flow - burmese · 2013. 9. 12. · a&pd;a&vm ywf0ef;usifqkdif&mr&sdrjzpfa&pd;a&vm...

235
a&pD;a&vm ywf0ef;usifqkdif&mr&Sdrjzpfa&pD;a&vm

Upload: others

Post on 24-Jan-2021

0 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

  • a&pD;a&vmywf0ef;usifqkdif&mr&Sdrjzpfa&pD;a&vm

  • a&pD;a&vmywf0ef;usifqkdif&mr&Sdrjzpfa&pD;a&vm

    rl&if;pmtkyf\t,f'Dwmrsm;

    Megan Dyson, Ger Bergkamp and John Scanlon

    jrefrmbmomjyefpmtkyf\t,f'Dwm

    a'gufwmcifeDeDodef;

  • þpmtkyfwGifazmfjyxm;onfh yx0Dqdkif&mowfrSwfcsufrsm;ESifh&kyf0wåKqkdif&mwifjycsufrsm;onf EdkifiHwpfEkdifiHESifhywfoufaom

    w&m;0iftajctae? e,fy,f(okd Y){&d,m (odk Yr[kwf) ¤if;\tcsKyftcsm (odk Yr[kwf) ¤if;Ek difiHwpfEk difiH\ e,fjcm; (okd Y)

    e,fy,fowfrSwfjcif;rsm;ESifh ywfoufí tdkif,lpDtifef (IUCN)\ tmabmfudkwpkHw&mazmfjyxm;jcif;r[kwfyg/

    þxkwfa0jcif;jzpfajrmufEk difa&;twGufNAdwdeftpdk;&? e,fomveftpdk;&ESif h a&ESif hobm0qdkif&mBudK;yrf;rIvkyfief;wdk YrS

    yl;aygif;ulnDaxmufyHhonf/

    þxkwfa0jcif;wGi f azmf jyxm;aomtjrifoabmxm;rsm;onf tk di f,lp Dtife f(IUCN)\ tjrifoabmxm;rsm;ud kxif[yf&efrvkdtyfyg/

    xkwfa0ol IUCN, Gland, Switzerland

    rlydkif © 2007 International Union for Conservation of Nature and Natural Resources

    þpmtkyfudk ynmay;jcif;ESifhtjrwftpGef;twGufr&nf&G,fonfh vkyfief;rsm;twGufjyefvnf

    xkwfa0jzefYcsDvdkygu ueOD;rlydkif xkwfa0jcif;udk pkHvifjynfhpkHpGm a&;om; azmfjyjcif;tm;jzifh

    rlydkif\a&;om;cGifhjyKcsufrygbJvnf; xkwfa0jzefYcsDEkdifygonf/

    pmtkyfudk rlydkif\BudKwifa&;om;cGifhjyKcsufrygyJ a&mif;cs&efESifhtusKd;pD;yGm;twGuff&nf&G,fí

    xkwfa0jzefYcsDjcif;udk wm;jrpfygonf/

    &nfnTef;jcif; Dyson, M., Bergkamp, G., Scanlon, J. (eds). ESifh odef;? cifeDeD (a'gufwm) (jrefrmbmom

    jye fpmtky f\t,f' Dwm) a&p D ;a&vm? ywf0e f ;usi fq d ki f&mr& S dr jzp fa&p D ;a&vm/

    IUCN, Gland, Switzerland ESifh a&? okawoe ESifh avhusifha&; ynmXme (229 pmrsufESm)

    2007 ckESpf/

    ISBN 978-2-8317-1004-4

    yHkpHxkwfol Melanie Kandelaars

    bmomjyefqdkol OD;ausmfpdk;? a':ae&D

    pmwnf; a'gufwmcifeDeDodef;

    yHkESdyfol Sunway Publishing Co., Ltd

    jrefrm'DZdkif;jyifqifol a':,Ofat;rdk;

    &&SdEkdifaomae&m IUCN Asia Regional Water & Wetlands Programme

    63, Sukhumvit Soi 39, WattanaBangkok 10110, ThailandE-mail: [email protected]

    http://www.iucn.org

    http://www.waterandnature.org

    ii

  • rmwdumrmwdumrmwdumrmwdumrmwdum

    tñTef;aomhcsuf trSmowif;rsm;.......................................................... vi

    trSm......................................................................................xiv

    rl&if;pmtkyf\ t,f'Dwmrsm;? pma&;q&mrsm;.............................................xvii

    a&pD;a&vm? ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vm pmtkyftm; t*FvdyfbmomrS jrefrmbmomodkY

    jyefqdk&mwGif yg0ifaqmif&GufcJholrsm; .................................................... xviii

    aus;Zl;wifvTm.............................................................................xix

    þpmtkyfudk jrefrmbmomodkYbmomjyefqdk&jcif;\&nf&G,fcsuf ESifh

    a&? okawoeESihf avhusifha&;ynmXme\ aus;Zl;wifvTm.................................xx

    tcef; 1/ ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vmqdkonfrSm................................2

    1.1 ed'gef;.....................................................................2

    1.2 t"dyÜg,fzGifhqdkjcif;.........................................................5

    1.3 tusKd;aus;Zl;rsm;..........................................................7

    1.4 tjzpfrSef..................................................................9

    1.5 tay;t,lvkyf zvS,fjcif;rsm;. .........................................13

    tcef; 2/ a&vdktyfcsufrsm;udk &Sif;vif;wduspGm owfrSwfjcif;............................18

    2.1 ed'gef;...................................................................18

    2.2 &nfrSef;csufrsm; &Sif;vif;wduspGmowfrSwfjcif; odkUr[kwf aphpyf

    aqG;aEG;rIjyK&ef tem*wf tcif;tusif;yHkpH .............................20

    2.3 a&pD;a&vmyrmPvdktyfcsufrsm;udk &Sif;vif;pGm owfrSwfEkdifrnfh

    enf;vrf;rsm;...........................................................23

    2.4 jcHKiHkqufpyfrI&Sdonfh csOf;uyfyHkenf;vrf;ESihf uRrf;usifolynm&Sifrsm;

    udkoHk;jcif;...............................................................34

    2.5 a&pD;a&vmyrmP wGufcsufowfrSwf&mwGif oHk;onfh tajccH

    vrf;ñTefrsm;............................................................37

    2.6 udkufnDrnfh enf;vrf;udk &SmazGa&G;cs,fjcif; ..............................44

    2.7 enf;vrf;rsm;udk toHk;csjcif;ESihf xdckdufrIrsm;udk

    apmifhMunfhppfaq;jcif;..................................................48

    iii

  • tcef; 3/ a&qdkif&m tajccHtaqmuftODrsm;udk tenf;tusOf; jyifqifajymif;vJjcif;... 54

    3.1 tajccHtaqmuftODaMumifhh xdckdufrIrsm;ESihf a&G;cs,fp&mrsm;.......... 54

    3.2 a&qkdif&m tajccHtaqmuftODopfjzihf ywf0ef;usifqkdif&m

    r&Sdrjzpfa&pD;a&vmtajctaeukd jr§ifhwifjcif; ...........................64

    3.3 &Sd&if;pGJ a&qkdif&m tajccHtaqmuftODudktoHk;jyKí ywf0ef;usif

    qkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vm taumiftxnfazmfjcif;.....................70

    3.4 ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vmrsm; jyefvnfxlaxmifa&;

    twGuf tajccHtaqmuftOD rsm;udk vnfywfcGifhudk ½kyfodrf;jcif;.......77

    tcef; 4/ ukefusp&dwf vHkvHkavmufavmuf &&Sda&; .......................................86

    4.1 b@ma&;vdktyfrIrsm;udk avhvmoHk;oyfjcif;.............................86

    4.2 tusKd;pD;yGm;qufEG,fol tkyfpkrsm;tay: tusKd;oufa&mufrIrsm;.........92

    4.3 b@maiG&&m t&if;tjrpfrsm;..........................................93

    4.4 pD;yGm;a&;qkdif&m tajccHtusKd;taMumif;rsm;...........................108

    4.5 rSefuefaom aphaqmfwGef;tm;ay;onfht&mrsm;udk &SmazGjcif;..........118

    4.6 qÉtavsmufcsOf;uyfyHkenf;vrf;rsm; ..................................123

    4.7 aomhcsufar;cGef;rsm;.................................................. 125

    tcef; 5/ rl0g'ESihf Oya'qkdif&m tajccHr@dKifwpfckudk zefwD;a&;qGJjcif;..................130

    5.1 xnfhoGif;pOf;pm;&rnfh tajctaeudk t"dyÜg,fzGifhqdkjcif;...............130

    5.2 EkdifiHwumh Oya'ESihf tjcm;pmcsKyfpmwrf;rsm;............................ 131

    5.3 wpfEkdifiHvHk;qkdif&m rl0g'ESihf Oya'rsm;.................................143

    5.4 vufawGUvkyfief;tqifhrsm;ESihf &ifqkdif&rnfh tcuftcJrsm; ...........146

    tcef; 6/ EdkifiHa&; t&Sdeft[kef xGufay:apjcif; .........................................156

    6.1 toifhjyifMu .......................................................... 156

    6.2 &yf&GmvlUtzGJUtpnf; ,HkMunfpdwfcsvmatmif vkyfjcif;................ 160

    6.3 yefMum;csuf owif;rSefudk jzefYa0jcif;.................................. 166

    6.4 vkyfief;wl tusKd;wl tkyfpkrsm;ESihf qufqHywfoufjcif;.................172

    6.5 axmufcHrI &,lpkaqmif;jcif;...........................................173

    iv

  • v

    tcef; 7/ 'DZkdif;yHkpHxkwfa&;? taumiftxnfazmfa&; pGrf;&nfudk

    wnfaqmufjcif;............................................................... 176

    7.1 owdjyKEdk;Mum;rIr&SdvQif ta&;,ljyKrlrIr&SdEdkif.............................. 176

    7.2 jyKvkyfEkdifpGrf;xJrS [muGufrsm;udk &SmazGpDppfjcif;ESihf

    udkifwG,fajz&Sif;jcif;.....................................................178

    7.3 pGrf;&nfwnfaqmufa&; enf;AsL[m.....................................197

    usrf;udk;pm&if;.............................................................................203

    "mwfyHktñTef;..............................................................................208

  • tñTef;aomhcsuf trSmowif;rsm;tñTef;aomhcsuf trSmowif;rsm;tñTef;aomhcsuf trSmowif;rsm;tñTef;aomhcsuf trSmowif;rsm;tñTef;aomhcsuf trSmowif;rsm;

    1? ywf0ef;usifqdkif&mr&Sdrjzpfa&pD;a&vmqdkonfrSm1? ywf0ef;usifqdkif&mr&Sdrjzpfa&pD;a&vmqdkonfrSm1? ywf0ef;usifqdkif&mr&Sdrjzpfa&pD;a&vmqdkonfrSm1? ywf0ef;usifqdkif&mr&Sdrjzpfa&pD;a&vmqdkonfrSm1? ywf0ef;usifqdkif&mr&Sdrjzpfa&pD;a&vmqdkonfrSm

    ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpf a&pD;a&vmrsm;onf vlESihf obm0twGuf tusKd;jyKrIrsm; pwif

    aygufyGm;aponf/

    ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vmqkdonfrSm jrpfwpfck? a&eufuGif;wpfck odkYr[kwf urf;½dk;wef;

    ZHkajrwpfcktwGif; a&toHk;jyKrI NrdKifqkdifaeaomae&m? a&pD;udk xdef;csKyfí yHkrSefoHk;pGJaeaom ae&mrsm;wGif

    a*[pepfrsm;ESihf a*[pepf\ tusKd;jyKrIrsm;udk xdef;odrf;&ef jyifqifjznfhqnf;ay;aom a&xdef;odrf;

    tkyfcsKyfrI jzpfygonf/ ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vmrsm;onf jrpfMuHUckdifrIrsm;? pD;yGm;a&;zGHUNzdK;rI

    rsm;ESihf qif;&JrI avsmhyg;oufoma&;rsm;twGuf txl;wvnf tusKd;jyKaeaom a&rsm;jzpfonf/ xdkr&Sd

    rjzpfa&pD;a&vmrsm;onf MuHUck difaom jrpfrSvnf;aumif;? ajratmufa&pepfrSvnf;aumif;?

    vlUtzG JUtpnf;odk Y ay;vsuf&S donfh tusK d;aus;Zl;trsm;tjym;\ qufvuf&&S dEk difpGrf;&S dap&ef

    tmrcHxm;aom a&rsm;vnf; jzpfavonf/

    ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vmrsm; rjyifqifrjznfhqnf;jcif;aMumifh ay;qyf&rnfhwefzdk;udk

    avQmh rwGufoifhacs/

    ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vm\ vkdtyfcsufrsm;udk rjznfhwif;Ekdifjcif;aMumifh a&&SnfESihf

    tv,ftvwfumvwGif jrpftoHk;jyKolrsm;pGmtwGuf aemufqufwGJ uyfab;oifhrIBuD; jzpfapEkdifaMumif;

    wpfaeYwpfjcm; odomay:vGifaeavNyD/ a&a*[pepfrsm;\ a&vdktyfcsufrsm;udk ajz&Sif;&ef

    BudK;pm;jcif;rSm &Hzef&Hcgqdkovdk u@wpfck odkYr[kwf wpfckxufydkaom u@rsm;\ a&toHk;jyKrIudk

    avQmhypfjcif;[lonfh t"dyÜg,fvnf;&avonf/ þjyóemrSm cufcJaom a&G;cs,frIwpfck jzpfaomfvnf;

    ,if;wdkYtaejzihf jrpf0Srf;\ a&&Snf MuHUckdifrIESihf jrpfudk 0dkif;&HvIyf&Sm;aeaom jyKrlvIyf&Sm;rIrsm;udk

    pdwfcstmrcHcsuf&Sdatmif rvkyfí rjzpfay/

    jrpfESihf a&Ekwfajrmif;pepfrsm;udk ¤if;wdkY&Sdaeonfh wpfckvHk;tajctaetay:rS qifjcifoHk;oyfoifhonf/

    ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vmrsm; tpcsDvkyfudkifawmhrnfqdkygu jrpfESihf a&Ekwfajrmif;pepf

    rsm;udk ¤if;wdkY\ wpfckvHk;tajctaeay:rS buftm;vHk;udk qifjcifoHk;oyfoifhavonf/ ¤if;\ t"dyÜg,frSm

    jrpf0Srf;wpfckudk pOf;pm;rnfqdkygu jrpfpwif&m acsmif;i,frSaeí yifv,f0 a&csKda&ieftpyfESihf

    yifv,f urf;ajc ywf0ef;usifrsm;txd pOf;pm;½Hkru pdrfhajrrsm;? a&eufuGif;rsm;? jrpfESihf qufEG,faeaom

    ajratmuf a&pepfrsm;ud k xnf hoGi f ;pO f ;pm; jci f ; jzp fygonf/ xd kod k Y ywf0e f ;usi fqk di f&m

    r& S dr jzp fa&p D ;a&vmwpf&y fu d k c sr Sw fx laxmi f&e f pO f ;pm;&mwGi f ywf0e f ;usi fq k di f&m

    xde f ;odr f ;apmi f ha& Smufa&;r SaeNy D ; vky fie f ;ud ki fie f ;r sm;E Si h f vlrsm;\ vd ktyfcsufrsm;ud k

    tusKd;jyK0efaqmifa&;rsm;txd ay:xGufvmrnfh tusKd;quftrsKd;rsKd;udk us,fjyefY pGm xnfhoGif;pOf;pm;&ef

    vdkayonf/

    vi

  • wdusjywfom;onfh &nfrSef;csufrsm;ESihf a&pkyfwifrI tem*wfjzpfpOfrsm;udk azmfxkwfowfrSwf&ef

    vdkonf/

    ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vmwpf&yf csrSwfxlaxmif&eftwGuf wdusjywfom;onfh &nfrSef;

    csufrsm; owfrSwf&efvdkouJhodkY a&pkyfwifrIESihf toHk;jyKrI tem*wfjzpfpOfrsm;udkvnf; azmfxkwfa&;qGJzdkY

    vdktyfavonf/ &nfrSef;csufrsm;wGif a&jzefYcGJae&mcsrI\ tajccHtjzpf yHkazmfEdkifrnfh wkdif;wmí&aom

    ñTef;udef;rsm;&Sd&rnf/ &nfrSef;csufrsm;ESihf tem*wfjzpfpOfrsm;udk ynm&yfpHk uRrf;usifoltzGJUrsm;ESihf

    tusKd;pD;yGm; qufEG,fywfoufolrsm; yl;aygif;í owfrSwfa&;qGJEkdifvQif taumif;qHk;jzpfrnf/

    2? a&vdktyfcsufrsm;udk &Sif;vif;wduspGm owfrSwfjcif; 2? a&vdktyfcsufrsm;udk &Sif;vif;wduspGm owfrSwfjcif; 2? a&vdktyfcsufrsm;udk &Sif;vif;wduspGm owfrSwfjcif; 2? a&vdktyfcsufrsm;udk &Sif;vif;wduspGm owfrSwfjcif; 2? a&vdktyfcsufrsm;udk &Sif;vif;wduspGm owfrSwfjcif;

    a&jzefYcGJae&mcsrIrsm;ESihf ywfoufí vlUtzGJUtpnf;rS yg0ifrIjzihf odoifhodxkdufonfrsm; od&SdNyD;

    a&G;cs,frI jyKapjcif;/

    jrpfrsm;? pdrfhajrrsm;ESihf yifv,furf;½dk;wef;a'orsm;\ ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vm

    vdktyfcsufrsm;udk azmfjyonfh ½dk;½dk;udef;*Pef;pm&if;Z,m;r&Sdacs/ xdka*[pepfrsm;\ tem*wfoGifjyif

    vu©PmESihf MuHUckdifrI tqifhtwef;rsm;rSm tusKd;pD;yGm;ywfoufolwdkY\ qHk;jzwfcsufrsm;tay:ü

    trsm;BuD; rlwnfaeavonf/ xdkodkYaom qHk;jzwfcsufrsm;twGuf rwlaom a&pD;tajctaersKd;pHk

    atmufwGif jrpfwpfck? pdrfhajrwpfck odk Yr[kwf yifv,furf;½dk;wef;wpfck\ a*[pepf rnfodk Y

    qufEG,fywfoufaeaMumif; owif; tcsuftvufESihf todynmrsm; od&Sdap&ef odyÜHynm&Sifrsm;ESihf

    uRrf;usifolrsm;rS ulnDí jznfhqnf;Ekdifyg onf/

    ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vm avhvmqef;ppfa&;udk jrpf\ jrpf0Srf;pDrHudef; a&;qGJrI wpfpdwf

    wpfa'otjzpf vkyfudkifjcif;/

    ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vm csrSwfjcif;udk jrpf\ jrpf0Srf;pDrHudef;a&;qGJ&mü yg0ifaxmuful

    aeaom ydkrdkus,fjyefYonfh avhvmqef;ppfa&; tajccHvrf;ñTefrsm;qdkonfh wpfckvHk; tajctae

    twGif;wGif taumif;qHk;csrSwf azmfaqmifEkdifavonf/ xdktajccHvrf;ñTefrsm;onf bufpHkyg0ifonfh

    a&t&if;tjrpf pDrHcefYcGJrI\ tpdwftykdif;wpfckjzpfNyD; ydkrdkus,fjyefYaom tajctaeudka&m jrpfMuHUckdifrI

    &nfrSef;csufrsm;udk yg ESpfrsKd;pvHk;udk avhvmqef;ppfygonf/ þenf;onf vuf&Sdjyóemrsm;udk

    ajz&Sif;&mwGif tusK d;pD;yGm; ywfoufolrsm; yg0ifvIyf&Sm;jcif;tay:wGif vkyfud kifouJhod k Y

    tpm;xkd;Ek difrnfh cef YrSef;tuJjzwfjcif;ud kvnf; xnfhoGif;vkyfaqmifavonf/ txl;ojzih f

    ajcmufaoGU&moDrsm;ü jrpfwGif; a&tvHktavmufusefap&ef tmrcHcsuf&Sdaprnfh a&jzefYcGJ ae&mcsrI

    rl0g'rsm;csrSwf&mwGif yg0ifavonf/ tqdkyg 0ifa&mufpGufzufenf; ESpfrsKd;pvHk;rSm jynfolvlxk\

    ajymif;vJaeaom tusifh"avhrsm; tay:ü rlwnfNyD; xdkpGufzufenf;rsm; tajcjyKrIudkvnf;

    us,fjyefYaom vlUtzGJUtpnf;rS yg0ifaxmufcHrIjzihf odoifhodxkdufonfrsm; od&SdNyD; qHk;jzwfonfhtay:

    tajcjyKoifhavonf/

    vii

  • viii

    ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vm owfrSwfjy|mef;&ef wpfckwnf;aom taumif;qHk;enf;vrf;?

    csOf;uyfyHkenf;vrf;qdkwmr&Sd? wpfckwnf;aom taumif;qHk; tajccHvrf;ñTefqdkwmr&Sdacs/

    ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vmwpf&yf owfrSwfjyXmef;&eftwGuf vuf&Sdenf;vrf;rsm;

    trsm;tjym;&Sdavonf/ ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vm avhvmqef;ppfrItwGuf tajcjyZ,m;

    cs dwfqG J jcif;ESih f ½H k;wGif; pm&Gufpmwrf;rsm;ud k yd ki f; jcm;pDppfenf;rsm;ud k odjrifrIt0ef;t0d kif;

    wd k;cs J UavhvmrIrsm; wGifvnf;aumif;? trsK d;om; pm&if;ppfvkyfief;wGifvnf;aumif;? jrpf\

    jrpf0Srf;pDrHudef;a&;qGJ&mwGif vnf;aumif; oHk;pGJaeMuavonf/ vkyfief;aqmif&GufrI tydkif;tvkduf

    ydkif;jcm;pDppfenf;ESihf rSDwif; &Sifoef&m ae&mrsm; ykHpHi,fxkwfjcif;rsm;udk xdckdufrIavhvmqef;ppfjcif;

    odkYr[kwf jrpfwpfck\ oD;jcm;tydkif;jzpfap tydkif;trsm;tjym;udkjzpfap jyefvnfxlaxmifa&; pDrHudef;rsm;

    a&;qGJjcif;wdkYwGif us,fjyefYpGmoHk;aom csOf;uyf yHk enf;vrf;rsm;jzpfavonf/ tqdkyg avhvmqef;ppfa&;

    enf;vrf;tpHkrsm;onf jrpfMuHUckdifrItay: xdckdufaprIrsm;ESihf ywfoufí pDrHcefYcGJrI csrSwfa&;ESihf

    apmifhMunfhppfaq; rSwfwrf;wif&mrsm;ü yg0iftusKd;jyK Ekdifygonf/

    a&pD;a&vm pDrHcefYcGJrIudk wuf

  • ix

    jzpfavonf/ a&avSmifwrHrS xkwfvTwfaom atmufzufjrpfa&pD; xkwfvTwfrIrsm;udk a&avSmifwrHrS

    jzwfíjzpfap? a&avSmifwrHudkausmfíjzpfap? a&avSmifwrHudkywfíjzpfap a&jzwfoef;aprnfh

    'DZdkif;yHkpHrsm;u qHk;jzwfowfrSwfjcif;jzpfavonf/ ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vmrsm;twGuf

    xkwfvTwfrI\ yrmPESihf tcsdefukdufjzpfrIrsm;udkrl a&avSmifwrH xdef;odrf;vnfywfrIqkdif&m rl0g'rsm;ESihf

    pnf;rsOf;rsm;u jy|mef;owfrSwfavonf/ a&jzefYa0a&;wl;ajrmif;ESihf qnfrsm;uJhodkY tjcm;tajccH

    taqmuftODrsm;\ 'DZkdif;yHkpHESihfvnfywfyHkrsm;uvnf; ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpf a&pD;a&vmrsm;

    xlaxmifa&;ü yg0if tusKd;jyKEkdifygao;onf/

    a&avSmifwrHtopfrsm;onf ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vmrsm; taumiftxnfazmf&ef

    tcGifhtvrf;aumif;rsm; ay:xGufaponf/

    pDrHudef;rsm; a&;qGJaepOf tqifhumvtwGif;wGif a&avSmifwrHrsm;ESihf a&avSmifuef vnfywf toHk;jyKyHk

    enf;AsL[mrsm;udk ywf0ef;usifqkdif&m a&pD;a&vm vdktyfcsufrsm;ESihf nDñGwfatmif a&;qGJrIrsm;

    taotcsmyg&Sd&ef vdktyfygonf/ xnfhoGif;wnfaqmufrnfh twdk;tavsmh aysmhajymif;rIrsm;udk

    vuf& S dp Hcs de frsm;twGufomru pnf;rsO f ;t&? toH k ; jyKr It&? &moDOwktajymif;tvJt&

    tem*wfajymif;vJrIrsm;ESihf vkdufavsmnDaxG &Sdaea&;onf tvGefta&;BuD;avonf/ a&avSmifwrH

    wnfaqmufaecsdefESifh a&avSmif ueftwGif; a&jznfhaecsdeftwGif;wGifvnf; ywf0ef;usifqkdif&m

    r&Sdrjzpfa&pD;a&vmrsm;twGuf vHkavmuf aom tpDtpOf BudKwifowfrSwfrIrsm; vkyfxm;&ef vdkygonf/

    aqmufvkyfNyD; yxrESpf vnfywf toHk;jyKpOf twGif; a&pD;a&vmyrmP xdef;odrf;uGyfuJa&;rsm;udk

    prf;oyf&efESihf ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vm rsm;tay: jrpf\wHkYjyefcsuf BudKwifcefYrSef;rIwGif;&Sd

    raocsmrIrsm; avsmhenf;ap&ef tprf;oabmt& a&vTwfjcif;rsm; vkyfay;&ygrnf/

    &Sd&if;pGJ tajccHtaqmuftODrsm;ukd udkufnDrI&Sdatmif xdef;n§djcif;jzihf vufiif;aumif;usKd;rsm; &Ekdifonf/

    EkdifiHtrsm;tjym;wGif a&avSmifwrHrsm; wpfvHk;wpfcJBuD;&SdaeMuonf/ xdka&avSmifwrHrsm;rS a&xkwf

    vTwfrIudk udkufnDatmif tenf;i,f ajymif;vJjyKjyifvQif rnfonfhyHkpHjyifrnfenf;qdkonfhtcsufrSm

    a&avSmif wrHtrsKd;tpm;ay:wGif rlwnfonf/ a&xkwfvTwfyHk tpDtpOfrsm;tay:wGif rlwnfonf/

    t"du a&xkwf ayguf xdef;csKyfrIESihf zGJUpnf;rI taetxm;rsm;ay:wGifvnf; rlwnfygonf/ &Sd&if;pGJ

    a&avSmifwrHrsm;ud k umvvkduf owfrSwfí vkyfyd ki fcGif hvk di fpiftopf vJaponfhpepfonf

    ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vm rsm; xlaxmifa&; odkYr[kwf vuf&Sdxdef;odrf;uGyfuJyHkrsm;

    acwfrDatmif jyKjyifa&;twGuf tcGif haumif; wpf&yfjzpfygonf/ acwfrDa&;ESih f cif;usif;

    toHk;jyKEdkifa&;rsm;udk ydkrdkí tav;xm;vkyfaqmifjcif;onf &Sd&if;pJG a&avSmifwrHrsm; pDrHcefYcGJyHkudk

    tpGrf;ukef wdk;wufap&ef taxmuftul&Ekdifygonf/

    ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vmrsm; jyefvnfxlaxmifa&;twGuf vnfywfcGifhudk½kyfodrf;jcif;

    onfvnf; a&G;p&mvrf;wpfck jzpfEdkifonf/

    pD;yGm;a&;t& toHk;0ifrItydkif;ü oufwrf;vGefaeNyDjzpfaom ½kyfydkif;qkdif&m tajccHtaqmuftOD rsm;udk

    topfjyKjyifjcif;ESih fz,f&Sm;jcif;qk donfrSm rSefwrf;pOf;pm;csufomjzpfNyD; þpOf;pm;rIrsK d;wGif

  • x

    a&avSmifwrHrsm;vnf;>cif;csufr[kwfyg/ ywf0ef;usifqkdif&mr&Sdrjzpfa&pD;a&vmrsm; jyefvnfxlaxmif

    &ef a&avSmifwrHwpfckckudk vnfywfcGifhrS½kyfodrf;onfqdk&mü a&xdef;wHcg;rsm;udk tNrJwrf; zGifhypfjcif;rsm;

    vkyfudkif&ef vdktyfygonf/ wpfcgwpf&HwGif ,if;a&avSmifwrH\ wpfpdwfwpfa'oudkjzpfap?

    wpfckvH k ;ud k jzpfap Nzd Kcsz,f&Sm;oif huvnf; Nz d Kcsz,f&Sm;&efvd kygonf/ þenf;vrf;rsm;rSm

    tcsKdUa&avSmifwrHrsm;twGuf tqifajyoifhavsmfaomfvnf; a&avSmifwrHwkdif;twGuf oifhawmfrnf[k

    rajymEdkifacs/ xdk YaMumifh ywf0ef;usifqkdif&mxdckdufrIrsm; avhvmqef;ppfrI tjynfht0rvkyfbJ

    enf;vrf;wpfckudk ra&G;cs,foifhay/

    4? ukefusp&dwf tvHktavmuf &&Sdjcif; 4? ukefusp&dwf tvHktavmuf &&Sdjcif; 4? ukefusp&dwf tvHktavmuf &&Sdjcif; 4? ukefusp&dwf tvHktavmuf &&Sdjcif; 4? ukefusp&dwf tvHktavmuf &&Sdjcif;

    b@ma&; &SmazGrIESihf aiGaMu;t&if;tjrpf vdktyfrIrsm;udk avhvmqef;ppfjcif;

    ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vmtwGuf rnfonfhqHk;jzwfcsufcsonfjzpfap rnfolu tusKd;

    tjrwf&í rnfolu qHk;½IH;epfemonfqkdonfhtcsufrsm; tygt0if ukefusp&dwfESihf tusKd;tjrwfrsm;

    tydkif;udk ydkif;jcm;pDppf&efrSm BudKwif&Sd&rnfh ta&;BuD;udpöjzpfygonf/ þodkY BudKwifjyKvkyfjcif;onf

    oufqkdif&m tusKd;pD;yGm;qufEG,folrsm;udk cGJjcm;azmfxkwf&mwGif taxmuftuljzpfovdk tzGJUtoD;oD;

    yg0ifvIyf&Sm; vmaprnfh aphaqmfwdkufwGef;rIrsm;udkvnf; em;vnfvmapEdkifonf/ tvm;wlyif

    tajymi f ;tvJaMumif h qif;& Jolrsm;twGuf rnfod k YtusK d ;tjrwf&aprnfqd konfud kvnf;

    owfrSwfazmfjyEk di fayonf/ þavhvm qef;ppfrIonf vd ktyfonfh aiGaMu;ajymif;vJrIrsm;?

    ai Ga Mu;p d kufxkwftuke ftusc H&e f tvm;tvm&S daom t&if;tjrp frsm;E Si h f vd ktyfaom

    b@ma&;tzGJUtpnf;,EÅ&m;rsm; xlaxmif&mwGifvnf; tusKd;jyKEkdifavonf/

    ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vmrsm;twGuf b@maiGuscHjcif;onf rl&if;taetxm;rsm;

    ajymif;vJrI udk vufcHjcif;tay: rSDcdkwGJpyfaeonf/

    ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vmbufwGif &if;ESD;jr§KyfESHjcif;rsm; vdktyfrSefuefaMumif;udkywf0ef;usif

    tajctae wdk;wufaumif;rGefvmjcif;? vlrIa&; pD;yGm;a&; tajctaersm; wdk;wuf aumif;rGefvmjcif;rsm;

    jzifh oufaojy&ef vdkayonf/ tckdiftrm Zmwfaumifrsm; cHpm;ae&aom xdckdufrIrsm; tajccHay:wGif

    jr§KyfESHjcif;r[kwfaMumif; jyo&rnf/ vlUtzGJUtpnf;ESihfqkdifaom tusKd;pD;yGm;rsm; r&&SdygvQif vdkaeonfh

    ajymif;vJa&;rsm;udk aqmif&Gufjcif;ESihf b@maiGuscHjcif;twGuf b@ma&;t& pD;yGm;a&;t& ,kwådtenf;

    tusOf;rQom&Sdvdrfhrnf/ xdkYaMumifh wkduf½kduftusKd;&SdaMumif; xif&Sm;onfh tajctaersm;? txl;ojzihf

    qif;&Jolrsm;twGuf wkduf½dkuftusKd;&SdaMumif; xif&Sm;onfh tajctaersm;ESihf vufawGUtoHk;csenf;vrf;

    rsm;rSmvnf; tukeftusenf;NyD; xda&mufonfh enf;vrf;rsm;ESihf vlwkdif;odaeaom enf;vrf;rsm;jzpfrnfh

    tajctaersm;twGuf t"du OD;pm;ay;rIrsm; xm;&Sd&ayrnf/

  • xi

    vuf&Sd aphaqmfwkdufwGef;enf;rsm; tenf;tusOf; ajymif;vJjyKjyifjcif;rsm;udk Zmwfaumifrsm; ajymif;

    vm&ef wkdufwGef;&mü vdktyfavonf/

    vuf&SdaphaqmfwkdufwGef;enf; trsm;tjym;onf pD;yGm;a&;qkdif&m jyKrlrIrsm;udk tom;ay;xm;NyD; xdkodkY

    tom;ay;xm;onfhtwGuf a&jzefYcGJae&mcsrI pepfwpfcktay: trsm;BuD; tqHk;tjzwfay;Ekdifavonf/

    xdkaphaqmfwkdufwGef;enf;rsm;udk em;vnfjcif;onf ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vmrsm;

    xlaxmif&mü tvGefta&;BuD;aom vkyfief;tqifhwpfckjzpfavonf/ pD;yGm;a&; tajccHr@dKifudk

    jznf;jznf;csif; MoZmoufapjcif;ESihf ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vmrsm;udk vlUtzGJUtpnf;rS

    toifhtwifhvufcHvm&ef zefwD;ay;jcif;rsm;onf a&jzefYcG Jae&mcsrI vuf&S dtcif;tusif;udk

    ½kwfw&ufajymif;vJypfjcif;xuf ydkrdkaumif;rGefygonf/

    5? rl0g'ESih f Oya'qkdif&m tajccHr@dKifwpfckudk zefwD;a&;qGJjcif;5? rl0g'ESih f Oya'qkdif&m tajccHr@dKifwpfckudk zefwD;a&;qGJjcif;5? rl0g'ESih f Oya'qkdif&m tajccHr@dKifwpfckudk zefwD;a&;qGJjcif;5? rl0g'ESih f Oya'qkdif&m tajccHr@dKifwpfckudk zefwD;a&;qGJjcif;5? rl0g'ESih f Oya'qkdif&m tajccHr@dKifwpfckudk zefwD;a&;qGJjcif;

    jynfwGif; Oya'rsm;ESihf tkyfcsKyfa&;rsm;onf tvGefta&;BuD;\/

    toHk;jyKa&;twGuf r[kwfonfh a&toHk;jyKrIudk todtrSwfjyKxm;aom? xdktwGuf jynfwGif; txl;

    Oya'rsm;udk a&;qGJjy|mef;xm;aom Ed kifiHrSm vufwpfqkyfpmrQom &S dygonf/ tusKd;pD;yGm;

    ywfoufolrsm; wm0ef,lvdkpdwf &Sdvmjcif;ESihf at*sifpDrsm;rS ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vm

    pDrHcsufrsm;twGuf aiGaMu;rwnfvmjcif;rsm; rjyKrDtcsdefwGif jrpfa&pD;udk xdef;odrf;apmifha&Smufrnfh

    Oya'a&;&mESihf tkyfcsKyfrIqkdif&m jywfom;aom vrf;pOfwpf&yf &Sd&ef vdkavonf/ oifhavsmfaom

    tpkd;&XmetqifhwGif jywfom;aom rl0g'qHk;jzwfcsufrsm; csrxm;vQif ywf0ef;usifqkdif&m

    r&Sdrjzpfa&pD;a&vmrsm;udk pDrHcefYcGJrnfh av;eufonfh BudK;yrf;rIr&Ekdifay/

    EdkifiHwum oabmwlnDcsufrsm;onf EdkifiHtvdkuf Oya'rsm;ESihf rl0g'rsm;twGuf tajccHwpfckudk

    zGJUpnf;ay;onf/

    ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vmrsm;onf bufpHkyg0ifaom a&t&if;tjrpf pDrHcefYcGJa&;rS

    a*[pepfenf;vrf;\ tydkif;u@wpfckjzpfonf/ oufqkdif&m EkdifiHwum ud&d,menf;vrf;rsm;wGif

    a&t&if; tjrpfrsm;udk wkduf½dkuf udkifwG,fajz&Sif;onfh enf;vrf;vnf;ygouJhodkY obm0ESihf ywf0ef;usif

    xdef;odrf;apmifha&Smufa&;udk t"duxm;udkifwG,fajz&Sif;onfh enf;vrf;rsm;vnf; ygavonf/

    EkdifiHwumoabmwlnDcsufrsm;ESihf rvkdufemír&aom owfrSwfcsufrsm;onf ywf0ef;usifqkdif&m

    r&S drjzpfa&pD;a&vmrsm;ESih f ywfoufonfh Ek difiHtvkdufrl0g'ESih fOya'rsm; a&;qGJcsrSwf&mü

    tajccHEdkifrnfh ta&;BuD;aomtkwfjrpfwpfckudk zGJUpnf;ay;avonf/

    wpfcsDwnf; ae&mwus pGJNrJjcif;rsKd; r&Sdyg - jynfwGif;Oya'rsm;udk wu,fhtajctaersm;ESihf pyf[yf

    wGJpyfzdkY vdkygonf/

    aomhcsufusaom t&if;cHrlrsm;ESihf pHcsdefpHñTef;rsm;onf vdktyfaomrl0g'rsm;ESihf tzGJUtpnf;qkdif&m?

    Oya'qkdif&m tajccHr@dKifrsm; a&;qGJxlaxmifa&;twGuftaxmuftul&avonf/ wpfzufwGif

  • xii

    e,fcH &yf&Gm vlUtzGJUtpnf;rsm;ESihf xdawGUqufqHjcif;ESihf a'oEÅ&ta&G;aumufcH t&m&Sdrsm;\

    A[kokwESihf tawGUtMuHKrsm;udk toHk;jyKjcif;rsm;onf ajrjyifwu,fhtajctaersm;ESihf Oya'rsm;?

    tzGJUtpnf;qkdif&m pDpOfrIrsm;udk pyf[yfwGJpyfjcif;rsm;onfvnf; tvGefta&;BuD;avonf/ jzpfEkdifrnfh

    ae&mrsm;wGif a&t&if; tjrpfrsm;udk tvGeftuRHjzefYcG Jae&mcsrIrsm; rjyKrD ywf0ef;usifqkdif&m

    r&Sdrjzpfa&pD;a&vm BudK;yrf; aqmif&Gufjcif;onf toifhawmfqHk; enf;vrf;jzpfygonf/

    xda&mufpGm taumiftxnfazmfa&;? tavQmhay;vkdufavsma&;ESihf emcHa&;rsm; tqifajyacsmarGU

    aprnfh jywfom;í MuHUckdifaompepfwpfck xlaxmif&rnf/

    jynfwGif; Oya'rsm; a&;om;jy|mef;&eftwGuf ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vmrsm;udk

    rnfonfhtwkdif;twmjzihf xlaxmifrnfqkdonfudk owfrSwfqHk;jzwf&ef vdkygonf/ atmifjrifaom

    xdef;odrf; uGyfuJrIwpfck xlaxmifrnfqk dygu ajz&Si f;&rnf htcsufrsm;ud k toif hawmfqH k ;

    tedrf hqHk;tqifhrsm;wGif ajz&Sif;jcif;rsK d; vdktyfygonf/ a&&,lcGif hESih f toHk;jyKcGif hrsm;udkvnf;

    tvkduftxkdufjyKjyifjcif;? udkufnDatmif xdef;n§djcif;rsm; jyK&efvnf; vdkygvdrfhrnf/ ¤if;tjyif

    avsmfaMu;ay;oifhray;oifh? ay;vQif rnfodkYay;rnf? rnfolu xkwfay;rnf ponfh ra&SmifrvTJEdkifonfh

    ar;cGef;rsm;udkvnf; a&tcGifhta&;trsKd;rsK d;aMumifh MuHKawGU&rnfhoabm &Sdavonf/ xdkrQru

    ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpf a&pD;a&vmrsm;udk ],HkMunfpGm tyfESHcH&aom tkyfxdef;ol} wm0efudk

    rnfolUudk ]ay;tyf} rnfqdkonfh qHk;jzwfcsufrsm;vnf; vdktyfvmyg vdrfhrnf/ xdkYaMumifh vkdufzufatmif

    jyKjyifrnfhvkyf[efusifhoHk;onfh pDrHcefYcGJrIwpfckvdkygonf/apmapmpD;pD; rnfolu rnfodkYwm0ef&Sdrnf

    qdkonfh jyóemudkvnf; ajz&Sif;xm;zdkY vdkygonf/

    6? EkdifiHa&; t&Sdeft[kef ay:xGufapjcif;6? EkdifiHa&; t&Sdeft[kef ay:xGufapjcif;6? EkdifiHa&; t&Sdeft[kef ay:xGufapjcif;6? EkdifiHa&; t&Sdeft[kef ay:xGufapjcif;6? EkdifiHa&; t&Sdeft[kef ay:xGufapjcif;

    ZmwfaumifrsKd;pHk wpfoDwpfwef;BuD;ESihf ywfoufqufEG,fjcif;onf a&SmifvTJí r&ouJhodkY vdkvnf;

    vdktyfonf/

    ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vmrsm; xdef;odrf;uGyfuJa&;wpf&yf xlaxmif&eftwGuf vdktyf

    onfh t&Sdeft[kefrsm; &,ljcif;onf trsKd;rsKd;aom Zmwfaumifrsm;ESihf ywfoufMuHKawGU&ygonf/

    xd ktxJwGif xdyfqH k ;y k di f; tpk d ;&tqif hrsm;rSaeNyD; atmufqH k; e,fcH&yf& GmtzG J Utpnf;rsm;

    vkyfief;udkifief;rsm;txd yg0ifMuavonf/ xdktajctaeatmufwGif atmifjrifaom enf;AsL[mwpfckrSm

    ZmwfaumifESihftusKd;wlvkyfief;wl tkyfpkrsm;EdkiforQrsm;rsm;ESihf tvkyftwlvkyfjcif;ESihf c&D;wpfavQmuf

    enf;y&d,m,ftrsKd;rsKd; tqifajypGm toHk;jyKjcif;rsm;yg&SdzdkY vdkavonf/

    Zmwfaumifwkdif; odkYr[kwf tusKd;wlvkyfief;wl tkyfpkwdkif;twGuf ½dk;½kd;ESihf wpfrsKd;wnf;aom csOf;uyfyHk

    enf;vrf;[lí r&Sd/

    ZmwfaumiftrsKd;rsKd;ESihf xdawGUqufqH&mwGif csOf;uyfyHkenf;vrf;trsKd;rsKd; oHk;&ef vdkonf/ ygvDref

    trwfrsm;? oufqkdif&m0efBuD;Xmersm;rS t&yfom; t&mxrf;rsm;ESihf rl0g' tMuHay;yk*¾dKvfrsm;onf

  • xiii

    v,form;rsm;? ywf0ef;usif xdef;odrf;a&;orm;rsm;? c&D;oGm;vkyfief; vkyfudkifolrsm;ESihfpmvQif trsKd;rsKd;

    aom jiif;ckeftaMumif;jyrIrsKd;udk ydkrdkpdwf0ifpm;onf[k qdkEkdifonf/ ywf0ef;usifqkdif&m 0efBuD;Xmeudk

    wkduf½kdufwm0efr,laomfvnf; pD;yGm;a&; zGHUNzdK;rIESifh vlrIa&; tpDtpOfrsm;udk wm0ef,laeaom 0efBuD;Xme

    rsm;ESihfvnf; qufqHxdawGU&ef vdkygonf/ rnfonfh tusKd;wltkyfpkrsm;u rnfonfhtpdk;&ykdif; yk*¾vduydkif;

    Zmwfaumifrsm;udk MoZmoufa&mufEkdifpGrf; &SdMuonfqdkonfhtcsufudk em;vnfaea&;rSmvnf;

    tvGefta&;BuD;avonf/

    owif;qufoG,fa&;ESihf rD'D,mrsm;onf vkyfief;wkd;wufa&;twGuf toufaoG;aMumyrm ta&;

    BuD;onf/

    owif;qufoG,fa&;aumif;wpfckonf udpöwpfckudk tlracs;cg;rusefodjcif;ESihf t"du rJqE´e,frsm;\

    aemufcHtusKd;pD;yGm; pdwf0ifpm;rIESihf tm½HkpdkufrIrsm;udk oabmayguf em;vnfjcif;wGif pwifjrpfzsm;cHav

    onf/ xdkYjyif rwlaom tqihfrsm;wGif rwlaom Zmwfaumifrsm;u rnfonfhawmif;qkdcsufudk jyKaMumif;

    &Sif;vif; jywfom;pGmodxm;&efESihf rnfolu tusKd;tjrwfxGufí rnfolu epfemqHk;½IH;onfudk

    oabmayguf xm;&efvnf; vdktyfavonf/ oufqkdif&m rJqE´e,fwpfcktwGuf yefMum;&ef

    tcGifhtvrf;wpfckrQom &jcif;rsKd; MuHKvQifvnf; MuHKEkdifojzihf udkufnDrSefuefaom yefMum;csufowif;udk

    azmfxkwfEkdif&efvnf; tvGef ta&;BuD;avonf/ rnfodkYyifjzpfap ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vm

    wpf&yfonf obm0 twGuf tusKd;jyKoavmuf vlrsm;twGufvnf; tusKd;jyKaMumif; em;vnfvm&ef

    Zmwfaumifrsm;udk tcsdef wcsKdU ay;&ygvdrfhrnf/

    yl;aygif;aqmif&Gufa&;ESihf tusKd;pD;yGm;rsm; csdefcGifvQmn§da&;twGuf ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpf

    a&pD;a&vm ñGefYaygif;tzGJUwpfck/

    tNydKiftqkdifjzpfaeaom tusKd;pD;yGm; wpfoDwpfwef;BuD;udk yl;aygif;aqmif&Gufa&;ESihf csdefcGifvQmn§da&;

    rsm; jyKpkysK d;axmifjcif;rSm tvGefta&;ygavonf/ tajctaewpfck od k Yr[kwf tajctae

    wcsKdUatmufwGif vlrsm;udk wpfpkwpf½Hk;wnf; pka0;&rnfhjzpfpOfwGif ,if;onf t"du tcuftcJjzpfNyD;

    jzpfpOfaumif; jzpfatmif BudK;pm;zdkYvdkygonf/ þvkyfief;udk ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vmrsm;\

    tajcckdifaeaom xdef;odrf;uGyfuJrIrsm;rS a&toHk;jyKoltm;vHk;twGuf t&if;tjrpf a&&SnfvHkjcHKrI&Sd&ef

    taxmuftul ay;Ekdifonfqdkonfh tjrifay:wGif vkyfudkifoifhavonf/ tusKd;pD;yGm; ywfoufoltm;vHk;

    xdktjrifudk vufcH,HkMunfvma&;twGuf taumif;qHk;enf;rSm xkdjzpfpOfudk r&Sdrjzpfa&pD;a&vm

    taumiftxnfazmfrI ESifh qufEG,fapNyD; xdktaumiftxnfazmfrIudk tpGrf;ukefatmifjrif&efESihf

    "r®"d|mefus&ef BudK;yrf;onfh enf;vrf;yifjzpfygonf/

  • 7? 'DZk dif;yH kpHxkwfa&; taumiftxnfazmfa&; pGrf;&nfudk wnfaqmufjcif;7? 'DZk dif;yH kpHxkwfa&; taumiftxnfazmfa&; pGrf;&nfudk wnfaqmufjcif;7? 'DZk dif;yH kpHxkwfa&; taumiftxnfazmfa&; pGrf;&nfudk wnfaqmufjcif;7? 'DZk dif;yH kpHxkwfa&; taumiftxnfazmfa&; pGrf;&nfudk wnfaqmufjcif;7? 'DZk dif;yH kpHxkwfa&; taumiftxnfazmfa&; pGrf;&nfudk wnfaqmufjcif;

    owdjyKEdk;Mum;jcif;onf jrifhrm;aom pGrf;&nfqDodkYoGm;&ef yxr ajcvSrf;jzpfonf/

    ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vmrsm;onf a&qkdif&mu@twGuf EIdif;,SOfjcif;t& udpöopf

    jzpfonf/ jcHKiHkíMunfhvQif a&qkdif&mu@wpfckvHk;wGifvnf;aumif;? a,bk,s vlxkBuD;wGifvnf;aumif;

    þa&qkdif&m tjrifESihf usifhoHk;rIrsm;ESihfywfoufí owdjyKEdk;Mum;jcif; r&Sdao;acs/ ywf0ef;usifqkdif&m

    r&Sdrjzpfa&pD;a&vmrsm; usifhoHk;jcif;wGif atmifjrifratmifjrifqdkonfrSm ]pNyD;vkyfawmhrnf} qkdonfh

    yGJOD;xGuf oH"d|mefcscsuftay: trsm;BuD; wnfaeavonf/ xdkYtwGuf jrpf\ tajctaeESihf ywfoufí

    owdjyK Edk;Mum;rIudk jr§ifhwifjcif;ESihf &yf&Gm vlUtzGJUtpnf;twGuf taumif;qHk;tusKd;jyKEkdifatmif

    BudK;yrf;jcif;rsm;rSm vGefpGm ta&;BuD;vSayonf/

    pGrf;&nfrsm;xJrS [muGufrsm;udk &SmazGazmfxkwfa&;ESihf vufOD;rI&Sd&Sd jyKjyifa&;

    ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vmrsm; 'DZkdif;yHkpHxkwfa&;ESifh taumiftxnfazmfa&;twGuf

    rwlaom Zmwfaumif trsKd;rsKd;twGif; pGrf;&nfrsm; wnfaqmufzdkY vdkygonf/ xdkYaMumifh a&SUaea&SU&yfrsm;?

    enf;ynm trIxrf;rsm;? tpdk;&r[kwfaom tzGJUrsm;rS tzGJU0ifrsm;ESihf rl0g'csrSwfolrsm;udk avhusifhoifMum;

    jcif;rsm; jyK&ef vdkygonf/ xdk Ytwl pDrHudef; csrSwfEk difcGif h&S daom Ek difiHa&;orm;rsm;udkvnf;

    ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vmudk rxlaxmifcJhonfhtwGuf ay;qyf&aom vlUtzGJUtpnf;qkdif&m

    wefzkd;rsm;udk aumif;aumif; oabmaygufvm&ef tcGifhtmPmtyfESif;jcif;? ynmay;jcif;rsm;vnf;

    vdktyfygonf/ pGrf;&nf wnfaqmufjcif;bufwGif &if;ES D;jr§KyfES H&ef ysufuGufvpf[if;jcif;onf

    a&t&if;tjrpfrsm; tqufrjywf pDrHcefYcGJa&;udk uarmufur jzpfapEkdifavonf/

    pGrf;&nfwnfaqmufa&; enf;AsL[mrsm;udk jyKrlvkyfudkifyHk jrefqefpGm ajymif;vJa&;twGufvdkygonf/

    xda&mufaom pGrf;&nfwnfaqmufa&; enf;AsL[monf tajccHtpdwftykdif; trsm;tjym;udk wpfpnf;

    wpfvHk;wnf; aygif;pyfay;Ekdifavonf/ xdktpdwftydkif;rsm;wGif oifwef;tpDtpOfrsm;? avhvmqef;ppfa&;

    tajcc Hr@d Ki fr sm; ? enf;vrf ;r sm;ud k tprf ;oabm toH k ; jy K jci f ;r sm; ? udp öwpfc kc si f ;ud k

    tcsdef,lavhvmaeonfh tuGuftuGif;rsm;od k Y vnfywfMunfh½I jcif;rsm;ESih f enf;ynmqkdif&m

    tvkyf½HkaqG;aEG;yGJrsm; tusHK;0ifavonf/ tedrfhqHk;vdktyfaom owdjyKEdk;Mum;rIESihf todÓPfA[kokw

    tqifhudk &&SdNyDqkdonfESihf enf;ynmqkdif&m axmufulaz;rrI? okawoevkyfief;? jynfvHk;qkdif&m

    uGefysLwmtcsuftvuf odrf;qnf;rI? uGef&uf pepf oHk;jcif;? owif;qufoG,fa&; xlaxmifjcif; paom

    oP²mefrsm;jzihf wpfqifhwuf axmufulrIrsm;ay;&ef vdkayvdrfhrnf/

    xiv

  • trSmtrSmtrSmtrSmtrSm

    ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vmrsm;onfvG,fulpGmem;vnfEdkifaoma,bk,s tjrif

    wpfc k jzp fonf/ ywf0e f ;usi f qk di f&m r& S dr jzp fa&p D ;a&vm qk donfr Sm jrp fr sm;wGi f

    a&vHkvHkavmufavmuf usef&S daea&;udk qdkvdkygonf/ vHkavmuf aoma&qdkonfrSmvnf;

    atmufzufjrpfa&pD;wpfavQmuf\ ywf0ef;usifqk dif&m? vlrIqk dif&mESih f pD;yGm;a&;qk dif&m

    tusKd;pD;yGm;rsm;twGuf tmrcHcsuf&atmif pDrHcefYcGJxm;aoma&rsm;udk qdkvdkygonf/ þudpörSm

    vG,fulonf[k xifp&m&Sdaomfvnf; awmiftmz&du? MopaMw;vsESihf tar&duefjynfaxmifpkwdkY\

    a&SUaqmifa&SU&Guf BudK;yrf; csufrsm;udk MunfhvQif xdkr&Sdrjzpfa&pD;a&vmrsm; xlaxmifa&;jzpfpOfonf

    tvGefBuD;rm;aom pdefac:rI tcuftcJ rsm;ESihf &ifqkdif&aMumif; txl;ojzihf xdkxlaxmifa&;jzpfpOfudk

    bufpHkyl;aygif;onfh pDrHcefYcGJrIrS tpdwftykdif; wpfcktjzpf aqmif&Guf&mwGif tcuftcJBuD;rsm;ESihf

    &ifqkdif&aMumif; awGUjrifMu&avonf/

    ywf0ef;usi fqk di f&m r&S dr jzp fa&pD;a&vmrsm;twGuf ynm&yfrs K d ;p H k wpfoD BuD;

    yl;aygif;xm;jcif;udk vdktyfygonf/ xdkynm&yfrsm;wGif tif*sifeD,mynm? Oya'ynm? abm*aA'?

    ZvaA'? Ek di fiHa&;odyÜ HynmESih f owif;qufoG,frIynmrsm; yg0ifygonf/ tvm;wlyif

    a&toHk;jyKrItwGuf ,SOfNydKifaeaom tusKd;pD;yGm; trsKd;rsKd; Mum;wGif aygif;ul; wHwm;xkd;ay;rnfh

    tusKd;pD;yGm; qufEG,folrsm;twGif; aphpyfn§dEIdif;yGJrsm;vnf; vdktyfygonf/ txl;ojzihf ,SOfNydKifrI

    tvGefjyif;xefaeaom jrpf0Srf;rsm;ü xdkaphpyfn§dEIdif;rIrsm; txl;vdktyfvSygonf/

    &&Sdvmrnfh tusKd;qkvmbfubmvJ/ a*[pepfrsm; t&SnfwnfwHhap&ef tmrcHrnfh

    ydkrd kaumif;rGefonfh pDrHcefYcGJa&;wpfck? toHk;jyKrItrsKd;rsKd;tMum; taumif;qHk;[efcsufnDrIudk

    &SmazGay;Ek di frnf h yd kr d kaumif;rGefaom pDrHcef Yc G Ja&;wpfckonf tusK d;qkvmbfjzpfygonf/

    a&t&if;tjrpfrsm;udk urÇmESihft0Srf; tvGeftuRHoHk;pGJaerI ESihf xkdodkYtvGeftuRHoHk;pGJrIESihf qufEG,fNyD;

    a*[pepfrsm;ESih f a*[pepfrsm;\ tusK d;jyK0efaqmifrIrsm; qkwf,kwf nhHzsif;vmrIwd k Yud k

    xnfhoGif;pOf;pm;rdygu ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vmrsm;onf rvdktyfbJ tysif;ajy

    vkyfaeaom udpör[kwfbJ acwfopfa&pDrHcefYcGJa&;rS r&Sdrjzpfvkyfief;wpfck jzpfaMumif;odEkdifygonf/

    þcsOf;uyfyHk enf;vrf;udk tESHYtjym; us,fus,fjyefYjyefY taumiftxnfazmfoifhygonf/

    þvrf;ñTefpmtkyfonf ]a&ESihf obm0twGuf a&S;OD;aqmif&Guf&efrsm;} vrf;ñTefpmpkrsm;xJrS

    'kwd, ajrmuf pmtkyfjzpfNyD; xdkEkdifiHrsm;rS tawGUtMuHKrsm;udk us,fus,fjyefYjyefYoHk;í a&t&if;tjrpf

    tpDtpOf pm&if; xJwGif topfay:xGufump þjyóemESihfywfoufí vufawGUydkif; tMuHÓPfrsm;

    ay;xm;aom pmtkyf jzpfav onf/ þvrf;ñTefonf avhvmqef;ppfa&;enf;emrsm;ESih f

    tajccHtaqmuftODtvkduf tvkdufoifh jyKjyifajymif; vJa&;rsm;uJhodkY enf;ynmudpö&yfrsm;ESihf

    ywfoufívnf;aumif;? ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vmrsm; xlaxmifjcif;\ pD;yGm;buf?

    w&m;Oya'bufESihf EdkifiHa&;bufwdkYESihf ywfoufívnf;aumif; vufawGUvrf;ñTefrI ay;&mwGif

    tjcm;aom vuf&Sd pmtkyfpmwrf;rsm;xuf trsm;BuD; omavonf/

    xv

  • þvrf;ñTefpmtkyfonf pmtkyfoufouf &Sdaejcif;r[kwfyg/ þpmtkyfonf wefZef;eD;,m;?

    udkYpfwm&Dum? AD,uferf? xkdif; uJhodkYaom EkdifiHrsm;wGif ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vmrsm;

    xlaxmifvd kaom Ek difiHtvkduf tpysK d;vkyfaqmifrI? a'otvkduf tpysK d;vkyfaqmifrIrsm;ud k

    axmufula&;rsm;yg0ifaom jzpfpOfwpfckESihf wpfom; wnf; qufpyfaeygonf/ þvrf;ñTefpmtkyfyg

    vrf;ñTefrIrsm;onf xdkEdkifiH? xdka'orsm;wGif EdkifiHtvkduf tusKd; pD;yGm; ywfoufolrsm;? uRrf;usifrI

    yg&*lrsm;?rl0g'csrSwfolrsm;ESih fta&G;aumufcHt&m&Sdrsm;ESih fvufwGJumvufawGU tprf;oyfcHrnf

    jzpfonf/

    þvrf;ñTefpmtkyfESihf pmtkyfwGifygaom uGif;qif;tawGUtMuHKrsm;onf tvGefus,fjyefYaom

    &yf&Gm vlUtzGJUtpnf;twGuf ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vmrsm; taumiftxnfazmf&ef

    toifhawmfqHk; enf;vrf;rsm; wDxGifvkyfudkif&ef vrf;zGifhay;xm;ygonf/ (IUCN) tzGJUBuD;onf

    a*[pepfrsm;ESih f vlrsm;twGuf a&tvHktavmuf jzef YcG Jae&mcs&ef vd ktyfonfhae&mrsm;ü

    rdrdtawGUtMuHKudkrQa0&ef toihf&S dygonf/ wpfEd kifiHcsif;twkdif;twmESih f jzpfap? Ek difiHwum

    twkdif;twmjzifhjzpfap qHk;jzwfcsufcsrIrsm; jyKvkyf&mü qGJaqmifwkdufwGef;&mwGif ulnD&efvnf;

    toifh&Sdaeygonf/

    ywf0ef;usifqk dif&m r&S drjzpfa&pD;a&vmudk vufawGUvkyfaqmif&mwGif vG,fulcsifrS

    vG,fulygrnf/ odkYaomf jrpfrsm; tzsufqD;cH&rIESihf xdkzsufqD;rIaMumifh ay:xGufvmaom jrpfrsm;\

    ZD0rsK d ;p dwfpH kvifrsm;jym;rI qH k ;½ I H ; jcif;rsm;ESi h f vlUtzG J Utpnf;rS &aeaom tusK d ;p D;y Gm;rsm;

    epfemqHk;½IH;jcif;rsm;udkajz&Sif;rnfh rnfonfhBudK;yrf;csufrqdk þr&Sdrjzpfa&pD;a&vmudk tcsuftcsm

    tydkif;wpfcktjzpf vkyfukdif&ygrnf/ uREk fyftaejzihf þvrf;ñTefpmtkyfudk ywf0ef;usifqkdif&m

    r&Sdrjzpfa&pD;a&vmrsm; xlaxmifa&;qdkaom &SnfMumvSonfh wpfcgwpf&HwGif cufcJvSonfh jzpfpOftwGif;

    rl0g'csrSwfolrsm;ESihf vufawGUyg0ifol ynm&Sifrsm;twGuf tm;jyKp&m t&if;tjrpfpmtkyf wpfckjzpf&ef

    qE´jyKvkdufygonf/

    tuf&Sifpwkdif;em;

    ñTefMum;a&;rSL;csKyf

    (IUCN) urÇmhobm0ywf0ef;usifumuG,fxdef;odrf;a&;or*¾

    xvi

  • xvii

    rl&if;pmtkyf\pmwnf;rsm;? pma&;q&mrsm;rl&if;pmtkyf\pmwnf;rsm;? pma&;q&mrsm;rl&if;pmtkyf\pmwnf;rsm;? pma&;q&mrsm;rl&if;pmtkyf\pmwnf;rsm;? pma&;q&mrsm;rl&if;pmtkyf\pmwnf;rsm;? pma&;q&mrsm;

    t,f'Dwmrsm;t,f'Dwmrsm;t,f'Dwmrsm;t,f'Dwmrsm;t,f'Dwmrsm; r*¾ef'Dqif? *smbmhuifh? *RefpuefvGef;

    pma&;olrsm;pma&;olrsm;pma&;olrsm;pma&;olrsm;pma&;olrsm;

    tcef; (1) r*¾ef'Dqif - (MopaMw;vsEkdifiH ywf0ef;usifqkdif&m Oya'ESihf rl0g'tMuHay;)

    wGJzufulnDol - a'gufwm *smbmhuifh (IUCN)

    tcef; (2) a'gufwmrkdufatumrif (t*FvefEkdifiH u½dk;rwf&Sf*pfzdkY a*[aA'ESihf ZvaA'Xme)

    wGJzufa&;om;ol - a'gufwm *sufuDuif;

    tcef; (3) avm&ifhpf[m;pf (t*FvefEkdifiH a&t&if;tjrpfrsm; tMuHay;)

    tcef; (4) a'gufwm b½kpfhat;vf0yf ('dwf½SL;t&if;tjrpf umuG,fxdef;odrf;a&; -

    'dwf½SL;a&ta&mif;t0,fzvS,fa&;Xme)

    tcef; (5) a'gufwm t,fvD*sef'½dk tZÆ (IUCN) ESihf *RefpuefvGef (IUCN)

    tcef; (6) *RefpuefvGef; (IUCN)

    wGJzufulnDol - t,fvf½GdKif;abmhpf (IUCN) ESihf t*Fvmuufpm

    tcef; (7) a'gufwm *sufuDuif; (awmiftmz&duEkdifiH udyfawmif;wuúodkvf?

    awmifykdif;a'oa&rsm;\ okawoeESihf tMuHay;a&;Xme) ESihf

    a'gufwm rkdufatumrpf

  • xviii

    a&pD;a&vm? ywf0ef;usifqdkif&mr&Sdrjzpfa&pD;a&vm pmtkyftm;a&pD;a&vm? ywf0ef;usifqdkif&mr&Sdrjzpfa&pD;a&vm pmtkyftm;a&pD;a&vm? ywf0ef;usifqdkif&mr&Sdrjzpfa&pD;a&vm pmtkyftm;a&pD;a&vm? ywf0ef;usifqdkif&mr&Sdrjzpfa&pD;a&vm pmtkyftm;a&pD;a&vm? ywf0ef;usifqdkif&mr&Sdrjzpfa&pD;a&vm pmtkyftm;

    t*FvdyfbmomrS jrefrmbmomodkU jyefqdk&mwGif yg0ifaqmif½GufcJ holrsm;t*FvdyfbmomrS jrefrmbmomodkU jyefqdk&mwGif yg0ifaqmif½GufcJ holrsm;t*FvdyfbmomrS jrefrmbmomodkU jyefqdk&mwGif yg0ifaqmif½GufcJ holrsm;t*FvdyfbmomrS jrefrmbmomodkU jyefqdk&mwGif yg0ifaqmif½GufcJ holrsm;t*FvdyfbmomrS jrefrmbmomodkU jyefqdk&mwGif yg0ifaqmif½GufcJ holrsm;

    1/ a'gufwmcifeDeDodef; wnf;jzwfol

    2/ OD;ausmfpdk; bmomjyefqdkol

    3/ a':ae&D wGJzufbmomjyefqdkol

    4/ OD;cifarmifñGefU bmomjyefqdkrItm;jyefvnfoHk;oyfzwf½Skay;ol

    5/ a':csdKcsdK½Sdef bmomjyefqdkrItm;jyefvnfoHk;oyfzwf½Skay;ol

    6/ OD;jrifhoef; bmomjyefqdkrItm;jyefvnfoHk;oyfzwf½Skay;ol

    7/ a':MuLMuLcif tpDtpOf n§dEIdif;a&;rSL;

    8/ a':,Of,Ofpdk; tkyfcsKyfa&;t&m½Sd

    9/

    a':,Ofat;rdk; jrefrm'DZdkif;jyifqifol

    10/ a':arjzLpif pmpDpm½dkufol

    11/ OD;xGef;Zmcdkif ½Hk;vufaxmuf

  • xix

    aus;Zl;wifvTmaus;Zl;wifvTmaus;Zl;wifvTmaus;Zl;wifvTmaus;Zl;wifvTm

    ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vmrsm; jzpfajrmufaprnfh þtpcsD aqmif&Gufcsuf

    pmtkyfonf IUCN Water and Natural Initiative ESihf IUCN Environmental Law Programme wdkYrS

    bGef;NrdKU tajcpdkuf Environmental Law Centre - IUCN Commission on Environmental Law Water

    and Wetlands Specialist Group wdkYudk tajcjyKí IUCN Commission on Ecosystem Management

    \ tMuHÓPfaxmufulrIrsm;jzihf yl;wGJBudK;yrf;csuf wpfckjzpfygonf/

    vltrsm;tjym;onf þpmtky fud k a&;om;olE Si h f wnf; jzwfolrsm;twGuf tvGef Y

    tvGefrsm;jym;vSaom ynm&yfrsm;xJrS todynm&yfrsm;udk pkpnf;xkwfEkwf tqDtESpfxkwf&mwGif

    tMuHaumif; ÓPfaumif;rsm;? a0zefaxmufjycsufrsm; jyKcJhMuygonf/ þtwGuf tcsdeftm;? vltm;

    ulnDcJhMujcif;udk vIdufvSJpGm aus;Zl;wiftyf ygonf/

    2002 ck? pufwifbmv *sKd[efeufpfbwfü World Summit on Sustainble Development

    xdyfoD; tpnf;ta0; usif;yaecsdefwGif IUCN Environment Centre wGifvnf; ywf0ef;usifqkdif&m

    r&Sdrjzpfa&pD;a&vm rsm;ESihf ywfoufí tvkyf½HkaqG;aEG;yGJwpfckudk IUCN rS usif;yay;cJhonf/

    wuf

  • þpmtkyfudk jrefrmbmomodk Y bmomjyefqdk&jcif;\ &nf&G,fcsuf ESif hþpmtkyfudk jrefrmbmomodk Y bmomjyefqdk&jcif;\ &nf&G,fcsuf ESif hþpmtkyfudk jrefrmbmomodk Y bmomjyefqdk&jcif;\ &nf&G,fcsuf ESif hþpmtkyfudk jrefrmbmomodk Y bmomjyefqdk&jcif;\ &nf&G,fcsuf ESif hþpmtkyfudk jrefrmbmomodk Y bmomjyefqdk&jcif;\ &nf&G,fcsuf ESif h

    a&? okawoeESihf avhusifha&;ynmXme \ aus;Zl;wifvTma&? okawoeESihf avhusifha&;ynmXme \ aus;Zl;wifvTma&? okawoeESihf avhusifha&;ynmXme \ aus;Zl;wifvTma&? okawoeESihf avhusifha&;ynmXme \ aus;Zl;wifvTma&? okawoeESihf avhusifha&;ynmXme \ aus;Zl;wifvTm

    jrefrmEkdifiHonf opfyifawmawmifa&ajrqdkif&m o,HZmw? obm0tvStyrsm;MuG,f0pGmjzifh

    tvGefpdkajypdrf;vef;om,maom a'owpfckjzpfygonf/ þodkYvSyMunfEl;zG,f&mpdrf;vef;pdkajyí

    ¤if;ywf0ef;usifwGif aexdkifMuaom vltrsm;\pm;0wfaea&;udk jznfhqnf;ay;Ekdifaom obm0

    ywf0ef;usif? awm? awmif? pHkNrdKif? jrpf? acsmif;? yifv,f? ork'´&mrsm;? a&eufuGif;rsm;ESifh 4if;wdkYtwGif;

    wGif&S daom obm0wd&dpämefrsK d;pk Hwdk Yonf vlom;rsm;\b0&yfwnfa&;? pD;yGm;a&;? usef;rma&;?

    tyef;ajza&;wdkYESifhwenf;wzHkwdkuf&kdufaomfvnf;aumif;? oG,f0dkufíaomfvnf;aumif;? tusKd;quf

    jzpfaeMuygonf/ obm0ywf0ef;usifrS&&Sdaom opfyifyef;rmvf? opfoD;0vHrsm;? aq;0g;rsm;?

    opfawmxGuftdrfaqmufypönf;rsm;ESifh a&tm;o,HZmw tygt0if aNray:aNratmuf o,HZmwrsm;udk

    xkwfazmfokH;pGJí vlom;wdkY\ b0tajctae? pm;0wfaea&;zlvHk&ef vlaerItqifhtwef; wkd;wuf

    jrif hrm;ap&ef? obm0ab;tEÅ&m,frsm; wGef;vSefEk dif&ef tp&Sdonfwdk YtwGuf xkwf,lokH;pG Jí

    aeMu&ayonf/

    þurÇmBuD;onf vlom;tm;vHk;wdkYrSDwif;aexdkif&m? wpfckwnf;aomtm;udk;&mjzpfouJhodkY

    jrefrmhajrxk? a&xk? avxkonfvnf; jrefrmEkdifiHom;tm;vHk;wdk Y\ wpfckwnf;aomydkifqdkif&m?

    rSDwif;aexdkif&m tm;udk;&mjzpfayonf/ þajrxk? a&xk? avxkudkMum&SnfcHatmifcsifhcsifhcsdefcsdefoHk;pGJygrS

    aemifvmaemufom;wdkYtwGuf aumif;rGefvHkavmufaomo,HZmwrsm;ESifh usef;rma&;ESifhnDnTwfaom

    obm0ywf0ef;usifudk csefcJhEkdifayrnf/ obm0ywf0ef;usif &nf&SnfwnfwefYEkdif&ef vdktyfrIESifh

    vlom;wdk Y&kyfydkif;qkdif&m vdktyfcsufrsm;udkjznfhqnf;Ekdif&ef obm0ywf0ef;usifudk tokH;jyK&rIwdk Y

    [efcsufnDaerSom &nf&SnfwnfwefYaom zGHYNzdK;wdk;wufrIudk azmfaqmifEkdifrnfjzpfygonf/

    txl;ojzifh jrefrmEkdifiHrS jrpfBuD; (4) oG,fwdk Yonfobm0twkdif; npfnrf;rIuif;aom

    a&aumif;a&oefYrsm; &SdaeNrJjzpfNyD;? jrpfrBuD;rsm;ay:wGifvnf; jrpfa&pD;a&vmudkxdck dufaprnfh

    wmwrHrsm;xlxyfpGmaqmufvkyfxm;jcif;r&S dao;ojzif h tjcm;aomwkdif;jynfrsm;ESif h,SOfygu?

    jre frmjrp f BuD;rsm;onf? obm0wefz d k ; y d kr d k jri f hrm;vQuf& S donfud kowd jyKr d Muygvdr f hrnf/

    þobm0wefzdk;onf a&&Snfxdef;odrf;xm;oifhaom tzdk;wef&wemwpfckjzpfonfhtjyif? jrefrmEkdifiH

    om;wkd Y\ pD;yGm;a&;wdk;wufzGH YNzdK;vmatmif a&&SnfpDrHudef;csí [efcsufnDpGmxkwfvkyfoHk;pGJygu

    pD;yGm;a&;wGufacsudkufonfhtNyif a&&SnfwnfwefYckdifNrJaom wdk;wufzGHYNzdK;rIudk aqmifMuOf;Ekdifygonf/

    þtcsufudkaocsmpGmem;vnfoabmaygufNyD;usifhoHk;vdkufemEdkifrSomvQif Nrefrmhbdk;bGm;ydkif&wemrsm;udk

    xx

  • om;pOfaNr;qufxm0&xkwfazmfoH k;pG J&if;? xm0&xdef;odrf;apmif ha&SmufrIud k wNydKifeufwnf;

    jyKvkyfoGm;EdkifrnfNzpfonf/ þpmtkyfudkzwf&I&Ncif;Nzifh jrefrmEdkifiHwGifa&&SnffwnfwefYckdifNrJaom

    wdk;wufzGHYNzdK;rIudk aqmifMuOf;Edkif&ef&nf&G,fygonf/

    þ a&pD;a&vma&pD;a&vma&pD;a&vma&pD;a&vma&pD;a&vm pmtkyfonf IUCN (The World Conservation Union) rS xkwfa0aom

    Flow - The essentials of environmental flows pmtkyftm; t*FvdyfbmomrS jrefrmbmomodkY jyefqdk

    a&;om;xm;jcif;jzpfygonf/ ,ckuJhodkY bmomjyefqdka&;om;&ef urf;vSrf;cJhNyD; &HyHkaiGyHhydk;ay;cJYaom

    IUCN (The World Conservation Union) Asia Regional Office ESifh yl;aygif;yg0ifulnDcJhaom Mr.John

    Dore, Former Coordinator, Regional Wetlands and Water Resources Programme, Ms. Qin Liyi,

    Programme Officer, Regional Water and Wetlands Programme, IUCN Asia Regional Office

    wdkUtm;vnf;aumif;? þpmtkyftm; jrefrmbmomodkU jyefqdka&;om;&mwGif yg0ifaqmif½GufcJhMuaom

    bmomjyefqd kol OD;ausmfpd k ; ? wG Jzuf bmomjyefqd kol a':ae&D? bmomjyefqd kr Itm;

    jyefvnfoHk;oyfzwf½Iay;Muaom OD;cifarmifnTefY (tMuHay; yk*¾dKvf? qnfajrmif;OD;pD;Xme?

    v,f,mpdkufysKd; a&;ESifh qnfajrmif;0efBuD;Xme)? a':csKdcsKd½Sdef (a&t&if;tjrpf tif*sifeD,m) ESifh

    OD;jrifhoef; (Oya'ynm&Sif) tm;vnf;aumif;? a':MuLMuLcif (½kH;tzGJUrSL;? a&? okawoeESifh

    avhusifha&; ynmXme)? a':,Of,Ofpdk; (tkyfcsKyfa&;t&m½Sd? a&? okawoeESifh avhusifha&;ynmXme)?

    a':,Ofat;rdk; (Nrefrm'DZdkif;Nyifqifol)? a':arjzLpif (pmpDpm½kdufol) ESifh OD;xGef;Zmcdkif (½Hk;0efxrf;?

    a&?okawoeESifh avhusifha&;ynmXme) wdkYtm; vnf;aumif;? pmtkyfjzpfajrmufa&;twGuf

    vdktyfovdk0dkif;0ef; ulnDyHYydk;ay;cJhMuaomNrefrmhywf0ef;usifqdkif&m NGO tzGJYtpnf;rsm;rS

    rdwfaqGrsm; tm;vHk;wdkYudkvnf;aumif;? vIdufvSJpGm aus;Zl;Oyum,wif ½SdygaMumif; rSwfwrf;wif

    azmfjytyfygonf/

    ygarmu©a'gufwma':cifeDeDodef;

    pwifwnfaxmifolESifhOuúX

    a&? okawoeESifhavhusifha&;ynmXme-jrefrm

    xxi

  • tcef; (1)

    ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vmqdkonfrSmywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vmqdkonfrSmywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vmqdkonfrSmywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vmqdkonfrSmywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vmqdkonfrSm

    11111.11111 ed'gef;ed'gef;ed'gef;ed'gef;ed'gef;

    pdrf;ndKUa0qmaeaom0gcif;onf rvSrf;rurf;rSm&Sdonfh jrpfrSoG,f,lvmaom ajrmif;a&jzihf

    BuD;xGm; oefpGrf;aeavonf/ 0gcif;&Sifu tjrwfaumif;aumif;&onfh vuf&Sdtvkyfudk tb,faMumifh

    qufxdef;odrf; rxm;&rnf enf;qdkonfudk odcsifaeonf/ rnfodkYyifjzpfap jrpfu olUajray:udk

    jzwfpD;aeonfudkawmh odMuzdkY vdkonf/ olwdkY rdom;pk pGJpGJNrJNrJvufcHusifhoHk;cJhonfh aqmifyk'fjzpfonfh

    ]yifv,fxJudk a&wpfpuf pD;oGm;&if tJ'Da&wpfpuf[m tvum;jzpfrSmyJ} aqmifyk'fudkvnf;

    owdjyKzdkYvdkonf/

    odkYaomf jrpfatmufydkif;udkvnf; MunfhzdkYvdkygonf/ atmufydkif;wGif jrpf\ vdktyfcsufrsm;udk

    vpfvsL½Ixm;ojzihf tajctae tawmfBuD;,dk,Gif;ysufpD;aeNyD/ wpfcsdefu tpmtjzpf t[m&jyK

    pm;cJhMuaom? a&mif;p&m tjzpf zrf;cJhMuaom jrpf\yif&if;Zmwdig;rsm;onf rsKd;wkH;vkeD;yg;jzpfaeavNyD/

    t&ifu r&SdcJ hzl;onfh aemufa&muf rsKd;pdwfrsm;onf tpmtm[m&ray;½Hkru jrpfMurf;jyifudk

    z su fq D ;ar TaE Smuf Muojzi h f a&\tqif htwef ; y d kr d kn H hz si f ; apavonf/ jrp fa& jzi h f

    a&oGif;pdkufysKd;onfhoD;ESHrsm;rSm ,cifu oefY&Sif;onfha&jzihf BuD;xGm;oefrmcJhoavmuf ,cktcg

    a&jywfvyfrI'Pf cHaeMu&avonf/ oGif;,lvmaoma&wGif wpfcgwpf&H qm;ief"mwfydkrsm;aeojzihf

    oD;ESHrsm; txGufusqif;vmMuonf/ jrpftwGif;wGif a&arSmfyifrsm; yGm;rsm;NyD;&if; yGm;rsm;aeMuojzihf

    ½IyfaxG; NydKysufrIrsm; wpfqifhwdk; jzpfyGm;vmavonf/ &moDvdkuf pdrf hajrjzpfaeavh&S donfh

    a&eufuGif;rsm;vnf; ajcmufaoGU ukefMuNyD/ ajcmufaoGUaom a&eufuGif;jyifwpfavQmuf ,cifu

    tkHUtkHUqkdif;qdkif;&SdvSonfh tyifBuD;rsm;yif rwfwyfajcmufaoGU aoqHk;ukefavNyD/

    jrpfatmufydkif;rS wHigrsm;? v,form;rsm;? obm0ywf0ef;usif xdef;odrf;a&;vIyf&Sm;olrsm;ESihf

    jrpfudk tyef;ajztem;,lzdkY toHk;jyKaeolrsm;onf EdkifiHawmftpdk;&udk w&m;Oya't& ta&;,l&ef

    twlwuG yl;aygif; vkdufMuonf/ tmPmydkifrsm;onf jrpfa&t&if;tjrpfrsm;udk cefYcGJpD&if&mwGif

    wm0e f& S do lr sm ; jzp fonf[k olwd k Yu ,H k Munf Muonf/ xd k Ya Mumi f h tmPmy k di fr sm ;r S

    ¤if;wdk YtrSDjyKvsuf&S daomjrpfBuD;\ rlva&o,HZmwrsm; jyef&vmatmif ywf0ef;usifqkdif&m

    r&Sdrjzpfa&pD;a&vmwpfck azmfaqmifay;&ef awmif;qdkcJhavonf/

    txufyg ZmwfñTef;ZmwfuGufonf wpfaeYwpfjcm;rsm;jym;vmaeonfh wpfu,fhjzpf&yfwpfckudk

    rD;armif; xdk;jyaeygonf/ jrpfwpfckonf jrpfwpfcktjzpf quf&SdNyD; ol\wm0efrsm;udk qufxrf;aqmifzdkY?

    ajratmufa&onf ajratmufa&tjzpfquf&SdNyD; ol\wm0efrsm;udk qufxrf;aqmifzdkY a&vdktyfygonf/

    jrpfESihf ajratmufa&rsm; onf olwdkY\wm0efrsm;omru vltrsm;oHk;p&m&zdkY? vltrsm; tusKd;&SdapzdkY

    a&vdktyfygonf/ þtwGuf vdktyf aom a&yrmPudk ]ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vm}

    22222

  • 33333

    wpfck azmfaqmifay;&ef awmif;qdkcJhavonf/

    txufyg ZmwfñTef;ZmwfuGufonf wpfaeYwpfjcm;rsm;jym;vmaeonfh wpfu,fhjzpf&yfwpfckudk

    rD;armif; xdk;jyaeygonf/ jrpfwpfckonf jrpfwpfcktjzpf quf&SdNyD; ol\wm0efrsm;udk qufxrf;aqmifzdkY?

    ajratmufa&onf ajratmufa&tjzpfquf&SdNyD; ol\wm0efrsm;udk qufxrf;aqmifzdkY a&vdktyfygonf/

    jrpfESihf ajratmufa&rsm; onf olwdkY\wm0efrsm;omru vltrsm;oHk;p&m&zdkY? vltrsm; tusKd;&SdapzdkY

    a&vdktyfygonf/ þtwGuf vdktyf aom a&yrmPudk ]ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vm}

    "Environmental Flow" [kac:ygonf/ tqkdyg vdktyfcsufudk rsufuG,fjyKjcif;\'PfcsufrSm

    Mumavay:vGifxif&Sm;avjzpfaeNyD; ay;&onfhwefzkd;rSmvnf; Mumavrsm;av jzpfaeygNyD/ xdkwefzdk;udk

    ay;qyfaeolrsm;wGif jrpfatmufykdif;a*[pepfrsm;ygonf/ vkyfief; udkifief;rsm;vnf; ygonf/ ,if;wdkYudk

    trSDo[JjyKaeMuonfh NrdKU&Gm vlUtzGJUtpnf;rsm;vnf; ygMuavonf/

    xdkodkY wefzdk;rsm;ay;ae&aomfvnf; jrpfwpfckvHk;pepfESihf ajratmufa&wpfckvHk;pepfrsm;twGuf

    xm;&Sd&rnfh a&\wefzdk;udk ydkif;jcm;odjrifolESihf xdkodk Yrxm;&SdcJhonfhtwGuf ay;cJh&onfhwefzdk;udk

    em;vnfoabmaygufol tvGefenf;avonf/ ywf0ef;usifqk dif&m r&S drjzpfa&pD;a&vmwdk Y\

    tusKd;aus;Zl;udk odvmol&Sdaomfvnf; þtaMumif;t&monf odyÜHynm&Sifrsm;ESihf tif*sifeD,mrsm;\

    pnf;pepfBuD;aom oifwef;rsm;ü ed'gef;ysKd;½Hk tqifhom &Sdygao;onf/ trsm;tm;jzihf tpdk;&ydkif;ESihf

    rl0g'csrSwfolrsm;\ pOf;pm;qHk;jzwfonfhpm&if;rsm;wGif jrpfatmufydkif;a*[pepftwGuf a&&&Sda&;?

    jrpfatmufydkif;oHk;pG JrIrsm;twGuf a&&&Sda&;jyóemrsm;[kyif rygwwf acs/ trSefawmh NrdKU&Gm

    vlUtzGJUtpnf; pOfqufrjywfzHGUNzdK;a&;ESihf a&&Snfwkd;wufBuD;yGm;a&;twGuf ywf0ef;usifqkdif &m r&Sdrjzpf

    a&pD;a&vm xm;&Sda&;onf tvGefta&;BuD;onfhjyóemjzpfavonf/ ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpf

    a&pD;a&vm azmfaqmifjcif;onf obm0w&m;udk xdef;odrf;&ef taysmfoabmvkyfaeonfhudpör[kwfyg/

    okawoD wpfpk\ pdwf0ifpm;p&m okawoe acgif;pOfoufoufvnf;r[kwfyg/ a&ESihfywfoufí

    pOfquf rjywfpDrHcefYcJG a&;qdkonfh tajctwif jyóem\ A[dkcsufwGif þjyóem&Sdaeygonf/

    jrpfwpfckonf jrpfwpfcktjzpfquf&SdNyD; ol\wm0efrsm;udk qufvuf

    xrf;aqmifz d k Y ajratmufa&onf ajratmufa& tjzpfquf& S d Ny D ;

    ol\wm0efrsm;udk xrf;aqmifzdkY a&vdktyfygonf/

    twdwfudk jyefMunfhvQif a&udk axmufyHha&;½IaxmifhrS pDrHcefYcGJNyD; a&udkoHk;í pD;yGm;a&; a&wdk

    wd k;wufrI rsm;Ed kiforQ rsm;rsm;&a&;tm; OD;pm;ay; cef YcG JcJ h Muavonf/ xkdpOfu a&qdkonfh

    t&if;tjrpfwpfck\ MuHUck difrIud k xnfhpOf;pm;&aumif;rSef;rodcJ h Muovdk tvGeftuRHoHk;pG JrI\

    tusKd;qufrsm;ESihf jrpf\ MuHUckdifrI qkwf,kwfjcif;rsm; udkvnf; em;vnf&aumif;rSef; rodcJhMuacs/

    ,cktcgwGifrl a&t&if;tjrpf refae*smrsm;onf (IWRM) ac:onfh a&maESmaygif;pyfxm;onfh

    a&t&if;jrpfpDrHcef YcG Jr I pHerlemudkoH k;vsuf jrpfwpfckvH k;ud k jcH KiH k MunfhonfhpepfESih f tjrifud k

    udkifpGJ&efvdkNyDqdkonfh oabmxm;ESihf vkyfudkifpjyKvmMuavNyD/ olwdk Ytaejzihf a&&SnfpD;yGm;a&;

    &SifoefwnfwHh&ef axmufulaeonfh a&qkdif&ma*[pepfESihf t&if;tjrpfrsm;udk apmifha&Smufzdk Y

  • 44444

    vdkNyDqkdonfh tcsufudk wpfpwpfp oabmaygufem;vnfvmMuavonf/

    jrpfzsm;pwif&m ae&mrsm;ESihf jrpf0Srf;rsm;wGif (IWRM) vufawGUtoHk;jyKjcif;qdkonfh

    tajctaewpfckvH k; atmufwGif ywf0ef;usifqk dif&m r&S drjzpfa&pD;a&vmudk awGU&S d&rnf/

    y d kr d kus,f jyef Yonf h ta&;,laqmif& Gufr I vky fief;rsm; jzpfaom ajrqDvTmxde f;odr f;a&;?

    npfnrf;rIwm;qD;a&;? ouf&S drsm; rS Dwif;&mae&mrsm; xdef;odrf;a&;ESih f rlv taetxm;

    jyefa&mufatmif vkyfa&;ponfh ta&;,laqmif&GufrIrsm;\ tpdwftydkif;tjzpf xnfhoGif;

    aqmif& Gufr Som ywf0ef;usifqk di f&m r&S drjzpfa&pD;a&vmonf MuHUc k di fonf h jrpf jzpf&ef

    tmrcHEdkifrnfjzpfonf/

    ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vmrsm; taumiftxnfazmfvQif a&ESihf a&&ydkifcGifhrsm;udk

    &,loHk;pGJ jcif;ESihf ydkifqkdifcGifhrsm;ESihf ywfoufNyD; tjiif;yGm;rIbufodkY tm½Hka&mufoGm;avh&Sdygonf/

    a&rsm; tvGeftuRH jzefYcGJoHk;pGJaeonfh jrpfESihf ajratmufwpfckvHk;pepfrsm;wGif ywf0ef;usifqkdif&m

    r&Sdrjzpfa&pD;a&vmtaeESihf tcuftcJrsm;pGm ,SOfNydKif MuHKawGUavh&Sdavonf/ xdkae&mrsm;wGif

    jyefvnfcGJwrf;csjcif;? vuf&Sdyk*¾vdu oHk;pGJolrsm; vufrS a&rsm;udk apmifh a&SmufumuG,fjcif;? a&rsm;udk

    jrpfxJodkYjyefydkYay;jcif;ponfh tcuftcJrsm;ESihf &ifqdkif &avh&Sdygonf/ xdkYaMumifh ywf0ef;usifqkdif&m

    r&Sdrjzpfa&pD;a&vmudpö pwifvkyfudkifawmhrnfqdkygu vkyfudkifrnfh olwkdif;onf tvGefus,fjyefYonfh

    tusKd;pD;yGm;ywfoufol woDwpfwef;BuD;ESihf rvGJra&Smifom ywfouf&awmhrnf qdkonfudk todtrSwf

    jyKxm;oifhavonf/

    "Flow – The Essentials of Environmental Flows" pmtkyfudk ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vm xm;&S da&; vkyfuk difvIyf&Sm;csifol tm;vHk;twGuf a&;om;xm;jcif;jzpfygonf/

    xdk&nfñTef;olrsm;wGif pDrHudef; csrSwfEk difcGif h&S daom Ek difiHa&;orm;rsm;? rl0g'csrSwfolrsm;?

    pDrHudef;a&;qGJolrsm;? abm*aA'ynm&Sifrsm;? obm0 ywf0ef;usifxdef;odrf;a&; vIyf&Sm;olrsm;?

    toHk;jyKzdk Y &nf&G,fNyD; a&toHk;jyKonfholrsm;bufrS tpdk;&udk qGJaqmif em;csa&; tkyfpkrsm;?

    tpdk;&r[kwfaom tzGJUtpnf;rsm;? jrpf½d k;wpfavQmufae NrdKU&Gmvlxkrsm;? tif*sifeD,mrsm;?

    ZvaA'ynm&Sifrsm;ESihf a&SUaea&SU&yf polrsm; tusHK;0ifygonf/

    þvrf;ñTefpmtkyfonf ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vm cGJjcm;owfrSwf&efESihf

    ywf0ef;usifqk dif&m r&S drjzpf a&pD;a&vmtaumiftxnfazmfvkyf aqmif&eftcsufrsm;ud k

    azmfjyxm;ygonf/ ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vmqdkwm bmvJ? b,ftcsdefrSmvkyf&ovJ?

    b,fae&mr Smvky f&ovJ ? b,fvd kv ky f&ovJ ponfwd k Yu d k & Si f ; jy&e f wuf

  • 55555

    wm0ef,laqmif&Gufa&;rsm; rnfodkY&&Sdatmifvkyf&rnf ponfwdkYudk azmfjy xm;ygonf/ pmzwfoltaejzihf

    tao;pdwf owif;tcsuftvufrsm; wpfqifhwkd;&SmazGEd kif&ef tjcm;pmtkyfpmwrf;rsm;udkvnf;

    &nfñTef;csufxnfhxm;yg\/

    þpmtkyfyg tcef; (7) cef;wGif wpfcef;pDonf ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vm\

    rwlonf h bufwpfc kp Du d k & Si f ; jyxm;avonf/ vrf ;ñTe fpmtky fud k ywf0e f ;usi fqk di f&m

    r&Sdrjzpfa&pD;a&vmudk t"dyÜg,fzGifhjcif;ESihf ywf0ef;usifqdkif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vmonf tb,fhaMumifh

    tylwjyif; jyóemjzpf&oenf; qdkonf wdkYrSpwifNyD; ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpf a&pD;a&vmudk

    rnfod k Yce f Yr Se f ;owfrSwf Ny D ; rnfod k YtyfE Si f ;rnfqd konf h enf;ynmyd ki f ; ? r l0g'yd ki f ;vufawGU

    tMuHjyKcsufrsm;txd ac:,la&;om;xm;ygonf/

    tcef;(1)wGif ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vm a,bk,s,lqcsufudk t&ifqHk;

    rdwfqufxm;NyD; vHkavmufonfh a&yrmP&,lrnfh tajccHvrf;ñTefrsm;udk tusOf;csKyf trsm;tjym;jzihf

    azmfjyxm;ygonf/ tcef;(2)wGif ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vmrsm;twGuf vdktyfrnfh odyÜHESihf

    enf;ynmqdkif&m cefYrSef; owfrSwfonfh taMumif;rsm;udk aqG;aEG;xm;ygonf/ tcef;(3)wGif

    ywf0e f ;usi fq k di f&m r& d Sr jzp f a&p D ;a&vm xkwfvTwfr Iu d k taxmuftulay;rnf h

    tajccHtaqmuftODopfrsm; wnfaqmufjcif;ESihf &SdESihfNyD; tajccH taqmuftODa[mif;rsm;udk

    wpfpdwfwpfa'o rGrf;rHjyifqifjcif;rsm;jyK&ef enf;ynmydkif;qdkif&m vdktyfcsufrsm;ESihf enf;vrf;rsm;udk

    tao;pdwf azmfjyxm;ygonf/ tcef;(4)rSm ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vmtwGuf pD;yGm;a&;t&

    ukefusp&dwfESihf tusKd;aus;Zl;rsm;taMumif; udkvnf;aumif;? a&pD;a&vmyrmP wdk;wuf aumif;rGef

    vm&ef vdktyfrnfhb@maiGaMu;&SmazG&mü oHk;Ekdifrnfh enf;vrf;rsm; taMumif;udkvnf;aumif;

    wpfqifhwuf aqG;aEG;xm;ygonf/

    tcef;(5)ü ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vmrsm; xlaxmif&mwGif vdktyfrnfh rl0g'rsm;?

    tzGJUtpnf;qkdif&m ESihf vkyfxHk;pnf;rsOf;qkdif&m tajccHvrf;ñTefrsm;udk qufvufazmfjyxm;ygonf/

    tcef;(6)ürl tpdk;&xdyfydkif;ESihf NrdKUe,f&yf&Gmrsm;tm; tajymif;tvJvkyfa&;ESihf wm0ef,lvIyf&Sm;a&;rsm;ü

    wuf

  • 66666

    MopaMw;vsEdkifiHrS tESpf 100 oufwrf;&Sdonfh pEdk0D awmifwef; a&tm;vQyfppf pDrHudef;udk

    &yfqkdif;vkduf aomtcg oG,fwef;xm;onfh rdk0rfbm a&oG,fajrmif;BuD;udkvnf; ydwfvkdufavonf/

    xdktcg jrpfwGif;&Sd a&yrmP onf obm0a&pD; 3 % rS ESpfqwdk;NyD; 6 % jzpfoGm;avonf/

    ,if;rSm pEdk0Djrpfudk obm0a&pD;a&vmyrmPxuf 28% ydkatmif a&pD;a&vmyrmP wkd;jr§ifhapjcif;

    a&&SnftmrcHcsuf\ tpjzpfaMumif; ñTefjyvkdufjcif; jzpfygonf/

    awmiftmz&duEd ki fi HwGifr l a&rsm;onf ]t&Hod kavSmifrI } xJod k Y a&mufukefojzih f

    a&oGif;pdkufysKd;a&;orm; rsm;\ &oifh&xkdufonfh tcGifhta&;rsm; avsmhyg;oGm;onf[kqdk&ayrnf/

    odkYaomf a&t&HodkavSmifrI xm;&SdpDrH&jcif; rSm vlom;rsm;\ tajccHvdktyfrIrsm;ESihf a*[qkdif&m

    tajccHvdktyfrIrsm;udk pOfqufrjywf xdef;odrf;&ef trsm; jynfolukd,fpm;jyKvkyfjcif;jzpfavonf/

    vDqdkodkEd kifiH awmifwef;BuD;ay:rS rdk[mav a&avSmifwrHBuD;onf ta&twGufESih f

    t&nftcsif;t& tajymif;tvJ twdk;tavsmhvkyfNyD; a&xkwfvTwfEdkifatmif yHkpHxkwf wnfaqmuf

    xm;avonf/ xdka&avSmifwrHBuD;\ xl;jcm;csufrSm jrpfatmufyd kif;a'orsm;ud k &Hzef&Hcg

    a&vTrf;rdk;ay;EdkifpGrf;&Sdjcif; jzpfygonf/

    txufygaqmif&Gufcsuftm;vHk;rSm ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vm &vmatmif

    vkyfud kifonfh aqmif&Gufcsufrsm;jzpfavonf/ þvrf;ñTefpmtkyfonf ywf0ef;usifqk dif&m

    r&Sdrjzpfa&pD;a&vmudk a&xdef;odrf;uGyfuJrIpepftjzpf t"dyÜg,fzGifhqdkxm;ygonf/ þpepfonf

    jrpfwpfck? pdrfhajr odkYr[kwf urf;½dk;wef; ZHke,f t0ef;t0kdif;twGif; a&oHk;pGJrIrsm; tm;NydKifaeonfh?

    a&pD;a&vmyrmPudk yHkaotoGif;txkwf vkyfaeonfh ae&mrsm;rS a*[pepfrsm;ESihf ¤if;wdkY\

    tusKd;jyKrIrsm;udk xdef;odrf;&ef axmufuloGm;rnfjzpfonf/

    þae&mwGif a*[pepfudk e*d krlveD;eD; taetxm;twkdif; xdef;odrf;&efvdktyfrnfh

    a&yrmPESihf ywf0ef; usifqkdif&m? vlrIa&;qkdif&m? pD;yGm;a&;qkdif&m cefYrSef;owfrSwfrIjzpfpOfrS

    tqHk;owf tajz&vmonfh a&yrmPrsm; tMum; pnf;jcm;xm;zdkYvdkygonf/ 'kwd,trsKd;tpm;a&udk

    ywf0e f ;usi fqd ki f&m r& S dr jzp fa&p D ;a&vm[k &nfñTe f ;yg onf/ xd ka&onf a*[pepf

    xdef;odrf;rnfha&jzpfojzihf e*dkrlvtajctaewkef;u a&yrmPxuf enf;ygvdrfhrnf/ e*dkrlveD;eD;

    a*[pepfudk xdef;odrf;&ef[kqdkonfESihf a&wufa&us obm0yHkpH&Sdonfh obm0 a&pD;a&vmtm;vHk;

    yg&SdzdkYvdkonfqdkonfudk txl;ajymzdkY vdkrnfrxifyg/ odkYaomf a*[ynm&Sifrsm;uawmh a*[pepfudk

    ododomom rxdc k dufapbJ tcs K d Uaomao;i,fonf h a&pD ;a&vm tpdwftyk di f ;r sm;ud k

    z,fE Iw f fí&E d ki fonf[k ,lqMuygonf/ þenf;twk di f ; z,fE Iw fvQi f rnfr Qavmuf

    z,fEIwfEdkifrnfenf;qdkonfrSm cefYrSef;&ydkcufavonf/ obm0 a&pD;a&vmudkvnf; rxdckduf? obm0

    a&pD;a&vmyHkpHudkvnf; rysufr,Gif;apbJ usef&Sdrnfh a&pD;a&vmyrmPrSm 65% ESihf 97% tMum;

    & S d&rnf[k ce f Yr Se f ;xm;ojzi h f z,fE Iw f&rnf hyrmPrSm ce f Yr Se f ;&tvGe fcufavonf/

    a&pD;a&vmyrmPudk usifvnfpGm xdef;odrf;onfhudpörsm; þtqifhudk ausmfEdkifNyDqdkygu jrpf\

    a*[ynm&Sifrsm; onf taetxm;trsK d;rsK d ;&S donf h jrpfud k olUae&mESih fol pD;qif;&rnf h

    a&pD;a&vmyHkpHrsm;? pD;qif;&rnfh a&pD;a&vm yrmPrsm;udk tMuHÓPfwoDBuD; ay;EkdifygNyD/ xdktcg

    jzp fapcsi fonf h a*[pepftaMumif;tcsufE Si h f vlr Ia&;t& pD;y Gm;a&;t& tjcm;aom

    a&vdktyfrIrsm;tMum; vufcHEkdifavmufonfh [efcsufnDrIrsKd;&apaom taMumif;tcsuf wpfckudk

  • 77777

    a&G;cs,f&mü txufygowif;tcsuf tvufrsm;udk oHk;EkdifoGm;avonf/ xdkodkY a&G;cs,fxm;onfh

    taMumif;tcsufudk &&Sdap&ef jzefYcGJxm;onfha&onf ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vmyif

    jzpfawmhonf/

    ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vmrsm; jznfhwif;rnfqdkygu a&t&if;tjrpfrsm;udk

    pDrHcefYcGJ&efvdkav onf/ a&udk ykHao toGif;txkwfjyK vnfywf&ef a&avSmifwrHrsm;uJhodkY tajccH

    taqmuftODrsm;jzifhjzpfap? a&pkyfxkwfypfjcif;uJhodk Y jrpfxJrS a&udk wjcm;yd k Yypfjcif;jzifhjzpfap

    jyKvkyfEkdifygonf/ xdkYaMumifh zGJUpnf;yHktajccHudk toifhtwifh jyKjyifrGrf;rHjcif; odkYr[kwf a&jzefYcGJrI

    rl0g'rsm;? a&&yd kifcGif howfrSwfrIrsm; tajymif;tvJjyKjcif;uJ hod k Y ywf0ef;usifqk dif&m r&S drjzpf

    a&pD;a&vmjznfhwif;Ekdifrnfh enf;rsm;rSm trsKd;rsKd;tzHkzHk &Sdaeavonf/

    11111.33333 tusKd;aus;Zl;rsm;tusKd;aus;Zl;rsm;tusKd;aus;Zl;rsm;tusKd;aus;Zl;rsm;tusKd;aus;Zl;rsm;

    jrpfrsm;? pdrfhajrrsm;? a&csKda&ieftpyf yifv,f0rsm;? urf;eD;yifv,fa'orsm;rS a*[pepfrsm;onf

    vlwdkYtwGuf rsm;ajrmifaom tusKd;aus;Zl;tyHktyifudk ay;pGrf;aeavonf/ ,if;wdkYwGif oefY&Sif;aom

    aomufa& rsm;? ig;rsm;? tpm"mwfrQifrsm;uJhodkY ]ukefypönf;rsm;} yg½Hkru a&oefYpifa&;vkyfief;? a&BuD;rI

    oufoma&;vkyfief;? tem;,ltyef;ajz&ef tcGifhtvrf;ay;onfh vkyfief;rsm;uJhodkY ]0efaqmifrI} rsm;vnf;

    ygavonf/ MuHUckdifaomjrpf ESihf ¤if;\ wGJzufa*[pepfrsm;ü vlom;rsm;twGuf ta&;ygonfh

    ,Ofaus;rS kwefzd k;wpfckvnf; ygygao;onf/ ¤if;e*d kyg wefzd k;rSm cG J jcm;azmfxkwf&ef cufcJNyD;

    udef;*Pef;tjzpf a&wGuf&ef cufvSojzihf trIrJh trSwfrJh oabmxm;jcif;cH&avh&Sdygonf/

    ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vm uif;rJhaomaMumifh a*[pepfrsm;?vlrsm;?

    pD;yGm;a&;rsm; qdwfokOf;rnfh tEÅ&m,fESihf &ifqkdif&apavonf/

    MuHUckdifpGm quf&SdNyD; vlawGudk quftusKd;jyKae&eftwGuf jrpfrsm;ESihf a&a*[pepfrsm;ü

    a&vdkygonf/ a&omru tjcm;aom tNydKtysuftrIdufo½kdufrsm;? tenfrIefrsm;udkvnf;vdkygonf/

    ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vmonf tqdkyg a*[pepfrsm; MuHUckdifaeatmif tcsuftcsmtcef;rS

    axmufulusm;uefaeonfh t&m jzpfygonf/ jrpfwpfck? ajratmufa&pepf\ r&Sdrjzpfa&pD;a&vmudk

    wm;qD;y dwfyif jci f;onf a&qk di f&m a*[pepf BuD;wpfc kvH k ;ud k ysufp D ;ap½k Hru ¤if;wd k Yud k

    trSDjyKaexkdifMuonfh vlrsm;ESihf vlUtodkuftjrHKrsm;udkyg tEÅ&m,fjyKvkdufjcif; jzpfygonf/ tqkd;qHk;rSm

    ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vm umv&SnfMumpGm uif;rJhjcif;onf ¤if;udk rSDcd kxm;aom

    a*[pepfrsm; wnf&SdrIudk ab;oifhapavonf/ ,if;\aemufqufwGJtjzpf jrpfatmufykdif;&yf&Gmrsm;?

    vkyfief;udkifief;rsm;\ &SifoefrI? toufarG;rIESihf vHkjcHKrIrsm;udkygqufNyD; tEÅ&m,fjyKav awmhonf/

    xdkYaMumifh ,ck jyóemonf ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vmazmfxkwf&ef jzpfEdkifrjzpfEdkif

    jyóemr[kwfyg/ vlUtzGJUtpnf;u ywf0ef;usifqkdif&m r&S drjzpfa&pD;a&vm azmfxkwfrvm;

    razmfxkwfbl;vm;? azmfxkwfrnfqdkygu rnfrQMumMum azmfxkwf xm;EdkifrvJqdkonfh jyóemjzpfygonf/

  • 88888

    rSefrSef xdef;csKyf toHk;jyKjcif;\ a&a*[pepf xdckdufaprIonf Mumav? xif&Sm;av jzpfae

    ygonf/

    1

    xdkxdckdufrItwGuf Mumav pdk;&drfrI wdk;yGm;avjzpfaeovdk EkdifiHa&;t& owd&SdrIrsm; EkdifiHa&;t&

    vIyf&Sm;rIrsm;vnf; ay:aygufvmonf/ þvrf;ñTefpmtkyfwGif ywf0ef;usifqkdif&m ywf0ef;usifqkdif&m

    r&Sdrjzpfa&pD;a&vm azmfaqmif&ef a&SU½INyD; vkyfudkif&mü atmifjrifrIwpfckNyD;wpfck &aeaom EdkifiHrsm;ESihf

    a'oBuD;rsm;rS Oyrmom"ursm;yg&Sdavonf/ NrdKUe,f&yf&Gm vlxkonf &Hzef&Hcgqdkovdk wGef;tm;BuD;wpfck

    jzpfacsonf/ tar&duefjynfaxmifpk umvDzdk;eD;,m;rS rdkEdkvdwf pDrHcefYcGJa&;udpöudk OyrmjyKygu

    ig;zrf;vkyfief;rsm;bufrS tpdk;&udk em;csqGJaqmifonfh tkyfpkrsm;rS vIyf&Sm;rIwoDBuD; vkyfcJhMuojzihf

    ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpf a&pD;a&vm xkwfvTwfa&;rsm; jyKay;&ef tpdk;&udk zdtm;ay;onfh

    trdefYwpfckudk ½Hk;awmfrS csrSwfcJhavonf/ ¤if;tajymif;tvJrsKd; ay:xGufapjcif;rsm;ü NrdKUe,f&yf&Gm

    vlxk\ vIHUaqmfrI? vIyf&Sm;rIrsm;vnf; ta&;BuD;onfh tcsuftcsmae&mrS ygavonf/

    tqdkyg awmif;qdkvIyf&Sm;rIrsm;onf a'otqifhavmufrQwGif awGU&onfr[kwf? EdkifiHwum

    tqifhtxd yif a&mufaeavonf/ EdkifiHwum vufawGUtoif;tzGJUrsm;ESihf a&t&if;tjrpfqkdif&m

    EdkifiHwum azmfjycsufrsm; onf obm0ywf0ef;usif vdktyfcsufrsm;jznfhwif;rnfh a&xdef;odrf;uGyfuJrIrsm;

    vdktyfaMumif; xyfzefwvJvJ todrSwfjyK ajymMum;Muygonf/ Oyrmtm;jzihfqdkaomf ]a&avSmifwrHrsm;ESihf

    ywfoufaom urÇmhaumfr&Sif\ tpD&ifcHpm}

    2

    onf jrpfrsm;ESihf toufarG;0rf;ausmif;vkyfief;rsm;

    um&mcsDNrdKUESihf cefUrSef;ajc uDvdkrDwm160tuGm ajcmufaoGUaeaom jrpfurf;ab;wpfavQmufwGif a'ocH aexdkifolwdkU

    [dkif'&mbwfNrdKUteD; a&yHk;rsm;ESifh a&&SmxGufvmpOf

  • 99999

    pOfqufrjywfxde f ;odr f ;a&;ud kvnf;aumif; ? &oif h&xk dufonfrsm;ud k todtrSwf jyK jci f ; ?

    tusKd;cHpm;cGifhrsm;udk OD;pm;ay;cGJa0jcif;rsm;udkvnf;aumif; ay:vGif atmif azmfxkwfxm;avonf/

    þodkYjyK&efrSm a&avSmifwrHrsm;udk ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vmrsm; xkwfvTwfEdkifrnfhyHkpHrsKd;

    wnfaqmuf&rnf? jyKjyifrGrf;rHjcif;vkyf&rnf? vufawGUvnf;udkifwG,f zGifhydwfay;&rnf jzpfygonf/

    tvm;wlyif IUCN \ Vision for water and Nature 3tpD&ifcHpmüvnf; ]a&vTrf;jcif;oufoma&;ESihf

    a&oefYpifa&;uJhodkY obm0 ywf0ef;usif 0efaqmifrIvkyfief;rsm; axmuful&eftwGuf jrpfwpfckvHk;pepf

    twGif;wGif a&csefxm;&rnf} [kazmfjycJhygonf/ xdktpD&ifcHpmü ]jrpfwGif;ESihfjrpf0Srf;a&Ekwfajrmif;rsm;&Sd

    a&cs K dt&i f ;tjrp fr sm ;u d k apmi f ha& Smufa&;E Si h f p Dr Hce f Yc G Ja&; } uJ ho d k Y a&t&i f ;tjrp f

    xdef;odrf;pDrHrIvkyfief;qkdif&m tydkif; 6 ydkif;yg tajccH vrf;ñTefwpfckudkvnf; wifjycJhMuonf/

    ywf0e f ;usi fq k di f&m r& S dr jzp fa&p D ;a&vmrsm;azm faqmi f&mwGi f jrp f od k Yr[kwf

    jrp f0 Sr f ;a&E kwfa jrmi f ;wd k Y\ ork di f ;tqif hw k di f ;u d k vd kty fovd k xnf hpO f ;pm;&avonf/

    pm;oHk;a&;toHk;jyKrItwGuf tOD;tp a&jzefYcGJae&mcsrI rsm;jyKpOfurl xdkodkYr[kwfacs/ a&odkavSmifonfh

    tajccHtaqmuftODrsm;udk jyefvnfvkyfudkifcGif h xkwfay;&ef twGuf ]ywf0ef;usif xdcd kufrI

    oHk;oyfavhvmcsuf} umvwkef;uvnf; xdkodkYr[kwfcJhyg/ a&jzefYcGJae&mcsrnfh pDrHudef;rsm;a&;qGJcsdef

    odkYr[kwf jrpf,dk,Gif;rIudk jyefvnfoefpGrf;aprnfhvkyfief;pOfrsm; a&;qGJcsdefonf ywf0ef;usif qkdif&m

    r&Sdrjzpfa& pwifazmfaqmif&ef BudK;pm;&rnfhtaumif;qHk;tcsdefjzpfonf/ ywf0ef;usifqdkif&m

    r& S dr jzp fa&p D ; a&vmazm faqmi f jci f ;onf apmavaumi f ;avjzp fygonf/ tp d k ;&y d ki f ;

    tm½ H kp d ku fr Ir& S dao;íjzp fap? owif ;tcsuf tvuf r& S dao;íjzp fap vky fie f ;w Gi f

    t[efYtwm;&S daumif;&S dEk difaomfvnf; xdkodk YazmfaqmifrIapmEd kiforQapmapm BudK;pm;jcif;onf

    taumif;qH k; jzpfygonf/ xd kod k Yr[kwfbJ ywf0ef;usifqk dif&m r&S drjzpfa&pD;a&vmrsm;udpöud k

    aemufr Svky frnfqd k Ny D ; yp fxm;r dygu jyóemrsm; y d kr d k Bu D ;rm;onf;oefvmwwfouJ hod k Y

    jyóemrsm;ajz&Sif;&mü ay;&rnfh pD;yGm;a&;wefzdk;? vlrIa&;wefzdk;rsm;rSmvnf; ydkNyD;BuD;vmEdkifygonf/

    11111.44444 tjzpfrSeftjzpfrSeftjzpfrSeftjzpfrSeftjzpfrSef

    ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vmrsm;\ &nfrSef;csufyef;wkdifonf jrpfrsm;\ a*[pepfrsm;?

    tjcm;a&a*[pepfrsm;\ MuHUckdifrIudk pOfqufrjywfxdef;ay;rnfh ta&twGuft&? t&nftcsif;t&?

    tcGi f htcg oif hr It& jynf h0ud kufnDrnf h a&pD;qif;r Iqk di f&m xdef;odr f;uGy fuJr Ipepfwpfc k

    &&Sdvma&;jzpfygonf/ jrpfudk pOfquf rjywfxdef;&rnfh ]aumif;rGefonfh MuHUckdifrI} 'D*&Dtwkdif;twm

    owfrSwf&mwGifrl wpfEkdifiHESifhwpfEdkifiH? wpfa'o ESihfwpfa'o wlnDEdkifrnfr[kwfacs/ taMumif;rSm

    ¤if;twkdif;twmudk oufqkdif&m vlUtzGJUtpnf;u tqHk;jzwf jyKMuaomaMumifhjzpfavonf/ xdkYaMumifh

    ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vmwpfck oufqkdif&mjrpfESihf oifhawmfrI&Sdr&Sdqdkonfhtcsufonf

    jrpfwpfckvHk;pepfudk rnfodkYpDrHcefYcGJrnfqdkonfh pHEIef;tay: trSDjyKvsuf&Sdav onf/ xdkpHEIef;rsm;onf

    ywf0ef;usifqkdif&m?? pD;yGm;a&;qkdif&m? vlrIa&;qkdif&m vdkvm;csufESihf jrpfa&rsm; toHk;jyKrI wdkYtMum;&Sd

    csdefcGifvQmnDrQrI&&ef rnfodkYjyKvkyfrnfqdkonfh qHk;jzwfcsufrsm;udk jy|mef;qHk;jzwfrnfjzpfavonf/

  • 1010101010

    txufyg t"dy Ü g,ft& a*[qk di f&m tusK d ;p D ;y Gm;rsm;onf ywf0ef;usi fqk di f&m

    r&Sdrjzpfa&pD;a&vm vkyfief;pOfrS wpfckwnf;aom aocsmaygufxGuf&Sdvmrnfht&mr[kwfacs/

    ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpf a&pD; a&vm vkyfief;pOfrS t"du tajccHxm;vkyfudkifNyD; xGuf&Sdvmrnfh

    t&mvnf;r[kwfacs/ ywf0ef;usifqdkif&m r&Sdrjzpf a&pD;a&vm vkyfief;pOfqdkonfrSm a*[pepfu

    vdktyfaeonfh a&ESihf tjcm;toHk;jyKzdkY vdktyfaeonfha& ESpfOD;ESpfzufauseyfatmif a&jzefYcGJae&mcsrI

    ud k rQrQwwxdef;n§ d&onfh vkyfief;pOfjzpfygonf/ tjcm;toHk;jyKzd k Y vd ktyfaeonfha&wGif

    a&tm;vQyfppfvkyfief;? a&oGif;pdkufysKd;a&;vkyfief;? aomufoHk;a&vkyfief; odk Yr[kwf tyef;ajz

    tem;,lp&mtoHk; jyKonfhvkyfief; ponfwd k Y jzpfavonf/ xd k YaMumif h ywf0ef;usifqk di f&m

    r&Sdrjzpfa&pD;a&vm vkyfief;pOfwpfck a&;qJGjcif;onf qHk;jzwfcsufrsm;udk tajccH&rnfh yifrpHEIef;rsm;udk

    y D jyi f jywfom;p Gmazm f jy jci f ; ? rnfonf htajzrsm; xGufvmrvJqd konfud k wGufqjci f ; ?

    aemufuvkdufvmrnfh rnfonfhtay;t,l tavQmhtwif; rsm; jyK&rvJqdkonfudk owfrSwfjcif;ponfh

    t"dyÜg,fyif jzpfygonf/ ywf0ef;usifqkdif&mr&Sdrjzpf a&pD;a&vm rsm;azmfaqmif&ef pwifNyDqkdonfESihf

    pOf;pm;p&m tyHktyifESihf &ifqkdif&awmhrnfqdkonfudk xnfhwGufxm;&rnf/

    jrpfESihf a&Ekwfajrmif;pepfrsm;udk pOf;pm;&mwGif tajctaewpfckvHk;ESihf

    qufEG,fpOf;pm;&rnf/

    pOf;pm;p&m trsm;tjym;xJrS yxrqHk;pOf;pm;&rnfrSm jrpfESifh a&Ekwfajrmif;pepfrsm;udk

    pOf;pm;&mwGif tajctaewpfckvHk;ESihf qufEG,fpOf;pm;&rnf/ ¤if;udk ½kyfydkif;qkdif&m t"dyÜg,fzGifhvQif

    jrpfwpfckvHk;udk pOf;pm;&mü txufzsm; pdrfhprf;acsmif;i,fuav;rsm;rSaeNyD; atmufqHk;yifv,f0

    a&csKda&ieftpyfESihf urf;½dk;wef;ywf0ef;usif txdvnf;aumif;? pdrfhajrrsm; a&eufuGif;rsm;ESihf

    jrpf\wGJzufjzpfonfh ajratmufa&pepfrsm;udkxnfhoGif;í vnf;aumif; pOf;pm;jcif;jzpfonf/ ¤if;udk

    wefzdk;t& t"dyÜg,fzGifhvQifrl jrpf\wpfckvHk;pepfESihf qufEG,faeonfh obm0ywf0ef;usifwefzdk;?

    pD;yGm;a&;t&wefzdk;? vlrIa&;ESifh ,Ofaus;rIt& wefzdk;rsm;udkpOf;pm;jcif;jzpfavonf/ ywf0ef;usifqkdif&m

    r&Sdrjzpfa&pD;a&vm vkyfief;pOfwpfckwGif ay:xGufvmrnfh&vm'f us,fus,fjyefYjyefYudkvnf; jzpfEdkiforQ

    xnfhoGif;pOf;pm;zdk Yvdkavonf/ay:xGufvmrnfh&vm'fwdk YwGif vkyfief;udkifief;rsm;ESihf vlrsm;\

    vdktyfcsufrsm;udk xdef;odrf;umuG,fa&;udpörSaeNyD; ¤if;wdkYudk 0efaqmiftusKd;jyKa&;udpötxd woDw

    wef;BuD; &Sdwwfygonf/

    jrpfwpfckvH k;pepfud d k tvGeftuRH oH k;pJ Gxm;ygu ywf0ef;usifqk dif&m r&S drjzpfa&pD;

    a&vmtaejzihf rsufarSmuftoHk;rItwGufa&m tem*wftoHk;jyKrItwGufyg jrpfaMumif; twGif;

    toHk;jyKrI pOfqufrjywfxdef;Edkifa&;tajccHudk tjynfht0jznfhqnf;ay;rnfh a*[pepfrsm;udkom ½dk;½dk;

    uav;&atmif vkyfay;&vdrfhrnf/ jrpfwpfckvHk;pepf jyif;jyif;xefxefxdckdufaeNyD; vrf;ñTefpHEIef;rsm;jzihf

    ]pepfBuD;wpfckvHk;} rlvtwkdif; jyefjzpfatmif o,HZmw rsm;jyefvnfjzefYcGJEdkifpGrf;r&Sdawmhbl;qdkygu

    xdef;odrf;a&;ESihf tckdiftrm a&jzefYcGJae&mcsa&;\ t"duypfuGif;tjzpf jrpfaMumif;\ tydkif;wcsKdU

    odkYr[kwf pdrfhajruGif;wcsKdUudkomowfrSwfa&G; cs,f&vdrfhrnf/ tu,fí jrpfrsm;ü ZD0rsKd;pdwfpHkvifrI

  • 1111111111

    pHEIef;jrifhrm;aernfqdkygu ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vm owfrSwfjcif;onf jrpfwpfckvHk;\

    obm0tajctaeud k x de f ;o dr f ;apmi f ha& SmufE d ki f&e f jznf hqnf;&ayvdr f hrnf/ xd ko d k Y

    xdef;odrf;apmifha&Smuf&NyDqdkygu toHk;jyKrItwGuf toHk;jyKaom a&yrmPudk enf;EdkiforQenf;atmif

    uefYowf&ayrnf/ uefYowf&mwGif tvGeftrif; a&wufcsdefuvGJNyD; a&vTJay;jcif; rjyKonfhenf;?

    a&avSmifwrHESihf a&avSmifjcif;rsm;udk ydwfyifwm;qD;onfh enf;rsm;udk oHk;oifhu oHk;oGm;&ygrnf/

    wdus&Sif;vif;onfh jrpfaMumif;qkdif&m &nfrSef;csufrsm;ESihf a&pkyf,ljcif;

    qkdif&mtMurf;zsOf; pDrHudef;rsm;udk owfrSwfxm;&rnf/

    ywf0ef;usifqk di f&m r&S drjzpfa&pD;a&vmud k owfrSwf&mwGif wdus&Si f;vif;onf h

    jrp fa Mumi f ;qk di f&m &nfr Se f ;c sufrsm;E Si h f a&p ky f,l jci f ;qk di f&mE Si h f a&toH k ; jy Kr Iqk di f&m

    tMurf;zsOf;pDrHudef;rsm;udk owfrSwfxm;&avonf/ ¤if;&nfrSef;csufrsm;ü a&jzefYcGJae&mcscsdefwGif

    tajcc Htjzp f oH k ;E k di frnf h twk di f ;twmjyñTe fu de f ;r sm ; xnf hxm;&rnf/ Oyrm

    toH k ; jy K&nfr Se f ;c su fr sm;wGi f ]tnd Ka&mi f ig ;oavmufa,mufzig;r sm;ud k 1995 c k

    pHcsdeftwkdif;xdef;xm;&ef}? ]jrpfatmufzufydkif;&Sd vrkawm\ 75% udk tenf;qHk;pHcsdefxm;NyD;

    xdef;odrf;apmifha&Smuf&ef} ]jrpfa&twGif; Edkufx&dwf"mwfyg0ifrIyrmPudk rnfírnfrQxufrydkatmif

    xdef;&ef ponfhñTefudef;rsm; xnfhay;&ygrnf/

    ½kwfw&ufMunfhvQif vlrIa&;ESih f Ek difiHa&;&nfrSef;csufrsm;onf ywf0ef;usifqk dif&m

    r&S dr jzpfa&pD;a&vm\ &nfr Se f ;csufrsm;ü ody fta&;ryg[k ,lqrdE k di fayrnf/ od k Yaomf

    ]tenf;qHk;awmifolv,form; 85% pdwfcsrf; omaysmf&Tifa&;} odk Yr[kwf ]awmawmifa&

    ajrxdef;odrf;a&;vIyf&Sm;rI txifu& vIHUaqmfolrsm;xHrS toHAvH xGufrvmatmif tmrcHcsufay;a&;}

    ponf h&nfrSe f;csufrsm;onf tvGefvufawGUtoH k;usonf h &nfrSe f;csufrsm; jzpfaMumif;

    ]tvkyfvkyfaeaom MuHUck difonfh jrpfrsm;}]tvkyfvkyfaeaom MuHUck difonfh jrpfrsm;}]tvkyfvkyfaeaom MuHUck difonfh jrpfrsm;}]tvkyfvkyfaeaom MuHUck difonfh jrpfrsm;}]tvkyfvkyfaeaom MuHUck difonfh jrpfrsm;}

    MopaMw;vsEd kifiH rma&;jrpftwGuf xkwfjyefxm;onfh ywf0ef;usifqkdif&mMopaMw;vsEd kifiH rma&;jrpftwGuf xkwfjyefxm;onfh ywf0ef;usifqkdif&mMopaMw;vsEd kifiH rma&;jrpftwGuf xkwfjyefxm;onfh ywf0ef;usifqkdif&mMopaMw;vsEd kifiH rma&;jrpftwGuf xkwfjyefxm;onfh ywf0ef;usifqkdif&mMopaMw;vsEd kifiH rma&;jrpftwGuf xkwfjyefxm;onfh ywf0ef;usifqkdif&m

    r& S d r jzp fa&p D ;a&vmr sm ;\ &nfr Se f ;c su fye f ;w d k i fonf ]uRE k f y fw d k Y\r& S d r jzp fa&p D ;a&vmr sm ;\ &nfr Se f ;c su fye f ;w d k i fonf ]uRE k f y fw d k Y\r& S d r jzp fa&p D ;a&vmr sm ;\ &nfr Se f ;c su fye f ;w d k i fonf ]uRE k f y fw d k Y\r& S d r jzp fa&p D ;a&vmr sm ;\ &nfr Se f ;c su fye f ;w d k i fonf ]uRE k f y fw d k Y\r& S d r jzp fa&p D ;a&vmr sm ;\ &nfr Se f ;c su fye f ;w d k i fonf ]uRE k f y fw d k Y\

    pnfyif0ajymrIrsm;qufvufzGHUNzdK;a&;? oefY&Sif;onfha&ESihf zl;yGifha0qmaeaompnfyif0ajymrIrsm;qufvufzGHUNzdK;a&;? oefY&Sif;onfha&ESihf zl;yGifha0qmaeaompnfyif0ajymrIrsm;qufvufzGHUNzdK;a&;? oefY&Sif;onfha&ESihf zl;yGifha0qmaeaompnfyif0ajymrIrsm;qufvufzGHUNzdK;a&;? oefY&Sif;onfha&ESihf zl;yGifha0qmaeaompnfyif0ajymrIrsm;qufvufzGHUNzdK;a&;? oefY&Sif;onfha&ESihf zl;yGifha0qmaeaom

    obm0ywf0ef;usifBuD; qufvufwnf&S da&;rsm;twGuf tmrcHcsuf&S drnf hobm0ywf0ef;usifBuD; qufvufwnf&S da&;rsm;twGuf tmrcHcsuf&S drnf hobm0ywf0ef;usifBuD; qufvufwnf&S da&;rsm;twGuf tmrcHcsuf&S drnf hobm0ywf0ef;usifBuD; qufvufwnf&S da&;rsm;twGuf tmrcHcsuf&S drnf hobm0ywf0ef;usifBuD; qufvufwnf&S da&;rsm;twGuf tmrcHcsuf&S drnf h

    ] Mu H U c k d i f N y D ;tv ky fv k y f aeaom j rp fwp f pi f ; && S d a & ; } j zp f y gon f /] Mu H U c k d i f N y D ;tv ky fv k y f aeaom j rp fwp f pi f ; && S d a & ; } j zp f y gon f /] Mu H U c k d i f N y D ;tv ky fv k y f aeaom j rp fwp f pi f ; && S d a & ; } j zp f y gon f /] Mu H U c k d i f N y D ;tv ky fv k y f aeaom j rp fwp f pi f ; && S d a & ; } j zp f y gon f /] Mu H U c k d i f N y D ;tv ky fv k y f aeaom j rp fwp f pi f ; && S d a & ; } j zp f y gon f /

    ]tvkyfvkyfaeaom} [lonfh pum;vHk;udk oHk;pG Jvkdufjcif; tm;jzihf xdkjrpfonf]tvkyfvkyfaeaom} [lonfh pum;vHk;udk oHk;pG Jvkdufjcif; tm;jzihf xdkjrpfonf]tvkyfvkyfaeaom} [lonfh pum;vHk;udk oHk;pG Jvkdufjcif; tm;jzihf xdkjrpfonf]tvkyfvkyfaeaom} [lonfh pum;vHk;udk oHk;pG Jvkdufjcif; tm;jzihf xdkjrpfonf]tvkyfvkyfaeaom} [lonfh pum;vHk;udk oHk;pG Jvkdufjcif; tm;jzihf xdkjrpfonf

    Oa&mywkdufom;rsm; ajcrcsrS Dumv? rSefrSefxdef;csKyfoHk;pG J jcif;rjyKrDumvuOa&mywkdufom;rsm; ajcrcsrS Dumv? rSefrSefxdef;csKyfoHk;pG J jcif;rjyKrDumvuOa&mywkdufom;rsm; ajcrcsrS Dumv? rSefrSefxdef;csKyfoHk;pG J jcif;rjyKrDumvuOa&mywkdufom;rsm; ajcrcsrS Dumv? rSefrSefxdef;csKyfoHk;pG J jcif;rjyKrDumvuOa&mywkdufom;rsm; ajcrcsrS Dumv? rSefrSefxdef;csKyfoHk;pG J jcif;rjyKrDumvu

    e*dkrlvobm0tajctaetwkdif; r[kwfaMumif; odomay:vGifap avonf/e*dkrlvobm0tajctaetwkdif; r[kwfaMumif; odomay:vGifap avonf/e*dkrlvobm0tajctaetwkdif; r[kwfaMumif; odomay:vGifap avonf/e*dkrlvobm0tajctaetwkdif; r[kwfaMumif; odomay:vGifap avonf/e*dkrlvobm0tajctaetwkdif; r[kwfaMumif; odomay:vGifap avonf/

    (tao;pdyfodcsifolrsm; (tao;pdyfodcsifolrsm; (tao;pdyfodcsifolrsm; (tao;pdyfodcsifolrsm; (tao;pdyfodcsifolrsm; "The living Murray", Murray-Darling BasinMinisterial Council, July 2002 at www.mdbc.gov.au/ matural resources/e-flows/ the livingmurray.html. wGifzwf½IEd kifygaMumif;) wGifzwf½IEd kifygaMumif;) wGifzwf½IEd kifygaMumif;) wGifzwf½IEd kifygaMumif;) wGifzwf½IEd kifygaMumif;)

  • 1212121212

    txift&Sm;awGUEdkifygonf/ ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vm xlaxmifjcif;onf wefzdk; jzwf

    ír&ouJhodkU jrpf wpfpif;\&nfrSef;csufrsm; owfrSwfjcif;onfvnf; trsm;tm;jzifU vlrIEdkifiHa&;

    jzpffpOfjzpfavonf/ xdkYaMumifh xdkjzpfpOfatmifjrifvdkygu tusKd;pD;yGm;csif;rwlonfh tkyfpktrsKd;rsKd;rS

    uk d,fpm; vS,frsm; ? ody Ü Hynm&Si frsm; E Si h f uRr f ;usi fr Iyg&*lrsm; yg0ifz d k Yvd ktyfavonf/

    yg0ifoltm;vHk;taejzihf ywf0ef; usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vm owfrSwf jcif;qdkwmbmvJ?

    aemufqufwGJpDrHcef YcG Jr Irsm;qd kwmbmvJ ponfwdk Yud k tajccHtm;jzih f oabmaygufem;vnf

    xm;zdkYvdkayonf/

    tukeftuswefzd k;rsm;ud k twdtvif;todtrSwfjyKa&;onf tvGef

    ta&;BuD;avonf/ a&pD;qif;rIrsm;udk taxmuftuljyKjcif;r&S donfh

    tukeftuswefzdk;rsm;udkvnf;twdtvif; todtrSwfjyK&ef xnfhoGif;ay;&rnf/

    tm;vHk;aom jrpf\o,HZmwrsm;udk tvkt,ufoHk;pGJrItrsKd;rsKd;onf tjcm;oHk;pGJolrsm;ESihf

    jrpfatmufykdif; a&a*[pepfrsm;rS uscHvkduf&onfhwefzdk;ay:rSm aysmf&TifpGmpHpm;aeMujcif;jzpfavonf/

    a&a*[pepfrsm;ESih f tjcm;a&toHk;jyKrIrsm;tMum; a&vdktyfrIudk Mum;0ifaphpyfay;jcif;onf

    rnfonfhoHk;pGJolrsm;u rnfonfh a*[ pepfrsm;\ vdktyfcsufudk vkdufavsmtavQmhay;&rnfqdkNyD;

    qHk;jzwfay;jcif;rsKd; jzpfavh&Sdavonf/ xdktqHk;tjzwf ESihf qufEG,faeaom wefzdk;rsm;udk jrpfatmufydkif;

    a&a*[pepfr sm;a&m? a&toH k ; jy Kolr sm;yg E Sp fzufpvH k ; cg;pnf;&i fqk di f&rnf jzp fonf/

    ywf0ef;usiftaejzih f ¤if;vd ktyfaom ]a*[qkdif&ma&vdktyfrI} tukef&csifrS&rnf? xd k Ytwl

    a&toHk;jyKolrsm;bufüvnf; a&udkenf;enf;ESihf xda&mufatmifoHk;jcif;uJhodkY vufawGUoHk;pGJyHkudk wkd;wuf

    vmatmifjyKjyifonfh wefzdk;tukeftus&Sdonfh tajymif;tvJrsm;vnf; vkyfaumif;vkyf&ayvdrfhrnf/

    þae&mwGif ywf0ef;usifqkdif&m r&S drjzpfa&pD;a&vm r&&S d jcif;aMumif h ay;tyf&rnfh

    t&if;tESD;udk avQmhrwGufrdMuzdkY vdkayonf/ umvvwf-umv&Snftjrift&qdkvQif ywf0ef;usifqkdif&m

    r&S drjzpfa&pD;a&vm vd ktyfcsufrsm;ud k jznf hqnf;Ed ki fp Grf; r&S d jcif;aMumif h jrpfud koH k;pG Jaeol

    trsm;tjym;twGuf xdckdufysufpD;jcif;qdkonfh aemufqufwGJ tusKd;quf jzpfay:wwfaMumif;

    Mumavxif&Sm;avjzpfaeygNyD/

    wefzdk;t&if;tESD;tjyif tjcm;udpöwpfckvnf; &Sdygao;onf/ ¤if;rSm ywf0ef;usifqkdif&m

    r&Sdrjzpfa&pD;a&vmESihf yl;wGJvsuf&Sdonfh raocsmrIBuD;rsm;jzpfavonf/ Oyrm odyÜHynmtydkif;wGif

    a&yrmP b,favmufvdkonf? b,ftcsdefrSmvdkonf? b,fenf;b,fyHkvdkonf qdkonfh tcsufrsm;wGif

    raocsmrIrsm; &Sdaejcif;rsm;jzpfonf/ odkYaomf raocsmrIonff odyÜHynmbufxuf vlrIa&; pD;yGm;a&;

    xdcd kufrIudk cHpm;&onfhbuf wGif tjyif;xefqHk;[k ,lqMuayrnf/ xdkbufrS t&if;tESD;ESih f

    tusKd;tjrwfrsm;rSm vltrsm; rsufpda'gufaxmuf Munfhavh&S donfht&mrsm; jzpfaeMuygonf/

    xdcdkufrIESihfqdkifaomraocsmrIonf &yf&Gmt0ef;t0kdif;xJrS vltrsm;tjym;udkay;onfh ab;'ku©

    wpfcktjzpf oabmxm;wwfNyD; wpfcgw&H rdrd\ rwkefrvIyf&SdcJhrItwGuf cGifhvTwfp&m tjzpfyif

    toHk;jyKwwfMuavonf/ xdkYaMumifh ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpf a&pD;a&vmrsm; atmifjrifatmif

  • 1313131313

    &,l&mrSm twlwGJaeonfh raocsmrIrsm;udk yGifhyGifhvif;vif; &Sif;jyNyD; tusKd;pD;yGm; ywfoufaeolrsm;

    xdkraocsmrIudk vufcHvmatmif vkyfa&;onf tvGefta&;BuD;onfh udpöjzpfygonf/

    11111.55555 tay;t,lvkyf zvS,fjcif;rsm;tay;t,lvkyf zvS,fjcif;rsm;tay;t,lvkyf zvS,fjcif;rsm;tay;t,lvkyf zvS,fjcif;rsm;tay;t,lvkyf zvS,fjcif;rsm;

    ywf0ef;usifqkdif&m r&Sdrjzpfa&pD;a&vm jznfhqnf;azmfaqmifjcif;onf e*dkrlvumvu

    &SdcJhonfh jrpftwkdif; wpfxyfwnf;jzpfatmif twkckd;&efr[kwfacs/ t"dyÜg,fzGifhcsuft&qdkvQif

    rSefrSefxdef;csKyfoHk;pG JrI pepfwpfckonf tvkt,uf oHk;pG JrIrsm;udk axmufyH hae&onfhtwGuf

    obm0a&pD;tm;\ bufaygif;pHkudk jyefvnf azmfxkwfEkdifjcif; r&Sday/ Oyrm a&crf;ajcmufrI'Pfudk

    rSefrSefcHae&onfh jrpfwpfckonf wpfESpfywfvHk; &moDra&G; avSoabFmrsm; oGm;vmckwfarmif;Ekdifrnfh

    a&teufrsKd; r&SdEkdifacs/

    ywf0ef;usifqk dif&m r&S drjzpfa&pD;a&vmrsm; &ifqk difausmfvTm;&onfh tcuftcJ\

    wpfpdwfwpfa'oonf azmfxkwfowfrSwfxm;onfh a&qkdif&m &nfrSef;csufrsm; &,la&;twGuf

    tvGefta&;BuD;onf h obm0a&pD;a&vm xdef;odrf;uGyfuJrI\ rnfonf htpdwftyd ki f;ud k

    a& G ;rnfenf ;qd konf h jyóemjzp favonf/ Oyrm ig ;aygufy Gm ;r Iu d k x k d ;q G&e f

    a&eufuGif;a&vQHatmifvkyfvQif tenf;qHk; tcsdefrnfrQMumMum xm;rS&rvJqdkonfh wdwdusus

    qHk;jzwf&rnfh udpörsKd;jzpfonf/ þudpörsKd;ajz&Sif;EdkifvQif a&vTrf;ay;onf