xÙLkwt ÃkkxLkøkh

hksfkux níkwt. íÞkhÃkAe Mkkihk»xÙ hkßÞ

çk]nË {wtçkE hkßÞ{kt ¼¤e økÞwt yLku 1960{kt

yksLkwt økwshkík

yrMíkíð{kt ykÔÞwt.

Ëuþe hsðkzktykuLkk

Mk{Þ{kt Mkkihk»xÙLkk

swËkt swËkt rð¼køkku,

«Ëuþku, Ãkhøkýkt

fu ÃktÚkfkuLkk Lkk{u

yku¤¾kíkkt. yksu

íkku yu Ãkhøkýkt

fk¤Lke ftËhk{kt

÷wÃík ÚkE økÞkt Au,

Ãký ÷kufftXu yLku

EríknkMkLkk ÃkkLkkt

Ãkh yu Mk[ðkÞkt

Au. {khu ynª ðkík

{ktzðe Au Mkkihk»xÙ

yLku íkuLke MkkÚku

òuzkÞu÷kt «k[eLk

Ã k hø ký k ty k u L k e

Ãkhøkýwt VkhMke

þçË Au. íkuLkku yÚko

ÚkkÞ Au rsÕ÷k

fu hkßÞLkku yuf

LkkLkku rð¼køk. þYykík fheyu Mkkihk»xÙÚke

Mkkihk»xÙ :

Mkkihk»xÙLkku yÚko Mkw (Mkkhku) + hk»xÙ (Ëuþ)

Mkwhk»xÙ yux÷u fu MkwtËh Ëuþ yuðku ÚkkÞ Au.

ykÞkoðúíkLkku yk yiríknkrMkf «Ëuþ ykLkíko,

Mkwhk»xÙ, Mðhkxk, MkwhkuMÚkMk, ykuhuíkwh,

Mkwhk»xÙuý, MkwhX, MkkuhX fu fkrXÞkðkzLkk Lkk{u

sqLkkfk¤Úke yku¤¾kÞ Au. ¼økðËTøkku{tz÷

yLkwMkkh ÞswðuoËLke {kæÞktrËLke þk¾kLke

Mktrníkk{kt {nŠ»k Þk¿kðÕfÞu Mkkihk»xÙ ËuþLkku

rLkËuoþ fÞkuo Au. Ãkwhkýku{ktÚke {¤íke nfefík

«{kýu Mkkík{k {Lkw ðiðMðíkLkk Ãkwºk þÞkoríkLkk

Ãkwºk ykLkíkuo yk hk»xÙLke MÚkkÃkLkk fhe íkuLkwt

Lkk{ ykLkíko hkÏÞwt nkuðkLkwt fnuðkÞ Au. íkuLkwt

{wÏÞ Lkøkh fwþkðíke níkwt. nrhðtþLkk WÕ÷u¾

yLkwMkkh ykLkíko hk»xÙ çku ¼køk{kt ðnU[kÞu÷wt

níkwt. (1) Mkkihk»xÙ yLku (2) yLkqÃk. íkuLkwt {wÏÞ

þnuh røkrhÃkwh níkwt. Mkkihk»xÙ{kt Ÿ[k{kt Ÿ[ku

Ãkðoík røkhLkkh Au. íku ÃkhÚke ykÃkýu yLkw{kLk

fhe þfeyu fu ykLkíko hk»xÙLkk {wÏÞ þnuh

røkrhLkkh suðwt fkuE þnuh nk÷Lkk sqLkkøkZLke

LkSf nkuðwt òuEyu.

Mkwhk»xÙ yÚkðk Mkkihk»xÙLkk WÕ÷u¾ ½ýkt

sqLkk ÷¾kýku{kt {¤u Au. {nk¼khík yLku

ÃkkrýLkeLkk økýÃkkX{kt Mkwhk»xÙ Lkk{ Au. yu

s Lkk{ rð.Mkt 206Lkk hwÿËk{kLkk íku{ s

rð.Mkt 492Lkk MftËøkwÃíkLkk rþ÷k÷u¾ku{kt

íkÚkk ðÕ÷¼eLkk íkk{úÃkºkku{kt {¤u Au. Mkkihk»xÙ

«ËuþLkku ÃkhËuþeyku{kt Ãknu÷ku WÕ÷u¾ Mkt 6 Úke

Mkt 76 {kt MxÙuçkkuyu MkwhkMÚkMk Lkk{Úke yLku

Mkt 126{kt Ã÷eLkeyu ‘ykuhuíkwh’ Lkk{Úke fÞkuo

Au. ErsÃíkLkk {nkLk «k[eLk ¼qøkku¤þk†e

xkì÷u{eyu yLku økúef ÃkurhÃ÷Mk Mkt 296{kt

«ËuþLku ‘Mkwhk»xÙuý’ íkhefu yku¤¾kðu Au.

røkhLkkh ÃkkMkuLkk yuf Mkw«rMkØ ¾zf

WÃkhLkk yþkufLkk rþ÷k÷u¾ MkkÚku {nkûkºkÞ

hwÿËk{kLkk Mk{ÞLkku yuf ÷u¾ Au. íku{kt

Mkkihk»xÙLkk sqLkkt ÃktÚkfku yLku Ãkhøkýkt

222222220000000

y

y

Ëu

M

sw

«

fu

y

ík u

f

÷w

Ãk

E

Ãk

Au

{

y

òu

Ã

Ãk

þ

Ú

fu

21

hwÿËk{kyu Ãkkuíku {u¤ðu÷k ËuþkuLkk Lkk{{kt

ykLkíko yLku ‘Mkwhk»xÙ’ çktLku Lkk{ Au. íkuÚke

EMkwLkk «kht¼fk¤{kt fkrXÞkðkzLkk ¼kiøkr÷f

Mke{kzkyku{kt fux÷kuf VuhVkh ÚkÞku nþu yu{

{kLkðwt Ãkzu Au.

ykÞo MktMf]ríkLkku Mk{Þ su E.Mk.

Ãkqðuo 3600Lkku XÞkuo Au íku ð¾íku ®MkÄw{w¾

yux÷u Mkkihk»xÙLke ykswçkksw yLkkÞkuo

ðMkíkk yLku Mkkihk»xÙ{kt ykMkwhe

MktMf]rík Vu÷kÞu÷e níke yuðwt yuf {tíkÔÞ

Au. ÉøkðuËLkk Ãknu÷k {tz¤Lkk 133{kt

Mkwfík{kt ‘Mðhkx’ þçË Au. íku ‘Mkkihk»xÙ’

nkuðku òuEyu. yu fk¤u ËiíÞ, Lkkøk, ËkLkð,

ËMÞq yuðk yMkwhkuLkk Ãkuxk «fkhku níkk. íku

Mkðuo Mkkihk»xÙ{kt ykðe òÞ Au. çkeswt Ãký

yuf yuðwt rðÄkLk Au fu çku nòh ð»ko Ãknu÷k

Mkkihk»xÙ îeÃkfÕÃk Lknª Ãký xkÃkw níkku. fåALkk

hýLke søkkyu Mk{wÿ níkku. ¼qMíkhþk†eyku

{kLku Au fu yk¾ku Mkkihk»xÙ Ëuþ yuf fk¤u

çkux níkku. íkuLkku su ¼køk yíÞkhu økwshkík

«ktíkLke ¾tzMÚk ¼qr{ MkkÚku òuzkÞu÷ku Au íÞkt

Ãký ËrhÞku níkku, su ¾t¼kíkLkk y¾kíkLku

fåALkk y¾kík MkkÚku MktÞwõík fhíkku yLku

®MkÄw LkËeLkwt {w¾ ¾t¼kíkLkk y¾kíkLku {¤íkwt

níkwt. ðZðký, ¼kðLkøkh ðå[uLke MkzfLkwt

¾kuËfk{ [k÷íkwt níkwt íÞkhu íÞktÚke ðnkýLkku

fqðkMÚkt¼ Lkef¤e ykÔÞku níkku. íku yu

«Ëuþ{kt Ãkqðuo Mk{wÿ nkuðkLkwt Mkq[Lk fhu Au.

fåALkwt hý Ãkqðuo Mk{wÿ íkr¤ÞkLke huíke níke

yuðwt yLkw{kLk Au. yu Mk{wÿ LkËeykuLke huíke

fkËð ðøkuhuÚke ¼hkELku fk¤kLíkhu s{eLk

QÃkMke ykðe. ©e f]»ýLkwt hkßÞ îkrhfk

çkux{kt níkwt yu ¾hwt, {kºk îkrhfk LkøkheLkku

s, rð¼køk Lknª Ãký íku MÚk¤u yk¾ku

‘Mkkihk»xÙ çkux’ nþu yu{ {kLkðwt y«{ký

LkÚke.

Mkkihk»xÙ Mkhfkhu yu Mk{Þu {wtçkE

ÞwrLkðŠMkxeLke Mfq÷

ykìV EfkuLkkuur{õMk

yLku Mkku~Þku÷kuSLkk

íks¿kku ÃkkMku

fhkðu÷e Mkkihk»xÙLke

MðËuþe ði¿kkrLkf

Mk{eûkk{kt sýkðkÞwt

Au fu Mkkihk»xÙ yuf

îeÃkfÕÃk Au, íkuLkku

ËrhÞkfktXku 750

{kE÷ sux÷ku {kuxku

Au. íkuLkwt ûkuºkV¤

÷øk¼øk 23,500

[ku.{kE÷ Au.

ynetLkku {kuxku

Ãkðoík røkhLkkh Au.

Mkkihk»xÙLkku EríknkMk

Ãký røkhLkkh

ÃkðoíkLke ykswçkksw

çknw s økqtÚkkÞu÷ku

Au. îkhfkLku çkkË

fhíkkt Mkkihk»xÙ{kt

røkhLkkh MkkiÚke ðÄw yiríknkrMkf Au. ynetÚke

ðnuíke ¼kËh, þuºkwtS, Mkw¾¼kËh, ykuÍík,

¼kuøkkðku, fk¤w¼kh yLku {åAw yk Mkkík

LkËeyku rMkðkÞ çkeS çkÄe LkËeykuLkk {køko

50 {kE÷Úke ykuAk Au. røkhLkkh WÃkhktík

þºkwtsÞ, çkhzku yLku [kurx÷ku yu Mkkihk»xÙLkk

{wÏÞ Ãkðoíkku, MkwhuLÿLkøkh, ò{Lkøkh,

¼kðLkøkh, sqLkkøkZ WÃkhktík yLÞ LkkLkkt-

{kuxkt þnuhku yLku çkuze, Lkð÷¾e, yku¾k,

ÃkkuhçktËh, ðuhkð¤, {nwðk íkÚkk ¼kðLkøkh

Mkkihk»xÙLkk Mkw«rMkØ çktËhku Au. Mkku{LkkÚk,

îkhfk, ÃkkuhçktËh, sqLkkøkZ, økZzk yLku

Ãkkr÷íkkýk yk Mkkihk»xÙLkkt ÞkºkkÄk{ku Au.

Mkkihk»xÙ Ëuð¼qr{{kt økýkÞ Au íkuLkkt

áüktíkku ykÃkíkkt ‘MðkæÞkÞðÕ÷e’{kt ÞÚkkÚko

22

fÌkwt Au fu, y÷kirff økeíkk¿kkLk ykÃkLkkh

©e f]»ý ÞkuøkuïhLkwt rLkðkMkMÚkkLk yk

yiríknkrMkf Mkkihk»xÙ Au. yk ¼qr{{kt ©e

f]»ý ¼økðkLk WÃkhktík ykrËLkkÚk- Lkur{LkkÚk

ykrË [kuðeMk íkeÚkOfhku, MknòLktË Mðk{e

yLku MkwËk{k, {ehkt, Lkh®MknMk{k «¼wr«Þ

¼õíkhkòuLku MkËkLku {kxu Ãkh{ þktrík {¤e Au.

¼økðËTøkku{tz÷ LkkUÄu Au fu yk Ëuð¼qr{{kt

Ãkwhkýkfk¤Lkk yðþu»kku nsw suðk Lku íkuðk

Lkshu Ãkzu Au. «Þkøk-økwÃík, «k[e-ûkuºk,

¼kMfh ûkuºk, íkk÷ËiíÞLke hksÄkLke íkk÷-

æðsÃkhk fu ík¤kò, rð»ýw«Þkøk fu QLkk

ÃkkMkuLkk MkÃíkfwtz, ËunkuíMkøko, Ãkkíkk¤Lkk

ðkMkwrfLke hksÄkLke, íkhýuïh fu nk÷Lkwt

ÚkkLkøkZ, nuztçkkMkwhLkwt Ãkkxýðkð «un Ãkkxý,

{uhwíkwtøkk[kÞo «þtrMkík ZtfkÃkwhe fu nk÷Lkwt

Zktf, çkr÷Lkwt ÃkkxLkøkh fu nk÷Lkwt rçk÷¾k,

ðk{LkÃkwhe fu ðk{LkMÚk¤e fu nk÷Lkwt ðtÚk÷e,

{Äw{kðíke fu nk÷Lkwt {nwðk, hwÂõ{ýeLkk

rÃkíkk r¼»{nLke fwtrzíkÃkwh fu fLkfkðíke,

ò÷tÄh yLku íkw÷MkeLkk rððknÚke «rMkØ

ÚkÞu÷wt MkÃíkkuËf íkeÚko nk÷Lkwt íkw÷þe~Þk{,

MftËÃkwhkýLkwt ®MknÃkwh fu ðíko{kLk rMknkuh suðkt

yLkuf Ãkwhkýkt íkeÚkkuo ynªLke ¼qr{{kt Ä{oÄò

÷nuhkðe hÌkkt Au.

®MknÃkwh yÚkkoíkT rMknkuhLke «k[eLk

ònkus÷k÷eLkwt ðýoLk ‘©eMÚkkLkf«fkþ’

økútÚkLkk 33{k yæÞkÞ{kt yk heíku ykÃÞwt Au.

¼hík¾tz{kt Mkkihk»xÙ Ëuþ Au. íÞkt ELÿÃkwhe

Mkh¾wt ®MknÃkwh Lkøkh Au. Mkðo Mk{]rØÞwõík

yu Lkøkh{kt Lke÷ftX {nkËuðSLkwt çkký Au.

yêkMke nòh Ér»kyku Lke÷ftX {nkËuðLke

ÃkkMku çkuMkeLku æÞkLk fhu Au. íÞktLkku çkúñfwtz

çkúñËuðu rLk{koý fÞkuo Au. ®MknÃkwh{kt

økkiík{uïhLke økwVk ½ýe sqLke Au. {nkËuðS

fi÷kMk ÃkðoíkLke XtzfÚke ftxk¤eLku økh{e ÷uðk

{kxu yk søÞkyu ðMÞk Au. yu{ fnuðkÞ

Au yu økkiík{Ér»kyu MÚkkÃÞk {kxu økkiík{uïh

fnuðkÞk. Mkkiihk»xÙ Mkifkyku sqLke ÃkkuíkkLke ¾kMk

þiûkrýf «{krýfkyku Ähkðu Au. MftËÃkwhký

yLkwMkkh {nkí{k økkiík{Ér»k ynª nòhku

rþ»ÞkuLku ¼ýkðíkk. ÌkwwyuLkíMktøk ðýoðu Au

fu Mkkík{k MkifkLke ykswçkksw{kt ðÕ÷¼e{kt

6 nòh rðãkÚkeoyku yÇÞkMk fhíkk.

ðÕ÷¼eÃkwh ð»kkuo MkwÄe Lkk÷tËkÚke çkeò Ëhßsu

ÏÞkíkfeŠík ¼kuøkðíkwt níkwt. ©e S.ze ykÃxuLkk

«k[eLk rðãkÃkeXkuuLkk yãíkLk yÇÞkMk

WÃkhÚke sýkÞ Au fu ðÕ÷¼e rðãkÃkeX{ktÚke

yÇÞkMk fheLku çknkh ykðíkk rðãkÚkeoykuLku

fux÷kf hksðeyku ÃkkuíkkLkk hkßÞ{kt ðneðx

[÷kððk{kt {kxu Lkkufheyu hk¾íkk níkk.

23

fkrXÞkðkz : «Ëuþ

fkrXÞkðkz yux÷u fktX (Mk{wÿrfLkkhku)+

ðkz(îkh) ®nËLkk ÃkÂù{ rfLkkhk WÃkh

ykðu÷ yk «ktík fkrXÞkðkzLkk Lkk{u

ÃkkA¤Úke yku¤¾kÞku. íku fåALkk y¾kík

yLku ¾t¼kíkLkk y¾kík ðå[u ykðu÷ku Au.

fkXe ÷kufkuLkk ðMkðkxLku ÷ELku yk «ktíkLkwt

Lkk{ Ãkzâwt Au. ©e hk{fw¼kE ¾k[h fnu

Au fu fkXeyku su «Ëuþ SíkeLku ÃkkuíkkLkk

íkkçkk Lke[u ÷kÔÞk íku fkrXÞkðkz fnuðkÞku.

¼økðËTøkku{tz÷ yLkwMkkh [eLkkE {wMkkVh

ÌkwyuLkíMktøk ðÕ÷¼e hkßÞLku yLku Mkwhk»xÙ

swËk hkßÞku íkhefu ðýoðu Au. fux÷kf ¼køkLku

sqLkk ð¾ík{kt Mkwhk»xÙ fnuíkk nþu íku fnuðwt

{w~fu÷ Au. yk¾ku îeÃkfÕÃk fkrXÞkðkz

fnuðkíkku íÞkhu {kºk îeÃkfÕÃkLkku Ërûký ¼køk

MkkuhXLkk sqLkk Lkk{u yku¤¾kíkku. fkrXÞkðkz

Lkk{ íkku {hkXkykuyu Ãkkzâwt Au. Ãknu÷k

{wMk÷{kLkku íkku yk¾k îeÃkLku MkkuhX fnuíkk.

«k[eLk MkkihküÙ su fkrXÞkðkzLkk Lkk{u

yku¤¾kÞ Au íku ÃkkA¤Úke (1) MkkuhX, (2)

nk÷kh (3) økkurn÷ðkz yLku (4) Ík÷kðkz

yu{ [kh rð¼køkku{kt ðnU[kÞwt níkwt yu{ yk÷k

¾k[h Mkk.Lkwt SðLk[rhºk ÷¾Lkkh suX{÷S

{nkhks LkkUÄu Au. MkkuhXLkwt ÃkkxLkøkh sqLkkøkZ,

nk÷khLkwt ÃkkxLkøkh LkðkLkøkh (ò{Lkøkh)

økkurn÷ðkzLkwt ÃkkxLkøkh ¼kðLkøkh yLku

Ík÷kðkzLkwt ÃkkxLkøkh ÄúktøkÄúk yu [kh Ãkife

sqLkkøkZLkku «Ëuþ yksu Ãký MkkuhX íkhefu

yku¤¾kÞ Au.

su «Ëuþ{kt fkXe ÷kufku ðMÞk níkk íku «Ëuþ

fkrXÞkðkzLkk Lkk{u yku¤¾kíkku. íkuLkwt ûkuºkV¤

4000 [ku. {kE÷ økýkíkwt. LkiÉíÞ ¼køk{kt

ðk¤k fkXeLkwt suíkÃkwh MktMÚkkLk yLku çkkfeLkk

¼køk{kt ¾khkuÃkkx, fwtz÷k yLku ËuMkkEykuLkk

ðMkkðz Ãkhøkýkt níkkt. MkLku 1882{kt Ëw»fk¤

Ãkzâku íÞkhu sqLkkøkZLkk Lkðkçku íkÚkk fkXe

økhkrMkÞkykuyu yk {w÷f økkÞfðkzLku

ykÃkíkkt «k[eLk fkrXÞkðkz MkkuhX MkkÚku

¼u¤ðe ËuðkÞwt níkwt. yk fkrXÞkðkzLke

fkr{Lke, {kusze, Ãkk½ze yLku {nu{kLkøkrík

¾qçk ð¾ýkíke. yk hÌkk yuLke Mkkûke Ãkqhíkk

Ëwnk :

Ãkkík¤e Ãknuhu {kusze,

[k÷u [xfíke [k÷,

ðktfe çkktÄu Ãkk½ze,

¼÷ku E fkrXÞkðkz. (1)

¼kËhfktXkLke ¼UMk ¼÷e,

ðuýw ð¾kýwt økkÞ;

fkrXÞkðkzLke fk{rLk,

çkhzk[tøkku swðkLk. (2)

24

MkkuhX rð¼køk :

Mkkihk»xÙLkk MkkuhX yLku

Ík÷kðkz «ËuþkuLkkt Lkk{ku

Mkku÷tfefk¤Úke yux÷u fu

900 ð»koÚke «rMkØ Au.

yu Lkk{ku yMktÏÞ {wÂM÷{

íkðkhe¾ku yLku ytøkúuS

EríknkMkku{ktÚke {¤e ykðu

Au. ©e yu{.ykh. {¾ðkLk

LkkUÄu Au fu, økkurn÷ðkz Lkk{

14{e MkËe{kt yLku nk÷kh

Lkk{ Mkku¤{e MkËe{kt òýeíkkt

ÚkÞkt Au.

Mkkihk»xÙLkk yuf rð¼køk

íkhefu MkkuhX «Ëuþ

yku¤¾kíkku nkuðkLkwt yLkw{kLk

EríknkMkfkhku fhu Au.

fkrXÞkðkz MkðoMktøkún{kt

frð Lk{oËkþtfhu LkkUæÞwt Au fu

MkkuhX Ërûký{kt Au. yuLkwt ûkuºkV¤ 5220 [ku.

{kE÷ níkwt. íku{kt sqLkkøkZLkwt {wMk÷{kLke hkßÞ,

çkktxðkLkwt MktMÚkkLk økkÞfðkze fkuzeLkkh «ktík,

rVhtøkeLkku ËeðLkku xkÃkw suðkt ¼qíkÃkqðo hkßÞkuLkku

Mk{kðuþ Úkíkku níkku. yk WÃkhktík ¼kËh LkËe

WÃkh ykðu÷ku ¼kËhfktXku, ËrhÞkrfLkkhk

Ãkh Lkðe çktËh yLku {kÄðÃkwh yu çkuLke ðå[u

ykðu÷ku ½uz Lkk{Lkku Lke[kýLkku {w÷f, yuLke

Ërûkýu ykðu÷ Lkku¤e LkËeLkk fktXk ÃkhLkku

Lkku¤efktXku, rfLkkhk Ãkh [kuhðkz yLku

òVhkçkkËLke ðå[u Lkk½uh (÷e÷e Lkk½uh)

Lkk{Lkku r[[hðxku yLku røkhLkku hkLke yLku

Ãknkze {w÷f MkkuhX{kt økýkíkku. sqLkkøkZ

yLku çkktxðk WÃkhktík ÃkkuhçktËh, {kýkðËh,

suíkÃkwh Ëuð¤e, suíkÃkwh ðrzÞk suðk LkkLkkt-

{kuxkt hkßÞku yLku {nk÷kuLkku Mk{kðuþ

MkkuhX{kt Úkíkku. MkkuhX þçË õÞktÚke ykÔÞku

yu ytøku EríknkMkrðËT zkì. nrh«MkkË þk†e

LkkUÄu Au fu, yLkw{iºkf fk¤{kt Mkkihk»xÙ YÃk

ÔÞkÃkf Úkíkwt síkwt níkwt. Mkwhk»xÙ su{ Mkwhk»xÙk

þçË Mkkihk»xÙLkk Mk{økú îeÃkfÕÃk {kxu ðÃkhkíkwt

nkuÞ yLku íku{ktÚke MkkuhX þçË ykÔÞku nkuÞ

íkuðe Mkt¼kðLkk ¾he. yk MkkuhX ÃktÚkfLkk

MktÏÞkçktÄ Ëwnk MkktÃkzu Au :

MkkuhX Ëuþ Mkkunk{ýku,

[tøkk Lkh Lku Lkkh;

òýu MðøkoÚke QíkÞkO,

ËuðËuðe yýMkkh. (1)

MkkuhX Ëuþ Mkkunk{ýku,

{wsLku òuÞkLkk fkuz;

híLkkfh Mkkøkh ½q½ðu,

íÞkt hks fhu hýAkuz. (2)

MkkuhX Ëuþ Lk Mkt[Þkuo,

Lk [zâku økZ røkhLkkh;

Lk LkkÌkku Ëk{ku-huðíke,

yV¤ røkÞku yðíkkh. (3)

nk÷kh ÃktÚkf :

nk÷kh yu Mkkiihk»xÙLkku «k[eLk «Ëuþ

Au. yku¾k{tz¤Lke Ãkqðuo fåALkk y¾kíkLku

fktXufktXu ðktfkLkuh ÃkkMku Ëu¾kíke Ãkðoík{k¤k

MkwÄe íkÚkk çkhzkLkk zwtøkhku MkwÄe Ërûký{kt

ÃkÚkhkÞu÷ku Ëuþ nk÷kh fnuðkÞku Au. ÃkkuíkkLkk

ðzðk fåALkk ò{ nk÷kSLkwt (E.Mk 1050)

Lkk{ fkÞ{ hk¾ðk ò{Lkøkh (LkðkLkøkh)

ðMkkðLkkh ò{hkð÷u (E.Mk 1519-62)

yk «ËuþLkwt Lkk{ ‘nk÷kðkz’ Ãkkzâwt su

ÃkkA¤Úke nk÷khLku Lkk{u «[r÷ík ÚkÞwt yu{

ÞËwðtþ«fkþLkk fíkko ©e {kðËkLkS híLkw

LkkUÄu Au. ò{Lkøkh, ¾t¼kr¤Þk, òurzÞk,

hksfkux, økkUz÷ ðøkuhu nk÷kh Ãkhøkýk{kt

økýkíkkt. ò{Lkøkh, {kuhçke, økkUz÷, Äúku÷,

ðehÃkwh, {kr¤Þk, fkuxzk ðøkuhu rhÞkMkíkku

nk÷kh ÃktÚkf{kt økýkíke. ÷kufMkkrníÞ{kt

nk÷kh ÃktÚkfLkk Ëwnk MkktÃkzu Au:

LkËe ¾¤wfu Lkeh ðnu,

{kuh fhu {÷kh;

sÞkt MkkíkuÞ hMk LkeÃksu,

¼kUÞ Ähk nk÷kh. (1)

M

Í

M

9

y

í

E

Au

L

1

L

Ú

í

y

E

f

f

25

srzÞku støk÷{kt ðMku,

½kuzkLkku Ëkíkkh;

ºkqXâku hkð¤ ò{Lku,

nktfe ËeÄku nk÷kh. (2)

yk ÃktÚkf{kt ykðeLku Ëw¼kÞu÷k fkuE

{khðkze frðyu Ëwnk îkhk {nuýkLkku ½k Ãký

fÞkuo Au :

sqLke òh hku Zuçkhku,

{kÚku f¤Úke hku ð½kh;

Q¼ku Q¼ku Äkh ãu,

nwzu Ëuþ nk÷kh. (3)

økkurn÷ðkz ÃktÚkf :

fkrXÞkðkzLkku yuf ¼køk ßÞkt økkurn÷

hksÃkqíkkuLke ðMkíke Au. MkusfS økkurn÷Lkk

Lkk{ ÃkhÚke økkurn÷ðkz Lkk{ ÃkzâkLkwt

Mðk{e suX{÷S {nkhks LkkUÄu Au.

økkurn÷ðkz{kt sqLkk ¼kðLkøkh, Ãkkr÷íkkýk,

ð¤k, sMkËý, ÷kXe yLku LkkLkkt-{kuxkt

hsðkzkykuLkku Mk{kðuþ Úkíkku. økwshkík

hkßÞ MkðoMktøkún ¼kðLkøkh yLkwMkkh

swËeswËe òíkLkku ÷kufMk{qn ¼kðLkøkh

rsÕ÷k{kt ßÞkt ßÞkt ðMkeLku XheXk{ ÚkÞku íku

{w÷f søÞkLkk Lkk{ Ãký su íku òríkLkk Lkk{

ÃkhÚke Ãkzâkt Au. yk ÃktÚkf{kt Ãký fuxfux÷k

Ãkhøkýkt ? ½ku½kLke ykMkÃkkMkLkku {w÷f íku

‘½ku½kçkkhwt’, ík¤kòÚke økkuÃkLkkÚk, ÍktÍ{uh

ðøkuhu ¼køk ‘ðk¤ktf’, þuºkwtS Ãkkr÷íkkýkLke

ykMkÃkkMkLkku zwtøkrhÞk¤ rðMíkkh ‘þuºkwtòu’

rþnkuhÚke Ãkkr÷íkkýk, [kuf, nkÚkMkýe yLku

½kt½¤eLkku ykMkÃkkMkLkku ‘ŸzMkhðiÞkðkz’,

ðÕ÷¼eÃkwhLke Mkk{uLkku {w÷f ‘¼k÷«Ëuþ’,

¼kðLkøkh, MkkuLkhkE ¾kze Mkk{uLkku ÃktÚkf

‘¼k÷ Mkk{ku fktXku’, ftz÷kLkk ðk¤ktf

ykMkÃkkMkLkk ÃkhøkýkLku ‘¾w{ký ÃktÚkf’,

¼kðLkøkh rsÕ÷kLku økkurn÷ðkz fu

÷kufðkýe{kt ‘½kuÕÞðkz’ fu ‘ðk÷kføkeyku’

Ãký fnu Au. yksu íkku nðu yk sqLkk ÃktÚkfLkk

Lkk{kuÞ rðMkhkðk {ktzâkt Au.

Ík÷kðkz-Ãkhøkýwt :

Ík÷kðkz Ãkhøkýwt nhÃkk¤ËuðSLkk ðtþòu

Ík÷kyku ÃkhÚke Ík÷kðkz íkhefu yku¤¾kÞ

Au. ÷kufðkýe{kt yuLku Íh{rhÞku Ík÷kðkz

Ãký fnu Au. sqLkkt hkßÞku ÄúktøkÄúk, ÷ªçkze,

ðZðký, ÚkkLk-÷¾íkh, MkkÞ÷k [qzk,

{q¤e, çkòýk, Ãkkxze yLku yLÞ LkkLke

rhÞkMkíkku Ík÷kðkz{kt níke. fkrXÞkðkz

MkðoMktøkún{kt Ík÷kðkz ÃkhøkýkLkwt ûkuºkV¤

4392 [ku.{kE÷ ËþkoÔÞwt Au. yuLkkt ½ýkt¾hkt

MktMÚkkLkkuLkk hksðe Ík÷k hksÃkqíkku níkk,

íkuÚke s íkuLkwt Lkk{ Ík÷kðkz Ãkzâwt Au.

Ík÷kðkz hýLkk fktXu çkòýk MkwÄe Vu÷kÞu÷wt

níkwt. yuLkk Ãkqðuo ¼køkLke ftXkéÞ Ãkèe

‘síkðkz’Lkk Lkk{u òýeíke níke. Ík÷kðkzLkk

{kLkðeykuLke ðkýe yLku ÃkkýeLke fnuðíkku

÷kufftXu h{u Au :

2

26

ftfwðhýkt ÷qøkzkt,

Äkuðk ÷E òÞ Ãkkýku;

Ãkðk÷k suðzk [qz÷k,

E Ík÷kðkze òýku. (1)

÷kux{kt fktfhe Lku ¼kt¼¤kt Ãkkýe;

yk¾kçkku÷k {kLkðe,

E Ík÷kðkze òýku. (2)

yku¾k{tz¤ : Ãkhøkýwt

‘yku¾k{tz¤’ ÃktÚkfLkku Mkki «Úk{

WÕ÷u¾ ‘ðýofMk{wå[Þ’{ktÚke MkktÃkzu Au.

zkì. ¼kuøke÷k÷ MkktzuMkhk LkkUÄu Au fu, W¾k{tz¤

yÚkðk W{k{tz¤ yu Mkkihk»xÙTLkk ðkÞÔÞ ¾qýk

ÃkhLkwt yku¾k{tz¤ Au. fkrXÞkðkz MkðoMktøkún

yLkwMkkh yku¾k{tz¤ yu îeÃkfÕÃkLkk Auf

Ãkrù{ Auzk WÃkh Au. yuLkwt ûkuºkV¤ 300 [ku.

{kR÷ Au. ík¤ fkrXÞkðkz yLku yku¾k{tz¤

ðå[u Lke[e ¾khkþðk¤e s{eLk Au. íkuLku Ãký

hý fnu Au. yku¾k{tz¤ yu sqLkk ð¾ík{kt

økkÞfðkzLkk íkkçkkLkku «Ëuþ økýkíkku.

Mkkiihk»xÙLke Ãkrù{u ykðu÷kt

yku¾k{tz¤ su yøkkW çkux

níkwt. îkhfk yku¾k{tz¤{kt ykðu÷wt

Au. yk Lkk{ õÞkhu Ãkzâwt nþu íku

òýe þfkíkwt LkÚke. Ãkwhkýku{kt yk

Lkk{ szíkwt LkÚke. yku¾k{tz¤{kt

fåAe çkku÷e Ãký çkku÷kÞ Au. yuf

WÂõík{kt fnuðkÞwt Au fu :

yktf yrhXk yktçk÷e,

yku¾k {u¤ku yun;

yuf Lk nkuík ©eLkkÚkS,

íkku ËeXk suðku Ëun. (1)

yu{ Aíkkt çkeS WÂõík{kt fnuðkÞwt Au

fu:

Ÿxfzku Lku yktçk÷e,

yku¾ku {u¤ku yun;

nzfku Lk¤u îkhfkLkkÚk,

LkÞu szâku Ëun. (2)

¾zfk¤ yLku ÃkÚkhk¤

fkÞkðk¤ku, ÷k÷-Ãke¤e Ãkk{he ykuZu÷, fxkhk,

çkkðr¤Þk, yhýe, fh{Ëku, yktçk÷e yLku

ŸxfzkuLkk Ãkw»Ãk y÷tfkhLke {k¤k øk¤u Äkhý

fhe ftE ftE fk¤Úke Ãkwhkýku yLku yLkuf

íkðkhe¾kuLku sL{ Ëuíkku yku¾ku {Lk¾kðíkkh{kt

òuðk suðku íkku ¾hku s.

Ãkkt[k¤ «Ëuþ :

Ík÷kðkzLkwt yuf Ãkhøkýwt Ãkkt[k¤Lkk

Lkk{u sqLkk fk¤Úke òýeíkwt Au. MkwhuLÿLkøkh

rsÕ÷k{kt ykðu÷ ÚkkLk, [kurx÷k, {q¤e yu

rðMíkkh Ãkkt[k¤ økýkÞ Au. MftËÃkwhký yLku

ÃkÈÃkwhký{kt Ãkkt[k¤Lkku WÕ÷u¾ {¤u Au.

MkqÞoËuð¤Lku {æÞ {kLkeLku íkuLke Ãkqðuo {q¤e-

{ktzðhkÞ ({kíkOzËuð-MkqÞo) Ãkrù{u {nefw,

W¥khu Mkhk{kÚkf yLku Ërûký{kt [kurx÷k yLku

ykýtËÃkh yu{ 196 {kE÷Lkk ûkuºkV¤{kt yk

ÃkhøkýkLkku rðMíkkh níkku. yk ÃktÚkfLku ynetLke

«ò ‘Ëuðfku Ãkkt[k¤ Ëuþ’ Ãký fnu Au.

yk ÃktÚkfLkwt Lkk{ Ãkkt[k¤ þkÚke Ãkzâwt nþu

íkuLkwt yLkw{kLk fhíkkt ©e {kÞkþtfh Ãktzâk

LkkUÄu Au fu, yk ¼qr{Lkwt Lkk{ fÛðÉr»kLkk

ð¾ík{kt ‘Ãkkt[k¤’ çkku÷kíkwt níkwt íku{ sýkÞ

Au. ‘ÚkkLk{nkíBÞ’Lkk 12{k yæÞkÞ{kt

ykÃku÷e nfefík {wsçk hk{[tÿSyu økwhw

ðrþcLku ÃkqAâwt : ‘nu {wrLkðh’ {U hkðýkrËf

hkûkMkkuLku {kÞko yu ð¾íku yøkMíÞ Ér»kyu

fÌkwt fu hkðý íkku rð« níkku yux÷u ík{Lku

çkúñníÞkLkwt ÃkkÃk ÷køku. yu ÃkkÃkLkk rLkðkhý

yÚkuo Ëuð¼qr{ Ãkkt[k¤{kt òyku. íÞkt fÛð

økk÷ð, ykuríkÚÞ, ytøkehk yLku ¼úuMkÃkrík

ykrË Ãkkt[ Ér»kykuLkk íkÃkÚke ÃkkðLk ÚkÞu÷e

¼qr{ Au yu Ãkkt[ Ér»kykuÚke yk «Ëuþ Ãkkt[k¤

ËuþLkk Lkk{u òýeíkku Au, yu{ fnuðkÞ Au.

Ãkkt[k¤ þçËLke ÔÞwíÃkr¥k ytøku yLkw{kLk

fheyu íkku Ãkt[Ér»k ßÞkt ðMkíkk nkuÞ yu

‘Ãkt[k¤Þ’. yk{kt ‘Þ’ Lkku ½MkkELku ÷kuÃk

ÚkÞku. Ãkt[Ér»kLkwt rLkðkMkMÚkkLk-yk©{ yux÷u

Ãkkt[k¤. fux÷kf {kLku Au fu Ãkkt[k¤ Lkk{

27

Ãkkt[k÷ Ëuþ ÃkhÚke ykÔÞwt Au. {q¤ Ãkkt[k÷

W¥kh ¼khík{kt nk÷ çkhu÷e y÷eøkZ Au íÞkt

níkwt. ÿkuÃkËeLkku rÃkíkk íkuLkku hkò níkku. ©e

y{]ík Ãktzâk LkkUÄu Au fu Ãkkt[k÷ Lkk{ Mkkihk»xÙ{kt

þe heíku ykÔÞwt íku Mk{òíkwt LkÚke. Ãkkt[k÷e

(ÿkuÃkËe) ÃkktzðkuLkk ð¾ík{kt ÚkE økÞkt. ßÞkhu

hk{[tÿS yuLkk Ãknu÷kt ½ýkt ðhMku ÚkÞk yux÷u

Ãkt[k÷ ÃkhÚke Ãkkt[k÷ Ëuþ ÚkÞkLke nfefík{kt

ÍkÍwt ðsqË sýkíkwt LkÚke. rftðËtíke yLkwMkkh

Ãkktzðku yk ¼qr{ Ãkh ykðu÷k. yswoLku {íMÞðuÄ

ynª fhu÷ku. ÿkuÃkËe yÚkkoíkT Ãkkt[k÷eLkk Lkk{

ÃkhÚke yk «Ëuþ Ãkt[k¤ fnuðkÞku nkuðkLkwt

yLkw{kLk fhðk{kt ykðu Au. yk ftfwðhýe

ÄhíkeLkk Ãkxk½h Ãkwhw»kku, Lk{ýe Lkkheyku,

Lkðhtøk íkkuhtøk, rfÕ÷ku÷íkkt {]øk yLku MkkhMk

ð¾ýkÞ Au, yuLkwt «{ký yk Ëwnk Ëu Au:

ftfwðhýe ¼ku{fk, Mkhðku Mkk÷u{k¤;

LkhÃkxkÄh LkeÃksu, ¼kUÞ Ëuðfku Ãkkt[k¤. (1)

økqZu ðMíkh økkurhÞkt, Ãkøk ®ÃkzeLkku íkk÷;

ÃkLk½x WÃkh Ãkhðhu, Ãkz swyku Ãkkt[k¤. (2)

íkkíkk íkku®høk {]økfqËýkt, ÷e÷k Ãke¤k ÷k÷;

¼÷ ðAuhkt QAhu, Ãkz swyku Ãkkt[k¤. (3)

ykAk Ãkkýe ðehzu, Ähíke ÷ktÃkrzÞk¤;

Mkh ¼Þko MkkhMk ÷ðu, Ãkz swyku Ãkkt[k¤. (4)

{åAwfktXku :

nk÷khLke Ãkqðo{kt ðktfkLkuh yLku

{kuhçkeðk¤e {åAw LkËeLkku «Ëuþ {åAwfktXku

fnuðkÞ Au. yuLkwt ûkuºkV¤ 780 [kuhMk

{kE÷Lkwt økýkíkwt. íku{kt {kuhçke Lku {kr¤Þk

òzuò hksÃkqíkkuLkk MktMÚkkLkku níkkt. yk «ËuþLku

ÃkkA¤Úke nk÷khLke MkkÚku òuze Ëuðk{kt ykÔÞku.

yuLkku yuf MkhMk Ëwnku QŠ{-Lkðh[LkkLkk Ëwnk

ytf (sqLk 1975){ktÚke {¤u Au:

{åAwfktXku Lku {kuhçke, ð[{kt ðktfkLkuh;

[tøkk {kzw LkeÃksu ÃkkýenwtËku Vuh. (1)

{ktzðÄkh (zwtøkh)Lke økk¤eyku{ktÚke

øk¤íkwt Ãkkýe ¼khu økýkÞ Au. yuLku ÃkeLkkh

{kLkðeLkk Ëun ðßsh suðk, Ãký niÞkt {k¾ý

suðkt {w÷kÞ{ Au. Mkkihk»xÙ{kt suLkku òuxku Lk

szu yuðk ¾z ðzu {k÷Zkuh Lku y{eLke þuzâwt

ykÃkíke {åAw LkËe {k÷ÄkheykuLke {kíkk

økýkÞ Au. {åAwfktXkLkk yZkhuÞ ðhýLkk

ðMkðkxeyku ÃkxkÄh Ãkkfu Au, yuðku yuLkk

ÃkkýeLkku økwý Au. {kLkðeLkku y{wf «fkhLkku

Mð¼kð yu ÃktÚkfLkkt Ãkkýe, ÃkrhÂMÚkrík yLku

«kËurþfíkkLku fkhýu ½zkÞ Au.

½uz ÃktÚkf :

su{ fåALkwt hý çkeò hýkuÚke rLkhk¤wt Au

íku{ ½uzLkku «Ëuþ Mkkihk»xÙLkk çkkfeLkk «ËuþÚke

rLkhk¤ku Au. yk ÃktÚkf LkiMkŠøkf ÷kûkrýfíkk

íkÚkk íÞkt ðMkíke «òLke «f]rík yLku

«ð]r¥kÚke Mkkihk»xÙLkk yLÞ «ËuþkuÚke swËku

Ãkzu Au. «ËuþLkku WÕ÷u¾ EríknkMk{kt 13{e

MkËe{kt ÚkÞku nkuðkLkwt þt¼w«MkkË ËuMkkE LkkUÄu

Au. V¤ÿwÃk ÄhíkeLkk fkhýu ½uz Mk{]Ø ÃktÚkf

økýkÞ Au.

fwríkÞkýkÚke ÃkkuhçktËh síkkt hk»xÙeÞ

Äkuhe{køkoLke W¥kh íkhVLkku «Ëuþ MkkuhX

fnuðkÞ Au. ßÞkhu ËrûkýÚke ½uz «ËuþLkku

«kht¼ ÚkkÞ Au. {kÄðÃkwh ½uz «ËuþLkwt fËk[

Ãknu÷wt økk{ Au, íÞktÚke Lkk½uh ÃkhøkýkLkkuu

222222227777777

28

«kht¼ ÚkkÞ Au. ½uz{kt ðnuíke Au÷ LkËe

{rnÞkheÚke ykøk¤ ðÄeLku çkktxðkLkk Mke{kzu

ÚkELku çkøkMkhk MkwÄe ÃknkU[u Au íÞkt çkeS

LkËeyku {¤u Au. yu rðMíkkh ‘{kuxku ½uz’ Lkk

Lkk{u yku¤¾kÞ Au. Au÷ ykøk¤ síkkt

¾{eËkýk, Mkws, ¾ehMkhk ÃkkMku fktÃk

Xk÷ðu Au íkuÚke íÞktLke Ähíke{kt {çk÷¾

Ãkkf ÚkkÞ Au. yk rðMíkkh ‘Lkð÷¾ku

½uz’ fnuðkÞ Au. ½uz{kt ¼kËh, Au÷,

ykuÍík, {Äwðtíke, {u½÷, Wçkuý,

fk÷wLÿe yLku ÍktsuMkhe

suðe LkËeyku ykðu÷e Au.

[ku{kMkk{kt yk «Ëuþ{kt

©kðý {kMk yÄkuo Qíkhu

Lk Qíkhu íÞkt MkwÄe Ãkkýe

¼hkÞu÷kt nkuÞ Au. LkðeçktËh

ÃkkMku ¼kËh Mk{wÿLku {¤u Au.

íÞktLkwt çkkhwt òu Lk ¾q÷u íkku

sL{k»x{e MkwÄe ½uzLkk ¾uzqíkku

½uh s hnu Au. Ãkkýe Qíkhu Lku ðhkÃk

ÚkkÞ ÃkAe ðý (fÃkkMk), økwtÄ¤e

swðkh fu [ýk ðkðu Au. íku Ãkkfu íÞkt

MkwÄe {kºk æÞkLk s hk¾ðkLkwt. ¾z

LkªËý fktE fhðwt Ãkzu Lknª yux÷u

÷kuffrðyu fÌkwt Au Lku fu :

Lkk¾ku yux÷wt LkeÃksu,

Lku fheyu yux÷e ¾uz;

Lknª LkªËðwt Lknª ¾kuËðwt,

½k{fu økkuht¼íkku ½uz. (1)

[ku{kMkkLke {kuMk{{kt ¾uzqíkLku ¾uíkhu

òðwt nkuÞ íkku økkuXý Mkk{ku økkhku ¾qtËðku

Ãkzu. Mke{þuZu sðkLkwt ºkkMkËkÞf ÚkE Ãkzu

Ãký Mkk{u hMkk¤ Ähíke{ktÚke yZ¤f QÃks

ykðu yux÷u yuLkwt ð¤íkh {¤e òÞ íkuÚke yu

ÃktÚkfLkk ÷kufku fnu Au Lku fu :

Au÷ (LkËe) Vqhu Lku Auíkhu,

fkËð ¼ktøku fuz;

ðý (fÃkkMk) [ýk Lku økwtÄ¤e,

½h ¼he ãu ½uz.

½uz ÃktÚkf{kt 107 sux÷kt økk{zkt ykðu÷kt

Au. yu Ÿ[k, ¾zfk¤ xªçkk WÃkh ðMÞk

nkuðkÚke LkËeyku{kt Ãkqh ykðu íÞkhu økk{zkt

çkux çkLke òÞ Au. yk{ Mkkihk»xÙLkku ½uz «Ëuþ

yku¤¾ðk yLku yÇÞkMk fhðk suðku Au.

WLkk¤k{kt ½uzLkwt MðYÃk swËwt nkuÞ Au. økh{

ÃkðLk ðkÞ Au. ÃknkU[u íÞkt MkwÄe ðuhkLk hý

Lkshu Ãkzu Au. ÃkeðkLkk ÃkkýeLke yAíkLkk

fkhýu WLkk¤k{kt ËqhËqhÚke Ãkkýe ¼he ÷kððwt

Ãkzu Au. yuLku {kxu yuf WÂõík òýeíke Au :

‘çkhzku, çkkhkze Lku ½uz

E ºkýuÞLku {kuMk{Lkku Lk# {u¤’.

÷e÷e Lkk½uh :

nk÷kh{kt yku¾k ÃkkMkuLkwt yuf Ãkhøkýwt

‘çkkhkze’ Lkk{u òýeíkwt Au. yk çkkhkze

ÃktÚkfLke ËrûkýÃkqðuo {kÄðÃkwhÚke {ktzeLku

fkuzeLkkh íkÚkk [kuhðkz yLku òVhkçkkËLkk

ËrhÞkfktXkLkku rðMíkkh ‘Lkk½uh’ íkhefu

yku¤¾kÞ Au. Lkk½uh yMk÷ Lkk½uh hsÃkqíkLkk

íkkçkk{kt níkwt íku WÃkhÚke yuLkwt Lkk{ ÃkzâkLkwt

fuÃxLk {ìf{zkuo LkkutÄu Au. Mkkihk»xÙLkku yk MkkiÚke

ðÄw V¤ÿwÃk «Ëuþ økýkÞ Au. íÞktLke ½ýe

[eòu ð¾ýkÞ Au :

‘ðkò Xkfkuh ytçkðLk,

Lkkh ÃkËT{ýe ½uh;

hUx ¾xwfu ðkrzÞu,

¼kutÞ ÷e÷e Lkk½uh.’ (1)

yÚkkoíkT : ßÞkt ðkò hksÃkqík, XkfkuhkuLke

ðMkíke Au. suLkk yktçkkðkrzÞkt fuheykuÚke

÷[e Ãkzu Au. ½uh½uh ÃkËT{ýe Lkkheyku Au.

ðkrzÞu ðkrzÞu hUx ¾xwfu Au. yuðe nrhÞk¤e

Lkk½uhLke ¼qr{ fkrXÞkðkzLkwt fk~{eh økýkÞ

Au. yksu íkku hUxLke søÞkyu ðes¤eLke

{kuxhku ykðe økE Au.

çkhzku : çkkhkze ÃktÚkf :

nk÷khLke Ërûkýu çkhzk zwtøkhLkku

rðMíkkhLku çkhzku fu çkkhkze ÃktÚkfLku Lkk{u

yku¤¾ðk{kt ykðu Au. yku¾kLke ykMkÃkkMk

kk{ yk¤¾kÞ

¾{eËkýk, Mkws

Xk÷ðu Au íkuÚke

Ãkkf ÚkkÞ Au.

½uz’ fnuðkÞ

ykuÍík, {Äw

f

s

[

©

Lk

¼hkÞu

ÃkkMku

íÞktLkwt

sL{k»x

½uh s hnu Au

ÚkkÞ ÃkAe ð

swðkh fu [

MkwÄe {kºk

LkªËý fktE

÷kuffrðyu

Lkk¾ku y

Lku f

Lknª LkªËðwt

½k{

[ku{kMkkLke

òðwt nkuÞ íkku ø

Ãkzu. Mke{þuZu sð

Ãký Mkk{u hMkk¤ Äh

29

ykðu÷k yk rðMíkkh{kt ÃkkuhçktËh yLku yuLkku

ËrhÞkfktXku ykðe òÞ Au. sqLkk ð¾ík{kt yuLkwt

ûkuºkV¤ 500 [ku.{kE÷ nkuðkLkwt fkrXÞkðkz

MkðoMktøkún{kt LkkUÄkÞwt Au. yu «Ëuþ sqLkk

fk¤{kt suXðk hksÃkqíkkuLkk íkkçkk{kt níkku.

íÞkh çkkË yuLku MkkuhX{kt ¼u¤ðe ËuðkÞku.

çkhzk ÃktÚkfLkkt swðkLk LkhLkkheyku, økkÞku,

¼UMkku, ½e yLku ÃkÚÚkh ð¾ýkÞ Au yuLke ðkík

yk Ëwnkyku fÚku Au :

ðMkíke ßÞkt çknw {uhLke, Lkkhe Ãkkík¤ Ãkux;

½e ÃkÚÚkh ð¾ký{kt, ¼kUÞ çkhzku çkux. (1)

fkrXÞkýe fzâ Ãkkík¤e, n÷fu {kÚku nuÕÞ;

çkhzkntËe çkòh{kt, ykðu Z¤fíke ZuÕÞ. (2)

rþÞk¤u ¼÷ku {k¤ðku, WLkk¤u økwshkík;

[ku{kMku MkkuhX ¼÷ku, çkhzku çkkhu {kMk. (3)

çkkçkrhÞkðkz ÃktÚkf :

çkkçkrhÞkðkz ËrhÞkfktXk WÃkh

økkurn÷ðkz yLku MkkuhX çkuLke ðå[u ykðu÷ku

ÃktÚkf Au. íkuLkwt ûkuºkV¤ 500 [kuu.{kE÷Lkwt

økýkÞ Au. çkkçkrhÞk hksÃkqíkku WÃkhÚke

yk ÃkhøkýkLkwt Lkk{ ÃkzâkLkwt fkrXÞkðkz

MkðoMktøkún{kt LkkUÄkÞwt Au. yu{kt ½ýkt LkkLkkt

MktMÚkkLkku íkÚkk stShkLkk nçkMkeLkwt òVhkçkkË

ykðu Au. çkkçkrhÞkðkz nk÷{kt MkkuhX{kt

¼¤e økÞu÷wt Au.

ôËMkhðiÞk Ãkhøkýwt :

økkurn÷ðkzLku yzeLku ôËMkhðiÞk Ãkhøkýwt

ykðu÷wt Au. yk MkkiÚke LkkLkku «ktík Au. ûkuºkV¤

160 [ku.{kE÷ Au. yuLke Ãkqðuo yLku Ërûký

Mke{kyu ¾t¼kíkLkkuu y¾kík íkÚkk þuºkwtS LkËe

Au. yuLke ôËMkhðiÞk ÃkkA¤Úke økkurn÷ðkz{kt

¼¤e økÞwt nkuðkLkwt LkkUÄkÞwt Au.

¼kËhfktXku yLku Lkku¤efktXku :

¼kËh Mkkihk»xÙLke ½ýe «k[eLk yLku

MkkiÚke {kuxe LkËe Au. ¼kËh yLku

¼kËh{kt ¼¤e síke LkkLke-{kuxe

LkËeyku ½uz «ËuþLkk ÄkuðkýLkku

29

ýk LkkLkk

ò

M

û

Lku

º w

n

y

Lku

2

ýk kk kk

VhkçkkË

MkkuhX{kt

Ãkhøkýwt

ûkuºkV¤

ku Ërûký

ºkwtS LkËe

÷ðkz{kt

yLku

fktÃk Mk{wÿ{kt Xk÷ðu Au Ãkrhýk{u ½uzLkk

AeAhk Mk{wÿLku ¼kËh yLku íkuLke WÃkLkËe

ykuyu Ãkqhe ËeÄku Au. yk ¼kËh LkËe ÃkhLkku

«Ëuþ ‘¼kËhfktXk’Lkk Lkk{u yku¤¾kÞ Au.

ËrhÞkrfLkkhk Ãkh Lkðe çktËh yLku {kÄðÃkwh

yu çkuLke ðå[u ykðu÷k ½uzLke çkhkuçkh

Ërûkýu Lkku¤e LkËeLkk fktXk WÃkhLkku rðMíkkh

‘Lkku¤efktXk’ íkhefu òýeíkku Au.

¼k÷çkkhwt : ¼k÷Ãkhøkýwt :

¾t¼kíkLkk ftXkéÞ ¼køkLku ‘¼k÷çkkhwt’

fnu Au, ¼k÷, Lk¤fktXku, fLkuh yLku

fkrXÞkðkzLkk Mke{kzk yuf-çkeòLku yktrxÞwt

Lkk¾eLku Q¼k Au. çkkð¤k, çkøkkuËhk,

Äku÷uhkÚke ÷ELku çkhðk¤k ð÷¼eÃkwh MkwÄeLkku

ËrhÞkrfLkkhkLkku ÃktÚkf ¼k÷ fnuðkÞ Au.

¼kðLkøkh nkEðuLke Mk{ktíkh ð[÷ku Ãkèku

‘fLkuh’Lkk Lkk{u yku¤¾kÞ Au. çkkð¤kÚke

Ãkrù{u MkkýtËÚke ÷ELku hkýkøkZ MkwÄeLkku

rðMíkkh ‘Lk¤fktXku’ fnuðkÞ Au.

Mkkihk»xÙLkku ½uz«Ëuþ Ík÷kðkz yLku ¼k÷

Mk{wÿ{ktÚke çknkh ykðu÷ku «Ëuþ Au. suLke

WÃkh {eXku fktÃk ò{e sðkÚke ¾uíke ÚkE þfu

Au, Ãkhtíkw yu ÄhíkeLkk ík¤Lkkt Ãkkýe ¾khkt

30

Au. ¼k÷{kt ÷e{zk, ¾eszk rMkðkÞ Íkz

fu ðLkhkrs ykuAe òuðk {¤u Au. WLkk¤u

{]øks¤ yLku Äq¤Lke z{heykuÚke ykfkþ

AðkE òÞ Au. ð]ûkrðnkuýk ÃktÚkf {kxu fnuðík

òýeíke Au : ‘fÃkk¤{kt Qøku ðk¤ íkku ¼k÷{kt

Qøku Íkz’ {w÷f LkÃkkrýÞku Ãký {Lku¾ yuLkk

ÃkkýeËkh. nu{[tÿk[kÞoLke sL{¼qr{ Ãký

ÄtÄqfk-¼k÷ Au.

¼k÷«ËuþLke ¼kiøkr÷f ÂMÚkrík yLku ¼qÃk]c

h[Lkk Ãkh «fkþ Ãkkzíkk ¼økðËTøkku{tz÷{kt

LkkUÄkÞwt Au fu : çku nòh ð»ko Ãknu÷kt Mkkihk»xÙ

îeÃkfÕÃk Lknª, Ãký xkÃkw níkku. fåALkk

hýLke søÞkyu Mk{wÿ níkku. ®MkÄw{w¾

Mkkihk»xÙLkku Ãkqðo ¼køk níkku. fk¤¢{u

®MkÄw LkËeyu ÃkkuíkkLkwt ðnuý çkË÷kÔÞwt

yux÷u Ík÷kðkzLke s{eLk fkËððk¤wt

ík¤kð çkLke økE. ÄehuÄehu yk ík¤kð

ÃkwhkELku hý suðku «Ëuþ ÚkE økÞku. yk

«Ëuþ ¾khkþÚke ¼hÃkqh Au. çkeS

çkksw ¾t¼kíkLkku y¾kík s÷Ëe ÃkkAku

nxðk ÷køÞku yLku yrøLkfkuý

íkhVLkwt hý nxe sðkÚke íÞkt

‘¼k÷Ãkhøkýwt’ çkLke økÞwt. yk

{w÷f LkÃkkrýÞku çkLkðkLkwt yk

Ãký yuf fkhý Au. ¼k÷Lku

¼økðkLku ¼÷u LkÃkkrýÞku {w÷f

çkLkkÔÞku Ãký yZ¤f [krMkÞk

fkXk ½ô LkeÃksu Au, yuLkku òuxku

søkík¼h{kt szíkku LkÚke. yuLk.

rðø{kuh Lkk{Lke yuf y{urhfLk

çkkE fìLMkhøkúMík ÚkE WÃk[kh

yÚkuo {wtçkE ykðe. ½ôLkk

sðkhkLkk hMkÚke yuýu MðkMÚÞ

ÃkwLk: «kÃík fÞwO. yuýu søkík

yk¾kLke ½ôLke 15 òíkku{kt

¼k÷Lkk ½ôLku Mkðo©uc økýkÔÞk

Au. ¼k÷Lke Ähíke{kt sL{u÷k

yk ÷u¾f yksuÞ fkXk ½ôLke

hkux÷e, Mkuð yLku ÷kzwLkku

xuMkzku fhu Au. {kºk ðhMkkËLkkt Ãkkýe yLku

Ëuþe ¾kíkhÚke Ãkkfíkk [krMkÞk ½ô Úkkuzkf

{kU½k Ãkzu Ãký yuLkk ÷kzw, Úkq÷e ÷kÃkMke ¾wçk

s MðkrË»x çkLku Au. yufðkh s{ku íkku S¼u

MðkË hne òÞ. yuLkk Ëwnk yLku WÂõíkyku yu

ÄhíkeLke íkkMkehLke ðkík fhu Au:

¼÷ ½kuzk ¼÷ {kLkðe,

¼÷ økwshkíku ¼k÷;

fkXe Ähk fkrXÞkðkzLke,

¼k÷ Ähk hMkk¤. (1)

Lknet Akþ A{fku Lku AktÞzku,

yuðk fuíkkf yðøkwý fnwt ?

Ãký ¼qtzk{kt ¼÷wt yux÷wt,

¼k÷ LkeÃksu ½ô. (2)

¼k÷ÃktÚkf{kt ðMkðkx fhLkkhk [ku{kMkkLkku

økkhku ¾qtËLkkhk, ¾khk Ãkkýe rÃkLkkhk

{kLkðeykuLku íkkuÞ ÃkkuíkkLkwt yk ðíkLk ðnk÷wt

ðnk÷wt ÷køku Au yux÷u íkku fnu Au:

Äq¤ økk{ Äku÷uhk Lku çktËh økk{ çkkhk,

fkXk ½ôLke hkux÷e Lku Ãkkýe Ãkeðk ¾khk

íkkuÞ Äku÷uhk Mkkhk ¼i Mkkhk.

Lk¤fktXku :

¼k÷, Mkkihk»xÙ yLku ðrZÞkhLkk Mke{kzkLku

òuzíkku ð[÷ku rðMíkkh Lk¤fktXku fnuðkÞ

Au. çkkð¤k, MkkýtË, rðh{økk{ yLku ÷et{ze

íkk÷wfkLkk hkýkøkZLke ð[{kt ykðu÷ku yk

rLk[kýðk¤ku ÃktÚkf Au. Lk¤Lkk fktXu ÃkZkhkuLke

ðMkíke òuðk {¤u Au. fnuðkÞ Au fu ®MkÄw

LkËeyu ðnuý çkËÕÞwt. ¼k÷{ktÚke ËrhÞku ¾Mke

økÞku Lku s{eLk çkLke yu yhMkk{kt Lk¤ Mkhkuuðh

yrMíkíð{kt ykÔÞwt. yk ÃkZkhku {q¤u Mkkøkh¾uzw

níkk. Mkkøkh MktMf]ríkLke Í÷f ÃkZkhkuLkk {tShk

hkMk{kt yksuÞ òuðk {¤u Au.

Lk¤ Mkhkuðh ykÃkýk {kuxk Mkhkuðhku{ktLkwt

yuf Au. økwshkík MkðoMktøkún yLkwMkkh yu 50

[kuhMk {kE÷{kt ÃkÚkhkÞu÷wt Au. [ku{kMkk{kt

[kh-Ãkkt[ Vqx Ãkkýe ¼hkÞ Au. íku{kt çkhw

Lkk{Lkwt ½kMk Qøku Au. yu{kt çkez Lkk{Lkwt fk¤w

31

ftË yLku Úkuf ÚkkÞ Au. yksu íkku Lk¤Mkhkuðh

«ðkMkÄk{ íkhefu rðfkMk ÃkkBÞwt Au. [ku{kMkk{kt

Lk¤Mkhkuðh ¼hkE òÞ ÃkAe rþÞk¤ku

ykðíkkt Auf hrþÞk Lku MkkEçkerhÞkÚke

yMktÏÞ Ãkûkeyku yLku MkkhMk ynª Qíkhe

ykðu Au yLku yk «Ëuþ yíÞtík hr¤Þk{ýku

çkLke òÞ Au. LkkLkkt nkuzfktyku{kt çkuMkeLku

Mkhkuðh{kt Mknu÷økkn fhe þfkÞ Au.

WLkk¤u Lk¤ MkhkuðhLkwt Ãkkýe MkwfkE òÞ

Au. fk¤Ëwfk¤u ÃkZkhku MkhkuðhLke s{eLk{ktÚke

çkez fkZe, Mkqfðe yuLkk hkux÷k çkLkkðeLku

¾kÞ Au. [khku÷ktLke íkký Ãkzu íÞkhu ¾uzqíkku

Lk¤Lkwt çkez ÷kðe Äkufkðe çkkVeLku ZkuhLku

¾ðhkðu Au. xuð Lk nkuÞ íku çkezLkk hkux÷k

¾kLkkhLku Íkzk Lku {hzku ÚkE òÞ Au.

ykÍkËe ykðe. Mkkihk»xÙLkwt y÷øk hkßÞ

yrMíkíð{kt ykÔÞwt íÞkt MkwÄe ¼kiøkkur÷f

ÃkrhÂMÚkrík yLkwMkkh yrMíkíð{kt ykðu÷kt

yk çkÄkt ÃktÚkfku yLku Ãkhøkýkt òýeíkkt

níkkt. yu{kt rðrðÄ òríkykuLkk ðMkðkx níkk.

yu{Lke rLkS MktMf]rík níke, rLkS MktMfkh

níkk. ÷kufòríkLke Ãkk½zeyku Ãký ÃktÚkfðkh

rðrðÄ ½kx ð¤kuxÚke yku¤¾kíke. Mkkihk»xÙLke

÷kufMktMf]ríkLku Mk{sðk {kxu yk ÃktÚkfku,

Ãkhøkýkt yLku yuLkk sLkSðLkLkku yÇÞkMk

yíÞtík WÃkÞkuøke çkLke hnu Au. {khk Mkkihk»xÙLkk

hÍ¤Ãkkx ËhBÞkLk sqLkk yLkw¼ðe yLku

rLkS fkuXkMkqÍ Ähkðíkk ðze÷kuyu ÃkkuíkkLkk

niÞkfÃkkx W½kzk {qfeLku Ãkhøkýktyku ytøku

ykðe yLkuf hMk«Ë ðkíkku yLku ÷kufMkkrníÞ

MktÃkzkÔÞwt Au. Mkkihk»xÙLke su{ s W.økwshkík

{æÞ økwshkík, Ërûký økwshkík yLku fåA{kt

Ãký LkkLkkt-{kuxkt yLkuf Ãkhøkýktyku ykðu÷kt

Au, yu Ãký ynª LkkUÄðwt òuEyu. økwshkík

hkßÞLke h[Lkk ÚkÞk ÃkAe yrMíkíð{kt

ykðu÷k Mkkihk»xÙLkk ¼kðLkøkh, y{hu÷e,

ò{Lkøkh, sqLkkøkZ, MkwhuLÿLkøkh, hksfkux

ðøkuhu rsÕ÷kyku{kt yk ÃktÚkfku Lku Ãkhøkýkt

Mk{kELku ÷wÃík ÚkE økÞkt Au.

MktË¼o økútÚkku :

MftËÃkwhký1.

ÃkÈÃkwhký2.

nrhðtþ3.

¼økðËTøkku{tz÷4.

ðýofMk{wå[Þ : ¼kuuøke÷k÷ 5.

MkktzuMkhk

MðkæÞkÞðÕ÷e6.

MÚkkLkf«fkþ7.

ÞËwðtþ«fkþ : {kðËkLkS híLkw8.

fkrXÞkðkz MkðoMktøkún : frð 9.

Lk{oËkþtfh

økwshkík hkßÞ MkðoMktøkún: ¼kðLkøkh10.

rþnkuhLke nfefík : Ëuðþtfh ð. ¼è11.

yk÷k¾k[kh MkknuçkLkwt SðLk[rhºk : 12.

suX{÷S {nkhks

QŠ{Lkðh[Lkk : Ëwnk ytf : sqLk, 13.

1975

MkktzuMkhk

M

1

2

3

4

5

MktË¼o økútÚkku :

MftËÃkwhký1.

ÃkÈÃkwhký2.

nrhðtþ3.

¼økðËTøkku{tz÷4.

ðýofMk{wå[Þ : ¼kuuøke÷k÷5.

32

økwshkíkLkku MkwíkhkW, QLke yLku huþ{e

ð†ðýkx Wãkuøk nòhku ð»ko sqLkku Au.

{nk¼khík{kt, ÞwrÄrchLkk hksMkqÞ Þ¿k

ð¾íku íku{Lku swËk swËk Ëuþku íkhVÚke su

¼uxku {kuf÷ðk{kt ykðe íku{kt Ãkrù{

¼khíkLkk ¼hw-fåAeðkMkeyku íkhVÚke

fkÃkkoMk ð†ku nòhkuLke MktÏÞk{kt ‘çkr÷’

(¾tzýe) íkhefu {kuf÷ðk{kt ykÔÞkt níkkt,

yuLkku WÕ÷u¾ {¤u Au.

÷kx «ËuþLkk økwÃík Mk{ÞLkk huþ{Lkk

ðýfhkuLkk økkihðLkku WÕ÷u¾ {tËMkkihLkk E.Mk.

437 íkÚkk 476Lkk rþ÷k÷u¾ku{kt fhu÷ku Au,

su{ýu ÃkkuíkkLkwt MkqÞo{trËh çkktÄðk sux÷e Mk{]rØ

Ãký «kÃík fhe nkuðkLkwt zkp. {tsw÷k÷ {s{wËkh

LkkUÄu Au. ÃkèËwfw÷ yÚkkoíkT Ãkxku¤wt yksu Ãký

ÃkkxýLkwt økkihð Mkk[ðeLku çkuXwt Au. yk Ãkxku¤k

MktçktÄe {q¤ MktMf]ík þçË Ãkèkur÷fk yux÷u

r[ºkfkhLke htøkÃkuxe yuðku ÚkkÞ Au.

økwshkík ð†Wãkuøk {kxu {æÞfk¤{kt

½ýwt òýeíkwt níkw. ynª òíkòíkLkkt yLku

¼kík¼kíkLkkt ð†ku íkiÞkh Úkíkkt íkuLkk WÕ÷u¾ku

ÃkhËuþe {wMkkVhkuyu fÞko Au. yk ð†ku økwshkík

ÃkkuíkkLkk WÃkÞkuøk {kxu yLku ÃkhËuþ rLkfkMk

fhðk {kxu çkLkkðíkwt. MkÕíkLkík hkßÞfk¤{kt

ÞwhkuÃkeÞ ðuÃkkheyku yLku {wMkkVhku ykðkt ð†ku

¾heË fhe ÃkhËuþ{kt rLkfkMk fhíkkt. Mkku÷tfe

Þwøk{kt fkÃkz fuðk «fkhLkwt ðÃkhkíkwt, íku{kt fuðe

fuðe ¼kíkku ÷kufr«Þ níke íkuLke {krníke yLku

1913{kt s{oLke{kt zkp. nwhu{Lku siLk fÕÃkMkqºkLke

íkkzÃkºkeÞ yLku fkøk¤ ÃkhLke ÃkkuÚkeyku{kt

ykÃku÷kt ÷½wr[ºkku AÃkkðeLku çknkh Ãkkzâkt

íkuLkk ÃkhÚke yrøkÞkh{ktÚke Mkku¤{kt Mkifk

MkwÄeLkkt ð†kuLke ¼kík, htøk, rMk÷kE ðøkuhuLkk

ðirðæÞ¼hu÷k ykÄkh¼qík «íÞûk Ãkwhkðk

«kÃík ÚkÞk Au. økwshkík{kt MkÕíkLkíkLkk y{÷

ËhBÞkLk íku{ s {kuøk÷ Mkk{úkßÞLkk s{kLkk{kt

økwshkík{ktÚke AkÃku÷k fkÃkzLke Äq{ rLkfkMk

Úkíke. þkne s{kLkk{kt økwshkíkLke fkheøkheLkk

Úkkuzkf AkÃku÷kt íkÚkk huþ{ yLku fMkçkÚke

¼hu÷k Lk{qLkk W{hkðku îkhk ¾heËkÞu÷k íku

yksu ÷tzLkLkk BÞwrÍÞ{ku{kt «ËŠþík ÚkÞu÷kt

Au, yuLke LkkUÄ sLko÷ ykuV EÂLzÞLk ykxo

MkkuMkkÞxe, f÷f¥kk ðkuÕÞw{ 19{ktÚke {¤u

Au. yu ÃkAe økwshkíkLke ð†ðýkxLke ÃkhtÃkhk

yksuÞ Mk[ðkE hne Au.

økwshkíkLkk ¼kíkeøk¤ ð†ðýkx yLku

htøkçkuhtøke ðýu÷kt, AkÃku÷kt ¼hu÷kt, çkktÄu÷k

MkwíkhkW yLku huþ{e ð†kuLkkt sqLkkt Ëuþe Lkk{ku

{æÞfk÷eLk økwshkíkLkkt ¼kíkeøk¤ ðMkúku

333333222222

33

‘ðýofMk{wå[Þ’{kt zkp. ¼kuøke÷k÷ MkktzuMkhkyu

LkkUæÞkt Au. íku{kt hkò, hkýe, ©krðfk ðøkuhuLkkt

ð†kuLkk ðýoLkku Au. ‘fÃkzk fwíkqn÷’ suðe

«ãf]rík{kt †e-Ãkwhw»kkuyu ÃknuhðkLkkt ð†ku{ktÚke

{¤íkkt Ëuþe Lkk{ku, {æÞfk÷eLk økwshkík{kt

ð†kuLkkt fuðkt Lkk{ku níkkt íkuLkku ÏÞk÷ ykÃku

Au. yk Lkk{ku{kt fux÷ktf yhçke yLku VkhMke

Lkk{ku Ãký Ëk¾÷ ÚkÞu÷kt òuE þfkÞ Au.

{æÞfk¤u økwshkík{kt ðÃkhkíkkt ð†kuLke rðrðÄ

¼kíkku yLku Lkk{ku MkkrníÞ{ktÚke Ãký òýðk

{¤u Au. ‘fwtðhçkkELkk {k{uhk’{kt «u{kLktËu

LkkheLkkt fux÷kt ykuZýkt (Mkkze) ðýoÔÞkt Au?

yu{ktLkkt Úkkuzktf :

øktøkk ðnwLku økrsÞkýe Mkkze,

MkwtËh ðnwLku Mkk¤w S,

Açke÷e ðnwLku AkÞ÷ ¼khu,

fkuz ðnwLku f÷økuh ykÃke,

«u{ ðnwLku Ãkxku¤eS,

Au÷ ðnwLku Aªx s ykÃke,

LkkLke ðnwLku LkkxS,

hk{fwtðhLku, f]»ýfwtðhLku,

ykÃÞkt ¼khu ½kx S

÷û{e ðnwLku, ÷kAe ðnwLku

÷k÷ ðnwLku Ãkxku¤wt S’

ykÏÞkLk{kt ykuZýktLke òíkku {¤u Au íkku

÷kuføkeík{kt fkLkkLke ÃkAuzeLke ¼kíkku {¤u Au:

‘ykðe ÷ðkhý Ëeðzku ÷E

ð¤íkkt ÃkAuze ÷uíke økE

Äku¤e ÃkAuze ZqtZý ¼kík

Ãke¤e ÃkAuze ÃkkuÃkx ¼kík,

hkíke ÃkAuze hªøký ¼kík,

fk¤ku fkLkwzku Lku ykX{ hkík’

økwshkík{kt «k[eLk ÃkhtÃkhkLku ÷eÄu ½ýkt

ð†kuLkkt Lkk{ku yksu Ãký ÞÚkkðíkT hnu÷kt òuE

þfkÞ Au. ð†kuLkkt Lkk{ku rðrðÄ heíku Ãkzu Au.

fux÷ktf ð†ku íkuLkkt íktíkwyku WÃkhÚke MkwíkhkW,

333333333333

huþ{e fu QLke ðøkuhu Lkk{u yku¤¾kÞ Au.

ßÞkhu fux÷ktf ð†ku íkuLke ðýkx ÃkØríkyu

MkkËkt, MkkxeLk, rfLk¾kçk ðøkuhu Lkk{u òýeíkkt

Au íkku fux÷kf ð†kuLke ¼kík, htøkku fu íkuLkk

WíÃkrík MÚkkLkLkk Lkk{u Ãký òýeíkkt Au.

‘yík÷Mk’ yu ykÃkýwt òýeíkwt fkÃkz

Au. íku MkkxeLk ÃkØríkyu íkiÞkh ÚkkÞ Au.

rðsÞLkøkh hkßÞ{kt ‘yík÷Mk yu ÍiíkwLke’

E.Mk. 1440{kt òuÞkLkwt yçË÷ y÷ yÍkfu

LkkUæÞwt Au. yík÷Mk Ãkh Vq÷kuLke ¼kíkku òuðk

{¤íke. E.Mk. 1673{kt zkp. £kÞhu {wøk÷

ðuÃkkheykuLku yík÷MkLkk fkux Ãknuhu÷k òuÞk

34

nkuðkLke rðøkík ðýofMk{wå[Þ{ktÚke MkktÃkzu

Au. økS, økrsÞkýe yLku MkkxeLk yík÷MkLkk

ÃkÞkoÞ Lkk{ku Au.

‘E÷kÞ’ 17{e MkËeLkk økwshkíkLkkt ÷k÷,

MkVuË yÚkðk ¼qhk yLku MkVuË Ãkxkðk¤kt

MkwíkhkW fu huþ{e ð†Lkwt Lkk{ níkwt. íkuLke

Ãkh Vq÷kuLke ¼kík Ãkkzðk{kt ykðíke yLku

íkuLku MkkuLkk yÚkðk [ktËeLkk íkkhÚke Mkwþkur¼ík

fhkíkwt. y{ËkðkË{kt yksu yu ‘yi÷[k’Lkk

Lkk{u yku¤¾kÞ Au.

‘fkiþuÞ’ fkuþuxk{ktÚke íkiÞkh Úkíkwt

huþ{e ð† níkwt. Ãkkxý{kt {þY, økS,

økrsÞkýeLke su{ Ãkxfq¤, ÃkxÃkkxwt

suðkt huþ{Lkk íkkfk íkiÞkh fhkíkk.

‘ûkki{’ yu ûkw{kLkk huMkk{ktÚke

çkLkíkwt fkÃkz Au. íku ÷eLkLk

suðwt nkuðkLkku Mkt¼ð Au.

Ãkwhw»kkuyu ÃknuhðkLkk

Íeýe fkuhLkk Ãkeíkktçkh

{kxu ‘fË’ þçË ðÃkhkÞ

Au. yk Ãkeíkktçkh Ãke¤k

htøkLkwt Íeýwt {ËkoLke yLku

ÍLkkLke yÚkkoíkT †e- Ãkwhw»kku

çktLku {kxu níkkt.

suLkk {kxu økwshkík

rðïrðÏÞkík Au yuðwt Ãkxku¤wt

øk wshkíkLk e

L k kh eyk u L k w t

r«Þ ykuZýwt Au.

yuLkk {kxu òýeíke

fnuðík Au fu ‘Ãkze

Ãkxku¤u ¼kík Vkxu Ãký

Vexu Lknª’ çkeò

rðïÞwØ Ãknu÷ktLkk

Mk{Þ MkwÄe ÃkkxýLkkt

Ãkxku¤kt ®MkÄe ðuÃkkheyku

{khVík yLku Mkw{kºkkLkkt

hksfwxwtçkku{kt síkkt. yk Ãkxku¤k WÃkhktík

huþ{e ð†ku{kt ‘xMkh’Lke ¾qçk økýLkk Úkíke.

MkkuLkkLkk íkkhLkku WÃkÞkuøk fheLku Ãký

sqLkk fk¤u ð†ku çkLkíkkt. ykðkt ð†ku

fMkçke, shfþe, shçkkV, shshe ðøkuhu

Lkk{u òýeíkkt níkkt. MkkuLkkLkk íkkhÚke ¼hík

¼hu÷kt ð†ku shËkuþe fnuðkíkkt. MkkuLkkLkk

fu YÃkkLkk íkkhLkku WÃkÞkuøk Úkíkku nkuÞ íkuðkt

ð†kuLku íkkMíkk fnuíkk. yu huþ{e ð†ku{kt

Mk¤e, [kufze ðøkuhu ¼kíkku hnuíke. ‘÷kuçkze’

yu ¼hðkzýkuLkwt QLke ð† níkwt. yu òzk

QLk{ktÚke fu çkfhkLkk ðk¤{ktÚke ðýðk{kt

ykðíke. zktøkrMkÞk ÷kufku ykðkt QLke ð†ku

ðýíkkt. ¼hðkzku fktçk¤k fu híLkfktçk¤

ðkÃkhíkk. híLkftçk÷ yu she¼hík yLku ¾kÃkwt

xkfu÷e fkçk¤e níke.

{æÞfk¤u, fux÷ktf ð†kuLkkt Lkk{ku ¼kíkku

ÃkhÚke Ãký «[r÷ík çkLÞkt níkkt. ‘Vq÷Ãkøkh’

yLku htøkçkuhtøke Vq÷¼kíkLkwt ð† Au. yk

ð†Lkk ½k½hk çkLkíkk. W¥kh økwshkíkLke

çkkEyku{kt yuLkwt [÷ý rðþu»k níkwt. yuLkku

WÕ÷u¾ økeík{ktÚke Ãký {¤u Au. :

‘Vq÷VøkhLkku ½k½hku,

f{¾u xnwõÞk {kuh fu

çkkE y{u ½q{xku íkkýeLku,

{u¤ku {nkr÷Þk.’ (1)

yk ð†ku{kt ÃkÈkð÷e yu f{¤ðu÷e

suðe ¼kíkLkwt ð† níkwt. Ãkw»Ãkkøkh, òËh yu

huþ{e ð† {kxu ðÃkhkíkku þçË Au. Ërûký

økwshkík{kt ÷øLk ð¾íku fLÞkLku òËhLke

ft[wfe Ãknuhkððk{kt ykðíke, Lkkhefwtsh

yu Ãkxku¤k{kt çkLkíke ¼kíkLkwt Lkk{ Au. Lkkhe

yLku nkÚkeLke yk ¼kík 16{e MkËeLke þi÷e{kt

Ëu¾kÞ Au. [khku¤e suðk htøk fu LkkLke økku¤

¼kíkðk¤kt ð†ku ‘[khwr÷Þkt’ fnuðkíkkt.

W{kðkrz yu çkqxeðk¤kt ð†Lkku Mkq[f yLku

økðze þçË nkÚke ¼kíkLkku ãkuíkf Au.

35

htøk WÃkhÚke yku¤¾kíkkt ð†ku Ãký

fuxfux÷kt? fçkqíkhLkk htøk suðwt ð† ‘ÃkkhuðW’

¼qhk htøkðk¤wt ‘Lke÷Lkuºk’, ðkË¤kLkk htøk suðwt

‘{u½kð÷e’, ÃkkuÃkxe ÷e÷k htøkðk¤wt ‘ÃkkuÃkrxÞwt’,

{øk suðk htøkLkwt ‘{røkW,’ ykfkrþÞk htøkLkwt

ð† ‘{u½kztçkh’ Lkk{u òýeíkwt níkwt. yk

{u½kztçkh Äku¤fk{kt çkLkíkwt sýkíkwt. hõíkktçkh

yu ÷k÷ htøkLkwt ð† níkwt. ßÞkhu hkrsÞwt fk¤k

htøkLkwt þkufËþof ð† nkuðkLkwt zkp. ¼kuøke÷k÷

MkktzuMkhk LkkUÄu Au. ÷¾khMk yu ÷k¾Lkk hMkLkwt

htøku÷wt ð† níkwt. fËk[ hkuøkkLkÚke çkLkíkk

htøkkuLkwt (fåAe) ð† nþu!

ð† Wãkuøk{ktÚke fux÷kf ðeMkhkE

økÞu÷kt Lkk{ku Ãkh yuf Qzíke Lksh.

[tÿf¤k- nkÚkðýkxLke {nkhk»xÙeÞ ZçkLke

Mkkze. MkkuðLkMk¤e- huþ{e yøkh çkLkkhMke

Ãkkuík WÃkh MkkuLkuhe fMkçke Q¼e fu ykze

÷exeðk¤e Mkkze. f÷½uh- ÷øLk «Mktøku

Ãknuhkíkwt rft{íke fMkçke ÚkÃÃkku [kuxkzu÷wt

huþ{e, ÷k÷ ÷e÷e çkktÄýeðk¤wt ð†. yuLku

çkktx Ãký fnu Au. fk{ËkLke- MkwíkhkW fÃkzkt

WÃkh YÃkuhe, Íeýe fMkçke ÃkxeÚke xeÃkfeLkk

¼híkðk¤wt ð†. Aktxýwt- nku¤eLkk íknuðkhu

Ãknuhkíkwt MkVuË Ãkkuík WÃkh Ãkkfk fuþhe

htøkLke Aktxðk¤wt MkwíkhkW ykuZýwt. Ëkuhtøke

ËwrLkÞk-íkzfku-AktÞzku-ÄqÃkAktð Ëu¾kÞ yuðe

huþ{e Mkkze. Mkk¤wt- sheLke rfLkkh {qfu÷wt

yufhtøke ykuZýwt. {÷{÷þkne- {÷{÷Lkwt

Íeýwt ð†. Ÿ[k «fkhLke {÷{÷Lke Mkkze

{÷{÷þkne fnuðkíke. ¾ehkuËf- ¾eh yux÷u

ËqÄ suðwt Qs¤wt yLku WËuf yux÷u Ãkkýe suðwt

Ãkkík¤wt huþ{e ð†. Ãkkx- {÷{÷Lke ÄkuÞk

ðøkhLke Mkkze. økðLk- økwshkík{kt ÃkAkík

ðøkoLke økk{zktLke {nuLkíktw †eyku{kt Ãknuhkíke

¼kíkeøk¤ Mkkze. {÷eh- {kuðLk- {kuðkrLkÞwt-

yk ºkýu «fkhLke Mkkzeyku þkuf ð¾íku

ÃknuhkÞ Au. ®MkËqrhÞku- {ÄhkrþÞwt- fMkqtçkku

yk ºkýu «fkhLke Mkkzeyku ÃkkxeËkh, siLk,

{khðkze rðÄðk †eyku Ãknuhu Au. suLkku htøk

fÚÚkkE nkuÞ Au. fMkqtçkku økqZk íkÃkr¾rhÞk

htøkLkku nkuÞ Au.

yk çkÄkt ð†kuLke MkkÚku LkøkhkuLkkt

Lkk{u Ãký òuzkÞkt Au, ßÞkt yk ð†kuLkwt

sqLkkfk¤u ðýkxfk{ Úkíkwt: ÃkkxýLkkt

Ãkxku¤kt, ò{LkøkhLkkt LkøkrhÞkt,

çkktÄýe, ¼Y[e çkkMíkk, ¼Yr[Þk,

Äku¤fkLkwt {u½kztçkh, hõíkktçkh,

{ktøkhku¤Lkkt {røkÞkt, rðòÃkwhLkk

ÃkwrhÞkt, y{ËkðkËLke yík÷Mk,

yi÷[k, Mkwhíke rfLk¾kçk

Ëuþ-ÃkhËuþ{kt økwshkíkLkk

fkheøkhkuLke ÞþÃkíkkfk

÷nuhkðíkkt. ÞtºkÞwøkLkk

ykøk{LkÚke nMíkf÷k fkheøkheLkk

ð¤íkkt Ãkkýe Úkíkkt AeÃkk, çktÄkhk,

íkwLkkhk, htøkkhk yLku ¾ºkeLkku fMkçk

Íkt¾ku ÚkÞku Au.

36

÷kufòríkykuLke ðuþ¼q»kkøkwshkík{kt yLkuf òríkykuyu ykðeLku

ðMkðkx fÞkuo Au. yk Ëhuf òríkyku ÃkkuíkkLke

MkkÚku ykøkðk yLku rLkhk¤k Ãknuhðuþku ÷kðe

Au. fkrXÞkðkz, fåA, W¥kh økwshkík,

Ërûký økwshkík ðøkuhu ÃktÚkf{kt ðMkíke

÷kufòríkykuLkku Lkku¾ku-rLkhk¤ku Ãknuhðuþ

òuðk {¤u Au. Mk{ks{kt ðMkíke rðrðÄ

÷kufòríkykuLku yku¤¾ðk {kxu yíÞtík

WÃkÞkuøke çkLke hnu÷k ÃknuhðuþkuLku yk

«{kýuLkk rð¼køkku{kt {qfe þfkÞ.

(1) Ãkwhw»kkuLkku Ãknuhðuþ: íku{kt ÞwðkLk,

ykÄuz yLku ð]Ø Ãkwhw»kkuLkku Ãknuhðuþ;

(2) †eykuLkku Ãknuhðuþ: íku{kt

fwtðkhe, Ãkhýu÷e, ÞwðkLk

yLku ykÄuz, ð]Ø yLku

rðÄðk LkkheykuLkku

Ãknuhðuþ (3) ÷øLk

«Mktøku Ãkhýðk síkkt

ðh÷kzkLkku yLku (4)

LkkLkkt Ëefhk-ËefheLkku

Ãknuhðuþ. yk Ãknuhðuþ{ktÞ

ÃkkAk ¼hu÷k yLku AkÃku÷k

Ãknuhðuþ íkku ¾hk s.

Ãkwhw»kkuLkku Ãknuhðuþ:

÷kufSðLk{kt YÃkLke

Yze LkkheykuLkk Ãknuhðuþ{kt

sux÷wt ðirðæÞ òuðk {¤u Au

íkux÷wt Ãkwhw»kkuLkk Ãknuhðuþ{kt

òuðk {¤íkwt LkÚke. Mkkihk»xÙLkk

Ãkwhw»kkuLkk Ãknuhðuþ{kt su ðirðæÞ

òuðk {¤u Au íku økwshkíkLkk Ãkwhw»kkuLkk

Ãknuhðuþ{kt ¼køÞu s òuðk {¤u Au.

Ãkk½ze, ytøkh¾wt, furzÞwt, [kuhýku,

fçkòu (çktze), Ëhçkkhe fkux ðøkuhu

Ãkwhw»kkuLkku {wÏÞ Ãknuhðuþ økýkÞ Au.

[kuhýe, Ãkk½ze yLku ytøkh¾wt {æÞ

yurþÞk{ktÚke ykðeLku Mkkihk»xÙ{kt ÂMÚkh ÚkÞu÷e

÷kufòríkLke Ëuýøke {LkkÞ Au.

½kx-Mkw½kxLke Ãkk½zeyku:

Ãkk½ze yu Ãkwhw»kkuLke ðuþ¼q»kkLkwt ykøkðwt

ytøk økýkÞ Au. «k[eLk ÃkhtÃkhkÚke

÷kufSðLk{kt Ãknuhkíke ykðu÷e Ãkk½ze

{kLkðeLke {ËkoLkøkeLkwt Mkk[wt ËþoLk fhkðu

Au. Ãkk½ze {wAk¤k {hËLkk YÃkLku rLk¾khu Au

yux÷wt s Lknª Ãký ÞwØ®Äøkkýu {kLkðeLkwt

hûký fhu Au. økwshkíkLkk rðrðÄ ÃktÚkfku{kt

rðÄrðÄ ½kxLke Ãkk½zeyku «[r÷ík Au. yksu

òuðk {¤íke yMktÏÞ «fkhLke Ãkk½zeyku

Mðíktºk MkÕíkLkík yLku {kuøk÷fk¤{kt rðfkMk

Ãkk{e nkuðkLkwt {kLkðk{kt ykðu Au.

økwshkíkLke Ãkk½zeyku{kt økwshkíke,

y{ËkðkËe, ðzkuËhkLke çkkçkkþkne yLku

økkÞfðkze, ¾t¼kíke, Mkwhíke, Ãkèýe ðøkuhu

ykX, ËMk «fkhku òuðk {¤u Au. ßÞkhu fåA

yLku Mkkihk»xÙ{kt íkku ÷kufMk{ksLkk yZkhu

ðhýLke y÷øk y÷øk ½kxLke Ãkk½zeyku

òuðk {¤u Au. íku{kt {kuhçkeLke #Zkuýe

suðe [¬h ½kxLke, økkUz÷Lke [kt[ðk¤e,

ò{LkøkhLke ò{þkne (Q¼k Ãkq¤k suðe),

çkkhkzeLke Ãkkx÷eÞk¤e, çkhzkLke ¾qtÃkkðk¤e,

¼k÷, Ík÷kðkz yLku yku¾kLke yktrxÞk¤e,

MkkuhXLke MkkËe Ãký økehLke fwtzk¤k ½kxLke,

økkurn÷ðkzLke ÷tçkøkku¤ (¼kðLkøkhe),

ÃkhrsÞk [khýLke òzk ½k Íe÷Lkkhe,

hçkkhe yLku {kuxk¼kE ¼hðkzLke økku¤ yLku

yktrxÞk¤e, LkkLkk¼kE ¼hðkzLke yð¤k

yktxkðk¤e, sqLkkøkZ rðMíkkhLkk çkkçkeykuLke

çk¥ke, rMkÃkkEykuLkku MkkVku, {uhLke ÃkxkËkh

yLku fÃkk¤u Aks÷e h[íke Lkku¾rLkhk¤k

½kxLke Ãkk½zeyku ÷kufðhýLke yku¤¾

Mkns{kt ykÃke Ëu Au: yu{ Ãketøk¤þe¼kE

økZðe fnu Au:

37

‘ðhý ðkrýÞku ðuÃkkhe fu ðMkðkÞkLke òrík;

[khý, çkúkñý, MkkÄw ¿kkrík Ãkk½zeyu

Ãkh¾kíke.’

Ãkk½zeykuLkk htøkkuLke YzÃk:

Ãkk½zeykuLkk htøkkuLke YzÃk íkku fkuE

yLkuhk «fkhLke s Au. ÷øLk «Mktøku

ðhhkò økw÷¾khLke Ãkk½ze çkktÄu Au.

¼hðkzku {kÚku hkíkk Auzkðk¤k ¼kusÃkhkt

çkktÄu Au. fku¤e ÷kufku [ýkuXe suðe ÷k÷ fu

Äku¤k htøkLke Ãkk½ze Ãknuhu Au. Ík÷kðkz{kt

fk¤e, xÃkfeðk¤e Ãkk½ze ðÄw «[r÷ík Au.

¼k÷«Ëuþ{kt htøkçkuhtøke çkktÄýeykuLke Ãkk½ze

ðÄw òýeíke Au. ¼hðkzku Ãkk½ze WÃkh ¼hu÷k

Ãkèk çkktÄu Au. swðkrLkÞkyku hkíke, ÷e÷e fu

fÚÚkkE htøkLke Ãkk½zeyku çkktÄu Au.

[kuhýk yLku [kuhrýÞwt :

[kuhýku yu Ãkwhw»kkuLkku Ãknuhðuþ Au. Mkkihk»xÙLkk

÷kufSðLk{kt rðrðÄ «fkhLkk yZe Ãkkxk, ºký

Ãkkxk Lku Mkkzk ºký Ãkkxk [kuhýk Lku [qzeËkh

[kuhrýÞwt Ãknuhkíke ykðe Au. fkrXÞkðkzLkk

fýçke Ãkxu÷ku, hksÃkqíkku, ¼k÷ ÃktÚkfLkk fku¤e,

ðkuhk, fýçke ðøkuhu [qzeËkh [kuhýk Ãknuhu Au.

ßÞkhu Mkkihk»xÙLkk ¼hðkz, hçkkhe, fku¤e,

ËuðeÃkqsf yLku yLÞ fktrxÞkðhý òríkyku

ºký ºký zkuhýktðk¤e [kuhýe Ãknuhu Au.

[wtðkr¤Þk, ík¤ÃkËk, ½urzÞk yLku ¾ktx fku¤e

÷çkz½çkz [kuhýku Ãknuhu Au. zkuhýktðk¤e

[kuhýeLkku Lke[uLkku ¼køk fkÃku÷ku nkuÞ Au yLku

íkuLku Auzu fÃkzktLkk çkkurhÞkt çkLkkðeLku xktfu÷k

nkuÞ Au. ykðk [kuhýk Ãknuhðk{kt yLku

fkZðk{kt Mkh¤ hnu Au. rðrðÄ «fkhLkk

½kx yLku ½uh yu [kuhýkLke rðþu»kíkk Au.

swðkrLkÞkyku {u¤ku {nk÷ðk òÞ Au íÞkhu

ÄkuÞu÷e YÃkk¤e [kuhrýÞwt [zkðu Au Lku htøkeLk

Vq{íkktðk¤kt Lkkzkt ÷xfkðu Au.

f÷kÃkqýo furzÞkt:

Ãkk½ze, [kuhýku ½uhËkh yLku fMkkuðk¤k

furzÞkt yu {kLkðeLkku Ãkqýo Ãkku»kkf økýkÞ Au.

yk Ãkku»kkf {kLkðeLku þku¼kMkßò ykÃku Au.

yuLkk Yzkt YÃkLku rLk¾khu Au yux÷wt s Lknª,

Ãký ½hfk{ fu ¾uzÞðkzÞLkk ©{ ð¾íku

Ãkku»kkf yíÞtík Mkøkðz¼Þkuo Ãký çkLke òÞ

Au. ¾¼kÚke fktzk MkwÄe fh[ku÷eðk¤e [qzeËkh

çkktÞwt, zçk÷ Ãkz¾kt, Vhíkku [ÃkxeËkh ½uh

yLku fMkku xktfu÷k çkøk÷kLke Ãkkt¾ suðk Äku¤k

furzÞk{kt nku®þ÷ku ËhS Aqxk nkÚku ÃkkuíkkLke

f¤k Xk÷ðu Au. swðkrLkÞkLkk furzÞk {kÚku

hkíkk, ÷e÷k yLku ðkË¤e ËkuhkÚke ¼kíkeøk¤

{kuh÷k ¼hu Au. Vq÷ðu÷Lke þku¼Lk ¼kíkku

yk÷u¾u Au.

3333377777

38

Mkkihk»xÙLkk rðrðÄ òríkLkk ÷kufku rðÄrðÄ

«fkhLkkt furzÞkt Ãknuhu Au. ykÞhku, fn÷

([qz)ðk¤k yLku ÃkeX WÃkh ¼hík ¼hu÷kt

furzÞkt Ãknuhu Au. furzÞktLkk htøkku yLku ¼hík

WÃkhÚke ykÞh yLku Mkíkðkhk swËk yku¤¾kE

ykðu Au. ò{Lkøkh íkhVLkk fku¤e [eýðk¤kt

ÃkkMkkçktÄe furzÞkt Ãknuhu Au. htøkeLk yLku ¼hík

¼hu÷kt furzÞkt swðkrLkÞkykuLkk {Lk {kune ÷u

Au. {kuxe ô{hLkk Ãkwhw»kku MkkËkt yLku Äku¤kt

furzÞkt Ãknuhu Au. ¼hðkz ÷kufku [kuhýkLke

søÞkyu hkíke, ÷e÷e, ðkË¤e Vq÷ðk¤e çkkuhe

(ÃkAuze) yLku furzÞkLke søÞkyu íkqE {qfeLku

{kuh÷k ¼hu÷k fçkò Ãknuhu Au.

÷kufLkkheykuLkku Ãknuhðuþ:

økwshkíkLke ÷kufLkkheykuLkku Ãknuhðuþ

yuLke þku¼kMkßò yLku YÃkhtøkLke YzÃkLku

fkhýu Mkrðþu»k Mk{]Ø çkLke hÌkku Au.

yk Ãknuhðuþ{kt «ÞkuòÞu÷k htøkku{ktÚke

LkiMkŠøkf MkkIËÞo òýu fu MkkË Ãkkze QXu Au.

÷kufLkkheykuLkk ÃknuhðuþLku ºký rð¼køk{kt

{qfe þfkÞ. (1) ûkrºkÞ LkkheykuLkku Ãknuhðuþ

(2) {æÞ{ðøkoLke LkkheykuLkku Ãknuhðuþ, (3)

ÃkAkíkðøkoLke LkkheykuLkku Ãknuhðuþ. swËe swËe

òríkykuLke †eykuLke yku¤¾ {kxu íku{Lkku

Ãknuhðuþ yíÞtík WÃkÞkuøke çkLke hnu Au.

rðrðÄ ð†ku ÃknuhLkkh †e Ãkhýu÷e Au fu

fwtðkhe, Ëefhe Au fu ðnw, {ktzu÷e (MkÄðk)

Au fu rðÄðk Au íku íkuLkk Ãknuhðuþ ÃkhÚke

MÃküÃkýu Ãkh¾kE ykðu Au.

ykÞhkýeykuLkku Ãknuhðuþ:

Mkkihk»xÙ{kt ðMkíke ykÞh †eyku ½uhk ÷k÷

fu Ãke¤k htøkLkk tÚkuÃkkzkt yLku ÷e÷k yøkh

hkíkk htøkLkkt fÃkzkt Ãknuhu Au, yLku fk¤wt

ykuZýwt ykuZu Au. fkXe òríkLke †eyku fk¤k

htøkLkkt ykuZýkt, hkíke S{e, ÷e÷ku f{¾ku,

hkíke çkktÄýe fu fkuÚk{he ¼kíkLke [qtËze ykuZu

Au. ¼hðkz, hçkkhe yLku ò{Lkøkh íkhVLkk

Mkíkðkhk òríkLke †eyku QLkLkwt ÚkuÃkkzwt, Ãkux

MkwÄeLkwt yLku ÃkeX ¾wÕ÷e Ëu¾kÞ íkuðwt ÷e÷k

htøkLkwt fkÃkzwt Ãknuhu Au yLku {kuxe ¾kÃkwt ¼hu÷e

økw÷kçke Auzkðk¤e Äkçk¤e ykuZu Au.

¼hðkz †eykuLkku Ãknuhðuþ:

¼k÷ ÃktÚkfLke LkkLkk¼kE ¼hðkzLke

†eyku fk¤e Ãkh{uxkLke Sr{Þwt Lku {kur¤Þkt

{qfu÷kt fkÃkzkt Ãknuhu Au. hkíke fu ÷e÷e [qtËze

333333333888888888

39

ykuZu Au. ßÞkhu {kuxk¼kE ¼hðkzLke †eyku

QLkLkku xtøkr÷Þku, Mkh{r÷Þwt, Äqtn÷wt yLku

çkkðLkçkkøkLkwt {kur¤Þkt {qfu÷wt ÷ktçke Mkk¤Lkwt

fkÃkzwt Ãknuhu Au yLku QLkLkk Zk¤ðk, ferzÞkt,

øk÷çkfze fu øk÷uxk ykuZu Au. økwshkíkLke

hçkkhe †eyku ¾ze AkÃku÷k Ÿ[k ½k½hk,

Mkk[kt fkÃkzkt yLku ¼hík ¼hu÷kt YÃkk¤kt

ykuZýkt ykuZu Au.

fåAe síkkýeykuLkku Ãknuhðuþ:

fåA{kt ðMkíke síkkýeyku ¾¼kÚke

Ãkøk MkwÄeLkku yk¼ku Ãknuhu Au. íkuLkk fkuXkLkk

¼køk WÃkh {LkkunhLkwt ¼hík ¼hu÷wt nkuÞ Au.

yk¼kLku çkxLkLku çkË÷u Ëkuhe nkuÞ Au. {kÚku

÷k÷ [qtËze suðwt ykuZýwt ykuZeLku íkuLkk çku Auzk

÷xfíkkt hk¾u Au. ÃkkuhçktËh ÃktÚkf{kt ðMkíke

{uh fLÞkyku Äku¤k htøkLkku ZktrMkÞku (Zkhðku)

S{eLke su{ fuzâu ðªxu Au. fk¤k htøkLkwt

fkÃkzwt yLku fk¤k htøkLkwt ykuZýwt ykuZu Au.

Ãkhýu÷e †e økwZk hkíkk htøkLkku ZktrMkÞku Ãknuhu

Au. ðnw ßÞkhu MkkMkhuÚke rÃkÞh òÞ íÞkhu

økk{Lkku Mke{kzu ykðu yux÷u hkíkku ZktrMkÞku

fkZeLku Äku¤ku Ãknuhe ÷u Au.

økehfktXkLke [khý MºkeykuLkku

Ãknuhðuþ:

økehfktXk{kt ðMkíkk {k÷Äkhe [khýLke

†eykuLkku Mkk{kLÞ Ãknuhðuþ fk¤k fu hkíkk

htøkLkwt [Mkku[Mk ÚkuÃkkzwt, ½uhk htøkLke Aqxe

fMkðk¤wt fkÃkzwt yLku ykuZýwt Au. økwshkík{kt

ðMkíke ðýÍkhk Lkkheyku AkÃku÷k ½k½hk,

fkuMktçkeðk¤wt fu yk¾e çkktÞLkwt fMkkuðk¤wt

÷ktçke Mkk¤Lkwt fkÃkzwt Ãknuhu Au. {khðkze,

ðk½he †eyku Ÿ[k ½uhËkh ½k½hk, hkíkkt,

Ãke¤kt fu ÷e÷kt ykuZýkt Lku fkt[¤e Ãknuhu Au.

fwtðkhe fLÞk yk¾e çkktÞLkwt fwhíkwt Ãknuhu

Au. ykrËðkMke LkkheykuLkku Ãkku»kkf Ãký

çknwhtøke yLku rðrðÄíkk¼Þkuo òuðk {¤u Au.

çkLkkMkfktXk rðMíkkhLke ykrËðkMke †eyku

½uhËkh ½k½he, ykuZýe Lku fkt[¤e Ãknuhu

Au. ßÞkhu fwtðkhe fLÞkyku fkt[¤eLku çkË÷u

fçkòu Ãknuhu Au. zktøk rsÕ÷kLke ykrËðkMke

¼e÷ †eyku Ÿ[e ½k½he, f{¾ku, MkVuË,

÷k÷ yLku fÚÚkkE htøkLke ykuZýe ykuZu

Au. økwshkíkLkk ÷kufSðLk{kt Mkkz÷kLke

AºkeMk sux÷e òíkku yLku ¼kíkku òýeíke Au.

nkurþ÷e Lkkheyku fåA yLku ò{LkøkhLke

çkkðLkçkkøkLke çkktÄýe fu ÃkkxýLkwt Ãkxku¤wt

ÃknuheLku {tøk÷ «MktøkLku ykLktËÚke {kýu Au.

ðhfLÞkLkk ÷øLk «MktøkLkk Ãkku»kkfku:

÷øLk suðk {tøk÷ «Mktøku rðrþü «fkhLkkt

ð†ku ÃknuhðkLkku rhðks økwshkíkLke ík{k{

òríkyku{kt òuðk {¤u Au. hksÃkqík, økhkrMkÞk,

hçkkhe, fku¤e, ykÞh, Mkíkðkhk, ¼hðkz,

ðýÍkhk òríkykuLkk ðhhkòykuLkk

YzkYÃkk¤k Ë{k{Ëkh Ãknuhðuþ yuLke ykøkðe

rðrþüíkkLku fkhýu ykÃkýwt æÞkLk ¾U[u Au.

Mkíkðkhk òríkLkk ðhhkò [kuhýe Lku íkuLkk

WÃkh Ãkøk MkwÄe ÷xfíke Mkk¤ðk¤e yktøkze

40

(Íqhzkt) Ãknuhu Au. íkuLkk Ãkh huþ{e

yík÷MkLkwt Ãkz÷wt (Mkkz÷ku) ðªxu Au.

yk Ãkz÷ktLke þheh Ãkh [kufze {kheLku

íkuLkk çku Auzk ÷xfíkk hk¾ðk{kt

ykðu Au. f{hu ¼ux çkktÄeLku yk¼÷k

¼hu÷wt {kuMkrhÞwt (Ãknku¤ku Ãkèku) ðªxu

Au. {kÚku rð¼kþkne (ò{Lkøkhe)

Ãkk½ze çkktÄu Au. Ãkk½ze Ãkh sheðk¤ku

Ãkèku ¾kuMke Ãkk½ze{kt ÃketAe (f÷øke)

÷økkze íku{kt ø÷kuçk {qfe Ãkkðh ðzu

÷k÷ ÷e÷ku «fkþ fhu Au. Ãkøk{kt

økqtÚkýeðk¤k yku¾kE òuzk Ãknuhu

Au. nkÚk{kt {¾{÷Lkk BÞkLkðk¤e

ík÷ðkh hk¾u Au.

sqLkk Mk{Þ{kt hksÃkqík ðhhkò

[kuhýe Lku furzÞwt Ãknuhíkk. fuzu ¼ux

çkktÄeLku {kÚku ¼hík ¼hu÷ku økqZk

htøkLkku LkríkÞku Ãknuhíkk. ykðku íkku

LkríkÞku yksu íkku ÷kufSðLk{ktÚke

Mkkð s rðMkhkE økÞku Au. LkríkÞkLkwt

MÚkkLk Ãkk½ze yLku MkkVkyu ÷eÄwt

Au. ðýÍkhk ðhhkò íkku ð¤e {kÚku

Íøk{økíkku {wøkx {qfu Au.

fLÞkykuLkku htøkçkuhtøke Ãknuhðuþ:

su{ ðhhkòLkku ÷øLk «MktøkLkku

¾kMk Ãkku»kkf Au, íku{ fLÞkLkku Ãký

÷øLk «MktøkLkku ¾kMk Ãkku»kkf òuðk

{¤u Au. Mkkihk»xÙ{kt ÷øLk «Mktøku

ËefheLku Vq÷¾t¼kLke ¼kíkLkku

½k½hku, çkktÄýeLkwt ½h[ku¤wt yLku ÃkkLkuíkh

ÃknuhkððkLkku rhðks yksuÞ yuðk Lku yuðk

MðYÃku s¤ðkE hÌkku Au. økwshkíkLke fux÷ef

òríkyku{kt ÄkuÞk ðøkhLkku Ãkkx fu {÷{÷Lke

MkVuË Mkkze fLÞkLku ÃkeXe [zkðu íÞkhÚke

íku {ktzðu ÃkÄhkðu íÞkt MkwÄe Ãknuhkððk{kt

ykðu Au. ykÞh fLÞk ÷øLk «Mktøku MkkuLkuhe

rfLkkheðk¤e ykuZýe, hkíkk htøkLkwt ÚkuÃkkzwt

yLku Mk¤eðk¤wt huþ{e fu rfLk¾kçkLkwt fkÃkzwt

Ãknuhu Au. Mkkihk»xÙLke ¼hðkz yLku hçkkhe

fLÞkykuLku ÷øLk «Mktøku hkíkk htøkLke S{e,

÷e÷k htøkLkwt fkÃkzwt yLku økw÷kçke Ãkk÷ððk¤e

fk¤e Äkçk¤e Ãknuhkððk{kt ykðu Au.

çkk¤fkuLkku Ãknuhðuþ:

÷kufSðLk{kt çkk¤fku {kxuLkk òíkòíkLkk

yLku ¼kík¼kíkLkk MkkËk yLku ¼hík ¼hu÷k

Ãkku»kkfku òuðk {¤u Au. Mkkihk»xÙ{kt ¼hðkz,

hksÃkqík, hçkkhe, ykÞh, økhkrMkÞk yLku

fktrxÞkðhý{kt LkkLkk AkufhkLku Ëkz{,

zkuzðze yLku fuðzk ¼kíkLkwt ¼hík ¼hu÷wt

Vq÷økw÷kçke yík÷MkLkwt furzÞwt fu ¼hík ¼hu÷k

fçkò, ÷e÷e yík÷MkLke ¼hík ¼hu÷e

YzeYÃkk¤e [kuhýe, økku¾hwt Lku Mkíkkhk xktfe

¼hu÷e ¼kíkeøk¤ xkuÃke fu hkíke {s÷eLkLkwt

{kÚkkçktÄýwt çkktÄu Au. ò{Lkøkh ÃktÚkf{kt

ðMkíkk Mkíkðkhk çkk¤fku, ¼hík ¼hu÷e yLku

¼hík ðøkhLke yktøkze, [kuhýe Lku {kÚku

fkLkxkuÃke suðku LkríkÞku Ãknuhu Au.

sqLkk fk¤u AkufhktykuLku yktøk÷ktxkuÃk÷kt

ÃknuhkððkLke yuf ÃkhtÃkhk ÷kufSðLk{kt

«[r÷ík níke. ËefhkLkku sL{ ÚkkÞ yux÷u

VkuEçkk yktøk÷ktxkuÃk÷kt ÷E yuLku çkku÷kððk

yLku nh¾ fhðk ykðíkkt.

ËefrhÞwtLkku «íkefkí{f Ãknuhðuþ :

ËefhkLke su{ Mkkihk»xÙLke LkkLke LkkLke

ËefrhÞwtLkk Ãký ¼hu÷k Lku MkkËk Ãknuhðuþ òuðk

{¤u Au. [kh-Ãkkt[ ðhMkÚke {ktzeLku çkkh-íkuh

ðhMkLke ËefrhÞwt Äku¤e, ÷k÷, ÷e÷e, Ãke¤e,

½hçktÄLke ¼hík ¼hu÷e ½k½rhÞwt, Ãkku÷fkt Lku

{kÚku hkíkk-økqZk fu ÷e÷k htøkLkku ¼hík ¼hu÷ku

{kuMk÷ku Ãknuhu Au. ©e ¾kuzeËkMk Ãkh{kh LkkUÄu

Au fu ‘÷kufSðLk{kt ÃknuhðuþLke MkkÚku rLkÞík

41

ÚkÞu÷kt rLkÞ{ku yLku «íkefku nkuÞ Au. ßÞkhu

ÞwðkLk fLÞk ÉíkwÄ{o{kt «ðuþu íÞkhu «Úk{

ÉíkwÄ{o «Mktøku ÷e÷e yík÷MkLke fkÃkze

rMkðzkðeLku ÃknuhkðkÞ Au. íku ÃkAe fLÞk

{kuMk÷ku fkZeLku {kÚku ykuZýe ykuZðkLke þY

fhe {hòËe Ãkku»kf Ãknuhðku þY fhu Au.

¼hðkz, hçkkhe, Ãkt[ku÷eLke fLÞkyku ¼hu÷e

½k½rhÞwt Ãknuhíke LkÚke. íkuyku ÉíkwÄ{o{kt

«ðuþu íÞkhÚke MkkËe ½k½rhÞwt AkuzeLku S{e

ÃknuhðkLke þYykík fhu Au.

Ãknuhðuþ{kt htøkkuLke YÃkMk]rü :

økwshkíkLkk ÷kufSðLk{kt, Ãknuhðuþ yLku

íkuLkkt htøkkuLkwt sux÷wt ðirðæÞ òuðk {¤u Au. íkux÷wt

¼køÞu s çkeò fkuE «Ëuþ{kt ÷kufku{kt òuðk {¤u

Au. økk{zkt økk{{kt hnuíkk ÷kufkuLkk Ãknuhðuþ

Ãkh árüÃkkík fhíkkt íku{kt ÷kufSðLkLke

«f]ríkÃkhkÞýíkkLkkt Mkk[kt ËþoLk ÚkkÞ Au.

«f]ríkLke MkkËøke, Mkh¤íkk yLku MktÞ{{kt ËeÃke

QXu íkuðk fk¤k, {SrXÞk, hkíkk Lku ÷e÷k

htøkLkwt Mk]c Mktf÷Lk ÷kufSðLkLke ðuþ¼q»kk{kt

Lkshu Ãkzu Au. hçkkhe yLku ¼hðkzkuLkku

Ãkku»kkf íkku òýu ¼kíkeøk¤ htøkkuLkku htøkeLk

{u¤ku s òuE ÕÞku! yuðku htøkeLk Ãknuhðuþ

Mkíkðkhk ¿kkrík{kt òuðk {¤u Au. ykÞhkýeLke

÷k÷ QLkLke Äkçk¤e, ferzÞk¼kíkLkwt ykuZýwt

Lku Lkkøkhe fkuhLkk Ãkku{[kLkk htøk-YÃk{Zâk

Ãkku»kkf òuíkkt s Mkns heíku ÚkÞu÷wt htøkkuLkwt

ykÞkusLk QzeLku ykt¾u ð¤øku Au. fwËhíku

ËeÄu÷k yLku {kLkðeyu Íe÷u÷k rLkMkøkoLkk Yzk

htøkkuLku ÷kufSðLku ÃkkuíkkLkk Ãknuhðuþ{kt Mkns

heíku h{íkk {qõÞk Au. [ku{kMkkLke {kuMk{{kt

«f]rík ÷e÷eA{ çkLkeLku {nkuhe QXu Au íÞkhu

hkíkkt, Ãke¤kt fu fk¤kt [xfe÷kt htøkkuLkkt ð†ku

ÃknuheLku {u¤u síkk {kLkðeykuLkku Ãknuhðuþ

fwËhíkLkk MkkIËÞo{kt ykuh ¾e÷e QXu Au.

42

½kxMkw½kxLkkt ½huýkt :

÷kufSðLkLkkt rðfMkíkk síkk f÷k«u{u

MkkicðÞwõík þýøkkhkuLku sL{ ykÃÞku,

Ãkrhýk{u þhehLku þýøkkhðk {kxu Yzkt YÃkLku

ËeÃkkððk {kxu htøkçkuhtøke YÃkk¤kt ð†kuLke

MkkÚku yðLkðkt yk¼q»kýku ÃknuhðkLke «Úkk

yÂMíkíð{kt ykðe. þheh þýøkkh {kxuLke

yk «ÚkkLkwt Ãkøkuhwt Auf ðuËfk¤ MkwÄe ÃknkU[u Au.

ÞswðuoË{kt ykðu Au fu su MkkuLkkLkkt ½huýkt Ãknuhu

Au íku yÃkrðºkLku Ãký Ãkrðºk fhu Au. nzÃÃkk,

{kunU-òu-Ëzku yLku ÷kuÚk÷Lkk ¾kuËfk{{ktÚke

MkkuLkwt, YÃkwt, íkktçkw, fktMkw, AeÃk yLku ÃkÚÚkhLkk

ftXnkh, Ëk{ýe, ðªxe, ð÷Þ, nkhLkk Aqxk

{ýfk íku{ s ½huýktLkk yÄo½zu÷k LkkLkk-

{kuxk Lk{qLkk {¤e ykÔÞkt Au.

Ãkwhw»kkuLkkt ½huýkt :

ykhkuøÞLku {kxu W¥k{ økýkÞu÷kt ½huýkt

Mkk{krsf {ku¼ku yLku «ríkckLkwt {kæÞ{ s

Lknª, Ãký Mkki¼køÞðíke

LkkheLkku þýøkkh çkLke

hÌkkt Au. økwshkík{kt ðMkíke

rðrðÄ òríkykuLkkt ½huýktLkkt

Lkk{ku yLku ykfkh-

«fkhku{kt yLkuhwt ðirðæÞ

òuðk {¤u Au. økwshkík{kt

Ãkwhw»kku Mkk{kLÞ heíku fkLk{kt

fýoVq÷, fkufhðk, øk¤k{kt

xqtrÃkÞku, Vq÷nkh, [kuhMke,

øk¤Mkðku, Ëkuhku, fktzu fzwt

yLku ÃkkU[e, yktøkr¤Þu

ðuZ, Ãkt¾ku Lku ðªxe yLku

Ãkøk{kt MkkuLkk-YÃkkLke çkuze

Ãknuhu Au. ßÞkhu †eyku

{kÚkk{kt Ëk{ýe yÚkðk

xefku ([ktÕ÷ku), Lkkf{kt

LkÚkýe, fkLk{kt fktÃk,

fkufhðk, frzÞwt fu Xkur¤Þkt, Lkkf{kt

Lk¾÷e, {Mfze fu xeÃkfe Ãknuhu Au. zkuf{kt

hk{Lkku{e, Íh{h ÃkktËze, Ãkinkh, {kuhnkh,

yAkuzku, çkkuh{k¤k, çkkðzu ÷kurfx, fzwt,

Ãkèku, ÄkhçkuhkÄk¤e [qz÷e, Ãktòu, ËhþrLkÞkt

økwsrhÞkt, Vq÷çk÷kuÞkt Lku çkúuMk÷ux Ãknuhu Au.

Ãkøk{kt Mkktf¤kt, fz÷kt, fktrçkÞwt, çkurzÞwt,

çkksrhÞwt, ÍktÍrhÞwt, ytøkqXu ytøkqrXÞkt,

MkrðrxÞk fçkqíkhe Lku Ãkøku yýðxðªrAÞkt

Ãknuhu Au.

{uh †eykuLkkt ½huýkt :

ÃkkuhçktËh ÃktÚkfLke {uh Lkkheyku zkuf{kt

MkkuLkkLkkt Íq{ýkt, ËðkMkh, {kunLk{k¤k,

Ãkkð÷kh¾e, fkLk{kt ðuz÷kt, rþþkurhÞkt,

fkur¤Þkt, ÃkktËrzÞwt, nkÚk{kt Mkhr÷Þk,

fhtrzÞk, [qz, Ãkøk{kt fktçkefz÷kt Lku yýðx

rðrAÞkt Ãknuhu Au. ßÞkhu {uh fLÞkyku

fkLk{kt Íq{f, {kuíkeLke ðkr¤Þwt, zkuf{kt

nktMkze Lku nw÷h Ãknuhu Au. fåAe síkLkkheyku

Lkkf{kt LkÚk, ðexku, MkkuLkkLke ¼qÕ÷e, øk¤k{kt

[ktËeLke ntMke (nkh), fkLk{kt LkMkðe, fwh÷ku,

yÕ÷ku÷f, ðk÷k, nkÚk{kt {tøk÷e (ðªxe),

Ãkøk{kt f¤e yLku Ãkktíke Ãknuhu Au.

W¥kh økwshkíkLke ykrËðkMke †eykuLkkt

½huýkt :

çkLkkMkfktXkLke ykrËðkMke †eyku Ãkøk{kt

fz÷kt, ytøkqXe, ÃkøkÃkkLk, fuzu Ãkkík¤e Mkktf¤e

Íq÷ðk¤ku ftËkuhku, nkÚk{kt {qrXÞkt Ãkkx÷k,

økshk, fkíkrhÞk, fktfýe. [qze, [qzku

÷qtøkze[qze, nkÚkLke yktøkr¤Þku{kt ðuZ, ðªxe,

nkÚkÃkkLk yLku zkuf{kt MkkuLkkLke ftXe, ðßsh,

xefze, Mkktf¤e, nkh, ftXe, {qX, ðkÕ÷e,

nuzfe, nktMkze ðøkuhu Ãknuhu Au. ßÞkhu fkLk{kt

ðuz÷kt, zkuhýkt, ðk¤e, ÍwB{h, yu®høkÃk¥ke

MkkÚku Ëk{ýe yLku xefku Ãknuhu Au.

44444444222222222

L

L

h

rð

L

«

ò

Ã w

f

xq

ø

y

ðu

Ã

Ã

{

xe

L

½huýkt yLku MkkIËÞo«MkkÄLkku

43

fåAe fku¤eLkkt ½huýkt :

fåAe fku¤eyku Ãkøk{kt YÃkkLkwt fzwt,

[ktËeLke Mkktf¤e yLku ½w½rhÞk¤k çkxLkLkku

Mkux, fkLk{kt fk[Lke ¼qtøk¤eyku Ãknuhu Au.

ßÞkhu fku¤ýku øk¤k{kt nktMkze, fkLk{kt

ðuz÷kt, Ãkøk{kt fktçke - fz÷kt, nkÚk{kt ðªxe,

fkLk{kt {kurxÞwt, Ãkw¾Lk¤e yLku [ktËeLkku ¼khu

ðuz÷ku Ãknuhu Au. Mkkihk»xÙLkk ík¤ÃkËk, ½urzÞk

yLku [wðkr¤Þk fku¤eykuLke †eyku fktçke,

fz÷kt, çk÷kuÞkt, yktøk¤kLkk [kÃk Lku ðuz÷k,

ÃkøkLke yktøkr¤Þwt{kt {kuh, Xkur¤Þkt, øk¤k{kt

hk{Lkku{e, xwtrÃkÞku yLku nkh Ãknuhu Au. ßÞkhu

Ík÷kðkze fku¤e †eyku øk¤k{kt fkunhe,

Ãkkhku Lku Lkkf{kt MkkuLkkLkwt Vq÷ Ãknuhu Au.

hçkkhýkuLkkt ½huýkt :

W¥kh økwshkíkLke hçkkhýku fkLk{kt ÷kur¤Þkt,

Ãkøk{kt íkhurzÞkt, Íkçkk, {kËr¤Þkt, fýfe,

½q÷h, ÍktÍh, ÃkøkÃkkLk, zkuf{kt xwtrÃkÞku, Ãkinkh,

Íq{ýwt, Ëkuhku, Ãkøk÷kt yLku nkÚk{kt [ktËeLkku {kuxku

[qzku Ãknuhu Au. fåAe hçkkhýku òuíkh, Xkur¤Þkt,

ðuz÷k, yktxeðªxe, ytøkqrXÞk, fh[hzkt,

fkíkrhÞk yLku YÃkkLke [qze Ãknuhu Au. ßÞkhu

¼k÷«ËuþLke ¼hðkzýku Ãkøk{kt fktçkefz÷kt,

YÃkkLkk fhzk, fýMkw, ytøkqZe, ¾ku÷urhÞwt,

Vr÷Þwt, fkLk{kt ðuz÷k, Ãkku¾ðkLke, fkufhðk,

zkéÞwt, ÃkktËrzÞk, yfkuxk, fýtrËÞku, Lkkfu

LkÚkze Lku nkÚku nkÚkeËktíkLkkt çk÷kuÞkt Ãknuhu Au.

Mkkihk»xÙLke LkkheykuLkkt ½huýkt :

økwshkíkLke hksÃkqík, økhkrMkÞk yLku

fýçke †eyku zkuf{kt hk{Lkku{e, ÃkktËrzÞk¤ku

nkh, Íh{h, fkLk{kt fktÃk, Xkur¤Þkt,

fkufhðkt Lku ðuz÷kt Ãknuhu Au. nkÚk{kt ËhþrLkÞkt

Lku økwsrhÞkt Ãknuhu Au. çkkðzu ÷kurfx fu fzwt

Ãknuhu Au. Ãkøk{kt MkkuLkk-[ktËeLkk Azk, ÍktÍhe,

çkurzÞwt, Mkktf¤kt Lku fktçkefz÷kt Ãknuhu Au.

ykrËðkMke LkkheykuLkkt ½huýkt :

Ãkt[{nk÷Lke ykrËðkMke †eyku øk¤k{kt

ferzÞkLke Aez, íkkuhrýÞwt, nktMkze, Mkktf¤wt,

fkLk{kt YÃkkLkk ÷kur¤Þkt, ðuz÷kt {uË÷e, nkÚk

Ãkh fkÚkeLke ÃkexrzÞku, Íu÷k, økkur¤Þk,

fhðktËe WÃkhktík ðªrAÞk, Ãkkðr¤Þk, fz÷kt,

÷tøkh, íkkuzk, ÷kUrXÞk,

økwsrhÞk, fktfýk,

[qrzÞk, ðªrxÞk ðøkuhu

Ãknuhu Au. [kuÄhk yLku

økk{eík ykrËðkMke

Ãkwhw»kku fkLkLke ÷khe{kt

YÃkkLke [qrzÞku Ãknuhu Au.

økk{eík †eyku Äku¤k

ÃkÚÚkhLke Mkuhku çkLkkðeLku

øk¤k{kt Ãknuhu Au. fwtfýk

fku{Lke †eyku Ãkkð÷e

fu yzÄkLkk rMk¬kLke

økktXe çkLkkðeLku øk¤k{kt

Ãknuhu Au. fkLk{kt

çkkurhÞwzw÷, ¾qx÷k,

Lkkf{kt Vq÷fe yLku

Ãkøk{kt ÍktÍh Ãknuhu Au.

yk{ «k[eLkfk¤Úke

[k÷e ykðu÷e ½huýkt

ÃknuhðkLke «Úkk ½huýktLkk

½kx½qx{kt Úkkuzk VuhVkhku

MkkÚku ÷kufSðLk{kt

yksuÞ yuðe Lku yuðe

s¤ðkE hne Au.

÷kufLkkheLkku ykøkðku

þýøkkh-AqtËýkt :

÷kufSðLkLku ðkhMkk{kt su MkkitËÞo÷ûke

MktMfkhku {éÞk Au íku{kt AqtËýktLkk

f÷kMktMfkhLkku Mk{kðuþ ÚkE òÞ Au. AqtËýk

Ãkzkððk yuLku Mkkihk»xÙ{kt ºkksðzkt ºkkuVkððkt

44

yu{ Ãký fnu Au. fkhrzÞk, MkÚkðkhk,

[khý, ¼hðkz, hçkkhe, fku¤e, ykÞh,

{uh, nrhsLk, h¾unh yLku [{kh

†e-Ãkwhw»kku nkÚku ÃkøkuLku {kuZu YzkYÃkk¤kt

AqtËýkt Ãkzkðu Au.

þhehLkk rððÄ ¼køkku Ãkh AqtËýkt

AqtËkðkLke ykøkðe f¤k Mkkihk»xÙLke

ËuðeÃkqsf fku{Lke †eyku Mkk[ðeLku çkuXe

Au. íkuyku fw÷ze{kt çkeÞkLkk ÷kfzkLkk

fxfk Ãk÷k¤eLku íkuLkwt Ãkkýe, íkkðzeLke {uþ

yLku MkkuÞ ¼hkðu÷wt {÷ku¾wt ÷E fwtðkhe

fLÞkykuLku nkÚku, zkufu, {kuZu, Ãkøku MkwtËh

{òLkk AqtËýkt Ãkkze ykÃku Au. ¼hðkz †eyku

ÃkøkLke ÃkkLkeÚke {ktzeLku Zª[ý MkwÄe, nkÚkLke

yktøkr¤ÞwtÚke {ktzeLku fkuýe MkwÄe yLku

zkufÚke ÷ELku {kU yLku fÃkk¤ MkwÄe AqtËýkt

AwtËkðu Au. ¼hðkz †eykuLkkt AqtËýk{kt økkuÃk

MktMf]ríkLkk «íkefku zuh, økkÞ, òuíkh, ÷kzðku,

Ëkýk, fkðz, ðkð, Ëuhze òuðk {¤u Au.

ÄkŠ{fð]ríkLkk Ãkwhw»kku nkÚku nLkw{kLk

sÞtrík, ðuýwt ðøkkzíkku fkLkwzku, þtfh-

Ãkkhðíke, ©ehk{, ytçkkS, ÷û{eS,

ðªAe, MkkÃk, Mkqhs ðøkuhu Ãkzkðu Au.

{tºkíktºk yLku ðþefhý fu {u÷e rðãkLkk

òýfkhku AkíkeÃkh yLku nkÚku Lkh{qtzLkwt

AqtËýwt ºkkuVkðu Au.

ykrËðkMkeyku{kt Ãký AqtËýkLkku

MktMfkh òuðk {¤u Au. íkuyku {kLku Au

fu AqtËýk{kt Mkt{kunLk þÂõík hnu÷e Au.

¼kíkeøk¤ AqtËýkÚke þku¼íkk þhehðk¤e

fLÞk ÞwðfLku Mkh¤íkkÚke ykf»keo þfu

Au. AqtËýkðk¤e Akufhe «u{{kt fËe

rðïkMk½kík fhíke LkÚke. AqtËýkt rðþu

÷kufMk{ks{kt yLkuf {kLÞíkkyku òuðk

{¤u Au. yu{ fnuðkÞ Au fu, AqtËýkt

ÃkzkðLkkh †e fËe ðtæÞk hnuíke LkÚke.

{kLkðeLkk {]íÞw ÃkAe AqtËýkt yuLku ðiíkhýe

íkhðk{kt {ËËYÃk ÚkkÞ Au. suLkk nkÚku-Ãkøku

AqtËýwt nkuÞ yuLku Íuhe sLkkðh fhzíkk

LkÚke. su †e-Ãkwhw»kLkk nkÚku hðiÞkLkwt AwtËýwt

ºkkuVkðu÷wt nkuÞ íkuLku íÞkt y¾tz ËqÍýwt hnu

Au. yuðe ÷kuf{kLÞíkk «[r÷ík Au.

Lkkhe ÓËÞLkk WÕ÷kMkLkku htøk-{UËe :

«k[eLkfk¤Úke ÷kufLkkheyku su{kt

hkíkkhíkwtçk÷ htøk WÃkh ðkhe økE Au

yuðe {UËe yu ÷kufLkkheLkwt Mkns «kÃík

yuðwt «kf]ríkf MkkIËÞo«MkkÄLk Au. fkuE

Ãký {ktøkr÷f «MktøkLke Wsðýe {UËeLkk

fMkwtçk÷ htøk ðøkh yÄqhe s ÷køku.

MktMf]ík MkkrníÞ{kt {UËeLkku WÕ÷u¾

‘{ËLíkefk’ yLku þçËfÕÃkÿw{{kt

‘{uÂLÄfk’Lkk Lkk{u ÚkÞku Au. heríkfk÷eLk

frðykuyu LkkheLkk Mkku¤ þýøkkhku{kt

{UËeLku Ãký {qfe Au. {UËe ®nËwyku{kt sux÷e

òýeíke Au yuLkk fhíkkt {wÂM÷{ku{kt

ðÄw òýeíke Au. ÷øLk«Mktøku fLÞkLke

45

nÚku¤e{kt yLku Ãkøk Ãkh {UËeLke ¼kíkeøk¤

¼kíkku Ãkkzðk{kt ykðu Au. yk{ {UËe ÃkhýLkkh

fLÞkLkk Mkki¼køÞLke ykfktûkkLku yr¼ÔÞõík

fhíkwt «íkef Au. ÷øLk«Mktøku {wfkíke {UËeLkku

htøk fLÞkLkk nkÚk{kt sux÷ku Mkkhku Q½zu

íkux÷ku ËtÃkíke ðå[u økkZ «u{ s¤ðkE hnu Au

yuðe ÷kuf{kLÞíkk Ãký òýeíke Au.

fwtðkhe fLÞkyku {UËeLke ¼kíkeøk¤

¼kík{kt ¼krð «ýÞLkk MkkuLkuhe MðÃLkku swyu

Au. LkðkuZk Lkkhe {UËeLkk fMkwtçk÷ htøk{kt

r«Þík{Lkku ÃÞkh, MLkun yLku çkk¤ÃkýLke

ÞkËku rLknk¤u Au. «kiZ Lkkheyku {UËeLkk økqZk

htøk{kt rðíku÷k ÞkiðLkLke Mkw¾Ë M{]ríkykuLkku

Mk¤ð¤kx swyu Au.

fuþøkqtÚkLkLke ykøkðe f÷k :

økwshkík{kt ðMkíke ík{k{ òríkLke †eyku

ÃkkMku fuþ-økqtÚkLkLke ykøkðe f÷k òuðk {¤u Au.

Mkkihk»xÙLke {k÷Äkhe †eyku {kÚkk{kt ½e Lkk¾e

Ãkkxe ÃkkzeLku ðk¤ yku¤u Au. Mkki¼køÞðíke

Lkkheyku MkUÚkku ÃkkzeLku ÃkktÚke Ãkkzu Au. ßÞkhu

LkkLke ËefrhÞwt {ªz÷kt ÷ELku {kÚkwt yku¤u Au.

fktøkrMkÞk, ðýÍkhk yLku {khðkze †eyku

ffhe ÷ELku {kÚkwt yku¤u Au. ¼k÷«ËuþLke

¼hðkz †eyku {kÚkwt yku¤eLku ðå[u YÃkk¤k

ÃkkLk ÷u Au. ykrËðkMke †eyku ÃkkuíkkLke ykøkðe

Zçku {kÚkwt yku¤e ðk¤{kt rÃk¥k¤ fu [ktËeLkk

íkkh økqtÚke {kÚkk{kt Vq÷ku, htøkeLk Ãkkhk, {kuíke fu

fkurzÞwtLke Mkuhku Lkk¾u Au. fuþøkqtÚkLkLke yk f÷k

LkkheLkk YÃkLku YzÃk ykÃkLkkhe çkLke hnu Au.

÷kufLkkheyku {kÚkkLkk ðk¤Lke yuðe MkhMk

{kðsík fhu Au fu ½zÃký ykðíkk MkwÄe ðk¤

Äku¤k Úkíkk LkÚke. {kÚkk{kt Lkk¾ðk {kxu Ëuþe

ðLkMÃkríkykuLkwt ÄqÃkýwt Lkk¾eLku ¼êe{kt ÄqÃku÷

Ãkkzu Au. Ëefhe MkkMkhu òÞ íÞkhu {kíkk

nkUþ¼uh ÄqÃku÷Lke fqtÃk÷e MkkÚku s ykÃku Au.

ykt¾ yLku ËktíkLkwt MkkIËÞo :

ðkhíknuðkhu ¼kíkeøk¤ ð†ku Ãknuhe

Vq÷Vxkf ÚkELku VhLkkhe ÷kufLkkheyku ykt¾,

46

Ëktík yLku Lk¾Lkk Yzk YÃkLke {kðsík Ãký MkhMk heíku fhe òýu

Au. †eyku yrýÞk¤e ykt¾ku{kt {uþ yktsu Au. ¼hðkz yLku

ËuðeÃkqsf fku{Lke †eyku hkíke {uþ yktsu Au.

ÃkkuíkkLkk YÃkk¤k çkk¤fLku Lksh Lkk ÷køke òÞ yu {kxu

fÃkk¤u {uþLkku {Mkku (xÃkfwt) fhu Au. nkUrþ÷e †eyku fkurzÞk{kt

rËðu÷ Ãkqhe YLke òze ðkx{kt ys{ku ¼he ðkxLku Mk¤økkðe íkuLkk

Ãkh [khýe fu fktMkkLke Úkk¤e ŸÄe ðk¤eLku {uþ Ãkkzu Au. {uþLku

[e{zku yLku økkÞLkk Äe{kt fk÷ðe íku{kt fÃkqh, çkhkMk ðøkuhu

Lkk¾e MkwøktÄeËkh {uþ íkiÞkh fhu Au. yk {uþ ykt¾kuLku Xtzf

ykÃke ykt¾kuLkwt YÃk, íktËwhMíke yLku íkus ðÄkhu Au.

Mkkihk»xÙ{kt sqLkk s{kLkk{kt MkkU½k Lkk{Lkku ÄqÃk ½hku½h çkLkíkku.

yk ÄqÃk ÷uÃk fhðk {kxu rðþu»k ðÃkhkíkku. yk ÷uÃkLkku WÃkÞkuøk

÷kufSðLk{kt ykt¾kuLke ¼{hku ¾U[ðk{kt, økk÷ Ãkh ®çkËe fhðk{kt

yLku ðk¤{kt fhðk{kt ykðíkku. yksu íkku yk ÄqÃk ¼q÷kE økÞku

Au. ÷kufMk{ksLke fkurz÷e fLÞkykuyu {UËe ðzu YÃkk¤k nkÚkkuLke,

{uþ ðzu ykt¾kuLke {kðsík fhe Au íku{ {SXÚke Ëktík htøkeLku

yuLke Ãký {kðsík fhe Au. ÷øLk Ãknu÷kt {SX ðzu fLÞkLkk

Ëktík htøkðk{kt ykðíkkt. ykÚke ËktíkLke Ãke¤kþ yá~Þ ÚkE síke

yLku Ëkz{Lkk Ëkýk suðk Ëktík {kULkwt MkkIËÞo ðÄkhíkk. yk rhðks

yksu íkku Mkkð rðMkhkE økÞku Au. hksÃkqík økhkrMkÞk †eyku

Ëktík Ãkh MkkuLkkLke hu¾wt szkðu Au. íkuyku {÷fkRLku ðkík fhu Au

íÞkhu ËktíkLke hu¾w yuLkwt ykøkðwt ÔÞÂõíkíð QÃkMkkðu Au. yk{

÷kufSðLk{kt ð†k¼q»ký, yLku MkkIËÞo«MkkÄLkLke ykøkðe MkqÍ-

Mk{s yLku f¤kLkwt yLkuhwt ËþoLk ÚkkÞ Au.

48

{nkfrð fkr÷ËkMku þkfwtík÷{kt Mkk[wt s fÌkwt

Au fu, ‘WíMkð r«Þk: ¾÷w sLkk:’ {kLkðeLku

WíMkð yíÞtík ðnk÷ku Au. rððufÞwõík WíMkð

Ä{ohûkf yLku ¼kðLkkÃkku»kf Au. WíMkð þçË

WËT+Mk Äkíkw{ktÚke çkLÞku Au. {kLkðòíkLku

MkkÚkof fhu yuLkwt Lkk{ WíMkð. WíMkð yux÷u

ykLktË yLku QŠ{Lkku Q¼hku. ËwrLkÞkLke fkuE

Ãký «ò WíMkðrðnkuýe LkÚke. ÷kufSðLkLkwt

Ëiðík yuLkk MkktMf]ríkf ÷kufWíMkð{kt

árüøkku[h ÚkkÞ Au. økwshkíkLke MkktMf]ríkf

yufíkkLkkt {q¤ ÷kufWíMkðku{kt s Ãkzu÷k Au.

÷kufkuWíMkð{kt ºký MðYÃkku:

ðúík, Ãkðo yLku íknuðkh yu ÷kufWíMkðLkkt

ºký rðr¼LLk MðYÃkku Au. MktÞ{«ÄkLk

ðúíkku ykæÞkÂí{f ¼kðLkkÚke ¼hu÷kt Au.

{kLkð{kºkLkk fÕÞký yÚkuo ykÞkuòÞkt Au.

ßÞkhu Ãkðo yu WíMkðLkku çkeòu «fkh Au. ðúíkku

÷kufLkkheyku yuf÷e Ãký fhu Au yLku Mk{qn{kt

÷kufWíMkðku yLku ÃkðkuoLke MkktMf]ríkf ÃkhtÃkhkÃký fhu Au. ßÞkhu ÃkðoLke Wsðýe nhnt{uþ

Mkk{qrnf MðYÃku s Úkíke òuðk {¤u Au. íkuÚke

s {u¤k yLku ÃkðkuoLkku MktçktÄ íkeÚkoMÚk¤kuLke

MkkÚku ðÄww rLkfxLkku nkuðkLku fkhýu s yuLke

ykøkðe ÔÞkÃkfíkk yLku ¼ÔÞíkk òuðk {¤u

Au. ÷kufWíMkðLkku ºkeòu «fkh íku íknuðkhku Au.

ðúíkku yLku Ãkðkuo fhíkkt íknuðkhku{kt ¼kusLk,

nkMÞ yLku {LkkuhtsLkLke {kºkk ðÄw òuðk {¤u

Au. ÷kufMk{ks{kt ÔÞkÃkf çkLku÷kt ðúíkku, Ãkðkuo

yLku íknuðkhku ðå[u ¼uËhu¾k yktfðe yíÞtík

{w~fu÷ çkLku Au. Ãkðkuo ÷kufkuLke Mk{qn©ØkÚke

«[r÷ík ÚkÞkt Au. íknuðkhku «f]rík yLku

ÃkrhÂMÚkrík «{kýu {kLkðÓËÞ{kt Q¼hkíkk

ykLktËkuÕ÷kMk{ktÚke MðÞt «økx ÚkÞk Au; Ãký

ºkýuÞ{kt yuf-çkeòLkk ytþku ykuík«kuík ÚkÞu÷k

òuðk {¤u Au. yuÚke ykÃkýu ynª çkÄkLku

÷kufWíMkðku fu íknuðkhku íkhefu yku¤¾eþwt.

49

ykLktË MkkÚku MktÞ{Lkwt MktÞkusLk:

÷kufWíMkðLke «ýkr÷fk ÉíkwykuLkk htøkku

MkkÚku økkZ MktçktÄ Ähkðu Au. nku¤e yLku

ðMktíkÃkt[{e yu ÉíkwykuLkku htøkkuíMkð Au.

rËðk¤e yu Lkðe VMk÷Lkku WíMkð Au. Ëþuhk

yu «MktøkLkku WíMkð Au. hûkkçktÄLk yLku

¼kEçkes yu ¼kðLkkLkku WíMkð Au. {u¤k yu

VwhMkËLkk W{tøkLkku WíMkð Au. sL{, ÷øLk

yLku {]íÞw «MktøkLkk WíMkðku yu fkixwtrçkf

fu ¿kkríkLkk WíMkðku Au. ßÞkhu Lkðhkrºk,

sL{kü{e yu þÂõík fu ¼økðkLk ©ef]»ýLke

ykhkÄLkk fhðkLkk WíMkðku Au. yk{ Ä{oLke

MkkÚku òuzkÞu÷k ÷kufWíMkðku {kLkðeLkku

Úkkfkuzku WíkkheLku yuLkk niÞkLku n¤ðwtVq÷

çkLkkðe Ëu Au. ÷kufSðLk Ãkh WíMkðkuLkku yk

WÃkfkh fux÷ku Au? ÷kufWíMkðkuLku Ä{oLkku

htøk ÷køÞku nkuðkÚke WíMkðkuLkku ykLktË

{ÞkoËkLke ÷û{ýhu¾k fËe yku¤tøkíkku LkÚke.

Ä{oMktMfkhkuLku fkhýu ÷kufMk{ks{kt ykLktËLke

MkkÚku MkkÚku ykÃkkuykÃk MktÞ{ ykðu Au.

WíMkð y¤økk Ãkzu÷kLku yuf fhu Au:

÷kufWíMkðku ÷kufSðLkLkwt {n¥ðLkwt ytøk

çkLke hÌkk Au. yk WíMkðku Lkkík-òík, økheçk-

íkðtøkh fu Ÿ[-Lke[Lkk ¼uË¼kð ðøkh

Mkki MkkÚku {¤eLku Qsðu Au. fkuE fkhýMkh

y¤økk Ãkzu÷kLku yuf fhu Au, Mk{qn{kt ¾U[e

÷kðu Au. yuf÷k Ãkzu÷k {kLkðeLkk ÓËÞ{kt

h{íkk Ëw:¾Lku ¾t¾uhe Lkk¾u Au. sqLkk ðuh-Íuh,

f÷uþ yLku hkøkîu»k ¼q÷e sE Mkki yuf çkLke

WíMkðLkku ykLktË {kýu Au. WíMkðku ÔÞÂõík

yLku fwxwtçk ðå[uLke fzeLku ðÄw {sçkqík

çkLkkðu Au.

f¤k¼kðLkk ¾e÷ðíkk WíMkðku:

÷kufWíMkð yuf÷ku ykLktË s LkÚke ykÃkíkk

Ãký {kLkðeLku Eïh íkhV yr¼{w¾ fhu Au

yLku ÷kufSðLk{kt f¤k¼kðLkkLku ¾e÷ðu Au.

WíMkðku «Mktøku þuheyku MðåA çkLku Au. ½hLkkt

yktøkýkt Mkkune QXu Au. ËuðkuLku þýøkkhku [zu

Au. f¤k{Þ heíku ËeÃk «økxkðkÞ Au. ½uh½uh

htøkku¤e, MkkrÚkÞk Lku «íkefr[ºkku yk÷u¾kÞ Au.

½h yLku çk¤ËkuLku ¼kíkeøk¤ ¼híkr[íkhÚke

þýøkkhðk{kt ykðu Au. [kuf{kt fu þuheyku{kt

økhçkk, hkMk, nª[, n{[e suðkt Lk]íÞku

ÞkuòÞ Au.

Lkðk yLLkLkku WíMkð nku¤e:

‘økk{Lku ÃkAðkzu ÷e÷e ÷ªçkze hu ÷ku÷

÷ª{zeLkkt {kuxuhkt ÃkkLk

{wò ðk÷{S ÷ku÷

Vkøký {rnLku nku¤e nu÷ku hu ÷ku÷.’

Vq÷VxkÞku Vkøký yu þ]tøkkh, {Míke yLku

ÉíkwMkkIËÞoLkku ÷kufíMkð Au. ÉíkwÃkrhðíkoLkLkku

50

htøkkuíMkð yux÷u nku¤eLkku íknuðkh. Vkøký yu

ÉíkwMktrÄLkku {rnLkku økýkÞ Au. yk {kMk{kt

rþrþh yLku ðMktíkLkwt r{÷Lk ÚkkÞ Au. ykÃkýk

f]r»k«ÄkLk Ëuþ{kt çku Ãkkf ÷uðkÞ Au. yuf

rËðk¤e Ãkh yLku çkeòu nku¤e Ãkh. nku¤e «Mktøku

¾uíkhku yLku ¾¤kt Lkðkt ÄkLÞÚke A÷fkE

QXu Au. nku¤eLke MkkÚku ¼õík «n÷kË yLku

nkur¤fkLke Ãkkihkrýf fÚkk ¼÷u økqtÚkkE økE nkuÞ

Ãký nku¤e yu íkku ‘LkðkLLkur»x’ Lkk{Lkk «k[eLk

Þ¿kLkwt ÃkrhðŠíkík MðYÃk s Au. ykÞo «ýkr÷

yLkwMkkh ËuðkuLke Mk{ûk ¼kuøk ÄhkÔÞk rðLkk

fkuE ðMíkw WÃkÞkuøk{kt ÷uðkíke LkÚke. LkðkLLkurü

yux÷u þufu÷k yLkksLke yÂøLk{kt yknwrík

ykÃkðe. MktMf]ík{kt þufu÷k yLLkLku ‘nku÷f’

fnu Au yu rnLËe{kt nku÷e fnu Au. rðîkLkku

{kLku Au fu nku¤eLkku Þ¿k Lkðk ÃkkfLkk ÄkLÞLkku

ËuðkuLku çkr÷ ykÃkðkLkk WÆuþÚke fhðk{kt ykðu

Au. ‘ðúíkhks’{kt LkkUÄkÞwt Au fu, ‘ËwükuLkku

rðLkkþ fhðk íku{ s Mkðo hkuøkkuLke þktríkfksu

Vkøký MkwË ÃkqLk{u çkúkñýku su nðLk fhu Au

yu s nku¤e Au.’ nku¤e yux÷u ðMktíkWíMkð

Ãký ¾hku s. ðMktíkLkk ÞkiðLkLkku WÕ÷kMk íkku

nku¤e «Mktøku s òuðk {¤u Au. «k[eLk fk¤{kt

ðMktíkLkk ykøk{LkLku ðÄk{ýkt ykÃkðkt su Þ¿k

fhðk{kt ykðíkku íkuLke Wsðýe nkur÷fkuíMkðLkk

«íkefYÃku þY ÚkE nkuðkLkwt {LkkÞ Au.

Vkøký MkwË ÃkqLk{Lkk rËðMku økwshkíkLkk

økk{uøkk{ku nku¤e «økxkððk{kt ykðu Au. økk{

÷kufku nku¤e{kíkkLkkt ËþoLk fhe nku¤e{kt Äkýe-

[ýk Lku ¾sqh Lkk¾u Au. Lkðk Ãkhýu÷k ðhhkò

nku¤e Vhíkkt Ãkkt[ yktxk Vhe ÃkkýeLke Äkhkðk¤e

fhe nku¤e{kt Lkkr¤Þuh nku{u Au. ¾uzqíkku

nku¤eLke Ík¤u fzçkLkku Ãkq¤ku yzkzeLku ½uh ÷E

òÞ Au. yu{ fnuðkÞ Au fu ykÚke òLkðhku{kt

hkuøk[k¤ku ykðíkku LkÚke. yLkw¼ðeyku nku¤eLkku

ÃkðLk òuE, ykðíkk ðhMkLkk ðhMkkËLkk

ðhíkkhk fkZu Au. swðkLkzk nku¤e Vhíkk Q¼k

hne ËwnkLku hk{kð¤kLke h{Íx çkku÷kðu Au

íkku fkuE nku¤e fqËðkLke þhíkku çkfu Au. nku¤e

«Mktøku Mkkihk»xÙLkk fkhrzÞk hksÃkqíkku yktçk÷e

fkZðkLke h{ík h{u Au. {uh ÷kufku Ãký yk

«Mktøku {ËkoLkøke ¼he h{íkku h{u Au.

5050

51

¾uzqíkkuLkku {kLkeíkku WíMkð-y¾kºkes:

ðiþk¾ MkwË ºkesLkk rËðMku ykðíke

y¾kºkes yu økwshkíkLkk ¾uzqíkkuLkku {kLkeíkku

÷kufWíMkð Au. yk rËðMku ¾uzqíkku ÃkkuíkkLkk

çk¤Ëku yLku ZkuhLku þýøkkhu Au yLku ¾uíkh{kt

n¤ nktfe Lkðk ðhMkLkwt {wnqíko fhu Au. yk

«Mktøku økk{Lku ÃkkËh ¾uzqíkku Mkktíke Ëkuzkðu

Au. suLkwt Mkktíke ykøk¤ ykðu yuLku økk{Lkk

{w¾e Ãkk½ze çktÄkðu Au. y¾kºkes yux÷u

yûkÞík]íkeÞk. yk rËðMku þw¼fkÞo {wnqíko

òuðkLkwt s nkuÞ s Lknª. fkhý fu:

ÃkqLk{Lkku Ãkzðku Lku y{kMkLke çkes:

ðý{køÞwt {wnqíko íkuhþ Lku ºkes.

Ãkt[{nk÷, MkkçkhfktXk Lku zktøkLkk

ykrËðkMkeyku ðMktíkLkku WíMkð y¾kºkes

MkwÄe Qsðu Au. økwshkíkLkk fkÞMÚkku yk

rËðMku çkkòuX WÃkh {nkðík MkrníkLkku {kxeLkku

nkÚke {qfe ½ôLke fw÷uh yLku þkf¼kS

ÄhkðeLku Wòýe fhu Au Lku WíMkð Qsðu

Au. ©Øk¤wyku çkúkñýkuLku ËkLk ykÃku Au.

y¾kºkesLkk rËðMku ÃkðLk òuELku yLkw¼ðeyku

ðhMk yLku ðhMkkËLkk òuøk swyu Au. yuLke

Mkk¾eyku ÷kufSðLk{kt ¾qçk s òýeíke Au:

W¥kh ËrhÞk y{]ík¼rhÞk,

LkËeyu Lkeh Lk {kÞ;

y¾kºkesLke Ãknu÷e ½ze,

W¥kh ðkÞw Mkw ðkÞ.

LkkøkÃkkt[{:

ykÞo yLku LkkøkòríkykuLkk Mk{LðÞLku

y{híð ykÃkíkku ©kðý ðË Ãkkt[{Lkku WíMkð

økwshkík¼h{kt LkkøkÃkkt[{ íkhefu QsðkÞ Au.

hkík-rËðMk yMkqhMkðkh Mke{þuZu h¾zíkk ¾uzqíkku

yLku {k÷Äkheyku {kLku Au fu LkkøkËkËk ÃkkuíkkLkwt

yLku ÃkkuíkkLkkt ZkuhZkt¾hLkwt hûký fhu Au.

LkkøkLke MkkÚku ÷kufLkkheykuLke ©Øk «çk¤

heíku òuzkÞu÷e òuðk {¤u Au. yk rËðMku

½uh½uh Lkkøk-ËkËkLke Ãkqò fhðk{kt ykðu Au.

Lkkheyku LkkøkÃkt[{eLkwt ðúík fhe ÃkkrýÞkhu

LkkøkLkkøkýeykuLkkt òuzkt fu Lkðfw¤ LkkøkLkwt

yk÷u¾Lk fhu Au. ½eLkku Ëeðku fhe çkkshkLkk

÷kuxLke fw÷uh yLku Výøkkðu÷k {økLkku «MkkË

fhu Au. økk{Lku ÃkkËh [h{kr¤ÞkLkk Ënuhu

sELku ík÷ðx (¾ktzu÷k ík÷Lkk ÷kzw) Ähkðu

Au. ðZðký ÃkkMku [kufze økk{{kt yLku ÚkkLk{kt

ðkMkwfeLkkøkLkk {u¤kyku ¼hkÞ Au. ¼qs{kt

yk rËðMku ¼wstøkËuðLke Mkðkhe Lkef¤u Au.

51

52

þeík¤k Mkkík{:

y¾tz Mkki¼køÞ yÚkuo íku{ s MktíkkLkLkk

ûku{fwþ¤ {kxu †eyku ©kðý ðË Mkkík{Lkk

rËðMku þeík¤k{kLke Ãkqò fhu Au. ÷kufSðLk{kt

þeík¤k{kLke Ãkqò {æÞfk¤Úke Úkíke ykðe

Au. þeík¤k Mkkík{ yu þe¤eMkkík{Lkk Lkk{u

Ãký òýeíke Au. yk rËðMku †eyku [q÷k Xkhe

Lkk¾e, ÷ªÃkeøkqtÃke ytËh yktçkku (fÃkkMkLkk

Akuzðk) hkuÃku Au.

yk rËðMku økk{Lke økkuhkýe fu hkð¤kýe

{kxe{ktÚke þeík¤k{kLke {qŠík çkLkkðe yuLku

fkurzÞwtLke ykt¾ku fhe swðkh yLku [ýkLke

Ëk¤Lkk {tzLk fhu Au. ÃkAe [qtËze fu Ãkk{he

ykuZkze ík¤kðLke Ãkk¤u ÃkeÃk¤k fu çkkuhzeLkk

Íkz Lke[u yÚkðk {trËhLkk [kuf{kt ÷ELku

çkuMku Au. økk{Lke Lkkheyku {kÚkkçkku¤ LkkneLku

Lkeíkhíke ÷xu fw÷uh,

Lkkr¤Þuh Lku ½eLkku Ëeðku

÷E þeík¤k{kLke Ãkqò

fhðk òÞ Au. yk

«Mktøku økk{Lke økkuhkýe

ÃkkMku þeík¤k{kLke

yLku MkËrzÞkLke ðkíkko

Mkkt¼¤u Au.

økkufw¤ ykX{:

©kðý ðËe

ykX{ yu s økkufw¤

yü{e. yk íknuðkh

sL{kü{eLkk Lkk{u ðÄw

òýeíkku Au. sL{kü{e

yux÷u ÷kufLkkÞf

¼økðkLk ©ef]»ýLke

sL{stÞíke. f]»ý

sL{Lkku WíMkð

yknehku Mkkihk»xÙ{kt

ykÔÞk íÞkhÚke

ykht¼kÞku Au. økkuÃkMktMf]ríkLkku yk WíMkð

hkÄkf]»ýLke hMk{MíkeLkwt M{hý fhkðu Au.

sL{kü{eLkwt Ãkhçk ykðíkkt ÷kufku SðLkLkku

Úkkf ðeMkhe sELku {kuf¤k {Lku ykLktË {Lkkðu

Au Lku økkÞ Au. yu{ktÞu òu {unw÷ku {Lk {qfeLku

ðhMke økÞku nkuÞ íkku ÃkAe ÃkqAðwt s þwt? [kuhu

Lku [kixu ËktrzÞkhkMk, økhçkk Lku økhçkeykuLke

h{Íx çkku÷u Au. ðå[u Zku÷e ½zef{kt nª[ íkku

½zef{kt [÷íke ðøkkzu Au. hkMkzkLke h{Íx

çkku÷u íÞkhu Ähíke ÄúkuVx Äúqsðk {ktzu Au:

‘yuf fýçký çkk¤fwtðkhe,

Äku¤kt ðMíkh Ãku’hu çkkE,

fkLkS {k’hksu nX ÷eÄe,

E fýçký Ãkhýkðku çkkE.'

sL{k»x{e yu hçkkhe yLku ¼hðkzLkku

{kuxku WíMkð økýkÞ Au. ©ef]»ý fu XkfkuhSLkk

{trËhu {u¤ku ¼hkÞ Au. ËqhËuþkðhÚke htøkçkuhtøke

ð†ku ÃknuheLku ¼hðkz, ¼hðkz †eyku yLku

hçkkheyku {u¤ku {nk÷ðk Q{xe Ãkzu Au.

yk rËðMku †eyku ykX{Lkku WÃkðkMk

fhu Au. hkºke ðu¤kyu ©ef]»ýLkkt {trËhku{kt

f]»ýsL{Lkku WíMkð QsðkÞ Au. {trËh{kt

Ãkkhýwt çkktÄðk{kt ykðu Au. ¼õíkku ¼uøkk ÚkELku

¼sLk fhu Au. hkíkLkk çkkh ðkøÞu ©ef]»ýLkk

sL{ «Mktøku †eyku f]»ý sL{Lkkt økeíkku økkE

¼økðkLkLku ðÄk{ýe ykÃku Au. yk «Mktøku

Ãkt[kShe Lku Lkkr¤ÞuhLkku «MkkË ðnU[kÞ Au.

þÂõíkLke ¼ÂõíkLkku WíMkð-Lkkuhíkkt:

÷kufSðLk{kt þÂõíkÃkqòLkwt MÚkkLk ½ýwt

{n¥ðLkwt hÌkwt Au. Lkðhkºke yux÷u þÂõíkLke

¼ÂõíkLkku WíMkð. LkðhkºkeLkku WíMkð

÷kufSðLk{kt LkkuhíkktLkk Lkk{u òýeíkku Au.

Lkkuhíkkt yux÷u ËiðeþÂõíkLkku ykMkqhe þÂõík

ÃkhLkk rðsÞLkku WíMkð. Lkðhkºke yu Lkðkt

ÄLkÄkLÞLkku Ãký WíMkð Au. ÄkLÞ yu

SðLkLke þÂõík økýkÞ Au. íkuÚke LkðhkºkeLku

555555222222

f

«

Ã

y

M

y

y

s

ò

y

s

s

y

y

53

f]r»kWíMkð Ãký fne þfkÞ.

Lkkuhíkkt yu {kík]þÂõíkLke ÃkqòLkku ÄkŠ{f

÷kufWíMkð Au. þÂõík yu Lkkhe Au. Lkkhe

MkqÞoLke su{ þÂõíkLkwt ykãMðYÃk Au. †e

Mksof Au. MktðÄof Au, MktÞkusf Au, Mkwþku¼f

Au íkuÚke †eþÂõík {kíkk MðYÃku ÃkqsLkeÞ yLku

ðtËLkeÞ çkLke hne Au. {kíkk sL{ ykÃku Au

yux÷wt s Lknª Ãký ykMkqhe ík¥ðkuÚke hûký

ykÃku Au. ÷kuf{kíkk Ëhuf MðYÃk{kt Ëkíkk

Au. {kíkk s {kLkðeLku Sððk {kxuLke W»{k,

«uhýk, ykhkuøÞ, ½e, ËqÄ yLku ÄLkÄkLÞ

ykÃku Au, yuðe ÷kuf©Øk òýeíke Au.

LkkuhíkktLke Lkð Ëuðeyku økýkÞ Au. Ãknu÷k

LkkuhíkkLke þi÷Ãkwºke, çkeòLke çkúñ[krhýe,

ºkeòLke [tÿ½txk, [kuÚkkLke fw»{ktzk, Ãkkt[{kLke

MftË{kíkk, AêkLke fkíÞkÞLke, Mkkík{kLke

fk÷hkºke, ykX{kLke {nkøkkihe yLku Lkð{kLke

rMkrØËkºke. yk Lkðu rËðMk Lkð fw{krhfk

ËuðeykuLke Ãkqò ÚkkÞ Au. LkðhkºkeLkk rËðMkku

Ëhr{ÞkLk ¼kðLkkt «íkefku îkhk LkðËwøkkoLkwt

MÚkkÃkLk, ÃkqsLk yLku ðúík fhðk{kt ykðu Au.

ËwøkkoËuðeLkwt MÚkkÃkLk Þtºk îkhk, rAÿkuðk¤k

økhçkk{kt ½eLkku Ëeðku «økxkðeLku, çkksX WÃkh

fu¤Lkkt ÃkkLk fu ÃkkuÞkt çkktÄe, Vhíkwt huþ{e ð†

ðªxe {ktzðeLkk rþ¾h {kÚku yheMkku çkktÄe,

fqtzk{kt {kxe Lkk¾e ½ô fu sðLkk sðkhk ðkðe

yu{ [kh «fkhu fhðk{kt ykðu Au. sðkhk

yu þhehLke Ãkku»kýþÂõíkLkwt «íkef Au. ßÞkhu

økhçkk{kt {qfu÷ku y¾tz ËeÃk yu {kLkðe{kt

hnu÷k f{kuoLkk MkkûkeYÃk ykí{kLkwt «íkef Au.

LkkuhíkktLkk Lkðu rËðMku ðúík, WÃkðkMkLke

MkkÚku MkkÚku økhçkk yLku økhçkeykuÚke

økwshkíkLkkt økk{zkt økqtS QXu Au. íkuÚke s

økhçkk økwshkíkLkwt ykøkðwt MktMfkh yLku

f÷kÄLk økýkÞ Au. Lkkuhíkkt «Mktøku økk{zk{kt

hksÃkqík fku¤e, fýçke ðøkuhu ÷kufku {kíkkS,

hk{-hkðý, nLkw{kLkS, økktÄkhe, økktøk÷e

½kt[ý ðøkuhuLkk ðuþku fkZe

økk{÷kufkuLkwt {LkkuhtsLk

fhu Au. Ãkwhw»kku økk{Lkk

[kuf{kt çkqtrøkÞk-Zku÷Lkk

yðks MkkÚku ÷kfze yLku

ík÷ðkhku Mk{ýu Au. yk{

Lkð LkkuhíkktLkwt Ãkðo ÷kufku

©Øk yLku ¼ÂõíkÃkqðof

QsðeLku rðÄrðÄ «fkhu

ykLktË {kýu Au.

rðsÞLkku WíMkð-

Ëþuhk:

{rn»kkMkwh hkûkMk Ãkh

Ëuðe ËwøkkoLkk rðsÞLkku

WíMkð yu s Ëþuhk. yk

íknuðkh rðßÞkËþ{eLkk

Lkk{u Ãký òýeíkku Au.

hk{kÞý fnu Au fu, ¼økðkLk hk{[tÿSyu

ËþuhkLkk {wnqíkuo hkðý WÃkh [zkE fheLku

rðsÞ {u¤ÔÞku níkku. hk{ yLku hkðýLkku

Mkt½»ko yu íkku MkLkkíkLk Mkt½»ko Au. y¿kkLk WÃkh

¿kkLkLkk, yMkíÞ Ãkh MkíÞLkk, ÃkkÃk WÃkh

ÃkwÛÞLkk yLku Ëwhk[kh WÃkh MkËk[khLkk

rðsÞLkwt «íkef yux÷u s ËþuhkLkku WíMkð.

yk{ Ëþuhk {kLkðeLku Ëwð]or¥kykuLkku íÞkøk

fhe MkËTð]r¥kykuLkwt yk[hý fhðkLke «uhýk

ykÃku Au.

Ëþuhk yu yk÷{Lke yZkhu ðýoLkku WíMkð

Au. çkúkñýku ËþuhkLkk rËðMku MkhMðíkeLkwt

ÃkqsLk fhe rðãkht¼ fhu Au. ûkrºkÞku

ÃkkuíkkLkkt nrÚkÞkhku yLku ÃkþwykuLkwt ÃkqsLk fhu

Au. «kht¼{kt Ëþuhk yu f]r»k{nkuíMkð níkku.

ÃkkA¤Úke yuLkwt MðYÃk çkË÷kÞwt yLku íku

ûkkºk{nkuíMkð çkLÞku.

«k[eLkfk¤{kt ËþuhkLkk WíMkðLke

WsðýeLkk yuf ¼køkYÃku hkò-{nkhkòykuLke

54

Mkðkhe Lkef¤íke. hkòyku þºkwykuLkk {w÷f

WÃkh [zkE fhe Mke{kuÕ÷t½Lk fhðk Lkef¤e

Ãkzíkk. yksu fux÷ktf økk{zkt{kt ûkkºkíðLkk

MktMfkhLkk yk yðþu»kku s¤ðkE hÌkk Au.

õÞktf õÞktf økk{zkLkk ÷kufku Lkðhkºke

«Mktøku ðkðu÷k sðkhk Ãkk½ze{kt ¾kuMke

htøkçkuhtøke fÃkzkt Ãknuhe nkÚk{kt nrÚkÞkhku

÷ELku Mke{kuÕ÷t½Lk fhðk Lkef¤e Ãkzu Au.

yk rËðMku ûkrºkÞku þ{e (¾eszk) ð]ûkLkwt

ÃkqsLk fhe íkuLkkt ÃkktËzkt MkkuLkwt økýeLku yLku

ð]ûkLkk ÚkzLke {kxeLku Mkwðýo {kxe {kLkeLku ½uh

÷E ykðu Au. Ëþuhk «Mktøku ½kuzk ËkuzkððkLkku

rhðks íkku økwshkík yLku Mkkihk»xÙ{kt nswÞ

òýeíkku Au.

«k[eLk ÷kufWíMkð-rËðk¤e:

rËðk¤e yux÷u Íøk{økíkk ËeðzkykuLkwt

Ãkðo. yk Ãkðo MktMf]ík{kt ‘rËÃkkð÷e’ yLku

«kf]ík{kt ‘Ëeðr÷Þk’Lkk Lkk{u òýeíkwt Au.

rËðk¤e yu ¼khíkð»koLkku yrík «k[eLk

÷kufWíMkð Au. «kht¼{kt yk WíMkðLkwt

MðYÃk Éíkw-WíMkðLkk YÃk{kt hÌkwt níkwt. ®MkÄw

MktMf]ríkLkk Þwøk{kt yk WíMkð LkiMkŠøkfYÃku

Qsðkíkku. Mk{Þ síkkt yu f]r»k WíMkð çkLÞku.

íÞkh ÃkAe yuýu ÷kufWíMkðLkwt MðYÃk Äkhý

fÞwO. ÄkŠ{f ¼kðLkk íkku yu{kt {kuzuÚke ¼¤e.

ËeÃkkuíMkðeLkku íknuðkh yu yiïÞoLke

yrÄckºke Ëuðe {nk÷û{eLke «MkÒkíkk

{kxuLke ÃkqòLkwt Ãký Ãkðo Au. ©e, þÂõík yLku

MkhMðíke yu ºkýu {nkþÂõíkykuLkwt yk Ãkðo

Au. rËðk¤eLkku WíMkð ÄLkíkuhMkÚke ykht¼kÞ

Au. ÄLkíkuhþLkk rËðMku ÄLk (÷û{e)Lke Ãkqò

fhðk{kt ykðu Au. ËuðkuLkk ðiã ÄLðtíkheLkku

yk sL{rËðMk økýkÞ Au. yk rËðMku †eyku

ðnu÷e QXeLku ðzLkkt ÃkktËzktLkk ÃkrzÞk çkLkkðe

ytËh Ëeðk «økxkðe LkËeyku{kt íkhíkk {qfu Au.

ÄLkíkuhMku økkÞkuLkk ÄýLke Ãkqò yLku rËðtøkík

rÃkík]ykuLkwt ©kØ fhðk{kt ykðu Au.

fk¤e [kiËMkLkk rËðMku ¾uzqíkku Wfhzk

¼heLku ¾uíkh{kt Lkk¾u Au. þÂõíkLkk Ãkqsfku

yLku ¼qðkyku ¼qíkLku çkkf¤kt Lkk¾ðk òÞ Au.

¼qðk hkíkðu¤kLkk M{þkLk{kt sELku MkkÄLkk

fhu Au. Lkðk ¼qðkLke MÚkkÃkLkk fhðk{kt

ykðu Au. yk rËðMku ykt¾ku{kt {uþ yktsðkLkwt

{n¥ð ½ýwt {kuxwt Au. yuLkk {kxu yuf fnuðík

òýeíke Au:

‘fk¤e [kiËMkLkku yktßÞku,

E Lkku òÞ fkuEÚke økktßÞku.’

ÄLkíkuhMkÚke ykht¼kíkku yk ÷kufWíMkð

rËðk¤eyu íkku Ãkwhçknkh{kt ¾e÷e QXu Au.

rËðk¤eLke Mk{e MkktsLkk fwt¼kh [kfzk Ãkh

{uhkÞkt Wíkkhu Au. økk{Lkk Akufhktyku {uhkÞkt{kt

fÃkkrMkÞk Lkk¾e íku÷ðk¤ku fkfzku «økxkðe

ÃkkuíkkLkk ZkuhLku {uhkÞwt çkíkkðu Au. fnuðkÞ Au

fu yuLkkÚke Zkuh{kt hkuøk[k¤ku ykðíkku LkÚke.

f]r»k«ÄkLk MktMf]ríkLkku yk MktMfkh Au. yk

rËðMku ðýÍkhk yLku Xkfkuh ÃkkuíkkLkkt ZkuhLkkt

þªøkzkt yLku þheh htøku Au.

rËðk¤eLke Mkðkhu ½h yktøkýkt MkkV ÚkkÞ

Au. YÃkk¤e htøkku¤e ÃkwhkÞ Au. hkíkLkk ½hLke

çknkh Ëeðzk «økxkðe ÷û{eSLkwt Mðkøkík

fhkÞ Au. {trËhku yLku ÃkehLkk MÚkkLkfu {UËe

(ËeÃk{k¤) «økxkððk{kt ykðu Au. çkuMkíkk

ð»koLke ðnu÷e Mkðkhu økk{zkLke †eyku

½h{ktÚke y¤Mk fkZu Au. nkÚk{kt fk¤wt Vqxu÷wt

nktÕ÷wt fu íkkðzeLkk fxfk ÷E-

‘y¤Mk òÞ Lku ÷û{e ykðu,

y¤Mk òÞ Lku ÷û{e ykðu.’

yu{ çkku÷íke çkku÷íke Wfhzu Lkk¾ðk òÞ

Au. yu{kt y¤Mk yux÷u yk¤Mk Lku Ërhÿíkk

òÞ Lku Ãkwhw»kkÚko ðzu ½h{kt {nuLkíkLke

f{kýeLke ÷û{e ykðu íkuðe ¼kðLkk

ÔÞõík ÚkkÞ Au. yk rËðMku fwxwtçkeyku yLku

økk{÷kufku ÃkhMÃkh {¤u Au yLku Lkðk ð»koLkk

55

yr¼LktËLk ÃkkXðu Au. yk{ rËðk¤eLkku

WíMkð {kLkðniÞktLku òuzeLku yu{kt ytíkhLke

y{ehkík «økxkðLkkhku çkLke hnu Au.

ELÿhkòLke AzeLkku ÷kufWíMkð:

ELÿ yu ð»kkoLkk yrÄckíkk Ëuð økýkÞ

Au. ¼Y[ rsÕ÷kLkk ¼kuE ÷kufku {u½hkò

ELÿLku Ëuð {kLkeLku íku{Lku Ãkqsu Au. y»kkZ MkwË

Ëþ{Lkk rËðMku ELÿhkòLke AzeLkku WíMkð

Qsðu Au. yk «Mktøku fwt¼kh ÷kufku yçke÷,

økw÷k÷, ©eV¤, Vq÷nkh yLku ÄqÃk-ËeÃk fhe

rðrÄMkh heíku {u½hkòLke {qŠík çkLkkððkLkku

«kht¼ fhu Au. ykþhu 20Úke 25 {ý ðsLkLke

6 Vqx Ÿ[e {qŠík çkLkkðeLku:

‘hkò íkku {u½hkò

ykuh hkò fkÞfk?

ËqÄ íkku økkÞfk

ykuh ËqÄ fkÞfk?

Vq÷ íkku fÃkkMkfk

ykuh Vq÷ fkÞfk?

çk¤ íkku ykÃkfk

ykuh çk¤ fkÞfk?’

yu{ çkku÷íkkt çkku÷íkkt {u½hkòLkwt yknTðkLk

fhe {qŠíkLke «ríkck fhðk{kt ykðu Au. íÞkt

y¾tz ÄqÃk-ËeÃk «økxkððk{kt ykðu Au.

rËðkMkkLkk rËðMku ¾wÕ÷e {wfkÞu÷e

ELÿËuðLke {qŠíkLkku Ëþ{Lkku rËðMku rðMksoLkLkku

ðh½kuzku fkZðk{kt ykðu Au, su AzeLku Lkk{u

òýeíkku Au. AzeLkk yk WíMkð{kt LkkíkòíkLkk

¼uË¼kð rðLkk ÷kufku òuzkÞ Au yLku ‘ELÿ

{nkhksfe sÞ’Lkk LkkhkÚke ðkíkkðhýLku

¼he Ëu Au. yuðe ÷kuf{kLÞíkk òýeíke Au

fu yk «Mktøku {ktËk yLku çkk¤Ãk Lk ÷uíkkt

çkk¤fLku ELÿËuðLke {qŠík MkkÚku yzfkzðkÚke

yLku yk ËuðLkku Ëkuhku çkktÄðkÚke yuLkk hkuøk-

Ëku»k Ëqh ÚkE òÞ Au. yk ðh½kuzku Vhíkku

Vhíkku ðksíku-økksíku LkËefktXu òÞ Au yLku

ELÿ {nkhksLke {qŠíkLku s¤{kt ÃkÄhkðu Au.

yk «Mktøku ©kðý ðË Mkkík{Úke ËMk{ MkwÄe

{u½hkòLkku {u¤ku ¼hkÞ Au.

{u½hkòLku {LkkððkLkku WíMkð:

«k[eLk Mk{Þ{kt ð»kkoÉíkw{kt ðhMkkË

ðhMkíkku Lknª íÞkhu Þ¿kÞkøk fhkððk{kt

ykðíkk, ðhMkkËLku {Lkkððk {kxu rðÄrðÄ

WÃkkÞku ÷kufSðLk{kt òýeíkkt Au. økwshkík{kt

ðMkíkk n¤Ãkrík, {khðkze, ËuðeÃkqsf, hkð¤

ðøkuhu òríkLke †eyku ðhMkkË ðhMkíkku LkÚke

íÞkhu ELÿËuð ({u½hkò)Lke {kxeLke {qŠík

çkLkkðe Ãkkx÷k Ãkh çkuMkkze yuLku Ãkhð¤,

5555555555

56

øke÷kuze fu fkhu÷ktLkk ðu÷k ykuZkze økkíke

økkíke ½hku½h Vhu Au:

‘íkkhe Ähíke ÄrýÞkýe swyu ðkx {uðr÷Þk

ík{u ðhnku hu ðhnku hu yks {uðr÷Þk

íkkhe ¾uzwLkk nk¤e swðu ðkx {uðr÷Þk

ík{u ðhnkuLku ËwrLkÞkLkk Ëuð {uðr÷Þk.’

†eyku su ½uh òÞ Au íku ½hLke †eyku

{u½hkò Ãkh ÃkkýeLkk çkuzkt huzu Au. ykÚke

ðhMkkË ðhMku Au yuðe ÷kuf©Øk òýeíke Au.

n¤kuíkhkt:

n¤kuíkhkt yu W¥kh økwshkíkLkk ¾uzqíkkuLkku

ykøkðku ÷kufWíMkð Au. ÷uWðk, yktsýk Lku

ÃkkxeËkhku n¤kuíkhktLku n¤òuíkhkt fu n¤kuºkk

íkhefu yku¤¾u Au. yk WíMkð fkrXÞkðkzLkk

¾uzqíkkuLkk y¾kºkesLkk WíMkð MkkÚku ¾qçk s

{¤íkku ykðu Au.

y»kkZ {rnLkk{kt {u½hkò {Lk {qfeLku

ðhMkeLku ÄhíkeLku ¼ªsðe òÞ yu ÃkAe yk

WíMkð QsðkÞ Au. ðhMkkËÚke n»ko½u÷k

çkLku÷k ¾uzqíkku økk{Lkk {w¾e fu LkkíkÃkxu÷Lku

÷ELku n¤kuíkhkLkwt {wnqíko òuðhkððk økk{Lkk

økkuh{nkhksLku íÞkt òÞ Au. {nkhks su {wnqíko

òuE ykÃku íku {wnqíko «Mktøku ¾uzqíkku çk¤ËkuLku

½q½h{k¤ çkktÄu Au. Mkktíke yLku çk¤ËkuLku

ÃkýwtrMkÞk (fk[k MkqíkhLkk Ëkuhk) çkktÄe †eyku

Ãkqt¾rýÞwt íkiÞkh fhu Au. íku{kt hk¾ Lku ½ôLkk

çku ÷kzðk, swðkhLkk [kh fýMk÷kt, {kxeLkk

fkuhk ðkMký{kt Ëkuhk çkktÄu÷e Mkkík XªfrhÞwt

yLku YrÃkÞku ÷E ¾uzqík ÃkíLke MkktíkeLku çktÄkðu

Au, ÃkAe swðkh, çkkshe, {øk, [ku¾k, ík÷,

fÃkkrMkÞk, økwðkh ðøkuhu Mkkík ÄkLÞku ÷E

çk¤ËkuLku ¾ðhkðu Au yLku ¾uzqíkLkk ¾uMku çkktÄu

Au. ÃkAe ¾uíkh sðk Lkef¤u Au. çkÃkkuhLkk

¾uzqík †eyku ftMkkh, ¾e[ze ðøkuhu çkLkkðe

økkíke ¾uíkh sðk {kxu Lkef¤u Au:

‘yktÄe fk¤e fktXeLkku {un ðhMÞku,

nktS ðhMÞku ËkËkSLku Ëuþ,

nktS õÞk ¼kEyu n¤ òuíkÞkO?’

yk ð¾íku Mkki fwxwtçkeyku ¼uøkk ÚkE

¾uíkhLkk ¾ku¤u çkuMkeLku s{u Au. †eyku MkkíkuÞ

ÄkLk ÷ELku ¾uíkh{kt [kMk Ãkqt¾u Au yLku ¾ktz

íkÚkk ÷kux ÷E fezeykuLkk Lkøkhkt (Ëh) Ãkqhu

Au. økeíkku økkÞ Au Lku ykLktË fhu Au.

yLÞ ÷kufWíMkðku :

økwshkíkLkk ÷kufSðLk{kt ð»ko Ëhr{ÞkLk

LkkLkk-{kuxk yLkuf WíMkðku QsðkÞ Au.

s¤Íe÷ýe yrøkÞkhMk yu Lkðk s¤Lku

ðÄkððkLkku ÷kufWíMkð Au. ¼kËhðk MkwË

yrøkÞkhMku XkfkuhSLke Ãkk÷¾e ðksíku-

økksíku ík¤kðu ÷E sðk{kt ykðu Au. yk «Mktøku

swðkrLkÞk økhçke yLku Íe÷rýÞkt økkÞ Au.

økktÄeLkøkh rsÕ÷kLkk YÃkk÷ økk{{kt

ykðu÷k ðhËkrÞLke {kíkkLkk {trËhu ykMkku MkwË

Lkku{Lkk rËðMku ÃkÕ÷e {nkuíMkð QsðkÞ Au.

ÃkÕ÷e {nkuíMkð yu Ãkt[çkr÷Lke Ãkqò Mkq[ðu Au.

ÄkŠ{f yufíkk yLku yMÃk]~Þíkk rLkðkhýLke

yk÷çku÷ Ãkkufkhíkk ÃkÕ÷eLkk WíMkðLke rðrÄ

Ãký yLkku¾e Au. ykMkku MkwË ykX{Lke hkíku

nrhsLkku þ{e ð]ûkLkwt ÷kfzwt ÷kðu Au. MkwÚkkh

5555555566666666

57

íku{ktÚke ÃkÕ÷e (÷kfzkLkku hÚk) çkLkkðu Au. ðk¤tË ÃkÕ÷eLku Mkkuxk

çkktÄu Au. fwt¼kh ykðeLku yuLkk Ãkh fqtzkt AktËu Au. ðnkuhkyku

fqtzkt{kt fÃkkrMkÞk Ãkqhu Au. çkúkñýku Lkð[tze Þ¿k fhu Au. Ãkkt[

fqtzkt{kt «økxkðu÷e ÃkÕ÷e ¾¼u Ÿ[feLku ¼krðf ¼õíkku økk{{kt

Vhu Au. çkkÄk-{kLkíkkðk¤k ÷kufku ÃkÕ÷eLkkt ËþoLk fhðk YÃkk÷

økk{{kt Q{xu Au. ÃkÕ÷eLkk {u¤u ykðu÷k ÷kufku {kíkkSLku ©eV¤

yLku íkkuhý [zkðu Au.

©kðý ðË Mkkík{Úke ËMk{ Ëhr{ÞkLk Mkwhík yLku ¼Y[

rsÕ÷k{kt ½ku½khkÞLke AzeLkku WíMkð QsðkÞ Au. yk «Mktøku

¾khðkykuLke Aze Ãký Lkef¤u Au. yk Aze 25Úke 30 Vqx Ÿ[k

ðktMkLke xku[ Ãkh Lkuíkh fu ðktMkLkwt [B{h çkktÄeLku çkLkkððk{kt

ykðu Au.

Mkkihk»xÙ rðMíkkhLkk MkkøkhfktXu ykðu÷k fíkÃkh økk{Lkk

fku¤e ÷kufku ËrhÞk¾uzw «ò Au. [ku{kMkkLke Éíkw{kt íkuyku ½uh

nkuÞ Au íÞkhu ËrhÞkÃkehLkku ½kuzku fkZu Au. ÃkehLkk ½kuzkLkku

WíMkð QsÔÞk rðLkk íku{Lkk{kt ÷øLkLkku WíMkð Qsðe þfkíkku

LkÚke. Zku÷, þhýkE Lku Lkøkkhk MkkÚku ½kuzkLku ÃkehLkk Wfhzu

÷E sðk{kt ykðu Au. yk «Mktøku fku¤eLke Lkkík ¼uøke ÚkELku

Mkk{krsf «§ku Ãký Wfu÷u Au.

Mkkihk»xÙLkk hçkkheyku{kt {{kE{kíkkLkwt {knkíBÞ ½ýwt {kuxwt

Au. {{kE{kíkkLkk Lkku¾kt Lkku¾kt MÚk¤u Ãkkt[ {Z ykðu÷k Au.

Ëh ð»kuo {kíkkLkk MÚkkLkfu ÃkwtsLkku WíMkð QsðkÞ Au. ¼qðku

{kíkk ÃkkMku Ãkwts fhðkLke yk¿kk {køku Au. yk¿kk {¤íkkt Ãkkt[

xwfzeyku nkÚk{kt {kuhÃkªA ÷ELku Mkhsw økkíke økkíke Lkkuíkhkt

Ëuðk Lkef¤u Au. ykMkku MkwË ykX{Lke Mkktsu ÃkwtsLkk MÚk¤u ËMk-

ðeMk nòh hçkkheyku ¼uøkk ÚkkÞ Au. ¼qðkykuLkk Mkk{iÞkt ÚkkÞ

Au. hkMk, økhçkk Lku ËktrzÞkhkMkLke Íqf çkku÷u Au.

økwshkík{kt ¾kMk fheLku ¼k÷, Lk¤fktXk yLku Mkkihk»xÙLkkt

økk{kuøkk{ fkhíkf MkwË yrøkÞkhMkLkk rËðMku íkw÷MkerððknLke

Wsðýe fhðk{kt ykðu Au. su fwxwtçk íkw÷Mkerððkn fhíkwt nkuÞ

íÞkt Ãkk÷¾e{kt ¼økðkLk ©ef]»ýLke òLk ykðu Au. Mkki¼køÞðíke

Lkkheyku íkw÷MkerððknLkku «Mktøk WÕ÷kMk¼uh Qsðu Au. yk

{kuMk{{kt þuhzeLkku Ãkkf íkiÞkh ÚkkÞ Au. þuhzeLkku MkktXku

¼økðkLkLke Ãkk÷¾eLku AçkkÔÞk ÃkAe s ¾kðkLkku ÷kufrhðks

yksuÞ økk{zkyku{kt òuðk {¤u Au.

sL{kü{eLkk WíMkðu ðzkuËhkLkk LkðkÃkhk rðMíkkhLkk

ËuðeÃkqsfku fkLkwzkLkk WíMkð íkhefu Wsðu Au. fkLkwzkLke {qŠík

55555557

58

çkLkkðe fkøk¤Lkk þýøkkhu÷k {trËh{kt {qfe

nh¾½u÷k çkLke økkÞ Au, Lkk[u Au yLku Lkku¾k

Lkku¾k ðuþ fkZe ¼ðkE fhu Au. çkesu rËðMku

ðksíkuøkksíku yk {qŠíkLku s¤{kt ÃkÄhkðe Ëu

Au. ÄtÄqfk íkhVLkk fku¤e ÷kufku Äk{Äq{Úke

ðh½kuzku fkZeLku økkufr¤ÞkLke {qŠíkyu Ãkkýe{kt

ÃkÄhkðu Au.

ykrËðkMkeykuLkk WíMkðku:

zktøkLkk ykrËðkMkeyku ðk½çkkhMkÚke

rËðk¤eLkku íknuðkh Qsðu Au. rËðk¤eLke

ËuðÃkqò fheLku ÃkAe çkku÷kðku fkZu Au.

çkku÷kðkLkku fhtrzÞku yuf økk{Úke çkeò

økk{ òÞ Au. ‘yzÄku òÞ çkzÄku òÞ,

síke òÞ, òhu økktøk÷e ½kt[ýLku ½uh’ yu{

çkku÷eLku fhtrzÞku ËuðMÚkkLkfu ÃknkU[kzu Au.

zktøke ykrËðkMkeyku ÃkkËh{kt #zwt {qfe

íkuLkk WÃkh økkÞkuLkwt Äý ËkuzkðeLku ykðíkk

ð»koLke hkuøk[k¤k ytøkuLke ykøkkne fhu Au.

çk¤ËkuLku þýøkkheLkuu økkzkt ËkuzkððkLke

nheVkEyku fhu Au. rËðk¤eLkk çkesu rËðMku

rËðtøkík MkøkkykuLku ÞkË fhe hzu Au.

Ãkt[{nk÷Lkk ykrËðkMkeyku ½h{ktÚke

‘¾ku¾kun÷ku’ fkZu Au. ¾ku¾kun÷kuLke nktz÷e

¾uíkh{kt VUfe ykðu Au. rËðk¤eLkk rËðMku

‘økkunhe’ yux÷u fu økkÞkuLkwt Äý òuðk òÞ

Au. økk{Lkk ÃkkËh{kt swðkrLkÞk ŸÄkt MkqE

òÞ Au. íku{Lkk þheh ÃkhÚke økkÞkuLkkt Äý

ÃkMkkh ÚkkÞ Au. †eyku swðkLkkuLkk hûký

{kxu {kíkkLkkt økeíkku økkÞ Au.

rËðkMkku yu økwshkíkLkk Ëqçk¤kykuLkku

íknuðkh Au. yk íknuðkhu Ëqçk¤kykuLke

fLÞkyku Zªøk÷k-Zªøk÷eLkkt ÷øLkLkku

WíMkð Qsðu Au. ÷øLk ÃkAe Zªøk÷k-

Zªøk÷eLku fu¤Lkk ÚkrzÞk Ãkh çkuMkkzeLku

Ãkkýe{kt ðnuíkkt {qfðk{kt ykðu Au. yk

«Mktøku íkuyku økkÞ Au:

‘LkËe íkkhe {kMke hu Zªøk÷e,

ËrhÞku íkkhku ËkËku hu Zªøk÷e.’

Lkk[økkLkÚke yk¾ku yk «Mktøk QsðkÞ

Au. íkuÚke íkku fnuðkÞ Au fu ‘{khðkzeLke nku¤e

Lku Ëwçk¤kLkku rËðkMkku.’ Ãkt[{nk÷Lkk ¼e÷ku

rËðkMkkLkk rËðMku {]íÞw Ãkk{u÷k fwxwtçkesLkkuLku

½e-økku¤Lkk Lkiðuã fhu Au.

Mkwhík rsÕ÷kLkk økk{eíkku ÄhíkeLku LkðÞkiðLk

çkûkLkkh ðMktíkLkku WíMkð Qsðu Au. «f]ríkLkk

ÃkrhðíkoLkLku økeík, Lk]íÞ îkhk ðÄkðu Au. «Úk{

ËuðLke Ãkqò fhu ðMktíkLkku WíMkð Qsðu Au. yk

WíMkðLkkt økeíkku ‘÷ku÷’Lkk Lkk{u òýeíkkt Au.

÷ku÷ Auf nku¤e MkwÄe økðkÞ Au:

59

LkËeLkk Ähk{kt Mk{qnMLkkLkLke {kus {kýu Au

yLku {kA÷eLkku rþfkh fhu Au.

ykrËðkMke økk{eíkku yLkksLke ÷ýýe

ð¾íku ôËhk fkZðkLkku WíMkð Qsðu

Au. ‘Ãk[ðe’yu zktøkeykuLkku LkkøkÃkqòLkku

WíMkð Au. [ku{kMkk{kt Lkðk Qøku÷kt

¾kãÄkLÞku ¾kðkLkwt þY fhðkLkku WíMkð

Au. ‘Ãkku¤k’ yu ‘økkzkt’ [÷kððkLkku

«kht¼ fhðkLkku WíMkð Au. Ëþuhk yu

yLkksLke Ëuðe fLkMkheLke Ãkqò yLku

WòýeLkwt Ãký Ãkðo Au.

fLÞkykuLkkt ÷kufðúíkku:

ðúík yux÷u WÃkðkMk yÚkðk

WÃkðkMkÃkqðof EüËuðLkwt ykhkÄLk.

ykÃkýu íÞkt þk†eÞ yLku ÷kufðúíkku

«[r÷ík Au. økwshkíkLke fwtðkhe fLÞkyku

çkes{kðze, {wrLkðúík, økkuÞo{kLkwt ðúík,

{u½hkòLkwt ðúík, Äýfku Lku ÄýfeLkwt ðúík,

økkÞLkwt ðúík, MkqhsÃkktËzwt ðúík, ©kðrýÞk

Mkku{ðkhLkwt ðúík, íkw÷Mkeðúík, ¼kEçkes,

Ãkku»keÃkqLk{, yn÷e-Ãkn÷e, {ku¤kõík,

yuðhík-Sðhík, ðehÃkn÷e, LkkøkÃkkt[{,

þeík¤kMkkík{, fktXkøkkuÞo, Ãkwhw»kku¥k{{kMk,

ÄhkuykX{ ðøkuhu ðúíkku fhu Au. ßÞkhu

Ãkhýu÷e †eyku ðzÃkqsLk, çkku¤[kuÚk suðkt

ðúíkku fhu Au. fwtðkhe ðúíkÄkhe fLÞkyku

økkuÞo{k ÃkkMku þwt {køku Au?

‘Zªøkr÷Þk¤e Äeze {køku,

Ãkk½rzÞk¤ku Ãkwíkh {køku,

ËurhÞk suX÷kLke òuzâ {køku,

ËqÍrýÞwt ÍkuxrzÞwt {køku.’

yk{ ÷kufSðLkLkk MkktMf]ríkf ½zíkh{kt

WíMkðku yLku ðúíkkuLkku Vk¤ku {qÕÞðkLk hÌkku

Au.

‘ÃkkuÃkx Vku÷e ¾kEðku,

ÃkkuÃkx Vku÷e ¾kEðku,

ÃkkuÃkx [kt[ htøku÷e,

fÞk htøkkhk htøke÷e,

¾k¾hk ®nøkku¤k fkZâku,

ÃkkuÃkxe Vku÷e ¾kEðku.’

(ÃkkuÃkxLke [kt[ hkíke[ku¤ ÚkE økE Au. ÃkkuÃkxLke

[kt[ fÞk htøkkhkyu htøke Au? yu íkku fuMkqzkLkkt Vq÷ku

¾kELku hkíke[ku¤ ÚkE økE Au.)

Ãkt[{nk÷ yLku ðzkuËhk rðMíkkhLke

ykrËðkMke fLÞkyku yuf-çkeòLke fuzâ{kt

nkÚk Ãkhkuðe yk÷urýÞkt økeíkku økkE ðMktíkLku

ðÄkðu Au. zktøke Mºke-Ãkwhw»kku ðMktíkLkk rËðMkku{kt

60

«k[eLk økwshkíkLkkt ¾kLkÃkkLk„ktrXÞk íkku ½ku½k™k, ½khe íkku Mkwhík þnuh™e,

Ãku tzk íkku ¼kð™„h™k, n÷ðku íkku BštƒE™ku,

Ëuðzk („éÞk ‚kxk) íkku Ãkkxý™k, ¾ks÷e íkku

ÃkkuhƒtËh™e, yzrËÞku íkku fåA™ku, n÷ðk‚Lk

íkku ¾t¼kíkLšt, ½e íkku ¾t¼kr¤ÞkLšt, „kuxk íkku

zkfkuh™k, ò{V¤ íkku Äku¤fk™k - ½khe, „kuxk,

Ãkutzk, n÷ðk‚Lk ™u yzrËÞkLšt ™k{ ðkt[íkkt-ðutík

s ykÃkýk {kut{kt Ãkkýe Aqxðk {ktzu Au. {khu ynª

MðkË™k ðehzk ðAqxu yuðk øšshkík, fåA y™u

fkrXÞkðkz™k «k[e™ ¾k™Ãkk™™e ƒºke‚ òík™kt

Ãkfðk™ y™u íkuºke‚ òík™kt þkfÃkk™™e h‚«Ë

ðkíkku fhðe Au.

øšshkík{kt ði»ýð y™u Mðk{e™khkÞý

‚t«ËkÞ{kt ƒu‚íkk ð»kuo ¼„ðk™™u AÃÃk™¼ku„™e

‚k{„úe Ähkððk{kt ykðu Au. yk AÃÃk™™ku yktfzku

þk {kxu? yu™k {kxu yu{ fnuðkÞ Au fu ¼„ðk™

nt{uþkt AÃÃk™ Ãkkt¾zeykuðk¤kt f{¤ ðå[u

r‚tnk‚™ Ãkh rƒhksu Au su™k ºký Ãkz nkuÞ. «Úk{

Ãkz{kt ykX, ƒeò{kt ‚ku¤, y™u ºkeò{kt ƒºke‚

Ãkkt¾zeyku nkuÞ Au. Ëhuf Ãkkt¾ze Ãkh ƒu‚e™u

yufuf ‚¾e fu yufuf ¼õík ¼„ðk™™u yufuf

ðk™„e ¾ðzkðu Au. yk «fkhu AÃÃk™ «fkh™k

™e[u Bšsƒ™kt ¾k™Ãkk™ ¼„ðk™™u yÃkoý ÚkkÞ

Au. ËnªÚkhwt, ½Wt y™u {utËk™k ‚¬hÃkkhk, Aqxe

çštËe, {kuíke[qh™k ÷kzw, øštrËÞk yzrËÞk [ku¾k™k

÷kzw, Ëh™k ½k‚™k ÷kzw, {„™k ÷kzw, ‚urðÞk

÷kzw, ÷¬rzÞk y™u ÃkktËrzÞk ‚kËk, „„™,

‚kËku y™u rÃkMíkk™ku. {kun™Úkk¤, ƒËk{ {uMkqçk

Äuƒh, rÃkMíkk™ku {uMkqçk ½uƒh, fksw™ku {uMkqçk,

r‚t„Ëkýk y™u ™kr¤Þuh™ku {uMkqçk ½uƒh, ƒhVe

[qhBšt, „ku¤™k ÷kzw, ¾ktz™k ÷kzw, {Xze, Ãkutzk,

ƒhVe, ¾ks÷e, øš÷kƒòçšt, {„‚, {utËk™ku y™u

6600

r[ºk MkkisLÞ : r«LMk ykuVðuÕMk BÞwrÍÞ{ : økhðkhu Mkw®xøMk

61

ËqÄe™ku n÷ðku, s÷uƒe, rƒhts, [tÿf¤k, øštò,

ƒe÷k, ÷kÃk‚e, ‚¬høštò, {k÷Ãkqyk, hðk™k

÷kux™ku þehku, [ýk™k ÷kux™ku þehku, rþ¾tz,

ƒkMkqËe, ËqÄÃkkf {uðkxe, Ãkfðk™, {„Lšt þkf,

{XLšt þkf, [ýkLšt þkf, ðxkýk ™u ðk÷Lšt þkf,

[ýk™e, {„™e, ðk÷™e Ëk¤, Ënªðzk, hkÞíšt,

{„¼kík, hkux÷k, hkux÷e, {k¾ý, fk[he, ÃkkÃkz,

f[kuhe, Ãkurx‚, ‚uð, fkswfíkhe, ËktXk, ÷e÷kt

þkf¼kS, ¼rsÞkt, „ktrXÞk, ƒxkxkðzkt y™u

Ãšhe EíÞkrË.

‘y{hfkuþ{kt yk ¾k™Ãkk™ {kxu ÃkqÃk, yÃkqÃk

y™u rÃkrüf þçËku {¤u Au. yu™ku yÚko hkux÷ku,

¼k¾hku, Zuƒhw, hkux÷e, Vq÷fwt - Vq÷kðuÕšt, ¼kXu

þufu÷e ƒkxe, ½Wt, [ýk™k ÷kux™e ík¤u÷e ™k™e

Ãkqhe, ÷kuZe{kt ÷kuxLšt ¾ehwt ™k¾e íku÷™e Äkh

ËE ík¤u÷ku Ãšzku, Ãkqz÷ku. ½Wt™k ÷kux™ku „éÞku

{k÷Ãkqyku, shk òze íku÷ fu ½e™e Äkh ™k¾e

fhuÕšt ½WtLšt ÚkuÃkÕšt, ™k™e ÚkuÃk÷e, swðkh, ƒkshe

fu ½Wt™k ÷kux™e fqíkhk™u ™k¾ðk™e [k™fe.

rËðk¤e™k íknuðkhu [ýk™e ¾k‚ «fkh™e ðk™e

VkVzk, ðk™ðk, yzË, {„, {X™ku Ãkkík¤ku

ðýu÷ku þufe™u fu ík¤e™u ðkÃkhe þfkÞ íku ÃkkÃkz.

[ku¾k™u Ãkfðe ðýeLku hk¾e Bkqfe òuEyu íÞkhu

ík¤e™u ðÃkhkíšt r¾r[Gšt ð„uhu.

sq™kfk¤u Úkíkkt s{ýðkh™kt ykÞkus™ku,

Ãkeh‚ðk™e ÃkØríkyku, ™kík¼kus™, &÷kuf™u

ytíku nh nh nh {nkËuð nh ƒku÷e™u Úkíkkt ‚Bkqn

¼kus™ yt„u ‘ðýof‚Bšå[Þ’{ktÚke yZ¤f

{krníke {¤u Au. zkì. ¼ku„e÷k÷ ‚ktzu‚hk ™kutÄu

Au fu ‘ðýof‚Bšå[Þ’{kt ðýoðu÷e y™uf ¾kãÃkuÞ

ðk™„eykuLkk fux÷ktf ÃkhtÃkhk„ík ðýo™ku Au.

fux÷ef ðk™eyku Ëðk íkhefu WÃkÞku„{kt ykðíke

ðMíšyku Au.

yk „útÚk ÃkhÚke {¤íke {krníke yLš‚kh

¼kus™Lšt MÚk¤ {tzÃk ƒktÄe™u þý„khðk{kt

ykðíšt. íku{kt „kËe, [kf¤k åštrzÞkt, [kufeðx ð„uhu

„kuXððk{kt ykðíkkt. ƒuXfku Ãkh s{™kh ƒu‚e

òÞ ÃkAe ºkkx, ðkxkt, ðkxe, f[ku÷kt ð„uhu ‚kÄ™ku

Bšfðk{kt ykðíkkt. íÞkh ƒkË rðrðÄ ðk™eyku

Ãkeh‚kíke. Ãkeh‚™kh †eyku níke. {kuxe LÞkíkku{kt

fu ¼kus™ ‚{kht¼ku{kt ‚k{kLÞ heíku †eyku

Ãkeh‚íke ™Úke. ßÞkhu ðýof{kt Ãkeh‚™kheyku™kt

ðýo™ku Au íku ÃkhÚke ÷k„u Au fu yk ¼kus™ ‚{kht¼ku

LÞkík™kt ¼kus™ku fhíkkt ™kLkkt, fËk[ fwxwtƒku™k

¼kus™ ‚{kht¼ku nþu. W¥kh øšshkík™k ™kÞf

¼ðkE f÷kfkhku™e ™kík{kt ÷ø™ fu ƒkh{k™k

Ëk’zk «‚t„™k ¼kus™ ‚{kht¼{kt ðnwðkhwyku

y™u Ëefheyku yksuÞ ¼kus™ Ãkeh‚u Au.

‘ðýof‚Bšå[Þ’{kt ðk™eyku Ãkeh‚ðk™ku

rðrþü ¢{ Ãký òuðk {¤u Au. rðrðÄ ðýof{kt

sýkÔÞk «{kýu ‚kiÚke «Úk{ ÷e÷ku íku{ s Mkqfku

{uðku Ãkeh‚ðk{kt ykðíkku. íÞkh ƒkË r{ükL™,

¼kík, Ëk¤, ðzkt, ðze, þkf, ÃkkÃkz, ‚khuðzkt,

ðkýk, fqh, fhtƒk y™u Äku÷ ykÃkðk{kt ykðíkkt.

‘s{ýðkh ÃkrhÄk™rðrÄ’, r{ükL™ ÃkAe ðzkt

íÞkh ƒkË Ëk¤-¼kík, þkf Ãkeh‚ðkLšt ™kutÄu

Au. ‘¼kus™rðåArík’ rðrðÄ ðýof™e heík

Ëþkoðu Au. íku{kt þkf ÃkAe ðzkt, íÞkh ƒkË

Ãk÷un, Ãkkýe y™u Äku¤™e ðkík Au. ðeh¼kus™

ðýof ‘¼kus™rðåArík’Lšt yLšfhý fhu Au

‘¼kus™¼Âõík’ ðzkt fu ðze™ku WÕ÷u¾ fhíšt

™Úke. ‘ynku~Þk÷z ƒku÷e’{kt ¼kus™ ÃkAe

V¤ku™kt ™k{ ykðu Au. ¼kus™ Ãkqýo ÚkÞk ƒkË

Bš¾ðk‚™e ÃkØrík ‚k{kLÞ níke. yk™k ÃkhÚke

sýkÞ Au fu øšshkík{kt ¼kus™ Ãkeh‚ðk™e swËe

swËe ÃkØríkyku «[r÷ík níke.

sq™kfk¤u r{ükL™{kt ¾kòt, ÷kzw, ¾÷¾tz,

¼÷Ãkktz, {hfe, Mšý÷e, ½khe, ‚kfw÷e, hkuxe,

ƒkxe, ðuz{e, ÷uÃk™©e, ¾ks÷e, ½uƒh, ½khze,

øš÷ÃkkÃkze, øštËÃkkf, {rnMšV, ‚¬hÃkkhk,

fkit[kÃkkf, ykËkÃkkf, rÃkÃkrhÃkkf, ÷kÃk‚e, {„Ë,

íke÷‚ktf¤e, ¾ht„k, ‚kfh™k fwò, ‚kfh™k

nkhzk y™u s÷uƒe òýeíkkt níkkt. ‚kfh™k

nkhzk nku¤e «‚t„u ƒk¤fku™u ykÃkðk™ku rhðks

yksuÞ „k{zktyku{kt òýeíkku Au. ßÞkhu s÷uƒe

{kxu ©e Ãke. fu. „kuz LÞq EÂLzÞ™ yuÂLxõðuhe

ðku. 6{kt ™kutÄu Au fu s÷uƒe yhƒe ‘ÍÕ÷rƒÞk’

ÃkhÚke ykðu÷ku þçË Au y™u íku™k WÕ÷u¾ku ÃktËh{e

‚ËeÚke «kÃík ÚkkÞ Au.

¾kò™e ÷kufr«Þ ƒ™kðx {kxu Ãkkxý

y™u yk„úk™k ftËkuE òýeíkk níkk. ¾kò™k

yufðzkt, åšðzkt, ‚ÃíkÃšzk suðk rðrðÄ

62

«fkhku™kt ðýo™ku {¤u Au.

¾kò™e {kVf ÷kzw™k «fkh y™u íku™e

ƒ™kðx™e heík Ãký ðýofku{ktÚke {¤u Au. ÷kzw™e

yzË™k, yk‚trÄ™k, W‚z™k, fhfhxe™k,

fhntz™k, f‚{r‚Þk, ft‚krhÞk, fu‚rhÞk,

øštË™k, xkuÃkhk™k, íktËw÷™kt, ík÷™k, íkks¾k™e,

Ë÷, Ër÷Þk, ËqÄ™k, ËkuXk™k, {„rËÞk, {r„Þk,

{uÚke™k, {kuríkÞk, hðk™k, r‚tn fu‚rhÞk ‚uðiÞk

suðe y™uf òíkku ðýoðe Au. yuxÕšt s ™nª Ãký

÷kzw þufðk™e, íku{kt ¼u¤ððk{kt ykðíke ¾ktzLšt

«{ký, MðkË {kxu {‚k÷k ™u Mš„tÄ {kxu fÃkqh

ð„uhu™e {krníke Ãký ykÃkðk{kt ykðe Au. yk‚trÄ

y™u {uÚke™k ÷kzw yki»kÄ íkhefu ðÃkhkíkk. ËqÄ™k

÷kzw Ãkutzk™ku yuf «fkh Ãký nkuE þfu.

zk ì. ‚k tz u‚hk ™k u tÄ u Au fu ‘{kzk’ yu

‚tMf]ík{kt {tzfk ™k{u òýeíkku yuf «fkh Au.

øšshkík™k fux÷kf ¼k„ku{kt ‘{kzkhkux÷e’™ku

ÃkÞkoÞðk[e þçË Au. fux÷ef ¿kkríkyku{kt ‘{kzk

¾ktz’™e h‚kuE yksu Ãký ÚkkÞ Au. {kzk ½Wt

y™u {utËk{ktÚke ƒ™kððk{kt ykðíkk. ‘Ãkqhý{kzk’

yu ðuz{e íkÚkk ÃšhýÃkku¤e™k ÃkÞkoÞðk[e þçËku

Au. ßÞkhu ‘Ãšzk’ yzË, {„ y™u [ku¤e{ktÚke

MðkËu ¾khk y™u „éÞk ƒ™kððk{kt ykðíkkt.

÷Ãk™©e yÚkðk ÷kÃk‚e™e ƒ™kðxLšt Ãký ðýo™

ynª {¤u Au.

yksu ykÃkýu rþÞk¤k{kt ð‚kýkÃkkf ƒ™kðeyu

Aeyu yuðk þÂõíkðÄof ykËkÃkkf, fkun÷kÃkkf,

ËqÄÃkkf, ™kr¤ÞuhÃkkf, rÃkÃkheÃkkf, øštËhÃkkf

y™u þu÷zeÃkkf ƒ™íkkt. þu÷zeÃkkf fËk[ Ërûký

øšshkík{kt ƒ™íke ‘ËqÄuhe’ nkuðk™ku ‚t¼ð Au.

þuhze™ku h‚ y™u [ku¾k™e ƒ™kðx yk{kt

ðÃkhkÞ Au.

¼kus™{kt ðÃkhkíkk [ku¾k{kt ‚kXe yÚkkoíkT

‚kX rËð‚u Ãkkfíkk [ku¾k òýeíkk níkk.

yku‚kðe™u hktÄu÷k [ku¾k fqh fnuðkíkk.

zkt„h yÚkkoíkT þk÷e{ktÚke nkÚku ¾ktze™u

[ku¾k íkiÞkh fhkíkk. yu{kt Ãký f™zw,

f{kuË, fhrzÞk, f÷{, fw tfýe,

fwtykhe, fkiBšËe, ¾hMš, Shk‚k¤,

ËuðShk, Ãke¤e‚k÷e, ðk„ze,

ðk‚hw, ‚kr÷Þk, Mš„tÄ

s uðe y™ uf òík k u

¾kuhkf{kt ðÃkhkíke.

[ku¾k™e ƒeS yuf

63

ƒ™kðx ‘fhtƒk’ níke. fhtƒk{kt fÃkqoh, yu÷[e

™k¾ðk{kt ykðíkkt y™u íku{kt ËnªLšt r{©ý Úkíšt.

W™k¤k{kt hkÞíkkYÃku ðÃkhkíkk fhtƒk{kt hkE y™u

r‚tÄkÕkqý ™t¾kíšt.

[ku¾k™e ‚kÚku {„, yzË, [ýk, íšðuh, Ík÷h

(ðk÷) ðxkýk y™u {Mkqh™e Ëk¤ Ãkeh‚ðk{kt

ykðíke. fZe{kt rnt„™k ð½kh™ku WÕ÷u¾ Ãký

sq™k fk¤u {¤u Au. þkf¼kS{kt zkuze, rxtzkuhk,

[e¼zkt, „ðkhV¤e, {ku„he, ftfkuzk, fkhu÷kt,

½e‚kuzk, Mšðk™e ¼kS, íkktËr¤Þk™e ¼kS,

{uÚke™e ¼kS, Vkt„e™e ¼kS y™u ðze™e

ƒ™kðx{kt Bš„ðze, WzËðze, åš÷k™e ðze,

A{fkðze ð„uhu ðzeyku ¾ðkíke.

Zkuf¤kt, Ez÷e y™u ¾ktzðe øšshkík™e

yrík «k[e™ ðk™„e „ýkÞ Au. #rzÞ™

r÷tÂøðMxf‚{kt zkì. Ãke. fu. „kuz ™kutÄu Au fu,

øšshkík{kt Ezhe (Ez÷e) ƒkh{e ‚ËeÚke òýeíke

níke yu{ ÷û{ý„rý™k ‘MšÃkk‚™kÚk[rhÞ’{kt

ykðíkk WÕ÷u¾ ÃkhÚke {¤u Au. ðýofku{kt ykðíkk

WÕ÷u¾ku yLš‚kh øšshkík{kt yksÚke Ãkkt[‚ku

ð»ko Ãkqðuo Ez÷e ƒ™íke níke. yzË y™u {„™k

Zkuf¤kt yu fkhýu òýeíkkt níkkt.

‘ðkýk ™k{u yku¤¾kíke ðMíš™k ÿk¾ðkýkt,

‚kfhðkýkt, Ëkrz{ðkýkt, yktƒ÷eðkýkt suðk

¼uËku Au. ðkýkt fËk[ Mšfðýe™u fnuíkk nþu?

‘y{hfkuþ’™k ~š»fuðk™t; suðk yÚko ÃkhÚke

Mšfðýe™u ‚tMf]ík{kt ðk™ fnuíkk, yu{ ‚{òÞ

Au. ‘Ãk÷uð’ ™k{™ku ¾kãÃkËkÚko ‚¥kh{e ‚Ëe™k

ðýofku{kt {¤u Au. yu Ãš÷kð suðe ƒ™kðx nþu

yu{ zkì. W{kfkLík þknLšt {k™Ôšt Au. yu fk¤u

¼kus™™u ytíku ËnªLšt ½ku¤Ôšt fu Akþ ykÃkðk{kt

ykðíke. ¾k™Ãkk™™k þku¾e™ ÷kufku Ãkeðk™k

Ãkkýe{kt Ãký MðkË ÷kððk fÃkq oh, yu÷[e,

fhkn, fkÚkku, fuðzku, ¾ktz, [tË™, ÿkûk, ‚kfh

ð„uhu™ku WÃkÞku„ fhíkk. ¼kus™ ƒkË Bš¾ðk‚{kt

íkktçkq÷ yÚkkoíkT Ãkk™ ykÃkðk™ku rhðks níkku.

øšshkík{kt yzk„hk, fÃkqhður÷Þkt, [uW÷e,

™k„h¾tz, ™k„hðu÷, hkòu„h, {kt„hku÷e y™u

©uÂ»Xður÷Þk suðk «fkh™kt Ãkk™ íkÚkk [q™ku,

fkÚkku ™u ‚kuÃkkhe ðÃkhkíkkt. ‚kuÃkkhe™e fe÷e

fw[e„h, [efýe, [uW÷e, íkƒfe, íkkLšhk,

™e÷e, ¼{„hk, {zkðkt, ÷kr÷Þk, ðktfze

ðÃkhkíke. Ãkk™{kt ¾ktzu÷e ‚kuÃkkhe, E÷kÞ[e,

÷rðt„, ík{k÷Ãkºk, WËÞ¼kMfh, fÃk q oh,

fhnkzWt ™k¾e™u yu™u Mš„trÄík ƒ™kðe™u

Bš¾ðk‚{kt {nu{k™ku™u yÃkkíšt. yksÚke Ãkkt[‚ku

ð»ko Ãkqðuo ykÃkýkt ¾k™Ãkk™ fuðkt níkkt íku yk™k

ÃkhÚke ‚{òÞ Au.

64

økwshkíke ÷kufMkkrníÞLkku y{qÕÞ ðkhMkkuËuþ yLku ËwrLkÞkLkk çkÄkÞ ¼køkku{kt

ðMkíke «ò ÃkkMku Ãkk uíkÃkk uíkkLke ¼k»kk{kt

çkku÷eLkk ð¤kux-Ãkkþðk¤wt yuðwt ÃkhtÃkhkøkík

{w¾ÃkkxeLkwt ftXMÚkYÃkLkwt MkkrníÞ nkuÞ s

Au. yuðk ÃkhtÃkhkøkík {w¾ÃkkxeLkk MkkrníÞLku

yksu ykÃkýu ‘÷kufMkkrníÞ’ Lkk{kr¼ÄkLkÚke

yku¤¾eyu Aeyu. çkeS heíku fneyu íkku

«f]ríkLkk ¾ku¤u ßÞkt ÷kufSðLk Au íÞkt

÷kufMktMf]rík Au. ßÞkt ÷kufMktMf]rík Au íÞkt

÷kufMkkrníÞLkku rðþk¤ Mkkøkh ÷nuhkíkku òuðk

{¤u Au. ÷kufMkkrníÞ yux÷u ÷kufSðLkLkku M{]

ríkøkútÚk. yu M{]ríkøkútÚkLkk Mke{kzk rLkçkOÄ heíku

rðMíkÞko Au. ÷kufku su þçËku{kt økkÞ Au, nMku

Au, hkuðu Au Lku h{u Au yu çkÄkLku ÷kufMkkrníÞ{kt

Mk{kðe þfkÞ. yk{ ÷k ufMkkrníÞLke

ÔÞkÃkfíkk {kLkðsL{Úke

{ktzeLku {]íÞw MkwÄeLke Au.

çkk¤f, swðkLk yLk u

½hzkt LkhLkkheykuLke yu

{nk{q÷e MktÃkr¥k Au. yuf

fk¤u økk{rzÞkykuLkk

M k k r n í Þ í k h e f u

Wðu¾kÞu÷k ÷kufMkkrníÞLku

ÃkwLk:«ríkck yÃkkððkLkku

MktrLkc «ÞíLk ‘Ä Mxze

yk ìV Vk ufMkk u tøMk’{k t

Eðr÷Lk {kxeoLk u tøkk uyu

yk fÚkLk îkhk fÞku o

Au. ‘‘ The Folk tale is a father of al l fiction and the Folk Song is mother of all Poetry.’’ rðïLkk Mk{Mík

fÚkkMkkrníÞLkk u sL{

÷kufMkkrníÞ{ktÚke yLku

Mk{Mík rþü fkÔÞkuLke

WíÃkr¥k ÷kuføkeíkku{ktÚke

ÚkE Au.

‘‘hrZÞk¤e hkík’’ «Úk{ ¼køkLkk

«ðuþf{kt Íðuh[tË {u½kýe ÷¾u Au fu «f]

rík{kíkkyu ykuZkzu÷e yu Lkðhtøk [qtËze{ktÚke

økwshkíkLkwt ÷kufSðLk y÷kirffYÃku ËeÃke

QXâwt. fwËhíkLkku ÷kzðkÞku yk økwshkíke

÷kufMk{ks ¼kík¼kíkLkk hMkÚke ¼ªòELku

yuðku ÄLÞ çkLke økÞku fu økkðk {kxu ík÷Mke

QXâku. yuLke fwtòu{kt su{ Ãkt¾eyku xkiõÞk

rðLkk Lk hne þõÞkt, íku{ økwshkíkLkkt

{Lkw»Þku Ãký økkÞk ðøkh Lk stÃke þõÞkt.

yuLkk ËhSyu Lku {ku[eyu Mkeðíkkt Mkeðíkkt

økkÞwt. Äkuçkeyu LkËeLke ¼u¾zku{ktÚke ÃkzAtËk

søkkðe ÃkkuíkkLkk ð†Lkk ½kyu ½kyu økeíkLkk

íkk÷ çkktæÞk, ðýfhu Mkk¤kuLkk ¾z¾zkx

MkkÚku ÃkkuíkkLkk Mðhku {u¤ÔÞk, ½kt[eyu ÃkkuíkkLkk

çk¤ËLku Ãký hkøku [zkðe ÃkhkuýkLkku «nkh

fu S¼Lkku z[fkhkuÞu fÞko rðLkk yu Úkkfu÷k

ÃkþwLku «kuíMkkrník fÞkO. xeÃkýe xeÃkLkkhu økkíkkt

økkíkkt yuðk nwÕ÷kMkÚke xeÃÞwt fu Mkku Mkku ðhMk

MkwÄe yu ÄúkçkkykuLke fktfheyku LkÚke ¾he.

¾ký ¾kuËLkkhkykuyu rºkf{Lkk ½k Ëuíkkt Ëuíkkt

økeík ÷÷fkÞkO. {sqhkuyu Mkqtz÷k Mkkhíkk

Mkkhíkk Mkqhku AuzeLku {kÚkkLkku ¼kh n¤ðku fÞkuo.

økkzkðk¤kyu ÃkizkLkk rf[qf rf[qf yðks

MkkÚku yðks {u¤ÔÞk yu heíku ÷kufMk{ksLkk

Wã{ku yLku ÄtÄkyku Ãký Mktøkeíkk÷Þku çkLke

økÞkt. ÷kufkuLkwt SðLk n¤ðwtVq÷ çkLke økÞwt’’

÷kufMkkrníÞ{kt çku þçËku Au. ‘÷kuf’ yLku

‘MkkrníÞ’. ‘÷kuf’ yLku ‘÷kirff’ þçË ðuËLkk

ð¾íkÚke ykÃkýu íÞkt ðÃkhkíkk ykÔÞk Au.

÷kirff þçË yu ftEf ytþu WÃkuûkkLkk yÚko{kt

«ÞkuòÞku Au. ðuËÚke Eíkh çkÄe s ðkíkku

÷kirff økýkE, Ãký ÷kufMkkrníÞLkk ÷kufLkku

yÚko {kLkðSðLkLkku Mk{qn su ¾uíke yLku íkuLku

ykLkw»ktrøkf ÄtÄk MkkÚku Mktf¤kÞu÷ku Au yLku

su Ãkwhkýe ÃkhtÃkhkLkk «ðkn{kt Sðu Au. íku{kt

hkò, hsðkzkt, Xkfkuh, íkk÷wfËkhÚke {ktzeLku

ðkrýÞk, çkúkñý, MkE, MkwÚkkh, ËhS, {ku[e,

6666644444

{

ç

½

{

f

M

W

Ã w

M

y

E

y

Au

ifSPf

÷

M

W

Ú

65

íku÷e, íktçkku¤e, Mktíkku,çknkhðrxÞkÚke ÷ELku

«f]ríkLkk ¾ku¤u ðMkíke ík{k{ ðLkðkMke

òríkyku Mk{kE òÞ Au. yk çkÄe s fku{ku{kt

ftXMÚk ÃkhtÃkhkÚke Mk[ðkÞu÷wt MkkrníÞ íku

÷kufMkkrníÞ. yk ÷kufMkkrníÞLku Íðuh[tË

{u½kýeyu ÷kufkuŠ{Lkwt, Mkt½kuŠ{Lkwt MkkrníÞ

økýkÔÞwt Au. yuLku ‘ÄhíkeLkwt Äkðý’ fÌkwt Au.

zwtøkhkLke økkr¤Þwt Lku støk÷ ÍkrzÞwt{kt ðMkíkk

÷kufkuLke «kÚkr{f yr¼ÔÞÂõíkykuÚke {ktzeLku

ykÄwrLkf MkkrníÞLkk Mke{kzk MkwÄe Ãknkut[Lkkh

yr¼ÔÞÂõíkyku ÷kufMkkrníÞ{kt Mk{kE

òÞ Au. ÷kufMkkrníÞ yu fkuE yuf÷Ëkuf÷

ÔÞÂõíkLkwt MksoLk LkÚke, ÷kufMk{qnLkwt MkrnÞkhwt

MksoLk Au. íku{kt Mk{økú ÷kufSðLkLkwt íkuLkk

MkktMf]ríkf, «kf]ríkf Ãkrhðuþ Mkrník rLkYÃký

ÚkÞu÷wt òuE þfkÞ Au. yk «fkh, ÃkhtÃkhkLkwt

MkkrníÞ økwshkíke{kt Ãký ¼ÞwO¼kËÞwO Au.

yuLke ÃkthÃkhk «k[eLk Au. {w¾Ãkkxeyu Mk[ðkE

ftXkuÃkftX «fkhu Qíkhe ykÔÞwt Au. Ëuþ s

«òLkwt MkktrÄf «ËkLk nkuðkÚke íku{kt ík¤ÃkËe

«òykuLkkt Mkk{krsf, ykŠÚkf, ÄkŠ{f,

hkßfeÞ WÃkhktík fkixwtrçkf ÃkhtÃkhk yLku

heík¼kíkLkwt nkËo hsq ÚkkÞ Au. ð¤e ík¤ÃkË

Ëuþ s «òLkwt íku nkuðkÚke íku{Lke ytøkík

MkqÍçkqÍ «{kýu W¥k{ «fkhLkwt MkkIËÞo Ãký

íku{kt ðŠýík ÚkÞu÷wt òuE þfkÞ Au.

÷kufMkkrníÞ {kxu ykðe ½ýe ÔÞkÏÞkyku

yÃkkE Au, su{ fu ‘÷kufku îkhk, ÷kufku {kxu

Sðtík ÷kufçkku÷e{kt h[kÞu÷wt ftXMÚk MkkrníÞ’

Ãký ÷kufMkkrníÞLke ¼k»kk{kt yuLku {kxu ftE

fnuðkLkwt nkuÞ íkku nwt yk{ fnwt: ‘‘çkhkuçkh

Qíkhíkku WLkk¤ku Lku çkuníkwt [ku{knwt nkuÞ, suX

yLku y»kkZ {rnLkkLke økzknktÄ nkuÞ. ¾uzqíkku

yktÏÞwt {kÚku nkÚkLkkt Lkusðkt fhe yk¼÷k

¼ýe {exwt {ktzíkkt nkuÞ, E{kt ykÚk{ýk

yk¼{kt økkÞLke ¾he suðze LkkLkfwze yuðe

ðkË¤e Ëu¾kÞ, E ðÄeLku nkÚkeLkk çkMkzkhku¾e

ÚkkÞ. E ðÄíke ðÄíke zwtøkh suðze ÚkkÞ,

ðkÞhu ðªxkELku ykðe ðkËr¤Þwt yuf-çkeSLku

¼uxu, Ãký fuðe heíku ? LkkLkÃký{kt ½k½he-

Ãkku÷fkt Ãknuhe Zªøk÷uÃkkuríkÞu h{íke çkuMkrnÞhwt

{kuxe ÚkE, ÃkhýeLku ÃkAe MkkMkhu ðE økE

nkuÞ. çkkhçkkh ðhnLkkt ðnkýkt ðkE øÞkt

nkuÞ Lku ÃkAe yuf rËðMk rÃkÞhLkk ÃkkËhLkk

ðz÷k nuX fkÞo{ef ¼uøke ÚkE òÞ Lku

økzøkzíke Ëkux {u÷e yuf-çkeSLku çkkÚk{kt

÷E ¼uxu Lku Ãkktnr¤ÞwtLke fzuzkxe çkku÷e òÞ,

E{ çkkhçkkh {ELkkLke rðòuøký ðkËr¤Þwt

yufçkeSLku ¼uxíke nkuÞ. ðes¤e Mk{ðh¤f

Mk{ðh¤f Mk¤kðk fhíke ÄhíkeLkkt ykuðkhýkt

÷uíke nkuÞ. yk¼{kt {u½kztçkh òuELku {kuuh÷k

zkufLke Mkktf¤Lkk ºký ºký fxfk fheLku ‘{u

66

ykð’ ‘{u ykð’ fhíkk {Õnkh hkøk økkíkk

nkuÞ... çkhkçkh E ð¾íku {u½hkò íkhMke

Ähíke {kÚku Mkhðzwt Lkk¾u íÞkhu ¼ªòÞu÷e

ÄhíkeLke {kxe{ktÚke Vxfu÷e Vkuh{({nuf)

ðAqxu. E Mkqt½íkk s {kLkðeLkk ytíkhLkk çkºkeMku

fkuXu ykLktËLkk Ëeðzk «økxe òÞ nku ¼kE.

E{ økk{zkLkk y¼ý QŠ{þe÷ {kLkðeLkk

ytíkh{ktÚke fwtðkhe ðýçkkuxe fÕÃkLkkyku

{ZÞkt økeíkku, fÚkkyku, fnuðíkkuLkkt su Íhýkt

Vqxu Lku ÷kufniÞk{kt ykLktËLkku yçke÷-økw÷k÷

Wzkzu yuLkwt Lkk{ ÷kufMkkrníÞ.’’

÷kufMkkrníÞLkk MðYÃkLke ðkík fheyu

íÞkhu yuLkk «fkhku «rík Ãký Lksh fhe ÷Eyu.

økã yLku Ãkã yuLkk çku {wÏÞ «fkhku. økã{kt

økýkíke ÷kufðkhíkkyku{kt «u{fÚkkyku, ðehíkk

Lku çkr÷ËkLkLke þkiÞofÚkkyku, LkkøkfÚkkyku,

yïfÚkkyku, ð]ûkfÚkkyku, ykuXkt,

ðúíkfÚkkyku, áüktíkfÚkkyku, fnuðíkfÚkkyku,

XøkfÚkkyku, [íkwhkELke fÚkkyku, ËtíkfÚkkyku,

EríknkMkfÚkkyku, ¼qík«uíkLke fÚkkyku,

fk{ýxw{ýLke fÚkkyku yLku MkhkuðhfÚkkyku

suðk yLkuf «fkhku òuðk {¤u Au. økwshkíke{kt

ík¤ÃkË ftXMÚk ÄkhkLke ÷kufðkhíkkLkku

WËT¼ðfk¤ ykþhu 4000Úke 4500 ð»ko

sux÷ku «k[eLk Au. ÷kuÚk÷Lkk xªçkk{ktÚke yuf

{]ík¼ktz yuðwt {éÞwt Au, suLkk Ãkh ‘[íkwh fkøkzku

yLku nhý’Lke ík¤ÃkËe ðkhíkk r[rºkíkYÃku

ËŠþík ÚkE Au. yhÄk ¼hu÷k fwtò{ktÚke nhý

Ãkkýe Ãke þfíkwt LkÚke, íkku [íkwh fkøkzku fwtò{kt

fktfhk Lkk¾e Ãkkýe Ÿ[wt ÷kðeLku Ãkeyu Au. yk

ðkhíkk Mk¤tøkYÃku fwtò Ãkh r[rºkík Au. rþü

MktMf]rík{kt yk ðkhíkk ÃkkA¤Úke MktMf]ríkçktÄu

Mk[ðkE Au yu{ ©e ¾kuzeËkMk Ãkh{kh LkkutÄu

Au. ðirËf MkkrníÞ Ãký ftX ÃkhtÃkhkyu Mk[ðkÞwt

Au. íku{kt ‘Þ{Þ{e MktðkË’, ‘Ãkwhwðk Wðoþe

MktðkË’, ‘rðïkr{ºk yLku LkËeyku’ yu LkËeLkku

MktðkË ðøkuhu ík¤ÃkË ÄkhkLke ÷kufðkhíkkLku

{¤íke ðkhíkkyku Au. røksw¼kELke çkk¤½hLke

ðkhíkkyku{kt MkkuLkçkkELku Ãkhýðk {kxu Mkøkk

¼kE íkiÞkh ÚkkÞ Au. su ‘ðÄ ðÄ Y¾zk ðÄe

ssu’{kt òuE þfkÞ Au. yk «fkhLke «k[eLk

ÃkhtÃkrhík ÷kufðkhíkkyku nòhku ð»kkuoÚke

[k÷e ykðíke ÃkhtÃkhkLke fÚkkyku Au. yk

ðkhíkkyku îkhk ËuþLkk ÷kufkuLke hnuýefhýe

íku{Lke ©Økyku, ÔÞðnkh yLku Mkk{krsf

heíkrhðkòuLke «k[eLkfk÷eÞ Íkt¾e òuðk

{¤u Au. fnuðíkku{kt Ãký ÷kuffÚkkykuLkk fýku

rð÷Mkíkk òuðk {¤u Au.

÷kufMkkrníÞLkk Ãkã «fkhku{kt ÷kuføkeíkku,

økhçkk, økhçke, hkMkzk, ÷øLk«Mktøku økðkíkkt

«¼kríkÞkt yÚkðk «kurçkÞkt, {ktzðkLkkt økeíkku,

{kÞhkt, Vq÷ufk, [kìhe yLku MkktSLkkt økeíkku,

Wfhze yLku ÃkkU¾ýktLkkt økeíkku, Vxkýkt,

nrhÞk¤e yLku fLÞkrðËkÞLkkt økeíkku,

AêeLkk, Mke{tíkLkk yLku hktË÷ íkuzíke ð¾íku

økkðkLkkt økeíkku, fÚkkøkeíkku, økkuÞo{kLkkt

økeíkku, Ëwnk{kt Þu AfrzÞk, Ëw{ur¤Þk Lku

ËkurZÞk, þuheLkkt økeíkku, òuzfýkt, Lkk[rýÞkt

Lku fqËrýÞkLkkt økeíkku, [khýe økeíkku{ktÞu

67

Éíkwøkeíkku, þkiÞoøkeíkku, AtË, Ëwnk, MkkuhXk,

fwtzr¤Þk, ykrËðkMkeykuLkkt ÷øLkøkeíkku,

{u¤kLkkt økeíkku, nku¤eøkeíkku, WíMkðøkeíkku,

¼ðkE{kt ykðíkk MkðiÞk, hu¾íkk, Ífze,

çkkstËk yLku Ãkkt[fzkt, ðúíkøkeíkku, Ërûký

økwshkíkLkkt ¾ktÞýkt, nk÷hzkt, rð÷kÃkøkeíkku{kt

{hrþÞkt, AkrsÞkt, hkrsÞkt yLku ykÍk.

ðh½kuzk ðu¤kyu ÷ktçkk MkkËu økðkíkkt Mk÷kufk,

nku¤e «Mktøku økðkíkkt hk{ð¤k Lku [tÿð¤k,

{kíkkSLkkt {Lkk{ýkt {kxu økðkíke ykhÛÞwt,

Mkhswt, MkkðéÞwt, ¼sLkku{kt MktæÞk, ykhíke,

ykhkÄ, ykøk{, ÃkËku, [kuÃkkE MíkðLkku,

Mkk¾eyku, ÃÞk÷k yktçkku, çkkh{kMke,

hk{økhe, Äku¤, feíkoLk, [kçk¾k, ÃkË, ¼uík,

fkVe ðøkuhu yMktÏÞ «fkhku {¤e ykðu Au.

«íÞuf økkðkLkk «Mktøkku, Mk{Þ, hkøk, Ztøk,

çkÄwt s swËwt swËwt nkuÞ Au.

÷kuffÚkkLkk f÷kMðYÃk yLku

¼k»kkði¼ð ¼ýe Lksh fheyu íkku

þçË ðeýe ðeýeLku Þkusu÷k yk

r{ík¼k»ke ðýoLkku ÷kuf¼k»kkLke f÷k{Þ

Mk{]rØLkwt ¼kLk fhkðu Au. ÷ktçkkt ðýoLkku{kt

þçËkztçkhLke ytËh MkSð Íeýðx, {Mík

YÃkfku, Ãkãkí{f økãLkku hýfkh yLku

íkku÷Ëkh þçË «Þkuøkku ykÃkýLku ÷kufðkýeLke

«¼wíkkLkwt ËþoLk fhkðu Au, yu{ fnuíkkt {u½kýe

ðehkuSLke ÷kufðkhíkk{kt hksÃkqíkkýeLkwt ðýoLk

ykÃku Au. áüktík xktfu Au. hksÃkqíkkýeyu Mkku¤

þýøkkh MkßÞkt, Ãký yu hksÃkqíkkýe fuðe?

‘nk÷u íÞkt ftfwfuMkhLkkt Ãkøk÷kt Ãkzu,

çkku÷u íÞkt çkºkeMk Ãkkt¾zeLkkt Vq÷zkt Íhu,

«u{Lkk çkktæÞk ¼{hk økwtòhð fhu,

yuðe nk{fk{ ÷ku[Lkk,

ºkkXe {]øk÷e suðkt Lkuý,

¼q¾e ®MknýLkk suðku fuzâLkku ÷ktf,

òýu Qøkíkku yktçkku,

hkÛÞLkkuu fku¤ktçkku,

çknkhðrxÞkLke çkhAe,

nku¤eLke Ík¤,

ÃkqLk{Lkku [tÿ{k,

sqLke ðkzâLkku ¼zfku,

yLku ¼kËhðkLkku íkzfku.

Mktfu÷e Lk¾{kt Mk{kÞ,

Wzkze yk¼{kt òÞ,

Wøk{ýk ðk ðkÞ íkku ykÚk{ýe Lk{u,

ykÚk{ýk ðk ðkÞ íkku Wøk{ýe Lk{u,

[khu rËþkLkk ðk ðkÞ íkku ¼ktøkeLku ¼qfku ÚkkÞ.’

÷kufðkhíkk{kt ðkhíkkfÚkLk þçËkuLke

ÍkfÍ{k¤ îkhk ©kuíkkykuLkk r[¥k{kt yuf

r[ºk Q¼wt fhe Ëu Au. çktÄkýe zkÞhkLke

ðkíkLkku Xk Lku XMMkku íkku swyku ! økk{zwt økk{.

çktÄkýe ËhçkkhLke zu÷e. zu÷eLkk ¾kLkk{kt

zkÞhku òBÞku Au. ÃkAe s{kðkLkku Mk{Þ ÚkkÞ

íÞkhu ÷kuffrð økkzkLkk Ãkizk suðk çkkshkLkk

hkux÷kLkwt ðýoLk fhu Au : ‘{tøk÷Ãkwh økk{Lkku

çkkshku nkuÞ, rËÄrzÞk økk{Lkk fwt¼khu

çkLkkðu÷e íkkðze nkuÞ, økku÷kMkýeLke ðez{ktÚke

ðeýe ÷kðu÷kt yzkÞkt Akýkt nkuÞ yLku ÃkAe

{uhwÃkhLke hsÃkqíkkýeyu {Ähkíku QXeLku

çkkshkLku ËéÞku nkuÞ Lku yu{ktÚke Äkuçkkuf ÷kux

fÚkhkux{kt Lkk¾eLku ®Ãkzku çkLkkðe, {k Ãknu÷k

¾ku¤k{k ËefhkLku nuíkÚke nw÷kðíke nkuÞ E{

½ze, íkkðze{kt Lkk¾eLku ºkktrçkÞk suðku þuzÔÞku

nkuÞ Lku ÃkAe íkkðÛÞ {qfe nkuÞ íkku ºkýÄÞuo

suLke Vkuh{ òÞ E ¼økhe ¼UMkLkwt ½e {nª

¼ÞwO nkuÞ, rðòýtË suLke økkuíÞu Lkef¤u÷ku E

Lkð[tËhe ¼UMkLkwt ËqÄ íkktn¤e ¼heLku {qõÞwt

nkuÞ, òuzu hªøkýkLkku yku¤ku Lku ykÚku÷k

{h[kt nkuÞ íkku ¾kLkkhLku MkhøkLkk MktÄkÞ

Mkw¾ {¤e òÞ.

ßÞkhu ðúíkfÚkkykuLke yuf rðrþ»x þi÷e

Au. zku÷Lkþi÷e suðe yk þi÷e økãLku fuðwt

fýor«Þ çkLkkðe Ëu Au! W.ík. ‘çkhkòËe

suXkýeyu sðkçk ykÃÞku : ‘‘ò çkkE ò.

yu {khwt fk{ Lk#, yu íkku hktze{qtzeLkkt fk{,

Lkðhe rLkþkýeLkkt fk{, çkk¤e¼ku¤eLkk

68

fk{ fu fktXkfqçk÷k fhíke Vhu yLku Vhíke

Vhu. {khu íkku Äýe hks{ktÚke ykðu, Ëefhku

rLkþk¤uÚke ykðu. ðnw rÃkÞhÚke ykðu yLku

Ëefhe MkkMkhuÚke ykðu. {khu íkku ½q{íkkt

ð÷kuýkt, Íq÷íkkt, Ãkkhýkt, fuzâ{kt fefku,

fÃkk¤{kt xefku, ðkzu ðAuhkt, Ãkhðkzu Ãkkzkt,

ff¤íke ¾e[ze yLku Mkwðkðze Ëefhe. ò

çkkE ò {khu Lkðhkþ LkÚke.’’

÷kuføkeíkku ftXÃkkxeLke ÃkhtÃkhkyu nòhku

ð»kkuoÚke ÷kufniÞk Ãkh hks fhíkkt ykÔÞkt Au.

÷kufS¼u h{íkkt ÷kuføkeíkku{kt Lkkhe ÓËÞLkk

rLk{o¤ ¼kðkuLkwt ËþoLk ÚkkÞ Au. ykÚke

÷kuføkeíkku LkkheSðLk MkkÚku LkefxíkkLkk Lkkíku

òuzkÞu÷kt Au. yu{kt Mk{økú ÷kufÔÞðnkh

yLku ÷kuf{kLkMkLkwt rLkYÃký òuðk {¤u Au.

økwshkíkLkku fkuE WíMkð ÷kuføkeíkrðnkuýku

hÌkku LkÚke. ÷kuføkeíkku{kt {wõík ykLktËLkku,

A÷fkíkk WÕ÷kMkLkku yLku SðLkLkk WíMkðLkku

Mkqh çkw÷tËÃkýu Mkt¼k¤kÞ Au. ÷kufSðLk,

LkkheSðLk fwËhíkLkk htøkkuLku Ãký {kýe òýu

Au. Mkðkh Ãkzu Au. Wøk{ýk yk¼u Ík¤kt{¤kt

Úkíkku Mkqhs Qøku Au. r[hÃkwhkíkLk Aíkkt rLkíÞ

LkqíkLk yu [{ífkhLku ÷kufÓËÞ fuðkt ðÄk{ýkt

ykÃku Au ?

‘‘Mkqhs QøÞku hu MkhkuðrhÞkLke Ãkk¤u,

fu ðkýu÷kt ¼÷u ðkÞkt hu

¼{hk Qzu hu fuðrzÞkLke Výþu,

fu ðkýu÷kt ¼÷u ðkÞkt hu,

Mkqíkk òøkku hu hkrÄfkLkk ftÚk,

fu ðkýu÷kt ¼÷u ðkÞkt hu.’’

fwtðkhe fLÞkLke MkøkkE ÚkkÞ Au. yuLkk

ytíkhLkk ykLktË{kuh÷k yuf Mkk{xk xnwfe

QXu Au. MðÃLkk{kt yuLku þwt Ëu¾kÞ Au ? Mðk{e

økw÷kçkLkk økkuxkYÃku Ëu¾kÞ Au yLku yuLke

Vkuh{ ÃkkuíkkLke Mkki¼køÞ [qtËze{ktÚke {nufe

QXu Au.

‘‘yks hu MðÃLkk{kt {U íkku økw÷kçke økkuxku ËeXku òu.

økw÷kçke økkuxku E íkku y{khku ÃkhÛÞku òu,

Vq÷rzÞktLke VkuÞwO Mkknu÷e {khe [qtËze{kt hu.’’

÷kuføkeíkku{kt MkMkhk {kxu zku÷íkku zwtøkh,

hý{÷, hkrsÞku, [kuhkLkku [kuðrxÞku,

økk{Lkku økhkrMkÞku, MkkMkwS {kxu Mk{tËhLke

÷uh, Mkktøkk{kt[eyu çkuMkLkkhkt, ¾¤¾¤

LkËeyu LknkLkkhkt, ËuðËþoLku òLkkhkt, suXLku

{kxu y»kkZe {unw÷ku, ½B{h ð÷kuýwt, suXkýe

6688

69

{kxu ðkË¤Lke ðes¤e, ËqÄ-ËnªLkk ðkxfk

s{Lkkhe, ðkËrzÞkt ðËLkkhe, ËuhLku {kxu

ËrhÞk {kÌk÷ku Ëuzfku, ÷®ðøkLke ÷kfze suðku,

íkhðhLkk ½k suðku, LkýtËLku {kxu MkkuLkkLke

Úkk¤e{kt s{Lkkhe yLku LkýËkuE {kxu sxk¤ku

òuøke, ðkze {kÞ÷ku ðktËhku suðkt rðþu»kýku

ðÃkhkÞkt Au. hý{÷ hkrsÞk suðk MkMkhkLke

Ãkhkýu ÷ks fkZðkLke yLku Mk{Ëh ÷uh suðkt

MkkMkwLku ÃkkÞu ÃkzðkLke LkkheLku nkUþ ÚkkÞ Au,

Ãký yu ¾kLkËkLk MktMfkhe yLku ËrhÞkð

rË÷Lkk nkuÞ íkku! ©e {u½kýe¼kE fnu Au

fu, fwxwtçkMktMkkhLkkt yk Lkðhtøke r[ºkku{ktÚke

MkðkuoÃkhe r[ºk íkku ¼kE-çknuLkLkk MLkunLkwt

Au. Mke{tíkLkku {rn{k yLku sL{Mk{ÞLke

{tøk¤rðrÄ sLkuíkkLkk niÞk{kt Mkçk¤ ¼kðu

økðkÞu÷ Au. Ãknu÷k ¾ku¤kLkku çkuxzku ÷ELku

rÃkÞhÚke MkkMkhu ykðíke LkðkuZk Lkkhe íkku

swyku :

‘‘½q½rhÞk¤e ðuÕÞ{kt LkkLkeðnw ykðu,

¾ku¤k{kt çkkð÷ çkuxzku Äðhkðíke ykðu,

ËqÄu¼he ík¤kðze Lkðhkðíke ykðu,

¾ku¤k{kt ¾khuf xkuÃkhkt ¾ðhkðíke ykðu,

Úkk¤¼Þkuo þøk{kuíkeyu ðÄkðíke ykðu.’’

Ërûký økwshkík{kt ¾ktÞýktLkku «fkh

XefXef ¾uzkÞku Au. ºký ÃktÂõíkLkk ¾ktÞýkt{kt

ËefheLkk ytíkhLke ÔÞÚkk yk÷u¾kE Au.

‘‘{k yu {÷kÔÞk Lku çkkÃku ÷zkÔÞkt ÷kz,

¼kEyu Lku ¼k¼eyu íkòÔÞkt ôçkhk.’’

‘‘MkhkuðhLke Ãkk¤U, {kt Lku Ëefhe {r¤Þkt,

ÄúwMkfu ÄúwMkfu hrzÞkt fu Mkhkuðh A÷fkR økÞkt.’’

÷kufMkkrníÞ yLku [khýe MkkrníÞ

Mk{ktíkhu [kÕÞkt Au. ÷kufMkkrníÞ LkuMkzku,

økk{zwt, ÷kufðhý, ¾uzðkÞk, yZkhu ðhý

yLku íkuh íkktMk¤e{kt Vhíkwt, íkhíkwt hÌkwt ßÞkhu

[khýe MkkrníÞ hksXkfkuhLkk hkshsðkzktLkk

ykuÚkkhu ykðLk-òðLk îkhk [khý, ¼kx,

ZkZe, {eh îkhk Vhíkwt hÌkwt. [khýe MkkrníÞ

fík]oíðLke AkÃkðk¤wt Au. ¼ws{kt íkku yuf fk¤u

hkßÞk©Þu ðús¼k»kk ÃkkXþk¤k [k÷íke. ynª

[khý frðyku ¼ýeøkýeLku íkiÞkh Úkíkk. íku

hsðkzktyku{kt hksfrð íkhefu MÚkkLk Ãkk{íkk.

ykðk [khý frðykuyu [kh [hýðk¤k

Ëkunhk, [kuÃkkE fu MkkuhXk{kt fuðe [{íf]rík

rLkÃkòðe Au? MkkhtøkLkk Ëwnk{kt MkkhtøkLkk fuðk

økqZkÚkkuo hsq fÞko Au? yu Ëwnk{kt MkkhtøkLkk

fux÷k yÚko ykÃÞk Au? Mkkhtøk yux÷u ®Mkn,

nhý, f{¤, ¼{hku, [kuh, hkò, MkkÃk,

{kuh, [tÿ yLku [kíkf ([fkuh) Ãkûke yk hÌkku

yu hMk«Ë Ëwnku :

‘‘Mkkhtøk fu ½h Mkkhtøk ¼Þku,

(ykuh) Mkkhtøk ¼Þku WËkMk;

Mkkhtøk Mku Mkkhtøk r{÷u,

{Lk ¼Þku WÕ÷kMk.’’

yÚkkoíkT : nhý ðLk{kt [híkwt níkwt. íÞkt

Vhíkku Vhíkku ®Mkn ykðe ÃknkUåÞku. yuLkk Ãkh

Lksh Ãkzíkkt s nhý WËkMk ÚkÞwt. ðLk{kt Lkkøk

rð[híkku níkku. íÞkt {kuh ykÔÞku. yuLku òuELku

Lkkøk WËkMk ÚkÞku. ¼Þ ÃkkBÞku. ðLkLke f{¤

ík¤kðze{kt f{¤Lkk Vq÷ WÃkh ¼{hku økwtòhð

fhíkku níkku. MkqÞo yMík Ãkk{íkkt f{¤ rçkzkE

70

økÞwt. ¼{hku f{¤{kt fuË Ãkwhkíkkt WËkMk ÚkÞku.

¼Þ ÃkkBÞku. [kuh hkºku [kuhe fhðk LkeféÞku.

yuðk{kt hkò hkºku Lkøkh[Þko fhðk LkeMkÞko.

hkòLku òuELku [kuh WËkMk çkLÞku. ËwnkLkk ºkeò

yLku [kuÚkk [hýLkku yÚko {u½øksoLkk ÚkE.

ðhMkkËLkk Vkuhkt Ähíke {kÚku Ãkzðk {kzâkt Lku

{kuhLkwt {Lk Lkk[e QXâwt, {kuh xnwfe QXâku.

hkºkeLkk Mk{Þu [tÿ QøkðkLke hkn òuíkwt [fkuh

Ãkûke Qøkíkk [tÿLku òuE n»kkuoÕ÷kMk ÚkÞwt.

yk çkÄk òÛÞk yòÛÞk [khý

frðykuLke h[Lkkyku ©e Íðuh[tË {u½kýeyu

‘Éíkwøkeíkku’{kt Mktøkúrník fhe Au. [khýe

MkkrníÞLkk ûkuºku W¥k{ økútÚkku AuÕ÷kt 200 ð»ko{kt

h[kÞkt Au, su{kt EMkhËkLkS, çkúñkLktËMðk{e,

¼kðLkøkhLkk hksfrð Ãkªøk¤þe¼kE

Ãkkíkk¼kE, ò{LkøkhLkk hksfrð {kðËkLkS

híLkw, hksfrð ©e LkkhkÞýËkLkS çkkr÷Þk,

fåALkk hksfrð fhýeËkLkS, ÷ª{zeLkk

hksfrð þtfhËkLkS ËuÚkk, Ëw÷k ¼kÞk

fkøk, Xkhý¼kE, Sðý hkunrzÞk, W{k

{nuzw, {uhw¼k, {u½kýtËS ðøkuhu yLkuf Lkk{ku

økýkðe þfkÞ. [khýe MkkrníÞ{kt Ëwnk,

AtË, Éíkwøkeíkku, çkkh{kMke, økeíkfÚkkyku,

÷kuffÚkkyku WÃkhktík W¥k{ økútÚkMksoLkku ÚkÞkt

Au. suLke nMík«íkku yLku AÃkkÞu÷k økútÚkku Mkkihk»xÙ

ÞwrLkðŠMkxe{kt yksu Mk[ðkÞkt Au.

yk{ økwshkíkLkk ÷kufSðLk{kt

÷kufMkkrníÞLke ÷e÷e ðkze ¾e÷u÷e òuE

þfkÞ Au, Ãký yuLkk Mktøkún yLku MktÃkkËLkLkwt

fkÞo ykuøkýeMk{e MkËeÚke þY ÚkÞwt. Ãkrù{Lkk

rðîkLkkuLkk fkÞo{ktÚke «uhýk ÷ELku ykÃkýu

íÞkt ÷kufMkkrníÞLkwt yæÞLk ykht¼kÞwt.

frð©e Ë÷Ãkíkhk{Úke yuLku «kht¼ ÚkkÞ Au.

yu ÃkAe {økLk÷k÷ ð¾ík[tË, ÃkkhMke çkkLkw

©e{íke Ãkqík¤eçkkE, suBMk VkuçMko, yu÷uõÍktzh

rfL÷kuf VkuçMko, Vhk{S çkn{LkS {kMxh,

70

71

frð hwMík{ ¾whþuË EhkLke, {rnÃkíkhk{

YÃkhk{ Lke÷ftX, nhSðLk þwõ÷, økýuþS

ðfe÷, Sðhk{ yshk{h økkuhu {kuxu ¼køku

÷kufðkhíkkykuLkwt ¾uzký fÞwO.

MkLku 1905{kt y{ËkðkËLku yktøkýu

ÞkuòÞu÷e «Úk{ økwshkíke MkkrníÞ Ãkrh»kË{kt

hýrsíkhk{ ðkðk¼kE ÷kuffÚkkyku yLku

÷kuføkeíkku WÃkh çku rLkçktÄku ðktåÞk. íku{kt

÷kuføkeíkku MkkÚku ÷kuffÚkkykuLkwt Mkki «Úk{ðkh

rððu[Lk ÚkÞwt. yu ÃkAe ¾e{S ðMkLkSyu

‘‘fkrXÞkðkze sðkrnh’’ Lkk{Lkku ËwnkMktøkún

yLku hksfkuxLkk fkLkS Ä{o®Mknu

‘‘fkrXÞkðkze MkkrníÞ’’ ÃkwMíkf «økx fÞwO. ©e

nhøkku®ðË «ut{þtfh rºkðuËeyu fkrXÞkðkzLke

sqLke ðkhíkkyku ykÃke, søkSðLk fkr÷ËkMk

ÃkkXfu ‘{fhæðsðtþe {rnÃk {k¤k’ ykÃke. yu

ÃkAe Äeh®MknS ðnuhk¼kE, ©e f÷Mkkhf÷,

íkkhk[tË yzk÷ò yLku suXk¼kE Ëqçk¤uyu

yk rËþk{kt ¾uzký ykËÞwO.

íÞkh ÃkAe ykÔÞk ÷kufMkkrníÞLkk

¼u¾Äkhe MkËTøkík ©e Íðuh[tË {u½kýe. yuf

fk¤u økk{rzÞk øk{khLkkt økkýktYÃku Wðu¾kÞu÷k

÷kufMkkrníÞLku yu{ýu rþü MkkrníÞLkk [kuf

ð[k¤u økkihðÃkqýo heíku {qfe ykÃÞwt yux÷wt

s Lknª, Ãký ÷kufMkkrníÞLku ÞwrLkðŠMkxeLkk

îkh ¾¾zkðíkwt fÞwO. {u½kýe¼kEyu ÃkkuíkkLke

yÕÃk ykÞwyðrÄ{kt 87 sux÷k økútÚkku ykÃkeLku

÷kufMkkrníÞ MktþkuÄLkLkku hks{køko ftzkhe

ykÃÞku. 20{e MkËe{kt {u½kýeyu ÷kufMkkrníÞ

MktÃkkËLk{kt hkMkzk, ÷øLkøkeík, økeíkfÚkk,

rfþkuhfÚkk ðøkuhuLkwt MktþkuÄLk MktÃkkËLk fÞwO.

yu heíku røksw¼kE çkÄufkyu r{ºkku, rþûkfku,

çkk¤fku ðøkuhuLkk MknfkhÚke ‘çkk¤fnkýe’

çkk¤ðkhíkkykuLkwt Ãkkt[ ¼køk{kt MktÃkkËLk fÞwO.

çkk¤fku {kxu yk yuf W{Ëk fkÞo ÚkÞwt.

{u½kýe¼kELkk Mk{fk÷eLk ©e

økkufw÷ËkMk hkÞ[whkyu þkhËk {krMkf îkhk

÷kuffÚkkyku yLku ÷kufMkkrníÞ ykÃkðk

{ktzâwt. ‘MºkeSðLk’Lkk íktºke ©e {Lkw¼kE

òuÄkýeyu ÷kufðkhíkkLkk Mktøkúnku ykÃÞk.

fåALkk LkkLkkfzk økk{ økwtrËÞk¤eLkk «kÚkr{f

rþûkf yLku íÞkh çkkË fu¤ðýe ¾kíkkLkk

rLkheûkf çkLku÷k Ëw÷uhkÞ fkhkýeyu Sðhk{

yshk{h økkuhLkk fkÞo{ktÚke «uhýk ÷ELku

÷kufMkkrníÞ MktþkuÄLkLke Äqýe Ä¾kðe. yu{Lkk

Mk{fk÷eLkku{kt sÞ{Õ÷ Ãkh{khLku ÞkË fhðk

Ãkzu. sÞ{Õ÷¼kEyu ‘QŠ{Lkðh[Lkk’ îkhk

÷kufMkkrníÞLke Mkhðkýe ðnuðzkðe yLku

÷kufMkkrníÞ, MktMf]rík Ãkh yLkuf {qÕÞðkLk økútÚkku

ykÃÞk. yu ÃkAe {økLk÷k÷ çkkÃkwS çkúñ¼è,

zkì. nrhðÕ÷¼ ¼kÞkýe, zkì. {tsw÷k÷

{s{wËkh, suXk÷k÷ rºkðuËe, þt¼w«MkkË

ËuMkkE, zkì. nMkw Þkr¿kf, sÞr¼Ï¾w,

¾kurzËkMk Ãkh{kh, òuhkðh®Mkn òËð, Ëku÷ík

¼è, LkkøkS¼kE ¼èe, þtfh¼kE íkzðe,

huðkçknuLk íkzðe, zkì. nrh÷k÷ økkiËkLke,

zkì. fw{khÃkk¤ ËuMkkE, zkÞk÷k÷ çkúñ¼è,

ðiã {kuxk¼kE økZzkðk¤k, Lkxw¼kE X¬h,

fkr÷ËkMk Mkku÷tfe, økwýðtík ¼è, fuþw¼kE

çkkhkux, fkLkS ¼wxk çkkhkux, {LkMkw¾ Mðk{e,

ËuðS çkkhkux, zkì. ¼økðkLkËkMk Ãkxu÷ WÃkhktík

yLkuf LkkLkk-{kuxk MktþkuÄfkuyu ÷kufMkkrníÞ

Ãkh LkkUÄÃkkºk MktþkuÄLk yLku MktÃkkËLk fkÞo

fÞwO Au. ÷kufMkkrníÞ Ãkh «{ký{kt su fkÞo

ÚkÞwt Au íkuLkkÚke ykuAwt fkÞo [khýe MkkrníÞ

Ãkh ÚkÞwt Au, Ãký çkkhkuxkuLkwt MkkrníÞ, MktþkuÄLk

MktÃkkËLk {kxu MktþkuÄfkuLku MkkË Ãkkze hÌkwt Au.

©e fuþw¼kE çkkhkuxu (sqLkkøkZ) yk rËþk{kt

©eøkýuþ {ktzâk Au yu ykLktËLke ðkík Au.

økwshkíkLke ÷çÄ«ríkrcík MktMÚkk økwshkík

÷kuff÷k VkWLzuþLku Mkuðk¼kðLkkÚke Mk{ŠÃkík

ÚkELku ÷kufMkkrníÞ Mktøkún yLku «fkþLkLke

fk{økehe yuf÷u nkÚku WÃkkze Au. økwshkíke

MkkrníÞ{kt ÷kufMkkrníÞLkku ðMktíkeVk÷ Qíkhu

yu rËðMkLke ykÃkýu Mkki hkn òuEyu.

72

÷kufrðãkLkkt {n¥ðLkkt ytøkku{kt

÷kufMkkrníÞLke MkkÚku ÷kufMktøkeíkLkku Mk{kðuþ

ÚkkÞ Au. ÷kufMktøkeíkLkku rðrLkÞkuøk økeík yLku

Lk]íÞ{kt ÚkkÞ Au. økwshkík{kt {u½kýe¼kEÚke

{ktzeLku ykßÃkÞOík ÷kufMkkrníÞLkwt MktþkuÄLk

rððu[Lk Úkíkwt hÌkwt Au, Ãký ÷kufMktøkeík (økeík,

Mktøkeík yLku Lk]íÞ)Lkwt MktþkuÄLk LknªðíkT s

ÚkÞwt Au. ÷kufMktøkeíkLke ÃkhtÃkhk{kt zkÞhk yLku

«[kh {kæÞ{kuLku fkhýu økkÞf f÷kfkhku

{kuxe MktÏÞk{kt çknkh ykÔÞk, Ãký fkuEyu

÷kufMktøkeíkLke MkrhíkkLkk {q¤ yLku fq¤ MkwÄe

ÃknkU[ðkLkku Ãkwhw»kkÚko fÞkOLkwt òý{kt LkÚke.

þk†eÞ Mktøkeík WÃkh MktÏÞkçktÄ økútÚkku ÷¾kÞkt

Au Ãký ÷kufMktøkeík WÃkh ©ØuÞ fne þfkÞ

yuðku yufuÞ økútÚk økwshkíke ¼k»kk{kt ÷¾kÞkLkwt

{khk æÞkLk Ãkh ykÔÞwt LkÚke. ÷kufMktMf]ríkLkk

÷çÄ«ríkc yÇÞkMke sÞ{Õ÷ Ãkh{kh,

÷kufrðãkrðËT yLku Mktøkeík¿k ©e nhfkLík

þwõ÷ íkÚkk zkì. nMkw Þkr¿kfu yÇÞkMke ÷u¾ku

îkhk yðkðhw ðkðLkk Ãkkýe W÷u[ðkLkk

MíkwíÞ «ÞíLkku fÞkO Au, su yÇÞkMkeykuLku

{kxu Mkkhk hk[{kt Mkktçku÷kYÃk çkLke hÌkk Au.

økwshkíkLkk MktøkeíkLke ðkík fheyu íÞkhu

{køkeo yÚkðk økktÄðo-økkLk yLku Ëuþe yu{ çku

«ðknku sqLkk fk¤Úke òýeíkk Au. þk†kuLkk

rLkÞ{ «{kýu ÃkhtÃkhkÚke WËT¼ðíkwt Mktøkeík

{køkeo, sÞkhu ÷kufkr¼hwr[ {wsçk «[r÷ík

ÚkÞu÷ MkkËwt Mktøkeík íku Ëuþe. Ãknu÷kt{kt MkkitËÞOLkwt

LkiMkŠøkf yLku økúkBÞ MðYÃk òuðk {¤u Au.

ßÞkhu çkeò{kt çkwrØÃkqðof Mk«{kýíkk yLku

MkwMktçkØíkkÚke h[e fkZu÷ MkkitËÞoLkwt MktMf]ík

MðYÃk òuðk{kt ykðu Au. zwtøkhkLke økkr¤Þwt,

støk÷-ÍkrzÞwt fu {uËkLke «ËuþLkk økk{zkøkk{Lkkt

y¼ý Lkh-Lkkheykuyu ÃkkuíkkLkk ÓËÞLkk

¼kðku yLku QŠ{ykuLku yr¼ÔÞõík fhðk {kxu

WÃkòðu÷wt Mkns Mktøkeík yu ÷kufMktøkeík Au.

yk{ ykÃkýwt ÷kufMktøkeík ÷kufkuLkk SðLkLkk

ÔÞðnkh{ktÚke LkeÃkßÞwt Au. nk÷hzkt økkíke

{kíkk, ËqnkÚke zwtøkh økòðíkku økkuÃk, íktçkqhLkk

íkkh {kÚku øk¤íke hkíku ¼sLk økkíkku ¼srLkf,

ÃkhkurZÞu QXeLku «¼kríkÞktLkk Mkqhu Ë¤ýkt

Ë¤íke çkkEyku, fkuMk nktfíkku Lku hk{ð¤k

÷÷fkhíkku fkurMkÞku, {u¤u síkkt økeík økkELku

ðøkzku økòðíkk swðkrLkÞk Lku swðíkeyku,

rð÷trçkík Mkqhu {hrþÞkt økkíke {ehkýe fu

÷t½k LkkheykuLkkt økeíkku ÷kufkuLku heÍððk

777777777222222222

«f]ríkLkk ¾ku¤u Ãkktøkhu÷wt økwshkíkLkwt ÷kufMktøkeík

{kxuLkkt LkÚke. yu{kt rLkòLktËLke {Míke

Au. yu{kt økkLkkh yLku Mkkt¼¤Lkkh

Ãkkuíku s nkuÞ Au yux÷u yu heíku òuEyu

íkku ÷kufMktøkeík ÷kufkuLku heÍððk

nuíkwÃkqðof fkuEyu h[u÷wt Mktøkeík LkÚke,

Ãký ÷kufkuLkk SðLkÔÞðnkh{ktÚke

LkeÃksu÷wt ÷køkýeLkwt MktðuËLk Au.

÷kufkuLkk SðLk{ktÚke LkeÃksu÷wt,

÷kufku Úkfe, ÷kufku {kxu s økðkíkwt

íku ÷kufMktøkeík yu fkuE yufLkwt Lknet

Ãký MkkiLkwt Au. yu{kt Mkt½SðLkLkk

Ãknu÷ Ãkzu Au yuLkk ½zíkh{kt Zk¤{kt,

n÷f{kt Lku rn÷ku¤{kt. ÷kufMktøkeík

yu ÷kufSðLkLke LkeS {qze Au. yk

73

÷kufMktøkeíkLkk «ðíkoLkLkku nuíkw ÷kufkuíMkðLkku,

{LkkuhtsLkLkku Au. MktMfkhrðrÄLke QsðýeLkku

Au. ÄkŠ{f yLkwckLkLkku Au. yu{ fnuðkÞ Au

fu, ÷kufMktøkeík yLku ÷kufLk]íÞ ykrËfk¤u

çkku÷e fu ¼k»kk Ãkqhe þkuÄkE Lknkuíke íÞkhÚke

[k÷íkkt ykÔÞkt Au. «f]rík{ktÚke «uhýk

{u¤ðeLku {kLkðeyu MktøkeíkLke þkuÄ fhe Au

yu{ {LkkÞ Au.

þk†eÞ Mktøkeík{kt LkkËLku çkúñ íkhefu

yku¤¾ðk{kt ykðu Au. yk LkkËLke WíÃkr¥kLke

MkkÚkkuMkkÚk økktÄðoøkúk{, Mðhh[Lkk, {etz, ftÃk

ðøkuhu íkku Lknª s ykht¼kÞk nkuÞ. {kLkðeLke

Lkkr¼{ktÚke su rËðMku LkkË ÃkuËk ÚkÞku nþu yu

rËðMku yu fkuE Mkw¾ fu Ëw:¾Lkk ykrð¼koðYÃku

s nþu! zkì. nMkw Þkr¿kf LkkuutÄu Au fu

«f]rík{ktÚke yLku MkSð Mk]rü{ktÚke {kýMkLku

su rðrðÄ æðrLk yuf{ku {éÞkt yLku ÃkkuíkkLkk

øk¤k{kt yLkwfhýÚke yu{Lku rMkØ fhðk

{ÚÞku yu{ktÚke s LkkË ÃkuËk fhðkLkwt yLku

Ÿ[kE-Wífxíkk ðÄkhðk ½xkzðkLkwt fkiþÕÞ

yuýu «kÃík fÞwO. çkeò «kýeykuLkwt SðLkfkÞo

yðksÚke Ãkqýo ÚkÞwt, Ãkhíkwt {kýMk rðþu»k

çkwÂØþk¤e, íkfo fhe þfu yLku çkeòLkwt

yLkwfhý fheLku ÃkkuíkkLkwt MknsrMkØ fkiþÕÞ

ðÄkhe þfu yuðwt «kýe!

¼khíkeÞ ykÞoÄkhk MkkÚku MktçkØ

Ähkðíkwt ÷kufMktøkeík ¼khík ÞwhkuÃkeÞ ykÞo

÷kufMktøkeíkLke þk¾k Au. ð¤e yk ¼khíkeÞ

yLku ÃkkïkíÞ ÷kufMktøkeík{kt Ãký fux÷wtf

ÃkkÞkLkwt MkkBÞ Au. Mðh yLku íkk÷{kt Mðh

÷økkð yLku MðhLku MkkIËÞo{trzík fhðkLke

¼kðkLkwMkkhe YÃk{kt «ÞkusðkLke ÃkØrík{kt

ÞwhkuÃkLkk yLku ¼khíkLkk, ÷kufMktøkeík yLku

þk†eÞ Mktøkeík ðå[u fux÷wtf Mk{kLk ík¥ð

nkuðkLkwt zkì. nMkw Þkr¿kf LkkuutÄu Au.

÷kufMktøkeíkLke «k[eLkíkkLkku yiríknkrMkf

árüyu rð[kh fheyu íÞkhu ykÞkuo ykÃkýu

íÞkt ¼khík{kt ykÔÞk íku Ãknu÷kt Mktøkeík níkwt

fu fu{ yu «§ Mknusu WËT¼ðu. ©e sÞ{Õ÷

Ãkh fnu Au fu rfhkík, økktÄðo ðøkuhu òríkÞku

yLkkÞo níke yLku yu MktøkeíkrLkÃkwý òríkyku

yu økýkíke ykðe Au. (òu fu økktÄðo òrík

{kxu yufÚke ðÄw {ík Au.) yLkkÞkuoLkku

Mktøkeík MktMfkh ykÃkýLku {éÞku Au fu Lknª

yu MktþkuÄLkLkku rð»kÞ hÌkku Au. EríknkMkLke

òýfkheLku y¼kðu ykÃkýu Mkk{økkLk ykøk¤

ykðeLku yxfðwt Ãkzu Au. Mkk{ðuËÚke {ktzeLku

©wrík-M{]ríkyku yLku XuX Ãkwhkýfk¤ MkwÄe

Qíkhe ykðeyu íÞkt MkwÄeLkk fkuE økútÚk{kt

yk ÷kufMktøkeíkLkku WÕ÷u¾ LkÚke, Ãký E.Mk.

ÃkqðuoLke MkËe{kt ¼khíkeÞ Mktøkeíkþk†Lkku ykrË

økútÚk ‘¼híkLkkxâ þk†’ h[kÞku íÞkhu yu{kt

økúk{økkLk òrík yLku É[k òrík, {qåAoLkk

74

økkLk, {køkeo yLku Ëuþe økkLkLkk ¢{çkØ

rð¼køkku òuðk {¤u Au. yu{kt ÷kufMktøkeíkLkku

fkuE MÃk»x WÕ÷u¾ ykðíkku LkÚke.

þk†eÞ Mktøkeíkfkhkuyu {køkeo yux÷u

þk†eÞ yLku Ëuþe yux÷u yu rMkðkÞLkwt çkeswt

çkÄwt yuðku yÚko ½xkÔÞku Au. 13{e MkËe{kt

h[kÞu÷k ‘Mktøkeík híLkkfh’{kt {køkeo yLku

Ëuþe yuðk çku ¼uË Ãkkzâk Au. {køkeo yÚkkoíkT

þk†eÞ MktøkeíkLku LkkË MðhLke ykhkÄLkk

ðzu Eïh«krÃík {kxuLkwt rËÔÞ Mktøkeík fnuðk{kt

ykÔÞwt Au. ßÞkhu Ëuþe yÚkkoíkT ÷kufMktøkeík

{kxu ‘MktøkeíkhíLkkfh’{kt

fnuðkÞwt Au fu ðkøøkuÞfkhku

(ðkýe yLku økeík çktLku

h[Lkkh) yu ÷ûkýÞwõík

sLkhtsLk fhLkkhwt su økkLk

håÞwt íku Ëuþe Mktøkeík. íku{

Aíkkt fkuE Ãký þk†eÞ

økútÚk{kt ÷kufMktøkeík

yuðku MÃkü WÕ÷u¾

òuðk {¤íkku LkÚke. Ëuþe

¼k»kk{kt h[kÞu÷wt íku Ëuþe

Mktøkeík yLku ÷kufMktøkeík

íku Ãký Ëuþe Mktøkeík yuðwt

yÚko½xLk Úkíkwt hÌkwt Au.

÷kufMktøkeík

EåAkLkwðíkeo nkuðkÚke

íku{kt rþü MktøkeíkLke su{

MðhLkk ðkËe, MktðkËe,

økún, ytþ, y÷tfkh suðwt

fþwt nkuíkwt LkÚke. økheçkLke

ÍqtÃkze yLku hkòLkk {nu÷ suðwt ði»kBÞ

÷kufMktøkeík yLku rþü Mktøkeík ðå[u òuðk {¤u

Au. ÷kufMktøkeík{kt hkøkku Lknª Ãký hknku nkuÞ

Au. hknku yux÷u Ãkzu÷k [e÷kyku, su [e÷kyku

støk÷Lkk [e÷kykuLke su{ MðÞt¼q nkuÞ Au.

÷kufMktøkeíkLkk hknku MkkËk Mkh¤ yLku Mkk{kLÞ

nkuÞ Au. Mkk{kLÞ {kLkðe MðhkuLkk fkuE Ãký

òíkLkk yÇÞkMk ðøkh økkE þfu íkuðk Mknu÷k

nkuÞ Au. ÷kufMktøkeík{kt ÓËÞ ¼k»kk yLku

Mktøkeík Mk{ðkne Úkíkkt íku ðÄw yMkhfkhf heíku

Mk{S þfkÞ íkuðwt nkuÞ Au. økúk{ «ò ÃkkuíkkLkku

rLkÔÞkos ykLktË, {Äwh «u{ yLku ¼Âõík¼kð

Mkh¤ yLku LkiMkŠøkf heíku ÷kufMktøkeík îkhk

ÔÞõík fhu Au. rþü MktøkeíkLku Ä{ko©Þ yLku

hkßÞk©Þ {¤íkk íkuLkku rðfkMk Mkíkík Úkíkku

hÌkku ßÞkhu ÷kufMktøkeíkLku sLkMk{wËkÞLkku

ykÄkh {¤e hÌkku. ÷kufSðLku ðnu÷e MkðkhLkk

«¼kríkÞkÚke {ktzeLku ¼ktøkíke hkíkLkkt ¼sLkku

MkwÄe ÷kufMktøkeíkLke Mkhðkýeyku ðnkðe,

Ãkrhýk{u íkk÷ yLku ÷ÞçkØ ÷kufMktøkeíkLkk

«Ëuþu «Ëuþu ftE ftE «fkhku MkòoÞkLke

LkkutÄ ÷uíkkt ©e sÞ{Õ÷ Ãkh{kh fnu Au fu

çktøkk¤u çkkW÷, ¼rxÞk÷e, Íw{wh yLku

feíkoLk ykÃÞkt Au, íkku Ãktòçku {rnÞk, neh,

½kuhe yLku røkØk ykÃÞkt íÞkhu {nkhk»xÙu

Ãkkuðkzk, y¼tøk, ÷kðýe yLku ÃkË ykÃÞkt,

W¥kh ®nËLkk rËÕneÚke çkLkkhMk ðå[uLkk

Ãkqhçk rðMíkkhu fshe Lku þuhe ykÃÞkt, Íq÷k,

MkkuËh Lku MkkðLk ykÃÞkt, Lkkixtfe, [kifr÷Þk

Lku Mkkfk ykÃÞkt. ®MkÄu MkqVe Lku fkVe

Mktøkeík ykÃÞwt. MkhnËu rLk{fkE ÷ku¼k yLku

MktËhkLkk «fkh ykÃÞk. íku{ Aíkkt Mkkihk»xÙT{kt

÷kufMktøkeíkLkku sux÷ku rðfkMk ÚkÞku Au

yux÷ku ¼khíkLkk yLÞ «Ëuþku{kt ¼køÞu

s ÚkÞku nþu!

¼khíkeÞ ÷kufMktøkeík Ãkh þk†eÞ

hkøkËkheLke yMkhku òuðk {¤u Au.

÷kufMktøkeík{kt rçk÷kð÷, ykþkðhe, {kY,

rçknkøk, fkVe, Mkkhtøk, {÷kh, ÄLkk©e,

¼e{Ãk÷kMk, Mkkhtøk, Ëuþ, ¼qÃkk÷e, Ãknkze,

¾{ks suðk hkøkku yLkuf Zk¤{kt økðkÞ

Au. ÷kufMktøkeíkLke ¾qçke yu Au fu Úkkuzkf s

MðhLke h{ík{kt yuýu nòhku Zk¤ ykÃÞk

f

(

h

s

h

A

ø ú

y

ò

¼

M

í u

y

E

í u

M

ø ú

f

757

Au. ÷kufMktøkeíkLkk íkk÷ Ãký MkkËk s. nª[,

fuhðku fu Ä{kh, rºkíkk÷, ËeÃk[tËe fu ËkËhk.

hkMk{kt nª[ yLku fuhðku rðþu»k «[r÷ík

Au, ßÞkhu ¼sLk{kt rºkíkk÷ ËeÃk[tËe Lku

ËkËhk. 14 {kºkkLkku {òLkku íkk÷ ËeÃk[tËe

Au. ÷kufMktøkeíkLku ðÄw MkwtËh çkLkkðu Au.

÷kufMktøkeíkLkk Mðhku yLku MðhMÚkkLk çknw

MÃkü nkuÞ Au. ykuAk Mðhku,¼hÃkqh ¼kð yLku

MðhLke ÷kûkrýf fhfMkh. ÷kufMktøkeíkLke

çkeS {ò ykz{kt økðkíkkt økeíkkuLke Au.

÷Þ fkuE Ãký ÷kuf fu rþ»x MktøkeíkLkku

«ký Au. ÷kufMktøkeíkLkk ÷ÞLkku MktçktÄ Lk]íÞ

ðøkuhuLke MkkÚku òuzkÞu÷ku nkuðkÚke íku nt{uþ

Sðtík çkLke hnu Au.

þk†eÞ yLku ÷kufMktøkeíkLkku MktçktÄ

íkÃkkMkeyu íkku sýkþu fu ðeýkðkËLk MkkÚku

økðkíkwt Mkk{ðuËLke É[kykuðk¤wt Mkk{økkLk

Ãký rðMík]ík Ãkx Ãkh ÃkÚkhkÞu÷k ÷kufMktøkeíkLkk

ÃkkÞk ðøkh Q¼wt Lk s hne þfu. ©e Ãkh{kh

LkkutÄu Au fu, MktøkeíkLku þk†eÞ YÃk ykÃkLkkhk

{q¤ h[rÞíkkykuyu ykfkþ{ktÚke Lknª Ãký

÷kufMk{wËkÞLkk ftX{kt ½qtxkíkk MðhkuLku ÃkfzeLku

yuLke ¼qr{fk WÃkh Mkk{økkLkLke h[Lkk fhe

nþu. Mktøkeík{k Ãktrzík yku{fkhLkkÚkSyu Ãký

yk rðÄkLkLkku Mðefkh fhíkkt fÌkwt Au ‘‘rþü

MktøkeíkLkwt ykht¼MÚkkLk ÷kufMktøkeík{kt Au.

{khkt ½ýkt ð»kkuoLkk yLkw¼ð yLku ®[íkLk ÃkAe

fnwt Awt fu rþ»x MktøkeíkLkk {q¤ ÷kufMktøkeík{kt

hnu÷kt Au.’’

÷kufMktøkeík{kt ¼kðLku yLkwYÃk MkkËk hkøk,

íkk÷ yLku yuðkt s MkkËk ðkãku nkuÞ Au. Zku÷,

Zku÷f, þhýkE, çktMke, Ãkkðku, Ãk¾kðs,

Lkkuçkík, yufíkkhku, {tShkt, zkf, zkf÷wt,

¾tshe, ½tx, ½qt½h, ÷kufMktøkeík{kt «åAÒk

MkktiËÞo W{uhLkkhkt ykÃkýkt ÷kufðkãku Au.

÷kufðkíkkoLkkt fÚkfku õÞkhuf Mktíkkh (rMkíkkh)

Ãký WÃkÞkuøk{kt ÷u Au. ÷kufzkÞhkykuLku fkhýu

÷kufMktøkeík yksu ðÄw Lku ðÄw ÷kufr«Þ Úkíkwt

òÞ Au yLku rVÕ{ku MkwÄe ÃknkUåÞwt Au.

76

¼khíkLkk yLÞ «ËuþkuLke Mkh¾k{ýe{kt

÷kufMktMf]ríkLke ÿrüyu økwshkík ½ýku

Mk{]Ø «Ëuþ Au. økwshkík{kt rþü f÷kykuLkk

«{ký{kt ÷kuff÷kykuLkwt «¼wíð «ò{kLkMk

Ãkh nòhku ð»koÚke yufÄkhtw hÌkwt Au. MktøkeíkLke

ðkík fheyu íkku ®MkÄwíkxLke LkíkofeLkku rð[kh

Lk fheyu íkku Ãký ¼khíkeÞ Mktøkeík ðuËfk¤

sux÷wt «k[eLk íkku fne þfkÞ. ‘Mkk{ðuË’yu

ÉøðuËLkwt Mktøkeík-MðYÃk Au. yuLku økkLkkhk

rðrþü ykðzíkðk¤k MktøkeíkfkhkuLku

‘Mkk{økk’ íkhefu yku¤¾ðk{kt ykðíkk.

MktøkeíkLkku WÃkÞkuøk ÄkŠ{f yLku Mkk{krsf

fkÞkuo{kt Úkíkku. ðkã yu økeík-MktøkeíkLkwt

½huýwt økýkÞ Au. ðkãkuLkk WÃkÞkuøk rðLkk

Mktøkeík yÄwhwt {LkkÞ Au. rþü Mktøkeík ÷ku fu

÷kufMktøkeík ÷ku, Ãký íku{kt ðkãLkwt MÚkkLk ¾kMk

fheLku yðksLkwt yLkwMkhý fhLkkhwt hnu Au.

yðksLkk yLkwÞkÞe íkhefu íku MðhLkwt Ãkqhf

yÚkðk íkk÷ {kxu {ËËLkeþLkwt MÚkkLk ¼kuøkðu

Au. rþü Mktøkeík{kt rMkíkkh, MkhkuË, ðeýk

ðøkuhu ðkãkuLkwt Mðíktºk ðkËLk ½ýk fk¤ ÃkAe

Wí¢ktrík Ãkk{u÷ Au. íku{ Aíkkt ftX yu ¼khíkeÞ

Mktøkeík{kt nhnt{uþ «kÄkLÞ ¼kuøkðíkku

ykÔÞku Au. økwshkíkLkk ÷kufMktøkeík{kt Mðíktºk

heíku fkuE ðkãLkwt MÚkkLk nkuÞ íkku íku {kºk Ãkkðku

yøkh çktMkhe Au, Ãký yksu íkuLkku WÃkÞkuøk

÷kufMktøkeík{kt Ãkqhf MkkÚkeËkh íkhefu s ÚkkÞ

Au. ykÃkýkt ½ýkt ¾hkt ÷kufðkãku rþüðkãkuLkk

Ãkqðoòu suðwt MÚkkLk ¼kuøkðu Au. rMkíkkh yLku

Mkkhtøke suðkt rþüík{ ðkãkuLkkt {q¤ íktçkqhku,

stíkh yLku hkðýnÚÚkk suðkt ÷kufðkãku{kt

Ãkzâkt Au.

ðuËfk¤Lkkt Mktøkeíkðkãku :

¼khíkeÞ Mktøkeík yLku ðkãkuLkwt Ãkøkuhwt

Auf ðuËfk¤ MkwÄe ÃknkU[u Au. ðkãkuLkk

yks yku¤¾kíkk [khu «fkhkuLkku ÉøðuË{kt

WÕ÷u¾ {¤u Au. íkíkT-íktíkwðkã, rðíkíkT-

[{oðkã, ½Lk-ykãkíkðkã yLku ðkÞwðkã

ðuËfk¤{kt òýeíkkt níkkt. “¼khíkeÞ

MktMf]rík”{kt ©e h.ð. ËuMkkR LkkUÄu Au fu,

íktíkwðkã{kt ðeýk, fkÛzðeýkLkku WÕ÷u¾ Au.

ykÚke ðeýkLkku WÃkÞkuøk Úkíkku nþu yu{ ÷køku

Au. ¼Þtfh yðks fhLkkh ½½oh, økkuÄk

íkÚkk rÃkLøkk suðkt hýðkãkuLkku Ãký WÕ÷u¾ Au.

þt¾ Mkwr»khðkã{kt ykðu. yk ðkãku WÃkhktík

Lk]íÞLkku WÕ÷u¾ Au. çkúkñýÞwøk{kt ð]tËMktøkeíkLkku

WÕ÷u¾ Au. ËwtËwr¼ yLku Mkku íktºkeykuLkwt ðeýkðkã

Ãký ðýoðkÞwt Au. WÃkrLk»kË-øk¼kuoÃkrLk»kË{kt

yksLkk MkÃíkMðhLkkt Lkk{ {¤e ykðu Au.

ntMkkuÃkrLk»kË{kt LkkËLkk «fkh Au, suðk fu

ykÃkýkt ÃkhtÃkrhík ÷kufðkãku

77

½txLkkË, þt¾LkkË, íktºkLkkË, íkk÷LkkË, ðuýwLkkË,

{]ËtøkLkkË ðøkuhu. Mkqºkfk¤{kt íkku ðkãku fuðe

heíku çkLkkððkt íkuLkkt Ãký rðMík]ík ðýoLk Au.

þkt¾kÞLk ©kiík Mkqºk yLku ÷kxâkÞLk Mkqºk{kt

ðeýkLke çkLkkðxLkkt ðýoLk Au. íkkh fu{

çkktÄðk, íkwtçkzkt õÞktÚke {u¤ððkt, Ëtz fÞk

ð]ûk yøkh ðktMkLkk ÷uðk, õÞkt ðkãLku fux÷kt

fkýkt Ãkkzðkt, íktíkw{kt íkkh fu yktíkhzktLkku

WÃkÞkuøk fu{ fhðku, Ãk÷kþLke fu LkuíkhLke

Lk¾e fu{ çkLkkððe, ykhkun - yðhkun fu{

fhðk ðøkuhu rðøkíku ðýoÔÞwt Au.

Mktøkeíkþk†ku{kt ðýoðu÷kt ðkãku :

Mktøkeíkþk†Lkk ykÃkýk «k[eLk økútÚkku{kt

íktíkw, Mkwr»kh, yðLkØ yLku ½Lk yu{ ðkãkuLkk

[kh «fkhku ËþkoðkÞk Au. nòhku ð»koLke

Wí¢ktrík ÃkAe yksu ykÃkýe ÃkkMku Mktøkeík ðkãku

WÃk÷çÄ Au. yufíktºke ðeýk, Lkwf÷ðeýk,

rºkíktrºkfk, r[ºkk, rðÃk[eo, {¥kfkurf÷,

yk÷krÃkLke, rÃkLkkfe, rLk:þtf ðeýk, {níke

ðeýk, rfÒkhe suðkt íktíkwðkã, {]Ëtøk, ËwtËwr¼,

¼uhe, Ãkxn, {hË÷, nwzw¬, fhxk, ½x,

ÄzMk, Z¬k, fwzw¬k, fwzwðk, z{hwt, z¬k,

{rýz¬k, zw¬w÷e, YtÍk, ÍÕ÷he, ¼ký,

†eðr÷, rLk:Mkký, íkwtçkfe suðkt ykLkØ ðkã,

½txk, ûkwÿ, sÞ½txk, f†k, þwÂõík, Ãkè suðkt

½Lkðkã yLku ðuýw, Ãkkð, Ãkkrðfk, {wh÷e,

{Äwfhe, fkn÷k, íktzwrfLke, [wfzk, þ]tøk,

þt¾, íkwhe suðkt Mkwr»khðkãkuLkku WÕ÷u¾ MktMf]ík

MkkrníÞLkk økútÚkku{ktÚke MkwÃkuhu MkktÃkzu Au.

{æÞfk¤Lkkt ðkãku :

{æÞfk¤{kt {tøk÷ «Mktøku, Lk]íÞ ð¾íku,

ðMktíkLku ðÄkððkLkk WíMkð xkýu, ykLktË

yLku ÞwØLkk «Mktøku ðÃkhkíkkt ykLktË{Ëo÷,

ykLktËÃkqÞkorý, {wÆ÷, ºkktMkkt, hýfkn÷,

sÞZ¬, ðeh{]Ëtøk, Ãkýð, ½txk, Ík÷h,

hýíkqh, hý®þøkwt, Ãkw»Ãk¼uhe, {ËLk¼uhe,

þt¾, þhýkR, Áÿðeýk, MkhMðíkeðeýk

suðkt ðkãkuLkwt ðýoLk zkp. ¼kuøke÷k÷ MkktzuMkhk

MktÃkkrËík “ðýofMk{wå[Þ” økútÚk{ktÚke {¤u

Au. yk ðk®sºkkuLkk ðýoLk{kt fux÷efðkh

íku ðøkkzðkLke ÃkØrík yÚkðk íku{ktÚke Úkíkk

æðrLkLkku WÕ÷u¾ ykðu Au. yk{ktLkkt ½ýkt

ðkãkuLkku ðÃkhkþ yksu Ãký òuðk {¤u Au.

«k[eLk økútÚkku{kt rðÄrðÄ «fkhLkkt

ðk®sºkku :

“ðMíkwhíLkfkuþ”{ktÚke 36 «fkhLkkt

ðk®sºkkuLkkt Lkk{ku yk «{kýu «kÃík ÚkkÞ

Au. (1) ¼uhe (2) {]Ëtøk (3) Ãkxn (4)

{hws (5) fMkk÷ (6) íkk÷ (7) ÷½wíkk÷

(8) þt¾ (9) íkqÞo (10) ¼qtøk÷ (11)

½½ohe (12) íkw÷qhe (13) ðtþ (14)

ðeýk (15) Ãkýð (16) Ëtz (17) z{hw

(18) fkn÷ (19) økøkohe (20) Ëwrnr÷

(21) ¼hn (22) fwtzr÷fk (23) ¢f[

78

(24) hkðý (25) fh

(26) rºkfrhf (27) rºkð÷ (28)

¼úkík]ýe (29) ntzf (30) íktíÞt

(31) fhz (32) Lkkøkf (33) ËËfwtz

(34) LkðMkh÷e (35) ðeýkºkÞt (36)

÷½w{÷e ðøkuhu.

ßÞkhu ðús¼k»kkLkk çknw

òýeíkk økútÚk “«ðeýMkkøkh”{kt

Ãký 36 «fkhLkkt ðk®sºkkuLke ÞkËe

ykÃke Au. W.ík. (1) {tz¤ (2) çkeLk

(stíkh) (3) hðks (4) yLkkuÃk (5) íktçkqh

(6) WÃktøk (7) çkh (8) çkMkw (9) MkwhË

(10) rÃkLkkf (11) fw{kÞ[ (12) Ãkwtøke

(13) Mkkhtøke (14) çktMke (15) Ãkhykn

(16) çkktMk (17) fkLkwxf (18) íkk÷

(19) ®Ãkøke (20) hýíkqh (21) ¼uhe (22)

þhýkR (23) Ãkkðku (24) hý®þøkwt (25)

þt¾ (26) þªøke (27) fhLkkx (28) Ãkýð

(29) ykLkf (30) {whts (31) zV (32)

zkf (33) z{hw (34) s÷íkhtøk (35) ÍktÍ

(36) {trshkt RíÞkrË.

Mktøkeíkþk† rðþu «[wh «{krýf

Mkk{økúe ykÃkLkkh økútÚk “¼híkLkkxâ þk†”

Au. yk økútÚkLkk 28 Úke 33 yæÞkÞ{kt

“ykíkkuãrðÄkLk”{kt ðkãrLk{koý {kxu rðÃkw÷

[[ko fhðk{kt ykðu÷e Au. yuf {kLÞíkk

{wsçk ¼økðkLk þtfh MkËkrþð fu su ÃkAeÚke

Lkxhks, yÄoLkkhe LkxuïhYÃku rðÏÞkík ÚkÞk

íku{Lke ÃkkMkuÚke Mðh yLku Mkqh çktLkuLkku WËTøk{

ÚkÞu÷ku Au. MktMkkhLku Ëw:¾k¢kLík òuRLku

MkËkrþðu økeík yLku ðkã «fkrþík fÞkO yu{

fnuðkÞ Au.

÷kufðkãkuLke rðþu»kíkk :

rþü MktøkeíkLkkt ðkãku

þk†eÞ MktøkeíkLke su{

«økrík yLku rðfkMk

Ãkk{u÷kt ðkãku Au. ðk®sºkLke

çkLkkðx, íkuLkwt {kÃk, íkuLkwt økrýík,

íkuLkku Mðh çknkh ÷kðe {kuxk fhðkLke

«r¢Þk{kt MkËeykuLkk yLkw¼ðLkku Lke[kuz

yLku Wí¢ktrík òuðk{kt ykðu Au. «k[eLk

Mktøkeík WÃkh ÷¾kÞu÷kt þk†ku{kt íktíkwðkãLkk

«fkhku{kt çkkh WÃkhktík «fkhku òuðk {¤u Au.

yk{ktLkk fux÷kf «fkhku yksu yÂMíkíð{kt

Au, ßÞkhu fux÷kf «fkhku fk¤u fheLku

÷wÃík ÚkR økÞk Au. ÷kufMktøkeík{kt su ðkãku

òuðk{kt ykðu Au íku sqLkk fk¤Úke su ÂMÚkrík{kt

níkkt íku s ÂMÚkrík{kt yksu Ãký òuðk {¤u

Au. ÷kufðkã Mktøkeík{kt fkuE þk†eÞ ÃkØrík

fu þkuÄ¾ku¤Lku çknw yðfkþ nkuíkku LkÚke

yLku nkuÞ íkku Ãký íku ÷ktçku økk¤u ÷kuf{kLkMk

yÃkLkkðu íkku s xfe þfu Au. ÷kufMktøkeík{kt

Mkk{kLÞ heíku íkk÷Lkwt {n¥ð nkuðkÚke yLku

¾wÕ÷k{kt íkuLkwt ykÞkusLk Úkíkwt nkuðkÚke ¾kMk

fheLku ¾wÕ÷k{kt Mkkt¼¤e þfkÞ íkuðkt Lkðkt

ðkãkuLku rðþu»k MÚkkLk {¤u Au.

“økwshkíkLkk MkktMf]ríkf «ðknku”{kt

Mð. ©e nhfkLík þwf÷ LkkUÄu Au fu,

økwshkíkLkwt ÷kufMktøkeík yu íkuLke «k[eLk

÷kufMktMf]ríkLkwt yuf ytøk Au. økwshkík yu

çknwÄk ËrhÞkfktXkLkku «Ëuþ nkuðkÚke yLku

Ãkrù{ ®nËLkwt «k[eLkfk¤{kt Lkkfwt nkuðkÚke

yLkuf òríkyku yLku sqÚkkuyu yk Ëuþ{ktÚke

s Lknª, Ãký {æÞ yurþÞk{ktÚke ykðeLku

«k[eLkfk¤{kt ynª ðMkðkx fhu÷ku Au; yux÷wt

s Lknª Ãký íkuyku ÃkkuíkkLke MkkÚku ÷kufMktøkeíkLke

Mkqhkðr÷yku Ãký ÷kÔÞkt Au, Ãkrhýk{u «k[eLk

÷kufMktøkeíkLkku yÇÞkMk fhðk{kt ykðu

íkku sýkÞ Au fu yk ÷kufðk®sºkku yLku

79

÷kufMktøkeíkLkwt su MðhMkÃíkf Au íku rþü

MktøkeíkLkk MðhMkÃíkf fhíkkt fux÷ef heíku swËwt

Ãkzu Au. íkuLkk fux÷kf hkøkku yLku Mðhkðr÷yku

íkku {æÞ yurþÞkLkk ÷kufMktøkeíkLku Mkrðþu»k

{¤íke ykðu Au. fkufuMkMkLke ykswçkkswLkk

«Ëuþku Rhkf, yhçkMíkkLk, RhkLk yLku ®MkÄ

ðøkuhu Ëuþku{ktÚke Qíkhe ykðu÷e fux÷ef

òríkyku ÃkkuíkkLke MkkÚku Mðhku yLku MktMfkhku

økwshkík{kt ÷kðu÷ Au, suLke yMkh økwshkíkLkk

÷kufMktøkeík{kt Xef Xef òuðk{kt ykðu Au.

f÷k{Zâkt MkkËøkeÃkqýo ÷kufðkãku :

÷kufðkãkuLkku yðks sux÷ku ykÃkýLku

ykf»kuo Au yux÷e s yuLke çkLkkðxLke Mkh¤íkk,

MkkËøke yLku f÷k{Þíkk ykÃkýwt æÞkLk ¾U[u Au.

«f]ríkyu ykÃku÷ ðktMk, ½kMk, çkhwLke Mkkuxe,

rçkÞkLkwt ÷kfzwt, {kxe, ðktMkLke Mkkuxe,

÷kfzkLke Ëktze, {eý, ËqÄe, ðktMkLke [eÃkku,

íkwtçkzkt, ½kuzkLkk ÃkqtAzkLkk ðk¤, òLkðhkuLkkt

yktíkhzktLke íkktík, [k{zwt, Lkkøkh{kuÚkLkk

huMkk, huþ{Lke Ëkuhe, Lkkr¤ÞuhLke fk[÷e

ðøkuhu WÃkkËkLkLkku yk©Þ ÷RLku fwt¼kh,

zçkøkh, ftMkkhk suðk fkheøkhku, f÷kÄhku

yLku nrhsLk, íkqhe, {eh, ÷t½k, ¼kuÃkk,

hkð¤Ëuð, òuøke yLku ZkZe suðk ÷kufòríkLkk

f÷kfkh - fMkçkeykuyu òíkòíkLkkt yLku

¼kík¼kíkLkkt ÷kufðkãkuLkwt MksoLk fÞwO Au. yk

s ðk®sºkku ðøkkzeLku íkuyku yksÃkÞOík ÃkurxÞwt

h¤u Au.

÷kufðkãku MktçktÄe ÷kuf{kLÞíkkyku :

ðkãku íkhVLke ÷kufMk{ksLke {kLÞíkkyku

Ãký ykÃkýwt ¾kMk æÞkLk ¾U[u Au. “økwshkíkLkkt

÷kufðkãku”{kt ©e RLÿþtfh hkð¤u yk

ytøku Xef Xef hMk«Ë {krníke ykÃke Au. íku

yLkwMkkh ÷kufMk{wËkÞ ðkãkuLku Ëiðe, yrík

Ãkrðºk yLku {kLk«Ë {kLku Au. ykðkt ðk®sºkku

çkLkkðíke ð¾íku fkheøkh þw¼ [ku½rzÞwt,

W¥k{ ðkh ðøkuhu Lk¬e fhu Au yLku ÃkAe

s íku çkLkkððkLkku «kht¼ fhu Au. ðk®sºkkuLkwt

rLk{koý [k÷íkwt nkuÞ íkux÷ku Mk{Þ çkLkkðLkkhu

çkúñ[Þo Ãkk¤ðwt Ãkzu Au. ðk®sºkku Ãkh fkuE

yþw¼ ykuAkÞku Lk Ãkzu íkuLke fk¤S hk¾ðe

Ãkzu Au. ßÞkhu ðk®sºk íkiÞkh ÚkkÞ Au íÞkhu

íkuLku ¼kuøk [zkððku Ãkzu Au. íkuLku ËuðLku Ãkkhu hsq

fhðwt Ãkzu Au. ðk®sºk ðzu h{ík fhe þfkíke

LkÚke. yÃkrðºk þhehu íkuLku yzfkíkwt LkÚke.

Mkkihk»xÙLkk [khýku stíkhLku ¼økðkLk ÁÿLkwt

MðYÃk {kLku Au. íkuLkk ðkËLk Ãkqðuo yLku ytíku

Lk{Mfkh fhu Au. ykrËðkMkeyku ËuðknkzkuÔne

Lkk{Lkwt ËqÄe{ktÚke çkLkkðu÷wt ðkã ËuðÃkqsLk{kt

ðkÃkheLku ½hLkk Ãkrðºk ¾qýk{kt Mkk[ðe hk¾u

Au. yu s «{kýu økwshkíkLkk MkeËeyku {÷tøkkLku

½hLkk fu ËhøkknLkk Ãkrðºk ¾qýk{kt Mkk[ðe

hk¾u Au yLku ðkhíknuðkhu íkuLku ÄqÃk fhu Au.

yk{, ÷kufðkËfku ÃkkuíkkLkk ðk®sºkLku Ãkrðºk

7799

80

yLku ÃkqsLkeÞ {kLku Au. ykÚke ðk®sºk íkqxe

òÞ íkku ßÞkt íÞkt VUfe ËuðkLku çkË÷u LkËe -

MkhkuðhLkk s¤{kt ÃkÄhkðe Ëu Au.

÷kufðkãkuLkwt ðøkeofhý :

¼khík{kt «k[eLkfk¤Úke su ðkãku ðÃkhkíkkt

ykÔÞkt Au íkuLke h[Lkk, ðøkkzðkLke ÃkØrík

yLku íkuLkk ðøkeofhýLkku rð[kh Ãký ykÃkýk

Mktøkeíkk[kÞkuoyu fhu÷ku Au. ¼khíkeÞ MktøkeíkLkk

«k[eLk økútÚkku{kt (1) íkíkT-íktíkwðk¤k (2)

yðLkØ [k{zwt {Zu÷kt (3) ½Lk-Mkk{Mkk{u

yÚkzkðeLku ðøkkzðk{kt ykðíkkt yLku (4)

Mkwr»kh-Vqtf ðzu ðkøkíkkt yu{ [kh «fkhku

ðýoðkÞk Au. fux÷kf Mkk®sËkyku ðkãkuLkk

Mkkzk ºký «fkhku økýkðu Au. íku{Lkk {ík

{wsçk «Úk{ ºký ðkãku Ãkqýo Au ßÞkhu ½Lkðkãku

ÄkÞko {wsçkLkk Mðhku{kt Vuhðe þfkíkkt Lk

nkuðkÚke íkuLku yÃkqýo-yÄoðkã økýu Au. íku{

Aíkkt ¼hík{wrLkyu ykÃku÷wt ðkãkuLkwt ðøkeofhý

yksu íkku rðï yk¾k{kt MkðoMðef]ík økýkÞwt

Au. ynª ÷kufðkãkuLkk [khuÞ «fkhLkk

ðøkeofhýLkwt rðntøkkð÷kufLk fhe ÷Ryu:

(1) íktíkwðkã :

yufíkkhku : ÷kufMktøkeík yLku rþü

MktøkeíkLkk MkkiÚke «k[eLkík{ ðkãLku ykÃkýu

yufíkkhk íkhefu yku¤¾eyu Aeyu.

økwshkík{kt s Lknª Ãký Mk{økú ¼khíkð»ko{kt

yk ðkã ÷kufMktøkeíkLke ð[{kt rðnhíkwt

òuðk {¤u Au. yu{ fnuðkÞ Au fu, Mktøkeík{kt

yufíkkhkLkku WËT¼ð ÚkÞku íkuLke MkkÚku

MktøkeíkLkwt økrýík yLku þk† Ãký WËT¼ÔÞwt.

yufíkkhk{kt Mknw «Úk{ yuf s íkkh níkku

yux÷u íku yufíkkhku fnuðkÞku. Mk{Þktíkhu íku{kt

çku íkkh ÚkÞk, su{kt yuf »kzTs{kt yLku çkeòu

Ãkt[{{kt {¤íkk hk{Mkkøkh-íktçkqh{kt »kzTs

yLku Ãkt[{Lkku MðhMktðkË Mkkt¼¤ðk {¤u Au.

hkðýnÚÚkku : økwshkíkLkk ÷kufMktøkeík{kt

øksÚke ðkøkíkkt ðk®sºk{kt yuf{kºk hkðýnÚÚkku

Au. hkðýnÚÚkku ¼khíkLkwt yíÞtík Ãkwhkýwt ðkã

{LkkÞ Au. MktMf]]ík økútÚkku{kt íkuLku “hkðý nMík

ðeýk” fnuðk{kt ykðu Au. hkðýu ÃkkuíkkLkk

yktíkhzktLkk íkkh çkLkkðe yk ðeýk ðøkkzeLku

¼økðkLk rþðLku «MkLLk fÞko níkk. hkðý

ßÞkhu MkkÄwLkk ðuþ{kt MkeíkkLkwtnhý fhðk

økÞku íÞkhu íkuLkk nkÚk{kt su ðk®sºk níkwt íkuLkku

“hkðý nMík ðeýk” íkhefu WÕ÷u¾ ÚkÞku Au.

fk¤ktíkhu íkuLkwt Lkk{ hkðýnÚÚkku Ãkze økÞwt

yu{ {LkkÞ Au.

hkðýnÚÚkku yíÞtík MkkËwt ÷kufðkã Au.

Lke[uLkk ¼køk{kt Lkkr¤ÞuhLke fk[÷e WÃkh

[k{zwt {Ze íku{kt LkkLkfzku Ëtz hk¾ðk{kt

ykðu Au. [k{zk Ãkh ÷kfzkLke ½kuze

hk¾e íkuLkk Ãkh Ãkkík¤k íkkh hk¾e,

íkkhLke {u¤ðýe fhe, ½kuzkLkk

ðk¤Lkk øksÚke íkuLku ðøkkzðk{kt

ykðu Au. yk ðkã økwshkík WÃkhktík

hksMÚkkLk yLku {k¤ðk{kt Ãký

òuðk {¤u Au. økwshkíkLkku

hkðýnÚÚkku ºkýÚke

[kh íkkhLkku

yLku «{ký{kt

LkkLkku nkuÞ Au,

ßÞkhu hksMÚkkLkLkku

80

81

hkðýnÚÚkku MkkíkÚke ËMk íkkhLkku yLku {kuxku nkuÞ

Au. íkqhe, çkkhkux, ¼kuÃkk, òuøke, hkðýnÚÚkk

Ãkh ÷kuføkeíkku, çknkhðrxÞkLkk hkMkzk yLku

¼sLkku økkÞ Au. økwshkík{kt hkðýnÚÚkku

ðøkkzLkkhk f÷kfkhkuLke MktÏÞk «{ký{kt ½ýe

Mkkhe Au. ZMkkLkk ©e zkÌkk¼kR ¼kx yLku

y{ËkðkËLkk ©e økýuþ ¼hÚkhe íkku ÃkhËuþ{kt

sRLku fkÞo¢{ku ykÃke ykÔÞk Au.

stíkh : stíkh yu Mkkihk»xÙ yLku

fåALkk [khýku{kt Ëiðe ðkã íkhefu

rðþu»k òýeíkwt níkwt. ÷kufðk®sºkLkk

ð]tËøkkLk{kt stíkhLkwt MÚkkLk {n¥ðLkwt {Lkkíkwt.

þuýe- rðòýtËLke òýeíke ÷kuffÚkk{kt

rðòýtË stíkh çknw Mkkhwt ðøkkzíkku. stíkh

ðkãLku rðhnLkwt fYý økkLk rðþu»k ¼kðu Au

yu{ y{khk ík¾íkËkLk hkunrzÞk fnu Au.

stíkh yu hwÿðeýkLkwt yíÞtík «kf]ík MðYÃk

Au. çkeLkLke {kVf íkuLku çku íkwtçkzkt, Ëktze, ¾qtxe

ðøkuhu nkuÞ Au. ðeýkLke su{ íkuLku Lk¾÷eÚke

ðøkkzðk{kt ykðu Au. íkuLkk Ãkh {eýÚke [kuzu÷k

ÃkzËk nkuÞ Au. yksu stíkhLkk òýík÷ yLku

çkLkkðLkkh økwshkík{kt fkuR hÌkk nkuðkLkwt

òý{kt LkÚke. økwshkíkLkwt stíkh òuÄÃkwh

hks{nu÷Lkk MktøkúnMÚkkLk{kt yk ÷u¾fu Mkki

«Úk{ ðkh s rLknkéÞwt níkwt.

MkwhtËku : MkkhtøkeLku {¤íkwt MkwhtËku fu Mkw®hËku

Lkk{Lkwt ðkã Ÿx [hkðLkkhk fåAe Mkkð÷kýe

síkku{kt «[r÷ík Au. A íkkh Ähkðíkku MkwhtËku

W¥kh ¼khík{kt yLku ®MkÄ ÃkkrfMíkkLk{kt Ãký

÷kufðkã íkhefu òýeíkku Au. MkwhtËkLkku ykfkh

f¤k fhu÷k {Þqh suðku nkuÞ Au. yk ðkã

sík ÷kufku s çkLkkðu Au. íkuLkk Ãkh f÷kí{f

fkuíkhfk{ fhe {kuíke yLku QLkLkk Vq{íkktÚke

íkuLku þýøkkhu Au. MkwhtËku {qfðkLke fkuÚk¤e

Ãký htøkçkuhtøke {Lkkunh ¼hík ¼hu÷e nkuÞ

Au. MkwhtËkLkk swËk swËk íkkh rsçkkLk y½kuh

xeÃk, Lkehk yLku Äe{ íkhefu yku¤¾kÞ Au.

øks ðzu íkuLkk Ãkh ®MkÄe hkøkhkrøkýeyku

ðøkkzðk{kt ykðu Au. økwshkík ÷kuff÷k

VkWLzuþLk MkkÚku òuzkÞu÷k MkwhtËkLkk f÷kfkh

©e MkeËef¼kE sík Þwfu, £kLMk íkÚkk rËÕne,

çkUø÷kuh ðøkuhu Lkøkhku{kt yLkufðkh fkÞo¢{ku

ykÃke [wõÞk Au. Úkkuzkt ðhMkku Ãkqðuo íku{Lkwt

yðMkkLk ÚkÞwt.

(2) yðLkæÄðkã :

økwshkíkLkk ÷kufMktøkeík{kt òu fkuR

{n¥ðLkwt ðkã nkuÞ íkku íku Zku÷ Au. økwshkík{kt

s Lknª Ãký Mk{økú ¼khíkð»ko{kt yLku

ÃkhËuþ{kt Ãký yk ðkãLkwt yÂMíkíð òuðk {¤u

Au. Zku÷ hýðkã økýkÞ Au yu{ {tøk÷ðkã

Ãký økýkÞ Au. Mktøkeíkþk†{kt ðkãÞtºkkuLkk

hkðýnÚÚkku MkkíkÚke ËMk íkkhLkku yLku {kuxku nkuÞ

81

82

rLk{koíkk íkhefu “Mðkrík” Lkk{Lkk {wrLkLkwt

Lkk{ òuzðk{kt ykÔÞwt Au. (¼híkLkkxâþkMºk

1/50) yk{ktÞ ð¤e Ãkw»fh (Zku÷Lkwt [k{zwt

fu suLkk WÃkh ÚkÃkkx {khðk{kt ykðu Au)

ðkãLke WíÃkr¥k rðþu ¼híkLkkxâþk†

(yæÞkÞ 33){kt yuf hku[f ðkík çkíkkðe

Au fu, yuf ðkh Mðkrík Lkk{Lkk {wrLkyu

f{¤Lkkt ÃkktËzkt Ãkh ðhMkkËLkk Aktxk Ãkzíkk

òuÞk yLku íkuLkkÚke Úkíkk æðrLk WÃkhÚke Mðkrík

{wrLkLku [k{zkÚke {Zkíkk ðkã (Ãkw»fh-Zku÷)

Lkk rLk{koýLkku rð[kh ykÔÞku. yk Zku÷ yksu

íkku ÷kufSðLk{kt ¾qçk s «[r÷ík çkLÞku Au.

©e sÞ{Õ÷ Ãkh{kh fnu Au fu, Mkt½økkLk fu

Mkt½Lk]íÞ{kt nsw Zku÷Úke ðÄw Mkkhwt MkkÄLk

rðï{kt þkuÄe þfkÞwt LkÚke. ÷kufkuLku

òøk]ík fhðk çkqtrøkÞku ðkøku, Lk]íÞ ð¾íku

nª[, [÷íke, xexkuzku fu {xfeLkku, ÷øLk suðk

{tøk¤ «Mktøku Vw÷ufkLkku, {kÞhkLkku, [kuheLkku,

{tøk¤VuhkLkku, fLÞk rðËkÞLkku, òtøkeLkku yu{

ºkeMk-ÃkktºkeMk «fkhu Zku÷ ðkøku Au. Zku÷Lkk yk

çkÄk s íkk÷ hkÄLkÃkwhLkk yýËk¼kR Zku÷e

yksu Þ fwþ¤íkkÃkqðof ðøkkze òýu Au.

z{hwt, zkf÷wt yLku zwøkzwøke : z{hwt

økwshkík{kt zkf÷k íkhefu yku¤¾kÞ Au.

yíÞtík «k[eLk økýkíkk z{hwt çkkçkík{kt

Ãkkihkrýf fÚkk yuðe Au fu, ¼økðkLk þtfhu

ßÞkhu økòMkwhLkku Lkkþ fhðk {kxu íkktzð

Lk]íÞ fÞwO íÞkhu íkktzðLke ¼e»kýíkk ÷kððk yk

ðkãLkku WÃkÞkuøk fÞkuo níkku, yu{ fnuðkÞ Au

z{hwtLkk çkku÷{ktÚke þçËLke WíÃkr¥k ÚkR níke

yu{ y{hfkuþLkk fíkko y{h®Mkn {kLku Au.

yksu økwshkík{kt ¼qík-«uík fu Íkpz-

ÍÃkrxÞwt fkZðk {kxu ¼qðkyku Äqýu Au íÞkhu

hkð¤, òuøke fu ËuðeÃkqsfku zkf ðøkkzu Au.

83

swËe swËe Ëuðe {kxu zkf WÃkh swËk swËk íkk÷

ðkøku Au. zkf÷kLkku yðks Ytðkzkt ¾zkt fhe

ËuLkkhku, ¼Þ«uhf nkuÞ Au. yuLkku yðks

Mkkt¼¤íkkt s ¼qðkyku yLku Mkkt¼¤Lkkh{ktÚke

fux÷kf ¼kðkðuþ{kt ykðe òÞ Au.

{Ëkhe ÷kufku zwøkzwøke ðøkkzu Au íku Ãký

yk z{hwLkku s «fkh Au. zwøkzwøkeLkk {æÞ{kt

çkktÄu÷e fktfrhÞku ðkhkVhíke zwøkzwøkeLkk

[k{zkLkk MkkuZk WÃkh yÚkzkíkkt íku{ktÚke

yðks Lkef¤u Au. ßÞkhu zkf÷kLkk yðksLkwt

rLkÞtºký zkf÷kLke Ëkuhe WÃkh nkÚk ðzu ðÄw-

ykuAwt Ëçkký ykÃkðkÚke ÚkkÞ Au.

íkçk÷kt : yðLkØ ðkãku{kt íkçk÷kt {n¥ðLkwt

ðkã {LkkÞ Au. økk{zkt{kt øk¤íke hkíku Ëkufz

yLku fktMkeòuzktLkk íkk÷u ¼sLkLke Íqf çkku÷u

Au. {u¤k{kt Vhíkkt ¼sLk ÚkkÞ íÞkhu ¼õíkku

íkçk÷kt fuzÞu çkktÄeLku ðøkkzu Au.

yuxk rsÕ÷kLkk ÃkrhÞk¤e økk{{kt

sL{u÷k yLku rnshe MkLk 725{kt rËðtøkík

ÚkÞu÷k frð, Mktøkeíkfkh y{eh ¾wþhkuyu

Ãk¾kðs ({]Ëtøk)Lkk çku ¼køk Ãkkze nk÷Lkkt

íkçk÷ktLke þkuÄ fhe. íkçk÷ktLku s{ýk nkÚku

yLku çkktÞkLku zkçkk nkÚku ðøkkzkÞ Au. s{ýk

nkÚku ðøkkzeyu íkuLku {kËe yLku zkçkk nkÚku

ðøkkzeyu íkuLku Lkh fnuðkÞ Au. çkktÞkLku

zøøkk Lkk{u Ãký yku¤¾ðk{kt ykðu Au. íkçk÷kt

økk{zk{kt Lkh½kt yLku fkrXÞkðkz{kt Ëkuõz

íkhefu yku¤¾kÞ Au.

[ku½rzÞkt, Lkøkkhwt yLku rLkþkLk ztfk :

økwshkík{kt [ku½rzÞkt, Lkkuçkík, xfkuh¾kLkwt

ðøkuhu Lkk{u yku¤¾kÞ Au. sqLkkt siLk ËuhkMkhku,

hk{S {trËhku, ði»ýð yLku Mðk{eLkkhkÞý

Mkt«ËkÞLkkt {trËhku WÃkhktík çkkËþknLkk

{fçkhk WÃkh ykXuÞ Ãknkuh «nhðkh rLkrùík

hkøkku{kt Lkkuçkík - þhýkRLke swøk÷çktÄe

Mkkt¼¤ðk {¤u Au. ÷t½k [ku½rzÞkt ðøkkzðk{kt

fwþ¤ økýkÞ Au. fåALkk Mkw÷u{kLk swB{kLke

LkkuçkíkLke Mkkuçkík hkr»xÙÞ fûkkyu {kLkÃkkLk

Ãkk{e níke. siLk ËuhkMkhku{kt ¼kusf ÷kufku

[ku½rzÞkt ðøkkzu Au.

økwshkík{kt økk{uøkk{ hk{S{trËhu ðkøkíkkt

LkøkkhktLke ÃkhtÃkhk ykÃkýu íÞkt ½ýe «k[eLk

Au. Lkøkkhwt sqLkk fk¤u ËwtËwr¼ íkhefu yku¤¾kíkwt

íkuLkku WÕ÷u¾ ÉøðuË{ktÚke {¤u Au. [kiË ð»koLkku

ðLkðkMk ¼kuøkðeLku ¼økðkLk hk{[tÿS

yÞkuæÞk ÃkkAk VÞko íÞkhu fwþ¤ ðkËfkuyu

þt¾ yLku ËwtËwr¼ ðøkkzeLku WÕ÷kMk¼uh íku{Lkwt

Mðkøkík fÞwO níkwt. {kuxk LkøkkhkLku ykztçkh,

÷tçkh fu yk÷tçkh íkhefu yku¤¾ðk{kt ykðu

Au. yuLkk çkku÷Lku ‘rÄðíkf’ fnuðkÞ Au.

íkkrsÞkLkk sw÷wMk{kt {wÂM÷{ku Ãký {kuxwt Lkøkkhwt

ðøkkzu Au.

hkò-hsðkzktLke MkkÚku rLkþkLk - ztfk

Ãký økÞk. sqLkk fk¤u hkòykuLke Mkðkhe

ð¾íku ykøk¤ ztfk - rLkþkLkLke òuze hnuíke.

íku{kt çku {kuxkt yuf Mkh¾k {kÃkLkkt ºktçkk¤wt

Lkøkkhkt, Ÿx fu ½kuzkLke çku çkksw yufuf

økkuXðeLku ðøkkzðk{kt ykðíkkt. WÃkh çkuXu÷

Lkøkkh[e yufuf ztfk yLku çktLku Ëktze yuf

Lkøkkhk{kt yuf MkkÚku yuf íkk÷{kt fzªøkÄªøk,

fzªøkÄªøk ðøkkze Mkðkhe{kt htøkík s{kðe

Ëuíkku. yksu íkku rþnkuhLkk ËhçkkhøkZ{kt

ykðu÷kt ¼ªíkr[ºkku{kt ŸxLkøkkhktLkwt r[ºk

òuELku Mktíkku»k {kLkðkLkku hnu Au.

ºkktMkkt, ¾tshe yLku zV : ºkktMkkt yu

LkøkkhktLkku yuf «fkh Au. íkuLkku yuf ¼køk

ºkktçkkLkk íkøkkhk suðku nkuÞ Au. íkuLke WÃkh

[k{zwt {Zðk{kt ykðu Au. íkuLkwt Ÿzký AeAhwt

nkuðkÚke íku íkeûý Mðhku ykÃku Au. Zku÷e

ºkktMkktLku ðktMkLke Ãkkík¤e Mkkuxe ðzu ðøkkzu Au.

÷øLk «Mktøku Zku÷Lke MkkÚku ðøkkzkíkwt yk ðkã

íkuLkwt Ãkqhf økýkÞ Au.

¾tsheLkwt «k[eLk Lkk{ ftrshk Au. yk

økku¤kfkh ðkãLkk yuf ¼køk Ãkh [k{zwt

84

þhýkR, þt¾, ¼qtøk¤, þªøke, {nwðh yLku

fkLke {wÏÞ økýkÞ Au.

ðuýwLkku WËT¼ð LkiMkŠøkf økýkÞ Au.

«k[eLkfk¤{kt MkwfkR økÞu÷k ðktMk fu

ð]ûkLke zk¤eyku{kt ¼{hkyku Ëh fhðk fkýkt

Ãkkzíkkt yLku ÃkðLkLkk MkwMkðkxk Úkíkk íÞkhu

yLkuf òíkLkk Mðhku ykÃkkuykÃk økwtS QXíkk.

yk Ãkkðku yÚkkoíkT ðuýwLkwt Mktøkeík ©e f]»ýLke

çkk¤÷e÷k MkkÚku Mktf¤kÞu÷wt Au. Mkwr»khðkãku{kt

ðuýwLku yíÞtík Mkns yLku Mkw{Äwh ðkã

økýðk{kt ykðu Au. ðuýw ðzu ©e f]»ýu

ðúsLkkt Lkh-Lkkheyku yLku Ãkþwyku MkwØktLku

{wøÄ fÞkO níkkt. yk Ãkkðku økk{zkt{kt økkÞku

[hkðíkk økkuðkr¤Þk{kt yLku òurzÞkuÃkkðku

Ÿx [hkðLkkh síkku ÃkkMku yksu Þ Mkkt¼¤ðk

{¤u Au. fåA{kt ykðu÷ LkkLkk ÷wýk økk{Lkk

{wMkk¼kR sík (fåA)Lkk RM{kR÷ sík

òurzÞkÃkkðkLkk yLku ¼ku®hËkLkk çkkstËk

f÷kfkh økýkÞ Au.

{kuh÷e, þhýkR, þt¾ yLku ¼qtøk¤:

ðktMkLke çku Ãkku÷e ¼qtøk¤eyku yLku

íkwtçkzk{ktÚke çkLkkðíke {kuh÷e yu Lkkøk

ÃkfzeLku h{kzíkk {Ëkhe yLku LkkÚkçkkðkLkwt

÷kufðkã Au. {nwðhLkku WÕ÷u¾ 17{e

MkÄeLkk siLk økútÚkku{kt ÃkwtøkeLkk Lkk{u ÚkÞu÷ku

òuðk {¤u Au. ðøkkzíke ð¾íku ÃkwtøkeLke yuf

¼qtøk¤e Mkíkík Mkqh ykÃku Au. çkeS ¼qtøk¤eLkk

Mkkík rAÿku økeíkðkËLkLkwt fk{ fhu Au. ð[÷e

íkwtçkze{kt nðk MktøkúnkÞ Au. {kuh÷eLkk

MðhkuLkku MktðkË yux÷ku çkÄku òuhËkh nkuÞ

Au fu MkÃko suðk ¼Þtfh Íuhe «kýeLku Ãký

íkuLkk yðksÚke ðþ fhðk{kt ykðu Au, yu{

{LkkÞ Au.

þhýkR : ÷kufLk]íÞku {kxu Zku÷ MkkÚku

þhýkR {n¥ðLkkt ðkãku økýkÞ Au. økk{zkt{kt

÷øLk «Mktøku Zku÷-þhýkRLkku WÃkÞkuøk ÚkkÞ

Au. hkMk-økhçkk{kt þhýkR ðÃkhkÞ Au.

nkuÞ Au yLku çkeòu ¼køk ¾wÕ÷ku nkuÞ Au. yk

ðkãLke Ãkèe{kt LkkLkk ÍktÍ Lkk¾ðk{kt ykðu÷k

nkuÞ Au. su íkk÷Lke MkkÚku ðkøku Au. yk ðkãLkku

WÃkÞkuøk ¼sLk økkðk{kt ÚkkÞ Au. W¥kh

¼khík{ktÚke yk ðkã ykÃkýu íÞkt ykÔÞwt Au.

zVLkwt MktMf]ík Lkk{ “ÍÕ÷he” Au.

hksMÚkkLkÚke ykðu÷wt yk ðkã W¥kh økwshkík{kt

ËkÞhku fu ½uhkuLkk Lkk{Úke yku¤¾kÞ Au. nku¤e

Lku {u¤k «Mktøku ðýÍkhk yLku hksMÚkkLke ÷kufku

zV ðøkkzeLku økeíkku økkÞ Au Lku Lk]íÞ fhu Au.

(3) Mkwr»khðkã :

økwshkíkLkk ÷kufMktøkeík{kt yLku ¾kMk

fheLku ÷kufLk]íÞku{kt íktíkwðkãku fhíkkt

Mkwr»khðkãku {n¥ðLkwt MÚkkLk Ähkðu Au. yk

ðkãku{kt {kuh÷e, Ãkkðku, òurzÞkuÃkkðku, ðuýw,

84

85

þhýkRLkku yðks ffoþ nkuðkÚke yLku íkuLkk

Mkqhku Ÿ[k Ãkzíkk nkuðkÚke ÷kuføkeíkku økkðkLke

MkkÚku yuLkku WÃkÞkuøk Úkíkku LkÚke. õÞkhuf Lke[k

MkqhLke þhýkRLkku WÃkÞkuøk Úkíkku òuðk {¤u

Au. W¥kh ¼khík{kt, {nkhk»xÙ yLku Ërûký{kt

rþü Mktøkeík{kt þhýkRLkku WÃkÞkuøk MkwÃkuhu

Úkíkku òuðk {¤u Au.

þt¾ : þt¾ yu yíÞtík «k[eLk økýkíkwt

Mkwr»khðkã Au. yksu íkku {trËhku{kt ykhíke

ð¾íku íkuLkku WÃkÞkuøk Úkíkku òuðk {¤u Au.

sqLkk fk¤u ÞwØ ð¾íku þt¾ yLku ¼uhe

ÞwØ{kt ðk®sºkku íkhefu ðøkkzðk{kt ykðíkkt.

©e f]»ýLkku Ãkkt[sL{ þt¾ Mkw«rMkØ Au.

¼qtøk¤ : ¼qtøk¤ yux÷u ¼qtøk¤wt. yuLkwt

«k[eLk Lkk{ Lkk¤e, Lkkr¤fk Au. ¼qtøk¤ yu

hý®þøkkLkwt {q¤ MðYÃk Au. økwshkík{kt ¼ðkR

yLku ¼sLk{kt ¼qtøk¤Lkku WÃkÞkuøk rðþu»k

«{ký{kt ÚkkÞ Au. ¼ðkR fhLkkhk LkkÞfku

yuLku {kíkkSyu ËeÄu÷wt Ëiðeðkã {kLke íkuLku Ãkqsu

Au. sqLkk fk¤u hksðeykuLke rðsÞÞkºkk{kt,

Vq÷ufkt fu Mkh½Mk{kt Ãký ¼qtøk¤ ðÃkhkíke

yLkuf siLk økútÚkku{kt ¼qtøk¤ yLku Lkk¤eLkk

WÕ÷u¾ku {¤u Au. yksu rðMkLkøkh{kt yLku

y{ËkðkË{kt íkktçkk-rÃk¥k¤Lke ¼qtøk¤ çkLku Au.

íku {q¤u ®þøkzk{ktÚke çkLkíke yLku ÞwØ «Mktøku

ðøkkzkíke yu{ nhfkLík þwf÷ LkkUÄu Au.

hý®þøkw yLku LkkøkVýe : økwshkík{kt

®þøkzktLkkt ðk®sºkku ykuAkt ðÃkhkÞ Au Ãký

íku þetøke suðkt ðk®sºkku hý®þøkwt yLku

LkkøkVýeLkk Ãkqðoòu {LkkÞ Au. hý®þøkwt yLku

LkkøkVýe rþð{trËhku rMkðkÞ ¼køÞu s çkesu

õÞktf òuðk {¤u Au.

(4) ½Lkðkã :

÷kufðkãLkku [kuÚkku «fkh ½LkðkãkuLkku

økýkÞ Au. yk «fhý{kt {ký, {trshkt,

ÍktÍ, fhíkk÷, fktMkeòuzkt, Ík÷h, ½tx,

½txze, ËktrzÞk, Úkk¤e, ½q½hk ðøkuhuLkku

Mk{kðuþ ÚkkÞ Au.

{trshkt : økwshkíkLkk ÷kufMktøkeík{kt ¾kMk

fheLku ¼sLkkuLkk Mktøkeík{kt íkk÷çkØ¥kk ÷kððk

{kxu {trshkt ðÃkhkÞ Au. {Äwhk yðksLkk

{trshkt yLkuf «fkhu ðøkkze þfkÞ Au.

hksMÚkkLke çkkRyku hýwòLkk {u¤k{kt ytøk

{kÚku 13 {trshkt çkktÄe hk{ËuðÃkehLkkt ¼sLk

økkíke økkíke {trshktLkk íkuh íkk÷ ðøkkzu Au

yLku Lk]íÞ fhu Au. ¼sLk, ÷kufMktøkeík yLku

÷kufLk]íÞku{kt [÷íkeLkk íkk÷{kt Lkh½kt, ÍktÍ

yLku {trshktLkku hýfkh yLkuhe ÷Þfkhe

Q¼e fhu Au. økwshkík{kt {trshktLkk {kýeøkh

MkkÄw ðehËkMk Mkkihk»xÙLkk rçk÷¾k økk{{kt

ÚkE økÞk. yu {trshkLkk W¥k{ f÷kfkh níkk.

{trshktLkkt LkkLkk-{kuxk f÷kfkhku økk{zu økk{zu

yksuÞ òuðk {¤u Au.

fhíkk÷ : fhíkk÷Lke ðkík ykðu íÞkhu

¼õíkfrð Lkh®Mkn {nuíkkLke ÞkË ykðu.

íkuyku fhíkk÷ ðøkkze ¼sLk - feíkoLk fhíkk.

yksu õÞktf õÞktf feíkoLkfkhku fhíkk÷Lkku

WÃkÞkuøk fhíkk òuðk {¤u Au. hksfkuxLkwt

85

86

MkðkuoËÞ hkMk{tz¤ íkku fhíkk÷Lkku f÷kÃkqýo

hkMk Ãký hsq fhu Au.

{ký : ½x yu økwshkíkLkwt «k[eLk yLku

«[r÷ík ðkã Au. ½xðkã yux÷u {kx÷wt,

suLkwt {kuZwt [k{zkÚke çktÄ fhe íkuLke çkksw{kt

ÚkkÃk {khðkÚke íkçk÷k suðku yðks Lkef¤u

Au. Ërûký ¼khík{kt yLkuf rLk»ýkíkku rþü

Mktøkeík{kt yuLkku WÃkÞkuøk fhu Au.

½xðkã{ktÚke ykÃkýu íÞkt {kýðkËLkLke

ÃkhtÃkhk Qíkhe ykðe. Ãkt[ÄkíkwLke Mkktfzk

{kuZkLke {ký Ãkh ykÏÞkLk fhðkLke ÃkhtÃkhk

«u{kLktËfk¤ sux÷e Ãkwhkýe {LkkÞ Au. yksu

íkku ykÏÞkLkfkhku yLku ykÏÞkLk ÃkhtÃkhk

÷kufSðLk{ktÚke ÷øk¼øk ÷wÃík ÚkR økR Au.

hkr»xÙÞ ÏÞkrík Ãkk{u÷k ðzkuËhkLkk {ký¼è

©e ÄkŠ{f÷k÷ Ãktzâk {kýðkËLk {kxuLkwt

íkk÷e{ fuLÿ [÷kðe yk ÃkhtÃkhkLku Sðíke

hk¾ðk {Úkk{ý fhe hÌkk Au.

hýðkãku :

sqLkk Mk{Þ{kt ÞwØfk¤u MkirLkfkuLku

þqhkíkLk [zkððk {kxu su ðkãku ðÃkhkíkkt yu

hýðkãku íkhefu yku¤¾kíkkt. «k[eLk ÞwØ{kt

MkuLkk [zkR fhíke íÞkhu ÞwØLkøkkhwt yLku

þt¾ ðkøke QXíkkt. MkuLkkLke ÃkkA¤ MkkiÚke

AuÕ÷wt ŸxLkøkkhwt ykðíkwt. ÞwØLkk ðkãku{kt

ðeh{]Ëtøk, Ãkxn, Ãkýð (LkøkkÁt) hýíkqh,

hý®þøkwt, þhýkR ðøkuhu økýkðe þfkÞ.

ÞwØ{kt rðsÞMkq[f ðkã sÞZ¬ íkhefu

yku¤¾kíkwt. yksu nk÷{kt ðÃkhkíkku ztfku þçË

Z¬ WÃkhÚke Qíkhe ykÔÞku Au.

hk{kÞý-{nk¼khík{kt yLkuf «fkhLke

ðeýk yLku ËwtËwr¼, Ãkxn, {]Ëtøk, ¼uhe,

Ãkýð suðkt ðkãkuLkk WÕ÷u¾ku {¤u Au. økeíkkLkk

Ãknu÷k yæÞkÞ{kt &÷kuf- 12Úke 20{kt

hýMktøkúk{{kt ðÃkhkíkk þt¾ yLku þt¾ -

æðrLkLkku yðks þºkwykuLku zhkððk{kt Úkíkku

yuðku {n¥ðLkku WÕ÷u¾ {¤u Au. yk þt¾

rðþk¤ yLku Mkwðýo{trzík níkk. MkwðýoLke

Mkktf¤e MkkÚku sze yuLku «¾h ÞkuØkyku

WÃkrðíkLke ÃkuXu ytøk Ãkh Ãknuhe hk¾íkk.

sYh ÃkzÞu WÃkkzeLku çkòðíkk. ¼e»{rÃkíkkyu

ËwÞkuoÄLkLkk níkkþ {Lk{kt ykþkLkku Mkt[kh

fhðk ®MknLkkË fhe þt¾ ðøkkzâku níkku.

þt¾LkkËLkk ¼ÞkLkf Ãkz½k yk¼ yLku

Ãk]ÚðeLkk Ãkx Ãkh Ãkzíkk. yswoLk ÃkkMku ËuðË¥k,

ÞwrÄrch ÃkkMku yLktíkrðsÞ, Lkfw¤ yLku

MknËuð ÃkkMku Mkw½ku»k yLku {ýeÃkw»Ãk þt¾ níkk

yuðk WÕ÷u¾ku {¤u Au.

“yfçkhu Ëhçkkhe” økútÚkLke LkkUÄ {wsçk

yfçkhLkk Mk{Þ{kt MkuLkk{kt ËB{k{k Lkk{Lkk

zV suðkt ðk®sºkkuLke ykuAk{kt ykuAe 18

òuze hk¾ðk{kt ykðíke. LkøkkhktLke 20

87

òuze hnuíke. Zku÷ ½ýkt hk¾ðk{kt ykðíkkt.

ykuAk{kt ykuAkt [kh yuf MkkÚku ðøkkzkíkkt.

MkkuLkk-[ktËe{ktÚke çkLkkðu÷kt fýko Lkk{Lkkt

ðk®sºkku [khLke MktÏÞk{kt hnuíkkt. Lkð ®nËe

yLku EhkLke þhýkRyku ðkøkíke. yk WÃkhktík

LkVeh, hý®þøkzkt-ÍktÍ ðøkuhu hýðkãku Ãký

ÞkuøÞ MktÏÞk{kt hk¾ðk{kt ykðíkkt.

ykrËðkMke ÷kufðkãku :

økwshkík{kt ÷kufMktMf]ríkLke ÃkqðuoLke MktMf]rík

ykrËðkMkeykuLke økýkÞ Au. yk ykrËðkMkeyku

ÃkkMku Ãký {uËkLke yLku {nurV÷Lkkt yu{ çku

«fkhLkkt ÷kufðkãku òuðk {¤u Au. yu{kt

íktíkwðkãku{kt ½ktøk÷ku, [kuLkfwt, rMkíkkhe,

[unõÞk, ¾ktøk÷ku, {÷tøkku, ytçkkzkLke Úkk¤e,

fªøkhe, yðLkØ ðkãku{kt Zku÷, {kË¤, íkqh,

Zkfku, ðnkðe, ZqLkf, Lkøkkh, ËkÞhku, fwtze,

¼kUÞíkqh, ½Lkðkãku{kt fhøkuMk, Úkk¤e,

ËktrzÞk, ¾Ãkkx yLku Mkwr»kh ðkãku{kt zkuçkhwt,

Lkhrn÷ku, Ãkkðhe, ðkn÷e, hkuçke yLku

fknzkLke LkkUÄ yk rð»kÞLkk yÇÞkMke ©e

RLÿþtfh hkð¤u ykÃke Au. ykrËðkMke

Mkwr»khðkãku{kt íkkzÃkwt yíÞtík rLkhk¤wt ðkã

Au. íku{ktÚke Lkef¤íkk Mðhku ¼ktøkíke hkíkLkk

ðkíkkðhýLku ¼ÞwO¼ÞwO çkLkkðe Ëu Au. ykÃkýk

ykrËðkMkeykuLkkt Lk]íÞkuLkk «fkhku su rðrþü

òíkLkk hÌkkt Au íku{ íkuLkwt ÷kufMktøkeík yLku

÷kufðkãku Ãký rðrþü «fkhLkkt hÌkkt Au.

økwshkíkLkk ÷kufMktøkeík{kt ÷kufðkãkuLkk

WÃkh ðýoðu÷k [kh «fkhku yksu íkuLkk «k[eLk

MðYÃk{kt òuðk {¤u Au, Ãký íkuLkk ðøkkzLkkhk

Äehu Äehu ykuAk Úkíkk òÞ Au.

÷kufSðLk{ktÚke stíkh Mkkð økÞwt.

hý®þøkwt yLku LkkøkVýe {trËhku{kt

ÃkwhkR hÌkkt. {ký¼èkuLke ÃkhtÃkhk

ykÚk{ðk ykðe Au. MktøkeíkLkk økútÚkku

fnu Au fu, Mðkrík {wrLkyu ºký {w¾ðk¤wt

{]Ëtøk çkLkkðu÷wt, Ãký Mkku{LkkÚkLkk «k[eLk

rþðk÷Þ{ktÚke [íkw{wo¾ {]ËtøkLkwt rþÕÃk {¤e

ykÔÞwt Au. yksu ykÃkýe ÃkkMku LkÚke hÌkwt

rºk{w¾e {]Ëtøk fu LkÚke hÌkwt [íkw{wo¾e {]Ëtøk.

yk çkÄkt ÃkhtÃkrhík Ãkwhkýkt ÷kufðkãkuLkwt

MktøkúnMÚkkLk Q¼wt ÚkkÞ yu yíÞtík sYhe Au.

÷kufðkãkuLke íkk÷e{ {kxu íkk÷e{ fuLÿ yLku

íkuLku çkLkkððk {kxuLkwt Wãkuøk fuLÿ Q¼wt ÚkkÞ yu

ykð~Þf Au. ykLkk {kxu yuf MktþkuÄLk fuLÿ

Ãký Q¼wt fhe þfkÞ, suLkk îkhk ÷kufðkãku,

ykrËðkMke ðkãku, «k[eLk hýðkãku yLku íkuLku

ðøkkzðkLke heík, ÃkØrík ðøkuhuLkku ði¿kkrLkf

yÇÞkMk fhe fux÷kt ðkãku ¼khíkeÞ Au yLku

fux÷kt çknkhÚke ykÔÞkt Au íkuLkku hMk«Ë yLku

íkw÷Lkkí{f yÇÞkMk

nkÚk Ähe þfkÞ.

88

÷kufLk]íÞku yu ykÃkýe MktMf]ríkLkwt {níðLkwt

ytøk ÃkrhÃkkf Au. ð»kkuo Ãkqðuo LkËe rfLkkhu

ßÞkhu MktMf]ríkLkwt Ãkkhýwt çktÄkÞwt íÞkhu

÷kufLk]íÞkuLkku Ãký sL{ ÚkÞku nþu yu{ fne

þfkÞ. «f]ríkLke økkuË{kt {Mík çkLkeLku rðnhíkk

ykrË{kLkðLkk ytíkh{kt ykLktËLke ÷køkýe fkì¤e

QXíke íÞkhu yu nh¾½u÷ku çkLkeLku Lkk[ðk fu

økkðk {ktzíkku. yk{ Ähíke MkkÚku

ytíkhLke «eík çkktÄeLku

çkuXu÷k {kLkðeLkk

ykLktËLke yr¼ÔÞÂõík

yLku QŠ{ykuLkk

ykrð¼koð{ktÚke sLBÞkt

Au ykÃkýkt ¼kíkeøk¤

÷kufLk]íÞku. yk{ LkiMkŠøkf

ðkíkkðhý{kt sL{u÷kt

÷kufLk]íÞku yu {kLkðeLkk

Ãkh{ ykLktËLke yLkw¼qríkLke

LkeÃks nkuðkÚke ÷kufniÞkt Ãkh

ysçk øksçkLkwt fk{ý fÞwO Au.

økwshkíkLkk økhðk ÷kufSðLk{kt

÷kufLk]íÞkuLkku ¼tzkh ¼hÃkqh ¼Þkuo

Ãkzâku Au. ÷kufLk]íÞkuLke MkkÚku

÷kuføkeíkku yLku ÷kufðkãku Ãký

òuzkÞu÷kt Au.

÷kufWíMkð yLku ÄkŠ{f ÃkhtÃkhk MkkÚku

òuzkÞu÷kt ÷kufLk]íÞku :

økwshkíkLke MkktMf]ríkf ÷kuff¤kLkk

ðkhMkkYÃk ÷kufLk]íÞku, ÷kufWíMkðku yLku

ÄkŠ{f ÃkhtÃkhkyku MkkÚku sqLkk fk¤Úke

òuzkÞu÷kt Au. òuçkrLkÞkLku nu÷u [zkðíkk

÷kuf{u¤kyku nkuÞ, ÉíkwykuLkk htøkkuíMkðLke

Akçk ÷ELku ykðíkku nku¤eLkku íknuðkh nkuÞ,

økkufw¤ykX{ yLku Lkkuhíkkt suðk ðkh, Ãkhçk

nkuÞ, hktË÷ íkuzâkt nkuÞ fu ÃkAe ÷øLk suðk

{tøk÷ «MktøkLke htøku[tøku Wsðýe Úkíke

nkuÞ íÞkhu ÷kufniÞkt ykLktËrð¼kuh çkLkeLku

Lkk[u Au, økkÞ Au. SðLkLkku Úkkf ¾t¾uheLku

n¤ðkVq÷ ÚkE òÞ Au. ÷kufLk]íÞkuLkku MktçktÄ

Mkk{krsf WíMkð MkkÚku sux÷ku Mktf¤kÞu÷ku Au

íkux÷ku s ÷kufSðLkLke ÄkŠ{f ÃkhtÃkhk MkkÚku

Ãký òuzkÞu÷ku Au.

÷kufLk]íÞkuLkwt ðirðæÞ :

økwshkík{kt ÷kufòríkyku, ÷kufçkku÷eyku

yLku ð†k¼q»kýkuLkwt ðirðæÞ sux÷wt òuðk

{¤u Au yux÷wt ðirðæÞ yuLkkt ÷kuføkeíkku,

÷kufWíMkðku yLku ÷kufLk]íÞku{kt Ãký òuðk {¤u

Au. fux÷kf «Ëuþku{kt økku¤kfkh, fux÷kf{kt

yÄoøkku¤kfkh, õÞktf çkççkuLke nhku¤{kt íkku

888888888888888888

økwshkíkLkkt ÷kufLk]íÞku

89

õÞktf yufyufLke nhku¤{kt MºkeÃkwhw»kku ¼uøkkt

{¤eLku Lku õÞktf õÞktf swËkt swËkt økeík MkkÚku

fu økeík ðøkh Lk]íÞku fhu Au. ßÞkhu fux÷ef

søÞkyu Zku÷, þhýkE, {tShk yLku

íkk÷eykuLkk íkk÷ MkkÚku Lk]íÞku fhu Au. yk{

rðrðÄ òríkLkkt ÷kufLk]íÞku{kt MkkBÞ nkuðk

Aíkkt rðrðÄ ÃktÚkfkuLke çkku÷e, WíMkðku, ðkãku

yLku ð†k¼q»kýkuLku fkhýu MÚkkrLkf htøkkuLke

Aktx MkkÚku ÷kufLk]íÞku{kt ¼khu rðrðÄíkk

òuðk {¤u Au. økwshkíkLkk økk{zu økk{zu

òuðk {¤íkkt ÷kufLk]íÞkuLkk {kýeøkh çkLkeyu

íÞkhu s yuLkk f¤k-MkkIËÞoLkku Mkk[ku

ÏÞk÷ ykðu Au.

Mkkihk»xÙLkwt rxÃÃkýe Lk]íÞ :

ykÃkýk rxÃÃkýe Lk]íÞyu Ëuþ¼h{kt ½ýe

{kuxe ÏÞkrík {u¤ðe Au. rxÃÃkýe yu Mkkihk»xÙLke

hr¤Þk{ýe Ähíke {kÚku ykðu÷k [kuhðkz

ÃktÚkf{kt hneLku fk¤e {sqhe fhLkkh fku¤e

òríkLke †eykuLkwt ©{nkhe Lk]íÞ Au. Mktøkeík

yLku Lk]íÞ îkhk frXLk Ãkrh©{Lku n¤ðkuVq÷

çkLkkðe ËuðkLke ÷kufLkkheLke fkuXkMkqÍ{ktÚke

yk f¤k{Þ rxÃÃkýe Lk]íÞ sLBÞwt Au.

sqLkk ð¾ík{kt [qLkkçktÄ ½hLkkt ykuhzk{kt,

yøkkþe{kt fu {fkLkLkk ÃkkÞk{kt [qLkkLkku

Äúkçkku Ähçkkíkku. yk ÄúkçkkLku Ãkkfku fheLku

‘‘Aku ÷eMke’’ çkLkkððk yk Äúkçkku Ähçkðk

{kxu ðÃkhkíkwt MkkÄLk íku rxÃÃkýe. ÷ktçke

÷kfzeLkk Auzu ÷kfzkLkku [kuhMk fu ÷kuZkLkku

økku¤ økzçkku ÷økkzu÷e rxÃÃkýeyku nkÚk{kt

÷ELku Mkk{Mkk{u fu økku¤kfkh{kt Q¼e hneLku

çknuLkku n÷f¼Þko ftXu økeík WÃkkzu Au :

ðktMk÷ze ðkøku Lku {khwt {Lk nhu,

íÞktÚke {khwt òuçkrLkÞwt ¼hÃkqh hu,

ykt¾÷zeLkku [k¤ku fkLkwzku çknw fhu.

økeíkLke MkkÚku ÍktÍ, {tShk,

Zku÷ yLku

þhýkELke h{Íx

MkkÚku rxÃÃkýeLke Íqf

Ãkzu. þhýkEðk¤ku

®MkÄwzku hkøk Auzu ÃkAe íkku

økeík, Mktøkeík yLku Lk]íÞLke

Akf{Aku¤ Qzu. rxÃÃkýeLke

Ãkkðzeyku fxfk ÚkELku Qzíke

òÞ. Lkðe ykðíke òÞ. ¼sLkÚke

ykht¼kÞu÷e rxÃÃkýe ðnu÷e Mkðkhu

«¼kríkÞkt MkqhÚke Ãkqhe ÚkkÞ.

rðrðÄ òíkLke Ãkkt[-AÚke {ktzeLku

ÃktËh-ðeMk [k÷{kt [k÷íke rxÃÃkýe{kt

Lk]íÞ fhLkkheykuLkku òu{, swMMkku,

90

yíkqx íkk÷çkØíkk, íðrhík, [t[¤ ytøk{hkuz

Lku rðãwíkøkrík yu yk ÷kufLk]íÞLke rðrþ»xíkk

Au. Mkkihk»xÙ{kt [kuhðkzLke fku¤e çknuLkku

WÃkhktík hksfkuxLke ¼e÷

ç k n u L k k u y u

rxÃÃkýe{kt

ÃkkuíkkLkwt MÚkkLk ò¤ðe hkÏÞwt Au.

økkurn÷ðkzLkk ftXkéÞ

«ËuþLke ¾khðý çknuLkkuLke

rxÃÃkýe{kt {Míke yLku fhwýíkk

òuðk {¤u Au. ò{LkøkhLke MkeËe

çknuLkkuLke rxÃÃkýe{kt {Míke{Zâku WAhtøk

òuðk {¤u Au. ßÞkhu frzÞk, fwt¼kh

™u W¼z òríkLke †eykuLke rxÃÃkýe{kt

Äehøkt¼eh økeíkkuLkku yM¾r÷ík «ðkn

ðnuíkku òuðk {¤u Au.

yksu íkku rMk{uLx yLku ÷kËeLkku Þwøk

ykðíkkt [qLkkLke Aku yÿ~Þ ÚkE yuLke

MkkÚku rxÃÃkýe Lk]íÞLkku Þwøk Ãký ykÚk{e

økÞku Au. Aíkkt rxÃÃkýe Lk]íÞLkk yuf

«fkh íkhefu Sðe økE Au.

hktË÷Lkku ½kuzku ¾qtËðku :

W¥kh økwshkík, Ërûký økwshkík,

¾t¼kíkçkkhw, ¼k÷-Lk¤fktXk, ðrZÞkh,

¾k¾rhÞk xÃÃkku yLku fkrXÞkðkz çkksw

MkqÞoÃkíLke hLLkkËuLke ÃkqòLkku {rn{k ½ýku

{kuxku Au. ½ýe òríkyku{kt ÷øLk, Mke{tík

ðøkuhu Mkk{krsf «Mktøku hktË÷ íkuzðkLkku

rhðks Au. suLku ½uh hktË÷ íkuzâkt nkuÞ íkuLku

íÞkt çkúkñýLku çkku÷kðeLku çkkòuX Ãkh çku ÷kuxk

yLku Lkkr¤ÞuhLkk økkuxk {qfe, fkuzeLke yktÏÞwt

fhe fÃkzkt, ½huýkt ðøkuhu Ãknuhkðe hktË÷

{kLke MÚkkÃkLkk fhðk{kt ykðu Au.

yk «Mktøku fwxwtçkLke †eyku yLku hktË÷Lke

¼qE(¼qr{økík Ãkqsfku) yÚkðk økk{Lkk

økkuh{nkhs hktË÷Lkku ½kuzku ¾qtËðk ykðu

Au. ¼qE ykðeLku #Zkuýe Ãkh rÃk¥k¤Lkku s¤

¼hu÷ku ÷kuxku {qfe ºkktçkkLke ðkxfe{kt Ëeðku

«økxkðe ÷kuxk Ãkh {qfeLku ÷kuxku {kÚku {qfu Au

yLku Äe{u Äe{u Lkk[u Au. yk ð¾íku Vhíke

Vhíke †eyku ½kuzkLke su{ çkççku Ãkøku fqËíke

fqËíke íkk¤eyku Ãkkzíke Ãkkzíke økku¤ økku¤

Vhu Au Lku hktË÷Lkku ½kuzku ¾wtËíke økkÞ Au :

9999999000000

91

÷kuxk íkuzkÔÞk hktË÷{kLkk,

{khk yktøkrýÞkt MkkunkÞ;

½kuz÷k ¾qtËþu hu hktË÷{k,

{khe ykþk Ãkqhý ÚkkÞ.

Mkk{Mkk{k hu ykuhrzÞk,

Mkk{u fktE MkwÚkkheLkkt nkx

½zòu ½zòu hu çkkòurXÞk,

{khk hktË÷{kLku fks..

Yzk hktË÷Lku ÃkÄhkðwt,

yks {khk yktøkrýÞk MkkunkÞ.

hktË÷Lkku ½kuzku ¾qtËðku yuLku n{[e ¾qtËðe

yu{ Ãký fnu Au. yk ð¾íku {k hktË÷Lku hkS

fhðk n{[e økeíkku økðkÞ Au.

òøkLk]íÞ :

fux÷ef ¿kkrík{kt ÷øLk, sLkkuE fu Mke{tík

«Mktøku {kíkkSLkku WíMkð fhðk{kt ykðu Au.

yk «Mktøku {kíkkLkk òøk íkuzu Au. {kíkkSLku

çkuMkkzÞkt ÃkAe Ãkkt[{u fu Mkkík{u rËðMku

{kíkkSLku ð¤kðíke ð¾íku çkkòuXLkk [kh

¾qýu ¾Ãkkxwt çkktÄe íkuLkk [khuÞ AuzkLku WÃkhÚke

¼uøkk fheLku çkktÄe Ëuðk{kt ykðu Au. çkkòuX

Vhíke [qtËze çkktÄe ytËh {kíkkSLke MÚkkÃkLkk

fhðk{kt ykðu Au. suLkk ½uh yk WíMkð nkuÞ

íku ½hLke †e yk òøk {kÚku {qfe ðksíku-

økksíku {kíkkSLkk {Zu òÞ Au. yk ð¾íku

†eyku økk{Lkk [kuf{kt Zku÷Lkk íkk÷u íkk÷u

{kíkkSLkk økhçkk økkÞ Au yLku {kÚku òøk

{qfu÷e †e økhçkkLke ð[{kt ÃkøkLkkt Xufk MkkÚku

òøk Lk]íÞ fhu Au. òøk çkhkçkh [øku íÞkhu

òuLkkhLku yðýoLkeÞ ykLktËLke yLkw¼qrík

ÚkkÞ Au.

y{ËkðkË{kt ðMkíke Xkfkuh ¿kkríkLke †eyku

Lkkuhíkk{kt {kÚku Vq÷{ktzðe ÷ELku {kíkkLkk

{kZ h{u Au. Lkðhkrºk «Mktøku økk{zkt{kt

òøk{kt sðkhk fu {kíkkSLkku ½x {qfe òøk

h{kÞ Au. yk rhðks çkLkkMkfktXkLkk

hkÄLkÃkwh Lku Úk¤kÄheLke fku¤ý çknuLkku{kt

Ãký òuðk {¤u Au.

hkMk yLku hkMkzk :

hkMk yu Mkkihk»xÙLkwt yuf ykøkðwt

Lk]íÞ Au. hkMku h{Lkkh yLku hkMk òuLkkh

çktLkuLku ykLktËÚke íkhçkku¤ fhíkwt yk Lk]íÞ

yiríknkrMkf ÿrüyu {nk¼khík{kt nÕ÷eMkf

¢ezk fu ËtzhkMkf íkhefu ðýoðkÞu÷wt Au íku

s yk hkMk fu ËktrzÞk hkMk. hkMk yu økkuÃk

MktMf]ríkLkwt ykøkðwt ytøk økýkÞ Au.

«k[eLkfk¤{kt økkuÃk-økkuÃkeyku MkkÚku {¤eLku

f]»ý÷e÷kLkk hkMk h{íkkt. ÃkkA¤Úke swËe swËe

òríkyku yk hkMk{kt ÃkkuíkkLke rðþu»kíkkyku

W{uhíke økE. {wÂM÷{ fk¤{kt hkMkLkk

Lk]íÞ «fkhku Mkkð ÷kuÃkkE økÞk, Ãký [kiË{e -

ÃktËh{e MkËe ÃkAe Lkh®Mkn - {ehktLke yMkhLku

fkhýu yLku ði»ðý Ä{oLkk MktMfkhu f]»ýLkk

hkMkLku MkSð fhðk «uÞkO.

9292

ËktrzÞk hkMk :

Mkkihk»xÙLkk Lk]íÞ «fkhku{kt MkkiiÚke ðÄw æÞkLk

¾U[íkku òu fkuE «fkh nkuÞ íkku íku ËktrzÞk

hkMkLkku Au. þhËÃkqLk{, Lkkuhíkk, s¤S÷ýe

yrøkÞkhMk, Mkkík{ - ykX{ «Mktøku, økwhwLke

ÃkÄhk{ýe ð¾íku Vq÷ufkt fu Mkk{iÞkt ð¾íku

økk{Lkk swðkrLkÞkyku îkhk nkÚk{kt htøkík

Vq{íkktðk¤k ÷kfzkLkk fu rÃk¥k¤Lkk ËktrzÞk

÷ELku nª[, fuhðku ðøkuhu íkk÷{kt ËktrzÞk

÷uðkÞ Au. Lkh½k, Ãkkðku, ÍktÍ, þhýkE

ðøkuhu ðkãkuLke MkkÚku økeíkLkk íkk÷u íkk÷u hkMkLke

h{Íx çkku÷u Au. ËktrzÞk hkMk{kt ËkurZÞk,

Ãktr[Þk, yrXÞk, çkkrhÞk, ¼urxÞk, Lk{Lk,

{tz÷ ðøkuhu ÷uðkÞ Au. hkMku h{íkkt h{íkkt

økeíkLku yLkwYÃk MðÂMíkf, rºkþq¤, Äò suðk

{kíkkSLkk «íkefku h[kíkkt òÞ Au. fkLk

økkuÃkeLkwt økeík nkuÞ íkku f]»ý çktMke ðøkkzíkk

nkuÞ íkuðk fu ð÷kuýkt suðk ykfkh - «fkhku

h[kíkk òÞ Au.

ËktrzÞk hkMk {kuxu ¼køku Ãkwhw»kku ÷u Au. nðu

íkku †eyku{kt Ãký íku «[r÷ík Úkðk ÷køÞk Au.

Lk¤fktXkLkk ÃkZkhku fkrXÞkðkzLkk fku¤e,

ykÞhku, fýçke,hsÃkqíkku hkMk{kt yð¤kt-

Mkð¤kt [÷Lk ÷E çkuXf ÷E, VqËze ÷økkðu Au

íÞkhu hkMk{kt «åALLk Axk ¾e÷e QXu Au.

sL{kü{e «Mktøku ¼hðkz †e-Ãkwhw»kku

MkkÚku {¤eLku hkMku h{u Au. hkMk, ËktrzÞk MkkÚku

yLku ËktrzÞk rðLkk ÃkøkLkk Xufk yLku nkÚkLkk

rn÷ku¤k MkkÚku ÷uðkÞ Au. ¼hðkz yLku

hçkkheLkk ËktrzÞkhkMk{kt ½ýe ðkh økeíkku LkÚke

økðkíkkt, Ãký Zku÷ yLku þhýkE{kt ðkøkíkkt

nª[ yLku [÷íkeLkk íkk÷u hkMk h{kÞ Au. yk{

hkMk{kt rðrðÄ òríkykuLke ÔÞðMkkÞ÷ûke

÷kûkrýfíkkyku yLku Mð¼kð÷ûke rðrðÄíkk

W{uhkðkLku fkhýu íku{kt ½ýwt çkÄwt ðirðæÞ

Ëk¾÷ ÚkÞwt Au. þqhkykuLkk Zk÷-ík÷ðkh

hkMk{kt ûkkºk MktMfkhLke Íkt¾e òuðk {¤u Au.

økkuVøkqtÚkLk-Mkku¤tøkk hkMk :

økkuVøkqtÚkLk-Mkku¤tøkk hkMk yu Mkkihk»xÙLkk

fku¤e yLku fýçkeykuLkwt òýeíkwt Lk]íÞ Au.

yk Lk]íÞ yuf rðrþü «fkhLkku {Lkkunh

93

hkMk Au. yk Lk]íÞ{kt ðýu÷e MkwtËh {òLke

ËkuheykuLkku økwåA yØh çkktÄu÷e fze{ktÚke

ÃkMkkh fhe íkuLkku yufuf Auzku hkMkÄkheykuLkk

nkÚk{kt yÃkkÞ Au. «kht¼{kt økhçke ÷ELku

ÃkAe ËktrzÞkhkMk [øku Au. hkMkLke MkkÚku

çkuXf, VqËze Lku xÃÃkk ÷uíkkt hkMku h{u Au. íkuLke

MkkÚku MkkÚku htøkeLk ËkuheLke {Lkkunh økqtÚkýe

økqtÚkkíke òÞ Au. økqtÚkýe Ãkqhe ÚkÞk ÃkAe

yð¤kt [÷LkÚke hkMkLke h{Íx MkkÚku ËkuheLke

økqtÚkýeLku Wfu÷ðk{kt ykðu Au. yk hkMk{kt

fku¤eykuLke Axk, íkh÷íkk yLku ðes¤e ðuøk

ykÃkýwt {Lk nhe ÷u Au.

{uh ÷kufkuLkk ËktrzÞk hkMk yLku

[kçk¾e:

{uh ÷kufkuLkk ËktrzÞk hkMk ykÃkýwt æÞkLk

¾U[u Au. ËktrzÞk hkMk þY fhíkkt Ãknu÷kt fÃkzkt

Ãkh økw÷k÷ Aktxe ËktrzÞk hkMkLke h{Íx

çkku÷kðíkk Ähýe Äúwòðu Au íÞkhu íku{Lkk

çkknwçk¤ yLku ÷zkÞf ¾{ehLkwt Mkk[wt ËþoLk

ÚkkÞ Au.

{uh ÷kufkuLkk ËktrzÞk MkkËk Lknª, Ãký òzk

ÃkhkuýkLkk nkuÞ Au. íku{Lkk ËktrzÞk hkMk Zku÷

Lku þhýkELkk íkk÷u íkk÷u [k÷u Au. íku{kt Mk{qn

økeíkku nkuíkkt LkÚke. {uhLkk ËktrzÞk yux÷k

òuhÚke ðªoÍkíkk nkuÞ Au fu Lkçk¤k-Ãkkík¤k

ykË{eLkk ËktrzÞk MkkÚku {uhLkku ËktrzÞku ðetÍkÞ

íkku yuLke yktøk¤e QzeLku yÄkuo yuf ¾uíkhðk

Ëqh sELku Ãkzu. {uhLke ËktrzÞk ðªÍðkLke

Axk yu ík÷ðkhLkk ÍkxfkLke f÷k{Þ Axk

Au. ËktrzÞk hkMk{kt ÷uðkíke VqËzeyku yu {uh

÷kufkuLkk ËktrzÞk hkMkLkwt ykøkðwt ykf»koý Au.

{uh ÷kufku ËktrzÞkÚke hkMk ÷u Au íku heíku

nkÚkLke íkk¤eykuÚke Ãký íkk÷e hkMk ÷u Au.

yk «Mktøku ½hzkt, çkwëk Lku swðkrLkÞk Lk]íÞLkk

çktÄLk rðLkk {Lk{kt ykðu íku{ {wõík heíku fkuE

Ãký òíkLkk çktÄLk ðøkh Lkk[u Au. Lk]íÞLkku

yk «fkh [kçk¾eLku Lkk{u òýeíkku Au.

94

{uhLkk ËktrzÞk hkMk{kt {kuh÷e, Ãkkðk,

fhíkk÷, {tShkt, ÍktÍ, ½q½hk ðøkuhu

÷kufðkãkuLkku WÃkÞkuøk fhðk{kt ykðu Au õÞkhuf

ð¤e Zku÷, hkðýnÚÚkku, Zku÷f, zV ¾tshe

ðøkuhuLkku Ãký WÃkÞkuøk fhðk{kt ykðu Au.

hkMkzk :

÷kufSðLk{kt òýeíkk yuðk hkMk yLku

hkMkzk ðå[uLkku ¼uË Mk{sðku sYhe Au.

Mkkihk»xÙ{kt hkMk {kuxu ¼køku Ãkwhw»kku ÷u Au.

hkMkLku nÕ÷eMkf Ãký fne þfkÞ. ßÞkhu

hkMkzk yu íkk÷hkMkfLkku «fkh Au. hkMk{kt

Lk]íÞLkwt ík¥ð ykøk¤ Ãkzíkwt nkuÞ Au, ßÞkhu

hkMkzkt{kt MktøkeíkLkwt ík¥ð {ku¾hu hnu Au.

†eyku{kt yksu yuf íkk÷eLkk yLku ºký

íkk÷eLkk hkMkzk ðÄw òýeíkk Au. hkMkzk

yu økhçkkLke suðku s «fkh Au. hkMk yLku

økhçke Ãkwhw»k«ÄkLk Au, ßÞkhu hkMkzk

Lkkhe«ÄkLk Au.

ðúíkkuíMkð «Mktøku, {u¤kyku{kt,

sL{kü{e, þhËÃkqLk{ «Mktøku †eyku

hkMkzkLke htøkík s{kðu Au. hkMkzk{kt

LkkheÓËÞLkk ¼kðku MkhMk heíku yr¼ÔÞõík

ÚkkÞ Au. hkMkzkLkk økeíkLkwt ðMíkw Mkk{krsf,

íÞkøk çkr÷ËkLk, xuf fu ðehíkkLkwt nkuÞ Au.

hkÄk f]»ýLkkt «ýÞ økeíkku Ãký hkMkzk{kt

¾qçk økðkÞ Au.

fku¤e yLku ¼hðkz òríkLkk hkMkzk{kt

MºkeÃkwhw»kku MkkÚku òuzkÞ Au. †eyku

íkk÷eykuLkk íkk÷u fu [Ãkxe ðøkkzíkku Zku÷

MkkÚku hkMkzk ÷u Au. yuf †e økðhkðu

Au yLku çkeS †eyku Vhíke Vhíke Íe÷u

Au. hkMk{kt sux÷e rðrðÄíkk, íkh÷íkk,

òu{ Lku swMMkku òuðk {¤u Au íku hkMkzk{kt

Lkshu Ãkzíkku LkÚke. hkMkzk yu ÷kufLkkheLkk

SðLkLkk ykLktË yLku WÕ÷kMkLku

yr¼ÔÞõík fhðkLkwt {kæÞ{ çkLke hÌkwt

nkuðkÚke Ä{oLke MkkÚku íkuLkku MktçktÄ LkrnðíkT

suðku Au. hkMkzk{kt hkMku h{Lkkh Lkkheyku{kt

ð†k¼q»kýkuLkwt «kËurþf ðirðæÞ ykÃkýwt æÞkLk

¾U[u Au. ÷kuf{u¤k{kt íkku yZkhu ðhý hkMkzu

h{eLku ykLktË {kýu Au.

økhçkku yLku økhçke :

økhçkku yu økwshkíkLkk yrík «k[eLk

÷kufr«Þ Lk]íÞLkku yuf «fkh Au. økhçkku

þÂõíkÃkqòLke MkkÚku Mkrðþu»k Mktf¤kÞu÷ku Au.

økhçkkLke WíÃkr¥kLkwt {q¤ Ëuðe Ãkqò s {LkkÞ

Au. økhçkku yux÷u ½ýkt rAÿku Ãkkzu÷ku {kxeLkku

½zku. ½zk{kt rAÿku Ãkzkððk íkuLku økhçkku

fkuhkððku fnu Au. økhçkk{kt þçËLke WíÃkr¥k

øk¼oËeÃk{ktÚke ÚkE Au. ‘‘øk¼oËeÃk’’{ktÚke

95

‘øk¼kuo’ yLku ÃkAe økhçkku ÚkÞwt. øk¼o

yux÷u ½zku. ½zku yu çkúñktzLke fÕÃkLkk Au.

íku{kt «økxkðu÷e ËeÃkfLke ßÞkuík SðLkLkk

MkkíkíÞLke Íkt¾e fhkðu Au. yk{ økhçkku yu

ykãþÂõík søkí{kíkk íkhVLkk ¼Âõík¼kðLkwt

«íkef Au.

LkkuhíkkLkk Lkðu rËðMku økwshkíkLkkt økk{zkt

yLku þnuhLke þuheyku økhçkkÚke økqtS QXu Au.

Lkkuhíkk «Mktøku ½h{kt sðkhk ðkðeLku {kíkkSLku

MÚkkÃkLkk fhðk{kt ykðu Au. økhçkk{kt Ëeðku

«økxkððk{kt ykðu Au. hkíkLkk [kuf{kt

{kíkkSLke {ktzðze {qfe †eyku Vhíke Vhíke

økhçkk økkÞ Au. yk økhçkk{kt {kuxu ¼køku

{kíkkSLke Míkwrík rðþu»k nkuÞ Au.

‘þt¾÷Ãkwh Mkkunk{ýwt hu

ykhkMkwh íku {kLkwt Äk{ {khe çknw[hk...

fwt¼khe ykðu íku {÷Ãkíkku hu

òuEíkk økhçkk ÷kðu {khe çknw[hk...’

økhçkk{kt hkMkLke su{ ðkãkuLkku WÃkÞkuøk

ykuAku òuðk {¤u Au. õÞkhuf Zku÷, þhýkE,

¾tshe, {tShkt fu íkçk÷ktLkku WÃkÞkuøk Ãký

Úkíkku òuðk {¤u Au.

økhçke :

økhçkku yLku økhçke çkuÞ Lk]íÞ «fkhku

LkðhkºkeLkk WíMkð MkkÚku Mktf¤kÞu÷k Au.

økhçkku yLku økhçke çktLku Mkt½ Lk]íÞkuLkk s

«fkhku Au. økhçkk {kuxu ¼køku †eyku s

økkÞ Au. õÞkhuf Ãkwhw»kku Ãký yu{kt òuzkÞ

Au, ßÞkhu økhçke yu Ãkwhw»kku økkÞ Au. Mð.

©e {u½kýe¼kE LkkUÄu Au fu, ‘Ãkwhw»kku økhçke

(÷ku¾tzLke {ktzðze)Lke [kuøkhË{ økhçke

{[kðíkk Lku VqËze Vhe ÷uíkk.’ økhçkku yux÷u

rAÿkuðk¤ku ½zku yLku økhçke yux÷u ÷kfzkLke

{ktzðze yuðku yÚko ÚkkÞ.

økhçke yu Ãkwhw»k Lk]íÞLkku «fkh Au.

økhçke{kt ËktrzÞk, Zku÷, LkhÄkt Lku {tShkLkku

WÃkÞkuøk ÚkkÞ Au. hkMkzkLke su{ økhçke{kt

LkíkoLkLke rðrðÄíkk «{ký{kt ykuAe òuðk

{¤u Au. økhçke Lkkuhíkkt WÃkhktík sL{kü{e,

s¤Íe÷ýe yrøkÞkhMk suðk WíMkðkuLkk

«Mktøku økðkÞ Au. økhçkeLku hkMkLk]íÞLkku yuf

«fkh s økýe þfkÞ. økhçkeLkkt økeíkku Ãký

yux÷k s òu{ðtíkk òuðk {¤u Au.

‘ðk ðkÞk Lku ðkË¤ W{xâkt

økkufw¤{kt xnwõÞk {kuh

{¤ðk ykðku MkwtËh ðh þk{r¤Þk.’

ÃkZkhkuLkwt {tShktLk]íÞ :

{tShktLk]íÞ yu ¼k÷ Lk¤fktXk{kt ðMkíkk

ÃkZkhkuLkwt rðrþü ÷kufLk]íÞ Au. {tShktLku

fwþ¤íkkÃkqðof hkMk{kt WíkkheLku íkuyku niÞwt

n÷kðe Lkk¾u yuðkt ÓËÞtøk{

ÿ~Þku ¾zkt fhu Au.

ðkh íknuðkhu yk Lk]íÞ

fhíke ð¾íku ÃkZkhku Ãkøk

÷ktçkk fheLku økku¤kfkhu

çkuMku Au. yufíkkhku, íkçk÷kt,

fktMkeòuzk, çkøkr÷Þwt ðøkuhu

ðkãku MkkÚku {tShktLkku íkk÷

ykÃkeLku s{eLk Ãkh MkqE òÞ

Au yLku Mkqíkk Mkqíkk {tShktLkku

íkk÷ ykÃkeLku yðLkðe heíku

{tShk ðøkkzíkkt ðøkkzíkkt

çkuXk ÚkkÞ Au, VqËze Vhu Au

Lku ÃkkAk MkqE òÞ Au. Mkqíkkt

Mkqíkkt Ãkøk Ÿ[k fhe Ãkøk ðzu

{tShk ðøkkzu Au. þhehLkk

MVqŠík¼Þko n÷Lk[÷Lk MkkÚku

{tShktLkku íkk÷ yËT¼wík

heíku Mk[ðkÞ Au. hkMkLke

su{ {tShkthkMk{kt Ãký

ysçkøksçkLke [Ãk¤íkk,

òu{ yLku MkkøkhLke ÷nuhku

99999999999555555

96

suðe Mkhfíke økrík òuðk {¤u Au.

ÃkZkhku WÃkhktík ¼sLk{kt {Mík çkLku÷k

Mkkihk»xÙLkk ¼srLkfku ¼kðkðuþ{kt ÷eLk çkLke

rðrðÄ «fkhu {tShkt ðøkkzeLku ¼sLk{kt yLkku¾e

{Míke s{kðu Au. Mkkihk»xÙ{kt fux÷uf Xufkýu

çkkðýku Ãký rðrðÄ «fkhu Ëunzku÷Lk fhíke

fhíke {Lkkunh {tShkt ðøkkzu Au. hksMÚkkLk{kt

yk Lk]íÞ «fkh ‘íkuhníkk÷’ íkhefu òýeíkku

Au. [khÚke Ãkkt[ çknuLkku Ãkøk ÷ktçkk fheLku çkuMku

Au yLku ÃkøkLkk ytøkqXkÚke {ktzeLku nkÚk MkwÄeLkkt

þhehLkkt rðrðÄ ytøkku Ãkh íkuh {tShkt çkktÄeLku

rðrðÄ íkk÷ ðøkkzíke Lk]íÞ fhu Au.

nª[Lk]íÞ :

¼k÷«Ëuþ yLku fkrXÞkðkz{kt økkøkhLke

nª[ íkku ¾qçk òýeíke Au. ËktrzÞkhkMk yLku

økhçke ÷uLkkhk fku¤eyku nkÚk{kt {xfe ÷ELku

MkhMk nª[ ÷u Au. ðkhíknuðkhu fu «MktøkkuÃkkík

†eyku Ãký nkÚk{kt økkøkh, ½kUrýÞku fu

ðx÷kuE ÷ELku Zku÷Lkk íkk÷u íkk÷u nkÚkLke

ðªrxÞwt, YÃkkLkk fhzkt fu ðuZ ðzu íkk÷ ËELku

nðk{kt økkøkhku ½w{kðíke yðLkðk ytøk{hkuz

îkhk nª[Lku [økkðu Au. hkík ¼ktøku, Zku÷e

Úkkfu Ãký nª[ ÷uLkkhe çknuLkku Lkk Úkkfu

yuðe htøkík ò{u. fåALke fku¤e †eyku,

ðrZÞkhLke hksÃkqíkkýeyku nkÚk{kt økkøkh

÷ELku Zku÷u h{íke h{íke nª[ ÷u Au. ¼k÷

«ËuþLke nrhsLk çknuLkkuu nkÚk{kt çkku½hýkt Lku

{xfe ÷ELku yLku ½ýeðkh Úkkr¤Þwt ÷ELku

yð¤eMkð¤e Vuhðíke Vuhðíke nª[{kt

[øku Au íÞkhu {Lkkunh ÿ~Þ MkòoÞ Au. yk

nª[{kt økeík LkÚke nkuíkwt. Võík Zku÷Lkk íkk÷u

nª[ ÷uðkÞ Au. fkurzLkkh íkhVLke fkhrzÞk

hksÃkqík †eyku {kÚku Mkkík çkuzktLke nu÷

÷E Vhíke Vhíke nª[ ÷u Au. Lke[k Lk{e

íkk¤eykuLkku íkk÷ MkhMk heíku ykÃku Au.

¼ðkE ðuþ{kt ¼ðkÞk, Lkx ðøkuhu {kÚku Mkkík

Mkkík çkuzkt {qfeLku {LkkunhLkkt Lk]íÞku fhu Au.

97

¼hðkzkuLkk zkufk yLku nqzkhkMk :

Mkkihk»xÙLkk ¼hðkzku ßÞkhu zkufkhkMk

yLku nqzkhkMk{kt ¾e÷u Au íÞkhu økkuÃk

MktMf]ríkLkk Mkk[k ¾{ehLkkt ËþoLk ÚkkÞ Au.

¼hðkzkuLkk hkMk{kt fkLk økkuÃkeLkkt økeíkku {wÏÞ

nkuðk Aíkkt zkufkhkMk{kt økeíkLku ÍkÍwt MÚkkLk

LkÚke. Zku÷Lkk íkk÷u ÷ktçkk yk¾k Ãkhkuýk fu

ÃkhkurýÞwt ÷ELku ËktrzÞk ÷u Au. yk ð¾íku ÃkøkLkk

íkk÷, þhehLkwt n÷Lk[÷Lk yLku ytøkLke

ykøkðe Axk QzeLku ykt¾u ð¤øku Au.

ßÞkhu nkuzkhkMk{kt ¼hðkz yLku

¼hðkzýku Zku÷Lkk íkk÷u íkk÷u Mkk{Mkk{k

nkÚkLkk íkk÷ yLku ÃkøkLkk Xufk ðzu hkMku h{u

Au. yk hkMk økeík ðøkh Ãký Zku÷Lkk íkk÷u

MkhMk QÃkzu Au. ¼hðkz yLku ¼hðkzýkuLkk

¼kíkeøk¤ Ãkku»kkfLku fkhýu hkMkLkwt ÿ~Þ

ÓËÞtøk{ çkLke hnu Au.

XkøkkLk]íÞ :

XkøkkLk]íÞ yu W¥kh økwshkíkLkk

XkfkuhkuLkwt ykøkðwt ÷kufLk]íÞ Au. Mkkihk»xÙLkk

÷kuf{u¤kyku{kt þqhkykuLkk ík÷ðkh hkMk{kt su

¾{eh yLku òu{ òuðk {¤u Au íku XkfkuhkuLkk

Xkøkk Lk]íÞ{kt òuðk {¤u Au.

ðkhíknuðkhu yk rðMíkkhLkk Xkfkuh Ÿ[e

yuzeLkk [zfeðk¤k çkqx, yZeðhfu Ãkkuíkze,

øk¤u nktMkze, Ãkøk{kt íkkuzku yLku fkLk{kt {hfe

Ãknuhe nkÚk{kt W½kze ík÷kðhku ÷ELku Xkøkk

÷uðk Lkef¤u Au íÞkhu SðLk-{kuíkLkk Mktøkúk{

suðwt ÿ~Þ MkòoÞ Au.

Zku÷kuhkýku:

Zku÷kuhkýku yu økkurn÷ðkz ÃktÚkfLkk

fku¤eykuLkk ÷kufLk]íÞLkku yLkku¾ku «fkh

Au. [ku{kMkwt ykðíkkt Ähíke nrhÞk¤e çkLke

òÞ Au. fwËhíkLke {nuhÚke fý{ktÚke

{ý yLkks Ãkkfu yLku {kuuíke suðk zqtzk

¾¤k{kt ykðu yu òuELku ¾uzqíkkuLkkt niÞkt

nh¾kE QXu Au. yk «Mktøku økkurn÷ðkzLkk

fku¤e †e-Ãkwhw»kku nkÚk{kt MkqtÃkzkt, MkqtÃkrzÞwt,

Mkkðhýe, Mkqtz÷k, zk÷kt, Mkktçku÷wt ðøkuhu ÷E

yLkks QÃkýíkkt QÃkýíkkt, MkkuELku Íkxfíkkt

Íkxfíkkt Lku ¾ktzíkkt ¾ktzíkkt ðíkwo¤kfkhu VheLku

Lk]íÞ fhíkkt fhíkkt {tShk, fktMkeòuzk Lku

íkçk÷ktLkk íkk÷u íkk÷u økkÞ Au :

hkÞ Zku÷kuhkýku ¾ktzu [ku¾÷k Lku

yku÷e økku{íke MkkéÞ {økzkéÞ.

yk Lk]íÞ ¼kðLkøkhLke ½ku½k Mkfo÷ {tz¤e

MkhMk heíku hsq fhu Au. ykðwt s fku¤eykuLkwt

fkÃkýe «MktøkLkwt Lk]íÞ Ãký òuðk {¤u Au.

yïLk]íÞ :

yïLk]íÞ yu W¥kh økwshkíkLkk

fku¤eyku{kt ¾qçk òýeíkwt Au. fkhíkf

{rnLkkLke ÃkqLk{Lkk rËðMku økk{Lkk swðkLk

yLku ½hzk-çkwëk Ãkwhw»kku Ãkkuík ÃkkuíkkLkk ½kuzk

MkkÚku nkÚk{kt ík÷ðkh ÷ELku ¼uøkk ÚkkÞ Au.

ÃkAe økk{Lku ÃkkËh ½kuzk Ëkuzkðu Au. yk «Mktøk

Ëkuzíkk ½kuzk WÃkh Q¼k ÚkE nkÚk{kt W½kze

ík÷ðkh ðzu Ëw~{Lk Ë¤Lku fkÃkíkk nkuÞ íkuðwt

Lk]íÞ fhu Au. yk Lk]íÞ «Mktøku ðkíkkðhý{kt

þkiÞohMk ÷nuhkE hnu Au.

ðýÍkhkLkwt nku¤e Lk]íÞ :

økwshkík{kt ðMkíkk {khðkzeyku sL{kü{e

yLku nku¤e ð¾íku Lk]íÞku fhu Au. Ãkwhw»kku ¾¼u

{kuxwt [tøk {qfeLku ðøkkzu Au yLku †eyku

nkÚk{kt Y{k÷ ÷ELku Zkhðku ÷u Au. fux÷ef

ÃkAkík òríkyku{kt Ãký ykðwt Y{k÷ Lk]íÞ

òuðk {¤u Au.

÷kufLk]íÞLkk yLÞ fux÷kf «fkhku :

¼k÷ yLku Mkkihk»xÙ{kt ðMkíke fwtðkhe

fLÞkyku ÷øLk fu yLÞ WíMkð «Mktøku

Zku÷Lkk íkk÷u íkk÷u xexkuzku ÷u Au. Mkkihk»xÙ{kt

98

¼ðkÞk Ãký fuhçkkLkk ðuþ{kt yðLkðkt

Lk]íÞku fheLku òuLkkhLku ykùÞo{wøÄ fhu Au.

¼k÷«Ëuþ{kt ÷øLk «Mktøku fux÷kf Ãkwhw»kku

nkÚk{kt ík÷ðkh ÷ELku økku¤ økku¤ Vhíkk Lku

VqËze ÷uíkkt ÷uíkkt Lk]íÞ fhu Au. yk WÃkhktík

÷kufLk]íÞLkk yLkuf «fkhku ÃktÚkfu ÃktÚkfu

MkktÃkzu Au.

MkeËeykuLke Ä{k÷ :

ÃkkuxwoøkeÍkuLke MkkÚku ykr£fkÚke ykðeLku

Mkkihk»xÙLkk òVhkçkkË, MkwhuLÿLkøkh

yLku sqLkkøkZ rðMíkkhLkk stçkqh{kt

ðMku÷k MkeËeykuLke ykrËMktMf]ríkLkwt òu

fkuE rðþu»k ík¥ð s¤ðkÞwt nkuÞ íkku

íku MkeËeykuLkk Ä{k÷Lk]íÞ{kt s¤ðkÞwt

Au. ykr£fk{kt ðMkíkk ykrËðkMkeyku

rþfkh fhðk òÞ íÞkhu rþfkh {éÞk

ÃkAe ykLktË{kt ykðe sELku su «fkhLkwt

Lk]íÞ fhu Au, íkuLke Íkt¾e MkeËeykuLke

Ä{k÷{kt òuðk {¤u Au. Ä{k÷Lk]íÞ

99888

yuLku xexkuzku n÷kððku yu{ fnu Au. çku

AkufrhÞwt MkkMkMkk{u nkÚkLke íkk¤e ËELku

fuzâuÚke Lke[u Lke[u ykøk¤ ÃkkA¤ nkÚk ÷E

sELku økkÞ Au:

íkhen ðhnLkku xexkuzku

yuLkk {ku{kt ËqrÄÞk Ëktík çkku÷u xexkuzku

økk{zu økk{zu Vhíkkt {Ëkhe ÷kufku LkkøkLku

h{kzíke ð¾íku Ãkøku çkktÄu÷k ½q½hkLkk íkk÷u

íkk÷u {kuh÷e ðøkkzíkkt ðøkkzíkkt {Ëkhe Lk]íÞ

fhu Au.

hkð¤ yLku ËuðeÃkqsf òríkLkk Ãkwhw»kku

ðkh-íknuðkhu †eLkkt fÃkzkt ÃknuheLku rðrðÄ

«fkhLkkt Lk]íÞku fhu Au. ¼ðkE fhíkk

99

{þehkLk]íÞLku Lkk{u Ãký òýeíkwt Au. yk

Lk]íÞ «Mktøku MkeËeyku Lkkr¤ÞuhLke yk¾e

fk[÷e{kt fkurzÞwt Lkk¾eLku çkLkkðu÷kt {þehkt

Ãkh ÷e÷wt ÷qtøkzwt ðªxeLku íkk÷çkØ heíku {þehkt

ðøkkzeLku økku¤ økku¤ Vhíkk òÞ Au. nkÚk{kt

hk¾u÷k {kuhÃkªALkku Íqtz n÷kðíkkt Lku Zku÷fe

ðøkkzíkkt ðøkkzíkkt nkW nkW... nku nku...

yðks yLku r[r[Þkheyku fhu Au. íkk÷çkØ

heíku Lkk[íkkt Lkk[íkkt nðk{kt Lkkr¤ÞuhLkku

fk[÷e MkkUíkku økkuxku WAk¤u Au Lku {kÚkk Ãkh

Íe÷eLku íkkuze Lkkt¾u Au. MkeËeykuLke Ä{k÷

¾qçk ÃkØríkMkhLke yLku íkk÷çkØ nkuÞ Au.

Mkk{kLÞ heíku MkeËeyku ÃkehLkk ðkhíknuðkhu

økwhwðkhLkk rËðMku, Ëh {kMkLke yrøkÞkhMk

yLku MkwË çkesLkk rËðMku Ä{k÷Lk]íÞ fhu Au.

yk «Mktøku ðøkkzðk{kt ykðíkku Zku÷ {wMkehkLkk

Lkk{u yku¤¾kÞ Au. ßÞkhu LkkLke Zku÷feLku

Ä{k÷ yLku †eykuLkkt ðk®sºkkuLku {kÞ{eMkhk

yÚkðk Mkku÷kLkeLkk Lkk{u yku¤¾ðk{kt ykðu

Au. sqLkk s{kLkk{kt hkò-çkkËþknku MkeËeykuLku

íkuzkðeLku ¾kMk Ä{k÷Lk]íÞ fhkðíkk, íkuÚke

MkeËeykuuLke Ä{k÷ ¼khík¼h{kt òýeíke

çkLke Au. yksuÞ stçkqh y™u ¼Y[ rsÕ÷kLkk

MkeËeyku rËÕne MkwÄe Lk]íÞLkk fkÞo¢{ku

ykÃkðk {kxu òÞ Au.

ykrËðkMke ÷kufLk]íÞ:

økwshkík{kt ðMkíkk ykrËðkMkeyku ÃkkMku

Ãký ÷kufLk]íÞLkku ykøkðku yLku Mk{]Ø

ðkhMkku Au. Ërûký økwshkíkLkk Ëqçk¤kykuLkwt

½urhÞkLk]íÞ, íkzðeykuLkwt nku¤e «MktøkLkwt

½uhiÞkLk]íÞ, {ktzðkLk]íÞ, yk÷uýe-

nk÷uýe, Ãkt[{nk÷Lkk ¼e÷kuLkwt íkhðkhLk]

íÞ, Äh{ÃkwhLkk ykrËðkMkeykuLkwt rþfkhLk]

íÞ, swËk swËk 27 [k¤k{kt Úkíkkt zktøkeLk]íÞku,

n¤ÃkríkykuLkwt íkwhLk]íÞ, ¼Y[ rsÕ÷kLkk

Lk{oËkfktXu ðMkíke òríkykuLkwt ykøkðk Lk]íÞ

òuLkkhLku ykLktËLke yLkw¼qrík fhkðe òÞ

Au. yksu Þkuòíkk ‘yÃkLkk WíMkð’, ‘÷kuf

WíMkð’ yLku 26, òLÞwykheLkk rËÕneLkk

fkÞo¢{ku{kt økwshkíkLke ykrËðkMke {tz¤eyku

hMkÃkqðof ¼køk ÷uíke ÚkE Au.

100

økwshkíkLkwt Lkkøkrhf SðLk MkËkÞu

f¤kLkwt hrMkÞwt hÌkwt Au. MktMf]ríkLkk rðfkMk{kt

rðrðÄ f¤kykuLkwt rðrþü «ËkLk hÌkwt

Au. sLkSðLkLkk Vq÷çkøke[k{kt ¾e÷u÷e

f¤kyku{ktLke yuf fk{ýøkkhe f¤k fkü

rþÕÃkMÚkkÃkíÞ yLku fkü fkuíkhýeLke

Au. ÷kfzk Ãkh Lkfþefk{ fhðkLke

f¤kÃkhtÃkhk ykÃkýu íÞkt yíÞtík «k[eLk

Au. yuLkk «{ký¼qík ykÄkhku ðuË, Ãkwhký,

hk{kÞý, {nk¼khík, fkirxÕÞLkwt yÚkoþkMºk,

çk]níkTMktrníkk, çkkiØ MkkrníÞ yLku ÃkhËuþe

{wMkkVhkuLke LkkUÄÃkkuÚkeyku{ktÚke MkktÃkzu Au.

MkqÞoLkk hÚkLku MkwtËh Mkwþkur¼ík

fkuíkhýeðk¤k nòh Míkt¼ku nkuðkLkkuu WÕ÷u¾

ÉøðuË{ktÚke {¤u Au. {kiÞo Mk{úkx [tÿøkwÃíkLkk

fkü{trzík {nk÷ÞLke LkkutÄ {uøkuMÚkrLkMku

Ãký ÷eÄe Au. hk{kÞý suðk yiríknkrMkf

økútÚk{kt Ëuðk÷Þku, hks{nu÷ku íku{s Mkk{kLÞ

LkkøkrhfkuLkkt ½hku fk»xLkkt çkLku÷kt ðýoðkÞkt

Au. {nk¼khík{kt ðýoðu÷ku «rMkØ ÷kûkkøk]n

÷kfzk yLku ÷k¾Lkk MktÞkusLkÚke çkLkkðkÞku

níkku. çk]níkTMktrníkk suðk «k[eLk økútÚk{kt fküLkk

®MknkMkLk ykrË h[LkkLku ÷økíkk WÕ÷u¾ku {¤u

Au. ‘{kiÞo hksÄkLke Ãkkx÷eÃkwºkLkk su yðþu»kku

Ãkxýk LkSfÚke {¤e ykÔÞk Au íku WÃkhÚke

{fkLkku íkÚkk {nu÷kuLkk çkktÄfk{{kt {wÏÞíðu

ÚkÞu÷ ÷kfzkLkku WÃkÞkuøk yLku íkuLkwt y÷tfhý

E.Mk.Ãkq. 300 ð»ko sux÷wt sqLkwt nkuðkLkwt Mkkrçkík

ÚkÞwt Au.’

1

þwtøk yLku yktÄú Mk{ÞLkkt çkkiØ

þi÷-[iíÞku yLku rðnkhku, ystíkk-E÷kuhkLke

çkkiØ økwVkyku íku{s MíkwÃkkuLke ðurËfkyku{kt su

íkífk÷eLk fküf÷kLke yLkwf]ríkyku s¤ðkE

hne Au íku s fküf¤kLkku çknku¤ku WÃkÞkuøk

Ëþkoðu Au. Mk÷kxkuyu ÃkÚÚkh Ãkh rþÕÃkfk{

þY fÞwO íku Ãkqðuo {fkLkku yLku {trËhkuLkk

çkktÄfk{ yLku íkuLkk Mkwþku¼Lk{kt fküfk{

yøkúMÚkkLku níkwt. ‘íÞkh ÃkAeLkk fk¤Lkk

Mk{kLíkh rþ÷k{Þ MÚkkÃkíÞ{kt ËkY (fkü)

rþÕÃkLke ðÄíke ykuAe yMkh hnuíke s

ykðe Au. Ãkk»kkýLke su{ ÷kfzwt «f]rík yLku

{kLkðLkkt çk¤ku Mkk{u ÍkÍw xfe þfíkwt LkÚke.

yux÷u rn{k[÷ «Ëuþ fu fk~{eh suðk þeík

«ËuþLkk fux÷kf yÃkðkËkuLku çkkË fhíkk çknw

«k[eLk fne þfkÞ íkuðk Lk{qLkkyku yLÞºk

s¤ðkÞk LkÚke, «kÃík ÚkÞk LkÚke. ÃkhkÃkqðoÚke

[k÷e ykðíke ËkYrþÕÃkLke «ÚkkLkk økwshkíkLkk

yðrþü hnu÷k «k[eLkík{ Lk{qLkkyku Mkkzk

ºký Mkku ð»ko fhíkkt ¼køÞu s Ãkwhkýk nþu.’

2

«k[eLk Mk{ÞLkkt fküMÚkkÃkíÞLkkt

{trËhku :

¼khík{kt yLku økwshkík{kt sqLkk fk¤u

økwshkíkLkwt f÷k{trzík fk»xrþÕÃk

{trËhkuLkk çkktÄfk{{kt fküLkku ¼hÃkxu

WÃkÞkuøk Úkíkku. ¼økðkLk ©e f]»ýu çktÄkðu÷wt

«¼kMk-ÃkkxýLkwt ºkeswt {trËh ÷kfzkLkwt níkwt

yu{ fnuðkÞ Au. {nt{Ë økÍLkðeLkk nkÚku

suLkku rðæðtþ ÚkÞku íku Mkku{LkkÚkLkwt {trËh

Ãký ÷kfzkLkwt nkuðkLkwt {LkkÞ Au, Ãkhtíkw yu

{trËh #xkuLkwt çkktÄu÷wt nkuðkLkku Mkt¼ð Au.

íkuLke VhMkçktÄe{kt yLku Ëhðkò{kt fküLkku

WÃkÞkuøk ÚkÞku níkku, íkuLkk Mkkøke ÷kfzk{ktÚke

çkLkkðu÷k 56 Úkkt¼÷kyku{kt híLkku szu÷kt

níkkt. {nt{Ë økÍLkðeLkku [rhºk÷u¾f ©e

101

LkÍe{, yÕçkYLkeLkk ykÄkhu LkkUÄu Au fu

{trËhLke ¼kUÞ Ãký MkkøkLkkt ÃkkrxÞktLke níke

yuLke ðå[u MkeMkwt ¼he Ëuðk{kt ykÔÞwt níkwt.

yuLku 13 {s÷k níkk yLku rþ¾hku MkkuLkkLkk

ÃkíkhktÚke {Zu÷kt níkkt. ‘Mkku{LkkÚkLkk {trËhLke

«rMkrØ òuíkkt yu {trËh WÃkhLkk ðýoLk «{kýu

nkuÞ yu Auf yMkt¼rðík LkÚke. {Lku ÷køku

Au fu Mkku{LkkÚkLkwt Mkku÷tfe Ãknu÷kLkwt {trËh

yksLkk Ërûký ®nËLkk {kuxkt {trËhkuLku {¤íkwt

nkuÞ! ËrûkýLkkt {trËhkuLkkt økkuÃkwhkuLku Ãký

Lkð fu çkkh {s÷k nkuÞ Au. ¼uË {kºk yk

{trËh ÷kfzkLkwt níkwt yux÷ku s.’

3

«k[eLk

økwshkíkLke hksÄkLke ©e{k¤ (r¼LLk{k¤)

{kt níke íÞkhu MkqÞoLkkt yufMkku ykX Lkk{ku

Ãkife yuf Lkk{Lke Ãkqò søkíkMðk{eLkk MðYÃku

Úkíke. yk søkíkMðk{eLkwt yk¾wt Þu {trËh

fküLkwt níkwt.

siLk ËuhkMkhku yLku íkuLke fküf¤k-

fkheøkhe :

14 {e yLku 19 {e MkËe ðå[u økwshkíkLkkt

yLkuf þnuh{kt siLk ËuhkMkhku çktÄkÞu÷kt íku

MktÃkqýo ÷kfzkLkkt níkkt. þºkwtsÞLkkt siLk {trËhku

rÃkíkkLke yk¿kk yLkwMkkh WËk {nuíkkLkk Ãkwºku

ÃkÚÚkhÚke çktÄkÔÞkt íku Ãkqðuo ÷kfzkLkkt çkLku÷kt

níkkt. røkhLkkh ÃkhLkwt siLk {trËh Ãký «Úk{

÷kfzkLkwt çkktÄu÷wt níkwt. økwshkík{kt çktÄkÞu÷

sqLkkt ËuhkMkhku Ãkife MkqhíkLkwt ®[íkk{ýe

ËuhkMkh, y{ËkðkËLkwt þktríkLkkÚkLkwt ËuhkMkh

yksu Þ {kusqË Au. ‘ÃkkxýLkkt fux÷ktf

{trËhkuLkk MktÃkqýo ¼køkku LÞqÞkufoLkk BÞwrÍÞ{{kt

yLku Ãkkxý{kt ÞÚkkðík {kusqË Au. ðzkuËhk{kt

Ãký ÷kfzkLkkt ËuhkMkh nkuðkLke LkkUÄku íkÚkk

r[ºkku {¤u Au, Ãkhtíkw nk÷{kt íku Ãkife fkuELkwt

yÂMíkíð LkÚke.’

4

Ãkkxý íkÚkk rMkØÃkwh{ktÚke

{¤e ykðu÷ fküfkuíkhýeLkwt Mkr[ºk rððhý

çksuoMku ykŠfxuõ[h÷ yuLxerfðrxÍ ykuV

LkkuÄoLk økwshkík (Ãk]. 49-52){kt Mkkhk¼kE

Lkðkçku E.Mk 1963{kt «rMkØ fhu÷ ‘siLk

r[ºkfÕÃkÿw{’{kt MkwÃkuhu ykÃÞwt Au.

yk çkÄk siLk ËuhkMkhku{kt 15{e 16{e

MkËe{kt Mkqhík{kt íkiÞkh ÚkÞu÷k r[tíkk{rý

Ãkk&ðoLkkÚkLkk ËuhkMkhLkk Úkkt¼÷kyku ÃkhLkwt

çkkhef fkuíkhfk{, ÃkkxýLkk fwt¼krhÞkÃkkzk{kt

ykðu÷k É»k¼ËuðLkk ËuhktLkk Úkkt¼÷kLke

fwt¼eyku íkÚkk htøk{tzÃkLke ½q{xLke Aíkku (su

ÃkkxýLkwt MkkiÚke «k[eLk fküfkuíkhfk{ økýkÞ

Au), fÃkqh {nuíkkLkk Ãkkzk{kt ykðu÷k ËuhkMkhLkk

Úkkt¼÷kLke ykswçkksw ÷kfzk{kt fkuíkhe

fkZu÷e Lkíkofeyku íkÚkk htøk{tzÃk, ÃkkxýLkk

Íðuheðkzk{kt ykðu÷ ðkzeÃkk&ðoLkkÚk (rð.Mkt.

1594)Lkk ËuhkMkhLkk ½q{xLke fkuíkhýe{kt ðkã

ðøkkzíke ðkãktøkLkkyku yLku Lk]íÞktøkLkkyku,

ykÞwãku yLku ðknLk MkkÚkuLkk ËMk rËfTÃkk÷ku,

ÍY¾k WÃkhLke øks÷û{eLke «rík{kyku yLku

çktLku çkkswyu hkMk h{íke fLÞkykuLkwt {Lkkunh

102

fk»xrþÕÃk, ¾t¼kíkLkk rMk{tÄh Mðk{eLkk

ËuhkMkhLkk htøk{tzÃk ÃkhLkk ½q{x íkÚkk

Úkkt¼÷eyku Ãkh ðk®sºkku ðøkkzíke Lkíkofeyku,

ÃkkïoLkkÚk íkÚkk Mkt¼ðLkkÚkLkkt fkü®MknkMkLk

íkÚkk hkÄLkÃkwhLkk þktríkLkkÚk, É»k¼Ëuð,

ykrËïh yLku yrsíkLkkÚkLkk ËuhkMkhLke

fküfkuíkhýe QzeLku ykt¾u ð¤øku Au.

ßÞkhu y{ËkðkË nkò Ãkxu÷Lke Ãkku¤{kt

ykðu÷ þktríkLkkÚkLke Ãkku¤Lkk þktríkLkkÚkLkk

ËuhkMkhLkku htøk{tzÃk, ½q{x, Úkkt¼÷kLke

fwt¼eyku, hk{S {trËhLke Ãkku¤Lkk MkwÃkkïoLkkÚk

ËuhkMkh, Ëuðþk Ãkkzk{kt ykðu÷ þktríkLkkÚkLkk

ËuhkMkh yLku Íðuheðkz þu¾Lkk Ãkkzk{kt

ykðu÷ rþík÷LkkÚkLkk ËuhkMkhLkwt fkürþÕÃk,

{ktzðeLke Ãkku¤{kt ykðu÷ Mk{uík rþ¾hSLke

Ãkku¤Lkk ÃkkïoLkkÚkLkk ËuhkMkh{kt fkuíkhu÷

Mk{uík rþ¾hSLkku Ãknkz, ÍðuheðkzLke

ðk½ý Ãkku¤Lkk yrsíkLkkÚkLkk ËuhkMkh{kt

ykðu÷ fküfkuíkhýeLkku “Lkkhefwtsh’' íkÚkk

rLkþkÃkku¤Lkk ÃkkïoLkkÚk (Mktðík 1659Lke

ykMkÃkkMk) Lkk ËnuhkLkk htøk{tzÃkLkk

½q{xLke Aíkku{kt ykðu÷e

fküfk{Lke f÷kÃkqýo

y kf ] r í ky k u L k k t

{wøk÷ Mk{Þ

ËhBÞkLkLkkt MktÞkusLk

r[ºkkuLkkt fkuíkhfk{ku yksu Ãký

yuðkt Lku yuðkt Au. y{ËkðkËLkk

siLk {trËhLkkt ÷kfzktLkk

fkuíkhfk{ku ÃkifeLkkt Mkðo©u»X fkuíkhfk{ku

yk s Au. yu{ ©e fktrík Mkku{Ãkwhkyu LkkUæÞwt

Au. Mkkhe òíkLkk ÷kfzk Ãkh ÃkÚÚkh sux÷wt

ykf»kof yLku f÷kÃkqýo fk{ ÚkE þfu

Au íkuLke «íkerík, Ëu÷ðkzkLkkt siLk {trËhku

suðk ½q{x Íq{h, ÍY¾k, yÃMkhkyku,

Vq÷ðuÕÞLke ¼kíkku, {qŠíkyku íkÚkk ftzkhfk{Lku

fkü{trËhku{kt ykçkunqçk WíkkheLku økwshkíkLkk

fwþ¤ fkheøkhkuyu fhkðe ykÃke Au.

fk»xMÚkkÃkíÞ Ähkðíkkt økwshkíkLkkt

Lkøkhku :

MkwÚkkhefk{™k y÷tfkhÃkqýo fküMÚkkÃkíÞLkku

WÃkÞkuøk LkøkhkuLkk ©e{tíkku yLku ©u»XeykuLkkt

½hku{kt {kuxu ¼køku Úkíkku. ykðkt ½hku Lkkøkrhf

MkÇÞíkkLkkt ytøkku økýkíkkt. økwshkík{kt

fküMÚkkÃkíÞLke yÃkkh Mk{]rØ Ãkkxý,

y{ËkðkË, ¾t¼kík, Mkqhík, ¼Y[, rMkØÃkwh,

Ezh, {nwðk, Mkt¾uzk, ò{Lkøkh, hksfkux,

®ðrAÞk, sMkËý, MkwhuLÿLkøkh, sqLkkøkZ,

¾t¼kr¤Þk, {ktøkhku¤, ÃkkuhçktËh, ðZðký,

n¤ðË, ½ku½k, ¼kðLkøkh, ¼qs, hksw÷k,

hkÄLkÃkwh, r¼÷kuzk, {nuMkkýk, ðzLkøkh,

f÷ku÷, rðh{økk{, Äku¤fk, ÄtÄwfk, hkýÃkwh,

LkrzÞkË, W{huX, MkkuSºkk, z¼kuE, AkuxkWËuÃkwh

suðkt Lkøkhku{kt òuðk {¤u Au.

fküMÚkkÃkíÞLkk rðfkMkLkk ºký

íkçk¬kyku :

©e sÞuLÿ Lkkýkðxe yLku ©e {ÄwMkqËLk

Zktfe økwshkíkLkk fküMÚkkÃkíÞLkkt Mkkzk ºkýMkku

ð»koLkk EríknkMkLkk ºký íkçk¬kyku økýkðeLku

W{uhu Au fu, ‘MkkiÚke «k[eLk, ÷øk¼øk

yZeMkkuÚke Mkkzk ºkýMkku ð»ko sux÷k

sqLkk Lk{qLkkyku{kt fkuíkhfk{ ¾qçk

Íeýwt, Ÿzwt, MðåA yLku hu¾kLke yðýoLkeÞ

MkwtËhíkk Ähkðu Au. íÞkhu ÃkAeLkk íkçk¬k{kt

103

íkhíkLkkt ð»kkuo{kt Mkkihk»xÙ íkhV yk fk{

MÚkq¤ Úkíkwt síkwt nkuðkLke MkkÚku {q¤ rLkÞ{kuLku

íkku çkLku íkux÷wt ð¤øke hnuðk «ÞíLk fhu Au.

Ãký ík¤ÃkË økwshkík{kt {w½÷kE, {khðkze

yLku {hkXe ZtøkkuLkkt r{©ý òuðk{kt ykðu

Au. Mkkihk»xÙ{kt Ãký r{r©ík þi÷eLkkt WËknhýku

Ík÷kðkz{kt yLku ¼Y[Lku fktXu ykðu÷k ½ku½k

íku{s ¼kðLkøkh suðkt þnuhku{kt Lkshu Ãkzu

Au. yk ÞwøkLkk MksoLkku{kt fux÷e Lkðe herík,

rðrþ»x YrZyku yLku Lkðíkh MðYÃkktfLkku

Ëk¾÷ ÚkkÞ Au. fküLkk xwfzkLku {kxeLkk

ÃkªzLke {kVf n÷ fhe íku{kt {kuxe ¼kíkku

WÃkMkkðu÷kt ¼kMfÞkuo yuLkwt ¾kMk ÷ûký Au.

{kuxkt Ãkýkouðk¤k òíkòíkLkk ðu÷kykuÚke

¼khkux, ykuíkhtøk yLku hðuþLkk ½kuzkyku AkE

ËuðkÞk Au. ÿkûkLke ðu÷ku, MkeíkkV¤Lkk ÃkýoÞwõík

ytfLkku, [f÷ktyku, øks{w¾ku, ¼khÃkqík¤eyku

yLku økhkMkzk (øksÔÞk÷ yLku yïÔÞk÷)

Lke xufýku Mkkðorºkf Lkshu Ãkzu Au. yk

ykf]ríkyku{kt yøkkWLkk Lk{qLkkyku suðe

ftzkhLke Wå[íkk LkÚke íkku Ãký yuLkkt ©uc

WËknhýku{kt yuf ykøkðe MkVkE yLku ykf»koý

hnu÷kt Au. íku{kt Ãký y{ËkðkËLkk fküf÷kLkk

fux÷ktÞu {þnqh {fkLkku{kt yk ÞwøkLkku ÃkrhÃkkf

yuLke ðMktík{kt ¾e÷u÷ku òuE þfkÞ Au. ºkeò

íkçk¬k{kt «ðuþíkkt {q¤ MðYÃkku ðÄw ¼úü Úkíkkt

ykÔÞkt Au. fk{ ðÄw MÚkq¤ yLku çk÷neLk çkLkíkwt

òÞ Au yLku EríknkMkLkkt Ãkrhçk¤kuLkk «¼kðu

yuf yÃkrhnkÞo Ãký yrLkåALkeÞ ½xLkk çkLke

òÞ Au. yu Au rðõxkurhÞLk ÞwøkLkk zkprhf,

ykÞkurLkÞLk yLku fkprhLÚkÞLk Míkt¼kuLke Lkf÷ku

yLku ÄíkwhkLkkt Ãkýkuo íkÚkk ÷íkkykuLkku «ðuþ!

yk hwr[¼tøk fhíke Mkktfh÷e÷kLkk rðMktøkík

«ríkrLkrÄyku økwshkíkLkk W¥kh Mke{kzkÚke {ktze

Auf {wtçkE, ÃkwLkk yLku {nkhk»xÙLkk ytíkhk¤

MkwÄe Ëhuf þnuh{kt ykuAk-ð¥kk «{ký{kt {¤e

ykðu Au.’

5

½hkuLkwt y÷tfkh{Zâwt fkürþÕÃk :

økwshkíkLkk fkürþÕÃkLkk {wÏÞ ºký

«ðknku Lkshu Ãkzu Au. {trËhku, hnuXkýLkkt

{fkLkku yLku øk]n-{trËhLke ðÃkhkþe [es-

sýMkku. yk çkÄkt{kt f÷kfkhku WÃkÞkurøkíkkLke

MkkÚku f÷kfkheøkheLkku Mk{LðÞ rþÕÃkþkMºkLkk

«MÚkkrÃkík rMkØktíkku {wsçk fÞkou Au. ©e

h{ý÷k÷ rºkðuËe LkkUÄu Au fu, ‘økwshkíkLkk

MkqºkÄkhu- MkwÚkkhu {fkLkLku yuf Mk{økú yLku

MktÃkqýo yuf{ íkhefu fÕÃÞwt Au yLku íkuÚke fheLku

{fkLkLkk ËþoLkÚke íku Auf ytËhLkk ¼køk MkwÄe

yLku ¼kUÞíkr¤ÞuÚke íku WÃkhLkk {k¤ MkwÄeLkk

rðrðÄ ¼køkLke íkuýu yuðe Mk«{ký, Mkwhu¾

yLku MktÞkursík h[Lkk fhe Au fu «íÞuf

¼køk{kt WÃkÞkurøkíkk MkkÚku f¤kLkku MkwtËh

Mk{LðÞ MkkÄe þfkÞku Au. {fkLkLkk rðrðÄ

¼køkku suðk fu çkkhýkt, çkkheyku, ÍY¾k,

økku¾÷k, W¥khtøk, Úkkt¼÷kyku, ¼khðx,

{Ë÷, Aík ðøkuhu{kt fküfkuíkhýeÚke su

Mkwþku¼Lk fhðk{kt ykðíkwt íkuLkk Lk{qLkkyku

økwshkíkLkkt þnuhku{kt {kusqË Au yLku òuLkkhLku

{wøÄ fhu Au.’

y{ËkðkË{kt ËkuþeðkzkLke Ãkku¤,

ðk½ýÃkku¤, ÃkkËþknLke Ãkku¤Lkkt ËkuZMkku-çkMkku

ð»ko sqLkkt {fkLkkuLke fküfkheøkhe íkÚkk

nhfkuh þuXkýeLke nðu÷e™wt fkuíkhfk{ yk

«k[eLk fküf÷kLke Mk{]rØLke Mkkûke Ãkqhu

Au. rMkØÃkwh{kt Yÿ{k¤Lkk ÃkkA÷k ¼køk{kt

ykðu÷e yuf þuheLkk yuf ½hLke çkkheyku,

ÍY¾k íkÚkk ÃkkxýLkkt {fkLkkuLkwt fkuíkhfk{

yíÞtík çkkhef yLku MkwtËh nkuðkLkwt çksuoMku

LkkUæÞwt Au.

6

¾uzk rsÕ÷kLkk ðMkku økk{{kt

ykðu÷e Ëhçkkh økkuÃkk¤ËkMkLke yLku yu{Lkk

¼kRLke nðu÷eykuLke fküfkuíkhýe òuLkkhLku

{wøÄ fhu Au. yuLke Aíkku{kt fhkÞu÷ MkeMk{

yLku nkÚkeËktíkLkwt LkÞLk{Lkkunh Lkfþefk{

QzeLku ykt¾u ð¤øku Au. ÃkkxýLkk ¾zkfkuxzk

104

{nkuÕ÷k{kt ykðu÷ çkkhkux fkLkS W{uË®MknLkk ½hLkk

ykøk¤Lkk ËþoLkeÞ ¼køk Ãkh ÷kfzkLke fkuíkhýeLkwt

çkuLk{qLk fk{ fhðk{kt ykÔÞwt Au.

økwshkíkLke ½hçkktÄýeLke «k[eLk ÃkhtÃkhk ÃkkxýÚke

y{ËkðkË ykðe Au. ÃkkxýÚke ðzkuËhk MkwÄeLkk «Ëuþ{kt

çkktÄýeLkwt MkkBÞ Ëu¾kÞ Au. Ërûký økwshkík íkÚkk Mkkihk»xÙLke

çkktÄýe{kt Úkkuzkuf Vuh Au. {ÂMsËku yLku {trËhkuLke çkkÌk

r¼ríkÞku ftËkuhk ðzu þkýøkkhðk{kt ykðu Au íkuðe heíku

½hkuLke ¼ªíkku ÷kfzkLkk Lkfþefk{ðk¤k ftËkuhk ðzu

þýøkkhðk{kt ykðu Au. MÚkkÃkíÞ{kt fküfk{Lkku WÃkÞkuøk

fhðkLke yuf swË s «ýkr÷fk økwshkík{kt yÂMíkíð

Ähkðu Au. ÷kfzk{ktÚke ½hLkwt yk¾wt ¾ku¾wt çkLkkðe #xku

s ¼he Ëuðe Ãkzu yuðkt {fkLkku ykÃkýu íÞkt ÚkkÞ Au.

7

ÃkÚÚkhLke f÷kfkuíkhýeLku ykÃkýk MkwÚkkhku fkü{kt nqçknq

ftzkhu Au. y{ËkðkË, Ãkkxý yLku MkwhíkLkkt {fkLkku{kt

fküfkheøkhe ÚkkÞ Au íkuLkku òuxku ¼khík¼h{kt szðku

{w~fu÷ Au. økwshkík{kt fküfkuíkhýe f¤kLkk fkheøkhkuLke

feŠík sqLkk fk¤{kt rðËuþku MkwÄe ÃknkU[e níke. íkuÚke íkku

y{ËkðkËLkku yuf yk¾k ½hLkk ykøk÷k ¼køkLkku yuf

Lk{qLkku ÷tzLkLkk BÞwrÍÞ{{kt MktøkúnkÞu÷ku òuðk {¤u Au.

8

®nËw, {wÂM÷{ yLku siLk ©uceykuyu, f÷khrMkfkuyu

fküf¤kLku ¾e÷ððk{kt LkkUÄÃkkºk «ËkLk ykÃÞwt Au.

økwshkíkLkk fkheøkhkuyu 19{e MkËeLkk ytík MkwÄe yk

f¤kLku SðLke ÃkuXu síkLk fheLku ò¤ðe hk¾e níke.

fküf¤k{kt Mkwþku¼Lkku yLku ¼kíkku :

økwshkíkLkk fküfk{Lkk fkheøkhku ÷kfzkLkk þýøkkh{kt

yLku Mkwþku¼LkLkku ðu÷Ãkºkku, Vq÷ fu rðrðÄ ¼kir{ríkf

ykfkhkuLke ¼kíkku ftzkhu Au. õÞkhuf íkuyku Ëuð Ëuðeyku,

yÃMkhk, økktÄðo, rËõTÃkk÷, rfÒkh - rfÒkhe íkÚkk {kLkð

ykf]ríkLkkt rþÕÃkku fkuíkhu Au. ßÞkhu fux÷ef Ãkèeyku{kt

{kuh, ÃkkuÃkx, nkÚke, ½kuzk, ðktËhk, «kýe{w¾ku, Ãkt¾eykuLke

nkh{k¤k íkÚkk Íeýk Íeýk økku¤kfkh {ýfkykuLke y÷tf]

rík MkwtËh heíku WÃkMkkðu Au. Lkusðk{kt økýuþ, ©ef]»ý fu

nLkw{kLkSLke {Lkkunh {qŠíkyku ftzkhu Au su òuRLku ykÃkýu

ykùÞo{kt økhfkð ÚkR sRyu Aeyu.

105

f¤k{Ze fkü«rík{kyku

rðrðÄ «fkhLkk fkü{ktÚke {qŠíkyku

ftzkhðkLkku WÕ÷u¾ «k[eLk rþÕÃkøkútÚkku{ktÚke

MkktÃkzu Au. {qŠíkyku çkLkkððk {kxu WÃkÞkuøke

ð]ûkkuLkk økwý Ëku»kkuLkwt rðøkíku ðýoLk Ãký

yu{ktÚke {¤u Au. fkü«rík{kyku çknw xfkW

Lk nkuðkÚke íku sÕËe Lkkþ Ãkk{u Au. ykÚke MkuÔÞ

«rík{kyku Ãkk»kký yLku Äkíkw{ktÚke çkLkkððkLke

ÃkhtÃkhk hne Au. ½h, {trËhku{kt Ãkqòíke

fkü{qŠíkyku{kt ïuíkkfo-Äku¤k yktfzkLkk

økýÃkríkLke {qŠíkykuLkwt çkknwÕÞ òuðk {¤u Au.

yu s heíku søkÒkkÚkSLkk {trËh{kt ©ef]»ý,

çk¤hk{ yLku Mkw¼ÿkSLke {qŠíkyku çknwÄk

÷e{zkLkk ÷kfzk{ktÚke çkLkkðu÷e òuR þfkÞ

Au. ½ýwt fheLku Ãkkxý{ktÚke «kÃík ÚkÞu÷e

yLku r«LMk ykuV ðuÕMk BÞwrÍÞ{{kt hk¾u÷e

yÄoLkkheïhLke LkÞLkhBÞ fkü{qŠík Au.

y{ËkðkËLkk þktríkLkkÚkLkk ËuhkMkhLke fküLke

MkwtËh Lk]íÞktøkLkkyku íku{s ðk®sºkðkrËLkeyku,

yuLkkt ytøk{hkuz, Mk«{kýíkk, yk¼q»kýku

yLku ¼kð«çk¤íkkÚke yíÞtík Mkwþkur¼ík ÷køku

Au. ‘søkíMðk{e’Lkk Lkk{Úke yku¤¾kíke MkqÞo

íkÚkk íkuLke ÃkíLke hÒkkËuðeLke fkü«rík{kyku

ÃkkxýLkk {nk÷û{e {kíkkLkk {trËh{kt ÃkqòÞ

Au. ykþhu 4 Vqx Ÿ[e y¾tz yuðe yk

MkqÞo{qŠík [tÃkkLkk fkü{ktÚke çkLkkðu÷e Au.

sqLkkt ½hkuLkkt Lkusðkt Ãkh Lk]íÞktøkLkkyku yLku

ðk®sºkÄkrhýeyku árüøkku[h ÚkkÞ Au. ÄtÄwfk

íkk÷wfkLkk ¾hz økk{u {Lkw¼kR hkXkuzLkk

«k[eLk ½h{kt ykðkt f÷kÃkqýo Lkusðkt yksu Þ

fküf¤kLke ÞþÃkíkkfk ÷nuhkðe hÌkkt Au.

fküfkuíkhýe{kt ÷kuff÷k :

økwshkíkLke fküfkuíkhýe{kt ÷kuff÷k

«MkÒkYÃku rðfkMk Ãkk{u÷e òuR þfkÞ Au.

f¤k íkhV ÷kufMk{ksLku Ÿze yr¼Ár[

níke s. sqLkkfk¤u zktøk suðk støk÷ku{ktÚke

ð÷Mkkze Mkkøk ¼hÃkxu {¤e hnuíkwt. ¾tíke÷k

fkheøkhkuLkk xuhðkt fküfkuíkhýe Ãkh xnwfðk

÷køÞkt Mk{ksLkk {kuxk ¼køkLkk ðøkkuo ÃkkuíkkLkk

økò «{kýu yk f÷kLku yÃkLkkððk ÷køÞk,

ykÚke fküLkfþeLke yk f÷k ykÃkýu íÞkt

{kºk {trËhku fu ½hku Ãkqhíke {ÞkorËík Lk hnuíkkt

SðLksYrhÞkíkLke ík{k{ [es-sýMkku

MkwÄe «MkÒkÃkýu rðnhe Au. ÃkAe íku fçkqíkhku

{kxuLke Ãkhçkzeyku nkuÞ fu ½hðÃkhkþLkk

{sqMk, ½kurzÞkt, ÃkkxÃkxkhk, Ãkuxeyku, çkksX,

ÃkkrýÞkhkt, Mkktøkk{k[e, ¼økðkLkLke Mkw¾þiÞk,

Ãk÷tøk, Zkur÷Þk fu ®nzku¤k¾kx nkuÞ fu ÃkAe

{wMkkVheLkk hÚk, ðu÷zkt, økkzkt, BÞkLkk fu

Ãkk÷¾e nkuÞ Ëeðk÷Lke ¾ªxeyku nkuÞ fu

ËeÃkMíkt¼ nkuÞ, {kíkkSLke {ktzðzeyku nkuÞ

fu ÷kfzkLkkt h{fzkt nkuÞ! økwshkíkLkk fwþ¤

fkheøkhkuyu yk ûkuºk{kt yòuz rMkrØLke

íkushu¾kyku WÃkMkkðe Au.

MÚkkÃkíÞLkk «k[eLk økútÚkku :

«k[eLkfk¤{kt ¼khík{kt ðkMíkwrðãkLkk su

{qÕÞðkLk økútÚkku h[kÞk íku{ktÚke fküMÚkkÃkíÞ

ytøkuLke {krníke ¼hÃkxu «kÃík ÚkkÞ Au.

yðtríkÃkrík {nkhksk ¼kusËuðLkk Lkk{u [zu÷k

ðkMíkwrðãkLkk yòuz yLku yrÄf]ík økútÚk

‘Mk{hktøký-MkqºkÄkh’{kt øk]nrLk{koýLkk

yæÞkÞku{kt fküMÚkkÃkíÞLkwt Úkkuzwt Ãký WÃkÞkuøke

rððu[Lk {¤u Au. MÚkkÃkíÞLkk yXtøk WÃkkMkf

hkò WËÞkrËíÞLkku f]ÃkkÃkkºk Lkfw÷ Lkk{u

rþÕÃke níkku. yuLkk Ãkwºk {Õ÷u, Ãkqðuo {k÷ðk{kt

h[kÞu÷k ‘sÞÃk]åAk’ Lkk{Lkk ðkMíkwLkk

rðþËT økútÚkLkk yuf rð¼køkLkk rLk»f»koYÃku

‘«{ký-{tshe’ Lkk{Lke fkürþÕÃk WÃkhLke

304 &÷kuf«{ký yuf MktrûkÃík ÃkwÂMíkfkLke

h[Lkk fhe Au.

9

økwshkík{kt fkürþÕÃkLkku

rðfkMk þk†eÞ ÃkØríkyu ÚkÞku Au íku MkqºkÄkh

{tzLk hr[ík ‘hksðÕ÷¼’ yLku ‘«{ký-

106

{tshe’ suðk økútÚkku ÃkhÚke òýe þfkÞ Au.

‘hksðÕ÷¼’ økútÚkLkk ykX{k yæÞkÞ{kt

Ãk÷tøk, ®MknkMkLk, ËeÃkMíkt¼Lkk W¥k{ {æÞ{

yLku frLkü{kLk íkÚkk rðrðÄ ¼køkkuLkk

WËÞ yLku rðMíkkhLkkt «{kýku ykÃÞkt Au.

yu {kxu ðkÃkhðkLkk ÷kfzkLke òík rðþu

Ãký yu{kt WÕ÷u¾ku Au. ©eÃkýeo (rþðýe fu

þðík), ¾MkLk (rçkÞku), íkªËwfe (fªçkhý),

þeþ{, ÃkrÚkf (Ãkíktøk), [tËLk yLku rþrh÷

Lkk{Lkk fkü{ktÚke Ãk÷tøk, økkze, økkzkt, hÚk,

Ãkk÷¾e, BÞkLkk, íkkðËkLk, Ãkkx yLku Ãkkx÷k

çkLkkððkLkku WÕ÷u¾ Au. ÷kfzkLke rðÄrðÄ

òíkku, íkuLke ÃkMktËøke, yuLku fkÃkðkLke heík,

swËe swËe òíkLkkt ÷kfzktLkku rðrðÄ nuíkwyku

{kxu WÃkÞkuøk íkÚkk yuf òríkLkk ÷kfzk MkkÚku

çkeS òríkLkk ÷kfzkLkwt r{©ý fhðkLkku

rLk»kuÄ, rðrðÄ ð]ûkkuLkkt ÷kfzkLkkt økwýËku»kkuLkkt

ðýoLkku íkÚkk {fkLkkuLkk swËk swËk ¼køkkuLkk

{kÃkLke rðøkíkÃkqýo {krníke yk økútÚkku{kt

ykÃkðk{kt ykðe Au. yk økútÚkku{kt ykÃku÷k

rMkØktíkku yLku «{kýkuLku økwshkíkLkk fkheøkhku

y¼ý nkuðk Aíkkt Þu ©ØkÃkqðof yLkwMkhu Au.

ykÚke s økwshkíkLkk fkürþÕÃkLke ÃkhtÃkhk

÷kufMk{ks{kt ÞÚkkðík ðnuíke hne Au.

fkü rþÕÃkLkk fk{ýøkkhk fMkçkeyku :

‘Mk{hktøkýMkqºkÄkh’ yLku ‘yÃkhkrsík

MkqºkMktíkkLk’ Lkk{Lkk «k[eLk ðkMíkwrðãkLkk

økútÚkku{kt ðkMíkwf¤kLkk WËT¼ð MktçktÄu ykÃku÷e

hMk«Ë fÚkk ©e nrh«MkkË Mkku{Ãkwhkyu LkkUÄe

Au. “Ãk]ÚðeLkk «kht¼fk¤u çkúñkLku VrhÞkË

fhíkkt Ãk]Úðeyu sýkÔÞwt fu, ‘Ãk]Úkwhkò {khk

þhehLku yríkþÞ ºkkMk ykÃku Au.’ yuLkk

sðkçk{kt Ãk]Úkwhkòyu sýkÔÞwt fu, ‘rÃkíkk{n,

hkßÞ fhðk {kxu ykÃku {Lku Ãk]ÚðeÃkrík íkku

çkLkkÔÞku, Ãkhtíkw yuLkk þheh WÃkh yøkrýík

¾kzk, xufhk, Ãkðoík yLku ¾eýku Au íku çkÄktLku

Mk{ík÷ çkLkkÔÞk rMkðkÞ {khu «òLku ðMkkððe

þe heíku?’ çkúñkyu ykLkwt rLkhkfhý fhíkkt

sýkÔÞwt fu, ‘Ãk]ÚðeLku ðMkðk ÞkuøÞ çkLkkððk

{kxu íku{s MÚkkrLkf øk]nku {kxu ík{u «¼kMkLkk

Ãkwºk yLku ¼]økwLkk ¼kýus rðïf{koLku

yk{tºkku. yu ík{khk hkßÞ{kt Ãkwh, økúk{,

Lkøkh yLku øk]nku ðMkkðþu Lku íkuÚke Ãk]Úðe

Mðøko Mk{kLk ðMkðk ÞkuøÞ çkLkþu,’ yu «{kýu

Ãk]Úkwhkòyu rðïf{koLke MknkÞÚke Ãk]ÚðeLku

rþÕÃkMÚkkÃkíÞÚke y÷tf]ík fhe.’’

yu ÃkAe rðïf{koLkk Ãkkt[ Ãkwwºkku{kt

{Lkwyu ÷kunn{o (÷wnkhefk{), {Þu

107

fküf{o (MkwÚkkhefk{), íðükyu íkk{úf{o

(ftMkkhkfk{), íkûkf - Ëuðûku Mkwðýo f{o

(MkkuLkefk{) yLku rþÕÃkeyu Ãkk»kkýf{o

MðefkÞwO.

10

fküf{o MðefkhLkkh {Þ

rþÕÃke Ãkwhkýku{kt yrík «rMkØ Au. fnuðkÞ

Au fu ÷kûkøk]n yu{ýu çkktÄu÷ku yux÷wt s Lknª

{urfMkfkuLke {kÞk MktMf]rík yux÷wt s Lknª

Ãký {kxu Ãký yuLkwt Lkk{ økýkðkÞ Au. {Þ

rþÕÃke rðïf{koLkk Ërûký íkhVLkk {w¾{ktÚke

WíÃkÒk ÚkÞu÷ku Au. íkuLkwt økkuºk MkLkkíkLk Au. íku

ÞòwðuoËe, Q¼wt rík÷f fhLkkh yLku rð»ýwLku

ykhkæÞ Ëuð økýLkkh {LkkÞ Au.

økwshkík{kt ði~Þ, {uðkzk, økwsoh yLku

Ãkt[ku¤e yu [kh òrík ðtþÃkhtÃkhkÚke fküf{o

fhu Au. íkuyku rðïf{koLkk Ãkwºkku nkuðkLkku Ëkðku

fhu Au yLku íku{Lku ÃkkuíkkLkk ykhkæÞËuð íkhefu

Ãkqsu Au. ði~Þ rþÕÃkeyku MkkiÚke Ÿ[k {LkkÞ Au.

íkuÚke s íkuyku íku{s {uðkzk Ëuðktþe fk{ yÚkkoíkT

{trËhLkk hÚk, Ãkk÷¾e, ¼tzkh ykrË çkLkkðu Au.

íkuyku fküf{o WÃkh [ktËe szðkLkwt Ãký fk{

fhu Au. ßÞkhu økwsoh yLku Ãkt[ku¤e økk{zkt{kt

hnuíkk íÞkhu ¾uíkeLkkt ykuòhku çkLkkððkLkwt fk{

fhíkk. íkuyku þnuhku{kt ðMkðk ÷køÞk íÞkhÚke

{fkLkku yLku VŠLk[hLkwt fk{ fhu Au yu{ ©e

nrh«MkkË Mkku{Ãkwhk LkkUÄu Au.

y{ËkðkË yuf fk¤u fküfkuíkhýe {kxuLkwt

òýeíkwt fuLÿ níkwt. ynªLkk MkwÚkkh fkheøkhku

MkeMk{Lkk ÷kfzk Ãkh fkuíkhýe fhðk {kxu

yíÞtík fwþ¤ økýkíkk. sLko÷ ykìV EÂLzÞLk

ykxo (1886){kt yuf LkkUÄ yuðe {¤u Au

fu, ‘y{ËkðkËLkk fküfk{Lkk fkheøkhkuyu

ÞwhkuÃkLkk «ËþoLk{kt Mkkhe «þtMkk «kÃík fhe

níke.’ Úkkuzk Ëþfkyku Ãkqðuo y{ËkðkË{kt

fk¤wÃkwh Ãkkt[Ãkèe{kt hnuíkk [fw ¼qËh yLku

Mkku{LkkÚk ¼qËhLkku fk»xfkuíkhfk{Lkk ûkuºku ztfku

ðkøkíkku. yuLkk rÃkíkk ¼qËh r{†e ÃkkMku òýeíkk

frð ©e Ë÷Ãkíkhk{u ‘hkMk{k¤k’Lkkt r[ºkku

‘ðwzfx’ fhkÔÞkt níkkt. y{ËkðkË{kt ykðu÷k

fk¤wÃkwh Mðk{eLkkhkÞý {trËhLke fkuíkhýe

fhZ økk{Lkk MkwÚkkh fkheøkhkuyu fhe níke.

yu s heíku ðzkuËhkLkk ÷û{erð÷kMk Ãku÷uMkLke

÷kfzkLke fkuíkhýeLkwt MkwtËh fk{ z¼kuRLkk

fkheøkhkuyu fÞwO níkwt. ynª ÃkxkhkLke Mkki «Úk{

þkuÄ fhLkkh ¼kðLkøkhLkk fk¤k MkwÚkkhLku

yLku yk¾ku ¾eszku fkÃkeLku yuLkk Úkz{ktÚke

¼hðkzkuLkku {kýufÚkt¼

11

çkLkkðLkkh yk

÷u¾fLkk ðíkLk ykfY (íkk. ÄtÄqfk) økk{Lkk

íkh¼kuðLk r{†eLku Ãký ÞkË fhðk òuRyu.

yk y¼ý yLku ¼÷k¼ku¤k MkwÚkkhkuLke

fküf¤kyu MkkIËÞoLkk Lkðkt Ãkrh{kýkuLke

rËþk W½kze ykÃke Au.

MktË¼o :

økwshkíkLkwt fküfkuíkhfk{, ÷u. h{ý÷k÷ fu. rºkðuËe, 1.

y¾tzykLktË, òLÞwykhe ’67 Ãk]. 105.

økwshkíkLkwt fküMÚkkÃkíÞ, ÷u. sÞuLÿ Lkkýkðxe yLku 2.

{ÄwMkqËLk Zktfe, fw{kh, MkÃxuBçkh ’64 Ãk]. 352.

økwshkíkLkku MkktMf]ríkf RríknkMk, ÷u. híLk{rýhkð òuxu, 3.

¼k. 1, Ãk]. 104.

økwshkíkLkwt fküfkuíkhfk{, ÷u. h{ý÷k÷ rºkðuËe, 4.

y¾tzykLktË, Ãk]. 105.


{ÄwMkqËLk Zktfe, fw{kh, MkÃxuBçkh ’64, Ãk]. 352.

ykŠfxuõ[h ykuV LkkuÄoLk økwshkík, ÷u. çksuoMk Ãk]. 69, 6.

Ã÷ux 43.

økwshkíkLkwt fkürþÕÃkMÚkkÃkíÞ, ÷u. fktrík Mkku{Ãkwhk, 7.

÷kuf¼khíke, Mktðík 2015.

y{ËkðkËLkku RríknkMk, ÷u. híLk{rýhkð òuxu, ykð]r¥k 8.

- 1, Ãk]. 308.


{ÄwMkqËLk Zktfe, fw{kh, MkÃxuBçkh ’64, Ãk]. 351.

MftËÃkwhký - Lkkøkh¾tz y. 6-13-14. 10.

¼k÷ÃktÚkfLkk ¼hðkzku ÷øLk «Mktøku yk¾k ¾eszkLkku 11.

{kýufÚkt¼ MkwÚkkh ÃkkMku çkLkkðhkðu Au. ÷øLk yøkkW

ðksíkuøkksíku ¾eszku ðÄkððk òÞ Au ÃkAe íkuLku

fkÃkeLku yu{ktÚke MkktÄk ðøkhLkku 8Úke 10 VqxLkku

{kýufÚkt¼ fkuíkhe fkZu Au yLku íkuLkk WÃkh

økkuÃkMktMf]rík, Lkkr¤Þuh, çkuzw t, {kuh íkÚkk økýuþLkkt

«íkefku ftzkhu Au. yk yuf s {ktzðu 50Úke 100

ðhhkòLkkt ÷øLk ÚkkÞ Au.

yk¼khËþoLk :

yk ÷u¾Lke MkkÚkuLkkt r[ºkku MkuLMkMk ykìV RÂLzÞk 1961,

ðkìÕÞw{ -ÃkLkk MkkisLÞÚke ynª «rMkØ fÞkO Au. íku{Lkku

Éý Mðefkh fhwt Awt. : ÷u¾f.

108

{kuøkhkLke {nuf suðe ÷kufðkýeLke

{eíkkûkhe fnuðík {kLkðeLke MkkIËÞoÿrüLke fuðe

MkhMk {òLke ðkík fne òÞ Au!

÷ªÃÞwt økwtÃÞwt ‘½h’ þku¼u Lku,

Ãknuhe-ykuZe Lkkhe þku¼u.

½hLkk «MkLLk MkkitËÞoLke Ãkhkfkck

Ëþkoððk {kxu yk ÷kufkuÂõík{kt ½hLke

íkw÷Lkk ¼kíkeøk¤ ð†k÷tfkhkuÚke þku¼íke

MkwtËheLkk YÃkMkkitËÞo MkkÚku fhðk{kt ykðe Au.

MktMf]ík ‘øk]n’ ÃkhÚke Qíkhe ykðu÷k ½h

þçËLkku yÚko ykðkMk, nðk Ãkkýe, xkZ,

íkzfku yLku Ëw~{LkÚke çk[kð ÚkkÞ yuðwt

hnuðkLkwt Xufkýwt. ykðkMkMÚkkLk, {fkLk,

øk]n, ¾ku÷, ÉøðuËkrË ðirËf MkkrníÞ{kt ‘½h’

{kxu Ë{, øk]n, MkËLk, Ëwhkuý, ðu~{, þk÷k,

çkñÞo «kMkkË, yè, MkkiÄ{, þhý ðøkuhu

þçËku «ÞkuòÞk Au. ‘øk]n’ MkkÄkhý heíku

[kh Ëeðk÷ku ðå[u hnuðkLke søÞkLku fnuðk{kt

ykðíkwt. {æÞ{ ©uýeLkkt ½hkuLku ‘þk÷k’ fu

‘ðu~{’, çku fu ºký {s÷kLkk ykðkMkkuLku «kMkkË

fu yè yLku yLkuf {s÷kLkkt MkwtËh rðþk¤

¼ðLkkuLku ‘Mkn†MÚkqý’, ‘çk]níkT{kLk’, ‘nBÞo’

fu MkkiÄ{ fnuðk{kt ykðíkkt. ÉøðuË{kt yuf

MÚk¤u ½hLke ÔÞkÏÞk ykÃkíkk fÌkwt Au fu ‘su{kt

Ãkrhðkh yLku yuLkkt Ãkþw yuf MkkÚku hnuíkkt

nkuÞ íkuLku ‘øk]n’ fnuðk{kt ykðu Au.'

yksu {khu ykrË{kLkðLke [eíkhu÷e

økwVkyku, fåAe hçkkheLkk ¼wtøkk fu ¼khíkeÞ

hksðeykuLkk {Lkkunh rþÕÃkkuÚke þku¼íkkt

hks{nk÷ÞkuLke Lknª, Ãký rðï¼h{kt yòuz

økýkíke økwshkíkLke nðu÷eyku yLku yuLkk

yLkwÃk{ rþÕÃkMÚkkÃkíÞLke hMk«Ë ðkíkkuLkku

EMfkuíkhku W½kzðku Au.

«k[eLk fk¤u ¼khíkð»ko{kt yufÚke ðÄw

{kýMkku ÃkíLke, ÃkwºkÃkwºkkrË yLku MkøkktMktçktÄeyku

MkkÚku hne þfu yÚkkoíkT MktÞwõík fwxwtçk«ÚkkLku

Lksh Mk{ûk hk¾eLku øk]nLke h[Lkk

Úkíke. íkuLke yktíkhh[Lkk{kt øk]rnýeLke

«ð]r¥kLku fuLÿ{kt hk¾ðk{kt ykðíke. ©e

rfhexfw{kh Ëðu LkkUÄu Au fu, yuLkk çkktÄfk{

rðï¼h{kt yòuz økýkíkwt økwshkíkLkwt nðu÷e MÚkkÃkíÞ

109

ÃkhíðuLke «÷tçk h[Lkk{kt ½ýwt fheLku

ykøk¤Lkk ¼køk{kt hðuþ, ¾zfe íÞkh ÃkAe

{æÞ ¼køk{kt [kuf, íÞkh çkkË ytËhLkk

¼køk{kt hðuþ, ÃkhMkk¤, ykuhzk yLku Auf

ÃkkA¤Lkk ¼køk{kt ðkzku nkuÞ íkuðwt ykÞkusLk

Úkíkwt. {æÞ{kt Ãkqò, hMkkuE, fkuXkh ðøkuhu

h¾kíkkt. yuLkk çkktÄfk{ yLku Mkòðx{kt

rþÕÃkMÚkkÃkíÞLkk þk†eÞ rLkÞ{kuLkwt [wMík

Ãkk÷Lk Úkíkwt. ykðk øk]n{kt Mkk{krsf {ku¼ku,

fw÷ ÃkhtÃkhkyku yLku {ÞkoËkykuLkwt síkLk Úkíkwt.

19{e MkËeLkk ytík MkwÄe ykðe ÂMÚkrík «ðíkoíke

níke, Ãkhtíkw 20{e MkËeLkk ykht¼Úke yÚkoMkt½»ko

ðÄíkkt MktÞwõík fwxwtçk«Úkk íkqxíkkt ykðkt {kuxk

«÷tçkøk]nkuLke WÃkÞkurøkíkk ½xíke økE,

Ãkhtíkw yksuÞ Ãkwhkýe ZçkLke zu÷eyku yLku

nðu÷eyku økwshkík{kt ½ýe søÞkyu ¼khíkeÞ

øk]nMÚkkÃkíÞLke ÞþøkkÚkk økkíke Q¼e Au,

ynª yuLke ðkík {ktzðe Au.

økwshkík{kt y÷tfkhÃkqýo fküMÚkkÃkíÞLkku

«kht¼ ÷øk¼øk 12{e MkËe{kt ÚkÞku yLku

15{e MkËe MkwÄe{kt íkuLkku rðfkMk [h{Mke{kyu

ÃknkutåÞku. ½h yLku nðu÷eyku çkLkkððkLke yk

ÃkhtÃkhk 19{e MkËe MkwÄe [k÷íke hne. íkuLke

V÷©wríkYÃku økwshkíkLkkt yLkuf økk{ku yLku

Lkøkhku{kt fküfkuíkhýeÚke Mk{]Ø yuðkt yLkuf

{fkLkku, nðu÷eyku, {nu÷ku yLku {trËhkuLke

h[Lkk ÚkE, su{kt sqLkk{kt sqLkk 425 ð»ko

MkwÄeLkk Lk{qLkk «kÃík ÚkkÞ Au. Ãkkxý, rMkØÃkwh,

y{ËkðkË, Ezh, LkrzÞkË, ¾t¼kík, Mkqhík,

¼Y[, «¼kMkÃkkxý, sqLkkøkZ, ò{Lkøkh,

¾t¼kr¤Þk, {ktøkhku¤, ÃkkuhçktËh, ðZðký,

n¤ðË, ¼kðLkøkh, ½ku½k ðøkuhu økwshkíkLke

fkü f÷kMk{]ÂØLkk {n¥ðLkkt fuLÿku níkkt yu{

‘ðwzfk‹ðøk ykuV økwshkík’{kt LkkUÄkÞwt Au.

ðkMíkwrðãkLkk ûkuºku ¼khík{kt W¥khe yLku

Ërûkýe yuðe çku ÃkhtÃkhkyku «[r÷ík Au.

fküMÚkkÃkíÞLku ÷økíke yuf MkwtËh h[Lkk

rþÕÃke Lkfw÷Lkk Ãkwºk {Õ÷Lke {¤u Au. 304

&÷kuf{kt h[kÞu÷ ‘«{ký{tshe’ økútÚkLke

h[Lkk 13{e fu 14{e MkËeLke nkuðkLkwt

sýkÞ Au. ÷u¾f {k¤ðkLkku nkuðk Aíkkt yu{kt

«rík®çkrçkík Úkíkk rMkØktíkku {k¤ðk WÃkhktík

økwshkík yLku hksMÚkkLk{kt «[r÷ík nkuðkLkwt

«kÃík ÚkkÞ Au. fkü rLkŠ{ík ‘nBÞo¼ðLk’Lkkt

yk ÷ûkýku{ktÚke {kuxk ¼køkLkkt ÷ûkýku

økwshkíkLkk nðu÷e MÚkkÃkíÞ{kt òuðk {¤u

110

Au. 19{e MkËeLkk ytík MkwÄe økwshkík{kt

nðu÷eykuLke h[Lkk Úkíke Lkshu Ãkzu Au. ©e

ðe. yuMk. «{kh LkkUÄu Au fu, nðu÷e fwxwtçkLkk

{ku¼k, økkihð yLku ði¼ðLkwt «íkef økýkíke.

økwshkíke MkkrníÞ yLku ÷kufðkhíkkyku{kt

‘LkøkhþuXLke nðu÷e’ suðk þçËku YZ

ÚkÞu÷k òuðk {¤u Au. Mk{ksLkk {æÞ{

ðøko, Wå[ {æÞ{ ðøko yLku WÃk÷k MíkhLkk

÷kufku, ðuÃkkheyku, ©urcyku, Ä{ko[kÞkuo Mkðuo

nðu÷e Lkk{u yku¤¾kíkk ykðkMkLku rðrþü

MÚkkÃkíÞfeÞ ykÞkusLk yLkwMkkh íkiÞkh

fhkðíkk yLku ÃkkuíkkLke þÂõík yLku Mk{]rØ

{wsçk W¥k{ ©uc fkuíkhýeÚke íkuLke Mkòðx

fhkðíkk. ykðe ©uc MÚkkÃkíÞf¤k Ähkðíke

nðu÷eyku{kt ðzkuËhk{kt Mkwhuïh ËuMkkELke,

nrh¼Âõík fwxwtçkLke íkÚkk ÷Õ÷wçknkËwh

({tøk¤ Ãkkhu¾)Lke nðu÷e, y{ËkðkË{kt

þktríkËkMk ÍðuheLke nðu÷e íkÚkk ËkuþeðkzkLke

Ãkku¤Lke yLku ÃkíkkMkk Ãkku¤Lke nrX®MknLke

nðu÷e, Mkktfze þuhe{kt ykðu÷e rËðurxÞkLke

nðu÷e, nkò Ãkxu÷Lke Ãkku¤{kt ykðu÷

xtfþk¤kLke nðu÷e, hkÞÃkwh{kt ykðu÷e

Mkkhk¼kELke nðu÷e, ¼Y[{kt ÷Õ÷w¼kELke

yLku r¼¾kheËkMkLke nðu÷e ðøkuhuLkku Mk{kðuþ

ÚkkÞ Au.

‘økwshkíkLkwt fküMÚkkÃkíÞ’ ÷u¾{kt ©e

Lkkýkðxe yLku ©e Zktfeyu nðu÷e MÚkkÃkíÞLkk

ykÞkusLk ytøku rðøkíkÃkqýo {krníke ykÃke Au.

økwshkíkLkk yk ÃkhtÃkhkøkík nðu÷e MÚkkÃkíÞ{kt

Mkk{kLÞ heíku ¼ktuÞíkr¤Þwt íkÚkk yuf fu çku

{k¤ MkwÄeLke h[Lkk òuðk {¤u Au. íku{kt

yuf MktÞwõík fwxwtçkLke sYrhÞkíkLku ÷ûk{kt

÷E ¾zfe, ðhtzku, «ðuþîkh, íkuLke WÃkh

{kZ yLku ÍY¾ku, [kuf, ykuMkhe, ÃkhMkk¤,

[kufLke yuf íkhV ËeðkLk¾tz fu ðuÃkkh-ÄtÄk

{kxuLkwt fuLÿ, {nu{kLk¾tz, Mkk{uLke íkhVLkk

¼køk{kt MkqðkLkk ykuhzk íkÚkk ºkeS íkhV

hMkkuzwt, ÃkkrýÞkhwt, ÃkqòLke ykuhze ðøkuhu

MkøkðzkuLkku Mk{kðuþ fhðk{kt ykðíkku.

[kufLke ðå[u ÃkkýeLke xktfe (su{kt yk¾k ð»ko

{kxu WÃkÞkuøk{kt ÷E þfkÞ íku {kxu ðhMkkËLkwt

Ãkkýe Mktøkúnðk{kt ykðíkwt) yÚkðk fqE

çkLkkððk{kt ykðíke. nðu÷eLke ykøk¤Lke

ykuMkhe{kt WÃkh {uze WÃkh sðk {kuxku ËkËh

hk¾ðk{kt ykðíkku yLku ytËhLkk ykuhzk{ktÚke

WÃkh sðk LkkLke, Mkktfze Mkeze økkuXððk{kt

ykðíke, suLkku WÃkÞkuøk {wÏÞíðu †e ðøko

îkhk fhðk{kt ykðíkku.

ykðe nðu÷eyku{kt «ðuþðk {kxu «Úk{

hks{køko ÃkhÚke Ãkku¤ fu þuheLke znu÷e{kt

fu ¾zfe{kt «ðuþðwt Ãkzu Au. ¾zfe ðxkðíkkt

{kuxk [kuf{kt ykswçkksw {fkLkku òuðk {¤u

Au. íku{ktÚke nðu÷eðk¤k {fkLk{kt «ðuþðk

íkuLke zu÷e{kt Ëk¾÷ ÚkEyu Aeyu. õÞkhuf yk

zu÷eLke çktLku íkhV Úkkt¼÷kðk¤k ËkuZe suðk

ykux÷k nkuÞ Au. íkuLke WÃkh {kZLke h[Lkk

fhu÷e nkuÞ Au. {kZ{kt Ãký ðå[u Ëeðk÷{kt

ÃkÚÚkhLkk fu fkü fkuíkhýeðk¤k ½kuzk ({Ë÷)

Lke yuf Þk çku òuzÚke xufðu÷ku MkwtËh ÍY¾ku

(økðkûk) Ãký fkZu÷ku nkuÞ Au.

zu÷eLkk f÷kí{f îkhuÚke nðu÷e{kt

«ðuþeyu, ßÞkt {kuxu ¼køku ËwÄk¤kt Zkuh

çkktÄðk{kt ykðíkkt. yk Vr¤Þwt ðxkðe Mkk{u

ykðu÷k hnuXkýLkk {wÏÞ ¼køk{kt sðk «Úk{

111

ÃkøkrÚkÞwt [ze MÚkt¼kðr÷Þwõík ykuMkhe{kt

sðwt Ãkzu. yk Míkt¼kuLkk þhkt, ¼hýe, Vkz[kt

(Vk÷Lk) ðøkuhu MkwtËh fkuíkhýeÚke Mkòððk{kt

ykðíkkt. íkuLkk Ãkh {ku¼, Ãkkx yLku ðr÷fkykuLkwt

çkLku÷wt Akã økkuXððk{kt ykðíkwt. ykuMkhe{kt

ðhMkkËLkwt Ãkkýe ykðíkwt yxfkððk fux÷ef

ðkh Míkt¼kuLkk yøkú ¼køk{kt f÷kí{f {Ë÷ku

økkuXðe íkuLkk Ãkh Z¤íkwt Aswt økkuXððk{kt

ykðíkwt.

yk ykuMkheLke ¼ªík íkhV síkkt çku

ykuhzkLke h[Lkk òuðk {¤u Au, suLkkt

«ðuþîkh íkÚkk çkkheyku ykuMkhe{kt Ãkzu Au.

yk îkhLke ¼ªíkLkk økk¤k{kt ‘½kuzkøk¼o’

íkhefu yku¤¾kíkk ¼køk{kt ðktfk [hýðk¤k

MkwtËh yïkuLkwt YÃkk¤wt ftzkhfk{ òuðk {¤u Au.

yk ½kuzkøk¼oLke çkksw{kt yk «ðuþîkhkuLke

h[Lkk{kt îkhþk¾k, W¥khtøk, xkuz÷k ðøkuhuLku

MkwtËh Vq÷ðu÷Lke ykð]r¥kykuÚke Mkòððk{kt

ykðíkk. «ðuþîkhkuLkkt f{kzkuLkk ðuýeÄkufk

Ãký f÷kí{f fkuíkhýe ðzu çkLkkððk{kt

ykðíkk. îkhLke çktLku íkhV Ëeðku {qfðk

{kxu ÷kfzk fu ÃkÚÚkhLkk fkuhu÷k, økku¾÷k fu

[kzkt (ËeÃkk÷Þ) {qfðk{kt ykðíkkt. nðu÷eLkk

¾tzku{kt «ðuþíkkt íku{kt çku rËþk{kt ò¤eðk¤e

LkkLke çkkheyku {qfu÷e òuðk {¤u Au. ¾tzLke

ykswçkkswLke ¼ªíkku{kt õÞktf õÞktf f÷kí{f

Vk÷Lkkykuðk¤k yÄoMÚkt¼ku òuðk {¤u Au.

¾tzkuLke ÃkAeíku MkwtËh fkuhu÷e Ãkèkðk¤e LkkLke

{Ër÷fkykuÚke Q[fkíke y¼hkE Ãký nkuÞ

Au. {fkLkLkku WÃk÷ku {s÷ku nkuÞ íkku yuf

Mkktfze ¾kt[k Ãkkzu÷e rLkMkhýe {khVík

ykuhzk{kt WÃkh sðkÞ Au. «Úk{ {s÷u Ãký

Lke[uLke MkøkðzkuLkwt ÃkwLkhkðíkoLk nkuÞ Au.

nðu÷eLke Úkkt¼÷eyku yLku Lkusðkt Ãký ftzkh

fk{Úke þku¼íkk nkuÞ Au. yk «Úk{ {s÷k{kt

ÚkE çknkh zu÷e Ãkh rLkøkŠ{ík Úkíkkt ÍY¾k{kt

«ðuþe þfkÞ Au. Lke[u ykuMkheLke çktLku íkhV

¼ktzkøkkh íkÚkk hMkkuzkLke h[Lkk fhðk{kt

ykðíke.

nðu÷e MÚkkÃkíÞLkk þkuÄ rLkçktÄ{kt zku.

«{kh LkkUÄu Au fu, nðu÷eyku nt{uþkt ¾zfe fu

Ãkku¤Lke ytËh hk¾ðk{kt ykðíke. ykÚke {wÏÞ

{køkoÚke íku Ëqh hnuíke. økwshkíkLke LkkLke-{kuxe

nðu÷eykuLkk ykÞkusLk{kt fwxwtçkLke sYrhÞkík

Lku ði¼ð «{kýu MkøkðzkuLke òuøkðkE òuðkíke.

nðu÷eLke Ëeðk÷ku #x -[qLkkLke çkLkíke yu

rMkðkÞ yuLkwt Mk{økú {k¤¾wt fküLkk çkLku÷k

Míkt¼ku, {ku¼, Ãkkxzk, ¼khkux, Ãkkxze, ÍY¾k

ðøkuhu Ãkh Lk¼u÷wt hnuíkwt. nðu÷eLkk ytËhLkk

Míkt¼ku, yÄoMíkt¼kuLkk þhk-¼hýe, ÷wtrçkfk,

Vk÷Lkk ðøkuhu ¼køkkuLku yLkuf «fkhLke

¼kir{ríkf ykf]ríkyku yLku Vq÷ðu÷Lke

¼kíkkuðk¤e f÷kí{f fküfkuíkhýeÚke íkÚkk

MkwtËh rþÕÃkkuÚke y÷tf]ík fhðk{kt ykðíkkt.

økwshkíkLkk nðu÷e MÚkkÃkíÞ yLku

fküf÷kLkk rðfkMk{kt Ä{oMkt«ËkÞkuLkwt «ËkLk

Ãký WÕ÷u¾LkeÞ Au yu{ sýkðeLku ©e

rfhexfw{kh Ëðu LkkUÄu Au fu, 19{e MkËeLkk

ÃkqðkoÄo{kt rðfMku÷k Mðk{eLkkhkÞý Mkt«ËkÞLkk

Mktíkku {kxu {q¤e, ðzíkk÷, ¼qs, Äku÷uhk,

suík÷Ãkwh, økZzk yLku y{ËkðkËLkkt {trËhkuLkkt

«ktøkýku{kt yufÚke ºký {k¤ðk¤k nðu÷e

ykðkMkkuLke h[Lkk òuðk {¤u Au. Äku÷uhk,

ðzíkk÷, yLku {q¤e{kt ‘çkkEykuLke nðu÷e’

ykðu÷e Au. nðu÷eykuLku çkLkkððk yLku

Mkwþkur¼ík fhðk fkheøkhkuyu ÃkkuíkkLkwt Mk{økú

fkiþ÷ huze ËeÄwt nkuÞ íkuðe «íkerík ÚkÞk ðøkh

hnuíke LkÚke. ykðe nðu÷eyku çkLkkððk {kxu

MÃkÄko Ãký Úkíke, Ãkrhýk{u ¼khík{kt s Lknª

rðï¼hLkk fkuE Ãký Ëuþ{kt, økwshkíkLkkt

nðu÷e fkürþÕÃkLke íkku÷u ykðu yuðwt nðu÷e

rþÕÃk òuðk {¤íkwt LkÚke. ykðku, ykÃkýu ykðe

rðhkMkíkMk{e «k[eLk nðu÷eykuLku ò¤ððkLkku

MktfÕÃk fheyu.

112

økwshkíkLkwt hk[h[e÷wt yLku øk]nMkòðxøkwshkíkLku su{ ÃkkuíkkLkwt fnuðkÞ íkuðwt

÷kufMkkrníÞ, ÷kufMktøkeík, ÷kufLk]íÞku, fkü

yLku rþÕÃkMÚkkÃkíÞ, ÃkkuÚker[ºkku, ¼k»kk,

Ãknuhðuþ íkÚkk heíkrhðkòu Au íku{ íkuLku ÃkkuíkkLkwt

fne þfkÞ íkuðwt ÷kufhk[h[e÷wt yLku økúk{

øk]nMkòðx Ãký Au. ÷kufSðLk{kt yk

ÃkhtÃkhkyku yLku ÃkØrík fÞkhu þY ÚkE,

fÞktÚke ykðe yu MktþkuÄLkLkku rð»kÞ Au.

økúk{MktMf]ríkLkkt ½h Mkwþku¼Lk yLku

hk[h[e÷kLkk MkkIËÞoÚke A÷fkíkk ðkhMkk íkhV

nsw òuEyu íkuðe ykÃkýe Lksh økE LkÚke.

òuEyu íkuðkuu yÇÞkMk ÚkÞku LkÚke. rðËuþeyku

ykðeLku ykÃkýk yk MktMfkh ðkhMkkLkku

yÇÞkMk fhe íkuLkk Ãkh ÃkwMíkfku «økx fhu

íÞkhu ykÃkýLku yuLkwt {qÕÞ Mk{òÞ Au. ykÃkýu

íÞkt r[ºkfkhku yLku EÂLxrhÞh zufkuhuxMko

økÛÞkøkýkÞ Lknª yux÷e MktÏÞk{kt Au, Ãký

fkuELke Lksh yk ÷kufrðhkMkík íkhV ¼køÞu s

òÞ Au. Ãkrù{Lkk Ëuþku{kt íkku hk[h[e÷kt yLku

øk]nMkòðx WÃkh MkwtËh Mkr[ºk ÃkwMíkfku «økx

ÚkkÞ Au. Þwøkðkh íkuLkwt rð¼køkefhý ÚkkÞ

Au, Ãký ykÃkýu íÞkt hksÃkqík øk]nMkòðx,

fkXe, ykÞh, {uh, {wÂM÷{ fu hçkkheLke

øk]n-Mkòðx òýðk fkuE ykÄkh¼qík

MkkrníÞ {¤íkwt LkÚke. yksu suðwt ykÃkýk

Ãkku»kkfkuLkwt ÚkÞwt Au íkuðwt s yÃkkýkt hk[h[e÷kt

yLku øk]nMkòðxLkwt ÚkÞwt Au íku{kt Ãkrù{e

ÃkØríkLkk yLkwfhý rMkðkÞ ¼køÞu s fkuE

{q¤¼qík rð[kh òuðk {¤u Au.

yk Ëuþ{kt Ãkrù{e Ãkku»kkf Ëk¾÷ ÚkÞku

íku Ãknu÷kt Ãkrù{e VŠLk[h Ëk¾÷ ÚkÞwt níkwt.

yuLkku «ðuþ fku[eLk, økkuðk, Ëeð, Ë{ý yLku

Mkwhík yux÷u {nËtþu økwshkík{ktÚke ÚkÞku Au.

rVhtøkeyku yLku ytøkúskuyu íku Ëk¾÷ fhu÷ Au

yu{ ©e nhfkLík þwõ÷ LkkUÄu Au. ykÃkýu íÞkt

øk]nMkòðx yLku hk[h[e÷wt yu çkÄk sqLkk-

fk¤u hkò-{nkhkòLkk {nu÷ku, ÄLkðkLkku

yLku ©urcykuLkk {nk÷Þku {kxu {kusþku¾Lke

çkkçkík økýkíke yLku íku «[r÷ík Úkðk ÷køÞwt

íÞkhu hkò-{nkhkòyku rðËuþÞkºkkyku

fhíkk. íkuLku Ãkrhýk{u Ãkrù{-ÃkØríkLkwt

hk[h[e÷wt ykÃkýu íÞkt ykÔÞwt yLku Lkøkhku{kt

ÍzÃkÚke yuLkwt yLkwfhý Úkðk ÷køÞwt.

¼khíkeÞ ÷kufMktMf]rík yLku ÷kufSðLk

nhnt{uþ «f]ríkÃkhkÞý hÌkkt Au. ykÃkýk Ëuþ

Ãkh fwËhík fkÞ{ {nuhçkkLk hne Au. ¼khíkLke

Ähíke Ãkh Ãkktøkhu÷e ykÞoMktMf]rík çknwÄk

økúk{MktMf]rík níke. Ér»k{wrLkyku yk©{ku{kt

hneLku rðãkÚkeoykuLku rðãkÇÞkMk fhkðíkk.

yk Ér»kykuLkk yk©{ku fu çkúkñýkuLkk ½h{kt

yu fk¤u fkuE VŠLk[h Lknkuíkwt, íkuyku Ë¼koMkLk

Ãkh çkuMkíkk. {nu{kLkku fu ykøktíkwfku ykðu

íkku yu{Lku çkuMkðk yu s ykMkLkku yÃkkíkkt.

113

¼qíkfk¤{kt ÃkhËuþÚke su {wMkkVhku ykÃkýu íÞkt

ykÔÞk íkuykuLku VŠLk[hLku çkË÷u ¼khíkeÞ

çkuXf òuELku ¼khu ykùÞo Úkíkwt. fux÷kfu íkku

yk ËuþLku VŠLk[h ðøkhLkku Ëuþ fÌkku Au.

yk Ér»k yLku çkúkñýkuLkk Ë¼koMkLk{ktÚke

økkËe, íkrfÞk, ®nzku¤k-¾kx, çkkòuX yLku

Mkktøkk{kt[e MkwÄeLke Wí¢ktrík Úkíkkt fux÷kt ð»kkuo

ÚkÞkt nþu yu MktþkuÄLkLkku rð»kÞ Au. ykÃkýe

Ãk÷ktXe {kheLku çkuMke sðkLke xuð yu VŠLk[hLkk

y¼kðLke MkqÍ økýkÞ Au. ykÃkýku Aqxku

Ãknuhðuþ yu Ãký yk xuðLku MkkLkwfq¤ hÌkku Au.

ÄkuríkÞkt ÃkAe [kuhýe, Whuçk ðøkuhu ykÔÞkt

íkuLku Lke[u çkuMkðk{kt fkuE ðktÄku Lk ykÔÞku.

ðktÄku ykÔÞku {kºk Ãkkx÷qLk Ãknuhðkðk¤kLku

yu{Lkk {kxu ¾whþeyku ykðe.

ykÃkýwt hk[h[e÷wt yLku MkòðxLkku

EríknkMk hksk-{nkhkòykuLkk hks{nu÷kuÚke

ykht¼kíkku Lkshu Ãkzu Au. [tÿøkwÃík {kiÞoLkku

hks{nu÷ yuLke Mkòðx yLku ònkus÷k÷e

æÞkLkkf»kof Au, Ãký yu ð¾íkLke Mkòðx fuðe

níke, hk[h[e÷wt fuðwt níkwt íkuLke fkuE {krníke

{¤íke LkÚke. íkuðe heíku {kuøk÷ EríknkMkkuLkk

hks{nu÷ku yLku sLkkLk¾kLkkLke LkkUÄku ÃkhËuþe

{wMkkVhkuLke LkkUÄÃkkuÚke{ktÚke {¤u Au. fnuðkÞ

Au fu, økwshkíkLkk Mkw÷íkkLkkuLkk hks{nu÷{kt

¾whþe yLku fku[Lkku «ðuþ ÃkkuåÞwoøkeÍ yLku

ytøkúuòu {khVík ÚkÞku níkku. {¾{÷ yLku

neLk¾kÞLkk ÃkzËk, huþ{Lke økkËeyku yLku

íkrfÞk, hkiÃÞ yLku Mkwðýosrzík hk[h[e÷kt

íkÚkk ¾kðk-ÃkeðkLkk WÃkfhýku yu fk¤u {nu÷ku

{kxu Mkk{kLÞ ðMíkw økýkíke.

MktMf]ík MkkrníÞ íkhV Lksh fheyu íkku

íku{kt hksðeykuLkkt ®MknkMkLkku rMkðkÞ fkuE

VŠLk[h fu hk[h[e÷ktLke ÍkÍe rðøkíkku

{¤íke LkÚke. hksðeLkwt ®MknkMkLk íkuLke Mk¥kkLkwt

«íkef, hksrfÞ økkihðLkwt r[ö yLku hkßÞLkk

ËkuhË{k{Lkwt {wÏÞ MÚkkLk níkwt. íkuLkk WÃkh

çkuMkðkLkku yrÄfkh {kºk Lku {kºk hkßðeLku

s hnuíkku. ykÃkýu íÞkt hkò ðehrð¢{Lkk

çkºkeMk Ãkqík¤eðk¤k ®MknkMkLkÚke {ktzeLku

yLkuf «fkhLkkt ®MknkMkLkkuLkkt ðýoLkku {¤u Au,

su{kt ®MknkMkLk, øks®MknkMkLk, ntMk®MknkMkLk

ðøkuhu Au. þknsnktLkwt híLksrzík {ÞqhkMkLk

yu yuf Lkðku s rð[kh níkku. rËÕne yLku

ykøkúkLkk ËeðkLku- yk{ yLku ËeðkLku ¾kMk{kt

çkkËþkn rMkðkÞ çkeòLku Lke[u çkuMkðkLkwt

hnuíkwt. MðkíktºÞ Ãknu÷kt {iMkwhLkk hks{nu÷

yLku hksËhçkkhLkku ði¼ð Ãký yLkku¾ku

níkku. {¾{÷Lkk MkkuLkuhe ¼hu÷kt ÃkzËk,

MkkuLkuhe htøkÚke htøku÷e Aíkku, MkkuLkuhe htøkLkk

Úkkt¼÷k, MkkuLku{Zu÷ ¼ÔÞ ®MknkMkLkkuLke

¼ÔÞíkk yLkku¾e níke. yu ÃkAe Mkkihk»xÙ,

fåALkk hks-hsðkzkykuLkk {nu÷ku{kt

114

fåALkku ykÞLkk {nu÷, sqLkkøkZ LkðkçkLkku

Ëhçkkh, ò{Lkøkh, ðzkuËhk, ¼kðLkøkhLkk

hksðeykuLkk {nu÷ku, íkuLke þku¼kMkßò yLku

hk[h[e÷wt ¼ÔÞkrík¼ÔÞ níkkt. yksu yu

Mktøkúnk÷Þku{kt ÃkrhðŠíkík ÚkÞkt Au.

ykÃkýe MktMf]rík f]r»k«ÄkLk nkuðkÚke

sqLkkfk¤u økk{zktLke «ò ¾kÄuÃkeÄu Mkw¾e

níke, Ãký ykŠÚkf ÂMÚkrík òuEyu yuðe MkØh

Lknkuíke. økheçkkELkwt «{ký ðÄw nkuðkÚke

÷kufSðLk{kt MkkËøke níke. ¾kx÷ku yu yu{Lke

¾whþe níke. Ãk÷tøk fu ®MknkMkLk su fnku íkuLke

økhs Mkkhíkku. yktøkýu fkuE Mkkhk {nu{kLk

ykðu íkku ¾kx÷ku Zk¤e Ãkxkhk{ktÚke Äzfe

(hòE) fkZeLku ÃkkÚkhe yÃkkíke. fkuE fkuE

½hku{kt ÃkkÚkhðk {kxu òs{, hksÃkqík, fkXe-

ËhçkkhkuLkk Mkw¾e ½hku{kt htøkeík Zkur÷Þk, Ãkuxe,

Ãkxkhk, {sqMk, ½kurzÞkt, ®n[fk, Mkktøkk{k[e,

Zª[rýÞkt yLku ðªsýk òuðk {¤íkk. yk

½hku{kt ¼kíkeøk¤ {kuíkefk{ òuðk {¤u.

neh¼híkLkk [kf¤k, ÃkAeíkÃkkxe, þk¾íkkuhý,

MkwrÚkÞkt yLku Í¤n¤íkk Ãke¥k¤Lkk ðkMkýkuLke

{ktz Ãkxkhk {kÚku òuðk {¤u. fkXeLkk ½hLke

rðrþüíkkyku{kt f÷kÃkqýo Ãkxkhk Lku Ëkçkzku

yð~Þ òuðk {¤u. Ãktz Ãkþw yLku ½h þýøkkhLkk

¼hík yLku {kuíkeÃkhkuðýkÚke ½h y¼hu ¼ÞwO

nkuÞ. ÷kufSðLkLkwt yk f÷krðÄkLk {kLkðeLkk

Ãktz fu Ãkþwþýøkkhku Ãkqhíkwt {ÞkorËík LkÚke hÌkwt,

Ãký fåA, fkrXÞkðkzLke sLkòríkÞkuLkk ½h-

¾kuhzkt, ykuhzk Lku ykutMkrhÞwtLku ykuÃkkððk

MkwÄe ¼hÃkxu rðMíkÞwO Au. yk ½hþýøkkhku{ktÚke

÷kuff¤kLkwt MkkitËÞo òýu fu MkkË Ãkkze QXu

Au. suíkÃkwh, [kurx÷k, sMkËý, økZzk yLku

Ãkkr¤ÞkË ÃktÚkf{kt hnuíkk ðk¤k, ¾k[h,

¾w{ký yLku fkXeËhçkkhkuLkkt ½hþýøkkhLkku

Xk yLku XMMkku ðýoðíkk Ãkwhk¥ðrðËT ©e

{ÄwMkqËLk Zktfe LkkUÄu Au fu, fkXeLkk ½hLke

þku¼kLke þe ðkík fhðe? nðu yk¾he rðËkÞ

÷E hnu÷ yu MkkuLkuhe òsh{kLk s{kLkkLkwt

r[ºk Mkkð ¼qtMkkE òÞ yu Ãknu÷kt AuÕ÷e Lksh

fhe ÷Eyu íkku ¾kuxwt LkÚke. fkXeLkkt yMk÷

¾kuhzkt MkkËkt Ãký ¼khu fkuXkMkwÍ «{kýu

çktÄkíkkt. yuf Mkh¾k çku ÷tçk[kuhMk ykuhzkt,

Úkkt¼÷eðk¤e ykuþhe, hMkkuzwt yLku ¼tzkrhÞwt,

{kuZk ykøk¤ {kuxwt ðtzeðk¤wt Vr¤Þwt yLku

fkx¾qýu ËkuZeðk¤e zu÷e. ¼ªíkku ykur¤ÃkkÚke

ykuÃkíke nkuÞ. ykuþhe{kt Zkur÷Þku ZkéÞku nkuÞ

Lku Mk{e Mkktsu fkXe sý nkufk økøkzkðíkk

nkuÞ. çkksw{kt {kuíkeøkqtÚku÷ fkuu¤ªzk Lku ÃkkuÃkx

½q½hkðk¤k hkþÃkktøkhktLkk Ãkkhýu Mkqíku÷

økøkkLku çkuLkze nª[fk Lkk¾íke nkuÞ. hMkkuzk{kt

nrhMkku ({eXkE) n÷kðíkku nkuÞ Lku ¼¼fËkh

fZe Qf¤íke nkuÞ. ðk¤wt xkýu YLke økkËe

¼hu÷ [kf¤k ÃkÚkhkÞ Lku ¼{heðk¤k ½krx÷k

çkkòuX {kÚku yheMkk suðe fktMkkLke Úkk¤e Lku

çkksw{kt Ãkz½÷e Ãkh Akr÷Þkt økkuXðkÞ. «Úk{

÷e÷ðýe çkkshkLkk Lk¾÷e Ãkkzu÷ {eXk økh{

hkux÷k Lku {k÷efkuÞo yÄoøkkW{kt Vkuh{kÞ Lku

MkÃkLkk{kt òuðk Lk {¤u yuðk ÷e÷e ÍktÞLkkt

½eLke Äkh Úkíke nkuÞ. s{ðk çkuXu÷k {nu{kLk

½zef Ÿ[u Aík Mkk{u Lksh fhu íkku ÷kfzkLke

Mkt½uzk WÃkh htøkeLk Lku {kuíke Ãkhkuðu÷ ¾kx÷e

115

hkþ Mkrník ÷xfkÞu÷eLku ykutþheLku þku¼kðíke

swyu Lku [tzw÷Lkk ÃkªshkLku {kÚku Lkkt¾u÷wt

{kuíkeøkqtÚÞwt ykåAkËLk swyu.’

½hLke ykuþheLku þku¼ðíkk [kf¤k,

[tËhðk, ÄhkrýÞk, xhÃkrhÞk, økýuþMÚkkÃkLk,

çkkhMkkr¾Þkt yLku økk÷{MkqrhÞkt [kuÃkkx,

çkkskuX, {kuíke{Zu÷ ðªsýk, ðktMk¤e,

©eV¤, ftfkðxe, ík÷ðkh, økúk{øk]n

MkòðxLkkt WÃkMfhýku hÌkkt Au. çkuMký

{kxu htøkík Zkur÷Þk yu økk{zktLkwt hk[ níkwt.

Zkur÷ÞkLkwt ÃkkuZý MðøkeoÞ ykLktËLke yLkw¼qrík

fhkðLkkhwt økýkíkwt. ÷kufLkkheLku su{kt ÃkkuZðkLkk

fkuz òøkíkkt yu ÷kufSðLkLkk Zkur÷ÞkLkk YÃk

íkku swyku:

ðk'÷k Mkkøk MkeMk{Lkku Zkur÷Þku,

y{hk z{hkLkk ðký,

íÞkt fktE yík÷MkLkkt ykurþfzkt,

íÞkt fktE økk÷ðx økk÷{MkqrhÞkt,

íÞkt fktE ¼ihðLkkt ykuAkz,

{kuxku Zkur÷Þku. LkkLke Zku÷ýe.

yu Zku÷ýe Ãký fuðe?

Mkkð hu MkkuLkkLke {khe Zku÷ýe

htøku YÃkkLkk ÃkkÞk.

«MkLLk ËkBÃkíÞSðLkLkk {Äwh

htøkku ynª ½qtxkíkk Lkshu Ãkzu Au.

øk]nSðLkLke {ÄwhíkkLkk çku ©{ ®çkËw: yuf

Zkur÷Þku Lku çkeswt ½kurzÞwt (ÃkkhrýÞwt):

Mkkð hu MkkuLkkLkwt íkkhwt ÃkkhrýÞwt Lku,

MkkuLkkLke Mk¤eyu fkLk íkkhu yík÷Mke

yktøkze Lku {kÚku Lke÷{Lke xkuÃke,

MkkuLkkLkk ÃkkhýkLkwt f÷krðÄkLk Ãký

yLkku¾wt:

[kh ÃkkÞu [kh Ãkqíkr¤Þwt

Lku {kuhðkÞu çku {kuh,

çkk¤k ÃkkuZu Lku hu....

MkkMkwSLkwt çkuMký Mkktøkk{k[e økýkíke:

Mkktøkk{k[e yLku nª[fku ÷kufSðLkLkk

hk[h[e÷k{kt sqLkk fk¤Úke MÚkkLk ÃkkBÞk Au.

yk nª[fkLke Ëkuheyku {kuíke ¼hu÷e

hnuíke. Mkw¾e ½hku{kt net[fkLku ÃkkuÃkx,

Ãkqíkr¤Þku, nkÚke yLku ½q½hkðk¤e f÷kÃkqýo

Mkktf¤ku hnuíke. nª[fk yLku Ãkkhýk ðøkhLkwt

½h MkkurøkÞwt økýkíkwt. økheçk ½hLke LkkheÞ

MkkuLkkLkk nª[fkLke fÕÃkLkk fheLku SðLkLku

ykLktËÚke ¼ÞwO hk¾íke:

MkkuLkkLke Mkktf¤u çkktæÞku nª[ku¤ku yktçkkLke

zkéÞ.

YÃkkLkkt fzkt Ëku [kh, ðk÷ku {khku nª[fu

hu yktçkkLke zkéÞ.

økúk{ øk]nMkòðxLkk WÃkMfhýkuLkku

WÃkÞkuøk LkøkhkuLkk ½hku{kt, Mðk{eLkkhkÞý

{trËhLkk Mktøkúnk÷Þku{kt yLku nkuxu÷ku{kt Lkðk

MðYÃku Úkðk ÷køÞku Au. ÷eÃkýrþÕÃk Ãkt[íkkhf

nkuxu÷ku, Mkhfkhe ykhk{øk]nku yLku yuhÃkkuxo

Ãkh Ãký òuðk {¤u Au. økk{zkt{kt ykÍkËe

ÃkAe su{ su{ ykŠÚkf Mk{]rØ ykðíke økE

íku{ íku{ Ëuþe {fkLkkuLke søÞkyu Äkçkkðk¤kt

{fkLkku ykÔÞkt, Ãkrhýk{u ½hþýøkkhLkwt

¼hík økÞwt. Zkur÷ÞkLke søÞkyu Ãkkxku ykðe.

{sqMkLke søÞkyu Mxe÷Lkk fçkkxku ykÔÞkt,

Ãkrhýk{u ÃkuxeÃkxkhk økÞk. xÙufxhku ykðíkkt

çk¤Ë-økkzkt økÞkt. yuLke MkkÚku çk¤ËkuLkk

þýøkkhkuÞ økÞkt. nªzku¤kLkwt MÚkkLk ¾kx

yLku Ã÷kÂMxfLke ¾whþeykuyu ÷eÄwt. {kxeLkk

fkuXe fkuX÷k yÿ~Þ ÚkÞkt. økwshkík{kt

÷kufMktMf]ríkLkk WÃkMfhýkuLkwt yuf ykøkðwt

MktøkúnMÚkkLk Q¼wt ÚkkÞ íku yrík yð~Þf

Au. suÚke yLkuf ÃkuZeyku ÃkkMkuÚke «kÃík ÚkÞu÷e

MkktMf]ríkf rðhkMkíkLku ò¤ðe þfkÞ.

116

¼kíkeøk¤ ÷kuf¼hík yLku {Lkkunh

{kuíkeøkqtÚký yu økwshkíkLkku rðþu»k fheLku

õåA yLku Mkkihk»xÙLkku ykøkðku f÷kMktMfkh

Au. YÃkk¤k htøkkuÚke ykuÃkíkwt f{LkeÞ ¼hík

yu ÷kufLkkheLkk YÃkk¤k Ëun, ½h¾kuhzkt

yLku ÃkþwykuLkku ykøkðku þýøkkh Au.

ËhçkkhøkZ{kt, ¾uzwðhýLkk Ëqçk¤k Ãkkík¤k

¾kuhzk{kt fu {k÷ÄkheykuLkk LkuMkzk{kt

ðMkíke ÷kufLkkheykuyu LkðhkþLke ðu¤kyu

¼híkfk{Lke {Lkkunh f÷k ¾e÷ðe Au. fkXe,

{uh, økhkrMkÞk, ykÞh, {ku[e, [khý,

¼hðkz, hçkkhe, sík, Mkíkðkhk, ¾ktx,

fku¤e, fýçke, hksÃkqík ðøkuhu òríkLke

†eykuyu ÷kuff¤kLkk yk ðkhMkkLku SðLke

su{ síkLk fheLku ò¤ðe hkÏÞku Au yux÷wt

s Lknª, yk f¤k{kt yÃkkh ðirðæÞ Ãký

W{uÞwO Au. yksu íkku yLÞ ¿kkríkLke çknuLkkuyu

Ãký fåA Mkkihk»xÙ{kt ¼híkfk{Lku ÔÞðMkkÞe

Äkuhýu MðefkÞwot Au.

÷kuf¼híkLke

«k[eLkíkk :

÷kufSðLk{kt yíÞtík

÷kufr«Þ çkLku÷e

÷kuf¼híkLke «k[eLk

ÃkhtÃkhkLkwt Ãkøkuhwt Mkkzk [kh

nòh ð»ko Ãkwhkýe nzÃÃkLk

MktMf]rík MkwÄe ÃknkU[u Au.

{kunU-òu-ËzkuLkk Wí¾LkLk

ËhBÞkLk {¤e ykðu÷e

{qŠíkLku Ãknuhkðu÷kt fÃkzkt

Ãkh ºký Ãkkt¾zeLkk Vq÷Lkwt

WÃkMkkðu÷wt ¼hík Au. òu yu

¼híkLkku s Lk{qLkku nkuÞ íkku

økwshkíkLke ¼híkf¤kLku

nzÃÃkLk MktMf]ríkLkk Mk{Þ

sux÷e «k[eLk {kLkðe Ãkzu.

yLkw{kLk yuðwt fhðk{kt ykðu Au fu økwshkíkLke

ykrËðkMke «ò Lkkøk, ¼e÷ yLku fku¤e ÃkkMku

¼híkfk{Lke f¤k Lknkuíke. Mkkihk»xÙ{kt ykðeLku

ÂMÚkh ÚkÞu÷ ykÞuoíkh òríkyku ÃkkuíkkLke MkkÚku

¼híkfk{Lke f÷k ÷kðe. yk òríkykuLkk

MkktMf]ríkf Mk{LðÞ{ktÚke økwshkík{kt yksu

òuðk {¤íke ¼híkfk{Lke rðrðÄ ©uýeyku

rðfkMk Ãkk{e Au.

÷kuf¼híkLke rðÄrðÄ ©uýeyku :

ykÃkýu íÞkt ÷kuf¼hík{kt òríkøkík yLku

«kËurþf f÷kðirðæÞLku fkhýu yLku ©uýeyku

fu ÃkØríkyku «[r÷ík ÚkE Au.

ykðe ©uýeyku{kt fkXe ¼hík, {ku[e

¼hík, {nksrLkÞk ¼hík, ÷kunkýk ¼hík,

yçkkuxe ¼hík, MkÚkðkhk ¼hík, ykÞh ¼hík,

hçkkhe yLku ¼hðkze ¼hík, økkurn÷ðkze

¼hík, ¾rMkÞk yLku ¾ktxLkwt ¼hík, {ku÷uMk÷k{

økhkrMkÞkLkwt ¼hík, sík¼hík ðøkuhu ©uýeyku

òýeíke Au. yk çkÄe ¼hík ©uýeyku{kt fåALkwt

çkLLke ¼hík Mkðo©uc økýkÞwt Au. yk ¼híkLkk

htøkkuLkwt ykÞkusLk, Mkw½zíkk yLku yíÞtík

çkkhef yLku Íeýðx¼Þko xktfk QzeLku ykt¾u

ð¤øku Au.

¼kíkeøk¤ htøkkuLkwt MktÞkusLk :

÷kuf¼híkLkku «fkh ¼hLkkhLke òrík,

«Ëuþ fu ¼híkLke ¼kíkku ÃkhÚke «[r÷ík çkLku

Au. ¼híkfk{ {kuxu ¼køku MkwíkhkW, huþ{e yLku

QLkLkk økh{ fkÃkz WÃkh fhðk{kt ykðu Au.

fðr[ík [k{zk WÃkh fhu÷wt ¼híkfk{ Ãký

òuðk {¤u Au. ¼hík ¼hðk{kt Mkqíkh, neh

yLku QLkLkk íkkh ðÃkhkÞ Au.

fåAe ¼hík :

Mkkihk»xÙLkk yuf Auzu ykðu÷k fåA

«Ëuþ{kt yLkuf òríkykuLkku ðMkðkx òuðk

¼kíkeøk¤ ÷kuf¼hík yLku {kuíkeÃkhkuðýktLke f¤k

117

{¤u Au. yk çkÄe òríkyku{kt yuf {ku[eòrík

Ãký Au. yk {ku[eykuyu hsðkzkLkk yk©Þu

ykhe¼híkLke {Lkkunh f¤k ¾e÷ðe Au. yk

¼hík{kt {ku[eyku ykhe Lkk{Lkk ykuòhLkku

WÃkÞkuøk fhíkk nkuðkÚke íku ykhe¼híkLkk

Lkk{u yku¤¾kÞ Au.

fåAe {ku[eyku{kt çku ðøkkuo Au. yuf ykhe

¼hík¼hk yLku çkeò ¼hík¼hk. {ku[eyku

¾kMk fheLku {ku[e ¼hík, fåAe ¼hík,

MkzkLkwt ¼hík yLku Mk÷{kLkwt ¼hík ¼hu Au.

ßÞkhu ykhe ¼hík¼hk {ku[e sýMkk¤e

íkhefu òýeíkk Au.

ykhe¼híkLke f÷k {ku[eykuyu {kuøk÷ku

ÃkkMkuÚke WAeLke ÷eÄu÷e f¤k Au. 19{e

MkËe{kt Mkku¤u f¤kyu ¾e÷u÷e yk f÷k

¼khík{kt s Lknª Ãký rðï¼h{kt ÃktfkE.

ykhe¼híkLkku WÃkÞkuøk [rýÞk, fçksk,

MkkzeLke rfLkkh íkÚkk fw[÷e (xkuÃke){kt,

[kf¤k, [tËhðk, íkkuhý, ÃkAeíkÃkkxe íkÚkk

ði»ýð Mkt«ËkÞLke ÃkeAðkEyku{kt rðþu»k òuðk

{¤u Au. sqLkk s{kLkk{kt fåAe hksðeyku

ÃkkuíkkLkk ËhçkkhøkZ{kt {ku[eykuLku çkuMkkzeLku

ykhe¼híkLkwt fk{ fhkðíkk. yksu íkku fåAe

sLkSðLk{ktÚke Ãký yk f¤k rðMkhkðk ÷køke

Au. fåALkk MktøkúnMÚkkLkku{kt ykhe¼híkLkk

{qÕÞðkLk Lk{qLkkyku Mkkhe MktÏÞk{kt MktøkúnkÞk

Au. hkr{MktnS hkXkuzLkk ‘¼khíkeÞ

MktMf]ríkËþoLk’ MktøkúnMÚkkLk{kt yk ÷u¾fu

ykLkk W¥k{ Lk{qLkk òuÞk Au.

fåALkwt çkLLke ¼hík :

fåALkwt çkeswt òýeíkwt çkLLke ¼hík

Au. ¼híkfk{Lke ÃkthtÃkhkyku{kt çkLLke

¼hík rþh{kuhMk{wt çkLke hnu Au. fåALke

÷kufLkkheykuyu ¼híkfk{Lkk yk fMkçkLku

÷kr÷íÞÃkqýo heíku rðfMkkÔÞku Au.

yk ¼híkLke MkVkE, ykf]ríkykuLke

Mk«{kýíkk, htøkkuLke ykf»kof {u¤ðýe yu

yuLke ykøkðe rðþu»kíkk Au. çkLLke ¼híkLkk

suðwt s {òLkwt ¼híkfk{ síkLkkheykuLkwt

òuðk {¤u Au. íkuyku ÃkkuíkkLkk yk¾k Ãknuhðuþ

fu fsheLkk ykøk¤Lkk fkuXk{kt {Lkkunh

¼híkfk{ fhu Au. yk òrík EhkLk,

yhçkMíkkLk íkhVÚke Qíkhe ykðe nkuðkÚke

yu{Lkk ¼híkfk{{kt EhkLke ¼híkLke fw{kþ

yLku MkVkE r[¥kkf»kof çkLke hnu Au.

Mkkihk»xÙLkwt yk¼÷kt ¼hík :

Mkkihk»xÙLke †eykuLkk ¼híkfk{{kt ¾kÃkwt

(LkkLkk økku¤ yk¼÷k)Lkku WÃkÞkuøk Mkkhk

«{ký{kt ÚkkÞ Au. ¼híkfk{Lke ¼kíkeøk¤

¼kíkkuLke ð[{kt htøkeLk fu Äku¤k ËkuhkÚke ¾kÃkwt

xktfðk{kt ykðu Au. ¼hík{kt ¼hkíke ykðe ¾kÃkwt

÷ª{ze yLku fÃkzðts{kt sqLkk fk¤u çkLkíke.

¾kMk fheLku [rýÞk, fçkò, AkufrhÞwtLkk

{kuMk÷k yLku ÃkþwykuLkk þýøkkh{kt ¼hu÷e

¾kÃkwtðk¤wt ¼hík þku¼e QXu Au. çk¤ËkuLke Íq÷ku

118

yLku ÷øLk «Mktøku {kÚku {wfkíkk {kurzÞk WÃkh

{kuxk, økku¤ yLku [kuhMk yk¼÷kt xktfðk{kt

ykðu Au. yk{, yk¼÷kt¼hík yu Mkkihk»xÙLke

¼híkfk{Lke ykøkðe rðrþüíkk Au.

fkXe yLku {ku[e ¼hík :

Mkkihk»xÙLke ÷kuf¼híkLke ©uýeyku{kt fkXe

¼híkLke ©uýe MkkiÚke Ãkwhkýe økýkÞ Au.

ðk¤k, ¾k[h yLku ¾w{ký þk¾Lkk fkXeyku

14{e MkËe{kt Mkkihk»xÙ{kt Qíkhe ykÔÞk.

fux÷kf EríknkMkrðËTku 11{e MkËe{kt ykÔÞk

nkuðkLkwt Mkt¼rðík {kLku Au. yk fkXe òríkLke

†eyku íku{Lke MkkÚku ¼híkfk{Lke ykøkðe

ÃkhtÃkhk ÷ELku Mkkihk»xÙ{kt ykðe nkuðkLkwt

{LkkÞ Au.

fkrXÞkýeykuLkk ÃknuhðuþLkk ¼hík

fhíkkt øk]nþýøkkhLkwt yLku ÃkþwþýøkkhLkwt

¼hík ðÄw Mk{]Ø Au. Mkkihk»xÙLkk fkXe

Ëhçkkhku{kt ¼hík[eíkhLkwt {n¥ð ðÄw níkwt.

fkXe ËhçkkhkuLke fLÞkyku Lku fw¤ðÄqyku

fzkfqrxÞk ¼híkfk{{kt Lk Ãkzíkk ¼hík

¼hLkkhe yuðe ÄtÄkËkhe {ku[e òríkykuLke

†eyku ÃkkMku ¼híkfk{ fhkðíkkt. yk ¼hík

MkkuÞ yLku ykhe yu{ çku «fkhu Úkíkwt. yk

¼hík{kt [kf¤k, íkkuhý, þk¾íkkuhý

økýuþMÚkkÃkLk yLku MkqhsMÚkkÃkLk LkkUÄÃkkºk

hÌkkt Au.

{nkrsLkÞk ¼hík yLku fxkðfk{:

yksÚke ÷øk¼øk Ãk[kMkuf ð»ko Ãknu÷kt

Mkkihk»xÙLkk ðkrýÞk, ©e{k¤e ðkrýÞk, MkkuLke

ðkrýÞk, ÷wnkh ðøkuhu òríkLke †eyku su

¼híkfk{ fhíke íku {nksrLkÞk ¼híkLku Lkk{u

òýeíkwt çkLÞwt Au. yk ¼hík fkXe ¼híkLku

{¤íkwt ykðu Au yLku íku{kt ¾uzw ¼híkLkkt þku¼Lk

«íkefku, htøkku yLku ¼kíkku òuðk {¤u Au.

{nksrLkÞk ¼hík WÃkhktík nk÷kh

yLku çkhzk ÃktÚkfLkk MkÚkðkhk, Mkøkh

¼k÷«ËuþLke ËhS yLku fåALke nrhsLk

çkkEyku{kt fxkðfk{Lke ÃkhtÃkhk rðþu»kYÃku

¾e÷u÷e òuðk {¤u {¤u Au. swËk swËk

htøkçkuhtøke fÃkzkLkk fxfkLku [khðzk fhe

fkíkhÚke ¼kík fkÃke, MkVuË fu ykAk htøkLkk

fÃkzk Ãkh økkuXðe htøkeLk fu Äku¤k ËkuhkÚke

Mkeðe ÷ELku [kf¤k, [tËhðk, íkkuhý,

hòEyku, ÄhkrýÞk, [tËýe yLku çk¤ËkuLke

119

Íq÷ku çkLkkððk{kt ykðu Au. økkurn÷ðkzLkk

{ku[e ÷kufku òuzk WÃkh Ãký MkhMk {òLkwt

fxkðfk{ fhu Au.

neh yLku QLkLkwt ¼hík:

Mkk{kLÞ heíku fÃkzk WÃkh MkqíkhLkk ËkuhkLkwt

¼hík òuðk {¤u Au, Ãký Mkkihk»xÙLke Lkkheyku

{kuxu ¼køku ½h yLku Ãkþw þýøkkhLkk ¼hík{kt

hkíkk, Ãke¤k, ÷e÷k, ¼qhk, Äku¤k nehLkk

ËkuhkLkku WÃkÞkuøk fhu Au. økh{ Äkçk¤k fu

økh{ fÃkzkt Ãkh ½ýeðkh QLkLkk htøkeLk

ËkuhkLkwt ¼hík Ãký òuðk {¤u Au. fk¤k

¾khðeLkk ½k½hk íku{ s fuLðkMk ¼hík htøkeLk

QLkÚke ¼hkÞ Au. ¼hðkz yLku hçkkheykuLke

Äkçk¤eLkk Auzu ykðwt ¼hík òuðk {¤u Au.

ßÞkhu ¼hðkzýkuLkk ykuZðkLkk økh{ Äqn÷kt

WÃkh MkwíkhkW fu nehLkwt ¼hík òuðk {¤u Au.

Lkkfk yLku fuLðkMk ¼hík:

¼híkfk{{kt ÍkÍe ÷{ýktÍªfðk¤wt

yLku fzkfqrxÞwt òu fkuE fk{ nkuÞ íkku íku

Lkkfk¼híkLkwt Au. yk ¼hík{kt {kuxu ¼køku

MkqíkhLkk ËkuhkLkk ºkkøk økýeøkýeLku ¼hðk{kt

ykðu Au. ¼q÷ ÚkkÞ íkku ¼híkLke Mkw½zíkk

yLku MkVkE s¤ðkíkkt LkÚke. Äehs yLku

¾tík {køke ÷u íkuðwt yk fk{ Au. Mkk{kLÞ

heíku ¾uzqíkðhýLke ykÄuz ô{hLke Mºkeyku

LkðhkþLke ðu¤kyu yk ¼hík ¼hu Au. yk

¼hík{kt fktøkhe, Vq÷ku, [xfqtzk, yËøkr÷Þk,

÷kzðk ðøkuhu ¼kíkku {wÏÞ nkuÞ Au.

sqLkk s{kLkk{kt Mkkihk»xÙLkk Wsr¤Þkík

ðhý{kt fìLðkMkLkk ò¤eðk¤k fkÃkz WÃkh

QLk, neh yLku MkqíkhÚke yk ¼hík fhðk{kt

ykðíkwt. yksu íkku yk ¼hík ¾kMk õÞktÞ

òuðk {¤íkwt LkÚke.

rðrðÄ òríkykuLkwt rðrþü ÷kuf¼hík:

÷kuf¼híkLke rðrðÄ ÃkØríkyku WÃkhktík

økwshkík{kt swËk swËk «Ëuþku{kt ðMkíke

÷kufòríkykuyu Ãký ¼híkLkk «fkhLku

ÃkkuíkÃkkuíkkLke heíku ¾e÷ÔÞku Au. Mkkihk»xÙLkk

÷uWðk yLku fzðk fýçkeLke †eykuLkk

Ãknuhðuþ, ½h yLku Ãkþw þýøkkhLkwt ¼hík,

Mkkihk»xÙLkk MkÚkðkhk yLku MkkuhrXÞk ykÞhkuLkwt

¼hík, yçkkuxe, Mkøkh yLku ðk½uhkuLkwt ¼hík,

[khý yLku ¼hðkzLkwt ¼hík, fkhrzÞk

hksÃkqík, fku¤e yLku MkhkrýÞkLkwt ¼hík,

hkð¤, hçkkhe, ¼kuÃkk, çkkrhÞk, ¾ktx,

frzÞk yLku fwt¼kh †eykuLkwt ¼hík Ãký

WÕ÷u¾LkeÞ çkLke hnu Au.

ÃknuhðuþLkwt ¼hík:

ÃknuhðuþLkkt ð†kuLku ¼híkfk{ ðzu

þýøkkhðkLkku MktMfkh íkku Mkkihk»xÙLke

÷kufLkkheLku øk¤ÚkqtÚke{ktÚke s {¤u Au. íkuÚke

120

ÃknuhðuþLkwt ¼hík, h[Lkk, MkkIËÞo yLku

þku¼Lk ¼kíkkuLke ÿrüyu yrík MkwtËh yLku

Mkkunk{ýwt çkLke hnu Au.

LkkheLkk ÃknuhðuþLkwt ¼hík :

÷kufLkkheLkk Ãknuhðuþ{kt ¼hík ¼hu÷kt

ð†kuLkwt rðrþü {n¥ð nkuðkÚke fLÞk Mk{sðk

þe¾u íÞkhÚke {kíkk yuLkk frhÞkðh {kxuLkwt

¼hík ¼hðkLkku ykht¼ fhu Au. Mkkihk»xÙ{kt

¾uíke fhíke òríkyku{kt fýçke, fkhrzÞk,

hksÃkqík, Ãk÷uðk¤, çkúkñý, ¾hf, Mkíkðkhk

fku¤e yLku ðMkðkÞk †eyku neh¼híkLkk ¾kÃkwt

¼hu÷k ½k½hk Ãknuhu Au. fkXe, økhkrMkÞk,

[khý yLku ykÞh †eyku ¼hu÷kt fÃkzkt Lku

fkuE ðkh fçkò Ãknuhu Au. hçkkhe †eyku

¼kíkeøk¤ þku¼Lk ¼kíkkuðk¤k xtøkr÷Þk Lku

Sr{Þwt Ãknuhu Au. {kÚku htøkeLk ¼híkðk¤k

Äqn÷kt ykuZu Au. ðýÍkhk, fktøkrMkÞk,

økkzr÷Þk yLku ¼hðkzLke †eyku ¼hík

¼hu÷kt yLku ¾kÃkwt {Zu÷kt fÃkzkt Ãknuhu Au.

W¥kh økwshkíkLke hçkkhe †eyku ¼hík ¼hu÷kt

ykuZýkt ykuZu Au. Ãkwhw»kku Ãkk½ze Ãkh ¼hík Lku

¾kÃkwt ¼hu÷k Ãkèk çkktÄu Au. htøkeLk fkuhðk¤k

¾kÃkwt {Zu÷kt furzÞkt yLku ¾kÃkw¼híkLke xkuÃke

økkurn÷ðkz{kt òýeíke Au. ËktrzÞkhkMk ð¾íku

ykðe xkuÃke ¾kMk Ãknuhðk{kt ykðu Au.

çkk¤fkuLkk ÃknuhðuþLkwt ¼hík :

÷kufLkkheykuyu çkk¤fku {kxu Ãký {òLkkt

ð†ku ¼ÞkO Au. Ëefhk {kxu {kur¤Þkt {qfu÷k

furzÞk{kt zkuzðkLke ¼kík, ¾¼k WÃkh

Ëkz{, Lke[u fuðzk¼kík, çkkfeLke søÞk{kt

þef÷ yLku ¾kÃkwt ¼hu Au. [ku¾k[Õ÷e yLku

fuðzk¼kík ¼hu÷e Mkíkkhk yLku {kuíkeÚke

{ZeLku xkuÃke ¼hu Au. ßÞkhu [kuhýe{kt Lke[u

{kur¤Þkt {qfe [tËkðu÷, rÄnhkðu÷, çkwèe,

{kuh, ÃkkuÃkx, þef÷ yLku ¾kÃkwt ¼hu Au. ßÞkhu

Ëefheyku {kxu nkUþunkUþu ½k½he, Ãkku÷fkt

Lku {kuMk÷kt ¼hu Au. ËefhkLkk ÷øLk «Mktøku

Ãknuhkððk {kxu Vq÷¾t¼kLke ¼kíkLkku ½k½hku

¼hu Au. LkkLkkt çkk¤fLku ¼hu÷e yktøkze

yLku LkríkÞku Ãký Ãknuhðk{kt ykðu Au. yk{

÷kufSðLkLkk Ãknuhðuþ{kt yLku ÃknuhðuþLkk

¼hík{kt ¼khku¼kh ðirðæÞ ¼ÞwO Ãkzâwt Au.

½h yLku Ãkþw þýøkkhLkwt ¼hík:

¾tíke÷e ÷kufLkkheykuyu ÃkkuíkkLkk ÃktzLke

MkkÚkkuMkkÚk ¼híkfk{ ðzu ykuhzk Lku ykuþrhÞwt

þýøkkhe Au. yktøkýu ÷øLk suðku Qs¤ku

«Mktøk nkuÞ íÞkhu ykuhzk Lku ykuþrhÞwt

121

÷ªÃkeøkwtÃke, ¾zeÚke Qs{k¤eLku ¼híkÚke

þýøkkhðk{kt ykðu Au. øk]nþýøkkhLkk yk

¼hík{kt ÃkAeíkÃkkxe, íkkuhý, xkuzr÷Þkt,

ÃkkLkfkuÚkr¤Þkt, [eíkrhÞkt, økýuþMÚkkÃkLk,

MkqhsMÚkkÃkLk, Mkkr¾Þk, íkrfÞk, fktÄe,

[kf¤kt, [tËhðk {wÏÞ Au. yk «{kýu

çk¤ËkuLku þýøkkhðk {kxuLkwt ¼hík Ãký nkUþu

nkutþu ¼hðk{kt ykðu Au.

÷kuf¼híkLkkt YÃkktfLkku yLku «íkefku:

÷kufMk{ksLke Lkkheykuyu ¼híkfk{{kt

yLkuhe {kir÷fíkkyku W{uhe Au. rðrðÄ

òríkLkk ¼híkfk{{kt rðrðÄ òíkLkk YÃkktfLkku,

þku¼Lk «íkefku òuðk {¤u Au. fkXe¼hík{kt

÷kuff¤kLkw MkkitËÞo «íkef {kuh, ÷e÷wzku,

ÃkkuÃkx, [f÷kt, Íkz, ðu÷ yLku çkwèeyku òuðk

{¤u Au. [tËhðk yLku ÃkAeíkÃkkxe{kt f]»ý-

hwrf{ýe yLku W»kk-yrLkhwØLkk rððknLkk

«Mktøkku, ðh½kuzkLkk ÿ~Þku, hk{kÞý,

{nk¼khík yLku ÃkwhkýkuLke «[r÷ík fÚkkLkk

«Mktøkku WÃkhktík Zku÷k{khw, ðíMkhks Mkku÷tfe,

nkÚke-½kuzk, Ÿx, Ãkk÷¾e, fkðz, nkufku

Ãkeíkk çktÄkýe, ðu÷zwt fu hÚk nktfíkku MkkhrÚk

yLku ÷zkELkkt ÿ~Þku òuðk {¤u Au.

{ku÷uMk÷k{ økhkrMkÞkLkk ¼híkfk{{kt

Ëw÷Ëw÷, †e-Ãkwhw»kLkwt {kuZwt, ÃkþwLkwt þheh,

®Mkn, ÔÞk÷ ðøkuhu òuðk {¤u Au. fýçkeLkk

¼hík{kt {kuh, ÃkkuÃkx, Vq÷, fuðzk,

yktçkkzk¤, ðu÷eyku ðøkuhu òuðk {¤u Au.

fåAesík yLku {íkðk LkkheLkk ¼hík{kt

¼kir{ríkf þku¼Lk¼kíkku òuðk {¤u Au.

¾uzqíkkuLkk ¼hík{kt ÃkkuÞýeðu÷, ðes¤eðu÷,

Ëuð-Ëuð÷k, Ãkqík¤e, Ãkhe ðøkuhu òuðk {¤u

Au. Mkwhík, ¼Y[ yLku ¾t¼kík íkhV Úkíkkt

{nksrLkÞk ¼hík{kt fku÷eVq÷, [kufMkkuøkXk,

ytçkkzeðk¤ku nkÚke, ðu÷zwt, ð÷kuýwt, økýuþ,

fLkf{]øk, rÃkík]¼õík ©ðý yLku Vq÷ËzkLkkt

yk÷u¾Lkku òuðk {¤u Au.

÷kuff÷kLkku y{qÕÞ ðkhMkku-

{kuíke¼hík:

{kuíke¼híkLke f¤k neh¼hík sux÷e

«k[eLk LkÚke. {kuíkeÃkhkuðýkLke f÷kLkku Mkk[ku

rðfkMk 19{e MkËeLkk {æÞ¼køk ÃkAe ÚkÞu÷ku

òuðk {¤u Au. [kuxe÷k yLku sMkËýLkk

¾k[hku, fwtz÷k yLku çkkçkrhÞkðkz ÃktÚkfLkk

¾w{kýku, suíkÃkwh yLku MkkuhXLkk ðk¤k

fkXeyku{kt «[r÷ík ÚkÞu÷k {kuíke¼híkLkk

yMk÷e Lk{qLkk yksu Þ òuðk {¤u Au.

sqLkkøkZLkk MktøkúnMÚkkLk{kt E.Mk. 1888{kt

ÃkhkuðkÞu÷e {kuíke{Ze çk¤ËLke ÍqÕÞ Mk[ðkE

Au. Mkkihk»xÙLkwt sqLkwt {kuíkefk{ òuELku ÃkhËuþe

f÷khrMkfkuyu yuLke ¾qçk s «þtMkk fhe

Au. çkeò rðïÞwØ MkwÄe Íeýkt Mkk[kt {kuíke

Exk÷eÚke ykÞkík Úkíkkt. Mkkihk»xÙ{kt su fktE

Lk{qLkuËkh fk{ ÚkÞwt Au íku yk {kuíke{ktÚke ÚkÞwt

Au. ykt¾ Xhu yuðk ¼kíkeøk¤ {kuíkefk{Lkk

Lk{qLkk fkXe fku{Lkk ¾kuhzu òuðk {¤u Au.

yk {kuíkeÃkhkuðýkLke htøkðhýe, Mkwþku¼LkLke

ÃkMktËøke yLku Ãkþw «kýeykuLkk r[ºký{kt

fkrXÞkýeLke ÷k½ð¼he fÕÃkLkkyku Mkku¤u

f¤kyu ¾e÷e QXu Au.

fkrXÞkðkzLkk fkXeykuLkk ÷kufMktMf]ríkLkk

ðkhMkkuLku ðýoðíkkt ©e {ÄwMkqËLk Zktfe LkkUÄu Au

fu, ‘fkXeLkkt yMk÷e ¾kuhzkt ¼khu swøkíkeÃkqðof

çktÄkíkkt. ykuMkhe{kt økkh fhu÷e nkuÞ, ¼ªíkku

yku¤eÃkkÚke ykuÃkíke nkuÞ, ykuMkhe{kt Zkur÷Þku

ZkéÞku nkuÞ, Mk{e Mkktsu fkXe nkufku økøkzkðíkku

nkuÞ, çkksw{kt {kuíke økqtÚku÷wt fku¤ªzk Lku ÃkkuÃkx

½q½hkðk¤k hkMk ÃkktøkhkLkk Ãkkhýu Mkqíku÷

økøkkLku çkuLkze nª[fk Lkk¾íke nkuÞ, yktøkýu

ykðu÷k {nu{kLk s{ðk çkuXk nkuÞ Lku ½zef

Ÿ[u Aík Mkk{u Lksh fhu íkku ÷kfzkLke Mkt½uzu

Wíkkh, htøkeLk {kuíke Ãkhkuðu÷ ¾kx÷e hkMk

122

Mkrník ÷xfkðu÷e Lku ykuMkheLke þku¼kðíke

swyu. [tzw÷Lkk ®ÃkshkLku {kÚku Lkk¾u÷wt {kuíke

økqtÚÞwt ykåAkËLk Ãký swyu. zkçke çkkswLkk

ykuhzkLkkt þýøkkh-Mkòðx{kt {kuíke¼hík

¾Ãk{kt ÷uðkÞ Au.

yk þýøkkh{kt çkkhýktLku Vhíkwt YÃkk¤wt

þk¾íkkuhý ÷økkðu÷wt Lkshu Ãkzu. yuLke Ãkz¾u

xkuz÷k Ãkz¾u MkqhsLkk [¬h suðk økkur¤Þk

÷økkÔÞk nkuÞ, ykuhzkLke WÃkhLkk ¼køku ¼ªík

Mk{kýe ÃkAeíkÃkkxe òuðk {¤u. yuLke Lke[u

fktÄe ÷økkðe nkuÞ yLku fktÄeLkk {uðk¤ Ãkh

{kuíkeLkku YÃkk¤ku ðu÷ðk¤ku Ãkxku ÷økkÔÞku nkuÞ

Au. {kuíke{Zâk MkwtrÚkÞk WÃkh íkktçkk rÃk¥k¤Lke

{ktz Ëu¾kÞ Au. fktÄeLkk íkr¤Þu Aqxf Aqxf

{kuíkeLkkt {òLkkt ÍwB{h fu xk[fzkt ÷økkðu÷k

òuðk {¤u Au. fktÄeLke Lke[uLke ¼ªíku {kuíkeLkk

þku¼kËkh [kf¤k Lku [kfr¤Þwt íkÚkk [kf¤k

Lke[u {kuíke ¼hu÷ ðªsýkLku

Ëkuhefk{ fhu÷ Mk{kMkqrÚkÞkt

fu #Zkuýeyku ÷økkðu÷e

nkuÞ Au. yu{ktÞ òu ½hyktøkýu rððkn nkuÞ

íkku Mkòðx{kt ykuh ðÄkhku ÚkkÞ Au. ykuMkhe

fu {ktzðk{kt Mkw¾e ËhçkkhLku íÞkt {kuíkeLkwt Ãkkt[

[kf¤k Lku fxrfÞwtÚke òuzu÷ ÃkAeíkÃkkxeðk¤wt

çkuMký fu ¼ªríkÞwt Ãký þku¼Lk{kt ðÄkhku fhu

Au.’

{kuíkeÃkhkuðýkLkk Ãkþwþýøkkh:

fkrXÞkýeyku {kºk ½hþýøkkhLkwt

{kuíkeÃkhkuðýwt ¼heLku çkuMke LkÚke hne.

yuýu ÃkkuíkkLkk ÃkþwykuLku Ãký {kuíke¼híkÚke

þýøkkheLku ¼khu ÷kz ÷zkÔÞkt Au. ÷øLk«Mktøku

òLkLkk økkzkLkk çk¤ËkuLku {kuíkefk{Lkk

®þ½hkurxÞkt, ÷÷kðxe, {r¾Þkzkt, zkuf{kt

{ýfkLke {k¤k yLku þheh Ãkh òsh{kLk

Íq÷kuÚke yÃkYÃk þýøkkhu Au. ÷øLk«Mktøku

òíkðkLk yïku, MkktZzeyku, ðu÷zkt, {kVk

ðøkuhuLku çkMk{kuíkeLkk þýøkkhkuÚke Mkòðu

Au. yu MkqhsLkk íkus{kt fu hkíkLkk {þk÷kuLkk

ysðk¤k{kt {kuíke Íøk{øke QXu Au.

fkXe{kt {kuíkeÃkhkuýkLkku MktMfkh:

fkXefw¤{kt ËefheLkku sL{ ÚkkÞ

íÞkhÚke {kíkk yuLku frhÞkðh{kt ykÃkðk

{kxu {kuíke¼hík ¼hðkLkwt þY fhe Ëu Au.

yk ¼hík{kt Ãkkhýkt, {kuíkeLke Ëkuheyku,

123

ík÷ðkhLkkt BÞkLk, Ãkk½zeLkk Ãkèk, çkxðk,

çkøk[eyku, økk{÷{MkwrhÞkt, [kuÃkkx, çkkòuX,

¾whþeyku, ½kurzÞkt, Aze, [kçkqf, ðktMk¤e,

¾rzÞku, f÷{, ftfkðxe, {kurzÞku, MkkuÃkkhe,

©eV¤, {kuE-ËktrzÞk, Zªøk÷e, ÃkkuÃkx,

÷kfze, Mkwh{kËkLke, ðu÷ý, þªfk, Aªfýe,

Xðýe, Í{h¾Ëeðzku, y¥khËkLke, {tøk¤-

f¤þ WÃkhktík çkMk{kuíkeLkkt ¼hu÷k {kVkLkk

ZktfrýÞk suðku Mk½¤ku þýøkkh ¼hu Au.

fåA yLku Mkkihk»xÙ{kt yuf ðkh ÃkqýoÃkýu

¾e÷u÷e ¼hík yLku {kuíkefk{Lke f¤k yksu

÷kufSðLk{ktÚke Äehu Äehu ÷wÃík Úkðk {ktze

Au. sqLkk s{kLkkyku{kt òuðk {¤íkwt Ÿzký,

yÿ~Þ Úkíkwt òÞ Au. Exk÷eLkkt yMk÷e {kuíke

ykðíkkt çktÄ ÚkÞkt Au, Ãký Mkkhe òíkLkk Ëuþe

{kuíke {¤íkkt ÚkÞkt Au.

124

÷kufSðLk{kt òuðk {¤íke ÃkþwþýøkkhLke

ÃkhtÃkhkLkwt Ãkøkuhwt Auf ðuËfk¤{ktÚke ykÃkýLku

MkktÃkzu Au. yu Mk{Þu yïkuLku íkuLkk Ãkk÷fku

f{LkeÞ fkt[Lk{k¤kyku, {Lkkunh {kuíke

yLku yðLkðkt Mkwðýko÷tfkhku yLku htøkçkuhtøke

YÃkk¤e Vq÷{k¤kykuÚke þýøkkhíkk. ‘ykÍe’

Lkk{u yku¤¾kíke ½kuzkËkuz «Mktøku yïLku

LkðhkðeLku Mkwðýo y÷tfkhku yLku Mkw tËh

{òLkk MkksMkhtò{Úke þýøkkhðk{kt ykðíkk.

hk{kÞýLkk Mk{Þ{kt yïku, nkÚke yLku

{nk¼khíkLkk Mk{Þ{kt økkÞkuLku þýøkkhðkLke

ÃkhtÃkhk [k÷w hne níke.

yïLkk þýøkkhku :

yï yu ÷kufSðLk{kt {kLkðeLkwt yíÞtík

{kLkeíkwt yLku ðVkËkh «kýe hÌkwt Au. íkuÚke

÷kufMk{ksLkk nh¾wzk {kLkðeykuyu sux÷k

«u{Úke ÃkkuíkkLkkt þhehLku þýøkkÞkO Au íkux÷k

s ytíkhLkk W{¤fkÚke ÃkkuíkkLkk ½kuzkLku Ãký

þýøkkÞkO Au. ÷kufLkkheykuyu ÃkþwþýøkkhLkk

¼hík{kt ½kuzkLke zkuf yLku ÃkeX WÃkhLke Íq÷Lku

¾kÃkwt, neh yLku {kuíkeÃkhkuðýkLke {Lkkunh

¼kíkku ðzu ¼he Au. fkXe, økhkrMkÞk yLku

hksÃkqíkku{kt ÷øLk «Mktøku ½kuzkLku Yze heíku

þýøkkhðk{kt ykðu Au. ½kuzkLkk þýøkkhLkk

Ãkþw-«kýeykuLkk MkksMkhtò{ yLku þýøkkhku

Mkhtò{{kt {kuZk Ãkh ÃkkLk ¼hu÷ku Vq{íkktðk¤ku

{kuhzku Lku ÷økk{, zkuf{kt htøkçkuhtøke ÃkkhkLkwt

yÚkðk MkqíkhLke ËkuheLkwt ÃkeÃkhøkktX Ãkkzu÷wt

yLku YÃkkLke zkuzeyku {Zu÷wt zkurfÞwt, zkufLke

Lke[u fuþðk¤eLku Auzu suhçktÄ, ykøk{Ëkuhku,

Ãkøku ÷tøkh, ÃkeX WÃkh Úkzku, Ë¤e, ¾kuøkeh,

yzrËÞkt Ë¤e, íkuLke WÃkh fkXku fu SLk.

SLkLkku WÃkxku, SLk WÃkh neh¼híkLke huþ{Lke

økkË÷e, SLk yLku økkË÷eLku çkktÄðkLke huþ{e

Vq{íkktðk¤e Ëkuhe yLku zkuf íkÚkk ÃkeX WÃkh

¾kÃkwt ¼híkLke fu {kuíkeÃkhkuðýkLke {Lkkunh

Íq÷, zkurfÞwt, fktrÄÞwt, f÷øke, {kuz, {kuhku,

{k¤k, yLku ½q½e Lkk¾e þýøkkhðk{kt ykðu Au.

ðh½kuzk ð¾íku þýøkkhu÷e ½kuzeLku Ãkøku [ktËeLke

½q½rhÞkuðk¤k ÍktÍh çkktÄe yuLku Lk[kððk{kt

ykðu Au yux÷u íkku [ktÃkhksðk¤kLkk Ëwnk{kt

fnuðkÞwt Au Lku :

‘½kuzkLkk Ãkøk{kt ½q½hk, Mkkð MkkuLkuhe Mkks;

÷k÷fMkwtçk÷ ÷qøkzkt, [h¾kLkku [ktÃkhks.’

yksu Mkkð ðeMkhkE økÞu÷ku [khò{ku

sqLkkfk¤{kt ½kuzk {kÚku {tzkíkku. nkUrþ÷k

fkheøkhku {¾{÷ yLku {þY{Lke ¾ku¤eyku{kt

þe{¤ku fu ykfkur÷ÞkLkwt Y ¼he, MkkuLkuhe

srhÞkLk íkkhÚke {ZeLku YÃkk¤e {òLke Mkuðxe

125

íkiÞkh fhíkk. Mkuðxe yux÷u ½kuzk Ãkh {ktzðkLkku

Mkk{kLk. íku{kt ½krMkÞku, Ë¤e, ¾kuøkeh yLku

økkËe [khuÞLkku Mk{kðuþ ÚkE síkku. ykðe

Mkuðxe íkiÞkh fhðk{kt fwþ¤ fkheøkhLkuÞ

A A {rnLkk Lkef¤e síkk. fåA{kt ykðu÷k

ytòh þnuhLkku økku®ðËku {ku[e ykðe MkuðxeLkku

çkkstËku f÷kfkh níkku. yuýu çkLkkðu÷e MkuðxeÚke

¾wþ ÚkELku suíkÃkwh Ëhçkkh ¼kýðk¤kyu yuLku

ÃkkuíkkLkku Ãkku»kkf, ½huýkt yLku ½kuzku ¼ux ykÃÞkt

níkkt.

çk¤ËkuLkku þýøkkh :

ÄhíkeLke Äq¤{k t yk¤k uxeLk u WAhu÷e

÷kufLkkheykuyu ÃkkuíkkLkkt Ãkk¤u÷kt Ãkþw «kýeyku

MkkÚku nuík«eíkLke òýu fu neh÷køkktX ðk¤e ËeÄe

Au. y¼ý LkkheykuLke f÷kárü Auf ÃkþwykuLkk

þýøkkh MkwÄe ÃknkU[e yLku yu{ktÚke «økxâwt

Ãkþw-þýøkkhLkwt YzwtYÃkk¤wt ÷kuf¼hík.

÷øLk«Mktøku ËefhkLke òze òLk òuzkÞ

íÞkhu çk¤kuËkuLku {kuíke¼hík yLku neh-¾kÃktwLkk

¼híkÚke Yze heíku þýøkkhðk{kt ykðu Au. yk

þýøkkhku{kt ¼kíkeøk¤ ¼hík ¼hu÷e ÍqÕÞku,

{kÚkkLkk {r¾Þkzk, {kULkk {kuhzk, øk¤kLkku

øk÷Ãkxku {wÏÞ Au. nkUrþ÷k ¾uzqíkku ÃkkuíkkLkk

çk¤ËkuLke zkufu ¾t¼kíke ½q½hk, {k÷kÍk¤e

ÍÛÞwt, rÃk¥k¤Lke Mkktf¤e, xkuufrhÞwt yLku

ÃkkhkLkk zkurfÞkt çkktÄu Au. rþtøkzu íku÷ [kuÃkzu

Au. ðýÍkhkyku fk¤e [kiËþLkk rËðMku ÃkkuíkkLkk

ÃkkurXÞkykuLku þhehu ÷k÷, ÷e÷k, Ãke¤k,

økw÷kçke htøkku ðzu #ZkuýeLke AkÃkku Ãkkzu Au.

yktíkhku, fuLkku yLku þhehu Mkkz÷ku çkktÄeLku

yuLku þýøkkhu Au.

126

ŸxLkku MkksMkhtò{ yLku þýøkkh :

÷kufSðLk{kt ŸxLke WÃkÞkurøkíkk XefXef

hne Au. su{ ¾uzqíkkuyu ÃkkuíkkLkk çk¤ËkuLku

þýøkkÞkO, hksÃkqík yLku fkXe Ëhçkkhkuyu

ÃkkuíkkLkk yïkuLku þýøkkÞkO Au, yu{ hçkkhe

yLku hkð¤ ÷kufkuyu ÃkkuíkkLkk {kLkeíkk Ãkþw

ŸxLku Ãký yÃkYÃk þýøkkÞkO Au. òLkðhLkk

þku¾eLk {kr÷fkuu ÃkkuíkkLkk MkktrZÞkLku þýøkkhe

÷kxkÃkkxk fheLku {u¤u-¾u¤u fu ÷øLk«Mktøku

òLk{kt ÷E òÞ Au. MkktrZÞkLke ®f{ík sux÷e

s ®f{ík yuLkk þýøkkhkuLke Ãký ÚkkÞ Au.

ŸxLku þku¼kðíkk þýøkkhku{kt {kÚkk Ãkh

økq tÚku÷e xkuÃke, {kuZkLkku {kuhzku, økkuhçktÄ,

Ãk÷ký Ãkh Lkk¾ðkLkku ÷kMkku, AkÃku÷e VhMke

(Íq÷), Zª[ýLkkt økwrzÞkt (fkurxÞkt), fkuxu

çkxLk yLku ½q½hÞk¤wt fkurxÞwt, çku Ãkøku ½q½hk,

Vq{íkkt yLku økkuxkðk¤e Ëkuhe, øk¤u xkufhe,

çku økz÷k (økkËe), rÃk¥kr¤Þwt Ãk÷ký (fkXku),

Ãkøk hk¾ðkLkk Ãkuøkzk, fkLku YÃkkLke ½q½rhÞku

ðk¤e ÃkktËrzÞwt, Lkkfu YÃkkLke ykX ykX

ðkr¤Þwt yLku YÃkkLke ½q½rhÞwt {trzík Lkf÷e,

{kuhçktÄe, fkuze yLku {ýfkLke {k¤k {wÏÞ

Au. 2,000Úke 2,500 YrÃkÞk íkku yuf÷k

Ãk÷kýLke s ®f{ík ÚkkÞ Au. MkktrZÞkLkk yk

çkÄk f÷kÃkqýo þýøkkhku fåA{kt ytòh yLku

{khðkz{kt {k÷kÍkéÞLkk {u¤k{kt ðu[kÞ Au.

hkð¤, SLkøkhk {ku[e suðe ÄtÄkËkhe òríkyku

Ÿx yLku yïkuLkku Mkhtò{ çkLkkðu Au.

½uxkLkk þýøkkh :

ÃkkuíkkLkk ½kuzkLku Lksh Lkk ÷køku yu {kxu

sqLkk s{kLkk{kt ÷kufku ½uxku Ãkk¤eLku ½kuzkLke

ykøk¤ çkk tÄíkk. ykðk þª½÷k ½uxkLke

þªøkzeyku [ktËeÚke {Zkðíkk.

íkuLkk Ãkh LkfþeËkh ¾ku¤eyku

[zkðíkkt. ½uxkLkk Ãkøku YÃkkLke

127

½q½heyku çkktÄíkk. yk ½uxku økk{{kt A{ A{

A{ fhíkku Lkef¤íkku íÞkhu økk{÷kufku çku ½ze

òuE hnuíkk. ykðk þýøkkhu÷k ½uxkLkkt MkhMk

r[ºkku ËuðeÃkqsfkuLkk [tËhðk{kt òuðk {¤u Au.

yksu íkk u yk¾ku Þwøk Ãk÷xkE økÞku

Au. òíkðkLk yïku yá~Þ Úkíkk òÞ Au.

ÞtºkÞwøk{kt yïLkwt {qÕÞ ½xe økÞwt Au. yuLkku

Mkhtò{ çkLkkðLkkhk fkheøkh- fMkçkeykuLkk

ÄtÄkÞ Ãkze ¼ktøÞk Au. ykÚke ÷kuffrðyu

rLkMkkMkku Lkk¾íkkt Mkk[wt s fÌkwt fu

‘økÞk ½kuzk økE nkðéÞku, økÞk MkkuLkuhe Mkks;

{kuxh ¾xkhk {ktzðu, fhíkk ¼qt ¼qt yðks.

Ãkþw þýøkkhku

128

fåA-Mkkihk»xÙLke ÷kufðhýLke

LkkheykuLkk yktøkýkt{kt ¼÷u ykŠÚkf Mk{]

ÂØ yk¤kuxíke Lk nkuÞ íku{ AíkktÞu yu{Lkkt

½hyktøkýkt, Ãkþwþýøkkhku, ÃktzLkk Ãknuhðuþ

f¤k, MktMfkh yLku MktMf]ríkLke Mk{]rØÚke

MkËkÞ Äçkfíkkt hÌkkt Au. su{Lkk Lkþeçk{kt

MkËkÞu rðxtçkýkykuLkk ðLk{kt s rðnhðkLkwt

rðÄkºkeyu ÷ÏÞwt Au yu{Lkkt SðLkLku yk

f÷kðkhMkkyu ÷e÷wtAB{ yLku ykLktËÚke

¼ÞwO¼ÞwO hkÏÞwt Au. fåA-fkrXÞkðkzLke yk

f÷kÃkhtÃkhk{kt ¼ªíkkuLku þku¼kðíkkt yk÷u¾-

r[íkh, ¼híkfk{, {kuíke¼hík yLku fxkçk

fu fxkð-fk{Lku økýe þfkÞ.

‘fxkð’ yux÷u MkVuË yÚkðk htøkeLk ð†

Ãkh yLÞ htøkLkk ð†Lkkt Vq÷, ÃkkLk, Ãkþw,

Ãkt¾e, {kLkðeÞ fu ¼kiríkf ykf]ríkyku fkuíkhu÷

xwfzk f÷kí{fheíku økkuXðeLku xktfðk íku.

økúk{SðLk{kt ðMkðkÞk, Wsr¤Þkík yLku

fktrxÞkðhý{kt ËefheLkk frhÞkðh yLku

½hLke þku¼k {kxu fxkðLke fk{økehe þY ÚkE

Au. ¼híkfk{ ¾uzðkÞk, fktrxðkðhý yLku

÷kufðhýLkwt «ËkLk økýkÞ íkku ‘fxkðfk{’Lku

ËhS yLku {ku[eLke ÄtÄkfeÞ rðþu»kíkk

økýe þfkÞ. íku{ Aíkkt Mkkihk»xÙ{kt õÞktf

õÞktf Wsr¤Þkík †eyku MkkuLke, {nksLk,

siLk, ði»ýð ðkrýÞk, ÷kunkýk, ¼krxÞk,

çkúkñý ðøkuhu çkkEyku LkðhkþLke ðu¤kyu íkku

õÞkhuf ÔÞkÃkkh yÚkuo Ãký fxkðfk{ fhíke

níke. Wsr¤Þkík{kt Úkíkwt fxkðfk{ rðþu»kík:

‘fkÃku÷wt - fkuhu÷wt’ yLku òuzu÷wt níkwt. íku{kt

[kf¤k, W÷u[, íkkuhý, [tËýe, økkË÷eyku

rðþu»k çkLkíkkt. Wsr¤Þkík ykŠÚkf heíku

MkØh nkuðkÚke íkuyku Mk¤tøk Lkðk fÃkzk{ktÚke

fxkð fkuhíkkt, suÚke íku{Lkwt fxkðfk{ {kuxwt,

MðåA yLku MkwtËh ÷køkíkwt. íkku ËhSLkwt

fxkðfk{ LkkLkk fxfk-fkÃk÷k{ktÚke Mkòoíkwt

nkuðkÚke íku{kt ÷kirff fhfMkh Aíkkt ¾tík yLku

ytíkhMkqÍ òuðk {¤u Au yu{ ©e ¾kuzeËkMk

Ãkh{kh LkkUÄu Au.

økwshkík, Mkkihk»xÙ yLku fåA{kt ºký

«fkhu ÚkÞu÷wt fxkðfk{ òuEyu þfkÞ

Au. (1) fkÃku÷wt fkuh÷wt (2) [kuzu÷wt yLku

(3) òuzu÷wt. fkÃku÷k yLku fkuhu÷k «fkhLkwt

fxkðfk{ ËhS, {nksLk, ¾kuò, {u{ý yLku

Wsr¤Þkík fku{Lke †eyku fhu Au. çkÃkkuhLkk

¾kðkÃkeðkLkwt Wf÷e òÞ íÞkhu ËhS fwxwtçkLke

¾tíke÷e ðnwyku, Ëefheyku yLku fwxwtçkLke

†eyku ykLktË rfÕ÷ku÷ fhíke økeíkku økkíke

fåA-fkrXÞkðkzLke ÷kufLkkheykuLkwt fxkðfk{

129

økkíke fxkðfk{ fhu Au. ÷k÷, ÷e÷k, ¼qhk,

Ãke¤k íku{ s fuMkhe htøkLkk Mk{[kuhMk fu

÷tçkVk¤kLku çkuðze, [kuðze fu ykX økzeÚke

Mktfu÷e íkuLkk Ãkh suðe ¼kík fkuhðe nkuÞ íkuLkk

¾Mkhk Ëkuhe ËhS fu Ëhsý íkuLku fkíkhÚke

fkuíkheLku ßÞkhu ¾ku÷u Au íÞkhu Vk¤k{kt

çkuðze, [kuðze fu ykX økýe Mkh¾e ¼kík

fkuíkhkE òÞ Au. òu fkíkhÚke Lk fÃkkÞ íkku

MkwÚkkh ÃkkMku VhMkeÚke fÃkkðkÞ Au. yk fkÃku÷k

¼kríkf Vk¤kykuLku MkVuË ÃkkuíkLkk fÃkzk Ãkh

htøkLke Mk{íkw÷k {wsçk økkuXðeLku, fkÃku÷k

ykfkhLke fkuhLku ytËh ðk¤íkk sE Íeýk

çkr¾Þk ¼heLku fxkðLkku Lk{qLkku íkiÞkh fhkÞ

Au. yu{kt [khu çkksw yuf, çku fu ºký Úkhk

fktøkhk, [kufzk ðøkuhu {wfkÞ Au, yk ‘fkÃku÷k-

fkuhu÷k’ fxkðLke þku¼Lk ¼kíkku{kt {kuh,

Zu÷, ntMk, nkÚke, Mkqzku, ½kuzku, ©eLkkÚkS,

fÕÃkð]ûk, ÃkkuÃkx, Íkz, fu¤ ðøkuhu òuðk {¤u

Au. íkku EM÷k{e fxkð{kt ‘fur÷økúkVe’ suðk

ykfkhkuLkku ¼kMk ÚkkÞ Au, yík÷Mk Ãkh fxkð

fMkçk fkuheLku ËhS þku¾Lke þknòËeykuLkkt

fkÃkzkt Ãký Mkeðe ykÃku Au.

[kuzu÷k fxkð{kt {ku[e fkheøkhkuLke

ykøkðk «fkhLke MksoLkkí{fíkk òuðk {¤u

Au. fÃkzwt ðuíkhíkkt htøkeLk fqÚk suðk LkkLkk

fxfk ðÄu íku{ktÚke ËhS-Ëhsý ®÷çkku¤e,

ÃkkLk, f¤e, Ëkýku suðk ykfkhku fkuhe

fkZeLku ÷k÷ {Ähkþe fu Äku¤k fÃkzk Ãkh

fkÃku÷k ykfkhkuLku fkuXkMkqÍ «{kýu fkuXðu Au.

su{kt Íkz, Vq÷ðu÷, Mkqhsøk÷ yLku Ãkt¾eLkk

ykfkhku {wÏÞíðu òuðk {¤u Au.

yk [kuzu÷wt fxkðfk{ [kf¤k, [tËhðk,

ÄhkrýÞk yLku [tËýe Ãkh fhðk{kt ykðu Au,

su ½hLkk Mkwþku¼Lk{kt ¾Ãk{kt ykðu Au {ku[e

fkheøkhkuyu fkXe Ëhçkkhku, Xkfkuhku yLku þuX,

þknwfkh {kxu çkLkkðu÷ fxkð{kt ÷kufÃkhtÃkhkLkk

«fkhLke ÃkkuíkkLke MksoLkþÂõíkÚke [tËýe,

W÷u[, Äúkýeyk, çkuMký[kf¤k ðøkuhu çkLkkðe

íkuLkk ÷k÷, MkVuË fu Lke÷k Ãkkuík Ãkh nkÚkeLke

Mkðkhe, YÃkktËuLkk rððkn, çkkðLk òíkLkk

½kuzk, {kuh, ÃkkuÃkx, ®Mkn, økkÞ, Vq÷ðu÷,

fÕÃkð]ûk, çkksX y÷tfkhku ðøkuhuLku hrZÞk¤k

¼kíkefYÃku òuze Ëu Au ßÞkhu ºkeò «fkhLkk

òuzu÷k fxkð{kt «kf]ríkf fu {kLkðeÞ

ykf]rík nkuíke LkÚke, Ãký ¼kir{ríkf ykfkhku,

[kuhMk, Ãkíktøkkfkh, ÷tçk[kuhMk Mk¤tøk Ãkkxk

ðøkuhu nkuÞ Au, su økk{zkLke çkkEyku fu

þnuhLke Mºkeyku ykŠÚkf Mkøkðz «{kýu Lkðk

fu Qíkhu÷k fÃkzkLku fkÃkeLku Äúkýeyk, W÷u[,

økkË÷e, fktÄe ðøkuhu ½h {kxu øk]nWãkuøk

íkhefu çkLkkðíke.

Mkkihk»xÙLkk økk{zktyku{kt

÷kufðhý íku{ s

fktrxÞkðhýLke †eyku

ykðk fxkðfk{Lkk huþ{e

yx÷MkLkkt fkÃkzkt fkuhkðeLku

sqLkk fk¤u Ãknuhíke. íku{kt

fkÃkzkLke çkktÞ WÃkh,

fqtr¾Þk WÃkh yLku ¾rzÞk{kt

Vq÷, òuíkh, çkkswçktÄ,

çkuh¾k ðøkuhuLke ¼kíkku ËhS

yLku Ëhsýku fkÃke, fkuheLku

[kuzíkk. yuLku huþ{e fkÃkzkLkk

[kuzu÷k fxkEfk{ íkhefu yku¤¾ðk{kt ykðíkwt.

Mkkihk»xÙLkk fkXeËhçkkhku {ku[e¼híkLke heíku

huþ{e yx÷Mk WÃkh fxkðfk{Lkk [kf¤k

íkiÞkh fhkðíkk. suLkk þku¼Lk«íkefku{kt nkÚke,

½kuzk, ®Mkn, ðk½, økkÞ yLku Ãkqík¤eykuLkk

ykfkh-«fkhku òuðk {¤íkk. ‘¼khíkeÞ

MktMf]rík ËþoLk' fåA BÞwrÍÞ{{kt ykðk

fux÷kf Lk{qLkk Mk[ðkÞk Au.

ð»kkuo Ãkqðuo Mkkihk»xÙ{kt ðMkíkk Lkkøkh,

«&™kuhk çkúkñý, hksÃkqík yLku {wÂM÷{ku{kt

†eyku Mkkze, ½h[ku¤wt, [kuhMkk yLku ½uhËkh

130

½zeçktÄ ½k½hk WÃkh íkqE yLku ÚkÃÃkkLkku fxkð

fkuhkðíke. ykðwt fk{ fhLkkhk f÷kfwþ¤

ËhSyku níkk. íkuyku Mkk[e MkkuLkuhe-YÃkuhe

íkqELku, ÚkÃÃkkLku swËeswËe heíku fkÃkeLku

Vq÷ðu÷, AtËkðu÷, þku¼Lk íkhunku, ÕnurhÞkt,

ËrhÞk{kuòt, Vq÷Ãkwxe ðøkuhu fkuhe ykÃkíkk.

ykðk fxkðfk{ðk¤k ½k½hk, Mkkz÷k Lku

[kuhMkk{kt XktMkeXktMkeLku f÷kfMkçk ¼Þkuo

nkuðkÚke {kuxk hkshsðkzkt, Xkfkuhku Lku ©e{tík

½hLke Lkkheyku{kt fMkçke fxkððk¤kt fkÃkzkt

yLku ykuZýkt ÃknuhðkLkku rhðks níkku.

sqLkk fk¤u fkrXÞkðkzLkkt økk{ku{kt {ku[e

Ëuþe Ãkøkh¾kt - òuzkt çkLkkðíkk. rðrþü

½kxLkk yk Ãkøkh¾ktLke ÃkkA¤Lkk ¼køku {kuh÷k

yLku Zu÷Lkk fxkð fkuhíkk. fåALkk {ku[eyku

{kuszeyku {kxu yLku çkqxLkk WÃkhLkk ¼køku

ykðwt fxkðfk{ fhíkk. yksu çkqxLke Lkðe

VuþLkLkk «ðkn{kt ykÃkýe fkrXÞkðkzLke yk

Ëuþe f÷k Mkkð rð÷kuÃkkE økE Au. økwshkíkLke

f÷k yLku MktMf]ríkLku Mk{sðk {kxu rðËuþÚke

ykðíkk f÷k«u{eyku õÞktÞ ¾qýu¾kt[hu

fxkðfk{Lkkt Ëuþe Ãkøkh¾ktLkk Lk{qLkk swyu Au

íÞkhu hkSLkk huz ÚkE òÞ Au yLku ¾heËeLku

ÃkkuíkkLke MkkÚku ÷E òÞ Au. sqLke ÃkhtÃkhkLkk

fxkðfk{ðk¤k Ëuþe òuzk ¾qçk {sçkqík

hnuíkk yLku ð»kkuo MkwÄe [k÷íkk. yuLke {kuxe

{w~fu÷e yu níke fu yu ¾qçk s ðsLkËkh

hnuíkk. fxkðfk{Lke yk f÷k yLku çkqxLku

ykÄwrLkf ykuÃk ykÃke ykuAk ðsLkðk¤k

çkLkkðeLku rðËuþ{kt rLkfkMk fhðkLkwt fkuE

MkknrMkf økwshkíke rð[khu íkku fkrXÞkðkze

fxkðfk{Lkk Ãkøkh¾kt rðï¼hLkk Ëuþku{kt

ÃkøkÃkuMkkhku fhe þfu íkuðk f÷kûk{íkkðk¤k

Au.

fxkðfk{ õÞkt õÞkt MkwÄe «MkÞwO Au?

¼ðkE yLku ÷øLkLkk {ktzðkLke {kuxe

[tËýeyku, ðu÷zkLkku ÃkzËku, çk¤ËkuLke Íq÷ku

Ãkh yu òuðk {¤u Au. Mkkihk»xÙ{kt yksu

MkeíkkÃktÚke MkkÄw-çkkðk þkuæÞk Þ szíkk LkÚke.

sqLkk ð¾ík{kt yk çkkðkLke ÷k÷ fkðz

WÃkh økkÞ, nLkw{kLk, [ktË-Mkqhs fktøkhkt Lku

Vq÷ðu÷Lkk ykfkhku fkÃkeLku [kutxkzu÷k òuðk

{¤íkk. yk fk{ ËhSyku fhíkk. økk{zkt

økk{Lkk ÃkkËhu ykðu÷k nLkw{kLkËkËkLke

Ëuhze {kÚku Vhfíke hkíke Äò Ãkh Äku¤k

fkÃkzk{ktÚke fkuhu÷k nLkw{kLkS yLku MkqÞo-[tÿ

òuðk {¤u Au. fxkðfk{ fhLkkh ßÞkt ðMkíkk

nkuÞ íku {w÷fLkk fxkðfk{ fhLkkh ÷kufkuLke

hwr[Lke yLku ÃkhtÃkhkLke íkuLkk Ãkh rðþu»k

r[ºk : økkuÞ÷ çkúÄMko

131

AkÃk nkuÞ Au. fkrXÞkðkzLkk fktrxÞkðhý,

hksÃkqík, Ëhçkkhku ðå[u ðMkíkk ËhSykuLkk

fxkðfk{{kt ½kuzk, þqhðehku, nkÚke, ®Mkn,

ðk½ suðk þkiÞo«íkefku MkktÃkzu Au.

ð[økk¤kLkkt ð»kkuo{kt Mkkð ykÚk{e økÞu÷ku

fxkðfk{Lkku f÷kfMkçk yksu ÃkwLk: Srðík

ÚkE hÌkku Au. y{ËkðkËLkk sqLkk ðkzs{kt

ykðu÷k økktÄexufhk Ãkh fåAÚke ykðu÷k

nrhsLkku ð»kkuoÚke ðMkðkx fhu Au. íku{kt

íkuSçknuLk {fðkýk, MkkuLkeçknuLk, ðk÷S

¼èe suðk yLku fkheøkhkuyu fxkðfk{Lkk

fMkçkLku ÃkwLk: Äçkfíkku fÞkuo Au. fxkðfk{Lke

sqLke ÃkhtÃkrhík ¼kíkku Lku [kËhku, Mkkz÷k,

zÙuMk, ÃkzËk, Úku÷k, çkxðk, ykurþfkt, íkrfÞk,

[kf¤k Ãkh Lkðk MðYÃku {qfeLku Xef Xef

÷kufr«Þíkk Q¼e fhe Au. íkksuíkh{kt økwshe

økÞu÷k íkuSçknuLk {fðkýkLkk nkÚk Lke[u 200

çknuLkku fk{ fhíke. yu{Lkk W¥k{ Lk{qLkkyku

ÃkhËuþ{kt rLkfkMk Úkíkk. yu{Lkk fxkðfk{Lkk

Ëuþ¼h{kt «ËþoLkku Þkuòíkkt. r«LMk [kÕMkoLkk

÷øLk ð¾íku #ø÷uLzLkk çk®føknk{ Ãku÷uMk{kt

fåAe ðuþ¼q»kk{kt Mkßs ÚkÞu÷k íkuSçknuLku

hkýe yur÷ÍkçkuÚkLku fåAe fxkðfk{Lkku

[kf¤ku ¼ux ykÃku÷ku. yu òuELku hkS ÚkÞu÷kt

hkýeyu yu{Lku ¾kuçkku ¼heLku [ktËeLkk rMk¬k

¼ux ykÃÞkt níkkt. fxkðfk{Lke f÷kLku ÃkwLk:

Srðík fhðk {kxu íkuSçknuLkLku økwshkík

MkhfkhLkku økkihð ÃkwhMfkh Ãký «kÃík ÚkÞku

níkku.

Mkkihk»xÙLkk ÷kufSðLk{ktÚke «økxu÷e ykðe

yMktÏÞ f÷kÃkhtÃkhkyku ÷wÃík ÚkE økE Au fu

÷wÃík ÚkðkLke íkiÞkhe{kt Au. yuLku yuLk.ykE.

ze. fu rLkVTx suðe MktMÚkkykuLkku MknÞkuøk ÷E

ÃkwLk: Äçkfíke fhðkLkwt Lk rð[khe þfkÞ?

Mk]sLk MktMÚkkLke su{ fkuE f÷k«u{e ©e{tík

©urc òøku íkku LkkLkk, Lke[÷k yLku {æÞ{

ðøkoLkk ÷kufkuLkk ykþeðkoË {¤u íkuðk fkÞoLkku

{kuxku yðfkþ Ãkzu÷ku Au. r[ºk : nuLze¢kVx çkkuzo - Lkðe rËÕne

132

økwshkík-Mkkihk»xÙLkk f÷khrMkf

÷kufSðLk{kt ¼kíkeøk¤

¼ªíkr[ºkkuLke ÃkhtÃkhkLkku yuf

«ðkn Mk{Úk¤ heíku ðnuíkku

òuðk {¤u Au. ©e ¾kuzeËkMk

Ãkh{kh LkkUÄu Au fu Mkkihk»xÙ{kt

¼ªíkr[ºkkuLke f÷kLkk Lk{qLkk

çknw{kt çknw yZeMkkuÚke ºkýMkku

ð»koLkk s sqLkk {¤e þfu Au.

íku {kuxu ¼køku ík¤ Mkkihk»xÙLke

Mk÷kxe þi÷eLkk s Au. Mk¥kh{k

yLku yZkh{k Mkifk{kt Mkkihk»xÙ{kt

yuf LkðeLk r[ºkþi÷eLke ÷Zý ßÞkt

Lku íÞkt Ëu¾kÞ Au. íku{kt {kLkð yLku

ÃkþwykuLke ykf]rík{kt hksMÚkkLke r[ºkýLke

sqsòs Aktx Au, íku{ s ÷kufþi÷eLke Ãký

yMkh Au. ð¤e h[LkkLke hsqykík{kt íku{ s

htøk {u¤ðýe ðøkuhu{kt íkuLke ÃkrhÃkkxe LkðeLk

Au. ykðe þi÷eLku Mk÷kxe þi÷e fne Au. yk

f÷{Lkkt r[ºkku ò{LkøkhLkk ÷k¾kuxk fkuXk{kt

íku{ s rþnkuhLkk sqLkk ËhçkkhøkZLke ¼ªíkku

Ãkh òuðk {¤u Au. çktLku MÚk¤u ÞkuøkkLkwÞkuøk

heíku ÷zkELkkt íku{ s Mk÷kxeLkkt s r[ºkku

Au. íku{kt Ãkwhw»k ÃkkºkkuLke «ÄkLkíkk Au, Aíkkt

ð¤ktfð¤kuxLke Ãkk½zeyku, swËe swËe òíkLkk

ËkZe{qALkk Úkkur¼Þkt, yLkuf òíkLkk òíkðtík

½kuzk ðøkuhuLke çknw÷íkk ¾kMk ÿ~Þ{kLk ÚkkÞ

Au. yk çktLku MÚk¤kuLkkt r[ºkku Mkkihk»xÙLke

ykøkðe s r[ºk-÷ZýLkkt ¼ªíkr[ºkku Au. yk

þi÷eLku ‘Mk÷kxe’ fu ‘rþ÷kðx’ þi÷e fnu

Au. íkuLkwt fkhý Mkkihk»xÙLkkt {trËhku çkktÄLkkhk

rþÕÃkeykuyu su heíku yLku YÃku ftzkÞkO Au

íku s rþÕÃk½kxeyu yk r[ºkku ÚkÞkt Au.

yk Mk÷kxe þi÷e{kt 18{k Mkifk{kt {hkXe

heík-hMk{kuLkk õÞktf W{uhk ÚkÞk Au yLku

Úkkuzktf økúk{eý ík¥ðku W{uhkÞkt Au. 19{k

Mkifk{kt ytøkúuS yMkhLke AkÞk

Ãký õÞktf õÞktf Ëu¾kÞ Au.

yk fk¤u yk r[ºkku y{wf

ðøkoLku ¾qçk øk{íkkt ykLku ÷kufku

çkkËþkne f÷{Lkkt r[ºkku Ãký fnu

Au. yu ÃkAe {hkXe r[ºkfkhkuyu

ykðeLku Mk÷kxe, {hkXe ÷ZýLkkt

r{©r[ºkku fhðk {ktzâkt, su

Mkkihk»xÙ{kt yLkuuf økk{zktyku{kt

yLku þnuhku{kt òuðk {¤u Au. íku{kt

{nwðkLkku Mknfkhe nkxLkku znu÷ku,

LkkLkk økkuÃkLkkÚkLkwt {trËh, {nwðk,

¼kÿkuz yLku rþnkuhLkwt hk{S

{trËh, Mkku{LkkÚk ÃkkxýLkk fkuE

fkuE ©u»XeykuLkkt ½hku ðøkuhu MÚk¤u

yk r[ºkku òuðk {¤u Au.

ykðkt ¼ªíkr[ºkkuLke ÃkhtÃkhk

¾uzk rsÕ÷kLkk ðMkku, fhku÷e,

Ãkes, {nu¤kð, ðzíkk÷ yLku

økwshkíkLke ¼kíkeøk¤ r[ºkÃkhtÃkhk

133

fh{MkËÚke {ktzeLku Mkkihk»xÙ yLku fåA MkwÄe

òuðk {¤u Au. fhku÷e{kt Mkðtík 1930{kt þuX

©e hýAkuzËkMku çktÄkðu÷k ½hLke 400 [ku.

VqxLke Ëeðk÷ ¼ªíkr[ºkkuÚke ¼h[f òuðk {¤u

Au. ykðkt ¼ªíkr[ºkku ©uceykuLkkt ½h, økk{Lkk

[kuhk íkÚkk {trËhku{kt çkLkkððk{kt ykðíkkt.

fåA{kt ¼khkÃkh{kt «kÚkr{f þk¤kLkk

zu÷kLke [khuÞ Ëeðk÷ Ãkh fåALke ík¤ÃkËe

÷kufr[ºkf÷k «ýkr÷-f{ktøkh þi÷e{kt r[ºk

yk÷u¾kÞwt Au. yuf økkuÃke yLku yuf fLkiÞkLke

òuzeLkk ÃkwLkhkðíkoLkÚke hkMk{tz¤Lkk ðíkwo¤Lku

¼he Ëuðk{kt ykÔÞwt Au. s{ýe çkkswLke Ëeðk÷

Ãkh hkðýLke {wÏÞ ykf]rík MkkÚku ËkLkð

yLku ðkLkhMkuLkkLkk ÞwØLkwt yk÷u¾Lk Au.

çkkswLke Ëeðk÷ Ãkh fåALkk {nkhkð©eLke

MkðkheLkwt yk÷u¾Lk Au. íku{kt ytçkkzeÞwõík

nkÚke, ŸxMkðkh, ½kuzuMkðkh, ÃkkÞË¤,

Ãkk÷¾e WÃkhktík ÷t½k MkkrtstËk, hkò Mk{ûk

{wshku fhíke íkðkÞV ðøkuhuLkkt r[ºkku Au, su

¼khkÃkhLkk MkwòLkçkkLkk zu÷k{ktÚke Ãký {¤e

ykðu Au.

ytòhLkk {ìf{zkuoLkk çktøk÷kLkkt r[ºkku Ãký

WÕ÷u¾LkeÞ Au. EMx ErLzÞk ftÃkLke íkhVÚke

Vhs çkòððk ykðLkkh ÞwðkLk ytøkúus fuÃxLk

suBMk {ìf{zkuo fåALke MktMf]ríkLkku [knf

çkLke økÞku níkku. íkuýu çktÄkðu÷ çktøk÷k{kt

fåALke «ýkr÷fk yLkwMkkh f{ktøkh þi÷eLkkt

r[ºkku çkLkkðe yk r[ºkþi÷eLku ÃkkuíkkLkk

rLkðkMkMÚkkLk{kt MÚkkLk ykÃÞwt níkwt. f{ktøkh

þi÷eLkk AuÕ÷k yðþu»kMk{ Mkk÷u{nt{Ë E.Mk.

1981{kt sLLkíkMkeLk ÚkÞk.

yksÚke Mkkuyuf ð»ko Ãkqðuo ¼ªíkr[ºkkuLke

f÷k ÷kufSðLk{kt ¾qçk s r«Þ níke. yu fk¤u

r[íkkhkyku rËðMku r[ºkku Ëkuhíkk Lku hkíkLkk

økk{{kt ¼ðkE h{íkk. íkuyku su økk{u ¼ðkE

h{ðk økÞk nkuÞ íÞkt r[ºkku Ëkuhe ykÃkíkkt.

yk r[íkkhkykuyu [kuhk, nðu÷e, ½h-{trËh

ðøkuhu{kt r[ºkku fhu÷kt Au. ykðk r[íkkhkyku

rnLËw-{wMk÷{kLk çktLku fku{ku{ktÚke ykðíkk yLku

Ëkýk ÷ELku íkuLkk çkË÷k{kt r[ºkku fhe ykÃkíkkt.

ykðkt r[ºkku økkurn÷ðkzLkk økk{zkyku{kt Xuh

Xuh òuðk {¤u Au. íku{kt ¾tZuhk, ¼qt¼÷eLkku

[kuhku, Ãkªøk¤eLkwt hk{S {trËh, {nkËuðÃkhkLkwt

Xkfhîkh {kuSËz økk{Lkku [kuhku ðøkuhu{kt

yk r[ºkku {kusqË Au. íku{kt Mk÷kxe fu f{ktøkh

þi÷eLkwt Ÿzký òuðk {¤íkwt LkÚke.

ÃkkuÚker[ºkku:

yksu ÷kufSðLk{ktÚke ÷wÃík ÚkE økÞu÷e

ÃkkuÚker[ºkkuLke ÃkhtÃkhkLkku ®Ãkz Mkku÷tfe Mk{ÞÚke

çktÄkððkLkku þY ÚkkÞ Au yu{ rðîkLkku {kLku

Au. økwshkík{kt r[ºkf÷kLkku ykht¼ økútÚkr[ºkku

yLku ¼ªíkr[ºkkuÚke ÚkkÞ Au. økwshkíkLkk

økútÚkr[ºkkuLkku WËT¼ð Þ¿kÞkøkkrËLke ÄkŠ{f

r¢Þk{kt Úkíkkt htøkku¤efk{{ktÚke ÚkÞu÷ nkuðkLkwt

{kLkðk{kt ykðu Au.

©e nhfkLík þwõ÷ LkkUÄu Au fu {wÂM÷{

yk¢{ýLku fkhýu {trËhku yLku {nu÷kíkkuLkku Lkkþ

Úkíkkt økútÚkr[ºkku ðÄw Mk÷k{ík «Þwrõík økýkíkkt.

Mkku÷tfe Mk{Þ{kt yk økútÚkr[ºk ÃkØrík yu hu¾k

yLku htøk ðzu Ëkuhðk{kt ykðíkkt r[ºkkuLke ÃkØrík

Au. {æÞfk¤{kt ¼ªíkr[ºkkuLke ÃkhtÃkhk ÷wÃík

ÚkkÞ Au íÞkhu íkuLkwt MÚkkLk rðþu»kík: økwshkíkLkkt

ÃkkuÚker[ºkku ÷u Au. yk fk¤Lkkt yLku f÷{Lkkt

r[ºkkuLku yÃk¼útþ f÷{Lkwt yr¼ÄkLk {éÞwt Au.

134

ËkuZ ykt¾ðk¤e ykf]rík íkuLke rðrþüíkk Au.

zkp. ykLktËfw{kh Mðk{eyu yk ÃkØríkLku Mk{økú

Ãkrù{ rnLËLke ÃkØrík økýkðu÷, Ãkhtíkw yk

ÃkhtÃkhkLkku økwshkík{kt Mkrðþu»k rðfkMk Úkíkkt íku

økwshkíkLke ykøkðe ÃkØrík çkLke økÞu÷ nkuðkLkwt

{LkkÞ Au. yk ÃkØríkLkkt r[ºkku siLk økútÚkkuLkk

¼tzkhku{kt yks MkwÄe Mk[ðkÞkt Au. ½ýkt ¾hkt

r[ºkku ¼kusÃkºkku, íkk÷Ãkºk yLku fkøk¤Lke

÷ktçke Ãkèeyku Ãkh r[íkhkÞu÷kt Au. Mkkhk¼kE

Lkðkçkf]ík ‘siLkfÕÃkÿwÃk’ Lkk{Lkk yLkwÃk{

økútÚk{kt íku çkÄkLkwt MkrðMíkkh ðýoLk yLku

r[ºkku yksu Mktøkúrník Au. siLk økútÚkku WÃkhktík

‘çkk÷økkuÃkk÷Míkwrík’, ‘økeíkøkku®ðË’,

‘ËwøkkoþÃíkMkíke’, ‘hríkhnMÞ’, ‘ðMktíkrð÷kMk’

yLku ‘¼køkðíkT Ëþ{MftÄ’{kt ËkuhkÞu÷kt r[ºkku

yk þi÷e {wsçkLkkt Au.

r[ºkfkhku yLku ÷rnÞkykuyu íkiÞkh fhu÷e

Mkr[ºk yLku f÷k{trzík ÃkkuÚkeyku {trËhku yLku

ËuhkMkhku{kt Ãký Mk[ðkE Au. økwshkíkLkkt

MktøkúnMÚkkLkku{kt y{ËkðkËLkk ÷k÷¼kE

Ë÷Ãkík¼kE ELzku÷kuS ErLMxxâqx, ¼ku.

su. rðãk¼ðLk, ÃkkxýLkk siLkøkútÚk ¼tzkh

yLku Mkkihk»xÙ ÞwrLkðrMkoxeLkk ÷kufMkkrníÞ

rð¼køk{kt Mkr[ºk nMík«íkku Mk[ðkÞu÷e òuðk

{¤u Au.

Mkr[ºk sL{fwtz¤eyku:

sqLkk fk¤u sL{fwtz¤eyku Ãký

r[ºkf¤kLkku MÃkþo Ãkk{eLku Mkr[ºk çkLke

Au. Mkk{kLÞ {kLkðeLke sL{fwtz¤e ¼÷u

MkkËe nkuÞ Ãký hkò- {nkhkòyku yLku

©uceykuLke sL{fwtz¤eyku Mkr[ºk íkiÞkh

fhðk{kt ykðíke. ykðe Ëktíkk- (¼ðkLkøkZ)

Lkk {nkhkòLke sL{fwtz¤e yk ÷u¾fLkk

rLkS Mktøkún{kt Au.

ykðe s yuf f÷kí{f yLku rðï¼h{kt

135

çkuLk{qLk çkLke hnu íkuðe sL{fwtz¤e fåALkk

«ðkMk Ëhr{ÞkLk ¼qsLkk ykÞLkk{nu÷

MktøkúnMÚkkLk{kt õÞwhuxh ©e «{kuË suXeyu

{Lku çkíkkðe. E.Mk. 1839{kt fåALkk {nkhkð

©e «køk{÷S çkeòLke sL{fwtz¤eLke ÷tçkkE

127 Vqx Au. íku{kt ð»koðkh V¤kËuþ ËþkoðkÞwt

Au, yux÷wt s Lknª Ãký íku{kt Lkð økúnLkkt r[ºkku

Ëkuhu÷kt Au. yk fwtz¤e{kt r[ºkf÷kLkk MkwtËh

Lk{qLkk òuðk {¤u Au.

sqLkk Mk{Þ{kt fkøk¤Lke þkuÄ ÚkE Lknkuíke

íÞkhu sL{kûkhku {kxu íkkzÃkºkLkku WÃkÞkuøk

fhðk{kt ykðíkku. ykðk íkkzÃkºkku ÃkhLkk 10Úke

20 Vqx ÷ktçkk sL{kûkhku Ãký økwshkík{kt

òuðk {¤u Au.

fk[ r[ºkkuLke f÷k :

Mkkihk»xÙLkk ÷kufSðLk{kt r[ºkýf÷k

rðrðÄYÃku rðnhíke òuðk {¤u Au. yu{ktLke

yuf fk[ ÃkhLkkt r[ºkkuLke f÷k Au. Mkkihk»xÙLkk

LkkLkk þnuh íku{ s økk{zktyku{kt yk r[ºkkuLkku

«[kh yuf fk¤u ½ýku s ÔÞkÃkf níkku. fk[

Ãkh fhu÷kt ÄkŠ{f r[ºkku {ZkðeLku ÃkxkhkLke

{ktz Ãkh {qfðk{kt ykðíkkt. LkkLkk yk¼÷kt

Ãkh fhu÷kt r[ºkku fkuXe, fkuX÷k, {sqMk yLku

çkkhMkk¾Lke zkçku-s{ýu {wfkíkkt. {kíkkSLke

økhçke Ãký ykðkt r[ºkkuÚke þku¼kððk{kt

ykðíke. ¼hík ¼hu÷k íkkuhýLkkt ÃkktËzkt{kt

Ãký 6’’ Úke 4’’Lkk fk[Lkkt r[ºkku ÷økkzðk{kt

ykðíkkt. hk{kÞý-{nk¼khíkLkkt r[ºkku fk[

Ãkh çkLkkðe-{ZkðeLku {trËhku{kt {qfðkLkku

rhðks níkku. yuðwt hk{kÞýLkwt Mkku yuf ð»ko

sqLkwt fk[ ÃkhLkwt r[ºk yk ÷u¾fLkk Mktøkún{kt

Au. økwshkíkLke ÷kuff÷k «ýk÷eLkk fk[

ÃkhLkkt r[ºkkuLke {køk ÃkhËuþ{kt Mkkhk «{ký{kt

Au. ÷kuff÷kfkhkuyu yk íkf ÍzÃke ÷uðk

suðe Au. ¼qs{kt yuf f÷kfkh fkheøkhu yk

f÷kLku yksuÞ ò¤ðe hk¾e Au.

÷kufLkkheLkkt yk¤u¾ yLku «íkefr[ºkku:

yk¤u¾ yLku r[íkh yu f÷kLku {kÚku

yku¤½ku¤ ÚkE sLkkhe økúk{LkkheykuLkku

Äçkfíkku f÷kðkhMkku Au. yk¤u¾Lke f¤kLkku

ykøkðku MktMfkh Mkk{krsf WíMkðkuLke MkkÚku

Mkrðþu»k Mktf¤kÞu÷ku Au. ÷øLk suðwt ykLktË-

{tøk¤Lkwt xkýwt nkuÞ fu rËðk¤e suðwt YzwtYÃkk¤wt

Ãkhçk nkuÞ íÞkhu ½h-¾kuhzktLkk ykuhzk yLku

ykuþrhÞwt{kt Yzkt r[íkhzkt yk÷u¾kÞ Au.

øk{kÛÞ WÃkh, zu÷e fu ¾zfeLke fkuhu{kuhu fu

çkòhLke ðtze {kÚku r[íkh yLku þku¼LkLke

fitf f÷kyku X÷ðkÞ Au. økwshkíkLkkt

økk{zktykuLke y¼ý økkuheyku Mkku¤Ãk ÷ªÃku÷e

{kxeLke ¼ªíkku WÃkh ¾zeÚke r[íkhk{ý fheLku

ÃkkuíkkLke QŠ{ykuLku yr¼ÔÞõík fhu Au. yk{

yk¤u¾ yLku r[íkh økúk{«òLke ík¤ÃkË

÷kuff÷k Au. ÃkkuhçktËh ÃktÚkfLke {uhòrík,

½ku½kÚke {ktzeLku {nwðk ÃktÚkf{kt ðMkíkk ¾hf,

Ãkt[ku÷e, Ãk÷uðk¤ çkúkñý økwshkík-Mkkihk»xÙLku

136

òuzíkk ¼k÷ÃktÚkfLkk hksÃkqík, fku¤e, fýçke,

¼hðkz, fkrXÞkðkzLkk fýçke, fkhrzÞk

hksÃkqík, ykÞh, hçkkhe íkÚkk Ãkt[{nk÷

rsÕ÷kLkk ykrËðkMkeyku{kt yk¤u¾Lke yLkuhe

f÷kLkku rðfkMk MkwÃkuhu òuE þfkÞ Au.

çkhzku, økeh yLku ò{Lkøkh íkhVLkk

nk÷kh ÃktÚkf{kt ðMkíke f÷khrMkf {uh

Lkkheyku ykuhzkLku ykuþrhÞwt{kt htøkçkuhtøke

Vq÷ðu÷ yLku ¼kir{ríkf ¼kíkku yk¤u¾eLku

{Lkkunh r[íkhfk{ fhu Au, su Íw÷wtLku Lkk{u

òýeíkwt Au. {nwðk íkhVLkk ftXkéÞ

«Ëuþ{kt ðMkíkk fku¤e, ¾hf,

Ãkt[ku÷e, çkúkñý

ðøkuhu f]r»k-ÔÞðMkkÞ

fhíke òríkykuLke

†eykuLkk ÃkhtÃkhkøkík

yk¤u¾ku WÕ÷u¾LkeÞ Au.

íkuyku ÷øLk suðk {tøk¤ «Mktøku

økeíkku økkíke økkíke {kxeLkk

Xk{ýk{kt Ãk÷k¤u÷e ¾ze{kt

[kðu÷k ËkíkýLkku fq[zku

Íçkfku¤eLku ¼ªíkku Ãkh Äku¤k

htøkLkk r[íkh fkZu Au.

økkurn÷ðkz ÃktÚkfLke

LkkheykuLkk yk¤u¾ r[íkh{kt

þku¼Lk«íkefku QzeLku ykt¾u ð¤øku Au.

xnwfíkku {kuh÷ku, ðLkðøkzkLke þku¼k ðÄkhíkk

ðk½, ËeÃkzk, nkÚke, nhý, MkkuLkuhe {]øk,

yktçkku, ÃkkuÃkx, fkLk-økkuÃkeLkwt ð÷kuýwt WÃkhktík

¼kir{ríkf ¼kíkku òuðk {¤u Au. yk r[íkh{kt

¼híkfk{Lkkt «íkefku WÃkhktík †eyku yksu íkku

xkuÃkkðk¤ku økkuhkuMkknuçk, hu÷økkze, ½kuzuMkðkh

ÞkuØku, MkkEf÷, {kuxh, yuhkuÃ÷uLk suðkt r[ºk

«íkefku yk¤u¾u Au. yk rðMíkkh{kt Mkku¤Ãk

WÃkh Äku¤e ¾zeÚke fu økuÁÚke yk¤u¾ku ËkuhkÞ

Au. íku{kt ykf»kof MkkËøkeLkkt ËþoLk ÚkkÞ Au.

¼k÷«ËuþLke LkkheykuLkk yk÷u¾Lk{kt

htøkkuLke ¼¼f ¼khku¼kh òuðk {¤u Au. [hkuíkh

rðMíkkhLke Xkfkuh †eyku, zktøk, Ãkt[{nk÷

137

yLku MkkçkhfktXkLkk ykrËðkMkeyku{kt Ãký

yk¤u¾ r[íkhLke ÃkhtÃkhk òuðk {¤u Au. yk

fk{{kt {kxe, ¾ze, ÷kË, Aký, Ëkíký ðøkuhu

«kf]ríkf WÃkkËkLkkuLku fkhýu LkiMkŠøkf

MkkËøke yLku MkkitËÞo òýu fu yu{ktÚke

MkkË Ãkkze QXu Au.

«íkefr[ºkkuLke rðrþ»x ÃkhtÃkhk :

yk¤u¾ r[íkhLkku MktçktÄ ÷øLk«Mktøk

fu ðkh-íknuðkhLkk WíMkð MkkÚku

òuzkÞu÷ku Au, sÞkhu «íkefr[ºkkuLke

MktçktÄ Þkºkk, ÄkŠ{f WíMkð yLku

ðhíkðhíkku÷kLke MkkÚku rðrþü heíku

ðýkÞu÷ku Au. yk¤u¾ku{kt ¾ze, økuhwt

yLku hkíkk, Ãke¤kt, ÷e÷k, ÷k÷ htøkku

ðÃkhkÞ Au, ßÞkhu «íkefr[ºkku{kt

{kuxk ¼køku Ãk÷k¤u÷wt ftfw, ½e,

fk÷ðu÷wt ®MkËqh s ðÃkhkÞ Au. Ëuð-

ËuðíkkykuLku [zkððkLkku ®MkËqrhÞku

htøk þw¼ yLku fÕÞkýfkhe {LkkÞku

Au. ðiþk¾ MkwË [kuÚk ¾uzqíkku{kt

økýuþ[kuÚk íkhefu òýeíke Au.

yk rËðMku økýuþÃkqòLkwt ftfw fu

®MkËqh ÷E Ãkwhw»kku ½hLkk çkkhMkk¾,

¾zfe fu zu÷eLkk f{krzÞkt WÃkh

‘©e’,‘÷k¼’ ‘©e ÷k¼ MkðkÞk,’

ËkýkLke [zíke Ëuhze ðøkuhu «íkefku

yk÷u¾u Au.

LkkøkÃkkt[{Lkk rËðMku LkkøkËuðLke

f]Ãkk-Þk[Lkk {kxu ÷kufLkkheyku

LkkneÄkuE ftfkðxe{kt ftfw ½ku¤e

yktøk¤e fu ËkíkýLkk fq[kÚke

ÃkkrýÞkhu Lkðfw¤ LkkøkLkwt yk÷u¾Lk

fhu Au. íku{kt {wAk¤k LkkøkËuðLkku

økZ, [kh Ëhðkò Lku ð[{kt hkíkk

fu fk¤k htøk ðzu LkkøkLkk Lkð

«íkef r[ºkku Ëkuhu Au.

[iºk ðË íkuhMkLkk rËðMku †eyku

çkr¤Þk fkfkLkk «íkefYÃku òuze [eíkhe Ãkz¾u

½kurzÞwt, MkkrÚkÞku Lku xe÷ktxÃkfktLkk þku¼Lk

«íkefku [eíkhu Au. hksÃkqíkku yk r[ºk ÃkkuíkkLkk

½hLkk f{ktzLke ÃkkA¤ yk÷u¾u Au.

økkuºkËuð yux÷u fw¤Lkk ykrËÃkwhw»k. ÷øLk,

sLkkuE fu ðkMíkw «Mktøku økkuºkesLkwt r[ºk Ëkuhe

íku{Lke MÚkkÃkLkk fhðk{kt ykðu Au. AkuxkWËuÃkwh

rðMíkkhLkk hkXðk ¼e÷ku çkkÄk-{kLkíkk «Mktøku

÷kufËuð çkkçkk ÃkeXkuhkLkk r[íkh fhkðu Au.

hktË÷{kíkkLkwt ðúík fhLkkh ðnwykhwyku

hktË÷{kLke ÃkqòLkk «íkefYÃku ¾kuÞkðk¤wt

½kurzÞwt yk÷u¾e ¾kuÞk{kt ÃkwºkLkk «íkefYÃku

[ktÕ÷ku fhu Au. Ãkwºk Ít¾íke Lkkhe

yk «íkef r[ºkLku «ríkrËLk ftfw yLku [ku¾kÚke

ðÄkðu Au.

138

¼khík ¼kíkeøk¤ MktMf]ríkuLke rðrþü yLku

rLkS rðhkMkík Ähkðíkku Ëuþ Au. yk ËuþLke

Ähíke Ãkh yLkuf òríkykuyu ykrËfk¤Úke

ÃkkuíkkLke ykøkðe MktMf]ríkLkwt MksoLk fÞwO Au.

yu{ktLke yuf «f]ríkLkk ¾ku¤u Ãkktøkhu÷e

ykrËðkMke MktMf]rík Au. økwshkíkLke Mkkzk

Ãkkt[ fhkuz WÃkhktíkLke ðMkíke{kt ÷øk¼øk

14.92 xfk sux÷e ykrËðkMke «ò Au. W¥kh

økwshkík{kt yhðÕ÷e ÃkðoíkLke zwtøkh{k¤{kt

ËktíkkÚke ÷ELku zktøk MkwÄeLkk 20 nòh {kE÷Lkk

rðMíkkh{kt ¼e÷, Ëwçk¤k, ½kurzÞk, [kiÄhe,

ÄkLkfk, fwtfýk, ðkh÷e, LkkÞfzk, fku÷[k,

fkuxðkr¤Þk, çkk{[k, Ãkkh½e, Ãkku{÷k yLku

fkÚkkuze suðk 19 sux÷k Mk{wËkÞku ðMkðkx

fhu Au.

ykrËðkMkeykuLkk yk «òMk{qnku ÃkkMku

ÃkkuíkkLke ykøkðe f÷k yLku MktMf]rík Au.

økwshkík{kt Ãkqðo yiríknkrMkf fk¤Úke ðMkíke

¼e÷ yLku fkUfýk suðe yLkuf ykrËðkMke

òríkykuyu ykMkÃkkMk {¤e hnuíke [esðMíkwLke

{ËËÚke ÃkkuíkkLke MkqÍ-Mk{s «{kýu f÷kLke

MkkÄLkk fhe Au. yk ykrËðkMke f÷kyku{kt

MkkËøke yLku íkksøkeLkwt «MkLLk MkkitËÞo òýu

fu MkkË Ãkkze QXu Au, fkhý fu yu{Lke

f÷k{kt Lkhe rLkËkuo»kíkk, Mkh¤íkk yLku

Mknsíkk nkuÞ Au. SðLkLku òuðk-Mk{sðkLkku

ykrËðkMke «òLkku árüfkuý íkÆLk MkkËku,

MkeÄku yLku Mkh¤ nkuÞ Au. Ãkkuíku su fhe hÌkk

Au íkuLku f¤k fnuðkÞ yuLkeÞ yu ÷kufkuLku

¾çkh LkÚke. yu{Lku {kxu yu f÷k Lknª Ãký

Sðkíkk SðLkLkku Mkns ¼køk Au. ykÚke

ykrËðkMkeykuLke r[ºkf÷k{kt fu yu{Lkkt

¼ªíkr[ºkku{kt yu{Lkku Ä{o, {kLÞíkkyku, heík-

rhðkòu yLku hkusçkhkusLkk Sðkíkkt SðLkLkwt

«rík®çkçk Ãkzíkwt òuE þfkÞ Au.

«k[eLk Mk{ÞÚke [k÷e ykðíke ykrËðkMke

r[ºkf÷k ÃkhtÃkhk õÞktf ÞÚkkðíkT íkku õÞktf

Úkkuzwtf YÃkktíkh Ãkk{eLku Ãký yksu Sðtík

hnuðk Ãkk{e Au. ykrËðkMke ¼ªíkr[ºkkuLke yk

ÃkhtÃkhk, Ä{o, òËw{tíkh, ËuðËuð÷k, Ãkðkuo,

íknuðkhku, Mkk{krsf «Mktøkku yLku íku{Lkk

ËirLkf SðLk MkkÚku økkZ heíku òuzkÞu÷e òuðk

{¤u Au. ¾uíkh{kt Ãknu÷ku Ãkkf Qíkhu, [ku{kMkwt

Ãkqhwt ÚkkÞ, ½h{kt ÷øLk suðku þw¼ yðMkh

ykðu fu çkkÄk-{kLkíkk Ãkqhe fhðkLke nkuÞ

íÞkhu ykrËðkMke «ò QzeLku ykt¾u ð¤øku

yuðkt MkwtËh ¼ªíkr[ºkku Ëkuhu Au.

ykrËðkMkeykuLke ¼ªíkr[ºkkuLke f÷kÃkhtÃkhk

139

Ërûký økwshkíkLkk Mke{ktík «Ëuþku

W{høkk{, Äh{Ãkwh yLku zktøk{kt ðMkíkk

ðkh÷e yLku Vqtfýk ÷kufkuLkkt ‘Ãk[ðe’Lkkt r[ºkku

ðkh÷e r[ºkf÷kLkk Lkk{u rðïrðÏÞkík çkLÞkt

Au. ‘Ãk[ðe’Lkku yÚko ÚkkÞ Au LkkøkÃkt[{eLkk

yðMkh WÃkh Ëkuhðk{kt ykðíke ¼ªík

WÃkhLke r[ºkf÷k. ðkh÷e yLku fqtfýk

ykrËðkMkeyku{kt LkkøkÃkqò ½ýe {n¥ðLke

{LkkÞ Au. Lkkøk suðk Íuhe sLkkðhÚke hûký

{u¤ððk {kxu LkkøkÃkt[{eLkk rËðMku ½hLke

¼ªík WÃkh LkkøkËuðíkk MkkÚku MkqÞo, [tÿ, {kuh,

ðªAe yLku ÍkzLkwt r[ºk [ku¾kLkk ÷kux yÚkðk

MkkËzkLke hk¾ yLku ðktMkLke Mk¤eykuÚke

Ëkuhðk{kt ykðu Au. yk rMkðkÞ ykrËðkMke

SðLkLke Íkt¾e fhkðíkk hkusçkhkusLkk

r¢Þk-f÷kÃkkuLkwt Ãký r[ºkktfLk fhðk{kt ykðu

Au. su{kt økkÞku, ¾uzqík, Lk]íÞ, Íkz, støk÷Lkwt

r[ºký rºkfkuýeÞ ykf]ríkLkk MktÞkusLkÚke

Ëkuhðk{kt ykðu Au. yu{kt r[íkkhkLke ½ýe

LkeS ¾qçkeyku òuðk {¤u Au.

yk{ ðkh÷e r[ºkku ÄkŠ{f «MktøkkuLke

WsðýeYÃku íkiÞkh fhðk{kt ykðu Au. yk

r[ºkku ËkuhðkÚke Ãkrhðkh Ãkh fkuE Mktfx

fu ykVík ykðíke LkÚke yuðe yu{Lke

÷kuf{kLÞíkk Ãký òýeíke Au. yksu fkøk¤

yLku fuLðkMk Ãkh íkiÞkh fhðk{kt ykðíkkt

ðkh÷e r[ºkkuyu rðïÔÞkÃke «rMkrØ «kÃík fhe

Au. yk rðMíkkhLkk ©e SÔÞk Mkku{k {þuyu

yk r[ºkÃkhtÃkhkLku Mkku¤u f¤kyu ¾e÷ðe Au.

yuýu Ëkuhu÷e Ãk[ðeyku ¼kuÃkk÷Lkk BÞwrÍÞ{{kt

yLku Äh{ÃkwhLkk ÷uze rðÕMkLk BÞwrÍÞ{{kt

{kuxk «{ký{kt Mkt½hðk{kt ykðe Au. yk

r[ºkf÷kfkh ÷tzLk ¾kíku ÞkuòÞu÷ “EÂLzÞk

VuÂMxð÷”{kt ðkh÷e f÷kLkk «ríkrLkrÄ íkhefu

Ãký sE ykÔÞk Au.

ðkh÷eLke su{ çkeò ykrËðkMkeyku Ãký

swËk swËk «Mktøku r[ºkku çkLkkðu Au. fqtfýk

ykrËðkMkeyku ÷øLk«Mktøku ½hLku þýøkkhíkkt su

¼ªíkr[ºkku yLku çkkhýkt ÃkhLkkt r[ºkku yk÷u¾u

Au íku Ãký ynª WÕ÷u¾LkeÞ Au. yk r[ºkku

nkÚkLkk ÚkkÃkk yLku fkÚkeLkk ÚkkÃkkLke çkLkkðu÷

Vq÷ yLku ÃkktËzeLke ¼kíkku ðå[u n¤Ëh yLku

ftfwLkk [ktË÷kykuÚke ½ýkt LkÞLkhBÞ ÷køku

Au.

ðkh÷e r[ºkf÷kÚke íkÆLk yLkku¾k «fkhLke

¼ªíkr[ºkkuLke f÷k hkXðk ykrËðkMkeykuLke

Au. økwshkíkLkk Ãkt[{nk÷ yLku ðzkuËhk

rsÕ÷k{kt hkXðk Lkk{u yku¤¾kíke ykrËðkMke

òrík ðMkðkx fhu Au. yk hkXðk òrík çkeò

ðLkðkMkeyku fhíkkt ½ýe heíku swËe íkhe

ykðu Au. rÃkXkuhkuLkwt ÄkŠ{f ¼ªíkr[ºk yu{Lke

rðrþüíkk Ëþkoðu Au. yk ykrËðkMkeyku

ÃkkuíkkLkk fwxwtçk yLku MktíkkLkkuLke Mkw¾kfkhe

{kxu Ëuð-ËuðeykuLke çkkÄk-{kLkíkk hk¾u Au.

yu heíku hkXðk ykrËðkMke rÃkXkuhkLke {kLkíkk

fhu Au. rÃkXkuhku íku{Lkku {kuxku yLku {n¥ðLkku

Ëuð økýkÞ Au. íkuyku íkuLku çkkçkk rÃkXkuhkLkk

Lkk{u yku¤¾u Au. yksu íkku «[kh {kæÞ{kuLke

Ãkkt¾u [tzeLku hkXðkykuLke rÃkXkuhkLke r[ºkf÷k

rðï¼hLkk f÷k«u{eyku MkwÄe ÃknkU[e [qfe

Au. Ãkrhýk{u yLkuf f÷k«u{eyku rÃkXkuhkLkkt

¼ªíkr[ºkkuLkku yÇÞkMk fhðk yk rðMíkkhku{kt

Ëh ð»kuo Qíkhe ykðu Au.

rÃkXkuhku ðLkðkMkeykuLke SðLk-

ÔÞðMÚkkLku yk÷u¾íke yuf ÄkŠ{f

f÷kf]rík Au, fkuELkk ½uh Ãkkhýwt Lk çktÄkíkwt

nkuÞ, fkuELkku ðnk÷MkkuÞku Ëefhku {ktËku Ãkze

økÞku nkuÞ, fkuE fwxwtçk{kt çkkELku çkk¤fku

Lk QAhíkkt nkuÞ íkku hkXðk ykrËðkMkeyku

rÃkXkuhku ÷¾kððkLke çkkÄk hk¾u Au. EÂåAík

fkÞo{kt MkV¤íkk {¤u, ¾uíkeðkze{kt çkhfík

ykðu íÞkhu yk ykhkæÞËuðLkwt ÷ktçke rðrÄ

çkkË ½h{kt MÚkkÃkLk fhðk{kt ykðu Au. yu

MÚkkÃkLkYÃku ½hLke ¼ªíkku Ãkh rÃkXkuhkLkkt

140

htøkçkuhtøke f÷kÃkqýo r[ºkku ËkuhðkLkwt fkÞo

fhðk{kt ykðu Au. yk r[ºkku ËkuhLkkhk ÷¾khk

r[íkkhkLkk Lkk{u yku¤¾kÞ Au. rÃkXkuhkLkk

¼ªíkr[ºkLkwt fÚkkðMíkw ÷øLkLkk WíMkðLkwt

Au, su{kt Mkðo MkøkkMktçktÄe yLku Sð{kºkLku

çkku÷kððk{kt ykðu Au yLku r[ºk{kt çkuMkkzðk{kt

ykðu Au.

çkkçkk rÃkXkuhkLke ÃkqòLkk WíMkð «Mktøku Mkki

MkøkkMktçktÄeykuLku Lkkuíkhkt ykÃkeLku íkuzkððk{kt

ykðu Au. yu{Lku s{kzðkLkku íkÚkk Ãkqò

¼kuøkLkku ¾[o ËMk-ÃktËh nòh YrÃkÞk sux÷ku

ÚkkÞ Au. çkkÄk-{kLkíkkðk¤k fwxwtçkLke ykŠÚkf

ÂMÚkrík Lkçk¤e nkuÞ íkku çku-[kh çkkÄkðk¤k

MkrnÞkhkÃkýk{kt QsðeLku ÔÞðnkhw hMíkku

fkZu Au. rÃkXkuhkLke Ãkqò «Mktøku ½ýe ðkh

ELÿLke Ãký Ãkqò fhðk{kt ykðu Au. yk «Mktøku

ÃkhtÃkhkÚke rÃkXkuhkLkwt r[ºkfk{ fhLkkhk fwþ¤

yLku yLkw¼ðe ‘÷¾khk’Lku çkku÷kððk{kt ykðu

Au. yksu ykðk Ãkkt[-Mkkík r[íkkhkyku yk

fk{{kt yíÞtík rLkÃkwý økýkÞ Au. yu{kt yuf

{÷kò økk{Lkk {kLk®MknLku økýkðe þfkÞ.

Úkkuzk ðhMkku Ãknu÷kt yu{Lku rÃkXkuhkLke f÷kLkk

fMkçke íkhefu ¼khík MkhfkhLkku nMíkf÷k

yuðkuzo Ãký «kÃík ÚkÞku Au.

rÃkXkuhkLkwt r[ºkfk{ ½hLke ÃkhMkk¤ ðå[uLke

{wÏÞ Ëeðk÷ WÃkh fhðk{kt ykðu Au. yk {kxu

{kuxu ¼køku ½hLke ykuþhe íkÚkk hMkkuzkLke ¼ªík

WÃkÞkuøk{kt ÷uðkÞ Au. rLkÞík fhu÷ {tøk¤ðkhu

{kxe ÷kððkLkwt fkÞo ÚkkÞ Au. çkwÄðkhLkk

rËðMku fwxwtçkLke fw{krhfkyku fwtðkhk AkýÚke

÷ªÃkýLkk Ëhhkus yuf yu «{kýu Mkkík-ykX

Míkh ÷økkðe ¼ªíkLku Mk{Úk¤ fhe hk¾u Au.

ÃkAe çkwÄðkhLke ðnu÷e MkðkhÚke rÃkXkuhku

÷¾ðkLkwt þY fhkÞ Au. {wÏÞ ÷¾khkLke

Ëkuhðýe «{kýu íkuLkk MkkÚkeyku ½hLke ykuþhe

¼ªík Ãkh {æÞ{{kt ykþhu A-Mkkík Vqx Qt[ku

yLku ËMk-çkkh Vqx Ãknku¤ku ÷tçk[kuhMk [kuf

Ëkuhe íkuLkk Ãkh rfLkkh çkktÄu Au.

rÃkXkuhkLke ÷kuffÚkk Ãký òýeíke Au.

#ËhkòLku Mkkík çknuLkku níke. íku{ktLke yuf

çknuLk fk¤e fkuÞ÷, fwtswhkýk MkkÚkuLkk

yLkiríkf MktçktÄÚke Mkøk¼ko ÚkE. #ËhkòLkk

¢kuÄÚke çk[ðk {kxu fwtshkýeyu ÃkkuíkkLkk

çkk¤fLku sL{ ÚkíkktLke MkkÚku s LkËe{kt

ðnuíkwt {qfe ËeÄwt. íkhíkwt íkhíkwt yk çkk¤f

#ËhkòLke çkeS çknuLk fks÷Lkk nkÚk{kt

ykÔÞwt yuýu çkk¤fLku WAuheLku {kuxwt fÞwO.

çkk¤f ô{h÷kÞf Úkíkkt yuLkk ÷øLk ÷uðkLkkt

ykÔÞkt, yux÷u #Ëhkòyu íkuLkkt Mkk[kt

{k-çkkÃkLku þkuÄðk {kxu ËuðkuLke Mk¼k çkku÷kðe.

yk Mk¼k{kt çkk¤fu fwtshkýeLkwt Lkkf ÃkfzÞwt.

çkk¤f ¼kýus çkLÞku yux÷u #Ëhkòyu

rÃkXkuhe MkkÚku íkuLkwt ÷øLk Lk¬e fhkÔÞwt. yk{

rÃkXkuhkLkk ¼ªíkr[ºkLkwt fÚkkðMíkw ÷øLkLkk

WíMkðLkwt Au. hkXðkykuLke {kLÞíkk {wsçk

Ãk]Úðe ÃkhLkkt ík{k{ «kýeykuLku ynª

141

çkuMkkzðk{kt ykðu Au, Ãkrhýk{u rÃkXkuhkLke

f÷kf]rík hkXðkykuLke SðLkÔÞðMÚkkLku

yk÷u¾íke htøkçkuhtøke YÃkfze f÷kf]rík çkLke

hnu Au.

rÃkXkuhku r[íkhðkLkwt fkÞo Xef Xef

Mk{Þ {køke ÷u Au. r[íkkhk ðktMkLke fw{¤e

zk¤¾eyku yÚkðk ðzðkELkk ËkíkýLku yuf

AuzuÚke AqtËeLku ÃkªAe çkLkkðu Au. ÃkAe þnuhLke

fx÷heLke ËwfkLk{ktÚke ÷kðu÷k ðkË¤e, Ãke¤k,

÷e÷k, ÷k÷, fk¤k, ÃkkuÃkxe yLku òtçkwze

htøkku økkÞLkk ËqÄ{kt fk÷ðeLku íkiÞkh fhu

Au. yuÕÞwr{rLkÞ{Lkku YÃkuhe htøk Ãký íkuyku

ðkÃkhu Au. ÷¾khku Mkki «Úk{ økýuþSLkku ½kuzku

[eíkhu. økýuþSLkk ½kuzk çkkË rÃkXkuhk ËuðLkku

½kuzku, rÃkXkuhkLke hkýe, rÃkXkuhkLke {kíkk yLku

økk{ËuðLkk ½kuzk ËkuhkÞ. ÃkAe yu{Lkk SðLk

MkkÚku Mktf¤kÞu÷e ðkíkku ykðu.

nkÚk{kt htøkLkk ÃkrzÞk{kt ðktMkLke ÃkªAe

çkku¤e ÃkkuíkkLkwt htøk fkÞo fheLku fkheøkh

¾Mkíkku òÞ. çkeòu fkheøkh ykðu íku ÃkkuíkkLkku

htøk Ãkqhíkku òÞ. ºkeòu r[íkkhku r[ºkLku ykuÃk

ykÃkíkku òÞ. yk{ MkðkhÚke Mkkts MkwÄe yk¾wt

r[íkh r[íkhkíkwt òÞ. Mkk{u çkzðku yÚkkoíkT

¼qðku yLku økkÞýwt fhLkkh ÃkqòLke Mkk{økúe

yLku y¾tz Ëeðk MkkÚku ©eV¤ ðÄuhu. zkf

ðkøkðk {kzu. ðktMk{ktÚke çkLkkðu÷ku ‘Ãkenku’

yÚkkoíkT {kuxku Ãkkðku ðøkkzðkLkku þY ÚkkÞ. yuf

y÷øk «fkhLkk {knku÷ ðå[u rÃkXkuuhkËuðLke

ykhkÄLkk ykht¼kÞ.

yuf Ëeðk÷Lkwt r[íkhfk{ Ãkqhwt ÚkkÞ yux÷u

çkeS Ëeðk÷ WÃkh ÷øLkLkkt ðkòt ðøkkzLkkh,

Mkðkhe MkkÚku Lkøkkheðk¤k, ½kuzk, økÄuzkt,

Mke{kuhkýe, Lkfxe yLku ¼qíkýLkkt ½kuzk

Mkðkheðk¤kt r[ºkku MkkÚku Mºke-Ãkwhw»kkuLkkt {iÚkwLk,

økkÞ, ðk½, ðktËhk {ÄÃkwzku suðkt yutMkeÚke

Mkku sux÷kt r[ºkku ËkuhkÞ Au. rÃkXkuhkLke

ºkeS nkh{kt Lke[u fqfzku, fqfze, íkkh Ãkh

[zu÷ku {kýMk, xªrxÞku òuþe, çkkh {kÚkkLkku

hkðý, fÞzku fýçke, ð÷kuýwt, ðkð, ¾uíkh,

n¤ nktfíkku yk¼ku fýçke yk÷u¾kÞ Au.

yk r[ºkku{kt htøkçkuhtøke f÷kí{f ½kuzk,

ðªAe Ãkfzíkku {kuh, fkr¤ÞkhLkku rþfkh

fhíkk zk{kuh ËuðLkwt yk÷u¾Lk MkkËøke¼he

«kf]ríkf yLku h{ríkÞk¤ þi÷e{kt fhðk{kt

ykðu Au. íku{kt ykrËðkMkeykuLke «f]rík yLku

MktMf]rík QzeLku ykt¾u ð¤øku Au.

rÃkXkuhkLke r[ºkf÷k MkkÚku økkÞLk, ðkËLk

yLkuu LkíkoLk yÚkkoíkT ÷kufLk]íÞku Ãký ¼¤u Au.

hkºku #ËLke çkkÄk [k÷u íÞkhu †e-Ãkwhw»kku yLku

AkufhktykuLkwt Lk]íÞ yk¾e hkík [k÷u Au. ynª

hkXðk ðLkðkMkeykuLkku r[ºkf÷k yuf yk¾ku

ÞkËøkkh WíMkð çkLke hnu Au.

142

Mkkihk»xÙ fåALkk {kLkðeLkk hku®sËk

ðÃkhkþLke [eòu MkwÄe ÃknkU[u÷e, {kLkð

{LkLke hMkð]r¥kLku Mktfkuhíke fk[r[ºkku (ø÷kMk

ÃkuE®LxøMk)Lke f÷kÃkhtÃkhk ÷kuf¼hík,

yk÷u¾r[ºkku, fxkðfk{ fu {kxeLkkt h{fzktLke

su{ ykÃkýe {q¤ ík¤ÃkË ÷kufÃkhtÃkhk LkÚke.

yk f¤k «Úk{ [eLk{kt {kuxk «{ký{kt

rðfkMk Ãkk{e. ÃkAe ¼khík, EhkLk, £ktMk,

#ø÷uLz yLku Ãkqðo íkÚkk Ãkrù{Lkk Ëuþku{kt

«Mkkh Ãkk{e. {kuøk÷ çkkËþknku, hksMÚkkLk-,

Mkkihk»xÙLkk f÷k«u{e hksðeyku ©urcyku,

{trËhkuLkk {ntíkku-økkËeÃkríkykuLkk yk©ÞLku

fkhýu Mkku-ËkuZMkku ð»ko Ãkqðuo økwshkík{kt

fk[r[ºk f÷kLkku rðfkMk ÚkÞu÷ku òuE þfkÞ

Au. 18{e-ykuøkýeMk{e MkËe{kt fåALkk

þknwfkh ðuÃkkheyku [eLk yLku {nk[eLk

MkkÚku {kíkçkh ðuÃkkh ¾uzíkk. ðkrýßÞ

MktçktÄ ðÄkhðk íÞktÚke íku{Lku ykf»kof

f÷kf]rík økýkíke ‘ø÷kMk ÃkuE®LxøMk’ fk{Lke

ykðe [eòu ¼ux{kt {¤íke. ðíkLkÃkhMík yk

ðuÃkkheyku Ëuþ{kt ykðíkk íÞkhu MðsLkku yLku

r{ºkkuLku fk[r[ºkkuLkwt Lkshkýwt fhíkkt. yu

fk¤u ½hþýøkkh{kt ykðkt fk[r[ºkkuðk¤k

Vkuxk ÷xfkzðkLke {kun¼he VuþLk níke.

©e «{kuË suXe LkkUÄu Au fu “fk[r[ºkkuLkku

yk f÷kfMkçk fåAe f{ktøkh r[íkkhkykuyu

Ãký nMíkøkík fÞkuo. íku{Lkk çkLkkðu÷k yk

fk[Lkk yheMkk yLku çkuLk{qLk r[ºkku ¼qsLkk

Mkkihk»xÙ-fåA{kt fk[r[ºkkuLke «k[eLk f÷kÃkhtÃkhk

ykÞLkk{nu÷ MktøkúnMÚkkLk{kt Mk[ðkÞu÷kt Au.

WÃkhktík ÃkhËuþÚke ykðu÷k ytøkúus hkòykuLkk

[eLkkE [eíkkhkykuLkkt ykðkt fk[r[ºkku

ykÞLkk{nu÷Lkwt {nk{q÷wt yk¼q»ký Au. yk

r[ºkku{kt ®nËw Ä{oLkkt rðrðÄ ËuðeËuðíkkyku

økýÃkrík, ÷û{e, rð»ýw, {íMÞyðíkkh,

çkk÷fLkiÞkLke fk{ÄuLkwt, hksðe ËtÃkrík,

¼khík MkwtËhe, {MíkkLke, hksfwtðhe fLÞk,

çkwhk¾ ðøkuhu ¼kík¼kíkLkk rð»kÞLke fk[

íkMkðehku yLkku¾e þi÷e{kt ftzkhu÷e Au.

hkð ÷¾ÃkíkSLkk þkMkLk Mk{Þ{kt nku÷uLz

yLku ÃkkùkíÞ Ëuþku{ktÚke fk[f÷kLkku

nwLLkh-Wãkuøk þe¾e ÷kðe hk{®Mkøk {k÷{u

¼qsLkk ykÞLkk{nu÷Lkwt f÷kÃkqýo ZtøkÚke

rLk{koý fhe yuLku MkwtËh heíku fk[f÷kÚke

MkòÔÞku Au.”

yksÚke Mkkuyuf ð»ko Ãkqðuo Mkkihk»xÙ fåA{kt

fk[r[ºkkuLke f÷kLkku MkhMk rðfkMk ÚkÞku níkku.

yk fk[ r[ºkf]ríkykuLkk rðrðÄ «fkhLkk

Lk{qLkkyku Mkkihk»xÙLkk LkkLkk þnuhLkk yLku

{wÏÞíðu økk{zktLkkt {trËhku, Lkðhkºke{kt hkMkzu

h{íke ð¾íku ðíkwo¤Lke ð[{kt økkuXððk{kt

ykðíke økhçke{kt, fux÷kf fkXe ËhçkkhkuLkkt

143

fwxwtçkkuLkkt fu hsðkzkLkkt ½hku{kt, nkux÷ku{kt,

nuhf®xøk Mk÷qLkku{kt fu ½hLkk fçkkxku fu

VŠLk[h{kt òuðk {¤íkk. ©e W»kkfkLík {nuíkk

fnu Au fu ‘yk f]ríkyku{kt òuðk {¤íke þi÷eLke

rðrðÄíkk ÃkhÚke yLkw{kLk fhe þfkÞ Au fu

yuf s{kLkk{kt fk[ Ãkh r[ºkku fhðkLke ÃkhtÃkhk

÷kufr[ºk «kýkr÷YÃku íku{ s yÄoÔÞðMkkÞe

fu ÔÞðMkkÞe r[ºkfkhkuLkkt y÷øk y÷øk

sqÚkku{kt Mk{økú Ërûký yLku Ãkrù{ ¼khík{kt

Mkkhe ÃkuXu «[r÷ík nþu. fux÷kf hksðeykuLku

íÞktÚke {¤u÷ r[ºkku{kt ÞwhkuÃkeÞ þi÷eLke MÃkü

yMkh ðhíkkÞ Au. fk[ Mknu÷kEÚke íkqxeVqxe

síkku nkuE yk r[ºkf]ríkyku {kuxk «{ký{kt

Lkkþ Ãkk{e Au. yksu íkku fk[r[ºkkuLke ÃkhtÃkhk

÷kufSðLk{ktÚke Mkkð s ÷wÃík ÚkE økE Au.

yk r[ºkf÷kLke ònkus÷k÷e Ëþkoðíkkt r[ºkku

hzÞkt¾zÞkt ðnkuhkSLkk nkx{ktÚke fu sqLkk

¼tøkkhðk¤kLke ð¾kh{ktÚke fu õÞktf «k[eLk

{trËh{ktÚke «kÃík ÚkkÞ Au. yuLke r[ºkþi÷eLkwt

fkuE þk†eÞ ÃkØríkyu ðøkeofhý ÚkÞwt

LkÚke. fk[Mkk{kLkLkk ðuÃkkheyku ÃkkuíkkLkkt

ÔÞðnkhLke Mkøkðz ¾kíkh yuLku ‘Ëuþe f÷{’

yLku ‘çkkËþkne f÷{’ yu{ çku rð¼køk{kt

ðnU[u Au. ÷kufþi÷e{kt yk÷u¾kÞu÷kt ÄkŠ{f

fu Ãkkihkrýf rð»kÞ Ähkðíke s¤htøke

{kæÞ{Lke f]ríkykuLku íkuyku Ëuþe f÷{ fnu

Au. ßÞkhu ÞwhkuÃkeÞ yMkhÞwõík

f]ríkyku suLkwt rð»kÞðMíkw

{wÂM÷{ yiríknkrMkf Ãkkºkku fu

Ãkkihkrýf «Mktøkku, f]»ýfÚkk,

hk{fÚkk, Ëuðeyku fu Ãkkihkrýf

Ãkkºkku nkuÞ Au íkuLku çkkËþkne

f÷{ fnu Au.’

¼kðLkøkhLkk {nkhkò

sþðtík®MknSyu [eLke r[ºkfkh

ÃkkMku ÃkkuíkkLkkt fk[r[ºkku íkiÞkh

fhkðe y{÷ËkhkuLku ¼ux

ykÃÞkt níkkt. yu ÃkAe ¼kðLkøkh

hkßÞ{kt yLku økkurn÷ðkz{kt

fk[r[ºkkuLkwt [÷ý yk{

ðøko{kt ¾qçk ÷kufr«Þ çkLÞwt.

fkXeËhçkkhkuLkkt ykuhzkLke

{ktz {kÚku Ëuð- Ëuðeyku,

hkò {nkhkòyku, ytøkúus

y{÷ËkhkuLkkt r[ºkku þku¼ðk

÷køÞkt. {wÂM÷{ ½hku{kt Ëw÷Ëw÷,

Vq÷økshk, {¬k-{rËLkkLkkt

r[ºkku ykÔÞkt.

ÞwhkuÃkeÞ yMkhÞwõík

íki÷ {kæÞ{Lke fk[Lke

144

f÷kf]ríkykuLkk rð»kÞðMíkw{kt EhkLkLkk

þknLkku Ëhçkkh, ½kuzuMkðkh {wÂM÷{ MkhËkh,

çkuøk{, çkkShkð ÃkuïkLke «ur{fk {MíkkLke yu

çkÄkt ¾qçk Mkkhe {kðsík Ãkk{u÷kt fk[r[ºkku

Au. íkuLku ÷kufr[ºk «ýkr÷{kt {qfe þfkÞ Lknª.

Ëuþe f÷{Lkkt r[ºkku{kt fåAe f{ktøkhe yLku

Mkkihk»xÙLke Mk÷kxe þi÷eLke yMkh rðþu»kYÃku

òuðk {¤u Au. MÚkkrLkf ¼ªíkr[ºkkuÚke «¼krðík

f]ríkykuLkk rð»kÞ ðMíkw{kt Xkfkuhku, LkkLkk

hkòyku, MkhËkhku yLku Ãkkihkrýf fÚkkykuLkwt

yk÷u¾Lk òuðk {¤u Au. ßÞkhu ÔÞÂõíkr[ºkkuLkk

yk÷u¾Lk{kt «ýkr÷økík ÃkkuÚker[ºkku yÚkðk

r{rLkyu[h r[ºkku{kt òuðk {¤u Au íku Zçku

Q¼u÷e ÔÞÂõíkLke MktÃkqýo þheh ykf]rík

òuðk {¤u Au. yÇÞkMkLke Mkh¤íkk {kxu ©e

W»kkfkLík {nuíkk ykf]ríkykuLku {wÏÞ [kh

sqÚk{kt ðnU[u Au. (1) ÞwhkuÃkeÞ yMkhÞwõík

íki÷f]ríkyku (2) ÞwhkuÃkeÞ yMkhÞwõík

f]ríkykuLke s÷htøke Lkf÷ku. (3) MÚkkrLkf

¼ªíkr[ºkkuLke þi÷eÚke «¼krðík f]ríkyku

(4) ÷kufþi÷eLke ÷kûkrýfíkk Ähkðíke

f]ríkyku.

Mkkihk»xÙ, fåA fu Ãkrù{ ¼khíkLkk yLÞ

«ËuþkuLke {kVf Ërûký ¼khík{kt Ãký fk[Lkkt

r[ºkku òuðk {¤u Au. {iMkqhLkk hksËhçkkh{kt

xeÃkq Mkw÷íkkLkLkk Mk{Þ{kt fk[ Ãkh r[ºkku

ËkuhLkkh yuf [eLke r[ºkfkh níkku íku{

fnuðkÞ Au. íÞktLke ‘íkktòuh þi÷e’Lke fk[Lke

r[ºkf]ríkyku{ktLke fux÷ef {ÿkMk BÞwrÍÞ{{kt

MÚkkLk Ãkk{e Au. ykÃkýu íÞkt Ërûký íku{

s Ãkrù{ ¼khík{kt MkòoÞu÷ yk r[ºkkuLkku

Mk{Þøkk¤ku 18{e MkËeLkk ytík¼køkÚke þY

fhe 20{e MkËeLke Ãknu÷e Ãkå[eMke MkwÄeLkku

nkuðkLkwt {kLke þfkÞ.

fkøk¤ yLku fk[ Ãkh r[ºkku fhðkLke

145

fkÞoÃkØrík swËk «fkhLke hnu Au. fk[Lke

ÃkkhËþof MkÃkkxe Ãkh r[ºk ËkuhðkLkwt fk{

ykøkðku fMkçk {køke ÷u Au. fkøk¤, fuLðkMk,

¼ªík ÃkhLke MkÃkkxe Ãkh r[ºk fhíkkt Mk{Þu

fkÞoÃkØríkLkkt rðrðÄ íkçk¬kykuLkku ¢{

ynª Q÷xku ÚkE òÞ Au. r[ºkfkh fkuE Ãký

fkøk¤ WÃkh yuf hu¾ktfLk fhu Au. yu yk¾wt

hu¾ktfLk fk[ WÃkh Wíkkhe ÷u Au. íku{kt †e

Ãkkºk nkuÞ íkku økk÷Lkk økw÷kçke þuz, ð†ku{kt

½uhk-ykAk þuz çkLkkÔÞk ÃkAe íkuLkk Ãkh su

htøk Ãkqhðku nkuÞ íku Ãkqhu Au. suÚke þuz ykøk¤

Ëu¾kÞ. htøk ÃkkA¤ Ëu¾kÞ. yu{kt ËkøkeLkkLke

søÞk fkuhe hk¾e, fk[ ÃkkA¤ Ãke¥k¤

ÃkkLk ÷økkðu Au. suÚke ËkøkeLkk MkkuLkkLkk nkuÞ

íkuðk Ëu¾kÞ Au. r[ºk{kt ÷k÷, ÷e÷ku, Ãke¤ku,

ðkË¤e suðk {kxeLkk htøkku ðÃkhkíkk. s¤htøke

r[ºkku{kt Mkhuþ, økwtËh, rðÞkÞu÷e ¼UMk fu

½uxeLkk ËqÄ{kt htøkku fk÷ðeLku ðkÃkhíkk.

sqLkkfk¤u r[ºkfkh yuf r[ºkLke yLkuf

Lkf÷ku íkiÞkh fhíkku. Ãkrhýk{u Mkkihk»xÙ yLku

fåA{kt yuf Mkh¾kt yLkuf r[ºkku {¤e ykðu

Au. y{eh-W{hkðkuLkk 17-18 ð»koLkk þku¾eLk

fwtðhzkyku-þknòËkyku íkku ð¤e fk{MkqºkLkk

Mkt¼kuøkLkkt fk[r[ºkku íkiÞkh fhkðeLku ËeðkLku-

¾kMk{kt hk¾íkkt. ßÞkt yLÞLku «ðuþðkLke

{LkkE níke. fåA{kt çkLkíkk yheMkk ÃkhLkkt

htøkeLk r[ºkku ½hLke çkkhþk¾kLke ykswçkksw

hk¾ðkLke yuf VuþLk ÚkE økE níke.

økúk{«òLku ykðkt r[ºkku ¾qçk s ÃkMktË Ãkzíkkt.

fk[r[ºkkuLke f÷k ÷wÃík ÚkÞk ÃkAe nsw õÞktf

õÞktf hzâk¾zâk f÷kfkhku{kt ðZðkýLkk

yun{Ë¼kE {ehÍk ykðkt fk[r[ºkku çkLkkðu

Au. n¤ðËLkk ©e yþkuf MkkuLkøkhk ykðkt

r[ºkku çkLkkðu Au, Mktøkúnu Au yLku «ËþoLkku Ãký

Þkusu Au. ¼khíkeÞ fk[r[ºkkuLke rðËuþku{kt

{kuxe {køk nkuðkÚke VurhÞkyku îkhk Mkkhkt

r[ºkku rðËuþ{kt ÃknkU[e økÞkt Au. çkkfe Úkkuzkt

MktøkúnMÚkkLkku{kt Mk[ðkÞkt Au. «kht¼Lkk

f{ktøkhe yMkhðk¤kt r[ºkku yLku hkò-

{nkhkòykuLkk ÃkkuxÙux fk[ Ãkh MkwtËh ÚkÞkt

Au. yu ÃkAe htøkku íkusMðe hÌkk Ãký hu¾kyku

rþrÚk÷ yLku ykf]ríkyku Lkçk¤e ykðe. Auðxu

fk¤¢{u fk[r[ºkkuLke f÷k ÷kufSðLk{ktÚke

Mkkð ¼w÷kE økE. yu ÃkwLk: Sðíke ÚkkÞ yu

sYhe Au.

(r[ºkku : ykÞLkk{nu÷ BÞwrÍÞ{Lkk MkkisLÞÚke)

146

W¥kh ¼khíkLke Mktøkeíkf¤k {kxu sqLkk

fk¤u yuf WÂõík òýeíke níke:

‘½h ½h Zku÷fe, ½h ½h íkkLk;

WMkfk Lkk{ ®nËwMíkkLk.’

{kºk Mktøkeík s Lknª Ãký rðãk, f÷k,

MktMfkh yLku MktMf]ríkLke ÿrüyu søkík

yk¾k{kt ¼khíkLkku òuxku szu yu{ LkÚke.

¼khík ÃkkMku rþÕÃk, MÚkkÃkíÞ, ¿kkLkrð¿kkLk,

rðãk yLku MkkrníÞLkk «k[eLk økútÚkku yLku

r[rºkík ÃkkuÚkeykuLkku Mk{]Ø ðkhMkku Au, rLkS

MkktMf]ríkf rðhkMkík Au. yk rðhkMkíkLke s

ðkík fheyu íkku {kºk nMíkr÷r¾ík ÃkkuÚkeykuLke

Mk{]rØLke Ærüyu Ãký ¼khík rðï¼h{kt

{ku¾hkLkwt MÚkkLk Ähkðu Au.

ynª ÃkkuÚkeykuLkk ©e økýuþ {ktzâk Au

yux÷u ÃkkuÚke þçËLkku yÚko Ãký òýe ÷Eyu

«kf]r¥k{kt ÃkkuríÚkÞk yLku MktMf]ík{kt suLku

ÃkwÂMíkfk fneyu Aeyu yuLku {kxu økwshkíke{kt

ÃkkuÚke þçË ðÃkhkÞ Au. ÃkkuÚke yux÷u [kuÃkze,

ÃkwMíkf, økútÚk, Ä{oLkwt ÃkwMíkf, AkÃku÷kt ÷¾u÷kt

Aqxkt ÃkkLkktLkku Mktøkún. ÷qøkzkLkk fxfk{kt

çkktÄu÷wt nMíkr÷r¾ík fu AkÃku÷wt ÃkwMíkf yÚkðk

nMík«íkLkkt ÃkkLkkt. ÃkkuÚke MkkÚku òuzkÞu÷e

yuf-çku {òLke fnuðíkku Ãký {¤u Au.

‘ÃkkuÚke Ãktrzík nkuðwt’ yÇÞkMk{kt rLkhtíkh hík

hnuLkkh ÔÞÂõík fu rðîkLk {kxu fnuðkÞ Au.

‘ÃkkuÚke{ktLkkt hªøkýkt’ çkeòLku WÃkËuþ ËuðkLkku

Ãký òíku yk[hý Lknª fhðkLkwt yuLku {kxu

ðÃkhkÞ Au.

yuf Mkðuoûký yLkwMkkh ¼khíkeÞ ¿kkLk

¼tzkhku{kt ykþhu 40 ÷k¾ sux÷e nMík«íkku

nktVíke Ãkze nkuðkLkwt fnuðkÞ Au. {kºk

økwshkík{kt s ËMk ÷k¾ sux÷e nMíkÃkkuÚkeyku

nkuðkLkwt yLkw{kLk Au. MkLku 2006Lkk ð»ko{kt ¼khík

MkhfkhLkk MkktMf]ríkf rð¼køk ytíkøkoík nMík«ík

r{þLk îkhk økwshkík hkßÞ{kt nMíkÃkkuÚkeykuLke

þkuÄ-MkðuoûkýLkwt fkÞo nkÚk Ähðk{kt ykÔÞwt

níkwt. íku{kt hkßÞLkk 18 rsÕ÷kyku{ktÚke ykX

÷k¾ sux÷e y÷ÇÞ nMíkÃkkuÚkeykuLkku ¾òLkku

¾q÷ðk ÃkkBÞku níkku. W¥kh økwshkíkLkk Ãkkxý,

çkLkkMkfktXk, MkkçkhfktXk yLku {nuMkkýk

rsÕ÷k{ktÚke 54,911 sux÷e nMíkÃkkuÚkeyku

nkÚk ÷køke níke.

«k[eLk ¼khíkeÞ ¿kkLk ¼tzkhku{ktÚke

ykÞwðuoË, {tºkíktºk, ßÞkurík»k, f¤k, rð¿kkLk,

EríknkMk, yki»kÄ, MkkrníÞ, ËþoLk, ¾økku¤,

ð»kkorð¿kkLk, yLku rðãkykuLkk rðrðÄ rð»kÞku Ãkh

MktMf]ík, «kf]ík, yÃk¼útþ, yhçke, sqLke,

økwshkíke, VkhMke, fLLkz, íku÷økw, {÷Þk÷{

suðe ¼k»kk{kt yLku çkúkñe, ËuðLkkøkhe yLku

çkkurzÞk yûkhku{kt ÷¾kÞu÷e nMíkÃkkuÚkeyku

Mkt«kÃík ÚkE Au. yuLku ò¤ððkLkwt ÃkwÛÞfkÞo

fux÷kf siLkk[kÞkuo, siLk MktMÚkkyku, f÷k«u{e

hksðeyku, MkkrníÞ, f¤kLkk þku¾eLk

økwshkíkLke nMíkr÷r¾ík ÃkkuÚkeyku

147

f¤kr«Þ Lkkøkrhfku yLku Mktøkúnk÷Þku îkhk

ÚkÞwt Au yu ykLktË yLku økkihðLke ðkík Au.

siLk ¿kkLk¼tzkhku{kt siLk-siLkuíkh f]ríkykuLkku

íkhkuðhku fÞko ðøkh Mk{økú ¼khíkeÞ MkkrníÞ

Ãkife su ftE «kÃík ÚkÞwt Au, íkuLku ò¤ððkLkk

rLkck¼Þko «ÞíLkku ÚkÞk Au íkuLke LkkUÄ ÷uðe

½xu.

ykÃkýu íÞkt AkÃk¾kLkktyku þY ÚkÞkt íkuLkkt

MkUfzku ð»ko yøkkW ÷rnÞkyku îkhk Ãkrðºk

þk†økútÚkku ÷¾kððkLke yLku íkuLku yíÞtík

ykËhÃkqðof ò¤ðe hk¾ðkLke «Úkk yÂMíkíð{kt

níke. yk{ nMíkÃkkuÚkeyku, nMík«íkku yLku íkuLke

«ríkr÷rÃkyku fhLkkh ÷rnÞkykuLke ykøkðe

yLku «k[eLk ÃkhtÃkhk hnuðk Ãkk{e Au. Ãkkt[{eÚke

ykX{e MkËe ÃkÞOík Mkkihk»xÙLkwt ðÕ÷¼eÃkwh

çkúkñý, siLk yLku çkkiØrðãkykuLkwt {nk

fuLÿ níkwt. yu ð¾íku E.Mk. 453{kt ËuðŠÄøký

ûk{kûk{ýLkk yæÞûkMÚkkLku íÞkt siLk Ãkrh»kË

{¤e níke. yu Mk{Þu Mk{økú siLkþk†kuLku

r÷rÃkçkØ fheLku íkuLke «ríkyku ËuþLkk rðrðÄ

¼køkku{k {kuf÷ðk{kt ykðe níke. ykhçkkuLkk

yk¢{ý ÃkAe ðÕ÷¼eÃkwhLke çk[u÷e

nMík«íkkuLke Lkf÷ku fheLku Ãkkxý ÷kððk {kxu

rMkØhks sÞ®Mknu (E.Mk. 1094Úke 1143)

ºkýMkku ÷rnÞkyku ÃkkMku nMíkÃkkuÚkeykuLke

«ríkf]ríkyku fhkðe níke. siLk ykøk{ økútÚkkuLke

h[Lkk {økÄ{kt ÚkE Ãký AuðxLkwt Mktf÷Lk

fw{khÃkk¤Lkk hkßÞfk¤ (E.Mk. 1143 Úke

1174) ËhBÞkLk Ãkkxý{kt ÚkÞwt. nu{[tÿk[kÞo

ykrË rðîkLkku, Ãktrzíkku hkík-rËðMk økútÚkkuLke

h[Lkk fhíkk. yuf {kuxk MÚkkLku þkneLke

ÃkzLkk¤ ¼hu÷e hnuíke. íku{ktÚke ÷rnÞkyku

økútÚkkuLke Lkf÷ku Wíkkhðk{kt hå[kÃkå[k

hnuíkk. yu{ fnuðkÞ Au fu, rMkØhks

sÞ®Mknu rMkØnu{ ÔÞkfhýLke Mkðk÷k¾

Lkf÷ku íkiÞkh fhkðe rðãkfuLÿku{kt {kuf÷kðe

níke. Ãkkt[{eÚke ykuøkýeMk{e MkËeLke yLkuf

Ãkktzwr÷rÃkyku ¼kusÃkºk, íkkzÃkºk yLku [{oÃkºk

Ãkh WÃk÷çÄ ÚkkÞ Au. økwshkík{kt 11{e,

12{e MkËeÚke fkøk¤ Ãkh nMík«íkku íkiÞkh

Úkíke níke.

ykðe nMíkr÷r¾ík ÃkkuÚkeyku íkiÞkh fhðk

{kxu sÞÃkwh ÃkkMkuLkk MkktøkkLkuh økk{Lkku

þýLkk {kðk{ktÚke çkLkkðu÷ku nkÚk çkLkkðxLkku

MkktøkLkuhe fkøk¤ s ðÃkhkÞ Au. yu{ fnuðkÞ

Au fu yk fkøk¤ 700Úke 800 ð»ko MkwÄe xfu

Au. fkøk¤Lke MkkÚku ¾kMk «fkhLke þkne yLku

f÷{ òuEyu. yuLke rðøkík ykÃkíkk ïuíkk

þkn LkkUÄu Au fu íkktçkk yÚkðk fktMkkLkk Ëeðk{kt

ík÷Lkwt íku÷ Lkk¾e ËeðkLku [khu çkkswÚke Zktfe

ËE WÃkhLke çkkswyu fktMkkLke Úkk¤e Ähe {uþ

¼uøke fhðk{kt ykðu Au. 100 økúk{ {uþ ËeX

150 økúk{ nehkçkku¤, 250 økúk{ Ëuþe çkkð¤

fu ÷ªçkzkLkku økwtËh ÷E ºkýuÞLkk r{©ýLku

fktMkkLkk ðkMký{kt Ãk÷k¤e hk¾e yfef ðzu

½qtxeLku yMk÷ Ëuþe þkne çkLkkððk{kt ykðu

Au.

¼kusÃkºk yLku íkkzÃkºk {kxu swËe þkne

òuEyu. yuLkk {kxu çkËk{Lkkt VkuíkhktLke hk¾

çkLkkðe, íkuLku økku{qºk{kt Wfk¤eLku fks¤,

økwtËh, ÷k¾, nehkçkku¤, nhzkt-çknuzkt,

¼ktøkhku ðøkuhu Lkk¾eLku fk¤e þkne çkLkkðkíke.

ßÞkhu ÷k÷ þkne y¤íkku fu ®nøk¤kuf{ktÚke

148

çkLkkðkíke. nhíkk÷{ktÚke Ãke¤e yLku

MkkuLkk- [ktËeLkk ðh¾{ktÚke MkkuLkuhe YÃkuhe þkne

çkLkíke. yuLke rðrðÄ heíkku «k[eLk ¼khíkeÞ

økútÚkku{ktÚke «kÃík ÚkkÞ Au. yk çkÄe þkne

‘½{»ke’ fnuðkíke.

nMíkr÷r¾ík ÃkkuÚkeyku íkiÞkh fhðk {kxu

÷rnÞkyku ykX-Lkð yktøk¤Lke fk¤k çkhwt,

Äku¤k çkhwt, ðktMkLke òíkLkk çkhwt, íkrsÞkLkk

çkhw{ktÚke çkLkkðu÷e ¾kMk f÷{ fu rf¥kku

ðkÃkhíkk. íkuLku ‘½ðíkhýwt’ fnuíkk. ykðe

f÷kÃkqýo ÃkkuÚkeyku íkiÞkh fhðk {kxu ÷rnÞkLku

{»keÃkkºk yÚkkoíkT ¾rzÞku, f÷{, þkne,

fkøk¤, yktfðkLkwt WÃkfhý ÄVktrxÞwt yÚkkoíkT

yktfýe, fuþ-{kÚkkLkku ðk¤, fktçk¤-çkuMkðk

QLkLkwt ykMkLk, fwþ yÚkkoíkT Ãkrðºk zk¼, f]

Ãkkrýfk-Ahe, fkíkh, fküÃkkxe-ÃkkLkkt {qfeLku

÷¾ðk ÷kfzkLke Ãkkxe, fefe-Mkkhe Ærü

y kt¾, fkuxze - nðk WòMkðk¤e søkk,

f÷{ËkLk- f÷{, fkíkh, Ahe {qfðk. ¢{ý-

Ãk÷ktXe {kheLku çkuMke þfkÞ íkuðk Mkkçkqík Ãkøk,

frx-xèkh çkuMkeLku ÷¾ðk {kxu {sçkqík f{h,

fktfhku-AheLke Äkh fkZðkLkku ÃkÚÚkh. yk{

nkÚk niÞtw, ytøk Lku yk çkÄe ðMíkwyku yufYÃk

Úkíke íÞkhu yuf f÷kÃkqýo nMík«íkLkwt MksoLk

Úkíkwt. ykðe {nk{q÷e f]ríkykuLkk fËhËkLkku

Ãký yu fk¤u níkk. yksÚke 100 ð»ko Ãknu÷kt

{nkhkò MkÞkShkð ºkeòLkk Mk{Þ{kt

hkßÞ{kt nMík«íkkuLku Mkk[ððk {kxu ÔÞÂMÚkík

MktËqfku Lknkuíke. íÞkhu {nkhkòyu fÌkwt fu

‘nehk, {kýuf Lku ÍhÍðuhkíkLkkt yk¼q»kýku

yLÞºk {qfku yLku yu fçkkxku nMík«íkkuLke

ò¤ðýe {kxu ðkÃkhku.’ ykðkt síkLk ÚkkÞ

íkku yk ðkhMkku s¤ðkÞ yLÞÚkk Sðstíkwyku

ykurnÞk fhe òÞ.

sqLkkfk¤u øk]nMÚkeyku ÔÞðMkkÞ yLku fwxwtçk

stò¤{kt hík hnuðk Aíkkt ©wík¿kkLk {kxu ÿÔÞ

¾h[eLku ÃkwÛÞLke «krÃík {kxu ÄkŠ{f ÃkkuÚkeyku

÷¾kðíkkt, Ãký {kðsíkLkk y¼kðu fk¤¢{u íku

Lkkþ Ãkk{íke yLku LkËeyku{kt ÃkÄhkðe Ëuðkíke.

økk{zktyku{kt økkuhSyku, Þríkyku, Ãkqòheyku

yuLku SðLke ÃkuXu síkLk fheLku ò¤ðíkk. QÄE,

¼us fu yLÞ stíkwykuÚke ÃkkuÚkeykuLku çk[kððk

{kxu stíkwLkkþf ËðkykuLku çkË÷u ½kuzkðs,

fk¤eSheLke Ãkkux÷e, MkkÃkLke fkt[¤e, ík{kfw,

íkw÷Mke, ÷e{zkLkkt ÃkkLk fu ÷kuçkkLk suðe Ëuþe

y®nMkf ðMíkwyku WÃkÞkuøk{kt ÷uðkíke. yk

ÃkkuÚkeyku {kxu fhkðu÷k fçkkxku Ãký çkuLk{qLk

Au. ¾t¼kíkLkk siLk ¿kkLk¼tzkhku{ktÚke fux÷ktf

¾qçk MkwtËh çkkhef Lkfþkðk¤k fçkkxku {¤e

ykÔÞk Au. yk fçkkxku{kt yufuf økútÚkLku çku

ÃkqtXkLke Ãkkx÷eykuLke ð[{kt {qfeLku íkuLkk Ãkh

{sçkqík heíku ÃkkuÚkeçktÄLkLkk Lkk{u yku¤¾kíkk

Ëkuhe (Ãkkxe) ðk¤k Y{k÷ ðªxðk{kt ykÔÞk

149

Au. fçkkxLkk Ëhuf ¾kLkk{kt øktÄkhk

ðsLkk [qýoLke {òLke Ãkkux÷eyku

çkktÄeLku {qfu÷e Au.

økwshkík{kt ¿kkLk¼tzkhkuLke

ÃkhtÃkhk ðÕ÷¼eÃkwh yLku

©e{k÷Úke [k÷e ykðu Au.

{k¤ðkLke MkkhMðík Mk{]rØ

WÃkhÚke «uhýk ÷ELku rMkØhks

yLku fw{khÃkk¤u hkßÞ íkhVÚke

nMíkÃkkuÚkeykuLkk ¿kkLk¼tzkhku MÚkkÃÞk

níkk. yksu y{ËkðkË, Ãkkxý, ðzkuËhk,

fkuçkk yLku AkýeLkk ¿kkLk¼tzkhku{kt

12{eÚke ÷ELku 19{e MkËe MkwÄe{kt

MktMf]ík, «kf]ík, yÃk¼útþ yLku sqLke økwshkíke

¼k»kk{kt ÷¾kÞu÷ ÃkkuÚkeyku Mk[ðkE Au. zkp.

sÞfw{kh þwf÷ ÷¾u Au fu økwshkíkLkk siLk

¿kkLk¼tzkhku{kt ytËkrsík [kh ÷k¾ sux÷e

nMík«íkkuLkku Mktøkún Au. yk çkÄe nMík«íkku

EríknkMk yLku MktMf]ríkLkk yk÷u¾LkLkk MkkÄLk

íkhefu çknw{qÕÞ Ähkðu Au. ÃkkxýLkkt çkÄkt

¿kkLk¼tzkhku{kt 30 nòh sux÷e ÃkkuÚkeyku Au.

íku{ktLke fux÷ef íkku MkkuLkkLke yLku [ktËeLke

þkneÚke ÷¾u÷e y{qÕÞ Au.

y{ËkðkËLkk ÷k÷¼kE Ë÷Ãkík¼kE

¼khíkeÞ MktMf]rík rðãk{trËh{kt ykþhu 55

nòh sux÷e Mkr[ºk nMík«íkÃkkuÚkeyku Mk[ðkE

Au. Mkkihk»xÙ ÞwrLkðŠMkxe hksfkuxLkk økwshkíke

¼ðLk{kt 20 nòh sux÷e, y{ËkðkËLkk ¼ku.

su. rðãk¼ðLk{kt VkhMke, yhçke, «kf]ík,

MktMf]ík, ®nËe yLku sqLke økwshkíke ¼k»kkLke

10 nòh sux÷e ¿kkLkÃkkuÚkeyku s¤ðkE Au.

ðzkuËhkLkk «k[eLk rðãk{trËh{kt 27 nòh

sux÷e íku÷økw, fLLkz, çktøkk¤e {÷Þk÷{

yLku WrzÞk ¼k»kkLke ÃkkuÚkeyku s¤ðkÞu÷e Au.

¾t¼kíkLkk ¿kkLk¼tzkhku{kt 15 nòh sux÷e

nkÚkÃkkuÚkeyku{kt fux÷ef íkkzÃkºkeÞ «íkku yLku

fux÷ef MktMf]ík, «kf]ík{kt ÷¾kÞu÷e 12{e,

14{e MkËeLke y÷ÇÞ ÃkkuÚkeyku òuðk {¤u

Au. Ãkkr÷íkkýkLkk siLk BÞwrÍÞ{{kt ykþhu

1000 ð»ko yøkkW nkÚku ÷¾kÞu÷wt fÕÃkMkqºk

ËþoLk {kxu {qfkÞwt Au. íkuLkk ¼kíkeøk¤

htøkku yksuÞ yuðk Lku yuðk íkhkuíkkò Au.

ðzkuËhkLkk Akýe økk{Lkk ºký ¼tzkhku ÃkifeLkk

fktrík- rðsÞSLkk Mktøkún{kt [ktËeLke þkneÚke

÷¾u÷e 17{e MkËeLke fÕÃkMkqºkLke nMík«ík

Ãký LkkUÄLkeÞ økýkÞ Au. nu{[tÿk[kÞoLkk

¿kkLk{trËh{kt MkkuLkk-[ktËeLke þkneÚke ÷¾kÞu÷e

nkÚkÃkkuÚkeyku Au. ò{LkøkhLke ykÞwðuoË ÞwrLk.

Mkwhík MkhËkh Ãkxu÷ MktøkúnMÚkkLk, ÷ª{ze,

¼kðLkøkh, sqLkkøkZ ðøkuhu MÚkkLkkuyu nòhku

nMíkÃkkuÚkeyku îkhk ykÃkýku rðãkðkhMkku

Mk[ðkÞku Au.

yk MkktMf]ríkf ðkhMkkLke þkuÄ¾ku¤ MkkÚku

Mktf¤kÞu÷k zku. {rý¼kE Ãkxu÷ LkkUÄu Au fu

Mk{e íkk÷wfkLkk {wtsÃkwh økk{Lkk rfhýfw{kh -

økkuhS ÃkkMku ÷kfzeLke Ëktze WÃkh ðªx¤kÞu÷e

Ãký nMík«íkku Au. suLke ÷tçkkE ykX Vqx

yLku Ãknku¤kE yuf Vqx Au. hkÄLkÃkwhLkk

økkuíkhfk økk{Lkk ðkh®Mkn çkkÃkw ÃkkMku swËe

swËe ¼k»kkykuLke 1800 WÃkhktík «íkku Au.

yk WÃkhktík ðneðt[k çkkhkuxLkk [kuÃkzkLke

Ãký yu{ýu LkkUÄ ÷eÄe Au. ËuþLkk y{qÕÞ

MkktMf]ríkf ðkhMkkMk{e nkÚkÃkkuÚkeykuLke ò¤ðýe

ytøku òøk]rík ykðu yu yíÞtík sYhe Au, suÚke

Lkkþ Ãkk{íkk {qÕÞðkLk ðkhMkkLke síkLk fheLku

ò¤ðýe fhe þfkÞ.

150

çkk¤fkuLkk ytíkh{kt ykLktËLkku

yçke÷økw÷k÷ Wzkzíkkt htøkYÃk {Zâk

h{fzktLke ðkík fhwwt Awt íÞkhu ÄtÄwfk

íkk÷wfkLkk ¼k÷ÃktÚkf{kt ykðu÷ ykfhw

økk{Lke ÄhíkeLke Äq¤{kt h{e¼{eLku MkkRX

ð»ko Ãkqðuo rðíkkðu÷k çkk¤ÃkýLkk {Äwh rËðMkku

M{]ríkÃkx Ãkh Sðtík çkLke òÞ Au. A-Mkkík

ð»koLke ô{hLkk ôçkhu y÷ÃkÍ÷Ãk fhíkkt y{u

Mkh¾uMkh¾k ¼uhwçktÄku WLkk¤kLke Mkktsu økk{Lkk

ík¤kðfktXu sE fk¤e, [efýe {kxeLkku Ãkªzku

÷kðe yu økËhk (økkhk){ktÚke ykðzu yuðkt

økkÞ, çk¤Ë, ¾qtrxÞk, økkzkt, ½h MkktrZÞk Lku

Zªøk÷e suðkt h{fzkt çkLkkðe, Mkqfðe yuLkk

ðzu y{u h{eLku {ò fhíkkt. yu fk¤u yksLkk

suðkt h{fzkt y{khk LkMkeçk{kt õÞkt níkkt?

ËuðeÃkqsfku yLku {khðkze ÷wðkrhÞk çkkEyku

Mkqtz÷k{kt ½txe½kuzk Lku zøkzrøkÞk økkzeyku

÷ELku ðu[ðk ykðíke. yu ð¾íku ykðkt MkkËkt

h{fzkt ¾heËðkLke ºkuðzuÞ õÞkt níke? {khe

çkk ðu[ðk ðk¤eLku hkux÷ku ykÃkeLku çkË÷k{kt

y{Lku ykðkt h{fzkt ÷E ykÃkíke. yksu

íkku «k[eLk ¼khíkeÞ MktMf]ríkLkku yÇÞkMk

fhíkkt fhíkkt h{fzktLkwt yk¾wtÞu rðï ykt¾

ykøk¤ ¾zwt ÚkE òÞ Au.

h{fzktLkk yLkuf

hMk«Ë yÚkkuo

‘¼økðËTøkku{tz¤’{ktÚke

yk «{kýu MkktÃkzu Au.

(1) h{fzwt yux÷u

ykLktËe, htøke÷ku, nMk{w¾ku,

¾wþr{òS {kýMk. (2) {Lk

¾e÷u fu ykLktË Ãkk{u íkuðe

[es, suLke ¾hu¾h ®f{ík

fktE Lknª, Ãký òuELku ¾wþ

ÚkðkLke ðMíkw. Ãký ynª

ykÃkýLku h{fzktLkku

yÚko LkkLkkt AkufhktLku

h{ðkLke ðMíkw, r¾÷kiLkk, ¾u÷ðýwt, {kxe,

fk[, ÷kfzwt, ÷qøkzwt fu fkøk¤{ktÚke çkLkkðu÷

Ãkqík¤e, ½kuzku, nkÚke ŸxLkk ykfkhku, suLkk ðzu

çkk¤f h{eLku ykLktË Ãkk{u Au. ÷kufSðLk{kt

yk h{fzktLke fnuðíkku Ãký òýeíke Au. (1)

hksh{fzwt : yÚkkoíkT : hkòLku øk{u íku «fkhu

hkS hk¾Lkkh ÔÞÂõík. (2) h{fzwt çkLke

hnuðwt : yÚkkoíkT : h{fzktLke {kVf fkuELku

ðþ hne su{ h{kzu íku{ h{ðwt. çkeòLku ðþ

ðíkeo hnuðwt. yu Lk[kðu íku{ Lkk[Lkkh Úkðwt.

h{fzktLke {òLke ÔÞkÏÞk ykÃkíkk zkp. ysÞ

fkuXkhe fnu Au fu, ‘ytøkúuS{kt h{fzktLku Toy

-xkuÞ fnu Au. (T=Todder yux÷u çkk¤f

O=Old yux÷u ð]Ø yLku Y=young yux÷u

ÞwðkLk) çkk¤f, ð]Ø yLku ÞwðkLk MkðoLku

÷÷[kðu, ÷ku¼kðu, h{ðk {kxu ykf»kuo yu

[es íku h{fzwt.’

rðïLke «íÞuf MktMf]rík ÃkkMku ÃkkuíkkLkkt

ykøkðkt h{fzkt nkuÞ Au. su{kt íku Mk{ÞLkk

heík-rhðkòuLkwt «rík®çkçk Ãkkzu Au. çkk¤fkuLku

h{ðk {kxu Mkki «Úk{ h{fzkt {kxeLkkt

nþu yuðwt {LkkÞ Au. fkhý fu E. Mk. Ãkqðuo

3000Úke ðÄkhu «k[eLk økýkíke RrsÃíkLke

yuf fçkh{ktÚke {kxeLkku çkLkkðu÷ku fqíkhku

{¤e ykÔÞku Au. ËwrLkÞkLkwt MkkiÚke sqLkwt h{fzwt

fËk[ ËzkLku økýkðe þfkÞ. 5000 ð»ko

sqLkk RrsÃíkLkk hkßÞLkk rÃkhkr{z{ktÚke MkkiÚke

r«Þ ðMíkw íkhefu hk¾u÷ku [k{zkLkku Ëzku {¤e

ykÔÞku Au.

Ãknu÷k RrsÃík, hku{ yLku økúeMk{kt

çkk¤fkuLke fçkh{kt h{fzkt {qfðkLkku rhðks

níkku. Zªøk÷e yu søkík¼hLkk Ëuþku{kt

çkk¤fkuLkwt {kLkeíkwt h{fzwt hÌkwt Au. 14{e

MkËe{kt ÞwhkurÃkÞLk Ëuþku{kt Zªøk÷e þw¼uåAkLkwt

«íkef yLku VuþLk økýkíke.

ykÃkýu nzÃÃkk, {kuntu-òu-Ëzku, Äku¤kðehk,

÷kuÚk÷ ðøkuhu ®MkÄw ¾eýLke MktMf]rík rðþu

økwshkík{kt h{fzktLke «k[eLk ÃkhtÃkhk

151

òýeyu Aeyu, Ãký ykÃkýk{ktÚke fux÷kLku

¾çkh Au fu {kunU-òu-Ëzku{kt Zøk÷kçktÄ MkwtËh

h{fzkt çkk¤fku {kxu rðþu»kYÃku çkLkkððk{kt

ykðíkkt. ¼khík{kt ËŠþíkYÃkLke MktMf]rík

{kunU-òu-ËuzkuLke Au. íku{ktÚke {kxeLkkt yðLkðkt

YÃk íkÚkk ½kxðk¤kt ÃkkºkkuLke MkkÚku [khuf nòh

ð»ko sqLke yk ÃkhtÃkhk fåA-Mkkihk»xÙLke økúkBÞ

þi÷e{kt íkiÞkh ÚkÞu÷kt h{fzktyku{kt òuE

þfkÞ Au. {kUnu-òu-Ëzku{ktÚke {¤e ykðu÷kt

çk¤Ëøkkze, ðktËhku, MkktZzku, Ãkqík¤e, ºký

fkýktðk¤e rMkMkkuxe, økku¤ Ëzk suðku ¼ku®hËku

(ðkã) suðk ½kx-ð¤kuxðk¤kt h{fzkt økE

fk÷ MkwÄe fwt¼khýku yLku ðuzðk ËuðeÃkqsfkuLke

†eyku çkLkkðeLku ½hku½h VheLku ðu[íke.

ykðkt h{fzkt yLkks ykÃkeLku {kíkk ÃkkuíkkLkkt

Ëuð-ËeÄkt çkk¤wzktyku {kxu ¾heËíke. Mkkihk»xÙ{kt

hkÞ yLku htf çkuW {kxuLkkt {kxeLkkt h{fzkt{kt

ÍkÍku Vuh LkÚke nkuíkku. MkkiLkk ÷kzfðkÞk

{kxeLkk ½kuz÷u h{u Au yLku çkk¤ÃkýLke

{kus{ò ÷qtxu Au.

¼khíkð»ko{kt Ãkfðu÷e {kxeLkkt h{fzktLke

heík-h[Lkk ÷kufSðLk{kt MkËeyku Ãkwhkýe

Au. {kxeLkkt Xk{zkt (ðkMkýku) çkLkkðLkkh

yLku Ãkfðu÷kt h{fzktLkku h[Lkkh ykÃkýku

fwt¼fkh (fwt¼kh) yuLku ykÃkýku Mkki «Úk{

rþÕÃke økýðku òuEyu. yu{ ©e ¾kuzeËkMk

Ãkh{kh LkkU½u Au. yuýu {kLkðe {kxu Ãkkýe

hk¾ðkLkkt Xk{-ðkMkýLkkt ½kx çkLkkÔÞkt

WÃkhktík {kLkðçkk¤Lku heÍððk íkÚkk ÃkkuíkkLke

niÞkMkqÍLku yËfuhwt YÃk ykÃkðk {kxeLkk

nkÚke, ½kuzk, Ãkqík¤e suðkt rðrðÄ «fkhLkkt

Ãkþw Ãkt¾eykuLkkt ½kxð¤kuxðk¤kt h{fzkt

çkLkkðe, yuLkk {kÚku htøkhkuøkkLk fhe

fk÷kt½u÷kt çkk¤fkuLku heÍÔÞkt Au. yu heíku

{kxefk{Lke «kf]ík f÷kLku ÷kufMktMfkhYÃku

yðíkkheLku yuýu ÿ~Þ{kLk fhe Au. {kxeLkk

yu f÷kfkhkuyu MÃkþo{Äwh ¼eLke {kxeLku

fu¤ðe ÃkkuíkkLkk nkÚkLkk Ésw íkÚkk f÷kí{f

MÃkþoÚke Ëçkkðe, {Mk¤e, ÃkªzkMðYÃku

[kfzk {kÚku [zkðe yu{ktÚke yðLkðkt YÃkku

yLku rðrðÄ ½kxku MkßÞkO Au. nkÚku çkLkkðu÷kt

yk h{fzktyku{kt íku{Lke f÷kfûkk Ëu¾kE

ykðu Au.

ykÃkýu íÞkt nzÃÃkk-{kunU-òu-Ëzku WÃkhktík

Ãkxýk, {Úkwhk, fkiþkBçke, hks½kx ðøkuhu

MÚk¤kuyu ÚkÞu÷kt Wí¾LkLk ËhBÞkLk «kõT{kiÞo

yLku økwÃíkfk¤Lkk {kxeLkkt Ãkfðu÷kt h{fzkt

{¤e ykÔÞkt Au. {kiÞoÞwøk{kt {kxeLkkt çkLkkðu÷kt

h{fzkt {kuxu ¼køku MkkËkt yLku nkÚku çkLkkðu÷kt

s íkiÞkh Úkíkkt. yuðkt h{fzkt çkLkkððk {kxu

«Úk{ íkuLkkt ytøk-WÃkktøkku swËktswËkt íkiÞkh

fÞko ÃkAe íku{Lku Äz òuzu çkuMkkze Ëuðk{kt

ykðíkkt, suÚke yu Mk{ÞLkkt h{fzktyku{kt ½ýe

152

rðrðÄíkk sýkíke. yk{ Aíkkt yu MksoLkku{kt

yuf «fkhLke Mk¤tøk Mkqºkíkk s¤ðkE hnuíke.

yk Þwøk{kt {kLkðeÞ ykf]ríkyku ðÄw «{ký{kt

MkòoE Au. yuLkwt fkhý yu fk¤u ÄkŠ{f ð]

r¥k Ähkðíkk ÷kufkuLkkt ½hku{kt ËuðeYÃku {kík]

fkLke Ãkqò fhðk{kt ykðíke yu nkuE þfu.

þ]tøkfk¤{kt ÞrûkýeykuLke Ãký Ãkqò Úkíke.

yu fk¤u yÄ¾w÷e yLku y÷tfkh¾r[ík

†e{qŠíkyku «{ký{kt ¾qçk çkLke Au. yu

Mk{Þu htøk÷uÃkLkðk¤e {qŠíkyku Ãký çkLkíke.

fwþkýfk¤ ËhBÞkLk MkòoÞu÷kt Ãkfðu÷e

{kxeLkkt h{fzktyku{kt «{ký{kt ½ýwt ðirðæÞ

Ëu¾kÞ Au. yuLke ÃkkA¤ ÃkhËuþe yMkh Ãký

òuE þfkÞ Au.

økwÃík Mk{ÞLkkt h{fzkt Ãký ykÃkýLku

{¤u Au. yu fk¤u fwt¼khku [kfzk WÃkh íku{

s h{fzktLkk fkheøkhkuyu çkeçkkt ðzu íkÚkk

nkÚkÚke yLkuf «fkhLkkt h{fzkt çkLkkÔÞkt Au.

yk h{fzktykuLku Lkª¼kzk{kt Ãkfðe yuLkk Ãkh

«Úk{ Äku¤e {kxeLkku ÷uÃk fÞko ÃkAe rðrðÄhtøke

r[íkhk{ýku fheLku yuLku LkÞLkhBÞ çkLkkÔÞkt

Au. þwÿf, fkr÷ËkMk yLku çkkýLke f]ríkyku{kt

h{fzktLkk WÕ÷u¾ku {¤u

Au. þwÿfLkk Lkkxf

{ ] åAfrxf{ T{ k t

{kxeLke økkzeLke

ðkík òýeíke Au.

‘n»k o[rhík’{k t

çkký ÃkkuíkkLkk

{qŠíkfkh r{ºkLke

ÞkË Ãký ykÃku Au.

yu fk¤u ‘ÃkkuíÚkf{’,

‘÷ u ÃÞf{’ðøk uh u

h{fzktLkk «fkhku

ðýoðkÞkt Au.

y kX{ e - L kð{ e

MkËe ÃkAe Ãkfðu÷e

{kxeLkkt h{fzktLkk Lk{qLkk {¤íkkt LkÚke,

Ãký yu «fkhLkk ÷½w ykfkhku {æÞfk¤{kt

[eíkhkÞu÷e yÃk¼útþ þi÷eLke siLkÃkkuÚkeyku{ktÚke

[eíkhkÞu÷k rðþu»kYÃku òuðk {¤u Au. htøkeLk

Mð¼kðLkk þku¾eLk {kuøk÷ hksðeykuLkkt

r[ºkku{kt ¼kík¼kíkLkkt yðLkðkt {kæÞ{Lkkt

h{fzkt òuðk {¤u Au. yk{kt ÃkhËuþe

yMkh ðhíkkE ykðu Au. {hkXkÞwøk{kt

yLku rçkúrxþ y{÷ ËhBÞkLk ¼khíkeÞ

h{fzktyku{kt ½ýe LkðeLkíkk «ðuþ Ãkk{e

nkuðkLkwt sýkE ykðu Au.

÷kufh{fzkt MkkÚku Mkkihk»xÙLkkt MktMfkh yLku

MktMf]rík òuzkÞu÷kt hÌkkt Au. y{wf fku{ku{kt

Ãkwºk sL{ ÚkkÞ íÞkhu ykLktËLkk Yzk yðMkhu

fwt¼khý yk çkk¤khkò {kxu Ãkfðu÷e {kxeLkku

Äku¤ku yLku fÚÚkkE fu økuÁ htøk fhu÷ku nkÚke

íkÚkk ½kuzku yuLkk yktøkýu {qfe ykðu Au. yuLke

ÃkkA¤ þw¼ ¼kðLkk yuðe hne Au fu yk

Ëefhku {kuxku ÚkELku nkÚke-½kuzk Ãkh hksîkhu

Bnk÷u. yk nkÚke-½kuzkLkk çkË÷k{kt fwt¼khý

Mkðk YrÃkÞku, ©eV¤ yLku Mkðk Ãkk÷e ½ô fu

[ku¾kLkwt ‘yr¾Þkýwt’ ykÃke yuLku hkS fhkÞ

Au. fwt¼khýLkku yk nf økýkÞ Au. yk rhðks

fåA «Ëuþ{kt yksuÞ òuðk {¤u Au.

nzÃÃkLk fk¤Úke {kxef¤kLke rðrþü

ÃkhtÃkhkLku ò¤ðe hk¾Lkkh fwt¼khýku

rËðk¤eLkk ÃkhçkLkk rËðMkku ykðíkk ykðkt

h{fzkt çkLkkðu Au yLku ½uh ½uh Vhe

Mk{]rØ yLku þwfLkLkk «íkefYÃku ½kuzku, nkÚke,

½txe ðøkuhu {qfe òÞ Au. ðuzðk ËuðeÃkqsf

†eyku Mkkík{-ykX{Lkk yðMkhu ½txe, ½kuzku,

½kuzðu÷ çkLkkðe þuheyu þuheyu VheLku ðu[u Au

yLku rðrLk{Þ{kt yLkks íkÚkk hkux÷k {u¤ðu

Au. yksu nðu yk çkÄe çkkçkík ¼qíkfk¤Lkk

yðþu»kMk{ çkLke økE Au. Ã÷kÂMxfLkkt h{fzkt

økk{zktyku{kt ½hku½h ÃknkU[e økÞkt Au. Úkkuzkt

ðhMkku Ãkqðuo ÷kufMktMf]rík«u{e hk{®MknS

153

hkXkuz ¼qsÚke y{ËkðkË ykðíkk íÞkhu

økwshkík ÷kuff÷k VkWLzuþLkLkk Mktøkún {kxu

çkwZk[k[k Lkk{Lkk {wÂM÷{ fwt¼khu çkLkkðu÷kt

h{fzkt ¾kMk ÷E ykðíkkt. yksu LkÚke

çkwZk[k[k fu LkÚke nÞkík hk{®MknS hkXkuz.

yu{Lkkt ykÃku÷kt h{fzkt yu{Lke ÞkË íkkS

fhkðu Au. rsÕ÷k Wãkuøk fuLÿ yLku økúk{

xuõLkku÷kuS MktMÚkkLkk «ÞíLkkuÚke yk h{fzkt

Wãkuøk LkðSðLk Ãkk{e hÌkku Au.

Mkkihk»xÙ{kt yksuÞ økúk{÷kufku ÃkkuíkkLkk

½uh RüËuðku fu ÃkqsLkeÞ fw¤ËuðeykuLkwt

MÚkkÃkLk fhu Au íÞkhu yu Ëuð-ËuðeykuLke

fk[e {kxeLke {qŠíkyku çkLkkðeLku fwt¼khýku

{qfe òÞ Au. yu {qŠíkyku þwØ ÷kufþi÷eLkkt

{qíko-y{qíko MðYÃkLke nkuÞ Au, Ãký yu{Lkkt

su ðknLk «íkefku nkuÞ Au yu Ëuð-Ëuðeyku

Mkk{u {wfkÞ Au. yu Ãkfðu÷e {kxeLkkt nkuÞ Au.

íku{kt ‘hktË÷Lkku ½kuzku’ ‘çkqx{kíkkLkku MkktrZÞku’

ðøkuhu {wfkÞ Au. ykðk Ãkfðu÷e {kxeLkk

ËuðkuLkk ðknLk «íkefku Ëuð-ËuðeykuLkk {Z

fu Ëuhk ÃkkMku yLku ðLkðkMkeykuLkk ËuðkuLkk

MÚkkLkf ykøk¤ MktÏÞkçktÄ Ähkðu÷kt Ãkzâkt

nkuÞ Au. yk h{fzkt ËuðkuLke çkkÄk-{kLkíkk

«Mktøku [zkððk{kt ykðu Au. hk{ËuðÃkehLkk

MÚkkLkfu ËhSyu MkeðeLku çkLkkðu÷k yMktÏÞ

½kuzk xªøkkzu÷k òuðk {¤u Au. økwshkíkLkk

÷kufðhý{kt hktË÷{kíkk, {u÷ze{kíkk yLku

ÃkehkuLku MÚkkLkfu {kxe, fÃkzkt fu fkøk¤Lkk

½kuzk [zkððkLke «Úkk ykrËðkMkeyku ÃkkMkuÚke

ykðe nkuÞ fu ÃkAe «k[eLk ¼khíkLke yï{u½

Þ¿kLke «Úkk{kt yk rhðksLkwt {q¤ nkuðkLkwt

Mkt¼ðe þfu. {nkuh{Lkk íknuðkh{kt íkkçkqík

(íkkrsÞk)Lke MkkÚku õÞkhuf ykðk ½kuzk

çkLkkððk{kt ykðu Au. íkuLku ‘ÃkehLkk ½kuzk’

fnuðkÞ Au.

Mkkihk»xÙLkk ËuðeÃkqsfkuyu Ãký fkøk¤Lkk

f÷kí{f htøkçkuhtøke h{fzkt çkLkkððkLke

111111155555553333333

154

f¤k nMíkøkík fhe Au. þeík¤kMkkík{ fu

økkufw¤ykX{Lkk {u¤k{kt ík¤kðLku fktXu çkuMke

fkøkr¤ÞktLku htøke, {÷ku¾kt fu MkkrXfzk{kt

çkkð¤Lke MkkuÞ ¾kuMke nðk{kt Vhíkkt

VhVrhÞkt yLku htøkeLk fÃkzkt Ãkh rÃk¥k¤

ÃkkLkkt {ZeLku YÃkk¤k {kuh-ÃkkuÃkx çkLkkðe

çkk¤fkuLku ½u÷kt fhíkk. ËuðeÃkqsfkuLkku çkkrÃkfku

ÄtÄku økk{zk{kt ½hku½h çkkð¤Lkkt Ëkíký

Lkk¾ðkLkku yLku ík¤kð{kt ðkzk fhe [e¼zkt,

xuxe Lku þkfçkfk÷wt WøkkzðkLkku, Ãký {u¤kLke

{kuMk{ ykðíkkt s ËuðeÃkqsf ËtÃkrík htøkçkuhtøke

h{fzkt çkLkkððk çkuMke òÞ Au. ÷k÷, ¼qhk,

÷e÷k, ÃkkuÃkx Lku [f÷e çkLkkðu Au. rÃk¥k¤

ÃkkLk ðzu ÃkeX Ãkh øk¤k ÃkhLkk fktX÷k yLku

ÃkeX Ãkh ¼kíkku WÃkMkkðu Au. ÃkeX Ãkh hççkhLke

Ëkuhe ÷økkze ÃkkuÃkxLku Qzíkkt fhu Au. htøkeLk

fÃkzktLke LkkLke-{kuxe fkuÚk¤eyku çkLkkðe íku{kt

[ku¾kLkkt Vkuíkhkt ¼he nkÚke, ½kuzk, ÃkkuÃkxLkk

¼hkðËkhLku ð¤ktfËkh þheh çkLkkðu Au.

ðktMkLke Mk¤eÚke nkÚke-½kuzkLkk [kh Ãkøk

çkLkkðu Au. ½kuzkLkku Mkk{kLk çkLkkðe YÃkuhe,

MkkuLkuhe rÃk¥k¤ ÃkkLk çkLkkðu Au. Ãkkík¤k Lku

htøkeLk fkøk¤Lku çkkhef fkÃke fuþðk¤e

çkLkkðu Au. ½kuzkLkwt ÃkqtAzwt çkLkkðu Au. yuLkk

{kuZk Ãkh fk¤k fkøk¤{ktÚke fkÃkeLku økku¤

{kuxe fk¤e ykt¾ku çkLkkðu Au. Ãke¤k Ãke¤k

Mkqhs suðk [fhzk fkÃkeLku zkufÚke Lke[u yuf

yLku Akíke Ãkh çktLku çkkswyu ÷økkðe þku¼k

fhu Au. Ëkuhk ðzu ½kuzkLke zkuf xèkh fhe

yuLke Axk{kt ykuh ðÄkhku fhu Au. Mk¤e Ãkh

rºkfkuý ðkðxku nðk{kt VzVzkx Qzðk ÷køku

Au. ½kuzku íkku òýu MkkuLk÷u yLku YÃk÷u {ZkELku

fkuE hýçktfzk yMkðkhLkku ÚkLkøkLkíkku

½kuzku çkLke økÞku. ©e W»kkfktík {nuíkk LkkUÄu

Au fu ‘økk{{kt ¾çkh Ãkze fu ÍktÃku ÃkeÃk¤k

nuX ËuðeÃkqsf çkuXkuçkuXku YzkYÃkk¤k ½kuz÷k

çkLkkðu Au yLku ½kuzkLkk YÃk íkku MkkuLk÷kt yLku

YÃk÷kt{ktÚke {Ze fkZu÷k nkuÞ íkuðk rËMku Au.

økk{{ktÚke çku økhkrMkÞk swðkrLkÞk ykÔÞk

yLku çku ykÄuz fýçke ykÔÞk. fkufLku {kíkkLkk

155

{Z{kt {qfðk Au íkku fkufLku hktË÷{kLke {kLkíkk

÷eÄe Au. íku{kt [zkððk Au íkuðwt fne ðÄw

½kuzk çkLkkððkLkwt fne økÞk.’ fkuXkMkqÍðk¤k

yk fMkçkeyku ½kuzkLke su{ rÃk¥k¤ ÃkkLkLku

htøkçkuhtøke fkøk¤Lku ðktMkÃkèeyku{ktÚke nuB{h

nkÚkezk çkLkkðu Au yLku yu ðu[eLku yu{ktÚke

ÃkurxÞwt (hkux÷ku) h¤e ÷u Au. økk{zktLke økheçk

«òLkku yk nwLLkh Wãkuøk økýkÞ Au.

sqLkk fk¤u økwshkíkLkk Rzh, {nwðk,

Mkt¾uzk suðkt Lkøkhku{kt ðMkíkk rðïf{koLkk

ðtþs ¾hkËe-Mkt½krzÞkykuyu htøkeLk

h{fzktLkku Wãkuøk ¾e÷ÔÞku níkku. yuf Mk{Þu

Rzh h{fzkt Wãkuøk{kt yøkúýe hÌkwwt níkwt. yu{

fnuðkÞ Au fu {khðkz{ktÚke 250 ð»kuo ykðu÷k

{khw fwt¼khkuyu Rzh{kt ykðeLku {kxefk{

Ãkzíkwt {qfe ¾hkËefk{ MðefkÞwO, yux÷u íkuyku

¾hkËe yxfÚke yku¤¾kðk ÷køÞk. Rzh{kt

40Úke 50 sux÷kt ¾hkËe fwxwtçkku h{fzkt Wãkuøk

Ãkh Lk¼íkkt níkkt. ynª rºkÚkkur÷Þk ËhðkòÚke

Ãkrù{ íkhV yk¾e ¾hkËe çkòh Q¼e ÚkE

níke. hkò-{nkhkòykuLkk fwtðhku, ©urcykuÚke

÷ELku Mkk{kLÞ økheçk ½hLkkt ÷k¾ku çkk¤fku

yLku ÞwðkLkkuLku ykf»koLkkhk RzrhÞkt h{fzktLke

¾heËe fhðk ËqhËqhLkkt þnuhku{ktÚke ðuÃkkheyku

Q{xe Ãkzíkk. RzhLkkt h{fzkt Mkwhík, {wtçkE,

¼kðLkøkh, f÷f¥kk Lku Auf rËÕne MkwÄe ztfku

ðøkkzíkkt. økwshkíkLke {w÷kfkíku ykðLkkh

f÷k yLku MktMf]rík«u{e rðËuþeyku RzhLke

{w÷kfkíku ykðíkk yLku ynªLkk ¾hkËeykuLkk

nkÚku íkhkþkELku íkiÞkh Úkíkkt htøkçkuhtøke

RrzhÞkt h{fzkt [f÷e, ÃkkuÃkx, {kuh, Zªøk÷e,

ðkLkh, nkÚke, ftfkðxe, Äkðýe ðøkuhu òuE

ykLktËrð¼kuh çkLke síkk yLku Mkt¼khýktYÃku

h{fzkt ¾heËe Ãký síkkt. ÷kfzwt {kU½wt Úkíkkt,

÷kufkuLke ÃkMktËøke çkË÷kE síkkt, rðËuþe Þktrºkf

h{fzktÚke çkòhku Q¼hkðk ÷køkíkkt RzhLkku

h{fzkt Wãkuøk yksu Mkkð Lkk{þu»k ÚkE økÞku

Au. Úkkuzkf økÛÞkøkktZâkt fwxwtçkku yk ÄtÄk{kt

hÌkkt Au çkkfeLkk ftËkuE, frhÞkýkLke Lkkufhe-

ÄtÄk{kt ÷køke økÞkt Au yu{ ©e Ãkhkrsík Ãkxu÷

LkkUÄu Au.

yuf Mk{Þu «k[eLk ‘{Äw{kðík’ yLku

yksLkk {nwðkLkøkh{kt Mkt½krzÞk çkúñûkrºkÞ

fkheøkhkuyu htøkçkuhtøke h{fzktLkku Wãkuøk

¾e÷ÔÞku níkku. íkuyku ð÷Mkkz, rçkr÷{kuhk

ðøkuhu søÞkyuÚke Ãkku[wt ÷kfzwt {tøkkðe íku{ktÚke

swËe swËe òíkLkkt {kuh, ÃkkuÃkx, Zªøk÷eyku,

fksw, ÿkûk, ytSh, MkeíkkV¤, ò{V¤,

fu¤kt, ¾khuf suðkt V¤V¤krËLkkt h{fzkt

çkLkkðe íkuLkk Ãkh ykçkunqçk htøk yLku Ãkkur÷þ

fhe Ãkkík¤e ÃkkhËþof htøkeLk ÷k¾Lkwt ykðhý

[zkðíkk.

ð»kkuo Ãkqðuo ykÃkýu íÞkt ftMkkhk fkheøkhku

yLku ‘Z¤khkyku’ rÃk¥k¤ økk¤eLku yu{ktÚke

økkÞ, nkÚke, nhý, çkíkf, ½kuzk, hÚk,

ðu÷zkt yLku ËuðËuðeykuLke {qŠíkyku çkLkkðíkk.

rÃk¥k¤Lkkt h{fzktLkku Wãkuøk Ãký nðu Lkk{þu»k

ÚkE sðk ÃkkBÞku Au. yksu çkhðk¤k, çkkuxkË,

sMkËý, ¼kðLkøkh, {nwðk, Äku÷uhkLkk

MkwÚkkhku ÷kfzkt{ktÚke çkk¤fkuLku h{ðkLkkt yLku

ËeðkLk¾kLkk{kt {qfðkLkkt f÷kí{f økkzkt yLku

nkÚke-½kuzk çkLkkðu Au.

Mkt½krzÞk, ¾hkËe yLku MkwÚkkhkuLke su{

økwsoh fwt¼khkuyu Ãký h{fzktLke f÷kLku ò¤ðe

hk¾e Au. {kxeLkk økwshkíke h{fzktLke ðkík

fheyu íÞkhu çkMkku ð»ko, Ãkwhkýe h{fzktLke

nMíkf÷kLku rðïf{koLke rðhkMkík íkhefu

ò¤ðe hnu÷k ÃkkxýLkk «òÃkrík ¼kuøke÷k÷

[e{Lk÷k÷ ykuríkÞkLku yð~Þ ÞkË fhðk

Ãkzu. ykí{khk{ Lkk{Lkk íku{Lkk ðzðk ÃkhÚke

ykríkÞk Lku nðu ykuríkÞkt íkhefu yku¤¾kíkwt yk

yk¾wt Ãkrhðkh {kxeLkkt h{fzktLke nMíkf÷k

MkkÚku ÃkqýoÃkýu Mk{ŠÃkík ÚkÞwt Au. ykuríkÞk

ÃkrhðkhLkkt h{fzkt ÃkkxýLke çkòh{ktÚke

156

{wtçkE, {ÿkMk, f÷f¥kk yLku økwshkíkeyku

îkhk ËuþÃkhËuþ{kt ÃknkUåÞkt Au.

MkLku 1936{kt ðzkuËhkLkk hksðe

MkÞkShkð økkÞfðkzu ykuríkÞk ÃkrhðkhLku

íku{Lke rðrþü nMíkf÷kLke fkheøkhe çkË÷

«{kýÃkºk ykÃke MkL{kLÞwt níkwt. [e{Lk¼kELkk

ytçkkzeðk¤k nkÚkeLku hkßÞfûkkLke MÃkÄko{kt

Ãkkrhíkkur»kf «kÃík ÚkÞwt níkwt. LkkøkÃkt[{e yLku

sL{kü{e suðk íknuðkhu fkLkwzku, økýuþ

WíMkð «Mktøku økýÃkrík, hkÄk f]»ý yLku

Mkeíkk hk{Lke {qŠíkyku íkiÞkh fhLkkh ykuríkÞk

Ãkrhðkhu çkk¤fkuLku rþûký {kxu WÃkÞkuøke

ÚkE þfu íkuðkt h{fzkt íkiÞkh fÞkO Au, su{kt

MkqtZ ðzu Ãkkýe ÃkeLku ÃkqtAzuÚke fkZíkku nkÚke,

òËwE ÷kuxku, ðkMkwËuð ÃÞk÷ku, Ãkkýe{kt íkhíkku

fk[çkku, Ãkkýe{kt íkhíkku Ëuzfku yLku {kA÷e

suðkt h{fzkt íkiÞkh fhe MkkiLkwt æÞkLk ¾UåÞwt Au.

çkk¤fku MkeMkkuxe suðkt h{fzkt yLku rð¿kkLk

rþûkfku ‘fhk{ík’ðk¤kt h{fzkt ¾heËðk

yu{Lke ÃkkMku ykðu Au. Ãkkxý{kt yksu ykX-

ËMk fwxwtçkkuyu h{fzktLke yk f¤kLku ò¤ðe

hk¾e Au.

ð»kkuo Ãkqðuo {khðkzLkku {w÷f AkuzeLku ÃkurxÞwt

h¤ðk økwshkík{kt ykðe y{ËkðkËLkk

þknÃkwh, sqLkk ðkzs yLku ðkMkýk{kt

MÚkkÞe ÚkÞu÷k ¼kx ÷kufkuLkku {q¤ ÔÞðMkkÞ

fXÃkqík¤eLkk ¾u÷ fhðkLkku. yu ÄtÄkLkk ð¤íkkt

Ãkkýe Úkíkkt íkuyku nðu fXÃkqík¤e, nkÚke, ½kuzk,

hkò-hkýe, òËqøkh, {k÷ý, ÃkkuÃkx, [f÷e,

½kurzÞu çkktÄðkLkk ½q½hk suðkt h{fzkt çkLkkðu

Au. ¼kx ÷kufkuLkk ¼hík ¼hu÷kt nkÚke-½kuzk

Auf ÃkhËuþ MkwÄe ÃknkUåÞk Au.

rðïLkk rðfrMkík Ëuþku{kt hk»xÙeÞ

WíÃkkËLk{kt h{fzktLkku Vk¤ku 0.25 xfk sux÷ku

nkuÞ Au. rðfkMkþe÷ Ëuþku{kt yk «{ký 0.10

xfk sux÷wt yÕÃk Au íÞkhu ykÃkýu íÞkt yu

15555555566666666

157

«{ký 0.03 sux÷wt ftøkk¤ Au yu{ ©e ËeÃkf

hkð {wzrçkÿe LkkUÄu Au. Lkð©e{tík {k-çkkÃkku

çkk¤fku Mkk{u h{fzktLkku Zøk÷ku fhe Ëu Au.

òík Ëu¾hu¾Úke Ëqh hnuLkkh ykðk ðk÷eyku

{kLku Au fu ykLkkÚke çkk¤fku ðÄw M{kxo yLku

íkusMðe çkLkþu. nfefíku çkk¤fku ykðkt MkwÃkh

xkuÞÚke níkkþ ÚkE òÞ Au.

rðï¼hLkkt çkk¤fkuLku h{fzkt ¾qçk s

øk{u Au. {òLke ðkík íkku yu Au h{fzwt yux÷u

h{fzwt. ¼÷u fkuE Ãký ËuþLkwt nkuÞ. h{fzktLku

fkuE ¼k»kk nkuíke LkÚke Aíkkt íkuyku çkku÷u Au.

íku{Lkk{kt ½ýkt swËkswËk htøkku nkuÞ Au Aíkkt

ytËhkuytËh ÷zíkkt LkÚke. h{fzkt yuf yuðwt

rðï ¾zwt fhu Au su ykLktËÚke ¼hÃkqh Au. òËwE

yLku [{ífkrhf Au. ynª çkk¤fku LkðkLkðk

r{ºkku çkLkkðu Au, ¾qçk ykLktË yLku {kpsÚke h{u

Au. çkk¤fLku h{ðk {kxu {kU½w h{fzwt ¾heËðwt

sYhe LkÚke. çkk¤fku «kf]ríkf h{fzktLku

ðÄw «u{ fhu Au. AkufheLke M{]rík{kt yuLkku

{kxeLkku fu fÃkzkLkku Zªøk÷ku-Zªøk÷e fkÞ{

hnu Au. çkk¤fkuLkk [krhºÞ ½zíkh{kt h{fzkt

{n¥ðLke ¼qr{fk ¼sðu Au, yuLkku {k-çkkÃk

fËe rð[kh s fhíkkt LkÚke. h{fzktLke ®f{ík

fhíkkt çkk¤fLku ykLktË ykÃkðkLke yuLke

þÂõík, çkk¤fLkku øk{ku-yýøk{ku fu ÷køkýeLku

¼køÞu s ÷ûk{kt ÷uðkÞ Au. fx÷he yLku

h{fzktðk¤kLku íÞkt sE çkk¤fLku yufkË

h{fzwt Ãkfzkðe ËuðkÚke ðkík Ãkqhe ÚkE síke

LkÚke.

ykùÞo Ãk{kzu yuðe ðkík íkku yu Au

fu h{fzwt {kºk çkk¤fkuLku h{ðk {kxuLkwt fu

{LkkuhtsLk {kxuLkwt s yuf {kºk {kæÞ{ LkÚke.

y÷øk y÷øk ÷kufku {kxu íku y÷øk y÷øk

{n¥ð Ähkðu Au. {k-çkkÃk çkk¤fkuLku {ò

fhkððkLkk MkkÄLk íkhefu h{fzktLkku WÃkÞkuøk

fhu Au. ði¿kkrLkfkuLku h{fzkt îkhk Lkðe þkuÄku

fhðkLke «uhýk «kÃík ÚkkÞ Au. ykÃkýk sqLkk

s{kLkkLkk ¼{hzkyu ‘økkÞhkuMfkuÃk’Lku sL{

ykÃÞku. £uL[ zkufxh ÷uLkkuyu ‘MxuÚkuMfkuÃk’Lke

þkuÄ çkk¤fkuLke yuf h{ík ÃkhÚke «uhýk ÷ELku

fhe. çku çkk¤fku Ÿ[f Lke[fLke h{ík h{e

hÌkkt níkkt. yk ð¾íku yuf çkk¤f yuf Auzu

xfkuhk {khe hÌkku níkku yLku çkeòu çkk¤f

çkesu Auzu fkLk ÄheLku Mkkt¼¤e hÌkku níkku.

{kLkMkþk†eyku {kxu çkk¤fLkk Mð¼kðLke

{krníke {u¤ððkLkwt MkkÄLk íkuLkkt h{fzkt Au.

rV÷kuMkkuVhLku h{fzkt{kt çkk¤fLkk Lkiríkf

yLku Mkk{krsf ykMÚkkLkwt «rík®çkçk Ëu¾kÞ

Au. ßÞkhu rþûkf {kxu h{fzkt h{ðkLke

ðMíkw Au, suLkku WÃkÞkuøk yÇÞkMk¢{Lku

MkrðMíkkh Mk{òððk {kxu ÚkE þfu Au. íku{

Aíkkt f{LkMkeçku ¼khíkLkk ÷kufkuLku {kuxku ¼køk

h{fzktLku {n¥ð ðøkhLke ðMíkw Mk{su Au.

h{fzkt {kxuLkku ykÃkýku «u{ nsw Ãkkhýk{kt s

ÃkkuZe hÌkku nkuÞ íkuðwt sýkÞ Au.

yksu rþûký søkíkLkk fu¤ðýefkhku

Ãký Mðefkhu Au fu rþûký {kxuLkwt MkkiÚke ðÄw

MknkÞYÃk MkkÄLk h{fzkt Au. h{fzkt îkhk

çkk¤fkuLke fÕÃkLkkþÂõík W¥kursík ÚkkÞ Au,

{kLkrMkf rðfkMkLku «kuíMkknLk {¤u Au yLku

¼ýíkh ðÄw ykLktËËkÞf çkLke hnu Au.

ykÚke h{ík-øk{ík îkhk rþûký ykÃkðkLke

«r¢Þk{kt nðu ði¿kkrLkf h{fzkt ðÄw ÷kufr«Þ

Úkíkkt òÞ Au.

rð¿kkLkLkk rMkØktík WÃkh fk{ fhíkkt

h{fzktLku íkuLke ¾krMkÞíkku «{kýu rð¿kkLkLke

swËe swËe þk¾kyku ytíkøkoík ðøkeof]ík fhe

þfkÞ. W.ík. Vhíkkt h{fzkt îkhk çkk¤fkuLku

½»koý yLku szíð ykMkkLkeÚke þe¾ðe

þfkÞ. ½txze, MkeMkkuxe, Zku÷, suðkt h{fzkt

îkhk «fBÃkLk søkkzðkLke «r¢Þk Mk{òðe

þfkÞ. yk WÃkhktík økwhwíðkf»koýðk¤kt

yLku økríkþe÷ h{fzkt îkhk çkk¤fkuLku

MÚkkrÞíð, MkLíkw÷Lk, økrík ðøkuhu rMkØktíkku

158

Ëþkoðe þfkÞ Au. ykðkt Þktrºkf h{fzkt

çkk¤fku{kt MksoLkkí{f þÂõík rðfMkkððk{kt

WÃkÞkuøke çkLke hnu Au, yu{ zkp. ÷e÷kfktík

r{©k LkkUÄu Au.

h{fzkt yu çkk¤rþûký {kxuLkwt {n¥ðLkwt

{kæÞ{ nkuðk Aíkkt ðÃkhkþfkhkuLke

Mk¼kLkíkkLkk y¼kðLku fkhýu yLku ¾qçk

Ÿ[e ®f{íkkuLku fkhýu h{fzktLkwt çkòh ¾qçk

s økqt[ðkzk ¼ÞwO çkLke økÞwt Au. h{fzktLkk

WíÃkkËfku økwýð¥kk MkwÄkhðk {køkíkk nkuÞ íkku

¼kððÄkhku yrLkðkÞo çkLke hnu. ¼kððÄkhkLku

fkhýu h{fzwt ¾heËLkkh {k-çkkÃkLke ÃknkU[

çknkhLkwt çkLke òÞ Au.

rðïLkk Ëuþku{kt h{fzktLke ÷kEçkúuhe yLku

MktøkúnMÚkkLkku Q¼kt fhðk{kt ykÔÞkt Au.

÷tzLk{kt çku÷LkkÚk BÞwrÍÞ{ Au, s{oLke{kt

LÞqhu{çkøkoLkwt LkuþLk÷ BÞwrÍÞ{ Au. LÞqÞkufo{kt

rMkrx BÞqrÍÞ{ Au. rðïLkwt MkkiÚke rðþk¤

økýkÞ yuðwt LÞqÞkufo MxuxLkk þuhkuMxh þnuhLkwt

{køkkohux ðwzçkhe MxÙkUøk BÞwrÍÞ{ ykðu÷wt

Au, íku{kt 27,000 Zªøk÷eyku hk¾ðk{kt

ykðe Au. ykLke Mkh¾k{ýe{kt ykÃkýu íÞkt

hksfkux rMkðkÞ ykðkt BÞwrÍÞ{ku LkÚke.

f÷f¥kkLkk LknuY BÞwrÍÞ{{kt Zªøk÷e îkhk

hk{kÞý yLku {nk¼khíkLkkt ÿ~Þku ¾zkt

fhðk{kt ykÔÞk Au. ¼khík{kt «íÞuf «ktík{kt

rðrðÄ «fkhLkkt h{fzkt òuðk {¤u Au. ykðkt

h{fzktLkkt «ËþoLkku ÞkuòÞ íkku Þkusf yLku

f÷kfkhkuLku çktLkuLku ykŠÚkf ÷k¼ {¤e þfu

yu{ Au.

h{fzkt çkLkkððk{kt rðïLkk Ëuþku{kt

òÃkkLk {ku¾hu hÌkwt Au. y{urhfk, s{oLke,

#ø÷uLz yLku [eLku Ãký Mkkhe «økrík fhe

Au. y{urhfk{kt Ëh ð»kuo Mkkzk ºkýÚke [kh

nòh fhkuz YrÃkÞkLkkt h{fzkt ðu[kÞ

Au. ßÞkhu ¼khík{kt Ãkkt[- Mkkík fhkuzLkkt

111111555555888888

159

h{fzkt ðu[kÞ Au. ÃkhËuþ{kt íkku çkk¤fkuLku

LkwfMkkLk fhu íkuðkt h{fzkt çkLkkððk Ãkh

fkÞËkÚke «ríkçktÄ Au íÞkt íkku «íÞuf h{fzwt

fux÷e ô{hLkkt çkk¤fku {kxu Au íku Ëþkoððwt

Ãkzu Au. £ktMk, Exk÷e yLku òÃkkLk{kt Zªøk÷e

çkLkkððkLke f¤k ¾qçk s rðfkMk Ãkk{e Au.

íÞkt ÞwrLkðŠMkxeyku{kt ‘Zªøk÷e f¤k’ {kxu

rzøkúe yLku rzÃ÷ku{k fkuMko [k÷u Au. «rík

ð»ko 3 {k[o yLku 7 {uLkk hkus çkk¤fku {kxu

‘Zªøk÷e VuÂMx÷' Ãký QsðkÞ Au.

¼khíkeÞ {kíkk-rÃkíkkLku ÃkkuíkkLkk

çkk¤f {kxu yLknË ÷køkýe yLku «u{ Au.

yuLkk ykLktË {kxu Mkwtz÷ku h{fzkt ¾heËe

÷kðu Au, Ãký ÃkkuíkkLkkt Ëefhk- ËefheLke

hMkð]r¥kLku Ãkku»ku, íkuLke þÂõíkLku rðfrMkík fhu,

íkuLku [íkwh yLku [çkhkf çkLkkðu íku {kxu yuLku

fuðkt h{fzkt yÃkkððkt íku ytøku òýfkhe

Ähkðíkkt LkÚke. yk {kxu {wtçkE{kt ykðu÷

r[ÕzÙLk xkuÞ VkWLzuþLk {þk÷[eLke ¼qr{fk

¼sðu Au. MkLku 1968{kt MktÞwõík fkUøkúuMku

çkk¤fkuLku hûký ykÃkíkku yLku h{fzktÚke

Mk÷k{íke ò¤ðíkku ¾hzku ÃkMkkh fÞkuo, su{kt

h{fzktLke çkLkkðx{kt y{wf htøkku, Mknu÷kEÚke

Mk¤øke QXu yuðk ÃkËkÚko, ÄkhËkh ¾qýkyku

yLku Äkh Ãkh «ríkçktÄ {qfð{kt ykÔÞku Au.

MkLku 1981{kt Mkhfkhu h{fzkt {kxuLke ykE.

yuMk.ykE. fr{xe MÚkkÃke, su{kt h{fzktLkwt

ðøkeofhý, ËhßòLkerík yLku ô{hLku yLkwYÃk

ÞkuøÞíkk ykÃkðk{kt ykðe Au, Ãký yk

rËþk{kt yLÞ ËuþkuLke Mkh¾k{ýe{kt ¼khíku

½ýwt fhðkLkwt çkkfe Au. yZkh{e MkËe{kt

SLk YMkkuyu fÌkwt níkwt. ‘þiþðLku [knku, íkuLkk

fwËhíkeÃkýkLku {Lk¼heLku {kýku.’ ¼khíkLkkt

fhkuzku çkk¤fku {kxu yk MðÃLk õÞkhu Mkkfkh

çkLkþu?

MktË¼o :

Ãkfðu÷e {kxeLkkt Mkkihk»xÙLkkt 1.

÷kufh{fzktyku: ÷u. ¾kuzeËkMk Ãkh{kh

Lkð[uíkLk LkðuBçkh - 70.....

htøkYÃkÚke h{ðk ðk¤ku : Mkwhuþ þuX, 2.

W»kkfktík {nuíkk, †eSðLk

h{fzktyku{kt ¼uË LkÚke nkuíkku..... rËÃkf 3.

hkð {wzrçkLÿe

h{fzkt îkhk {LkkuhtsLk MkkÚku 4.

çkk¤fkuLku rþûký..... zkp. ÷e÷kfkLík

r{©k

©e hk{®MknS hkXkuzLke ÷eÄu÷ 5.

{w÷kfkík

h{fzkt íÞkhu yLku yksu..... zkp. 6.

ysÞ fkuXkhe

EzhLkku h{fzkt Wãkuøk: ynuðk÷..... 7.

Ãkhkrsík Ãkxu÷

çkk¤fkuLku nuíku nw÷kðíkkt h{fzkt..... 8.

òuhkðh®Mkn òËð

÷kufSðLk f÷k yLku fMkçk..... 9.

òuhkðhrMktn òËð

160

„wshkŒ™wt Ãkúf]rŒÃkhkÞÛk ÷kufSð™ sux÷wt

Wí‚ðrÃkúÞ hÌkwt Au yux÷wt f÷k™wt hr‚Þwt ÃkÛk

hÌkwt Au. f÷k‚tMfkhÚke ‚tMfkhkÞu÷k y™u

Ãkku»kkÞu÷k ÷kuf‚{ks{kt ÷kuff÷k™ku ¼tzkh

¼Þkou Ãkzâku Au. ykÃkÛkk f‚ƒe f÷kfkhku

îkhk ƒ™kðkŒe f÷k{trzŒ [essÛk‚kuyu

÷kuf‚{ks™k {k™ðe™e Qr{oyku™u fÕÃk™k™wt

y™uhwt WœÞ™ ykÃke yu{™k niÞk{kt yk™tË™k

ht„‚krÚkÞk Ãkqhe yu™u Œks„eÚke ŒhðhŒwt

hkÏÞwt Au.

{æÞfk÷e™ øk]nMÚkSð™{kt [kuŒhV

f÷k™wt rðrþ»x ðkŒkðhÛk Ãkú‚hu÷wt nŒwt.

fåA-‚kihk»xÙ™k ÷kuf‚{ks™kt Îkh¾kuhzkt™kt

hk[h[e÷kt Ãkh QzŒku ÿÂ»xÃkkŒ fhŒk

ht„ƒuht„e YÃkfzk Zkur÷Þk, rntzku¤k¾kx,

ƒkòuX, {kuh, ÃkkuÃkx, nkÚke y™u ÃkqŒ¤eyku

{trzŒ Zk¤u÷e rÃk¥k¤™e ‚ktf¤ku, f÷k{trzŒ

f¤þ y™u „t„ksr¤Þk fkþe™k ÷kuxk,

ºkktƒkfqtze suðkt s¤Ãkkºkku, „k„hƒurzÞkt,

ËeÃk{k¤kyku, Îkkx-‚wÎkkx™e ËeÃk÷û{eyku

™u ‚qzeyku, Ãkqò™kt ÃkúÛkkr÷fk„Œ ÄkŒwÃkkºkku

ŒÚkk Îkh™k WÃkMfhku™e yuf yk¾e

ÄƒfŒe Mk]Â»x ™sh ‚k{u ¾ze ÚkE òÞ

Au. ÷kuf‚{ks{kt ðÃkhkŒkt ÄkŒwÃkkºkku ÃkwhkÛke

ÃkúÛkkr÷fkyku Lku ‚kŒíÞ™u ‚ŒŒ ‚k[ðe

hk¾Œkt nkuðkÚke su Œu fk¤™k ‚{ks™k

{k™ðe™e ‚tMf]rŒ™u ‚{sðk{kt yíÞtŒ

WÃkÞku„e ƒ™e hnu Au. nzÃÃkLk ‚tMf]rŒ™k

‚{Þfk¤ Ëhr{Þk™ WÃkÞku„{kt ÷uðkŒkt Œu

MÚk¤kuyuÚke {¤e ykðu÷kt [efÛke {kxe™kt

y{wf ðk‚Ûkku™k ykfkh-Ãkúfkhku ykÃkÛk™u

Ãkkt[ nòh ð»ko ÃkwhkÛkk yirŒnkr‚f ‚{Þ{kt

÷E òÞ Au. nzÃÃkLk ‚tMf]rŒ™k ‚{Þ sux÷e

Ãkúk[e™ ‚ktMf]rŒf ÃkhtÃkhkyku ÄhkðŒwt y™u

rðï™k yLÞ ¼k„kuÚke Ãkú¼krðŒ ÚkÞu÷wt

„wshkŒ ÄkŒwÃkkºkku™e çk]nËT ©uÛke Ähkðu

Au. yk ðk‚Ûkku™ku WÃkÞku„ fhLkkh {æÞ

yurþÞk™k rðrðÄ ¼k„ku{ktÚke MÚk¤ktŒh fhe

„wshkŒ{kt ykðe™u ð‚u÷k rðrðÄ òrŒ y™u

ykÃkÛkkt ÄkŒwÃkkºkku

161

sqÚk™k ÷kufku nŒk.

©e h{Ûk÷k÷ ð. Ëu‚kE ™kutÄu Au fu

‘WÃk¼ku„ WÃkÞku„ yu Sð™™wt ykã Ãk„rÚkÞwt

Au. su WÃk¼ku„{kt {kºk WÃkÞku„ fhŒkt fktE

ðÄkhu Qr{o WÃkòðe sŒwt Œ¥ð nkuÞ Œu™wt

™k{ f÷k. WÃk¼ku„™u YÃkk¤ku ƒ™kððku Œu™wt

™k{ f÷k. ¾kuhkf nkÚk{kt ÷E™u Q¼k Q¼k

¾kE þfkÞ. ¾kuhkf ¾kðku yu WÃkÞku„ Au

ykð~Þf Au, ÃkhtŒw yu™u Ãkkx÷k, ht„ku¤e,

Œkx ð„uhu „kuXðe™u ykt¾™u „{u Œu heŒu

¾kðku Œu™wt ™k{ f÷k.’ yu s ðkŒ Îkh

ðÃkhkþ™kt ÄkŒwÃkkºkku™u {kxu ÃkÛk fne þfkÞ.

{k™ðe Ãkúk[e™ fk¤Úke ÃkkuŒk™k WÃk¼ku„™u

f÷k{Þ ƒ™kðŒku ykÔÞku Au. rþfkh {kxu

nrÚkÞkh òuEyu ÃkhtŒw Œu™u fkuŒheLku y™u

ÃkkA¤ ‚ku™uhe ðkÎk{qX ÷„kðe™u ‚wþkur¼Œ

fÞkO. ÄkŒwÃkkºkku™ku {q¤ WÃkÞku„ y™ks

‚tÎkhðk, ÃkkÛke ¼hðk, hktÄðk fu s{ðk {kxu

þY ÚkÞku, ÃkÛk Œu ÃkAe f÷kfkh f‚ƒeykuyu

f÷k™ku MÃkþo ykÃke yu™u ƒnw{q÷kt ƒ™kðe

ËeÄkt. yk{ ÷kufòrŒyku{kt ðÃkhkŒkt

ÄkŒwÃkkºkku-ðk‚Ûkku sux÷kt h‚ÃkúË hÌkkt Au

yux÷ku s hMk«Ë yu™k rðfk‚™ku RrŒnk‚

ÃkÛk hÌkku Au.

‚so™nkhu {k™ðe™u sL{Úke ‘fhÃkkºke’

ƒ™kÔÞku nŒku. yu ƒu nkÚk™ku ¾kuƒku fhe ÃkkÛke

ÃkeŒku. ¾kuƒk{kt s [esðMŒwyku ynªÚke Œnª

÷E sŒku ÷kðŒku. yu ÃkAe ¾kuƒk{kt ™ hne

þfu Œuðe ðMŒwyku nuhððk-Vuhððk™e sYh

Ãkze íÞkhu yu™e ™sh Ôk]ûk™kt ÃkktËzkt Ãkh Ãkze.

yu ÃkAe ÃkktËzkt™wt ¼qt„¤wt ƒ™kðe Œu{kt [es-

ðMŒwyku ÷E sðk ÷kððk ÷køÞku. Ãk÷kþÃkkºk

¾k¾hk™wt Ãkk™ Œku Œu™u Îkýwt WÃkÞku„e ÷køÞwt.

Œu{kt ÷e{zk™e ‚¤eyku ¼hkðe ŒuÛku ÃkrzÞku

ƒ™kÔÞku. ÃkAe ÃkŒhk¤kt ƒŒkÔÞkt. Ãkºk{ktÚke

ƒ™kðu÷wt ‚kÄ™ ‘Ãkkºk’ ™u ™k{u yku¤¾kÞwt.

ÃkÚÚkhÞw„{kt rþfkh yÚkou hk™hk™

h¾zŒku {k™ðe ÃkkA¤Úke ™ËefktXu ÂMÚkh

ÚkÞku. yÂø™™u r{ºk ƒ™kðe, Ãkþwyku™u

Ãkk¤e yuÛku f]r»kSð™{kt Ãkúðuþ fÞkou. ÃkAe

ÃkkÛke, y™ks ð„uhu hkurstËk WÃkÞku„™e

ðMŒw™u ‚k[ððk ‚qfkt Ãkk™ y™u Œwtƒzkt suðk

V¤ku™kt fku[÷kt ð„uhu™ku ðÃkhkþ þY ÚkÞku.

‚tMf]rŒ™k rðfk‚™k fuzu [zu÷k {k™ðe™u

nsw ðÄw fkÞoûk{ ‚kÄ™ku™e sYh sÛkkE.

[¢™e þkuÄ ÚkE. st„÷{kt ¼xfŒk {k™ðeyu

[ku{k‚k™e ¼e™e ¼kut Ãkh „kÞku™e ¾heyku™k

¾kzk òuÞk. yu{kt ðh‚kË™wt ÃkkÛke ¼hkÞu÷wt

òuÞwt. yu{ktÚke {k™ðe™u {kxe™kt ðk‚Ûkku

ƒ™kððk™ku rð[kh ykÔÞku. yuÛku Œwtƒze

ŸÄe ™k¾e yu™k Ãkh {kxe Úkkƒze Œu™u

‚qfðe Ãkfkðe™u Akr÷Þkt, þfkuhkt ƒ™kkððk

÷køÞku. yu ÃkAe [kfzk™k WÃkÞku„u yk

ðk‚Ûkku ƒ™kððk{kt ™ðku [{ífkh ‚ßÞkou.

yu{ktÚke ÎkkxÎkkx™kt ðk‚Ûkku ™eÃksðk ÷køÞkt.

‚tMf]rŒ™ku rðfk‚ ÚkŒkt yk Œwtƒzkt,

[k{zwt y™u {kxe™kt ðk‚ÛkkuÚke

{k™ðe™u ‚tŒku»k ™ ÚkÞku y™u Œu{ktÚke fk¤¢{u

Œktƒwt, rÃk¥k¤, fkt‚wt, s‚Œ, yuÕÞwr{r™Þ{

yLku MkkuLkk-[ktËeLkk ðkMkýku

çkLkkððkLke þYykŒ

ÚkE.

íÞkh ÃkAe ðk‚Ûkku

ƒ™kððk™k ÄtÄk WÃkhÚke

fkhe„hku™ku yk¾ku ð„o

Q¼ku ÚkÞku, su ¿kkrŒ

Œhefu yku¤¾kðk

÷køÞku. fkt‚wt ™u Œktƒk-

rÃk¥k¤™kt ðk‚Ûkku

Îkz™khk fkhe„hku™ku

ð„o ‘ft‚khk’™k ™k{u

yku¤¾kÞku. ‚tMf]Œ{kt

yu{™u {kxu ‘fktMÞfkh’

þçË {¤u Au. yu™k ÃkhÚke

162

‚{òÞ Au fu þYykŒ{kt Œuyku fkt‚k™wt

fk{ fhŒk nþu. yu ‘fktMÞfkh’ WÃkhÚke

ft‚khk þçË QŒhe ykÔÞku. Œktƒk-rÃk¥k¤™wt

fk{ yuÛku ÃkkA¤Úke MðefkÞwO nþu. MftË

ÃkwhkÛk™k ™k„h ¾tz (y. 6-13--14)

y™w‚kh Ãk]Úkwhkòyu. rðïf{ko™e

‚nkÞÚke Ãk]Úðe™u rþÕÃk MÚkkÃkíÞÚke

y÷tf]Œ fhe. yu ÃkAe rðïf{ko™k Ãkkt[

Ãkwºkku{kt™k {™wyu ÷kunf{o (÷wnkhe fk{),

{Þu fk»Xf{o (‚wÚkkhefk{), íð»Xkyu

Œk{úf{o (ft‚khkfk{), Œûkf-Ëuðûku

‚wðÛkofk{ y™u rþÕÃkeyu Ãkk»kkÛkfk{

MðefkÞwO. yk{ Œk{úfk{ fh™khk ft‚khk

fkhe„hku ƒt„k¤{kt ft‚khe, {æÞ ÃkúËuþ

y™u rðË¼o{kt fkt‚kh, {nkhk»xÙ{kt Œktƒhwt,

hksMÚkk™ y™u W¥khÃkúËuþ{kt XXuhk,

{i‚wh{kt f[wt„h, ƒku„kh, ¼hkðk, {ÿk‚{kt

fB{k÷h, yktÄúÃkúËuþ{kt ft‚k÷, {khðkz

y™u W¥khÃkúËuþ{kt f‚uhk Œhefu yku¤¾kÞ

Au. yk ft‚khkyku{kt suyku ƒeƒkt Zk¤e™u

¼hðk™wt fk{ fhu Au Œu ‘¼hŒ’, ÎkzŒh™kt

ðk‚Ûkku ƒ™kð™kh ‘¼khkðk’, ‘ƒku„kh’ fu

‘¼khrŒÞk’, Œktƒwt Îkz™khk

‘ Œ k t ƒ k ½ z k ’ ,

rÃk¥k¤ Îkz™khk

‘rÃk¥k¤Îkzk’ y™u

‚ku™k™wt fk{ fh™khk

‘‚ku™ft‚khk’ Œhefu

yku¤¾kÞ Au.

„wshkŒ™ku ŒktƒkrÃk¥k¤™ku

f÷k{Þ øk]nWãku„ ƒnw Ãkúk[e™

sÛkkÞ Au. W¥kh „wshkŒ{kt ðe‚™„h, {æÞ

„wshkŒ{kt z¼kuE y™u ™rzÞkË. ËrûkÛk

„wshkŒ{kt ‚whŒ, Ãkqðo „wshkŒ{kt [ktÃkk™uh

y™u ‚kihk»xÙ{kt rþnkuh suðkt MÚk¤ku™ku yk

ÄkŒwWãku„ RrŒnk‚ Ãkúr‚Ø Au. yksu ÃkÛk

„wshkŒ™k ðe‚™„h, ðz™„h, {kÛk‚k,

y{ËkðkË, ™rzÞkË, ðzkuËhk, z¼kuE,

¾t¼kŒ, Ãkux÷kË, W{huX, ƒkuh‚Ë, ‚kursºkk,

Äku¤fk, ‚whŒ, rƒr÷{kuhk, „ÛkËuðe,

™ð‚khe, ð÷‚kz, [e¾÷e, ðZðkÛk,

‚whuLÿ™„h, ÷ª{ze, ¼kð™„h y™u

fåA{kt ft‚khkyku {kuxk Ãkú{kÛk{kt ð‚u Au.

sq™k fk¤{kt „wshkŒ{ktÚke ÎkÛkk ðuÃkkheyku

ŒÚkk fkhe„hkuyu ¼khŒð»ko™kt ŒeÚkoMÚk¤ku{kt

sE™u ÃkuZeykuÚke ð‚ðkx fhu÷ku òuðk {¤u

Au. ™kr‚f™e ‘sq™e yk{xyk¤e’ y™u

‘™ðe yk{xyk¤e’ „÷eyku{kt „wshkŒe

fktMÞfkh™kt fwxwtƒku ð‚ðkx fhu Au. RrŒnk‚

fnu Au fu, R.‚ 1484{kt „wshkŒ™k ‚w÷Œk™

{nt{Ë ƒu„zkyu [ktÃkk™uh ‚h fÞwO íÞkhu

y™uf ÷kufku™ku Ãkrh¼ú{Ûk fk¤ þY ÚkÞku,

fkhe„hku r™ðkor‚Œ ƒLÞk. íÞkhu fux÷kf

ft‚khk ÷kufku ‚whŒ, ¾k™Ëuþ y™u Ãkq™k{kt

hÌkk ÃkAe ™kr‚f{kt ÂMÚkh ÚkÞk.

zkp. {tsw÷k÷ {s{wËkh ™kutÄu Au fu,

‘‚ÕŒ™Œfk¤{kt ŒÚkk {ku„÷ nfq{Œ™k

‚{Þ™k „wshkŒLkk fkhe„hku™e ¾qƒ

ÏÞkrŒ nŒe. Ãkkx™„h rËÕne{kt ÃkÛk

yu{™u ƒku÷kðe™u fk{ ‚kutÃkðk{kt ykðŒwt

nŒwt. ‚k{kLÞ heŒu „wshkŒ™k ÔÞkÃkkheyku

‘{nks™’ Œhefu yku¤¾kÞ Au, yk

163

ÔÞkÃkkheyku ÃkkuŒk™e ‚kÚku fkhe„hku™u ÷E™u

rntË¼h™kt ŒeÚkkou{kt sELku ðMÞk sÛkkÞ Au.

ðk‚Ûkku Ãkh [eŒhðk{kt ykðŒkt ËþkðŒkh™kt

r[ºkku, rþðÃkt[kÞŒ™kt yk÷u¾™ku ŒÚkk

hk{kÞÛk™k Ãkú‚t„ku fu f]»Ûk÷e÷k™kt [rhºkku™u

yku¤¾ðk {kxu fux÷efðkh ™k„he r÷rÃk{kt

Ãkú‚t„™ku Ãkrh[Þ ykÃkðk{kt ykðu Au, yk

Ãkrh[Þ ykÃk™khk yûkhku™ku {hkuz ŒÚkk Œu™u

‚¤t„ {kÚkkt Ëkuhe™u ÷¾ðk™e Zƒ „wshkŒ™e

Au. ykðe r÷rÃk™u ƒ™kh‚ {Úkwhk, ÃkúÞk„

ð„uhu MÚk¤u ‘{nks™™e r÷rÃk’™k ™k{Úke

yku¤¾ðk{kt ykðu Au. yk r÷rÃk „wshkŒ™k

ft‚khk fkhe„hku™e Ëu™ Au, yu{ r™:þtfÃkÛku

fne þfkÞ.’

„wshkŒ™k ft‚khk fkhe„hkuyu òŒòŒ™kt

y™u ¼kŒ¼kŒ™kt ðk‚Ûkku™e rðþk¤ Mk]Â»x

Q¼e fhe ËeÄe Au. yk ƒÄkt ðk‚Ûkku™k

ÎkzŒh y™u szŒh{kt ÃkÛk ft‚khkyku™e

fkuXk‚qÍ òuE þfkÞ Au. ÎkhðÃkhkþ™kt

ðk‚Ûkku{kt Îkzk, Ëu„zk, ƒkuÎkhÛkkt, htÎkkze,

W™k{rÛkÞkt, ytÎkkur¤Þkt, ƒwÍkhkt, zkuÞk,

ºkktƒkfqtze, [hw, Íkhe, ÷kuxk, Ëkƒzk, zƒk,

ðx÷kuE, ½kurÛkÞk, {‚kr÷Þwt, f{tz¤, ðkZe,

ðkxfk, „ku¤eyku, Ãkkð¤kt, fzn÷e, xƒqze,

hktÄðkLkkt ðk‚Ûkku{kt Œðk, ÷kuZe, Œkðzk,

ŒÃkur÷Þwt, fÚkhkux, Íkhku, ‚kÛk‚e, ŒkðuÚkku,

fZkE, [erÃkÞk, ¼kus™™kt ðk‚Ûkku{kt Úkk¤e,

ðkxfk ðkxfe Œkt‚¤e, Akr÷Þkt, ÷kuxk,

ÃÞk÷k, Zª[rÛkÞwt, ðhk™kt ðk‚Ûkku{kt ŒÃku÷kt,

Œkðzkt, Úkk¤, Œknzk, ºkk‚f, htÎkuzk,

r÷tƒkur¤Þwt, Ãkqò™k ðk‚Ûkku{kt Akƒze,

Vq÷Ëk™e, xkufhe, Îktx, ÷kuxe, Ík÷h, f¤þ,

yk[{™e, rþð„¤Œe, Ãkt[Ëeðe, Ãkt[Ãkkºk,

òuŒ, ÄqrÃkÞwt, ykhŒeËeÃk, {t„¤ Ãkú‚t„u

WÃkÞku„{kt ÷uðkŒkt hk{ÛkËeðzk, ftfkðxeyku,

„w÷kƒËk™eyku fxkuËk™, Ëkƒzk, Ëkƒzeyku,

{™kuhts™™kt ‚kÄ™ku{kt fkt‚k™e Úkk¤e

ÎkqtÎkhwt, {tShk, ÍktÍ, Ãk¾kðs, fkt‚eòuzkt,

{kÛk, ¼qt„¤, þhÛkkE, ºktƒk¤wt, Zku÷,

rÃk¥kr¤Þk Ãkkðk, ƒt‚he, ÄkŒw™kt, h{fzkt{kt

hÚk, Ÿx, „kÞ, {kuh, ƒŒf, {kuxh, Ëuð-

Ëuðeyku™e {qrŒoyku{kt {kŒkS, „Ûkuþ, fk™wzku

{wÏÞ Au. ßÞkhu yLÞ f÷kí{f ðMŒwyku{kt

Ãkk™Ëk™e y¥khËk™e ‚wh{kËk™e, f÷kËk™e,

nkufk, ¾rzÞk, f÷{, nª[fk™e ‚ktf¤ku,

÷xfŒk Ëeðk „utze, Ãkk¤k, f{kz™kt ÃkkuÃkx-

fzkt, ‚kunk{Ûke ‚qzeyku, Îkkuzk™kt S™,

nkÚke, ƒ¤Ë™k xkufhk, xkufhe, ÎkqÎkh{k¤,

ÍÛÞ, ‚ktfr¤Þwt, „kÞ™k „¤u ƒktÄðk™e

xkufrhÞwt, yVeÛk {kxu™e ™k„{w¾e ¾h÷ku

y™u ‚whkne suðkt y™uf ÄkŒwÃkkºkku {¤e ykðu

Au. Œu{kt ft‚khk fkhe„hku™u ÷kuxk, f¤þ,

‚wzeyku, ÄkŒw-ÃkúrŒ{kyku, nª[fk™e ‚kf¤ku

y™u Ëeðzktyku{kt ÃkkuŒk™e f÷k™ku f‚ƒ

Xk÷ððk™ku Xef Xef yðfkþ Ãkú{kÛk{kt

ÃkúkÃŒ ÚkÞku Au.

ft‚khk fkhe„hkuyu ÃkkuŒk™e

niÞkt-Wf÷ŒÚke rðrðÄ Ãkúfkh™kt ðk‚Ûkku WÃkh

f÷kftzkhÛk™ku su ði¼ð Xk÷ÔÞku Au Œu{kt

„t„ksr¤Þk ÷kuxk y™u f¤þ™ku ‚{kðuþ ÚkE

òÞ Au. ðkhkÛk‚e, fkþe, {Úkwhk, Wßsi™ fu

ÃkúÞk„hks™e Þkºkkyu s™kh ¼krðf ¼fŒku

íÞktÚke ‚t¼khÛkYÃku fkþtÿe ÷kuxk ¾heË fhe

Œu{kt „t„ks¤ ¼he™u Îkuh ÷E ykðu Au. yk

÷kuxk ÃkzÎkeðk¤ku, Ãknku¤k Ãkux™ku y™u ‚ktfzk

{kutðk¤ku nkuÞ Au. Œu™wt {kut ‚kuÃkkheÚke Zktfe

þfkÞ Œux÷wt ‚ktfzwt nkuÞ Au. ykðk ÷kuxk

™k„hku{kt rðþu»k ðÃkhkÞ Au. „t„ksr¤Þk ÷kuxk

y™u f¤þ y™uf Ãkúfkhku{kt ÃkúkÃŒ ÚkkÞ Au.

ykðk ÷kuxk y™u f¤þ WÃkh Äkr{of r[ºkku™wt

f÷kÃkqÛko ftzkhÛk òuðk {¤u Au. ŒeÚkoMÚk¤ku{kt

ðÃkhkŒkt f¤þ™k WÃkh™k fktX÷k™e Äkh

f{¤ Ãkkt¾ze™e ¼kŒ™e ƒ™u÷e nkuÞ Au. yu

ÃkAe™k ºkÛk Ãkxk{kt f¤þ™e „ku¤kE™u ðnut[e

164

™k¾ðk{kt ykðu Au. Ëhuf ÷tƒ[kuh‚ ¼k„{kt

yfuf Ãkú‚t„ {kxu™e ŒfŒeyku nkuÞ Au. Œu{kt

ËþkðŒkh™e ¼kŒ ðk¤k f¤þ{kt „Ûkuþ,

rþð y™u ƒeò hk{kðŒkh™e ŒfŒe WÃkhktŒ

hÚk nktfŒk n™w{k™, hÚku ƒuXu÷k hk{,

‚eŒk ™u ÷û{Ûk ŒÚkk AuÕ÷k yðŒkh MðYÃku

s„L™kS rƒhks{k™ nkuÞ Au. s¤[hku™kt

yk÷u¾™ku îkhk s¤Lkwt Mkq[Lk ËþkoðkÞ

Au. yu{kt fk[çkku, n÷uMkkðk¤e nkuze yuðk

Mktfuíkku MÃküÃkýu òuðk {¤u Au. {æÞLke nkh{kt

sxkÄkhe rþð rçkhksu Au. yu{Lke sxk{ktÚke

ðnuíkkt øktøkkSLkkt s¤ ™e[uLkk Mkkøkh{kt

Mk{kE òÞ Au. yk heíku MkkiÚke Lke[uLke Ãkèe{kt

Mkkøkh yk÷u¾kÞu÷k nkuÞ Au. íkeÚkos¤Úke

¼hu÷ku yk¾ku f¤þ òýu yk øktøkk-MkkøkhLkk

Mktøk{Úke ¼Þkou nkuÞ íkuðku ¼kMk ¼õíksLkkuLku

ÚkkÞ Au. f¤þLke ð[÷e Ãkèe{kt fux÷ef

ðkh fÕÃkð]ûk, LktrË, nkÚke, þýøkkhu÷ku yï

fu f¤kÞu÷ {kuhLkkt

y k ÷ u ¾ ™ k u

òuðk {¤u

Au. yk{ f¤þ

WÃkhLkkt r[ºkku ÄkŠ{f ð]

r¥kLku Ãkku»kLkkhkt nkuÞ Au. Mkku

çkMkku ð»ko Ãkwhkýk ykðk f÷kÃkqýo

f¤þku Ãký {¤e ykðu Au. ðzkuËhkLkk

MktøkúnMÚkkLk{kt 17{kt MkifkLkku f¤þ yksuÞ

hrûkík Au. yk{ f¤þkuLke f÷kMkMk]rü{kt

fkheøkhku, rðrþü þi÷eyu økki[hý÷e÷k,

ËrÄ{tÚkLk ð†÷e÷k, økkuðÄoLkÄkhe suðk

«Mktøkku WÃkhktík hk{kÞý, {nk¼khíkLkk

«MktøkkuLku Mkns heíku yk÷u¾u Au. f¤þ ÃkhLkkt

r[ºkku økwshkíke ÷½w-r[ºkkuLke þi÷eyu ÷øk¼øk

íkiÞkh ÚkkÞ Au. íku{ Aíkkt õÞkhuf íku{kt Ãkrù{e

hksMÚkkLke ZçkLkkt ð†ku yLku {kuøk÷ þi÷eLke

yMkh Ãký ÿrüøkku[h ÚkkÞ Au.

¼khíkLkk ¼ÔÞ ¼qíkfk¤Lke

MkktMf]ríkf yÂM{íkkLke yk÷çku÷ Ãkkufkhíkkt

ykðkt rðrþü ½kíkwÃkkºkku ðkMkýkuLkk {qÕÞðkLk

ðkhMkkLku çk[kðe ÷E™u ò¤ðe þfkÞ íku

{kxu y{ËkðkËLku yktøkýu ‘rð[kh xÙMxLke'

MÚkkÃkLkk fhðk{kt ykðe Au. yk xÙMx îkhk

rðh÷ yuðkt ðkMkýkuLkwt MktøkúnMÚkkLk Q¼wt

fhðk{kt ykÔÞwt Au. xÙMxLkk MÚkkÃkf ©e

MkwhuLÿ Ãkxu÷u økwshkík yLku ËuþLkk rðr¼LLk

¼køkku{kt VheLku ykÃkýk hkurstËk SðLk{kt

ðÃkhkíkkt 3000 WÃkhktík ÄkíkwÃkkºkku yufXkt

fÞkO Au. íku{kt 700 WÃkhktík ½kxMkw½kxLke

MkwtËh {òLke Mkqzeyku Ãký Au. su{ktLke fux÷e

Mkqzeyku ykX{k-ËMk{k Mkifk sux÷e Ãkwhkýe

Au. økúk{eý ðkíkkðhýLke ÞkË yÃkkðíkk

yk MktøkúnMÚkkLk{kt rðrðÄ hkßÞkuLke «òLkkt

ðkMkýku îkhk ¼kðkí{f yufíkk MkkÄðkLkku

Ãký MktrLkc «ÞíLkku ÚkÞu÷ku òuE þfkÞ

Au. íku{kt ÃktòçkLke fkuXe, hksMÚkkLkLkku

rÃk¥k¤Lkku ÃkkýeLkku fwtòu, VkLkMk, Ërûký

¼khíkLkku Lkk¤[kðk¤ku fwtòu, íkkr{÷LkkzwLkk

rÃk¥k¤Lkk fwË{ (½zk), {trËhLkk ½tx,

økwshkíkLke íkktçkkLke {ký, Mkkihk»xÙLkk nkufk,

W¥kh«ËuþLke ík{kfw hk¾ðkLke zçke yLku

Ërûký ¼khíkLke ËeÃk÷û{eykuLkku Mk{kðuþ

ÚkkÞ Au. yk MktøkúnMÚkkLk{kt {wfkÞu÷kt

ÄkíkwÃkkºkku íkku rðrþü Au s

Ãký yuLkk ykÞkusfLke

ÿrü Ãký rðrþü hne

Au. ynª {wfkÞu÷k

ÄkíkwÃkkºkku fux÷kt sqLkkt

Au yu {n¥ðLkwt LkÚke Ãký

yu çkÄkt ÄkíkwÃkkºkku fE

ÃkhtÃkhkLku ò¤ðe hk¾u Au

yu ðÄw {n¥ðLkwt Au.

¼khíkLkkt ÄkíkwÃkkºkku

{wÏÞíðu {kiÞo, økwÃík,

[ki÷, hksÃkqík yLku {kuøk÷

165

MktMf]ríkLkwt {qÕÞðkLk «ËkLk Au yu heíku

òuEyu íkku f¤k yLku MktMf]ríkLkk yÇÞkMkeyku

yLku Mk{ksþk†eykuLku yk ÃkhtÃkrhík yLku

ÃkrhðíkoLk Ãkk{íkkt ðkMkýku yÇÞkMk fhðk

{kxu yuf rðrþü rð»kÞ Ãkqhku Ãkkzu Au.

ykÃkýkt ÄkíkwÃkkºkkuLkk ½zíkh{kt Mkifkyku{kt

su VuhVkhku LkÚke ÚkÞk íku AuÕ÷kt Ãk[eMk Ãk[kMk

ð»koLkk økk¤k{kt ÚkÞk Au. Ãknu÷kt ftMkkhk

fkheøkhku ykuòhku ðzu nkÚkÚke ðkMkýku ½zíkkt.

ftMkkhk þuheyku ºkktçkk-rÃk¥k¤Lkkt ½zkíkkt

ðkMkýkuLkk yðksÚke økwtS QXíke. yksu yu

fk{ {kuxu ¼køku {þeLkku îkhk Úkðk ÷køÞwt Au.

MxuLk÷uMk Mxe÷Lkkt ðkMkýkuLkku Þwøk ykht¼kíkk

íkktçkk-rÃk¥k¤Lkkt f÷kÃkqýo ðkMkýku íkhVLkku

÷kufMk{ksLkk {kLkðeLkku «u{ ykuMkhðk

{ktzâku Au. sqLkk, {qÕÞðkLk yLku

f÷kÃkqýo ½kxLkkt ðkMkýku ¼tøkkh{kt

ðu[e íkuLkk çkË÷k{kt økúk{ «òsLkku

Mxe÷Lkkt ðkMkýku ðMkkððk ÷køÞkt

Au, ykLkkÚke rðþu»k ykÃkýwt ði[krhf

ËkrhÿÞ çkeswt fÞwt nkuE þfu ?

yk{ ÚkðkÚke sqLkkt ðkMkýku ðsLkLkk

¼kðu ðu[kELku ¼tøkkh{kt ¼tøkkELku

¼êe{kt {kU{kt ¼h¾kðk {ktzâkt Au,

yk{ sqLkk ÄkíkwÃkkºkkuLkk ÃkhtÃkhkøkík

½kx ðeMkhkðk {ktzâkt Au. ftMkkhk

fkheøkhkuLkku øk]nWãkuøk ¼ktøkðk {ktzâku

Au. ¼rð»ÞLkk yÇÞkMkeykuLku ¼khíkeÞ

ÄkíkwÃkkºkkuLke f¤kLkk rðfkMkLkku yÇÞkMk

fhðku nþu íÞkhu MktøkúnMÚkkLk, ÃkkuÚker[ºkku,

«k[eLk økútÚkku yLku òu hÌkktMkÌkkt ÄkíkwÃkkºkkuLke

rðrzÞku r^Õ{ fhu÷ nþu íkku íku ¾Ãk{kt ÷køkþu.

ykðk «k[eLk f÷kðkhMkkLku ò¤ððk {kxu

«òLke òøk]ríkLke rðþu»k sYh Au.

«ò ÃkkuíkkLkkt ½h{kt Ãkzu÷kt çkkÃkËkËkðkheLkkt

sqLkkt ðkMkýku ðu[e ËuðkLku çkË÷u ½h{kt rLkS

Mktøkún Q¼ku fhu yu ykð~Þf Au. ÃkhËuþeyku

ÃkkuíkkLkwt ytøkík ÃkwMíkfk÷Þ r{ºkkuLku çkíkkððk{kt

økkihð ÷u Au, yuðwt ÄkíkwÃkkºk MktøkúnLke rËþk{kt

ykÃkýu Lk rð[khe þfeyu? (ÉýMðefkh : ÷u¾{ktLkkt r[ºkku ‘rð[kh' ÄkíkwÃkkºk

Mktøkúnk÷Þu «rMkØ fhu÷ ‘Ãkkºk- þçËðr÷Lkk’

MkkisLÞÚke)

166

sqLkk Mk{Þ{kt yksLkkt xe.ðe., rVÕ{ku,

ðerzÞku suðk {LkkuhtsLkLkkt {kæÞ{ku Lknkuíkkt

íÞkhu ðkËe, {Ëkhe, Lkx, çkòrýÞk, ¼ðkÞk,

hk{÷e÷kðk¤k, fXÃkqík¤e yLku LkkÚkçkkðk,

÷t½k, fktøkrMkÞk, çknwYÃke, {Õ÷, {ký¼è

yLku økk{Xe òËwøkhkuyu {kLkðSðLkLku

÷kuf{LkkuhtsLk îkhk íkksøkeÚke ¼ÞwO¼ÞwO

hkÏÞwt níkwt. ykðe {LkkuhtsLk fhkðLkkhe

÷kufòríkykuLke f÷kLkku yAzíkku Ãkrh[Þ

fhkððkLkku WÃk¢{ ynª hkÏÞku Au.

ðkËe, {Ëkhe økkhwze, LkkÚkçkkðk :

ðkËe, {Ëkhe, LkkÚkçkkðk yLku økkhwze

{nwðhLkk {eXk Mðhu MkÃkoLku h{kzeLku ÷kufkuLkwt

{LkkuhtsLk fhu Au. ðkËeyku{kt ÷k÷ðkËe,

Vq÷ðkËe, ÄkLkðkËe, {kLkðkËe, økkhwze,

¼Þkuo suðe swËe swËe Mkkíkuf þk¾kyku

òuðk {¤u Au. {q¤ {khðkz, ®MkÄ yLku

fåA{ktÚke Qíkhe ykÔÞk Au. ðkËe økkhwze

yu ¼xfíke òrík Au. Mkkihk»xÙ{kt ðktfkLkuh,

{kuhçke, {fkMkh, fåA{kt ¼[kW, ftÚkfkux,

¾uzk rsÕ÷k{kt Ënuøkk{,

yktíkhku÷e, W¥kh økwshkík{kt

¼e÷kuzk, fktxeðkMk, hkÄLkÃkwh,

¾uzçkúñk, fMkhk, ðzk÷e,

Mkík÷kMkýk, fkuXtçkk, Vq÷Ãkhk

ðøkuhu økk{zkt{kt ðMku Au.

ðkËe økkhwze Lkkøk, Lkkur¤Þku,

sh¾, ysøkh, MkMk÷wt,

yktÄ¤e [kfkux suðk òLkðhkuLkk

¾u÷ îkhk {LkkuhtsLk fhu Au.

ÄúktøkÄúkLkk Mk{swLkkÚk {Ëkhe

{kU{ktÚke Sðíkk MkkÃk yLku ðªAe

fkZu Au. Ãkux{kt íkhðkh Wíkkhu

Au. {kU{ktÚke ÃkÚÚkhLkk økku¤k yLku

çkkð¤Lke Mkq¤ku fkZu Au. ytxe

økw{ fhðe, nkufku {wíkhkððku,

nkÚk{ktÚke ftfw fkZðwt ðøkuhu nkÚk [k÷kfe

îkhk òËw{tíkhLkk ¾u÷ku çkíkkðu Au. yk

¾u÷kuLke çkku÷e Ãký yÇÞkMkeykuLku yuf Lkðku

rð»kÞ Ãkqhku Ãkkzu Au. W.ík.

swyku sMkw¼k !

¾u÷ ¾u÷kzeLkk

½kuzk yMkðkhLkk

økÄuzkt fwt¼khLkk

¾uíke ÃkkxeËkhLke

nrÚkÞkh ËhçkkhLkwt

ËwfkLk ðkrýÞkLke

yLku ¾u÷ {ËkheLkk

Lkx çkòrýÞk :

økwshkíkLkkt økk{zkt{kt VheLku yk÷{Lke

yZkhu ðhýLkwt {LkkuhtsLk fhLkkh LkxLku íkku

Mkki fkuE yku¤¾u. ðktMkLke ½kuze Ãkh Ëkuhzwt

çkktÄe ¾u÷ fhLkkh Lkx økwshkík WÃkhktík

{nkhk»xÙ, ®MkÄ, ÷knkuh, y{]íkMkh, #Ëkuh,

hík÷k{, rËÕne yLku rn{k[÷ «Ëuþ{kt ðMku Au.

Mkkihk»xÙ{kt Lkx ÷kufku økkurzÞk, økkuzçkòrýÞk

fu Lkx çkòrýÞkLkk Lkk{u òýeíkk Au. yu{

fnuðkÞ Au fu sqLkk ð¾ík{kt ÄúktøkÄúkLkk hksðe

snktS Ík÷kyu Lkx ÷kufkuLku çkòýk økk{

økhkMk{kt ykÃÞwt níkwt. ykÚke íÞkt hnuLkkhk

Lkxku çkòrýÞk íkhefu yku¤¾kÞ Au. MkkýtË

ÃkkMku LkkLke Ëuðíke økk{{kt çkòrýÞkLkwt yk¾wt

Ãkhwt ðMÞwt Au.

Lkx{kt ºký-[kh Vktxk Au. yuf hksLkx

yLku çkeò {khðkze Lkx. hksLkx ½ýwt¾hwt

hks- hsðkzkyku{kt ¾u÷ fhíkk, ßÞkhu

hksMÚkkLk{ktÚke ykðu÷k Lkxku ÷kufku{kt ¾u÷ fhu

Au, ºkeò nrhsLkkuLkk Lkx yLku [kuÚkk Lkxzk Au.

yk ÷kufku ÃkkuíkkLkk ¾u÷ îkhk sLk{LkkuhtsLk fhu

Au. yu{Lkk ¾u÷ku{kt {kÚkk¤e, {[fk¤ku, ÷kfkuzwt,

÷tfkXuf, Mk¬hçkkS, {uhw, ËkuhÃkkýku ðøkuhu Au.

s{eLkLkk ¾u÷ Ãkqhk fhe íkuyku Ëkuhzk Ãkh ysçk-

{LkkuhtsLk fhkðLkkhe ÷kufòríkyku

167

øksçkLkk ¾u÷ çkíkkðu Au. Ëkuhzk Ãkh [k÷u Au,

Íq÷k ¾kÞ Au, nkufku Ãkeyu Au, Aºke ÷ELku

Lk]íÞ fhu Au, Sðíkwt økÄuzwt ÃkeX Ãkh çkktÄeLku

íkuLkk Ãkh çkk¤f çkuMkkze Ëkuhzu [zu Au.

yu{ fnuðkÞ Au fu, sqLkk fk¤{kt Lkx

÷kufku Zku÷-þhýkELkk íkk÷u íkk÷u xªøkh

Lkxkht¼ fhíkk. rð¢{ hkòLke fÚkk{kt

ykðu: nkt {kurLkÞk ! Úkkðk Ëu xªøkh Lkxkht¼.

xªøkh Lkxkht¼ fkuLku fnuðkÞ fu,

‘¾t¼u ËqÄLkk ÃÞk÷k,

{kÚku çkkh økkøkhLkwt çkuzwt

yux÷k ðkLkkt ÷ELku,

ËMku yktøkr¤Þu [¬h [¬h Vhðk

S¼u {kuíke Ãkhkuðíkkt òðkt

fxkhLke Äkh {kÚku Ãkøk÷kt Ãkkzíkkt òðkt

ELkwt Lkk{ xªøkh Lkxkht¼’

sqLkk s{kLkk{kt Lkx ÷kufku QzðkLke

f¤k{kt Ãký ÃkkðhÄk økýkíkk.

‘ÞwËðtþ«fkþ’ økútÚk{kt ©e {kðËkLkS

híLkwyu ykðk LkxLkku yuf MkhMk «Mktøk

LkkUæÞku Au.

ò{ ©e hý{÷S çkeò ÃkkMku Lkxrðãk{kt

fwþ¤ Lkx fwxwtçku ykðeLku fÌkwt fu, ‘y{ku

ykfkþ {køkuo Qze Äkhu÷k MÚk¤u Qíkhe

þfeyu yuðk økøkLkrðnkhe Aeyu. y{u

QzeLku su økk{u Qíkheyu yu økk{ ykÃku

y{Lku çkrûkMk{kt ykÃkðkLkwt.'

ò{©eyu þhík fçkq÷ fhíkkt ºký

Lkxku yLkwfq¤ rËðMku ÷k¾kuxkLkk fkuXkLkk

Ÿ[kt {fkLkkuLke xku[ WÃkhÚke Qzâk.

íku{ýu ÃkkuíkkLkk çkkðzk Ãkh økUzkLke {kuxe

Zk÷ku çkktÄe íkuLkk Ãkh òze ÃkAuzeykuLkk

nðk ¼hkÞ íkuðk økçkkhkyku çkLkkðeLku

÷økkzâk níkk. yu{kt çku Lkx ÃkzeLku {hý

ÃkkBÞk. yuf Lkx Xuçkk økk{u QíkÞkuo. yuLku

Xuçkk økk{ çkrûkMk{kt {¤íkkt yksu yu økk{

LkxLkk Xuçkk íkhefu yku¤¾kÞ Au.

1111116666666777777

fktøkrMkÞkLkk ¾u÷ :

fktMkfeyku çkLkkðLkkh fktøkrMkÞkyku ÃkkMku

Ãký {LkkuhtsLkLkku fMkçk òuðk {¤u Au. Lkx

{kuxu ¼køku Ëkuhzk Ãkh ¾u÷ çkíkkðu Au, ßÞkhu

fktøkrMkÞk Ähíke {kÚku ytøkfMkhíkLkk ¾u÷

çkíkkðu Au. íkuyku ËkuzeLku nðk{kt QA¤eLku

Mkk{Mkk{k yÚkzkÞ Au. øk¤u çkktÄu÷e ÷kfzkLke

Ãkkx÷e Ãkh nðk{kt Wzkzu÷k ÃkÚÚkhLkk økku¤k

Íe÷u Au. Ãkkhuðze h{kzu Au. Ëktík Ãkh çku ¾kx÷k

yLku íÞkh çkkË Ëktík WÃkh Q¼wt n¤ {qfeLku

[k÷u Au. ÃkkuíkkLke {qA MkkÚku økkzwt çkktÄeLku íkkýu

Au. ykðk ¾u÷ku çkíkkðeLku íkuyku ÃkurxÞwt

h¤u Au.

{tShktðkËLkLke f¤k :

{tShktðkËLkLke f¤k

økwshkík yLku hksMÚkkLk{kt

XefXef «{ký{kt rðfkMk

Ãkk{e Au. {tShktLku ÿwík÷Þ{kt

ðøkkzðkLke su ÃkØrík Au íku

{wÏÞíðu økwshkík{kt s òuðk

{¤u Au. Mkkihk»xÙ{kt yuf fk¤u

fk{r¤Þk MkkÄwLke yuf òrík

{ tShk tðkËLk

168

{kxu rðÏÞkík økýkíke. fk{r¤Þk †eykuLku

{tShkt ðøkkzíke òuðe yu SðLkLkku yuf ÷nkðku

økýkíkku. ¼sLk økkE, r¼ûkk {køkeLku SðLk

økwòhku fhLkkh yk òríkLke †eyku þhehLkk

{wÏÞ ytøkku-fÃkk¤, øk¤wt, fkuýe yLku Ãkøk

Ãkh {tShkt çkktÄe, {ku{kt ík÷ðkh ÷E, {kÚkk

Ãkh ÷kuxk yLku ÷kuxk Ãkh Mk¤økíkk Ëeðk {qfe

ÿwík økríkyu {tShkt ðøkkzíke íÞkhu òuLkkh

çku½ze Úkt¼e síkk. yksu fk{r¤Þk òríkLke

†eykuLke {tShktðkËLkLke yk f¤k òýu fu

Mkkð rð÷kuÃkkE økE Au. Mkkihk»xÙu Mk{ÞkLíkhu

su ykX-ËMk W¥k{ fkurxLkk {tShktðkËfku

ykÃÞk íku{ktLkk yuf rçk÷¾kLkk MkkÄw

ðehËkMk níkk. {tShkLkk yk òËwøkh f¤kLke

Mk]rüLkwt MksoLk fhe òuLkkhLku {tºk{wøÄ

fhe Ëuíkk. MÃkuLkLkk V÷uøkuLfku Lkk{Lkk

÷kufLk]íÞ{kt nkÚkLke [ÃkxeÚke ðkøkíkk

÷kufðkrsttºk{kt su yíkqx ÷Þfkhe Q¼e ÚkkÞ

Au íkuðe yíkqx ÷ÞfkheLkwt MksoLk ykÃkýk

rLkhûkh f÷kfkh ðehËkMk Mkns heíku Q¼e

fhe þfíkk.

÷kufLkkxTÞ ¼ðkE :

økwshkík Mkkihk»xÙLke ÷kufLkkxTÞ ÃkhtÃkhk

¼ðkELkk Lkk{u òýeíke Au. {æÞÞwøk{kt Mkku¤u

f¤kyu ¾e÷u÷e ¼ðkE yu Ëuðe WÃkkMkLkkLkku

Ãký yuf «fkh Au. yk ¼ðkE h{Lkkhkyku

LkkÞf ÷kufSðLk{kt ¼ðiÞkLkk Lkk{u yku¤¾kÞ

Au. ¼ðkELkk ykãÃkwhw»k rMkØÃkwhLkk frð

yMkkEík Xkfh økýkÞ Au. yu{ fnuðkÞ Au

fu, yu{ýu 360 sux÷k ðuþku h[u÷k, yu{ktLkk

60 sux÷k ðuþku ykÃkýe ÃkkMku Ãkhkýu çkåÞk Au.

yk ¼ðkEðuþku{kt ykðíke Mkk¾eyku, {wÂM÷{

nhVku, hufíkk, Ífze, çkkstËk, [çkku÷k,

AtË, fwtzr¤Þk, MkðiÞk, ÃkkÞk, frðík, Ëwnk,

økhçkk suðk fkÔÞ «fkhku yLku fkuxðk¤,

fkt[r¤Þku, ÷kAkuhe, xku¤kÃkrík, Ãkuzwt suðk

þçËku Ãký yÇÞkMkLkku ykøkðku rð»kÞ çkLke

hnu íkuðk Au.

¼ðkELkkt Lk]íÞku{kt ík÷ðkh yLku ½q½hk

MkkÚkuLkwt Lk]íÞ Ãký ¼ðkELkwt yuf ykøkðwt

ykf»koý Au. f÷kfkh Ãkøku ½q½hk çkktÄe

nk{kuorLkÞ{, Lkh½kt, ¼qtøk¤ yLku fktMke

òuzkLkk íkk÷u íkk÷u yktøk¤eyku Ãkh Úkk¤eyku

Vuhðu Au. ºkkMkfLke Äkh Ãkh Lk]íÞ fhu Au.

ykze ík÷ðkhkuLke Äkh Ãkh Lk]íÞ fhíkk fhíkk

yktrxÞk, ËkurZÞk, çknhk yLku ¾hnhk yu{

Mkkík «fkhLkk ½q½hk ðøkkzu Au. Mk¤økíke

÷kfze Vuhðu Au. Lkð çkuzkLkwt Lk]íÞ fhu Au.

yktøk¤e Ãkh ÷kfzkLkku çkksX VuhðeLku

nðk{kt yØh W÷k¤eLku Íe÷u Au. yktøk¤eyku

Ãkh Awèe ík÷ðkhku Vuhðu Au. Mk¤økíke ÷kXe

Vuhðu Au. {kÚkk Ãkh fk[Lke çkkx÷e Vuhðu Au.

{kÚku çkuzwt {qfe çkuzkLku [ktÕ÷k fhu Au. ÃkøkLkk

ytøkqXkÚke fxkhe ÃkfzeLku ykt¾{kt {uþ yktsu

Au. {kÚku çkuzwt {qfeLku s {eLk ÃkhÚke {kU ðzu

ðªxe WÃkkze ÷u Au. {kÚku Q¼wt Mkktçku÷wt {qfeLku

Lk]íÞ fhu Au. yksu íkku ¼ðkELke yk f¤k

yMíkk[¤Lkk ykhu ykðeLku Q¼e Au.

çknwYÃkeLke f¤k :

økwshkík yLku hksMÚkkLkLkk ÷kufSðLk{kt

{LkkuhtsLkLke su f÷kyku rðfkMk Ãkk{e íku{ktLke

yuf íku çknwYÃkeLke f÷k Au. økwshkík{kt

çknwYÃkeLkku ðuþ fhLkkh f÷kfkhku {kuxu ¼køku

çkúkñý, {wMk÷{kLk, ËuðeÃkqsf, ¼ktz yLku

¼ðkÞk Au. yu{Lke økwhwøkkËeyku çkøkËkË,

{fLkÃkwh, sÞÃkwh, ys{uh yLku fLkko÷{kt

ykðu÷e Au. çknwYÃkeLke økkËeLkk çkkðLk ðuþku

økýkÞ Au, Ãký yksu çknwYÃkeyku Ãkkt[-Mkkík

ðuþkuÚke ðÄw ðuþku ¼sðíkk LkÚke. sqLkk ðuþku{kt

yÄoLkkhe-Lkxuïh, rËÞh-¼kuòE, økwhw-

[u÷ku, Vfehçkkðk, rçkfkLkuhe {k÷ý, rþhe-

VhnkË, LkuÃkk¤Lke òuøký, r¼¾khe, økktzku

169

sÞÃkwhLkku økðiÞku, ¼hðkz yLku ¼hðkzý

{n¥ðLkkt {LkkÞ Au. yk ðuþLke çkku÷e Ãký

fuðwt {LkkuhtsLk ÃkehMku Au ?

yu..yu..yu zkÞhkLku hk{hk{. ÍkÍk

fheLku ðrZÞkhe ðu÷k ykÃkLkk hk{hk{.

{kuxk¼kE, ËqÄLkku ðkhku çktÄkððku nkuÞ íkku

ykÃkýu ðrZÞkh{kt hnuðwt. LkðMku Lku LkÔðkýwt

¼UMkwt Au Lku yuf Ãkkzku Au. Ãkkzku hkíku s rðÞkýku

Au. Mkizfu Mkðk{ý ËqÄ rËÞu Au {kuxk¼kE. yk

ËqÄ Ãký fuðwt?

½izkt Ãkeðu íkku swðkLk ÚkkÞ.

swðkLk Ãkeðu íkku ½izkt ÚkkÞ.

Akufhkt Ãkeðu íkku ¼V ÷ELku {kuxk ÚkkÞ

÷kExLkk Úkkt¼÷k suðk.

çkku÷ku çkkÃkk ík{khk ðkrzÞk{kt

½uxkt, çkfhkt, MkktrZÞk çkuMkkzðk Au fu Lk#?

n{ýkt s {k÷ QíkÞkuo Au, ¼kðLkøkhLkk

çktËhuÚke. çkÄkt rð÷kÞíke ½uxkt Au.

fk¤kt {kÚkktLkkt, ÃkqtAzkt ðøkhLkkt.

Vqx VqxLke ÷UrzÞwt fhu ÷xÃkx

yuf hkík{kt MktÄwÞ ¾uíkh ¾íkhkE òÞ

ÍxÃkx...’

fXÃkqík¤eLkk ¾u÷ :

fXÃkqík¤eLkk ¾u÷Lkk {kæÞ{Lke økýLkk

MkkiÚke «k[eLk Lk]íÞ «fkh{kt ÚkkÞ Au. yu{

fnuðkÞ Au fu, ykÃkýk rþü LkkxfkuLke WíÃkr¥k

fXÃkqík¤eLkk ¾u÷{ktÚke ÚkE Au. ¼kx ÷kufku

fXÃkqík¤eLkk ¾u÷{kt Ãkkhtøkík økýkÞ Au. yuf

fk¤u ¼kx ÷kufku MkwtËh þýøkkhu÷k økkzk{kt

ÃkkuíkkLkk fwxwtçk-fçke÷k yLku fXÃkqík¤eykuLkk

{k÷yMkçkkçk MkkÚku swËkswËk «Ëuþku{kt Vhíkk.

yu{Lke MkkÚku nkÚke Lku ½kuzk hnuíkk yuLkk

WÃkh çkkðLk Ãkqík¤eykuLkku htøk{t[eÞ Mkk{kLk

{qfðk{kt ykðíkku.

yk WÃkhktík økúk{rðMíkkhLkk ÷kufMk{ksLkwt

{LkkuhtsLk fhðk{kt hk{÷e÷kðk¤k, {eh,

ÃkkçkwSLkk Ãkxðk¤k ¼kuÃkk, hªA yLku

{kfzkt h{kzLkkh {Ëkhe, hkðýnÚÚkkðk¤k

LkkÚkçkkðk, íkwhe, çkkhkux, økk{Xe òËwøkhku,

¼ktz ðøkuhu òríkLkku Vk¤ku {qÕÞðkLk hÌkku

Au. sqLkk hsðkzkyku yLku ÷kufMk{ks yk

f÷kfkhkuLku «kuíMkkrník fhíkk hÌkk nkuðkÚke

{LkkuhtsLkLke yk f÷kyku yuf fk¤u

Ãkwhçknkh{kt ¾e÷e níke. yksu íkku hsðkzkt

Þ økÞkt. ÷kufSðLk ÃkkuíkkLke yk ÃkhtÃkrhík

f÷kyku íkhV WËkMkeLk çkLkíkwt òÞ Au. ykÚke

÷kuff÷kfkhku ÃkkuíkkLkku çkkÃkËkËkLkku ÔÞðMkkÞ

AkuzeLku Lkkufhe-ÄtÄk{kt ÷køkðk {ktzâkt Au.

÷kufSðLkLkku yk «kýðkLk ðkhMkku rð÷kuÃkkE

Lk òÞ yu {kxu Mkkiyu òøkúík ÚkðkLke ¾qçk

sYh Au. yk ÃkthÃkrhík f÷kyku {kxu økkihð

ÃkuËk ÚkkÞ yu ÃkrhÂMÚkríkLkwt rLk{koý ÚkkÞ íkku

s yk {qÕÞðkLk ðkhMkkLkwt síkLk fhe þfkÞ

yLku yuLku ò¤ðe þfkÞ.

170

Ä{oLke çkkçkík{kt MkkiÚke ðÄw Ëuð Ëuðeyku

ÄhkðLkkh Ëuþ íkhefu rðï¼h{kt ¼khíkLkwt

MÚkkLk {ku¾hu hÌkwt Au. ¼khíkeÞ ÷kufkuyu

íkuºkeMk fhkuz Ëuðíkk Lku Lkð fhkuz ËuðeykuLke

fÕÃkLkk fhe Au. ÷kufSðLk{kt ©ØkÃkqðof

Ãkqòíkk ËuðkuLku ºký «fkhu økýkðe þfkÞ

Au. ðuË{kt ðýoðkÞu÷k Ãk]Úðe, Mkqhs, [tÿ,

{u½ ðøkuhu... ¼økðkLk hk{[tÿ, ¼ku¤kþtfh

ðøkuhu Ãkwhkýkuyu «çkkuÄu÷k Ëuðku yLku ÷kufËuðku.

÷kufËuðkuLke Ãkqò{kt {kík]Ãkqò, þÂõíkÃkqò, rÃkík]

Ãkqò, íkw÷Mke, ðz, ÃkeÃk¤ku, Lkkøk, økkÞ, ð]ûk

yLku Ãkþw «kýeykuLke Ãkqò WÃkhktík MÚkkrLkf

LkkLkk-{kuxkt yLkuf Ëuð-Ëuðeyku fw¤Ëuðeyku

yLku rÃkík]yku ðøkuhuLke Ãkqò økwshkíkLkk

÷kufSðLk{kt ½uh½uh òýeíke Au.

÷kufSðLk{kt òýeíkkt Ëuðku{kt Ãký ½h yLku

fwxwtçkLke hûkk fhLkkh, økk{kuLku hûkLkkhk

yLku Mk{økú «òLku hûkLkkhk yu{ ºký «fkhku

økýkðe þfkÞ. yk Ëuðku{ktÞu ÃkkAk çku ¼køk

Ãkzu Au, {r÷Lk Ëuðku yLku [kuÏ¾k Ëuðku.

÷kufSðLk{kt ËuðÃkqòLke MkkÚku WíMkðku Ãký

òuzkE økÞk Au, íkuÚke WíMkðku-«Mktøku ËuðÃkqò,

Lk]íÞ yLku økeík-MktøkeíkÚke ðkíkkðhý økwtS

QXu Au. ykðk fux÷kf Ëuðku rðþu ynª

òuEyu.

ËwtËk¤k Ëuð økýÃkrík:

rhrØ-rMkrØ yLku rðãkLkk Mðk{e,

¿kkLkeyku{kt yíÞtík ¿kkLke, ËuðkuLkk

MkuLkkLkkÞf, çkwrØLkk yrÄckíkk, Mkku¤ rðãk

Lku [kuMkX f¤k{kt rLkÃkwý yLku rðæLkLkk fíkkoníkko

ËwtËk¤k({kuxe VktËkðk¤k) Ëuð økýÃkríkLke

Ãkqò ÷kufSðLk{kt Ãkkihkrýf Mk{ÞÚke [k÷e

ykðu Au. økwshkíkLkkt ËuðËuð÷ktyku{kt økýÃkrík

{n¥ðLkk yLku {ku¾hkLkk Ëuð økýkÞ Au.

íkuºkeMk fhkuz Ëuðíkkyku{kt økýuþ «Úk{ Ãkkx÷u

ÃkqòÞ Au.

økýuþLke økuhnksheðk¤k ÷kufSðLkLke

fÕÃkLkkt Mkh¾e Ãký fhe þfkÞ íku{ LkÚke.

økwshkíkLkkt økk{uøkk{ Lku ½hku½h çkkhMkk¾

WÃkh fkuíkhu÷e yLku ®MkËqh [kuÃkzu÷e

økýuþLke fkc«rík{k y[qf òuðk {¤u Au.

÷kufMk{ksLkk yZkhu ðhýLkk ÷kufku {tøk÷{qŠík

økýuþLke Ãkqò fhu Au. ÷øLk suðk {tøk¤

«tMkøku økýÃkríkËkËkLke MÚkkÃkLkk fhe íku{Lke

Ãkqò fhðk{kt ykðu Au. økýÃkrík rðÎLkníkko

Ëuð nkuðkÚke þw¼-ÄkŠ{f fkÞo rLkŠðæLku Ãkkh

Ãkkzðk {kxu '©e økýuþkÞ Lk{:'Úke Ä{orðrÄ

fu r¢ÞkfktzLkku ykht¼ fhðk{kt ykðu Au.

yux÷wt s Lknª Ãký rðãkLkku ykht¼ fhíke

ð¾íku, økk{økk{íkhu síke ð¾íku ÷zkE yLku

Ëw:¾Lkk «Mktøku yk ËuðLkwt M{hý fhðk{kt

ykðu Au.

[kuÃkzk{kt Lkk{wt-Xk{wt ÷¾íkkt fu fk¤k-

Äku¤k yûkhku Ãkkzíkkt ðuÃkkheyku ‘©e økýuþkÞ

Lk{:’ fheLku yk ËuðLku «Úk{ Mkt¼khu Au.

÷kufSðLk{kt Ãkqòíkkt ËuðËuð÷kt

171

hkíkðhíkLkk [kuhe[Ãkkxe fhðk síkk [kuh

÷kufku nkÚk{kt ‘økýurþÞku’ ÷ELku Lkef¤íkkt

Ãknu÷kt økýÃkríkLkk økwý÷k økkÞ Au. íkuÚke s

fnuðkÞwt Au fu :

‘økðhe íkkhk ÃkwºkLku Mk{hu {Äwhk {kuh;

rË’yu Mk{hu ðkrýÞk hkíku Mk{hu [kuh.’

¼ðkE fhíkk ¼ðkÞk Ãký Mkki «Úk{

økýuþLkku s ðuþ fkZu Au yLku yu{Lke Míkwrík

fhu Au :

‘Lk{wt Lk{wt íkkhk Lkk{Lku

Ëuð {khk ÷tçkkuËhk’,

økòLkLk, ¼k÷[tÿ, frÃk÷ku, fwtËLk,

øksfýof, ÷tçkkuËh, Äq{fuíkw, rðLkkÞf,

økýkæÞûk ðøkuhu Lkk{u yku¤¾kíkk økýÃkrík yu

f]r»k MktMf]ríkLkk Mkktfuríkf Ëuð Au. økwshkíkLkk

¾uzqíkku økýuþ[kuÚkLkk rËðMku økýÃkríkLku

[qh{kLkk ÷kzwLkwt LkiðuÄ fhe yu{Lke Ãkqò fhu

Au.

økýÃkrík Ÿ[ Lke[Lkk ¼uËÚke yr÷Ãík Au.

Mkðo fku{ku økýÃkríkLkwt ¼Âõík¼kðÃkqðof ÃkqsLk

fhu Au. su{ MkíÞLkkhkÞý ¼økðkLkLke fÚkk

fnuðkÞ Au, íku{ ÃkAkík fku{ku{kt økýuþLkk

ÃkkX {tzkÞ Au. ¼õíkku hkíkðhíkLkk yufíkkhku

÷E økýÃkríkLkk ¼sLkku økkÞ Au.

økúk{Lkkheykuyu {wAk¤k økýuþLku

þwfLkðtíkk Ëuð íkhefu ÷kuføkeíkku{kt Mk{ÞkO

Au, ÷kuf¼hík{kt Lku {kuíkeøkqtÚký{kt yk÷uÏÞk

Au. yk{ ÷kufSðLk{kt økýuþSLkku «¼kð

«k[eLkfk¤Úke «Mkhe hÌkku Au.

ËzðkLke Ëkíkkh - ÷kuf{kíkk hktË÷ :

Mkku¤u f¤kyu ¾e÷eLku ÃkkuíkkLkk yÃkYÃk

íkusÚke søkíkLku ysðk¤íkk MkqhsËkËk yLku

yu{Lkkt ÃkíLke hktË÷Lke Ãkqò økwshkíkLkk

÷kufSðLk{kt XefXef «[r÷ík Au. MkqÞoLku

òu ykÃkýu Mk{økú Mk]rüLkk rÃkíkk fneyu íkku

MkqÞkoýeLku Mk{økú Mk]rüLke {kíkk økýe þfkÞ.

MkqÞkoýeLkwt çkeswt Lkk{ AkÞk Au. AkÞk yux÷u

ykÃkýkt hktË÷{k. íku fux÷kf Xufkýu hÒkkËuLkk

Lkk{u òýeíkkt Au. Ãkwhkýku{kt MkqÞoÃkíLke íkhefu

hLLkkËuLku çkË÷u ‘hk¿ke’ yuðwt Lkk{ òuðk

{¤u Au. hk¿keLkwt «kf]ík Lkk{ hkýe ÃkhÚke

hkÛýËuðe, hký÷Ëu yLku yu{ktÚke hLLkkËu

ÚkÞwt nþu yu{ fÕÃke þfkÞ.

hktË÷ fwxwtçkLkkt Ëw:¾ku Ëqh fhLkkhe yLku

LkkheLku {kík]íð ykÃkLkkhe V¤ÿwÃkíkkLke Ëuðe

økýkÞ Au. íkuÚke íkuLke Ãkqò fhðkÚke LkkheLkwt

ðktrÍÞk{iýwt ¼ktøku Au. hktË÷ rhrØ-rMkrØLke

Ãký Ëkíkk økýkÞ Au. yuLke Ãkqò fhLkkhLke

MktMkkhðkze ykt¾Lku Xkhu yuðe ÷e÷eA{ hnu

Au. yuðe ÷kuf{kLÞíkkLku ÷ELku ÷øLk fu sLkkuE

suðk þw¼ «Mktøku ðkhíknuðkhu fu ykzk rËðMku

hktË÷ íkuzðk{kt ykðu Au. þk†eÞ rðrÄÚke

Úkíkkt ÷øLkku{kt hktË÷Lkwt MÚkkLk Lk nkuðk AíkktÞu

÷kufSðLk{kt ÷øLk yLku Mke{tík «Mktøku ½ýe

÷kufòríkyku{kt hktË÷ íkuzðkLkku rhðks yksu

Ãký [kÕÞku ykðu Au. ©kðf ÷kufku yuLku økkuºks

íkhefu Ãkqsu Au. hktË÷ yu rðïf{koLke Ãkwºke

nkuðkÚke rðïf{koLke ðtþs økýkíke fkheøkh

fk{ku{kt hktË÷ ÃkqòLkwt {n¥ð Mkrðþu»k òuðk

{¤u Au. rðïf{koLku ÃkkuíkkLkk ðzðk {kLkíkk

økwshkík yLku fkrXÞkðkzLkk MkwÚkkhku

AkÞk-hktË÷Lku ÃkkuíkkLkkt VEçkk íkhefu yku¤¾u

172

Au. EhkLkÚke MkqÞoÃkqòLku MkkÚku ÷kðu÷k ÃkkhMke

÷kufku Ãký Mke{tík «Mktøku ðnwLkku ¾ku¤ku ¼heLku

hktË÷Lke Ãkqò fhíkkt òuðk Au.

hktË÷Lkwt ðknLk ½kuzku økýkÞ Au. hktË÷Lke

MÚkkÃkLkk «Mktøku íkuLkk MðYÃkLke Mkt¿kkYÃk çku

÷kuxk yLku Lkkr¤ÞuhLkk çku økkuºk Ãkh {tzLk

MðYÃkku Mkòððk{kt ykðu Au. yLÞ Ëuð-

Ëuðeyku Mkòuzu s ykhkÄkÞ Au, íku{ hktË÷

yLku MkqÞoLku MkkÚku íkuzkÞ Au. su ½uh hktË÷

íkuzâkt nkuÞ íÞkt økkuhýeyku hktË÷Lkkt økeíkku

økkÞ Au Lku Mkðkh-Mkkts hktË÷Lkku ½kuzku ¾qtËu

Au. hktË÷Lku ¾ehÃkku¤eLkkt Lkiðuã Ähkðe

økkuhrýÞwtLku s{kzðk{kt ykðu Au.

fkrXÞkðkz{kt çkkuxkË ÃkkMku fk¤w¼kh

LkËeLku fktXu Ëzðk økk{Lkk ÃkkËhLke ðkð{kt

hktË÷Lkw MÚkkLkf ykðu÷wt Au. çkeswt økkuÃkLkkÚk

ÃkkMku hktfkMkhLke hktË÷Lkwt MÚkkLk Ãký òýeíkwt

Au. †eyku ©Øk yLku ykMÚkkÃkqðof hktË÷Lke

çkkÄk hk¾u Au Lku {Lkkufk{Lkk V¤e¼qík Úkíkkt

hktË÷{kLke çkkÄk Akuzðk {kxu òÞ Au.

LkkøkËuðíkk:

VqtVzk Lkk¾íkk Lku fk¤e Íuçkký Vuý

{ktzeLku S¼Lkk ÷çkfkhk fhíkk LkkøkËkËk

økwshkík¼h{kt swËk swËk MðYÃku ÃkqòÞ Au.

Mkkihk»xÙ{kt [h{kr¤ÞkËkËk íkhefu, fåA{kt

¼qstøkËuð, Ík÷kðkz{kt ðkMkwrfËuð, W¥kh

økwshkík{kt økkuøkLkkhkÞý, ¼k÷«Ëuþ{kt

½ku½k[wðký, ¾uzk íkÚkk Ãkt[{nk÷ rsÕ÷k{kt

¼kÚke ¾ºke yLku ðzkuËhk rsÕ÷kLkk rík÷fðkzk

rðMíkkh{kt ¼kËhðk Ëuð íkhefu LkkøkËuðLke

Ãkqò økwshkíkLku økk{zu økk{zu Lku ½uh ½uh Úkíke

òuðk {¤u Au.

÷kufËuðkuLke ÃkqòLkk «fkhku{kt LkkøkÃkqò

½ýe «k[eLk økýkÞ Au. LkkøkÃkqòLke ÃkhtÃkhkLkwt

Ãkøkuhwt ðuËfk¤Úke Ãký ykøk¤ òÞ Au.

LkkøkòríkLkk ÷kufku LkkøkLku Ãkqðos íkhefu Ãkqsíkk.

yk LkkøkòríkLkwt ð[oMð yuf fk¤u Mkkihk»xÙLkk

Mkkøkh rfLkkhu sççkh níkwt. yk yðþu»kYÃku

LkkøkÃkqò økwshkíkLkk ÷kufSðLk{kt s¤ðkE

hnu÷e òuðk {¤u Au. †eyku LkkøkÃkkt[{Lkwt

ðúík fhu Au. Lkkuhíkk «Mktøku Akufhktyku {kxeLkk

½ku½k çkLkkðe ytËh Ëeðku {qfe ½hku½h Vhu Au

yLku økkÞ Au :

½ku½k ½ku½k ½ku½ Mk÷k{

LkkÚkeçkkELkk ðehMk÷k{

ykøk÷ku çktËqfËkh

ÃkkA÷ku [kufeËkh

íku÷ ËTÞku, ½qÃk ËTÞku

çkkðkLku çkËk{ ËTÞku

íkkðze{kt Xªfhe

Sðu ík{khe Ëefhe.

økwshkík yLku Mkkihk»xÙ{kt LkkøkËkËkLkkt

½ýkt MÚkkLkfku ykðu÷kt Au. ÷kufSðLk{kt

LkkøkËuð rð»ku yLkuf «fkhLke {kLÞíkkyku

yLku rfðËtíkeyku òýeíke Au. LkkøkLku

Mk{]rØLkk «íkef yLku MktÃkr¥kLkk hûkf

{kLkðk{kt ykðu Au. su{ hktË÷ V¤ÿwÃkíkkLke

Ëuðe økýkÞ Au, yu{ LkkøkËuð V¤ÿwÃkíkkLkk

Ëuð økýkÞ Au. íku{Lke ykhkÄLkk fhðkÚke

ðtæÞk †eykuLku MktíkkLk «kró ÚkkÞ Au yuðe

÷kuf{kLÞíkk «[r÷ík Au. ykðkt MktíkkLkkuLkkt

173

Lkk{ LkkøkS, LkøkuLÿ ðøkuhu hk¾ðk{kt ykðu

Au. LkkøkÚke hûký {u¤ððk ÷kufku nkÚku-Ãkøku

Lkkøk AqtËýkt Ãký Ãkzkðu Au.

çkúkñý yLku þqÿLkk MkrnÞkhk Ëuð :

søkLLkkÚkS :

zwtøk¤eLkk Ëzk suðe {kuxe {kuxe yktÏÞwt,

yktøkr¤Þwt ðøkhLkk nkÚk, ½kxÄqx ðøkhLkk

ykuçkzøkkuçkz þhehðk¤k søkLLkkÚkSLke

{qŠík yLÞ ËuðkuLke {qŠíkÚke íkÆLk swËe íkhe

ykðu Au. søkLLkkÚkSLke yux÷u søkíkLkk

Sð {kºkLkk LkkÚk. yk Ëuð Ëu¾kð{kt ¼÷u

YzkYÃkk¤k Lk nkuÞ Ãký yu rð»ýwwLkwt «íÞûk

MðYÃk s {LkkÞ Au. fkfkçkr¤ÞkLke su{

yufíkkLkku MktËuþku ykÃkíkk søkLLkkÚkSLkk

{trËh{kt Ÿ[-Lke[Lkk ðkzk LkÚke. çkúkñý

þqÿLke yk¼zAux LkÚke. søkLLkkÚkSLke

AºkAkÞk{kt ykðu÷k Mkki Mk{kLk økýkÞ Au.

¼økðkLkLku yÃkoý fhkÞu÷ku «MkkË òrík¿kkrík

fu Ä{oLkk ¼uË¼kð rðLkk MkkiLku Mk{kLk heíku

ðnU[ðk{kt ykðu Au.

økwshkík{kt ðMkíkk ¼hðkz, fku¤e,

fýçke, hksÃkqík, çkúkñý, ½kt[e, {ku[e,

íku÷e, íktçkku¤e, nrhsLkku yLku {wMk÷{kLkku

Ãký søkLLkkÚkSLkk Ãkh{¼õík çkLkeLku yx÷

©Øk yLku rðïkMk Ähkðu Au. ykrËðkMkeyku

Ãký ¼Âõík¼kðÃkqðof íku{Lke Ãkqò fhu Au.

søkLLkkÚkSLkwt MkkiÚke {kuxwt yLku «k[eLk {trËh

søkLLkkÚkÃkwhe{kt ykðu÷wt Au. y{ËkðkË{kt

s{k÷Ãkwh Ëhðkò çknkh søkLLkkÚkSLkwt

{trËh ykðu÷wt Au. yk {trËh{kt søkLLkkÚkS

yux÷u fu ¼økðkLk ©ef]»ý, çk¤¼ÿS yLku

çknuLk Mkw¼ÿkLke {qŠíkyku òuðk {¤u Au. «íÞuf

®nËw Ä{oLkk {trËhku{kt þtfhLke MkkÚku Ãkkðoíke,

f]»ýLke MkkÚku hkÄk yLku hk{Lke MkkÚku MkeíkkLke

{qŠík òðk {¤u Au. ßÞkhu søkLLkkÚkS yuf

s yuðk Ëuð Au fu su{Lke MkkÚku íku{Lkkt çknuLk

Mkw¼ÿkLke {qŠík ÃkqòÞ Au. yLÞ ËuðËuðeykuLke

{qŠík Ãkk»ký fu ÄkíkwLke çkLku÷e nkuÞ Au. ßÞkhu

søkLLkkÚkSLke {qŠík ÷e{zkLkk ÷kfzk{ktÚke

çkLkkððk{kt ykðu Au.

y»kkZ MkwË çkesLkk rËðMku søkLLkkÚkSLkk

{trËhuÚke ËçkËçkkÃkqðof hÚkÞkºkk Lkef¤u Au.

¼õíkku ©ØkÚke íku{Lkku hÚk ¾U[u Au. ¼sLk-

ÄqLkLke Akf{Aku¤ Qzu Au. ÷kufku hÚkÞkºkkLkkt

ËþoLk fhe Výøkkðu÷k {økLkku «MkkË ¾kELku

hÚkÞkºkkLkku WíMkð {Lkkðuu Au. yk QíMkð

«Mktøku yu{ fnuðkÞ Au f]»ý yLku çk¤hk{

hÚk{kt çkuMke {Úkwhk sðk LkeféÞk íÞkhu

økkuÃkeyku yLku økkuÃkçkk÷kuykuyu íku{Lku rðËkÞ

ykÃke yu rËðMk y»kkZ MkwË çkesLkku rËðMk

níkku. íÞkhÚke íku{Lke M{]rík{kt Ëh ð»kuo yk

WíMkð QsðkÞ Au.

174

fåALkk ÷kufËuð s¾ËkËk :

nkÚk{kt ËðkLke Ãkuxe, {kÚku Ãkk½ze yLku

ytøkh¾kÄkhe ½kuzu Mkðkh s¾kuLke hnMÞ{Þ

{qŠíkykuLku ÃkqsðkLke «Úkk fåALkk ÷kufSðLk{kt

yuf nòh ð»ko Ãkwhkýe Au. fkuELku

íÞkt þuh {kxeLke ¾kux nkuÞ íkku

s¾ËkËkLke {kLkíkk {kLku Au yLku

Ãkwºk-ÃkwºkeLke «krÃík Úkíkkt íkuLkwt Lkk{

s¾w fu s¾e Ãkkzðk{kt ykðu Au.

÷kufSðLk{kt Ëuð MðYÃku Ãkqòíkk s¾ku fkuý

níkk yLku õÞktÚke ykðu÷k íku ytøku rðîkLkku{kt

yLkuf {ík{íkktíkhku òuðk {¤u Au, Ãký yuf

ðkík MÃkü Au fu s¾ ÷kufkuyu ÷k¾k Vq÷kýeLkk

¼ºkeò ÃkwtyhkLkk hkßÞfk¤ ð¾íku «økx ÚkE

÷kufkuLkkt Ëw:¾ rLkðkhu÷kt íkuðe ËtíkfÚkk {¤e

ykðu Au. fåA{kt ykðu÷e ffz¼ex xufhe

Ãkh ykðu÷ s¾{trËh{kt çkkUíkuh s¾kuLke

½kuzuMkðkh {qŠíkyku òuðk {¤u Au. Ëh ð»kuo

¼kËhðk MkwË yrøkÞkhMkLkk rËðMku íÞkt {kuxku

{u¤ku ¼hkÞ Au. Mkt½kh ÷kufku s¾Lku ÃkkuíkkLkk

EüËuð {kLku Au. fåA{kt yksuÞ Xuh Xuh

s¾{qŠíkyku òuðk {¤u Au.

ðkAzkËkËk :

hksMÚkkLk{kt hk{kÃkeh, økwshkík{kt

¼kÚke¾ºke yLku ¼k÷«Ëuþ{kt ½ku½kËuð þqhkÃkqhk

økýkÞ Au íku{ Mkkihk»xÙ{kt ðkAzkËkËkLku

þqhkÃkqhk økýðk{kt ykðu Au. ÷kufSðLk{kt

ðkAzkËkËkLkwt {nkíBÞ ½ýwt {kuxwt òuðk {¤u

Au. ðíMkhks Mkku÷tfe hksÃkqíkkuLkk fw¤Ëuð

íkhefu ÃkqòÞ Au. ðk½uh Ãký íku{Lku

¼Âõík¼kðÃkqðof Ãkqsu Au.

økkurn÷ðkz{kt ðk¤kf ÃktÚkf{kt

ykðu÷k zwtzkMkLkk {trËh{kt yu{Lkwt {Míkf

yLku {nwðk{kt Äz ÃkqòÞ Au. ËkXk{kt

s{ýku nkÚk yLku ÃkkuhçktËh{kt íku{Lke yktøk¤e

ÃkqòÞ Au. yk{ Mkkihk»xÙ{kt íku{Lkkt [kh

MÚkkLkf òuðk {¤u Au. yk rðMíkkhLkk ðk½uh,

hksÃkqík, nk÷khe, Mkíkðkhk ðkh íknuðkhu fu

çkkÄk- yk¾ze «Mktøku ®MkËqh [kuÃkze {kxeLkk

½kuzk yLku ðk½Lkkt h{fzkt [zkðu Au. Mkku÷tfe

fw¤Lkk ðh½kurzÞkLke AuzkAuze ðkAzkËkËkLkk

MÚkkLkfu s Aqxu Au.

rþfkuíkhe {kíkk :

rþfkuíkhe yu {q¤ íkku ¾khðkLke ËrhÞkE

Ëuðe ®MkÄkðE Au. yk Ëuðe ðnkýðxeykuLku

hûkLkkh Ëuðe økýkÞ Au. Mkkihk»xÙ{kt rþfkuíkheLkk

«íkefYÃku ÷k÷ htøkLke s{ýe, {kÚku Lkkr¤Þuh

yLku økðLkLke [qtËze ykuZkze íkuLke MÚkkÃkLkk

ÚkkÞ Au.

rþfkuíkhe yu Ërûký økwshkíkLkk

¾khðkykuLke fw¤Ëuðe økýkÞ Au. Mkwhík

rsÕ÷kLkk nShk LkSf yuLkwt {trËh ykðu÷wt

Au. ½kuzk ÃkkMku ykðu÷k fwtzk{kt Ãký yuLkwt {trËh

òuðk {¤u Au. Ëwçk¤kyku{kt fkuE hkuøk[k¤ku fu

fkuE {ktËøke ykðu íkku hÚk [zkððkLke çkkÄk

hk¾ðk{kt ykðu Au. økk{Lkku MkwÚkkh Ëwçk¤kykuLku

÷kfzkLkku hÚk çkLkkðe ykÃku Au. yu{kt Ëeðku,

ÃkiMkk fu [ku¾k {qfe su økk{Lke {kLkíkk nkuÞ

íku økk{Lkk Ëwçk¤kyku yk hÚk çkesu økk{

{qfe ykðu Au. çkeò økk{ðk¤k ºkesu økk{

ÃknkU[kzu Au. yk{ yuf økk{Úke Vhíkku Vhíkku

hÚk rþfkuíkhe {kíkkLku {trËhu ÃknkU[u Au.

hkuøkkuLkkt ËuðËuð÷kt :

çkk¤fkuLku ßÞkhu fkuE hkuøkËkuøk ÚkkÞ íÞkhu

rðrðÄ ËuðËuðeykuLke Ãkqò, çkÄk fu {kLkíkk

hk¾ðkLke Ãkwhkýe «Úkk ÷kufSðLk{kt yksuÞ

òuðk {¤u Au. rðrðÄ hkuøkku

ð¾íku swËk swËk ËuðkuLke

Ãkqò fhe çkk¤fLkwt

ûku{fwþ¤ EåAðk{kt

ykðu Au.

175

þeík¤k{k :

hkuøkkuLkk Ëuðku{kt þeík¤k{kLkwt Lkk{ ½ýwt

òýeíkwt Au. ÷kufSðLk{kt þeík¤k{kLke

Ãkqò ½ýe «k[eLk økýkÞ Au. økwshkík{kt

þeík¤k{kLke «k[eLk ÷kufÃkqòLkku yLku yuLkk

rðþuLke {kLÞíkkykuLkku LkðMkku ð»ko Ãkwhkýku

Ãkwhkðku {kuZuhkLkk MkqÞo{trËh{kt fkuíkhu÷e

þeík¤k{kLke {qŠík ÃkhÚke {¤u Au. þeík¤kLkwt

ðknLk økÄuzwt Au. þeík¤kLke {qŠíkLkk nkÚk{kt

Mkkðhýe f¤þ yLku MkqÃkzwt nkuÞ Au.

økk{zkøkk{{kt økk{Úke Ëqh Mke{þuZu

þeík¤kLkwt MÚkkLkf nkuÞ Au. yk MÚkkLkf{kt

[ehkuzeLkku çkLkkðu÷ku {kuxku økÄuzku ËuðeLkk

«íkefYÃku çkuMkkzu÷ku òuðk {¤u Au. íkuLkk Ãkh

[qtËze ykuZkzu÷e nkuÞ Au. çkr¤ÞkfkfkLke su{

þeík¤k{kLke Ãkqò þeík¤k, ykuhe, yAçkzkt

ðøkuhuÚke hûký {u¤ððk {kxu fhðk{kt ykðu

Au. òu ½h{kt çkk¤fLku þeík¤k Lkef¤u íkku

½hLkk Ãkwhw»kku nò{ík fhkðíkk LkÚke. þeík¤k

Lkef¤u÷k çkk¤fLkkt fÃkzktLku Äkufk {khíkk

LkÚke. fkuE ½uh ykðu íkku ‘ykðku’ íku{ fnuíkk

LkÚke. þeík¤kÚke {]íÞw Ãkk{u÷kt çkk¤fkuLku

çkk¤íkk LkÚke Ãký Ëkxu Au.

þeík¤k Lkef¤u÷k çkk¤fLku Ãkkt[{u fu

Mkkík{u rËðMku Lk{kzðk {kxu ÷E òÞ Au.

yk ð¾íku þeík¤k Lkef¤u÷k çkk¤fLku

þhehu ¾kuz¾ktÃký Lk ykðu íku {kxu {kíkkSLku

{kLku÷k ÷kfzkLkk nkÚk, Ãkøk, ykt¾ku, ðøkuhu

þeík¤k{kLku [zkðu Au.

nk÷Lkk Mk{Þ{kt ÷kufrþûkýLkk «ÞkMkkuLku

fkhýu yk hkuøk LkkçkqË Úkíkkt yLku þiûkrýf

òøk]rík ykðíkkt Mk{ÞkLkwMkkh hkuøkku rðþuLke

ytÄ©Øk yLku {kLÞíkkyku Ëqh Úkíke òÞ Au.

çkr¤Þkfkfk :

{nk¼khíkLkk çkçkúwðknLk yu s ykÃkýk

çkr¤ÞkËuð Au. çkr¤ÞkËuð çkr¤ÞkfkfkLkk Lkk{u

÷kufSðLk{kt ÃkqòÞ Au. økk{zkyku{kt ¾kMk

fheLku økk{Lku ÃkkËh MkkiÚke Auðkzu ÷e{zkLkk

Íkz Lke[u fu Mke{þuZu çkr¤ÞkfkfkLkwt MÚkkLkf

òuðk {¤u Au. yk MÚkkLkf ÃkkMku huríkÞk, ¼q¾hk

Ãkkýk{ktÚke çkLkkðu÷k çkr¤ÞkfkfkLkk LkkLkkt-

{kuxkt {kÚkktLkku Zøk÷ku Ãkzu÷ku nkuÞ Au. Mkk{kLÞ

heíku ËuðkuLke ¾trzík {qŠík Ãkqòíke LkÚke. ßÞkhu

çkr¤ÞkfkfkLkwt ÃkÚÚkh{ktÚke ½zu÷wt {wAk¤wt {kÚkwt

s ÃkqòÞ Au. þeík¤k, ykuhe yLku yAçkzkÚke

Akufhkt- AiÞkt yLku ZkuhZkt¾hLkwt hûký {u¤ððk

{kxu yk ËuðLke Ãkqò çkkÄk-{kLkíkk fhðk{kt

ykðu Au. søkLLkkÚkSLke su{ çkr¤Þkfkfk yu

økk{zktLkk MkkðosrLkf Ëuð Au. yk ËuðLke Ãkqò

çkkh{e- íkuh{e MkËe sux÷e Ãkwhkýe {LkkÞ Au.

økwshkík{kt #xku÷k, ÷kt¼k, Ãkkuh, Ãkkxý

yLku çkLkkMkfktXk{kt ykðu÷k çkr¤ÞkfkfkLkkt

{trËhku òýeíkkt Au. [iºk ðË íkuhMk yu

çkr¤ÞkfkfkLkku rËðMk økýkÞ Au. yk rËðMku

Mkkihk»xÙ{kt ÷kufku Zkuf¤kt Lku ½ôLke hkux÷e

¾kÞ Au. ÃkkrýÞkhu çkr¤Þkfkfk [eíkhu Au.

Akufhkt- AiÞktðk¤e †eyku fwxwtçkfçke÷k

MkkÚku çkr¤ÞkfkfkLkk {trËhu Wòýe fhðk

{kxu òÞ Au. çkk¤fLku ykuhe, yAçkzk, fu

þeík¤k Lkef¤u íkku Ãkkt[{u fu Mkkík{u rËðMku

176

çkk¤fLku Lk{kððk {kxu

÷E òÞ Au. yk «Mktøku

ËqÄ yLku Ãkkýe ¼uøkkt

fheLku çkr¤ÞkfkfkLku

xkZkurzÞwt [zkðu Au.

çkk¤f Mkkswt-Lkhðwt ÚkE

òÞ ÃkAe çkr¤ÞkËuðLkwt

ykuhk{ýwt fhðk{kt ykðu

Au. yk «Mktøku †eyku

ÃkkuíkkLke çkkÄk yLkwMkkh

çkk¤fLkk ðsLk sux÷wt

{eXwt, økku¤ fu Mkkfh ÷E

çkr¤ÞkfkfkLku [zkðu Au.

fkuE fÃkzkLkk ½kuzk [zkðu

Au, fkuE ÷kuxLkku hÚk çkLkkðeLku {qfu Au, íkku

fkuE ÷ªçkzkLkwt íkkuhý çkktÄeLku {kLkíkk Ãkqhe

fhu Au.

nzf{kuE yLku ykð¤{kíkk :

nzf{kuE yu nzfðkLke {kíkk økýkÞ Au.

økkurn÷ðkz rðMíkkh{kt yuLke Ãkqò òýeíke

Au. Ëzðk ÃkkMku íkhÃkk¤k økk{{kt yk {kíkkLkku

{Z ykðu÷ku Au.

ykð¤{kíkk yu WÄhMk yLku ôxkrxÞkLke

Ëuðe økýkÞ Au. ¼kðLkøkhÚke [khuf {kE÷

Ëqh ykð¤{kíkkLke ¾esze ykðu÷e Au.

rÃkík]ÃkqòLkk Ëuðku :

økwshkíkLkk ÷kufSðLk{kt þqhkÃkqhk,

Mkíkeyku, MkqhÄLk- rþfkuíkh yLku Ãkeh-

ÃkehkýkLke Ãkqò ½ýe «[r÷ík Au. þqhkÃkqhk

Lku MkíkeykuLke Ãkqò yu rÃkík]ÃkqòLkku yuf

«fkh s Au. økk{Lke økkÞkuLku çk[kððk fu

LkkheykuLkk þe÷Lke hûkk fksu ÷e÷wzkt {kÚkkt

Wíkkhe ykÃkLkkh þqhkÃkqhkLkk yMktÏÞ Ãkkr¤Þk

økk{Lkk ÃkkËh{kt fu Mke{kzu òuðk {¤u Au.

íku{Lkkt fwxwtçkeyku Ëh ð»kuo ¾kt¼e Íwnkhðk

{kxu òÞ Au.

Mkíke †eykuLke ÞkË{kt ftfýðk¤k nkÚkLkk

«íkefðk¤ku Ãkkr¤Þku {wfkÞ Au. Mkíke LkkheLkk

fwxwtçkeyku yLku økk{ ÷kufku MkíkeLke çkkÄk-

yk¾ze hk¾u Au yLku ðkhíknuðkhu Ãkqò fhu

Au. ½ýkt økk{zkt{kt MkíkeykuLkk Úkzk yLku

MkkæðeykuLke Mk{krÄ Ãký òuðk {¤u Au.

ÃkehkÃkehkýkLke Ãkqò :

{wÂM÷{ WÃkhktík ®nËwyku Ãký Ãkeh-

ÃkehkýkLke Ãkqò fhu Au. ÷kufSðLk{kt Ãkqòíkk

Ãkkt[ ÃkehLkku yuf Ëwnku {¤u Au:

‘Ãkkçkw nzçkw hk{Ëu, økkuøkkËu sunk;

Ãkkt[w Ãkeh ÃkÄkhßÞku, {ktøkr÷Þk {unk;

yk WÃkhktík yMktÏÞ LkkLkk-{kuxk

ÃkehÃkehkýkLke Ãkqò ÷kufSðLk{kt Úkíke

òuðk {¤u Au. íku{kt õåALkk suMk÷Ãkeh,

÷kfzþkÃkeh, ¼k÷«ËuþLkk nktnktÃkeh,

¼rzÞkËLkk Ãkeh, fåAeÃkeh ðøkuhu Ãkehku

òýeíkk Au. yk ÃkehkuLke ÞkË{kt {u¤k ¼hkÞ

Au. Lkkr¤Þuh yLku Mkw¾zeLkku «MkkË ÄhkðkÞ

Au. ÃkehLkk MÚkkLkfu ÷kfzkLkk {kuxk Úkkt¼÷k

Ãkh ÷e÷e Äò Vhfíke òuðk {¤u Au.

MkqhÄLkÃkqò :

Ä{oÞwØ fu ®Äøkkýkt{kt {hkÞu÷k

þqhðehkuLkk Ãkkr¤Þk ftzkheLku {wfkÞ Au.

ßÞkhu ykÃk½kíkÚke, yýÄkÞko zqçke sðkÚke,

MkÃkoËtþ suðk yfwËhíke {kuíkÚke {hu÷k

{kLkðeLku MkwhÄLk íkhefu ½h{kt MÚkkÃkeLku

íku{Lke Ãkqò fhðkLkku rhðks Mkkihk»xÙLke ½ýe

òríkyku{kt yksuÞ òuðk {¤u Au.

yfwËhíke {kuíku {hLkkh òu Ãkwhw»k nkuÞ íkku

íkuLku MkwhÄLk íkhefu MÚkkÃku Au yLku †e nkuÞ

íkku yuLkwt rþfkuíkhwt çkuMkkzu Au. ¼qðku yuLke

çkÄe rðrÄ fhu Au. çkkhMkk¾ {kÚku økku¾÷ku

fhe fw¤ðÄqLkk rþfkuíkhkLkk «íkefYÃku ÷k÷

177

{ÄhkrþÞk WÃkh Lkkr¤Þuh {qfe íkuLkk Ãkh

[qtËze ykuZkzðk{kt ykðu Au. ßÞkhu yuLkk

ÃkríkLkwt yðMkkLk ÚkkÞ íÞkhu rþfkuíkhkLku

LkLkk{e MkkÚku çkk¤e {qfðk{kt ykðu Au.

{tøk÷ «Mktøk yLku ðhíkLkk Ëuðku :

Ëhuf òríkLku ÃkkuíkkLkwt fw¤ fu økkuºk nkuÞ

Au. ÷øLk ð¾íku økkuºk ¾kMk òuðkÞ Au. su íku

økkuºkLkk Ëuð yu økkuºkËuðíkk íkhefu yku¤¾kÞ

Au. ÷øLk «Mktøku þw¼fkÞo rLkŠðæLku Ãkíkkððk

{kxu økkuºkËuðLke Ãký MÚkkÃkLkk fhðk{kt ykðu

Au. økkuh{nkhks ½hLke ¼ªík Ãkh ftfw fu økuhw

ðzu økkuºkËuðíkkLkwt r[ºk yk÷u¾u Au. fux÷ef

òríkyku økýuþLku s økkuºk økýu Au yLku íkuLke

MÚkkÃkLkk fhu Au. økkuºkËuðLkwt MkqtZ ðøkhLkwt r[ºk

rðrþc «fkhLkwt nkuÞ Au. Wå[ðýoÚke {ktzeLku

ykrËðkMkeykuLke ík{k{ òríkyku{kt økkuºkÃkqò

òýeíke Au.

fwtðkhe fLÞkykuLkwt {ku¤kfíkLkwt ðúík íkku

½hku½h òýeíkwt Au. yk ðúíkLke Wsðýe ð¾íku

økk{Lkk økkuh{nkhks ÃkkuíkkLku íÞkt økkhkLkk

økkuÞo{k çkLkkðeLku fÃkkrMkÞk fu fkurzÞwtLke

ykt¾ku fhe, YLkk Lkkøk÷k Lku [qtËze Ãknuhkðu

Au. fwtðkhe fLÞkyku økkuÞo{kLkwt ÃkqsLk fhðk

{kxu òÞ Au yLku Aêu rËðMku ðksíku-økksíku

økkuÞo{kLku s¤{kt ÃkÄhkðe Ëu Au. yk heíku LkËe

fu MkhkuðhfktXu fktXkøkkuÞoLke Ãkqò fhðk{kt

ykðu Au. yk ðúík «Mktøku fLÞkyku y÷qýwt

¾kÞ Au Lku økkuÞo{kLke ðkíkko Mkkt¼¤u Au.

økúk{Ëuðeyku, s¤Ëuðeyku yLku

fw¤Ëuðeyku :

Ëhuf økk{zktLke MkkÚku íkuLkk hûkýfíkko Ëuð

fu ËuðeLkku MktçktÄ òuzkÞu÷ku òuðk {¤u Au.

ßÞkhu økk{Lke MÚkkÃkLkk ÚkE nkuÞ fu økk{Lkwt

íkkuhý çktÄkÞwt nkuÞ íÞkhu MkkÚku ÷kðu÷kt Ëuð-

ËuðeLkwt økk{{kt MÚkkÃkLk fhðk{kt ykÔÞwt nkuÞ

Au. ykðe økúk{Ëuðe økk{kuøkk{ ÃkqòÞ Au.

íku{kt ¾uzk rsÕ÷kLkk ðMkku økk{Lkkt ðMkwtÄhk

{kíkk, rþnkuhLkkt rþnkuhe {kíkk òýeíkkt Au.

÷øLk «Mktøku Lkkuíkhðk{kt ykðíke Wfhze

Ãký økúk{Ëuðe s {LkkÞ Au. yk ËuðËuðeyku

hkuøk[k¤kÚke yLku çknkhLkk yk¢{ýÚke økk{

÷kufkuLkwt hûký fhu Au íkuðe ÷kuf©Øk yuLke

MkkÚku òuzkÞu÷e Au.

s¤Ëuðeyku :

s¤Ëuðíkk íkku {kLkðeLku rsðkzu Au. yu

s s¤ {kLkðeLkku õÞkhuf ¼kuøk Ãký ÷u

Au yux÷u yu{kt fkuE Ëuð-ËuðeLkku ðkMk Au

yuðe {kLÞíkkÚke s¤ËuðLke ÃkqòLkku «kht¼

÷kufSðLk{kt ÚkÞku nþu yu{ {kLke þfkÞ.

¾khðkykuLke ËrhÞkÃkeh fu ËrhÞkËuðLke

Ãkqò òýeíke Au. s¤Íe÷ýe yrøkÞkhMku

s¤ËuðíkkLku ðÄk{ýkt ËuðkLkku rhðks

òýeíkku Au.

178

økk{zkt{kt sqLkkt ðkð-fqðk, fkuXk fu LkËe-

Mkhkuðh fktXu s¤ËuðeykuLkkt MÚkkLkfku nkuÞ

Au. yk MÚkkLkfu {kíkkLke Mkt¿kkYÃku ®MkËqrhÞku

ÃkÚÚkh fu Äku¤e Äò òuðk {¤u Au. «Úk{ ðkh

Mkøk¼ko ÚkLkkh Lkkhe MkkMkhu y½hýe fheLku

rÃkÞh ykðu íÞkhu {khøk {kÚku s¤kþÞ,

LkËe fu fqðku ykðu íku{kt MkkuÃkkhe, [ku¾k, ÃkiMkku

ðøkuhu Lkk¾eLku s¤ËuðíkkLkwt ð¤kuxý fhu Au.

Mkwðkðz ÃkAe Mkðk {rnLku Lkkne-ÄkuELku «Mkqíkk

Lkkhe Lkðkt fÃkzkt Ãknuhe {kÚku çkuzwt ÷E LkËe

fu ík¤kðu òÞ Au yLku Mkkík MkkuÃkkhe, Mkkík

ÃkiMkk Lku MkqíkhLkk Mkkík íkktíkýk ÷E íku{ktÚke

yufuf s¤{kt ÃkÄhkðe çkkfeLkkt A Äkðýkt

çkk¤fkuLke {kíkkLku ðnU[u Au yLku çkk¤fLkwt

çkk¤kuríkÞwt s¤{kt ÃkÄhkðe Mkki økkíkkt økkíkkt

½uh ykðu Au. økk{eík òríkLke Mkwðkðze †eyku

Aêe ÃkqsLk ð¾íku s¤ËuðíkkLku Ãkqts yÃkoý

fhðk òÞ Au.

fw¤Ëuðeyku :

÷kufSðLk{kt sux÷e òríkyku Au yu ík{k{

òríkykuLku ÃkkuíkkLkkt fw¤Ëuð fu fw¤Ëuðe nkuÞ

Au. fw¤ËuðkuLke Mkh¾k{ýe{kt fw¤ËuðeykuLke

MktÏÞk ½ýe {kuxe òuðk {¤u Au. ykðe

fw¤Ëuðeyku{kt òzuòykuLke ykþkÃkwhk,

òËðkuLke çkwx{kíkk,

økkurn÷kuLke ¾kurzÞkh, fÃkku¤Lke Mkk{wrÿ

(÷û{e) {kíkk, suXðkykuLke ®MkÄðE,

çkúñûkrºkÞLke ®nøk¤ks, ¾khðkykuLke

rþfkuíkhe, ËuðeÃkqsfkuLke þuºkwtS, ðktÍkLke

ðeh{kíkk, ðk¤tËku yLku suXeLke ÷ªçkò{kíkk,

çkúkñýkuLke ðYðze, LkxLke rðMkkuík, ¼e÷kuLke

[kðtz, ðk½uhLke yk÷çkkE, ¼kuÃkkLke

ðktfkuz{kíkk, ¼ðkÞkLke ®nøk¤ks yLku

çknw[hkS, fwt¼khLke ðkhkne, hkð¤Lke

òuøkýe yLku fk¤fk, MkhkrýÞkLke ðºkkf,

¼kxLke {ktøk¤, {uhLke ðk½uïhe, {k÷Äkhe

hçkkheykuLke çkhus, yknehkuLke òLkykE

yLku {åAwykE, økÄELke {ktøk÷Ëuðe,

[khýkuLke ykðz, nku÷, [ktÃkçkkE, ðhwze

ðøkuhu ¾qçk s òýeíke Au. yk çkÄe ËuðeykuLke

õÞkhuf {qŠíkyku òuðk {¤u Au íkku õÞkhuf

y{qíko ykfkhku fu «ríkfMkt¿kkyku MkktÃkzu

Au. fw¤ËuðeykuLke Ãkqò yu þÂõíkÃkqò fu

{kík]ÃkqòLkku s yuf «fkh Au. ðkhíknuðkhu

{kíkkLku Lkiðuã fhðk{kt ykðu Au yLku hkuøkËkuøk

ð¾íku yk {kíkkykuLke çkkÄk-yk¾ze hk¾ðk{kt

ykðu Au. yk çkÄe fw¤ËuðeLkkt MÚkkLkfku

½h{kt, økk{{kt, Mke{kzu,LkËe-Mkhkuðh fktXu fu

Ëqh Ëuþkðh{kt Ãký {¤e ykðu Au. ÷øLk«Mktøku

su íku òríkLkk ðh½kurzÞkLke AuzkAuze Ãký

fw¤Ëuðe ykøk¤ s Aqxu Au.

ykrËðkMke ÷kufËuðku :

økwshkíkLkk rðrðÄ «Ëuþku{kt ðMkíkk

ykrËðkMkeyku{kt LkktLkk-{kuxkt yLkuf Ëuð-

179

ËuðeykuLke Ãkqò fhðk{kt ykðu Au. Ëuð-

ËuðeykuLkk fux÷kf ÄkŠ{f WíMkðku Ãký

QsðkÞ Au. yuLke ¾kMk rðrÄyku fhðk{kt

ykðu Au.

Ãkt[{nk÷ rsÕ÷kLkk ykrËðkMkeyku †eLku

çkk¤f Lk Úkíkwt nkuÞ yÚkðk çkk¤f {kËwt

hnuíkwt nkuÞ íkku ELÿhks ËuðLke çkkÄk hk¾u Au

yLku yu{Lkkt ËþoLku òÞ Au. Mkwhík rsÕ÷kLkk

økk{eíkku{kt {økhËuðLke ykXÚke çkkh Vqx

÷ktçkk ÷kfzkLke {qŠíkLke Ãkqò Lku çkkÄk-{kLkíkk

fhðk{kt ykðu Au. økk{eíkku{kt økkuðk¤ËuðLke

Ãkqò Ãký òýeíke Au.

zwtøkhËuð yu çkLkkMkfktXkLkk

ykrËðkMkeykuLkk Ëuð økýkÞ Au. ykrËðkMkeyku

Ëuðhku yux÷u fu {wAk¤k hk{kÃkeh{kt Ãký ©Øk

Ähkðu Au. ftMkkheËuðe yu ykrËðkMkeykuLke

ÄLkÄkLÞLke Ëuðe økýkÞ Au. fwtfýkòrík{kt

½kuzkËuð yLku ðk½ËuðLke Ãkfðu÷e {kxeLke

{qŠíkyku ÃkqòÞ Au. hkXðk ykrËðkMkeyku

ÃkeXkuhkËuð{kt yÃkkh ykMÚkk Ähkðu Au.

ykrËðkMkeyku{kt hkuøkËkuøkLkkt Ëuð-Ëuðeyku

¾ku¾÷e, {hfe, ÃkuxVkuze {kíkk, ¼h{Ëuð,

{k{kËuðLke íkÚkk ytfkþe{kíkk, çkkðLkÃkeh,

fLkMkrhÞku Ëuð, fkr¤ÞkuÃkeh, høkríkÞkuðeh,

nehðk, n{kE, çkkçkku xwtzðku, [q÷Ëuðe,

nku¤e{kíkk, ÷er÷ÞkuÃkwík, [tÿËuð, EhÃkeh,

ãtíkheykE, fkr¤Þku¼qík, hknkÛÞkunuh,

ËwrÄÞkunuh, Ãkkt¾eËuðe, ¼kÚkwS, Ëuð÷e{kze,

þezçkkuE, hkòÃkkÛXku, nizkòíkh,

yrnºkkuËuð, ðehçkkðS, fk¤ðehS ðøkuhu

¾qçk òýeíkk Au.

yk{ ÷kufSðLk{kt Ëuðku «íÞuLke ©Øk,

rðïkMk yLku ¼kðLkk rðÄrðÄ «fkhu

ÔÞõík Úkíke òuðk {¤u Au. ÷kufSðLk Ãkh

Ä{oMktMfkhkuLke yMkh yksuÞ yuðe Lku yuðe

«çk¤ hnuðk Ãkk{e Au.

180

ð»kkoÉíkw{kt Ãkqhçknkh{kt ¾e÷e QXíke

LkðÞkiðLkkþe ðLkhkrs yLku YÃkfze

røkrh{k¤kykuLkk YÃkMkkIËÞo ðå[u ðMkíkk ykÞkuo,

Ä{o, fwËhíkLkkt ík¥ðku yLku ykLktËkuíMkðkuLkk

Ãkh{ WÃkkMkf níkk. {tøk÷{Þ Ä{o MkkÚku

yufíkkLkk íkkýkðkýkÚke ÷kufSðLk{kt

ðýkÞu÷k yLkuhk ykLktËkuíMkðku «kf]ríkf

MkkitËÞoLkk yÃkYÃk WÃkkMkfkuLke ykøkðe Ëuý

Au. yk ykLktËkuíMkð{ktÞu {kLkðSðLk{kt

ykLktË, WÕ÷kMk yLku [uíkLkkLkkt htøkAktxýkt

Lkk¾e ÷kufniÞktLku nu÷u [zkðLkkh {u¤kyku

MkËkÞu {ku¾hu hÌkk Au.

{u¤ku yux÷u ‘n¤ðwt-{¤ðwt.’ ÃkhtÃkhkøkík

rhðks {wsçk rLkÞík fhu÷kt MÚk¤u ¼uøkk

Úkðwt. Ä{oLke Äò Vhfkðíkkt ÄkŠ{f MÚk¤kuyu

{kLkðeykuLkk {u¤k ¼hkÞ Au. [çkqíkhu rLkík

Mkðkhu f÷hð fhíkkt YÃkfzkt htøkçkuhtøke

Ãkt¾eykuLkku {u¤ku ¼hkÞ Au. ÃkeX fu økwshe{kt

ðkAhzkt, Ãkkzk, çk¤Ë, Ÿx fu ½kuzkLkkÞ {u¤k

¼hkÞ Au. {u¤kyku ÃkkA¤ SðLkLke WÒkík

yLku ÃkrhÃkqýo ¼kðLkkykuLkku Mkkûkkífkh

fhkððkLkku íkÚkk SðLkLku

ykLktËÚke {kýðkLkku nuíkw

nkuÞ Au.

‘{u¤ku’ yuðwt Lkk{

fËkÞ {kuzuÚke «[r÷ík

ÚkÞwt nkuÞ íkku Ãký {u¤kLkku

WíMkð ½ýku «k[eLk Au.

íkuLkk yLkuf Ãkwhkðk «k[eLk

økútÚkku{ktÚke MkktÃkzu Au. Ëhuf {u¤kLke MkkÚku

yuLkkt {knkíBÞ yLku yu MÚk¤Lke «k[eLkíkkLkku

EríknkMk Mktf¤kÞu÷ku òuðk {¤u Au.

yk{ {u¤kLkk EríknkMkLke MkkÚku MkkÚku

{u¤kLkk ÄkŠ{f MÚk¤kuLkwt {knkíBÞ økkíke

[{ífkhÃkqýo ËtíkfÚkkyku, økhçkk

yLku Ëwnk Ãký MkktÃkzu Au. yu

ËtíkfÚkkyku{kt ykðíkk [{ífkhku MkkÚku

çkkÍu÷k ytÄ©ØkLkkt ò¤ktLku MkkV fheyu

íkku su íku MÚk¤Lkk {u¤kLke, yuLkk Ä{oMÚk¤Lke

«k[eLkíkkLkwt hnMÞ Wfu÷e þfkÞ.

ÉíkwLkk htøkku MkkÚku òuzkÞu÷k {u¤k:

«k[eLk Mk{ÞÚke ¼khíkLke MktMf]rík

f]r»k«ÄkLk nkuðkÚke Ãkt[ktøk, Éíkwyku yLku

¾uíkeLkkt fk{fksLke sYrhÞkíkku MkkÚku WíMkðku

yLku {u¤kykuLke WsðýeLkku Mk{Þ ½rLkc

heíku Mktf¤kÞu÷ku Au. Mkk{kLÞ heíku {u¤kykuLkk

ykÞkusLkLku ºký rð¼køk{kt ðnU[e þfkÞ.

[ku{kMkkLke Éíkw{kt ©kðý yLku ¼kËhðk

{kMk{kt, ÃkqŠý{k yLku y{kMkLkk rËðMkku{kt

MkkiÚke ðÄw {u¤kyku ÞkuòÞ Au. ð»kkoÉíkw{kt

«f]rík nrhÞk¤e çkLkeLku ¾e÷e QXu Au. ðhMkkË

Mkkhku ÚkÞku nkuðkÚke ¾uzqíkkuLkkt niÞkt ykLktËÚke

nh¾kE QXu Au. yk Éíkw{kt Þkuòíkk {u¤kyku

{kuxk ¼køku MÚkkrLkf «fkhLkk («kËurþf)

nkuÞ Au yLku yufkË rËðMk Ãkqhíkk s Þkuòíkk

nkuÞ Au. yk Mk{Þ ËrhBÞkLk ÷kufkuLku ÍkÍe

Lkðhkþ Ãký nkuíke LkÚke. ð¤e [ku{kMkk{kt

÷ktçkk ytíkhLke {wMkkVhe fhðkLkwt Ãký yrík

{w~fu÷ çkLke hnu Au.

{u¤kykuLke çkeS {kuMk{ ykìõxkuçkh-

LkðuBçkh {kMk{kt ykðu Au. ÄhíkeLku

÷e÷e-fwtòh çkLkkðeLku [ku{kMkwt y÷rðËk

÷u Au. LkËeyku yLku s¤kþÞku Lkðkt LkehÚke

yLkuhwt MkkIËÞo Äkhý fhu Au. nðk{kLk Ãký

yknT÷kËf yLku ¾wþLkw{k nkuÞ Au. yk Mk{Þu

økúk{rðMíkkhku{kt {wMkkVhe fhðkLkwt Mkh¤ çkLku

Au. [ku{kMkwt ÃkkfLke ÷ýýe Ãkqhe ÚkE síkkt

¾uzqíkkuLku fk{Lke {kuf¤kþ yLku {u¤ku {kýðk

{kxu ÃkiMkk Ãký nkuÞ Au. yk {u¤kykuLkku

ykLktË {kLkðeLkkt ykŠÚkf ÃkkMkkt MkkÚku økkZ

heíku Mktf¤kÞu÷ku Au. òu Mkkhwt ðhMk ykÔÞwt

nkuÞ Lku ¾uíkhku ÄLkÄkLÞÚke ÷[e Ãkzâkt nkuÞ

íkku {u¤kLke htøkík yLkuhe ò{u Au. Lkçk¤kt

{kLkðÓËÞLkk WÕ÷kMkLkwt {kU½uhwt Ãkðo: {u¤k

181

ðhMkku{kt {u¤kLkk WíMkð{kt ÍkÍe çkhfík

ykðíke LkÚke.

{u¤kykuLkk ykÞkusLkLkku ºkeòu økk¤ku

VuçkúwykheÚke yur«÷ {kMkLkku Au. yk Mk{Þu

nðk{kLk MkÄkík yLku MkwtËh nkuÞ Au. hrð

ÃkkfLke ÷ýýe Ãkqhe ÚkE økE nkuÞ Au. íkuÚke

÷kufkuLkku {u¤ku {kýðkLkku WíMkkn Mkrðþu»k nkuÞ

Au. Mkku{LkkÚk, sqLkkøkZ, þk{¤kS, rMkØÃkwh,

ðkiXk, zkfkuh, þwõ÷íkeÚko{kt {u¤kyku yk

Mk{Þ Ëhr{ÞkLk ¼hkÞ Au.

{u¤kLkkt MÚk¤ yLku {wËík:

Mkk{kLÞ heíku ßÞkt ßÞkt {u¤kyku ÞkuòÞ

Au íku MÚk¤kuLkku Qzíkku yÇÞkMk fhLkkhLku

Mknusu sýkE ykðu Au fu yk¼ MkkÚku ðkíkwt

fhíkkt hr¤Þk{ýk zwtøkhk yLku ¾¤ ¾¤ LkkËu

ðnuíke LkËeykuyu ÷kufniÞkt{kt yLkuhwt ykf»koý

s{kÔÞwt Au. ykðk zwtøkhkyku yLku LkËeykuLke

h{ýeÞ søÞk Ãkh {u¤kyku ¼hkÞ Au.

sqLkkøkZ{kt rþðhkºkeyu Þkuòíkku ¼ðLkkÚkLkku

{u¤ku, ÃkkðkøkZ yLku þºkwtsÞLkku {u¤ku òýeíkku

Au. Mkkík LkËeykuLkk Mktøk{ íkxu

Þkuòíkku ðkiXkLkku {u¤ku,

Lk{oËk fktXu Þkuòíkku

þ wõ÷í k e Ú k o L k k u

{u¤ku ðøkuhu LkËe

fktXkLkk {u¤kyku

¾qçk òýeíkk

Au. zwtøkh yLku

L k Ë ey k u L k k t

M Ú k¤k u

WÃkhktík

s¤kþÞku,

fwtzku yLku

Mk{wÿíkxu Ãký

yMktÏÞ {u¤kyku

ÞkuòÞ Au. fåA{kt

LkkhkÞý MkhkuðhLkk fktXu Þkuòíkku {u¤ku Ãký

ykøkðk «fkhLkku çkLke hnu Au.

Ëuð-Ëuðeyku, Mktík-{ntíkku yLku ÃkehLke

ÞkË{kt Þkuòíkk {u¤k:

zwtøkh, LkËe, Mk{wÿ, s¤kþÞ yLku fwtzku

WÃkhktík økk{{kt fu økk{ çknkh ykðu÷kt

{trËhkuLkk MÚk¤u, ðkh-íknuðkhu LkkLkk-{kuxk

yMktÏÞ {u¤kyku ¼hkÞ Au. yuðk {u¤kyku{kt

©ef]»ý, hk{, {nkËuðS, nLkw{kLkS,

çkr¤Þkfkfk, LkkøkËkËk, hýAkuzhkÞ, Xkfh

{nkhks suðk Ëuðku yLku þeík¤k{k, ytçkkS,

çknw[h, ¾kurzÞkh, WLkkE {kíkk, Ÿxðk¤e

{kíkk ðøkuhu ËuðeykuLkkt {trËhu ¼hkíkk {u¤k

÷kufSðLk{kt ¾qçk s òýeíkk Au. Ëuð-Ëuðeyku

WÃkhktík Mktík fçkeh, MknòLktË Mðk{e,

yku½zLkkÚk, ¼kÚke¾ºke, s÷khk{ çkkÃkk

ðøkuhu rnLËw Mktíkku yLku {ehktËkíkkh, {kuxk

r{Þkt, nshík Ãkeh, LkwhwÆeLk ykur÷Þk ðøkuhu

{wÂM÷{kuLkk {u¤k ÞkuòÞ Au. yk WÃkhktík

økwshkík{kt hk{ËuðÃkeh, ¾uík÷MkkÃkeh,

Sðk¼kE, sMk{k-ykuzý, fåA{kt s¾Ëuð

yLku hksMÚkkLk{kt ÃkkçkwS hkXkuz, ½ku½k

[kinký yLku ÃkkçkkS òx suðkt MÚkkrLkf

ðeh- ðehktøkLkkykuLke M{]rík{kt {u¤kyku

ÞkuòÞ Au. ykðk {u¤kyku ÷kufSðLk{kt

{nkLk WÆuþ {kxu SðLk fwhçkkLk fhðkLke

¼kðLkk «økxkðu Au.

yuf÷k økwshkík{kt s Ëh ð»kuo 1,521 sux÷k

{u¤k ¼hkÞ Au. íku{ktÚke rnLËwykuLkk 1,293,

{wÂM÷{kuLkk 175, siLkkuLkk 21, ÷kuf{u¤k 14,

ÄtÄkËkhe {u¤k 13 yLku ÃkkhMkeykuLkku yuf

{u¤ku ÞkuòÞ Au. nðu økktÄeSLke sL{stÞíke

«Mktøku Þkuòíkk økktÄe{u¤k yLku MkðkuoËÞ

{u¤kyku Xef Xef òýeíkk Úkðk ÷køÞk Au.

ÃkhËuþLke su{ ¼khík{kt Ãký ykiãkurøkf

{u¤kyku, f]r»k{u¤kyku yLku rð¿kkLk{u¤kyku

182

ÞkuòðkLkku «kht¼ ÚkE [qfÞku Au.

Mkk{kLÞ heíku {u¤kLke {kus ðhMk{kt yuf s

ðkh {kýðk {¤u Au. ðhMk Ëhr{ÞkLk yMktÏÞ

{u¤kyku ÞkuòÞ Au, Ãký yuf {u¤ku ðhMk{kt

yuf s ðkh ÞkuòÞ Au. {u¤kykuLke {wËík{kt

yufMkqºkeÃkýwt òuðk {¤íkwt LkÚke. fËk[ ÷kufkuyu

ÃkkuíkkLke LkðhkþLke yLkwfq¤íkk «{kýu yLku

{u¤kLkk {n¥ð «{kýu {u¤kLke {wËík Lk¬e fhe

nkuÞ íku{ sýkÞ Au. MÚkkrLkf {u¤kyku yuf

rËðMk {kxu s ¼hkÞ Au. fux÷kf {u¤kyku

çkuÚke Ãkkt[ rËðMk {kxu ¼hkÞ Au. sqLkkøkZLkku

¼ðLkkÚkLkku {u¤ku, íkhýuíkhLkku {u¤ku,

{kÄðÃkwhLkku {u¤ku íkku Ãkkt[-Ãkkt[ rËðMk [k÷u Au.

fux÷kf {u¤kyku yk¾tw yXðkrzÞwt [k÷u Au.

ykrËðkMke rðMíkkhku{kt íkku Ëh yXðkrzÞu {u¤k

ÞkuòÞ Au. yk {u¤k yXðkrzf ¾heËeLke Mkkhe

íkf Ãkqhe Ãkkzu Au. yÃkðkËYÃku fux÷kf {u¤k Ëh

ºký, Mkkík fu yZkh ðhMku ÞkuòÞ Au. ykðk

{u¤k{kt fwt¼{u¤ku, ¼Y[ rsÕ÷kLkk ¼kz¼qík{kt

Ëh yZkh ð»kuo Þkuòíkku {u¤ku ðøkuhuLku økýkðe

þfkÞ.

÷kufSðLk{kt {u¤kykuLkwt

{n¥ð:

sqLkk s{kLkk{kt yksLke su{

{LkkuhtsLkLkkt rðÃkw÷ MkkÄLkku Lknkuíkkt

íÞkhu ÷kufku ¾uíke, ÄtÄku fu {sqheLkk

hkusLkk yufÄkhk Ãkrh©{Úke

ftxk¤eLku Úkkfe síkk. yk Úkkfkuzku

Ëqh fheLku y¾qx ykLktËLkwt yLku

ykí{rðïkMkLkwt ¼kÚkwt {u¤ku

{nk÷LkkhLku çkktÄðk {¤íkwt.

ð¤e «k[eLkfk¤{kt ÃkðoíkeÞ

«Ëuþku{kt ðknLkÔÞðnkh Lknkuíkku.

ykrËðkMke rðMíkkhku{kt SðLk

sYrhÞkíkLke [eòu {u¤ððkLkwt

{w~fu÷ níkwt. ykŠÚkf ÂMÚkríkLku

fkhýu ÍkÍe [eòu ¾heËðkLkwt fk{ Ãký frXLk

nkuðkÚke ykrËðkMkeykuyu SðLk sYrhÞkíkLke

[eòu ¾heËðk {kxu yXðkrzf {u¤kykuLkwt

ykÞkusLk økkuXÔÞwt.

yk{ {u¤ku {kLkðeLku ykLktË, ¾heËe yLku

ËuðËþoLkLke yLkku¾e íkf Ãkqhe Ãkkzu Au. ©ØkLkk

íkktíkýu çktÄkÞu÷ku {kLkðe MktMkkhLke Mkw¾-

Ëw:¾Lke ½x{k¤{ktÚke hkník {u¤ððk Eïh

íkhV yr¼{w¾ çkLku Au. Ëuð{trËhkuLkk MÚk¤u

¼hkíkk {u¤k{kt sELku {kLkðe ykæÞkrí{f

ykLktËLke yLkw¼qrík fhu Au. {u¤kyku rË’

yk¾ku ðiíkhwt fqxíkk {kLkðeLkk SðLk{kt

ðirðæÞ ÷kðe yuLkk niÞktLku ykLktËÚke ¼ÞwO-

¼ÞwO çkLkkðu Au.

{u¤kLkku Mk{Þ ykðíkkt s økk{zktLkk

{kLkðeyku {u¤ku {kýðk økktzkíkqh çkLke òÞ

Au. y÷økkhe Þwðíkeyku íkku nh¾ÃkËqze ÚkELku

Vhðk {ktzu Au. Ëqh ËqhLkkt økk{zkt, LkuMk Lku

xªçkk{ktÚke ÷kufku økkzkt, Ãkkzk, ½kuzk Lku Ÿx

WÃkh çkuMkeLku fu ÃkøkÃkk¤k {u¤ku {kýðk Q{xe

Ãkzu Au. òuçkLk¼Þko swðkLkzkyku òurzÞk

Ãkkðk ðøkkzíkkt ðøkkzíkkt Lku zku÷hLkk Vq÷ suðe

YÃkh{ýeyku økeíkku økkíke økkíke Lkhðk MkkËu

{u¤kLkk {khøkLku òýu fu ¼he Ëu Au:

‘yku {khk ÷u’he hu,

ytÄkhe hkíkLkku {u¤ku hu ÷ku÷,

MkqhsLke MkkrzÞwt Lku MkwhÃkkýLke òíkhk,

yku {khk ÷u’he hu ytÄkhe hkíkLkku {u¤ku

hu ÷ku÷..’

su{ Mktíkku, {ntíkku, òuøke, sríkLkku

sqLkkøkZLkku ¼ðLkkÚkLkku {u¤ku, swðkrLkÞkykuLkku

íkhýuíkhLkku {u¤ku, yu{ YÃk, òuçkLk yLku

¾w{kheLkku {kÄðÃkwhLkku {u¤ku Au. MkwhuLÿLkøkh

rsÕ÷kLkk íkhýuíkh (rºkLkuºkuïh) {nkËuðLke

søÞk{kt ¼hkíkk {u¤k{kt YÃkk¤k ¼hík ¼hu÷e

yLku yk¼÷u {Zu÷e, Mkku¤ Mkku¤ Mkr¤Þk MktøkkÚk

huþ{e Y{kr÷Þk ÷xfkðu÷e AíkrhÞwt nkÚk{kt

183

÷ELku {u¤k{kt ½q{íkk htøke÷k swðkrLkÞkuLku

òuELku òuLkkhLkwt {Lk nh¾kÞ Au. íkhýuíkhLkku

{u¤ku yux÷u ykLktË, ÞwðkLke yLku f¤kLkku

yLkuhku Mktøk{. yk {u¤k{kt hkMk, økhçkk,

Ëwnk yLku AtËLke h{Íx çkku÷u, xexkuzku yLku

¼hðkzkuLkk nwzkhkMk yu íkhýuíkhLkk {u¤kLkwt

ykøkðwt ytøk Au. {kÄðÃkwh yLku ¼ðLkkÚkLkk

{u¤k{kt hkMk, økhçkk, ¼sLk yLku feíkoLkLke

Íwf çkku÷u Au. Lkku¾e Lkku¾e {tz¤eyku LkhÄkt

yLku fktMkeòuzk MkkÚku ¼Âõík{kt ¼ªòELku

Ãkh{ ykLktËLke «krÃík fhu Au. MkkÄw-MktíkkuLkk

Mk{køk{ ÚkkÞ Au. ÞwðkLk «u{eykuLkkt r{÷Lk

ÚkkÞ Au. MkøkÃkýLkk Lkkíku òuzkÞu÷kt Þwðf-

Þwðíkeyku {u¤k{kt {¤e òÞ íÞkhu íkku yu{Lkk

ykLktËLke fkuE yðrÄ hnu ¾he? swðkrLkÞk

{kÚku Vxfk çkktÄeLku [økzku¤Lke {kus {kýu,

ðuÃkkheyku nkxrzÞwt {ktzu, hrMkÞk Sðku «ur{fk

{kxuLke [es-sýMkwt {q÷ðu. òËwøkhku ¾u÷

fhu, ðkËe LkkøkLku h{kzu, {Ëkhe {ktfzkLku

Lk[kðu. htøke÷e Þwðíkeyku {LkLkk {kLku÷kLkk

{Lk{kt {kun WÃkòððk AqtËýkt AqtËkððk çkuMke

òÞ Au. ÷kufku ¾kÞ Au, Ãkeyu Au yLku ykLktË

{Míke ÷qtxíkk {u¤k{kt Vhu Au.

yk{ {u¤ku ÷kufSðLkLku ykLktËÚke {½{½íkwt

çkLkkðe MkkÄfkuLku ykæÞkÂí{f ykLktË ykÃku

Au. ¼kiríkfðkËeykuLku MkkIËÞkOLkw¼qrík fhkðe

Ëirnf Mkw¾ ykÃku Au.

{u¤k{kt økeík-ËwnkLkk Mktøkúk{ku:

Mkkihk»xÙ{kt Þkuòíkk ÷kuf{u¤kyku MkktMf]ríkf

ÿrüyu ¼khík¼hLkk {u¤kyku fhíkkt yLkuf

heíku Lkku¾k íkhe ykðu Au. sqLkkøkZ{kt Þkuòíkku

rþðhkíkLkku {u¤ku yk{uÞ ÷kufkuLku økktzkíkqh

çkLkkðe {qfu Au. ©e Íðuh[tË {u½kýe ÷¾u Au

fu ‘Ãknu÷u rËðMku Q½zíkk «¼kíkÚke Mkk{Mkk{k

frðíkk Mktøkúk{ {tzkÞ, MkUfzku MkkuhXðkMkeyku

òýu økZrfÕ÷kLkk {kuh[k {ktzÞk nkuÞ yu{

økkuXðkE òÞ. yk frðíkk-ËwnkLkk Mktøkúk{ Ãký

þ{þuhkuLkk Mktøkúk{ fhíkktÞu ðÄw fkrík÷ nku

¼kE! yu{kt MkkuLk-n÷k{ý, þuýe rðòýtË,

Zku÷k{khw, nkuÚk÷-ÃkË{ýe yLku {un-Ws¤eLkk

Ëwnk Mkkt¼¤LkkhLke AkríkÞwt{kt {eXe çkhrAÞwt

[kuzu nkU. †e-Ãkwhw»kku îkhk Mkk{Mkk{k {tzkíkk

frðíkk- ËwnkLkk yk swØ ºký rË’ Lku ºký

hkíÞwt [k÷u. Ëwnk fu'Lkkhk ÷øk÷økkx ºký

ºký rË’ Lkfkuhzk ¾U[e fkZu. øk¤wt MkwfkÞ íkku

ðå[u xkuÞ÷e xkuÞ÷e fZu÷wt ËqÄ Ãke ÷u. ykðe

{h{ðkýeLkk {kýeøkhku íkku ºký-ºký hkíÞwt

÷øke yktÏÞwtLkwt {xfwt Mkh¾wtÞ {khíkk LkÚke.'

þºkwtsÞ Ãkh {kuíkeþkLke xqfu ¼hkíkk [iºke

ÃkqLk{ fu økkufw¤ ykX{Lkk {u¤k{kt [kuf ðå[u

{kuíke ¼hu÷ku YÃkk¤ku ðktMk hkuÃkkÞ. ðktMkLke xku[u

rðsÞLkku Lkuòu Vhfu. yu Lkuòu Lke[u ËwnkLkk

swØ {tzkÞ. Lkku¾k Lkku¾k økk{ðk¤kt Mkk{Mkk{k

{kuh[k{kt òuzkÞ. Ëwnk ¾qxu íÞkhu {{oLkk ðuýu

184

çkktÄe ÷uíke Mk{MÞkyku Mkk{Mkk{k Ãkûku çkktÄu Lku

Akuzu. su yk{kt Síke òÞ íku yk {kuíke ¼hu÷ku

ðktMk ÃkkuíkkLkk økk{{kt ÷E òÞ Lku çkesu ðhMku

yu ðktMk Lku rðsÞLkku Lkuòu ÷ELku {u¤k{kt ÃkkAk

nksh ÚkkÞ Lku yuðk Lku yuðk swæÄ {tzkÞ.

yk s heíku rMkØÃkwhLkk {u¤k{kt swðkrLkÞk çku

{kuh[u ðntu[kE Lku rð«÷t¼ þ]tøkkh hsq fhíkkt

‘nzq÷k’ fnu Au. íkhýuíkhLkk {u¤k{kt Ãký {kÚku

yÃkYÃk¼hík ¼hu÷e YÃkk¤e AíkrhÞwtLkwt Aºk

fheLku swðkrLkÞk ðýÚkkõÞk Mkk{Mkk{k Ëwnk

VUfu Au. hkík ¼ktøku Ãký ËwnkLke ÃkhtÃkhk y¾tz

hnu. çku{ktÚke yufuÞ Ãkûk Úkkfu s Lknª.

ykrËðkMkeLkk {u¤k :

¼khíkLkk ÃkðoíkeÞ «Ëuþ{kt ðLkðkMkeykuLke

ðMkrík rðþu»k «{ký{kt òuðk {¤u Au. yk

ykrËðkMkeyku íkku ð¤e ¾qçk WíMkðr«Þ

«ò Au. íkuyku {Lk ¼heLku {u¤k {kýu Au.

ykrËðkMke rðMíkkhku{kt LkkLkk- {kuxk yMktÏÞ

{u¤k ÞkuòÞ Au. íku{kt økwshkík rðMíkkh{kt

{kýufLkkÚk, {økh, ¾uh{k¤, øk÷Ëuðhku,

økku¤økÄuzk, ËkLk{nwze,

ðzkuËeíkðkh, ðkAkuzeðktA¤e,

zktøkËhçkkh, ÃkwheÃkfkuze,

[krzÞk {u¤ku, htøkÃkt[{e yLku

ELÿ{u¤kyku òýeíkk Au. íku

rMkðkÞ Ãký LkkLkk-{kuxk yLkuf

{u¤kyku ¼hkÞ Au.

ykrËðkMke rðMíkkhku{kt ßÞkt

{u¤ku ¼hkðkLkku nkuÞ, íku økk{{kt

{u¤kLke ÃkqðoMktæÞkyu Zku÷ ðkøku

Au. yu Zku÷ Mkkt¼¤eLku çkeò

økk{ðk¤k Zku÷ ðøkkzu. yk{

Lk¬e fhu÷k {kýMkku îkhk Zku÷

ðøkkzkíkk Zku÷Lkku Mktfuík Mkq[ðu Au

fu ykðíke fk÷u {u¤ku ¼hkðkLkku

Au. MktòuøkkuðþkíkT {u¤ku çktÄ

nkuÞ íkku Zku÷ ðøkkzðk{kt ykðíkku LkÚke.

Zku÷Lkku MktËuþku ÞwðkLk ÓËÞ{kt ykLktËLke

Aku¤ku Wzkzu Au. çkesu rËðMku Þwðfku nkÚk{kt

AíkrhÞwt yLku Þwðíkeyku htøkçkuhtøke ðMºkk¼q»ký

Ãknuhe {kÚku sðkhk ÷E ykLktËÚke Lkk[íkkt,

fqËíkkt yLku økkíkkt økkíkkt {u¤u sðk Lkef¤u Au.

hMíkk{kt Ëhuf økk{Lke xku¤eyku òuzkíke òÞ

Au. {u¤k{kt ËqhËqh hnuíkkt Mkøkktðnk÷kt ¼uøkkt

ÚkkÞ Au. Ëhr{ÞkLk{kt fkuE MkøkkLkwt {hý ÚkÞwt

nkuÞ Lku ¾h¾hu Lk sðkÞwt nkuÞ íkku íkuLku ÞkË

fheLku †eyku yuf-çkeòLkk ¾¼u nkÚk {qfeLku

hzu Au. íÞkhu yk¾k {u¤k{kt hwËLkLkk fhwý

Mðhku Vhe ð¤íkkt ðkíkkðhý øk{økeLk çkLke

òÞ Au.

íÞkh ÃkAe Ëhuf økk{ðk¤k ÃkkuíkkLkk Lk¬e

fhu÷k MÚk¤u Ãkzkð Lkk¾u Au. ¼kíkkt Ãkkuíkk{kt

MkkÚku ÷kðu÷k hkux÷k {u¤k{kt Mkøkktðnk÷ktLku

ðnU[u Au. sBÞk çkkË {u¤kLke {æÞ{kt Lkk[

[k÷u Au. yu Lkk[{kt swðkrLkÞk yLku swðíkeyku

Zku÷Lkk íkk÷u íkk÷u rË’ yk¾ku Lkk[u Au.

{u¤k{kt rËðtøkík MkøkkykuLkwt ©kØ :

ykrËðkMkeykuLku {]ík MkøkkykuLkwt ©kØ

fhðkLke íkf Ãký {u¤k Ãkqhe Ãkkzu Au.

¾uzçkúñk íkk÷wfkLkk ÃkkuþeLkk rðMíkkh{kt

Mkkçkh{íke yLku ykf¤- ðkf¤ LkËeLkk

Mktøk{ MÚk¤u ¼hkíkk {u¤k{kt ÃkkuþeLkkÃkèeLkk

ykrËðkMkeyku ÃkkuíkkLkk rËðtøkík MkøkkykuLkwt

©kØ fhu Au. {kxeLke Zku[fe{kt ÷kðu÷

{]ík MkøkkLkk yÂMÚk s¤{kt ÃkÄhkðeLku

fwxwtçkLke fwtðkhe fLÞkLku Lkðwt ð† ykuZkzu Au.

íÞkh ÃkAe Mkki MkkÚku {¤eLku {u¤ku {kýu Au.

¼økík-¼qðkLkku {tºkku íkkò fhðkLkku

{u¤ku :

{u¤kykuLke MkkÚku Ëhuf fku{kuLke

MkktMf]ríkf rðþu»kíkkyku Ãký MkwtËh heíku

185

Mktf¤kÞu÷e Lkshu Ãkzu Au. su{ çk¤uðLkk

rËðMku çkúkñýku LkËe rfLkkhu sLkkuE çkË÷ðk

{kxu ¼uøkk ÚkkÞ Au yLku sqLke sLkkuE Wíkkhe

Lkðe sLkkuE Äkhý fhu Au. íku{ yhðÕ÷eLke

røkrh{k¤k{kt ykðu÷k þk{¤kSLkk {u¤k{kt

Ëh ð»kuo fkŠíkfe [kiËMkLkk hkus yu rð¼køk{kt

ðMkíkk ¼økík yLku ¼qðk ¼uøkk ÚkkÞ Au

yLku íkuyku ÃkkuíkkLkk {tºkku íkkò fhu Au. Lkðk

¼qðk ÃkkuíkkLke MkkÄLkk Ãký ynª s þe¾u Au.

fkuELku ¼qík - «uík fu ÍkurzÞwt ð¤øÞwt nkuÞ

íkku íkuLku fZkððk {kxu ynª ÷E ykððk{kt

ykðu Au. {uïkuLkk ÷ktçkk rðþk¤ Ãkx{kt ¼økík

- ¼qðk Lku ð¤økkzðk¤k ÷kufkuLkku yLkku¾ku

{u¤ku ò{u Au. ¼qðk {tºkku ¼ýu Au. nkUfkhk Lku

r[r[ÞkheÚke ðkíkkðhý ¼hkE òÞ Au. yk

{u¤ku íkku {rnLkku-{kMk [k÷u Au.

{u¤k{kt ÷kze ¾U[ðe :

ykrËðkMke ÞwðkLkku {u¤k{ktÚke s ÃkkuíkkLke

{LkLke {kLku÷eLku ÃkMktË fhe ÷u Au. ÞwðíkeLkku

«u{e ÃkkuíkkLkk økk{Lkk swðkrLkÞkLku MkkÚku ÷ELku

{u¤k{ktÚke yuLku ¾U[e òÞ Au. ÞwðíkeLkk

økk{ðk¤k íkuLku WÃkkze síke çk[kðu Au. xufe÷k

swðkrLkÞk ½ýe ðkh ðxLku ¾kíkh Äªøkkýk

ðnkuhe ÷u Au. {u¤k{ktÚke QXkðkÞu÷e fLÞkLku

ÃkAeÚke ÃkkuíkkLkk «u{e MkkÚku ÷øLk fhðkLke

Aqx yÃkkÞ Au. {u¤k{ktÚke fLÞkLku WÃkkze

sðk {kxu “÷kze ¾U[ðe” yuðku þçË«Þkuøk

òýeíkku Au.

{u¤k MkkÚku òuzkÞu÷k yËT¼wík rhðkòu :

{u¤kLkk ykÞkusLk MkkÚku fux÷kf ykLktË

yLku ykùÞo WÃkòðu yuðk rhðkòu økqtÚkkE

økÞu÷k òuðk {¤u Au. Ëk.ík. Ãkt[{nk÷,

ðzkuËhk yLku ¼Y[ rsÕ÷kLkk ykrËðkMkeyku{kt

“[krzÞk {u¤ku” ÞkuòÞ Au. nku¤e ÃkAe

íkwhtík s Þkuòíkk yk {u¤k{kt ykrËðkMkeyku

÷kfzkLkku [krzÞku çkLkkðe, Lkkr¤ÞuhLkwt {kÚkwt

yLku fkurzÞwtLke yktÏÞwt ÷økkðeLku íkuLkk {kÚku

fÃkzwt çkktÄu Au yLku íkuLku Lkðkt fÃkzkt Ãknuhkðe

Ÿ[k ÍkzLke xku[u çkktÄu Au. Íkz Lke[u

ykrËðkMke †eyku Lk]íÞ fhu Au. yk «Mktøku

Íkz Ãkh [krzÞku Wíkkhðk {kxu swðkrLkÞkyku

ðå[u nheVkE ÚkkÞ Au. su fkuE swðkrLkÞk

[krzÞku ÷uðk {kxu Íkz WÃkh [zu íkuLku Lk]íÞ

fhíke ykrËðkMke LkkheykuLkwt xku¤wt MkkuxkÚke

{kh {kheLku Lke[u Ãkkzu Au. yk {kh MknLk

fheLku òu fkuE ÷kUXfku swðkrLkÞku Íkz WÃkh

[ze [krzÞku Akuze ÷kðu íkku [krzÞkLkkt fÃkzkt

yuLku ykÃke Ëuðk{kt ykðu Au yLku ÃkAe Zku÷

MkkÚku Lkk[ [k÷u Au.

186

økku¤økÄuzkLkku {u¤ku :

Ãkt[{nk÷ rðMíkkhLkk ykrËðkMkeyku{kt

økku¤økÄuzkLkku {u¤ku ¾qçk òýeíkku Au. nku¤e

ÃkAe Ãkkt[{u, Mkkík{u fu çkkh{u rËðMku Lk¬e

fhu÷k MÚk¤u økku¤økÄuzkLkku {u¤ku ¼hkÞ

Au. yk {u¤k{kt ykswçkkswLkk rðMíkkh{ktÚke

nòhku †e-Ãkwhw»kku Zku÷ ðøkkzíkkt ðøkkzíkkt

yLku ykLktËÚke Lkk[íkkt-økkíkkt ykðu Au.

yk «Mktøku økku¤økÄuzkLkk {uËkLkLke

{æÞ{kt 20Úke 25 Vqx Ÿ[ku ÷kfzkLkku

yuf Míkt¼ Q¼ku hne þfu íkuðe heíku [kh-

Ãkkt[ VqxLkk çku ykzk ÷kfzkLkk fxfk

çkuMkkzðk{kt ykðu Au Lku Úkkt¼÷kLke xku[

Ãkh økku¤Lke Ãkkuxfe ÷xfkððk{kt ykðu

Au. ÃkAe yk Míkt¼ Vhíke ÞwðkLk fwtðkhe

fLÞkyku nkÚk{kt ðktMkLkk ztrzfk ÷ELku

Zku÷Lkk íkk÷u íkk÷u økkíke økkíke økku¤kfkh{kt

Lk]íÞ fhu Au. fLÞkykuLkk yk xku¤kLke ð[{kt

ÚkELku çku-ºký swðkLkzk Úkkt¼÷u [Zu Au; yk

ð¾íku fLÞkyku ztrzfkÚke swðkrLkÞkLku {kheLku

Lke[u Ãkkzu Au, Ãký fkuE [Ãk¤ swðkrLkÞku {kh

¾kELku Ãký Úkkt¼÷k WÃkh [ze òÞ Au yLku

Ãkkuxfe AkuzeLku økku¤ [khuçkksw Wzkzu Au. ÃkAe

çkÄkLke Lksh [wfkðeLku Lke[u fqËe Ãkzu Au. yk

Ãkkux÷eLkku økku¤ ÷uðk {kxu økÄuzk suðku {kh

¾kðku Ãkzu Au, íkuÚke s yk {u¤ku økku¤økÄuzkLkk

Lkk{u yku¤¾kÞ Au. fux÷kf ykrËðkMke

rðMíkkhku{kt økku¤Lke Ãkkux÷eLku çkË÷u Míkt¼

WÃkh Äò {qfðk{kt ykðu Au. òýðk {¤u

Au íku {wsçk sqLkk ð¾ík{kt fkuE swðkLkzku

økÄuzk suðku {kh ¾kELku Ãký òu Äò ÷kðu

íkku íku fLÞkLkk ½uhk{ktÚke {LkÃkMktË fLÞkLku

Ãkhýe þfíkku. yk rhðks «k[eLkfk¤Lkk

MðÞtðhLke «ÚkkLke ÞkË ykÃku Au.

øk¤ËuðLkku {u¤ku :

ËknkuË rðMíkkhLkk ykrËðkMkeyku{kt

øk¤ËuðLkku {u¤ku ¾qçk òýeíkku Au. yk {u¤ku

ËknkuË íkk÷wfLkk ¾tøku÷k økk{{kt [w÷Lkk

rËðMku ¼hkÞ Au. fkuE çkk¤f þhehu øk¤íkwt

nkuÞ íkku íkuLkk {k-çkkÃk çkk¤fLke çke{khe

Ëqh fhðk øk¤ËuðLke çkkÄk hk¾u Au. çkÄk

hk¾Lkkh Ãkkt[ rËðMk ½hLke çknkh hneLku

ÃkkuíkkLkk þhehu n¤Ëh [kuÃkzu Au. AuÕ÷u

AuÕ÷u WÃkðkMk fheLku {uËkLk{kt øk¤ËuðLkk

Lkk{Lkku 20Úke 25 Vqx Ÿ[ku Úkkt¼÷ku hkuÃku

Au. íkuLke xku[ WÃkh ÷kfzkLkku hUx çkuMkkzu

Au. hUxLkk yuf Auzu ¾kx÷e Lku çkeò Auzu

Ëkuhzkt çkktÄðk{kt ykðu Au. Úkkt¼÷kLkk {k¤k

WÃkh Q¼k hne çkkÄk ÷eÄu÷e ÔÞÂõíkLku

hkíkkt fÃkzktLke økkíkhe ð¤kðe hUx WÃkhLke

¾kx÷e{kt Mkwðkzðk{kt ykðu Au. ÃkAe Ëkuhzk

ðzu [kh {kýMkku ¾kx÷e{kt Mkqíku÷k {kýMkLku

øk¤ËuðLke ykMkÃkkMk [kh-Ãkkt[ [¬h Vuhðu

Au. øk¤ËuðLkk Míkt¼Lkk Úkz{kt çkfhkLkku ¼kuøk

ykÃke {kýMkLku Lke[u Wíkkhe ÷u Au. yk «Mktøku

çkkÄk hk¾u÷ {kýMkku ðkhkVhíke Zku÷Lkk

yðks MkkÚku çkkÄk- {kLkíkk Akuzu Au.

[w÷ {u¤ku :

Ãkt[{nk÷, ¼Y[ yLku ðzkuËhk rsÕ÷kLkk

ykrËðkMkeyku{kt nku¤eLkk çkeò rËðMku [w÷

{u¤ku ¼hkÞ Au. yk {u¤k{kt yuf ÷tçk[kuhMk

¾kzku fhe íku{kt çkkð¤Lkk ÷kfzktLkkt {kuxkt

¾kuzMkkt (÷kfzkLkk {kuxk fxfk) Mk¤økkðe

ÄøkÄøkíkk ytøkkhk Ãkkzðk{kt ykðu Au. yk

187

«Mktøku ykrËðkMke †e-Ãkwhw»kku nkÚk{kt Lkkr¤Þuh

Lku ÃkkýeLkk ÷kuxk ÷E W½kzk Ãkøku Mk¤økíkk

ytøkkhk Ãkh Mkkík ðkh yuf AuzuÚke çkeò Auzu

òÞ Au. ÃkAe Ãkøku ÷køke Lkkr¤Þuh Vkuzu Au.

W½kzk Ãkøku [k÷ðk Aíkkt [k÷LkkhLkk Ãkøku

Mknus Ãký Eò Úkíke LkÚke. yk «Mktøku ÷kufku

ÃkkuíkkLkkt çkk¤fku yLku ZkuhZkt¾hLkk hûký

{kxu yÂøLkËuðLke çkkÄk hk¾u Au.

htøkÃkt[{eLkku {u¤ku :

Ãkt[{nk÷ rsÕ÷k{kt Lkðk ð»kuo Þkuòíkk

htøkÃkt[{eLkk {u¤k «Mktøku ykrËðkMke ¾uzqíkku

ÃkkuíkkLke økkÞkuLku htøkÚke þýøkkhu Au. økk{Lku

ÃkkËh {kýMkku s{eLk Ãkh MkqE òÞ Au. Mkqíku÷k

÷kufku Ãkh òLkðhku Ëkuzkððk{kt ykðu Au. Aíkkt

íku{Lku ftE Ãký Eò Úkíke LkÚke. yk «Mktøku

økk{Lkk Ãkxu÷ ÷kufkuLku {¤u Au yLku þkçkkþe

ykÃku Au.

{kÄðÃkwhLkku {u¤ku :

Mkkihk»xÙLkk ÃkkuhçktËh ÃktÚkf{kt ykðu÷k

{kÄðÃkwhLkk {u¤k «Mktøku [iºk MkwË Lkku{Úke

íkuhMk MkwÄe f]»ý hwf{ýeLkku ÷øLk Mk{kht¼

ÞkuòÞ Au. «Úk{ rËðMku økýÃkríkLke MÚkkÃkLkk

fhe ÷øLkÃkrºkfk {kuf÷kÞ Au. ©ef]»ýLke

YzeÃkuh òLk òuzkÞ Au. òLkiÞk Lku òLkrzÞwt

÷øLk{kt òÞ Au yLku Äk{Äq{Úke ÷øLk ÚkkÞ

Au. yk rðrÄ {kÄðÃkwhLkk {u¤k{kt Ãkkt[

rËðMk MkwÄe [k÷u Au. yu {kxuLkku yuf Ëqnku

òýeíkku Au.

“{kÄðÃkwhLkku {ktzðku, ykðu òËðfw¤Lke òLk,

Ãkhýu hkýe hqrf{ýe ßÞk ðh ËwÕnk ¼økðkLk.”

fux÷kf {kLkðuíkh {u¤k :

¼khíkeÞ MktMf]rík-f]r»k«ÄkLk nkuðkÚke

íkuLkk WíMkðku yLku {u¤k{kt Ãkþwyku Ãký Xef

Xef «kÄkLÞ ¼kuøkðu Au.

ÃkkuhçktËh rðMíkkhLkk {kÄðÃkwhLkk {u¤k{kt

Ëkuz{kt rðsuíkk çkLku÷ Ÿx yLku ½kuzkLkk

{kr÷fkuLku ELkk{ ykÃkðk{kt ykðu Au.

Äku¤fk íkk÷wfk{kt ykðu÷k ðkiXkLkku {u¤ku

økÄuzkLkk ðu[ký {kxu ¾qçk òýeíkku Au. yk

{u¤k{kt Mkkhk{kt Mkkhkt økÄuzkt ðu[ký {kxu

ykðu Au. {kU½k{q÷Lkkt økÄuzkt yk {u¤k{ktÚke

{¤e hnu Au. yk WÃkhktík ÄhýeÄh, Ze{k

yLku {k÷kòéÞLkk {u¤k òLkðhkuLkk ðu[ký

{kxu yíÞtík òýeíkk Au. Mkkhe yku÷kËLkk

çk¤Ë, ðkAhzkt, ½kuzk, Ÿx ðøkuhu ðu[kðk

ykðu Au. ÷kufku Ëqh ËqhÚke òLkðhku ðu[ðk,

¾heËðk fu MkkxkËkuZk fhðk {kxu íÞkt

ykðu Au.

÷kufMktMf]ríkLkwt Mktøk{MÚk¤ - {u¤k :

÷kuf{u¤kyku ÷kufSðLkLkk

WÕ÷kMkLkwt {kU½uhwt Ãkðo s Lknª, Ãký

÷kufMktMf]ríkLkwt Mktøk{MÚk¤ Ãký Au. su íku

«Ëuþ{kt ðMkrík rðrðÄ òríkyku fkuE Ãký

òíkLkk ¼uË¼kð rðLkk {u¤k{kt ¼uøke ÚkkÞ

Au íÞkt ÷kufSðLkLkku MktMfkh- rðrLk{Þ

ÚkkÞ Au. {u¤k{kt rðrðÄ òríkykuLkkt

ð†k¼q»kýku, Lk]íÞku, ðkãku, ¼kíkeøk¤

f¤kyku, ÷kuføkeíkku, ÷kufçkku÷eyku,

nrÚkÞkhku, heíkrhðkòu, ¾kðkÃkeðkLke

xuðku, yu{Lkwt MkkrníÞ, yu{Lkkt Ëuð-Ëuðeyku

yLku ÄkŠ{f {kLÞíkkyku rðþu òýðk {¤u

Au. {u¤k{kt ÷kufSðLkLke ftEf f¤kyku

X÷ðkÞ Au. ykÚke ÷kufòríkykuLkk yÇÞkMk

{kxu yíÞtík WÃkÞkuøke çkLke hnu Au.

yk{ {u¤ku yu ¼Âõík,þÂõík yLku MkkitËÞoLkku

rºkðuýe Mktøk{ Au, ÷kufQŠ{Lke yr¼ÔÞÂõíkLkwt

MkrnÞkhwt MÚkkLk Au. {u¤ku {kLkðeLkk Úkkfu÷k

{LkLku n¤ðwtVq÷ çkLkkðe Lkðe íkksøke çkûku

Au. íkuÚke ÷kufSðLk{kt {u¤kyku yksuÞ yux÷k

{n¥ðLkk çkLke hÌkkt Au.

188

ykÍkËeLkku «fkþÃkwts ÃkÚkhkÞku íku

Ãkqðuo ¼khík{kt yLkuf hksðtþkuLkk hkßÞku

yÂMíkíð{kt níkkt. þÂõíkþk¤e yLku Ãkhk¢{e

hksðeykuyu hkßÞLkk hûký yÚkuo hý{kt

yLku Ãkðoíkk¤ «ËuþkuLkk Ÿ[k Ãknkzku Ãkh

¼ÔÞ økZrfÕ÷kykuLkwt rLk{koý fhkÔÞwt níkwt.

{æÞfk¤Lke ÞwØfk÷eLk ÃkrhÂMÚkrík ðå[u

yk økZrfÕ÷k ÞwØ, MkknMk, þkiÞo, Mk{]rØ,

ònkus÷k÷e, yiïÞo yLku hku{ktMkLkk «íkefYÃk

çkLke hÌkk yLku ÷kufðkýe{kt WÂõíkYÃku y{h

çkLÞk. hksMÚkkLkLkk yiríknkrMkf MÚk¤kuLkk

«ðkMk «Mktøku {Lku ykðe yuf {òLke ÷kufWÂõík

{¤e ykðe :

hkò{U hkò hk{[tÿ,

çkkfe Mkçk hsiÞk;

økZ{U íkku r[¥kkuzøkZ,

çkkfe Mkçk økZiÞk.

hkýe{U hkLke ÃkrÈLke,

çkkfe Mkçk hLkiÞkt;

íkk÷ (ík¤kð) {U íkk÷ ¼kuÃkk÷,

çkkfe Mkçk ík÷iÞk.

økZLkku yÚko ÚkkÞ Au Ëwøko, fkux, rfÕ÷ku.

¼økðËTøkku{tz÷ yLkwMkkh þºkwÚke Íx ¼ktøke fu

íkqxe þfu Lknª yuðwt [qLkkøkå[eLke Ëeðk÷ðk¤wt

{sçkqík çkktÄfk{. fkux, økZ, Ëwøko. yk

økZrfÕ÷k MkkÚku fux÷kÞ økwshkíke þçËku

yLku fnuðíkku òuzkÞu÷e Au. ‘økZfÃíkkLk'

yux÷u rfÕ÷kLke VkusLkku WÃkhe. ‘økZe' yux÷u

økZLkwt hûký fhLkkh rfÕ÷uËkh. rfÕ÷k suðwt

{sçkqík {fkLk, LkkLkku rfÕ÷ku, fkuXe. ‘økZu[e'

yux÷u økZLkwt hûký fhLkkh Ëuðe. ‘økZðe'

yux÷u økZLkku hûkf, ËwøkoÃkk÷. ‘rfÕ÷uøkkn'

ßÞkt rfÕ÷ku nkuÞ yuðe søÞk. rfÕ÷uËkh

økZÃkrík, rfÕ÷uLkþeLk rfÕ÷k Ãkh nkuÞ yuðwt.

rfÕ÷uçktÄe þºkw Mkk{u hûký {u¤ðkÞ yuðwt

çkktÄfk{ fhðwt. ßÞkhu fnuðíkku{kt ‘økZ

Wfu÷ðku’ yux÷u çknkËwhe¼ÞwO fk{ fhðwt.

{kuxe QÚk÷ÃkkÚk÷ fhðe. ‘økZ ½uhkðku’

rçk{khe ðÄe sðe. çkÄk hkuøkkuÚke ½uhkE sðwt.

‘økZ Síkðku’ rðsÞ {u¤ððku. ‘EzrhÞku økZ

Síkðku’ {w~fu÷e ¼ÞwO fk{ Ãkkh Ãkkzðwt. ‘økZe

Víkun fhðe’ rfÕ÷ku Síke ÷uðku.

¼khíkeÞ Ëwøko h[LkkLku ðkMíkwþk†Lkk

Lkøkh fÕÃkLkkLkkt «fhýku{kt MÚkkLk {éÞwt Au.

yk WÃkhktík hk{kÞý, {nk¼khík, {LkwM{]rík,

çkúñktzÃkwhký, yÂøLk Ãkwhký ðøkuhu Ãkwhkýku,

fkirxÕÞLkwt yÚkoþk†, þw¢Lkerík, çkkiØ yLku

siLk ÄkŠ{f yLku Eíkh økútÚkku{kt Ëwøko h[LkkLkk

WÕ÷u¾ku {¤u Au. [ki÷wõÞ fk¤ ËhBÞkLk

÷kufMkktMf]ríkf rðhkMkíkMk{k økwshkíkLkk økZrfÕ÷k

189

÷¾kÞu÷k ‘sÞÃk]åAk’ ‘yÃkhkrsík Ãk]åAk’

(12{e MkËe) ‘fkux[¢', MkqºkÄkhLkkÚkLke

‘ðkMíkw{tshe’ yLku MkqºkÄkh, øktøkkÄh hr[ík

‘ËwøkoËerÃkfk’ íkÚkk MkqºkÄkh {tzLk hr[ík

‘ðkMíkw hksðÕ÷¼ {tzLk'{kt Ëwøko h[Lkk

yLku «fkhkuLke [[ko fhðk{kt ykðe Au. íku{kt

økZLkk ¼qr{Ëwøko, s¤Ëwøko, røkrhËwøko yLku

økbhËwøko yu{ [kh «fkhku sýkÔÞk Au. íku{kt

ÃkðoíkLkk {Míkf WÃkh hnu÷k røkrhËwøkoLku Mkðo

©uc fÌkku Au.

{nk¼khík, {LkwM{]rík, yÂøLkÃkwhký,

fkirx÷eÞ yÚkoþk†, þw¢Lkerík, hk{kÞý

yLku çkúñktz Ãkwhký{kt ËuðËwøko, s¤Ëwøko,

røkrhËwøko, ðLkËwøko, ÄLðËwøko, {neËwøko yLku

{Lkw»Þ Ëwøko suðk «fkhkuLkk WÕ÷u¾ku {¤u Au.

fwËhíke heíku MkeÄk [Zkýðk¤k, Ãknkze WÃkh

ykðu÷k Ëwøko{ MÚk¤ yLku Mkíkík ÍtÍkðkíkðk¤k

MÚk¤Lku ËuðËwøko yLku ðkÞwËwøko Lkk{ ykÃkðk{kt

ykÔÞwt Au. yøkkÄ Ãkkýe ðzu hûkkÞu÷k ËwøkoLku

s¤Ëwøko, yBçkËwøko, ykiËfËwøko, LkËeÞËwøko

fu WËfËwøko yuðwt Lkk{ ykÃkðk{kt ykÔÞwt Au.

LkËe fu Mk{wÿ ðå[u ykðu÷ku Ëwøko, LkËe fu

MkhkuðhLkk {w¾ ¼køku fu LkËeykuLkk Mktøk{

WÃkh ykðu÷ Ëwøko yk «fkhLkk Au. yu{ zkp.

rþð«MkkË hksøkkuh LkkUÄu Au.

Ãkkt[ ÞkusLk MkwÄe ftE Ãký s¤ Lk nkuÞ,

[khu çkksw {hw (hý) ¼qr{ nkuÞ íÞkt su

rfÕ÷ku nkuÞ íkuLku ÄLð yÚkðk ÄLkwËwøko fnu

Au. íku ÃkÚÚkh yÚkðk #xLkku çkLkkðu÷ku nkuÞ,

Ãknku¤kE fhíkkt suLke Ÿ[kE çk{ýe nkuÞ

íkuðku, ÞwØ fhðk {kxu suLke WÃkh Vhe þfkÞ

íkuðku nkuÞ Au. su fkux yLku ÍY¾kÞwõík nkuÞ,

suLke [khu íkhV yøkkÄ s¤ nkuÞ, çknkh

Mkðuo çkksw ÞkusLkku MkwÄe {kuxkt ð]ûkku nkuÞ,

[khu rËþk{kt nkÚke, hÚk, ½kuzk ykrËÚke Þwõík

nkuÞ yLku MkuLkkÚke suLke hûkk fhu÷e nkuÞ íku

Lk]Ëwøko fnu Au. zwtøkhLke xku[u ykðu÷k røkrh

Ëwøko yÚkkoíkT rfÕ÷k{kt hnu÷ku yuf ÄLkwÄkohe

Mkku þºkwLke Mkk{u ÞwØ fhe þfu Au yLku Mkku

ÞkuØk rfÕ÷k{kt hneLku ËMk nòh Ëw~{LkkuLke

Vkus Mkk{u ÷ze þfu Au. íkuÚke þkMºk{kt ÞwØLku

{kxu økZrfÕ÷k çkLkkððkLkku WÃkËuþ fÞkuo Au.

ðkMíkwþkMºkLkk økútÚkku, Ëwøko h[LkkLkku nuíkw hûký

yLku þku¼Lk sýkðu Au. Ëw~{Lkku, ÄkzÃkkzwyku

íkÚkk LkËeLkk Ãkqh Mkk{u yk Ëwøkkuo yLku fkux

hûký ykÃkðk WÃkhktík þktríkLkk Mk{Þ{kt

LkøkhLke þku¼k{kt yr¼ð]rØ fhu Au.

ËeðLkku økZ, «¼kMkLkku, ÃkkuhçktËhLkku

yLku MkhíkkLkSLkku økZ íkÚkk stShkLkku

rfÕ÷ku, Þ{wLkkfktXkLkku ÷k÷ rfÕ÷ku yk çkÄk

s¤Ëwøkkuo Au. zwtøkhLke xku[u ykðu÷ku ykfhk

[Zkýðk¤ku Ëwøko røkrhËwøko fu ÃkkMíkh Ëwøko

fnuðkÞku Au. Ezh, ftÚkfkux, WÃkhfkux,

{nkhk»xÙLkk hkÞøkZ, ®MknøkZ, ÷kunøkZ

ðøkuhu rfÕ÷kyku yk «fkhLkk Au. fkirxÕÞu

190

¼kUÞhkðk¤k ËwøkoLkku økwnkËwøko íkhefu WÕ÷u¾

fÞkuo Au. çku ÃkðoíkLke Ÿze ¾eýLku økíkkoËwøko,

øke[ ÍkzeÚke h[kÞu÷ ðLkËwøko ðLk yLku

Ãkðoík ðå[u ykðu÷ r{© Ëwøko fnuðkÞ Au. ©e

hksøkkuh LkkUÄu Au fu, fkËðLke Ÿze ¾kE fu

VkuzkLku ‘ÃktfËwøko' fnuðk{kt ykÔÞku Au. WÃkh

fXý MkÃkkxeLkku yk¼kMk ÚkkÞ Ãký Ãkøk {qfíkkt

s {kýMk Ÿzku Qíkhe òÞ Au. ¼k÷«ËuþLkk

Äku÷uhkLkk ËrhÞkrfLkkhu íkÚkk fåALkk hý

«Ëuþ{kt ykðkt yLkuf MÚk¤ku Au. ßÞkt Ãkkýe,

Íkz-ÃkkLk fu {kLkðeLkku ðMkðkx Lk nkuÞ

yuðku rLksoLk LkÃkkrýÞku {w÷f ‘ErhýËwøko'

íkhefu yku¤¾kÞ Au. ÚkkurhÞkt fu fktxk¤kt

ð]ûkkuÚke ykðku rðMíkkh AðkÞu÷ku nkuÞ Au.

yku¾k {tz¤Lkku fux÷kuf «Ëuþ ÚkkuhLkk y¼uË

Úkw{zkÚke 19{e MkËe MkwÄe y¼uË

hÌkku níkku. ¾khkÃkkx{kt ykðu÷

ËwøkoLku ‘hýËwøko' Au.

‘Äe ðurËf yuEs’{kt sýkÔÞk

«{kýu ykÞkuo ÃkÚÚkh yLku

ÄkíkwLkk rfÕ÷kyku çkktÄíkk. økZ

rfÕ÷kLkk MkkiÚke «k[eLk yðþu»kku

«køk-TnzÃÃkeÞ yLku ®MkÄw

MktMf]ríkLkk {kunU-òu-Ëzku yLku

fåA{kt Äku¤kðehk íkÚkk ÷kuÚk÷{ktÚke

«kÃík ÚkÞkt Au. økwshkík{kt ËwøkoLkk

«k[eLkík{ yðþu»kku «køkTnzÃÃkLk

Mk{ÞLkk fåALkk Ëuþ÷Ãkh{ktÚke {¤u

Au. Mkku÷tfefk¤ rþÕÃk-MÚkkÃkíÞLku

{kxu Mkwðýofk¤Mk{ku níkku. yu

ËhBÞkLk sqLkkøkZ, «¼kMk, Ãkkxý, z¼kuE,

ðzLkøkh, ÍªÍwðkzkLkk rfÕ÷kyku yrMíkíð{kt

níkk. fw{khÃkk¤Lkk þkMkLk Mk{Þu çk]nMÃkríkyu

Mkku{LkkÚkLkku {sçkqík rfÕ÷ku çktÄkÔÞku níkku.

yuf ®fðËtrík yLkwMkkh ÞkËðkuyu sqLkkøkZLkku

WÃkhfkuxLkku rfÕ÷ku çktÄkÔÞku níkku. z¼kuELkku

rfÕ÷ku rþÕÃkMÚkkÃkíÞLke Ærüyu swËku íkhe

ykðu Au. yuLkk Ëhðkò yLku Ëeðk÷ku

Vq÷ÃkkLkLkk ftËkuhkÚke y÷tf]ík Au. yuLkk WÃkh

yïkYZ †eyku, Ãkwhw»kku, yÃMkhkyku, Ëuð-

Ëuðeyku yLku r{ÚkwLk Þwøk÷kuÚke Mkwþkur¼ík

Au. MðÂMíkf «fkhLke Ëwøko h[Lkkðk¤ku

rfÕ÷ku rMkØhksu çkLkkÔÞku nkuðkLkwt {LkkÞ Au.

ËtíkfÚkk{kt yuLkk rþÕÃke nehkMk÷kxLkwt Lkk{

y{h çkLke økÞwt Au. z¼kuE WÃkhktík Ezh,

y{ËkðkË, rðh{økk{, Ãkkxze, çkhðk¤k,

fÃkzðts, Ë. økwshk{kt ÃkkðkøkZ, ÷wýkðkzk,

¾t¼kík, ¾uzk, çkkuhMkË, ¼Y[, Mkwhík, W¥kh

økwshkík{kt Ãkkxý, fze, Mkkihk»xÙ{kt ò{Lkøkh,

{kuhçke, ÄúkøkÄúk, ò{ftzkuhýk, {kuzÃkh,

ÃkzÄhe, çkk÷t¼k, ÃkkuhçktËh, fwríkÞkýk

y{hu÷e, rþnkuh, Äkhe, ¼kðLkøkh, {nwðk,

÷kur÷Þkýk, ðuhkð¤, ðZðký, MkhÄkh,

½ku½k, hksMkeíkkÃkwh, n¤ðË, ÚkkLk, ÷¾íkh,

îkhfk, çkux íkÚkk fåA{kt ÷¾Ãkík, ¼qs,

ytòh EíÞkrË Lkøkhku{kt EríknkMkLke yMktÏÞ

ðýfÚke ðkíkkuLku niÞkt Mkt½heLku økZ rfÕ÷kyku

çkuXk Au.

¼khíkeÞ økZrfÕ÷kykuLke h[Lkk yLku

hûkýkí{f {n¥ð Ãký Mk{sðkt suðkt Au.

191

zkì. hMkuþ s{eLkËkh LkkUÄu Au fu, Ëwøko fu fkuxLkwt hûký ½ýe Ëeðk÷kuÚke

ÚkÞu÷wt níkwt. Mkk{kLÞ heíku yk¢{ýÚke çk[ðk yLku MðhûkkýkÚkuoÞ

Ëwøko [kuÃkkMk Vhíke ¾kEÚke hûkkÞu÷ku hnuíkku. ¾kE hku®sËk ÔÞðnkh{kt

Ãkkýe {wõík hnuíke, Ãký ykÃkíkfk÷{kt íkkfeËLke Mkq[LkkÚke ÃkkýeÚke

Mk¼h fhe þfkíke. ËwøkoLkk {wÏÞ Ëhðkòyku ¾Mkuze þfkÞ yuðk

Ãkw÷kuÚke òuzkÞu÷k hnuíkk. fxkufxeLkk Mk{Þu Ãkw÷kuLku ¾Mkuze ÷uðk{kt

ykðíkk, suÚke yk¢{ýfkhLkwt fkÞo {w~fu÷ çkLkíkwt. ÞwØLkk ð¾ík{kt fu

þktríkLkk Mk{Þ{kt ËwøkoLke Mkíkík [kufe Úkíke hnuíke. ËwøkoLkk MkV¤ fkÞo

fksu Mkíkfoíkk yuLkwt hnMÞ økýkíkwt. ËwøkoLkk {wÏÞ yrÄfkhe íkhefu

÷~fhLkk f{ktzhku yLku fkuxðk¤kuLke rLk{ýqtf Úkíke. ËwøkkuoLkwt rLk{koý

yuðe heíku ÚkÞu÷wt níkwt fu yk¢{ýLkk Mk{Þu Ëw~{Lku ½uhku ½kÕÞku nkuÞ

íÞkhu SðLksYrhÞkíkLke [es-ðMíkwyku Ëe½o-fk÷ MkwÄe WÃk÷çÄ ÚkE

þfíke yLku sLkSðLk hku®sËk {knku÷Úke fkÞohík hnuíkwt. Mkk{kLÞ heíku

ËwøkkuoLkkt MÚkkLk hkßÞLke MkhnËu hnuíkk, suÚke Ëw~{LkLkkt yk¢{ýku hkufe

þfkÞ. ½ýe hksÄkLkeyku ¼ÔÞ yLku y¼uË rfÕ÷kykuÚke MkwMkßs

níke. yk{ íkku ËwøkoLke h[Lkk s yuðe níke fu MðÞt yuf MðrLk¼oh

þnuh íkhefuLkwt MÚkkLk Ãkk{e níke.

LkøkhsLkku yLku økZrfÕ÷k ðå[u yuf rðrþü MktçktÄ níkku. økZ{kt

hksÃkrhðkh Mkrník rðrðÄ ðøkoLkk ÄtÄkËkhe {kýMkku, hkòLkk ËeðkLk,

÷~fhe y{÷Ëkhku, ðneðxËkhku, MkirLkfku, Lkkufh-[kfhkuLkku {kuxku

fkV÷ku ðMkíkku. sqLkk fk¤u økZ{kt MkkiÚke ðÄw {sçkqík MÚkkLk ËhðkòLkwt

hnuíkwt. hkºku ËhðkòLku ¼kUøk¤ ¼eze íkk¤kt {khe Ëuðkíkkt. {wÏÞ íkk¤kLku

ºký [kðe hnuíke. yu{ktLke yuf hks{nu÷{kt, yuf ËeðkLk ÃkkMku yLku

yuf ÷~fhLkk WÃkhe ÃkkMku hnuíke. ºkýu [kðeyku ¼uøke ÚkkÞ íÞkhu s

økZLkku Ëhðkòu ¾q÷íkku. ËøkkçkksÚke hûký {u¤ððkLkku yuLkku nuíkw níkku.

nkÚke, Ÿx, yïku Mknu÷kEÚke yðh-sðh fhe þfu íkuðk íkku®íkøk

Ëhðkò økZLku hnuíkk. yk Ëhðkò çknkh yýeËkh ¼k÷k suðk

ykÞw»k ¾e÷k ÷økkzððk{kt ykðíkk. ÞwØLkk Mk{Þu Ëhðkò ykzwt Ÿx

Q¼wt hk¾e nkÚke ðzu Ëhðkò íkkuzðk{kt ykðíkk. rËðMkLkk ¼køku Ëhðkò

çktÄ hnuíkk, Ãký «òsLkkuLke yðh-sðh ËhðkòLke zkufkçkkhe{ktÚke

Úkíke. LkkLke çkkhe{ktÚke {kýMk ðkfku ð¤eLku çknkh Lkef¤e

þfíkku. çktËqfku, íkkuÃkku yLku Ëqh VUfe þfkÞ íkuðkt þMºkkuLke þkuÄ Úkíkkt

økZ-rfÕ÷kLkwt {n¥ð ½xe økÞwt. hsðkzkyku síkkt yuLke sYhík

Ãký hne Lknª, Ãkrhýk{u yiríknkrMkf {qÕÞ Ähkðíkk rþÕÃk, Ãkwhkík¥ð

yLku ðkMíkwþkMºkLke rðhkMkík Ähkðíkk økZ rfÕ÷kyku Lkk{þu»k ÚkE

hÌkk Au.

íkMkðeh MkkisLÞ: nu{ktøk ËuMkkE

folk art culture - gujarat information...økwshkíklke Ähíke nòhku ð»koÚke f÷k, mktmfkh ylku...

Documents