e.s.o. lingua e literatura - personalized education · e temáticas das cantigas de amigo e...

3Linguae literatura

E.S.O.

Ana Iglesias ÁlvarezAnaír Rodríguez RodríguezMaría López SuárezMaría Xesús Rodríguez FernándezMiguel Louzao OuteiroRafael Adán RodríguezXabier Campos VillarXosé Manuel Moo Pedrosa

PROPOSTA DIDÁCTICA

56

UNIDADE 1: INTRODUCIÓN

O LIBRO DO ALUMNADO

Na páxina de entrada da unidade preséntanse unha serie de actividades orais que parten dos coñecementos previos e avanzan contidos que se traballarán ao longo da unidade. Neste caso, as cuestións refírense á imaxe que o alumnado ten sobre a sociedade medieval e a diversos aspectos desta época. Tamén se lles pregunta ás alumnas e aos alumnos sobre as variedades de lingua empregadas en función do interlocutor.

Obxectivos didácticos da unidade:

– Ampliar o coñecemento sobre a sociedade medieval.– Achegarse á literatura galego-portuguesa medieval.– Identificar e caracterizar as cantigas de amigo.– Coñecer un texto narrativo e os elementos que o conforman.– Coñecer os factores que hai que ter en conta para producir un texto adecuado.– Comprender as principais relacións de significado entre as palabras.– Achegarse ás orixes da lingua galega.– Recoñecer os elementos que forman as palabras.– Identificar as letras e dígrafos que forman o alfabeto, así como a súa pronuncia.

Contidos da unidade, organizados por apartados:

– Literatura: Galicia na Idade Media. A cantiga de amigo. Inclúe un apartado final titulado «Comprende e razoa», no que o alumnado deberá demostrar a adquisición reflexiva dos contidos expostos.

– Escolma: que inclúe na epígrafe «Repara» unhas breves preguntas de comprensión dos textos escolmados. Baixo o título «A pegada das cantigas de amigo» ofrécense textos modernos e contemporáneos nos que se aprecia a influencia do an-tedito xénero medieval.

– Lectura e traballo co texto: «Levou-s’aa alva, levou-s’a velida». Actividades de comprensión e expresión escrita e oral. Outras actividades: antonimia, nomes propios, posesivos, adxectivos e tempos verbais.

– Tipos de textos: A narración.

– O tecido da lingua: A adecuación textual.

– Os nomes das cousas: O dicionario. As relacións semánticas.

– Lingua e sociedade: A nosa familia lingüística. A lusofonía.

– A lingua por dentro: Lexemas e morfemas. Clases de palabras segundo a súa morfoloxía.

– Letras e signos: O alfabeto.

Actividades de reforzo e ampliación:Contra o final da unidade ofrécense dúas páxinas con actividades para o traballo da diversificación curricular.

Avaliación: Na última páxina, a proba de avaliación da adquisición dos contidos da unidade. Parte da lectura do texto «Escola Hip

Hop» para desenvolver actividades de comprensión e expresión escritas, así como outras correspondentes aos diferentes apartados da unidade.

Lingua e literatura 3º ESO Programación por unidades

57

Temporalización: Os contidos desta unidade impartiranse durante as dúas últimas semanas de setembro e as dúas primeiras de outubro.

RECURSOS E FERRAMENTAS DE AVALIACIÓN

Recursos:

– Materiais fotocopiables da Proposta didáctica: probas de atención á diversidade, probas trimestrais para o desenvolvemento das competencias clave, probas de avaliación, probas de avaliación de literatura.

– Caderno de ortografía de Xerais con actividades complementarias.

– Libro dixital con contidos ampliados e cunha selección de recursos dixitais para o traballo na aula: locución de textos, esquemas animados, mapas interactivos, enlaces web, vídeos etc.

Ferramentas de avaliación:

– Avaliación inicial da unidade 1, baseada nas preguntas de expresión oral que van na páxina inicial da unidade.

– Proba de avaliación da unidade 1 na última páxina da unidade do libro do alumnado.

– Rúbricas de avaliación: dispoñibles nesta proposta didáctica.

MATERIAIS DIDÁCTICOS

Deseguido, nesta Proposta didáctica, ofrécense os seguintes materiais relacionados coa unidade 1:

– Programación da unidade 1, por apartados e bloques de contidos.

– Rúbricas de avaliación da unidade 1: preséntanse por bloques de contidos, con referencia explícita ás actividades do li-bro do alumnado onde se traballa cada estándar de aprendizaxe e cunha proposta de catro niveis de adquisición: adquire plenamente (4), logra (3), progresa (2) e precisa apoio (1).

– Actividades de atención á diversidade da unidade 1: actividades que procuran facilitar o traballo co alumnado que pre-senta meirandes dificultades de aprendizaxe.

– Elementos transversais da unidade 1: con referencia explícita ao recurso didáctico onde se traballa cada un deses elemen-tos.

UNIDADE 1 Lingua e literatura 3º ESO Programación por unidades

58 59

APARTADO OBXECTIVOS BLOQUES DE CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES E INDICADORES COMPETENCIAS

Lite

ratu

ra e

esc

olm

a de

tex

tos

pp. 1

2-17

a)b)c)g)h)l)ñ)

BLOQUE 5. EDUCACIÓN LITERARIA

B5.1. Identificación e comprensión das distintas épocas e períodos da literatura galega desde as súas orixes na Idade Media ata 1916.

• A Galicia medieval.• A literatura medieval. Os cancioneiros. Autores e intérpretes. • A lírica medieval: cadro da lírica profana e relixiosa.• A cantiga de amigo: orixe, características temáticas e valores

simbólicos.• Recursos formais nas cantigas de amigo.• Tipos de cantigas de amigo.

B5.2. Lectura autónoma e comentario de textos representativos da literatura galega desde a Idade Media ata 1916.

• Escolma de textos.• A pegada das cantigas de amigo: escolma.

B5.1. Identificar e comprender as distintas épocas e períodos da literatura galega desde as súas orixes na Idade Media ata 1916.

• Coñecer o contexto sociocultural da literatura medieval, os seus autores e intérpretes e os principais cancioneiros en que se conserva a lírica.

• Distinguir entre lírica profana e relixiosa e entre os xéneros profanos.

• Comprender e identificar as principais características formais e temáticas das cantigas de amigo e diferenciar os seus su-bxéneros.

• Reflexionar, respondendo preguntas, sobre a funcionalidade dos recursos de repetición nas cantigas e poñer isto en rela-ción coa música actual.

B5.2. Ler autonomamente e comentar textos representativos da literatura galega desde a Idade Media ata 1916 e relacionar o seu contido co contexto histórico, cultural e sociolingüístico de cada período.

• Ler comprensivamente unha escolma de cantigas de amigo.• Recoñecer o tema e trazos definitorios do xénero de amigo en

varias cantigas.• Comentar de forma guiada unha escolma de cantigas de ami-

go atendendo aos principais recursos formais e clasificación temática.

• Ler comprensivamente e reparar na pegada intertextual da cantiga de amigo en varios textos poéticos contemporáneos.

LGLB5.1.1. Identifica as distintas épocas e períodos da literatura galega desde as súas orixes na Idade Media ata 1916. • Coñece o contexto sociocultural da literatura medieval, os seus autores e intérpretes e os principais cancioneiros en que se conserva a

lírica.LGLB5.1.2. Comprende e explica razoadamente as distintas épocas e períodos da literatura galega desde a Idade Media ata 1916 e sinala os seus principais trazos característicos.

• Distingue entre a lírica profana e relixiosa, así como entre os xéneros profanos.• Identifica as características principais das cantigas de amigo e distingue os diferentes subxéneros.• Reflexiona, respondendo preguntas, sobre a funcionalidade dos recursos formais de repetición nas cantigas e pon isto en relación coa

música actual.LGLB5.2.2. Le autonomamente obras ou textos representativos da literatura galega desde a Idade Media ata 1916, resume o seu contido, sinala os seus trazos característicos definitorios e relaciónaos co contexto histórico, cultural e sociolingüístico do período da literatura galega correspondente.

• Le comprensivamente unha escolma de cantigas de amigo.• Indica o tema de cada unha das cantigas e sinala nelas os trazos definitorios do xénero de amigo.

LGLB5.2.3. Comenta, de forma guiada, textos de obras da Literatura galega desde a Idade Media ata 1916, sinala os seus trazos característicos definitorios e relaciónaos co contexto histórico, cultural e sociolingüístico do período da literatura galega correspondente.

• Sinala nunha escolma de cantigas de amigo os símbolos máis recorrentes do xénero.• Identifica os principais recursos de repetición (paralelismo, leixaprén e refrán) nos textos.• Clasifica as cantigas de amigo segundo a súa tipoloxía.

LGLB5.2.4. Compara textos literarios dunha mesma época ou período ou de diferentes épocas e períodos atendendo aos seus principais con-tidos, sinala os seus trazos característicos definitorios e pon todo en relación co contexto histórico, cultural e sociolingüístico da(s) época(s) ou do(s) período(s).

• Le comprensivamente e repara na pegada intertextual da cantiga de amigo en varios textos poéticos contemporáneos.

CCLCCEC

CCLCCEC

CCLCCEC

CCLCCEC

CCLCCEC

Lect

ura

e tr

abal

lo c

o te

xto

pp. 1

8-21

a)b)c)d)f)g)h)l)n)ñ)

BLOQUE 1. COMUNICACIÓN ORAL. ESCOITAR E FALAR

B1.5. Desenvolvemento de habilidades de escoita cunha actitude de interese, cooperación e respecto ante as intervencións orais.B1.9. Construción de discursos adecuados a distintos rexistros, co-herentes e ben organizados sobre temas da vida educativa.

• Expresión oral: descrición da vida literaria medieval.

B1.5. Coñecer e usar as normas de cortesía nas intervencións orais propias e alleas da actividade educativa.

• Escoitar con atención e respecto as intervencións alleas.B1.9. Producir discursos breves e comprensibles, nun rexistro neu-tro, sobre temas da vida educativa.

• Describir oralmente, de forma coherente e comprensible, un encontro poético na Idade Media.

LGB1.5.1. Coñece, aprecia e usa as normas que rexen a cortesía na comunicación oral.• Escoita con atención as intervencións alleas.• Mostra respecto ante as intervencións alleas.

LGB1.9.4. Realiza e explica resumos ou exposicións educativas sinxelas.• Describe oralmente, de forma coherente e comprensible, un encontro poético na Idade Media.

CCLCAACSCCCL

BLOQUE 2. COMUNICACIÓN ESCRITA. LER E ESCRIBIR

B2.8. Lectura fluída en voz alta respectando os patróns fonéticos do galego.

• Lectura en voz alta.

B2.8. Ler en voz alta, de xeito fluído, e respectar os patróns foné-ticos do galego.

• Ler adecuadamente unha cantiga de amigo creada en grupo.

LGB2.8.1. Le en voz alta, de xeito fluído e respecta a fidelidade ao texto.LGB2.8.2. Respecta os patróns fonéticos do galego (fonética sintáctica e entoación) e emprega a dicción e o ritmo axeitado á lectura do texto.

• Le adecuadamente unha cantiga de amigo creada en grupo.

CCLCCL


B5.2. Comentario de textos representativos da literatura galega desde a Idade Media ata 1916.

• Comentario guiado dunha cantiga de amigo.B5.3. Lecturas expresivas e comprensivas de textos poéticos repre-sentativos da literatura galega desde a Idade Media ata 1916.

• Lectura expresiva e comprensiva: «Levou-s’aa alva, levou-s’a velida», Pero Meogo.

B5.6. Recreación de textos sinxelos de intención literaria partindo das características dos traballados na aula co fin de desenvolver o gusto pola escrita e a capacidade de expresión dos sentimentos e xuízos.

• Expresión escrita: cantiga de amigo.

B5.2. Comentar textos representativos da literatura galega desde a Idade Media ata 1916 e relacionar o seu contido co contexto histó-rico, cultural e sociolingüístico de cada período.

• Recoñecer o xénero dunha cantiga de amigo.• Analizar de forma guiada os principais recursos formais em-

pregados nunha cantiga de amigo.B5.3. Ler expresiva e comprensivamente textos poéticos da literatu-ra galega desde a Idade Media ata 1916.

• Ler expresiva e comprensivamente unha cantiga de amigo.• Reconstruír o sentido global do texto respondendo preguntas

sobre o seu contido.• Comprender léxico destacado no texto mediante o emprego

da sinonimia.B5.6. Recrear textos sinxelos de intención literaria partindo das ca-racterísticas dos traballados na aula co fin de desenvolver o gusto pola escrita e a capacidade de expresión dos sentimentos e xuízos.

• Reescribir unha cantiga de amigo en galego actual e comentar os cambios ortográficos realizados.

• Empregar recursos paralelísticos para refacer estrofas a partir de cantigas de amigo dadas.

• Escribir en grupo unha cantiga de amigo con léxico actual, em-pregando os recursos formais traballados na aula.

• Aprender progresivamente a expresarse por escrito cunha intención literaria, empregando temáticas próximas ás súas vivencias e intereses.

• Valorar con criterios razoados a orixinalidade e perfección téc-nica de composicións poéticas realizadas na aula.

LGLB5.2.3. Comenta, de forma guiada, textos de obras da Literatura galega desde a Idade Media ata 1916, sinala os seus trazos característicos definitorios e relaciónaos co contexto histórico, cultural e sociolingüístico do período correspondente.

• Recoñece o xénero dunha cantiga de amigo.• Analiza de forma guiada os principais recursos formais da cantiga de amigo.

LGLB5.3.1. Le expresiva e comprensivamente textos poéticos representativos da literatura galega desde a Idade Media ata 1916. • Le expresiva e comprensivamente unha cantiga de amigo.• Reconstrúe o sentido global do texto respondendo preguntas sobre o seu contido.• Mostra, mediante o emprego da sinonimia, a súa comprensión do léxico destacado no texto.

LGLB5.6.1. Recrea textos sinxelos de intención literaria partindo das características dos traballados na aula.• Reescribe unha cantiga de amigo en galego actual e comenta os cambios ortográficos realizados.• Emprega recursos paralelísticos para refacer estrofas a partir de cantigas de amigo.• Escribe en grupo unha cantiga de amigo con léxico actual, empregando os recursos formais traballados na aula.

LGLB5.6.2. Desenvolve o gusto pola escrita como instrumento de comunicación capaz de analizar e regular os sentimentos e xuízos.• Aprende progresivamente a expresarse por escrito con intención literaria, empregando temáticas próximas ás súas vivencias e intereses.• Valora, con criterios razoados, a orixinalidade e perfección técnica das composicións poéticas realizadas en grupos.

CCLCCEC

CCLCCEC

CCLCCEC

CCLCCEC

PROGRAMACIÓN DA UNIDADE


60 61


Tipo

s de

tex

tos

pp. 2

2-23

a)b)f)g)h)n)

BLOQUE 3. FUNCIONAMENTO DA LINGUA

B3.11. Recoñecemento e delimitación na intención comunicativa expresada.

• A narración: personaxes, espazo e tempo.• Estrutura da narración.• A voz narradora e o punto de vista.• Lectura crítica dun texto narrativo.

B3.11. Comprender o sentido global e a intención comunicativa de textos orais e escritos.

• Ler comprensiva e criticamente un texto narrativo.• Identificar e describir os elementos que compoñen un texto

narrativo: personaxes, espazo e tempo.• Comentar a estrutura dun texto narrativo.• Recoñecer a voz narradora, así como o punto de vista empre-

gado nun texto narrativo.

LGB3.11.1. Interpreta o sentido de textos orais e escritos, identifica a intención comunicativa e recoñece a postura de cada emisor.• Le comprensiva e criticamente un texto narrativo.• Identifica e describe os elementos que compoñen un texto narrativo: personaxes, espazo e tempo.• Comenta a estrutura dun texto narrativo.• Recoñece a voz narradora no texto e di cal é o punto de vista empregado.

CCLCSC

O t

ecid

o da

ling

uapp

. 24-

25

a)b)e)d)f)g)h)


B2.12. Planificación, produción e revisión do texto con adecuación, coherencia, cohesión e respecto polas normas morfolóxicas, orto-gráficas e tipográficas.

• Propiedades do texto: adecuación, coherencia e cohesión.• A adecuación textual.

B2.12. Planificar producir e revisar textos con adecuación, coheren-cia, cohesión e con respecto polas normas morfolóxicas, ortográfi-cas e tipográficas.

• Comparar textos escritos en diversos rexistros e explicar os factores que determinaron a súa adecuación a diferentes si-tuacións comunicativas.

• Comentar en grupo as diferenzas lingüísticas entre textos es-critos en diversos rexistros.

• Empregar rexistros adecuados a distintas situacións comuni-cativas.

LGB2.12.1. Planifica a composición dos escritos en función do tipo de texto e da situación comunicativa para redactar textos adecuados, coherentes e ben cohesionados.

• Compara textos escritos en diversos rexistros e explica os factores que determinaron a súa adecuación ás diferentes situacións comuni-cativas.

• Comenta en grupo as diferenzas lingüísticas entre textos escritos en diversos rexistros.LGB2.12.4. Utiliza o rexistro lingüístico adecuado en función da situación comunicativa e do ámbito de uso.

• Escribe o argumento dun filme en dous rexistros diferentes, adecuados a distintas situacións comunicativas.

CCLCAA

CCLCSC

Os

nom

es d

as c

ousa

spp

. 26-

27

a)b)e)f)g)h)


B3.1. Recoñecemento, explicación e uso de léxico amplo e preciso. • As relacións semánticas: de afinidade, de oposición e de xe-

rarquía. • Tipos de homónimos.• Campo semántico. • Familia léxica: regular e irregular.

B3.5. Uso progresivo, autónomo e eficaz dos dicionarios, especial-mente sobre cuestións de uso, de norma e como fonte de obtención de información.

• O dicionario. Os dicionarios electrónicos.

B3.1. Recoñecer e explicar os valores de léxico temático.• Distinguir entre os varios tipos de relacións semánticas de afi-

nidade, oposición e xerarquía.• Diferenciar entre homógrafos e homófonos.• Coñecer o concepto de campo semántico.• Facer distinción entre familias léxicas regulares e irregulares.

B3.5. Usar progresiva, autónoma e eficazmente os dicionarios para resolver dúbidas e progresar na aprendizaxe.

• Usar os dicionarios para obter información sobre o significado das palabras e interpretar de xeito adecuado a información complementaria que conteñen.

• Buscar no dicionario palabras tiradas dun texto e extraer in-formación de tipo gramatical, etimolóxico, semántico e fra-seolóxico.

• Clasificar pares de palabras en homófonos e homógrafos; em-pregar o dicionario para comprender os seus distintos signifi-cados e incorporalos á creación de enunciados.

• Coñecer contrarios dunha serie de palabras e clasificalos en an-tónimos, complementarios e inversos.

LGB3.1.1. Selecciona o léxico e as expresións axeitadas en contextos comunicativos de uso formal da lingua. • Distingue entre os varios tipos de relacións semánticas de afinidade, oposición e xerarquía.• Diferencia entre homógrafos e homófonos.• Coñece o concepto de campo semántico.• Fai distinción entre familias léxicas regulares e irregulares.

LGB3.5.1. Utiliza os dicionarios, resolven as súas dúbidas sobre o uso correcto da lingua e progresa na aprendizaxe. • Usa os dicionarios para obter informacion sobre o significado das palabras e interpreta de xeito adecuado a información complementaria

que conteñen.• Busca no dicionario palabras tiradas dun cómic e extrae información de tipo gramatical e etimolóxico, ademais de semántico e fraseo-

lóxico.• Procura no dicionario sinónimos para varios termos tirados dun cómic. • Clasifica pares de palabras en homófonos e homógrafos, emprega o dicionario para comprender os seus distintos significados e incorpó-

raos á creación de enunciados.• Ofrece os termos contrarios a unha serie de palabras e clasifícaos en antónimos, complementarios e inversos.

CCLCSC

CCLCD

Ling

ua e

soc

ieda

depp

. 28-

29

a)b)e)f)h)l)ñ)o)

BLOQUE 4. LINGUA E SOCIEDADE

B4.1. O plurilingüismo como expresión da riqueza cultural da hu-manidade e consciencia da necesidade e das potencialidades de enriquecemento persoal e colectivo do uso normalizado da lingua galega, afirmando o plurilingüismo. A lusofonía.

• A familia románica ou neolatina.• A fragmentación do latín vulgar.• Lusofonía. A nosa lingua irmá: o portugués.• Linguas de substrato e superestrato.

B4.1. Apreciar o plurilingüismo como expresión da riqueza cultural da humanidade. Coñecer a importancia da lusofonía e incorporar ferramentas en rede desta comunidade cultural.

• Ter unha idea xeral acerca da familia románica e a distribución xeográfica e situación sociolingüística das linguas neolatinas.

• Reflexionar sobre as causas que determinaron historicamente a distribución das linguas peninsulares comparando mapas cronolóxicos.

• Inferir as diversas evolucións de termos latinos e comparar as semellanzas entre as linguas románicas máis próximas.

• Situar nun mapa do mundo os países de lingua portuguesa e procurar en Internet información básica sobre estes.

• Empregar recursos en liña e dicionarios da lingua portuguesa.

LGB4.1.4. Coñece as linguas que forman parte da nosa familia lingüística.• Ten unha idea xeral acerca da familia románica e a distribución xeográfica e situación sociolingüística das linguas neolatinas.• Compara en mapas a distribución das linguas peninsulares en diferentes momentos históricos e reflexiona sobre as causas das mudanzas

acontecidas.• Completa unha táboa de linguas románicas inferindo as diversas evolucións de termos latinos e comparando as semellanzas entre as

linguas máis próximas.LGB4.1.5. Coñece os territorios que forman parte da comunidade lusófona e a importancia desta na vida social e económica galega.

• Sitúa nun mapa do mundo os países de lingua portuguesa.• Procura en Internet información básica sobre os países lusófonos.

LGB4.1.6. Incorpora á súa práctica cotiá os principais recursos da rede en lingua portuguesa (buscadores e enciclopedias).• Emprega recursos en liña en lingua portuguesa: xogos para ampliar vocabulario, xornais portugueses e brasileiros e radio.• Consulta dicionarios en liña da lingua portuguesa.

CCL

CCLCSC

CCLCSCCD

A lin

gua

por

dent

ropp

. 30-

31

a)b)f)g)h)


B3.3. Recoñecemento, explicación e uso dos procedementos de creación de palabras (derivación e composición).

• A palabra: lexemas e morfemas.• Tipos de morfemas: flexivos e derivativos (prefixos e sufixos).• Tipos de sufixos: alterativos e derivativos.• Clases de palabras segundo a súa morfoloxía: simples, deriva-

das, compostas e parasintéticas.

B3.3. Recoñecer e explicar os procedementos de creación de pala-bras e as posibilidades de combinación para crear novas palabras para crear novos elementos léxicos.

• Descompoñer en lexemas e morfemas palabras destacadas nun texto.

• Analizar morfoloxicamente palabras e distinguir entre morfe-mas flexivos e derivativos.

• Formar derivados substantivos e adxectivos a partir de verbos.

LGB3.3.1. Recoñece e explica os procedementos de creación de palabras. • Descompón en lexemas e morfemas palabras destacadas nun texto.• Analiza palabras morfoloxicamente distinguindo entre morfemas flexivos e derivativos.• Clasifica as palabras destacadas nun texto segundo a súa morfoloxía.

LGB3.3.2. Crea palabras novas utilizando os procedementos de creación. • Forma derivados substantivos e adxectivos a partir de verbos.

CCLCAA

CCLCAA


62 63


Letr

as e

sig

nos

pp. 3

2-33

a)b)h)


B3.4. A fonética e a fonoloxía do galego con especial atención a posibles interferencias. B3.6. Coñecemento, aplicación e valoración das normas ortográfi-cas para conseguir unha comunicación eficaz.

• O alfabeto: letras e dígrafos.• Correspondencias entre fonemas e grafías.• Grafías procedentes doutras linguas.

B3.4. Recoñecer e usar adecuadamente a fonética da lingua galega.B3.6. Aplicar as normas ortográficas e morfolóxicas da lingua ga-lega.

• Recoñecer as grafías do alfabeto e as súas correspondencias fonéticas soletreando palabras.

• Ordenar palabras alfabeticamente.• Coñecer os diferentes tipos de correspondencias entre fone-

mas e grafías e exemplificalos con palabras concretas.• Distinguir homófonos completando con b ou v palabras en

enunciados.

LGB3.4.1. Recoñece e usa adecuadamente a fonética da lingua galega.

LGB3.6.1. Emprega textos orais e escritos e respecta as normas gramaticais. • Recoñece as grafías do alfabeto e as súas correspondencias fonéticas soletreando palabras.• Ordena palabras alfabeticamente.• Ofrece exemplos concretos dos diferentes tipos de correspondencias entre fonemas e grafías.• Distingue homófonos completando con b ou v palabras en enunciados.

CCLCAACCLCAA

Refo

rzo

e am

plia

ción

pp. 3

4-35

b)g)h)

• Actividades de reforzo.• Actividades de ampliación.

• Reforzar os coñecementos desenvolvidos na unidade.• Ampliar os coñecementos desenvolvidos na unidade.

• Reforza os coñecementos desenvolvidos na unidade.• Amplía os coñecementos desenvolvidos na unidade.

CAA

Aval

iaci

ónp.

36

b)g)h)

B3.1. Recoñecemento, explicación e uso de léxico amplo e preciso, con incorporación de fraseoloxía e de vocabulario temático.B3.3. Recoñecemento, explicación e uso dos procedementos de creación de palabras (derivación e composición).B3.4. A fonética e a fonoloxía do galego con especial atención a posibles interferencias.B3.5. Uso progresivo, autónomo e eficaz dos dicionarios, especial-mente sobre cuestións de uso, de norma e como fonte de obtención de información.B3.6. Coñecemento, aplicación e valoración das normas ortográfi-cas para conseguir unha comunicación eficaz.B3.11. Recoñecemento e delimitación na intención comunicativa expresada.B4.1. O plurilingüismo como expresión da riqueza cultural da hu-manidade e consciencia da necesidade e das potencialidades de enriquecemento persoal e colectivo do uso normalizado da lingua galega, afirmando o plurilingüismo.B5.1. Identificación e comprensión das distintas épocas e períodos da literatura galega desde as súas orixes na Idade Media ata 1916.

• Proba de avaliación.

B3.1. Recoñecer e explicar os valores de léxico temático e da fra-seoloxía.

• Distinguir entre o sentido literal e figurado dunha palabra nun texto.

• Recoñecer a acepción empregada nun texto dunha palabra polisémica.

• Empregar cohipónimos dunha palabra destacada nun texto e definir o seu campo semántico.

• Coñecer un sinónimo e un antónimo para unha palabra ex-traída dun texto.

• Completar familias léxicas e distinguir entre familias regulares e irregulares.

B3.3. Recoñecer e explicar os procedementos de creación de pala-bras e as posibilidades de combinación para crear novos elementos léxicos.

• Descompoñer morfoloxicamente palabras e diferenciar entre simples e derivadas.

B3.5. Usar progresiva, autónoma e eficazmente os dicionarios para resolver dúbidas e progresar na aprendizaxe.

• Empregar o dicionario para comprobar a corrección da propia tarefa.

B3.6. Aplicar as normas ortográficas e morfolóxicas da lingua ga-lega.

• Localizar estranxeirismos nun texto e sinalar grafías que non son propias do galego.

• Buscar nun texto diferentes grafías para dous sons e describir as súas normas de uso.

B3.11. Comprender o sentido global e a intención comunicativa de textos escritos.

• Analizar as voces narradoras presentes nunha canción de rap e mais o punto de vista adoptado.

B4.1. Apreciar o plurilingüismo como expresión da riqueza cultural da humanidade.

• Coñecer a orixe das linguas románicas e relacionar concep-tualmente os cultismos coa base latina.

• Deducir o significado de termos latinos a partir de cultismos galegos, coa axuda dun cadro.

• Inferir as solucións cultas en galego de termos latinos.B5.1. Identificar e comprender as distintas épocas e períodos da literatura galega desde as súas orixes na Idade Media ata 1916.

• Explicar a situación sociolingüística do galego na época de es-plendor da lírica medieval.

• Comparar unha canción de rap coas cantigas de amigo me-dievais desde o punto de vista formal e en canto á intención comunicativa.

LGB3.1.1. Selecciona o léxico e as expresións axeitadas en contextos comunicativos de uso formal da lingua.• Distingue o sentido literal e figurado dunha palabra destacada nun texto.• Sinala a acepción empregada no texto dunha palabra polisémica.• Ofrece cohipónimos para unha palabra destacada no texto e define o seu campo semántico.• Achega un sinónimo e un antónimo para unha palabra extraída do texto.• Completa varias familias léxicas dadas e distingue razoadamente entre familias regulares e irregulares.

LGB3.3.1. Recoñece e explica os procedementos de creación de palabras.• Descompón morfoloxicamente varias palabras tiradas do texto e clasifícaas en simples e derivadas.

LGB3.5.1. Utiliza os dicionarios, resolven as súas dúbidas sobre o uso correcto da lingua e progresa na aprendizaxe.• Emprega o dicionario para comprobar a corrección da propia tarefa.

LGB3.6.1. Emprega textos orais e escritos e respecta as normas gramaticais.• Localiza estranxeirismos no texto e sinala neles grafías que non son propias do galego.• Busca no texto diferentes grafías para dous sons e describe as súas normas de uso.

LGB3.11.1. Interpreta o sentido de textos escritos, identifica a intención comunicativa e a recoñece a postura de cada emisor.• Analiza as voces narradoras presentes nunha canción de rap, así como o punto de vista adoptado.

LGB4.1.4. Coñece as linguas que forman parte da nosa familia lingüística.• Coñece a orixe das linguas románicas e relaciona conceptualmente os cultismos coa base latina.• Deduce o significado de termos latinos dos que derivan varios cultismos, coa axuda dun cadro.• Infire as solucións cultas en galego de varios termos latinos.

LGLB5.1.1. Identifica as distintas épocas e períodos da literatura galega desde as súas orixes na Idade Media ata 1916.• Explica a situación sociolingüística do idioma galego na época de esplendor da lírica medieval.


• Compara unha canción de rap coas cantigas de amigo desde o punto de vista formal e en canto á intención comunicativa.

CAA


64 65

COMPETENCIAS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXENIVEIS DE ADQUISICIÓN

RESULTADOADQUIRE PLENAMENTE (4) LOGRA (3) PROGRESA (2) PRECISA APOIO (1)


CCLCAACSCCSIEEECCEC

LGB1.5.1. Desenvolve habilidades de escoita activa: coñece, apre-cia e usa as normas que rexen a cortesía na comuni-cación oral.

Páx. 21, actividade 8.

Desenvolve habilidades de escoita activa: coñece, apre-cia e usa as normas que rexen a cortesía na comuni-cación oral. Escoita sempre con atención e respecto as intervencións alleas.

Coñece e aprecia as normas que rexen a cor-tesía na comunicación oral: escoita case sem-pre con atención e respecto as intervencións alleas.

Coñece e aprecia as normas que rexen a cor-tesía na comunicación oral e procura respec-talas mantendo a atención e mostrando unha actitude respectuosa ante as intervencións alleas.

Coñece e respecta as normas que rexen a cortesía na comunicación oral, pero presenta dificultades para usalas.

CCLCAACSCCSIEEECCEC

LGB1.9.4. Realiza exposicións educativas sinxelas: describe un en-contro poético na Idade Media.


Describe oralmente un encontro poético na Idade Me-dia. Demostra unha completa asimilación dos contidos desenvolvidos na primeira parte da unidade e emite un discurso totalmente fluído, coherente e cohesionado e gramaticalmente correcto.

Describe oralmente un encontro poético na Idade Media. Demostra asimilación da maior parte dos contidos desenvolvidos na primeira parte da unidade e emite un discurso fluído, coherente e cohesionado e gramaticalmente correcto.

Describe oralmente un encontro poético na Idade Media. Establece relacións cos contidos desenvolvidos na primeira parte da unidade e emite un discurso coherente.

Describe oralmente un encontro poético na Idade Media. Demostra escasa asimilación dos contidos desenvolvidos na primeira parte da unidade ou emite un discurso pouco claro e coherente.


CCLCAACSIEEECCEC

LGB2.8.1. LGB2.8.2. Le en voz alta unha cantiga de amigo.


Le en voz alta unha cantiga de amigo creada en gru-po con total fluidez e fidelidade ao texto e captando a atención do auditorio. Respecta os patróns fonéticos do galego (fonética, sintáctica e entoación) e emprega a dicción e o ritmo axeitado á lectura do texto.

Le en voz alta unha cantiga de amigo creada en grupo con fluidez e fidelidade ao texto e tratando de captar a atención do auditorio. Respecta os patróns fonéticos do galego (fo-nética, sintáctica e entoación) e trata de em-pregar a dicción e o ritmo axeitado á lectura do texto.

Le en voz alta unha cantiga de amigo creada en grupo con certa fluidez e fidelidade ao tex-to. Trata de respectar os patróns fonéticos do galego (fonética, sintáctica e entoación) e de empregar a dicción e o ritmo axeitado á lec-tura do texto.

Le en voz alta unha cantiga de amigo crea-da en grupo con certa fluidez e fidelidade ao texto. Obvia os patróns fonéticos do galego (fonética, sintáctica e entoación) ou mostra problemas de dicción e ritmo na lectura.

CCLCDCAACSCCSIEE

LGB2.12.1.LGB2.12.4.

Planifica a composición dos escritos: analiza a adecua-ción dos textos e utiliza o rexistro axeitado.

Páx. 25, actividades 1 e 2.

Compara textos escritos en diversos rexistros e explica con precisión e detalle os factores que determinaron a súa adecuación ás diferentes situacións comunicativas. Comenta en grupo as diferenzas entre os textos sina-lando exemplos acaídos e mostrando a súa completa asimilación dos contidos desenvolvidos na unidade.Escribe o argumento dun filme adecuándose a dúas situacións comunicativas diferentes. Emprega dous rexistros claramente diferenciados, demostrando a súa completa asimilación dos contidos desenvolvidos na unidade.

Compara textos escritos en diversos rexistros e explica os factores que determinaron a súa adecuación ás diferentes situacións comuni-cativas. Comenta en grupo as diferenzas entre os textos sinalando algún exemplo acaído e mostrando a asimilación dos contidos desen-volvidos na unidade.Escribe o argumento dun filme adecuándose a dúas situacións comunicativas diferentes. Dá mostras de distinguir os rexistros de lingua e trata de elaborar dous textos diferenciados.

Compara textos escritos en diversos rexistros e explica os factores que determinaron a súa adecuación ás diferentes situacións comuni-cativas. Comenta en grupo as diferenzas entre os textos de forma xeral, mostrando a asimi-lación dos contidos desenvolvidos na unidade.Escribe o argumento dun filme adecuándose a dúas situacións comunicativas diferentes. Dá mostras de distinguir os rexistros de lingua.

Compara textos escritos en diversos rexistros e explica os factores que determinaron a súa adecuación ás diferentes situacións comuni-cativas. Mostra dificultades na asimilación dos contidos ou na análise dos textos ou non distingue claramente os rexistros na súa pro-dución escrita.


CCLCAACSCCSIEECCEC

LGB3.1.1. Distingue as relacións semánticas.

Páx. 27, actividades 2, 3 e 4.

Recoñece os varios tipos de relacións semánticas, co-ñece o concepto de campo semántico, distingue entre familia léxica regular e irregular e aplica estes coñece-mentos na adquisición de novo léxico.Procura sinónimos no dicionario de xeito autónomo.Clasifica homónimos en homógrafos e homófonos.Ofrece todos os termos contrarios dunha serie de pala-bras e clasifícaos correctamente en antónimos, comple-mentarios e inversos.

Recoñece os varios tipos de relacións semán-ticas, coñece o concepto de campo semántico, distingue entre familia léxica regular e irregu-lar e aplica estes coñecementos na resolución de tarefas.Procura sinónimos no dicionario de xeito au-tónomo.Clasifica homónimos en homógrafos e homó-fonos con algunha dificultade.Ofrece todos os termos contrarios dunha serie de palabras e clasifícaos en antónimos, com-plementarios e inversos.

Recoñece os varios tipos de relacións semán-ticas, coñece o concepto de campo semántico e distingue entre familia léxica regular e irre-gular.Procura sinónimos no dicionario con progre-siva autonomía.Clasifica homónimos en homógrafos e homó-fonos con algunha dificultade e consultando o libro.Ofrece a maior parte dos termos contrarios dunha serie de palabras e clasifícaos en antó-nimos, complementarios e inversos con algu-nha dificultade.

Recoñece os varios tipos de relacións semán-ticas.Procura sinónimos no dicionario con algunha axuda.Clasifica homónimos en homógrafos e homó-fonos con dificultade e consultando o libro.Ofrece algúns dos termos contrarios dunha serie de palabras e clasifícaos con axuda en antónimos, complementarios e inversos ou ten moitas dificultades para facelo.

Adquire novo léxico.


Recoñece a sinonimia a partir do texto e coñece e em-prega a antonimia: reescribe a cantiga traballada na unidade utilizando antónimos en todos os casos posi-bles e explica a modificación do sentido do texto.Ofrece cinco exemplos de antropónimos e topónimos con significado na lingua cotiá e explícaos con clari-dade.

Recoñece a sinonimia a partir do texto e coñe-ce e emprega a antonimia: reescribe a cantiga traballada na unidade utilizando antónimos na maioría dos casos posibles e explica a mo-dificación do sentido do texto.Ofrece varios exemplos de antropónimos e topónimos con significado na lingua cotiá e explícaos con claridade.

Recoñece a sinonimia a partir do texto e coñe-ce e emprega a antonimia: trata de reescribir a cantiga traballada na unidade utilizando an-tónimos na maioría dos casos posibles e apre-cia a modificación do sentido do texto.Trata de ofrecer varios exemplos de antropó-nimos e topónimos con significado na lingua cotiá e explicalos con claridade.

Recoñece a sinonimia a partir do texto e co-ñece a antonimia: trata de reescribir a cantiga traballada na unidade utilizando antónimos con dificultades.Cústalle pensar en varios exemplos de antro-pónimos e topónimos con significado na lin-gua cotiá e explicalos con claridade.

RÚBRICAS DE AVALIACIÓN NOME:


66 67



CCLCAACSCCSIEECCEC

LGB3.2.1.LGB3.2.2.

Explica os usos do posesivo co artigo e emprégao co-rrectamente.


Recoñece no texto o uso do posesivo sen artigo e ex-plica por que non é posible esa construción no galego actual.Completa axeitadamente unha serie de enunciados em-pregando o artigo co posesivo nos casos precisos.

Recoñece no texto o uso do posesivo sen ar-tigo e explica por que non é posible esa cons-trución no galego actual.Completa axeitadamente case todos os enun-ciados dunha serie empregando o artigo co posesivo.

Recoñece no texto o uso do posesivo sen ar-tigo e explica por que non é posible esa cons-trución no galego actual.Completa con axuda case todos os enunciados dunha serie empregando o artigo co posesivo.

Recoñece no texto o uso do posesivo sen ar-tigo e trata de explicar por que non é posible esa construción no galego actual.Mostra unha insuficiente asimilación das nor-mas de uso do artigo co posesivo.

Explica o uso explicativo e especificativo do adxectivo.


Recoñece a partir do texto o uso anteposto e posposto dun adxectivo e explica claramente a diferenza de sig-nificado entre ambos os casos.Explica con detalle e precisión a diferenza de significado entre pares de enunciados con adxectivo anteposto e posposto ao substantivo.

Recoñece a partir do texto o uso anteposto e posposto dun adxectivo e explica claramente a diferenza de significado entre ambos os casos.Explica con certa fluidez e precisión a diferen-za de significado entre pares de enunciados con adxectivo anteposto e posposto ao subs-tantivo.

Recoñece a partir do texto o uso anteposto e posposto dun adxectivo e explica a diferenza de significado entre ambos os casos.Explica con algunha dificultade a diferenza de significado entre pares de enunciados con adxectivo anteposto e posposto ao substan-tivo.

Recoñece a partir do texto o uso anteposto e posposto dun adxectivo, pero cústalle explicar a diferenza de significado.

Recoñece os tempos verbais.


Recoñece os tempos de todas as formas verbais do tex-to e pon cada unha delas en perfecto e en copretérito.

Recoñece os tempos de todas as formas ver-bais do texto e pon cada unha delas en per-fecto e en copretérito con algunha dificultade.

Recoñece os tempos de case todas as formas verbais do texto e pon cada unha delas en per-fecto e en copretérito con algunha dificultade.

Cústalle recoñecer os tempos das formas ver-bais do texto e poñelas en perfecto e copre-térito.

CCLCAACSIEE

LGB3.3.1.LGB3.3.2.

Recoñece, explica e emprega os procedementos de creación de palabras.

Páx. 31, actividades 1, 2, 3 e 4.

Recoñece e explica os procedementos de formación de palabras e aplica estes coñecementos para crear pala-bras novas e ampliar o seu repertorio léxico.Analiza todas as palabras destacadas nun texto diferen-ciando o lexema e os morfemas.Descompón morfoloxicamente unha serie de palabras dada e distingue entre os morfemas flexivos e deriva-tivos.Forma un derivado substantivo e outro adxectivo a par-tir dunha serie de verbos dada.Clasifica todas as palabras destacadas nun texto segun-do a súa morfoloxía (simples, derivadas, compostas ou parasintéticas).

Recoñece e explica os procedementos de for-mación de palabras e aplica estes coñecemen-tos para crear palabras novas.Analiza a maior parte das palabras destacadas nun texto diferenciando o lexema e os mor-femas.Descompón morfoloxicamente unha serie de palabras dada e distingue entre os morfemas flexivos e derivativos na maior parte delas.Forma un derivado a partir dunha serie de verbos dada.Clasifica a maior parte das palabras destaca-das nun texto segundo a súa morfoloxía (sim-ples, derivadas, compostas ou parasintéticas).

Recoñece e explica os procedementos de for-mación de palabras.Analiza as palabras destacadas nun texto dife-renciando o lexema e os morfemas.Distingue entre morfemas flexivos e deriva-tivos e descompón morfoloxicamente unha serie de palabras dada tratando de clasificar os morfemas.Forma un derivado a partir dunha serie de ver-bos dada e distingue entre derivados substan-tivos e adxectivos.Clasifica as palabras destacadas nun texto segundo a súa morfoloxía (simples, derivadas, compostas ou parasintéticas) con algunha di-ficultade.

Recoñece os procedementos de formación de palabras.Analiza as palabras destacadas nun texto dife-renciando o lexema e os morfemas.Cústalle distinguir entre morfemas flexivos e derivativos ou formar derivados a partir de verbos ou clasificar as palabras segundo a súa morfoloxía.

CCLCAACSIEE

LGB3.4.1.LGB3.6.1.

Recoñece e usa adecuadamente a fonética da lingua galega e as normas ortográficas: o alfabeto.


Recoñece as grafías do alfabeto e as súas correspon-dencias fonéticas: soletrea correctamente unha serie de palabras. Ordena alfabeticamente todos os termos dunha serie.Ofrece exemplos concretos dos diferentes tipos de co-rrespondencias entre fonemas e grafías.Distingue homófonos completando correctamente con b ou v palabras en enunciados.

Recoñece as grafías do alfabeto e as súas co-rrespondencias fonéticas: soletrea correcta-mente unha serie de palabras. Ordena alfabeticamente todos os termos du-nha serie.Ofrece algúns exemplos concretos dos dife-rentes tipos de correspondencias entre fone-mas e grafías.Distingue homófonos completando correcta-mente con b ou v case todas as palabras en enunciados dados.

Recoñece as grafías do alfabeto e as súas co-rrespondencias fonéticas: soletrea correcta-mente unha serie de palabras. Ordena alfabeticamente todos os termos du-nha serie.Ofrece algúns exemplos concretos dos dife-rentes tipos de correspondencias entre fone-mas e grafías, consultando o libro.Recoñece os homófonos e completa con b ou v case todas as palabras en enunciados dados, con algunha dificultade.

Recoñece as grafías do alfabeto e as súas co-rrespondencias fonéticas: soletrea unha serie de palabras. Ordena alfabeticamente os termos dunha se-rie con algúns erros.Ofrece algúns exemplos concretos dos dife-rentes tipos de correspondencias entre fone-mas e grafías, consultando o libro e empre-gando axuda.Presenta dificultades para completar con b ou v as palabras en enunciados dados e distinguir homófonos.

CCLCAACSIEE

LGB3.5.1. Utiliza os dicionarios.


Estándar tamén avaliable no desenvolvemento pro-gresivo da unidade.

Utiliza os dicionarios con autonomía e frecuencia, re-solven as súas dúbidas sobre o uso correcto da lingua, obtén e interpreta de xeito adecuado a información complementaria que conteñen e progresa na aprendi-zaxe. Busca no dicionario palabras tiradas dun cómic e extrae información de tipo gramatical e etimolóxico, ademais de semántico e fraseolóxico, con autonomía.Procura no dicionario sinónimos para varios termos ti-rados dun cómic con axilidade e autonomía. Clasifica pares de palabras en homófonos e homógra-fos, emprega o dicionario para comprender os seus distintos significados e incorpóraos axeitadamente á creación de enunciados.

Utiliza os dicionarios con progresiva auto-nomía e frecuencia, resolven as súas dúbi-das sobre o uso correcto da lingua, obtén e interpreta de xeito adecuado a información complementaria que conteñen e progresa na aprendizaxe. Busca no dicionario palabras tiradas dun có-mic e extrae información de tipo gramatical e etimolóxico, ademais de semántico e fraseo-lóxico, con algunha axuda.Procura no dicionario sinónimos para varios termos tirados dun cómic.Clasifica pares de palabras en homófonos e homógrafos, emprega o dicionario para com-prender os seus distintos significados e incor-póraos con algunha dificultade á creación de enunciados.

Progresa no emprego dos dicionarios e na in-terpretación da información complementaria que conteñen, coñece a súa estrutura e úsaos con certa frecuencia.Busca no dicionario palabras tiradas dun có-mic e extrae información de tipo gramatical e etimolóxico, ademais de semántico e fraseo-lóxico, con axuda.Procura no dicionario sinónimos para varios termos tirados dun cómic.Clasifica pares de palabras en homófonos e homógrafos, emprega o dicionario para com-prender os seus distintos significados e crea algúns enunciados axeitados.

Coñece a estrutura dos dicionarios, pero in-terpreta parcialmente a información comple-mentaria que conteñen.Procura no dicionario sinónimos para varios termos tirados dun cómic.Clasifica pares de palabras en homófonos e homógrafos, emprega o dicionario para com-prender os seus distintos significados e crea algúns enunciados axeitados.


68 69



CCLCAACSIEE

LGB3.11.1. Le criticamente un texto narrativo e analiza os seus compoñentes e intención comunicativa.


Le comprensiva e criticamente un texto narrativo, identifica e describe con claridade e precisión os ele-mentos que o compoñen (personaxes, espazo e tempo); comenta a súa estrutura e explica con exemplos acaí-dos o punto de vista da voz narradora. Ofrece diversas mostras da asimilación e valoración dos trazos estéticos do texto e establece relacións entre a análise, a inten-ción comunicativa da narración e a propia experiencia lectora.

Le comprensivamente un texto narrativo, identifica e describe de forma guiada os ele-mentos que o compoñen (personaxes, espazo e tempo); comenta a súa estrutura e explica con algún exemplo o punto de vista da voz narradora. Ofrece mostras da asimilación dos trazos estéticos do texto e establece relacións entre a análise e a intención comunicativa da narración.

Le comprensivamente un texto narrativo, describe de forma guiada os elementos que o compoñen (personaxes, espazo e tempo); comenta a súa estrutura e explica con axuda o punto de vista da voz narradora. Mostra a súa comprensión da relación entre os elemen-tos analizados e a intención comunicativa do texto.

Le comprensivamente un texto narrativo. Precisa axuda na identificación e descrición guiada dos elementos que o compoñen, a súa estrutura e o punto de vista da voz narradora.


CCLCMCCTCDCAACSCCSIEE

LGB4.1.4.LGB4.1.5.LGB4.1.6.

Coñece a nosa familia lingüística.


Ten unha idea xeral acerca da familia románica e a distribución xeográfica e situación sociolingüística das linguas neolatinas.Compara en mapas a distribución das linguas penin-sulares en diferentes momentos históricos e reflexiona de forma clara e aplicando os coñecementos adquiridos sobre as causas das mudanzas acontecidas.Completa unha táboa de linguas románicas inferindo as diversas evolucións de termos latinos e comparando as semellanzas entre as linguas máis próximas.

Ten unha idea xeral acerca da familia romá-nica e a distribución xeográfica e situación sociolingüística das linguas neolatinas.Compara en mapas a distribución das linguas peninsulares en diferentes momentos histó-ricos e reflexiona, de xeito guiado, sobre as causas das mudanzas acontecidas.Completa, con axuda, unha táboa de linguas románicas e infire as diversas evolucións de termos latinos comparando as semellanzas entre as linguas máis próximas.

Compara en mapas a distribución das linguas peninsulares en diferentes momentos histó-ricos e reflexiona, de xeito guiado, sobre as causas das mudanzas acontecidas.Procura completar, con axuda, unha táboa de linguas románicas e inferir as diversas evolu-cións de termos latinos comparando as seme-llanzas entre as linguas máis próximas.

Compara en mapas a distribución das linguas peninsulares en diferentes momentos histó-ricos e procura reflexionar, de xeito guiado, sobre as causas das mudanzas acontecidas.Procura completar, con moita axuda, unha tá-boa de linguas románicas e inferir as diversas evolucións de termos latinos comparando as semellanzas entre as linguas máis próximas.

Coñece e valora a lusofonía.Páx. 29, actividades 4, 5 e 6.

Ofrece diversas mostras da súa valoración positiva do mundo lusófono.Coñece os países de lingua portuguesa, sitúaos nun mapa e interésase explicitamente polo mundo lusófono e por procurar información complementaria en Inter-net. Visiona con atención un vídeo e responde correcta-mente unha serie de preguntas sobre o portugués no mundo.Emprega recursos en liña en lingua portuguesa: xogos para ampliar vocabulario, xornais portugueses e brasi-leiros, radio e dicionarios e comprende sen dificultade diversos tipos de textos orais e escritos.

Ofrece mostras da súa valoración positiva do mundo lusófono.Coñece os países de lingua portuguesa, si-túaos nun mapa procura con certo interese información complementaria en Internet. Visiona con atención un vídeo e responde co-rrectamente unha serie de preguntas sobre o portugués no mundo.Emprega recursos en liña en lingua portugue-sa: xogos para ampliar vocabulario, xornais portugueses e brasileiros, radio e dicionarios e móstrase receptivo/a á lectura e escoita de diversos tipos de textos.

Progresa na súa valoración positiva do mundo lusófono.Coñece os países de lingua portuguesa, si-túaos nun mapa e procura con certo interese información complementaria en Internet. Visiona con atención un vídeo e trata de res-ponder unha serie de preguntas sobre o por-tugués no mundo.Emprega recursos en liña en lingua portugue-sa: xogos para ampliar vocabulario, xornais portugueses e brasileiros e radio e móstrase receptivo/a á lectura e escoita de diversos ti-pos de textos.

Coñece os países de lingua portuguesa, si-túaos nun mapa e procura información com-plementaria en Internet. Visiona un vídeo e trata de responder unha se-rie de preguntas sobre o portugués no mundo.Precisa reforzo para progresar na súa valora-ción positiva da lusofonía e empregar recursos en liña en lingua portuguesa.


CCLCAACCEC

LGB5.1.1. LGB5.1.2. Identifica, comprende e explica a literatura medieval: as cantigas de amigo.


Coñece e describe o contexto sociocultural da literatura medieval, os seus autores e intérpretes e os principais cancioneiros en que se conserva a lírica.Distingue entre a lírica profana e relixiosa, así como en-tre os xéneros profanos.Identifica as características principais das cantigas de amigo e distingue os diferentes subxéneros.Reflexiona sobre a funcionalidade dos recursos formais de repetición nas cantigas aplicando os coñecementos adquiridos e pon isto en relación coa música actual, ofrecendo exemplos.Reflexiona, empregando argumentos lóxicos e coheren-tes, sobre a autoría das cantigas de amigo e o papel da muller nelas.

Coñece o contexto sociocultural da literatura medieval, os seus autores e intérpretes e os principais cancioneiros en que se conserva a lírica.Distingue entre a lírica profana e relixiosa, así como entre os xéneros profanos.Identifica as características principais das cantigas de amigo e distingue os diferentes subxéneros.Responde loxicamente preguntas sobre os re-cursos formais das cantigas de amigo, a súa autoría e o papel da muller nelas.

Coñece a grandes trazos o contexto sociocul-tural da literatura medieval, os seus autores e intérpretes e os principais cancioneiros en que se conserva a lírica.Distingue entre a lírica profana e relixiosa, así como entre os xéneros profanos.Identifica as características principais das cantigas de amigo e progresa na distinción dos diferentes subxéneros.Trata de responder loxicamente, de forma guiada, preguntas sobre os recursos formais das cantigas de amigo, a súa autoría e o papel da muller nelas.

Coñece a grandes trazos o contexto sociocul-tural da literatura medieval.Mostra unha insuficiente asimilación dos con-tidos ou ten dificultades para reflexionar de xeito guiado sobre os trazos propios das can-tigas de amigo.


70 71



CCLCAACCEC

LGB5.2.2.LGB5.2.3.LGB5.2.4.

Le, compara, comenta e reflexiona sobre as cantigas de amigo.

Páxs. 16-17, escolma e actividades 1, 2, 3 e 4.Páx. 20, actividades 3 e 4.

Le comprensivamente unha escolma de cantigas de amigo e ofrece diversas mostras da asimilación dos seus trazos estéticos. Compara e comenta a selección empregando criterios propios e aplicando os coñece-mentos adquiridos. Analiza de forma guiada os textos: determina o tema de cada unha das cantigas e reco-ñece nelas os trazos definitorios do xénero de amigo, así como os seus símbolos recorrentes; identifica e dis-tingue os principais recursos de repetición e clasifica tematicamente as cantigas sen dificultade.

Le comprensivamente unha escolma de canti-gas de amigo e ofrece mostras da asimilación dos seus trazos estéticos. Compara e comenta a selección aplicando os coñecementos ad-quiridos. Analiza de forma guiada os textos: determina o tema de cada unha das cantigas e recoñece nelas algúns dos trazos definitorios do xénero de amigo, así como algúns dos seus símbolos recorrentes; identifica os principais recursos de repetición e clasifica tematica-mente as cantigas.

Le comprensivamente unha escolma de can-tigas de amigo. Determina, de forma guiada, o tema de cada un dos textos e xustifica a súa inclusión no xénero de amigo sinalando algún dos seus trazos definitorios e símbolos recorrentes; identifica os principais recursos de repetición e clasifica tematicamente as cantigas consul-tando o libro.

Le comprensivamente unha escolma de can-tigas de amigo. Coñece os trazos definitorios do xénero, pero precisa axuda para comentar de forma guiada a selección e aplicar os coñecementos desen-volvidos na unidade.

Compara textos e aprecia a pegada das cantigas na his-toria da literatura galega.

Páx. 17, A pegada das cantigas de amigo.

Le comprensivamente varios textos poéticos contem-poráneos e comenta de xeito autónomo a pegada da cantiga de amigo neles, ofrecendo exemplos. Reflexiona de xeito guiado sobre o carácter intertextual da litera-tura e outras manifestacións artísticas.

Le comprensivamente varios textos poéticos contemporáneos e comenta de xeito guiado a pegada da cantiga de amigo neles, ofrecendo exemplos. Reflexiona de xeito guiado sobre o carácter intertextual da literatura e outras manifestacións artísticas.

Le comprensivamente varios textos poéticos contemporáneos e comenta de xeito guiado a pegada da cantiga de amigo neles.Reflexiona de xeito guiado sobre o carácter intertextual da literatura e outras manifesta-cións artísticas.

Le comprensivamente varios textos poéticos contemporáneos e aprecia de forma com-prensiva a pegada da cantiga de amigo neles. Ofrece mostras de comprender, a través de exemplos, o carácter intertextual da literatura e outras manifestacións artísticas.

CCLCAACCEC

LGB5.3.1. Le expresiva e comprensivamente unha cantiga de ami-go.

Páxs. 18-19, lectura; páx. 20, actividades 1 e 2.

Le expresiva e comprensivamente unha cantiga de ami-go. Reconstrúe o sentido global do texto respondendo detalladamente e de forma precisa preguntas sobre o seu contido. Mostra, mediante o emprego da sinonimia, a súa comprensión do léxico destacado no texto.

Le expresiva e comprensivamente unha canti-ga de amigo. Contesta correctamente pregun-tas sobre o seu contido. Mostra, mediante o emprego da sinonimia, a súa comprensión do léxico destacado no texto.

Le expresiva e comprensivamente unha can-tiga de amigo. Contesta, de xeito guiado, pre-guntas sobre o seu contido. Procura sinóni-mos de termos destacados no texto e explica o seu significado.

Le unha cantiga de amigo e mostra unha insu-ficiente comprensión do texto.

CCLCAACSIEECCEC

LGB5.6.1.LGB5.6.2

Recrea textos de intención literaria e desenvolve o gus-to pola escrita: crea cantigas de amigo.

Páx. 20, actividades 5, 6 e 7; páx. 21, actividade 9.

Reescribe unha cantiga de amigo en galego actual e comenta detalladamente os cambios ortográficos rea-lizados.Emprega recursos paralelísticos para refacer estrofas a partir da cantiga traballada na aula.Participa activamente na creación en grupo dunha can-tiga de amigo con léxico actual, empregando diversos recursos formais traballados na aula: realiza propostas orixinais e esfórzase no traballo cooperativo.Aprende progresivamente a expresarse por escrito con intención literaria, empregando temáticas próximas ás súas vivencias e intereses.Valora, con criterios razoados, a orixinalidade e perfec-ción técnica das composicións poéticas realizadas en grupos.

Reescribe unha cantiga de amigo en galego actual e comenta os cambios ortográficos realizados.Emprega recursos paralelísticos para refacer estrofas a partir da cantiga traballada na aula.Participa activamente na creación en grupo dunha cantiga de amigo con léxico actual, empregando recursos formais traballados na aula: realiza propostas e esfórzase no traballo cooperativo.Aprende progresivamente a expresarse por escrito con intención literaria, empregando temáticas próximas ás súas vivencias e inte-reses.Trata de valorar con criterios razoados a ori-xinalidade e perfección técnica das composi-cións poéticas realizadas en grupos.

Reescribe unha cantiga de amigo tratando de realizar e comentar todos os cambios ortográ-ficos necesarios.Mostra a asimilación dos recursos estilísticos das cantigas de amigo tratando de refacer es-trofas a partir da cantiga traballada na aula.Procura esforzarse no traballo cooperativo para a creación en grupo dunha cantiga de amigo con léxico actual.Aprende progresivamente a expresarse por escrito con intención literaria, empregando temáticas próximas ás súas vivencias e inte-reses.

Reescribe unha cantiga de amigo tratando de realizar e comentar todos os cambios ortográ-ficos necesarios.Mostra escasa asimilación dos recursos es-tilísticos das cantigas de amigo tratando de refacer estrofas a partir da cantiga traballada na aula.Ten dificultades para realizar unha tarefa cooperativa e/ou progresar na aprendizaxe da escrita literaria.

UNIDADE 1

72

PROBA DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE

Na mañá seguinte, asusteime ao atopar a cama chea de gatos. Tiven que espertar algúns michos para erguerme. Vestín as roupas do día anterior. Sen quitar as lagañas nin almorzar boteime á rúa, coa néboa fresca limpándome a cara. Chegado ao Obradoiro empecei a correr pola rúa da Acibecharía arriba para chegar canto antes á sede vella do Diario Galego. Precisaba dun emprego que pagase os meus gastos e quería traballar como xornalista para continuar co bonito labor de meu pai.

A redacción ficaría baleira de non ser por unha señora fraca vestida cunha bata na que se lía Limpezas Galimpa. As ventás estaban abertas malia a viruxe e a cincuentona ía recollendo papeis sobre as mesas e deitándoos nun gran caldeiro negro. Uns aros brillantes do tamaño de senllas pulseiras brillabas nas súas orellas. Aquelas xoias eran todo o que desta-caba do seu corpo, a maiores dos vultos puntiagudos das omoplatas, que daban a sensación de seren os extremos dunha percha da que colgaba a bata, e dun estraño extintor pequeno que lle sobresaía no peto dereito do uniforme. Camiñaba apoiándose na vasoira para desprazarse. Na outra man, termaba dun xaruto cheirento, que debía contaminar máis que unha refinería.

S. Jaureguizar: Corazón de chocolate

1. Le con atención o texto anterior e responde a estas preguntas.

a) Cales e como son os espazos que aparecen no texto?

b) Cal é o tempo?

c) Cal é a súa estrutura?

d) Cal é a voz narradora? Cal é o punto de vista?

2. Exemplifica se no texto anterior aparecen todas as letras do alfabeto da lingua galega.

3. Indica os países que conforman a lusofonía.

4. Indica se os seguintes enunciados son Verdadeiros ou Falsos á hora de falar da adecuación textual. Xustifica os Falsos.

a) A adecuación textual consiste en saber escoller a variedade lingüística e o rexistro (formal ou informal) axeitados para cada situación comunicativa.

b) A adecuación textual xunto coa coherencia e cohesión permiten darlle forma a un escrito e que este sexa lexible.

c) A intención do emisor e o tema que se vai tratar son dous factores que inflúen na adecuación textual.

d) O destinatario do texto xunto co seu soporte ou canle son factores que pouco inflúen na adecuación textual.

5. Descompón morfoloxicamente as seguintes palabras e indica se os seus morfemas son flexivos ou derivativos.

Incontable, nIños, PequenIña, soles, adestradora


73

6. Sinala e explica as diferentes informacións que nos ofrecen estas entradas do Dicionario Xerais de Secundaria e Bachare-lato (2014).

7. Emparella os seguintes elementos da natureza co seu valor simbólico nas cantigas de amigo.

Elementos da natureza Valor simbólico

- Auga- Cervo- Fonte- Mar- Vento

- lugar de encontro entre os namorados- moza e a virxindade- masculinidade- namorado- paixón amorosa

8. Le a cantiga de Airas Nunes que está na «Escolma» (páx. 16) e responde estas cuestións:

a) Cal é o contido xeral da cantiga?

b) Que tipo de cantiga é?

c) Atendendo á súa estrutura, xustifica se é unha cantiga de refrán ou de mestría?

414

UNIDADE 1

1.

a) No fragmento hai espazos externos (rúas de Santiago de Compostela como a Acibecharía ou a praza do Obradoiro), pero tamén internos (redacción do Diario Galego).

b) O tempo externo en que se pode deducir que suceden os acontecementos do fragmento é o século XXI (ou finais do século XX). En canto ao tempo interno do fragmento son uns minutos (dende que o protagonista esperta até que chega á redacción do xornal).

c) A estrutura interna do fragmento presenta unha orde lineal, unicamente coa introdución aos personaxes, espazo e tempo. Tamén se adianta como se pode desenvolver a acción tendo en conta os intereses do protagonista.

d) A voz narradora comeza por ser unha primeira persoa, un narrador protagonista, polo que o punto de vista é interno. Tamén encontramos unha voz narradora en terceira persoa, omnisciente e obxectiva que actúa como unha cámara.

2. No texto aparecen exemplos de vinte e dúas das vinte e tres letras ou grafías do alfabeto galego (das cinco vogais e deza-sete consoantes) sendo o h a única letra ausente. Asemade, tamén hai exemplos dos seis dígrafos.

3. A lusofonía está conformada por Brasil, Portugal xunto con seis países non europeos: Angola, Mozambique, Cabo Ver-de, São Tomé e Príncipe, Guiné-Bissau e mais Timor Leste (en lingua tetún denomínase Timór Lorosa’e).

4.

a) A adecuación textual consiste en saber escoller a variedade lingüística e o rexistro (formal ou informal) axeitados para cada situación comunicativa. Verdadeiro

b) A adecuación textual xunto coa coherencia e cohesión permiten darlle forma a un escrito e que este sexa lexible. Verdadeiro

c) A intención do emisor e o tema que se vai tratar son dous factores que inflúen na adecuación textual. Verdadeiro

d) O destinatario do texto xunto co seu soporte ou canle son factores que pouco inflúen na adecuación textual. Falso

– O destinatario do texto e o seu soporte ou canle si que son factores que inflúen na adecuación textual. Segundo o tipo de destinatario e o grao de familiaridade que teñamos con el escolleremos un estilo de lingua ou outro. O soporte ou canle do texto tamén é importante xa que dependendo do lugar da súa publicación (xornal, obra científica ou literaria, carta, correo electrónico etc.) usaremos un estilo de lingua ou outro.

5.

– Incontable: in- (morfema derivativo prefixo), -cont- (lexema), -able (morfema derivativo sufixo).

– Niños: niño- (lexema), -s (morfema flexivo de número plural).

– Pequeniña: pequen- (lexema), -iñ- (morfema derivativo sufixo), -a (morfema flexivo de xénero masculino).

– Soles: sol- (lexema), -es (morfema flexivo de número plural).

– Adestradora: adestr- (lexema), -ador- (morfema derivativo sufixo), -a (morfema flexivo de xénero feminino).

6.

– Erro ortográfico (*) e remisión á forma correcta e normativa (a forma correcta é).

– Diferentes entradas coas súas definicións e coa seguinte información:

1.ª Información gramatical: s. (substantivo), adx. (adxectivo), m. (masculino), f. (feminino).

Lingua e literatura 3º ESO Solucionario das actividades de atención á diversidade

415

2.ª Forma feminina: -a

3.ª Sinónimos: SIN.

4.ª Distintas acepcións numeradas con caracteres arábicos: 1, 2.

5.ª Familias léxica: FAM.

6.ª Todas as definicións (incluíndo as acepcións) contan cun exemplo que informa do uso ou completa a información da definición.

7.

Elementos da natureza Valor simbólico

Vento masculinidade

Mar paixón amorosa

Fonte lugar de encontro entre os namorados

Auga moza e virxindade

Cervo namorado

8.

a) Unha moza convida as amigas («amigas», v. 1) e a todas as mozas fermosas e namoradas («velida», v. 3; «louçana», v. 9) a bailar («Bailemos», v. 1) debaixo dunhas abeleiras floridas («so aquestas avelaneiras frolidas, v. 2).

b) É unha cantiga de amigo.

c) É unha cantiga de refrán. O refrán non segue exactamente o esquema xeral (un ou máis versos que se repiten ao final de cada unha das estrofas), repítese ao final de cada estrofa de xeito intercalado, concretamente no antepenúltimo («se amigo amar») e último versos («verrá bailar) de cada unhas das estrofas da cantiga. Este refrán denomínase ‘refrán intercalar’.

UNIDADE 1

74

ELEMENTOS TRANSVERSAIS

1. A comprensión lectora e expresión oral e escrita.Toda a unidade traballa de maneira transversal a comprensión lectora e expresión oral e escrita, nomeadamente nos apar-tados «Literatura», «Escolma», «Lectura», «Traballo co texto», «Tipos de textos», «O tecido da lingua», «Actividades de reforzo e ampliación» e «Proba de avaliación».

2. A comunicación audiovisual e as tecnoloxías da información e da comunicación (TIC).O texto que acompaña ao exercicio 1 en «Tipos de textos» describe os problemas de non poder utilizar os medios de comunicación audiovisual e as TIC debido á carencia de fluído eléctrico. Nos contidos teóricos de «O tecido da lingua» explícase que un correo electrónico o unha SMS poden servir de canle ou soporte a un texto e no exercicio 1 hai exemplos de correos electrónicos e de SMS. O alumnado deberá consultar diferentes páxinas web para responder aos exercicios 4, 5 e 6 de «Lingua e sociedade».

3. O emprendemento.No texto que acompaña ao exercicio 4 do apartado «A lingua por dentro» descríbese como un cociñeiro decide crear o seu propio menú.

6. A prevención e a resolución pacífica de conflitos en todos os ámbitos da vida así como de calquera forma de violencia: de xénero, contra persoas con discapacidade, racismo, xenofobia etc.En «Lingua e sociedade», e nos seus seis exercicios, reflexiónase sobre a diversidade social da Península Ibérica na Idade Media desde o seu plurilingüismo.

10. A educación ambiental e o respecto polo medio natural.Nos conceptos teóricos de «Literatura» detállase elementos da natureza e o seu simbolismo nas cantigas de amigo. No apar-tado «Escolma» reprodúcense cantigas de amigo nas que teñen presenza elementos da natureza e no exercicio 2 trabállanse os valores simbólicos dos elementos da natureza nas cantigas de amigo.

76


O LIBRO DO ALUMNADO

Na páxina de entrada da unidade preséntanse unha serie de actividades orais que parten dos coñecementos previos e avanzan contidos que se traballarán ao longo da unidade. Neste caso, as preguntas refírense ás orixes do galego escrito, e tamén se lle pide ao alumnado que faga diversas descricións orais.


– Caracterizar as cantigas de amor.

– Recoñecer e elaborar textos descritivos.

– Redactar textos coherentes.

– Ampliar o léxico da saúde e da sanidade.

– Coñecer a situación da lingua galega na Idade Media.

– Identificar e flexionar substantivos.

– Diferenciar frases nominais de frases substantivas.

– Coñecer as características específicas das vogais e pronuncialas correctamente.


– Literatura: Galicia na Idade Media. A cantiga de amor. Inclúe un apartado final titulado «Comprende e razoa» no que o alumnado deberá demostrar a adquisición reflexiva dos contidos expostos.

– Escolma: que inclúe na epígrafe «Repara» unhas breves preguntas de comprensión dos textos escolmados. Baixo o título «A pegada das cantigas de amor» ofrécense textos modernos e contemporáneos nos que se aprecia a influencia do ante-dito xénero medieval.

– Lectura e traballo co texto: «A foto de Xúpiter», de Ledicia Costas. Actividades de comprensión e expresión escrita e oral. Outras actividades: frases feitas, fonética, locucións adverbiais, ortografía do «h» e familias léxicas.

– Tipos de textos: A descrición.

– O tecido da lingua: A coherencia textual.

– Os nomes das cousas: A saúde e a sanidade.

– Lingua e sociedade: Historia social da lingua galega: o esplendor.

– A lingua por dentro: O substantivo.

– Letras e signos: O sistema vocálico.


Avaliación: Na última páxina, a proba de avaliación da adquisición dos contidos da unidade. Parte da lectura do texto «Aspirina»

para desenvolver actividades de comprensión e expresión escritas, así como outras correspondentes aos diferentes aparta-dos da unidade.


77

Temporalización: Os contidos desta unidade impartiranse durante as dúas últimas semanas de outubro e as dúas primeiras de novembro.


Recursos:















78 79


Lite

ratu

ra e

esc

olm

a de

tex

tos

pp. 3

8-41

a)b)c)g)h)l)ñ)



• A cantiga de amor: orixe, características temáticas e recursos formais.

• Tipos de cantigas de amor: cantigas de refrán e cantigas de mestría.


• Escolma de cantigas de amor.• A pegada das cantigas de amor: escolma.


• Comprender a relación das cantigas de amor coa teoría do amor cortés.

• Coñecer os principais recursos formais característicos das can-tigas de amor.

• Coñecer e distinguir os subxéneros das cantigas de amor.B5.2. Comentar textos representativos da literatura galega desde a Idade Media ata 1916 e relacionar o seu contido co contexto histó-rico, cultural e sociolingüístico de cada período.

• Ler comprensivamente unha escolma de cantigas de amor.• Recoñecer os trazos definitorios do xénero de amor en cantigas.• Diferenciar entre cantigas de mestría e cantigas de refrán.• Recoñecer en cantigas de amor os recursos formais caracte-

rísticos do xénero.• Recoñecer a influencia da cantiga de amor en diversos textos

poéticos contemporáneos.

• LGLB5.1.2. Comprende e explica razoadamente as distintas épocas e períodos da literatura galega desde a Idade Media ata 1916 e sinala os seus principais trazos característicos.

• Explica a relación das cantigas de amor coa teoría do amor cortés.• Sinala os recursos formais característicos das cantigas de amor.• Coñece e distingue os subxéneros das cantigas de amor.


• Le comprensivamente unha escolma de cantigas de amor.• Sinala os trazos definitorios do xénero de amor nas cantigas.• Diferencia entre as cantigas de mestría e as cantigas de refrán.• Recoñece nos textos recursos formais característicos do xénero.


• Le comprensivamente e repara na influencia da cantiga de amor en diversos textos poéticos contemporáneos.

CCLCCEC

CCLCCEC

CCLCCEC

Lect

ura

e tr

abal

lo c

o te

xto

pp. 4

2-45

a)b)d)e)g)h)


B1.9. Construción de discursos adecuados, coherentes e ben orga-nizados sobre temas de interese persoal da vida cotiá.

• Expresión oral: exposición breve sobre un tema de interese persoal tratado na lectura.

• Expresión oral: debate informal sobre un tema de interese per-soal tratado na lectura e exposición de conclusións.

B1.9. Producir discursos breves e comprensibles, nun rexistro infor-mal, sobre temas da vida cotiá.

• Realizar unha exposición breve nun rexistro informal sobre un tema de interese persoal tratado na lectura.

• Participar activamente nun debate informal sobre un tema de interese persoal tratado na lectura.

• Expoñer individualmente, de forma clara, adecuada e coherente as conclusións do debate en grupo.

LGB1.9.1. Participa en conversas informais nas que intercambia información e expresa a súa opinión.• Realiza unha exposición breve nun rexistro informal sobre un tema de interese persoal tratado na lectura.• Participa activamente nun debate informal sobre un tema de interese persoal tratado na lectura.• Expón individualmente, de forma clara, adecuada e coherente, as conclusións do debate en grupo.

CCLCSCCSIEECCEC


B2.1. Uso de técnicas de análise do contido e estratexias que facili-tan a lectura comprensiva e crítica de textos.

• Actividades de comprensión textual.B2.8. Lectura fluída en voz alta respectando os patróns fonéticos do galego.

• Lectura expresiva e comprensiva: «A foto de Xúpiter», en O co-razón de Xúpiter, Ledicia Costas.

B2.9. Produción, en formato papel ou dixital, de textos propios da vida cotiá e das relacións sociais.

• Expresión escrita: redacción dunha conversa de chat relacio-nada co contido da lectura.


• Expresión escrita: redacción dun breve texto descritivo sobre un personaxe mencionado na lectura.

• Expresión escrita: elaboración dun cartel para un evento rela-cionado co contido da lectura.

B2.1. Aplicar técnicas e estratexias que facilitan a lectura compren-siva e crítica de textos.

• Resumir brevemente o contido da lectura.• Responder correctamente preguntas relativas ao contido da

lectura.• Coñecer o significado de termos extraídos da lectura e incor-

poralos á súa produción escrita.• Explicar o significado de metáforas e imaxes presentes no tex-

to.B2.8. Ler en voz alta, de xeito fluído, e respectar os patróns foné-ticos do galego. B2.9. Producir, en formato papel ou dixital, textos propios da vida cotiá e das relacións sociais.

• Redactar, por parellas, unha conversa de chat relacionada co contido da lectura.

B2.12. Planificar, producir e revisar textos con adecuación, cohe-rencia, cohesión e con respecto polas normas morfolóxicas, orto-gráficas e tipográficas.

• Planificar e crear un breve texto descritivo adecuado, coheren-te e cohesionado.

• Elaborar un cartel para un evento nun rexistro adecuado e cun deseño visual planificado.

LGB2.1.1. Usa técnicas de síntese do contido dos textos: resumos. • Resume en catro liñas o contido da lectura.

LGB2.1.3. Busca e asimila o significado de palabras do rexistro formal e incorpóraas progresivamente ao seu vocabulario. • Asocia termos extraídos da lectura coas súas definicións.• Constrúe enunciados coas palabras do texto definidas.

LGB2.1.4. Relaciona a información explícita e implícita dun escrito en función do contexto.• Responde correctamente preguntas relativas ao contido da lectura.• Explica o significado de metáforas e imaxes presentes no texto.

LGB2.9.1. Produce, en formato papel ou dixital, textos da vida cotiá ou das relacións sociais.• Redacta, por parellas, unha conversa de chat relacionada co contido da lectura.

LGB2.8.1. Le en voz alta, de xeito fluído e respecta a fidelidade ao texto. LGB2.8.2. Respecta os patróns fonéticos do galego (fonética, sintáctica e entoación) e emprega a dicción e o ritmo axeitado á lectura do texto. LGB2.12.1. Planifica a composición dos escritos en función do tipo de texto e da situación comunicativa para redactar textos adecuados, coherentes e ben cohesionados.LGB2.12.4. Utiliza o rexistro lingüístico adecuado en función da situación comunicativa e do ámbito de uso.

• Planifica a redacción e crea un breve texto descritivo adecuado, coherente e cohesionado.• Elabora un cartel para un evento empregando o rexistro adecuado e cun deseño visual planificado.

CCLCAACCLCAA

CCLCAA

CCLCSCCDCCLCCLCCLCAACCLCSC


B3.1. Recoñecemento, explicación e uso de léxico amplo e preciso, con incorporación de fraseoloxía e de vocabulario temático.

• Reflexión lingüística: fraseoloxía.• Reflexión lingüística: familias léxicas.

B3.2. Recoñecemento e identificación das categorías gramaticais. • Reflexión lingüística: locucións adverbiais de tempo.

B3.4. A fonética e a fonoloxía do galego con especial atención a posibles interferencias.

• Reflexión lingüística: vogais tónicas.B3.6. Coñecemento, aplicación e valoración das normas ortográfi-cas para conseguir unha comunicación eficaz.

• Reflexión lingüística: palabras con h.


• Coñecer frases feitas que inclúen léxico de partes do corpo.• Reconstruír familias léxicas a partir de termos dados e distin-

guir as familias regulares das irregulares.B3.2. Aplicar os coñecementos sobre as distintas categorías grama-ticais na elaboración de textos escritos e orais.

• Identificar locucións adverbiais e empregalas correctamente en enunciados.

B3.4. Recoñecer e usar adecuadamente a fonética da lingua galega. • Recoñecer o grao de abertura das vogais tónicas.

B3.6. Aplicar as normas ortográficas da lingua galega. • Empregar correctamente o h na súa produción escrita.• Distinguir polo seu significado pares de palabras con e sen h.

LGB3.1.1. Selecciona o léxico e as expresións axeitadas en contextos comunicativos de uso formal da lingua. • Asocia cos seus significados varias frases feitas que inclúen léxico de partes do corpo.• Elabora as familias léxicas de varios termos e indica se son regulares ou irregulares.

LGB3.2.2. Identifica e explica os usos e valores das categorías gramaticais relacionándoas coa intención comunicativa e a tipoloxía textual. • Identifica locucións adverbiais e emprégaas correctamente para completar enunciados.

LGB3.4.1. Recoñece e usa adecuadamente a fonética da lingua galega.• Recoñece o grao de abertura das vogais tónicas de palabras tiradas do texto.• Clasifica palabras segundo o grao de abertura das súas vogais tónicas.

LGB3.6.1. Emprega textos orais e escritos e respecta as normas gramaticais. • Reflexiona sobre o uso do h a partir da lectura e completa con h unha serie de palabras nos casos precisos.• Distingue, polo seu significado, pares de palabras con e sen h.

CCLCAA

CCLCAACCLCAA

CCLCAA



80 81


Tipo

s de

tex

tos

pp. 4

6-47

a)b)f)g)h)n)



• A descrición.• Descrición obxectiva e descrición subxectiva.• Características lingüísticas dos textos descritivos.• Lectura crítica e comparación de textos literarios descritivos.


• Ler criticamente e comparar varios textos literarios descritivos.• Distinguir razoadamente descricións subxectivas de descri-

cións obxectivas e producir textos breves de ambos os tipos.• Comentar, de xeito guiado, os recursos lingüísticos e literarios

empregados en textos descritivos.• Escribir un retrato breve tomando como modelo un texto co-

mentado.• Escribir un retrato breve a partir dunha fotografía.• Recoñecer nun texto unha hipérbole e facer unha descrición

empregando este recurso.

LGB3.11.1. Interpreta o sentido de textos orais e escritos, identifica a intención comunicativa e a recoñece a postura de cada emisor.• Le criticamente e compara varios textos literarios descritivos.• Distingue razoadamente descricións subxectivas e obxectivas e produce textos breves de ambos os tipos.• Comenta, de xeito guiado, os recursos lingüísticos e literarios empregados en textos descritivos.• Escribe un retrato breve tomando como modelo un texto comentado.• Escribe un retrato breve a partir dunha fotografía.• Recoñece nun texto unha hipérbole e fai unha descrición empregando este recurso.

CCLCSC

O t

ecid

o da

ling

uapp

. 48-

49

a)b)e)f)g)h)



• A coherencia textual. Factores necesarios para que un texto sexa coherente.

• O parágrafo.


• Seleccionar e organizar ideas para a redacción dun texto co-herente.

• Detectar as incoherencias nun escrito breve e reescribilo de xeito coherente.

LGB2.12.1. Planifica a composición dos escritos en función do tipo de texto e da situación comunicativa para redactar textos adecuados, coherentes e ben cohesionados. LGB2.12.2. Redacta borradores, utiliza esquemas, árbores ou mapas conceptuais para planificar e organizar os seu escritos.

• Selecciona e organiza ideas para a redacción dun texto coherente.LGB2.12.5. Usa elementos lingüísticos e discursivos para alcanzar a coherencia e cohesión interna (conectores e tratamento de formas verbais).

• Detecta as incoherencias nun escrito breve e reescríbeo de xeito que sexa coherente.

CCLCAACCLCAACCL


B3.10. Identificación da estrutura dun texto, a construción dos pa-rágrafos e a vinculación e progresión temáticas en textos alleos e propios. Elaboración de textos tendendo a estes valores.

• Análise da estrutura dunha noticia.

B3.10. Sintetizar o contido e identificar a estrutura de textos. Elabo-rar producións propias segundo estes parámetros.

• Determinar os parágrafos que conforman unha noticia e o tema principal de cada un deles, así como a idea central do texto.

LGB3.10.1. Determina o tema, delimita a estrutura e identifica a progresión temática en producións propias e alleas. Elabora textos nos que ten en conta os parámetros anteriores.

• Determina os parágrafos que conforman unha noticia e o tema principal de cada un deles, así como a idea central do texto.

CCL

Os

nom

es d

as c

ousa

spp

. 50-

51

a)b)e)g)h)m)

BLOQUE 1. EXPRESIÓN ORAL

B1.9. Construción de discursos adecuados a distintos rexistros, coherentes e ben organizados sobre temas de interese persoal ou social da vida cotiá.

• Expresión oral: simulación dunha conversa propia da vida co-tiá.

B1.9. Producir discursos breves e comprensibles, nun rexistro neu-tro, sobre temas da vida cotiá.

• Simular unha conversa nunha consulta médica empregando léxico relacionado coa saúde.

LGB1.9.2. Desenvólvese correctamente en situacións da vida cotiá que implique solicitar unha información ou un servizo.• Simula, por parellas, unha conversa nunha consulta médica.• Emprega na conversa léxico relacionado coa saúde.

CCLCSCCSIEE



• Léxico do ámbito da saúde e a sanidade.B3.5. Uso progresivo, autónomo e eficaz dos dicionarios, como fon-te de obtención de información.

• Emprego do dicionario.


• Coñecer o significado de léxico relacionado coas urxencias sanitarias.

• Relacionar imaxes con substantivos e verbos relacionados coa saúde.

• Asociar nomes de doenzas coas súas definicións.• Recoñecer o significado de denominacións de especialidades

médicas de uso frecuente.B3.5. Usar progresiva, autónoma e eficazmente os dicionarios para resolver dúbidas e progresar na aprendizaxe.

• Definir, empregando o dicionario, léxico relacionado coa saúde extraído dun texto.

LGB3.1.1. Selecciona o léxico e as expresións axeitadas en contextos comunicativos de uso formal da lingua. • Comprende o significado de léxico relacionado coas urxencias sanitarias.• Relaciona imaxes con substantivos e verbos relacionados coa saúde.• Asocia nomes de doenzas coas súas definicións.• Recoñece o significado das denominacións de especialidades médicas de uso frecuente.

LGB3.5.1. Utiliza os dicionario, resolven as súas dúbidas sobre o uso correcto da lingua e progresa na aprendizaxe.• Define, coa axuda do dicionario, léxico relacionado coa saúde extraído dun texto.

CCLCAA

CCLCD

Ling

ua e

soc

ieda

depp

. 52-

53

a)b)e)g)h)l)ñ)o)


B4.4. A orixe e formación da lingua galega. Etapas da historia social da lingua galega desde os seus inicios ata 1916, e análise e com-prensión das causas e consecuencias dos feitos máis relevantes.

• Historia social da lingua galega: o esplendor.• Características da lingua medieval.

B4.4. Recoñecer os principais elementos na orixe e formación da lin-gua galega, así como identificar as causas e consecuencias dos feitos máis relevantes da historia social da lingua desde os seus inicios ata 1916.

• Coñecer os trazos característicos da lingua medieval, identifi-cándoa como galego-portugués.

• Escoitar e reproducir a pronuncia da lingua medieval.• Coñecer o contexto histórico e a situación sociolingüística da

lingua na Idade Media.• Investigar e reflexionar sobre o papel de Afonso X na historia

da lingua.• Procurar información en Internet sobre a evolución histórica

da lingua na Idade Media e realizar un resumo cos datos máis relevantes.

• Procurar información sobre a historia da lingua provenzal e comparala coa da lingua galega.

• Procurar na web información sobre as características lingüísti-cas da lingua medieval.

LGB4.4.1. Recoñece os principais elementos na orixe e formación da lingua galega desde os seus inicios ata 1916. • Coñece os trazos característicos da lingua medieval e identifícaa como galego-portugués.• Escoita, reparando na pronuncia, audicións que reproducen as características fonéticas da lingua medieval.• Le poemas de Martin Codax na pronuncia da época.

LGB4.4.2. Recoñece os acontecementos relevantes da historia social da lingua galega desde os seus inicios ata 1916. • Coñece o contexto histórico e a situación sociolingüística da lingua durante a Idade Media.

LGB4.4.3. Identifica as causas dos feitos máis relevantes da historia social da lingua galega desde os seus inicios ata 1916.

LGB4.4.4. Identifica as consecuencias dos feitos máis relevantes da historia social da lingua galega desde os seus inicios ata 1916. • Investiga e reflexiona sobre o papel de Afonso X o Sabio na historia da lingua galega.

LGB4.4.5. Interpreta gráficos, táboas, textos e información dos medios e das TIC, relacionados coa historia social da lingua galega desde os seus inicios ata 1916.

• Procura na web información sobre a evolución histórica da lingua durante a Idade Media e realiza un resumo dos feitos máis importantes de cada etapa.

• Procura información sobre a historia da lingua provenzal e compáraa coa da lingua galega.• Procura na web información sobre as características lingüísticas da lingua medieval.

CCLCSC

CCLCSCCCLCSCCCLCSCCCLCSCCD


82 83


A lin

gua

por

dent

ropp

. 54-

57

a)b)g)h)


B3.2. Recoñecemento e identificación das categorías gramaticais. B3.3. Recoñecemento, explicación e uso dos procedementos de creación de palabras (derivación e composición).

• O substantivo: o xénero e o número. Regras de formación do feminino e do plural.

• Clasificación semántica dos substantivosB3.8. Recoñecemento das función sintácticas e das unidades que as desempeñan de cara á mellora da construción de textos orais e escritos con emprego dunha terminoloxía axeitada.

• Frase substantiva e frase nominal. Funcións que desempeñan.

B3.2. Aplicar os coñecementos sobre as distintas categorías grama-ticais na elaboración de textos escritos e orais.

• Aplicar correctamente as regras de formación do feminino e o plural en substantivos.

• Identificar nun texto os substantivos invariables e recoñecer o seu xénero.

• Coñecer a diferenza de significado en pares de palabras con oposición de xénero.

• Clasificar substantivos semanticamente.B3.3. Recoñecer e explicar os procedementos de creación de pala-bras e as posibilidades de combinación para crear novas palabras para crear novos elementos léxicos.

• Analizar morfoloxicamente os substantivos dun texto coa axu-da dun cadro.

B3.8. Recoñecer, usar e explicar as funcións sintácticas oracionais e as unidades que as desempeñan.

• Identificar frases nominais en textos.• Analizar sintacticamente frases substantivas e nominais e reco-

ñecer as funcións sintácticas de frases nominais en cláusulas.

LGB3.2.1. Produce textos orais e escritos de diferentes xéneros cun correcto uso das distintas categorías gramaticais. • Aplica correctamente as regras de formación do feminino e o plural en substantivos.

LGB3.2.2. Identifica e explica os usos e valores das categorías gramaticais relacionándoas coa intención comunicativa e a tipoloxía textual.• Identifica os substantivos invariables nun texto e recoñece o seu xénero.• Explica a diferenza de significado en pares de palabras con oposición de xénero.• Clasifica substantivos semanticamente.

LGB3.3.1. Recoñece e explica os procedementos de creación de palabras.• Analiza morfoloxicamente os substantivos dun texto coa axuda dun cadro.

LGB3.8.1. Recoñece e explica nos textos as funcións sintácticas oracionais e diferencia os elementos que as desempeñan. • Identifica as frases nominais en textos.• Analiza sintacticamente os títulos de obras literarias.• Analiza a función sintáctica das frases nominais en cláusulas.

CCLCAACCLCAA

CCLCAACCLCAA

Letr

as e

sig

nos

pp. 5

8-59

a)b)g)h)o)


B1.6. Valoración das producións orais emitidas cunha fonética galega correcta e actitude crítica ante os prexuízos que se poidan asociar a ela.

• Expresión oral: práctica de pronuncia das vogais.

B1.6. Valorar as producións emitidas cunha fonética galega correc-ta e actitude crítica ante os prexuízos que se poidan asociar a ela.

• Apreciar a emisión dunha pronuncia correcta das vogais tóni-cas rexeitando prexuízos.

• Pronunciar adecuadamente vogais tónicas en pares diacríticos e series de palabras.

LGB1.6.1. Aprecia a emisión dunha pronuncia galega correcta, recoñece os erros de produción oral propia. • Aprecia a emisión dunha pronuncia correcta das vogais tónicas.• Pronuncia adecuadamente o timbre das vogais tónicas en pares diacríticos e series de palabras.

LGB1.6.2. Comprende, interpreta e rexeita os prexuízos que se poidan asociar á maneira de pronunciar a lingua galega. • Comprende e rexeita os prexuízos sobre a pronuncia do galego.

CCLCAA

CAA



• O sistema vocálico. Localización e grao de apertura das vogais.

B3.4. Recoñecer e usar adecuadamente a fonética da lingua galega. • Describir e distinguir os fonemas correspondentes ás vogais

tónicas das palabras.• Distinguir fonética e graficamente pares diacríticos con oposi-

ción no grao de abertura das vogais.

LGB3.4.1. Recoñece e usa adecuadamente a fonética da lingua galega. • Describe o fonema correspondente ás vogais tónicas das palabras destacadas nun texto.• Distingue o timbre das vogais tónicas nunha serie de palabras.• Contrasta pares diacríticos con oposición no grao de abertura das vogais e acentúa graficamente os termos con vogal semiaberta.

CCLCAA

Refo

rzo

e am

plia

ción

pp. 6

0-61

b)g)h)




CAA

Aval

iaci

ónp.

62

b)g)h)

B2.12. Planificación, produción e revisión do texto con adecuación, coherencia, cohesión e respecto polas normas morfolóxicas, orto-gráficas e tipográficas.B3.1. Recoñecemento, explicación e uso de léxico amplo e preciso, con incorporación de vocabulario temático. B3.2. Recoñecemento e identificación das categorías gramaticais. B3.3. Recoñecemento dos procedementos de creación de palabras (derivación e composición). B3.7. Uso reflexivo da puntuación en relación coa cohesión textual.B3.8. Recoñecemento das función sintácticas e das unidades que as desempeñan de cara á mellora da construción de textos orais e escritos con emprego dunha terminoloxía axeitada. B3.10. Identificación da estrutura dun texto, a construción dos pa-rágrafos e a vinculación e progresión temáticas en textos alleos e propios. Elaboración de textos tendendo a estes valores.B5.1. Identificación e comprensión das distintas épocas e períodos da literatura galega desde as súas orixes na Idade Media ata 1916.


B2.12. Planificar producir e revisar textos con adecuación, coheren-cia, cohesión e con respecto polas normas morfolóxicas, ortográfi-cas e tipográficas.B3.1. Recoñecer e explicar os valores de léxico temático.

• Definir coas propias palabras termos relacionados coa saúde.B3.2. Aplicar os coñecementos sobre as distintas categorías grama-ticais na elaboración de textos escritos e orais.

• Identificar os morfemas flexivos en substantivos e formar os femininos correspondentes.

• Identificar o xénero de substantivos invariables nun texto.• Clasificar semanticamente substantivos dun texto.

B3.3. Recoñecer e explicar os procedementos de creación de pa-labras.

• Localizar nun texto substantivos derivados e analizalos mor-foloxicamente.


• Recoñecer nun texto frases nominais e frases substantivas e analizalas sintacticamente.

B3.7. Analizar e usar correctamente a puntuación.B3.10. Sintetizar o contido e identificar a estrutura de textos. Elabo-rar producións propias segundo estes parámetros.

• Identificar os erros de coherencia nun texto e reescribilo axei-tadamente, organizando os parágrafos.


• Recoñecer o tema das cantigas de amor dunha escolma.• Comparar e sinalar as diferenzas entre as cantigas de amor e

as cantigas de amigo.

LGB2.12.1. Planifica a composición dos escritos en función do tipo de texto e da situación comunicativa para redactar textos adecuados, coherentes e ben cohesionados.LGB2.12.4. Utiliza o rexistro lingüístico adecuado en función da situación comunicativa e do ámbito de uso.

• Redacta unha breve descrición obxectiva.LGB3.1.1. Selecciona o léxico e as expresións axeitadas en contextos comunicativos de uso formal da lingua.

• Define coas súas propias palabras termos relacionados coa saúde.LGB3.2.2. Identifica e explica os usos e valores das categorías gramaticais relacionándoas coa intención comunicativa e a tipoloxía textual.

• Identifica os morfemas flexivos nunha serie de substantivos e forma os femininos correspondentes.• Identifica o xénero de substantivos invariables tirados dun texto.• Clasifica semanticamente substantivos dun texto.

LGB3.3.1. Recoñece e explica os procedementos de creación de palabras. • Localiza nun texto substantivos derivados e analízaos morfoloxicamente.

LGB3.8.1. Recoñece e explica nos textos as funcións sintácticas oracionais e diferencia os elementos que as desempeñan.• Localiza nun texto frases nominais e frases substantivas e analízaas sintacticamente.

LGB3.7.1. Revisa os textos para puntuar correctamente.LGB3.10.1. Determina o tema, delimita a estrutura e identifica a progresión temática en producións propias e alleas. Elabora textos nos que ten en conta os parámetros anteriores.

• Identifica os erros de coherencia nun texto e reescríbeo axeitadamente, organizando os parágrafos.LGLB5.2.3. Comenta, de forma guiada, textos de obras da Literatura galega desde a Idade Media ata 1916.

• Asocia razoadamente cantigas de amor cunha serie de temáticas dadas.LGLB5.2.4. Compara textos literarios dunha mesma época ou período, sinala os seus trazos característicos definitorios e pon todo en relación co contexto histórico, cultural e sociolingüístico da(s) época(s) ou do(s) período(s).

• Completa unha táboa comparativa entre as cantigas de amor e as cantigas de amigo.

CAA


84 85




CCLCAACSC

LGB1.6.1. LGB1.6.2. Aprecia a emisión dunha pronuncia correcta e rexeita os prexuízos asociados á fonética galega.


Ofrece diversas mostras de comprender e rexeitar os prexuízos asociados á fonética galega e valora a emi-sión dunha pronuncia correcta. Mostra interese por mellorar na pronuncia e aplica estes coñecementos na vida diaria.

Ofrece mostras de comprender e rexeitar os prexuízos asociados á fonética galega e valora a emisión dunha pronuncia correcta. Mostra interese por mellorar na pronuncia e aplicar estes coñecementos na vida diaria.

Progresa no rexeitamento dos prexuízos aso-ciados á fonética galega e na valoración po-sitiva da emisión dunha pronuncia correcta. Mostra interese por mellorar na pronuncia.

Ofrece mostras de manter prexuízos asociados á fonética galega.

CCLCDCAACSCCSIEECCEC

LGB1.9.1. Realiza unha exposición breve sobre un tema tratado na lectura.


Realiza unha exposición breve nun rexistro informal sobre un tema de interese persoal tratado na lectura. Exprésase de forma clara, ordenada e gramaticalmente correcta. Adecúa a pronuncia e o ton e o volume de voz á situación comunicativa e emprega diferentes recursos non verbais.

Realiza unha exposición breve nun rexistro informal sobre un tema de interese persoal tratado na lectura. Exprésase de forma clara e ordenada. Procura adecuar a pronuncia e o ton e o volume de voz á situación comunica-tiva e empregar algúns recursos non verbais.

Realiza unha exposición breve nun rexistro informal sobre un tema de interese persoal tratado na lectura. Trata de expresarse de for-ma clara e ordenada. Procura adecuar a pro-nuncia e o ton e o volume de voz á situación comunicativa.

Realiza unha exposición breve nun rexistro informal sobre un tema de interese persoal tratado na lectura. Exprésase de forma con-fusa ou desordenada e/ou non adapta a pro-nuncia e o ton e volume de voz á situación comunicativa.

Participa nun debate sobre un tema de interese persoal tratado na lectura.


Participa activamente nun debate informal sobre un tema de interese persoal tratado na lectura: emprega argumentos lóxicos e convincentes, emitidos de for-ma clara. Respecta sempre as regras de interacción e atende as instrucións da persoa moderadora. Escoita con atención e respecto as opinións alleas, comenta as contribucións dos outros membros do grupo e realiza achegas mostrando interese polo traballo cooperativo.Planifica tomando notas e expón individualmente, de forma clara, adecuada e coherente, as conclusións do debate.

Participa activamente nun debate informal sobre un tema de interese persoal tratado na lectura: emprega argumentos lóxicos, emiti-dos de forma clara. Respecta case sempre as regras de interacción e atende as instrucións da persoa moderadora. Escoita con atención e respecto as opinións alleas e comenta as contribucións dos outros membros do grupo.Planifica tomando notas e expón individual-mente, de forma clara, adecuada e coherente, as conclusións do debate.

Participa nun debate informal sobre un tema de interese persoal tratado na lectura: em-prega argumentos lóxicos, emitidos de forma clara. Trata de respectar as regras de interac-ción e atender as instrucións da persoa mo-deradora. Escoita con atención e respecto as opinións alleas.Planifica tomando notas e expón individual-mente, de forma clara e adecuada, as conclu-sións do debate.

Participa nun debate informal sobre un tema de interese persoal tratado na lectura. Ten di-ficultades para empregar argumentos lóxicos ou emitilos de forma clara ou para respectar as regras de interacción. Planifica tomando notas e expón individual-mente as conclusións do debate.

CCLCAACSCCSIEE

LGB1.9.2. Desenvólvese correctamente en situacións da vida co-tiá: simula unha conversa nunha consulta médica.


Desenvólvese correctamente en situacións da vida co-tiá: simula, por parellas, unha conversa nunha consulta médica. Emprega fórmulas de saúdo e despedida, ade-cúa o rexistro á situación comunicativa e utiliza con fluidez e autonomía abundante léxico relacionado coa saúde.

Desenvólvese correctamente en situacións da vida cotiá: simula, por parellas, unha conversa nunha consulta médica. Emprega fórmulas de saúdo e despedida, adecúa o rexistro á situa-ción comunicativa e utiliza con certa fluidez abundante léxico relacionado coa saúde.

Desenvólvese correctamente en situacións da vida cotiá: simula, por parellas, unha conver-sa nunha consulta médica. Emprega fórmulas de saúdo e despedida, adecúa o rexistro á si-tuación comunicativa e utiliza, consultando os cadros auxiliares, léxico relacionado coa saúde.

Simula, por parellas, unha conversa nunha consulta médica. Adecúa escasamente o re-xistro á situación comunicativa e/ou emprega pouco léxico relacionado coa saúde.


CCLCAACSIEECCEC

LGB2.1.1.LGB2.1.3.LGB2.1.4.

Aplica técnicas de análise do contido e estratexias de lectura comprensiva para a interpretación dun texto.


Aplica con autonomía técnicas de análise do contido e estratexias de lectura comprensiva. Asocia termos extraídos da lectura coas súas defi-nicións e incorpóraos ao seu repertorio construíndo enunciados axeitados.Usa técnicas de síntese: resume en catro liñas o contido da lectura.Relaciona a información explícita e implícita dun escrito en función do contexto: responde con precisión pre-guntas relativas ao contido da lectura e explica detalla-damente o significado de metáforas e imaxes presentes no texto.

Aplica con progresiva autonomía técnicas de análise do contido e estratexias de lectura comprensiva. Asocia termos extraídos da lectura coas súas definicións e constrúe con eles varios enun-ciados correctos.Usa técnicas de síntese: resume con brevidade e concisión o contido da lectura.Relaciona a información explícita e implícita dun escrito en función do contexto: responde correctamente preguntas relativas ao contido da lectura e trata de explicar o significado de metáforas e imaxes presentes no texto.

Aplica técnicas de análise do contido e estra-texias de lectura comprensiva. Asocia termos extraídos da lectura coas súas definicións e constrúe con eles varios enun-ciados correctos.Usa técnicas de síntese: resume o contido da lectura adaptándose aproximadamente á ex-tensión esixida.Relaciona a información explícita e implícita dun escrito en función do contexto: responde preguntas relativas ao contido da lectura e trata de explicar o significado da maior parte das metáforas e imaxes presentes no texto.

Presenta algunhas dificultades á hora de aplicar técnicas de análise do contido e estra-texias de lectura comprensiva: precisa axuda para asociar termos coas súas definicións e/ou os enunciados construídos son incoherentes; necesita reforzo para progresar na capacidade de síntese ou relacionar e interpretar loxica-mente a información.

CCLCAACSIEEECCEC

LGB2.8.1. LGB2.8.2. Le comprensiva e expresivamente un texto narrativo.

Páxs. 42-43, lectura.

Le en voz alta con total fluidez e fidelidade ao texto e captando a atención do auditorio. Respecta os patróns fonéticos do galego (fonética, sintáctica e entoación) e emprega a dicción e o ritmo axeitado á lectura do texto.

Le en voz alta con fluidez e fidelidade ao texto e tratando de captar a atención do auditorio. Respecta os patróns fonéticos do galego (fo-nética, sintáctica e entoación) e trata de em-pregar a dicción e o ritmo axeitado á lectura do texto.

Le en voz alta con certa fluidez e fidelidade ao texto. Trata de respectar os patróns fonéticos do galego (fonética, sintáctica e entoación) e de empregar a dicción e o ritmo axeitado á lectura do texto.

Le en voz alta con certa fluidez e fidelidade ao texto. Obvia os patróns fonéticos do galego (fonética, sintáctica e entoación) ou mostra problemas de dicción e ritmo na lectura.


LGB2.9.1.LGB2.12.1.LGB2.12.4.

Planifica e produce textos adecuados: escribe unha des-crición breve.Elabora un cartel.Escribe textos da vida cotiá ou das relacións sociais: re-dacta unha conversa de chat.


Planifica e escribe un texto adecuado ao tema e tipo-loxía textual propostos, axústase á extensión esixida e a redacción é clara, coherente e cohesionada e gramati-calmente correcta. Emprega léxico rico e variado.

Planifica e escribe un texto adecuado ao tema e tipoloxía textual propostos, axústase á ex-tensión esixida e a redacción é clara e grama-ticalmente correcta. Emprega léxico variado.

Planifica e escribe un texto adecuado ao tema e tipoloxía textual propostos, axústase á ex-tensión esixida e trata de manter a corrección gramatical, así como de evitar o uso de caste-lanismos e a pobreza léxica.

Escribe un texto escasamente adecuado ao tema e tipoloxía textual propostos e/ou á ex-tensión esixida ou precisa moito reforzo para progresar na corrección gramatical.



86 87



CCLCAACSIEE

LGB2.12.1. LGB2.12.2. LGB2.12.5.

Planifica a composición dos escritos e emprega recur-sos para redactar textos coherentes.


Usa elementos lingüísticos e discursivos para alcanzar a coherencia e cohesión interna: detecta as incoherencias nun escrito breve e reescríbeo de xeito que sexa cohe-rente empregando diversos recursos.Planifica a composición dos escritos utilizando esque-mas e mapas conceptuais: selecciona e organiza ideas dadas e redacta un texto coherente.

Detecta as incoherencias nun escrito breve e reescríbeo de xeito que sexa coherente.Planifica a composición dos escritos utilizan-do esquemas e mapas conceptuais: selecciona e organiza ideas dadas, con algunha dificulta-de, e redacta un texto coherente.

Detecta as incoherencias nun escrito breve e trata de reescribilo de xeito que sexa cohe-rente.Planifica a composición dos escritos utilizan-do esquemas e mapas conceptuais: selecciona e organiza ideas dadas, con algunha dificul-tade, e trata de redactar un texto coherente.

Ten dificultades para detectar incoherencias nos textos, seleccionar ideas e/ou redactar es-critos coherentes.


CCLCAACSCCSIEECCEC

LGB3.1.1. Recoñece frases feitas.


Reflexiona, a partir do texto, sobre a fraseoloxía. Asocia cos seus significados todas as frases feitas dunha serie e incorpóraas ao seu repertorio.

Reflexiona, a partir do texto, sobre a fraseo-loxía. Asocia cos seus significados todas as frases feitas dunha serie.

Reflexiona, a partir do texto, sobre a fraseo-loxía. Asocia cos seus significados a maior parte das frases feitas dunha serie.

Reflexiona, a partir do texto, sobre a fraseo-loxía. Cústalle asociar cos seus significados as frases feitas dunha serie.

Recoñece familias léxicas.


Recoñece unha familia léxica irregular a partir dun termo presente no texto e complétaa con outras catro palabras. Elabora as familias léxicas de varios termos e indica se son regulares ou irregulares.

Recoñece unha familia léxica irregular a partir dun termo presente no texto e complétaa con outras catro palabras. Elabora, con algunha dificultade, as familias léxicas de varios ter-mos e indica se son regulares ou irregulares.

Recoñece unha familia léxica irregular a partir dun termo presente no texto e trata de com-pletala con outras catro palabras. Elabora, con axuda, as familias léxicas de varios termos e indica se son regulares ou irregulares.

Recoñece unha familia léxica irregular a partir dun termo presente no texto e trata de com-pletala con outras catro palabras. Cústalle elaborar as familias léxicas de varios termos e indicar se son regulares ou irregulares.

Amplía o seu repertorio léxico e selecciona o léxico ade-cuado: a saúde.

Páxs. 50-51, actividades 1, 2, 4 e 5.

Amplía o seu coñecemento do léxico da saúde e incor-pórao progresiva e adecuadamente ás súas producións orais e escritas.Comprende o significado do léxico relacionado coas urxencias sanitarias presente nun texto e emprega o dicionario para realizar correctamente a tarefa.Asocia todas as imaxes propostas a substantivos e ver-bos relacionados coa saúde.Relaciona todos os nomes de doenzas dunha serie coas súas definicións.Recoñece o significado de todas as denominacións de especialidades médicas de uso frecuente presentes nun texto.

Amplía o seu coñecemento do léxico da saú-de e trata de incorporalo progresivamente ás súas producións orais e escritas.Comprende o significado de léxico relacio-nado coas urxencias sanitarias presente nun texto e emprega o dicionario para realizar co-rrectamente a tarefa.Asocia a maioría das imaxes propostas a subs-tantivos e verbos relacionados coa saúde.Relaciona a maior parte dos nomes de doen-zas dunha serie coas súas definicións.Recoñece o significado de case todas as deno-minacións de especialidades médicas de uso frecuente presentes nun texto.

Amplía o seu coñecemento do léxico da saú-de e trata de incorporalo progresivamente ás súas producións orais e escritas.Emprega o dicionario para comprender o sig-nificado de léxico relacionado coas urxencias sanitarias presente nun texto.Asocia, con axuda, imaxes a substantivos e verbos relacionados coa saúde.Relaciona a maior parte dos nomes de doen-zas dunha serie coas súas definicións.Emprega o dicionario para comprender o sig-nificado das denominacións de especialidades médicas de uso frecuente presentes nun texto e trata de incorporalas ao seu repertorio.

Mostra insuficiente progreso no seu coñece-mento e uso do léxico.

CCLCAACSIEECCEC

LGB3.2.1. LGB3.2.2. Identifica, explica e emprega correctamente as catego-rías gramaticais: as locucións adverbiais.


Recoñece no texto unha locución adverbial de tempo. Completa todos os enunciados dunha serie con locu-cións adverbiais e clasifícaas.

Recoñece no texto unha locución adverbial de tempo. Completa todos os enunciados dunha serie con locucións adverbiais e trata de cla-sificalas.

Recoñece no texto unha locución adverbial de tempo. Completa case todos os enunciados dunha serie con locucións adverbiais e trata de clasificalas.

Recoñece no texto unha locución adverbial de tempo. Completa os enunciados dunha serie con locucións adverbiais pero cústalle clasifi-calas.

Identifica, explica e emprega correctamente as catego-rías gramaticais: o substantivo.

Páx. 57, actividades 2, 3, 4, 5 e 6.

Coñece os trazos morfolóxicos e semánticos do subs-tantivo e incorpora estes coñecementos á súa práctica oral e escrita. Escribe o termo do xénero contrario para unha serie de substantivos invariables. Identifica todos os substanti-vos invariables nun texto e recoñece o seu xénero.Explica a diferenza de significado en pares de palabras con oposición de xénero.Aplica correctamente as regras de formación do plural en todos os substantivos dunha serie.Clasifica semanticamente todos os substantivos dunha serie.

Coñece os trazos morfolóxicos e semánticos do substantivo e incorpora estes coñecemen-tos á súa práctica oral e escrita. Escribe o termo do xénero contrario para unha serie de substantivos invariables. Identifica case todos os substantivos invaria-bles nun texto e recoñece o seu xénero.Explica a diferenza de significado en pares de palabras con oposición de xénero.Aplica correctamente as regras de formación do plural en case todos os substantivos dunha serie.Clasifica semanticamente case todos os subs-tantivos dunha serie.

Coñece os trazos morfolóxicos e semánticos do substantivo e procura incorporar estes co-ñecementos á súa práctica oral e escrita. Recoñece e emprega, con algunha dificultade, substantivos invariables. Explica a diferenza de significado en pares de palabras con oposición de xénero.Aplica as regras de formación do plural nos substantivos dunha serie, con algunha difi-cultade.Clasifica semanticamente case todos os subs-tantivos dunha serie, consultando o libro.

Coñece os trazos morfolóxicos e semánticos do substantivo. Ten dificultades para incor-porar estes coñecementos na resolución das tarefas.

CCLCAACSIEE

LGB3.3.1. Descompón e analiza palabras morfoloxicamente.


Sinala o lexema, os morfemas flexivos e os morfemas derivativos en cada un dos substantivos destacados nun texto, coa axuda dun cadro.

Sinala o lexema, os morfemas flexivos e os morfemas derivativos en case todos os subs-tantivos destacados nun texto, coa axuda dun cadro.

Distingue entre lexema e tipos de morfemas e emprega un cadro para realizar unha análise dos substantivos destacados nun texto, con dificultade.

Cústalle distinguir entre lexema e tipos de morfemas ou non utiliza o cadro auxiliar para realizar a tarefa.

CCLCAACSIEE


Páx. 45, actividade 11.Páx. 59, actividades 1, 2 e 3.

Clasifica nun cadro todas as palabras dunha serie se-gundo o grao de abertura das súas vogais tónicas.Describe o fonema correspondente ás vogais tónicas das palabras destacadas nun texto.Pronuncia adecuadamente e distingue o timbre das vo-gais tónicas en pares diacríticos e series de palabras e acentúa graficamente os termos con vogal semiaberta.

Clasifica nun cadro case todas as palabras du-nha serie segundo o grao de abertura das súas vogais tónicas.Describe o fonema correspondente ás vogais tónicas das palabras destacadas nun texto.Pronuncia adecuadamente e distingue case sempre o timbre das vogais tónicas en pares diacríticos e series de palabras acentúa grafi-camente todos os termos con vogal semiaberta.

Trata de clasificar nun cadro todas as palabras dunha serie segundo o grao de abertura das súas vogais tónicas.Describe, consultando o libro, o fonema co-rrespondente ás vogais tónicas das palabras destacadas nun texto. Distingue o timbre das vogais tónicas e procura pronuncialo correcta-mente en series de palabras e pares diacríticos. Acentúa graficamente todos os termos con vo-gal semiaberta.

Ten dificultades para describir os fonemas e/ou non distingue o timbre das vogais tónicas.


88 89



CCLCAACSIEE

LGB3.5.1. Utiliza os dicionarios.


Estándar tamén avaliable no desenvolvemento pro-gresivo da unidade.

Utiliza os dicionarios con autonomía e frecuencia, re-solven as súas dúbidas sobre o uso correcto da lingua, obtén e interpreta de xeito adecuado a información complementaria que conteñen e progresa na aprendi-zaxe.

Utiliza os dicionarios con progresiva auto-nomía e frecuencia, resolven as súas dúbi-das sobre o uso correcto da lingua, obtén e interpreta de xeito adecuado a información complementaria que conteñen e progresa na aprendizaxe.

Progresa no emprego dos dicionarios e na in-terpretación da información complementaria que conteñen, coñece a súa estrutura e úsaos con certa frecuencia.

Coñece a estrutura dos dicionarios, pero in-terpreta parcialmente a información que con-teñen ou precisa motivación para empregalos con frecuencia.

CCLCAACSIEE

LGB3.6.1. Respecta as normas ortográficas: uso do h.


Reflexiona sobre o uso do h a partir da lectura e com-pleta con h unha serie de palabras nos casos precisos.Distingue, polo seu significado, pares de palabras con e sen h.Incorpora estes coñecementos na súa produción escrita posterior.

Reflexiona sobre o uso do h a partir da lectura e completa con h unha serie de palabras nos casos precisos.Distingue, polo seu significado, pares de pala-bras con e sen h.

Reflexiona sobre o uso do h a partir da lectura e completa con h unha serie de palabras nos casos precisos, con algunha dificultade.Distingue, polo seu significado, algúns pares de palabras con e sen h.

Reflexiona sobre o uso do h a partir da lectura. Completa, con algunha dificultade, unha serie de palabras con h

CCLCAACSIEE

LGB3.8.1. Recoñece explica as frases nominais.


Analiza sintacticamente os títulos de obras literarias.Identifica frases nominais en cláusulas e analiza a súa función sintáctica.

Analiza sintacticamente os títulos de obras literarias.Identifica frases nominais en cláusulas e ana-liza, con algunha dificultade, a súa función sintáctica.

Analiza sintacticamente os títulos de obras literarias axudándose do modelo proposto no libro.Identifica frases nominais en cláusulas e ana-liza, con algunha dificultade, a súa función sintáctica.

Cústalle identificar as frases nominais e anali-zalas sintacticamente.

CCLCAACSIEE

LGB3.10.1. Determina o tema e delimita a estrutura dunha noticia.


Determina con autonomía e precisión os parágrafos que conforman unha noticia e sinala o tema principal de cada un deles, así como a idea central do texto.

Determina con autonomía e algunha dificul-tade os parágrafos que conforman unha noti-cia e sinala o tema principal de cada un deles, así como a idea central do texto.

Determina os parágrafos que conforman unha noticia e sinala o tema principal de cada un deles, así como a idea central do texto, con algunha dificultade.

Determina os parágrafos que conforman unha noticia. Presenta dúbidas á hora de determi-nar a idea central do texto.

CCLCAACSCCSIEECCEC

LGB3.11.1. Analiza e emprega textos descritivos.

Páxs. 46-47, actividades 1, 2, 3, 4, 5, 6 e 7.

Le criticamente e compara varios textos literarios des-critivos respondendo preguntas con precisión e clari-dade.Escribe textos descritivos empregando diferentes recur-sos e adecuándose, en cada caso, ás pautas e tipos de descrición propostos. Redacta de forma clara, coheren-te, cohesionada e gramaticalmente correcta e utiliza un léxico rico e variado.Distingue razoadamente descricións subxectivas e obxectivas e produce textos breves de ambos os tipos.Comenta os recursos lingüísticos e literarios emprega-dos en textos descritivos explicándoos detalladamente e ofrecendo exemplos concretos.

Le criticamente e compara varios textos litera-rios descritivos respondendo preguntas.Escribe textos descritivos adecuándose, en cada caso, ás pautas e tipos de descrición propostos. Redacta de forma clara, coherente, cohesionada e gramaticalmente correcta.Distingue razoadamente descricións subxecti-vas e obxectivas e produce textos breves de ambos os tipos.Comenta os recursos lingüísticos e literarios empregados en textos descritivos responden-do preguntas.

Le criticamente e compara varios textos litera-rios descritivos respondendo preguntas.Escribe textos descritivos adecuándose, en cada caso, ás pautas e tipos de descrición propostos e mostrando unha asimilación dos coñecementos desenvolvidos na unidade.Distingue razoadamente descricións subxecti-vas e obxectivas e produce textos breves de ambos os tipos.Comenta algúns dos recursos lingüísticos e literarios empregados en textos descritivos respondendo preguntas.

Le criticamente e compara varios textos litera-rios descritivos respondendo preguntas.Escribe textos descritivos.Distingue razoadamente descricións subxecti-vas e obxectivas e produce textos breves de ambos os tipos.Ten dificultades para comentar os recursos lingüísticos e literarios empregados en textos descritivos.



LGB4.4.1.LGB4.4.2.LGB4.4.3.LGB4.4.4.LGB4.4.5.

Coñece a lingua medieval.


Coñece os trazos característicos da lingua medieval e reflexiona con progresiva autonomía sobre a súa situa-ción sociolingüística, establecendo comparacións con outras etapas históricas. Mostra interese por ampliar a información e emprega, de xeito autónomo, diferentes recursos (consulta de páxinas web e resumos).

Coñece os trazos característicos da lingua me-dieval e reflexiona, respondendo preguntas, sobre a súa situación sociolingüística. Mostra interese por ampliar a información e emprega, de xeito guiado, diferentes recursos (consulta de páxinas web e resumos).

Coñece os trazos característicos da lingua medieval e reflexiona, respondendo pregun-tas, sobre a súa situación sociolingüística. Emprega, de xeito guiado, diferentes recursos (consulta de páxinas web e resumos) para am-pliar a información.

Coñece os trazos característicos da lingua me-dieval e trata de reflexionar, respondendo pre-guntas, sobre a súa situación sociolingüística. Cústalle empregar diferentes recursos (con-sulta de páxinas web e resumos) para ampliar a información.


CCLCAACCEC

LGB5.1.1. LGB5.1.2. Identifica, comprende e explica a literatura medieval: as cantigas de amor.


Identifica as características principais das cantigas de amigo e reflexiona, empregando argumentos lóxicos e coherentes, sobre os contidos desenvolvidos na unida-de. Explica a relación das cantigas coa teoría do amor cortés utilizando o propio léxico. Coñece e distingue razoadamente os subxéneros das cantigas de amor e explica de forma clara e empregando o propio léxico os seus recursos formais característicos.

Identifica as características principais das can-tigas de amor. Responde loxicamente pregun-tas mostrando a asimilación dos contidos des-envolvidos na unidade: explica de xeito conciso a relación das cantigas coa teoría do amor cor-tés, coñece os subxéneros das cantigas de amor e cita os seus recursos formais característicos.

Coñece, a grandes trazos, as características principais das cantigas de amor. Trata de responder loxicamente, de forma guiada, preguntas sobre os contidos desen-volvidos na unidade: explica a teoría do amor cortés e cita os subxéneros das cantigas de amor e algúns recursos formais característi-cos.

Coñece, a grandes trazos, as características principais das cantigas de amor e explica a súa relación co amor cortés. Ten dificultades para distinguir os subxéneros e citar algúns recursos formais característicos.

CCLCAACCEC

LGB5.2.2.LGB5.2.3.LGB5.2.4.

Le, compara, comenta e reflexiona sobre as cantigas de amigo.

Páxs. 41-42, escolma e actividades 1, 2 e 3.

Le comprensivamente unha escolma de cantigas de amor e ofrece diversas mostras da asimilación dos seus trazos estéticos. Compara e comenta a selección empregando criterios propios e aplicando os coñece-mentos adquiridos. Analiza de forma guiada os textos: recoñece neles os trazos definitorios do xénero de ami-go; distingue formalmente as cantigas e identifica os recursos característicos xustificadamente.

Le comprensivamente unha escolma de canti-gas de amor e ofrece mostras da asimilación dos seus trazos estéticos. Compara e comenta a selección aplicando os coñecementos ad-quiridos. Analiza de forma guiada os textos: recoñece neles algúns dos trazos definitorios do xénero; distingue formalmente as cantigas e identifica algúns recursos característicos.

Le comprensivamente unha escolma de can-tigas de amor. Responde preguntas sobre os textos: xustifica a inclusión das cantigas no xénero de amor sinalando algún dos seus trazos definitorios; coñece a diferenza entre cantigas de mestría e refrán e clasifica os textos con axuda; identifi-ca algún recurso característico.

Le comprensivamente unha escolma de can-tigas de amor. Coñece os trazos definitorios do xénero, pero precisa axuda para comentar de forma guiada a selección e aplicar os coñecementos desen-volvidos na unidade.

Compara textos e aprecia a pegada das cantigas na his-toria da literatura galega.

Páx. 41, A pegada das cantigas de amor.

Le comprensivamente varios textos poéticos contem-poráneos e comenta de xeito autónomo a pegada da cantiga de amor neles, ofrecendo exemplos. Reflexiona sobre os textos establecendo relacións cos contidos das unidades anteriores e empregando criterios propios.

Le comprensivamente varios textos poéticos contemporáneos e comenta de xeito guiado a pegada da cantiga de amor neles, ofrecendo exemplos. Reflexiona, respondendo preguntas, sobre os textos e a súa relación cos contidos das unidades anteriores.

Le comprensivamente varios textos poéticos contemporáneos e comenta de xeito guiado a pegada da cantiga de amor neles.

Le comprensivamente varios textos poéticos contemporáneos e aprecia de forma com-prensiva a pegada da cantiga de amor neles.

UNIDADE 2

90


A xunqueira: unha aperta entre o mar e a terra.A xunqueira marca o lugar de encontro entre as augas do río e as do mar, onde os terreos son chans, creando zonas

de limos, lodos e areas, sometidas a grandes cambios fisicoquímicos (temperatura, salinidade) e moi influenciadas polas mareas.

As distintas zonas que forma o devalar da marea crean unha área de vexetación con resistencia á auga salgada e que aparece en bandas segundo o seu grao de tolerancia a permanecer baixo a auga salobre máis ou menos tempo. Depen-dendo de que as zonas sexan baixas ou altas, existen tipos de vexetación e fauna diferentes.

A xunqueira é unha depuradora natural, e traballa de balde.As zonas de xunqueira e marisma «desintoxican» as augas, retendo partículas e contaminantes nas súas raíces sen que

os xuncos o noten. A saúde de rías, esteiros e enseadas, e dos peixes e mariscos que neles viven, depende en boa medida dos humidais.

As plantas da xunqueira desalinizan a auga antes de bebela.Nas xunqueiras vaise dando unha suave mestura de augas doces e salgadas, poñendo a proba as plantas que aquí

viven. Calquera planta terrestre morrería de sede se a transplantásemos á marisma, xa que non sería capaz de absorber auga doce. As plantas das marismas teñen mecanismos internos que lles permiten separar o sal do mar e absorber auga doce. Así lograron vivir onde ningunha outra planta foi capaz de sobrevivir.

A xunqueira ten grandes manchas de cor.Cando ves a xunqueira de lonxe pódese apreciar que no centro a vexetación é máis escura e fóra ten un verde máis

claro. Isto é porque as plantas varían: os xuncos nos terreos máis baixos (cos tons máis escuros) e Puccinellia maritima nas partes máis altas (dun verde máis brillante).

1. Le con atención o texto anterior e xustifica que tipo de texto é.

2. Xustifica se o texto presenta a propiedade da coherencia textual.

3. Describe o fonema vocálico tónico das cinco palabras subliñadas no derradeiro parágrafo do texto.

4. Indica todos os substantivos do primeiro parágrafo do texto e a seguir completa o seguinte cadro seguindo o exemplo.

Substantivo Xénero Número Forma en singular/plural

xunqueira feminino singular xunqueiras

5. Emparella estas palabras relacionadas coa saúde e a sanidade coas súas definicións.

Doente, Vertixe, Xiringa, Odontoloxía, Cirurxiá,

Cadeira de rodas, Padiola, Escordadura, Traumatoloxía, Febre

– Aparello utilizado para inxectar ou extraer líquidos en calquera vaso, conduto, tecido ou cavidade corporal.

– Asento utilizado na mobilización de persoas con dificultade ou imposibilidade para camiñar.

– Aumento da temperatura corporal por riba dos niveis normais.

– Distensión violenta dunha articulación sen chegar á luxación pero con posibilidade de rachadura dalgún ligamento ou grupo próximo de fibras musculares.


91

– Médica especialista en cirurxía.

– Que sofre algunha doenza ou enfermidade.

– Rama da medicina que se ocupa do estudo dos dentes, das súas enfermidades e do seu tratamento.

– Rama da medicina que se ocupa do estudo e tratamento das lesións externas ou internas causadas por unha violencia exterior ao organismo.

– Sensación de perda do equilibrio producida pola altura.

– Taboleiro ou tea rectangular con dous varais paralelos, para o transporte de enfermos ou feridos.

6. Completa cos seguintes enunciados os ocos deste texto sobre a época de esplendor da lingua galega:

Camiño de Santiago Gallaecia cantigas IXcrecemento letrados culto Portugaldecadencia provenzal formais XII

galego-portugués XIII

Durante boa parte da Idade Media, o que hoxe coñecemos como Galicia (bautizada ______ polos romanos) ocupaba un territorio bastante máis extenso do actual, pois tamén abranguía o norte de ______ e mais o occidente de Asturias e Castela e León. Ademais, encontrábase en constante ______, tanto económico como demográfico, e os seus reis (Gar-cía, Ramiro II, Afonso VI etc.) gozaban dun importante papel político.

Neste período todos os galegos falaban galego, ben pertencesen á aristocracia, á nobreza ou ao campesiñado. Ao principio, a lingua galega compartía espazos co denominado «latín ______», pois este usábase na escrita e nos ámbitos máis ______. Pero pouco a pouco o latín foi caendo en desuso e o galego pasou a ocupar todas as funcións sociais, tanto orais como escritas. Así, arredor do século ______, os galegos ______ –daquela unha minoría– comezaron a escribir na mesma lingua que falaban xa dende o séculos ______ aproximadamente.

A expansión económica e social veu acompañada dun gran desenvolvemento cultural, no que o ______ tivo un importante papel, ao converter Compostela nun dos eixes do cristianismo europeo. Daquela, a nobreza ocupaba o seu tempo de lecer na caza e nos torneos, pero tamén na música e a danza, isto é, a representación na corte de ______ escritas e cantadas na lingua de cultura daquela, o galego, que se converteu nunha das linguas internacionais da lírica trobadoresca, xunto co ______.

No século ______, ao mesmo tempo que Portugal se convertía en reino independente, Galicia quedaba integrada e sometida na coroa de Castela. Á dependencia política súmase unha recesión económica. Todo isto supón o inicio, moi devagar, da ______ da antiga Gallaecia, pero as consecuencias a nivel cultural e lingüístico aínda han tardar. Nesta época seguimos atopando unha lingua común, o ______, na literatura escrita a ambos os lados do Miño e nela segue a escribirse a maioría dos documentos da Gallaecia até ben entrado o século XV.

7. Emparella os seguintes recursos formais das cantigas galego-portuguesas coa súa definición.

Recurso Definición

– Dobre

– Finda

– Leixaprén

– Mordobre

– Paralelismo

– Refrán

– Recurso propio das cantigas de amigo galego-portuguesas que relaciona cada parella de estrofas coa parella seguinte. Consiste na repetición dos segundos versos do primeiro par de estrofas como primeiros versos do par seguinte, e os segundos deste como primeiros do seguinte, e así sucesivamente.

– Verso ou versos que se repiten ao final de cada unha das estrofas.– Recurso expresivo baseado na repetición de versos, ideas ou construcións sintácticas

con leves variacións.– Repetición de palabras dunha mesma familia léxica en lugares simétricos dunha

mesma estrofa.– Repetición dunha mesma palabra ou grupo delas en lugares simétricos dunha mesma

estrofa.– Unha estrofa máis breve situada ao final da cantiga que serve de resumo.

UNIDADE 2

92

8. Le a cantiga de Bernal de Bonaval que está na «Escolma» (páx. 40) e responde estas cuestións:

a) Cal é o contido xeral da cantiga?

b) Que tipo de cantiga é? Como se refire á amada o poeta?

c) Atendendo á súa estrutura, xustifica se é unha cantiga de refrán ou de mestría.

416

UNIDADE 2

1. O tipo de texto predominante é a descrición. No texto dise como é a paisaxe da xunqueira e como se comportan os seus elementos. Na descrición abundan os substantivos («limos», «lodos», «areas», «cambios», «temperatura», «salinidade»), os adxectivos («chans», «fisicoquímicos», «distintas», «suave», «doces e salgadas», «terrestre», «máis escura», «máis claro», «máis brillante»), as comparacións («unha depuradora natural») e as imaxes sensoriais («unha aperta entre o mar e a terra», «traballa de balde» etc.).

2. É un texto coherente porque é claro, está organizado, non presenta contradicións e a información que presenta é axei-tada e sen contradicións. Tanto o tema (a xunqueira) como as ideas centrais (as características da xunqueira: lugar de encontro entre a auga do río e a do mar, o seu labor desintoxicador e desalinizador e a súa cor) están ben organizados en parágrafos, a información está ben seleccionada e desenvólvese de forma progresiva e ordenada (as características e o labor da xunqueira) e asemade as ideas expostas non se contradín.

3.– Cando: aberta, central [a]

– Ves: semipechada, anterior ou palatal [e].

– Lonxe: semipechada, posterior ou velar [o].

– Fóra: semiaberta, posterior ou velar [ɔ]

– É: semiaberta, anterior ou palatal [ɛ].

4.

Substantivo Xénero Número Forma en singular/plural

xunqueira feminino singular xunqueiras

lugar masculino singular lugares

encontro masculino singular encontros

augas feminino plural auga

río masculino singular ríos

mar masculino singular mares

terreos masculino plural terreo

zonas feminino plural zona

limos masculino plural limo

lodos masculino plural lodo

areas feminino plural area

cambios masculino plural cambio

temperatura feminino singular temperaturas

salinidade feminino singular salinidades

mareas feminino plural marea


417

5.– Doente: Que sofre algunha doenza ou enfermidade.

– Vertixe: Sensación de perda do equilibrio producida pola altura.

– Xiringa: Aparello utilizado para inxectar ou extraer líquidos en calquera vaso, conduto, tecido ou cavidade corporal.

– Odontoloxía: Rama da medicina que se ocupa do estudo dos dentes, das súas enfermidades e do seu tratamento.

– Cirurxiá: Médica especialista en cirurxía.

– Cadeira de rodas: Asento utilizado na mobilización de persoas con dificultade ou imposibilidade para camiñar.

– Padiola: Taboleiro ou tea rectangular con dous varais paralelos, para o transporte de enfermos ou feridos.

– Escordadura: Distensión violenta dunha articulación sen chegar á luxación pero con posibilidade de rachadura dal-gún ligamento ou grupo próximo de fibras musculares.

– Traumatoloxía: Rama da medicina que se ocupa do estudo e tratamento das lesións externas ou internas causadas por unha violencia exterior ao organismo.

– Febre: Aumento da temperatura corporal por riba dos niveis normais.

6.Durante boa parte da Idade Media, o que hoxe coñecemos como Galicia (bautizada Gallaecia polos romanos) ocu-

paba un territorio bastante máis extenso do actual, pois tamén abranguía o norte de Portugal e mais o occidente de Asturias e Castela e León. Ademais, encontrábase en constante crecemento, tanto económico como demográfico e os seus reis (García, Ramiro II, Afonso VI etc.) gozaban dun importante papel político.

Neste período todos os galegos falaban galego, ben pertencesen á aristocracia, á nobreza ou ao campesiñado. Ao prin-cipio, a lingua galega compartía espazos co denominado «latín culto», pois este usábase na escrita e nos ámbitos máis formais. Pero pouco a pouco o latín foi caendo en desuso e o galego pasou a ocupar todas as funcións sociais, tanto orais como escritas. Así, arredor do século XIII, os galegos letrados –daquela unha minoría– comezaron a escribir na mesma lingua que falaban xa dende o séculos IX aproximadamente.

A expansión económica e social veu acompañada dun gran desenvolvemento cultural, no que o Camiño de Santiago tivo un importante papel, ao converter Compostela nun dos eixes do cristianismo europeo. Daquela, a nobreza ocu-paba o seu tempo de lecer na caza e nos torneos, pero tamén na música e na danza, isto é, a representación na corte de cantigas escritas e cantadas na lingua de cultura daquela, o galego, que se converteu nunha das linguas internacionais da lírica trobadoresca, xunto co provenzal.

No século XII, ao mesmo tempo que Portugal se convertía en reino independente, Galicia quedaba integrada e sometida na coroa de Castela. Á dependencia política súmase unha recesión económica. Todo isto supón o inicio, moi devagar, da decadencia da antiga Gallaecia, pero as consecuencias a nivel cultural e lingüístico aínda han tardar. Nesta época seguimos atopando unha lingua común, o galego-portugués, na literatura escrita a ambos os lados do Miño e nela segue a escribirse a maioría dos documentos da Gallaecia até ben entrado o século XV.

SOLUCIONARIO

418

7.

Recurso Definición

Paralelismo Recurso expresivo baseado na repetición de versos, ideas ou construcións sintácticas con leves variacións.

Mordobre Repetición de palabras dunha mesma familia léxica en lugares simétricos dunha mesma estrofa.

Finda Unha estrofa máis breve situada ao final da cantiga que serve de resumo.

Leixaprén

Recurso propio das cantigas de amigo galego-portuguesas que relaciona cada parella de estrofas coa parella seguinte. Consiste na repetición dos segundos versos do primeiro par de estrofas como primeiros versos do par seguinte, e os segundos deste como primeiros do seguinte, e así sucesivamente.

Dobre Repetición dunha mesma palabra ou grupo delas en lugares simétricos dunha mesma estrofa.

Refrán Verso ou versos que se repiten ao final de cada unha das estrofas.

8. a) Nas catro estrofas repítese o mesmo con lixeiros matices: o poeta suplícalle a Deus que lle deixe ver («amostrade-mi-a,

Deus,», v. 2) a súa amada («A dona que eu am’e tenho por senhor», v. 1) ou, se non, que o mate, que aparece no refrán «Se nom dade-mi-a morte».

b) É unha cantiga de amor onde o poeta se refire á súa amada mediante varias perífrases: «A dona que eu am’e tenho por senhor» (v. 1); «A que tenh’eu por lume d’estes olhos meus» (v. 4) ou «Essa que vós fezestes melhor parecer» (v. 7).

Nota: a definición de perífrase pódese consular no «Apéndice literario e gramatical» do libro do alumnado, páx. 264.

c) É unha cantiga de refrán, xa que o verso «Se nom dade-mi-a morte» se repite ao final de cada unha das estrofas.


93


1. A comprensión lectora e expresión oral e escrita.Toda a unidade traballa de maneira transversal a comprensión lectora e expresión oral e escrita, nomeadamente nos apar-tados «Literatura», «Escolma», «Lectura», «Traballo co texto», «Tipos de textos», «O tecido da lingua», «Actividades de reforzo e ampliación» e «Proba de avaliación».

2. A comunicación audiovisual e as tecnoloxías da información e da comunicación (TIC).Na «Lectura» descríbense conversas por chat. No exercicio 7 do apartado «Traballo co texto» deberase inventar unha con-versa por chat baseada no texto de lectura da unidade. O alumnado deberá consultar diferentes páxinas web para respon-der ao exercicio 9 de «Traballo co texto» e aos exercicios 3, 4 e 5 de «Lingua e sociedade».

3. O emprendemento.Os exercicios 4 e 5 do apartado «Os nomes das cousas» amosan diferentes oficios e profesións vencellados coa sanidade.

5. A igualdade efectiva entre mulleres e homes.O exercicio 4 de «Os nomes das cousas» exemplifica a igualdade entre mulleres e homes na sanidade.

6. A prevención e a resolución pacífica de conflitos en todos os ámbitos da vida así como de calquera forma de violencia: de xénero, contra persoas con discapacidade, racismo, xenofobia etc.En «Lingua e sociedade» e nos seus cinco exercicios descríbese a detállase a diversidade social da Península Ibérica na Idade Media desde o emprego do latín e o galego-portugués.

7. A saúde e a calidade de vida.Nos cinco exercicios do apartado «Os nomes das cousas» e no texto da «Proba de avaliación» trabállase co vocabulario da saúde e da sanidade.

9. A educación viaria.No exercicio 4 de «O tecido da lingua» o alumnado deberá redactar un texto coherente partindo da idea principal de que cada día resulta máis difícil resolver o problema do tráfico nas cidades.

10. A educación ambiental e o respecto polo medio natural.O texto tirado do xornal Galicia Hoxe no apartado «Tipos de textos», que axuda a explicar a coherencia textual, fala da presenza dos osos pardos no Courel e no Cebreiro. No exercicio 4 de «O tecido da lingua» o alumnado deberá redactar un texto coherente partindo da idea secundaria dos problemas ecolóxicos derivados do tránsito de vehículos.

94


O LIBRO DO ALUMNADO

Na páxina de entrada da unidade preséntanse unha serie de actividades orais que parten dos coñecementos previos e avanzan contidos que se traballarán ao longo da unidade. Neste caso, as cuestións refírense á imaxe que o alumnado ten dos xornais e do xornalismo actual, aos seus hábitos lingüísticos, así como ao seu gusto polos debates e o intercambio de ideas.

Obxectivos didácticos da unidade:– Caracterizar e identificar as cantigas de escarnio e maldicir, as Cantigas de Santa María e a prosa medieval.– Recoñecer a estrutura dunha noticia e dunha crónica.– Observar a cohesión textual e os seus principais mecanismos.– Caracterizar o debate oral formal e o informal.– Ampliar o léxico relacionado co tempo meteorolóxico.– Diferenciar o bilingüismo da diglosia.– Identificar os adxectivos e as frases adxectivas.– Clasificar e pronunciar as consoantes do alfabeto galego.


– Literatura: Outros textos da literatura medieval. Inclúe un apartado final titulado «Comprende e razoa» no que o alum-nado deberá demostrar a adquisición reflexiva dos contidos expostos.

– Escolma: que inclúe na epígrafe «repara» unhas breves preguntas de comprensión dos textos escolmados. Baixo o título «A pegada das cantigas de escarnio e maldicir» ofrécense textos modernos e contemporáneos nos que se aprecia a in-fluencia do antedito xénero medieval.

– Lectura e traballo co texto: «Un sensacional Marque faise coa Volta a Portugal», de http://praza.gal. Actividades de com-prensión e expresión escrita e oral. Outras actividades: xentilicios, sinestesias, ortografía e fonética.

– Tipos de textos: A noticia.

– O tecido da lingua: A cohesión textual. Os mecanismos de cohesión textual.

– Escoitar e falar: O debate formal e informal.

– Os nomes das cousas: O tempo meteorolóxico.

– Lingua e sociedade: Linguas en contacto: bilingüismo e diglosia.

– A lingua por dentro: O adxectivo. A frase adxectiva.

– Letras e signos: O sistema consonántico.


Avaliación: Na última páxina, a proba de avaliación da adquisición dos contidos da unidade. Parte da lectura do texto «Veu visitar-

me o mar», de Rosa Aneiros, para desenvolver actividades de comprensión e expresión escritas, así como outras correspon-dentes aos diferentes apartados da unidade.


95

Temporalización: Os contidos desta unidade impartiranse durante as dúas últimas semanas de novembro e as dúas primeiras de decembro.


Recursos:















96 97


Lite

ratu

ra e

esc

olm

a de

tex

tos

pp. 6

4-67

a)b)g)h)l)ñ)



• As cantigas de escarnio e maldicir: temas e recursos formais.• Lírica relixiosa: as cantigas de Santa María.• Xéneros menores: pastorelas, tenzóns e prantos.• Prosa medieval.


• Escolma de cantigas medievais.• A pegada das cantigas de escarnio e maldicir: escolma.


• Poñer en relación as cantigas de escarnio e maldicir coas ca-racterísticas da sociedade medieval.

• Coñecer as diferenzas entre a cantiga de escarnio e a cantiga de maldicir.

• Comprender a orixinalidade da lírica medieval fronte á prosa.• Valorar razoadamente a importancia das cantigas de Santa

María na súa época.B5.2. Comentar textos representativos da literatura galega desde a Idade Media ata 1916 e relacionar o seu contido co contexto histó-rico, cultural e sociolingüístico de cada período.

• Ler comprensivamente unha escolma de cantigas medievais.• Diferenciar entre as cantigas de escarnio e as cantigas de mal-

dicir.• Distinguir as cantigas de escarnio e maldicir segundo a súa

temática.• Distinguir razoadamente os trazos definitorios das cantigas de

loor e milagres a partir dun texto.• Ler comprensivamente e apreciar a pegada das cantigas de es-

carnio e maldicir en textos poéticos contemporáneos.

LGLB5.1.2. Comprende e explica razoadamente as distintas épocas e períodos da literatura galega desde a Idade Media ata 1916 e sinala os seus principais trazos característicos.

• Pon en relación as cantigas de escarnio e maldicir coas características da sociedade medieval.• Coñece as diferenzas entre a cantiga de escarnio e a cantiga de maldicir.• Explica a orixinalidade da lírica medieval fronte á prosa.• Valora razoadamente a importancia das cantigas de Santa María na súa época.

LGLB5.2.3. Comenta, de forma guiada, textos de obras da Literatura galega desde a Idade Media ata 1916, sinala os seus trazos característicos definitorios e relaciónaos co contexto histórico, cultural e sociolingüístico do período da literatura galega correspondente.LGLB5.2.4. Compara textos literarios dunha mesma época ou período ou de diferentes épocas e períodos atendendo aos seus principais con-tidos, sinala os seus trazos característicos definitorios e pon todo en relación co contexto histórico, cultural e sociolingüístico da(s) época(s) ou do(s) período(s).

• Le comprensivamente unha escolma de cantigas medievais.• Diferencia entre as cantigas de escarnio e as cantigas de maldicir.• Distingue as cantigas de escarnio e maldicir segundo a súa temática.• Explica os trazos definitorios das cantigas de loor presentes nunha cantiga de Santa María.• Le comprensivamente e aprecia a pegada das cantigas de escarnio e maldicer en textos poéticos contemporáneos.

CCLCCEC

CCLCCECCCLCCEC

Lect

ura

e tr

abal

lo c

o te

xto

pp. 6

8-71

a)b)d)e)g)h)m)n)


B1.5. Desenvolvemento de habilidades de escoita cunha actitude de interese, cooperación e respecto ante as intervencións orais, sobre todo en exposicións do profesorado ou do alumnado.

• Desenvolvemento de habilidades de escoita activa.B1.8. Coñecemento, uso e aplicación de técnicas e estratexias nece-sarias para falar en público: planificación do discurso nas prácticas orais formais e informais.

• Expresión oral: planificación do discurso e exposición oral bre-ve.

• Expresión oral: planificación e representación dunha entrevis-ta.

B1.7. Participación activa en situacións propias do ámbito educati-vo e de interese para o alumnado que xeren intercambio de opinión.

• Expresión oral: debate sobre deportes.

B1.5. Coñecer e usar as normas de cortesía nas intervencións orais propias e alleas da actividade educativo, tanto espontáneas como planificadas.B1.8. Aplicar técnicas e estratexias para falar en público, en situa-cións formais e informais, de forma individual.

• Planificar unha exposición oral de temática deportiva median-te apuntamentos esquemáticos.

• Planificar a extensión dunha exposición oral adaptándose a unha duración prefixada.

• Planificar, por parellas, unha entrevista de temática deportiva.• Realizar unha exposición breve de forma clara e gramatical-

mente correcta, coidando a pronuncia e os aspectos próso-dicos da linguaxe non verbal e empregando léxico variado.

• Adecuar a súa pronuncia a un contexto formal representado.B1.7. Participar activamente en situacións propias do ámbito edu-cativo e de interese para o alumnado que xeren intercambio de opinión.

• Participar activamente nun debate de temática deportiva res-pectando as regras de intervención e cortesía.

• Empregar argumentos lóxicos para manifestar a súa opinión.• Atender as instrucións da persoa moderadora.• Comentar as intervencións dos interlocutores.

LGB1.5.1. Coñece, aprecia e usa as normas que rexen a cortesía na comunicación oral (intervén na quenda que lle corresponde, respecta as opinións e recoñece e rexeita a linguaxe discriminatoria).

LGB1.5.2. Recoñece a importancia dos aspectos prosódicos (entoación, pausas, ton, timbre e volume) e o significado dos trazos máis caracte-rísticos da linguaxe non verbal.

LGB1.8.1. Elabora guións para organizar os contidos de exposicións formais ou informais breves.• Planifica unha exposición oral de temática deportiva mediante apuntamentos esquemáticos.• Planifica a extensión da exposición adaptándoa a unha duración prefixada.• Planifica, por parellas, unha entrevista de temática deportiva.

LGB1.8.2. Participa con fluidez nas intervencións orais espontáneas ou formais respectando as regras morfosintácticas desta lingua, en especial a colocación do pronome átono, así como a fonética galega (pronuncia das sete vogais, n velar e fonema fricativo palatal xordo).

• Realiza unha exposición breve de forma clara e gramaticalmente correcta.• Pronuncia adecuadamente as sete vogais, o n velar e o fonema fricativo palatal xordo.

LGB1.8.4. Fai uso dos aspectos prosódicos da linguaxe non verbal (a presentación, a posta en escena, os xestos e a mirada), manifesta auto-control das emocións ao falar en público e diríxese ao auditorio con autoconfianza e seguridade.

• Coida a súa linguaxe non verbal na práctica oral.• Manifesta autocontrol das emocións ao falar en público.

LGB1.8.5. Emprega nas intervencións orais espontáneas un léxico rico e variado.LGB1.8.6. Adecúa a súa pronuncia á finalidade da práctica oral.

• Adecúa a súa pronuncia ao contexto formal representado na entrevista.LGB1.7.1. Participa activamente en debates ou coloquios, respecta as regras de interacción, intervención e cortesía, manifesta as súas opinións e respecta as dos demais.

• Participa activamente nun debate de temática deportiva.• Emprega argumentos con criterios lóxicos.• Respecta as regras de interacción, intervención e cortesía.

LGB1.7.2. Cínguese ao tema, non divaga e atende ás instrucións do moderador nos debates e coloquios.• Atende as instrucións da persoa moderadora.

LGB1.7.4. Respecta as quendas de palabra, o espazo, xesticula de xeito adecuado, escoita activamente os demais e usa fórmulas de saúdo e despedida.

• Comenta as intervencións dos interlocutores.

CCLCAACSCCCLCSCCSIEECAA

CCL

CCLCSCCSIEE

CCLCCLCAACCLCSC

CCLCSCCCLCSC



98 99


Lect

ura

e tr

abal

lo c

o te

xto

pp. 6

8-71

a)b)d)e)g)h)m)n)


B2.1. Uso de técnicas de análise do contido e estratexias que facili-tan a lectura comprensiva e crítica de textos. B2.3. Comprensión e interpretación de textos propios dos medios de comunicación e distinción dos contidos informativos e das opi-nións en entrevistas, crónicas e reportaxes.


• Lectura expresiva e comprensiva: «Un sensacional Marque fai-se coa volta a Portugal», en Praza Pública.


• Expresión escrita: redacción dun correo electrónico.B2.10. Produción, en soporte impreso ou dixital, de textos propios dos medios de comunicación.

• Expresión escrita: redacción dun texto de opinión breve.


• Sintetizar a idea principal de cada un dos parágrafos que com-poñen un texto.

• Utilizar un cadro para extraer e organizar información dun texto.

• Relacionar termos da lectura coas súas definicións.• Coñecer as diferentes acepcións, comúns e específicas do ám-

bito deportivo, de palabras extraídas do texto.B2.3. Comprender e interpretar escritos propios dos medios de co-municación e distinguir entre información e opinión en crónicas.

• Discriminar afirmacións verdadeiras e falsas e escribir estas últi-mas de acordo coa mensaxe do texto.

B2.8. Ler en voz alta, de xeito fluído, e respectar os patróns foné-ticos do galego. B2.9. Producir, en formato papel ou dixital, textos propios da vida cotiá e das relacións sociais.

• Redactar un correo electrónico de seis liñas relacionado coa temática do texto.

• Redactar un breve texto en que expresa a súa opinión sobre un tema tratado na lectura.

LGB2.1.1. Usa técnicas de síntese do contido dos textos: subliñados, esquemas e resumos. • Sintetiza nunha oración a idea principal de cada un dos parágrafos que compoñen o texto.

LGB2.1.2. Usa técnicas de ampliación e organización da información: táboas, cadros, gráficos e mapas conceptuais. • Utiliza un cadro para extrer e organizar información do texto.

LGB2.1.3. Busca e asimila o significado de palabras do rexistro formal e incorpóraas progresivamente ao seu vocabulario. • Relaciona termos da lectura con cadansúa definición.• Explica o significado de expresións tiradas da lectura, tanto nas súas acepcións comúns como nas específicas do ámbito deportivo.

LGB2.3.1. Comprende e interpreta textos xornalísticos: crónicas. • Discrimina afirmacións verdadeiras e falsas e escribe estas últimas de acordo coa mensaxe do texto.

LGB2.8.1. Le en voz alta, de xeito fluído e respecta a fidelidade ao texto. LGB2.8.2. Respecta os patróns fonéticos do galego (fonética sintáctica e entoación) e emprega a dicción e o ritmo axeitado á lectura do texto.LGB2.9.1. Produce, en formato papel ou dixital, textos da vida cotiá ou das relacións sociais.

• Redacta un correo electrónico de seis liñas relacionado coa temática do texto.• Redacta un breve texto en que expresa a súa opinión sobre un tema tratado na lectura.

CCLCAACCLCAACCLCAA

CCLCSCCCLCCLCCLCSCCD



• Reflexión lingüística: xentilicios.B3.4. A fonética e a fonoloxía do galego con especial atención a posibles interferencias.

• Reflexión lingüistica: pronuncia da grafía x.B3.6. Coñecemento, aplicación e valoración das normas ortográfi-cas para conseguir unha comunicación eficaz.

• Reflexión lingüística: palabras que comezan por ex- e palabras que comezan por es-.


• Recoñecer os xentilicios empregados nun texto e saber o topó-nimo correspondente.

• Incorporar ao seu repertorio léxico os xentilicios correspon-dentes a varios topónimos galegos.

B3.4. Recoñecer e usar adecuadamente a fonética da lingua galega. • Distinguir e realizar correctamente as dúas posibles pronun-

cias da grafía x.B3.6. Aplicar as normas ortográficas e morfolóxicas da lingua ga-lega.

• Recoñecer e distinguir palabras que comezan por ex- ou es-.• Valorar a importancia das normas ortográficas na distinción de

palabras e empregalas correctamente.

LGB3.1.1. Selecciona o léxico e as expresións axeitadas en contextos comunicativos de uso formal da lingua. • Encontra os xentilicios empregados na lectura e indica o topónimo que lles corresponde.• Escribe o xentilicio correspondente a cada un dos topónimos dunha serie.

LGB3.4.1. Recoñece e usa adecuadamente a fonética da lingua galega. • Recoñece as dúas posibles pronuncias da grafía x a partir do texto.• Clasifica unha serie de palabras que conteñen x segundo a súa pronuncia.

LGB3.6.1. Emprega textos orais e escritos e respecta as normas gramaticais. • Recoñece no texto palabras que comezan por ex- e palabras que comezan por es-.• Valora a importancia das normas ortográficas para distinguir palabras, completa unha serie empregando ex- ou es- e explica o significado

dos pares que se distinguen graficamente.

CCLCAA

CCLCAA

CCLCAA


B5.6. Creación ou recreación de textos sinxelos de intención lite-raria partindo das características dos traballados na aula co fin de desenvolver o gusto pola escrita e a capacidade de expresión dos sentimentos e xuízos.

• Reflexión lingüística: a sinestesia.• Expresión escrita: emprego de recursos retóricos.

B5.6. Crear ou recrear textos sinxelos de intención literaria partindo das características dos traballados na aula co fin de desenvolver o gusto pola escrita e a capacidade de expresión dos sentimentos e xuízos.

• Lembrar o concepto de sinestesia a través dun exemplo sina-lado nun texto.

• Crear sinestesias e explicalas.

LGLB5.6.2. Desenvolve o gusto pola escrita como instrumento de comunicación capaz de analizar e regular os sentimentos e xuízos. • Lembra o que é unha sinestesia a través dun exemplo sinalado na lectura.• Crea sinestesias e explícaas.

CCLCCEC

Tipo

s de

tex

tos

pp. 7

2-73

a)b)c)e)g)h)


B2.3. Comprensión e interpretación de textos propios dos medios de comunicación e distinción dos contidos informativos e das opi-nións. B2.10. Produción, en soporte impreso ou dixital, de textos propios dos medios de comunicación.

• A noticia: estrutura.• A crónica.

B2.13. Utilización das TIC para organizar os contidos, mellorar a presentación e corrixir erros.

• Uso do procesador de textos.

B2.3. Comprender e interpretar escritos propios dos medios de co-municación e distinguir entre información e opinión.

• Comparar varios xornais e familiarizarse coa súa estrutura.• Recoñecer as pautas xerais de redacción da noticia.• Analizar o tratamento dunha mesma información en dous xor-

nais distintos, seguindo unhas pautas.• Diferenciar o tratamento informativo do tratamento valorativo

en titulares de noticias.B2.10. Producir, en soporte impreso ou dixital, textos xornalísticos informativos e de opinión.

• Transformar titulares informativos en valorativos recoñecendo as mudanzas feitas.

• Escribir unha crónica dun suceso próximo á súa experiencia vital.

B2.13. Utilizar as TIC para organizar os contidos, mellorar a presen-tación e corrixir as producións escritas.

• Empregar o procesador de textos para darlle o formato ade-cuado a unha crónica.

LGB2.3.1. Comprende e interpreta textos xornalísticos. • Examina varios xornais en grupo e organiza a información (número de seccións, orde das seccións etc.) coa axuda dun cadro.• Analiza unha noticia e explica se cumpre as pautas xerais de redacción.

LGB2.3.2. Distingue entre os contidos informativos e as opinións que se expresan nos textos xornalísticos. • Compara o tratamento dunha mesma información en dous xornais distintos, seguindo unhas pautas.• Diferencia de forma razoada titulares informativos e valorativos.

LGB2.10.1. Produce, en soporte impreso ou dixital, textos xornalísticos. • Transforma titulares informativos en valorativos e explica as mudanzas feitas.• Escribe unha crónica dun suceso acontecido no seu contorno.

LGB2.13.1. Usa as TIC (procesadores de textos e correctores ortográficos) para organizar os contidos, mellorar a presentación e facilitar a corrección dos textos escritos.

• Emprega o procesador de textos para darlle o formato adecuado a unha crónica.

CCLCSC

CCLCSC

CCLCD

CCLCD


100 101


O t

ecid

o da

ling

uapp

. 74-

75

a)b)f)h)


B3.9. Recoñecemento e uso reflexivo dos mecanismos de cohesión textual.

• A cohesión textual.• Os mecanismos de cohesión textual: repetición de palabras,

substitución de palabras, deíxe, puntuación e nexos ou co-nectores.

B3.9. Recoñecer en textos de diversa natureza e usar nas produ-cións propias os principais mecanismos de cohesión.

• Recoñecer nun texto diversos mecanismos de cohesión textual e sinalar as conexións correspondentes.

• Empregar mecanismos de cohesión textual (deícticos e substi-tución de palabras) para reescribir adecuadamente un texto.

LGB3.9.1. Identifica, explica e usa mecanismos que lle achegan cohesión a un texto. • Traza nun texto as conexións correspondentes a diferentes mecanismos de cohesión destacados.• Emprega mecanismos de cohesión textual (deícticos e substitución de palabras) para reescribir adecuadamente un texto.

CCL

Esco

itar

e fa

lar

pp. 7

6-77

a)b)c)d)e)f)g)h)


B1.5. Desenvolvemento de habilidades de escoita cunha actitude de interese, cooperación e respecto ante as intervencións orais, sobre todo en exposicións do profesorado ou do alumnado.B1.7. Participación activa en situacións propias do ámbito educati-vo e de interese para o alumnado que xeren intercambio de opinión.

• O debate. A tese e os argumentos.• O debate formal. Exemplos de debates formais.• O debate informal. Que debemos facer e que non debemos

facer.• Tipos de argumentos máis empregados.

B1.5. Coñecer e usar as normas de cortesía nas intervencións orais propias e alleas da actividade educativo, tanto espontáneas como planificadas.

• Identificar exemplos de boas e malas prácticas en debates tele-visivos, en relación coas pautas propostas na unidade.

• Reflexionar sobre o emprego adecuado da linguaxe non verbal en intervencións propias e alleas.

B1.7. Participar activamente en situacións propias do ámbito edu-cativo e de interese para o alumnado que xeren intercambio de opinión.

• Contrastar a súa opinión coa do resto do grupo respectando as regras de intervención e cortesía.

• Participar activamente en debates formais e informais respec-tando as regras de intervención e cortesía.

• Coñecer os tipos de argumentos máis utilizados nos debates, reflexionar sobre estes e empregalos nunha situación simu-lada da vida real.

• Avaliar as intervencións propias e alleas analizando diferentes debates.

• Coñecer e identificar as diferenzas entre o debate formal e in-formal nun coloquio televisivo.


• Identifica en debates televisivos exemplos de boas e malas prácticas, en relación coas pautas propostas na unidade.LGB1.5.2. Recoñece a importancia dos aspectos prosódicos (entoación, pausas, ton, timbre e volume) e o significado dos trazos máis caracte-rísticos da linguaxe non verbal.

• Reflexiona sobre o emprego adecuado da linguaxe non verbal en intervencións propias e alleas.LGB1.7.1. Participa activamente en debates ou coloquios, respecta as regras de interacción, intervención e cortesía, manifesta as súas opinións e respecta as dos demais.

• Contrasta a súa opinión coa do resto do grupo respectando as regras de intervención e cortesía. • Participa activamente nun debate formal organizado na aula, respectando as regras de intervención e cortesía.• Participa activamente nun debate informal organizado na aula, respectando as regras de intervención e cortesía.

LGB1.7.2. Cínguese ao tema, non divaga e atende ás instrucións do moderador nos debates e coloquios.• Coñece e reflexiona sobre o tipo de argumentos máis empregados nos debates.• Emprega diferentes tipos de argumentos nunha situación simulada da vida real.

LGB1.7.3. Avalía as intervencións propias e alleas.• Analiza fragmentos en vídeo de debates realizados no marco dunha actividade extraescolar e avalía as intervencións dos participantes

seguindo unhas pautas.• Avalía as intervencións realizadas por outros membros do grupo nun debate formal realizado na aula.


• Coñece e identifica nun debate televisivo as diferenzas entre o debate formal e informal.

CCLCAACSCCCLCSCCSIEECCLCSC

CCLCSC

CAA

CCLCSC

Os

nom

es d

as c

ousa

spp

. 78-

79

a)b)g)h)



• Léxico relacionado co tempo meteorolóxico.


• Identificar nun texto e definir substantivos e verbos relaciona-dos co tempo meteorolóxico.

• Asociar imaxes con substantivos, adxectivos e verbos propios do campo semántico da meteoroloxía.

• Asimilar e incorporar á súa produción escrita léxico e fraseo-loxía relacionados co tempo meteorolóxico.

LGB3.1.1. Selecciona o léxico e as expresións axeitadas en contextos comunicativos de uso formal da lingua.• Identifica nun texto e define substantivos e verbos relacionados co tempo meteorolóxico.• Asocia imaxes con substantivos, adxectivos e verbos propios do campo semántico da meteoroloxía.• Redacta un texto breve empregando léxico relacionado co tempo meteorolóxico.• Asimila varias frases feitas que conteñen léxico relacionado co tempo meteorolóxico e incorpóraas á redacción de enunciados.

CCLCAA

Ling

ua e

soc

ieda

depp

. 80-

81

a)b)d)e)g)h)l)ñ)o)



• Expresión oral: reflexión e debate sobre a diglosia en Galicia.• Expresión oral: reflexión e debate sobre as consecuencias de

levar a cabo un cambio de lingua.


• Reflexionar oralmente en grupo sobre a diglosia en Galicia, empregando argumentos lóxicos e aplicando os coñecemen-tos desenvolvidos, sobre a diglosia en Galicia e as consecuen-cias de levar a cabo un cambio de lingua.

LGB1.7.1. Participa activamente en debates ou coloquios, respecta as regras de interacción, intervención e cortesía, manifesta as súas opinións e respecta as dos demais.

• Reflexiona e debate, empregando argumentos lóxicos e aplicando os coñecementos desenvolvidos, sobre a diglosia en Galicia.• Reflexiona e debate, empregando argumentos lóxicos e aplicando os coñecementos desenvolvidos, sobre as consecuencias de levar a cabo

un cambio de lingua.

CCLCSC


B2.6. Uso case autónomo dos recursos que ofrecen as bibliotecas e as TIC para obter, organizar e seleccionar a información.

• Procura e lectura comprensiva do conto de Séchu Sende «Ins-trucciones para empezar a hablar gallego» (Made in Galiza).

B2.6. Usar, de maneira case autónoma, os recursos que ofrecen as bibliotecas e outros recursos relacionados coas TIC para obter, or-ganizar e seleccionar información.

• Procurar de xeito autónomo e ler comprensivamente un tex-to literario relacionado co tema tratado, establecendo unha comparación entre o seu contido e a propia experiencia.

LGB2.6.1. Aplica correctamente o sistema de procura na biblioteca e nos buscadores de internet para obter, organizar e seleccionar información.• Procura de xeito autónomo e le comprensivamente un texto literario relacionado co tema tratado, establecendo unha comparación entre

o contido e a propia experiencia.

CCLCAA


102 103


Ling

ua e

soc

ieda

depp

. 80-

81

a)b)d)e)g)h)l)ñ)o)


B4.1. Valoración das linguas como medios de relación interpersoal e de sinal de identidade dun pobo. B4.2. Situación sociolingüística do galego, observación da situa-ción sociolingüística en canto a usos e actitudes no contorno máis próximo (aula e barrio), con aproximación aos prexuízos lingüísticos máis evidentes.

• Linguas en contacto: bilingüismo social, bilingüismo individual e diglosia.

B4.1. Valorar as linguas como medios de relación interpersoal e de sinal de identidade dun pobo.

• Distinguir entre bilingüismo individual e bilingüismo social e comprender e aplicar o concepto de diglosia á ánalise socio-lingüística do seu contorno e da realidade galega.

B4.2. Describir e analizar a situación sociolingüística de Galicia atendendo á presenza da lingua galega.

• Analizar, seguindo unhas pautas, a distribución do galego e o castelán nos diversos ámbitos de uso do seu contorno.

• Reflexionar, coa axuda dun cadro, sobre o seu nivel de compe-tencia nas dúas linguas en contacto en relación cos ámbitos de adquisición destas.

• Experimentar e describir un proceso de cambio de lingua tiran-do conclusións positivas sobre as consecuencias deste.

• Realizar inferencias, respondendo preguntas, sobre a situación sociolingüística do galego en relación cos ámbitos de adquisi-ción das dúas linguas en contacto en Galicia.

LGB4.1.2. Distingue entre bilingüismo e diglosia e aplica estes termos de forma axeitada á realidade galega. • Distingue entre bilingüismo individual e bilingüismo social e comprende o concepto de diglosia.• Aplica o concepto de diglosia á ánalise sociolingüística do seu contorno, así como do propio uso e nivel de competencia nas dúas linguas

en contacto.LGB4.2.1. Describe e analiza a situación sociolingüística de Galicia.

• Analiza, seguindo unhas pautas, a distribución do galego e o castelán nos diversos ámbitos de uso do seu contorno.• Reflexiona, coa axuda dun cadro, sobre o seu nivel de competencia nas dúas linguas en contacto en relación cos ámbitos de adquisición

destas.• Experimenta e describe un proceso de cambio de lingua e tira conclusións positivas sobre as consecuencias deste.• Realiza inferencias, respondendo preguntas, sobre a situación sociolingüística do galego en relación cos ámbitos de adquisición das dúas

linguas en contacto en Galicia.

CCL

CCLCSC

A lin

gua

por

dent

ropp

. 82-

85

a)b)g)h)


B3.2. Recoñecemento e identificación das categorías gramaticais. • O adxectivo: adxectivos explicativos e especificativos.• Graos do adxectivo. • Adxectivos con lexemas diferentes para o comparativo e para

o superlativo.• O grao comparativo. Uso das conxuncións comparativas.

B3.8. Recoñecemento das función sintácticas e das unidades que as desempeñan de cara á mellora da construción de textos orais e escritos con emprego dunha terminoloxía axeitada.

• A frase adxectiva.


• Recoñecer e empregar adxectivos na súa produción escrita res-pectando as regras de concordancia.

• Distinguir os adxectivos explicativos e especificativos e redac-tar enunciados cos dous tipos.

• Coñecer os tres graos do adxectivo, así como as diferentes for-mas do superlativo, e empregalas en textos escritos.

• Identificar o grao comparativo e usar adecuadamente as conxuncións comparativas.


• Identificar a frase adxectiva en cláusulas e analizala sintacti-camente.

LGB3.2.1. Produce textos orais e escritos de diferentes xéneros cun correcto uso das distintas categorías gramaticais. • Reescribe un texto cambiando adxectivos e respectando as regras de concordancia.• Emprega adxectivos explicativos e especificativos na redacción de enunciados.• Redacta un texto breve empregando os superlativos absolutos dunha serie de adxectivos dados.• Constrúe enunciados empregando a forma do superlativo relativo a partir de series de tres palabras.• Completa enunciados coas conxuncións comparativas axeitadas e indica se hai varias posibilidades de uso.

LGB3.2.2. Identifica e explica os usos e valores das categorías gramaticais relacionándoas coa intención comunicativa e a tipoloxía textual. • Identifica nun texto adxectivos, así como os substantivos que estes modifican.• Distingue os adxectivos explicativos dos especificativos.• Clasifica os adxectivos dun texto segundo o seu grao.

LGB3.8.1. Recoñece e explica nos textos as funcións sintácticas oracionais e diferenza os elementos que as desempeñan. • Recoñece nun texto as frases substantivas e nominais que conteñen un adxectivo ou fraxe adxectiva como modificador.• Localiza frases adxectivas en cláusulas e analízaas sintacticamente.

CCLCAA

CCLCAA

CCLCAA

Letr

as e

sig

nos

pp. 8

6-87

a)b)g)h)



• Pronuncia reflexiva de fonemas consonánticos.


• Pronunciar reflexivamente fonemas consonánticos.

LGB1.6.1. Aprecia a emisión dunha pronuncia galega correcta, recoñece os erros de produción oral propia e allea a partir da práctica habitual de autovaliación e propón solucións para melloralas.

• Pronuncia reflexivamente fonemas consonánticos.

CCLCAA



• O sistema consonántico. • Clasificación dos fonemas consonánticos.

B3.4. Recoñecer e usar adecuadamente a fonética da lingua galega. • Identificar na pronuncia os fonemas bilabiais e nasais.• Asociar consoantes empregadas na creación de palabras con

fonemas e definir estes segundo o seu punto e modo de ar-ticulación.

LGB3.4.1. Recoñece e usa adecuadamente a fonética da lingua galega. • Identifica na pronuncia os fonemas bilabiais e nasais.• Crea palabras empregando consoantes e define os fonemas correspondentes segundo o seu punto e modo de articulación.• Achega as grafías correspondentes a unha serie de fonemas descritos e crea palabras empregando diversas combinacións.• Clasifica consoantes asociándoas ás definicións dos seus modos de articulación.

CCLCAA

Refo

rzo

e am

plia

ción

pp. 8

8-89

b)g)h)




CAA


104 105


Aval

iaci

ónp.

90

b)g)h)

B2.1. Uso de técnicas de análise do contido e estratexias que facili-tan a lectura comprensiva e crítica de textos. B2.10. Produción, en soporte impreso, de textos propios dos medios de comunicación.B2.12. Planificación, produción e revisión do texto con adecuación, coherencia, cohesión e respecto polas normas morfolóxicas, orto-gráficas e tipográficas. B3.1. Recoñecemento, explicación e uso de léxico amplo e preciso, con incorporación de vocabulario temático. B3.2. Recoñecemento e identificación das categorías gramaticais.B3.4. A fonética e a fonoloxía do galego con especial atención a posibles interferencias.B3.8. Recoñecemento das función sintácticas e das unidades que as desempeñan de cara á mellora da construción de textos orais e escritos con emprego dunha terminoloxía axeitada.B3.9. Recoñecemento dos mecanismos de cohesión textual. B3.11. Recoñecemento e delimitación na intención comunicativa expresada.B4.1. Valoración das linguas como medios de relación interpersoal e de sinal de identidade dun pobo.B5.2. Selección, lectura autónoma e comentario de textos represen-tativos da literatura galega desde a Idade Media ata 1916.



• Ler comprensivamente e extraer información dun texto para empregala na súa produción escrita.

B2.10. Producir, en soporte impreso, textos xornalísticos informa-tivos.

• Redactar adecuadamente unha noticia sobre un tema tratado na lectura.


• Seleccionar información dun texto e reelaborala.B3.1. Recoñecer e explicar os valores de léxico temático.

• Tirar dun texto todos os termos relacionados co tempo meteo-rolóxico e achegar sinónimos.

• Recoñecer nun texto termos do campo semántico marítimo.B3.2. Aplicar os coñecementos sobre as distintas categorías grama-ticais na elaboración de textos escritos e orais.

• Empregar correctamente os diferentes graos do adxectivo na escrita.

• Recoñecer nun texto os adxectivos e distinguilos segundo o seu grao.

B3.4. Recoñecer e usar adecuadamente a fonética da lingua galega.• Coñecer o punto e modo de articulación dos fonemas conso-

nánticos en palabras.B3.8. Recoñecer, usar e explicar as funcións sintácticas oracionais e as unidades que as desempeñan.

• Recoñecer nun texto adxectivos que realizan distintas funcións sintácticas.

B3.9. Recoñecer en textos de diversa natureza os principais meca-nismos de cohesión.

• Identificar, de xeito guiado, mecanismos de cohesión nun texto e distinguir entre deíxe e substitución.

B3.11. Comprender o sentido global e a intención comunicativa de textos orais e escritos.B4.1. Valorar as linguas como medios de relación interpersoal e de sinal de identidade dun pobo.

• Coñecer a definición dos conceptos: contacto lingüístico, con-flito lingüístico, bilingüismo social, bilingüismo individual, lingua inicial e bilingüe inicial.

B5.2. Seleccionar, ler autonomamente e comentar textos represen-tativos da literatura galega desde a Idade Media ata 1916 e relacio-nar o seu contido co contexto histórico, cultural e sociolingüístico de cada período.

• Ler comprensivamente e resumir unha cantiga de escarnio.• Facer unha distinción razoada entre as cantigas de escarnio e

as de maldicir a partir dun texto.• Clasificar xustificadamente unha cantiga en refrán ou mestría.

LGB2.1.1. Usa técnicas de síntese do contido dos textos: subliñados, esquemas e resumos. • Le comprensivamente e extrae información do texto para empregala na súa produción escrita.

LGB2.10.1. Produce, en soporte impreso, textos xornalísticos. • Redacta adecuadamente unha noticia sobre un tema tratado na lectura.

LGB2.12.3. Consulta fontes de información para seleccionar contidos relevantes que posteriormente reelaborará e incorporará ao seu escrito. • Selecciona información dun texto e reelabóraa.

LGB3.1.1. Selecciona o léxico e as expresións axeitadas en contextos comunicativos de uso formal da lingua.• Tira do texto todos os termos relacionados co tempo meteorolóxico e achega sinónimos.• Recoñece no texto termos do campo semántico marítimo.

LGB3.2.1. Produce textos orais e escritos de diferentes xéneros cun correcto uso das distintas categorías gramaticais.• Forma o superlativo absoluto de tres adxectivos escollidos no texto.• Escribe tres enunciados utilizando adxectivos nos tres modos do grao comparativo.

LGB3.2.2. Identifica e explica os usos e valores das categorías gramaticais relacionándoas coa intención comunicativa e a tipoloxía textual.• Recoñece os adxectivos presentes no texto e distíngueos segundo o seu grao.

LGB3.4. Recoñece e usa adecuadamente a fonética da lingua galega.• Indica o punto e modo de articulación dos fonemas consonánticos de varias palabras extraídas do texto.

LGB3.8.1. Recoñece e explica nos textos as funcións sintácticas oracionais e diferencia os elementos que as desempeñan.• Sinala nun texto adxectivos que realizan distintas funcións sintácticas.

LGB3.9.1. Identifica e explica mecanismos que lle achegan cohesión a un texto. • Identifica, de xeito guiado, mecanismos de cohesión nun texto e distingue entre deíxe e substitución.

LGB3.11.1. Interpreta o sentido de textos orais e escritos, identifica a intención comunicativa e a recoñece a postura de cada emisor.• Distingue nun texto as partes narrativas das descritivas e discrimina xustificadamente a descrición obxectiva da subxectiva.• Ofrece exemplos de comparación, personificación e esaxeración tirados dun texto.

LGB4.1.2. Distingue entre bilingüismo e diglosia e aplica estes termos de forma axeitada á realidade galega.• Presenta unha definición dos conceptos: contacto lingüístico, conflito lingüístico, bilingüismo social, bilingüismo individual, lingua inicial

e bilingüe inicial.LGLB5.2.2. Le autonomamente obras ou textos representativos da literatura galega desde a Idade Media ata 1916, resume o seu contido.

• Le comprensivamente unha cantiga de escarnio e resume o seu contido.LGLB5.2.3. Comenta, de forma guiada, textos de obras da Literatura galega desde a Idade Media ata 1916, sinala os seus trazos característicos definitorios e relaciónaos co contexto histórico, cultural e sociolingüístico do período da literatura galega correspondente.

CAA


106 107




CCLCAACSCCSIEEE

LGB1.5.1.LGB1.5.2.

Desenvolve habilidades de escoita activa e recoñece a importancia dos aspectos prosódicos e a linguaxe non verbal.

Páx. 71, actividades 8, 9 e 10.Páx. 77, actividade 1, 3, 4 e 7.

Desenvolve habilidades de escoita activa: coñece, apre-cia e usa as normas que rexen a cortesía na comuni-cación oral. Escoita sempre con atención e respecto as intervencións alleas, intervén na quenda que lle corres-ponde e recoñece, rexeita e evita a linguaxe discrimi-natoria.Coñece a importancia dos aspectos prosódicos: re-flexiona sobre o emprego adecuado da linguaxe non verbal en intervencións propias e alleas achegando di-versos exemplos. Aplica estes coñecementos á propia práctica.

Coñece e aprecia as normas que rexen a cor-tesía na comunicación oral: escoita case sem-pre con atención e respecto as intervencións alleas, intervén na quenda que lle corresponde e recoñece, rexeita e evita a a linguaxe discri-minatoria. Coñece a importancia dos aspectos prosódi-cos: analiza, de xeito guiado, o emprego ade-cuado da linguaxe non verbal en intervencións propias e alleas. Procura aplicar estes coñece-mentos á propia práctica.

Coñece e aprecia as normas que rexen a cor-tesía na comunicación oral e procura respec-talas mantendo a atención e mostrando unha actitude respectuosa ante as intervencións alleas. Intervén na quenda que lle corresponde e recoñece, rexeita e trata de evitar a linguaxe discriminatoria.Coñece a importancia dos aspectos prosódi-cos: analiza, de xeito guiado, o emprego ade-cuado da linguaxe non verbal en intervencións propias e alleas.

Coñece e aprecia as normas que rexen a cor-tesía na comunicación oral, pero presenta al-gunhas dificultades para usalas.Coñece a importancia dos aspectos prosódicos e comprende, a través de exemplos expostos, o emprego adecuado da linguaxe non verbal en intervencións propias e alleas.

CCLCAA

LGB1.6.1. Aprecia a emisión dunha pronuncia correcta.


Pronuncia reflexivamente fonemas consonánticos e explica o seu punto e modo de articulación. Valora a emisión dunha pronuncia correcta. Mostra interese por mellorar na pronuncia e aplica estes coñecementos na vida diaria.

Pronuncia reflexivamente fonemas consonán-ticos e explica o seu punto e modo de arti-culación. Valora a emisión dunha pronuncia correcta. Mostra interese por mellorar na pro-nuncia e aplicar estes coñecementos na vida diaria.

Pronuncia reflexivamente fonemas conso-nánticos e comproba o seu punto e modo de articulación. Mostra interese por mellorar na pronuncia.

Pronuncia reflexivamente fonemas consonán-ticos. Demostra escaso progreso na pronuncia e/ou na valoración positiva desta.

CCLCDCAACSCCSIEEE

LGB1.7.1. LGB1.7.2.LGB1.7.3LGB1.7.3

Participa activamente en debates e coñece as súas nor-mas básicas e características principais.


Páx. 77, actividades 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8.


Participa activamente en debates ou coloquios, coñece e respecta sempre as regras de interacción, intervención e cortesía, manifesta as súas opinións e respecta as dos demais. Cínguese ao tema, non divaga, atende as ins-trucións da persoa moderadora e/ou modera o debate sen necesidade de que interveña o/a docente. Xesticula de xeito adecuado e escoita activamente.Coñece as diferenzas entre debate formal e informal, reflexiona sobre o tipo de argumentos máis empre-gados e aplica estes coñecementos na propia práctica realizando intervencións claras, lóxicas, coherentes e convincentes.Avalía as intervencións propias e alleas con rigor, ex-haustividade e achegando críticas pertinentes e cons-trutivas.

Participa activamente en debates ou colo-quios, coñece e respecta case sempre as re-gras de interacción, intervención e cortesía, manifesta as súas opinións e respecta as dos demais. Cínguese ao tema, non divaga, aten-de as instrucións da persoa moderadora e/ou modera o debate. Xesticula de xeito adecuado e escoita activamente.Coñece as diferenzas entre debate formal e informal, reflexiona sobre o tipo de argumen-tos máis empregados e aplica algún destes coñecementos na propia práctica realizando intervencións claras e lóxicas.Avalía as intervencións propias e alleas ache-gando críticas pertinentes e respectuosas.

Realiza intervencións en debates ou coloquios, coñece e trata de respectar as regras de inte-racción, intervención e cortesía, manifesta as súas opinións e respecta as dos demais. Cín-guese ao tema e procura non divagar, atende as instrucións da persoa moderadora. Coñece as diferenzas entre debate formal e in-formal, reflexiona sobre o tipo de argumentos máis empregados nos debates e aplica algún destes coñecementos na propia práctica.Avalía as intervencións propias e alleas de xei-to guiado.

Participa en debates ou coloquios, coñece e trata de respectar as regras de interacción, intervención e cortesía. Coñece as diferenzas entre debate formal e in-formal e reflexiona sobre o tipo de argumen-tos máis empregados nos debates.Avalía as intervencións propias e alleas de xei-to guiado.

CCLCAACSCCSIEE

LGB1.8.1. LGB1.8.2. LGB1.8.4. LGB1.8.5.LGB1.8.6.

Aplica técnicas para falar en público: realiza exposicións orais e entrevistas.


Aplica diversas técnicas para falar en público. Planifica, mediante a toma de apuntamentos esquemáticos, as súas exposicións orais e adáptaas á duración prefixada.Realiza unha exposición breve con total fluidez, de for-ma clara e gramaticalmente correcta. Pronuncia ade-cuadamente as sete vogais, o n velar e o fonema frica-tivo palatal xordo. Adecúa a súa pronuncia á finalidade da práctica oral.Fai uso dos aspectos prosódicos da linguaxe non ver-bal (a presentación, a posta en escena, os xestos e a mirada), manifesta autocontrol das emocións ao falar en público e diríxese ao auditorio con autoconfianza e seguridade.Emprega nas intervencións orais espontáneas un léxico rico e variado.

Aplica técnicas para falar en público. Planifica, mediante a toma de apuntamentos esquemá-ticos, as súas exposicións orais.Realiza unha exposición breve con certa fluidez e de forma clara. Trata de pronunciar adecuadamente as sete vogais, o n velar e o fonema fricativo palatal xordo. Adecúa a súa pronuncia á finalidade da práctica oral.Fai uso dos aspectos prosódicos da linguaxe non verbal (a presentación, a posta en esce-na, os xestos), manifesta un certo autocontrol das emocións ao falar en público e trata de dirixirse ao auditorio con autoconfianza e se-guridade.Coida o léxico nas súas intervencións.

Aplica técnicas para falar en público. Planifica as súas exposicións orais.Realiza unha exposición breve de forma clara. Trata de pronunciar adecuadamente as sete vogais, o n velar e o fonema fricativo palatal xordo, e de adecuar a súa pronuncia á finali-dade da práctica oral.Fai uso dos aspectos prosódicos da linguaxe non verbal (a presentación, a posta en escena, os xestos) e progresa no autocontrol das emo-cións ao falar en público.

Realiza unha exposición breve de forma clara. Trata de pronunciar adecuadamente as sete vogais, o n velar e o fonema fricativo palatal xordo.Trata de facer uso dos aspectos prosódicos da linguaxe non verbal.


CCLCAACSIEECCEC

LGB2.1.1.LGB2.1.2.LGB2.1.3.

Aplica técnicas de análise do contido e estratexias de lectura comprensiva para a interpretación dun texto.


Aplica con autonomía técnicas de análise do contido e estratexias de lectura comprensiva. Extrae e organiza información do texto empregando un cadro de xeito preciso.Asocia termos extraídos da lectura coas súas defini-cións, explica o significado de expresións dadas en diferentes acepcións e incorpora este léxico ao seu re-pertorio.Usa técnicas de síntese: resume nunha oración a idea principal de cada un dos parágrafos do texto.

Aplica con progresiva autonomía técnicas de análise do contido e estratexias de lectura comprensiva. Extrae e organiza información do texto em-pregando un cadro.Asocia termos extraídos da lectura coas súas definicións e explica o significado de expre-sións dadas en diferentes acepcións.Usa técnicas de síntese: resume brevemente a idea principal de cada un dos parágrafos do texto.

Aplica técnicas de análise do contido e estra-texias de lectura comprensiva. Utiliza un cadro para organizar a información extraída do texto.Asocia termos extraídos da lectura coas súas definicións.Trata de explicar o significado de expresións dadas con algunha dificultade.Usa técnicas de síntese: resume a idea princi-pal dos parágrafos dun texto.

Presenta algunhas dificultades á hora de aplicar técnicas de análise do contido e estra-texias de lectura comprensiva: precisa axuda para definir e asociar termos coas súas defini-cións; necesita reforzo para progresar na ca-pacidade de síntese ou relacionar e interpretar loxicamente a información.



108 109



CCLCDCAACSCCSIEE

LGB2.3.1. LGB2.3.2. Comprende e interpreta textos xornalísticos.



Participa activamente no exame en grupo de diferentes xornais, coñece a súa estrutura habitual e emprega un cadro para organizar a información extraída da análise. Coñece a estrutura habitual da noticia e explica deta-lladamente se unha noticia cumpre as pautas xerais de redacción. Diferencia razoadamente entre noticias e crónicas.Ofrece diversas mostras de comprender de xeito glo-bal textos xornalísticos e distingue de forma razoada entre titulares informativos e valorativos. Compara o tratamento dunha mesma información en dous xornais distintos e comenta detalladamente as diferenzas con criterio propio.

Participa no exame en grupo de diferentes xornais, coñece a súa estrutura habitual e em-prega un cadro para organizar a información extraída da análise. Coñece a estrutura habitual da noticia e de-termina se unha noticia cumpre as pautas xerais de redacción.Ofrece mostras de comprender de xeito glo-bal textos xornalísticos e distingue de forma razoada entre titulares informativos e valora-tivos. Compara o tratamento dunha mesma información en dous xornais distintos e co-menta as diferenzas de forma guiada.

Participa no exame en grupo de diferentes xornais, coñece a súa estrutura habitual e em-prega un cadro para organizar a información extraída da análise. Coñece a estrutura habitual da noticia e de-termina se unha noticia cumpre as pautas xerais de redacción.Ofrece mostras de comprender de xeito glo-bal textos xornalísticos e progresa na distin-ción de titulares informativos e valorativos. Compara o tratamento dunha mesma infor-mación en dous xornais distintos e comenta as diferenzas de forma guiada e con algunha dificultade.

Participa no exame en grupo de diferentes xornais e coñece a súa estrutura habitual.Coñece a estrutura habitual da noticia.Ofrece mostras de comprender de xeito global textos xornalísticos, pero precisa reforzo para distinguir a información obxectiva e subxec-tiva.

CCLCAACSCCSIEE

LGB2.6.1. Aplica correctamente o sistema de procura na biblio-teca.


Aplica correctamente o sistema de procura na biblio-teca, de xeito autónomo. e emprega con frecuencia a biblioteca do centro.

Aplica correctamente o sistema de procura na biblioteca, de xeito autónomo, e emprega ás veces a biblioteca do centro.

Aplica correctamente o sistema de procura na biblioteca, con algunha axuda, e emprega ás veces a biblioteca do centro.

Precisa axuda e motivación para empregar a biblioteca e aplicar correctamente o seu sis-tema de procura.

CCLCAACSIEEECCEC

LGB2.8.1. LGB2.8.2. Le en voz alta un texto xornalístico.


Le en voz alta un texto xornalístico con total fluidez e fidelidade ao texto e captando a atención do audito-rio. Respecta os patróns fonéticos do galego (fonética, sintáctica e entoación) e emprega a dicción e o ritmo axeitado á lectura do texto.

Le en voz alta un texto xornalístico con flui-dez e fidelidade ao texto e tratando de captar a atención do auditorio. Respecta os patróns fonéticos do galego (fonética, sintáctica e entoación) e trata de empregar a dicción e o ritmo axeitado á lectura do texto.

Le en voz alta un texto xornalístico con certa fluidez e fidelidade ao texto. Trata de respectar os patróns fonéticos do galego (fonética, sin-táctica e entoación) e de empregar a dicción e o ritmo axeitado á lectura do texto.

Le en voz alta un texto xornalístico con certa fluidez e fidelidade ao texto. Obvia os patróns fonéticos do galego (fonética, sintáctica e entoación) ou mostra problemas de dicción e ritmo na lectura.

CCLCAACSCCSIEE

LGB2.9.1. Escribe textos da vida cotiá: escribe un correo electró-nico.Escribe un texto de opinión.






CCLCDCAACSCCSIEE

LGB2.10.1. Escribe textos xornalísticos: transforma titulares.


Transforma titulares informativos en valorativos e ex-plica as mudanzas feitas detalladamente.

Transforma titulares informativos en valo-rativos, con algunha dificultade, e explica as mudanzas feitas.

Coñece a diferenza entre titular informativo e valorativo e transforma unha serie e trata de explicar as mudanzas feitas con axuda.

Cústalle distinguir entre titular informativo e valorativo e/ou transformar unha serie.

Escribe textos xornalísticos: redacta unha crónica.






CCLCDCAACSCCSIEE

LGB2.13.1. Usa o procesador de textos.


Emprega de xeito autónomo un procesador de textos para organizar os contidos, mellorar a presentación e corrixir o texto e utilízao de xeito habitual. Dálle o for-mato adecuado a unha crónica.

Emprega, con progresiva autonomía, un pro-cesador de textos para organizar os contidos, mellorar a presentación e corrixir o texto e utilízao de xeito habitual. Dálle o formato adecuado a unha crónica.

Emprega, con progresiva autonomía, un pro-cesador de textos para organizar os contidos, mellorar a presentación e corrixir os textos e interésase por avanzar no seu uso e utilizalo de xeito habitual. Dálle o formato adecuado a unha crónica.

Emprega, con progresiva autonomía, un pro-cesador de textos e comprende a súa utilidade na vida cotiá.


CCLCMCCTCAACSIEE

LGB3.1.1. Recoñece xentilicios.


Recoñece todos os xentilicios empregados na lectura e indica o topónimo que lles corresponde.Escribe o xentilicio correspondente a cada un dos topó-nimos dunha serie.Incorpora estes coñecementos á súa produción oral e escrita.

Recoñece todos os xentilicios empregados na lectura e indica o topónimo que lles corres-ponde.Escribe o xentilicio correspondente a cada un dos topónimos dunha serie.

Recoñece a maior parte dos xentilicios empre-gados na lectura e indica o topónimo que lles corresponde.Escribe o xentilicio correspondente a cada un dos topónimos dunha serie.

Presenta dificultades para recoñecer xenti-licios e asocialos aos topónimos correspon-dentes.

Amplía o seu repertorio léxico e selecciona o léxico ade-cuado: o tempo meteorolóxico.

Páxs. 78-79, actividades 1, 2, 3, 4, 5 e 6.

Amplía o seu coñecemento do léxico do tempo meteo-rolóxico e incorpórao progresiva e adecuadamente ás súas producións orais e escritas.Identifica en textos e asocia a imaxes léxico relacionado co tempo meteorolóxico e defíneo con precisión.Redacta un texto breve empregando adecuadamente o léxico estudado.Asimila varias frases feitas e incorpóraas á redacción de enunciados, así como á súa produción oral e escrita posterior.

Amplía o seu coñecemento do léxico da saú-de e trata de incorporalo progresivamente ás súas producións orais e escritas.Identifica en textos e asocia a imaxes léxico relacionado co tempo meteorolóxico e defíneo con certa dificultade.Redacta un texto breve empregando o léxico estudado.Asimila varias frases feitas e incorpóraas á re-dacción de enunciados.

Amplía o seu coñecemento do léxico da saú-de e trata de incorporalo progresivamente ás súas producións orais e escritas.Identifica en textos e asocia a imaxes léxico relacionado co tempo meteorolóxico e trata de definilo, con certa dificultade.Redacta un texto breve empregando o léxico estudado.Asimila varias das frases feitas dunha serie e redacta con elas algúns enunciados.



110 111



CCLCAACCEC

LGB3.2.1.LGB3.2.2.

Identifica, explica e emprega correctamente as catego-rías gramaticais: o adxectivo.

Páxs. 84-85, actividades 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 e 9.

Coñece os trazos morfolóxicos e semánticos do adxec-tivo e incorpora estes coñecementos á súa práctica oral e escrita. Identifica nun texto adxectivos, así como os substanti-vos que estes modifican; distingue entre explicativos e especificativos e clasifícaos segundo o seu grao.Emprega adecuadamente adxectivos na escrita de tex-tos, respecta as regras de concordancia e mostra na tarefa a completa asimilación dos coñecementos des-envolvidos na unidade.Coñece as normas de uso das conxuncións comparati-vas, emprégaas adecuadamente para completar enun-ciados e indica se hai varias posibilidades de uso.

Coñece os trazos morfolóxicos e semánticos do adxectivo e incorpora estes coñecementos á súa práctica oral e escrita. Identifica nun texto adxectivos, así como os substantivos que estes modifican; distingue entre explicativos e especificativos e clasifíca-os segundo o seu grao.Con frecuencia emprega adecuadamente adxectivos na escrita de textos, respecta as regras de concordancia e mostra na tarefa a asimilación dos coñecementos desenvolvidos na unidade.Coñece as normas de uso das conxuncións comparativas e emprégaas adecuadamente para completar enunciados.

Coñece os trazos morfolóxicos e semánticos do adxectivo e procura incorporar estes coñe-cementos á súa práctica oral e escrita. Identifica nun texto adxectivos, así como os substantivos que estes modifican; distingue entre explicativos e especificativos e clasifíca-os segundo o seu grao.Emprega adxectivos na escrita de textos con algunha dificultade, respecta as regras de concordancia e mostra na tarefa certa asi-milación dos coñecementos desenvolvidos na unidade.Coñece as normas de uso das conxuncións comparativas e emprégaas para completar enunciados, con algunha dificultade.

Coñece os trazos morfolóxicos e semánticos do adxectivo. Identifica nun texto adxectivos, así como os substantivos que estes modifican; distingue entre explicativos e especificativos e clasifíca-os segundo o seu grao.Ten dificultades para incorporar estes coñece-mentos na escrita.

CCLCAA


Páx. 71, actividade 14.Páx. 87, actividades 1, 2, 3, 4 e 5.

Recoñece os fonemas consonánticos, distingue as gra-fías segundo a súa pronuncia e aplica estes coñece-mentos na súa práctica diaria.Crea palabras empregando consoantes e define todos os fonemas correspondentes segundo o seu punto e modo de articulación.Achega as grafías correspondentes a unha serie de fo-nemas descritos e crea palabras empregando diversas combinacións.Clasifica consoantes asociándoas ás definicións dos seus modos de articulación.

Recoñece os fonemas consonánticos e distin-gue as grafías segundo a súa pronuncia.Crea palabras empregando consoantes e de-fine, con algunha dificultade, os fonemas co-rrespondentes segundo o seu punto e modo de articulación.Achega as grafías correspondentes a unha se-rie de fonemas descritos e crea palabras em-pregando diversas combinacións, con algunha dificultade.Clasifica consoantes asociándoas ás defini-cións dos seus modos de articulación.

Recoñece os fonemas consonánticos e distin-gue as grafías segundo a súa pronuncia.Crea palabras empregando consoantes e de-fine, consultando o libro, os fonemas corres-pondentes segundo o seu punto e modo de articulación.Achega as grafías correspondentes a unha se-rie de fonemas descritos e crea palabras em-pregando diversas combinacións, con algunha dificultade.Clasifica consoantes asociándoas ás defini-cións dos seus modos de articulación, consul-tando o libro.

Recoñece os fonemas consonánticos.Amosa unha insuficiente asimilación dos co-ñecementos desenvolvidos na unidade na re-solución de tarefas.

CCLCAA

LGB3.6.1. Coñece e respecta as normas ortográficas: ex- e es-.


Recoñece no texto palabras que comezan por ex- e pa-labras que comezan por es-.Demostra na súa práctica que valora a importancia das normas ortográficas para distinguir palabras, completa unha serie empregando ex- ou es- e explica o significa-do dos pares que se distinguen graficamente.

Recoñece no texto palabras que comezan por ex- e palabras que comezan por es-.Ofrece algunha mostra de que valora a impor-tancia das normas ortográficas para distinguir palabras, completa unha serie empregando ex- ou es- e explica o significado dos pares que se distinguen graficamente, con algunha dificultade.

Recoñece no texto palabras que comezan por ex- e palabras que comezan por es-.Ofrece algunha mostra de que valora a impor-tancia das normas ortográficas para distinguir palabras, completa unha serie empregando ex- ou es- e explica o significado dos pares que se distinguen graficamente, con axuda.

Recoñece no texto palabras que comezan por ex- e palabras que comezan por es-.Ofrece algunha mostra de que valora a impor-tancia das normas ortográficas para distinguir palabras e completa unha serie empregando ex- ou es-, con dificultade.

CCLCAACSIEE

LGB3.8.1. Recoñece e explica as frases nominais e adxectivas.


Recoñece nun texto as frases substantivas e nominais que conteñen un adxectivo ou fraxe adxectiva como modificador.Localiza frases adxectivas en cláusulas e analízaas sin-tacticamente.

Recoñece nun texto as frases substantivas e nominais que conteñen un adxectivo ou fraxe adxectiva como modificador.Localiza frases adxectivas en cláusulas e analí-zaas sintacticamente, con algunha dificultade.

Recoñece nun texto as frases substantivas e nominais que conteñen un adxectivo ou fraxe adxectiva como modificador.

Cústalle identificar as frases nominais e adxectivas e analizalas sintacticamente.

CCLCAA

LGB3.9.1. Identifica, explica e usa mecanismos de cohesión tex-tual.


Coñece os principais mecanismos de cohesión textual e mostra interese por empregalos habitualmente para mellorar a súa produción escrita. Traza nun texto as co-nexións correspondentes a diferentes mecanismos de cohesión destacados.Emprega mecanismos de cohesión textual (deícticos e substitución de palabras) para reescribir adecuadamen-te un texto dado.

Coñece os principais mecanismos de cohesión textual e mostra algún interese por emprega-los habitualmente para mellorar a súa pro-dución escrita. Traza nun texto as conexións correspondentes a diferentes mecanismos de cohesión destacados.Emprega mecanismos de cohesión textual (deícticos e substitución de palabras) para re-escribir adecuadamente un texto dado.

Coñece os principais mecanismos de cohesión textual e mostra algún interese por emprega-los habitualmente para mellorar a súa pro-dución escrita. Traza nun texto as conexións correspondentes a diferentes mecanismos de cohesión destacados.Emprega algún mecanismo de cohesión tex-tual para reescribir adecuadamente un texto dado.

Coñece os principais mecanismos de cohesión textual. Traza nun texto as conexións corres-pondentes a diferentes mecanismos de cohe-sión destacados.


CCLCAACSCCSIEE

LGB4.1.2. Distingue entre bilingüismo e diglosia.


Explica razoadamente as diferenzas entre bilingüismo individual e bilingüismo social, así como o concepto de diglosia, e utiliza estes termos de forma axeitada para comprender a realidade galega.Extrae conclusións lóxicas da análise do seu contorno e exponas de forma clara, mostrando interese pola impli-cación na normalización do idioma.

Dá mostras de comprender as diferenzas entre bilingüismo individual e bilingüismo social, así como o concepto de diglosia.Mostra interese pola implicación na normali-zación do idioma.

Dá mostras de comprender as diferenzas entre bilingüismo individual e bilingüismo social, así como o concepto de diglosia.Mostra interese pola normalización do idioma.

Dá mostras de comprender as diferenzas entre bilingüismo individual e bilingüismo social, así como o concepto de diglosia.


112 113



CCLCAACSCCSIEE

LGB4.2.1. Analiza a situación sociolingüística do galego.


Describe e analiza a situación sociolingüística de Galicia aplicando os coñecementos adquiridos.Analiza, seguindo unhas pautas, a distribución do ga-lego e o castelán nos diversos ámbitos de uso do seu contorno, así como a propia competencia nas dúas lin-guas en contacto, e tira conclusións lóxicas, expostas de forma clara.Experimenta e describe detalladamente un proceso de cambio de lingua e tira conclusións positivas sobre as consecuencias deste.Comenta, empregando o propio criterio, a situación sociolingüística do galego en relación cos ámbitos de adquisición das dúas linguas en contacto en Galicia.

Analiza, seguindo unhas pautas, a distribución do galego e o castelán nos diversos ámbitos de uso do seu contorno, así como a propia competencia nas dúas linguas en contacto, e tira conclusións lóxicas.Experimenta e describe un proceso de cambio de lingua e tira conclusións positivas sobre as consecuencias deste.Realiza inferencias, respondendo preguntas, sobre a situación sociolingüística do galego en relación cos ámbitos de adquisición das dúas linguas en contacto en Galicia.

Analiza, seguindo unhas pautas, a distribución do galego e o castelán nos diversos ámbitos de uso do seu contorno, así como a propia competencia nas dúas linguas en contacto.Realiza inferencias, respondendo preguntas, sobre a situación sociolingüística do galego en relación cos ámbitos de adquisición das dúas linguas en contacto en Galicia.

Analiza, seguindo unhas pautas, a distribución do galego e o castelán nos diversos ámbitos de uso do seu contorno, así como a propia competencia nas dúas linguas en contacto.


CCLCAACCEC

LGB5.1.1. LGB5.1.2. Identifica, comprende e explica a literatura medieval: as cantigas de escarnio e maldicir, a lírica relixiosa, os xéneros menores e a prosa.


Mostra unha visión panorámica ampla e clara dos dife-rentes xéneros literarios na etapa medieval e reflexiona con criterios propios e empregando argumentos lóxicos e coherentes sobre as relacións entre os textos e o seu contexto sociohistórico.Explica as diferenzas entre a cantiga de escarnio e mal-dicir; contrasta razoadamente a orixinalidade da lírica fronte á prosa e valora criticamente a relevancia das cantigas de Santa María na súa época.

Mostra a asimilación dos coñecementos des-envolvidos nas unidades anteriores nas súas reflexións sobre os xéneros literarios da etapa medieval.Reflexiona de xeito guiado sobre a relación das cantigas de escarnio e maldicir coa socie-dade medieval, así como sobre as diferenzas entre estes dous subxéneros.Mostra a súa comprensión da orixinalidade da lírica fronte á prosa, así como da relevancia das cantigas de Santa María na súa época.

Distingue, a grandes trazos, os diferentes xé-neros literarios da etapa medieval.Responde loxicamente preguntas sobre a re-lación das cantigas de escarnio e maldicir coa sociedade medieval, as diferenzas entre es-tes dous subxéneros, a orixinalidade da lírica fronte á prosa ou a relevancia das cantigas de Santa María na súa época.

Distingue, a grandes trazos, os diferentes xé-neros literarios da etapa medieval.Presenta algunhas dificultades para reflexio-nar sobre a relación dos textos coa sociedade da época ou as súas características principais.

CCLCAACCEC

LGB5.2.2.LGB5.2.3.LGB5.2.4.

Le, compara, comenta e reflexiona sobre os textos líri-cos medievais.


Le comprensivamente unha escolma de cantigas e ofrece diversas mostras da asimilación dos seus trazos estéticos. Compara e comenta a selección empregando criterios propios e aplicando os coñecementos adqui-ridos. Analiza de forma guiada os textos: distingue, achegando exemplos, os trazos definitorios, formais e temáticos das cantigas de escarnio e maldicir e xustifica detalladamente a inclusión dunha cantiga de loor no seu subxénero.

Le comprensivamente unha escolma de canti-gas e ofrece mostras da asimilación dos seus trazos estéticos. Compara e comenta a selec-ción aplicando os coñecementos adquiridos. Analiza de forma guiada os textos: distingue de forma xeral os trazos definitorios e temá-ticos das cantigas de escarnio e maldicir e xustifica de forma lóxica e sucinta a inclusión dunha cantiga de loor no seu subxénero.

Le comprensivamente unha escolma de can-tigas. Responde preguntas sobre a escolma: distingue entre as cantigas de escarnio e maldicir e comprende, de xeito guiado, os tra-zos definitorios presentes nos textos. Ofrece mostras de comprender a diferenza entre as cantigas de loor e as narrativas.

Le comprensivamente unha escolma de can-tigas.Precisa axuda para comentar de forma guiada a selección e aplicar os coñecementos desen-volvidos na unidade.

Compara textos e aprecia a pegada das cantigas de es-carnio na historia da literatura galega.

Páx. 67, A pegada das cantigas de escarnio e maldicir.

Le comprensivamente varios textos poéticos contem-poráneos e comenta de xeito autónomo a pegada da cantiga de amor neles, ofrecendo exemplos. Reflexiona sobre os textos establecendo relacións cos contidos das unidades anteriores e empregando o pro-pio criterio.

Le comprensivamente varios textos poéticos contemporáneos e comenta de xeito guiado a pegada da cantiga de amor neles, ofrecendo exemplos. Reflexiona de xeito guiado sobre os textos e a súa relación cos contidos das unidades an-teriores.

Le comprensivamente varios textos poéticos contemporáneos e comenta de xeito guiado a pegada da cantiga de amor neles.

Le comprensivamente varios textos poéticos contemporáneos e aprecia de forma com-prensiva a pegada da cantiga de amor neles.

CCLCAA

LGLB5.6.2. Desenvolve o gusto pola escrita: recoñece e crea sines-tesias.


Recoñece unha sinestesia na lectura e coméntaa en relación coa súa experiencia lectora. Ofrece diversas mostras de interese pola creación literaria. Crea varias sinestesias e explícaas detalladamente e de forma clara.

Recoñece unha sinestesia na lectura e comén-taa en relación coa súa experiencia lectora. Crea varias sinestesias e explícaas detallada-mente e de forma clara.

Recoñece unha sinestesia na lectura. Crea va-rias sinestesias e explícaas de forma clara.

Recoñece unha sinestesia na lectura. Trata de crear varias sinestesias.

UNIDADE 3

114


A Catedral suspende o uso do botafumeiro para substituír a soga deteriorada

1. Le con atención o texto anterior e responde aos chamados «seis W» dunha noticia.

2. Na noticia existen varios mecanismos de cohesión textual. Procura cando menos dous sinónimos (mecanismo de subs-titución de palabras) destas tres palabras:

Botafumeiro, Corda, Catedral

3. Escribe as palabras relacionadas co tempo meteorolóxico que se corresponden con estas definicións:

a) Aumento breve e repentino da forza do vento.

b) Auga conxelada que cae violentamente.

c) Condensación do vapor de auga na atmosfera.

d) Chuvia intensa e repentina de pouca duración.

e) Parar de chover.

4. Indica que funcións desempeñan os adxectivos destacados nos seguintes enunciados e analiza sintacticamente as frases adxectivas que detectes.

– Estaban tan guapas con aqueles peiteados!

– Xa nos dixera que estaba moi orgullosa del e que non podía marchar sen o ver.


115

– Aquela calor morna e o ar fresco acabaron por me poñer de bo humor.

– Aquela nova moza que ten é moi agradable.

5. Sinala as consoantes oclusivas que hai no titular da noticia: «A Catedral suspende o uso do botafumeiro para substituír a soga deteriorada».

6. Indica se os seguintes enunciados son Verdadeiros ou Falsos á hora de desenvolver correctamente un debate informal.

a) Afirmar só aquilo que se poida probar.

b) Defender, interrompendo os interlocutores, as nosas opinións a favor con argumentos.

c) Expresar a nosa opinión en contra con argumentos.

d) Non dicir máis nin menos información da necesaria.

7. Define os seguintes conceptos:

Diglosia, Bilingüismo social, Bilingüismo individual, lingua materna

8. Emparella os seguintes tipos de sátira das cantigas de escarnio e maldicir coa súa definición.

Tipo de sátira Definición

– Sátira literaria

– Sátira moral

– Sátira política

– Sátira sexual

– Sátira social

– Critícanse determinados vicios da época, como a mentira ou a corrupción.– Búrlase de todas as clases sociais sen excepción.– Escarnios contra monxas, cregos e soldadeiras por manteren relacións sexuais.– Búrlanse dos principais tópicos das cantigas de amor e amosan unha forte crítica

contra outros trobadores pola falta de pericia creativa.– Ridiculízase a covardía dos nobres cristiáns na guerra contra os musulmáns, por

exemplo e non son moi abundantes.

9. Le a cantiga de Pero da Ponte que está na «Escolma» (páx. 66) e coa axuda da páxina web da Universidade Nova de Lis-boa (http://cantigas.fcsh.unl.pt), concretamente en http://cantigas.fcsh.unl.pt/versoesmusicais.asp?cdcant=1309&-vm1=39&vm2=46&vm4=115&vm5=237&vm7=288&vm8=306&vm9=323&vm10=376&vm11=399&-vm12=414 responde a estas cuestións sobre o seu autor e sobre a cantiga:

Autor:

a) Que nacionalidade tiña o trobador?

b) Cal era o seu estatus social?

Cantiga:

c) Que tipo de cantiga é?

d) Atendendo á súa estrutura, xustifica se é unha cantiga de refrán ou de mestría?

e) No verso 5 aparece o termo «infançón». Quen eran os infanzóns?

f ) Ten versións musicadas esta cantiga?

419

UNIDADE 3

1. Ao se redactar unha noticia, procúrase darlle resposta ao que os xornalistas chaman «os seis W», por ser a letra inicial destes interrogativos en inglés: que pasou?, a quen lle pasou?, cando pasou?, onde pasou?, como pasou? e por que pasou?

– Que pasou?: que a corda que suxeitaba o botafumeiro comezou a deteriorarse notablemente.

– A quen lle pasou?: a protagonista da noticia é a corda de gran grosor que suxeitaba dende había anos o botafumeiro.

– Cando pasou?: o xoves cinco de agosto de 2004.

– Onde pasou?: na Catedral de Santiago de Compostela.

– Como pasou ?: a corda rozaba excesivamente na estrutura pola que se desprazaba cando funcionaba o botafumeiro.

– Por que pasou?: porque o grosor da corda era excesivo.

2.– Botafumeiro: incensario, turíbulo.– Corda: soga, trelo, liame.– Catedral: templo, sé.

3.a) Refacho: Aumento breve e repentino da forza do vento. b) Sarabia: Auga conxelada que cae violentamente.c) Brétema: Condensación do vapor de auga na atmosfera.d) Treboada: Chuvia intensa e repentina de pouca duración.e) Escampar: Parar de chover.

4.– guapas: NÚCLEO dunha frase adxectiva.

– orgullosa: NÚCLEO dunha frase adxectiva.

– morna: MOD. dunha frase substantiva.

– fresco: MOD. dunha frase substantiva.

– bo: MOD. dunha frase substantiva.

– nova: MOD. dunha frase substantiva.

– agradable: NÚCLEO dunha frase adxectiva.

As frases adxectivas son:

– tan guapas: PREDICATIVO: fr. adx.: MOD. (adv.) tan; NÚCLEO (adx.) guapas.

– moi orgullosa: PREDICATIVO: fr. adx.: MOD. (adv.) moi; NÚCLEO (adx.) orgullosa.

– moi agradable: ATRIBUTO: fr. adx.: MOD. (adv.) moi; NÚCLEO (adx.) agradable.

5.– Oclusivas bilabiais <b>: botafumeiro, substituír; <p>: suspende, para.

– Oclusivas dentais <d>: Catedral, suspende, do, deteriorada; <t>: Catedral, botafumeiro, substituír, deteriorada.

– Oclusivas velares <g>: soga; <c>: Catedral.

SOLUCIONARIO

420

6.a) Afirmar só aquilo que se poida probar. Verdadeiro

b) Defender, interrompendo os interlocutores, as nosas opinións a favor con argumentos. Falso

c) Expresar a nosa opinión en contra con argumentos. Verdadeiro

d) Non dicir máis nin menos información da necesaria. Verdadeiro

7.– Diglosia: cando o contacto e uso de dúas ou máis linguas nun mesmo territorio se produce en desigualdade, unha

delas considerada superior e de prestixio e a outra considerada inferior e desprestixiada.

– Bilingüismo social: o contacto de dúas ou máis linguas nun mesmo territorio.

– Bilingüismo individual: o coñecemento e uso de dúas ou máis linguas por un mesmo individuo.

– Lingua materna: é a lingua á que un individuo está exposto dende o seu nacemento, normalmente correspóndese coa lingua familiar, e que, polo tanto, é a primeira en empezar a falar. Tamén se denomina lingua inicial.

8.

Tipo de sátira Definición

Sátira literaria Búrlanse dos principais tópicos das cantigas de amor e amosan unha forte crítica contra outros trobadores pola falta de pericia creativa.

Sátira social Búrlase de todas as clases sociais sen excepción.

Sátira política Ridiculízase a covardía dos nobres cristiáns na guerra contra os musulmáns, por exemplo, e non son moi abundantes.

Sátira sexual Escarnios contra monxas, cregos e soldadeiras por manteren relacións sexuais.

Sátira moral Critícanse determinados vicios da época, como a mentira ou a corrupción.

9.a) Moi probablemente galega.

b) A súa condición de escudeiro e trobador aparece nalgunhas das súas composicións, mais é probable que o seu verda-deiro estatus social fose o de segrel.

c) É unha cantiga de escarnio e maldicir.

d) É unha cantiga de mestría xa que presenta estrofas de sete versos e non presenta refrán.

e) Os chamados infanzóns eran fidalgos de menor categoría que eran satirizados por aparentaren ser de clase social alta a pesar de estaren arruinados. Eran cabaleiros nobres, nobres medievais de segunda categoría.

f ) Segundo a información desta páxina web esta cantiga non presenta versións musicadas.

UNIDADE 3

116


1. A comprensión lectora e expresión oral e escrita.Toda a unidade traballa de maneira transversal a comprensión lectora e expresión oral e escrita, nomeadamente nos

apartados «Literatura», «Escolma», «Lectura», «Traballo co texto», «Tipos de textos», «O tecido da lingua», «Actividades de reforzo e ampliación» e «Proba de avaliación».

2. A comunicación audiovisual e as tecnoloxías da información e da comunicación (TIC).No exercicio 6 do apartado «Traballo co texto» o alumnado deberá redactar un correo electrónico e no exercicio 7 de

«Tipos de textos» terá que empregar un procesador de textos para darlle o formato axeitado a unha crónica. O alumnado deberá consultar varias páxinas web para responder ao exercicio 3 do apartado «Escoitar e falar».

3. O emprendemento.Nos exercicios 6, 7 e 8 do apartado «Escoitar e falar» o alumnado terá que inventar e reflexionar sobre unha conversa

entre unha clienta/un cliente e unha vendedora/un vendedor.

6. A prevención e a resolución pacífica de conflitos en todos os ámbitos da vida así como de calquera forma de violencia: de xénero, contra persoas con discapacidade, racismo, xenofobia etc.

Na explicación dos tipos de argumentos, en «Escoitar e falar», exemplifícase como argumento de autoridade un de Gandhi: «O que se obtén con violencia só se pode manter con violencia.» En «Lingua e sociedade», e nos seus catro exer-cicios, reflexiónase sobre a diversidade social desde o bilingüismo e a diglosia.

8. A discriminación por razón da orientación sexual ou da identidade de xénero.Dous dos titulares que acompañan o exercicio 4 do apartado «Tipos de textos» falan do machismo e do feminicidio.

10. A educación ambiental e o respecto polo medio natural.O texto que acompaña ao exercicio 1 de «O tecido da lingua» está protagonizado por dous animais. O texto que acom-

paña o exercicio 1 de «A lingua por dentro», no que se traballan os adxectivos, caracterízase un cogomelo, o Lactarius deliciosus. Nos seis exercicios do apartado «Os nomes das cousas» e no exercicio 7 das «Actividades de reforzo e amplia-ción» trabállase co tempo meteorolóxico. O tema do texto da «Proba de avaliación» é a catástrofe mariña provocada polo afundimento do barco Mar Exeo.

118


O LIBRO DO ALUMNADO

Na páxina de entrada da unidade preséntanse unha serie de actividades orais que parten dos coñecementos previos e avanzan contidos que se traballarán ao longo da unidade. Neste caso, as cuestións refírense aos Séculos Escuros, ás repor-taxes como xénero xornalístico, e aos nomes das árbores e dos seus froitos.


– Achegarse á situación da lingua e da literatura galegas dende o século XVI ata a primeira metade do XIX.

– Diferenciar a reportaxe da noticia.

– Escribir un texto cohesionado empregando os principais recursos.

– Ampliar o vocabulario das árbores e dos seus froitos.

– Coñecer a realidade da lingua galega nos Séculos Escuros.

– Identificar as formas e funcións dos determinantes.

– Usar axeitadamente os grupos consonánticos.


– Literatura: O galego medio: os Séculos Escuros e os precursores. Inclúe un apartado final titulado «Comprende e razoa» no que o alumnado deberá demostrar a adquisición reflexiva dos contidos expostos.

– Escolma: que inclúe na epígrafe «Repara» unhas breves preguntas de comprensión dos textos escolmados. Baixo o título «Unha ollada antigalega nos Séculos Escuros» ofrécense textos de autores casteláns que contribuíron a crear a «lenda negra» sobre Galicia e a súa xente.

– Lectura e traballo co texto: «Mamá, quero ser mecánica». Actividades de comprensión e expresión escrita e oral. Outras actividades: xénero dos substantivos, ortografía e verbos.

– Tipos de textos: A reportaxe.

– O tecido da lingua: Mecanismos de cohesión textual I (repetición de palabras, substitución de palabras, deíxe).

– Os nomes das cousas: As árbores.

– Lingua e sociedade: Historia social da lingua galega: a decadencia.

– A lingua por dentro: Os determinantes.

– Letras e signos: Grupos consonánticos.


Avaliación:Na última páxina, a proba de avaliación da adquisición dos contidos da unidade. Parte da lectura do texto «Os bosques

galegos, os máis ameazados» para desenvolver actividades de comprensión e expresión escritas, así como outras correspon-dentes aos diferentes apartados da unidade.


119

Temporalización: Os contidos desta unidade impartiranse durante o mes de xaneiro.


Recursos:

– Materiais fotocopiables da Proposta didáctica: probas de atención á diversidade, probas trimestrais para o desenvolve-mento das competencias clave, probas de avaliación.














120 121


Lite

ratu

ra e

esc

olm

a de

tex

tos

pp. 9

2-95

a)b)c)d)f)g)h)l)ñ)o)



• O Galego Medio: contexto histórico e sociolingüístico dos Sé-culos Escuros.

• Mostras literarias dos Séculos Escuros (XVI-XVII): literatura culta e literatura popular.

• A Ilustración (século XIX).• Os precursores: Xoán Manuel Pintos e Francisco Añón.


• Escolma de textos.• Unha ollada antigalega nos Séculos Escuros: escolma.


• Coñecer o contexto sociohistórico dos Séculos Escuros (XVI-XII), a Ilustración (XVIII) e o Prerrexurdimento (XIX).

• Considerar, no seu contexto, a Xoán Manuel Pintos e Francisco Añón como precursores do Rexurdimento e coñecer as obras destacadas da etapa.


• Comprender as causas e consecuencias da existencia do pe-ríodo denominado Séculos Escuros na historia da cultura e literatura galegas.

• Comprender as mudanzas na situación da lingua galega no século XVIII, así como a importancia do Padre Feixoo e o Padre Sarmiento na recuperación do idioma.

• Reflexionar sobre as circunstancias en que elaboraron a súa obra os precursores.

• Ler comprensivamente unha escolma de textos poéticos repre-sentativos da etapa comprendida entre os Séculos Escuros e o Prerrexurdimento.

• Sinalar o tema e a intención comunicativa da composición «Décimas ao Apóstolo Santiago».

• Relacionar co seu contexto histórico a composición «Pranto da Frouseira».

• Comparar, desde o punto de vista temático, un poema de Xoán Manuel Pintos e un de Francisco Añón, e inferir as semellan-zas en relación co contexto sociopolítico do Prerrexurdimento.

• Ler criticamente e reflexionar sobre os prexuízos presentes nu-nha escolma de textos «antigalegos» da época correspondente aos Séculos Escuros.

LGLB5.1.1. Identifica as distintas épocas e períodos da literatura galega desde as súas orixes na Idade Media ata 1916.• Coñece o contexto sociohistórico dos Séculos Escuros (XVI-XII), a Ilustración (XVIII) e o Prerrexurdimento (XIX).• Menciona, no seu contexto, a Xoán Manuel Pintos e Francisco Añón como precursores do Rexurdimento e coñece as obras destacadas

da etapa.LGLB5.1.2. Comprende e explica razoadamente as distintas épocas e períodos da literatura galega desde a Idade Media ata 1916 e sinala os seus principais trazos característicos.

• Describe as causas e consecuencias da existencia do perído denominado Séculos Escuros na historia da cultura e literatura galegas. • Explica razoadamente as mudanzas na situación da lingua galega no século XVIII e destaca a importancia do Padre Feixoo e o Padre

Sarmiento na recuperación do idioma.• Reflexiona sobre as circunstancias en que elaboraron a súa obra os precursores.

LGLB5.2.2. Le autonomamente obras ou textos representativos da literatura galega desde a Idade Media ata 1916, resume o seu contido, sinala os seus trazos característicos definitorios e relaciónaos co contexto histórico, cultural e sociolingüístico do período da literatura galega correspondente.

• Le comprensivamente unha escolma de textos poéticos representativos da etapa comprendida entre os Séculos Escuros e o Prerrexurdi-mento.


• Sinala o tema e a intención comunicativa da composición «Décimas ao Apóstolo Santiago».• Relaciona co seu contexto histórico a composición «Pranto da Frouseira».• Compara, desde o punto de vista temático, un poema de Xoán Manuel Pintos e un de Francisco Añón, e infire as semellanzas relacionán-

doos co contexto sociopolítico do Prerrexurdimento.LGLB5.2.4. Compara textos literarios dunha mesma época ou período ou de diferentes épocas e períodos atendendo aos seus principais con-tidos, sinala os seus trazos característicos definitorios e pon todo en relación co contexto histórico, cultural e sociolingüístico da(s) época(s) ou do(s) período(s).

• Le criticamente unha escolma de textos «antigalegos» da época correspondente aos Séculos Escuros.• Reflexiona sobre os prexuízos presentes nos textos.

CCLCCEC

CCLCCEC

CCLCCEC

CCLCCEC

CCLCCEC

Lect

ura

e tr

abal

lo c

o te

xto

pp. 9

6-99

a)b)c)d)e)f)g)h)l)m)



• Organización dun faladoiro sobre os estereotipos de xénero.


• Participar activamente nun faladoiro sobre os estereotipos de xénero e reflexionar de forma crítica, empregando argumen-tos claros e coherentes.

• Respectar as normas de interacción, escoitar activamente e con actitude respectuosa e facer un uso adecuado da linguaxe non verbal.


• Participa activamente nun faladoiro sobre os estereotipos de xénero.• Reflexiona de forma crítica e presenta argumentos coherentes e emitidos de forma clara.

LGB1.7.2. Cínguese ao tema, non divaga e atende ás instrucións do moderador nos debates e coloquios.• Segue os puntos propostos para a organización do faladoiro e non divaga.

LGB1.7.4. Respecta as quendas de palabra, o espazo, xesticula de xeito adecuado, escoita activamente os demais.• Respecta as quendas de fala.• Xesticula de xeito adecuado e respecta o espazo.• Escoita de forma activa e respecta as opinións alleas.

CCLCSC

CCLCSCCCLCSC


B2.1. Uso de técnicas de análise do contido e estratexias que facili-tan a lectura comprensiva e crítica de textos.B2.3. Comprensión e interpretación de textos propios dos medios de comunicación e distinción dos contidos informativos e das opi-nións en reportaxes.


• Lectura expresiva e comprensiva: «Mamá, quero ser mecánica», en Compostela Actual.


• Expresión escrita: redacción dun texto argumentativo breve.


• Comprender e definir varios termos destacados no texto.B2.3. Comprender e interpretar escritos propios dos medios de co-municación e distinguir entre información e opinión en reportaxes.

• Responder correctamente varias cuestións relativas ao texto de lectura.

• Distinguir nunha serie afirmacións verdadeiras e falsas rela-cionadas co texto.

• Modificar afirmacións falsas para convertelas en verdadeiras, segundo o sentido do texto.

B2.8. Ler en voz alta, de xeito fluído, e respectar os patróns foné-ticos do galego.B2.12. Planificar, producir e revisar textos con adecuación, cohe-rencia, cohesión e con respecto polas normas morfolóxicas, orto-gráficas e tipográficas.

• Redactar un texto argumentativo adecuado, coherente e cohe-sionado sobre o tema tratado na lectura.

• Presentar os seus argumentos seguindo unha orde lóxica.• Revisar formalmente o texto e coidar a presentación, a orto-

grafía e mais os aspectos gramaticais.

LGB2.1.3. Busca e asimila o significado de palabras do rexistro formal e incorpóraas progresivamente ao seu vocabulario.• Explica o significado que teñen no texto varios termos destacados.

LGB2.3.1. Comprende e interpreta textos xornalísticos: reportaxes.• Responde correctamente varias cuestións relativas ao texto de lectura.• Distingue nunha serie afirmacións verdadeiras e falsas relacionadas co texto.• Modifica afirmacións falsas para convertelas en verdadeiras, segundo o sentido do texto.

LGB2.8.1. Le en voz alta, de xeito fluído e respecta a fidelidade ao texto.LGB2.8.2. Respecta os patróns fonéticos do galego (fonética sintáctica e entoación) e emprega a dicción e o ritmo axeitado á lectura do texto.LGB2.12.1. Planifica a composición dos escritos en función do tipo de texto e da situación comunicativa para redactar textos adecuados, coherentes e ben cohesionados.

• Redacta un texto argumentativo adecuado, coherente e cohesionado sobre o tema tratado na lectura.LGB2.12.6. Revisa os textos de xeito gradual para resolver dificultades de contido (temática e estrutura) e de forma (cuestións tipográficas, ortográficas e gramaticais).

• Presenta os seus argumentos seguindo unha orde lóxica.• Revisa formalmente o texto e coida a presentación, a ortografía e os aspectos gramaticais.

CCLCAACCLCSC

CCLCCLCCLCAA

CCLCAA



122 123


Lect

ura

e tr

abal

lo c

o te

xto

pp. 9

6-99



B3.2. Recoñecemento e identificación das categorías gramaticais.• Reflexión lingüística: o xénero dos substantivos rematados en

-axe.• Reflexión lingüística: o indicativo e o subxuntivo. Antepretérito

de indicativo e pretérito de subxuntivo. B3.6. Coñecemento, aplicación e valoración das normas ortográfi-cas para conseguir unha comunicación eficaz.

• Reflexión lingüística: o grupo -ct-.


• Recoñecer, a partir do texto, o xénero de substantivos remata-dos en -axe e completar cos artigos adecuados varios enun-ciados que os conteñen.

• Reflexionar, a partir do texto, sobre os usos do indicativo e o subxuntivo e distinguir o antepretérito de indicativo do preté-rito de subxuntivo para completar axeitadamente enunciados.


• Lembrar, a partir do texto, a redución do grupo culto -ct- ante as vogais i e u e completar axeitadamente palabras en enun-ciados.

LGB3.2.1. Produce textos orais e escritos de diferentes xéneros cun correcto uso das distintas categorías gramaticais.• Completa, empregando os artigos adecuados, unha serie de enunciados con substantivos rematados en -axe.• Distingue o antepretérito de indicativo do pretérito de subxuntivo e completa axeitadamente enunciados.

LGB3.2.2. Identifica e explica os usos e valores das categorías gramaticais relacionándoas coa intención comunicativa e a tipoloxía textual.• Recoñece, a partir do texto, o xénero de substantivos rematados en -axe.• Reflexiona, a partir do texto, sobre os usos do indicativo e o subxuntivo.

LGB3.6.1. Emprega textos orais e escritos e respecta as normas gramaticais.• Lembra, a partir do texto, a redución do grupo culto -ct- ante as vogais i e u.• Completa axeitadamente palabras en enunciados empregando c ante c ou t.

CCLCAA

CCLCAA

CCLCAA

Tipo

s de

tex

tos

pp. 1

00-1

01

a)b)d)e)f)g)h)


B1.1. Comprensión e interpretación de textos orais propios dos me-dios de comunicación audiovisual: reportaxes.

• Visionamento dunha reportaxe televisiva sobre a Síndrome do Emperador.

B1.2. Escoita crítica e reflexiva ante as mensaxes discriminatorias dos medios de comunicación, con especial atención aos programas de carácter informativo: noticias reportaxes e crónicas.

• Actividades de comprensión e análise.

B1.1. Comprender e interpretar a intención comunicativa implícita e explícita, o tema, a idea principal e as secundarias, o datos re-levantes de textos orais dos medios de comunicación audiovisual.

• Visionar con atención unha reportaxe televisiva.• Expoñer a súa opinión sobre o tema da reportaxe mostrando a

comprensión do sentido global desta.• Identificar as principais diferenzas entre o medio escrito e o

audiovisual.• Analizar, respondendo preguntas, os principais trazos formais

e de contido da reportaxe.B1.2. Identificar o propósito comunicativo en textos orais dos me-dios de comunicación, analizar criticamente os seus contidos e in-terpretar as connotacións e mensaxes discriminatorias implícitas.

• Recoñecer o tema dunha reportaxe.• Distinguir entre a información obxectiva e subxectiva nunha

reportaxe.

LGB1.1.1. Comprende o sentido global e identifica a intención comunicativa e a estrutura de textos orais propios dos medios de comunicación audiovisual (reportaxes).

• Visiona con atención unha reportaxe televisiva.• Expón a súa opinión sobre o tema da reportaxe mostrando a comprensión do sentido global desta.• Identifica as principais diferenzas entre o medio escrito e o audiovisual.

LGB1.1.2. Interpreta textos orais e traslada a información relevante a esquemas ou resumos.• Analiza, respondendo preguntas, os principais trazos formais e de contido da reportaxe.

LGB1.2.1. Diferencia as ideas principais e as secundarias e identifica a intención comunicativa de programas de carácter informativo: repor-taxes.

• Di cal é o tema da reportaxe.• Distingue entre información obxectiva e subxectiva nunha reportaxe.

CCL

CCL

CCLCAA


B2.3. Comprensión e interpretación de textos propios dos medios de comunicación e distinción dos contidos informativos e das opi-nións en reportaxes.

• A reportaxe: características.• Estrutura da reportaxe.• Principais diferenzas entre a noticia e a reportaxe.

B2.10. Produción, en soporte impreso ou dixital, de textos propios dos medios de comunicación: reportaxes.

• Expresión escrita: redacción dunha reportaxe.B2.12. Planificación, produción e revisión do texto con adecuación, coherencia, cohesión e respecto polas normas morfolóxicas, orto-gráficas e tipográficas.

• Documentación e planificación da reportaxe.B2.13. Utilización das TIC para organizar os contidos, mellorar a presentación e corrixir erros.

• Uso do procesador de textos.

B2.3. Comprender e interpretar escritos propios dos medios de co-municación e distinguir entre información e opinión en reportaxes.

• Recoñecer as principais características, así como a estrutura habitual da reportaxe.

• Analizar, de forma guiada, unha reportaxe desde o punto de vista temático, formal e gráfico.

• Valorar criticamente unha reportaxe facendo uso dos coñece-mentos traballados na unidade.

• Coñecer as diferenzas entre noticia e reportaxe.• Distinguir razoadamente entre contidos informativos e opi-

nións na reportaxe.B2.10. Producir, en soporte impreso ou dixital, textos xornalísticos informativos e de opinión: reportaxes.

• Escribir unha reportaxe tendo en conta as características deste tipo de textos.

• Empregar a estrutura habitual da reportaxe.• Engadir documentación gráfica.


• Planificar en grupo a composición dunha reportaxe e presentar un texto adecuado, coherente, cohesionado e gramaticalmen-te correcto.

• Utilizar un esquema para organizar os contidos dunha repor-taxe, en grupo.

• Consultar xornais para obter información sobre o tema tratado na reportaxe.

• Realizar tarefas de documentación: entrevistas.B2.13. Utilizar as TIC para organizar os contidos, mellorar a presen-tación e corrixir as producións escritas.

• Empregar o procesador de textos para darlle o formato ade-cuado á reportaxe.

LGB2.3.1. Comprende e interpreta textos xornalísticos: reportaxes.• Recoñece as principais características, así como a estrutura habitual da reportaxe.• Analiza, de forma guiada, unha reportaxe desde o punto de vista temático, formal e gráfico.• Valora criticamente unha reportaxe facendo uso dos coñecementos traballados na unidade.

LGB2.3.2. Distingue entre os contidos informativos e as opinións que se expresan nos textos xornalísticos.• Coñece as diferenzas entre noticia e reportaxe.• Distingue razoadamente entre contidos informativos e opinións na reportaxe.

LGB2.10.1. Produce, en soporte impreso ou dixital, textos xornalísticos: reportaxes.• Escribe unha reportaxe tendo en conta as características deste tipo de textos.• Emprega a estrutura habitual da reportaxe.• Engade documentación gráfica.

LGB2.12.1. Planifica a composición dos escritos en función do tipo de texto e da situación comunicativa para redactar textos adecuados, coherentes e ben cohesionados.

• Planifica en grupo a composición dunha reportaxe e presenta un texto adecuado, coherente, cohesionado e gramaticalmente correcto.LGB2.12.2. Redacta borradores, utiliza esquemas, árbores ou mapas conceptuais para planificar e organizar os seu escritos.

• Utiliza un esquema para organizar os contidos dunha reportaxe, en grupo.LGB2.12.3. Consulta fontes de información en distintos soportes para seleccionar contidos relevantes que posteriormente reelaborará e in-corporará ao seu escrito.

• Consulta xornais para obter información sobre o tema tratado na reportaxe.• Realiza tarefas de documentación: entrevistas.


• Emprega o procesador de textos para darlle o formato adecuado á reportaxe.

CCLCSC

CCLCSC

CCLCD

CCLCAA

CCLCAACCLCAACD

CCLCD


124 125


O t

ecid

o da

ling

uapp

. 102

-103

a)b)f)h)


B3.9. Recoñecemento e uso reflexivo dos nexos e conectores tex-tuais máis comúns, en particular os presentativos, secuenciadores de adición, e mais dos mecanismos de cohesión textual como a referencia interna de tipo léxico.

• Mecanismos de cohesión textual I.• Repetición de palabras.• Substitución de palabras (por sinónimos, hiperónimos, prono-

mes, adverbios, circunloquios e elipses).• A deíxe: deíxe de persoa, de espazo e de tempo.

B3.9. Recoñecer en textos de diversa natureza e usar nas produ-cións propias os diferentes conectores textuais e os principais me-canismos de cohesión.

• Identificar, de xeito progresivo e guiado, diferentes mecanis-mos de cohesión empregados nun texto.

• Recoñecer repeticións innecesarias en enunciados e reescribi-los empregando mecanismos de substitución.

• Explicar os mecanismos de substitución empregados na súa produción escrita.

LGB3.9.1. Identifica, explica e usa distintos conectores, así como outros mecanismos que lle achegan cohesión a un texto.• Identifica, de xeito progresivo e guiado, diferentes mecanismos de cohesión empregados nun texto.• Recoñece repeticións innecesarias en enunciados e reescríbeos empregando mecanismos de substitución.• Explica os mecanismos de substitución empregados na súa produción escrita.

CCL

Os

nom

es d

as c

ousa

spp

. 104

-105

a)b)g)h)m)



• Clasificación de nomes referentes á flora.B2.4. Comprensión e interpretación dos textos propios do ámbito educativo, especialmente os expositivos e explicativos (enciclope-dias, webs educativas e outros materiais de consulta).

• Lectura comprensiva dun texto expositivo sobre flora.


• Localizar nun texto nomes referentes á flora e clasificalos, se-gundo as súas características, nun cadro.

B2.4. Comprender e interpretar textos de carácter educativo, espe-cialmente os expositivos e explicativos: enciclopedias, webs educa-tivas e outros materiais de consulta.

• Ler comprensivamente e interpretar adecuadamente un texto expositivo.

LGB2.1.2. Usa técnicas de ampliación e organización da información: táboas, cadros, gráficos e mapas conceptuais.• Localiza nun texto nomes referentes á flora e clasifícaos, segundo as súas características, nun cadro.

LGB2.4.1. Comprende e interpreta textos propios do ámbito educativo, especialmente os expositivos e explicativos elaborados a partir da información obtida nas bibliotecas.

• Le comprensivamente un texto expositivo e dá mostras explícitas da súa adecuada interpretación.

CCLCAACCLCAA



• Léxico das árbores.• Fraseoloxía: frases feitas relacionadas coas árbores.


• Ampliar o seu coñecemento do léxico relacionado coas árbores e incorporalo ás súas producións orais e escritas.

• Coñecer denominacións de árbores e relacionalas con imaxes das correspondentes follas.

• Coñecer os nomes colectivos correspondente a unha serie de árbores.

• Cubrir unha táboa con nomes de froitas, distinguíndoas por semas.

• Asociar árbores coas correspondentes froitas e coñecer o xéne-ro de ambos os substantivos que as designan.

• Completar con adxectivos dados unha serie de frases feitas relacionadas coas árbores.

• Coñecer o significado de frases feitas relacionadas coas árbo-res e empregalas inventando situacións acaídas.

LGB3.1.1. Selecciona o léxico e as expresións axeitadas en contextos comunicativos de uso formal da lingua.• Amplía o seu coñecemento do léxico relacionado coas árbores e incorpórao ás súas producións orais e escritas.• Asocia denominacións de árbores con ilustracións das correspondentes follas.• Indica os nomes colectivos correspondente a unha serie de árbores.• Cobre unha táboa con nomes de froitas, distinguíndoas por semas.• Ofrece o nome da árbore correspondente a unha serie de froitas e sinala o xénero de ambos os substantivos.• Completa con adxectivos dados unha serie de frases feitas relacionadas coas árbores.• Escribe unha situación inventada acaída a cada un dos refráns e frases feitas dunha serie.

CCLCAA


126 127


Ling

ua e

soc

ieda

depp

. 106

-107

a)b)d)f)g)h)l)ñ)o)


B1.9. Construción de discursos adecuados a distintos rexistros, coherentes e ben organizados sobre temas de interese persoal ou social da vida cotiá e educativa.

• Reflexión oral sobre os prexuízos lingüísticos na actualidade.

B1.9. Producir discursos breves e comprensibles, nun rexistro neu-tro, informal ou máis culto, sobre temas da vida cotiá ou educativa.

• Reflexionar sobre os prexuízos lingüísticos sobre o galego vixentes na actualidade.

• Xustificar de forma lóxica as súas análises.• Contrastar as súas conclusións coas do resto do grupo.

LGB1.9.1. Participa en conversas informais nos que intercambia información e expresa a súa opinión.Reflexiona sobre os prexuízos lingüísticos sobre o galego vixentes na actualidade.

• Xustifica de forma lóxica as súas análises.• Contrasta as súas conclusións coas do resto do grupo.

CCLCSCCSIEECCEC



• Historia social da lingua galega: a decadencia.• A marxinación do galego na Idade Moderna.• Galego, lingua maioritaria.

B4.6. Prexuízos lingüísticos. • Formación da imaxe social das linguas.

B4.4. Recoñecer os principias elementos na orixe e formación da lingua galega, así como identificar as causas e consecuencias dos feitos máis relevantes da historia social da lingua desde os seus inicios ata 1916.

• Coñecer o contexto sociohistórico, político e cultural do galego na Idade Moderna.

• Facer uso de coñecementos previos para tirar conclusións da comparación entre os Séculos Escuros e o Século de Ouro es-pañol.

• Comprender as causas sociohistóricas do proceso de substi-tución do galego polo castelán na Idade Moderna, así como as consecuencias da marxinación do idioma na súa historia social.

• Analizar as razóns do mantemento cuantitativo do idioma na Idade Moderna malia sufrir un proceso de marxinación nos usos formais.

• Completar un gráfico plasmando a relación entre a xerarquía social e o idioma na Idade Moderna.

• Utilizar un esquema e un gráfico para realizar inferencias sobre o proceso de substitución do galego polo castelán na Idade Moderna.

B4.6. Identificar os prexuízos lingüísticos e analizar a situación per-soal en relación a eles.

• Conceptualizar a formación da imaxe social das linguas e defi-nir e exemplificar o que son os prexuízos lingüísticos.

• Analizar a orixe dos prexuízos sobre a lingua galega na Idade Moderna e reflexionar sobre a súa pervivencia na actualidade.

LGB4.4.2. Recoñece os acontecementos relevantes da historia social da lingua galega desde os seus inicios ata 1916.• Describe o contexto sociohistórico, político e cultural do galego na Idade Moderna.• Fai uso de coñecementos previos para tirar conclusións da comparación entre os Séculos Escuros e o Século de Ouro español.

LGB4.4.3. Identifica as causas dos feitos máis relevantes da historia social da lingua galega desde os seus inicios ata 1916.• Describe as causas sociohistóricas do proceso de substitución do galego polo castelán na Idade Moderna.

LGB4.4.4. Identifica as consecuencias dos feitos máis relevantes da historia social da lingua galega desde os seus inicios ata 1916.• Describe as consecuencias da marxinación do idioma na Idade Moderna. • Explica as razóns do mantemento cuantitativo do idioma na Idade Moderna malia sufrir un proceso de marxinación nos usos formais.

LGB4.4.5. Interpreta gráficos, táboas, textos e información dos medios e das TIC, relacionados coa historia social da lingua galega desde os seus inicios ata 1916.

• Completa un gráfico plasmando a relación entre a xerarquía social e o idioma na Idade Moderna.• Utiliza un esquema e un gráfico para realizar inferencias sobre o proceso de substitución do galego polo castelán na Idade Moderna.

LGB4.6.1. Coñece o que é un prexuízo, detecta e analiza a presenza de prexuízos de carácter sociocultural e sociopolítico cara ao galego na súa práctica lingüística e na do seu contorno.

• Conceptualiza a formación da imaxe social das linguas e define prexuízo lingüístico ofrecendo exemplos.• Analiza a orixe dos prexuízos sobre a lingua galega na Idade Moderna e reflexiona sobre a súa pervivencia na actualidade.

CCLCSC

CCLCSCCCLCSC

CCLCSCCD

CCLCSC

A lin

gua

por

dent

ropp

. 108

-111

a)b)g)h)


B3.2. Recoñecemento e identificación das categorías gramaticais.• Os determintantes: definición e clases.• Os artigos: definición e formas. Contraccións coas preposi-

cións.• Os demostrativos: definición e formas. Pronomes demostra-

tivos.• Os posesivos: definición e formas. O artigo determinado cos

posesivos. Formas especiais dos posesivos. As formas distri-butivas.

• Os indefinidos: definición, formas e funicóns. Contraccións coas preposicións.

• Os numerais: definición e clases. Multiplicativos e partitivos.• Interrogativos e exclamativos.


• Completar enunciados realizando correctamente contraccións entre preposicións e artigos.

• Transformar enunciados empregando adecuadamente as for-mas especiais dos posesivos.

• Escribir en letra varios numerais cardinais e ordinais.• Comprobar a concordancia de xénero e número entre os deter-

minantes e substantivos dun texto.• Localizar nun texto todos os determinantes e clasificalos en

determinados e indeterminados.• Buscar nun texto os determinantes demostrativos e clasificalos

segundo a distancia da persoa á que se refiren.• Distinguir en cláusulas entre determinantes e pronomes de-

mostrativos.• Localizar e clasificar, segundo o número do elemento posuído,

os determinantes posesivos dun texto.• Explicar o emprego do posesivo sen artigo en varios enuncia-

dos.• Clasificar segundo a súa forma os indefinidos presentes nun

grupo de refráns.• Identificar a función que desempeñan os indefinidos nunha

serie de enunciados.

LGB3.2.1. Produce textos orais e escritos de diferentes xéneros cun correcto uso das distintas categorías gramaticais.• Completa enunciados realizando correctamente contraccións entre preposicións e artigos.• Transforma enunciados empregando adecuadamente as formas especiais dos posesivos.

LGB3.2.2. Identifica e explica os usos e valores das categorías gramaticais relacionándoas coa intención comunicativa e a tipoloxía textual.• Fíxase na concordancia de xénero e número entre os determinantes e substantivos dun texto.• Localiza nun texto todos os determinantes e clasifícaos en determinados e indeterminados.• Busca nun texto os determinantes demostrativos e clasifícaos segundo a distancia da persoa á que se refiren.• Distingue en cláusulas entre determinantes e pronomes demostrativos.• Localiza e clasifica, segundo o número do elemento posuído, os determinantes posesivos dun texto.• Explica o emprego do posesivo sen artigo en varios enunciados.• Clasifica segundo a súa forma os indefinidos presentes nun grupo de refráns.• Identifica a función que desempeñan os indefinidos nunha serie de enunciados.

CCLCAA

CCLCAA


128 129


Letr

as e

sig

nos

pp. 1

12-1

13

a)b)g)h)


B3.6. Coñecemento, aplicación e valoración das normas ortográfi-cas para conseguir unha comunicación eficaz.

• Os grupos consonánticos bl, cl, fl, gl, pl, tl.• Os grupos -ct-, -cc-.• O grupo [ks].• Os grupos -gm- e -gn-.• Os grupos -pn-, -ps- e -pt-.• Outros grupos.


• Recoñecer e empregar adecuadamente os grupos consonán-ticos.

• Distinguir entre grupos consonánticos con l e r e completar adecuadamente grupos de palabras.

• Empregar convenientemente grupos consonánticos para com-pletar ocos en textos e enunciados.

• Resolver un encrucillado con palabras que presentan grupos consonánticos ou reducións destes.

• Completar palabras con cc, ct, c ou t.

LGB3.6.1. Emprega textos orais e escritos e respecta as normas gramaticais.• Recoñece e emprega adecuadamente os grupos consonánticos.• Distingue entre grupos consonánticos con l e r e completa adecuadamente grupos de palabras.• Emprega convenientemente grupos consonánticos para completar ocos en textos e enunciados.• Resolve un encrucillado con palabras que presentan grupos consonánticos ou reducións destes.• Completa palabras con cc, ct, c ou t.

CCLCAA

Refo

rzo

e am

plia

ción

pp. 1

14-1

15

b)g)h)




CAA

Aval

iaci

ónp.

116

b)g)h)

B2.3. Comprensión e interpretación de textos propios dos medios de comunicación e distinción dos contidos informativos e das opi-nións en entrevistas, crónicas e reportaxes.B3.1. Recoñecemento, explicación e uso de léxico amplo e preciso, con incorporación de fraseoloxía e de vocabulario temático.B3.2. Recoñecemento e identificación das categorías gramaticais.B3.6. Coñecemento, aplicación e valoración das normas ortográfi-cas para conseguir unha comunicación eficaz.B3.9. Recoñecemento e uso reflexivo dos nexos e conectores tex-tuais máis comúns, en particular os presentativos, secuenciadores de adición, e mais dos mecanismos de cohesión textual como a referencia interna de tipo léxico.B4.4. A orixe e formación da lingua galega. Etapas da historia social da lingua galega desde os seus inicios ata 1916, e análise e com-prensión das causas e consecuencias dos feitos máis relevantes.B5.1. Identificación e comprensión das distintas épocas e períodos da literatura galega desde as súas orixes na Idade Media ata 1916.


B2.3. Comprender e interpretar escritos propios dos medios de co-municación e distinguir entre información e opinión en entrevistas, crónicas e reportaxes.

• Explicar, a partir dun texto, as diferenzas entre noticia e re-portaxe.


• Recoñecer no texto todos os termos referentes á flora.• Indicar os nomes colectivos correspondentes a varios nomes

de árbores.• Recoñecer relacións semánticas entre termos propios da flora

presentes no texto (hiperonimia), en relación coa cohesión textual.


• Identificar e clasificar os determinantes (artigos, demostrati-vos, posesivos, indefinidos e numerais) presentes nun pará-grafo do texto.


• Reparar na grafía de varias palabras do texto con grupos con-soánticos ou redución destes.

• Completar coas consoantes ou grupos consonánticos adecua-dos dúas series de palabras.


• Localizar nun parágrafo do texto exemplos de diversos meca-nismos de cohesión textual dados.


• Describir razoadamente as causas da decadencia da lingua ga-lega no século XV.


• Definir Séculos Escuros.• Explicar a importancia do século XVIII para a lingua e literatura

galegas.

LGB2.3.1. Comprende e interpreta textos xornalísticos, fundamentalmente en entrevistas, crónicas e reportaxes.• Explica, a partir dun texto, as diferenzas entre noticia e reportaxe.

LGB3.1.1. Selecciona o léxico e as expresións axeitadas en contextos comunicativos de uso formal da lingua.• Recoñece no texto todos os termos referentes á flora.• Indica os nomes colectivos correspondentes a varios nomes de árbores.• Recoñece relacións semánticas entre termos propios da flora presentes no texto (hiperonimia), en relación coa cohesión textual.

LGB3.2.2. Identifica e explica os usos e valores das categorías gramaticais relacionándoas coa intención comunicativa e a tipoloxía textual.• Identifica e clasifica os determinantes (artigos, demostrativos, posesivos, indefinidos e numerais) presentes nun parágrafo do texto.

LGB3.6.1. Emprega textos orais e escritos e respecta as normas gramaticais.• Repara na grafía de varias palabras do texto con grupos consoánticos ou redución destes.• Completa coas consoantes ou grupos consonánticos adecuados dúas series de palabras.

LGB3.9.1. Identifica, explica e usa distintos conectores, así como outros mecanismos que lle achegan cohesión a un texto.• Localiza nun parágrafo do texto exemplos de diversos mecanismos de cohesión textual dados.

LGB4.4.3. Identifica as causas dos feitos máis relevantes da historia social da lingua galega desde os seus inicios ata 1916.• Describe razoadamente as causas da decadencia da lingua galega no século XV.

LGLB5.1.1. Identifica as distintas épocas e períodos da literatura galega desde as súas orixes na Idade Media ata 1916.• Define o que se entende por Séculos Escuros.


• Explica a importancia do século XVIII para a lingua e literatura galegas.

CAA


130 131




CCLCDCAACSCCSIEE

LGB1.1.1. LGB1.1.2.LGB1.2.1.

Comprende, interpreta e analiza a intención comunica-tiva e a estrutura de textos orais propios dos medios de comunicación audiovisual (reportaxes).


Visiona con atención unha reportaxe televisiva, toma notas e mostra a súa comprensión global determinando o tema tratado. Expón a súa opinión sobre o contido de forma clara e lóxica e empregando o propio crite-rio. Analiza, respondendo preguntas de xeito preciso, os trazos principais da reportaxe e distingue con facilidade entre a información obxectiva e subxectiva. Explica as diferenzas entre o medio escrito e audiovisual achegan-do diferentes exemplos.

Visiona con atención unha reportaxe televisi-va, toma notas e mostra a súa comprensión global determinando o tema tratado. Expón a súa opinión sobre o contido de forma clara e lóxica e empregando o propio criterio. Analiza, respondendo preguntas, os trazos principais da reportaxe e distingue entre a información obxectiva e subxectiva. Explica as diferenzas entre o medio escrito e audiovisual, con algu-nha dificultade.

Visiona con atención unha reportaxe tele-visiva e mostra a súa comprensión global determinando o tema tratado. Expón a súa opinión sobre o contido de forma clara e lóxi-ca. Analiza, respondendo preguntas, os trazos principais da reportaxe e distingue entre a información obxectiva e subxectiva, con algu-nha dificultade.

Visiona con atención unha reportaxe televisi-va e mostra a súa comprensión global desta determinando o tema tratado nela.

CCLCAACSCCSIEE

LGB1.7.1. LGB1.7.2.LGB1.7.4.

Participa nun faladoiro e respecta as regras de interac-ción.


Participa moi activamente nun faladoiro. Prepara os argumentos previamente e reflexiona en profundida-de sobre o tema proposto, de xeito lóxico, coherente e convincente. Intervén de forma clara, gramaticalmen-te correcta e no rexistro adecuado. Coñece e respecta sempre as regras de interacción, intervención e corte-sía: intervén na quenda que lle corresponde, manifesta respecto e interese polas opinións alleas, xesticula ade-cuadamente e fai un uso apropiado do espazo. Cíngue-se ao tema, non divaga, atende as instrucións da persoa moderadora e/ou modera o debate sen necesidade de que interveña o/a docente.

Participa activamente nun faladoiro. Prepa-ra os argumentos previamente e emíteos de xeito lóxico e coherente. Intervén de forma clara, gramaticalmente correcta e no rexistro adecuado. Coñece e respecta sempre as regras de interacción, intervención e cortesía: inter-vén na quenda que lle corresponde, manifesta respecto e interese polas opinións alleas, xes-ticula adecuadamente e fai un uso apropia-do do espazo. Cínguese ao tema, non divaga, atende as instrucións da persoa moderadora e/ou modera o debate sen necesidade de que interveña o/a docente.

Participa activamente nun faladoiro. Emprega argumentos lóxicos e coherentes. Intervén de forma clara e no rexistro adecuado. Coñece e respecta case sempre as regras de interacción, intervención e cortesía: intervén na quenda que lle corresponde, manifesta respecto e interese polas opinións alleas e progresa no emprego adecuado da linguaxe non verbal e o espazo. Cínguese ao tema, non divaga, aten-de as instrucións da persoa moderadora e/ou modera o debate sen necesidade de que inter-veña o/a docente.

Realiza intervencións nun faladoiro. Coñece e respecta case sempre as regras de interacción, intervención e cortesía: intervén na quenda que lle corresponde e manifesta respecto po-las opinións alleas. Atende as instrucións da persoa moderadora e/ou trata de moderar o debate sen necesidade de que interveña o/a docente.

CCLCAACSCCSIEE

LGB1.9.1. Participa en conversas informais nas que expresa a súa opinión.


Reflexiona en grupo sobre os prexuízos lingüísticos cara ao galego vixentes na actualidade. Xustifica de forma lóxica as súas análises, mostrando unha completa asi-milación dos coñecementos adquiridos.Contrasta as súas conclusións coas do resto do grupo, respectando as regras de interacción e mostrando inte-rese polo traballo cooperativo.

Reflexiona en grupo sobre os prexuízos lingüísticos cara ao galego vixentes na ac-tualidade. Xustifica de forma lóxica as súas análises, mostrando a asimilación dos coñe-cementos adquiridos.Contrasta as súas conclusións coas do resto do grupo, respectando as regras de interac-ción e mostrando interese polo traballo coo-perativo.

Reflexiona en grupo sobre os prexuízos lin-güísticos cara ao galego vixentes na actuali-dade. Mostra a asimilación dos coñecementos adquiridos.Contrasta as súas conclusións coas do resto do grupo, respectando as regras de interac-ción.

Reflexiona en grupo sobre os prexuízos lin-güísticos cara ao galego vixentes na actua-lidade. Mostra unha escasa asimilación dos coñecementos desenvolvidos na unidade.


CCLCAACSCCSIEE

LGB2.1.2.LGB2.1.3.LGB2.1.4.

Aplica estratexias de lectura comprensiva: explica o sig-nificado do léxico descoñecido.


Aplica con autonomía técnicas de análise do contido e estratexias de lectura comprensiva. Explica con precisión e claridade o significado que te-ñen no texto varios termos destacados e incorpóraos ao seu repertorio.

Aplica con progresiva autonomía técnicas de análise do contido e estratexias de lectura comprensiva. Explica con claridade o significado que teñen no texto varios termos destacados e trata de incorporalos ao seu repertorio.

Aplica técnicas de análise do contido e estra-texias de lectura comprensiva. Explica o significado de varios termos des-tacados no texto e trata de incorporar algún deles ao seu repertorio.

Presenta algunhas dificultades á hora de aplicar técnicas de análise do contido e estra-texias de lectura comprensiva: precisa axuda para a definición de palabras.

Usa técnicas de ampliación e organización da informa-ción: táboas.


Usa técnicas de ampliación e organización da informa-ción con autonomía. Localiza nun texto todos os nomes referentes á flora e cobre unha táboa clasificándoos, de xeito preciso, segundo as súas características.

Usa técnicas de ampliación e organización da información con progresiva autonomía. Localiza nun texto nomes referentes á flora e clasifícaos nunha táboa segundo as súas ca-racterísticas.

Usa técnicas de ampliación e organización da información con algunha dificultade. Localiza nun texto nomes referentes á flora e clasifí-caos nunha táboa segundo as súas caracte-rísticas.

Ten algunhas dificultades para usar técnicas de ampliación e organización da información. Localiza e clasifica substantivos nunha táboa, con axuda.

CCLCAACSCCSIEE

LGB2.3.1.LGB2.3.2.

Comprende e interpreta textos xornalísticos: reportaxe.


Le comprensivamente un texto instrutivo e mostra a súa correcta interpretación respondendo preguntas con precisión e claridade.Recoñece como verdadeiros ou falsos varios enuncia-dos relativos á lectura e corrixe estes últimos para con-vertelos en verdadeiros, conforme o sentido do texto.

Le comprensivamente un texto instrutivo e mostra a súa interpretación global respon-dendo preguntas de forma lóxica.Recoñece como verdadeiros ou falsos varios enunciados relativos á lectura e corrixe estes últimos para convertelos en verdadeiros, con algunha dificultade.

Le comprensivamente un texto instrutivo e mostra a súa interpretación global respon-dendo preguntas de forma lóxica.Recoñece como verdadeiros ou falsos varios enunciados relativos á lectura, con algunha dificultade.

Le comprensivamente un texto instrutivo e mostra a súa interpretación global respon-dendo preguntas de forma lóxica.Ten moitas dificultades para recoñecer como verdadeiros ou falsos varios enunciados rela-tivos á lectura.

Analiza e interpreta unha reportaxe e distingue entre contidos informativos e de opinión.


Coñece as características xerais e estruturais da repor-taxe, así como as súas principais diferenzas coa noticia. Analiza, de forma guiada, unha reportaxe desde o punto de vista temático, formal e gráfico e ofrece unha valo-ración crítica desta, mostrando unha completa asimila-ción dos coñecementos traballados na unidade.

Coñece as características xerais e estruturais da reportaxe, así como as súas principais di-ferenzas coa noticia. Analiza, de forma guiada, unha reportaxe desde o punto de vista temá-tico, formal e gráfico e ofrece unha valoración crítica desta, mostrando a asimilación dos co-ñecementos traballados na unidade.

Coñece as características xerais e estruturais da reportaxe, así como as súas principais di-ferenzas coa noticia. Analiza, de forma guiada, unha reportaxe desde o punto de vista temá-tico, formal e gráfico, con algunha dificultade.

Mostra na análise guiada da reportaxe unha insuficiente asimilación dos coñecementos traballados na unidade.



132 133



CCLCAACSCCSIEE

LGB2.4.1. Comprende e interpreta un texto expositivo.

Páx. 104, lectura.

Le comprensivamente textos expositivos e dá diversas mostras explícitas da súa adecuada interpretación. Co-menta os textos de xeito autónomo, asimila os contidos e emprégaos posteriormente.

Le comprensivamente textos expositivos, dá mostras explícitas da súa adecuada interpre-tación e asimila os contidos.

Le comprensivamente textos expositivos e dá mostras explícitas da súa adecuada interpre-tación.

Ten dificultades para interpretar textos de ca-rácter expositivo.

CCLCAACSIEE

LGB2.8.1.LGB2.8.2.

Le en voz alta unha reportaxe.


Le en voz alta unha reportaxe con total fluidez e fideli-dade ao texto e captando a atención do auditorio. Res-pecta os patróns fonéticos do galego (fonética sintácti-ca e entoación) e emprega a dicción e o ritmo axeitado á lectura do texto.

Le en voz alta unha reportaxe con fluidez e fidelidade ao texto e tratando de captar a atención do auditorio. Respecta os patróns fonéticos do galego (fonética sintáctica e entoación) e trata de empregar a dicción e o ritmo axeitado á lectura do texto.

Le en voz alta unha reportaxe con certa fluidez e fidelidade ao texto. Trata de respectar os pa-tróns fonéticos do galego (fonética sintáctica e entoación) e de empregar a dicción e o ritmo axeitado á lectura do texto.

Le en voz alta unha reportaxe con certa fluidez e fidelidade ao texto. Obvia os patróns foné-ticos do galego (fonética sintáctica e entoa-ción) ou mostra problemas de dicción e ritmo na lectura.

CCLCDCAACSCCSIEE

LGB2.10.1. Produce, en soporte impreso ou dixital, textos xornalís-ticos: unha reportaxe.


Escribe unha reportaxe tendo en conta as caracte-rísticas deste tipo de textos e mostrando a completa asimilación dos coñecementos adquiridos: emprega a estrutura habitual da reportaxe e engade documenta-ción gráfica.Planifica e escribe un texto adecuado e a redacción é clara, coherente, cohesionada e gramaticalmente co-rrecta. Emprega léxico rico e variado.

Escribe unha reportaxe tendo en conta as ca-racterísticas deste tipo de textos e mostrando a asimilación dos coñecementos adquiridos: emprega a estrutura habitual da reportaxe e engade documentación gráfica.Planifica e escribe un texto adecuado e a re-dacción é clara e gramaticalmente correcta. Emprega léxico variado.

Escribe unha reportaxe tendo en conta as ca-racterísticas deste tipo de textos e mostrando a asimilación dos coñecementos adquiridos: emprega a estrutura habitual da reportaxe e engade documentación gráfica.Planifica e escribe un texto adecuado e trata de manter a corrección gramatical, así como de evitar o uso de castelanismos e a pobreza léxica.

Escribe un texto escasamente adecuado ás ca-racterísticas da reportaxe.

CCLCDCAACSC CSIEE

LGB2.12.1.LGB2.12.2.LGB2.12.3.LGB2.12.6.

Planifica e escribe un breve texto argumentativo rela-cionado coa lectura.


Planifica e escribe un texto argumentativo adecuado ao tema e tipoloxía textual propostos, axústase á extensión esixida e a redacción é clara, coherente, cohesionada e gramaticalmente correcta. Presenta os seus argumen-tos seguindo unha orde lóxica e revisa o escrito de xeito gradual. Emprega léxico rico e variado.

Planifica e escribe un texto argumentativo adecuado ao tema e tipoloxía textual propos-tos, axústase á extensión esixida e a redacción é clara e gramaticalmente correcta. Revisa o escrito de xeito gradual e emprega léxico va-riado.

Planifica e escribe un texto argumentativo adecuado ao tema e tipoloxía textual pro-postos, axústase á extensión esixida e revisa o escrito de xeito gradual, tratando de manter a corrección gramatical e de evitar o uso de castelanismos e a pobreza léxica.


Planifica en grupo unha reportaxe.


Planifica en grupo unha reportaxe. Consulta diversas fontes de información (xornais) e realiza tarefas de documentación (entrevistas); selecciona de xeito autó-nomo e con facilidade os contidos relevantes e reelabó-raos para incorporalos ao seu escrito. Organiza o texto de forma lóxica, empregando un esquema e planifica e revisa a redacción para elaborar un escrito adecuado, coherente, cohesionado e gramaticalmente correcto.

Planifica en grupo unha reportaxe. Consulta diversas fontes de información (xornais) e rea-liza tarefas de documentación (entrevistas); selecciona, con algunha dificultade, os conti-dos relevantes e reelabóraos para incorpora-los ao seu escrito. Organiza o texto de forma lóxica, empregando un esquema, e planifica e revisa a redacción para elaborar un escrito adecuado, coherente e cohesionado.

Planifica en grupo unha reportaxe. Consulta diversas fontes de información (xornais) e realiza tarefas de documentación (entrevis-tas); selecciona contidos e reelabóraos para incorporalos ao seu escrito, con algunhas difi-cultades. Emprega un esquema para organizar o texto.

Planifica en grupo unha reportaxe. Consulta diversas fontes de información (xornais) e realiza tarefas de documentación (entrevis-tas); selecciona contidos e reelabóraos para incorporalos ao seu escrito, con dificultades.

CCLCMCCTCDCAACSIEE



Emprega de xeito autónomo o procesador de textos para darlle o formato adecuado e unha correcta pre-sentación a unha crónica: títulos, tamaño e tipo de letra (redonda, cursiva, negra), aliñamento do texto e inserción de imaxes. Revisa a ortografía utilizando o corrector ortográfico.

Emprega de xeito autónomo o procesador de textos para darlle o formato adecuado e unha correcta presentación a unha crónica: títulos, tamaño de letra (redonda, cursiva, negra) e aliñamento do texto. Revisa a ortografía uti-lizando o corrector ortográfico.

Emprega de xeito autónomo o procesador de textos para darlle o formato adecuado e unha correcta presentación a unha crónica: títulos, tamaño de letra (redonda, cursiva, negra) e aliñamento do texto. Revisa a ortografía uti-lizando o corrector ortográfico, con algunha axuda e dificultade.

Emprega, con progresiva autonomía, o proce-sador de textos para darlle o formato adecua-do e unha correcta presentación a unha cróni-ca: títulos, tamaño de letra (redonda, cursiva, negra) e aliñamento do texto.


CCLCAACSCCSIEE

LGB3.1.1. Amplía o seu repertorio léxico e selecciona o léxico ade-cuado: as árbores.

Páxs. 104-105, actividades 1, 2, 3, 4 e 5.

Amplía o seu coñecemento do léxico das árbores e in-corpórao progresiva e adecuadamente ás súas produ-cións orais e escritas.Identifica en textos, asocia a imaxes, relaciona e clasifi-ca léxico relacionado coas árbores.Completa e asimila varias frases feitas e incorpóraas á redacción de textos, así como á súa produción oral e escrita posterior.

Amplía o seu coñecemento do léxico das árbo-res e trata de incorporalo progresivamente ás súas producións orais e escritas.Identifica en textos, asocia a imaxes, relaciona e clasifica léxico relacionado coas árbores, con certa dificultade.Completa e asimila varias frases feitas e incor-póraas á redacción de textos.

Amplía o seu coñecemento do léxico das árbo-res e trata de incorporalo progresivamente ás súas producións orais e escritas.Identifica en textos, asocia a imaxes, relaciona e clasifica léxico relacionado coas árbores, con certa dificultade.Completa varias frases feitas e incorpóraas á redacción de textos.



134 135



CCLCAACSIEE

LGB3.2.1.LGB3.2.2.

Recoñece o xénero dos substantivos rematados en -axe e emprégaos correctamente.


Reflexiona, a partir do texto, sobre o xénero dos subs-tantivos rematados en -axe e completa correctamente unha serie de enunciados que os conteñen, empregan-do os artigos adecuados.Aplica sempre estes coñecementos na súa produción oral e escrita.

Reflexiona, a partir do texto, sobre o xénero dos substantivos rematados en -axe e com-pleta correctamente unha serie de enunciados que os conteñen, empregando os artigos ade-cuados.Aplica case sempre estes coñecementos na súa produción oral e escrita.

Reflexiona, a partir do texto, sobre o xénero dos substantivos rematados en -axe e com-pleta, con algunha dificultade, unha serie de enunciados que os conteñen.Trata de aplicar estes coñecementos na súa produción oral e escrita.

Reflexiona, a partir do texto, sobre o xénero dos substantivos rematados en -axe. Ten difi-cultades para aplicar estes coñecementos.

Distingue o antepretérito de indicativo do pretérito de subxuntivo.


Reflexiona, a partir do texto, sobre a diferenza entre o antepretérito de indicativo do pretérito de subxuntivo e emprégaos correctamente en enunciados. Incorpora estes coñecementos á súa práctica oral e escrita.

Reflexiona, a partir do texto, sobre a diferenza entre o antepretérito de indicativo do pretéri-to de subxuntivo e emprégaos correctamente en enunciados, con algunha dificultade. Incor-pora estes coñecementos á súa práctica oral e escrita.

Reflexiona, a partir do texto, sobre a diferenza entre o antepretérito de indicativo e o pretéri-to de subxuntivo e emprégaos en enunciados con algunha dificultade. Procura incorporar estes coñecementos á súa práctica oral e es-crita.

Reflexiona, a partir do texto, sobre a diferenza entre o antepretérito de indicativo e o pretéri-to de subxuntivo e emprégaos en enunciados con moitas dificultades.

Identifica, explica e emprega correctamente os determi-nantes e pronomes.

Páxs. 110-111, actividades 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 e 10.

Identifica, distingue e explica o uso de determinantes e pronomes e incorpora estes coñecementos á súa práctica oral e escrita: emprégaos correctamente en enunciados.

Identifica e distingue os determinantes e pro-nomes e explica o seu uso con algunha difi-cultade. Incorpora estes coñecementos á súa práctica oral e escrita: emprégaos correcta-mente en enunciados.

Identifica os determinantes e pronomes; clasi-fícaos e explica o seu uso con algunha dificul-tade. Procura incorporar estes coñecementos á súa práctica oral e escrita: emprégaos en enunciados con algunha dificultade.

Identifica os determinantes e pronomes. Ten dificultades para clasificalos, explicar o seu uso e empregalos correctamente.

CCLCMCCTCAACSIEE

LGB3.6.1. Coñece e respecta as normas ortográficas: o grupo cul-to ct.


Lembra, a partir do texto, a redución do grupo culto ct ante as vogais i e u. Completa correctamente enuncia-dos aplicando a norma e as súas excepcións.Demostra na súa práctica que valora a importancia das normas ortográficas.

Lembra, a partir do texto, a redución do grupo culto ct ante as vogais i e u. Completa correc-tamente enunciados aplicando a norma, con algunha dificultade á hora de recoñecer as súas excepcións.Ofrece algunha mostra de que valora a impor-tancia das normas ortográficas.

Lembra, a partir do texto, a redución do grupo culto ct ante as vogais i e u. Completa correc-tamente enunciados aplicando a norma, con algunha dificultade.Ofrece algunha mostra de que valora a impor-tancia das normas ortográficas.

Lembra, a partir do texto, a redución do grupo culto ct ante as vogais i e u. Demostra unha insuficiente asimilación da norma na práctica.

Identifica e usa correctamente os grupos consonánti-cos.

Páxs. 112-113, actividades 1, 2, 3, 4 e 5.

Identifica e usa correctamente os grupos consonánticos en enunciados.Demostra na súa práctica que valora a importancia das normas ortográficas e aplica sempre estes coñecemen-tos na súa produción oral e escrita.

Identifica os grupos consonánticos e úsaos correctamente en enunciados, con algunha dificultade.Ofrece algunha mostra de que valora a impor-tancia das normas ortográficas e aplica case sempre estes coñecementos na súa produción oral e escrita.

Identifica os grupos consonánticos e úsaos correctamente en enunciados, con dificulta-des.Ofrece algunha mostra de que valora a im-portancia das normas ortográficas e trata de aplicar estes coñecementos na súa produción oral e escrita.

Identifica os grupos consonánticos. Ten difi-cultades para aplicar estes coñecementos na escrita.

CCLCAACSCCSIEE

LGB3.9.1. Identifica, explica e usa mecanismos de cohesión tex-tual.


Coñece os principais mecanismos de cohesión textual e mostra interese por empregalos habitualmente para mellorar a súa produción escrita. Identifica repeticións innecesarias nun texto, corríxeas empregando diversos mecanismos de substitución e ex-plica as fórmulas de cohesión empregadas.Recoñece e explica nun texto diferentes mecanismos de cohesión, de forma precisa.

Coñece os principais mecanismos de cohesión textual e mostra algún interese por emprega-los habitualmente para mellorar a súa produ-ción escrita. Identifica repeticións innecesarias nun texto, corríxeas empregando algúns mecanismos de substitución e explica as fórmulas de cohesión empregadas, con algunha dificultade.Recoñece e explica nun texto diferentes meca-nismos de cohesión, con algunha dificultade.

Coñece os principais mecanismos de co-hesión textual e mostra algún interese por empregalos habitualmente para mellorar a súa produción escrita. Identifica repeticións innecesarias nun texto, corríxeas empregando algúns mecanismos de substitución e explica as fórmulas de cohesión empregadas, con al-gunha dificultade.Recoñece nun texto algún mecanismo de co-hesión, con dificultade.

Coñece os principais mecanismos de cohesión textual. Identifica repeticións innecesarias nun texto e corríxeas empregando algúns mecanismos de substitución, con dificultades.


CCLCAACSCCSIEE

LGB4.4.2.LGB4.4.3.LGB4.4.4.LGB4.4.5.

Coñece e explica o contexto sociohistórico, político e cultural do galego na Idade Moderna.


Describe o contexto sociohistórico, político e cultural do galego na Idade Moderna e mostra a completa asimila-ción dos coñecementos adquiridos. Explica o proceso de substitución do galego polo cas-telán na época empregando un esquema e un gráfico: plasma a relación entre a xerarquía social e o idioma e reflexiona en profundidade sobre os diversos factores que condicionaron este proceso.Explica as razóns do mantemento cuantitativo do idio-ma na Idade Moderna malia sufrir un proceso de marxi-nación nos usos formais, facendo uso de coñecementos previos, e compara razoadamente a situación do galego e o español na época.

Describe o contexto sociohistórico, político e cultural do galego na Idade Moderna e mostra a asimilación dos coñecementos adquiridos. Plasma a relación entre a xerarquía social e o idioma completando un gráfico e reflexio-na sobre o proceso de substitución do galego polo castelán na época.Explica as razóns do mantemento cuantitativo do idioma na Idade Moderna malia sufrir un proceso de marxinación nos usos formais, fa-cendo uso de coñecementos previos.

Describe o contexto sociohistórico, político e cultural do galego na Idade Moderna e mostra a asimilación dos coñecementos adquiridos. Plasma a relación entre a xerarquía social e o idioma completando un gráfico e reflexio-na sobre o proceso de substitución do galego polo castelán na época.Explica as razóns do mantemento cuantitativo do idioma na Idade Moderna malia sufrir un proceso de marxinación nos usos formais, con axuda.

Describe o contexto sociohistórico, político e cultural do galego na Idade Moderna. Precisa reforzo para asimilar os coñecementos desen-volvidos na unidade.Plasma a relación entre a xerarquía social e o idioma completando un gráfico e reflexio-na sobre o proceso de substitución do galego polo castelán na época.


136 137



CCLCAACSCCSIEE

LGB4.6.1. Coñece o que é un prexuízo e analiza a súa presenza.


Conceptualiza a formación da imaxe social das linguas e define prexuízo lingüístico, ofrecendo exemplos acaí-dos.Analiza a orixe dos prexuízos sobre a lingua galega na Idade Moderna e detecta a súa pervivencia na actuali-dade. Reflexiona en profundidade e de xeito autónomo e aplica na análise os coñecementos adquiridos.

Conceptualiza a formación da imaxe social das linguas e define prexuízo lingüístico.Analiza a orixe dos prexuízos sobre a lingua galega na Idade Moderna e detecta a súa per-vivencia na actualidade. Reflexiona contes-tando preguntas e aplicando coñecementos adquiridos.

Dá mostras de comprender o que é un prexuí-zo lingüístico.Analiza a orixe dos prexuízos sobre a lingua galega na Idade Moderna e detecta a súa pervivencia na actualidade. Reflexiona con-testando preguntas e mostrando certa asimi-lación dos coñecementos adquiridos.

Dá mostras de comprender o que é un prexuí-zo lingüístico.Ten dificultades para analizar a orixe dos prexuízos sobre a lingua galega na Idade Mo-derna e reflexionar sobre a súa pervivencia na actualidade.


CCLCAACCEC

LGLB5.1.1.LGLB5.1.2.

Identifica, comprende e explica a literatura dos Séculos Escuros e o Prerrexurdimento.


Coñece o contexto sociohistórico dos Séculos Escuros, a Ilustración e o Prerrexurdimento.Describe, con claridade e achegando exemplos, as cau-sas e consecuencias da existencia do período denomi-nado Séculos Escuros na historia da literatura galega. Explica razoadamente as mudanzas na situación da lingua galega no século XVIII e destaca a importancia do Padre Feixoo e o Padre Sarmiento na recuperación do idioma.Reflexiona sobre as circunstancias en que elaboraron a súa obra os precursores, dando mostras de valorar positivamente o labor destes autores no seu contexto e demostrando unha completa asimilación dos coñece-mentos adquiridos.

Coñece o contexto sociohistórico dos Séculos Escuros, a Ilustración e o Prerrexurdimento.Describe, con algunha dificultade, as causas e consecuencias da existencia do período deno-minado Séculos Escuros na historia da litera-tura galega. Explica razoadamente as mudanzas na situa-ción da lingua galega no século XVIII.Reflexiona sobre as circunstancias en que elaboraron a súa obra os precursores, dando mostras de valorar positivamente o labor des-tes autores no seu contexto e demostrando a asimilación dos coñecementos adquiridos.

Coñece o contexto sociohistórico dos Séculos Escuros, a Ilustración e o Prerrexurdimento.Describe, con algunha dificultade, as causas e consecuencias da existencia do período deno-minado Séculos Escuros na historia da litera-tura galega. Explica razoadamente as mudanzas na situa-ción da lingua galega no século XVIII, con al-gunha dificultade.

Coñece o contexto sociohistórico dos Séculos Escuros, a Ilustración e o Prerrexurdimento.Describe, con dificultades, as causas e conse-cuencias da existencia do período denomina-do Séculos Escuros na historia da literatura galega.

CCLCAACSIEECCEC

LGLB5.2.2.LGLB5.2.3.LGLB5.2.4.

Le, compara, comenta e reflexiona sobre os textos.


Le comprensivamente unha escolma de textos e ofrece diversas mostras da asimilación dos seus trazos estéti-cos. Compara e comenta a selección empregando crite-rios propios e aplicando os coñecementos adquiridos.

Le comprensivamente unha escolma de tex-tos e ofrece mostras da asimilación dos seus trazos estéticos. Analiza de forma guiada os textos, respondendo preguntas e facendo uso dos coñecementos adquiridos.

Le comprensivamente unha escolma de tex-tos. Responde loxicamente preguntas sobre a escolma, con algunha dificultade.

Le comprensivamente unha escolma de textos.Precisa axuda para comentar de forma guiada a selección e aplicar os coñecementos desen-volvidos na unidade.

Le comprensivamente unha escolma e reflexiona sobre os prexuízos antigalegos en textos da época correspon-dente aos Séculos Escuros.

Páx. 95, Unha ollada antigalega nos Séculos Escuros.

Le comprensiva e criticamente varios textos da época correspondente aos Séculos Escuros e comenta de xei-to autónomo os prexuízos antigalegos presentes neles, ofrecendo exemplos. Reflexiona sobre os textos establecendo relacións cos contidos da unidade e empregando o propio criterio.

Le comprensiva e criticamente varios textos da época correspondente aos Séculos Escuros e comenta os prexuízos antigalegos presentes neles. Reflexiona de xeito guiado sobre os textos e a súa relación cos contidos da unidade.

Le varios textos da época correspondente aos Séculos Escuros e aprecia de xeito compren-sivo os prexuízos antigalegos presentes neles.

Le varios textos da época correspondente aos Séculos Escuros. Precisa reforzo para valorar criticamente os prexuízos antigalegos pre-sentes neles ou adopta unha actitude pouco adecuada.

UNIDADE 4

138


Frei Martín Sarmiento (Vilafranca do Bierzo, 1695 - Madrid, 1772)

No Bierzo o Pai das Letras escoitou galego ao nacer. Logo criouse en Pontevedra con el, aínda que viviu tempos escuros nos que se deixara de escribir. Sendo xa un frade erudito en Madrid, tras viaxar a Galicia, emprende un labor entregado ao estudo do seu Reino e da súa lingua. Sarmiento é memoria do pasado ao investigar a orixe do galego, conciencia do presente non deixándose abafar por un contexto castelanizante contrario ao idioma dos seus humildes compatriotas, e un proxecto de futuro (soña Galicia) como modelo precursor do Rexurdimento. Soños que chegan ao presente, a Gali-cia e ao Bierzo que hoxe estudan galego nas escolas, unha das súas demandas máis brillantes.

Héctor M. Silveiro, en 51 páxinas das nosas letras, Parlamento de Galicia, 2013

1. Procura no texto exemplos de mecanismos de cohesión textual mediante substitución dos enunciados «Frei Martín Sarmiento» (no título) e «galego» (l. 1).

2. Busca todos os determinantes artigos das tres primeiras liñas do texto anterior (até «súa lingua») e clasifícaos en deter-minados e indeterminados.

3. Procura no texto todas as palabras coa grafía x e a seguir indica a súa pronuncia como grupo culto [ks] ou como fricativa palatal xorda [∫].

4. Indica se os seguintes enunciados, referidos á reportaxe, son Verdadeiros ou Falsos. Xustifica os Falsos.

a) A maior parte dos textos que atopamos nun xornal son reportaxes.

b) A estrutura dunha reportaxe é: titular, entrada e mais corpo.

c) As reportaxes adoitan aparecer sobre todo nas revistas e nos suplementos dos xornais, tanto en papel coma dixitais.

d) Unha reportaxe destaca polo seu carácter informativo e non se acostuman incluír opinións subxectivas sobre o tema, aínda que si é habitual o ton persoal que adopta quen o redacte.

5. Completa o seguinte cadro con estas palabras relacionadas coas árbores e indica o seu xénero e mais o dos seus froitos.

castaña, pomar, souto, carballal, castañal, carballo,mazá, carballeira, maceira, landra, castiñeiro

Árbore Froito

Nome Xénero Nome colectivo Nome Xénero

6. Completa cos seguintes enunciados os ocos deste texto sobre a época de decadencia da lingua galega:

castelá Idade Media castelán

prexuízos escrita románicas

estándar substitución galega

unificación galego XV


139

O galego comeza a perder as funcións de prestixio que desempeñara durante a ______ no século ______, sendo substituído nelas polo castelán. Este proceso de ______ ponse en marcha debido ás políticas dos reis de Castela, e poste-riormente de España, reino ao que pertencía Galicia. Estes reis (Isabel I, Carlos I, Filipe IV etc.) propuxéronse estender o castelán en todo o territorio que gobernaban na busca dunha maior______.

Con este fin, enviaban a xente de Castela, que só falaba o______, a ocupar os altos cargos da Administración e a Igrexa. Ademais, impuxeron a lingua ______ de xeito exclusivo nos documentos oficiais. A partir de 1480, os escribáns públicos galegos debían examinarse no «Real Consejo», en Toledo, e os seus formularios redactados en lingua ______ foron substituídos polos casteláns. Entre 1530 e 1830 houbo en Galicia 152 bispos de fóra e só 15 galegos. Os bispos e nobres galegos non tardaron en incorporarse á lingua das clases ricas, cultas e poderosas. Como consecuencia, o galego desapareceu dos usos formais e da ______ (administración, ensino, literatura…): deste xeito formáronse os ______ cara á lingua galega.

Aínda que os gobernantes quixesen estender unha única lingua a toda a sociedade, carecían dos medios necesarios para o conseguir e, de feito, a gran maioría da poboación seguía a falar______, por dous motivos fundamentais: non había oportunidade de ascender socialmente e faltaba a competencia necesaria para falar castelán, xa que o contacto con esta lingua era moi reducido.

A marxinación do galego da escrita coincidiu coa época na que as demais linguas ______ do contorno (castelán, portugués, francés) iniciaban os seus procesos de elaboración dunha variedade ______ (dicionarios, gramáticas, cultivo literario…), o que agravou máis aínda as diferenzas entre a percepción social destas e a lingua galega.

7. No texto fálase da importancia de frei Martín Sarmiento como investigador da orixe da lingua galega no século XVIII. Describe a situación a situación da literatura galega no século XVIII e as súas figuras máis salientables.

8. Coloca no lugar axeitado do seguinte cadro estas mostras literarias dos séculos escuros.

Representacións profanas: Entroido Décimas ao Apóstolo Santiago

Cantigas de traballo nas diferentes estacións Panxoliñas

Entremés famoso sobre a pesca do río Miño «Pranto da Frouseira»

Relazón de Carta Executoria a Pedro Pardo de Cela Poemas das Festas Minervais

Representacións relixiosas: Nadal Contos e lendas populares

Sonetos renacentistas e barrocos «Saqueo de Cangas polos turcos»

Literatura culta

Poesía

Prosa

Teatro

Literatura popular

Poesía

Prosa

Teatro

421

UNIDADE 4

1.Frei Martín Sarmiento (no título):

– Pai das Letras (l. 1): substitución mediante circunloquio ou expresión equivalente.

– se (l. 2): substitución por pronome persoal.

– frade erudito (l. 2): substitución mediante circunloquio ou expresión equivalente.

– Sarmiento (l. 4): substitución mediante acurtamento de Frei Martín Sarmiento.

Galego (l. 1):

– el (l. 1): substitución por pronome persoal.

– se (l. 2): substitución por pronome persoal.

– lingua (l. 3): substitución por hiperónimo.

– idioma (l. 5): substitución por hiperónimo.

2.– Artigos determinados: o [No] (l. 1), o (l. 1), as [das] (l. 1), o [ao] (l. 1), os [nos] (l. 2), o [ao] (l. 3), o [do] (l. 3), a [da]

(l. 3)

– Artigos indeterminados: un (l. 2), un (l. 3).

3. As palabras do texto coa grafía x son: deixara, xa, viaxar, orixe, deixándose, contexto, proxecto, Rexurdimento e mais hoxe. A pronuncia de todas é como fricativa palatal xorda [ʃ] agás contexto, con pronuncia como grupo culto [ks].

4.a) A maior parte dos textos que atopamos nun xornal son reportaxes. Falso

– A meirande parte dos textos dun xornal son as noticias que aparecen sempre agrupadas en seccións: Internacional, Nacional, Local, Economía, Deportes, Cultura etc.

b) A estrutura dunha reportaxe é: Titular, Entrada e mais Corpo. Verdadeiro

c) As reportaxes adoitan aparecer sobre todo nas revistas e nos suplementos dos xornais, tanto en papel coma dixitais. Verdadeiro

d) Unha reportaxe destaca polo seu carácter informativo e non se acostuman incluír opinións subxectivas sobre o tema, aínda que si é habitual o ton persoal que adopta quen o redacte. Verdadeiro

5.

Árbore Froito

Nome Xénero Nome colectivo Nome Xénero

carballo masculino carballeira / carballal landra feminino

castiñeiro masculino souto /castañal castaña feminino

maceira feminino pomar mazá feminino

SOLUCIONARIO

422

6.O galego comeza a perder as funcións de prestixio que desempeñara durante a Idade Media no século XV, sendo

substituído nelas polo castelán. Este proceso de substitución ponse en marcha debido ás políticas dos reis de Castela, e posteriormente de España, reino ao que pertencía Galicia. Estes reis (Isabel I, Carlos I, Filipe IV etc.) propuxéronse estender o castelán en todo o territorio que gobernaban na busca dunha maior unificación.

Con este fin, enviaban a xente de Castela, que só falaba o castelán, a ocupar os altos cargos da Administración e a Igrexa. Ademais, impuxeron a lingua castelá de xeito exclusivo nos documentos oficiais. A partir de 1480, os escribáns públicos galegos debían examinarse no «Real Consejo», en Toledo, e os seus formularios redactados en lingua galega foron substituídos polos casteláns. Entre 1530 e 1830 houbo en Galicia 152 bispos de fóra e só 15 galegos. Os bispos e nobres galegos non tardaron en incorporarse á lingua das clases ricas, cultas e poderosas. Como consecuencia, o galego desapareceu dos usos formais e da escrita (administración, ensino, literatura…): deste xeito formáronse os prexuízos cara á lingua galega.

Aínda que os gobernantes quixesen estender unha única lingua a toda a sociedade, carecían dos medios necesarios para o conseguir e, de feito, a gran maioría da poboación seguía a falar galego, por dous motivos fundamentais: non había oportunidade de ascender socialmente e faltaba a competencia necesaria para falar castelán, xa que o contacto con esta lingua era moi reducido.

A marxinación do galego da escrita coincidiu coa época na que as demais linguas románicas do contorno (castelán, portugués, francés) iniciaban os seus procesos de elaboración dunha variedade estándar (dicionarios, gramáticas, cultivo literario…), o que agravou máis aínda as diferenzas entre a percepción social destas e a lingua galega.

7. No século XVIII (Ilustración), despois dos Séculos Escuros, a situación da literatura galega comeza a mudar no ámbito da intelectualidade, xa que en Galicia houbo un importante núcleo de ilustrados que pretendían unha mellora integral da sociedade galega. As figuras máis relevantes foro o Padre Feixoo, que demostrou que o galego non era unha forma corrupta do castelán senón irmán xemelgo do portugués, e mais o Padre Sarmiento (frei Martín Sarmiento), que defen-deu o uso do galego no ensino, na Igrexa e na Administración, ao tempo que foi un gran investigador, recompilador de léxico galego e escribiu o Coloquio de 24 gallegos rústicos.

8.

Literatura culta

Poesía– Sonetos renacentistas e barrocos– Poemas das Festas Minervais– Décimas ao Apóstolo Santiago

Prosa – Relazón de Carta Executoria a Pedro Pardo de Cela

Teatro – Entremés famoso sobre a pesca do río Miño

Literatura popular

Poesía

– Panxoliñas– «Pranto da Frouseira»– «Saqueo de Cangas polos turcos»– Cantigas de traballo nas diferentes estacións

Prosa – Contos e lendas populares

Teatro– Representacións ligadas a festividades relixiosas: Nadal– Representacións ligadas a festividades profanas: Entroido

UNIDADE 4

140




2. A comunicación audiovisual e as tecnoloxías da información e da comunicación (TIC).No apartado «Tipos de textos» o alumnado terá que empregar un procesador de textos para darlle o formato final a unha

reportaxe no exercicio 2, mentres que para resolver o exercicio 3 deberá consultar unha páxina web.

3. O emprendemento.Na «Lectura» reflexiónase sobre o estudo e desempeño de profesións tradicionalmente masculinas por parte de mulleres.

Este feito serve para reflexionar sobre o necesario carácter emprendedor á hora de realizar as profesións que unha persoa desexe, á marxe de prexuízos sociais.

4. A educación cívica e o respecto ao Estado de dereito.No apartado «Literatura» detállanse as características da sociedade galega na transición da idade media á idade moderna.

En «Literatura» e en «Lingua e sociedade» descríbese como se implantou unha política centralista na que a nobreza galega perdeu todo o seu poder e a maioría dos cargos políticos, administrativos e eclesiásticos foron ocupados por persoas non galegas.

5. A igualdade efectiva entre mulleres e homes.A «Lectura» fai referencia a sectores profesionais que tradicionalmente estaban reservados para os homes e que agora

están a ser ocupados por mulleres.


No apartado «Lingua e sociedade» e nos seus tres exercicios trabállase a orixe e formación dos prexuízos lingüísticos cara á lingua galega.

8. A discriminación por razón da orientación sexual ou da identidade de xénero.Na «Lectura» hai referencias ao trato discriminatorio por ser muller cara unha condutora de autobús e tamén da non

discriminación por identidade de xénero noutros oficios.

10. A educación ambiental e o respecto polo medio natural.Nos cinco exercicios do apartado «Os nomes das cousas», nos exercicios 14, 16 e 22 das «Actividades de reforzo e am-

pliación» e no texto e no exercicio 3 da «Proba de avaliación» trabállase co vocabulario das árbores e dos arbustos.

142


O LIBRO DO ALUMNADO

Na páxina de entrada da unidade preséntanse unha serie de actividades orais que parten dos coñecementos previos e avanzan contidos que se traballarán ao longo da unidade. Neste caso, as cuestións refírense aos prexuízos lingüísticos, ao contacto que o alumnado ten coa biblioteca e aos coñecemento de Rosalía de Castro.


– Achegarse ao Rexurdimento e á vida e obra de Rosalía de Castro.

– Caracterizar os textos dialogados.

– Valorar a puntuación correcta dos textos.

– Ampliar o léxico referido ao libro e ás bibliotecas.

– Identificar os prexuízos existentes en Galicia con respecto ao uso das linguas.

– Recoñecer e usar correctamente os pronomes persoais.

– Diferenciar ditongo de tritongo e de hiato.


– Literatura: O Rexurdimento. Rosalía de Castro. Inclúe un apartado final titulado «Comprende e razoa» no que o alum-nado deberá demostrar a adquisición reflexiva dos contidos expostos.

– Escolma: que inclúe no epígrafe «Repara» unhas breves preguntas de comprensión dos textos escolmados. Baixo o título «A pegada de Rosalía de Castro» ofrécense textos modernos e contemporáneos nos que se aprecia a influencia desta escritora.

– Lectura e traballo co texto: «A xustiza pola man», de Rosalía de Castro. Actividades de comprensión e expresión escrita e oral. Outras actividades: comparacións, xénero de substantivos asociado a significado, hipérbatos.

– Tipos de textos: O diálogo.

– O tecido da lingua: Mecanismos de cohesión textual II: puntuación.

– Os nomes das cousas: O libro e as bibliotecas.

– Lingua e sociedade: Linguas en contacto: prexuízos lingüísticos.

– A lingua por dentro: Os pronomes persoais.

– Letras e signos: Ditongo, tritongo e hiato.


Avaliación: Na última páxina, a proba de avaliación da adquisición dos contidos da unidade. Parte da lectura do texto «A paixón

de Alexandra», de Xulio Ricardo Trigo, para desenvolver actividades de comprensión e expresión escritas, así como outras correspondentes aos diferentes apartados da unidade.


143

Temporalización:Os contidos desta unidade impartiranse durante o mes de febreiro.


Recursos:















144 145


Lite

ratu

ra e

esc

olm

a de

tex

tos

pp. 1

18-1

25

a)b)c)g)h)l)n)ñ)



• O Rexurdimento: contexto socio-histórico.• A situación da cultura e da lingua.• O novo pensamento: o galeguismo (o provincialismo, o federa-

lismo, o rexionalismo e o nacionalismo).• Rosalía de Castro: biografía e obra.• Rosalía: muller escritora en galego.• Contexto socio-histórico da obra de Rosalía de Castro.• Cantares gallegos: estrutura, estilo e temáticas.• Follas novas: estrutura, estilo e temáticas.


• Escolma de textos.• A pegada de Rosalía de Castro: escolma.


• Coñecer o contexto sociohistórico do Rexurdimento, así como os principais autores e publicacións da época.

• Definir as sucesivas fases do galeguismo, desde o seu nace-mento en 1840 até o nacionalismo do século XX.

• Situar a Rosalía de Castro no seu contexto histórico e reflexio-nar sobre a importancia da súa traxectoria vital e literaria en relación cos condicionamentos propios da sociedade patriar-cal decimonónica.

• Coñecer os principais trazos formais, estruturais e temáticos de Cantares gallegos e Follas novas.

• Reflexionar sobre as relacións temáticas e os trazos comúns e distintivos dos dous poemarios en galego de Rosalía de Castro e ter unha visión de conxunto da súa obra.


• Ler comprensivamente unha escolma de poemas de Rosalía de Castro e determinar os temas tratados neles.

• Comentar a función das cantigas e ditos populares glosados en Cantares gallegos.

• Comentar a visión da emigración en poemas de Rosalía de Castro.

• Ler comprensivamente unha escolma de textos de diferentes autores e épocas e apreciar neles a pegada de Rosalía de Castro.

• Reflexionar sobre a importancia de Rosalía de Castro nos re-pertorios líricos vixentes.

LGLB5.1.1. Identifica as distintas épocas e períodos da literatura galega desde as súas orixes na Idade Media ata 1916.• Describe o contexto sociohistórico do Rexurdimento e coñece os principais autores e publicacións da época.• Define as sucesivas fases do galeguismo, desde o seu nacemento en 1840 até o nacionalismo do século XX.


• Sitúa a Rosalía de Castro no seu contexto histórico e reflexiona sobre a importancia da súa traxectoria vital e literaria en relación cos condicionamentos propios da sociedade patriarcal decimonónica.

• Explica os principais trazos formais, estruturais e temáticos de Cantares gallegos.• Coñece os principais trazos formais, estruturais e temáticos de Follas novas.• Reflexiona sobre as relacións temáticas e os trazos comúns e distintivos das dúas obras poéticas en galego de Rosalía de Castro.


• Le comprensivamente unha escolma de poemas de Rosalía de Castro e determina os temas tratados neles.LGLB5.2.3. Comenta, de forma guiada, textos de obras da Literatura galega desde a Idade Media ata 1916, sinala os seus trazos característicos definitorios e relaciónaos co contexto histórico, cultural e sociolingüístico do período da literatura galega correspondente.

• Comenta a función das cantigas e ditos populares glosados en Cantares gallegos.• Comenta a visión da emigración en poemas de Rosalía de Castro.


• Le comprensivamente unha escolma de textos de diferentes autores e épocas e aprecia neles a pegada de Rosalía de Castro.• Reflexiona sobre a importancia de Rosalía de Castro nos repertorios líricos vixentes.

CCLCCEC

CCLCCEC

CCLCCEC

CCLCCEC

CCLCCEC

Lect

ura

e tr

abal

lo c

o te

xto

pp. 1

26-1

29

a)b)c)d)f)g)h)l)ñ)



• Expresión oral: faladoiro sobre a vixencia da obra de Rosalía de Castro.

B1.8. Coñecemento, uso e aplicación de técnicas e estratexias nece-sarias para falar en público: planificación do discurso nas prácticas orais formais e informais.

• Expresión oral: planificación e presentación dunha exposición oral sobre as orixes, reivindicacións e logros do feminismo.


• Expresión oral: reflexión sobre a temática tratada no poema.


• Participar activamente nun faladoiro sobre a vixencia da obra de Rosalía de Castro.

• Manifestar as súas opinións mediante argumentos claros e lóxicos e respectando o guión proposto.

• Respectar as quendas de palabra e facer un uso adecuado do espazo e a comunicación non verbal.

• Escoitar de forma activa e respectuosa as intervencións alleas.B1.8. Aplicar técnicas e estratexias para falar en público, en situa-cións formais ou informais, de forma individual ou en grupo.

• Documentarse eficazmente sobre as orixes, reivindicacións e logros do feminismo.

• Planificar unha exposición oral mediante a elaboración dun guión.

• Realizar unha exposición oral fluída e gramaticalmente correc-ta e coidar a pronuncia.

• Empregar un léxico variado e adecuado.• Coidar a presentación, así como a linguaxe non verbal, e mani-

festar autocontrol das emocións ao falar en público.• Pronunciar de forma clara ante un auditorio.• Evitar a utilización de castelanismos.• Recoñecer e tratar de evitar erros na súa exposición oral.


• Reflexionar oralmente e en grupo sobre a temática tratada no poema, empregando argumentos claros e lóxicos e respectan-do as regras de interacción.


• Participa activamente nun faladoiro sobre a vixencia da obra de Rosalía de Castro.• Manifesta as súas opinións mediante argumentos claros e lóxicos.

LGB1.7.2. Cínguese ao tema, non divaga e atende ás instrucións do moderador nos debates e coloquios.• Respecta o guión proposto.


• Respecta as quendas de fala e fai un uso adecuado do espazo e a comunicación non verbal.• Escoita de forma activa e respectuosa as intervencións alleas.

LGB1.8.1. Elabora guións para organizar os contidos de exposicións formais ou informais breves.• Documéntase eficazmente sobre as orixes, reivindicacións e logros do feminismo.• Planifica unha exposición oral mediante a elaboración dun guión.


• Realiza unha exposición oral fluída e gramaticalmente correcta e coida a pronuncia.LGB1.8.3. Emprega nas intervencións orais expresións propias do galego: infinitivo conxugado e fraseoloxía adecuada. LGB1.8.5. Emprega nas intervencións orais espontáneas un léxico rico e variado.

• Emprega un léxico variado e adecuado.LGB1.8.4. Fai uso dos aspectos prosódicos da linguaxe non verbal (a presentación, a posta en escena, os xestos e a mirada), manifesta auto-control das emocións ao falar en público e diríxese ao auditorio con autoconfianza e seguridade.

• Coida a presentación e a súa linguaxe non verbal.• Manifesta autocontrol das emocións ao falar en público.

LGB1.8.6. Adecúa a súa pronuncia á finalidade da práctica oral.• Pronuncia de forma clara ante un auditorio.

LGB1.8.7. Recoñece a avalía erros (repeticións de conectores, pobreza léxica e castelanismos) nos discursos orais propios e trata, progresiva-mente, de evitalos.

• Evita a utilización de castelanismos.• Recoñece e trata de evitar erros na súa exposición oral.

LGB1.9.1. Participa en conversas informais nas que intercambia información e expresa a súa opinión.• Reflexiona oralmente e en grupo sobre a temática tratada no poema.

LGB1.9.3. Utiliza as fórmulas de tratamento e as regras de cortesía axeitadas ao destinatario e á situación comunicativa.• Expresa a súa opinión mediante argumentos claros e lóxicos.• Escoita con atención e respecto as intervencións dos seus compañeiros e compañeiras.• Respecta as quendas de fala.• Comenta as contribucións alleas.

CCLCSC

CCLCSCCCLCSC

CAA

CCL

CCLCCL

CCLCSCCSIEE

CCLCAACCLCAA

CCLCSCCSIEECCECCCLCSC



146 147


Lect

ura

e tr

abal

lo c

o te

xto

pp. 1

26-1

29

a)b)c)d)f)g)h)l)ñ)



• Actividades de comprensión textual.


• Resumir en seis liñas o contido do texto.• Definir varios termos destacados no texto coa axuda do di-

cionario.

LGB2.1.1. Usa técnicas de síntese do contido dos textos: subliñados, esquemas e resumos.• Resume en seis liñas o contido do texto.

LGB2.1.3. Busca e asimila o significado de palabras do rexistro formal e incorpóraas progresivamente ao seu vocabulario.• Define varios termos destacados no texto coa axuda do dicionario.

CCLCAACCLCAA



• Actividades de comprensión e análise textual.B3.2. Recoñecemento e identificación das categorías gramaticais.

• Reflexión lingüística: substantivos con oposición de xénero.B3.8. Recoñecemento das función sintácticas e das unidades que as desempeñan de cara á mellora da construción de textos orais e escritos con emprego dunha terminoloxía axeitada.

• Reflexión lingüística: a comparación.• Reflexión lingüística: orde oracional e hipérbatos.

B3.10. Identificación da estrutura dun texto, a construción dos pa-rágrafos e a vinculación e progresión temáticas en textos alleos. B3.11. Recoñecemento e delimitación na intención comunicativa expresada.

• Actividades de comprensión e análise textual.


• Identificar no poema o léxico relacionado coa flora e a fauna.• Explicar o significado da frase feita que lle dá título ao poema.


• Reparar na oposición de xénero en dous termos presentes no poema e indicar as diferenzas de significado entre pares de substantivos dados.


• Procurar as comparacións presentes no pema e recoñecer en cada unha delas os termos que se comparan.

• Lembrar a orde habitual dos elementos da oración, identificar hipérbatos no poema e transformalos conforme a disposición usual.

B3.10. Sintetizar o contido e identificar a estrutura de textos. • Determinar o tema dun poema.• Sinalar as partes en que se estrutura un poema.• Identificar o clímax no poema e explicar os recursos emprega-

dos nel para o mantemento da tensión.B3.11. Comprender o sentido global e a intención comunicativa de textos escritos.

• Mostrar explicitamente a comprensión do sentido global do poema.

LGB3.1.1. Selecciona o léxico e as expresións axeitadas en contextos comunicativos de uso formal da lingua.• Identifica no poema o léxico relacionado coa flora e a fauna.• Explica o significado da frase feita que lle dá título ao poema.

LGB3.2.2. Identifica e explica os usos e valores das categorías gramaticais relacionándoas coa intención comunicativa e a tipoloxía textual.• Repara na oposición de xénero en dous substantivos presentes no poema.• Indica as diferenzas de significado entre pares de substantivos dados con oposición de xénero.

LGB3.8.1. Recoñece e explica nos textos as funcións sintácticas oracionais e diferenza os elementos que as desempeñan.• Procura as comparacións presentes no poema e recoñece en cada unha delas os termos que se comparan.• Lembra a orde habitual dos elementos da oración e identifica hipérbatos no poema.• Transforma varios hipérbatos presentes no poema conforme a orde habitual dos elementos da oración.

LGB3.10.1. Determina o tema, delimita a estrutura e identifica a progresión temática en producións alleas. • Determina o tema do poema.• Sinala as partes en que se estrutura o poema.• Identifica o clímax no poema e explica os recursos empregados nel para o mantemento da tensión.

LGB3.11.1. Interpreta o sentido de textos escritos, identifica a intención comunicativa e a recoñece a postura de cada emisor.• Mostra explicitamene a súa comprensión do sentido global do poema.

CCLCAA

CCLCAA

CCLCAA

CCL

CCLCSC



• Comentario literario guiado.B5.3. Lecturas expresivas e comprensivas de textos poéticos representativos da literatura galega desde a Ida-de Media ata 1916.

• Lectura expresiva e comprensiva: «A xustiza pola man», en Fo-llas novas, Rosalía de Castro.


• Expresión escrita: conversión do poema nun relato breve.


• Comentar, respondendo preguntas, o poema desde o punto de vista temático e enunciativo.

• Analizar a dimensión simbólica do léxico relativo á flora e á fauna no poema, realizando unha clasificación de elementos positivos e negativos.

• Comprender o significado e funcionalidade comunicativa dun verso destacado no poema.

• Reparar na expresividade dos hipérbatos utilizados no poema.B5.3. Ler expresiva e comprensivamente textos poéticos da literatu-ra galega desde a Idade Media ata 1916.

• Ler expresiva e comprensivamente un poema de Rosalía de Castro.

B5.6. Recrear textos sinxelos de intención literaria partindo das ca-racterísticas dos traballados na aula co fin de desenvolver o gusto pola escrita e a capacidade de expresión dos sentimentos e xuízos.

• Valorar a narratividade e dimensión reivindicativa do poema e facer uso destas apreciacións para vertebrar un relato breve baseado nel.


• Comenta, respondendo preguntas, o poema desde o punto de vista temático e enunciativo.• Analiza a dimensión simbólica do léxico relativo á flora e á fauna no poema, realizando unha clasificación de elementos positivos e

negativos.• Explica o significado e funcionalidade comunicativa dun verso destacado no poema.• Repara na expresividade dos hipérbatos utilizados no poema.

LGLB5.3.1. Le expresiva e comprensivamente textos poéticos representativos da literatura galega desde a Idade Media ata 1916. • Le expresiva e comprensivamente un poema de Rosalía de Castro.

LGLB5.6.1. Recrea textos sinxelos de intención literaria partindo das características dos traballados na aula.• Converte o poema comentado nun relato breve.

LGLB5.6.2. Desenvolve o gusto pola escrita como instrumento de comunicación capaz de analizar e regular os sentimentos e xuízos.• Valora a narratividade e dimensión reivindicativa do poema e emprega estas apreciacións para vertebrar o seu escrito.

CCLCCEC

CCLCCECCCLCCECCCLCCEC


148 149


Tipo

s de

tex

tos

pp. 1

30-1

31

a)b)f)g)h)n)



• Uso das comiñas e a raia.B3.11. Recoñecemento e delimitación na intención comunicativa expresada.

• O diálogo.• Estilo directo e estilo indirecto.• Os verbos máis usuais no estilo indirecto.


• Coñecer a utilidade das comiñas e a raia na escrita de diálogos.B3.11. Comprender o sentido global e a intención comunicativa de textos orais e escritos.

• Diferenciar razoadamente en textos a utilización do estilo di-recto e indirecto.

• Transformar diálogos dados empregando tanto o estilo directo como o indirecto.

• Recoñecer os verbos empregados nun texto propio en estilo indirecto.

LGB3.6.1. Emprega textos orais e escritos e respecta as normas gramaticais.• Coñece a utilidade das comiñas e a raia na escrita de diálogos.

LGB3.11.1. Interpreta o sentido de textos orais e escritos, identifica a intención comunicativa e a recoñece a postura de cada emisor.• Diferencia razoadamente en textos a utilización do estilo directo e indirecto.• Transforma diálogos dados empregando tanto o estilo directo como o indirecto.• Repara nos verbos empregados nun texto propio en estilo indirecto e realiza con eles unha listaxe.

CCLCAACCLCSC



• Actividades de expresión escrita.


• Escribir dous diálogos para dúas situacións ficticias propostas, reparando no emprego do estilo directo ou indirecto.

• Reproducir en forma narrativa un diálogo de banda deseñada.• Desenvolver o gusto pola escrita mediante o emprego de téc-

nicas para a recreación de textos de ficción.

LGLB5.6.1. Crea ou recrea textos sinxelos de intención literaria partindo das características dos traballados na aula.• Escribe dous diálogos adecuados a dúas situacións ficticias propostas, reparando no emprego do estilo directo ou indirecto.• Reproduce en forma narrativa un diálogo de banda deseñada.

LGLB5.6.2. Desenvolve o gusto pola escrita como instrumento de comunicación capaz de analizar e regular os sentimentos e xuízos.• Desenvolve o gusto pola escrita mediante o emprego de técnicas para a recreación de textos de ficción.

CCLCCEC

CCLCCEC

O t

ecid

o da

ling

uapp

. 132

-133

a)b)f)g)h)


B3.7. Uso reflexivo da puntuación en relación coa cohesión textual.• Mecanismos de cohesión textual II. Puntuación.• O punto (punto e seguido, punto e á parte e punto final).• Os puntos suspensivos.• A coma.• O punto e coma.

B3.7. Analizar e usar correctamente a puntuación.• Coñecer as normas de emprego, así como a utilidade dos sig-

nos de puntuación.• Empregar a coma para puntuar correctamente unha serie de

enunciados.• Introducir punto e coma axeitadamente en enunciados.• Revisar un texto e inserir todos os signos de puntuación ne-

cesarios.

LGB3.7.1. Revisa os textos para puntuar correctamente.• Coñece as normas de emprego, así como a utilidade dos signos de puntuación.• Emprega a coma para puntuar correctamente unha serie de enunciados.• Introduce punto e coma axeitadamente en enunciados.• Revisa un texto e insire todos os signos de puntuación necesarios.

CCL

Os

nom

es d

as c

ousa

spp

. 134

-135

a)b)e)f)g)h)m)


B2.6. Uso case autónomo dos recursos que ofrecen as bibliotecas e as TIC para obter, organizar e seleccionar a información.

• O libro e as bibliotecas.

B2.6. Usar, de maneira case autónoma, os recursos que ofrecen as bibliotecas e outros recursos relacionados coas TIC para obter, or-ganizar e seleccionar información.

• Recoñecer nun plano as seccións habituais dunha biblioteca.• Coñecer o sistema de clasificación universal de libros empre-

gado nas bibliotecas.• Interpreta correctamente a información contida nas partes ex-

ternas dos libros, a partir de imaxes.• Examinar un libro e recoñecer nel as partes internas habituais.

LGB2.6.1. Aplica correctamente o sistema de procura na biblioteca e nos buscadores de internet para obter, organizar e seleccionar información.• Recoñece nun plano as seccións habituais dunha biblioteca.• Coñece o sistema de clasificación universal de libros empregado nas bibliotecas.• Interpreta correctamente a información contida nas partes externas dos libros, a partir de imaxes.• Examina un libro e comproba a presenza nel das partes internas habituais (agradecementos, sumario, prólogo etc.)

CCLCDCAA



• Léxico relacionado co libro e as bibliotecas.B3.3. Recoñecemento, explicación e uso dos procedementos de creación de palabras (derivación e composición).

• Lexemas de orixe grega.


• Situar imaxes de libros de diferentes xéneros na sección ade-cuada do plano dunha biblioteca.

• Sinalar en imaxes os nomes das partes do libro.• Definir de xeito autónomo as denominacións das partes in-

ternas do libro.B3.3. Recoñecer e explicar os procedementos de creación de pala-bras e as posibilidades de combinación para crear novas palabras para crear novos elementos léxicos.

• Entender o significado de varios lexemas de orixe grega.• Buscar nun plano e nun texto palabras que conteñen lexemas

de orixe grega e explicar o seu significado.

LGB3.1.1. Selecciona o léxico e as expresións axeitadas en contextos comunicativos de uso formal da lingua.• Sitúa imaxes de libros de diferentes xéneros na sección adecuada do plano dunha biblioteca.• Sinala en imaxes os nomes das partes do libro.• Define de xeito autónomo as denominacións das partes internas do libro.

LGB3.3.1. Recoñece e explica os procedementos de creación de palabras.• Sinala o significado de varios lexemas de orixe grega.• Busca nun plano e nun texto palabras que conteñen lexemas de orixe grega e explica o seu significado.

CCLCAA

CCLCAA


150 151


Ling

ua e

soc

ieda

depp

. 136

-137

a)b)d)f)g)h)l)ñ)o)


B4.2. Situación sociolingüística do galego, observación da situa-ción sociolingüística en canto a usos e actitudes no contorno máis próximo (aula e barrio), con aproximación aos prexuízos lingüísticos máis evidentes.B4.6. Prexuízos lingüísticos.

• Linguas en contacto: prexuízos lingüísticos.


• Describir a situación sociolingüística de Galicia atendendo ás causas dos prexuízos lingüísticos.

• Analizar a distribución do uso do galego en función da idade e da zona xeográfica a partir de gráficos.

B4.6. Identificar os prexuízos lingüísticos e analizar a situación per-soal en relación a eles.

• Comprender as causas históricas da presenza de prexuízos lin-güísticos sobre o galego na actualidade.

• Analizar, completando dúas táboas, a formación de prexuízos lingüísticos desde o século XVI en relación coa distribución social do idioma.

• Realizar, de xeito guiado, unha autoanálise para detectar prexuízos sobre o galego.

• Empregar os coñecementos previos para rebater prexuízos so-bre o galego.

• Detectar prexuízos lingüísticos en transcricións de opinións sobre o galego.

LGB4.2.1. Describe e analiza a situación sociolingüística de Galicia.• Describe a situación sociolingüística de Galicia atendendo ás causas dos prexuízos lingüísticos.

LGB4.2.2. Analiza gráficas sobre o uso do galego segundo a idade das persoas.• Analiza a distribución do uso do galego en función da idade e da zona xeográfica a partir de gráficos.

LGB4.6.1. Coñece o que é un prexuízo, detecta e analiza a presenza de prexuízos de carácter sociocultural e sociopolítico cara ao galego na súa práctica lingüística e na do seu contorno.

• Explica as causas históricas da presenza de prexuízos lingüísticos cara ao galego na actualidade.• Analiza, completando dúas táboas, a formación de prexuízos lingüísticos desde o século XVI en relación coa distribución social do idioma.• Analiza, de xeito guiado, as propias opinións sobre as persoas en función da súa idade e ámbito xeográfico e detecta prexuízos sobre o

galego. • Emprega os coñecementos previos para rebater prexuízos cara ao galego.• Detecta prexuízos lingüísticos en transcricións de opinións sobre o galego.

CCLCSCCCLCDCSCCCLCSC

A lin

gua

por

dent

ropp

. 138

-141

a)b)f)g)h)


B3.2. Recoñecemento e identificación das categorías gramaticais.• Os pronomes persoais: definición.• Pronomes persoais tónicos: formas rectas e oblicuas. Funcións.• Comparación: conxuncións comparativas.• Pronomes persoais átonos: definición e funcións.• Contraccións dos pronomes de CD e CI.• Pronomes átonos reflexivos, recíprocos e impersoais.• Te e che.• Pronome de solidariedade.• Colocación do pronome átono.


• Contraccións dos pronomes de terceira persoa coas preposi-cións de e en.


• Recoñecer os pronomes persoais e empregar as formas tónicas axeitadas para completar enunciados.

• Transformar pares de enunciados en oracións comparativas substituíndo os suxeitos por pronomes.

• Distinguir entre te e che e utilizalos adecuadamente para com-pletar oracións.

• Localizar nun texto todos os pronomes persoais tónicos e iden-tificar a función sintáctica que desempeñan.

• Localizar todos os pronomes persoais tónicos nun texto e cla-sificalos segundo o xénero, o número e a persoa.

• Identificar a función sintáctica desempeñada polos pronomes átonos en enunciados dados.

• Explicar a colocación dos pronomes átonos nun texto.B3.6. Aplicar as normas ortográficas e morfolóxicas da lingua ga-lega.

• Facer as contraccións de preposición e pronome necesarias para completar enunciados dados.

LGB3.2.1. Produce textos orais e escritos de diferentes xéneros cun correcto uso das distintas categorías gramaticais.• Emprega os pronomes persoais tónicos axeitados para completar enunciados.• Transforma pares de enunciados en oracións comparativas substituíndo os suxeitos por pronomes.• Completa axeitadamente oracións con .

LGB3.2.2. Identifica e explica os usos e valores das categorías gramaticais relacionándoas coa intención comunicativa e a tipoloxía textual.• Localiza en textos todos os pronomes persoais tónicos.• Identifica a función sintáctica desempeñada polos pronomes persoais tónicos localizados no texto.• Clasifica os pronomes átonos localizados no texto segundo o xénero, o número e a persoa.• Identifica a función sintáctica desempeñada polos pronomes átonos en enunciados dados.• Explica a colocación dos pronomes átonos nun texto.

LGB3.6.1. Emprega textos orais e escritos e respecta as normas gramaticais.• Fai as contraccións de preposición e pronome necesarias para completar enunciados dados.

CCLCAA

CCLCAA

CCLCAA

Letr

as e

sig

nos

pp. 1

42-1

43

a)b)g)h)


B3.4. A fonética e a fonoloxía do galego con especial atención a posibles interferencias.B3.6. Coñecemento, aplicación e valoración das normas ortográfi-cas para conseguir unha comunicación eficaz.

• As sílabas: sílaba tónica e sílaba átona.• Ditongo.• Tritongo.• Hiato.• Acentuación de i, u en hiato.

B3.4. Recoñecer e usar adecuadamente a fonética da lingua galega.B3.6. Aplicar as normas ortográficas e morfolóxicas da lingua ga-lega.

• Dividir palabras dadas en sílabas e recoñecer a sílaba tónica.• Distinguir entre ditongo, tritongo ou hiato e identificalos en

series de palabras, así como nun texto.• Acentuar de forma precisa unha serie de palabras con ditongo

ou hiato.


LGB3.6.1. Emprega textos orais e escritos e respecta as normas gramaticais.• Divide en sílabas palabras dadas e recoñece a sílaba tónica.• Clasifica palabras segundo conteñan ditongo, tritongo ou hiato.• Sinala nun texto os ditongos, tritongos e hiatos.• Acentúa de forma precisa unha serie de palabras con ditongo ou hiato.

CCLCAACCLCAA

Refo

rzo

e am

plia

ción

pp. 1

44-1

45

b)g)h)




CAA


152 153


Aval

iaci

ónp.

146

b)g)h)

B3.1. Recoñecemento, explicación e uso de léxico amplo e preciso, con incorporación de fraseoloxía e de vocabulario temático.B3.2. Recoñecemento e identificación das categorías gramaticais.B3.4. A fonética e a fonoloxía do galego con especial atención a posibles interferencias.B3.6. Coñecemento, aplicación e valoración das normas ortográfi-cas para conseguir unha comunicación eficaz.B3.7. Uso reflexivo da puntuación en relación coa cohesión textual.B3.11. Recoñecemento e delimitación na intención comunicativa expresada.B4.4. A orixe e formación da lingua galega. Etapas da historia social da lingua galega desde os seus inicios ata 1916, e análise e com-prensión das causas e consecuencias dos feitos máis relevantes.B5.2. Lectura autónoma e comentario de textos representativos da literatura galega desde a Idade Media ata 1916.



• Coñecer os termos correspondentes a unha serie de definicións relativas a partes do libro.


• Completar adecuadamente oracións empregando te ou che.• Recoñecer as normas de colocación dos pronomes átonos que

operan en enunciados tirados dun texto.B3.4. Recoñecer e usar adecuadamente a fonética da lingua galega.B3.6. Aplicar as normas ortográficas e morfolóxicas da lingua ga-lega.

• Identificar e distinguir os ditongos e hiatos das primeiras liñas dun texto.

B3.7. Analizar e usar correctamente a puntuación.• Explicar o uso das comas nun fragmento dun texto.• Introducir as comas e puntos e coma necesarios nunha serie

de enunciados.B3.11. Comprender o sentido global e a intención comunicativa de textos orais e escritos.

• Ler comprensivamente un texto e identificar xustificadamente nel o estilo directo.

• Recoñecer no texto as intervencións da voz narradora.B4.4. Recoñecer os principias elementos na orixe e formación da lingua galega, así como identificar as causas e consecuencias dos feitos máis relevantes da historia social da lingua desde os seus inicios ata 1916.

• Describir as causas da perda de status do galego no século XV.B5.2. Seleccionar, ler autonomamente e comentar textos represen-tativos da literatura galega desde a Idade Media ata 1916 e relacio-nar o seu contido co contexto histórico, cultural e sociolingüístico de cada período.

• Situar un poema de Rosalía de Castro na obra á que pertence empregando un criterio temático.

• Recoñecer unha anáfora no poema.

LGB3.1.1. Selecciona o léxico e as expresións axeitadas en contextos comunicativos de uso formal da lingua.• Ofrece os termos correspondentes a unha serie de definicións relativas a partes do libro.

LGB3.2.1. Produce textos orais e escritos de diferentes xéneros cun correcto uso das distintas categorías gramaticais.• Completa adecuadamente oracións empregando te ou che.

LGB3.2.2. Identifica e explica os usos e valores das categorías gramaticais relacionándoas coa intención comunicativa e a tipoloxía textual.• Xustifica a colocación dos pronomes átonos en enunciados tirados dun texto.

LGB3.4.1. Recoñece e usa adecuadamente a fonética da lingua galega.LGB3.6.1. Emprega textos orais e escritos e respecta as normas gramaticais.

• Identifica e distingue os ditongos e hiatos das primeiras liñas dun texto.LGB3.7.1. Revisa os textos para puntuar correctamente.

• Xustifica o uso das comas nun fragmento dun texto.• Introduce as comas e puntos e coma necesarios nunha serie de enunciados.

LGB3.11.1. Interpreta o sentido de textos orais e escritos, identifica a intención comunicativa e a recoñece a postura de cada emisor.• Le comprensivamente un texto e identifica xustificadamente nel o estilo directo.• Recoñece no texto as intervencións da voz narradora.

LGB4.4.3. Identifica as causas dos feitos máis relevantes da historia social da lingua galega desde os seus inicios ata 1916.• Describe as causas da perda de status do galego no século XV.


• Emprega un criterio temático para situar un poema de Rosalía de Castro na obra á que pertence.• Recoñece unha anáfora no poema.

CAA


154 155




CCLCAACSCCSIEECCEC

LGB1.7.1.LGB1.7.2.LGB1.7.4.

Participa nun faladoiro e respecta as regras de interac-ción.


Participa moi activamente nun faladoiro sobre a vixen-cia da obra de Rosalía de Castro na actualidade. Prepara os argumentos previamente e reflexiona en profundi-dade sobre o tema proposto, de xeito lóxico, coherente e convincente. Intervén de forma clara, gramaticalmen-te correcta e no rexistro adecuado. Coñece e respecta sempre as regras de interacción, intervención e corte-sía: intervén na quenda que lle corresponde, manifesta respecto e interese polas opinións alleas, xesticula ade-cuadamente e fai un uso apropiado do espazo. Cíngue-se ao guión proposto, non divaga, atende as instrucións da persoa moderadora e/ou modera o debate sen nece-sidade de que interveña o/a docente.

Participa activamente nun faladoiro sobre a vixencia da obra de Rosalía de Castro na ac-tualidade. Prepara previamente os argumen-tos, emitidos de maneira lóxica e coherente. Intervén de forma clara, gramaticalmente correcta e no rexistro adecuado. Coñece e respecta sempre as regras de interacción, in-tervención e cortesía: intervén na quenda que lle corresponde, manifesta respecto e interese polas opinións alleas, xesticula adecuadamen-te e fai un uso apropiado do espazo. Cínguese ao guión proposto, non divaga, atende as ins-trucións da persoa moderadora e/ou modera o debate sen necesidade de que interveña o/a docente.

Participa activamente nun faladoiro sobre a vixencia da obra de Rosalía de Castro na ac-tualidade. Emprega argumentos lóxicos e co-herentes. Intervén de forma clara e no rexistro adecuado. Coñece e respecta case sempre as regras de interacción, intervención e corte-sía: intervén na quenda que lle corresponde, manifesta respecto e interese polas opinións alleas e progresa no emprego adecuado da linguaxe non verbal e o espazo. Cínguese ao guión proposto, non divaga, atende as instru-cións da persoa moderadora e/ou modera o debate sen necesidade de que interveña o/a docente.

Realiza intervencións nun faladoiro sobre a vixencia da obra de Rosalía de Castro na ac-tualidade. Coñece e respecta case sempre as regras de interacción, intervención e cortesía: intervén na quenda que lle corresponde e ma-nifesta respecto polas opinións alleas. Atende as instrucións da persoa moderadora.


LGB1.8.1.LGB1.8.2.LGB1.8.3.LGB1.8.4.LGB1.8.6.LGB1.8.7.

Aplica técnicas para falar en público: realiza unha expo-sición sobre o feminismo.


Aplica diversas técnicas para falar en público. Docu-méntase eficazmente sobre as orixes, reivindicacións e logros do feminismo. Planifica, mediante a elaboración dun guión, a súa exposición oral e adáptaa á duración prefixada.Intervén con total fluidez, de forma clara e gramati-calmente correcta. Pronuncia adecuadamente as sete vogais, o n velar e o fonema fricativo palatal xordo. Adecúa a súa pronuncia á finalidade da práctica oral.Fai uso dos aspectos prosódicos da linguaxe non ver-bal (a presentación, a posta en escena, os xestos e a mirada), manifesta autocontrol das emocións ao falar en público e diríxese ao auditorio con autoconfianza e seguridade.Emprega un léxico rico e variado.

Aplica técnicas para falar en público. Docu-méntase eficazmente sobre as orixes, reivin-dicacións e logros do feminismo. Planifica, mediante a elaboración dun guión, a súa ex-posición oral.Intervén con certa fluidez e de forma clara. Trata de pronunciar adecuadamente as sete vogais, o n velar e o fonema fricativo palatal xordo. Adecúa a súa pronuncia á finalidade da práctica oral.Fai uso dos aspectos prosódicos da linguaxe non verbal (a presentación, a posta en esce-na, os xestos), manifesta un certo autocontrol das emocións ao falar en público e trata de dirixirse ao auditorio con autoconfianza e se-guridade.Coida o léxico na súa intervención.

Aplica técnicas para falar en público. Docu-méntase e planifica a exposición.Intervén de forma clara. Trata de pronunciar adecuadamente as sete vogais, o n velar e o fonema fricativo palatal xordo, e de adecuar a súa pronuncia á finalidade da práctica oral.Fai uso dos aspectos prosódicos da linguaxe non verbal (a presentación, a posta en escena, os xestos) e progresa no autocontrol das emo-cións ao falar en público.

Realiza unha exposición oral de forma clara. Trata de pronunciar adecuadamente as sete vogais, o n velar e o fonema fricativo palatal xordo.Trata de facer uso dos aspectos prosódicos e da linguaxe non verbal.

CCLCAACSCCSIEECCEC

LGB1.9.1.LGB1.9.3.

Reflexiona en grupo sobre a temática do poema lido na unidade.


Reflexiona en grupo sobre a temática do poema lido na unidade. Xustifica de forma lóxica e convincente as súas opinións e contrástaas coas do resto do grupo respectando as regras de inte-racción e mostrando interese polo traballo cooperativo: respecta sempre as quendas de fala e escoita con aten-ción e comenta as contribucións alleas.

Reflexiona en grupo sobre a temática do poe-ma lido na unidade. Contrasta as súas opi-nións coas do resto do grupo respectando as regras de interacción e mostrando interese polo tra-ballo cooperativo: respecta sempre as quen-das de fala e escoita con atención as contri-bucións alleas.

Reflexiona en grupo sobre a temática do poe-ma lido na unidade. Contrasta as súas opi-nións coas do resto do grupo tratando de respectar as regras de interacción: respecta case sempre as quendas de fala e escoita con atención as contribucións alleas.

Reflexiona en grupo sobre a temática do poe-ma lido na unidade. Mostra pouco interese polo traballo cooperativo ou cústalle moito respectar as regras de interacción.


CCLCAACSIEECCEC

LGB2.1.1.LGB2.1.3.

Aplica estratexias de lectura comprensiva e síntese: ex-plica o léxico descoñecido e resume o texto.


Aplica con autonomía técnicas de análise do contido e estratexias de lectura comprensiva. Emprega o diciona-rio, explica con precisión e claridade o significado que teñen no texto varios termos destacados e incorpóraos ao seu repertorio. Realiza con facilidade un resumo de seis liñas.

Aplica con progresiva autonomía técnicas de análise do contido e estratexias de lectura comprensiva. Emprega o dicionario, explica con claridade o significado que teñen no texto varios termos destacados e trata de incorpo-ralos ao seu repertorio. Resume brevemente o contido do poema.

Aplica técnicas de análise do contido e estra-texias de lectura comprensiva. Emprega o dicionario, explica o significado de varios termos destacados no texto e trata de incorporar algún deles ao seu repertorio. Resume brevemente o contido do poema, con algunha dificultade.

Presenta algunhas dificultades á hora de aplicar técnicas de análise do contido e es-tratexias de lectura comprensiva: evita usar o dicionario ou realiza un resumo pouco preciso e axustado á extensión esixida.

CCLCMCCTCAACSIEECCEC

LGB2.6.1. Aplica correctamente o sistema de procura na biblio-teca.

Páx. 134, lectura; páx. 35, actividades 2, 3 e 4.

Coñece as seccións habituais dunha biblioteca, así como o sistema de clasificación universal de libros, e aplica correctamente e de xeito autónomo o sistema de procura. Recoñece as partes internas e interpreta correctamente a información contida nas partes internas do libro. Dá mostras de apreciar o libro e as bibliotecas como bens de interese cultural e emprega con frecuencia a biblioteca do centro.

Coñece as seccións habituais dunha bibliote-ca, así como o sistema de clasificación univer-sal de libros, e aplica correctamente e de xeito autónomo o sistema de procura. Recoñece as partes internas e interpreta co-rrectamente a información contida nas partes internas do libro. Dá mostras de apreciar o libro e as bibliotecas como bens de interese cultural e emprega ás veces a biblioteca do centro.

Coñece as seccións habituais dunha bibliote-ca e aplica, con algunha axuda, o sistema de procura. Dá mostras de apreciar o libro e as bibliotecas como bens de interese cultural e emprega ás veces a biblioteca do centro.

Coñece as seccións habituais dunha bibliote-ca, así como o sistema de clasificación univer-sal de libros. Precisa axuda e motivación para apreciar e empregar a biblioteca e aplicar co-rrectamente o sistema de procura.



156 157





LGB3.1.1. Amplía o seu repertorio léxico e selecciona o léxico ade-cuado.


Identifica no texto todos os nomes de animais e plantas e clasifícaos segundo as súas connotacións positivas ou negativas. Amplía o seu coñecemento do léxico da flora e a fauna e incorpórao progresiva e adecuadamente ás súas producións orais e escritas.

Identifica no texto case todos os nomes de animais e plantas e clasifícaos segundo as súas connotacións positivas ou negativas. Amplía o seu coñecemento do léxico da flora e a fauna e trata de incorporalo progresivamen-te ás súas producións orais e escritas.

Identifica no texto case todos os nomes de animais e plantas e clasifícaos segundo as súas connotacións positivas ou negativas, con algunha dificultade. Amplía o seu coñecemen-to do léxico das árbores e trata de incorporalo progresivamente ás súas producións orais e escritas.

Identifica no texto case todos os nomes de animais e plantas e clasifícaos segundo as súas connotacións positivas ou negativas, con axuda. Mostra insuficiente progreso no seu coñecemento e uso do léxico.

Amplía o seu repertorio léxico e selecciona o léxico ade-cuado: o libro e as bibliotecas.


Identifica, asocia a imaxes e define léxico relacionado co libro e as bibliotecas, con facilidade. Amplía o seu vo-cabulario e incorpora novos termos ás súas producións orais e escritas, progresiva e adecuadamente.

Identifica, asocia a imaxes e define léxico re-lacionado co libro e as bibliotecas. Amplía o seu vocabulario e trata de incorporar progre-sivamente novos termos ás súas producións orais e escritas.

Identifica, asocia a imaxes e define léxico rela-cionado co libro e as bibliotecas, con algunha dificultade. Amplía o seu vocabulario e trata de incorporar progresivamente novos termos ás súas producións orais e escritas.

Identifica e asocia a imaxes léxico relacionado co libro e as bibliotecas, e define palabras con moita dificultade. Mostra insuficiente progre-so no seu coñecemento e uso do léxico.

CCLCAACSIEECCEC

LGB3.2.1.LGB3.2.2.

Recoñece substantivos con oposición de xénero.


Reflexiona, a partir do texto, sobre a diferenza de sig-nificado en substantivos opostos polo xénero e explica correctamente a oposición en todos os pares dunha serie.Aplica sempre estes coñecementos na súa produción oral e escrita.

Reflexiona, a partir do texto, sobre a diferenza de significado en substantivos opostos polo xénero e explica a oposición en todos os pares dunha serie.Aplica case sempre estes coñecementos na súa produción oral e escrita.

Reflexiona, a partir do texto, sobre a diferenza de significado en substantivos opostos polo xénero e explica correctamente a oposición en case todos os pares dunha serie.Trata de aplicar estes coñecementos na súa produción oral e escrita.

Reflexiona, a partir do texto, sobre a diferenza de significado en substantivos opostos polo xénero. Ten dificultades para aplicar estes co-ñecementos.

Identifica, explica e emprega correctamente as catego-rías gramaticais: os pronomes persoais.

Páxs. 140-141, actividades 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 e 9.

Identifica en textos pronomes persoais tónicos e áto-nos, clasifícaos segundo o xénero, o número e a persoa e recoñece a función sintáctica que desempeñan.Utiliza os pronomes axeitados para completar enuncia-dos e distingue entre te e che sen dificultades. Explica adecuadamente a colocación dos pronomes átonos en textos e aplica sempre os coñecementos adquiridos na súa práctica oral e escrita.

Identifica en textos pronomes persoais tóni-cos e átonos, clasifícaos segundo o xénero, o número e a persoa e recoñece a función sin-táctica que desempeñan.Utiliza os pronomes axeitados para completar enunciados e distingue entre te e che, con algunha dificultade. Explica a colocación dos pronomes átonos en textos e aplica con fre-cuencia os coñecementos adquiridos na súa práctica oral e escrita.

Identifica en textos pronomes persoais tóni-cos e átonos e clasifícaos segundo o xénero, o número e a persoa; recoñece a función sintác-tica que desempeñan, con algunha dificultade.Distingue entre te e che e explica a colocación dos pronomes átonos, con algunha dificulta-de.

Identifica en textos pronomes persoais tóni-cos e átonos e clasifícaos segundo o xénero, o número e a persoa; recoñece a función sintác-tica que desempeñan, con dificultades.Cústalle distinguir entre te e che, explicar a colocación dos pronomes átonos e aplicar os coñecementos traballados na práctica.


LGB3.3.1. Recoñece e explica os procedementos de creación de palabras.


Recoñece lexemas de orixe grega empregados no léxico das bibliotecas e explica o seu significado; localiza eses lexemas nun plano e nun texto e define, con precisión e claridade, as palabras que os conteñen.Incorpora este vocabulario ao seu repertorio léxico e utilízao na súa produción oral e escrita posterior.

Recoñece lexemas de orixe grega emprega-dos no léxico das bibliotecas e explica o seu significado; localiza eses lexemas nun plano e nun texto e define, con algunha dificultade, as palabras que os conteñen.Incorpora este vocabulario ao seu repertorio léxico e utilízao na súa produción oral e es-crita posterior.

Recoñece lexemas de orixe grega empregados no léxico das bibliotecas e explica o seu signi-ficado, con algunha dificultade. Localiza eses lexemas nun plano e nun texto e define, con axuda, as palabras que os conteñen.Incorpora este vocabulario ao seu repertorio léxico e utilízao na súa produción oral e es-crita posterior.

Recoñece lexemas de orixe grega empregados no léxico das bibliotecas e explica o seu signi-ficado, con dificultades. Localiza eses lexemas nun plano e nun texto e define, con axuda, as palabras que os conteñen.

CCLCMCCTCAACCEC

LGB3.6.1. Aplica as normas ortográficas: recoñece a funcionalida-de das comiñas e a raia.

Páx. 131.

Dá mostras de comprender a utilidade das comiñas e a raia na escrita de diálogos e aplica estes coñecementos na súa produción.

Dá mostras de comprender a utilidade das co-miñas e a raia na escrita de diálogos e trata de aplicar estes coñecementos na súa produción.

Dá mostras de comprender a utilidade das co-miñas e a raia na escrita de diálogos.

Dá mostras de ignorar a utilidade das comiñas e a raia na escrita.

Aplica as normas ortográficas: realiza as contraccións de preposicións e pronomes.


Fai todas as contraccións de preposición e pronome necesarias para completar enunciados dados e aplica sempre estes coñecementos na súa produción escrita.

Fai case todas as contraccións de preposición e pronome necesarias para completar enun-ciados dados e aplica sempre estes coñece-mentos na súa produción escrita.

Fai case todas as contraccións de preposición e pronome necesarias para completar enun-ciados dados e trata de aplicar estes coñece-mentos na súa produción escrita.

Ten dificultades para realizar as contraccións de preposición e pronome.

Aplica as normas ortográficas: distingue entre ditongos e hiatos.


Divide as palabras en sílabas e identifica as sílabas tóni-cas. Recoñece e distingue ditongos, tritongos e hiatos e aplica correctamente as regras de acentuación.

Divide as palabras en sílabas e identifica as sí-labas tónicas. Recoñece e distingue ditongos, tritongos e hiatos e aplica as regras de acen-tuación, con algunha dificultade.

Divide as palabras en sílabas e identifica as sí-labas tónicas. Recoñece e distingue ditongos, tritongos e hiatos, con algunha dificultade. Trata de aplicar as regras de acentuación.

Divide as palabras en sílabas e identifica as sílabas tónicas. Cústalle distinguir entre di-tongos, tritongos e hiatos e aplicar as regras de acentuación.

CCLCAACSIEE

LGB3.7.1. Usa a puntuación en relación coa cohesión textual.


Mostra o seu coñecemento das pautas de uso do punto, a coma e o punto e coma e introduce os signos precisos en textos dados. Revisa os textos e fai un uso reflexivo da puntuación na súa produción escrita, en relación coa cohesión textual.

Mostra o seu coñecemento das pautas de uso do punto, a coma e o punto e coma e intro-duce os signos precisos en textos dados, con algunha dificultade. Revisa os textos e fai un uso reflexivo da puntuación na súa produción escrita, en relación coa cohesión textual.

Mostra o seu coñecemento das pautas de uso do punto, a coma e o punto e coma e intro-duce os signos precisos en textos dados, con algunha dificultade.

Mostra unha escasa asimilación das pautas de uso dos signos de puntuación.


158 159



CCLCAACSIEE

LGB3.8.1. Recoñece e explica nos textos as funcións sintácticas oracionais e diferenza os elementos que as desempe-ñan.


Procura as comparacións presentes no poema e reco-ñece en cada unha delas os termos que se comparan. Lembra a orde habitual dos elementos da oración, iden-tifica hipérbatos no poema e transfórmaos conforme a orde habitual dos elementos da oración.

Procura as comparacións presentes no poema e recoñece en cada unha delas os termos que se comparan. Lembra a orde habitual dos elementos da ora-ción, identifica algúns hipérbatos no poema e transfórmaos conforme a orde habitual dos elementos da oración, con algunha dificultade.

Procura as comparacións presentes no poema e recoñece en cada unha delas os termos que se comparan, con algunha dificultade. Lembra a orde habitual dos elementos da ora-ción e identifica algúns hipérbatos no poema.

Procura as comparacións presentes no poema e localiza nel algún hipérbato.

CCLCAACSCCSIEECCEC

LGB3.10.1.LGB3.11.1.

Interpreta o sentido de textos escritos e determina o tema, delimita a estrutura e identifica a progresión te-mática en producións alleas.


Comenta o poema reflexionando en profundidade e con criterios propios e establecendo relacións con outros ámbitos da súa experiencia.Determina o tema do texto e sinala as partes en que se estrutura de forma clara e precisa. Identifica o clímax no poema e explica, achegando exemplos acaídos, os recursos empregados nel para o mantemento da tensión.

Mostra explicitamente a súa comprensión do sentido global do poema e reflexiona sobre o seu contido establecendo relacións con outros ámbitos da súa experiencia.Determina o tema do texto e sinala as partes en que se estrutura, con algunha dificultade. Identifica o clímax no poema e explica algúns dos recursos empregados nel para o mante-mento da tensión.

Mostra explicitamente a súa comprensión do sentido global do poema.Determina o tema do texto e sinala as partes en que se estrutura, con algunha dificultade. Identifica o clímax no poema e sinala algún recurso empregado para o mantemento da tensión.

Mostra explicitamente a súa comprensión do sentido global do poema.Presenta dificultades á hora de determinar o tema do texto, delimitar a súa estrutura e ana-lizar a progresión temática.

Recoñece as características xerais do texto dialogado.


Coñece as diferenzas entre o estilo directo e indirecto e explícaas detalladamente en textos dados, achegando exemplos. Transforma adecuadamente diálogos empre-gando ambos os estilos e recoñece os verbos máis fre-cuentes utilizados no discurso indirecto, en producións propias e alleas.

Identifica as diferenzas entre o estilo directo e indirecto en textos dados. Transforma ade-cuadamente diálogos empregando ambos os estilos e recoñece os verbos máis frecuentes utilizados no discurso indirecto, en produ-cións propias.

Identifica as diferenzas entre o estilo directo e indirecto en textos dados. Transforma diá-logos empregando ambos os estilos, con algu-nha dificultade.

Identifica as diferenzas entre o estilo directo e indirecto en textos dados, con dificultades. Cústalle aplicar esta distinción na propia es-crita.


CCLCMCCTCAACSCCSIEE

LGB4.2.1.LGB4.2.2.LGB4.6.1.

Coñece o que é un prexuízo lingüístico e relaciónao coa situación sociolingüística do galego.


Coñece o que é un prexuízo lingüístico e detecta e analiza a súa presenza. Explica as causas históricas dos prexuízos en relación coa distribución social do idioma no século XVI, facendo uso de coñecementos previos e coa axuda dunhas táboas.Describe e analiza a situación sociolingüística do galego en relación cos prexuízos lingüísticos e fai inferencias interpretando gráficos sobre o uso do idioma en fun-ción da idade e a zona xeográfica.Detecta e analiza prexuízos na propia práctica lingüís-tica e na do seu contorno, seguindo unhas pautas, e emprega o propio criterio para rebatelos. Comenta en profundidade e de forma lóxica e clara os prexuízos presentes en transcricións de opinións sobre o galego. Aplica estes coñecementos na propia práctica diaria.

Coñece o que é un prexuízo lingüístico e de-tecta e analiza a súa presenza. Completa un-has táboas e explica, a grandes trazos, as cau-sas históricas dos prexuízos, mostrando certa asimilación de coñecementos previos.Interpreta correctamente gráficos sobre o uso do idioma en función da idade e a zona xeo-gráfica e relaciónaos coa situación súa socio-lingüística.Detecta e analiza prexuízos na propia prácti-ca lingüística e na do seu contorno, seguindo unhas pautas, e trata de rebatelos aplicando coñecementos previos. Aprecia comprensivamente os prexuízos pre-sentes en transcricións de opinións sobre o galego. Mostra interese por aplicar estes coñecemen-tos na propia práctica diaria.

Coñece o que é un prexuízo lingüístico e de-tecta e analiza a súa presenza. Completa un-has táboas e explica, a grandes trazos, as cau-sas históricas dos prexuízos, mostrando certa asimilación de coñecementos previos.Interpreta correctamente gráficos sobre o uso do idioma en función da idade e a zona xeo-gráfica e relaciónaos coa situación súa socio-lingüística.Detecta e analiza, a grandes trazos, prexuízos na práctica allea e propia e mostra algún inte-rese por rebatelos na vida cotiá.

Coñece o que é un prexuízo lingüístico e de-tecta e analiza a súa presenza. Completa un-has táboas e explica, a grandes trazos, as cau-sas históricas dos prexuízos, mostrando certa asimilación de coñecementos previos.Ten dificultades para analizar de xeito guiado os prexuízos na actualidade ou non mostra interese pola tarefa.


CCLCAACSIEECCEC

LGB5.1.1.LGB5.1.2.

Explica a literatura do Rexurdimento: Rosalía de Castro.


Describe o contexto sociohistórico do Rexurdimento, coñece os principais autores e publicacións da época e identifica a grandes trazos as sucesivas etapas do pen-samento galeguista. Emprega estes coñecementos para explicar a traxectoria literaria e biográfica de Rosalía de Castro: sitúa a autora no seu contexto histórico e re-flexiona sobre a súa importancia, en relación cos condi-cionamentos propios da sociedade patriarcal da época.Explica os principais trazos formais, estruturais e te-máticos de Cantares gallegos e Follas novas e compara ambas as obras de xeito autónomo, a partir dos conti-dos traballados na aula.

Describe o contexto sociohistórico do Rexur-dimento e coñece os principais autores e publicacións da época. Emprega estes coñe-cementos para explicar a traxectoria literaria e biográfica de Rosalía de Castro: sitúa a autora no seu contexto histórico e reflexiona sobre a súa importancia, de xeito guiado.Mostra o seu coñecemento dos principais tra-zos formais, estruturais e temáticos de Canta-res gallegos e Follas novas e compara ambas as obras de xeito guiado.

Describe o contexto sociohistórico do Rexur-dimento. Sitúa a Rosalía de Castro no seu contexto histórico e reflexiona sobre a súa importancia, de xeito guiado.Mostra o seu coñecemento dos principais tra-zos formais, estruturais e temáticos de Canta-res gallegos e Follas novas e compara ambas as obras de xeito guiado.

Describe o contexto sociohistórico do Rexur-dimento. Reflexiona con dificultades sobre a traxectoria literaria e biográfica de Rosalía de Castro e/ou descoñece os trazos xerais da súa obra.


160 161



CCLCAACSIEECCEC

LGB5.2.2.LGB5.2.3.LGB5.2.4.

Le, compara e comenta os textos.

Páxs. 122-124, escolma e actividades 1, 2, 3 e 4.

Le comprensivamente unha escolma de textos de Ro-salía de Castro e ofrece diversas mostras da asimilación dos seus trazos estéticos. Compara e comenta a selec-ción aplicando os coñecementos adquiridos: determi-na os temas das composicións, explica con claridade a función dos ditos populares na primeira obra poética en galego da autora e reflexiona en profundidade sobre o tratamento da emigración nos poemas.Opina sobre a influencia de Rosalía na produción lírica posterior de xeito autónomo e demostrando un progre-sivo desenvolvemento do seu criterio lector.

Le comprensivamente unha escolma de textos de Rosalía de Castro e ofrece mostras da asi-milación dos seus trazos estéticos. Analiza de forma guiada os textos, respondendo pregun-tas e facendo uso dos coñecementos adqui-ridos: determina os temas das composicións e explica a función dos ditos populares na primeira obra poética en galego da autora, así como o seu tratamento da emigración.

Le comprensivamente unha escolma de textos de Rosalía de Castro e ofrece mostras da asi-milación dos seus trazos estéticos. Responde loxicamente preguntas sobre a es-colma, con algunha dificultade: determina os temas das composicións e trata de explicar o tratamento da emigración neles.

Le comprensivamente unha escolma de textos de Rosalía de Castro.Precisa axuda para comentar de forma guiada a selección e aplicar os coñecementos desen-volvidos na unidade.

Compara textos e aprecia a influencia de Rosalía de Castro na lírica contemporánea.Páx. 125, A pegada de Rosalía de Castro.Le, analiza e comenta un poema de Rosalía de Castro.


Le comprensivamente varios textos poéticos contem-poráneos e comenta de xeito autónomo a pegada de Rosalía de Castro neles, ofrecendo exemplos. Reflexiona sobre os textos establecendo relacións cos contidos da unidade e empregando o propio criterio.

Le comprensivamente varios textos poéticos contemporáneos e comenta de xeito guiado a pegada de Rosalía de Castro neles, ofrecendo exemplos. Reflexiona de xeito guiado sobre os textos e a súa relación cos contidos da unidade.

Le comprensivamente varios textos poéticos contemporáneos e comenta de xeito guiado a pegada de Rosalía de Castro neles.

Le comprensivamente varios textos poéticos contemporáneos e aprecia de forma com-prensiva a pegada de Rosalía de Castro neles.

Escribe diálogos.


Comenta, respondendo preguntas, o poema desde o punto de vista temático e enunciativo. Analiza e co-menta a dimensión simbólica do léxico relativo á flora e á fauna no poema, realizando unha clasificación de elementos positivos e negativos e apelando á propia experiencia lectora.Explica, con claridade e adecuadamente, o significado e funcionalidade comunicativa dun verso destacado no poema.

Mostra a súa comprensión do sentido global do poema respondendo preguntas. Repara na dimensión simbólica do léxico relativo á flora e á fauna no poema, realizando unha clasi-ficación de elementos positivos e negativos.

Mostra a súa comprensión do sentido global do poema respondendo preguntas, con algu-nha dificultade. Aprecia comprensivamente a dimensión simbólica do léxico relativo á flora e á fauna no poema.

Responde algunhas preguntas sobre o poema, mostrando unha comprensión parcial do seu contido.

CCLCAACSIEECCEC

LGB5.3.1. Le expresivamente un poema de Rosalía de Castro.


Le expresivamente con dicción, entoación e ritmo ade-cuados e captando a atención do auditorio; realiza as pausas precisas e respecta a puntuación do texto. Se-gue sen dificultade e de forma fluída os patróns foné-ticos do galego.

Le expresivamente con dicción, entoación e ritmo adecuados; realiza as pausas precisas e respecta a puntuación do texto. Segue sen dificultade e de forma fluída os patróns foné-ticos do galego.

Le expresivamente con dicción, entoación e ritmo adecuados; realiza as pausas precisas e respecta a puntuación do texto. Segue os pa-tróns fonéticos do galego.

Le expresivamente con dicción e entoación adecuadas.

CCLCAACSIEECCEC

LGB5.6.1.LGB5.6.2.

Converte o poema comentando nun relato breve.


Converte o poema comentando nun relato breve. Valora a narratividade e dimensión reivindicativa do poema e emprega estas apreciacións para vertebrar o seu escrito. Escribe un texto orixinal, adecuado, coherente, cohesio-nado e gramaticalmente correcto.

Converte o poema comentando nun relato breve. Escribe un texto orixinal, adecuado, coherente, cohesionado e gramaticalmente correcto.

Converte o poema comentando nun relato breve. Escribe un texto adecuado, coherente e cohesionado e revísao para corrixir os propios erros.

Converte o poema comentando nun relato breve. Escribe un texto pouco adecuado á ti-poloxía textual, o tema ou a extensión esixi-dos.

Dá mostras de desenvolver o seu gusto pola escrita mediante o emprego de técnicas para a recreación de textos de ficción.Escribe diálogos mostrando a completa asimilación dos coñecementos adquiridos na unidade. Repara no em-prego do estilo directo ou indirecto nos propios textos.

Escribe diálogos mostrando a completa asimilación dos coñecementos adquiridos na unidade. Repara no em-prego do estilo directo ou indirecto nos propios textos.

Escribe diálogos mostrando a asimilación dos coñecementos adquiridos na unidade.

Escribe diálogos. Mostra unha insuficiente asimilación dos coñecementos desenvolvidos na unidade.

UNIDADE 5

162


Tecín soia a miña tea

Tecín soia a miña tea, sembrei soia o meu nabal, soia vou por leña ao monte, soia a vexo arder no lar. Nin na fonte nin no prado, así morra coa carrax, el non ha de virme a erguer, el xa non me pousará. Que tristeza! O vento soa, canta o grilo ao seu compás... ferve o pote... mais, meu caldo, soíña te hei de cear.Cala, rula, os teus arrulos ganas de morrer me dan; cala, grilo, que se cantas, sinto negras soidás. O meu homiño perdeuse, ninguén sabe en onde vai... Anduriña que pasaches con el as ondas do mar; anduriña, voa, voa, ven e dime en onde está.

Rosalía de Castro

1. Traballo co texto

– Busca no dicionario as palabras destacadas no texto.

– No poema fala unha muller que se sente soa porque o seu home tivo que emigrar. Escolle os versos do poema nos que se poden apreciar estes dous feitos.

– No poema aparecen nomes de animais, cales? Engade ti 10 máis.

– No poema riman os versos pares en asonante, cales son as palabras que riman?

– Mide as sílabas de cada verso.

– Como se titulan os dous poemarios que Rosalía de Castro escribiu en galego? En que anos? En que século?

2. Imaxina que o home do poema chama por teléfono á súa muller, escribe o diálogo que manterían. Lembra utilizar os signos de puntuación axeitados.

3. Os signos de puntuación.

– Coloca a coma nos seguintes enunciados

• Tiña que ir á praza e mercar: peras cereixas un ollomol tomates e leituga.

• Ana fai o favor de traerme o libro que deixei no sofá.

• Se tes tempo podemos baixar logo á praia.


163

– Pon os puntos necesarios (punto, punto e á parte e seguido e punto final)

Aquel día escollín na ferraría a arma que me pareceu máis axeitada: unha talladeira pesada e aguzada agacheina de-baixo da roupa ata que a puiden levar ao sobrado metina debaixo do xergón agardei con impaciencia que chegase a noite non sentía ningún medo perante a idea de facer un crime, antes ben sentía desexos de que chegase o momento de realizalo no meu corazón non había ningún tipo de piedade ou de dúbida, só un pulo irresistible que me inclinaba a tirarlle a vida a aquel ser demoníaco tiña a seguranza de que despois de facelo quedaría a gusto e non tería remorso de ningún tipo.

Xabier P. DoCampo

4. Explica, axudándote dun dicionario, que son as seguintes partes dun libro. Logo fai un debuxo no que apareza cada unha desas partes

Portada, contraportada, lombo, lapela

5. Indica se na túa opinión as seguintes afirmacións son verdadeiras ou falsas e por que:

– Nas cidades todo o mundo fala castelán.

– As persoas que falan galego son máis brutas.

– O galego non soa ben no rock.

– É unha falta de educación falarlle en galego á xente que fala castelán.

6. Completa con pronomes persoais os seguintes enunciados.

– Quedei con _________ ás cinco e cuarto.

– _____ fixestes o camiño de Santiago e ________ fixemos a ruta dos Faros.

– Non _________ lembro do nome da túa avoa.

– Quero_______ moito, Xela.

– Anxo presentou_______ aos seus pais á súa noiva.

– Non ___________ podo prestar o libro, nesito____ para mañá.

7. Escribe unha palabra que:

– Conteña o ditongo IA:

– Conteña o ditongo IU:

– Conteña o ditongo IE:

– Conteña o ditongo OI:

– Conteña o tritongo IAI:

– Conteña o hiato: ÍA:

– Conteña o hiato UÍ:

– Conteña o hiato: OA:

423

UNIDADE 5

1.•– Tecín. TECER: 1. Enlazar unha serie de fíos paralelos dunha fibra téxtil con outra serie colocada perpendicularmente,

formando un tecido ou unha tea. 2. Fabricar un tecido mediante ese procedemento. 3. Combinar as partes, como co-rreas, tiras etc., que forman unha cousa. 5. figurado Preparar ou organizar certa cousa, polo xeral en prexuízo doutro.

– Lar. 1. Lugar onde se fai o lume, na cociña rústica. 2. Lareira. 3. Pedras que forman o piso do forno. 4. por extensión Casa familiar.

– Carrax. CARRAXE: Profunda irritación do ánimo producida por algún suceso adverso.– Pote. Recipiente de ferro coa barriga en forma de esfera, con tres pés, dúas asas e un aro para penduralo da grama-

lleira, que se empregaba para cociñar na lareira.

•

(v. 1-4)Tecín soia a miña tea, sembrei soia o meu nabal, soia vou por leña ao monte, soia a vexo arder no lar.

(v. 8, 9)el non ha de virme a erguer, el xa non me pousará.

(v. 11, 12)ferve o pote... mais, meu caldo, soíña te hei de cear.

(v. 16)sinto negras soidás.

(v. 17, 18)O meu homiño perdeuse, ninguén sabe en onde vai...

(v. 19, 20)Anduriña que pasaches con el as ondas do mar;

• Animais que aparecen no poema: grilo, rula e anduriña.

– Resposta aberta. Posible resposta: raposo, corzo, xabaril, teixugo, aguia, paspallás, pega, píntega, cobra, vacaloura.

• No poema riman as seguintes palabras:

– Nabal (v. 2) – lar (v. 4) – carrax (v. 6).

– Pousará (v. 8) – compás (v. 10) – cear (v. 12).

– Dan (v. 14) – soidás (v. 16) – vai (v. 18) – mar (v. 20) – está (v. 22).

• Os versos son todos octosílabos (8 sílabas e 7+1 nos casos de palabras agudas).

• Cantares Gallegos publicouse en 1863 e Follas Novas en 1880, ambos os dous no século XIX.

2. Actividade de resposta aberta. Trátase de que o alumnado elabore un texto dialogado debendo seguir os pasos necesarios para a elaboración deste tipo de textos axustándose ás súas características propias. Así mesmo, procúrase o uso correcto dos signos de puntuación.

3. – Tiña que ir á praza e mercar: peras, cereixas, un ollomol, tomates e leituga.– Ana, fai o favor de traerme o libro que deixei no sofá.– Se tes tempo, podemos baixar logo á praia.

SOLUCIONARIO

424

Aquel día escollín na ferraría a arma que me pareceu máis axeitada: unha talladeira pesada e aguzada. Agacheina debaixo da roupa ata que a puiden levar ao sobrado. Metina debaixo do xergón.

Agardei con impaciencia que chegase a noite. Non sentía ningún medo perante a idea de facer un crime, antes ben sentía desexos de que chegase o momento de realizalo. No meu corazón non había ningún tipo de piedade ou de dúbi-da, só un pulo irresistible que me inclinaba a tirarlle a vida a aquel ser demoníaco. Tiña a seguranza de que despois de facelo quedaría a gusto e non tería remorso de ningún tipo.

4. – Portada: Páxina dun libro, revista ou periódico na que van indicados certos datos, como o título, o nome do autor,

o lugar e a data da edición etc.

– Contraportada: Páxina dun libro ou revista inmediatamente posterior á portada, onde aparecen xeralmente certos datos como o nome da editorial, a data de publicación etc. 2. Parte posterior da cuberta dun libro, revista etc.

– Lombo: Parte dun libro por onde van unidas as follas.

– Lapela: Parte da cuberta dun libro que se dobra sobre o reverso da tampa.

5. – Falso. É un estereotipo. Se ben é certo que o uso galego foi diminuíndo nas sete grandes cidades de Galicia, continúa

habendo moita xente que emprega a lingua galega. Segundo datos publicados polo IGE no ano 2010, Ferrol, onde unicamente o 19% da poboación fala sempre en galego ou máis en galego que en castelán é a cidade onde menos se emprega o galego, seguido de Vigo (case 25%), A Coruña (27%) e Pontevedra (32%). En Santiago de Compostela (51%) é maior o número de falantes da lingua galega que os que empregan o castelán como idioma principal. En Lugo e en Ourense a proporción é semellante, pero lixeiramente favorable ao castelán (47% e 37% respectivamente fronte ao 53% e ao 63% que adoitan falar en castelán).

– Falso. A cultura dunha persoa non depende da lingua que emprega. Todas as linguas son útiles, fermosas, non hai linguas nin máis doces nin máis brutas, nin unhas máis modernas ca outras. O galego empregárono e emprégano todo tipo de persoas de todas as condicións sociais: traballadores, nobres, reis, científicos, comerciantes, ilustrados, etc. Este prexuízo procede dos momentos históricos nos que o castelán era a lingua de prestixio e o galego a lingua asociada ás persoas pobres e a miseria. O castelán estaba ligado coa mellora de calidade de vida e a xente, para pros-perar, cambiaba de lingua como elemento diferenciador.

– Falso. O galego é tan apropiado como calquera outra lingua para tratar todos os temas e para ser empregada en calquera composición musical, como o demostran día a día os grupos que compoñen rock (e outros moitos estilos musicais) en lingua galega. Nesta páxina web podemos seguir a actualidade da música rock en galego: http://cultu-ragalega.gal/mega/noticiasxenero.php?xenero=Rock

– Falso. Nun contexto no que as persoas dominen tanto a lingua galega como a castelá, en teoría, parecería unha mos-tra de respecto responder en castelán a quen se dirixa a nós en castelán. Na práctica, ese cambio obedece á presión dunha norma non escrita de cesión ao castelán para non sermos tachados de maleducados ou ignorantes.

Non habería nada que obxectar a este comportamento se o galego e o castelán tivesen unha consideración social semellantes e, en consecuencia, as persoas castelanfalantes tamén cambiasen de lingua cando o seu interlocutor se dirixise a eles en galego. Pero isto non é o habitual, agás excepcións. Créase entón unha disimetría que ten consecuen-cias moi lesivas para a lingua galega: sempre que nun grupo haxa alguén que fale castelán, por «educación», o resto das persoas é moi posible que acaben tamén empregando o castelán, sexan ou non galegofalantes habituais.

6. – Quedei con el / ela / eles / elas ás cinco e cuarto.

– Vós fixestes o camiño de Santiago e nós fixemos a ruta dos Faros.

– Non me lembro do nome da túa avoa.

– Quérote moito, Xela.

– Anxo presentoulle aos seus pais a súa noiva.

– Non che podo prestar o libro, necesítoo para mañá.


425

7. Resposta aberta. Unha posible resposta:

– Conteña o ditongo IA: paciencia

– Conteña o ditongo IU: partiu

– Conteña o ditongo IE: ciencia

– Conteña o ditongo OI: moito

– Conteña o tritongo IAI: mundiais

– Conteña o hiato: ÍA: día

– Conteña o hiato UÍ: muíño

– Conteña o hiato: OA: mágoa

UNIDADE 5

164




4. A educación cívica e o respecto ao Estado de dereito.O poema «A xustiza pola man» de Rosalía de Castro do apartado «Lectura» aborda, entre outros, o tema da inacción da

xustiza civil que trae como consecuencia a toma da xustiza pola man. Búscase que o alumnado reflexione sobre os perigos que traen consigo o non respecto das leis e os comportamentos que buscan solucionar individualmente os problemas. Procurarase que o alumnado poña en valor o papel dos tribunais e do respecto ás leis. No exercicio 9 do apartado «Traballo co texto» convídase ao alumnado a debater sobre as consecuencias que tería que a sociedade se rexese por leis individuais e non por leis comúns e pactadas. Trátase de poñer en valor a institución xudicial e o estado de dereito.

5. A igualdade efectiva entre mulleres e homes.O poema de Rosalía de Castro «Daquelas que cantan…» do apartado «Escolma» reflexiona sobre os estereotipos aso-

ciados ás mulleres escritoras do século XIX no que ten que ver co repertorio que usan. Búscase unha lectura crítica que axude a desvelar os ditos estereotipos. No exercicio 10 do apartado «Traballo co texto» propónselle ao alumnado facer un traballo sobre a orixe e desenvolvemento do feminismo. Trátase de que o alumnado reflexione sobre as dificultades que as mulleres encontraron na súa loita para conseguir a igualdade cos homes ao longo da historia, poñendo en valor os logros conseguidos. Igualmente, procúrase que reflexionen sobre a situación das mulleres e dos homes na sociedade actual com-parándoa coa de épocas pasadas.


Os poemas «Castellanos de Castilla», «Tecín soa a miña tea» e «Prá Habana» de Rosalía de Castro, todos no apartado da «Escolma», abordan o tema da emigración. Búscase que ademais de interpretar o contido, o alumnado reflexione sobre o fenómeno da emigración e as consecuencias sobre a vida das persoas. No exercicio 11 do apartado «Traballo co texto» solicítaselle ao alumnado que reflexione sobre as inxustizas que aínda existen no mundo actual. Búscase que as valoren e introduzan na súa práctica vital estratexias que teñan por obxectivo a resolución pacífica dos conflitos, a convivencia e a tolerancia. No exercicio 2 do apartado «Lingua e sociedade» o alumnado ten que reflexionar sobre os prexuízos lingüísti-cos. Trátase de que consigan interiorizar unha visión crítica sobre as xeneralizacións e comprendan os problemas que estas traen na convivencia. No exercicio 3 do apartado «Lingua e sociedade» o alumnado ten que reflexionar sobre os prexuízos que operan á hora de xulgar as persoas maiores fronte ás novas, engadindo, ademais, a variable da lingua que empregan. Búscase romper coas xeneralizacións e poñer en valor as linguas minorizadas, neste caso o galego. No exercicio 4 do apar-tado «Lingua e sociedade» o alumnado ten que dar argumentos que demostren a falsidade dalgúns prexuízos lingüísticos. Búscase poñer en valor o plurilingüismo e a importancia fundamental de todas as linguas como vehículo de transmisión dunha cultura. No exercicio 5 do apartado «Lingua e sociedade» o alumnado ten que desvelar os prexuízos lingüísticos que agochan unha serie de comportamentos. Búscase que reflexionen sobre a falsidade que todas a xeneralizacións actualizan.

166


O LIBRO DO ALUMNADO

Na páxina de entrada da unidade preséntanse unha serie de actividades orais que parten dos coñecementos previos e avanzan contidos que se traballarán ao longo da unidade. Neste caso, as preguntas refírense ao contacto que teñen alumnos e alumnas coa radio, á valoración que fan da televisión, e tamén á presenza das nova tecnoloxias nas súas vidas.


– Achegarse á vida e á obra literaria de Manuel Curros Enríquez.

– Redactar e interpretar as actas, os regulamentos e as convocatorias.

– Valorar a importancia de puntuar correctamente os textos.

– Caracterizar a lingua oral empregada nos medios de comunicación e as funcións destes na sociedade.

– Ampliar o vocabulario das novas tecnoloxías.

– Coñecer a situación da lingua galega durante o século XIX.

– Identificar as características do verbo e os seus constituíntes.

– Empregar as regras xerais de acentuación.


– Literatura: Manuel Curros Enríquez. Inclúe un apartado final titulado «Comprende e razoa», no que o alumnado de-berá demostrar a adquisición reflexiva dos contidos expostos.

– Escolma: que inclúe na epígrafe «Repara» unhas breves preguntas de comprensión dos textos escolmados. Baixo o título «A pegada de Curros Enríquez» ofrécense textos modernos e contemporáneos nos que se aprecia a influencia deste autor.

– Lectura e traballo co texto: «Na chegada a Ourense da primeira locomotora», de Manuel Curros Enríquez. Actividades de comprensión e expresión escrita e oral. Outras actividades: prefixos, léxico urbano, imperativo e adxectivos derivados.

– Tipos de textos: Os textos formalizados.

– O tecido da lingua: Mecanismos de cohesión textual III: puntuación.

– Os nomes das cousas: As novas tecnoloxías.

– Lingua e sociedade: Historia social da lingua galega: a dignificación.

– A lingua por dentro: O verbo.

– Letras e signos: Regras xerais de acentuación.


Avaliación:Na última páxina, a proba de avaliación da adquisición dos contidos da unidade. Parte da lectura do texto «A reunión

do Consello Escolar», de Marilar Aleixandre, para desenvolver actividades de comprensión e expresión escritas, así como outras correspondentes aos diferentes apartados da unidade.


167

Temporalización: Os contidos desta unidade impartiranse durante o mes de marzo.


Recursos:















168 169


Lite

ratu

ra e

esc

olm

a de

tex

tos

pp. 1

48-1

51

a)b)d)f)g)h)l)ñ)n)o)



• Manuel Curros Enríquez: biografía e obra.• Aires da miña terra: liñas temáticas.• O divino sainete.


• Escolma de textos.• A pegada de Curros Enríquez.


• Coñecer os principais datos biográficos de Manuel Curros Enrí-quez e situar na súa época a traxectoria do autor.

• Coñecer a estrutura e principais liñas temáticas de Aires da miña terra.

• Coñecer as principais características de O divino sainete e re-flexionar sobre o obxectivo central da obra.

• Explicar a concepción da poesía defendida por Manuel Curros Enríquez, en relación co seu estilo.


• Ler comprensivamente unha escolma de poemas de Manuel Curros Enríquez e determinar as liñas temáticas tratadas ne-les.

• Comentar o tratamento da figura de Rosalía de Castro nun poema de Curros Enríquez.

• Identificar na escolma de textos as institucións e clases sociais obxecto de crítica no conxunto da obra de Curros Enríquez.

• Ler comprensivamente un fragmento da obra Os libros arden mal, de Manuel Rivas, e reparar na referencia intertextual ex-plícita á obra O divino sainete.


• Coñece os principais datos biográficos de Manuel Curros Enríquez e sitúa na súa época a traxectoria do autor.• Coñece a estrutura e principais liñas temáticas de Aires da miña terra.• Coñece as principais características de O divino sainete e reflexiona sobre o obxectivo central da obra.• Explica a concepción da poesía defendida por Manuel Curros Enríquez.• Reflexiona sobre o estilo do autor, en relación coa súa concepción social da poesía.


• Le comprensivamente unha escolma de poemas de Manuel Curros Enríquez e determina as liñas temáticas tratadas neles.LGLB5.2.3. Comenta, de forma guiada, textos de obras da Literatura galega desde a Idade Media ata 1916, sinala os seus trazos característicos definitorios e relaciónaos co contexto histórico, cultural e sociolingüístico do período da literatura galega correspondente.

• Comenta o tratamento da figura de Rosalía de Castro nun poema de Curros Enríquez.• Identifica na escolma de textos as institucións e clases sociais obxecto de crítica no conxunto da obra de Curros Enríquez.


• Le comprensivamente un fragmento da obra Os libros arden mal, de Manuel Rivas, e repara na referencia intertextual explícita á obra O divino sainete.

CCLCCEC

CCLCCEC

CCLCCEC

CCLCCEC

Lect

ura

e tr

abal

lo c

o te

xto

pp. 1

52-1

55

a)b)d)e)f)g)h)l)m)n)ñ)

BLOQUE 1. COMUNICACIÓN ORAL: ESCOITAR E FALAR


• Expresión oral: debate sobre a vixencia da obra de Curros En-ríquez na actualidade.


• Expresión oral: exposición de conclusións sobre o debate.• Expresión oral: narración breve.


• Participar activamente nun debate sobre vixencia da obra de Curros Enríquez na actualidade.

• Empregar argumentos lóxicos, expresados de forma clara e coherente.

• Mostrar respecto ante as intervencións alleas e comentar as contribucións dos interlocutores.

• Respectar as instrucións e normas de interacción e facer un uso correcto e adecuado da linguaxe non verbal.


• Expoñer de forma clara e adecuada as conclusións do debate.• Narrar en voz alta, de forma pautada, a súa primeira viaxe.• Producir un discurso comprensible, describir e narrar feitos de

forma ordenada e empregar un léxico rico e variado.


• Participa activamente nun debate sobre vixencia da obra de Curros Enríquez na actualidade.• Emprega argumentos lóxicos, expresados de forma clara e coherente.• Mostra respecto ante as intervencións alleas.• Comenta as contribucións dos interlocutores.



• Respecta as quendas de fala.• Fai un uso correcto e adecuado da linguaxe non verbal.

LGB1.9.4. Realiza e explica resumos ou exposicións educativas sinxelas.• Expón de forma clara e adecuada as conclusións do debate.• Narra en voz alta, de forma pautada, a súa primeira viaxe.• Produce un discurso comprensible e describe e narra feitos de forma ordenada.• Emprega un léxico rico e variado.

CCLCSC

CCLCSCCCLCSC

CCL



• Actividades de comprensión textual.B2.10. Produción, en soporte impreso ou dixital, de textos propios dos medios de comunicación.

• Expresión escrita: redacción dun artigo xornalístico sobre o progreso na sociedade actual.


• Emprego do procesador de textos.


• Localizar no poema unha serie de palabras dada e explicar o significado de cada unha coa axuda do dicionario.

• Indicar a forma estándar de varias palabras sinaladas no texto.B2.10. Producir, en soporte impreso ou dixital, textos xornalísticos informativos e de opinión.

• Redactar un artigo breve explicando que elementos simbolizan o progreso e cales o atraso na sociedade actual.

• Facer uso de coñecementos previos para redactar un texto adecuado á tipoloxía textual proposta.


• Empregar o procesador de textos para darlle un formato ade-cuado ao artigo.

LGB2.1.3. Busca e asimila o significado de palabras do rexistro formal e incorpóraas progresivamente ao seu vocabulario.• Localiza no poema unha serie de palabras dada e explica o seu significado de cada unha coa axuda do dicionario.• Indica a forma estándar de varias palabras sinaladas no texto.

LGB2.10.1. Produce, en soporte impreso ou dixital, textos xornalísticos.• Redacta un artigo breve explicando que elementos simbolizan o progreso e cales o atraso na sociedade actual.• Fai uso de coñecementos previos para redactar un texto adecuado á tipoloxía textual proposta.


• Emprega o procesador de textos para darlle un formato adecuado ao artigo.

CCLCAA

CCLCD

CCLCD



170 171


Lect

ura

e tr

abal

lo c

o te

xto

pp. 1

52-1

55

a)b)d)e)f)g)h)l)m)n)ñ)



• Reflexión lingüística: léxico relacionado coa paisaxe rural e urbana.

B3.2. Recoñecemento e identificación das categorías gramaticais.• Reflexión lingüística: o modo imperativo.


• Reflexión lingüística: prefixos.• Reflexión lingüística: adxectivos derivados co sufixo -ento.

B3.10. Identificación da estrutura dun texto, a construción dos pa-rágrafos e a vinculación e progresión temáticas en textos alleos. B3.11. Recoñecemento e delimitación na intención comunicativa expresada.

• Actividades de comprensión e análise textual.


• Recoñecer no texto varios termos referidos á paisaxe rural.• Escribir dez palabras relativas á paisaxe urbana actual.


• Fixarse no emprego do modo imperativo no texto.• Completar un cadro coas formas en imperativo de varios ver-

bos dados.B3.3. Recoñecer e explicar os procedementos de creación de pala-bras e as posibilidades de combinación para crear novas palabras para crear novos elementos léxicos.

• Reparar, a partir do texto, na formación de palabras mediante prefixación.

• Recoñecer prefixos nunha serie de palabras, explicar o seu sig-nificado e construír un enunciado con cada unha delas.

• Fixarse na presenza no texto dun adxectivo derivado, formado co sufixo -ento.

• Crear varios adxectivos a partir de substantivos dados e em-pregando o sufixo -ento.

B3.10. Sintetizar o contido e identificar a estrutura de textos. • Determinar o argumento e o tema do poema.• Analizar, coa axuda dun cadro, a estrutura do poema.


• Comentar a intención comunicativa que evidencia o texto.

LGB3.1.1. Selecciona o léxico e as expresións axeitadas en contextos comunicativos de uso formal da lingua.• Recoñece no texto varios termos referidos á paisaxe rural.• Escribe dez palabras relativas á paisaxe urbana actual.

LGB3.2.2. Identifica e explica os usos e valores das categorías gramaticais relacionándoas coa intención comunicativa e a tipoloxía textual.• Fíxase no emprego do modo imperativo no texto.• Completa un cadro coas formas en imperativo de varios verbos dados.

LGB3.3.1. Recoñece e explica os procedementos de creación de palabras.• Repara, a partir do texto, na formación de palabras mediante prefixación.• Recoñece prefixos nunha serie de palabras, explica o seu significado e constrúe un enunciado con cada unha delas.• Fíxase na presenza no texto dun adxectivo derivado, formado co sufixo -ento.

LGB3.3.2. Crea palabras novas utilizando os procedementos de creación.• Crea varios adxectivos a partir de substantivos dados e empregando o sufixo -ento.

LGB3.10.1. Determina o tema, delimita a estrutura e identifica a progresión temática en producións alleas. • Indica o argumento e o tema do poema.• Analiza, coa axuda dun cadro, a estrutura do poema.

LGB3.11.1. Interpreta o sentido de textos escritos, identifica a intención comunicativa e a recoñece a postura de cada emisor.• Comenta a intención comunicativa que evidencia o texto.

CCLCAA

CCLCAA

CCLCAA

CCLCAACCL

CCLCSC



• Comentario literario guiado.B5.3. Lecturas expresivas e comprensivas de textos poéticos representativos da literatura galega desde a Ida-de Media ata 1916.

• Lectura expresiva e comprensiva: «Na chegada a Ourense da primeira locomotora», en Aires da miña terra, Curros Enríquez.


• Expresión escrita: creación dun texto poético.• Expresión escrita: creación dun texto narrativo.


• Comentar, de forma guiada, o poema desde o punto de vista enunciativo e temático.

• Analizar, seguindo unhas pautas, os recursos simbólicos em-pregados no poema.

• Situar a composición nunha das liñas temáticas principais da obra do autor.

B5.3. Ler expresiva e comprensivamente textos poéticos da literatu-ra galega desde a Idade Media ata 1916.

• Ler expresiva e comprensivamente un poema de Manuel Cu-rros Enríquez.

B5.6. Recrear textos sinxelos de intención literaria partindo das ca-racterísticas dos traballados na aula co fin de desenvolver o gusto pola escrita e a capacidade de expresión dos sentimentos e xuízos.

• Escoller, reflexivamente, entre dúas opcións de expresión escri-ta: poema ou artigo xornalístico.

• Escribir un poema actualizando a temática tratada na compo-sición comentada.

• Redactar unha carta narrando un suceso ficticio proposto.• Desenvolver o gusto pola escrita expresando e narrando feitos

próximos ás súas experiencias e intereses.


• Comenta, de forma guiada, o poema desde o punto de vista enunciativo e temático.• Analiza, seguindo unhas pautas, os recursos simbólicos empregados no poema.• Sitúa a composición nunha das liñas temáticas principais da obra do autor.

LGLB5.3.1. Le expresiva e comprensivamente textos poéticos representativos da literatura galega desde a Idade Media ata 1916. • Le expresiva e comprensivamente un poema de Manuel Curros Enríquez.

LGLB5.6.1. Recrea textos sinxelos de intención literaria partindo das características dos traballados na aula.• Escribe un poema actualizando a temática tratada na composición comentada.• Redacta unha carta narrando un suceso ficticio proposto.

LGLB5.6.2. Desenvolve o gusto pola escrita como instrumento de comunicación capaz de analizar e regular os sentimentos e xuízos.• Escolle, reflexivamente, entre dúas opcións de expresión escrita: poema ou artigo xornalístico.• Desenvolve o gusto pola escrita expresando e narrando feitos próximos ás súas experiencias e intereses.

CCL

CCL

CCLCCEC

CCLCCEC

Tipo

s de

tex

tos

pp. 1

56-1

57

a)b)d)f)g)h)



• Expresión oral: dramatización dunha xuntanza.


• Adoptar un rol, en equipo, para dramatizar unha xuntanza ficticia.

• Formular propostas e chegar a acordos en canto aos contidos tratados.

• Facer uso de diversas fórmulas de cortesía.• Realizar un emprego adecuado da comunicación non verbal en

relación co contexto representado.

LGB1.9.1. Participa en conversas informais nos que intercambia información e expresa a súa opinión.• Adopta un rol, en equipo, para dramatizar unha xuntanza ficticia.

LGB1.9.2. Desenvólvese correctamente en situacións da vida cotiá que implique solicitar unha información ou un servizo.• Formula propostas e chega a acordos en canto aos contidos tratados.

LGB1.9.3. Utiliza as fórmulas de tratamento e as regras de cortesía axeitadas ao destinatario e á situación comunicativa.• Fai uso de diversas fórmulas de cortesía.• Realiza un emprego adecuado da comunicación non verbal en relación co contexto representado.

CCLCSCCSIEECCECCSCCSIEECCLCSC


172 173


Tipo

s de

tex

tos

pp. 1

56-1

57

a)b)d)f)g)h)


B2.2. Comprensión e interpretación de textos propios da vida cotiá e das relacións sociais: convocatorias, actas de reunión e regula-mentos.

• Os textos formalizados: actas, regulamentos e convocatorias.• A acta: esquema habitual.• O regulamento.• A convocatoria.

B2.9. Produción, en formato papel ou dixital, de textos propios da vida cotiá e das relacións sociais: convocatorias, actas de reunión e intervencións en foros.

• Expresión escrita: redacción dunha acta.• Expresión escrita: redacción dun regulamento.

B2.2. Comprender e interpretar textos da vida cotiá e das relacións sociais: convocatorias, actas de reunión e regulamentos.

• Ler comprensivamente e interpretar de xeito adecuado dunha acta, un regulamento e unha convocatoria.

• Analizar os trazos lingüísticos e mais a estrutura e disposición formal propias dunha acta, un regulamento e unha convo-catoria.

• Identificar nun exemplo dado os contidos que deben incluír as convocatorias.

B2.9. Producir, en formato papel ou dixital, textos propios da vida cotiá e das relacións sociais: convocatorias, actas de reunión e in-tervencións en foros.

• Elaborar en grupo unha acta aplicando os coñecementos pre-vios.

• Elaborar adecuadamente en grupo un regulamento dun espazo dado.

LGB2.2.1. Comprende e interpreta textos propios da vida cotiá e das relacións sociais: convocatorias, actas de reunión e regulamentos.• Le comprensivamente e mostra de forma explícita a súa interpretación dunha acta, un regulamento e unha convocatoria.• Identifica nun exemplo dado os contidos que deben incluír as convocatorias.

LGB2.2.2. Identifica os trazos característicos dun escrito (tipografía, distribución de espazos e escollas léxicas) coa tipoloxía textual (convoca-toria, actas de reunión e regulamentos).

• Analiza os trazos lingüísticos e mais a estrutura e disposición formal propias dunha acta, un regulamento e unha convocatoria.LGB2.9.1. Produce, en formato papel ou dixital, textos da vida cotiá ou das relacións sociais, segundo os modelos propostos na aula: convoca-torias, actas de reunións e intervencións en foros.

• Elabora en grupo unha acta aplicando os coñecementos previos.• Elabora adecuadamente en grupo un regulamento dun espazo dado.

CCLCSC

CCL

CCLCSCCD

O t

ecid

o da

ling

uapp

. 158

-159

a)b)f)h)


B3.7. Uso reflexivo da puntuación en relación coa cohesión textual.• Mecanismos de cohesión textual III: puntuación.• Os dous puntos.• Os puntos suspensivos.

B3.7. Analizar e usar correctamente a puntuación.• Explicar o uso dos dous puntos nun texto.• Empregar os dous puntos adecuadamente en enunciados.• Introducir correctamente os dous puntos e mais os puntos

suspensivos nunha serie de enunciados.

LGB3.7.1. Revisa os textos para puntuar correctamente.• Explica o uso dos dous puntos nun texto.• Emprega os dous puntos adecuadamente en enunciados.• Introduce correctamente os dous puntos e mais os puntos suspensivos nunha serie de enunciados.

CCL

Esco

itar

e fa

lar

pp. 1

60-1

61

a)b)c)d)e)f)g)h)m)


B1.1. Comprensión e interpretación de textos orais propios dos me-dios de comunicación audiovisual, con especial atención ás entre-vistas, noticias, crónicas e reportaxes.B1.2. Escoita crítica e reflexiva ante as mensaxes discriminatorias dos medios de comunicación, con especial atención aos programas de carácter informativo.

• Medios de comunicación orais: a radio e a televisión.• Características dos textos xornalísticos na radio.• Os textos xornalísticos na televisión. • Funcións da televisión.• A manipulación informativa.

B1.10. Coñecemento e aplicación, con axuda das TIC, de técnicas e estratexias para a produción de textos orais sobre temas de ac-tualidade.

• Consulta da páxina web da TVG e análise dos contidos dos programas.


• Distinguir entre as características dos textos xornalísticos pro-pios da radio e a televisión.

• Coñecer e identificar nun visionado a estrutura dun telexornal.B1.2. Identificar o propósito comunicativo en textos orais dos me-dios de comunicación, analizar criticamente os seus contidos e in-terpretar as connotacións e mensaxes discriminatorias implícitas.

• Coñecer as funcións da televisión.• Escoitar unha entrevista na radio e analizar, coa axuda dun

esquema, as súas características principais.• Reflexionar sobre a manipulación informativa.• Analizar a programación diaria na televisión galega atendendo

á distribución horaria das tres funcións do medio.• Elaborar por escrito unhas conclusións da análise.• Expoñer oralmente as conclusións tiradas da análise.

B1.10. Coñecer e aplicar, con axuda das TIC, técnicas e estratexias para realizar exposicións orais planificadas.

• Consultar os contidos dos programas na páxina web da TVG.

LGB1.1.1. Comprende o sentido global e identifica a intención comunicativa e a estrutura de textos orais propios dos medios de comunicación audiovisual (entrevistas, noticias, crónicas e reportaxes).

• Distingue entre as características dos textos xornalísticos propios da radio e a televisión.• Coñece a estrutura dun telexornal e identifícaa a partir dun visionado.

LGB1.1.2. Interpreta textos orais e traslada a información relevante a esquemas ou resumos.LGB1.2.1. Diferencia as ideas principais e as secundarias e identifica a intención comunicativa de programas de carácter informativo.

LGB1.2.3. Reflexiona sobre as mensaxes e rexeita usos lingüísticos que levan implícitos prexuízos e discriminacións.• Coñece as funcións da televisión.• Escoita unha entrevista na radio e analiza, coa axuda dun esquema, as súas características principais.• Reflexiona sobre a manipulación informativa.• Analiza a programación diaria na televisión galega atendendo á distribución horaria das tres funcións do medio.• Elabora por escrito unhas conclusións da análise.• Expón oralmente as conclusións tiradas da análise.

LGB1.10.1. Consulta os medios de información dixitais para seleccionar contidos relevantes e incorporalos ás súas producións.• Consulta os contidos dos programas na páxina web da TVG.

CCL

CCLCCLCAACCLCSC

CDCAACSIEE

Os

nom

es d

as c

ousa

spp

. 162

-163

a)b)e)g)h)m)



• Expresión oral: reflexión sobre a privacidade en Internet.


• Reflexionar oralmente sobre o propio uso dos servizos de In-ternet e a preservación da privacidade nestes.

• Utilizar léxico relacionado coas tecnoloxías da información e o lecer.

LGB1.9.1. Participa en conversas informais nos que intercambia información e expresa a súa opinión.• Reflexiona oralmente sobre o propio uso dos servizos de Internet e a preservación da privacidade nestes.• Utiliza léxico relacionado coas tecnoloxías da información e o lecer.

CCLCSCCSIEECCEC



• Lectura comprensiva dun texto relativo ás tecnoloxías.• Definición de léxico relacionado coas tecnoloxías.

B2.14. Uso das TIC como un medio de comunicación e interrelación social a través da escritura.

• Uso dunha páxina web con contidos culturais.


• Ler comprensivamente un texto relativo ás tecnoloxías e de-finir, empregando as propias palabras, varios termos desta-cados nel.

B2.14. Utilizar as TIC como un medio de comunicación e interrela-ción social a través da escritura.

• Coñecer as denominacións dos elementos, iconas e ferramen-tas que compoñen unha páxina web e identificalos nunha páxina con contidos culturais.

LGB2.1.3. Busca e asimila o significado de palabras do rexistro formal e incorpóraas progresivamente ao seu vocabulario.• Le comprensivamente un texto relativo ás tecnoloxías e define, empregando as propias palabras, varios termos destacados nel.

LGB2.14.1. Coñece e utiliza as ferramentas TIC para intercambiar opinións sobre escritos alleos e escribir e dar a coñecer os propios en blogs, redes sociais de lectores e escritores.

• Sitúa nunha ilustración dunha páxina web cultural as denominacións dos elementos, iconas e ferramentas que a compoñen.

CCLCAACCLCD CSCCCEC


174 175


Os

nom

es d

as c

ousa

spp

. 162

-163

a)b)e)g)h)m)



• Léxico relacionado coas tecnoloxías.B3.5. Uso progresivo, autónomo e eficaz dos dicionarios, das biblio-tecas e doutras fontes de consulta en diferentes soportes, especial-mente sobre cuestións de uso, de norma e como fonte de obtención de información.

• Siglas e acrónimos empregados no mundo das tecnoloxías.


• Ampliar o seu coñecemento do léxico relacionado coas tecno-loxías e empregalo nas súas producións orais e escritas.

• Identificar en imaxes varios termos dados relacionados coas novas tecnoloxías.

• Coñecer as denominacións de obxectos electrónicos ilustrados e reflexionar, por parellas, sobre a relevancia destes na súa vida cotiá.

B3.5. Usar progresiva, autónoma e eficazmente os dicionarios, as bibliotecas e outras fontes de consulta para resolver dúbidas e pro-gresar na aprendizaxe.

• Procurar de forma autónoma o significado dunha serie de si-glas e acrónimos utilizados no mundo das tecnoloxías.

LGB3.1.1. Selecciona o léxico e as expresións axeitadas en contextos comunicativos de uso formal da lingua.• Amplía o seu coñecemento do léxico relacionado coas tecnoloxías e emprégao nas súas producións orais e escritas.• Identifica en imaxes varios termos dados relacionados coas novas tecnoloxías.• Escribe as denominacións de obxectos electrónicos ilustrados.• Reflexiona, por parellas, sobre a relevancia dos obxectos nomeados na súa vida cotiá.

LGB3.5.1. Utiliza os dicionarios e outras fontes de consulta en diferentes soportes, resolven as súas dúbidas sobre o uso correcto da lingua e progresa na aprendizaxe.

• Procura de forma autónoma o significado dunha serie de siglas e acrónimos utilizados no mundo das tecnoloxías.

CCLCAA

CCLCD

Ling

ua e

soc

ieda

depp

. 164

-165

a)b)c)d)e)f)g)h)l)ñ)o)


B1.1. Comprensión e interpretación de textos orais propios dos me-dios de comunicación audiovisual.B1.3. Comprensión, interpretación e valoración de textos expositi-vos e argumentativos.

• Visionamento do documental «Lingua de reis, lingua do pobo», da serie Historias de Galicia (TVG).


• Visionar comprensivamente un documental sobre a historia social da lingua galega.

B1.3. Comprender, interpretar e valorar textos orais expositivos e argumentativos.

• Responder correctamente preguntas sobre os contidos do do-cumental relacionados coa época traballada na unidade.

LGB1.1.1. Comprende o sentido global e identifica a intención comunicativa e a estrutura de textos orais propios dos medios de comunicación audiovisual.

• Visiona comprensivamente un documental sobre a historia social da lingua galega.LGB1.3.1. Identifica as ideas principais e secundarias dun texto oral expositivo ou argumentativo, formal ou informal, producido na variante estándar.

• Responde correctamente preguntas sobre os contidos do documental relacionados coa época traballada na unidade.

CCL

CCL



• Historia social da lingua galega: a dignificación.• Os ilustrados: as primeiras reivindicacións do idioma.• O Rexurdimento: a recuperación do galego como lingua es-

crita.• Distribución social das linguas no século XIX.


• Analizar lingüisticamente textos de Curros Enríquez e recoñe-cer as diferenzas coa normativa actual.

• Describir a situación sociolingüística do galego na etapa da Ilustración e recoñecer as figuras relevantes no proceso de dignificación do idioma.

• Describir a situación sociolingüística do galego no Rexurdi-mento e coñecer as primeiras obras e publicacións da etapa.

• Elaborar un esquema coas principais características sociolin-güísticas e literarias dos tres períodos da historia da lingua estudados no curso.

• Comentar as motivacións didácticas de Martín Sarmiento a partir de dous textos breves do autor.

• Realizar unha análise guiada da situación sociolingüística do galego no Rexurdimento a partir dos datos sobre as escollas lingüísticas dos autores relevantes.

• Interpretar un gráfico sobre a distribución social do galego e o castelán no século XIX.

LGB4.4.1. Recoñece os principias elementos na orixe e formación da lingua galega desde os seus inicios ata 1916.• Analiza lingüisticamente textos de Curros Enríquez e sinala as diferenzas coa normativa actual.

LGB4.4.2. Recoñece os acontecementos relevantes da historia social da lingua galega desde os seus inicios ata 1916.• Describe a situación sociolingüística do galego na etapa da Ilustración e recoñece as figuras relevantes no proceso de dignificación do

idioma.• Describe a situación sociolingüística do galego no Rexurdimento e coñece as primeiras obras e publicacións da etapa.• Elabora un esquema coas principais características sociolingüísticas e literarias dos tres períodos da historia da lingua estudados no curso.


LGB4.4.4. Identifica as consecuencias dos feitos máis relevantes da historia social da lingua galega desde os seus inicios ata 1916.• Comenta as motivacións didácticas de Martín Sarmiento a partir de dous textos breves do autor.• Realiza unha análise guiada da situación sociolingüística do galego no Rexurdimento a partir dos datos sobre as escollas lingüísticas dos

autores relevantes.LGB4.4.5. Interpreta gráficos, táboas, textos e información dos medios e das TIC, relacionados coa historia social da lingua galega desde os seus inicios ata 1916.

• Ofrece mostras explícitas da correcta interpretación dun gráfico sobre a distribución social do galego e o castelán no século XIX.

CCL

CCLCSC

CCLCSCCCLCSC

CCLCSCCD

A lin

gua

por

dent

ropp

. 166

-169

a)b)g)h)


B3.2. Recoñecemento e identificación das categorías gramaticais.• O verbo: definición e morfoloxía verbal.• O modo.• O tempo: tempos de indicativo e tempos de subxuntivo. O

modo imperativo.• As alternancias vocálicas: modelo de conxugación de pedir;

modelo de conxugación de servir e modelo de conxugación de durmir.

• Os verbos irregulares.B3.4. A fonética e a fonoloxía do galego con especial atención a posibles interferencias.

• Verbos da segunda conxugación con alternancia no radical no presente de indicativo.


• Escribir un texto breve empregando unha serie de verbos dados en modo subxuntivo.

• Reescribir un texto conxugando os seus verbos en presente de indicativo.

• Conxugar o presente de indicativo, o presente de subxuntivo e mais o pretérito de indicativo de verbos irregulares dados.

• Reparar nos verbos destacados nun texto e sinalar cal é o su-xeito de cada un comprobando a concordancia.

• Clasificar os verbos destacados nun texto segundo a súa conxugación e distinguir entre regulares e irregulares.

• Descompoñer morfoloxicamente unha serie de formas verbais coa axuda dun cadro.

• Identificar o tempo e o modo de formas verbais dun texto.• Recoñecer en enunciados diferentes valores do presente.

B3.4. Recoñecer e usar adecuadamente a fonética da lingua galega.• Ler correctamente en voz alta un enunciado e identificar a

alternancia vocálica en dúas formas do presente de comer.• Recoñecer nunha serie verbos regulares, irregulares ou con

alternancias vocálicas.

LGB3.2.1. Produce textos orais e escritos de diferentes xéneros cun correcto uso das distintas categorías gramaticais.• Escribe un texto breve empregando unha serie de verbos dados en modo subxuntivo.• Reescribe un texto conxugando os seus verbos en presente de indicativo.• Conxuga o presente de indicativo, o presente de subxuntivo e mais o pretérito de indicativo de verbos irregulares dados.

LGB3.2.2. Identifica e explica os usos e valores das categorías gramaticais relacionándoas coa intención comunicativa e a tipoloxía textual.• Repara nos verbos destacados nun texto e sinala cal é o suxeito de cada un comprobando a concordancia.• Clasifica os verbos destacados nun texto segundo a súa conxugación e distingue entre regulares e irregulares.• Descompón morfoloxicamente unha serie de formas verbais coa axuda dun cadro.• Indica o tempo e o modo de formas verbais extraídas dun texto.• Recoñece en enunciados diferentes valores do presente.

LGB3.4.1. Recoñece e usa adecuadamente a fonética da lingua galega.• Le correctamente en voz alta un enunciado e identifica a alternancia vocálica en dúas formas do presente do verbo comer.• Indica se os verbos dunha serie son regulares ou irregulares ou presentan alternancias vocálicas.

CCLCAA

CCLCAA

CCLCAA


176 177


Letr

as e

sig

nos

pp. 1

70-1

71

a)b)g)h)



• Regras xerais de acentuación: palabras agudas, graves e es-drúxulas.

• Outros casos: monosílabos, adverbios rematados en -mente, vogais i e u tónicas, palabras compostas e pronomes inte-rrogativos.


• Clasificar unha serie de palabras en agudas, graves ou es-drúxulas e acentualas conforme ás regras xerais.

• Acentuar palabras dadas e clasificalas segundo o seu número de sílabas e segundo o seu acento.

• Acentuar correctamente un texto.• Empregar o acento gráfico de forma precisa en palabras com-

postas.• Formar palabras compostas a partir de dúas series dadas e in-

dicar a súa grafía e acentuación.

LGB3.6.1. Emprega textos orais e escritos e respecta as normas gramaticais.• Clasifica unha serie de palabras en agudas, graves ou esdrúxulas e acentúaas conforme ás regras xerais.• Acentúa palabras dadas e clasifícaas segundo o seu número de sílabas e segundo o seu acento.• Acentúa correctamente un texto.• Emprega o acento gráfico de forma precisa en palabras compostas.• Forma palabras compostas a partir de dúas series dadas e indica a súa grafía e acentuación.

CCLCAA

Refo

rzo

e am

plia

ción

pp. 1

72-1

73

b)g)h)




CAA

Aval

iaci

ónp.

174

b)g)h)

B2.9. Produción, en formato papel ou dixital, de textos propios da vida cotiá e das relacións sociais: actas de reunión.B3.1. Recoñecemento, explicación e uso de léxico amplo e preciso, con incorporación de fraseoloxía e de vocabulario temático.B3.2. Recoñecemento e identificación das categorías gramaticais.BB3.6. Coñecemento, aplicación e valoración das normas ortográfi-cas para conseguir unha comunicación eficaz.B3.7. Uso reflexivo da puntuación en relación coa cohesión textual.B3.11. Recoñecemento e delimitación na intención comunicativa expresada.B4.4. A orixe e formación da lingua galega. Etapas da historia social da lingua galega desde os seus inicios ata 1916, e análise e com-prensión das causas e consecuencias dos feitos máis relevantes.B5.2. Lectura autónoma e comentario de textos representativos da literatura galega desde a Idade Media ata 1916.


B2.9. Producir, en formato papel ou dixital, textos propios da vida cotiá e das relacións sociais: actas de reunión.

• Redactar unha acta a partir dun texto, seguindo unhas pautas.B3.1. Recoñecer e explicar os valores de léxico temático e da fra-seoloxía.

• Coñecer o termo relacionado co mundo das tecnoloxías co-rrespondente a cada unha das definicións dunha serie.


• Conxugar o presente de indicativo de varios verbos con alter-nancias vocálicas.

• Analizar morfoloxicamente varias formas verbais tiradas do texto.

• Sinalar o tempo e modo de varias formas verbais extraídas do texto.


• Xustificar o uso do acento gráfico nun fragmento do texto.B3.7. Analizar e usar correctamente a puntuación.

• Explicar o uso dos puntos suspensivos nun fragmento do texto.• Introducir os dous puntos e os puntos suspensivos precisos

en enunciados.B3.11. Comprender o sentido global e a intención comunicativa de textos escritos.

• Ler comprensivamente un texto narrativo e responder correc-tamente preguntas sobre o seu contido.

B4.4. Recoñecer os principias elementos na orixe e formación da lin-gua galega, así como identificar as causas e consecuencias dos feitos máis relevantes da historia social da lingua desde os seus inicios ata 1916.

• Explicar a importancia das principais figuras da Ilustración na historia da lingua galega.

• Describir a distribución social das linguas en Galicia no século XIX.

B5.2. Seleccionar, ler autonomamente e comentar textos representa-tivos da literatura galega desde a Idade Media ata 1916 e relacionar o seu contido co contexto histórico, cultural e sociolingüístico de cada período.

• Determinar o asunto da composición, situala na obra á que pertence e relacionala con unha das liñas temáticas tratadas no conxunto da obra do autor.

LGB2.9.1. Produce, en formato papel ou dixital, textos da vida cotiá ou das relacións sociais, segundo os modelos propostos na aula: actas de reunións.

• Redacta unha acta a partir dun texto, seguindo unhas pautas.LGB3.1.1. Selecciona o léxico e as expresións axeitadas en contextos comunicativos de uso formal da lingua.

• Escribe o termo relacionado co mundo das tecnoloxías correspondente a cada unha das definicións dunha serie.LGB3.2.1. Produce textos orais e escritos de diferentes xéneros cun correcto uso das distintas categorías gramaticais.

• Conxuga o presente de indicativo de varios verbos con alternancias vocálicas.LGB3.2.2. Identifica e explica os usos e valores das categorías gramaticais relacionándoas coa intención comunicativa e a tipoloxía textual.

• Analiza morfoloxicamente varias formas verbais tiradas do texto.• Sinala o tempo e modo de varias formas verbais extraídas do texto.

LGB3.6.1. Emprega textos orais e escritos e respecta as normas gramaticais.• Xustifica o uso do acento gráfico nun fragmento do texto.

LGB3.7.1. Revisa os textos para puntuar correctamente.• Explica o uso dos puntos suspensivos nun fragmento do texto.• Introduce os dous puntos e os puntos suspensivos precisos en enunciados.

LGB3.11.1. Interpreta o sentido de textos escritos, identifica a intención comunicativa e a recoñece a postura de cada emisor.• Le comprensivamente un texto narrativo e responde correctamente preguntas sobre o seu contido.

LGB4.4.3. Identifica as causas dos feitos máis relevantes da historia social da lingua galega desde os seus inicios ata 1916.• Explica a importancia das principais figuras da Ilustración na historia da lingua galega.• Describe a distribución social das linguas en Galicia no século XIX.


• Le comprensivamente un poema de Manuel Curros Enríquez.LGLB5.2.3. Comenta, de forma guiada, textos de obras da Literatura galega desde a Idade Media ata 1916, sinala os seus trazos característicos definitorios e relaciónaos co contexto histórico, cultural e sociolingüístico do período da literatura galega correspondente.

• Determina o asunto da composición e sitúaa nunha das liñas temáticas tratadas no conxunto da obra do autor.• Sitúa o poema na obra á que pertence.

CAA


178 179





LGB1.1.1.LGB1.1.2. LGB1.3.1.

Comprende e analiza textos orais propios dos medios de comunicación audiovisual.

Páx. 161, actividades 1, 2 e 3.Páx. 165, actividade 1.

Distingue as características dos textos xornalísticos propios da radio e a televisión, analízaos de xeito guia-do e identifica neles a estrutura e trazos xerais.Mostra explicitamente a súa comprensión do sentido global dos textos orais mediante comentarios acaídos, toma notas con fluidez durante o visionamento e se-lecciona e traslada a información relevante a esquemas e resumos.

Distingue as características dos textos xorna-lísticos propios da radio e a televisión, analí-zaos de xeito guiado e identifica neles a estru-tura e trazos xerais.Mostra explicitamente a súa comprensión do sentido global dos textos orais respondendo preguntas, toma notas durante o visiona-mento e selecciona e traslada a información relevante a esquemas e resumos, con algunha dificultade.

Distingue as características dos textos xorna-lísticos propios da radio e a televisión, analí-zaos de xeito guiado e identifica neles a estru-tura e trazos xerais.Mostra explicitamente a súa comprensión do sentido global dos textos orais respondendo preguntas, con algunha dificultade.

Non distingue claramente as características propias dos textos xornalísticos orais ou mos-tra unha escasa comprensión do seu sentido global.


LGB1.2.1.LGB1.2.3.

Identifica a intención comunicativa de programas de carácter informativo, distingue entre as ideas principais e secundarias e reflexiona sobre as mensaxes.


Coñece as funcións da televisión e emprega estes coñe-cementos para analizar, seguindo unhas pautas, a pro-gramación diaria na televisión galega. Escoita de forma crítica textos orais propios dos medios de comunicación audiovisual e identifica a súa intención comunicativa, distinguindo entre as ideas principais e secundarias. Re-flexiona sobre as mensaxes empregando o propio crite-rio e facendo uso dos coñecementos adquiridos acerca da manipulación informativa.

Coñece as funcións da televisión e emprega estes coñecementos para analizar, seguindo unhas pautas, a programación diaria na tele-visión galega. Escoita de forma crítica textos orais propios dos medios de comunicación audiovisual e identifica a súa intención comunicativa, dis-tinguindo entre as ideas principais e secun-darias.

Coñece as funcións da televisión e emprega estes coñecementos para analizar, seguindo unhas pautas, a programación diaria na tele-visión galega. Identifica a intención comunicativa dos tex-tos orais propios dos medios de comunicación audiovisual.

Coñece as funcións da televisión e emprega estes coñecementos para analizar, seguindo unhas pautas e con dificultades, a programa-ción diaria na televisión galega.

CCLCAACSCCSIEECCEC

LGB1.7.1.LGB1.7.2.LGB1.7.4.

Participa nun debate e respecta as regras de interac-ción.


Participa moi activamente nun debate sobre a vixencia da obra de Curros Enríquez na actualidade. Prepara os argumentos previamente e reflexiona en profundida-de sobre o tema proposto, de xeito lóxico, coherente e convincente. Intervén de forma clara, gramaticalmen-te correcta e no rexistro adecuado. Coñece e respecta sempre as regras de interacción, intervención e corte-sía: intervén na quenda que lle corresponde, manifesta respecto e interese polas opinións alleas, xesticula ade-cuadamente e fai un uso apropiado do espazo. Cíngue-se ao guión proposto, non divaga, atende as instrucións da persoa moderadora e/ou modera o debate sen nece-sidade de que interveña o/a docente.

Participa activamente nun debate sobre a vixencia da obra de Curros Enríquez na actua-lidade. Prepara os argumentos previamente e emíteos de forma lóxica e coherente. Intervén de forma clara, gramaticalmente correcta e no rexistro adecuado. Coñece e respecta sempre as regras de interacción, intervención e corte-sía: intervén na quenda que lle corresponde, manifesta respecto e interese polas opinións alleas, xesticula adecuadamente e fai un uso apropiado do espazo. Cínguese ao guión pro-posto, non divaga, atende as instrucións da persoa moderadora e/ou modera o debate sen necesidade de que interveña o/a docente.

Participa activamente nun debate sobre a vixencia da obra de Curros Enríquez na actua-lidade. Emprega argumentos lóxicos e cohe-rentes. Intervén de forma clara e no rexistro adecuado. Coñece e respecta case sempre as regras de interacción, intervención e corte-sía: intervén na quenda que lle corresponde, manifesta respecto e interese polas opinións alleas e progresa no emprego adecuado da linguaxe non verbal e o espazo. Cínguese ao guión proposto, non divaga, atende as instru-cións da persoa moderadora e/ou modera o debate sen necesidade de que interveña o/a docente.

Realiza intervencións nun debate sobre a vixencia da obra de Curros Enríquez na ac-tualidade. Coñece e respecta case sempre as regras de interacción, intervención e cortesía: intervén na quenda que lle corresponde e ma-nifesta respecto polas opinións alleas. Atende as instrucións da persoa moderadora e/ou tra-ta de moderar o debate sen necesidade de que interveña o/a docente.

CCLCAACSCCSIEECCEC

LGB1.9.1.LGB1.9.2.LGB1.9.3.LGB1.9.4.

Expón de forma clara e adecuada as conclusións do debate.Narra brevemente a súa primeira viaxe.


Realiza intervencións orais breves. Exprésase de forma clara, ordenada e gramaticalmente correcta. Adecúa a pronuncia e o ton e volume de voz á situación comuni-cativa e emprega diferentes recursos non verbais. Em-prega léxico adecuado, rico e variado.

Realiza intervencións orais breves. Exprésase de forma clara e ordenada. Procura adecuar a pronuncia e o ton e volume de voz á situación comunicativa e empregar algúns recursos non verbais. Emprega léxico adecuado e variado.

Realiza intervencións orais breves. Trata de expresarse de forma clara e ordenada. Procura adecuar a pronuncia e o ton e volume de voz á situación comunicativa.

Realiza intervencións orais breves. Exprésase de forma confusa ou desordenada e/ou non adapta a pronuncia e o ton e volume de voz á situación comunicativa.

Participa en conversas informais e desenvólvese correc-tamente en situacións comunicativas da vida cotiá.


Desenvólvese correctamente en situacións da vida co-tiá: simula unha xuntanza. Fai uso de diversas fórmu-las de tratamento e cortesía, saúdo e despedida etc. e adecúa o rexistro á situación dada. Fala de xeito fluído, coherente e cohesionado e emprega léxico variado. Respecta as regras de interacción, formula propostas e chega a acordos. Emprega adecuada e eficazmente o espazo e mais a comunicación non verbal, en relación co contexto representado.

Desenvólvese correctamente en situacións da vida cotiá: simula unha xuntanza. Fai uso de fórmulas de tratamento e cortesía, saúdo e despedida etc. e adecúa o rexistro á situación dada. Fala con fluidez, coherencia e cohesión. Respecta as regras de interacción, formula propostas e chega a acordos, con algunha dificultade. Coida o espazo e a comunicación non verbal.

Desenvólvese correctamente en situacións da vida cotiá: simula unha xuntanza. Fai uso de fórmulas de tratamento e cortesía, saúdo e despedida etc. e adecúa o rexistro á situa-ción dada. Respecta as regras de interacción, formula propostas e chega a acordos, con al-gunha dificultade. Trata de coidar o espazo e a comunicación non verbal.

Simula unha xuntanza. Adecúa escasamente o rexistro á situación comunicativa ou ten difi-cultades para respectar as regras de interac-ción, formular propostas e chegar a acordos.

Reflexiona en grupo sobre o uso das tecnoloxías.


Reflexiona en grupo sobre o uso das tecnoloxías. Xus-tifica de forma lóxica e convincente as súas opinións e contrástaas coas do resto do grupo respectando as regras de inte-racción e mostrando interese polo traballo cooperati-vo: respecta sempre as quendas de fala e escoita con atención e comenta as contribucións alleas. Emprega con fluidez e corrección abundante léxico estudado na unidade.

Reflexiona en grupo sobre o uso das tecno-loxías. Contrasta as súas opinións coas do resto do grupo respectando as re-gras de interacción e mostrando interese polo traballo cooperativo: respecta sempre as quendas de fala e escoita con atención as contribucións alleas. Emprega léxico estudado na unidade.

Reflexiona en grupo sobre o uso das tecno-loxías. Contrasta as súas opinións coas do resto do grupo tratando de respectar as regras de interacción: respecta case sempre as quendas de fala e escoita con atención as contribucións alleas. Emprega léxico estudado na unidade.

Reflexiona en grupo sobre o uso das tecno-loxías. Cústalle moito respectar as regras de interacción ou non emprega o léxico estudado na unidade



180 181




LGB1.10.1. Consulta os medios de información dixitais.


Consulta os contidos dos programas na páxina web da TVG. Selecciona a información relevante con fluidez e autonomía e mostra moito interese pola realización da tarefa.

Consulta os contidos dos programas na páxi-na web da TVG. Selecciona a información re-levante con autonomía e mostra interese pola realización da tarefa.

Consulta os contidos dos programas na páxi-na web da TVG. Selecciona a información rele-vante con algunha dificultade e mostra algún interese pola realización da tarefa.

Consulta os contidos dos programas na pá-xina web da TVG. Selecciona a información relevante con moitas dificultades ou mostra escaso interese pola realización da tarefa.


CCLCAACSIEECCEC

LGB2.1.3. Aplica estratexias de lectura comprensiva e síntese: ex-plica o léxico descoñecido.

Páx. 154, actividades 1 e 2.Páx. 163, actividade 4.

Aplica con autonomía técnicas de análise do contido e estratexias de lectura comprensiva. Emprega o diciona-rio, explica con precisión e claridade o significado que teñen nos textos varios termos destacados e incorpó-raos ao seu repertorio. Indica a forma estándar de varias palabras sinaladas no texto.

Aplica con progresiva autonomía técnicas de análise do contido e estratexias de lectura comprensiva. Emprega o dicionario, explica con claridade o significado que teñen nos textos varios termos destacados e trata de incorporalos ao seu repertorio. Indica a forma estándar de varias palabras sinaladas no texto.

Aplica técnicas de análise do contido e estra-texias de lectura comprensiva. Emprega o dicionario, explica o significado de varios termos destacados nos textos e trata de incorporar algún deles ao seu repertorio. Indi-ca a forma estándar de varias palabras sinala-das no texto, con algunha dificultade.

Presenta algunhas dificultades á hora de aplicar técnicas de análise do contido e es-tratexias de lectura comprensiva: evita usar o dicionario ou cústalle recoñecer a forma es-tándar do léxico.

CCLCAACSCCSIEE

LGB2.2.1.LGB2.2.2.

Comprende, interpreta e identifica os trazos caracterís-ticos de textos propios da vida cotiá e das relacións so-ciais: convocatorias, actas de reunión e regulamentos.

Páxs. 156-157, lecturas e actividade 3.

Le comprensivamente e mostra de forma explícita a súa comprensión dunha acta, un regulamento e unha con-vocatoria. Analiza os trazos lingüísticos e mais a estru-tura e disposición formal propias dos tres tipos textuais e identifica nun exemplo dado os contidos que deben incluír as convocatorias.Aplica estes coñecementos na súa produción escrita.

Le comprensivamente e mostra de forma explícita a súa comprensión dunha acta, un regulamento e unha convocatoria. Analiza os trazos lingüísticos e mais a estrutura e dispo-sición formal propias dos tres tipos textuais e identifica nun exemplo dado os contidos que deben incluír as convocatorias.Trata de aplicar estes coñecementos na súa produción escrita.

Le comprensivamente e mostra de forma explícita a súa comprensión dunha acta, un regulamento e unha convocatoria. Analiza os trazos lingüísticos e mais a estrutura e dispo-sición formal propias dos tres tipos textuais. Trata de aplicar estes coñecementos na súa produción escrita.

Le comprensivamente e mostra de forma ex-plícita a súa comprensión dunha acta, un re-gulamento e unha convocatoria. Ten dificulta-des para analizar os trazos característicos dos textos e aplicar estes coñecementos na súa produción escrita.

CCLCDCAACSCCSIEE

LGB2.9.1. Produce, en formato papel ou dixital, textos da vida cotiá ou das relacións sociais, segundo os modelos pro-postos na aula: actas e regulamentos.


Elabora en grupo unha acta e un regulamento apli-cando os coñecementos previos: produce escritos que contan cos trazos característicos deste tipo de textos (tipografía, distribución de espazos e escollas léxicas). Planifica as composicións utilizando notas ou esque-mas, revisa os escritos e presenta traballos coherentes, cohesionados e gramaticalmente correctos. Mostra in-terese polo traballo en equipo e participa activamente e de forma cooperativa.

Elabora en grupo unha acta e un regulamento aplicando os coñecementos previos: produce escritos que contan cos trazos característicos deste tipo de textos (tipografía, distribución de espazos e escollas léxicas). Revisa os escri-tos e trata de presentar traballos coherentes, cohesionados e gramaticalmente correctos. Participa de forma cooperativa na tarefa.

Elabora en grupo unha acta e un regulamento aplicando algúns dos coñecementos previos: produce escritos que contan cos trazos carac-terísticos deste tipo de textos (distribución de espazos e escollas léxicas). Revisa os escritos e trata de corrixir os propios erros gramaticais. Participa de forma cooperativa na tarefa.

Elabora en grupo unha acta e un regulamento. Mostra unha escasa asimilación dos coñece-mentos desenvolvidos na unidade ou ten di-ficultades para traballar de forma cooperativa.


LGB2.10.1. Produce textos xornalísticos.


Planifica e escribe un artigo breve relacionado coa te-mática da lectura. Fai uso de coñecementos previos e escribe un texto adecuado ao tema e tipoloxía textual propostos, axústase á extensión esixida e a redacción é clara, coherente, cohesionada e gramaticalmente correcta. Revisa o escrito de xeito gradual e emprega léxico rico e variado.

Planifica e escribe un artigo breve relacionado coa temática da lectura. Escribe un texto ade-cuado ao tema e tipoloxía textual propostos, axústase á extensión esixida e a redacción é clara e gramaticalmente correcta. Revisa o escrito de xeito gradual e emprega léxico va-riado.

Planifica e escribe un artigo breve relacionado coa temática da lectura. Escribe un texto ade-cuado ao tema e tipoloxía textual propostos, axústase á extensión esixida e revisa o escrito de xeito gradual, tratando de manter a correc-ción gramatical e de evitar o uso de castela-nismos e a pobreza léxica.


CCLCDCAACSIEE



Emprega de xeito autónomo o procesador de textos para darlle o formato adecuado e unha correcta pre-sentación a un artigo: títulos, tamaño e tipo de letra (redonda, cursiva, negra), aliñamento do texto e inser-ción de imaxes. Revisa a ortografía utilizando o correc-tor ortográfico.

Emprega de xeito autónomo o procesador de textos para darlle o formato adecuado e unha correcta presentación a un artigo: títulos, tamaño de letra (redonda, cursiva, negra) e aliñamento do texto. Revisa a ortografía uti-lizando o corrector ortográfico.

Emprega de xeito autónomo o procesador de textos para darlle o formato adecuado e unha correcta presentación a un artigo: títulos, tamaño de letra (redonda, cursiva, negra) e aliñamento do texto. Revisa a ortografía uti-lizando o corrector ortográfico, con algunha axuda e dificultade.

Emprega, con progresiva autonomía, o proce-sador de textos para darlle o formato adecua-do e unha correcta presentación a un artigo: títulos, tamaño de letra (redonda, cursiva, ne-gra) e aliñamento do texto.

CCLCDCAACSCCSIEE

LGB2.14.1. Coñece e utiliza as ferramentas TIC para intercambiar opinións sobre escritos alleos e escribir e dar a coñecer os propios en blogs, redes sociais de lectores e escri-tores.Páx. 162, actividade 3.

Sitúa nunha ilustración dunha páxina web cultural as denominacións dos elementos, iconas e ferramentas que a compoñen. Mostra moito interese na tarefa e co-ñece e usa webs culturais. Aplica estes coñecementos no uso frecuente das TIC para o intercambio de opi-nións e contidos de carácter cultural e literario.

Sitúa nunha ilustración dunha páxina web cultural as denominacións dos elementos, iconas e ferramentas que a compoñen. Mostra interese polo uso das TIC para o intercambio de opinións e contidos de carácter cultural e literario.

Sitúa nunha ilustración dunha páxina web cultural as denominacións dos elementos, iconas e ferramentas que a compoñen. Mostra algún interese na tarefa e coñece algunha web de carácter cultural e literario.

Sitúa nunha ilustración dunha páxina web cultural as denominacións dos elementos, iconas e ferramentas que a compoñen. Mostra escaso interese polas webs de carácter cultu-ral e literario.


182 183





LGB3.1.1. Amplía o seu repertorio léxico e selecciona o léxico ade-cuado.


Recoñece no texto termos referidos á paisaxe rural. Achega con facilidade dez palabras relativas á paisaxe urbana. Amplía o seu repertorio léxico, incorporando progresiva e adecuadamente os novos termos ás súas producións orais e escritas.

Recoñece no texto termos referidos á paisaxe rural. Achega, con algo de axuda, dez palabras relativas á paisaxe urbana. Amplía o seu reper-torio léxico, tratando de incorporar progresi-vamente os novos termos ás súas producións orais e escritas.

Recoñece no texto termos referidos á paisaxe rural. Achega, con algo de axuda, varias pala-bras relativas á paisaxe urbana. Amplía o seu repertorio léxico, tratando de incorporar pro-gresivamente os novos termos ás súas produ-cións orais e escritas.

Recoñece no texto termos referidos á paisaxe rural. Achega, con moita axuda, varias pala-bras relativas á paisaxe urbana. Mostra insu-ficiente progreso no seu coñecemento e uso do léxico.

Amplía o seu repertorio léxico e selecciona o léxico ade-cuado: as novas tecnoloxías.


Identifica en textos, asocia a imaxes e define léxico relacionado coas novas tecnoloxías, con facilidade e precisión. Reflexiona oralmente empregando o léxico estudado e mostrando a súa completa asimilación des-te. Amplía o seu vocabulario e incorpora novos termos ás súas producións orais e escritas.

Identifica en textos, asocia a imaxes e define léxico relacionado coas novas tecnoloxías. Reflexiona oralmente mostrando certa asi-milación do léxico estudado. Amplía o seu vocabulario e trata de incorporar progresiva-mente novos termos ás súas producións orais e escritas.

Identifica en textos, asocia a imaxes e define léxico relacionado coas novas tecnoloxías, con algunha dificultade. Amplía o seu vocabulario e trata de incorporar progresivamente novos termos ás súas producións orais e escritas.

Identifica en textos e asocia a imaxes voca-bulario relacionado coas novas tecnoloxías, e define palabras con moita dificultade. Mostra insuficiente progreso no seu coñecemento e uso do léxico.

CCLCAACSIEECCEC

LGB3.2.1.LGB3.2.2.

Identifica e emprega formas de imperativo.


Recoñece no texto formas verbais en imperativo. Com-pleta un cadro empregando as formas de imperativo de verbos dados e aplica estes coñecementos na súa produción oral e escrita.

Recoñece no texto formas verbais en impera-tivo. Completa un cadro empregando as for-mas de imperativo de verbos dados, con algu-nha dificultade, e aplica estes coñecementos na súa produción oral e escrita.

Recoñece no texto formas verbais en impe-rativo. Completa un cadro empregando as formas de imperativo de verbos dados, con algunha dificultade, e trata de aplicar estes coñecementos na súa produción oral e escrita.

Recoñece no texto formas verbais en impera-tivo. Mostra un escaso coñecemento dos mo-dos verbais na práctica.

Identifica e explica os usos e valores das categorías gra-maticais e emprégaas adecuadamente: o verbo.

Páxs. 168-169, actividades 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 e 8.

Identifica e explica os usos e valores dos verbos: reco-ñece a súa concordancia co suxeito, clasifícaos en re-gulares e irregulares, descompón morfoloxicamente as formas e distingue o tempo e modo en verbos dados. Explica diferentes valores do presente de indicativo, relacionando enunciados cos seus correspondentes sig-nificados. Identifica e usa correctamente verbos con al-ternancia vocálica. Conxuga e emprega adecuadamente os verbos en textos escritos.

Identifica e explica os usos e valores dos ver-bos: recoñece a súa concordancia co suxeito, clasifícaos en regulares e irregulares, descom-pón morfoloxicamente as formas e distingue o tempo e modo en verbos dados. Explica diferentes valores do presente de indicativo, relacionando enunciados cos seus correspon-dentes significados.

Identifica e explica os usos e valores dos ver-bos: recoñece a súa concordancia co suxeito, clasifícaos en regulares e irregulares, descom-pón morfoloxicamente as formas e distingue o tempo e modo en verbos dados.

Identifica e explica os usos e valores dos ver-bos: recoñece a súa concordancia co suxeito, clasifícaos en regulares e irregulares, descom-pón morfoloxicamente as formas e distingue o tempo e modo en verbos dados, con difi-cultades.

CCLCAACCEC

LGB3.3.1.LGB3.3.1.

Recoñece e explica prefixos.


Recoñece no texto e explica o significado dunha palabra que contén o prefixo re-, con precisión e facilidade.Identifica e explica o significado de diferentes prefixos nunha serie de palabras e escribe un enunciado correc-to con cada unha delas.

Recoñece no texto e explica o significado dunha palabra que contén o prefixo re-.Identifica e explica o significado de diferentes prefixos nunha serie de palabras e emprégaas en enunciados, con algunha dificultade.

Recoñece no texto e explica o significado dunha palabra que contén o prefixo re-.Identifica e explica o significado de diferentes prefixos nunha serie de palabras, con algunha dificultade.

Recoñece no texto e explica o significado dunha palabra que contén o prefixo re-, con axuda.Cústalle identificar e explicar o significado dos prefixos.

Recoñece e emprega sufixos.


Recoñece no texto un adxectivo derivado mediante o sufixo -ento. Crea adxectivos a partir de substantivos dados e recoñece o valor do sufixo, con facilidade.Aplica estes coñecementos na súa produción oral e es-crita.

Recoñece no texto un adxectivo derivado me-diante o sufixo -ento. Crea adxectivos a partir de substantivos dados e recoñece o valor do sufixo, con algunha dificultade.Aplica estes coñecementos na súa produción oral e escrita.

Recoñece no texto un adxectivo derivado me-diante o sufixo -ento. Crea adxectivos a partir de substantivos dados e recoñece o valor do sufixo, con algunha dificultade.Trata de aplicar estes coñecementos na súa produción oral e escrita.

Recoñece no texto un adxectivo derivado me-diante o sufixo -ento. Crea adxectivos a partir de substantivos dados e recoñece o valor do sufixo, con axuda.

CCLCAACCEC



Recoñece e usa adecuadamente a fonética da lingua galega e dá mostras de interesarse por mellorar na pro-nuncia. Distingue as vogais en verbos con alternancia e pro-núnciaas correctamente. Aplica estes coñecementos nas súas intervencións orais.

Recoñece e usa adecuadamente a fonética da lingua galega e dá mostras de interesarse por mellorar na pronuncia. Distingue as vogais en verbos con alternancia e pronúnciaas correctamente.

Recoñece a fonética da lingua galega e dá mostras de interesarse por mellorar na pro-nuncia. Distingue as vogais en verbos con alternancia.

Distingue as vogais en verbos con alternancia, con moitas dificultades.

CCLCDCAACSIEE

LGB3.5.1. Utiliza os dicionarios e outras fontes de consulta en di-ferentes soportes.


Utiliza os dicionarios e outras fontes de consulta en di-ferentes soportes con autonomía e frecuencia; resolve as súas dúbidas sobre o uso correcto da lingua, obtén e interpreta de xeito adecuado a información comple-mentaria e progresa na aprendizaxe. Investiga con au-tonomía e eficacia o significado de varios acrónimos e siglas e incorpóraos ao seu repertorio.

Utiliza os dicionarios e outras fontes de con-sulta en diferentes soportes con progresiva autonomía e frecuencia, resolve as súas dú-bidas sobre o uso correcto da lingua, obtén e interpreta de xeito adecuado a información complementaria e progresa na aprendizaxe. Investiga, con algunha axuda, o significado de varios acrónimos e siglas e incorpóraos ao seu repertorio.

Progresa no emprego dos dicionarios e outras fontes de consulta en diferentes soportes e na interpretación da información complementa-ria que conteñen, e úsaos con certa frecuen-cia. Investiga, con axuda, o significado de va-rios acrónimos e siglas e trata de incorporalos ao seu repertorio.

Investiga, con axuda, o significado de varios acrónimos e siglas.

CCLCMCCTCAACCEC

LGB3.6.1. Coñece e respecta as regras xerais de acentuación.


Dá mostras de coñecer as regras xerais de acentuación: clasifica as palabras segundo o seu acento e número de sílabas e acentúaas correctamente.Respecta sempre as regras de acentuación na súa pro-dución escrita.

Dá mostras de coñecer as regras xerais de acentuación: clasifica as palabras segundo o seu acento e número de sílabas e acentúaas correctamente.Respecta case sempre as regras de acentua-ción na súa produción escrita.

Dá mostras de coñecer as regras xerais de acentuación: clasifica as palabras segundo o seu acento e número de sílabas e acentúaas correctamente, con algunha dificultade.Trata de respectar as regras de acentuación na súa produción escrita.

Dá escasas mostras de coñecer as regras xerais de acentuación: clasifica as palabras segundo o seu acento e número de sílabas e acentúaas con dificultades.Non respecta as regras de acentuación na súa produción escrita.


184 185



CCLCAACSIEECCEC

LGB3.7.1. Usa reflexivamente a puntuación en relación coa co-hesión textual.


Mostra o seu coñecemento das pautas de uso dos dous puntos e os puntos suspensivos. Explica o emprego dos dous puntos nun texto e introduce os signos precisos en textos dados. Revisa os textos e fai un uso reflexivo da puntuación na súa produción escrita, en relación coa cohesión textual.

Mostra o seu coñecemento das pautas de uso dos dous puntos e os puntos suspensivos. Ex-plica o emprego dos dous puntos nun texto e introduce os signos precisos en textos dados, con algunha dificultade. Revisa os textos e fai un uso reflexivo da puntuación na súa produ-ción escrita, en relación coa cohesión textual.

Mostra o seu coñecemento das pautas de uso dos dous puntos e os puntos suspensivos. Ex-plica o emprego dos dous puntos nun texto e introduce os signos precisos en textos dados, con dificultades. Progresa no uso reflexivo da puntuación, en relación coa cohesión textual.

Mostra unha escasa asimilación das pautas de uso dos signos de puntuación.

CCLCAACSIEECCEC

LGB3.10.1. LGB3.11.1. Interpreta o sentido de textos escritos e determina o tema, delimita a estrutura e identifica a progresión te-mática en producións alleas.


Determina o argumento e o tema do texto e sinala as partes en que se estrutura de forma clara e precisa, coa axuda dun cadro. Comenta a intención comunicativa do poema reflexionando en profundidade e con criterios propios e establecendo relacións con outros ámbitos da súa experiencia.

Determina o tema do texto e sinala as partes en que se estrutura, con algunha dificultade. Mostra explicitamente a súa comprensión do sentido global do poema e reflexiona, de xeito guiado, sobre a súa intención comunicativa, establecendo relacións con outros ámbitos da súa experiencia.

Determina o tema do texto e sinala as partes en que se estrutura, con algunha dificultade. Mostra explicitamente a súa comprensión do sentido global do poema.

Mostra explicitamente a súa comprensión do sentido global do poema.Presenta dificultades á hora de determinar o tema do texto e delimitar a súa estrutura.


CCLCAACSCCSIEECCEC

LGB4.4.1.LGB4.4.2.LGB4.4.3.LGB4.4.4.LGB4.4.5.

Coñece, analiza e describe a historia social do galego nas etapas da Ilustración e o Rexurdimento.


Demostra ter unha idea xeral sobre a historia social do galego nas etapas da Ilustración e o Rexurdimento e interpreta loxicamente gráficos e textos orais e escritos sobre a situación sociolingüística do idioma nos séculos XVIII e XIX. Sinala con precisión os trazos que diferen-cian a lingua de Curros Enríquez do galego normativo actual.Comenta con claridade as motivacións didácticas de Sarmiento a partir de textos breves. Analiza, de xeito guiado, o proceso de substitución lingüística no Rexur-dimento, tendo en conta os datos sobre as escollas lin-güísticas dos autores relevantes.Demostra a súa completa asimilación dos contidos desenvolvidos ao longo do curso na realización dun esquema coas principais características sociolingüísti-cas e literarias dos tres períodos da historia da lingua estudados.

Demostra ter unha idea xeral sobre a historia social do galego nas etapas da Ilustración e o Rexurdimento e interpreta loxicamente gráfi-cos e textos orais e escritos sobre a situación sociolingüística do idioma nos séculos XVIII e XIX.Sinala algúns dos trazos que diferencian a lin-gua de Curros Enríquez do galego normativo actual.Comenta as motivacións didácticas de Sar-miento a partir de textos breves. Analiza, de xeito guiado, o proceso de substitución lin-güística no Rexurdimento, tendo en conta os datos sobre as escollas lingüísticas dos auto-res relevantes.Realiza un esquema demostrando certa asimi-lación dos contidos sobre a historia da lingua desenvolvidos ao longo do curso.

Demostra ter unha idea xeral sobre a historia social do galego nas etapas da Ilustración e o Rexurdimento e interpreta loxicamente gráfi-cos e textos orais e escritos sobre a situación sociolingüística do idioma nos séculos XVIII e XIX.Sinala algúns dos trazos que diferencian a lin-gua de Curros Enríquez do galego normativo actual.Comenta, con axuda, as motivacións didác-ticas de Sarmiento a partir de textos breves. Analiza, de xeito guiado, o proceso de substi-tución lingüística no Rexurdimento, tendo en conta os datos sobre as escollas lingüísticas dos autores relevantes.

Demostra ter unha idea xeral sobre a historia social do galego nas etapas da Ilustración e o Rexurdimento e interpreta loxicamente gráfi-cos e textos orais e escritos sobre a situación sociolingüística do idioma nos séculos XVIII e XIX.


CCLCAACSIEECCEC

LGLB5.1.2. Explica a literatura do Rexurdimento: Manuel Curros Enríquez.


Fai uso de coñecementos previos para explicar a traxec-toria literaria e biográfica de Manuel Curros Enríquez. Reflexiona de xeito autónomo e en profundidade sobre a concepción da poesía defendida polo autor, os obxec-tivos e trazos característicos da súa obra e a relación entre o seu estilo e a súa intención comunicativa.

Responde preguntas mostrando a asimilación dos coñecementos adquiridos: describe a con-cepción da poesía defendida por Curros En-ríquez, establece relacións entre esta e o seu estilo e coñece os trazos xerais da súa obra.

Responde preguntas mostrando certa asimi-lación dos coñecementos adquiridos: describe a concepción da poesía defendida por Curros Enríquez e establece relacións entre esta e o seu estilo.

Responde preguntas mostrando unha escasa asimilación dos coñecementos desenvolvidos na unidade.


186 187



CCLCAACSIEECCEC




Le comprensivamente unha escolma de textos de Ma-nuel Curros Enríquez e ofrece diversas mostras da com-pleta asimilación dos seus trazos estéticos. Compara e comenta a selección aplicando os coñecementos adqui-ridos: determina as liñas temáticas das composicións, en relación co conxunto da obra do autor; explica con claridade o tratamento da figura de Rosalía de Castro e reflexiona en profundidade e achegando exemplos so-bre a crítica social presente nos textos.

Le comprensivamente unha escolma de textos de Manuel Curros Enríquez e ofrece mostras da asimilación dos seus trazos estéticos. Ana-liza de forma guiada os textos, respondendo preguntas e facendo uso dos coñecementos adquiridos: relaciona os textos coas liñas te-máticas da obra do autor e explica, con axuda, o tratamento da figura de Rosalía de Castro nun poema. Sinala as institucións e clases so-ciais criticadas na escolma.

Le comprensivamente unha escolma de tex-tos de Manuel Curros Enríquez e ofrece mos-tras da asimilación dos seus trazos estéticos. Responde loxicamente preguntas sobre a es-colma, con algunha dificultade: relaciona os textos coas liñas temáticas da obra do autor e explica, con axuda, o tratamento da figura de Rosalía de Castro nun poema.

Le comprensivamente unha escolma de textos de Manuel Curros Enríquez.Precisa axuda para comentar de forma guiada a selección e aplicar os coñecementos desen-volvidos na unidade.

Aprecia a pegada de Manuel Curros Enríquez na obra de Manuel Rivas.

Páx. 151, A pegada de Curros Enríquez.

Le comprensivamente un fragmento da obra Os libros arden mal e reflexiona de xeito autónomo sobre a pe-gada de Manuel Curros Enríquez nela. Comenta o texto establecendo relacións cos contidos da unidade e empregando o propio criterio.

Le comprensivamente un fragmento da obra Os libros arden mal e comenta de xeito guiado a pegada de Manuel Curros Enríquez nela. Reflexiona de xeito guiado sobre o texto e a súa relación cos contidos da unidade.

Le comprensivamente un fragmento da obra Os libros arden mal e comenta de xeito guiado a pegada de Manuel Curros Enríquez nela.

Le comprensivamente un fragmento da obra Os libros arden mal e aprecia de forma com-prensiva a pegada de Manuel Curros Enríquez nela.

Comenta, de forma guiada, un poema de Curros Enrí-quez en relación co seu contexto.


Fai uso de coñecementos previos e comenta o poema desde o punto de vista enunciativo e temático. Ana-liza, seguindo unhas pautas, os recursos simbólicos empregados na composición. Sitúa o texto nunha das liñas temáticas principais da obra do autor, achegando exemplos e mostrando a completa asimilación dos co-ñecementos adquiridos.

Fai uso de coñecementos previos e comenta o poema desde o punto de vista enunciativo e temático, de forma guiada. Analiza, seguindo unhas pautas, os recursos simbólicos empre-gados na composición. Sitúa o texto nunha das liñas temáticas principais da obra do au-tor.

Comenta, de forma guiada, o poema desde o punto de vista enunciativo e temático. Res-ponde preguntas sobre os recursos simbólicos empregados na composición, con algunha dificultade. Mostra o seu coñecemento das principais liñas temáticas desenvolvidas polo autor.

Responde preguntas sobre o texto mostrando unha escasa asimilación dos coñecementos desenvolvidos na unidade.

CCLCAACSIEECCEC

LGB5.3.1. Le expresivamente un poema de Manuel Curros Enrí-quez.


Le expresivamente con dicción, entoación e ritmo ade-cuados e captando a atención do auditorio; realiza as pausas precisas e respecta a puntuación do texto. Se-gue sen dificultade e de forma fluída os patróns foné-ticos do galego.

Le expresivamente con dicción, entoación e ritmo adecuados; realiza as pausas precisas e respecta a puntuación do texto. Segue sen dificultade e de forma fluída os patróns foné-ticos do galego.

Le expresivamente con dicción, entoación e ritmo adecuados; realiza as pausas precisas e respecta a puntuación do texto. Segue os pa-tróns fonéticos do galego.

Le expresivamente con dicción e entoación adecuadas.

CCLCAACSCCSIEECCEC

LGLB5.6.1.LGLB5.6.2.

Recrea textos sinxelos de intención estética e desenvol-ve o gusto pola escrita.


Dá mostras de desenvolver o seu gusto pola escrita me-diante o emprego de técnicas de escrita e a expresión e recreación de feitos próximos ás súas experiencias e intereses. Escribe un poema actualizando a temática tratada na composición estudada na unidade.Redacta unha carta narrando un suceso ficticio pro-posto.Emprega diversos recursos literarios e presenta textos orixinais, adecuados e gramaticalmente correctos.

Dá algunhas mostras de desenvolver o seu gusto pola escrita. Escribe un poema actua-lizando a temática tratada na composición estudada na unidade.Redacta unha carta narrando un suceso fic-ticio proposto. Emprega algún recurso literario de forma consciente e presenta textos adecuados e gra-maticalmente correctos.

Dá algunhas mostras de desenvolver o seu gusto pola escrita. Redacta unha carta na-rrando un suceso ficticio proposto.Emprega algún recurso literario de forma consciente.

Redacta unha carta narrando un suceso fic-ticio proposto.Escribe un texto pouco adecuado e non em-prega recursos literarios.

UNIDADE 6

188


1. Traballo co texto.

– Neste poema fálasenos da separación de dous namorados por causa da emigración, a onde ten que marchar el? E que medio de transporte viaxa?

– En que estofas sabemos como se sente ela? E el?

– Na estrofa final descubrimos que lles pasou, que quererá dicir «unha cova nun outeiro» e «un cadavre no fondo do mar»?

– Este poema é de Manuel Curros Enríquez, como se titulan os seus dous poemarios en galego? En que anos foron escritos? De que século?

2. Unha acta é un documento que serve para recoller os aspectos tratados nunha reunión. Componse dos seguintes ele-mentos: asistentes, encabezamento, corpo e remate. Sinala cada un deles na seguinte acta:

Cantiga

No xardín unha noite sentada, ó refrexo do branco luar, unha nena choraba sen trégolas os desdéns dun ingrato galán. E a coitada entre queixas dicía: «Xa no mundo non teño ninguén, vou morrer e non ven os meus ollos os olliños do meu doce ben.»

Os seus ecos de malenconía camiñaban nas alas do vento,

e o lamento repetía:

«Vou morrer e non vén o meu ben!»

Lonxe dela, de pé sobre a popa dun aleve negreiro vapor, emigrado, camiño de América vai o pobre, infeliz amador. E ó mirar as xentís anduriñas cara á terra que deixa cruzar: «¡Quen puidera dar volta –pensaba–, quen puidera convosco voar!...»

Mais as aves e o buque fuxían sen oír seus amargos lamentos;

sólo os ventos repetían:

«¡Quen puidera convosco voar!»

Noites claras, de aromas e lúa, desde entón, que tristeza en vós hai prós que viron chorar unha nena, prós que viron un barco marchar!...

Dun amor celestial, verdadeiro, quedou sólo, de bágoas a proba,

unha cova nun outeiro e un cadavre no fondo do mar.

Manuel Curros Enríquez

Vocabulario:Trégolas: tregua, descanso.Galán: Home aposto e atractivo.Malenconía: melancolía.Aleve negreiro vapor: compara o barco no que emigra o protagonista cun barco que transportaba escravos.Prós: para os.Cadavre: cadáver.


189

ACTA DA REUNIÓN DO 7 DE XANEIRO DE 2015

Carme Gómez LouridoAndré Lamas PérezBranca Núñez FernándezMiguel Carballo PérezLuz Paz CostasXerardo Pena TorresMarcos López Vizoso

O día 7 de xaneiro de 2015, ás 18:30, na sede da Asociación Camiño Verde, reúnense as persoas cuxos nomes aparecen citados para tratar os seguintes asuntos:

1. Realización dunha ruta a cabalo polas Médulas en marzo

2. Abertura dun blog para dar conta das actividades da asociación

3. Rogos e preguntas.

Sobre o 1º punto, Carme, a presidenta da asociación, propón realizar unha ruta a cabalo polo parque das Médulas, no Bierzo. Explica que será necesario alugar un autobús e cobrar 5 euros por persoa, poñendo a asociación o resto do diñeiro ata completar os 400 euros que costa a viaxe. André di que estando de acordo, cobrar esa cantidade pode disuadir a moitos socios a non participar. Miguel e Luz consideran que é un prezo razoábel e que está ben que a xente asuma parte dos gastos das actividades, visto que as cotas anuais son pequenas. Procédese á votación e cinco persoas están a favor da proposta de Carme e dúas en contra, polo que se aproba.

Sobre o 2º punto Luz cre que para conseguir máis persoas socias é necesario buscar unha plataforma de divulgación das activi-dades, polo que propón a creación dun blog que ela mesma coordinaría de estaren todas as persoas de acordo. Logo de diversas intervencións apoiando a iniciativa, acórdase que Luz abra un blog no que todos e todas poderán colaborar. Ao non haber nin rogos nin preguntas, remata a sesión, da cal redacto esta acta como secretaria.

Asdo.: Branca Núñez Fernández

3. Indica que regra se cumpre en cada un destes enunciados a respecto dos dous puntos

– Querida Ana: Estou en Cádiz coa miña familia, gústanos moitísimo a cidade

– Como afirmou o delegado sindical: «Non podemos ceder á chantaxe do goberno».

– Non é que prefira a marmelada: non podo comer mateiga.

– Na viaxe visitamos: a torre Eiffel, a catedral de Notre Dame, o Centro Pompidou e o Barrio Latino

a) Antes dunha enumeración.

b) Para introducir unha cita textual.

c) Para introducir explicacións, exemplificacións, conclusións ou aclaracións do dito anteriormente.

d) Despois das fórmulas de saúdo de correos electrónicos e cartas.

4. Un telexornal presenta unha estrutura establecida, ordena as partes segundo se producen no desenvolvemento do mes-mo:

Contraportada (noticia curiosa ou pequena reportaxe dun acontecemento de actualidade), sumario (resumo dos con-tidos), portada (destácanse as noticias máis importantes do día), refacho (espazo musical de poucos segundos), cortina (cambio de plano con algún efecto estético), desenvolvemento por seccións (nacional, internacional, sociedade, cultu-ra, deportes).

UNIDADE 6

190

5. Asocia as seguintes palabras coa súa definición.

Icona, contrasinal, navegador, altofalantes, rato sen fíos, teclado, ordenador, almofadiña, correo electrónico

– Servizo de mensaxes a través de equipos electrónicos ou informáticos:

– Aparello eléctrico que transforma o sinal eléctrico que recibe en ondas sonoras audibles a distancia:

– Debuxo ou imaxe que na pantalla dun ordenador presenta as distintas funcións dun programa, as cales se activan ao ser seleccionado este debuxo ou imaxe mediante o rato ou o cursor:

– Superficie branda e esponxosa pola que se desliza o rato sen fíos:

– Código secreto utilizado para restrinxir o acceso a un dispositivo ou a un sistema informático aos usuarios autoriza-dos:

– Aparello electrónico cunha memoria de gran capacidade, que realiza con moita rapidez operacións de cálculo, clasi-ficación, deseño, almacén de datos etc., para as cales está programado:

– Conxunto das teclas dun instrumento musical, dunha máquina ou aparello:

– Programa que permite ver páxinas web e navegar por Internet:

– Dispositivo manual que permite localizar na pantalla un punto e actuar sobre el e que se manexa desprazándoo sobre unha superficie plana ou ben pode estar incorporado ao teclado:

6. Pon o verbo no tempo, persoa e modo que se che indica entre parénteses:

Fernando_________ (3ª persoa do singular do presente de indcativo de seguir) cos ollos postos no asfalto, nas liñas

descontinuas que___________ (3ª persoa do plural do presente de indcativo do verbo separar) os dous carrís, máis

non____________ (3ª persoa do singular do presente de indcativo do verbo saber) onde (3ª persoa do singular do

presente de indcativo do verbo estar), en que tramo da autoestrada____________ (3ª persoa do singular do presente

de indcativo do verbo encontrarse), e _________ (3ª persoa do singular do presente de indcativo do verbo mirar)

a un lado e a outro da noite escura e non (3ª persoa do singular do presente de indcativo do verbo ver) nada, só de

cando en vez as luces vermellas doutro vehículo alá ao lonxe, ______________(xerundio do verbo achegarse) a el.

___________(3ª persoa do singular do presente de indcativo do verbo adiantar) unha caravana de cinco camións

nunha costa arriba, ___________(xerundio do verbo pór) os cinco sentidos na precisión e na firmeza do seu pulso no

volante. Quizá __________(terceira persoa do singular do presente de subxuntivo do verbo ser) a altura de Catoira,

ou de Valga. _____________ (terceira persoa do singular do pospretérito de indicativo do verbo poder) ser. Con todo,

___________(3ª persoa do singular do presente de indcativo do verbo volver) á manobra. Calquera distracción, cal-

quera despiste_________ (3ª persoa do singular do presente de indcativo do verbo poder) pagarse moi caro entre as rodas destes mastodontes.

Manuel Portas: Faneca Brava

7. Acentúa cando cumpra as seguintes palabras e clasifícaas en agudas, graves ou esdrúxulas.

Atmosfera, mobil, carcere, dolmen, triceps, pintega, cespede, misil, ruido, facil, muiño, avo, habia, comeron, minerais, abela, biografia, lapis, grafico, textil.

426

UNIDADE 6

1. Traballo co texto.

– Ten que marchar para América nun barco de vapor como se pode observar nos versos 15 e 16.

– Nas dúas primeiras estrofas sabemos como se sente ela e os sentimentos del transmítense nas estrofas terceira e cuarta.

– Na estrofa final descubrimos que lles pasou, que quererá dicir «unha cova nun outeiro» e «un cadavre no fondo do mar»?

– A voz poética afirma que os protagonistas morreron e ela xace soterrada en terra («unha cova nun outeiro») e el, afogado, no fondo do mar («un cadavre no fondo do mar»).

– Curros publicou Aires d’a miña terra en 1880 e O divino sainete no ano 1888 do século XIX.

2.Acta da reunión do 7 de xaneiro de 2015

Carme Gómez LouridoAndré Lamas PérezBranca Núñez FernándezMiguel Carballo Pérez Luz Paz CostasXerardo Pena TorresMarcos López Vizoso

O día 7 de xaneiro de 2015, ás 18:30, na sede da Asociación Camiño Verde, reúnense as persoas cuxos nomes aparecen citados para tratar os seguintes asuntos: 1. Realización dunha ruta a cabalo polas Médulas en marzo. 2. Apertura dun blog para dar conta das actividades da asociación.3. Rogos e preguntas.

Sobre o 1º punto, Carme, a presidenta da asociación, propón realizar unha ruta a cabalo polo parque das Médulas, no Bierzo. Explica que será necesario alugar un autobús e cobrar 5 euros por persoa, poñendo a asociación o resto do diñeiro ata completar os 400 euros que custa a viaxe. André di que estando de acordo, cobrar esa cantidade pode disuadir a moitos socios a non participar. Miguel e Luz consideran que é un prezo razoábel e que está ben que a xente asuma parte dos gastos das actividades, visto que as cotas anuais son pequenas. Procédese á votación e cinco persoas están a favor da proposta de Carme e dúas en contra, polo que se aproba.

Sobre o 2º punto Luz cre que para conseguir máis persoas socias é necesario buscar unha plataforma de di-vulgación das actividades, polo que propón a creación dun blog que ela mesma coordinaría de estaren todas as persoas de acordo. Logo de diversas intervencións apoiando a iniciativa, acórdase que Luz abra un blog no que todos e todas poderán colaborar.

Ao non haber nin rogos nin preguntas, remata a sesión, da cal redacto esta acta como secretaria.

Asdo.: Branca Núñez Fernández

asist

ente

sen

cabe

zam

ento

corp

ore

mat

e


427

3. Resposta de arriba abaixo: d); b); c); a).

4. A orde dos apartados sería a seguinte: portada, sumario, refacho, cortina, desenvolvemento por seccións, contraportada.

5. Resposta de arriba abaixo: correo electrónico; altofalantes; icona; almofadiña; contrasinal; ordenador; teclado; navegador; rato sen fíos.

6. Formas verbais correctas por orde de aparición no texto: segue; separan; sabe; está; encontra; mira; ve; achegándose; adian-ta; pondo; sexa; podería; pode.

7.– Agudas: avó, minerais, abelá.

– Graves: atmosfera, móbil, dolmen, tríceps, mísil, ruído, fácil, muíño, había, comeron, biografía, lapis, téxtil.

– Esdrúxulas: cárcere, píntega, céspede, gráfico.


191




2. A comunicación audiovisual e as tecnoloxías da información e da comunicación (TIC).Nos exercicios 1, 2 e 4 do apartado «Escoitar e falar» o alumnado ten que se valer dos contidos da páxina web da RTVG

para aprender a estrutura xeral dos diferentes espazos televisivos. Con estas actividades foméntase o uso das novas tecno-loxías para a aprendizaxe de contidos da materia. No texto do exercicio 4 do apartado «Os nomes das cousas» abórdase o tema dos ataques á privacidade das persoas usuarias da rede. Búscase que o alumnado interiorice a importancia de navegar con garantías e responsabilidade pola web. No exercicio 5 do apartado «Os nomes das cousas» pídeselle ao alumnado que reflexione sobre a importancia de manter a súa privacidade nas redes sociais. Búscase que poña en valor a súa privacidade e aprenda a navegar de maneira responsable e adecuada pola rede.

4. A educación cívica e o respecto ao Estado de dereito.No exercicio 1 do apartado «Tipos de textos» convídase ao alumnado a representar unha reunión dunha asociación, do

goberno, unha multinacional etc. e, posteriormente, redactar un acta dos acordos acadados. Con esta actividade pódense traballar valores como a necesidade dunha cidadanía activa e comprometida que traballe a prol da mellora social. No exercicio 2 do apartado «Tipos de textos» convídase ao alumnado a redactar un regulamento de uso dunha serie de espazos colectivos. Con esta actividade pódese traballar a importancia do traballo colectivo e a necesidade de regras pactadas e consensuadas para o mellor funcionamento dos espazos colectivos e comúns. O texto do apartado «Proba de avaliación» describe a reunión do Consello Escolar dun centro de ensino. Con el pódense traballar valores como a necesidade de do-tarnos socialmente de organismos democráticos que axuden ao mellor desenvolvemento das tarefas comúns e contribúan coa mellora da convivencia.


O poema «Cántiga» de Manuel Curros Enríquez no apartado da «Escolma» aborda o tema da emigración. Búscase que ademais de interpretar o contido, o alumnado reflexione sobre o fenómeno da emigración e as consecuencias sobre a vida das persoas. O poema «O maio» de Manuel Curros Enríquez no apartado da «Escolma» aborda o tema das inxustizas sociais. Búscase que o alumnado reflexione sobre os abusos que no século XIX padecían os máis desfavorecidos e que teña unha visión crítica deste tipo de actuacións que comprometen a convivencia entre as persoas. No exercicio 5 do apartado «Traballo co texto» pídeselle ao alumnado que reflexione sobre a importancia da posta en marcha de medidas que contri-búen co progreso material das sociedades. Búscase fomentar unha visión crítica da realidade e a reflexión sobre a necesida-de de promover actuacións que teñan como obxectivo mellorar a vida das persoas. No exercicio 8 do apartado «Traballo co texto» pídeselle ao alumnado que organice un debate no que se reflexione sobre as inxustizas que aínda se observan na sociedade actual. Búscase fomentar unha visión crítica da realidade e a busca de solucións que teñan como obxectivo a resolución pacífica dos conflitos de cara á consecución de sociedades máis igualitarias e xustas. No exercicio 2 do apartado «Escoitar e falar»o alumnado ten que escoitar unha entrevista radiofónica á presidenta da asociación SOS Racismo Galicia. Alén do traballo puramente lingüístico, este texto oral serve para reflexionar sobre os comportamentos racistas que aínda persisten na sociedade e impulsar valores de non discriminación e convivencia respectando as diferenzas. No exercicio 1 do apartado «Lingua e sociedade» pídeselle ao alumnado que, tras o visionado dun documental emitido na Televisión de Galicia, reflexione sobre como mudou a situación lingüística de Galicia desde a Idade Media aos nosos días. Búscase a posta en valor da lingua galega como vehículo de transmisión da cultura dun pobo. No exercicio 3 do apartado «Activida-des de reforzo e ampliación» solicítaselle ao alumnado que redacte unha acta na que se visualicen os acordos tomados por un grupo de persoas que organizan unha viaxe en común. Con esta actividade pódese traballar valores como a necesidade de establecer consensos e chegar a acordos que sirvan a todas as persoas dun colectivo a través da negociación e o pacto.

192


O LIBRO DO ALUMNADO

Na páxina de entrada da unidade preséntanse unha serie de actividades orais que parten dos coñecementos previos e avan-zan contidos que se traballarán ao longo da unidade. Neste caso, as cuestións refírense á normalización da lingua galega, ao himno galego e ás preferencias do alumnado á hora de facerlle unha entrevista a alguén.


– Achegarse á vida e obra de Eduardo Pondal.

– Analizar e realizar entrevistas.

– Mellorar a redacción empregando conectores textuais variados.

– Ampliar o vocabulario dos peixes.

– Coñecer o proceso de normalización lingüística e a lexislación que ampara a nosa lingua.

– Identificar as formas nominais do verbo e usar o infinitivo conxugado e as perífrases.

– Empregar correctamente o til diacrítico.


– Literatura: Eduardo Pondal. Inclúe un apartado final titulado «Comprende e razoa», no que o alumnado deberá demos-trar a adquisición reflexiva dos contidos expostos.

– Escolma: que inclúe na epígrafe «Repara» unhas breves preguntas de comprensión dos textos escolmados. Baixo o título «A pegada de Eduardo Pondal» ofrécense textos modernos e contemporáneos nos que se aprecia a influencia deste autor.

– Lectura e traballo co texto: «As novas tecnoloxías dan moito xogo no rural», entrevista publicada no Sermos Galiza. Actividades de comprensión e expresión escrita e oral. Outras actividades: estranxeirismos, léxico da informática, verbo pór, ortografía b/v, infinitivo conxugado e presente de subxuntivo.

– Tipos de textos: A entrevista.

– O tecido da lingua: Os nexos ou conectores textuais.

– Os nomes das cousas: Os peixes.

– Lingua e sociedade: O proceso de normalización lingüística. Lexislación lingüística.

– A lingua por dentro: Formas nominais do verbo. As perífrases verbais.

– Letras e signos: O til diacrítico.


Avaliación:Na última páxina, a proba de avaliación da adquisición dos contidos da unidade. Parte da lectura do texto «Entrevista a

Emma Ríos (autora de cómics)» para desenvolver actividades de comprensión e expresión escritas, así como outras corres-pondentes aos diferentes apartados da unidade.


193

Temporalización:Os contidos desta unidade impartiranse durante o mes de abril.


Recursos:















194 195


Lite

ratu

ra e

esc

olm

a de

tex

tos

pp. 1

76-1

79

a)b)c)d)f)g)h)l)n)ñ)



• Eduardo Pondal: biografía e obra.• Queixumes dos pinos: o celtismo, o ossianismo, a natureza e

a virilidade.• Os Eoas.• Lingua e estilo na obra de Pondal.


• Escolma de textos.• A pegada de Eduardo Pondal: escolma.


• Coñecer os principais datos biográficos de Eduardo Pondal e situar na súa época a traxectoria do autor.

• Describir as principais liñas temáticas e estilísticas de Queixu-mes dos pinos.

• Coñecer os grandes trazos de Os Eoas.• Identificar e explicar os trazos estilísticos de Pondal.• Reflexionar sobre a funcionalidade do celtismo na obra de

Pondal.• Explicar o papel da paisaxe na obra de Pondal.


• Ler comprensivamente unha escolma de poemas de Eduardo Pondal e identificar neles as liñas temáticas principais de Queixumes dos pinos.

• Identificar nun dos poemas da escolma os presupostos ideo-lóxicos de Pondal respecto ao idioma e realizar un comentario lóxico deste aspecto.

• Ler comprensivamente unha escolma de textos contemporá-neos e reparar na pegada da obra de Pondal neles.

• Reflexionar sobre a preponderancia do celtismo nos reperto-rios líricos contemporáneos en que se aprecia a pegada de Pondal.


• Coñece os principais datos biográficos de Eduardo Pondal e sitúa na súa época a traxectoria do autor.• Describe as principais liñas temáticas e estilísticas de Queixumes dos pinos.• Coñece os grandes trazos de Os Eoas.• Identifica e explica os trazos estilísticos de Pondal.• Reflexiona sobre a funcionalidade do celtismo na obra de Pondal.• Explica o papel da paisaxe na obra de Pondal.


• Le comprensivamente unha escolma de poemas de Eduardo Pondal e identifica neles as liñas temáticas principais de Queixumes dos pinos.LGBL5.2.3. Comenta, de forma guiada, textos de obras da Literatura galega desde a Idade Media ata 1916, sinala os seus trazos característicos definitorios e relaciónaos co contexto histórico, cultural e sociolingüístico do período da literatura galega correspondente.

• Identifica nun dos poemas da escolma os presupostos ideolóxicos de Pondal respecto ao idioma e realiza un comentario lóxico deste aspecto.


• Le comprensivamente unha escolma de textos contemporáneos e repara na pegada da obra de Pondal neles.• Reflexiona sobre a preponderancia do celtismo nos repertorios líricos contemporáneos en que se aprecia a pegada de Pondal.

CCLCCEC

CCLCCEC

CCLCCEC

CCLCCEC

Lect

ura

e tr

abal

lo c

o te

xto

pp. 1

80-1

83

a)b)c)d)e)f)g)h)m)



• Expresión oral: debate sobre o uso das tecnoloxías.B1.8. Coñecemento, uso e aplicación de técnicas e estratexias nece-sarias para falar en público: planificación do discurso nas prácticas orais formais e informais.

• Expresión oral: planificación do debate.B1.9. Construción de discursos adecuados a distintos rexistros, coherentes e ben organizados sobre temas de interese persoal ou social da vida cotiá e educativa.

• Expresión oral: reflexión e intercambio de opinións sobre a te-mática da lectura.


• Participar activamente nun debate sobre o uso das tecnoloxías.• Empregar argumentos lóxicos, expresados de forma clara e

coherente.• Mostrar respecto ante as intervencións alleas e comentar as

contribucións dos interlocutores.• Respectar as instrucións e normas de interacción e facer un

uso correcto e adecuado da linguaxe non verbal.B1.8. Aplicar técnicas e estratexias para falar en público, en situa-cións formais ou informais, de forma individual ou en grupo.

• Elaborar un guión con argumentos a favor e en contra das novas tecnoloxías.


• Reflexionar sobre a existencia de colectivos con maiores difi-cultades para o uso das tecnoloxías.

• Compartir a súa opinión respectando as normas de interacción e as opinións alleas.

• Desenvolver argumentos lóxicos e expoñelos de forma clara, coherente e adecuada.


• Participa activamente nun debate sobre o uso das tecnoloxías.• Emprega argumentos lóxicos, expresados de forma clara e coherente.• Mostra respecto ante as intervencións alleas.• Comenta as contribucións dos interlocutores.



• Respecta as quendas de fala.• Fai un uso correcto e adecuado da linguaxe non verbal.

LGB1.8.1. Elabora guións para organizar os contidos de exposicións formais ou informais breves.• Elabora un guión con argumentos a favor e en contra do uso das tecnoloxías.

LGB1.9.4. Realiza e explica resumos ou exposicións educativas sinxelas.• Reflexiona sobre a existencia de colectivos con maiores dificultades para o uso das tecnoloxías.• Comparte a súa opinión respectando as normas de interacción e as opinións alleas.• Desenvolve argumentos lóxicos e exponos de forma clara, coherente e adecuada.

CCLCSC

CCLCSCCCLCSC

CAA

CCL



196 197


Lect

ura

e tr

abal

lo c

o te

xto

pp. 1

80-1

83

a)b)c)d)e)f)g)h)m)



• Actividades de comprensión textual.B2.3. Comprensión e interpretación de textos propios dos medios de comunicación e distinción dos contidos informativos e das opi-nións en entrevistas.

• Lectura comprensiva dunha entrevista: «As novas tecnoloxías dan moito xogo no rural», en Sermos Galiza.


• Lectura en voz alta da entrevista.B2.10. Produción, en soporte impreso ou dixital, de textos propios dos medios de comunicación: entrevistas.

• Expresión escrita: redacción dun titular alternativo.• Expresión escrita: elaboración dunha entrevista.

B2.14. Uso das TIC como un medio de comunicación e interrelación social a través da escritura.

• Expresión escrita: comunicación nunha rede social.


• Explicar o significado de varias palabras extraídas do texto e incorporalas ao seu repertorio léxico mediante o seu emprego en enunciados.

B2.3. Comprender e interpretar escritos propios dos medios de co-municación e distinguir entre información e opinión en entrevistas.

• Ler comprensivamente unha entrevista e responder con co-rrección unha serie de preguntas sobre o seu contido.

• Identificar como verdadeiros ou falsos unha serie de enuncia-dos relacionados co contido do texto.

• Transformar enunciados falsos en verdadeiros, de acordo co sentido do texto.

• Enumerar tres dos temas tratados na entrevista.B2.8. Ler en voz alta, de xeito fluído, e respectar os patróns foné-ticos do galego.B2.10. Producir, en soporte impreso ou dixital, textos xornalísticos informativos e de opinión: entrevistas.

• Escribir un titular alternativo para a entrevista lida.• Realizar, seguindo unhas pautas, unha entrevista xornalística.

B2.14. Utilizar as TIC como un medio de comunicación e interrela-ción social a través da escritura.

• Escribir unha comunicación para Twitter relacionada co con-tido do texto.

LGB2.1.3. Busca e asimila o significado de palabras do rexistro formal e incorpóraas progresivamente ao seu vocabulario.• Explica o significado de varias palabras extraídas do texto.• Escribe un enunciado lóxico con cada unha das palabras definidas.

LGB2.3.1. Comprende e interpreta textos xornalísticos: entrevistas.• Le comprensivamente unha entrevista e responde con corrección unha serie de preguntas sobre o seu contido.• Identifica como verdadeiros ou falsos unha serie de enunciados relacionados co contido do texto.• Transforma enunciados falsos en verdadeiros, de acordo co sentido do texto.• Enumera tres dos temas tratados na entrevista.

LGB2.8.1. Le en voz alta, de xeito fluído e respecta a fidelidade ao texto.LGB2.8.2. Respecta os patróns fonéticos do galego (fonética sintáctica e entoación) e emprega a dicción e o ritmo axeitado á lectura do texto.LGB2.10.1. Produce, en soporte impreso ou dixital, textos xornalísticos: entrevistas.

• Escribe un titular alternativo para a entrevista lida.• Realiza, seguindo unhas pautas, unha entrevista xornalística.

LGB2.14.1. Coñece e utiliza as ferramentas TIC para intercambiar opinións sobre escritos alleos e escribir e dar a coñecer os propios en blogs, redes sociais de lectores e escritores.

• Escribe unha comunicación para Twitter relacionada co contido do texto.

CCLCAA

CCLCSC

CCLCCLCCLCD

CCLCDCSCCCEC



• Reflexión lingüística: préstamos lingüísticos.• Reflexión lingüística: termos xenéricos e inclusivos.

B3.2. Recoñecemento e identificación das categorías gramaticais.• Reflexión lingüística: o verbo pór.• Reflexión lingüística: infinitivo conxugado.• Reflexión lingüística: verbos irregulares.


• Reflexión lingüística: b e v.


• Definir varios préstamos lingüísticos do ámbito das novas tec-noloxías.

• Traducir unha serie de préstamos lingüísticos e achegar cinco palabras do mesmo campo semántico.

• Reflexionar a partir do texto sobre o uso inclusivo da linguaxe.• Escribir cinco enunciados que exemplifican o uso inclusivo da

linguaxe.B3.2. Aplicar os coñecementos sobre as distintas categorías grama-ticais na elaboración de textos escritos e orais.

• Recoñecer o verbo pór no texto e conxugalo en copretérito, futuro e condicional.

• Reparar no emprego do infinitivo conxugado no texto.• Transformar enunciados empregando adecuadamente infini-

tivos conxugados.• Recoñecer no texto un verbo irregular en presente de subxun-

tivo e conxugar unha serie de verbos no mesmo tempo e modo.


• Reflexionar, a partir do texto, sobre o uso de b e v e completar axeitadamente unha serie de palabras dada con estas grafías.

LGB3.1.1. Selecciona o léxico e as expresións axeitadas en contextos comunicativos de uso formal da lingua.• Define varios préstamos lingüísticos do ámbito das novas tecnoloxías.• Traduce unha serie de préstamos lingüísticos e achega cinco palabras do mesmo campo semántico.• Repara no emprego de termos xenéricos e inclusivos no texto lido.• Escribe cinco enunciados que exemplifican o uso inclusivo da linguaxe.

LGB3.2.2. Identifica e explica os usos e valores das categorías gramaticais relacionándoas coa intención comunicativa e a tipoloxía textual.• Recoñece o verbo pór no texto e cónxugao en copretérito, futuro e condicional.• Repara no emprego do infinitivo conxugado no texto.• Transforma enunciados empregando adecuadamente infinitivos conxugados.• Recoñece no texto un verbo irregular en presente de subxuntivo e conxuga unha serie de verbos no mesmo tempo e modo.

LGB3.6.1. Emprega textos orais e escritos e respecta as normas gramaticais.• Reflexiona, a partir do texto, sobre o uso de b e v e completa axeitadamente unha serie de palabras dada con estas grafías.

CCLCAA

CCLCAA

CCLCAA


198 199


Tipo

s de

tex

tos

pp. 1

84-1

85

a)b)c)d)e)f)g)h)m)


B1.5. Desenvolvemento de habilidades de escoita cunha actitude de interese, cooperación e respecto ante as intervencións orais, sobre todo en exposicións do profesorado ou do alumnado.B1.8. Coñecemento, uso e aplicación de técnicas e estratexias nece-sarias para falar en público: planificación do discurso nas prácticas orais formais e informais.B1.9. Construción de discursos adecuados a distintos rexistros, coherentes e ben organizados sobre temas de interese persoal ou social da vida cotiá e educativa.B1.10. Coñecemento e aplicación, con axuda das TIC, de técnicas e estratexias para a produción de textos orais sobre temas de ac-tualidade.

• Planificación e elaboración dunha entrevista.


• Realizar unha entrevista e empregar eficazmente as normas de cortesía no desenvolvemento desta.

• Adaptar a súa linguaxe non verbal á situación comunicativa coa finalidade de propiciar as respostas da persoa entrevis-tada.

B1.8. Aplicar técnicas e estratexias para falar en público, en situa-cións formais ou informais, de forma individual ou en grupo.

• Seleccionar en grupo unha persoa para entrevistala.• Elaborar un guión para organizar os contidos da entrevista.• Anotar eficazmente as respostas da persoa entrevistada.


• Obter e interpretar correctamente a información fornecida pola persoa entrevistada.

• Utilizar as fórmulas de tratamento e as regras de cortesía axei-tadas ao destinatario e á situación comunicativa.

B1.10. Coñecer e aplicar, con axuda das TIC, técnicas e estratexias para realizar exposicións orais planificadas.

• Documentarse en diversas fontes para planificar a entrevista.


• Realiza unha entrevista e emprega eficazmente as normas de cortesía no desenvolvemento desta.LGB1.5.2. Recoñece a importancia dos aspectos prosódicos (entoación, pausas, ton, timbre e volume) e o significado dos trazos máis caracte-rísticos da linguaxe non verbal.

• Adapta a súa linguaxe non verbal á situación comunicativa coa finalidade de propiciar as respostas da persoa entrevistada.LGB1.8.1. Elabora guións para organizar os contidos.

• Selecciona en grupo unha persoa para entrevistala.• Elabora un guión para organizar os contidos da entrevista.• Anota eficazmente as respostas da persoa entrevistada.

LGB1.9.2. Desenvólvese correctamente en situacións da vida cotiá que implique solicitar unha información.• Obtén e interpreta correctamente a información fornecida pola persoa entrevistada.

LGB1.9.3. Utiliza as fórmulas de tratamento e as regras de cortesía axeitadas ao destinatario e á situación comunicativa.

LGB1.10.1. Consulta os medios de información dixitais para seleccionar contidos relevantes e incorporalos ás súas producións.• Documéntase en diversas fontes para planificar a entrevista.

CCLCAACSCCCLCSCCSIEECAA

CSCCSIEECCLCSCCDCAACSIEE


B2.3. Comprensión e interpretación de textos propios dos medios de comunicación e distinción dos contidos informativos e das opi-nións en entrevistas.

• A entrevista: características e tipos.• A entrevista-chat.• Pautas para a análise dunha entrevista.• Análise de entrevistas.

B2.10. Produción, en soporte impreso ou dixital, de textos propios dos medios de comunicación: entrevistas.

• Pautas para a elaboración dunha entrevista.• Expresión escrita: elaboración dunha entrevista.


• Emprego do procesador de textos.

B2.3. Comprender e interpretar escritos propios dos medios de co-municación e distinguir entre información e opinión en entrevistas.

• Identificar as caracerísticas xerais da entrevista como xénero textual.

• Analizar dúas entrevistas seguindo o esquema proposto na unidade.

B2.10. Producir, en soporte impreso ou dixital, textos xornalísticos informativos e de opinión: entrevistas.

• Elaborar unha entrevista en grupo seguindo as pautas propos-tas na unidade.


• Empregar o procesador de textos para redactar a entrevista.

LGB2.3.1. Comprende e interpreta textos xornalísticos: entrevistas.LGB2.3.2. Distingue entre os contidos informativos e as opinións que se expresan nos textos xornalísticos.

• Identifica as caracerísticas xerais da entrevista como xénero textual.• Analiza dúas entrevistas seguindo o esquema proposto na unidade.

LGB2.10.1. Produce, en soporte impreso ou dixital, textos xornalísticos: entrevistas.• Elabora unha entrevista en grupo seguindo as pautas propostas na unidade.


• Emprega o procesador de textos para redactar a entrevista.

CCLCSC

CCLCDCCLCD

O t

ecid

o da

ling

uapp

. 186

-187

a)b)f)g)h)



• Os nexos ou conectores textuais.• Conectores aditivos, opositivos e causais ou consecutivos.


• Identificar diversos tipos de conectores textuais, segundo a súa función.

• Reescribir dous anuncios por palabras realizando todas as co-nexións precisas entre as frases.

• Introducir axeitadamente unha serie de conectores textuais nun texto e explicar a súa función.

• Completar libremente un texto respectando os conectores da-dos e mantendo a coherencia de significado.

LGB3.9.1. Identifica, explica e usa distintos conectores, así como outros mecanismos que lle achegan cohesión a un texto.• Identifica diversos tipos de conectores textuais, segundo a súa función.• Reescribe dous anuncios por palabras realizando todas as conexións precisas entre as frases.• Introduce axeitadamente unha serie de conectores textuais nun texto e explica a súa función.• Completa libremente un texto respectando os conectores dados e mantendo a coherencia de significado.

CCL


200 201


Os

nom

es d

as c

ousa

spp

. 188

-189

a)b)f)g)h)m)

BLOQUE 1. COMUNICACIÓN ORAL. FALAR E ESCRIBIR

B1.5. Desenvolvemento de habilidades de escoita cunha actitude de interese, cooperación e respecto ante as intervencións orais, sobre todo en exposicións do profesorado ou do alumnado.B1.8. Coñecemento, uso e aplicación de técnicas e estratexias nece-sarias para falar en público: planificación do discurso nas prácticas orais formais e informais.B1.9. Construción de discursos adecuados a distintos rexistros, coherentes e ben organizados sobre temas de interese persoal ou social da vida cotiá e educativa.

• Expresión oral: enquisa sobre os hábitos alimentarios.


• Participar activamente nunha actividade de intercambio de información sobre hábitos alimentarios.


• Empregar un cadro para anotar as respostas dos seus compa-ñeiros e compañeiras.

• Empregar oralmente léxico relacionado cos peixes.B1.9. Producir discursos breves e comprensibles, nun rexistro neu-tro, informal ou máis culto, sobre temas da vida cotiá ou educativa.

• Obter e achegar información sobre os seus hábitos de con-sumo.

• Interpretar e analizar en grupo a información obtida.

LGB1.5.1. Coñece, aprecia e usa as normas que rexen a cortesía na comunicación oral.• Participa activamente nunha actividade de intercambio de información sobre hábitos alimentarios.

LGB1.8.1. Elabora guións para organizar os contidos de exposicións formais ou informais breves.• Emprega un cadro para anotar as respostas dos seus compañeiros e compañeiras.

LGB1.8.5. Emprega nas intervencións orais espontáneas un léxico rico e variado.• Emprega oralmente léxico relacionado cos peixes.

LGB1.9.1. Participa en conversas informais nas que intercambia información e expresa a súa opinión.• Interpreta e analiza en grupo a información obtida.

LGB1.9.2. Desenvólvese correctamente en situacións da vida cotiá que implique solicitar unha información.• Obtén e achega información sobre os seus hábitos de consumo.

CCLCAACSCCAA

CCL

CCLCSCCSIEECCECCSCCSIEE



• Léxico: os peixes.• Frases feitas a partir do substantivo «peixe».

B3.5. Uso progresivo, autónomo e eficaz dos dicionarios, das biblio-tecas e doutras fontes de consulta en diferentes soportes, especial-mente sobre cuestións de uso, de norma e como fonte de obtención de información.

• Consulta do dicionario.


• Ampliar o seu coñecemento do léxico relacionado cos peixes.• Asociar unha serie de imaxes con denominacións de peixes

empregadas nun menú de restaurante.• Relacionar nomes de peixes opostos polo seu tamaño.• Unir varias frases feitas a partir do substantivo «peixe» cos seus

significados.B3.5. Usar progresiva, autónoma e eficazmente os dicionarios, as bibliotecas e outras fontes de consulta para resolver dúbidas e pro-gresar na aprendizaxe.

• Consultar o dicionario para comprobar a forma estándar de diferentes nomes de peixe mencionados na actividade de ex-presión oral.

LGB3.1.1. Selecciona o léxico e as expresións axeitadas en contextos comunicativos de uso formal da lingua.• Amplía o seu coñecemento do léxico relacionado cos peixes.• Asocia unha serie de imaxes con denominacións de peixes empregadas nun menú de restaurante.• Relaciona nomes de peixes opostos polo seu tamaño.• Une varias frases feitas a partir do substantivo «peixe» cos seus significados.


• Consulta o dicionario para comprobar a forma estándar de diferentes nomes de peixe mencionados na actividade de expresión oral.

CCLCAA

CCLCD

Ling

ua e

soc

ieda

depp

. 190

-191

a)b)d)e)f)g)h)ñ)o)



• Expresión oral: debate sobre o proceso de normalización.


• Participar de xeito activo nun debate sobre o proceso de nor-malización do galego.

• Emitir argumentos lóxicos, de forma clara e coherente.• Respectar as normas de intervención e cortesía.• Mostrar respecto ante as opinións alleas.• Dar resposta a unha serie de preguntas formuladas a modo

de guión.• Comentar as contribucións alleas.• Respectar as quendas de palabra.• Xesticular de xeito adecuado e respectar o espazo.• Escoitar de forma activa.


• Participa de xeito activo nun debate sobre o proceso de normalización do galego.• Emite argumentos lóxicos, de forma clara e coherente.• Respecta as normas de intervención e cortesía.• Mostra respecto ante as opinións alleas.

LGB1.7.2. Cínguese ao tema, non divaga e atende ás instrucións do moderador nos debates e coloquios.• Dá resposta a unha serie de preguntas formuladas a modo de guión.

LGB1.7.3. Avalía as intervencións propias e alleas.• Comenta as contribucións alleas.


• Respecta as quendas de palabra.• Xesticula de xeito adecuado e respecta o espazo.• Escoita de forma activa.

CCLCSC

CCLCSCCAA

CCLCSC


202 203


Ling

ua e

soc

ieda

depp

. 190

-191

a)b)d)e)f)g)h)ñ)o)


B4.3. Proceso de normalización. Desenvolvemento de actitudes po-sitivas cara ao proceso de recuperación do galego, favorecemento do xurdimento de vínculos positivos cara ao seu uso e consciencia da necesidade e das potencialidades de enriquecemento persoal e colectivo do uso normalizado da lingua galega.

• O proceso de normalización lingüística.B4.4. Etapas da historia social da lingua galega desde os seus inicios ata 1916, e análise e comprensión das causas e consecuencias dos feitos máis relevantes.

• Análise da situación sociolingüística do galego ao longo da súa historia.

B4.5. Situación sociolingüística e legal das linguas do Estado es-pañol.

• Lexislación lingüística: Lei de Normalización Lingüística. O Plan Xeral de Normalización da Lingua Galega.

B4.3. Coñecer as principais iniciativas normalizadoras, adquirir vín-culos positivos cara ao uso do galego e asumir a importancia da contribución individual no desenvolvemento da lingua galega.

• Reflexionar sobre o proceso de normalización do galego e a eficacia das medidas aplicadas até o momento en Galicia.

• Ofrecer mostras explícitas da súa comprensión do concepto normalización lingüística.

• Analizar o proceso de normalización do galego atendendo ao momento histórico en que se iniciou.

• Coñecer e valorar outros casos de planificación lingüística comparables ao do galego.

• Comparar a situación sociolingüística actual coas etapas ante-riores do idioma desde a súa orixe.

• Analizar de xeito guiado o grao de influencia dos factores que determinaron a súa propia instalación na lingua habitual.

• Valorar a importancia de contribuír individual e socialmente á normalización do galego.

B4.4. Identificar as causas e consecuencias dos feitos máis rele-vantes da historia social da lingua desde os seus inicios ata 1916.

• Aplicar os conceptos sociolingüísticos estudados ao longo do curso para analizar, coa axuda dun esquema, a situación so-cial do galego ao longo das sucesivas etapas da súa historia.

B4.5. Describir a situación sociolingüística e legal das linguas do Estado español.

• Coñecer as principais medidas da Lei de Normalización Lin-güística, así como a existencia do Plan Xeral de Normalización da Lingua Galega.

LGB4.3.1. Coñece as principais iniciativas normalizadoras da lingua galega.• Reflexiona sobre o proceso de normalización do galego e a eficacia das medidas aplicadas até o momento en Galicia.

LGB4.3.2. Comprende o concepto normalización e explica o proceso normalizador do galego.• Ofrece mostras explícitas da súa comprensión do concepto normalización lingüística.• Analiza o proceso de normalización do galego atendendo ao momento histórico en que se iniciou.• Coñece e valora outros casos de planificación lingüística comparables ao do galego.• Compara a situación sociolingüística actual coas etapas anteriores do idioma desde a súa orixe.

LGB4.3.3. Analiza a súa propia práctica lingüística e valora a importancia de contribuír individual e socialmente á normalización da lingua galega.

• Analiza de xeito guiado o grao de influencia dos factores que determinaron a súa propia instalación na lingua habitual.• Valora a importancia de contribuír individual e socialmente á normalización do galego.


LGB4.4.4. Identifica as consecuencias dos feitos máis relevantes da historia social da lingua galega desde os seus inicios ata 1916.• Aplica os conceptos sociolingüísticos estudados ao longo do curso para analizar, coa axuda dun esquema, a situación social do galego ao

longo das sucesivas etapas da súa historia.LGB4.5.1. Coñece a lexislación estatal e autonómica que regula a utilización do galego e a súa promoción.

• Coñece as principais medidas da Lei de Normalización Lingüística, así como a existencia do Plan Xeral de Normalización da Lingua Galega.

CCLCSCCCL

CCLCSC

CCLCSCCCLCSC

CCLCSC

A lin

gua

por

dent

ropp

. 192

-195

a)b)f)g)h)


B3.2. Recoñecemento e identificación das categorías gramaticais.• Formas nominais do verbo.• O infinitivo conxugado: definición, formas e uso.• As perífrases verbais: definición e valores.


• Identificar nun texto as formas de infinitivo, xerundio e par-ticipio.

• Achegar os participios regular e irregular correspondentes a unha serie de verbos e empregalos na escrita de enunciados.

• Escoller a forma regular ou irregular do participio axeitada a cada un dos enunciados dunha serie.

• Completar enunciados empregando a forma correcta do infi-nitivo conxugado.

• Conxugar todas as formas do infinitivo conxugado no seo du-nha cláusula.

• Localizar nun texto as perífrases verbais e clasificalas segundo o seu valor.

• Empregar axeitadamente unha serie de perífrases verbais en oracións dadas.

LGB3.2.1. Produce textos orais e escritos de diferentes xéneros cun correcto uso das distintas categorías gramaticais.• Achega os participios regular e irregular correspondentes a unha serie de verbos.• Escribe enunciados empregando as formas regular e irregular dos participios de tres dos verbos anteriores.• Completa enunciados empregando a forma correcta do infinitivo conxugado.• Conxuga todas as formas do infinitivo conxugado no seo dunha cláusula.• Emprega axeitadamente unha serie de perífrases verbais en oracións dadas.

LGB3.2.2. Identifica e explica os usos e valores das categorías gramaticais relacionándoas coa intención comunicativa e a tipoloxía textual.• Identifica nun texto as formas de infinitivo, xerundio e participio.• Escolle a forma regular ou irregular do participio axeitada a cada un dos enunciados dunha serie.• Localiza nun texto as perífrases verbais e clasifícaas segundo o seu valor.

CCLCAA

CCLCAA

Letr

as e

sig

nos

pp. 1

96-1

97

a)b)f)g)h)


B3.4. A fonética e a fonoloxía do galego con especial atención a posibles interferencias.B3.6. Coñecemento, aplicación e valoración das normas ortográfi-cas para conseguir unha comunicación eficaz.

• O til diacrítico.• Palabras con til diacrítico.

B3.4. Recoñecer e usar adecuadamente a fonética da lingua galega.• Definir o fonema vocálico das vogais tónicas en pares diacrí-

ticos.B3.6. Aplicar as normas ortográficas e morfolóxicas da lingua ga-lega.

• Coñecer a función do til diacrítico e identificar pares de pala-bras opostas por este signo.

• Indicar os significados de varios pares diacríticos.• Explicar o significado dos monosílabos dunha serie e razoar

a ausencia de til neles, segundo as normas de acentuación do galego.

• Acentuar graficamente un texto e sinalar as palabras con til diacrítico.

• Empregar o til diacrítico para acentuar correctamente unha serie de enunciados.

• Utilizar axeitadamente o til diacrítico na escrita de palabras relacionadas cunha serie de imaxes.

LGB3.4.1. Recoñece e usa adecuadamente a fonética da lingua galega.• Define o fonema vocálico das vogais tónicas en pares diacriticos.

LGB3.6.1. Emprega textos orais e escritos e respecta as normas gramaticais.• Coñece a función do til diacrítico e identifica pares de palabras opostas por este signo.• Indica os significados de varios pares diacríticos.• Explica o significado dos monosílabos dunha serie e razoa a ausencia de til neles, segundo as normas de acentuación do galego.• Acentúa graficamente un texto e sinala as palabras con til diacrítico.• Emprega o til diacrítico para acentuar correctamente unha serie de enunciados.• Utiliza axeitadamente o til diacrítico na escrita de palabras relacionadas cunha serie de imaxes.

CCLCAACCLCAA


204 205


Refo

rzo

e am

plia

ción

pp. 1

98-1

99

b)g)h)




CAA

Aval

iaci

ónp.

200

b)g)h)

B2.3. Comprensión e interpretación de textos propios dos medios de comunicación e distinción dos contidos informativos e das opi-nións en entrevistas, crónicas e reportaxes.B3.1. Recoñecemento, explicación e uso de léxico amplo e preciso, con incorporación de fraseoloxía e de vocabulario temático.B3.2. Recoñecemento e identificación das categorías gramaticais.B3.6. Coñecemento, aplicación e valoración das normas ortográfi-cas para conseguir unha comunicación eficaz.B3.9. Recoñecemento e uso reflexivo dos nexos e conectores tex-tuais máis comúns, en particular os presentativos, secuenciadores de adición, e mais dos mecanismos de cohesión textual como a referencia interna de tipo léxico.


B2.3. Comprender e interpretar escritos propios dos medios de co-municación e distinguir entre información e opinión en entrevistas, crónicas e reportaxes.

• Ler comprensivamente unha entrevista e responder correcta-mente preguntas sobre o seu contido.

• Identificar e distinguir razoadamente unha entrevista «de per-sonaxe» dunha entrevista rápida.


• Definir nomes de peixes seguindo un modelo de definición me-diante a oposición polo tamaño.


• Identificar no texto un infinitivo, un xerundio e un participio.• Identificar razoadamente perífrases verbais en enunciados

dados.B3.6. Aplicar as normas ortográficas e morfolóxicas da lingua ga-lega.

• Demostrar o seu coñecemento da acentuación diacrítica me-diante a corrección de enunciados.


• Recoñecer un tipo de conector e unir enunciados empregando os conectores axeitados.

LGLB5.1. Identificar e comprender razoadamente as distintas épo-cas e períodos da literatura galega desde a Idade Media ata 1916 e sinalar os seus principais trazos característicos.

• Sinalar os temas recorrentes na poesía de Pondal.• Coñecer o título da obra máis destacada de Pondal.

LGB2.3.1. Comprende e interpreta textos xornalísticos, fundamentalmente en entrevistas, crónicas e reportaxes.LGB2.3.2. Distingue entre os contidos informativos e as opinións que se expresan nos textos xornalísticos.

• Le comprensivamente unha entrevista e responde correctamente preguntas sobre o seu contido.• Identifica e distingue razoadamente unha entrevista «de personaxe» dunha entrevista rápida.

LGB3.1.1. Selecciona o léxico e as expresións axeitadas en contextos comunicativos de uso formal da lingua.• Define nomes de peixes seguindo un modelo de definición mediante a oposición polo tamaño.

LGB3.2.2. Identifica e explica os usos e valores das categorías gramaticais relacionándoas coa intención comunicativa e a tipoloxía textual.• Identifica no texto un infinitivo, un xerundio e un participio.• Identifica razoadamente perífrases verbais en enunciados dados.

LGB3.6.1. Emprega textos orais e escritos e respecta as normas gramaticais.• Demostra o seu coñecemento da acentuación diacrítica mediante a corrección de enunciados.

LGB3.9.1. Identifica, explica e usa distintos conectores, así como outros mecanismos que lle achegan cohesión a un texto.• Recoñece no texto un tipo de conector.• Une enunciados empregando os conectores axeitados dunha serie dada.


• Sinala os temas recorrentes na poesía de Eduardo Pondal.• Coñece o título da obra máis destacada de Eduardo Pondal.

CAA


206 207




CCLCAACSCCSIEE

LGB1.5.1.LGB1.5.2.

Desenvolve habilidades de escoita activa e recoñece a importancia dos aspectos prosódicos e a linguaxe non verbal.

Páx. 185, actividade 2.Páx. 188, actividade 1.

Desenvolve habilidades de escoita activa: coñece, apre-cia e usa as normas que rexen a cortesía na comuni-cación oral. Escoita sempre con atención e respecto as intervencións alleas, intervén na quenda que lle corres-ponde e recoñece, rexeita e evita a linguaxe discrimi-natoria.Coñece a importancia dos aspectos prosódicos e axus-ta a súa linguaxe non verbal á situación comunicativa, logrando unha interacción exitosa e eficaz. Aplica estes coñecementos á propia práctica.

Coñece e aprecia as normas que rexen a cor-tesía na comunicación oral: escoita case sem-pre con atención e respecto as intervencións alleas, intervén na quenda que lle corresponde e recoñece, rexeita e evita a linguaxe discri-minatoria. Coñece a importancia dos aspectos prosódi-cos e fai un uso consciente da linguaxe non verbal. Procura aplicar estes coñecementos á propia práctica.

Coñece e aprecia as normas que rexen a cor-tesía na comunicación oral e procura respec-talas mantendo a atención e mostrando unha actitude respectuosa ante as intervencións alleas. Fala na quenda que lle corresponde e recoñece, rexeita e trata de evitar a linguaxe discriminatoria.Coñece a importancia dos aspectos prosódicos e trata de coidar a súa linguaxe non verbal.

Coñece e aprecia as normas que rexen a cor-tesía na comunicación oral e procura respec-talas mantendo a atención, mostrando unha actitude respectuosa ante as intervencións alleas e falando na quenda que lle correspon-de.

CCLCAACSCCSIEECCEC

LGB1.7.1.LGB1.7.2.LGB1.7.3.LGB1.7.4.

Participa nun debate e respecta as regras de interac-ción.


Participa moi activamente nun debate. Prepara os argu-mentos previamente e reflexiona en profundidade sobre o tema proposto, de xeito lóxico, coherente e convin-cente. Intervén de forma clara, gramaticalmente correc-ta e no rexistro adecuado. Coñece e respecta sempre as regras de interacción, intervención e cortesía: intervén na quenda que lle corresponde, manifesta respecto e interese polas opinións alleas, xesticula adecuadamente e fai un uso apropiado do espazo. Cínguese ao guión proposto, non divaga, atende as instrucións da persoa moderadora e/ou modera o debate sen necesidade de que interveña o/a docente.

Participa activamente nun debate. Prepara os argumentos previamente e emíteos de forma lóxica e coherente. Intervén de forma clara, gramaticalmente correcta e no rexistro ade-cuado. Coñece e respecta sempre as regras de interacción, intervención e cortesía: intervén na quenda que lle corresponde, manifesta respecto e interese polas opinións alleas, xes-ticula adecuadamente e fai un uso apropiado do espazo. Cínguese ao guión proposto, non divaga, atende as instrucións da persoa mode-radora e/ou modera o debate sen necesidade de que interveña o/a docente.

Participa activamente nun debate. Emprega argumentos lóxicos e coherentes. Intervén de forma clara e no rexistro adecuado. Coñece e respecta case sempre as regras de interacción, intervención e cortesía: intervén na quenda que lle corresponde, manifesta respecto e interese polas opinións alleas e progresa no emprego adecuado da linguaxe non verbal e o espazo. Cínguese ao guión proposto, non di-vaga, atende as instrucións da persoa mode-radora e/ou modera o debate sen necesidade de que interveña o/a docente.

Realiza intervencións nun debate. Coñece e respecta case sempre as regras de interacción, intervención e cortesía: intervén na quenda que lle corresponde e manifesta respecto po-las opinións alleas. Atende as instrucións da persoa moderadora e/ou trata de moderar o debate sen necesidade de que interveña o/a docente.

CCLCAACSCCSIEECCEC

LGB1.8.1.LGB1.8.5.

Planifica as súas intervencións orais.

Páx. 182, actividade 9.Páx. 185, actividade 2.Páx. 188, actividade 1.

Planifica as súas intervencións orais. Realiza labores de documentación e selección de contidos de xeito autó-nomo, pertinente e eficaz. Elabora guións e toma notas durante as interaccións orais, de forma fluída. Emprega abundante léxico estudado na unidade, de forma adecuada.

Planifica as súas intervencións orais. Realiza labores de documentación e selección de con-tidos con algunha dificultade. Elabora guións e toma notas durante as interaccións orais. Emprega léxico estudado na unidade.

Planifica as súas intervencións orais. Realiza labores de documentación e selección de con-tidos con axuda. Elabora guións. Emprega algún léxico estudado na unidade.

Evita planificar as súas intervencións, precisa reforzo para facelo de xeito adecuado ou non emprega léxico estudado na unidade.

CCLCAACSCCSIEE

LGB1.9.1.LGB1.9.2.LGB1.9.3.LGB1.9.4.

Reflexiona en grupo sobre a temática da lectura.


Reflexiona en grupo sobre a temática da lectura. Xus-tifica de forma lóxica e convincente as súas opinións e contrástaas coas do resto do grupo respectando as regras de interacción e mostrando interese polo traba-llo cooperativo: respecta sempre as quendas de fala e escoita con atención e comenta as contribucións alleas. Emprega con fluidez e corrección abundante léxico es-tudado na unidade.

Reflexiona en grupo sobre a temática da lec-tura. Contrasta as súas opinións coas do resto do grupo respectando as regras de interacción e mostrando interese polo traballo coopera-tivo: respecta sempre as quendas de fala e escoita con atención as contribucións alleas. Emprega léxico estudado na unidade.

Reflexiona en grupo sobre o a temática da lec-tura. Contrasta as súas opinións coas do resto do grupo tratando de respectar as regras de interacción: respecta case sempre as quendas de fala e escoita con atención as contribucións alleas. Emprega léxico estudado na unidade.

Reflexiona en grupo sobre a temática da lec-tura. Cústalle moito respectar as regras de in-teracción ou non emprega o léxico estudado na unidade

Desenvólvese correctamente en situacións da vida cotiá que impliquen solicitar unha información.

Páx. 182, actividade 7.Páx. 185, actividade 2.Páx. 188, actividade 1.

Obtén, dá e interpreta información de xeito eficaz. Fai uso de diversas fórmulas de tratamento e cortesía, saú-do e despedida etc. e adecúa o rexistro á situación dada. Fala de xeito fluído, coherente e cohesionado e emprega léxico variado. Respecta as regras de interacción. Em-prega adecuada e eficazmente o espazo e mais a comu-nicación non verbal, en relación co contexto.

Obtén, dá e interpreta información de xei-to eficaz. Fai uso de fórmulas de tratamento e cortesía, saúdo e despedida etc. e adecúa o rexistro á situación dada. Fala con fluidez, coherencia e cohesión. Respecta as regras de interacción, con algunha dificultade. Coida o espazo e a comunicación non verbal.

Obtén, dá e interpreta información de xeito correcto. Fai uso de fórmulas de tratamento e cortesía, saúdo e despedida etc. e adecúa o re-xistro á situación dada. Respecta as regras de interacción, con algunha dificultade. Trata de coidar o espazo e a comunicación non verbal.

Obtén, dá e interpreta información de forma rudimentaria. Adecúa escasamente o rexistro á situación comunicativa ou ten dificultades para respectar as regras de interacción.

CCLCDCAACSCCSIEE

LGB1.10.1. Consulta os medios de información dixitais.


Documéntase para realizar unha entrevista consultan-do diversos medios dixitais. Selecciona a información relevante con fluidez e autonomía e mostra moito inte-rese pola realización da tarefa.

Documéntase para realizar unha entrevista consultando medios dixitais. Selecciona a in-formación relevante con autonomía e mostra interese pola realización da tarefa.

Consulta algún medio dixital para documen-tarse. Selecciona a información relevante con algunha dificultade e mostra algún interese pola realización da tarefa.

Consulta algún medio dixital para documen-tarse. Selecciona a información relevante con moitas dificultades ou mostra escaso interese pola realización da tarefa.


CCLCAACSIEE

LGB2.1.3. Aplica estratexias de lectura comprensiva e síntese: ex-plica o léxico descoñecido.


Aplica con autonomía técnicas de análise do contido e estratexias de lectura comprensiva. Explica con pre-cisión e claridade o significado que teñen no texto va-rios termos destacados e incorpóraos ao seu repertorio escribindo un enunciado coherente con cada un deles.

Aplica con progresiva autonomía técnicas de análise do contido e estratexias de lectu-ra comprensiva. Explica con claridade o sig-nificado que teñen no texto varios termos destacados e trata de incorporalos ao seu repertorio: escribe, con algunha dificultade, enunciados empregando o léxico definido.

Aplica técnicas de análise do contido e estra-texias de lectura comprensiva. Explica o significado de varios termos desta-cados no texto, con algunha dificultade, e tra-ta de incorporar algún deles ao seu repertorio.

Presenta algunhas dificultades á hora de aplicar técnicas de análise do contido e estra-texias de lectura comprensiva: cústalle definir termos e incorporalos ao seu repertorio.



208 209



CCLCAACSIEE

LGB2.3.1.LGB2.3.2.

Comprende e interpreta unha entrevista.


Le comprensivamente unha entrevista e mostra a súa correcta interpretación respondendo preguntas con precisión e claridade realizando comentarios acaídos e lóxicos.Recoñece como verdadeiros ou falsos varios enuncia-dos relativos á lectura e corrixe estes últimos para con-vertelos en verdadeiros, conforme o sentido do texto.Enumera tres dos temas tratados no texto.

Le comprensivamente unha entrevista e mos-tra a súa interpretación global respondendo preguntas de forma lóxica.Recoñece como verdadeiros ou falsos varios enunciados relativos á lectura e corrixe estes últimos para convertelos en verdadeiros, con algunha dificultade.

Le comprensivamente unha entrevista e mos-tra a súa interpretación global respondendo preguntas de forma lóxica.Recoñece como verdadeiros ou falsos varios enunciados relativos á lectura, con algunha dificultade.

Le comprensivamente unha entrevista e mos-tra a súa interpretación global respondendo preguntas de forma lóxica.Ten moitas dificultades para recoñecer como verdadeiros ou falsos varios enunciados rela-tivos á lectura.

Comprende e analiza entrevistas.


Coñece as características xerais da entrevista, así como os pasos a seguir para realizala. Analiza, de forma guia-da, entrevistas desde o punto de vista temático, formal e gráfico e ofrece unha valoración crítica destas, mos-trando unha completa asimilación dos coñecementos traballados na unidade.

Coñece as características xerais da entrevis-ta, así como os pasos a seguir para realizala. Analiza, de forma guiada, entrevistas desde o punto de vista temático, formal e gráfico, mostrando a asimilación dos coñecementos traballados na unidade.

Coñece as características xerais da entrevis-ta, así como os pasos a seguir para realizala. Analiza, de forma guiada, entrevistas desde o punto de vista temático, formal e gráfico, con algunha dificultade.

Mostra na análise guiada das entrevistas unha insuficiente asimilación dos coñecementos traballados na unidade.

CCLCAACSIEE

LGB2.8.1.LGB2.8.2.

Le en voz alta unha entrevista.


Le en voz alta unha entrevista con total fluidez e fi-delidade ao texto e captando a atención do auditorio. Respecta os patróns fonéticos do galego (fonética sin-táctica e entoación) e emprega a dicción e o ritmo axei-tado á lectura do texto.

Le en voz alta unha entrevista con fluidez e fidelidade ao texto e tratando de captar a atención do auditorio. Respecta os patróns fo-néticos do galego (fonética sintáctica e entoa-ción) e trata de empregar a dicción e o ritmo axeitado á lectura do texto.

Le en voz alta unha entrevista con certa flui-dez e fidelidade ao texto. Trata de respectar os patróns fonéticos do galego (fonética sintác-tica e entoación) e de empregar a dicción e o ritmo axeitado á lectura do texto.

Le en voz alta unha entrevista con certa flui-dez e fidelidade ao texto. Obvia os patróns fonéticos do galego (fonética sintáctica e entoación) ou mostra problemas de dicción e ritmo na lectura.

CCLCAACSCCSIEE

LGB2.10.1. Produce textos xornalísticos: realiza entrevistas.


Planifica e escribe entrevistas seguindo os pasos pro-postos na unidade. Documéntase de xeito exhaustivo, emprega un guión e fai anotacións durante a realización da entrevista, de xeito fluído e eficaz. Redacta un tex-to adecuado á tipoloxía textual proposta, mostrando a completa asimilación dos coñecementos adquiridos: o texto consta de titular, introdución e corpo e fai uso da disposición gráfica e as comiñas. Presenta un escrito co-herente, cohesionado e gramaticalmente correcto. Revisa o texto de xeito gradual e emprega léxico rico e variado.

Planifica e escribe entrevistas seguindo os pasos propostos na unidade. Realiza labores de documentación, emprega un guión e fai anotacións durante a realización da entre-vista. Redacta un texto adecuado á tipoloxía textual proposta, mostrando a asimilación dos coñecementos adquiridos: o texto consta de titular, introdución e corpo. Presenta un escri-to coherente, cohesionado e gramaticalmente correcto.

Planifica e escribe entrevistas seguindo algúns dos pasos propostos na unidade. Realiza labo-res de documentación, emprega un guión e fai anotacións durante a realización da entrevis-ta, con algunhas dificultades. Trata de adaptar o texto á tipoloxía textual proposta e revisa gradualmente o escrito para corrixir erros.


CCLCDCAACSIEE



Emprega de xeito autónomo o procesador de textos para darlle o formato adecuado e unha correcta pre-sentación a unha entrevista: títulos, tamaño e tipo de letra (redonda, cursiva, negra), aliñamento do texto e inserción de imaxes. Revisa a ortografía utilizando o corrector ortográfico.

Emprega de xeito autónomo o procesador de textos para darlle o formato adecuado e unha correcta presentación a unha entrevista: títu-los, tamaño de letra (redonda, cursiva, negra) e aliñamento do texto. Revisa a ortografía uti-lizando o corrector ortográfico.

Emprega de xeito autónomo o procesador de textos para darlle o formato adecuado e unha correcta presentación a unha entrevista: títu-los, tamaño de letra (redonda, cursiva, negra) e aliñamento do texto. Revisa a ortografía uti-lizando o corrector ortográfico, con algunha axuda e dificultade.

Emprega, con progresiva autonomía, o pro-cesador de textos para darlle o formato ade-cuado e unha correcta presentación a unha entrevista: títulos, tamaño de letra (redonda, cursiva, negra) e aliñamento do texto.

CCLCDCAACSIEE

LGB2.14.1. Utiliza as TIC como un medio de comunicación e inte-rrelación social a través da escritura.


Escribe unha comunicación para Twitter relacionada co contido da lectura. Axústase ao tipo de texto e exten-sión esixidas. Mostra moito interese pola realización da tarefa e man-tén unha actitude adecuada.

Escribe unha comunicación para Twitter re-lacionada co contido da lectura. Axústase ao tipo de texto e extensión esixidas. Mostra in-terese e mantén unha actitude adecuada.

Escribe unha comunicación para Twitter rela-cionada co contido da lectura. Trata de axus-tarse ao tipo de texto e extensión esixidas. Mantén unha actitude adecuada durante a realización da tarefa.

Escribe unha comunicación para Twitter re-lacionada co contido da lectura. Ten dificul-tades para axustar o texto á tipoloxía textual e extensión esixidas ou adopta unha actitude inadecuada.


CCLCAACSC

LGB3.1.1. Amplía o seu repertorio e selecciona o léxico adecuado: identifica e traduce estranxeirismos.


Recoñece no texto estranxeirismos e explica o seu sig-nificado con precisión e claridade. Achega con facili-dade unha tradución dos termos ao galego, así como cinco palabras do mesmo campo semántico. Amplía o seu repertorio léxico, incorporando progresiva e ade-cuadamente os novos termos ás súas producións orais e escritas.

Recoñece no texto estranxeirismos e explica o seu significado con claridade. Achega, con algo de axuda, unha tradución dos termos ao galego, así como algunhas palabras do mesmo campo semántico. Amplía o seu repertorio léxico, tra-tando de incorporar progresivamente os novos termos ás súas producións orais e escritas.

Recoñece no texto estranxeirismos e explica o seu significado, con algunha dificultade. Amplía o seu repertorio léxico, tratando de incorporar progresivamente os novos termos ás súas producións orais e escritas.

Recoñece no texto estranxeirismos e explica o seu significado, con dificultades. Mostra insu-ficiente progreso no seu coñecemento e uso do léxico.

Amplía o seu repertorio e selecciona o léxico adecuado: identifica e emprega termos xenéricos e inclusivos.


Recoñece no texto termos xenéricos. Achega cinco enunciados claros e coherentes exemplificando o uso inclusivo da linguaxe. Fai uso destes coñecementos nas súas producións orais e escritas e ofrece diversas mos-tras de rexeitar os usos lingüísticos discriminatorios.

Recoñece no texto termos xenéricos. Dá mos-tras de comprender e rexeitar os usos lin-güísticos discriminatorios e trata de achegar enunciados exemplificando o uso inclusivo da linguaxe. Fai uso destes coñecementos na súa produción oral e escrita.

Recoñece no texto termos xenéricos. Dá mos-tras de comprender e rexeitar os usos lin-güísticos discriminatorios e trata de achegar enunciados exemplificando o uso inclusivo da linguaxe.

Recoñece no texto termos xenéricos. Preci-sa reforzo para rexeitar os usos lingüísticos discriminatorios e facer un uso inclusivo da linguaxe.

Amplía o seu repertorio e selecciona o léxico adecuado: os peixes.


Identifica en textos, asocia a imaxes e relaciona léxico e fraseoloxía relativos aos peixes, con facilidade e pre-cisión. Interacciona oralmente empregando o léxico es-tudado e mostrando a súa completa asimilación deste. Amplía o seu vocabulario e incorpora novos termos ás súas producións orais e escritas.

Identifica en textos, asocia a imaxes e relaciona léxico e fraseoloxía relativos aos peixes. Interac-ciona oralmente mostrando certa asimilación do léxico estudado. Amplía o seu vocabulario e trata de incorporar progresivamente novos termos ás súas producións orais e escritas.

Identifica en textos, asocia a imaxes e relacio-na léxico e fraseoloxía relativos aos peixes, con algunha dificultade. Amplía o seu vocabulario e trata de incorporar progresivamente novos termos ás súas producións orais e escritas.

Identifica en textos e asocia a imaxes vocabu-lario relativo aos peixes, con moita dificultade. Mostra insuficiente progreso no seu coñece-mento e uso do léxico.


210 211



CCLCAACSCCSIEE

LGB3.2.1.LGB3.2.2.

Identifica e explica os usos e valores das categorías gra-maticais relacionándoas coa intención comunicativa e a tipoloxía textual: verbos.


Reflexiona, a partir do texto, sobre as formas e usos dos verbos e fai uso de coñecementos previos, mostrando a súa completa asimilación. Conxuga correctamente o copretérito, futuro e condi-cional do verbo pór. Reescribe enunciados empregando adecuadamente infinitivos conxugados.Conxuga o presente de subxuntivo de varios verbos irregulares dados.

Reflexiona, a partir do texto, sobre as formas e usos dos verbos e fai uso de coñecementos previos, mostrando a súa asimilación. Conxuga correctamente o copretérito, futuro e condicional do verbo pór. Reescribe enun-ciados empregando adecuadamente infiniti-vos conxugados.Conxuga o presente de subxuntivo de varios verbos irregulares dados, con algunha dificul-tade.

Reflexiona, a partir do texto, sobre as formas e usos dos verbos e fai uso de coñecementos previos, mostrando certa asimilación destes. Conxuga correctamente o copretérito, futuro e condicional do verbo pór. Reescribe enun-ciados empregando adecuadamente infiniti-vos conxugados, con algunha dificultade.

Reflexiona, a partir do texto, sobre as formas e usos dos verbos e fai uso de coñecementos previos, pero precisa reforzo para progresar na aprendizaxe.Conxuga correctamente o copretérito, futuro e condicional do verbo pór.

Identifica e explica os usos e valores das categorías gra-maticais: as formas nominais do verbo.

Páx. 194, actividades 1, 2, 3 e 4: páx. 195, activi-dade 5.

Mostra o seu coñecemento das formas nominais do verbo e os seus usos: identifica en textos o infinitivo, xerundio e participio e coñece as formas regulares e irregulares deste.Emprega correctamente as formas nominais en enun-ciados dados e aplica os coñecementos adquiridos na súa produción oral e escrita.

Mostra o seu coñecemento das formas nomi-nais do verbo e os seus usos: identifica en tex-tos o infinitivo, xerundio e participio e coñece as formas regulares e irregulares deste.Emprega as formas nominais en enunciados dados, con algunha dificultade, e aplica os co-ñecementos adquiridos na súa produción oral e escrita.

Mostra o seu coñecemento das formas nomi-nais do verbo e os seus usos: identifica en tex-tos o infinitivo, xerundio e participio e coñece as formas regulares e irregulares deste.Emprega as formas nominais en enunciados dados, con axuda, e trata de aplicar os coñe-cementos adquiridos na súa produción oral e escrita.

Identifica en textos o infinitivo, xerundio e participio e coñece as formas regulares e irre-gulares deste. Precisa reforzo para progresar na aplicación destes coñecementos.

Identifica e explica os usos e valores das categorías gra-maticais: as perífrases verbais.


Mostra o seu coñecemento das formas, usos e signi-ficados das perífrases verbais: identifícaas en textos e explica o seu valor. Emprega correctamente as perífrases en enunciados dados e aplica os coñecementos adquiridos na súa pro-dución oral e escrita.

Mostra o seu coñecemento das formas, usos e significados das perífrases verbais: identifíca-as en textos e explica o seu valor. Emprega as perífrases en enunciados dados, con algunha dificultade, e aplica os coñecementos adquiri-dos na súa produción oral e escrita.

Mostra o seu coñecemento das formas, usos e significados das perífrases verbais: identifíca-as en textos e explica o seu valor, consultando o libro. Emprega as perífrases en enunciados dados, con axuda, e trata de aplicar os coñe-cementos adquiridos na súa produción oral e escrita.

Identifica en textos perífrases verbais e expli-ca o seu valor con moitas dificultades. Precisa reforzo para progresar na aplicación destes coñecementos.

CCLCAACCEC



Recoñece e usa adecuadamente a fonética da lingua galega e dá mostras de interesarse por mellorar na pro-nuncia. Distingue e define o fonema vocálico en pares diacrí-ticos e pronuncia con corrección as palabras que os conteñen nas súas intervencións orais.

Recoñece e usa adecuadamente a fonética da lingua galega e dá mostras de interesarse por mellorar na pronuncia. Distingue e define o fonema vocálico en pares diacríticos e trata de aplicar estes coñecemen-tos nas súas intervencións orais.

Recoñece a fonética da lingua galega e dá mostras de interesarse por mellorar na pro-nuncia. Distingue e define o fonema vocálico en pares diacríticos, con algunha dificultade.

Precisa apoio para distinguir e definir o fone-ma vocálico en pares diacríticos e progresar na aprendizaxe.

CCLCAACSCCSIEECCEC



Utiliza os dicionarios e outras fontes de consulta en di-ferentes soportes con autonomía e frecuencia; resolve as súas dúbidas sobre o uso correcto da lingua, obtén e interpreta de xeito adecuado a información com-plementaria e progresa na aprendizaxe. Comproba, de forma autónoma e fluída, a forma estándar do léxico utilizado na actividade e incorpora este vocabulario ao seu repertorio.

Utiliza os dicionarios e outras fontes de con-sulta en diferentes soportes con progresiva autonomía e frecuencia, resolve as súas dú-bidas sobre o uso correcto da lingua, obtén e interpreta de xeito adecuado a información complementaria e progresa na aprendizaxe. Comproba, con algunha axuda, a forma es-tándar do léxico utilizado na actividade e incorpora este vocabulario ao seu repertorio.

Progresa no emprego dos dicionarios e outras fontes de consulta en diferentes soportes e na interpretación da información complementa-ria que conteñen, e úsaos con certa frecuen-cia. Comproba, con axuda, a forma estándar do léxico utilizado na actividade e trata de incorporar este vocabulario ao seu repertorio.

Comproba, con axuda, a forma estándar do léxico utilizado na actividade.

CCLCSCCSIEE

LGB3.6.1. Coñece e respecta as normas ortográficas: b e v.


Reflexiona, a partir do texto, sobre os usos de b e v. Completa correctamente unha serie de palabras empre-gando estas grafías. Utiliza correctamente o b e o v na súa produción escrita.

Reflexiona, a partir do texto, sobre os usos de b e v. Completa correctamente a maior parte das palabras dunha serie de palabras empre-gando estas grafías. Utiliza case sempre o b e o v correctamente na súa produción escrita.

Reflexiona, a partir do texto, sobre os usos de b e v. Completa algunhas palabras dunha serie empregando estas grafías. Progresa na corrección ortográfica dos seus escritos.

Reflexiona, a partir do texto, sobre os usos de b e v. Mostra escaso progreso na corrección ortográfica dos seus escritos.

Coñece e respecta as regras xerais de acentuación: o til diacrítico.


Dá mostras de coñecer o uso do til diacrítico: identifica pares de palabras opostas pola acentuación gráfica e explica o seu significado. Emprega correctamente o til diacrítico para acentuar textos e enunciados dados. Respecta sempre as regras de acentuación na súa pro-dución escrita.

Dá mostras de coñecer o uso do til diacríti-co: identifica pares de palabras opostas pola acentuación gráfica e explica o seu signifi-cado. Corrixe textos con algunha dificultade. Respecta case sempre as regras de acentua-ción na súa produción escrita.

Dá mostras de coñecer o uso do til diacríti-co: identifica pares de palabras opostas pola acentuación gráfica, explica o seu significado e corrixe textos con algunhas dificultades. Tra-ta de respectar as regras de acentuación na súa produción escrita.

Dá escasas mostras de coñecer o uso do til diacrítico: identifica e explica pares de pala-bras con moitas dificultades. Non respecta as regras de acentuación na súa produción escrita.

CCLCAACSIEE

LGB3.9.1. Identifica, explica e usa distintos conectores.


Identifica diversos tipos de conectores textuais, segun-do a súa función. Reescribe dous anuncios por palabras realizando todas as conexións precisas entre as frases. Introduce axeitadamente unha serie de conectores tex-tuais nun texto e explica a súa función. Completa libremente un texto respectando os conecto-res dados e mantendo a coherencia de significado.Planifica e revisa a súa produción escrita para outorgar-lle cohesión textual.

Reescribe dous anuncios por palabras rea-lizando todas as conexións precisas entre as frases. Introduce axeitadamente unha serie de co-nectores textuais nun texto e explica a súa función. Completa libremente un texto res-pectando os conectores dados e mantendo a coherencia de significado, con algunha di-ficultade.Emprega de forma consciente conectores tex-tuais na súa produción escrita.

Reescribe dous anuncios por palabras rea-lizando todas as conexións precisas entre as frases. Introduce axeitadamente unha serie de co-nectores textuais nun texto e explica a súa función, con axuda. Completa libremente un texto respectando os conectores dados e mantendo a coherencia de significado, con algunha dificultade.

Reescribe dous anuncios por palabras rea-lizando todas as conexións precisas entre as frases. Introduce axeitadamente unha serie de co-nectores textuais nun texto, con axuda. Precisa reforzo para progresar no emprego de mecanismos de cohesión textual.


212 213




CCLCAACSCCSIEE

LGB4.3.1.LGB4.3.2.

Comprende e explica o proceso de normalización e co-ñece as principais iniciativas normalizadoras.


Ofrece mostras explícitas da súa comprensión do con-cepto normalización lingüística.Analiza o proceso de normalización do galego atenden-do ao momento histórico en que se iniciou.Coñece e valora outros casos de planificación lingüísti-ca comparables ao do galego.Valora criticamente a eficacia das medidas de normali-zación aplicadas até o momento en Galicia.

Ofrece mostras explícitas da súa comprensión do concepto normalización lingüística.Analiza o proceso de normalización do gale-go atendendo ao momento histórico en que se iniciou.Coñece e valora outros casos de planificación lingüística comparables ao do galego.

Ofrece mostras explícitas da súa comprensión do concepto normalización lingüística.Analiza o proceso de normalización do galego atendendo ao momento histórico en que se iniciou, con algunha dificultade.Coñece outros casos de planificación lingüís-tica comparables ao do galego.

Ofrece mostras explícitas da súa comprensión do concepto normalización lingüística.Analiza o proceso de normalización do galego atendendo ao momento histórico en que se iniciou, con dificultades.Mostra escaso interese por outros casos de planificación lingüística comparables ao do galego.

CCLCAACSCCSIEE

LGB4.3.3. Analiza a súa propia práctica lingüística e valora a im-portancia de contribuír individual e socialmente á nor-malización da lingua galega.


Analiza, de xeito guiado, o grao de influencia dos facto-res que determinaron a súa propia instalación na lingua habitual e realiza comentarios mostrando moito inte-rese na tarefa.Dá mostras de valorar a importancia de contribuír indi-vidual e socialmente á normalización do galego e aplica estes coñecementos na práctica diaria.

Analiza, de xeito guiado, o grao de influencia dos factores que determinaron a súa propia instalación na lingua habitual.Dá mostras de valorar a importancia de con-tribuír individual e socialmente á normaliza-ción do galego e trata de aplicar estes coñece-mentos na práctica diaria.

Analiza de, xeito guiado, o grao de influencia dos factores que determinaron a súa propia instalación na lingua habitual.Dá mostras de valorar a importancia de con-tribuír individual e socialmente á normaliza-ción do galego.

Analiza, de xeito guiado, o grao de influencia dos factores que determinaron a súa propia instalación na lingua habitual.Precisa reforzo para valorar a importancia da contribución individual e social á normaliza-ción.

CCLCAACSCCSIEE

LGB4.4.3.LGB4.4.4.

Compara a situación social do galego ao longo da súa historia.


Aplica os conceptos sociolingüísticos estudados ao lon-go do curso para analizar, coa axuda dun esquema, a situación social do galego ao longo das sucesivas eta-pas da súa historia. Achega, sen axuda, a información pertinente e precisa e relaciona estes coñecementos coa situación actual do galego, realizando unha análise lóxica e obxectiva.

Aplica os conceptos sociolingüísticos estuda-dos ao longo do curso para analizar, coa axuda dun esquema, a situación social do galego ao longo das sucesivas etapas da súa historia. Relaciona, de xeito guiado, estes coñecemen-tos coa situación actual do galego e extrae conclusións lóxicas.

Aplica os conceptos sociolingüísticos estu-dados ao longo do curso para completar, con axuda e consultando o libro, un esquema so-bre a situación social do galego ao longo das sucesivas etapas da súa historia.

Mostra unha escasa asimilación de conceptos sociolingüísticos previos e precisa moita axu-da para completar o esquema.

CCLCAACSC

LGB4.5.1. Coñece a lexislación autonómica que regula a utiliza-ción do galego e a súa promoción.

Páx. 190.

Coñece as principais medidas da Lei de Normalización Lingüística, así como a existencia do Plan Xeral de Nor-malización da Lingua Galega. Dá diversas mostras de apreciar, valorar positivamente e respectar a lexislación que regula a utilización do galego e a súa promoción.

Coñece as principais medidas da Lei de Nor-malización Lingüística. Dá mostras de apreciar e respectar a lexislación que regula a utiliza-ción do galego e a súa promoción.

Ten unha idea xeral sobre a existencia e fina-lidade da Lei de Normalización Lingüística e dá mostras de apreciar e respectar a lexisla-ción que regula a utilización do galego e a súa promoción.

Descoñece a existencia da lexislación autonó-mica que regula o uso e promoción do galego ou precisa reforzo para apreciala e respectala.


CCLCAACSIEECCEC

LGB5.1.2. Explica a literatura do Rexurdimento: Eduardo Pondal.


Fai uso de coñecementos previos para explicar a traxec-toria literaria e biográfica de Eduardo Pondal. Reflexio-na de xeito autónomo e en profundidade sobre o cel-tismo na obra do autor, a función da paisaxe na súa obra poética e e a relación entre a súa linguaxe e estilo e a súa inten-ción comunicativa.

Responde preguntas mostrando a asimilación dos coñecementos adquiridos: explica breve-mente as funcións do celtismo e a paisaxe na súa obra poética.

Responde preguntas mostrando certa asimila-ción dos coñecementos adquiridos: explica as funcións do celtismo e a paisaxe na súa obra poética, con algunhas dificultades.

Responde preguntas mostrando unha escasa asimilación dos coñecementos desenvolvidos na unidade.

CCLCAACSIEECCEC

LGB5.2.2.LGB5.2.3.LGB5.2.4.



Le comprensivamente unha escolma de textos de Eduardo Pondal e ofrece diversas mostras da completa asimilación dos seus trazos estéticos. Compara e co-menta a selección aplicando os coñecementos adqui-ridos: determina as liñas temáticas das composicións, en relación coa obra do autor, e identifica e explica con claridade a posición de Pondal con respecto á lingua galega. Reflexiona en profundidade e con criterios pro-pios sobre a preponderancia do celtismo nos repertorios líricos contemporáneos en que se aprecia a pegada de Pondal.

Le comprensivamente unha escolma de textos de Eduardo Pondal e ofrece mostras da asi-milación dos seus trazos estéticos. Analiza de forma guiada os textos, respondendo pregun-tas e facendo uso dos coñecementos adquiri-dos: relaciona os textos coas liñas temáticas da obra do autor e explica, con axuda, a posi-ción de Pondal con respecto á lingua galega.

Le comprensivamente unha escolma de textos de Eduardo Pondal e ofrece mostras da asi-milación dos seus trazos estéticos. Responde loxicamente preguntas sobre a escolma, con algunha dificultade: relaciona os textos coas liñas temáticas da obra do autor e explica a posición de Pondal con respecto á lingua ga-lega, empregando axuda.

Le comprensivamente unha escolma de textos de Eduardo Pondal.Precisa axuda para comentar de forma guiada a selección e aplicar os coñecementos desen-volvidos na unidade.

Aprecia a pegada de Pondal na lírica contemporánea.

Páx. 179, A pegada de Eduardo Pondal.

Le comprensivamente unha escolma de poemas e re-flexiona, de xeito autónomo, sobre a pegada de Pondal na lírica contemporánea. Comenta os textos establecendo relacións cos contidos da unidade e empregando o propio criterio.

Le comprensivamente unha escolma de poe-mas e comenta, de xeito guiado, a pegada de Pondal na lírica contemporánea. Reflexiona de xeito guiado sobre o texto e a súa relación cos contidos da unidade.

Le comprensivamente unha escolma de poe-mas e comenta, de xeito guiado, a pegada de Pondal na lírica contemporánea.

Le comprensivamente unha escolma de poe-mas e aprecia de forma comprensiva a pegada de Pondal na lírica contemporánea.

UNIDADE 7

214


1. Traballo co texto

– A que e anima as «meniñas da Cruña»?

– En que linguas falan? Escribe con que expresións se refire a voz poética a cada una desas linguas.

– Cal cres que defende? Por que?

2. Facede por parellas unha entrevista a unha persoa que sae dunha destas situacións e realizádea diante dos demais. Un membro da parella fará de xornalista e o outro de persoa entrevistada.

– Unha persoa que sobrevive a un naufraxio.

– Unha persoa á que lle acaba de tocar a lotaría.

– Unha persoa que viaxou ao espazo.

– Unha científica que descubriu a vacina conta a SIDA.

– Unha persoa que foi secuestrada polos habitantes de Plutón.

3. Coloca os seguintes conectores textuais onde cumpra: para rematar, polo que, ademais, porén. Escribe despois un enun-ciado con cada un destoutros: por iso, pero, así mesmo, aínda así.

– _________________, quixera agradecer a súa presenza hoxe nesta entrega de premios.

– Lucía ten un proxecto cultural moi interesante, ____________non encontra quen llo financie.

– Pedro canta e baila moi ben, ___________faino dunha maneira moi persoal.

– As enerxías renovables contribúen a un desenvolvemento do planeta máis sustentable, ____________ debemos promovelas como alternativa.

Meniñas da Cruña.de amable despexo,de falas graciosase pasos lixeiros,deixá de Castillaos duros acentos:«falade meniñasfalade galego.»

Cando é que vos ouzo,a patria esquecendo,falar esas duras,palabras de ferro,non sei o que sufro,non sei o que peno:«falade, meniñas,falade galego.»

Mais cando faladesnos patrios acentos,envoltos no vosoanxélico alento,parece que escoitoun canto do ceo:«falade, meniñasfalade galego.»

Eduardo Pondal


215

4. Indica que peixe se esconde detrás destas letras.

– Diñasar:

– Lorexu:

– Ollmolo:

– Chonchi:

– Iara:

5. No poema anterior anímase ás rapazas da Coruña a falar galego, porque ás veces falan castelán. Responde cal é a túa experiencia nos seguintes casos:

– Coa miña familia (pai, nai, avó, avoa, tías, tíos, curmáns, curmás…).

– Cos amigos e amigas íntimos.

– Cos compañeiros e compañeiras do instituto.

– Co profesorado.

– En que lingua les? E escoitas música?

– Que lingua empregas nas redes sociais?

• Escribe un breve texto no que reflexiones sobre como usas a lingua ou as linguas que falas.

6. Indica o valor que teñen as seguintes perífrases.

futuridade, obriga, reiteración, inicio da acción, acción non rematada

– Volveron dicir o mesmo.

– Hai que chamar á porta antes de entrar.

– Segue a chover sen parar.

– Botouse a correr e non o demos collido.

– Imos chegar perto das dúas da mañá.

• Escribe un enunciado coas seguintes perífrases: estar a + infinitivo, ter que + infinitivo, estar para + infinitivo, acos-tumar + infinitivo, empezar a + infinitivo. Que valores teñen?

7. No verso dezasete do poema aparece destacada a palabra mais, indica cal é a diferenza de significado coa palabra máis con til diacrítico. Diferencia os significados das seguintes palabras en función de se levan ou non til diacrítico. Escribe un enunciado con cada unha.

– Té / te– Óso / oso

– Á / a

– Nó / no

– Só / so

– É / e

– Fóra / fora

– Vén / ven

428

UNIDADE 7

1.– Anima as «meniñas da Cruña» a que falen en galego.

– Falan en castelán e en galego.Castelán: «de Castilla os duros acentos», «esas duras, palabras de ferro».Galego: «patrios acentos», «un canto do ceo».

– A voz poética defende o galego, ao cal lle dedica fermosas palabras e afirma que é como «un canto do ceo», mentres que o castelán é descrito comparándoo coa dureza do ferro.

2. Actividade de resposta aberta, trátase de que o alumnado asimile as características da entrevista e sexa capaz de realizar unha.

3. Resposta de arriba abaixo: para rematar; porén; ademais; polo que.

• Posibles enunciados:

– A ela sempre lle gustaron os animais, por iso decidiu facerse bióloga.

– Dixeron que virían pero non viñeron.

– Cómpre, así mesmo, repasar o exame antes de entregalo.

– A maioría dos adolescentes practican algún deporte, aínda así, a taxa de obesidade é bastante elevada.

4. Resposta de arriba abaixo: sardiña; xurelo; ollomol; chincho; raia.

5. Trátase de que o alumnado reflicta sobre o uso que fai das linguas que fala e poida extraer conclusións, a partir da súa propia experiencia e da dos restantes compañeiros, de cal é a situación de ambas.

6. Volveron dicir: reiteración. Hai que chamar: obriga. Segue a chover: acción non rematada. Botouse a correr: inicio da ac-ción. Imos chegar: futuridade.

• Resposta aberta. Posible resposta:

– Está a falar da excursión de fin de curso. (Acción non rematada)

– Tes que vir un día á miña casa. (Obrigativo)

– Estamos para comezar a carreira. (Futuridade)

– Os domingos acostumamos xantar máis tarde. (Reiteración)

– Empezei a rir e pensei que non paraba. (Inicio da acción)

7.– Mais: Conxunción. Indica suma de elementos. Máis: Adverbio. Indica un aumento ou superioridade en cantidade, intensidade ou número que pode expresarse en

comparación con outro elemento ou de maneira absoluta.

– Té: Substantivo. Tomar unha infusión de té verde pode ser bo para a saúde. Te: Pronome persoal. Se te deitas cedo mañá estarás esperta.

– Óso: Substantivo. Órgano do corpo, parte do esqueleto. Os ósos soportan o peso do corpo. Oso: Substantivo. Animal mamífero. Os osos polares están en perigo de extinción.


429

– Á Contracción (prep. + art.) Foi á tenda do barrio facer unhas compras. (Substantivo) O avión deixou de voar porque perdeu unha á.

A (artigo; pron.; prep., letra) O a é a primeira letra do alfabeto.

– Nó (subst.) Axudeille a facer o nó da gravata. No (prep. en + artigo o) No camiño da fraga vimos varias especies de árbores.

– Só (adv. e adx.) O meu avó vive só na súa casa e amáñase moi ben. So (prep.) Hai un tesouro agochado so as pedras dese castro.

– É (pres. de ser) Hoxe é o día do meu aniversario. E (conx., letra) O e en galego pronúnciase aberto e pechado.

– Fóra (adv.) Todos os anos vén visitar a nosa cidade moita xente de fóra. Fora (antepret. de ser e ir) Eu non fora aquel ano de viaxe.

– Vén (pres. de vir) A nosa nova amiga vén de Cabo Verde. Ven (pres. de ver; imp. de vir) Ven aquí que se ven mellor as estrelas.

UNIDADE 7

216




2. A comunicación audiovisual e as tecnoloxías da información e da comunicación (TIC).O texto do apartado «Lectura» trata o tema da chegada e o aproveitamento das novas tecnoloxías no mundo rural.

Con el pódese traballar as vantaxes destas novas ferramentas de comunicación en contextos afastados dos espazos nos que circula a maior parte da información.

O exercicio 6 do apartado «Traballo co texto» pídelle ao alumnado que escriba tres chíos que expliquen como se van implantar as novas tecnoloxías no concello de San Sadurniño. Búscase unha reflexión sobre as vantaxes que estas ferra-mentas ofrecen ao mundo rural. No exercicio 8 do apartado «Traballo co texto» o alumnado ten que reflexionar sobre a fenda dixital que se produce entre as persoas maiores e as máis novas. Con el pódese traballar o valor destas ferramentas para unha maior integración das persoas máis vellas na sociedade actual e a importancia das relacións interxeneracionais. No exercicio 9 do apartado «Traballo co texto» o alumnado ten que debater sobre as vantaxes e inconvenientes das novas tecnoloxías. Búscase fomentar unha visión crítica das TIC que convide ao seu uso responsable, valorando as vantaxes que ofrecen. No apartado «Tipos de textos» ofrécese ao alumnado un fragmento dun chat co físico e profesor Jorge Mira. Con el preténdese fomentar o uso desta ferramenta tecnolóxica como fonte non só de lecer, senón tamén de aprendizaxe.

4. A educación cívica e o respecto ao Estado de dereito.O poema de Eduardo Pondal, «Os pinos», letra do himno galego, no apartado «Escolma» serve para traballar a impor-

tancia dos símbolos para a afirmación dun territorio.


O texto de Eduardo Pondal «Pilleina soa entre os piñeiros» do apartado «Escolma» describe un abuso físico por parte dun home a unha muller. Este texto, situándoo no seu contexto histórico, serve para traballar a violencia sexual. Con el preténdese facer reflexionar ao alumnado sobre as relacións non consentidas, buscando a súa condena e a importancia de manter relacións baseadas na igualdade. O texto de Eduardo Pondal «Meniñas da Cruña» do apartado «Escolma» serve para traballar os prexuízos arredor do galego á procura dunha visión que valore a lingua propia como vehículo de transmi-sión da identidade individual e colectiva. O texto de Carlos Negro do apartado «Escolma» reflexiona sobre a violencia de xénero. Búscase que o alumnado reflexione e condene todos os tipos de violencia, especialmente a de xénero. No exercicio 13 do apartado «Traballo co texto» convídase ao alumnado a buscar termos xenéricos inclusivos. Con el pódese traballar a importancia de tentar evitar empregar unha linguaxe sexista. No exercicio 1 do apartado «Lingua e sociedade» o alumnado ten que reflexionar sobre o uso que fai das linguas cooficiais, interrogándose sobre as razóns que o levan a escoller unha ou outra. Búscase unha análise que sirva para desvelar os prexuízos que existen sobre o galego e favorecer unha visión que prestixie a lingua minorizada. No exercicio 2 do apartado «Lingua e sociedade» o alumnado ten que reflexionar sobre o proceso de normalización da lingua galega, valorando os logros conseguidos. Trátase de fomentar unha visión positiva do dito proceso como ferramenta para aumentar o prestixio da lingua propia. No exercicio 3 do apartado «Lingua e socie-dade» o alumnado ten que reflexionar sobre o éxito ou fracaso de dous procesos de planificación lingüística. Búscase que o alumnado valore a importancia de todas as linguas como vehículo de transmisión da cultura e a identidade dos pobos.

7. A saúde e a calidade de vida.No texto do apartado «Tipos de textos» ofrécese unha entrevista ao triatleta Javier Gómez Noya. Con el pódese traballar

a importancia da práctica dun deporte como fonte de beneficios para a saúde e o benestar psicolóxico das persoas.


217

10. A educación ambiental e o respecto polo medio natural.No texto do exercicio 2 do apartado «O tecido da lingua» foméntase un lecer activo que goza dos espazos naturais. Con

el pódese traballar a importancia de preservar os espazos naturais e de como os integrar na vida persoal. O apartado «Os nomes das cousas» céntrase nos peixes. Con el pódese traballar o respecto pola biodiversidade. No exercicio 4 do apartado «Actividades de reforzo e ampliación» pídeselle ao alumnado que redacte un texto no que defenda un animal como a me-llor mascota. Serve para traballar o respecto polos seres vivos e a importancia do bo trato a aqueles que conviven de cerca coas persoas.

218


O LIBRO DO ALUMNADO

Na páxina de entrada da unidade preséntanse unha serie de actividades orais que parten dos coñecementos previos e avanzan contidos que se traballarán ao longo da unidade. Neste caso, as preguntas refírense ao contacto que o alumnado ten coa natureza, ao seu gusto e preferencias pola banda deseñada, así como ás diferenzas entre o xeito de contar nun cómic e nunha novela.


– Achegarse aos autores e obras máis importantes da poesía anterior a 1916.

– Identificar as características dos cómics ou bandas deseñadas.

– Mellorar a redacción empregando conectores de tempo, espazo e organizadores do discurso.

– Ampliar o léxico relacionado cos sentidos e a acción.

– Coñecer as variedades lingüísticas que posúen as linguas (social e situacional).

– Recoñecer e usar con corrección as preposicións e locucións preposicionais e os adverbios e locucións adverbiais.

– Usar con corrección a diérese e o apóstrofo.


– Literatura: A poesía anterior ás Irmandades da Fala. Inclúe un apartado final titulado «Comprende e razoa», no que o alumnado deberá demostrar a adquisición reflexiva dos contidos expostos.

– Escolma: que inclúe no epígrafe «Repara» unhas breves preguntas de comprensión dos textos escolmados.

– Lectura e traballo co texto: «Love in the ESO», de Jacobo Fernández Serrano. Actividades de comprensión e expresión escrita e oral. Outras actividades: expresións coloquiais e cultas, interxeccións, estruturas comparativas, prefixo homo-, perífrases verbais.

– Tipos de textos: A banda deseñada.

– O tecido da lingua: Os nexos ou conectores textuais II.

– Os nomes das cousas: Os sentidos e a acción.

– Lingua e sociedade: A variación social e situacional.

– A lingua por dentro: Preposicións e locucións preposicionais. A frase preposicional. O adverbio. A frase adverbial.

– Letras e signos: A diérese. O apóstrofo.


Avaliación:Na última páxina, a proba de avaliación da adquisición dos contidos da unidade. Parte da lectura do texto «Fantasmas

de luz», de Agustín Fernández Paz, para desenvolver actividades de comprensión e expresión escritas, así como outras co-rrespondentes aos diferentes apartados da unidade.


219

Temporalización:Os contidos desta unidade impartiranse durante o mes de maio.


Recursos:















220 221


Lite

ratu

ra e

esc

olm

a de

tex

tos

pp. 2

02-2

05

a)b)f)g)h)l)n)ñ)



• A Galicia de finais do século XXI e comezos do século XX.• A poesía de «Entre dous séculos».• O popularismo: Valentín Lamas Carvajal, Benito Losada e Ma-

nuel Leiras Pulpeiro.• O academicismo: Evaristo Martelo Paumán, Florencio Vaamon-

de Lores e Alberto García Ferreiro.B5.2. Lectura autónoma e comentario de textos representativos da literatura galega desde a Idade Media ata 1916.

• Escolma de textos.


• Describir a Galicia de finais do século XIX e comezos do século XX.


• Coñecer os trazos xerais da poesía de «Entre dous séculos» e reflexionar sobre a consideración posterior dos principais au-tores na historia da literatura galega.

• Explicar as diferenzas entre a poesía popularista e a academi-cista anterior ás Irmandades da Fala.

• Ler comprensivamente unha escolma de textos poéticos e ads-cribilos ás principais liñas temáticas da época.

• Identificar os poemas de carácter intimista.• Recoñecer na escolma un poema épico.

LGLB5.1.1. Identifica as distintas épocas e períodos da literatura galega desde as súas orixes na Idade Media ata 1916.• Describe a Galicia de finais do século XIX e comezos do século XX.


• Coñece os trazos xerais da poesía de «Entre dous séculos» e reflexiona sobre a consideración posterior dos principais autores na historia da literatura galega.

• Explica as diferenzas entre a poesía popularista e a a poesía academicista anterior ás Irmandades da Fala.LGLB5.2.2. Le autonomamente obras ou textos representativos da literatura galega desde a Idade Media ata 1916, resume o seu contido, sinala os seus trazos característicos definitorios e relaciónaos co contexto histórico, cultural e sociolingüístico do período da literatura galega correspondente.

• Le comprensivamente unha escolma de textos poéticos e adscríbeos ás principais liñas temáticas da época estudada.LGLB5.2.3. Comenta, de forma guiada, textos de obras da Literatura galega desde a Idade Media ata 1916, sinala os seus trazos característicos definitorios e relaciónaos co contexto histórico, cultural e sociolingüístico do período da literatura galega correspondente.LGLB5.2.4. Compara textos literarios dunha mesma época atendendo aos seus principais contidos, sinala os seus trazos característicos defini-torios e pon todo en relación co contexto histórico, cultural e sociolingüístico da época ou do período.

• Identifica na escolma os poemas de carácter intimista.• Recoñece na escolma un poema épico.

CCLCCECCCLCCEC

CCLCCEC

CCLCCECCCLCCEC

Lect

ura

e tr

abal

lo c

o te

xto

pp. 2

06-2

11

a)b)c)d)e)f)g)h)n)



• Expresión oral: debate sobre violencia de xénero.• Expresión oral: debate sobre prexuízos machistas.


• Participar activamente nun debate sobre violencia de xénero.• Participar activamente nun debate sobre prexuízos machistas.• Empregar argumentos lóxicos e coherentes, emitidos dun xeito

claro.• Manifestar respecto polas opinións alleas.• Seguir unhas pautas propostas para o desenvolvemento do

debate.• Dar resposta a preguntas formuladas a xeito de guión.• Identificar prexuízos no propio discurso, así como no alleo, e

comentar as contribucións dos demais membros do grupo.• Respectar as quendas de fala, facer un uso adecuado da lin-

guaxe non verbal e respectar o espazo.


• Participa activamente nun debate sobre violencia de xénero.• Participa activamente nun debate sobre prexuízos machistas.• Emprega argumentos lóxicos e coherentes, emitidos dun xeito claro.• Manifesta respecto polas opinións alleas.

LGB1.7.2. Cínguese ao tema, non divaga e atende ás instrucións do moderador nos debates e coloquios.• Segue unhas pautas propostas para o desenvolvemento do debate.• Dá resposta a preguntas formuladas a xeito de guión.

LGB1.7.3. Avalía as intervencións propias e alleas.• Identifica prexuízos no propio discurso, así como no alleo.• Comenta as contribucións dos demais membros do grupo.


• Respecta as quendas de fala.• Fai un uso adecuado da linguaxe non verbal e respecta o espazo.

CCLCSC

CCLCSC

CAA

CCLCSC



• Actividade de comprensión e expresión textual: síntese.• Actividade de comprensión textual.

B2.7. Actitude reflexiva e crítica ante a lectura de calquera tipo de texto, para detectar prexuízos e discriminacións.

• Expresión textual: redacción dunhas recomendacións ante a violencia de xénero.

B2.12. Planificación, produción e revisión do texto con adecuación, coherencia e cohesión.

• Reflexión lingüística: rexistro coloquial / formal.


• Sintetizar nun texto breve un aspecto do contido dun cómic.• Localizar unha serie de expresións no texto e explicar o seu

significado.B2.7. Manifestar unha actitude reflexiva e crítica ante a lectura de calquera tipo de texto, para detectar prexuízos e discriminacións.

• Identificar un prototipo de violencia de xénero.• Redactar unhas recomendacións para evitar a violencia de xé-

nero. B2.12. Planificar producir e revisar textos con adecuación, cohe-rencia e cohesión.

• Identificar no texto expresións coloquiais e coñecer o seu equi-valente culto.

LGB2.1.1. Usa técnicas de síntese do contido dos textos: subliñados, esquemas e resumos.• Sintetiza nun texto breve un aspecto do contido dun cómic.

LGB2.1.3. Busca e asimila o significado de palabras do rexistro formal e incorpóraas progresivamente ao seu vocabulario.• Localiza unha serie de expresións no texto e explica o seu significado.

LGB2.7.1. Identifica e expresa posturas de acordo e desacordo sobre aspectos parciais ou globais dun texto.• Identifica no texto un prototipo de violencia de xénero.• Redacta unhas recomendacións para evitar a violencia de xénero.

LGB2.12.4. Utiliza o rexistro lingüístico adecuado en función da situación comunicativa e do ámbito de uso.• Identifica no texto expresións coloquiais e ofrece o seu equivalente culto.

CCLCAACCLCAACCL

CCLCSC



222 223


Lect

ura

e tr

abal

lo c

o te

xto

pp. 2

06-2

11

a)b)c)d)e)f)g)h)n)


B3.2. Recoñecemento e identificación das categorías gramaticais.• Reflexión lingüística: interxeccións.• Reflexión lingüística: oracións comparativas.• Reflexión lingüística: perífrases verbais.


• Reflexión lingüística: o prefixo homo-.B3.5. Uso progresivo, autónomo e eficaz dos dicionarios, das biblio-tecas e doutras fontes de consulta en diferentes soportes, especial-mente sobre cuestións de uso, de norma e como fonte de obtención de información.

• Emprego do dicionario.B3.10. Identificación da estrutura dun texto, a construción dos pa-rágrafos e a vinculación e progresión temáticas en textos alleos e propios. Elaboración de textos tendendo a estes valores.

• Actividades de comprensión textual.B3.11. Recoñecemento e delimitación na intención comunicativa expresada.

• Lectura comprensiva dun cómic: «Love in the ESO», de Jacobo Fernández Serrano.

• Actividades de comprensión textual.

B3.2. Aplicar os coñecementos sobre as distintas categorías gramati-cais na elaboración de textos escritos e orais.

• Recoñecer no texto un número determinado de interxeccións.• Completar unha serie de enunciados con todas as partículas

comparativas posibles.• Identificar as perífrases verbais nunha serie de enunciados e

explicar o seu valor.B3.3. Recoñecer e explicar os procedementos de creación de palabras e as posibilidades de combinación para crear novas palabras para crear novos elementos léxicos.

• Reparar, a partir do texto, no significado do prefixo homo- e definir unha serie de palabras que o conteñen.

B3.5. Usar progresiva, autónoma e eficazmente os dicionarios, as bibliotecas e outras fontes de consulta para resolver dúbidas e pro-gresar na aprendizaxe.

• Consultar o dicionario para realizar unha actividade de defini-ción de palabras.

B3.10. Sintetizar o contido e identificar a estrutura de textos.• Propoñer un título alternativo en galego para o cómic lido.


• Ler comprensivamente un cómic e reconstruír o seu sentido global respondendo preguntas.

• Comentar os elementos humorísticos presentes no cómic.

LGB3.2.1. Produce textos orais e escritos de diferentes xéneros cun correcto uso das distintas categorías gramaticais.• Completa unha serie de enunciados con todas as partículas comparativas posibles.

LGB3.2.2. Identifica e explica os usos e valores das categorías gramaticais relacionándoas coa intención comunicativa e a tipoloxía textual.• Recoñece no texto un número determinado de interxeccións.• Identifica as perífrases verbais nunha serie de enunciados e explica o seu valor.

LGB3.3.1. Recoñece e explica os procedementos de creación de palabras.• Repara, a partir do texto, no significado do prefixo homo- e definir unha serie de palabras que o conteñen.


• Consulta o dicionario para realizar unha actividade de definición de palabras.LGB3.10.1. Determina o tema, delimita a estrutura e identifica a progresión temática en producións propias e alleas.

• Propón un título alternativo en galego para o cómic lido.LGB3.11.1. Interpreta o sentido de textos escritos, identifica a intención comunicativa e a recoñece a postura de cada emisor.

• Le comprensivamente un cómic e reconstrúe o seu sentido global respondendo preguntas.• Comenta os elementos humorísticos presentes no cómic.

CCLCAACCLCAA

CCLCAACCLCD

CCL

CCLCSC



• Expresión textual: creación dun cómic.• Información sobre o autor do cómic.


• Crear catro viñetas de cómic relacionadas tematicamente coa obra lida na unidade.

• Introducirse na linguaxe do cómic a través da lectura e a crea-ción.

• Desenvolver o gusto pola escrita mediante o recurso a temáti-cas próximas aos seus intereses.

• Desenvolver o seu criterio lector informándose sobre a traxec-toria do autor do cómic.

LGLB5.6.1. Crea ou recrea textos sinxelos de intención literaria partindo das características dos traballados na aula.• Crea catro viñetas de cómic relacionadas tematicamente coa obra lida na unidade.

LGLB5.6.2. Desenvolve o gusto pola escrita como instrumento de comunicación capaz de analizar e regular os sentimentos e xuízos.• Introdúcese na linguaxe do cómic a través da lectura e a creación.• Desenvolve o gusto pola escrita mediante o recurso a temáticas próximas aos seus intereses.• Desenvolve o seu criterio lector informándose sobre a traxectoria do autor do cómic.

CCLCCECCCLCCEC

Tipo

s de

tex

tos

pp. 2

12-2

15

a)b)e)f)g)h)n)



• A banda deseñada: características. • A elipse narrativa.• Os tipos de plano e o ángulo de visión.• As palabras das bandas deseñadas.• Imaxes en movemento: signos cinéticos.• As metáforas visuais.• A importancia do guión.


• Coñecer e apreciar os trazos xerais do cómic como linguaxe artística.

• Identificar e explicar as elipses narrativas en dúas tiras de có-mic.

• Identificar e explicar en grupo as elipses narrativas que se dan no cómic lido na unidade.

• Analizar os diferentes tipos de planoempregados no cómic lido na unidade, en relación coa súa función narrativa.

• Analizar os diferentes ángulos de visión presentes no cómic lido na unidade e explicar a súa función.

• Localizar as onomatopeas no cómic lido na unidade e interpre-tar o seu significado.

• Identificar e explicar os signos cinéticos empregados na banda deseñada que abre a unidade.

• Recoñecer e interpretar as metáforas presentes na banda deseñada da primeira sección da unidade.

• Sinalar os diferentes tipos de globo empregados na banda deseñada lida e comentar o seu significado.

LGB3.11.1. Interpreta o sentido de textos escritos, identifica a intención comunicativa e a recoñece a postura de cada emisor.• Coñece, identifica e interpreta os trazos xerais da linguaxe do cómic.• Aprecia a linguaxe do cómic como manifestación artística.• Identifica e explica as elipses narrativas en dúas tiras de cómic.• Identifica e explica en grupo as elipses narrativas que se dan no cómic lido na unidade.• Analiza os diferentes tipos de plano empregados no cómic lido na unidade, en relación coa súa función narrativa.• Analiza os diferentes ángulos de visión presentes no cómic lido na unidade e explica a súa función.• Localiza as onomatopeas no cómic lido na unidade e explica o seu significado.• Identifica e explica os signos cinéticos empregados na banda deseñada que abre a unidade.• Recoñece e interpreta as metáforas presentes na banda deseñada da primeira sección da unidade.• Sinala os diferentes tipos de globo empregados na banda deseñada e comenta o seu significado.

CCLCSC


224 225


Tipo

s de

tex

tos

pp. 2

12-2

15

a)b)e)f)g)h)n)



• Expresión escrita: creación de textos para os globos dun cómic.• Expresión escrita: creación do guión dun cómic dado.


• Crear uns textos acaídos para os globos dunhas viñetas dadas.• Elaborar, seguindo unha estrutura proposta, o guión para unha

banda deseñada dada carente de diálogos.• Desenvolver o seu gusto pola escrita afondando progresiva-

mente no coñecemento de técnicas creativas.

LGLB5.6.1. Crea ou recrea textos sinxelos de intención literaria partindo das características dos traballados na aula.• Crea uns textos acaídos para os globos dunhas viñetas dadas.• Elabora, seguindo unha estrutura proposta, o guión para unha banda deseñada dada carente de diálogos.

LGLB5.6.2. Desenvolve o gusto pola escrita como instrumento de comunicación capaz de analizar e regular os sentimentos e xuízos.• Desenvolve o seu gusto pola escrita afondando progresivamente no coñecemento de técnicas creativas.

CCLCCEC

CCLCCEC

O t

ecid

o da

ling

uapp

. 216

-217

a)b)f)g)h)



• Expresión escrita: emprego dos conectores textuais.

B2.12. Planificar, producir e revisar textos con adecuación, cohe-rencia, cohesión e con respecto polas normas morfolóxicas, orto-gráficas e tipográficas.

• Empregar diversos conectores vistos na unidade para redactar un texto breve a partir dun plano.

LGB2.12.5. Usa elementos lingüísticos e discursivos para alcanzar a coherencia e cohesión interna (conectores e tratamento de formas verbais).• Emprega diversos conectores vistos na unidade para redactar un texto breve a partir dun plano.

CCL



• Os nexos ou conectores textuais II.• Conectores textuais de espazo e tempo.• Conectores organizadores do discurso.


• Clasificar unha serie de conectores e substituílos por outros equivalentes.

• Empregar oralmente marcadores de espazo e tempo para com-pletar un texto.

• Transformar unha listaxe numerada nun texto informativo co-hesionado empregando os nexos dunha serie.

LGB3.9.1. Identifica, explica e usa distintos conectores, así como outros mecanismos que lle achegan cohesión a un texto.• Clasifica unha serie de conectores e substitúeos por outros equivalentes.• Emprega oralmente marcadores de espazo e tempo para completar un texto.• Transforma unha listaxe numerada nun texto informativo cohesionado empregando os nexos dunha serie.

CCL

Os

nom

es d

as c

ousa

spp

. 218

-219

a)b)f)g)h)


B1.8. Coñecemento, uso e aplicación de técnicas e estratexias nece-sarias para falar en público: planificación do discurso nas prácticas orais formais e informais.

• Expresión oral: descrición dunha escena con verbos de acción.


• Empregar unha serie de verbos de acción para describir oral-mente unha escena a partir dunha ilustración.

LGB1.8.5. Emprega nas intervencións orais espontáneas un léxico rico e variado.• Emprega unha serie de verbos de acción para describir oralmente unha escena a partir dunha ilustración.

CCL



• Léxico relacionado cos sentidos e a acción.B3.5. Uso progresivo, autónomo e eficaz dos dicionarios, das biblio-tecas e doutras fontes de consulta en diferentes soportes, especial-mente sobre cuestións de uso, de norma e como fonte de obtención de información.

• Consulta no dicionario.


• Ampliar o seu coñecemento do léxico relacionado cos sentidos e a acción.

• Relacionar, por sinonimia, dúas series de verbos de acción.• Asociar un conxunto de verbos aos cinco sentidos a partir de

imaxes e construír enunciados axeitados con cada un deles.• Completar un texto sobre os seus gustos persoais empregando

léxico relacionado cos sentidos e a acción.

LGB3.1.1. Selecciona o léxico e as expresións axeitadas en contextos comunicativos de uso formal da lingua.• Amplía o seu coñecemento do léxico relacionado cos sentidos e a acción.• Relaciona, por sinonimia, dúas series de verbos de acción.• Asocia un conxunto de verbos aos cinco sentidos, a partir de imaxes.• Constrúe un enunciado axeitado con cada un dos verbos anteriores.• Completa un texto sobre os seus gustos persoais empregando léxico relacionado cos sentidos e a acción.

CCLCSC

Ling

ua e

soc

ieda

depp

. 220

-221

a)b)d)e)f)g)h)ñ)o)



• Escoita dun texto oral.B1.7. Participación activa en situacións propias do ámbito educati-vo e de interese para o alumnado que xeren intercambio de opinión.

• Expresión oral: debate sobre os prexuízos asociados á variación social das linguas.


• Rexeitar os prexuízos asociados á pronuncia do galego.B1.7. Participar activamente en situacións propias do ámbito edu-cativo e de interese para o alumnado que xeren intercambio de opinión.

• Participar nun debate sobre os prexuízos asociados á variación social das linguas.

• Compartir as súas reflexións empregando argumentos claros, lóxicos e coherentes.

• Exemplificar os seus argumentos mediante a exposición de casos próximos.

• Cinguirse ao tema proposto e dar resposta a unha serie de pre-guntas a modo de guión.

• Comentar as contribucións dos outros membros do grupo.• Detectar prexuízos nas intervencións propias e alleas.• Respectar as quendas de palabra.• Xesticular de xeito adecuado e respectar o espazo.• Escoitar de xeito activo e respectuoso as opinións dos demais

membros do grupo.

LGB1.6.2. Comprende, interpreta e rexeita os prexuízos que se poidan asociar á maneira de pronunciar a lingua galega.• Mostra rexeitamento ante os prexuízos asociados á pronuncia do galego.


• Participa nun debate sobre os prexuízos asociados á variación social das linguas.• Comparte as súas reflexións empregando argumentos claros, lóxicos e coherentes.• Exemplifica os seus argumentos mediante a exposición de casos próximos.

LGB1.7.2. Cínguese ao tema, non divaga e atende ás instrucións do moderador nos debates e coloquios.• Cínguese ao tema proposto.• Dá resposta a unha serie de preguntas a modo de guión.

LGB1.7.3. Avalía as intervencións propias e alleas.• Comenta as contribucións dos outros membros do grupo.• Detecta prexuízos nas intervencións propias e alleas.


• Respecta as quendas de palabra.• Xesticula de xeito adecuado e respecta o espazo.• Escoita de xeito activo e respectuoso as opinións dos demais membros do grupo.

CAA

CCLCSC

CCLCSC

CAA

CCLCSC


226 227


Ling

ua e

soc

ieda

depp

. 220

-221

a)b)d)e)f)g)h)ñ)o)


B4.7. Recoñecemento e valoración dos principais fenómenos que caracterizan as variedades xeográficas, diastráticas e diafásicas da lingua galega e da función da lingua estándar, uso normalizado da variante dialectal propia da zona e utilización e valoración da variante estándar da lingua en situacións de carácter formal.

• A variación e as variedades lingüísticas.• Variación social.• Variación situacional.• As xergas.

B4.7. Identificar e clasificar as variantes diastráticas do galego, re-coñecer os trazos da variedade estándar da lingua galega, valorala como variante unificadora e apreciar a variante diatópica propia.

• Identificar nun texto oral os trazos propios dunha variante diastrática.

• Identificar nun texto poético o léxico propio dunha xerga xu-venil.

• Recoñecer os trazos da variedade estándar e valorala como variante unificadora.

• Comprender o concepto de «falar ben» en relación co dominio de diferentes rexistros lingüísticos.

• Distinguir as variantes situacionais da lingua e localizar nun texto os trazos propios do rexistro coloquial, coa axuda du-nha guía.

• Identificar e distinguir as características da linguaxe oral das da linguaxe escrita.

LGB4.7.1. Identifica e clasifica as variantes diastráticas do galego.• Identifica nun texto oral os trazos propios dunha variante diastrática.• Identifica nun texto poético o léxico propio dunha xerga xuvenil.

LGB4.7.2. Recoñece os trazos da variedade estándar da lingua galega e valóraa como variante unificadora.• Recoñece os trazos da variedade estándar e valóraa como variante unificadora.• Comprende o concepto de «falar ben» en relación co dominio de diferentes rexistros lingüísticos.• Distingue as variantes situacionais da lingua e localiza nun texto os trazos propios do rexistro coloquial, coa axuda dunha guía.• Identifica e distingue as características da linguaxe oral das da linguaxe escrita.

CCL

CCLCSC

A lin

gua

por

dent

ropp

. 222

-223

a)b)f)g)h)


B3.2. Recoñecemento e identificación das categorías gramaticais.• Preposicións e locucións preposicionais.• A frase preposicional.• O adverbio. Locucións adverbiais.• A frase adverbial.


• Substituír as preposicións dunha serie de oracións por locu-cións dadas co mesmo significado.

• Identificar nun texto as preposicións e reparar nas contrac-cións destas cos artigos.

• Identificar as frases preposicionais en oracións e indicar cal é o relator e cal é o termo.

• Sinalar cal é a unidade que desempeña a función de termo en cada unha das frases preposicionais anteriores.

• Localizar e clasificar os adverbios nun texto.• Asociar unha serie de adverbios de modo con locucións dadas

que teñan o mesmo significado.

LGB3.2.1. Produce textos orais e escritos de diferentes xéneros cun correcto uso das distintas categorías gramaticais.• Substitúe as preposicións dunha serie de oracións por locucións dadas co mesmo significado.

LGB3.2.2. Identifica e explica os usos e valores das categorías gramaticais relacionándoas coa intención comunicativa e a tipoloxía textual.• Identifica nun texto as preposicións e repara nas contraccións destas cos artigos.• Identifica as frases preposicionais en oracións e indica cal é o relator e o termo.• Sinala cal é a unidade que desempeña a función de termo en cada unha das frases preposicionais anteriores.• Localiza e clasifica os adverbios nun texto.• Asocia unha serie de adverbios de modo con locucións dadas que teñan o mesmo significado.

CCLCAACCLCAA

Letr

as e

sig

nos

pp. 2

24-2

25

a)b)f)g)h)



• A diérese.• Formas verbais con diérese.• O apóstrofo.


• Coñecer as normas de uso da diérese e empregalas na escrita dunha serie de palabras dada.

• Identificar razoadamente en enunciados os verbos que preci-san diérese.

• Coñecer as normas de uso do apóstrofo e utilizalo convenien-temente nos enunciados dunha serie.

LGB3.6.1. Emprega textos orais e escritos e respecta as normas gramaticais.• Escribe a diérese nas palabras dunha serie que o precisen.• Identifica razoadamente en enunciados os verbos que precisan diérese.• Introduce convenientemente o apóstrofo nunha serie de enunciados.

CCLCAA

Refo

rzo

e am

plia

ción

pp. 2

26-2

27

b)g)h)




CAA


228 229


Aval

iaci

ónp.

228

b)g)h)

B2.12. Planificación, produción e revisión do texto con adecuación, coherencia, cohesión e respecto polas normas morfolóxicas, orto-gráficas e tipográficas.B3.1. Recoñecemento, explicación e uso de léxico amplo e preciso, con incorporación de fraseoloxía e de vocabulario temático.B3.2. Recoñecemento e identificación das categorías gramaticais.B3.6. Coñecemento, aplicación e valoración das normas ortográfi-cas para conseguir unha comunicación eficaz.B3.11. Recoñecemento e delimitación na intención comunicativa expresada.B5.1. Identificación e comprensión das distintas épocas e períodos da literatura galega desde as súas orixes na Idade Media ata 1916.


B2.12. Planificar, producir e revisar un texto con adecuación, cohe-rencia, cohesión e respecto polas normas morfolóxicas, ortográficas e tipográficas.

• Indicar formas coloquiais e formais equivalentes a unha serie de palabras tiradas do texto.

• Recoñecer no texto un conector textual e escribir un texto ins-trutivo empregando unha serie de nexos dados.


• Identificar no texto verbos relacionados cos sentidos e a ac-ción.

• Escribir enunciados empregando varios verbos dados relacio-nados cos sentidos e a acción.

• Coñecer un sinónimo de cada un dos verbos dunha serie.B3.2. Aplicar os coñecementos sobre as distintas categorías grama-ticais na elaboración de textos escritos e orais.

• Clasificar os elementos subliñados do texto en preposicións, frases preposicionais, adverbios e frases adverbiais.

• Sinalar cal é o relator e o termo das frases preposicionais iden-tificadas no texto.

• Distinguir o modificador e o núcleo das frases adverbiais iden-tificadas no texto.


• Escribir as diéreses precisas nunha serie de enunciados.• Xustificar o uso do apóstrofo no texto da lectura.


• Ler comprensivamente e mostrar explicitamente a interpreta-ción lóxica dun texto narrativo.

• Explicar o significado de varios termos propios da banda dese-ñada.


• Coñecer as principais diferenzas entre a liña academicista e a liña popularista da poesía anterior ás Irmandades da Fala.

LGB2.12.4. Utiliza o rexistro lingüístico adecuado en función da situación comunicativa e do ámbito de uso.• Indica formas coloquiais e formais equivalentes a unha serie de palabras tiradas do texto.

LGB2.12.5. Usa elementos lingüísticos e discursivos para alcanzar a coherencia e cohesión interna (conectores e tratamento de formas verbais).• Recoñece no texto un conector textual e escribe un texto instrutivo empregando unha serie de nexos dados.

LGB3.1.1. Selecciona o léxico e as expresións axeitadas en contextos comunicativos de uso formal da lingua.• Identifica no texto verbos relacionados cos sentidos e a acción.• Escribe enunciados empregando varios verbos dados relacionados cos sentidos e a acción.• Achega un sinónimo para cada un dos verbos dunha serie.

LGB3.2.2. Identifica e explica os usos e valores das categorías gramaticais relacionándoas coa intención comunicativa e a tipoloxía textual.• Clasifica os elementos subliñados do texto en preposicións, frases preposicionais, adverbios e frases adverbiais.• Sinala cal é o relator e o termo das frases preposicionais identificadas no texto.• Distingue o modificador e o núcleo das frases adverbiais identificadas no texto.

LGB3.6.1. Emprega textos orais e escritos e respecta as normas gramaticais.• Escribe as diéreses precisas nunha serie de enunciados.• Xustifica o uso do apóstrofo no texto da lectura.

LGB3.11.1. Interpreta o sentido de textos escritos, identifica a intención comunicativa e a recoñece a postura de cada emisor.• Le comprensivamente e mostra de xeito explícito a súa interpretación lóxica dun texto narrativo.• Explica o significado de varios termos propios da banda deseñada.


• Sinala por escrito as principais diferenzas entre a liña academicista e a liña popularista da poesía anterior ás Irmandades da Fala.


230 231




CCLCAACSCCSIEECCEC

LGB1.6.2. Comprende, interpreta e rexeita os prexuízos que se poidan asociar á maneira de pronunciar a lingua galega.


Reflexiona, de xeito guiado, sobre os prexuízos aso-ciados á pronuncia do galego. Razoa de forma lóxica e coherente, extraendo conclusións obxectivas da aná-lise, e achega argumentos e exemplos convincentes. Dá diversas mostras de rexeitar os prexuízos e aplica estes coñecementos na vida diaria.

Reflexiona, de xeito guiado, sobre os prexuí-zos asociados á pronuncia do galego. Razoa de forma lóxica e coherente, extraendo con-clusións obxectivas da análise. Dá mostras de rexeitar os prexuízos e de interesarse por apli-car estes coñecementos na vida diaria.

Reflexiona, de xeito guiado, sobre os prexuízos asociados á pronuncia do galego e dá mostras de comprendelos e rexeitalos.

Reflexiona, de xeito guiado, sobre os prexuí-zos asociados á pronuncia do galego. Precisa reforzo para comprender obxectivamente e rexeitar os prexuízos.

CCLCAACSCCSIEECCEC

LGB1.7.1.LGB1.7.2.LGB1.7.3.LGB1.7.4.

Participa activamente en coloquios e debates e respecta as regras de interacción.

Páx. 210, actividade 8; páx. 211, actividade 9.Páx. 221, actividade 3.

Participa moi activamente en coloquios e debates. Prepara os argumentos previamente e reflexiona en profundidade sobre o tema proposto, de xeito lóxico, coherente e convincente. Intervén de forma clara, gra-maticalmente correcta e no rexistro adecuado. Coñece e respecta sempre as regras de interacción, intervención e cortesía: intervén na quenda que lle corresponde, mani-festa respecto e interese polas opinións alleas, xesticula adecuadamente e fai un uso apropiado do espazo. Cín-guese ao guión proposto, non divaga, atende as instru-cións da persoa moderadora e/ou modera o debate sen necesidade de que interveña o/a docente. Avalía as intervencións propias e alleas de forma obxectiva, respectuosa e pertinente e detecta e rexeita prexuízos nelas.

Participa activamente en coloquios e debates. Prepara os argumentos previamente e emí-teos de forma lóxica e coherente. Intervén de forma clara, gramaticalmente correcta e no rexistro adecuado. Coñece e respecta sempre as regras de interacción, intervención e corte-sía: intervén na quenda que lle corresponde, manifesta respecto e interese polas opinións alleas, xesticula adecuadamente e fai un uso apropiado do espazo. Cínguese ao guión pro-posto, non divaga, atende as instrucións da persoa moderadora e/ou modera o debate sen necesidade de que interveña o/a docente. Avalía as intervencións propias e alleas de for-ma respectuosa e detecta e rexeita prexuízos nelas.

Participa activamente en coloquios e debates. Emprega argumentos lóxicos e coherentes. In-tervén de forma clara e no rexistro adecuado. Coñece e respecta case sempre as regras de interacción, intervención e cortesía: intervén na quenda que lle corresponde, manifesta respecto e interese polas opinións alleas e progresa no emprego adecuado da linguaxe non verbal e o espazo. Cínguese ao guión proposto, non divaga, atende as instrucións da persoa moderadora e/ou modera o debate sen necesidade de que interveña o/a docente.

Realiza intervencións en coloquios e debates. Coñece e respecta case sempre as regras de interacción, intervención e cortesía: intervén na quenda que lle corresponde e manifes-ta respecto polas opinións alleas. Atende as instrucións da persoa moderadora e/ou trata de moderar o debate sen necesidade de que interveña o/a docente.

CCLCAACSIEE

LGB1.8.5. Emprega nas intervencións orais espontáneas un léxico rico e variado.


Emprega espontaneamente e de xeito fluído verbos de acción para describir oralmente unha escena a partir dunha ilustración.Amplía o seu repertorio léxico e incorpora este vocabu-lario á súa produción oral e escrita.

Emprega espontaneamente verbos de acción para describir oralmente unha escena a partir dunha ilustración.Amplía o seu repertorio léxico e trata de in-corporar este vocabulario á súa produción oral e escrita.

Emprega espontaneamente algúns verbos de acción para describir oralmente unha escena a partir dunha ilustración.Trata de incorporar algún destes verbos á súa produción oral e escrita.

Emprega espontaneamente algúns verbos de acción para describir oralmente unha escena a partir dunha ilustración, con dificultades.



LGB2.1.1.LGB2.1.3.

Aplica estratexias de lectura comprensiva e síntese.


Aplica con autonomía técnicas de análise do contido e estratexias de lectura comprensiva. Explica con preci-sión e claridade o significado que teñen no texto varios termos destacados.Sintetiza nun texto breve un aspecto do contido do có-mic. Segue os pasos precisos para elaborar a síntese e presenta un texto adecuado, coherente, cohesionado e gramaticalmente correcto.

Aplica con progresiva autonomía técnicas de análise do contido e estratexias de lectura comprensiva. Explica con claridade o signifi-cado que teñen no texto varios termos des-tacados.Sintetiza nun texto breve un aspecto do conti-do do cómic, seguindo os pasos precisos.

Aplica técnicas de análise do contido e estra-texias de lectura comprensiva. Explica o significado de varios termos des-tacados no texto e sintetiza nun texto breve un aspecto do contido do cómic, con algunha dificultade.

Presenta algunhas dificultades á hora de aplicar técnicas de análise do contido e estra-texias de lectura comprensiva: cústalle definir termos e/ou realizar sínteses.


LGB2.7.1. Identifica e expresa posturas de acordo e desacordo so-bre aspectos parciais ou globais dun texto.


Expresa posturas de acordo e desacordo sobre aspectos concretos dun texto con autonomía, fluidez, claridade e corrección.Identifica no texto unha situación prototípica de vio-lencia de xénero e redacta unhas recomendacións para evitala. Mostra no seu escrito un rexeitamento explícito dos prexuízos machistas e redacta de forma adecuada, coherente, cohesionada e gramaticalmente correcta.

Expresa posturas de acordo e desacordo sobre aspectos concretos dun texto con autonomía e claridade. Identifica no texto unha situación prototípica de violencia de xénero e redacta unhas reco-mendacións para evitala. Mostra no seu es-crito un rexeitamento explícito dos prexuízos machistas. Revisa o texto para corrixir erros gramaticais.

Expresa posturas de acordo e desacordo sobre aspectos concretos dun texto. Identifica no texto unha situación prototí-pica de violencia de xénero e redacta unhas recomendacións para evitala. Mostra no seu escrito un rexeitamento explícito dos prexuí-zos machistas.

Expresa posturas de acordo e desacordo sobre aspectos concretos dun texto. Identifica no texto unha situación prototípica de violencia de xénero e redacta unhas reco-mendacións para evitala. Escribe un texto in-adecuado ou precisa reforzo para comprender e rexeitar os prexuízos machistas.



232 233



CCLCAACSCCSIEECCEC

LGB2.12.4. Utiliza o rexistro lingüístico adecuado en función da situación comunicativa e do ámbito de uso.


Identifica no texto expresións coloquiais e ofrece o seu equivalente culto, sen dificultades e de forma precisa.Incorpora este léxico ao seu repertorio e utiliza con moita frecuencia o rexistro lingüístico adecuado en función da situación comunicativa e do ámbito de uso.

Identifica no texto expresións coloquiais e ofrece o seu equivalente culto, con algunha dificultade.Trata de incorporar este léxico ao seu reper-torio e utiliza con certa frecuencia o rexistro lingüístico adecuado en función da situación comunicativa e do ámbito de uso.

Identifica no texto expresións coloquiais e ofrece o seu equivalente culto, con axuda.Trata de utilizar o rexistro lingüístico adecua-do en función da situación comunicativa e do ámbito de uso.

Identifica no texto expresións coloquiais e ofrece o seu equivalente culto, con axuda.

Distingue os rexistros lingüísticos.


Distingue as variantes situacionais da lingua e localiza nun texto os trazos propios do rexistro coloquial, coa axuda dunha guía.Compara as características do rexistro coloquial coas do rexistro medio. Infire as diferenzas entre a linguaxe oral e a linguaxe escrita.

Distingue as variantes situacionais da lingua e localiza nun texto os trazos propios do rexis-tro coloquial, coa axuda dunha guía.Compara as características do rexistro colo-quial coas do rexistro medio.

Distingue as variantes situacionais da lingua e localiza nun texto os trazos propios do rexis-tro coloquial, coa axuda dunha guía.

Aprecia de forma comprensiva os trazos pro-pios do rexistro coloquial nun texto. Ten di-ficultades para distinguir con claridade e de xeito autónomo entre as variantes situacio-nais da lingua.

CCLCMCCTCAACSCCSIEE

LGB2.12.5. Usa elementos lingüísticos e discursivos para alcanzar a coherencia e cohesión interna (conectores).


Emprega diversos conectores vistos na unidade para redactar un texto breve a partir dun plano. Mostra a completa asimilación dos coñecementos adquiridos e escribe un texto adecuado, coherente, cohesionado e gramaticalmente correcto.

Emprega algúns conectores vistos na unidade para redactar un texto breve a partir dun pla-no. Mostra a asimilación dos coñecementos adquiridos e escribe un texto cohesionado e gramaticalmente correcto.

Emprega algún conector para redactar un texto breve a partir dun plano. Mostra certa asimilación dos coñecementos adquiridos.

Mostra escasa asimilación dos coñecementos desenvolvidos na unidade.


CCLCAACSIEE

LGB3.1.1. Amplía o seu repertorio e selecciona o léxico adecuado: os sentidos e a acción.


Identifica en textos, asocia a imaxes e relaciona léxico relativo aos sentidos e a acción, con facilidade e preci-sión. Redacta textos empregando abundante léxico es-tudado e mostrando a súa completa asimilación deste. Amplía o seu vocabulario e incorpora novos termos ás súas producións orais e escritas.

Identifica en textos, asocia a imaxes e rela-ciona léxico relativo aos sentidos e a acción. Redacta textos mostrando certa asimilación do léxico estudado. Amplía o seu vocabulario e trata de incorporar progresivamente novos termos ás súas producións orais e escritas.

Identifica en textos, asocia a imaxes e relacio-na léxico relativo aos sentidos e a acción, con algunha dificultade. Amplía o seu vocabulario e trata de incorporar progresivamente novos termos ás súas producións orais e escritas.

Identifica en textos e asocia a imaxes vocabu-lario relativo aos sentidos e a acción, con moi-ta dificultade. Mostra insuficiente progreso no seu coñecemento e uso do léxico.

CCLCAACSIEE

LGB3.2.1.LGB3.2.2.

Identifica as interxeccións.


Localiza con facilidade dez interxeccións no texto, ex-plica o seu uso e incorpóraas á súa produción escrita.

Localiza dez interxeccións no texto. Trata de incorporalas á súa produción escrita.

Localiza a maior parte das interxeccións pre-sentes no texto. Trata de incorporalas á súa produción escrita.

Precisa reforzo para recoñecer as interxec-cións.

Identifica e emprega as partículas comparativas.


Reflexiona, a partir do texto, sobre o uso das partículas comparativas. Fai uso de coñecementos previos e com-pleta correctamente unha serie de enunciados empre-gando todas as partículas comparativas posibles.

Reflexiona, a partir do texto, sobre o uso das partículas comparativas. Fai uso de coñece-mentos previos e completa correctamente unha serie de enunciados empregando partí-culas comparativas.

Reflexiona, a partir do texto, sobre o uso das partículas comparativas. Completa unha serie de enunciados empregando partículas com-parativas, con algunha dificultade.

Precisa reforzo para progresar no uso das par-tículas comparativas.

Identifica e explica o significado das perífrases verbais.


Reflexiona, a partir do texto, sobre o uso e significado das perífrases verbais. Fai uso de coñecementos previos, localiza as perífrases nunha serie de enunciados e ex-plica o seu valor.

Reflexiona, a partir do texto, sobre o uso e significado das perífrases verbais. Fai uso de coñecementos previos e localiza as perífrases nunha serie de enunciados. Explica o seu valor, con algunha dificultade.

Reflexiona, a partir do texto, sobre o uso e significado das perífrases verbais. Localiza as perífrases nunha serie de enunciados e explica o seu valor, con algunha incorrección.

Non fai uso de coñecementos previos ou mos-tra unha escasa asimilación destes.

Identifica, explica e emprega as preposicións e os ad-verbios.

Páx. 223, actividades 1, 2, 3, 4, 5 e 6.

Identifica en textos as preposicións e as súas contrac-cións cos artigos; analiza as frases preposicionais e substitúe preposicións por locucións prepositivas.Localiza en textos adverbios e locucións adverbiais, re-laciónaos entre si e clasifícaos.Aplica estes coñecementos na súa produción oral e es-crita.

Identifica en textos as preposicións e recoñece as súas contraccións cos artigos con algunha dificultade. Substitúe preposicións por locu-cións prepositivas.Localiza en textos adverbios e locucións ad-verbiais, relaciónaos entre si e clasifícaos.Aplica estes coñecementos na súa produción oral e escrita.

Identifica en textos as preposicións e recoñece as súas contraccións cos artigos con algunha dificultade. Substitúe preposicións por locu-cións prepositivas.Localiza en textos adverbios e locucións ad-verbiais, relaciónaos entre si e clasifícaos, con algunha dificultade.Trata de aplicar estes coñecementos na súa produción oral e escrita.

Identifica adverbios, preposicións e locucións adverbiais, con dificultade. Mostra na súa práctica unha insuficiente asimilación dos co-ñecementos desenvolvidos na unidade.

CCLCAA

LGB3.3.1. Recoñece e explica prefixos.


Recoñece no texto e explica o significado dunha pala-bra que contén o prefixo homo-. Explica, con precisión e facilidade, o significado de cada unha das palabras dunha serie que conteñen este prefixo, empregando o dicionario.Incorpora estes coñecementos na súa produción oral e escrita.

Recoñece no texto e explica o significado dunha palabra que contén o prefixo homo-.Explica o significado de cada unha das pala-bras dunha serie que conteñen este prefixo, empregando o dicionario.Trata de incorporar estes coñecementos na súa produción oral e escrita.

Recoñece no texto e explica o significado dunha palabra que contén o prefixo homo-.Explica o significado de cada unha das pala-bras dunha serie que conteñen este prefixo, empregando o dicionario e con algunha difi-cultade.

Recoñece no texto e explica o significado dunha palabra que contén o prefixo homo-Cústalle explicar o significado das palabras que conteñen este prefixo ou evita empregar o dicionario.

CCLCAACSIEE



Utiliza os dicionarios e outras fontes de consulta en di-ferentes soportes con autonomía e frecuencia; resolve as súas dúbidas sobre o uso correcto da lingua, obtén e interpreta de xeito adecuado a información comple-mentaria e progresa na aprendizaxe.

Utiliza os dicionarios e outras fontes de con-sulta en diferentes soportes con progresiva autonomía e frecuencia, resolve as súas dú-bidas sobre o uso correcto da lingua, obtén e interpreta de xeito adecuado a información complementaria e progresa na aprendizaxe.

Progresa no emprego dos dicionarios e outras fontes de consulta en diferentes soportes, así como na interpretación da información com-plementaria que conteñen, e úsaos con certa frecuencia.

Non emprega o dicionario con frecuencia e/ou non progresa no seu uso autónomo e eficaz.


234 235



CCLCAACSIEE

LGB3.6.1. Coñece e respecta as normas ortográficas: a diérese e o apóstrofo.


Dá mostras de coñecer as normas de uso da diérese e o apóstrofo: completa e corrixe enunciados e explica o seu uso.Respecta sempre as regras ortográficas na súa produ-ción escrita.

Dá mostras de coñecer as normas de uso da diérese e o apóstrofo: completa e corrixe enunciados; explica o seu uso con algunha dificultade.Respecta case sempre as regras ortográficas na súa produción escrita.

Dá mostras de coñecer as normas de uso da diérese e o apóstrofo: completa enunciados e explica o seu uso, con algunha dificultade.Trata de respectar as regras ortográficas na súa produción escrita.

Dá escasas mostras de coñecer as normas de uso da diérese e o apóstrofo: completa enun-ciados e explica o seu uso, con dificultade.Non respecta as regras ortográficas na súa produción escrita.

CCLCMCCTCAACSCCSIEE

LGB3.9.1. Identifica, explica e usa distintos conectores.

Páx. 216, actividade 1: páx. 217, actividades 2, 3 e 4.

Identifica e usa distintos tipos de conectores de espazo e tempo e organizadores do discurso.Emprega oralmente marcadores de espazo e tempo para completar un texto, coa axuda dun plano.Transforma correctamente unha listaxe numerada nun texto informativo cohesionado, empregando todos os nexos dunha serie.Clasifica unha serie de conectores e substitúeos por ou-tros equivalentes.

Emprega oralmente marcadores de espazo e tempo para completar un texto, coa axuda dun plano.Transforma correctamente unha listaxe nu-merada nun texto informativo cohesionado, empregando todos os nexos dunha serie.Clasifica unha serie de conectores e substi-túeos por outros equivalentes.

Emprega oralmente marcadores de espazo e tempo para completar un texto, coa axuda dun plano.Transforma correctamente unha listaxe nu-merada nun texto informativo cohesionado, empregando nexos dunha serie.

Emprega oralmente marcadores de espazo e tempo para completar un texto, coa axuda dun plano.Precisa reforzo para progresar no uso de co-nectores textuais.

CCLCAACSCCSIEECCEC

LGB3.10.1.LGB3.11.1.

Determina o tema e interpreta o sentido e intención comunicativa dun cómic.

Páxs. 206-209, lectura.Páx. 210, actividades 2, 3 e 4.

Le comprensivamente un cómic e mostra a súa inter-pretación lóxica deste: reconstrúe o seu sentido global respondendo preguntas e comentando o texto de xeito autónomo e adecuado. Achega un título alternativo acaído para a obra.Explica detalladamente e de xeito claro os elementos humorísticos presentes no texto.

Le comprensivamente un cómic. Responde loxicamente preguntas sobre o contido do có-mic. Achega un título alternativo para a obra, con algunha dificultade. Realiza unha listaxe cos elementos humorísticos presentes no tex-to e trata de explicalos.

Le comprensivamente un cómic. Responde loxicamente preguntas sobre o contido do có-mic. Achega un título alternativo para a obra, con algunha dificultade.

Le comprensivamente un cómic. Responde loxicamente preguntas sobre o contido do có-mic, con algunhas dificultades.

Coñece, identifica e interpreta os trazos xerais da lin-guaxe do cómic.


Coñece, identifica e interpreta os trazos xerais da lin-guaxe do cómic e dá diversas mostras de apreciala como manifestación artística.Identifica e explica con claridade e sen dificultades as elipses narrativas en cómics.Analiza os diferentes tipos de plano empregados, en relación coa súa función narrativa.Localiza onomatopeas e signos cinéticos e demostra a súa lóxica interpretación.Recoñece e comenta detalladamente as metáforas vi-suais.Sinala diferentes tipos de globo empregados na banda deseñada e comenta o seu significado.

Coñece e interpreta os trazos xerais da lin-guaxe do cómic e dá mostras de apreciala como manifestación artística. Identifica os elementos que compoñen esta linguaxe (elipses, tipos de plano, onomato-peas, signos cinéticos, metáforas visuais e tipos de globo) e explícaos a grandes trazos.

Coñece, identifica e interpreta os trazos xerais da linguaxe do cómic e dá diversas mostras comprender que se trata dunha manifestación artística.Identifica os elementos que compoñen esta linguaxe (elipses, tipos de plano, onoma-topeas, signos cinéticos e tipos de globo) e explícaos a grandes trazos, con algunhas di-ficultades.

Coñece, identifica e interpreta os trazos xerais da linguaxe do cómic e dá diversas mostras comprender que se trata dunha manifestación artística.Identifica, con dificultades, os elementos que compoñen esta linguaxe (elipses, tipos de pla-no, onomatopeas, signos cinéticos e tipos de globo).



LGB4.7.1.LGB4.7.2.

Identifica e clasifica as variantes diastráticas do galego e valora o estándar como variante unificadora.


Dá mostras de recoñecer os trazos da variedade están-dar e valorala como variante unificadora. Comprende o concepto de «falar ben» en relación co dominio de diferentes rexistros lingüísticos.Identifica nun texto oral os trazos propios dunha va-riante diastrática.Identifica nun texto poético o léxico propio dunha xerga xuvenil. Comenta os textos aplicando os coñecementos adquiridos.

Identifica nun texto oral os trazos propios du-nha variante diastrática.Identifica nun texto poético o léxico propio dunha xerga xuvenil. Comenta os textos apli-cando os coñecementos adquiridos.

Identifica nun texto oral os trazos propios dunha variante diastrática, con algunha difi-cultade.Identifica nun texto poético o léxico propio dunha xerga xuvenil.

Identifica nun texto oral os trazos propios du-nha variante diastrática, con dificultades.


CCLCAACCEC

LGB5.1.1.LGB5.1.2.

Explica a poesía anterior ás Irmandades da Fala.


Describe detalladamente a Galicia de finais do século XIX e comezos do século XX e utiliza estes coñecemen-tos para explicar a produción lírica da época. Mostra o seu coñecemento dos trazos xerais da poesía de «Entre dous séculos» e reflexiona sobre a conside-ración posterior dos principais autores na historia da literatura galega.Explica, achegando exemplos, as diferenzas entre a poesía popularista e a poesía academicista anterior ás Irmandades da Fala.

Demostra ter unha idea xeral da situación so-cial da Galicia de finais do século XIX e come-zos do século XX. Explica, a grandes trazos, as razóns da escasa consideración dos autores da época na historia da literatura galega.Mostra sucintamente o seu coñecemento das principais diferenzas entre a poesía popularis-ta e a poesía academicista.

Demostra ter unha idea xeral da situación so-cial da Galicia de finais do século XIX e come-zos do século XX. Mostra sucintamente o seu coñecemento das principais diferenzas entre a poesía popularista e a poesía academicista.

Demostra ter unha idea moi xeral da situación social da Galicia de finais do século XIX e co-mezos do século XX, así como da produción lírica da época.


236 237



CCLCAACCEC

LGB5.2.2.LGB5.2.3.LGB5.2.4.



Le comprensivamente unha escolma de textos da época previa ás Irmandades da Fala e ofrece diversas mos-tras da completa asimilación dos seus trazos estéticos. Compara e comenta a selección aplicando os coñece-mentos adquiridos: adscribe as composicións ás dúas liñas temáticas maioritarias na época, de forma razoada e exemplificada, e explica detalladamente os trazos inti-mistas e épicos presentes en poemas concretos.

Le comprensivamente unha escolma de tex-tos da época previa ás Irmandades da Fala e ofrece mostras da asimilación dos seus trazos estéticos. Analiza de forma guiada os textos, respondendo preguntas e facendo uso dos coñecementos adquiridos: relaciona os textos coas liñas temáticas maioritarias na época e identifica trazos intimistas e épicos.

Le comprensivamente unha escolma de tex-tos da época previa ás Irmandades da Fala e ofrece mostras da asimilación dos seus trazos estéticos. Responde loxicamente preguntas sobre a escolma, con algunha dificultade: re-laciona os textos coas liñas temáticas maiori-tarias na época.

Le comprensivamente unha escolma de textos da época previa ás Irmandades da Fala.Precisa axuda para comentar de forma guiada a selección e aplicar os coñecementos desen-volvidos na unidade.

CCLCAACSCCSIEE

LGB5.6.1.LGB5.6.2. Crea ou recrea textos sinxelos de intención literaria

partindo das características dos traballados na aula e desenvolve o gusto pola escrita.


Dá mostras de desenvolver o seu gusto pola escrita me-diante o emprego de técnicas de escrita e a expresión e recreación de feitos próximos ás súas experiencias e intereses.Introdúcese na linguaxe do cómic a través da lectura e a creación e desenvolve o seu criterio lector: infórmase sobre a traxectoria do autor do cómic mostrando moito interese.Crea catro viñetas de cómic relacionadas tematicamen-te coa obra lida na unidade.Emprega diversos recursos literarios e presenta textos orixinais, adecuados e gramaticalmente correctos.

Dá algunhas mostras de desenvolver o seu gusto pola escrita. Introdúcese na linguaxe do cómic a través da lectura e a creación. Crea catro viñetas de cómic relacionadas tematica-mente coa obra lida na unidade.Emprega algún recurso literario de forma consciente e presenta textos adecuados e gra-maticalmente correctos.

Dá algunhas mostras de desenvolver o seu gusto pola escrita. Crea catro viñetas de cómic relacionadas tematicamente coa obra lida na unidade. Emprega algún recurso literario de forma consciente.

Crea catro viñetas de cómic relacionadas te-maticamente coa obra lida na unidade. Crea un texto pouco adecuado e non emprega recursos literarios.

Coñece e emprega a linguaxe do cómic.


Dá mostras de desenvolver o seu gusto pola escrita afondando progresivamente no coñecemento e uso de técnicas creativas. Escribe, seguindo unhas pautas, un guión e diálogos de banda deseñada. Toma como re-ferencia as ilustracións e constrúe textos acaídos. Em-prega diversos recursos relacionados cos elementos do cómic estudados na unidade e presenta textos orixinais e gramaticalmente correctos.

Dá algunhas mostras de desenvolver o seu gusto pola escrita. Escribe, seguindo unhas pautas, un guión e diálogos de banda deseña-da. Emprega algúns recursos relacionados cos elementos do cómic estudados na unidade e presenta textos orixinais e gramaticalmente correctos.

Dá algunhas mostras de desenvolver o seu gusto pola escrita. Escribe, seguindo unhas pautas, un guión e diálogos de banda dese-ñada. Emprega de forma consciente algún recurso relacionado cos elementos do cómic estudados na unidade.

Escribe, seguindo unhas pautas, un guión e diálogos de banda deseñada. Crea textos pou-co adecuados e non emprega os recursos rela-cionados cos elementos do cómic estudados.

UNIDADE 8

238


Desconsolo de nai

Eu ben o vin; co seu morral n’o lomboCara a Cudeiro ben ‘o vin marchar...Leváronmo pra guerra... ¡Ay probe fillo...;Ay probe fillo!! ¡¡Coitadiña nay!!

Eu xa non teño quen console agoraAs penas que m’ afrixen; sin il sonSér que morre do dóor e soedades,Alma sin sonos é xardin sin frór.

Inda hoxe o recordo, e inda teñoGardadas n’o meu triste curazon,As vágoas d’ os seus ollos, as palabrasQue me dixo o meu ben cando se fói.

Miña nay, miña nay, cále, non chore,Dixo o probe, morrendo de pesar,Diume unha apreta logo e dispidíuse,Fóise despois, e non ‘o vin xá mais. A miña xoya, ‘o meu tesouro, ‘o filloQue con moitos traballos eu criéi¿Onde s’atopará? ¿morréu, ou vive?¿Eu morrereime sin volvélo a ver?

Anduriñas voadoras que traspóndesOs espacios, si o vedes, por piedáFaládelle de min, qu’o quero moitoQue veña aixiña, aixiña pr’o lugar...

¡Ay! e ninguen responde, todo cála,...Soedades..., dóor..., ¡e lonxe d’íl!Sí xá non vivo sin meu probe fillo,¿Onde estás morte, que non vés por min?

Valentín Lamas Carvajal

1. Le e responde:

– Explica, coa axuda do dicionario, o significado das palabras do poema marcadas en negriña.

– Explica como se sente a nai protagonista deste poema. Busca versos que xustifiquen as túas afirmacións.

– A cal ou cales das liñas temáticas maioritarias na época adscribirías este poema?

a) Costumista: (Tratan sobre costumes e tradicións)

b) Intimista: (Poemas que expresan os sentimentos da voz poética)

c) Social: (Son poemas onde se denuncia unha situación inxusta)


239

2. Analizando os tipos de plano que aparecen na páxina 213 do libro, fai coa cámara do móbil unha fotografía de cada un dos tipos que alí se describen. Tamén podes debuxalos se prefires.

3. Escribe enunciados nos que empregues os seguintes conectores: en segundo lugar, en relación co, é dicir, en resumo, así pois, pouco antes, asemade.

4. Busca no diccionario as seguintes palabras e relaciona cada unha co seu sentido.

bisbar, enxergar, cantaruxar, saloucar, catar, beliscar, uliscar, acariciar, beliscar

5. Neste enunciados encontramos dous tipos de rexistros: o formal e o coloquial. Indica cal deles observamos en cada caso e fai as transformacións necesarias para convertelo no contrario.

– Oes, tío, pásasme esa birra que está na mesa?

– Desgraciadamente, a señora Mercedes finou esta mañá.

– Luz comprouse un buga que mola mazo.

– Entroulle a unha tía do curro, pero ela logo lle cortou.

– Rógolle que compre a pasta dentífrica que lle indiquei.

6. Clasifica os seguintes adverbios segundo sexan de lugar, tempo, modo, negación, afirmación, dúbida e cantidade: máis, tampouco, agora, fóra, seica, quizais, si, mal, sempre, dabondo, alí, amodo, acaso, gratis, hoxe, non, nunca, lonxe.

7. A diérese é un signo ortográfico que se coloca enriba da vogal u para indicar que se pronuncia nas sílabas güe e güi. Pon diérese nas palabras que sexa necesario.

pinguín, piragua, linguista, linguado, regueiro, guinda, paraugueiro, bilingue

430

UNIDADE 8

1. •

– Morral: Saco ou mochila que usan os cazadores, soldados ou pastores para botar a caza, levar provisións ou trans-portar algunha roupa.

– Coitadiña (Coitada): Persoa que é vítima da sorte adversa.

– Afrixen (Aflixir): Que causan sufrimento moral ou pena.

– Traspondes (Traspor): Pasar unha persoa ou unha cousa ao outro lado dun obstáculo.

• A nai do poema séntese moi preocupada e soa porque lle levaron un fillo para a guerra, tanto que prefire morrer antes de non volver velo.

«Leváronmo pra guerra... ¡Ay probe fillo...;Ay probe fillo!! ¡¡Coitadiña nay!!»

«Eu xa non teño quen console agoraAs penas que m’ afrixen; sin il sonSér que morre do dóor e soedades,»

«Si xá non vivo sin meu probe fillo,¿Onde estás morte, que non vés por min?»

– As respostas correctas son b) e c).

2. Actividade de resposta aberta. Trátase de que o alumnado sexa quen de entender cada tipo de plano e reproducilo, ben cunha foto, ben cun debuxo.

3. Resposta aberta. Posible resposta:

– En caso de incendio o primeiro que debemos comprobar é que non queda ninguén na aula, en segundo lugar pechar as portas e as xanelas.

– En relación co anterior, eu quería formular unha pregunta.

– O problema do ruído procede do exterior, é dicir, vén da rúa.

– En resumo, síntome orgullosa de representar a miña clase como delegada.

– O desxeo dos polos xa é unha realidade, así pois, é preciso reverter o cambio climático.

– Saíu sen dicir palabra. Pouco antes chamara por teléfono a súa nai.

– Non se debe conducir e asemade ollar a paisaxe.

4. OÍDO:

Bisbar: Falar en voz baixa e case sen abrir a boca, de xeito que só se percibe o son dos eses.

Cantaruxar: Cantar a media voz, xeralmente emitindo só algunhas sílabas que expresan a melodía.

Saloucar: Chorar facendo certos ruídos coa gorxa e o nariz, cortando momentaneamente o choro, ou suspirando.

VISTA:

Enxergar: Ver algo ao lonxe, sen distinguilo ben.


431

TACTO:

Catar: Tomar unha pequena cantidade de comida ou bebida para apreciar o seu sabor e xulgar as súas calidades. 2. Exami-nar con atención na procura de algo, en particular pulgas ou outros parasitos.

Acariciar: Facerlle caricias a alguén.

Beliscar: Apertar entre dous dedos, xeralmente entre o polgar e o índice, un pouco de pel e carne a alguén.

OLFACTO:

Uliscar: Ulir algo con rápidas e repetidas inspiracións.

5. – Coloquial. Desculpa, achégasme esa cervexa que está na mesa?

– Formal. Que chungo! A señora Mercedes palmou hoxe á mañá.

– Coloquial. Luz adquiriu un vehículo precioso.

– Coloquial. Fíxolle una proposición amorosa unha moza do traballo, pero ela rexeitouna rapidamente.

– Formal. Pídoche que compres a pasta de dentes que che dixen. 6. máis: cantidade; tampouco: negación; agora: tempo; fóra: modo; seica: dúbida; quizais: dúbida; si: afirmación; mal:

modo; sempre: tempo; dabondo: cantidade; alí: lugar; amodo: modo; acaso: dúbida; gratis: modo; hoxe: tempo; non: negación; nunca: negación; lonxe: lugar.

7. pingüín, piragua, lingüista, linguado, regueiro, guinda, paraugueiro, bilingüe.

UNIDADE 8

240




3. O emprendemento.No texto do exercicio 3 do apartado «O tecido da lingua» ofrécense as normas que rexen a política de rebaixas das

empresas. Con el pódese traballar a importancia dun consumo responsable que coñeza as leis e os dereitos das persoas consumidoras.

5. A igualdade efectiva entre mulleres e homes.O cómic «Love in the ESO» do apartado «Lectura» aborda o tema das relacións sentimentais entre os adolescentes. Con

el promóvese a igualdade entre homes e mulleres e condénase, concretamente, o acoso entre as parellas, ofrecendo modelos positivos de relación entre as persoas máis novas. No exercicio 9 do apartado «Traballo co texto» pídeselle ao alumnado que valore os prexuízos que existen sobre os comportamentos sexuais en función de se son protagonizados por un home ou por unha muller. Con el pódese traballar a importancia do establecemento de relacións amorosas baseadas en principios de igualdade e respecto.


No texto «O falar das fadas» de Valentín Lamas Carvajal do apartado «Escolma» faise un eloxio da lingua galega como ideal para expresar os sentimentos máis íntimos. Con el pódese traballar a importancia das linguas para a expresión da intimidade. No exercicio 8 do apartado «Traballo co texto» pídeselle ao alumnado que debata sobre o acoso que se produce a través do móbil entre os membros dunha parella sentimental. Búscase unha reflexión crítica que cuestione este tipo de comportamentos que coartan a liberdade das persoas, principalmente das mulleres. No exercicio 3 do apartado «Lingua e sociedade» convídase ao alumnado a debater sobre os prexuízos que funcionan a respecto das maneiras de falar das persoas. Búscase a reflexión crítica sobre os mesmos e reforzar o valor que posúe ter unha expresión coidada e axeitada aos diferentes contextos.

8. A discriminación por razón da orientación sexual ou da identidade de xénero.No cómic «Love in the ESO» do apartado «Lectura» abórdase o tema da relación entre persoas novas do mesmo sexo,

fomentando unha imaxe positiva e desprexuizada destas. Búscase fomentar a igualdade e o respecto por todas as escollas que as persoas fan a respecto da súa sexualidade.

9. A educación viaria.O poema de Carlos Negro do exercicio 4 do apartado «Lingua e sociedade» cuestiónase a velocidade excesiva na circu-

lación e moto. Serve para traballar a seguridade viaria e a condución responsable.

242


O LIBRO DO ALUMNADO

Na páxina de entrada da unidade preséntanse unha serie de actividades orais que parten dos coñecementos previos e avanzan contidos que se traballarán ao longo da unidade. Neste caso, as preguntas refírense aos textos informativos, ás revistas de información xeral, ás interferencias lingüísticas entre galego e castelán, ademais do sexismo na linguaxe.


– Achegarse ás principais obras e autores da prosa e do teatro anteriores a 1916.

– Caracterizar un texto informativo.

– Detectar e evitar os usos sexistas da linguaxe.

– Valorar as diferentes variedades fonéticas da lingua.

– Ampliar o léxico relacionado coas vacacións.

– Identificar e coñecer as alternancias e mesturas de códigos.

– Detectar e usar correctamente as conxuncións, locucións conxuntivas e interxeccións.


– Literatura: A prosa e o teatro anteriores ás Irmandades da Fala. Inclúe un apartado final titulado «Comprende e razoa», no que o alumnado deberá demostrar a adquisición reflexiva dos contidos expostos.

– Escolma: que inclúe na epígrafe «Repara» unhas breves preguntas de comprensión dos textos escolmados.

– Lectura e traballo co texto: «No sexo, guíate ben». Actividades de comprensión e expresión escrita e oral. Outras activi-dades: til diacrítico, clasificación morfolóxica de palabras, xénero dos substantivos, siglas, palabras tabú.

– Tipos de textos: O texto informativo.

– O tecido da lingua: A linguaxe non sexista.

– Escoitar e falar: Escrita e pronuncia.

– Os nomes das cousas: De vacacións.

– Lingua e sociedade: Linguas en contacto: alternancia e mestura de códigos.

– A lingua por dentro: As conxuncións e as locucións conxuntivas. As interxeccións.

– Letras e signos: Maiúsculas e minúsculas.


Avaliación:Na última páxina, a proba de avaliación da adquisición dos contidos da unidade. Parte da lectura do texto «No Miño»,

de Francisco Álvarez de Nóvoa, para desenvolver actividades de comprensión e expresión escritas, así como outras corres-pondentes aos diferentes apartados da unidade.


243

Temporalización:Os contidos desta unidade impartiranse durante o mes de xuño.


Recursos:















244 245


Lite

ratu

ra e

esc

olm

a de

tex

tos

pp. 2

29-2

33

a)b)f)g)h)l)n)ñ)



• A prosa e o teatro anteriores ás Irmandades da Fala: contexto sociohistórico.

• A novela: Marcial Valladares e Antonio López Ferreiro.• O relato: Valentín Lamas Carvajal, Heraclio Pérez Placer e Fran-

cisco Álvarez de Nóvoa.• O teatro. A Escola Rexional de Declamación.


• Escolma de textos.


• Describir o contexto sociohistórico en que se desenvolveron o teatro e a prosa do período previo ás Irmandades da Fala.

• Coñecer os principais autores e manifestacións literarias en prosa e teatro da época previa ás Irmandades da Fala.

• Reflexionar sobre as dificultades dos autores á hora de escribir prosa na época.

• Describir as principais liñas temáticas abordadas na narrativa galega do período estudado.

• Valorar a existencia da Escola Rexional de Declamación no seu contexto sociohistórico e sintetizar a súa historia e obxecti-vos.


• Ler comprensivamente dous textos narrativos e un texto dra-mático anteriores ás Irmandades da Fala.

• Comentar un fragmento da obra Maxina ou a filla espúrea, de Marcial Valladares, en relación coas características propias da narrativa decimonónica.

• Comentar a intención modernizadora de Francisco Álvarez de Nóvoa a partir dun fragmento dun relato da obra Pé das Burgas.

• Comentar, desde o punto de vista temático, un fragmento da obra A Ponte, de Manuel Lugrís Freire.


• Describe o contexto sociohistórico en que se desenvolveron o teatro e a prosa do período previo ás Irmandades da Fala.• Coñece os principais autores e manifestacións literarias en prosa e teatro da época previa ás Irmandades da Fala.• Reflexiona sobre as dificultades dos autores á hora de escribir prosa na época.• Describe as principais liñas temáticas abordadas na narrativa galega do período estudado.• Valora a existencia da Escola Rexional de Declamación no seu contexto sociohistórico e sintetiza a súa historia e obxectivos.


• Le comprensivamente dous textos narrativos e un texto dramático anteriores ás Irmandades da Fala.LGLB5.2.3. Comenta, de forma guiada, textos de obras da Literatura galega desde a Idade Media ata 1916, sinala os seus trazos característicos definitorios e relaciónaos co contexto histórico, cultural e sociolingüístico do período da literatura galega correspondente.LGLB5.2.4. Compara textos literarios dunha mesma época atendendo aos seus principais contidos, sinala os seus trazos característicos defini-torios e pon todo en relación co contexto histórico, cultural e sociolingüístico da época ou do período.

• Comenta un fragmento da obra Maxina ou a filla espúrea, de Marcial Valladares, en relación coas características propias da narrativa decimonónica.

• Comenta a intención modernizadora de Francisco Álvarez de Nóvoa a partir dun fragmento dun relato da obra Pé das Burgas.• Comenta, desde o punto de vista temático, un fragmento da obra A Ponte, de Manuel Lugrís Freire.

CCLCCEC

CCLCCEC

CCLCCECCCLCCEC

Lect

ura

e tr

abal

lo c

o te

xto

pp. 2

34-2

37



B1.7. Participación activa en situacións propias do ámbito educati-vo e de interese para o alumnado que xeren intercambio de opinión.B1.9. Construción de discursos adecuados a distintos rexistros, coherentes e ben organizados sobre temas de interese persoal ou social da vida cotiá e educativa.

• Expresión oral: debate sobre educación sexual.

B1.7. Participar activamente en situacións propias do ámbito edu-cativo e de interese para o alumnado que xeren intercambio de opinión.B1.9. Producir discursos breves e comprensibles, nun rexistro neu-tro, informal ou máis culto, sobre temas da vida cotiá ou educativa.

• Participar activamente nun debate sobre educación sexual.• Reflexionar empregando argumentos lóxicos e coherentes,

emitidos de forma clara.• Amosar seriedade no tratamento do tema, así como respecto

polas opinións dos demais.• Dar resposta a unha serie de preguntas formuladas a xeito de

guión.• Cinguirse ao tema e non divagar.• Comentar as contribucións alleas.• Recoñecer e evitar usos lingüísticos sexistas.• Respectar as quendas de fala.• Coidar a súa linguaxe non verbal e respectar o espazo.• Escoitar de xeito activo.

LGB1.7.1. Participa activamente en debates ou coloquios, respecta as regras de interacción, intervención e cortesía, manifesta as súas opinións e respecta as dos demais.LGB1.9.1. Participa en conversas informais nos que intercambia información e expresa a súa opinión.

• Participa activamente nun debate sobre educación sexual.• Reflexiona empregando argumentos lóxicos e coherentes, emitidos de forma clara.• Amosa seriedade no tratamento do tema, así como respecto polas opinións dos demais.

LGB1.7.2. Cínguese ao tema, non divaga e atende ás instrucións do moderador nos debates e coloquios.• Dá resposta a unha serie de preguntas formuladas a xeito de guión.• Cínguese ao tema e non divaga.

LGB1.7.3. Avalía as intervencións propias e alleas.• Comenta as contribucións alleas.• Recoñece e evita usos lingüísticos sexistas.


• Respecta as quendas de fala.• Coida a súa linguaxe non verbal e respecta o espazo.• Escoita de xeito activo.

CCLCSCCCLCSCCCECCSIEECCLCSC

CAA

CCLCSC



246 247


Lect

ura

e tr

abal

lo c

o te

xto

pp. 2

34-2

37




• Actividades de comprensión textual e expresión escrita.B2.4. Comprensión e interpretación dos textos propios do ámbito educativo, especialmente os expositivos e explicativos (enciclope-dias, webs educativas e outros materiais de consulta).

• Lectura comprensiva dun texto informativo: «No sexo, guíate ben», Luísa Abad, María Xosé Bravo e Carme Vilariño.


• Lectura en voz alta.


• Sintetizar cada apartado da lectura nun enunciado que recolla o tema principal.

• Realizar un resumo do texto a partir do esquema anterior.• Empregar un cadro para organizar información tirada do texto

e relacionala coa propia experiencia.• Explicar, coa axuda do dicionario, o significado de varios ter-

mos destacados na lectura.• Expresar con outras palabras o contido dun parágrafo tirado

do texto.• Explicar por escrito o significado dun fragmento do texto en

relación coa súa experiencia persoal.B2.4. Comprender e interpretar textos de carácter educativo, espe-cialmente os expositivos e explicativos: enciclopedias, webs educa-tivas e outros materiais de consulta.

• Ler comprensivamente un texto informativo e mostrar de xeito explícito a súa interpretación lóxica.

• Responder de xeito adecuado unha serie de preguntas relativas ao contido do texto.

• Escoller e describir unha das ilustracións da lectura explicando o seu significado.

• Consultar páxinas web para ampliar a información sobre a te-mática do texto.

B2.8. Ler en voz alta, de xeito fluído, e respectar os patróns foné-ticos do galego.

LGB2.1.1. Usa técnicas de síntese do contido dos textos: subliñados, esquemas e resumos.• Sintetiza cada apartado da lectura nun enunciado que recolla o tema principal.• Realiza un resumo do texto a partir do esquema anterior.

LGB2.1.2. Usa técnicas de ampliación e organización da información: táboas, cadros, gráficos e mapas conceptuais.• Emprega un cadro para organizar información tirada do texto e relacionala coa propia experiencia.

LGB2.1.3. Busca e asimila o significado de palabras do rexistro formal e incorpóraas progresivamente ao seu vocabulario.• Explica, coa axuda do dicionario, o significado de varios termos destacados na lectura.

LGB2.1.4. Relaciona a información explícita e implícita dun escrito en función do contexto.• Expresa con outras palabras o contido dun parágrafo tirado do texto.• Explica por escrito o significado dun fragmento do texto en relación coa súa experiencia persoal.

LGB2.4.1. Comprende e interpreta textos propios do ámbito educativo, especialmente os expositivos e explicativos elaborados a partir da información obtida nas bibliotecas.

• Le comprensivamente un texto informativo e mostra de xeito explícito a súa interpretación lóxica deste.• Responde de xeito adecuado unha serie de preguntas relativas ao contido do texto.• Escolle e describe unha das ilustracións da lectura explicando o seu significado.

LGB2.4.2. Consulta fontes xerais (enciclopedias) e especializadas (monográficos e webs temáticas) para ampliar a información e mellorar o coñecemento da mensaxe.

• Consulta páxinas web para ampliar a información sobre a temática do texto.LGB2.8.1. Le en voz alta, de xeito fluído e respecta a fidelidade ao texto.LGB2.8.2. Respecta os patróns fonéticos do galego (fonética sintáctica e entoación) e emprega a dicción e o ritmo axeitado á lectura do texto.

CCLCAA

CCLCAACCLCAACCLCAA

CCLCAA

CCLCAACDCCLCCL



• Reflexión lingüística: palabras tabú.B3.2. Recoñecemento e identificación das categorías gramaticais.

• Reflexión lingüística: a clase de palabras.• Reflexión lingüística: xénero dos substantivos invariables.


• Reflexión lingüística: til diacrítico.• Reflexión lingüística: siglas.


• Recoñecer o concepto palabra tabú e ofrecer solucións eufe-místicas para unha serie dada.


• Identificar a clase de palabras á que pertencen os termos dun enunciado tirado do texto.

• Coñecer o xénero dos substantivos invariables dunha serie dada.


• Identificar nun fragmento do texto formas verbais con til dia-crítico e indicar a diferenza entre estas e os seus pares non acentuados.

• Explicar o significado dunha serie de siglas relacionadas co tema da lectura.

LGB3.1.1. Selecciona o léxico e as expresións axeitadas en contextos comunicativos de uso formal da lingua.• Recoñece o concepto palabra tabú a partir dunha serie de termos.• Ofrece solucións eufemísticas para unha serie de palabras tabú dada.

LGB3.2.2. Identifica e explica os usos e valores das categorías gramaticais relacionándoas coa intención comunicativa e a tipoloxía textual.• Identifica a clase de palabras á que pertencen os termos dun enunciado tirado do texto.• Sinala o xénero dos substantivos invariables dunha serie dada.

LGB3.6.1. Emprega textos orais e escritos e respecta as normas gramaticais.• Identifica nun fragmento do texto formas verbais con til diacrítico e indica a diferenza entre estas e os seus pares non acentuados.• Explica o significado dunha serie de siglas relacionadas co tema da lectura.

CCLCAA

CCLCAA

CCLCAA


248 249


Tipo

s de

tex

tos

pp. 2

38-2

39

a)b)e)f)g)h)


B2.4. Comprensión e interpretación dos textos propios do ámbito educativo, especialmente os expositivos e explicativos (enciclope-dias, webs educativas e outros materiais de consulta).B2.5. Identificación do tema e dos subtemas, a estrutura comuni-cativa das mensaxes e a intención do emisor dos textos expositivos e explicativos.

• O texto informativo.• O contido.• A estrutura.• A expresión: claridade e sinxeleza, concisión e propiedade.

B2.11. Produción, en soporte impreso ou dixital, de textos expositi-vos do ámbito educativo a partir da información obtida na bibliote-ca ou outras fontes de documentación.B2.12. Planificación, produción e revisión do texto con adecuación, coherencia, cohesión e respecto polas normas morfolóxicas, orto-gráficas e tipográficas.

• Expresión escrita: elaboración dun texto informativo en for-mato electrónico.

B2.4. Comprender e interpretar textos de carácter educativo, espe-cialmente os expositivos e explicativos: enciclopedias, webs educa-tivas e outros materiais de consulta.

• Procurar de xeito autónomo tres textos informativos en ga-lego.

• Xustificar razoadamente a inclusión dos tres textos informati-vos procurados na tipoloxía textual tratada.

B2.5. Identificar o tema, os subtemas e a estrutura comunicativa dos textos expositivos e explicativos.

• Identificar as partes e ideas fundamentais expresadas no texto lido ao comezo da unidade.

• Analizar os trazos lingüísticos do texto lido ao comezo da unidade conforme ás pautas propostas para a redacción dun texto informativo.

• Analizar a estrutura do texto lido ao comezo da unidade.• Ler comprensivamente e analizar un texto informativo aten-

dendo ao seu contido, estrutura e expresión.B2.11. Producir, en soporte impreso ou dixital, textos expositivos do ámbito educativo: informes e proxectos sobre tarefas educativas das materias curriculares.

• Elaborar un texto informativo sobre un tema do seu interese seguindo unhas pautas.

• Presentar o texto en formato electrónico e usar correctamente os elementos formais.


• Planificar a composición dun texto informativo.• Elaborar un esquema previo.• Redactar un borrador.• Procurar e seleccionar a información adecuada.• Empregar adecuadamente un rexistro formal.• Redactar un texto coherente e cohesionado.• Puntuar o texto adecuadamente.• Evitar as redundancias.• Empregar un léxico variado, adecuado e preciso.• Evitar o emprego de palabras comodín.• Revisar o texto e corrixir os erros tipográficos, ortográficos e

gramaticais.

LGB2.4.1. Comprende e interpreta textos propios do ámbito educativo, especialmente os expositivos e explicativos elaborados a partir da información obtida nas bibliotecas.LGB2.4.2. Consulta fontes xerais (enciclopedias) e especializadas (monográficos e webs temáticas) para ampliar a información e mellorar o coñecemento da mensaxe.

• Procura de xeito autónomo tres textos informativos en galego.• Xustifica razoadamente a inclusión dos tres textos informativos procurados na tipoloxía textual tratada.

LGB2.5.1. Interpreta o sentido global e compón o esquema xerarquizado das ideas de textos expositivos e explicativos.• Identifica as partes e ideas fundamentais expresadas no texto lido ao comezo da unidade.• Analiza os trazos lingüísticos do texto lido ao comezo da unidade conforme ás pautas propostas para a redacción dun texto informativo.

LGB2.5.2. Identifica a estrutura comunicativa das mensaxes escritas e a intención do emisor.• Analiza a estrutura do texto lido ao comezo da unidade.• Le comprensivamente e analiza un texto informativo atendendo ao seu contido, estrutura e expresión.

LGB2.11.1. Produce, en soporte dixital, textos expositivos e explicativos sobre distintas materias curriculares elaborados a partir de información obtida en bibliotecas e outras fontes de información.

• Elabora un texto informativo sobre un tema do seu interese seguindo unhas pautas.LGB2.11.2. Usa correctamente elementos formais nos traballos educativos: citas bibliográficas, índices, paxinación, notas ao pé de páxina, organización de títulos, capítulos, etc.

• Presenta o texto en formato electrónico e usa correctamente os elementos formais.LGB2.12.1. Planifica a composición dos escritos en función do tipo de texto e da situación comunicativa para redactar textos adecuados, coherentes e ben cohesionados.

• Planifica a composición dun texto informativo.LGB2.12.2. Redacta borradores, utiliza esquemas, árbores ou mapas conceptuais para planificar e organizar os seu escritos.

• Elabora un esquema previo.• Redacta un borrador.

LGB2.12.3. Consulta fontes de información en distintos soportes para seleccionar contidos relevantes que posteriormente reelaborará e in-corporará ao seu escrito.

• Procura e selecciona a información adecuada.LGB2.12.4. Utiliza o rexistro lingüístico adecuado en función da situación comunicativa e do ámbito de uso.

• Emprega un rexistro formal.LGB2.12.5. Usa elementos lingüísticos e discursivos para alcanzar a coherencia e cohesión interna (conectores e tratamento de formas verbais).

• Redacta un texto coherente e cohesionado.• Puntúa o texto adecuadamente.• Evita as redundancias.• Emprega un léxico variado, adecuado e preciso.• Evita o emprego de palabras comodín.

LGB2.12.6. Revisa os textos de xeito gradual para resolver dificultades de contido (temática e estrutura) e de forma (cuestións tipográficas, ortográficas e gramaticais).

• Revisa o texto e corrixe os erros tipográficos, ortográficos e gramaticais.

CCLCAACCLCDCAA

CCLCAA

CCL

CCLCD

CCLCD

CCLCAA

CCLCAA

CCLCDCAACCLCSCCCL

CCLCAA

O t

ecid

o da

ling

uapp

. 240

-241

a)b)c)e)f)g)h)


B2.7. Actitude reflexiva e crítica ante a lectura de calquera tipo de texto, para detectar prexuízos e discriminacións.

• A linguaxe non sexista.• Alternativas ao uso do masculino como xenérico.• Fórmulas adecuadas segundo o rexistro e tipo de texto.

B2.7. Manifestar unha actitude reflexiva e crítica ante a lectura de calquera tipo de texto, para detectar prexuízos e discriminacións.

• Empregar diversas alternativas ao uso do masculino como xenérico para substituír expresións subliñadas nun texto in-formativo.

• Identificar en enunciados exemplos de sexismo na linguaxe e reescribilos evitando os usos discriminatorios.

LGB2.7.2. Recoñece e evita usos lingüísticos que transmiten prexuízos ou mensaxes discriminatorias.• Emprega diversas alternativas ao uso do masculino como xenérico para substituír expresións subliñadas nun texto informativo.• Identifica en enunciados exemplos de sexismo na linguaxe e reescríbeos evitando os usos discriminatorios.

CCLCSC


250 251


Esco

itar

e fa

lar

pp. 2

42-2

43

a)b)d)e)f)g)h)ñ)o)


B1.6. Valoración das producións orais emitidas cunha fonética galega correcta e actitude crítica ante os prexuízos que se poidan asociar a ela.B1.8. Coñecemento, uso e aplicación de técnicas e estratexias nece-sarias para falar en público: planificación do discurso nas prácticas orais formais e informais.

• Escrita e pronuncia.• Pronuncia do n velar.• Expresión oral: exposición formal e coloquial.• Autoavaliación das exposicións orais.


• Recoñecer as diferenzas entre escrita e pronuncia e valorar positivamente a emisión dunha pronuncia galega correcta.

• Distinguir a pronuncia do n alveolar e nasal en enunciados dados.

• Diferenciar entre a pronuncia aberta e pechada das vogais tó-nicas.

• Escribir oracións distinguindo palabras segundo o grao de abertura das súas vogais tónicas.

• Identificar a emisión dunha pronuncia incorrecta nun frag-mento dun documental e propoñer solucións correctas.

• Avaliar, empregando unha ficha, a fluidez e prosodia en in-tervencións orais formais e coloquiais realizadas na clase, atendendo á articulación, ritmo, volume, pausas e entoación.

• Recoñecer erros e acertos de dicción en intervencións orais realizadas na clase.

• Avaliar en intervencións orais realizadas na clase a pronuncia do n velar e alveolar, a realización palatal do x, a realización das vogais tónicas, a pronuncia dos -r e -s finais seguidos de artigo e a realización da contracción ao.

• Comentar a adecuación ao nivel de lingua, rexistro e variedade dialectal en intervencións orais formais e coloquiais realiza-das na clase.

• Visionar un vídeo en que se reivindica o uso das variedades dialectais e reflexionar sobre o seu contido.

• Identificar o uso do seseo mediante a escoita e comparación de textos orais televisivos.

• Reflexionar sobre o emprego das variantes dialectais nos me-dios de comunicación.

• Realizar, a partir dun modelo, un vídeo en grupo empregando e defendendo o uso da súa variante dialectal.


• Preparar un guión para unha exposición oral formal de temá-tica libre.

• Falar con fluidez en exposicións formais e coloquiais.• Realizar correctamente o n velar, o x palatal, as sete vogais, o -r

e -s finais seguidos de artigo e mais a contracción ao.• Empregar os rexistros adecuados ao nivel formal e coloquial.• Utilizar léxico normativo no rexistro formal.• Realizar unha articulación clara no discurso oral formal e co-

loquial.• Empregar un ritmo e volume adecuados nas súas producións

orais formais e coloquiais.• Introducir as pausas necesarias nas súas intervencións orais e

empregar unha entoación adecuada.

LGB1.6.1. Aprecia a emisión dunha pronuncia galega correcta, recoñece os erros de produción oral propia e allea a partir da práctica habitual de autovaliación e propón solucións para melloralas.

• Recoñece as diferenzas entre escrita e pronuncia e valora positivamente a emisión dunha pronuncia galega correcta.• Distingue a pronuncia do n alveolar e nasal en enunciados dados.• Diferencia entre a pronuncia aberta e pechada das vogais tónicas.• Escribe oracións distinguindo palabras segundo o grao de abertura das súas vogais tónicas.• Analiza a emisión dunha pronuncia incorrecta nun fragmento dun documental e propón solucións correctas.• Avalía, empregando unha ficha, a fluidez e prosodia en intervencións orais formais e coloquiais realizadas na clase, atendendo á articu-

lación, ritmo, volume, pausas e entoación.• Recoñece erros e acertos de dicción en intervencións orais realizadas na clase.• Avalía en intervencións orais realizadas na clase a pronuncia do n velar e alveolar, a realización palatal do x, a realización das vogais

tónicas, a pronuncia dos -r e -s finais seguidos de artigo e a realización da contracción ao.• Comenta a adecuación ao nivel de lingua, rexistro e variedade dialectal en intervencións orais formais e coloquiais realizadas na clase.

LGB1.6.2. Comprende, interpreta e rexeita os prexuízos que se poidan asociar á maneira de pronunciar a lingua galega.• Visiona un vídeo en que se reivindica o uso das variedades dialectais e reflexiona sobre o seu contido.• Identifica o uso do seseo mediante a escoita e comparación de textos orais televisivos.• Reflexiona sobre o emprego das variantes dialectais nos medios de comunicación.

LGB1.6.2. Usa a variante dialectal propia e asúmea como a variedade habitual do seu contexto.• Realiza, a partir dun modelo, un vídeo en grupo empregando e defendendo o uso da súa variante dialectal.

LGB1.8.1. Elabora guións para organizar os contidos de exposicións formais ou informais breves.• Prepara un guión para unha exposición oral formal de temática libre.


• Fala con fluidez en exposicións formais e coloquiais.• Realiza correctamente o n velar, o x palatal, as sete vogais, o -r e -s finais seguidos de artigo e mais a contracción ao.

LGB1.8.3. Emprega nas intervencións orais expresións propias do galego: infinitivo conxugado e fraseoloxía adecuada.LGB1.8.5. Emprega nas intervencións orais espontáneas un léxico rico e variado.

• Emprega os rexistros adecuados ao nivel formal e coloquial.• Utiliza léxico normativo no rexistro formal.

LGB1.8.6. Adecúa a súa pronuncia á finalidade da práctica oral.• Realiza unha articulación clara no discurso oral formal e coloquial.• Emprega un ritmo e volume adecuados nas súas producións orais formais e coloquiais.• Introduce as pausas necesarias nas súas intervencións orais e emprega unha entoación adecuada.

CCLCAA

CCLCCEC

CCLCCECCAA

CCL

CCLCCL

CCLCAA


B4.7. Recoñecemento e valoración dos principais fenómenos que caracterizan as variedades xeográficas, diastráticas e diafásicas da lingua galega e da función da lingua estándar, uso normalizado da variante dialectal propia da zona e utilización e valoración da variante estándar da lingua en situacións de carácter formal.

• O seseo, a gheada e outros trazos fonéticos do galego.

B4.7. Identificar e clasificar as variantes diastráticas do galego, re-coñecer os trazos da variedade estándar da lingua galega, valorala como variante unificadora e apreciar a variante diatópica propia.

• Mostrar a súa comprensión e rexeitamento dos prexuízos so-bre as variedades dialectais.

LGB4.7.3. Rexeita os prexuízos sobre as variedades dialectais e utiliza os trazos propios da súa zona.• Comprende e rexeita os prexuízos sobre as variedades dialectais.

CCLCSC


252 253


Os

nom

es d

as c

ousa

spp

. 244

-245

a)b)e)f)g)h)m)



• Expresión oral: conversa simulada.


• Participar nunha conversa simulada propia da vida cotiá.• Ofrecer e solicitar instrucións empregando un plano.• Empregar oralmente léxico relacionado co turismo e as vaca-

cións.

LGB1.9.2. Desenvólvese correctamente en situacións da vida cotiá que implique solicitar unha información ou un servizo.• Participa nunha conversa simulada propia da vida cotiá.• Ofrece e solicita instrucións empregando un plano.• Emprega oralmente léxico relacionado co turismo e as vacacións.

CSCCSIEE


B2.2. Comprensión e interpretación de textos propios da vida cotiá e das relacións sociais: regulamentos.

• Lectura comprensiva de textos instrutivos.• Interpretación de pictogramas.


• Expresión escrita: redacción dun texto instrutivo-informativo a partir de pictogramas.

B2.2. Comprender e interpretar textos da vida cotiá e das relacións sociais: regulamentos.

• Ler comprensivamente textos instrutivos e mostrar explicita-mente a súa interpretación lóxica destes.

• Definir, empregando o propio léxico, varios termos relaciona-dos coas vacacións destacados nun texto instrutivo.

• Explicar o significado unha serie de pictogramas relativos a actividades lúdicas.

• Contrastar as súas interpretacións de pictogramas coas dos seus compañeiros e compañeiras.

B2.9. Producir, en formato papel ou dixital, textos propios da vida cotiá e das relacións sociais.

• Escribir un breve texto instrutivo-informativo a partir dunha serie de pictogramas relativos a activiades lúdicas.

LGB2.2.1. Comprende e interpreta textos propios da vida cotiá e das relacións sociais: regulamentos.• Le comprensivamente textos instrutivos e mostra explicitamente a súa interpretación lóxica destes.• Define, empregando o propio léxico, varios termos relacionados coas vacacións destacados nun texto instrutivo.• Explica o significado unha serie de pictogramas relativos a actividades lúdicas.• Contrasta as súas interpretacións de pictogramas coas dos seus compañeiros e compañeiras.

LGB2.9.1. Produce, en formato papel ou dixital, textos da vida cotiá ou das relacións sociais, segundo os modelos propostos na aula.• Escribe un breve texto instrutivo-informativo a partir dunha serie de pictogramas relativos a actividades lúdicas.

CCLCSC

CCLCDCSC



• Léxico relacionado coas vacacións.B3.3. Recoñecemento, explicación e uso dos procedementos de creación de palabras (derivación e composición).

• Formación de palabras derivadas.


• Ampliar o seu coñecemento do léxico relacionado coas vaca-cións.

• Identificar nun texto e asociar a unha imaxe termos referidos ás partes dunha tenda de campaña.

• Explicar por escrito as diferenzas entre dúas imaxes empregan-do léxico relacionado coas vacacións.

B3.3. Recoñecer e explicar os procedementos de creación de pala-bras e as posibilidades de combinación para crear novas palabras para crear novos elementos léxicos.

• Recoñecer o procedemento de formación de palabras median-te derivación e empregalo para a adquisición de léxico rela-cionado coas vacacións.

LGB3.1.1. Selecciona o léxico e as expresións axeitadas en contextos comunicativos de uso formal da lingua.• Amplía o seu coñecemento do léxico relacionado coas vacacións.• Identifica nun texto e asocia a unha imaxe termos referidos ás partes dunha tenda de campaña.• Explica por escrito as diferenzas entre dúas imaxes empregando léxico relacionado coas vacacións.

LGB3.3.2. Crea palabras novas utilizando os procedementos de creación.• Escribe dúas palabras derivadas a partir de cada un dos verbos dunha serie e indica os morfemas empregados en cada caso.

CCLCAA

CCLCAA

Ling

ua e

soc

ieda

depp

. 246

-247

a)b)d)e)f)g)h)ñ)o)


B4.2. Situación sociolingüística do galego, observación da situa-ción sociolingüística en canto a usos e actitudes no contorno máis próximo (aula e barrio), con aproximación aos prexuízos lingüísticos máis evidentes.B4.3. Proceso de normalización. Desenvolvemento de actitudes po-sitivas cara ao proceso de recuperación do galego, favorecemento do xurdimento de vínculos positivos cara ao seu uso e consciencia da necesidade e das potencialidades de enriquecemento persoal e colectivo do uso normalizado da lingua galega.

• Linguas en contacto: alternancia e mestura de códigos.• Lingua oculta.• Interferencias lingüísticas.• A norma estándar.


• Comprender os factores que determinan a alternancia e mes-tura de códigos en contextos de contacto de linguas.

• Analizar as consecuencias da alternancia de códigos no que respecta ao status da lingua minorizada como «lingua oculta».

B4.3. Coñecer as principais iniciativas normalizadoras, adquirir vín-culos positivos cara ao uso do galego e asumir a importancia da contribución individual no desenvolvemento da lingua galega.

• Analizar a presenza de castelanismos e desviacións da lingua estándar en discursos orais e escritos e ofrecer as solucións normativas correspondentes.

• Definir o concepto «neofalante».• Facer uso dos coñecementos adquiridos para definir o con-

cepto «castrapo».• Reflexionar en grupo sobre as connotacións asociadas ao «cas-

trapo».• Analizar, coa axuda dun cadro, a súa propia práctica lingüística

atendendo á alternancia de códigos e rexistros en función da situación comunicativa.

• Reflexionar, a partir da autoanálise, sobre a influencia dos prexuízos relacionados co prestixio social á hora de cambiar de lingua.

• Valorar a importancia da súa contribución individual á norma-lización da lingua galega en todos os ámbitos de uso.

LGB4.2.1. Describe e analiza a situación sociolingüística de Galicia.• Explica os factores que determinan a alternancia e mestura de códigos en contextos de contacto de linguas.• Analiza as consecuencias da alternancia de códigos no que respecta ao status da lingua minorizada como «lingua oculta».

LGB4.2.3. Identifica os castelanismos nas producións lingüísticas e depura estes elementos no seu propio discurso.• Analiza a presenza de castelanismos e desviacións da lingua estándar en discursos orais e escritos e ofrece as solucións normativas

correspondentes.• Define o concepto «neofalante».• Fai uso dos coñecementos adquiridos para definir o concepto «castrapo».• Reflexiona en grupo sobre as connotacións asociadas ao «castrapo».

LGB4.3.3. Analiza a súa propia práctica lingüística e valora a importancia de contribuír individual e socialmente á normalización da lingua galega.

• Analiza, coa axuda dun cadro, a súa propia práctica lingüística atendendo á alternancia de códigos e rexistros en función da situación comunicativa.

• Reflexiona, a partir da autoanálise, sobre a influencia dos prexuízos relacionados co prestixio social á hora de cambiar de lingua.• Valora a importancia da súa contribución individual á normalización da lingua galega en todos os ámbitos de uso.

CCLCSC

CCL

CCLCSC


254 255


A lin

gua

por

dent

ropp

. 248

-249

a)b)f)g)h)n)


B3.2. Recoñecemento e identificación das categorías gramaticais.• As conxuncións e as locucións conxuntivas: coordinantes, su-

bordinantes e oracionais.• As interxeccións.


• Completar axeitadamente unha serie de refráns empregando as conxuncións dunha serie dada.

• Escribir un diálogo entre varios personaxes empregando o maior número de interxeccións posible.

• Identificar nun texto as conxuncións e clasificalas en coordi-nantes, subordinantes e oracionais.

• Localizar as interxeccións nunha banda deseñada.

LGB3.2.1. Produce textos orais e escritos de diferentes xéneros cun correcto uso das distintas categorías gramaticais.• Completa axeitadamente unha serie de refráns empregando as conxuncións dunha serie dada.• Escribe un diálogo entre varios personaxes empregando o maior número de interxeccións posible.

LGB3.2.2. Identifica e explica os usos e valores das categorías gramaticais relacionándoas coa intención comunicativa e a tipoloxía textual.• Identifica nun texto as conxuncións e clasifícaas en coordinantes, subordinantes e oracionais.• Localiza as interxeccións nunha banda deseñada.

CCLCAA

CCLCAA

Letr

as e

sig

nos

pp. 2

50-2

51

a)b)f)g)h)



• Uso das maiúsculas e minúsculas.• Maiúsculas e emprego do til.


• Xustificar o uso das maiúsculas nun texto.• Empregar adecuadamente as maiúsculas para corrixir unha

serie de enunciados.• Escribir as maiúsculas precisas nun texto dado.

LGB3.6.1. Emprega textos orais e escritos e respecta as normas gramaticais.• Xustifica o uso das maiúsculas nun texto.• Emprega adecuadamente as maiúsculas para corrixir unha serie de enunciados.• Escribe as maiúsculas precisas nun texto dado.

CCLCAA

Refo

rzo

e am

plia

ción

pp. 2

52-2

53

b)g)h)




CAA

Aval

iaci

ónp.

254

b)g)h)

B3.1. Recoñecemento, explicación e uso de léxico amplo e preciso, con incorporación de fraseoloxía e de vocabulario temático.B3.2. Recoñecemento e identificación das categorías gramaticais.B3.6. Coñecemento, aplicación e valoración das normas ortográfi-cas para conseguir unha comunicación eficaz.B3.11. Recoñecemento e delimitación na intención comunicativa expresada.B4.2. Situación sociolingüística do galego, observación da situa-ción sociolingüística en canto a usos e actitudes no contorno máis próximo (aula e barrio), con aproximación aos prexuízos lingüísticos máis evidentes.B5.2. Selección, lectura autónoma e comentario de textos represen-tativos da literatura galega desde a Idade Media ata 1916.



• Mostrar o seu coñecemento de léxico relacionado coas vaca-cións mediante a correcta ordenación das sílabas de varios verbos en enunciados.


• Reparar no emprego dunha conxunción comparativa no texto e clasificar, segundo o seu tipo, conxuncións subliñadas en enunciados dados.

• Identificar interxeccións en enunciados.B3.6. Aplicar as normas ortográficas e morfolóxicas da lingua ga-lega.

• Ofrecer exemplos concretos de uso das maiúsculas a partir das normas xerais.


• Interpretar e comentar o significado dunha viñeta.B4.2. Describir e analizar a situación sociolingüística de Galicia atendendo á presenza da lingua galega.

• Identificar e corrixir desviacións léxicas e sintácticas da lingua estándar en enunciados dados.

B5.2. Seleccionar, ler autonomamente e comentar textos represen-tativos da literatura galega desde a Idade Media ata 1916 e relacio-nar o seu contido co contexto histórico, cultural e sociolingüístico de cada período.

• Ler comprensivamente un fragmento representativo da prosa anterior ás Irmandades da Fala, contextualizalo na súa época e xénero e resumir o seu contido.

• Comentar o texto lido en relación cos presupostos ideolóxicos do seu autor e procurar, de xeito guiado, exemplos explícitos no fragmento.

LGB3.1.1. Selecciona o léxico e as expresións axeitadas en contextos comunicativos de uso formal da lingua.• Ordena correctamente as sílabas de verbos relacionados coas vacacións presentes en enunciados.

LGB3.2.2. Identifica e explica os usos e valores das categorías gramaticais relacionándoas coa intención comunicativa e a tipoloxía textual.• Repara no emprego dunha conxunción comparativa no texto.• Clasifica, segundo o seu tipo, conxuncións subliñadas en enunciados dados.• Identifica interxeccións en enunciados.

LGB3.6.1. Emprega textos orais e escritos e respecta as normas gramaticais.• Ofrece exemplos concretos de uso das maiúsculas a partir das normas xerais.

LGB3.11.1. Interpreta o sentido de textos orais e escritos, identifica a intención comunicativa e a recoñece a postura de cada emisor.• Interpreta e comenta o significado dunha viñeta.

LGB4.2.3. Identifica os castelanismos nas producións lingüísticas e depura estes elementos no seu propio discurso.• Identifica e corrixe desviacións léxicas e sintácticas da lingua estándar en enunciados dados.


• Le comprensivamente un fragmento representativo da prosa anterior ás Irmandades da Fala, contextualízao na súa época e xénero e resume o seu contido.

• Comenta o texto lido en relación cos presupostos ideolóxicos do seu autor e procura, de xeito guiado, exemplos explícitos no fragmento.

CAA


256 257




CCLCDCAACSCCSIEE

LGB1.6.1. Aprecia a emisión dunha pronuncia galega correcta, recoñece os erros de produción oral propia e allea a partir da práctica habitual de autoavaliación e propón solucións para melloralas.

Páx. 242, actividade 3; páx. 243, actividades 4, 5 e 6.

Recoñece as diferenzas entre escrita e pronuncia, dá mostras de valorar positivamente a emisión dunha pro-nuncia galega correcta e de rexeitar prexuízos asocia-dos a trazos dialectais como a gheada ou o seseo.Mostra moito interese por mellorar na pronuncia e presta especial atención a determinados fonemas pro-pios do galego, como as vogais e, o semiabertas, o n velar e o x: distíngueos e realízaos correctamente nas súas intervencións.Recoñece e corrixe os erros de produción oral propia e allea. Avalía, empregando unha ficha, a pronuncia en exposicións realizadas na clase: sinala os acertos; co-menta de xeito obxectivo, respectuoso e pertinente os erros detectados e propón solucións para emendalos.

Mostra interese por mellorar na pronuncia e rexeita os prexuízos asociados a trazos dialec-tais como a gheada ou o seseo.Distingue determinados fonemas, como as vogais e, o semiabertas, o n velar e o x, e pro-cura progresar na súa correcta realización. Recoñece e corrixe algúns erros de produción oral en textos alleos. Avalía, empregando unha ficha, a pronuncia en exposicións realizadas na clase: comenta de xeito obxectivo e respec-tuoso os erros detectados e propón algunha solución para emendalos.

Mostra interese por mellorar na pronuncia e rexeita os prexuízos asociados a trazos dialec-tais como a gheada ou o seseo.Distingue determinados fonemas, como as vogais e, o semiabertas, o n velar e o x, con algunha dificultade.Avalía, empregando unha ficha, a pronuncia en exposicións realizadas na clase: detecta algún erro e propón algunha solución para emendalo.

Mostra interese por mellorar na pronuncia e rexeita os prexuízos asociados a trazos dialec-tais como a gheada ou o seseo.Precisa reforzo para progresar ou ten dificul-tades para recoñecer e avaliar erros propios e alleos.

CCLCDCAACSCCSIEE

LGB1.6.2.LGB1.6.3.

Comprende, interpreta e rexeita os prexuízos que se poidan asociar á maneira de pronunciar a lingua galega e usa a variante dialectal propia.


Identifica en vídeos trazos dialectais e reflexiona, de xeito guiado, sobre o seu uso nos medios de comuni-cación, así como sobre os prexuízos asociados á pro-nuncia do galego. Razoa de forma lóxica e coherente, extraendo conclusións obxectivas da análise, e achega argumentos e exemplos convincentes.

Identifica en vídeos trazos dialectais e re-flexiona, de xeito guiado, sobre o seu uso nos medios de comunicación, así como sobre os prexuízos asociados á pronuncia do galego. Razoa de forma lóxica e coherente, extraendo conclusións obxectivas da análise.

Reflexiona, de xeito guiado, sobre os prexuízos asociados á pronuncia do galego e dá mostras de comprendelos e rexeitalos.

Precisa reforzo para comprender obxectiva-mente e rexeitar os prexuízos.

CCLCAACSCCSIEE

LGB1.7.1.LGB1.7.2.LGB1.7.3.LGB1.7.4.

Participa activamente nun debate e respecta as normas de interacción.


Participa moi activamente nun debate sobre educación sexual. Prepara os argumentos previamente e reflexiona en profundidade sobre o tema proposto, de xeito lóxico, coherente e convincente. Intervén de forma clara, gra-maticalmente correcta e no rexistro adecuado. Coñece e respecta sempre as regras de interacción, intervención e cortesía: fala na quenda que lle corresponde, manifesta respecto e interese polas opinións alleas, xesticula ade-cuadamente e fai un uso apropiado do espazo. Amosa seriedade no tratamento do tema proposto e recoñece e evita usos lingüísticos sexistas. Cínguese ao guión proposto, non divaga, atende as instrucións da persoa moderadora e/ou modera o debate sen necesidade de que interveña o/a docente.

Participa activamente nun debate sobre edu-cación sexual. Prepara os argumentos previa-mente e emíteos de forma lóxica e coherente. Intervén de forma clara, gramaticalmente correcta e no rexistro adecuado. Coñece e res-pecta sempre as regras de interacción, inter-vención e cortesía: intervén na quenda que lle corresponde, manifesta respecto e interese polas opinións alleas, xesticula adecuadamen-te e fai un uso apropiado do espazo. Evita usos lingüísticos sexistas. Cínguese ao guión proposto, non divaga, atende as instrucións da persoa moderadora e/ou modera o debate sen necesidade de que interveña o/a docente.

Participa activamente nun debate sobre edu-cación sexual. Emprega argumentos lóxicos e coherentes. Intervén de forma clara e no rexis-tro adecuado. Coñece e respecta case sempre as regras de interacción, intervención e corte-sía: intervén na quenda que lle corresponde, manifesta respecto e interese polas opinións alleas e progresa no emprego adecuado da linguaxe non verbal e o espazo. Trata de evitar usos lingüísticos sexistas. Cínguese ao guión proposto, non divaga, atende as instrucións da persoa moderadora e/ou modera o debate sen necesidade de que interveña o/a docente.

Realiza intervencións nun debate sobre edu-cación sexual. Coñece e respecta case sempre as regras de interacción, intervención e corte-sía: intervén na quenda que lle corresponde e manifesta respecto polas opinións alleas. Atende as instrucións da persoa moderadora e/ou trata de moderar o debate sen necesida-de de que interveña o/a docente.



258 259



CCLCDCAACSCCSIEE

LGB1.8.1.LGB1.8.2.LGB1.8.3.LGB1.8.6.

Aplica técnicas para falar en público: realiza unha ex-posición oral formal.


Documéntase eficazmente sobre un tema do seu intere-se, consultando diferentes fontes de información. Pla-nifica previamente a exposición mediante a elaboración dun guión e adáptaa á duración prefixada. Utiliza, sen ler, notas esquemáticas e emprega un programa infor-mático de presentacións para apoiar a súa intervención, ilustrando e exemplificando contidos destacados. Intervén con total fluidez, de forma clara e gramati-calmente correcta. Pronuncia adecuadamente as sete vogais, o n velar e o fonema fricativo palatal xordo. Adapta a súa pronuncia, ton, ritmo e volume de voz e realiza as pausas necesarias.Fai uso dos aspectos prosódicos e da linguaxe non ver-bal (a presentación, a posta en escena, os xestos e a mirada), manifesta autocontrol das emocións ao falar en público e diríxese ao auditorio con autoconfianza e seguridade.Emprega léxico formal, rico e variado.

Realiza labores de documentación e planifi-ca a exposición elaborando un guión. Utiliza, evitando ler, notas esquemáticas durante a presentación.Intervén con fluidez e de forma clara. Trata de pronunciar adecuadamente as sete vogais, o n velar e o fonema fricativo palatal xordo. Adapta a súa pronuncia, ton e volume de voz e realiza pausas.Fai uso dos aspectos prosódicos e da linguaxe non verbal (a presentación, a posta en esce-na, os xestos), manifesta un certo autocontrol das emocións ao falar en público e trata de dirixirse ao auditorio con autoconfianza e se-guridade.Coida o léxico na súa intervención.

Documéntase e planifica a exposición.Intervén de forma clara. Trata adaptar a pro-nuncia e o volume de voz e procura realizar adecuadamente as sete vogais, o n velar e o fonema fricativo palatal xordo.Fai uso dos aspectos prosódicos e da linguaxe non verbal (a presentación, a posta en esce-na e os xestos) e progresa no autocontrol das emocións ao falar en público.Emprega léxico formal.

Realiza unha exposición oral de forma clara. Trata de facer uso dos aspectos prosódicos e da linguaxe non verbal e de coidar a pronuncia e o léxico, pero precisa reforzo.

Aplica técnicas para falar en público: realiza e avalía unha exposición oral coloquial.


Intervén espontaneamente con total fluidez e correc-ción gramatical. Articula de forma clara, mostra unha dicción correcta, emprega un ritmo e volume de voz adecuados e realiza as pausas precisas. Emprega unha entoación natural, marcando as interrogativas e excla-mativas conforme a prosodia galega.Pronuncia adecuadamente as sete vogais, o n velar e o fonema fricativo palatal xordo. Fai un uso apropiado do espazo e a linguaxe non verbal.Emprega léxico coloquial rico e variado.

Intervén de forma fluída. Articula claramente, mostra unha dicción correcta e emprega un volume de voz adecuado e unha entoación natural. Trata de pronunciar axeitadamente as sete vogais, o n velar e o fonema fricativo pa-latal xordo na intervención espontánea. Fai un uso apropiado do espazo e a linguaxe non verbal.

Intervén de forma clara e progresa na fluidez. Emprega un volume de voz e entoación ade-cuados. Trata de pronunciar correctamente as sete vo-gais, o n velar e o fonema fricativo palatal xor-do e progresa no uso da linguaxe non verbal.

Realiza unha exposición oral de forma clara. Emprega un volume de voz axeitado e trata de pronunciar adecuadamente as sete vogais, o n velar e o fonema fricativo palatal xordo.

CCLCAACSCCSIEE

LGB1.9.2. Desenvólvese correctamente en situacións da vida cotiá que impliquen solicitar e dar unha información.


Simula unha conversa e obtén, dá e interpreta infor-mación de xeito eficaz, empregando un plano. Fai uso de diversas fórmulas de tratamento e cortesía, saúdo e despedida etc. e adecúa o rexistro á situación dada. Fala de xeito fluído, coherente e cohesionado. Respecta as regras de interacción. Emprega adecuada e eficazmente o espazo e mais a comunicación non verbal, en relación co contexto.Utiliza abundante léxico relacionado co turismo traba-llado na unidade.

Simula unha conversa e obtén, dá e interpreta información de xeito eficaz, empregando un plano. Fai uso de fórmulas de tratamento e cortesía, saúdo e despedida etc. e adecúa o rexistro á situación dada. Fala con fluidez, coherencia e cohesión. Respecta as regras de interacción, con algunha dificultade. Coida o espazo e a comunicación non verbal.Utiliza conscientemente léxico estudado na unidade.

Simula unha conversa e obtén, dá e interpreta información de xeito correcto, empregando un plano. Fai uso de fórmulas de tratamento e cortesía, saúdo e despedida etc. e adecúa o re-xistro á situación dada. Respecta as regras de interacción, con algunha dificultade. Trata de coidar o espazo e a comunicación non verbal.Utiliza conscientemente algúns termos estu-dados na unidade.

Simula unha conversa e obtén, dá e interpreta información de forma rudimentaria. Adecúa escasamente o rexistro á situación comuni-cativa ou non emprega o léxico estudado na unidade.


CCLCAACSCCSIEE

LGB2.1.1.LGB2.1.2.LGB2.1.3.LGB2.1.4.

Aplica estratexias de lectura comprensiva.


Aplica con autonomía técnicas de análise do contido e estratexias de lectura comprensiva. Explica con preci-sión e claridade o significado que teñen no texto varios termos destacados, consultando o dicionario. Mostra a súa comprensión textual expresando co propio léxico e explicando por escrito fragmentos determinados do texto. Sintetiza e resume o contido da lectura seguindo os pa-sos necesarios, sen dificultades.Emprega un cadro para organizar información tirada do texto e relacionala coa propia experiencia e comenta aspectos concretos de forma clara, adecuada e grama-ticalmente correcta.

Aplica con progresiva autonomía técnicas de análise do contido e estratexias de lectura comprensiva. Explica con claridade o signifi-cado que teñen no texto varios termos desta-cados, consultando o dicionario.Mostra a súa comprensión textual expresando co propio léxico e explicando por escrito frag-mentos determinados do texto. Sintetiza e resume o contido da lectura se-guindo os pasos necesarios.Emprega un cadro para organizar información tirada do texto e relacionala coa propia expe-riencia.

Aplica técnicas de análise do contido e estra-texias de lectura comprensiva. Explica o significado de varios termos desta-cados no texto, consultando o dicionario. Mostra a súa comprensión textual expresando co propio léxico e explicando por escrito frag-mentos determinados do texto. Sintetiza e resume o contido da lectura, con algunha dificultade.

Presenta algunhas dificultades á hora de aplicar técnicas de análise do contido e estra-texias de lectura comprensiva: cústalle definir termos e/ou realizar sínteses.

CCLCAACSCCSIEE

LGB2.2.1. Comprende e interpreta textos propios da vida cotiá e das relacións sociais: regulamentos.

Páxs. 244-245, actividades 1, 4 e 5.

Le comprensivamente textos instrutivos e mostra ex-plicitamente a súa interpretación lóxica destes. Define, empregando o propio léxico, varios termos relacionados coas vacacións destacados nun texto instrutivo. Expli-ca o significado dunha serie de pictogramas relativos a actividades lúdicas e contrasta as súas interpretacións coas dos seus compañeiros e compañeiras, respectando as regras de interacción.

Le comprensivamente textos instrutivos e mostra explicitamente a súa interpretación lóxica destes. Define, empregando o propio léxico, varios termos relacionados coas vaca-cións destacados nun texto instrutivo, con al-gunha dificultade. Explica o significado dunha serie de pictogramas relativos a actividades lúdicas, con algunha dificultade.

Le comprensivamente textos instrutivos e mostra explicitamente a súa interpretación lóxica destes. Define, empregando o propio léxico, varios termos relacionados coas va-cacións destacados nun texto instrutivo, con algunha dificultade.

Le comprensivamente textos instrutivos e mostra explicitamente a súa interpretación lóxica destes. Ten dificultades para definir ter-mos empregando o propio léxico ou interpre-tar pictogramas.


260 261



CCLCAACSCCSIEE

LGB2.4.1. Comprende e interpreta textos propios do ámbito edu-cativo.


Le comprensivamente un texto informativo e mostra de xeito explícito a súa interpretación lóxica deste: comen-ta o seu contido de xeito autónomo e con claridade e responde con precisión preguntas sobre o seu contido.Escolle e describe unha das ilustracións da lectura, ex-plicando o seu significado de forma clara, coherente, cohesionada e gramaticalmente correcta.

Responde loxicamente preguntas sobre o contido do texto. Mostra a súa comprensión dunha ilustración escollida na lectura descri-bíndoa por escrito de forma clara.

Responde loxicamente preguntas sobre o con-tido do texto, con algunha dificultade.Describe por escrito unha ilustración escolli-da na lectura, mostrando unha interpretación parcial desta.

Responde loxicamente preguntas sobre o con-tido do texto, con algunha dificultade.

CCLCDCAACSIEE

LGB2.4.2. Consulta fontes xerais (enciclopedias) e especializadas (monográficos e webs temáticas) para ampliar a infor-mación e mellorar o coñecemento da mensaxe.

Páx. 236, páxinas web.Páx. 239, actividade 3.

Mostra interese por ampliar a información dos textos e consulta diversas fontes de xeito autónomo.Discrimina e selecciona a información relevante con fa-cilidade e emprégaa na realización das tarefas.

Mostra interese por ampliar a información dos textos e consulta diversas fontes, con progre-siva autonomía.Selecciona a información relevante e empré-gaa na realización das tarefas.

Mostra interese por ampliar a información dos textos e consulta diversas fontes, con progre-siva autonomía.Selecciona a información relevante, con axu-da, e emprégaa na realización das tarefas.

Consulta fontes de información con axuda.

CCLCDCAACSCCSIEE

LGB2.5.1.LGB2.5.2.

Interpreta e analiza textos informativos.


Dá mostras de coñecer e identificar os trazos xerais do texto informativo, en canto ao contido, estrutura e ex-presión. Analiza textos informativos atendendo aos tres aspectos anteriores, de xeito autónomo e achegando diversos exemplos.Aplica os coñecementos adquiridos na súa produción escrita.

Dá mostras de coñecer e identificar os tra-zos xerais do texto informativo, en canto ao contido, estrutura e expresión. Analiza textos informativos atendendo aos tres aspectos an-teriores, de forma guiada.Aplica os coñecementos adquiridos na súa produción escrita.

Dá mostras de coñecer e identificar os tra-zos xerais do texto informativo, en canto ao contido, estrutura e expresión. Analiza textos informativos atendendo aos tres aspectos an-teriores, con axuda.Trata de aplicar os coñecementos adquiridos na súa produción escrita.

Precisa axuda para identificar os trazos xerais do texto informativo.

CCLCAACSCCSIEE

LGB2.7.2. Recoñece e evita usos lingüísticos que transmiten prexuízos ou mensaxes discriminatorias.


Recoñece usos lingüísticos sexistas, dá mostras de rexeitalos e emprega na súa produción escrita fórmulas alternativas ao uso do masculino como xenérico.Emprega diversas e variadas fórmulas para reescribir enunciados evitando o uso sexista da linguaxe.

Recoñece usos lingüísticos sexistas, dá mos-tras de rexeitalos e trata de empregar na súa produción escrita fórmulas alternativas ao uso do masculino como xenérico.Emprega fórmulas para reescribir enunciados evitando o uso sexista da linguaxe, con algu-nha dificultade.

Recoñece usos lingüísticos sexistas, dá mos-tras de rexeitalos e interésase por evitalos na súa produción escrita.Emprega fórmulas para reescribir enunciados evitando o uso sexista da linguaxe, con algu-nha dificultade.

Recoñece usos lingüísticos sexistas e reescribe enunciados evitándoos, con algunha dificul-tade.Dá mostras de precisar reforzo para concien-ciarse sobre o uso sexista da linguaxe.

CCLCAACSIEE

LGB2.8.1.LGB2.8.2.

Le en voz alta un texto informativo.


Le en voz alta un texto informativo con total fluidez e fidelidade ao texto e captando a atención do audito-rio. Respecta os patróns fonéticos do galego (fonética sintáctica e entoación) e emprega a dicción e o ritmo axeitado á lectura do texto.

Le en voz alta un texto informativo con fluidez e fidelidade ao texto e tratando de captar a atención do auditorio. Respecta os patróns fo-néticos do galego (fonética sintáctica e entoa-ción) e trata de empregar a dicción e o ritmo axeitado á lectura do texto.

Le en voz alta un texto informativo con certa fluidez e fidelidade ao texto. Trata de respectar os patróns fonéticos do galego (fonética sin-táctica e entoación) e de empregar a dicción e o ritmo axeitado á lectura do texto.

Le en voz alta un texto informativo con certa fluidez e fidelidade ao texto. Obvia os patróns fonéticos do galego (fonética sintáctica e en-toación) ou mostra problemas de dicción e ritmo na lectura.

CCLCAACSCCSIEE

LGB2.9.1. Produce textos da vida cotiá: escribe un texto instruti-vo-informativo.


Elabora un texto instrutivo-informativo a partir dunha serie de pictogramas. Fai uso de coñecementos previos, mostra a completa asimilación das características do tipo de texto proposto e emprega abundante léxico es-tudado na unidade. Revisa o escrito e redacta un texto coherente, cohesionado e gramaticalmente correcto. Exprésase con claridade, sinxeleza e concisión.

Elabora un texto instrutivo-informativo a partir dunha serie de pictogramas. Mostra a asimilación das características do tipo de texto proposto e emprega léxico estudado na unidade. Revisa o escrito e redacta un texto gramaticalmente correcto. Trata de expresarse con claridade, sinxeleza e concisión.

Elabora un texto instrutivo-informativo a partir dunha serie de pictogramas. Mostra certa asimilación das características do tipo de texto proposto e emprega léxico estudado na unidade. Trata de expresarse con sinxeleza e concisión.

Elabora un texto instrutivo-informativo a par-tir dunha serie de pictogramas. Mostra unha insuficiente asimilación das ca-racterísticas do tipo de texto proposto e non emprega o léxico estudado na unidade.

CCLCDCAACSCCSIEE

LGB2.11.1.LGB2.11.2.LGB2.12.1.LGB2.12.2.LGB2.12.3.LGB2.12.4.LGB2.12.5.LGB2.12.6.

Planifica e produce textos informativos.


Escribe un texto informativo sobre un tema do seu inte-rese e mostra a completa asimilación dos coñecemen-tos adquiridos.Achega un texto ben presentado en formato electró-nico, cun adecuado uso dos elementos formais. Docu-méntase en diversas fontes e selecciona a información con pertinencia e autonomía.Planifica o escrito elaborando un esquema previo e escribindo un borrador. Entrega un traballo redactado no rexistro adecuado, coherente e cohesionado e cun uso axeitado da puntuación. Evita as redundancias e as palabras comodín e exprésase de forma concisa, em-pregando léxico rico e variado. Revisa o texto e corrixe erros tipográficos, ortográficos e gramaticais.

Escribe un texto informativo sobre un tema do seu interese e mostra a asimilación dos coñe-cementos adquiridos.Documéntase previamente e planifica o tex-to mediante a elaboración dun esquema e un borrador. Utiliza o rexistro adecuado, así como algúns mecanismos de cohesión, e fai un uso axeitado da puntuación. Exprésase de forma concisa, evita as redundancias e utiliza sinó-nimos. Revisa o texto e corrixe erros tipográfi-cos, ortográficos e gramaticais.

Escribe un texto informativo sobre un tema do seu interese e mostra certa asimilación dos coñecementos adquiridos.Documéntase previamente e planifica o tex-to mediante a elaboración dun esquema e un borrador. Utiliza o rexistro adecuado, así como algúns mecanismos de cohesión. Trata de evitar as redundancias e emprega sinónimos. Revisa o texto e corrixe erros ortográficos e de puntuación.

Escribe un texto informativo sobre un tema do seu interese. Non segue os pasos precisos ou mostra unha insuficiente asimilación dos coñecementos adquiridos.


262 263




CCLCAACSCCSIEE

LGB3.1.1. Amplía o seu repertorio e selecciona o léxico adecuado: identifica palabras tabú e eufemismos.


Reflexiona, a partir do texto, sobre as palabras tabú. Achega eufemismos para todas as palabras dunha serie. Amplía o seu repertorio léxico, incorporando progresiva e adecuadamente os novos termos ás súas producións orais e escritas.

Reflexiona, a partir do texto, sobre as palabras tabú. Achega eufemismos para algunhas das palabras dunha serie. Amplía o seu repertorio léxico, incorporando progresivamente os no-vos termos ás súas producións orais e escritas.

Reflexiona, a partir do texto, sobre as palabras tabú. Achega eufemismos para algunhas das palabras dunha serie. Trata de incorporar pro-gresivamente os novos termos ás súas produ-cións orais e escritas.

Reflexiona, a partir do texto, sobre as palabras tabú. Mostra un insuficiente progreso no seu coñecemento e uso do léxico.

Amplía o seu repertorio e selecciona o léxico adecuado: as vacacións.


Identifica en textos, asocia a imaxes e define léxico re-lativo ao turismo e o lecer con facilidade e precisión. Produce textos orais e escritos empregando abundante léxico estudado na unidade e mostrando a súa comple-ta asimilación deste. Amplía o seu vocabulario e incor-pora novos termos ao seu repertorio léxico.

Identifica en textos, asocia a imaxes e define léxico relativo ao turismo e o lecer. Produce textos orais e escritos mostrando certa asimi-lación do léxico estudado. Amplía o seu voca-bulario e trata de incorporar progresivamente novos termos ao seu repertorio léxico.

Identifica en textos, asocia a imaxes e rela-ciona léxico relativo ao turismo e o lecer, con algunha dificultade. Amplía o seu vocabulario e trata de incorporar progresivamente novos termos ao seu repertorio léxico.

Identifica en textos e asocia a imaxes vocabu-lario relativo ao turismo e o lecer, con moita dificultade. Mostra insuficiente progreso no seu coñecemento e uso do léxico.

CCLCAACSCCSIEE

LGB3.2.1.LGB3.2.2.

Identifica e explica os usos e valores das categorías gra-maticais.


Fai uso de coñecementos previos e distingue as ca-tegorías gramaticais sen dificultade. Indica a clase de palabras á que pertence cada unha das que forman un enunciado.

Distingue as categorías gramaticais. Indica a clase de palabras á que pertence cada unha das que forman un enunciado, con algunha dificultade.

Indica a clase de palabras á que pertence cada unha das que forman un enunciado, con axu-da.

Non distingue as categorías gramaticais.

Recoñece o xénero dos substantivos invariables.


Reflexiona, a partir do texto, sobre o xénero das pala-bras invariables e clasifica os substantivos dunha serie en masculinos e femininos sen dificultade.Sempre utiliza de forma correcta os substantivos inva-riables nas súas producións orais e escritas.

Reflexiona, a partir do texto, sobre o xénero das palabras invariables e clasifica os substan-tivos dunha serie en masculinos e femininos, con algunha dificultade.Con frecuencia utiliza de forma correcta os substantivos invariables nas súas producións orais e escritas.

Reflexiona, a partir do texto, sobre o xénero das palabras invariables e clasifica os substan-tivos dunha serie en masculinos e femininos, con algunhas dificultades.Trata de utilizar correctamente os substan-tivos invariables nas súas producións orais e escritas.

Reflexiona, a partir do texto, sobre o xénero das palabras invariables e clasifica os substan-tivos dunha serie en masculinos e femininos, con moitas dificultades. Utiliza de forma in-correcta os substantivos invariables nas súas producións orais e escritas.

Identifica e explica os usos e valores das categorías gra-maticais: as conxuncións e as interxeccións.


Mostra o seu coñecemento das formas e usos das conxuncións, as locucións conxuntivas e as interxec-cións. Identifica en textos interxeccións e conxuncións e clasifica estas últimas en coordinantes, subordinantes e oracionais.Emprega correctamente as conxuncións en enunciados dados e escribe un diálogo utilizando adecuadamente o maior número de interxeccións posibles.

Mostra o seu coñecemento das formas e usos das conxuncións, as locucións conxuntivas e as interxeccións. Identifica en textos interxec-cións e conxuncións e clasifica estas últimas en coordinantes, subordinantes e oracionais.Emprega correctamente as conxuncións en enunciados dados.

Mostra o seu coñecemento das formas e usos das conxuncións, as locucións conxuntivas e as interxeccións. Identifica en textos interxec-cións e conxuncións.Emprega correctamente as conxuncións en enunciados dados.

Identifica en textos interxeccións e conxun-cións.Precisa reforzo para progresar na aplicación destes coñecementos.

CCLCAACSIEE

LGB3.3.2. Crea palabras novas utilizando os procedementos de creación.


Escribe varias palabras derivadas a partir de cada un dos verbos dunha serie e indica os morfemas empregados en cada caso. Distingue os procedementos de forma-ción de palabras e adoita utilizalos para ampliar o seu vocabulario e enriquecer as súas producións.

Escribe dúas palabras derivadas a partir de cada un dos verbos dunha serie e indica os morfemas empregados en cada caso, con al-gunha dificultade.Distingue os procedementos de formación de palabras e utilízaos con certa frecuencia para ampliar o seu vocabulario e enriquecer as súas producións.

Escribe dúas palabras derivadas a partir de cada un dos verbos dunha serie e indica os morfemas empregados en cada caso, con al-gunha dificultade.

Escribe algunha palabra derivada a partir dos verbos dunha serie, con dificultades.

CCLCAACCEC

LGB3.6.1. Coñece e respecta as regras xerais de acentuación: o til diacrítico.


Utiliza coñecementos previos e dá mostras de coñecer o uso do til diacrítico: identifica pares de palabras opos-tas pola acentuación gráfica e explica o seu significado. Respecta sempre as regras de acentuación na súa pro-dución escrita.

Dá mostras de coñecer o uso do til diacríti-co: identifica pares de palabras opostas pola acentuación gráfica e explica o seu significa-do. Respecta case sempre as regras de acen-tuación na súa produción escrita.

Dá mostras de coñecer o uso do til diacríti-co: identifica pares de palabras opostas pola acentuación gráfica e explica o seu significa-do, con algunhas dificultades. Trata de respec-tar as regras de acentuación na súa produción escrita.

Dá escasas mostras de coñecer o uso do til diacrítico: identifica e explica pares de pala-bras con moitas dificultades. Non respecta as regras de acentuación na súa produción escrita.

Coñece e respecta as regras ortográficas: as siglas.


Explica sen dificultades o significado de varias siglas ligadas ao tema da lectura. Coñece e emprega adecua-damente siglas de uso frecuente.

Explica o significado de varias siglas ligadas ao tema da lectura. Coñece siglas de uso fre-cuente.

Explica o significado de varias siglas ligadas ao tema da lectura, con algunha dificultade.

Explica o significado de varias siglas ligadas ao tema da lectura, con moitas dificultades.

Coñece e respecta as regras ortográficas: as maiúsculas.


Dá mostras de coñecer as principais pautas de uso das maiúsculas. Explica e corrixe textos dados aplicando es-tes coñecementos, sen dificultades.Emprega sempre as maiúsculas con corrección nos seus escritos.

Dá mostras de coñecer as principais pau-tas de uso das maiúsculas. Explica o uso das maiúsculas nun texto. Corrixe textos dados aplicando estes coñecementos, con algunha dificultade.Emprega case sempre as maiúsculas con co-rrección nos seus escritos.

Explica o uso das maiúsculas e corrixe textos dados con algunhas dificultades. Trata de em-pregar as maiúsculas correctamente nos seus escritos.

Explica o uso das maiúsculas e corrixe textos dados con dificultades. Precisa reforzo para asimilar e aplicar estes coñecementos.


264 265




CCLCDCAACSCCSIEE

LGB4.7.3. Rexeita os prexuízos sobre as variedades dialectais e utiliza os trazos propios da súa zona.


Visiona con atención un vídeo reivindicativo do uso da gheada, mostra moito interese polo seu contido e asi-mila o exemplo dos seus autores e autoras.Realiza, a partir deste modelo, un vídeo en grupo em-pregando e defendendo o uso da súa variante dialectal. Dá diversas mostras de rexeitar os prexuízos e aplica estes coñecementos na vida diaria.

Visiona con atención e interese un vídeo rei-vindicativo do uso da gheada e valora positi-vamente a actitude dos seus autores e auto-ras. Realiza, a partir deste modelo, un vídeo en grupo empregando e defendendo o uso da súa variante dialectal. Dá mostras de rexeitar os prexuízos e procura aplicar estes coñecementos na vida diaria.

Visiona con atención un vídeo reivindicativo do uso da gheada e valora positivamente a actitude dos seus autores e autoras. Realiza, a partir deste modelo, un vídeo en grupo em-pregando e defendendo o uso da súa variante dialectal. Dá mostras de rexeitar os prexuízos no seu comportamento diario.

Visiona un vídeo reivindicativo do uso da gheada. Realiza, a partir deste modelo, un vídeo en grupo empregando e defendendo o uso da súa variante dialectal. Dá poucas mos-tras de rexeitar os prexuízos e non aplica estes coñecementos.

CCLCDCAACSCCSIEE

LGB4.2.1.LGB4.2.3.

Describe e analiza a situación sociolingüística de Ga-licia, identifica os castelanismos e depúraos no propio discurso.


Explica os factores que determinan a alternancia e mes-tura de códigos en contextos de contacto de linguas e aplica estes coñecementos na análise do caso galego.Fai uso dos coñecementos adquiridos para definir o concepto «castrapo» e reflexiona en grupo sobre as connotacións asociadas a este, empregando argumen-tos lóxicos, coherentes e convincentes. Analiza, de xeito guiado, a presenza de castelanismos e desviacións da lingua estándar en discursos orais e escritos e ofrece as solucións normativas correspon-dentes. Mostra interese por depurar estas desviacións no propio discurso.

Fai uso dos coñecementos adquiridos para definir o concepto «castrapo» e reflexiona en grupo sobre as connotacións asociadas a este, empregando argumentos lóxicos.Analiza, de xeito guiado, a presenza de caste-lanismos e desviacións da lingua estándar en discursos orais e escritos e ofrece as solucións normativas correspondentes. Mostra interese por depurar estas desviacións no propio dis-curso.

Fai uso dos coñecementos adquiridos para definir o concepto «castrapo» e reflexiona en grupo sobre as connotacións asociadas a este, empregando argumentos lóxicos.Sinala a presenza dalgúns castelanismos en discursos orais e escritos e ofrece as solucións normativas correspondentes, con algunha di-ficultade.

Ten unha idea xeral do que é a mestura de códigos e sinala a presenza dalgúns castela-nismos en discursos orais e escritos.

CCLCDCAACSCCSIEE

LGB4.3.3. Analiza a súa propia práctica lingüística e valora a im-portancia de contribuír individual e socialmente á nor-malización da lingua galega.


Analiza, coa axuda dun cadro, a súa propia práctica lingüística atendendo á alternancia de códigos e rexis-tros en función da situación comunicativa. Reflexiona, a partir da autoanálise, sobre a influencia dos prexuízos relacionados co prestixio social á hora de cambiar de lingua. Debate co resto do grupo expoñendo as súas conclusións: dá mostras de valorar a importancia da súa contribución individual á normalización da lingua galega en todos os ámbitos de uso.

Analiza, coa axuda dun cadro, a súa propia práctica lingüística atendendo á alternancia de códigos e rexistros en función da situación comunicativa.Reflexiona, a partir da autoanálise, sobre a influencia dos prexuízos relacionados co prestixio social á hora de cambiar de lingua e extrae conclusións lóxicas. Comparte as súas reflexións mostrando certa asimilación dos coñecementos adquiridos.

Analiza, coa axuda dun cadro, a súa propia práctica lingüística atendendo á alternancia de códigos e rexistros en función da situación comunicativa.Reflexiona, a partir da autoanálise, sobre a influencia dos prexuízos relacionados co pres-tixio social á hora de cambiar de lingua e ex-trae conclusións lóxicas.

Analiza, coa axuda dun cadro, a súa propia práctica lingüística atendendo á alternancia de códigos e rexistros en función da situación comunicativa.Mostra unha insuficiente asimilación dos co-ñecementos traballados.


CCLCAACCEC

LGLB5.1.2. Explica a prosa anterior ás Irmandades da Fala.


Mostra o seu coñecemento dos trazos xerais da prosa de «Entre dous séculos» e reflexiona sobre as dificul-tades dos principais autores da época para escribir en galego, establecendo relacións cos contidos da unidade anterior.Explica detalladamente e achegando exemplos as prin-cipais liñas temáticas do período.Reflexiona sobre a importancia da Escola Rexional de Declamación empregando o propio criterio.

Explica, a grandes trazos, as dificultades dos autores da época para escribir en galego.Nomea as principais liñas temáticas do pe-ríodo.Dá mostras de comprender a importancia da Escola Rexional de Declamación.

Explica, a grandes trazos, as dificultades dos autores da época para escribir en galego.Nomea as principais liñas temáticas do pe-ríodo.

Nomea as principais liñas temáticas do perío-do. Ten dificultades para reflexionar sobre a época tratada e establecer relacións cos con-tidos previos.

CCLCAACCEC




Le comprensivamente unha escolma de textos narra-tivos da época previa ás Irmandades da Fala e ofrece diversas mostras da completa asimilación dos seus trazos estéticos. Compara e comenta a selección, desde o punto de vista temático, aplicando os coñecementos adquiridos e empregando o propio criterio.

Le comprensivamente unha escolma de textos narrativos da época previa ás Irmandades da Fala e ofrece mostras da asimilación dos seus trazos estéticos. Analiza de forma guiada os textos, respondendo loxicamente preguntas e facendo uso dos coñecementos adquiridos.

Le comprensivamente unha escolma de textos narrativos da época previa ás Irmandades da Fala. Responde loxicamente preguntas sobre a escolma, con algunha dificultade.

Le comprensivamente unha escolma de textos narrativos da época previa ás Irmandades da Fala.Precisa axuda para comentar de forma guiada a selección e aplicar os coñecementos desen-volvidos na unidade.

UNIDADE 9

266


Don Pedro, que é un avogado de verdade polo estudio e un avogado das silveiras pola retranca, está sentado buceando no Código Civil. Fóra, na rúa, síntense gritos descompostos dunha muller.

DON PEDRO.- Outra vez escandaliza esa condenada de Peroxa. Para vender un pucheiro fala máis que Moret e berra como se na gorxa tivera un cornetín de pistón. Onte escachoulle unha ola nos mesmos fuciños a un paisano de Vei-gue porque lle chamou doncella; e o municipal Cachiñas tenlle máis medo que a un can doente.

PEROXA.- (Entrando) Santas e boas tardes.

DON PEDRO.- Santas e boas. Alégrome que veña por aquí para decirlle que me faga o favor de non escandalizar máis...

PEROXA.- Vaia, señor, non se enfurruñe, que abofé non lle senta ben.

DON PEDRO.- Déixese de leria, e dígame axiña o que a trai por aquí.

PEROXA.- Pero logo.... non oiu? Pasoume unha disgracia moi grande. O meu establecimento esmendrellouse de todo.

DON PEDRO.- Si, algo oín. Rompéuselle moito?

PEROXA.- Sete olas, catorce cubiletes, tres petos, vinte tarteiras e máis de dúas ducias de cuncas vidradas. Con corenta reás non se me paga a perda.

DON PEDRO.- E quen llas rompeu?

PEROXA.- O can do señor... boticario, que mesmo me colleu tema e que coido que debe ter catro demos dentro do corpo. Entrou no meu establecimento, comenzou a brincar coma un cabrito tolo, e canto máis quixen escorrentalo máis pezas me escachou.

DON PEDRO.- E que teño eu que ver co can do boticario, cos demos que leve dentro nin cos pucheiros escachados?

PEROXA.- Entendido, don Pedro. Vosté nada ten que ver co can, con perdón; e co señor boticario, tampouco, inda que se leva co el como o can e mailo gato. Pero eu veño a facerlle a consulta de se eu teño direito ou non a cobrar do señor boticario os cacharros que me rompeu o can.

DON PEDRO.- (Alegrándose) E ten testigos do feito?

PEROXA.- En non hei de tere! Sete cristianos que o viron, e que son capaces de xuralo diante das barbas dun tronante.

DON PEDRO.- Pois daquela, que duda ten? Os amos responden sempre das averías dos seus animales.

PEROXA.- Xa mo parecía a min!

DON PEDRO.- En canto importan os cacharros?

PEROXA.- Pois direille... (Botando a conta polos dedos). Corenta reás... xustos... sin que eu leve de máis nin un carto... que a legal non me gana ninguén. Pero, señor... vosté coida que o boticario pagará?

DON PEDRO.- (Con seriedade) O señor boticario, como tódolos homes que teñen vergonza e amor polo próximo, non poden negarse a pagar esas pesetas a unha pobre como vosté. Quen gusta de ter animás ceibos polas rúas ten que sufri-las consecuencias. Xa ve... eu tamén teño un can, que non o deixo saír da horta...

PEROXA.- Abofé como vosté é un home de ben, feito e dereito. Ten lástima dos pobres «que vivimos do noso traballo», (con sorna), e ten sabidencia como se levara dentro do peito sete mestres de escola... E non ha de tere? Avomaría! Pero se me dá licencia, e non mo leva a mal, e me perdoa e dispensa... direille que o can... o can... non era do señor boticario. (...)


267

1. Le e responde:

– Busca no dicionario as palabras marcadas con negriña.

– Cal é o problema que ten Peroxa? A quen acode para solucionalo?

– A quen parece que fai responsable Peroxa do que ocorreu?

– No texto hai varios substantivos do campo semántico dos recipientes. Fai unha listaxe con eles.

– Don Pedro dille a Peroxa que «se deixe de leria». Que quere dicir?

– Peroxa di nun momento «inda que se leva co el como o can e mailo gato». Que significa isto? 2. O seguinte texto é informativo. Divide o texto en partes e sinala cal é o inicio (presentación do tema), corpo (conxunto

de ideas que informan sobre as diversas facetas do tema), conclusión (resumo que sintetiza o anterior).

A intolerancia á lactosa

A lactosa é o azucre que contén o leite. A lactasa é un encima presente no noso organismo. Algunhas persoas non son capaces de dixerir a lactosa do leite porque as súas células intestinais carecen de lactasa, o encima responsable da hidrólese da lactosa, ou ben diminuíu a súa actividade. A acumulación da lactosa conduce a trastornos dixestivos como diarreas, flatulencia, molestias abdominais, náuseas e mesmo vómitos.

Deficiencia da lactasa primaria e secundaria

A deficiencia de lactasa primaria é a causa máis frecuente de intolerancia á lactosa nos nenos e adolescentes. Na actua-lidade, estímase que as dúas terceiras partes da poboación mundial presentan intolerancia á lactosa. A deficiencia pri-maria de lactasa pode ter un inicio relativamente agudo, pero o seu desenvolvemento é lento e progresivo durante anos.

A deficiencia de lactasa secundaria é consecuencia de lesións agudas ou crónicas da mucosa intestinal, como as gas-troenterites ou a enfermidade celíaca. Se a causa é unha lesión aguda, unha vez se resolve o problema, a presenza de lactasa adoita recuperar os seus niveis normais.

Que podo facer se son intolerante á lactosa

Unha vez confirmado o diagnóstico polo especialista, o tratamento consiste no consumo de produtos lácteos que con-teñen lactasa (leite con lactasa engadida), a limitación de alimentos con lactosa ou a eliminación de produtos lácteos en función do grao de intolerancia. En moitos casos é suficiente con limitar o leite e permitir o consumo de queixo e de iogur, alimentos con menor cantidade de lactosa. Hoxe en día tamén se comercializan leite e derivados sen lactosa.

O tratamento de exclusión de lácteos leva consigo un risco de déficit nutricional xa que hai determinados nutrientes, como a vitamina D e o calcio, que son achegados en máis dun 60 por cento polos produtos lácteos. Nestes casos é im-portante a supervisión dun especialista.

http://xenteconvida.sergas.es/Paginas/Articulo/cat/1/art/63/a-intolerancia-a-lactosa

3. Para evitar o uso dunha linguaxe sexista podemos optar polo emprego de substantivos xenéricos que inclúan a homes e mulleres, por exemplo: profesorado, alumnado… Busca un termo xenérico para os seguintes:

– Os mozos:

– O home:

– Os traballadores:

– As azafatas:

– Os nenos:

– Os cidadáns:

UNIDADE 9

268

4. Busca unha palabra do campo semántico das vacacións que se corresponda coas seguintes definicións:

– Período de tempo durante o cal non hai que asistir ao traballo ou ás clases, dedicado polo xeral a descansar e a acti-vidades distintas das habituais:

– Conxunto de técnicas e actividades que se realizan baixo a superficie do mar, con fins científicos, deportivos, milita-res etc.:

– Estanque artificial de auga onde se pode un bañar, nadar ou practicar outros deportes acuáticos:

– Construción formada por unha estrutura de barras ou paus recuberta cunha lona ou outro material impermeable, que se pode montar e desmontar con facilidade, e se utiliza como aloxamento temporal, xeralmente no campo:

– Viaxe por mar facendo escala en varios portos para visitalos:

– Vehículo ou remolque equipado como unha pequena vivenda:

5. Nos seguintes enunciados hai palabras que non pertencen ao galego estándar, localízaas e corríxeas.

– Os jueves vai buscar á abuela para levala á iglesia.

– Non me gusta nin o conexo nin a lechuga, co cal prefiro merluza con guisantes e zanahorias.

– Facía moita niebla e non puidemos ir a ver o castro.

– Non deixes as cartas no buzón.

– Levamos dúas semás coa alcantarilla sen tapa, temos que chamar ao axuntamento.

6. Localiza nos seguintes enunciados as conxuncións e locucións conxuntivas que aparezan.

– Queriamos saír a pasear, pero foi imposible porque se pechou de chuvia.

– Fixemos todo o que puidemos, aínda que seguramente a ela non llo pareceu, xa que se encontraba cansa e desanimada.

– Se tes ganas de vir nin o dubides, pero non esquezas traer a tenda de campaña.

– Mentres se facía a empanada, aproveitamos para regar os tomates, así que aproveitamos ben o tempo que tiñamos.

– Fixemos unha lista con todas as persoas que debían diñeiro para que ninguén se chame a enganos.

7. Pon as maiúsculas onde cumpra.

lin os periódicos de cabo a rabo, alleo ás noticias que contiñan –«interceptan unha pateira con oito embrazadas nas costas canarias», «finalizan as festas da ascensión en santiago», «irureta estuda renovar co depor», «fidel castro invita a carter a comprobar que cuba non fabrica armas biolóxicas»…– despois resolvín os encrucillados, mais apenas conseguín calmar a miña ansiedade. ás doce achegueime de novo ás oficinas do concello. subín ao primeiro andar, tal como me dixera milucha. alí estaba, nun reducido despacho privado, cun cartel co seu nome –dª emilia salgado novo– pegado na porta. xa me tiña preparada a copia do cd, gardada nun sobre de cor marrón.

Agustín Fernández Paz: Non hai noite tan longa

432

UNIDADE 9

1.–

Escandalizar: producir grande indignación e censura provocadas por feitos ou palabras que van en contra da norma social.

Cornetín: Instrumento musical de vento, da familia do metal, semellante á trompeta pero máis pequeno e de son máis agudo e estridente.

Esmendrellouse: Botar a perder algunha cousa, desfacéndoa ou tornándoa inservible.

Reás (real): Moeda equivalente a vinte e cinco céntimos de peseta, hoxe fóra de uso, pero que se segue utilizando, sobre todo entre a xente maior, para contar cantidades.

Pucheiros: Recipiente de barro coa barriga e a boca anchas, que se emprega para cociñar. Recipiente de barro de formas variadas, máis ou menos parecido a un xerro pero sen bico, que se emprega para gardar o mel, a manteiga, o leite callado etc.

Tronante: Espírito maligno que, segundo a crenza popular, trae as tempestades.

Ceibos: Que non están prisioneiros, que non están baixo o dominio de ninguén, soltos.

– Peroxa vai ver a Don Pedro, que é avogado, para que lle solucione un problema. Un can entrou no seu establecemen-to e escachoulle varias pezas de louza que tiña. Ela quere que o dono do can pague os estragos e para isto acode ao despacho de Don Pedro.

– Peroxa ao principio dá a entender que o can que causou os estragos na súa tenda é do boticario, pero ao final afirma que non era del.

– As palabras que fan parte do campo semántico dos recipientes son: ola, olas, cubiletes, petos, tarteiras, cuncas, pu-cheiros.

– Deixarse de leria: significa ir ao concreto, non dar rodeos

– Levarse como o can e o gato significa levarse mal.

2. A intolerancia á lactosa

A lactosa é o azucre que contén o leite. A lactasa é un encima presente no noso organismo. Algunhas per-soas non son capaces de dixerir a lactosa do leite porque as súas células intestinais carecen de lactasa, o encima responsable da hidrólese da lactosa, ou ben diminuíu a súa actividade. A acumulación da lactosa conduce a trastornos dixestivos como diarreas, flatulencia, molestias abdominais, náuseas e mesmo vómitos.

Deficiencia da lactasa primaria e secundariaA deficiencia de lactasa primaria é a causa máis frecuente de intolerancia á lactosa nos nenos e adolescentes. Na actualidade, estímase que as dúas terceiras partes da poboación mundial presentan intolerancia á lac-tosa. A deficiencia primaria de lactasa pode ter un inicio relativamente agudo, pero o seu desenvolvemento é lento e progresivo durante anos.A deficiencia de lactasa secundaria é consecuencia de lesións agudas ou crónicas da mucosa intestinal, como as gastroenterites ou a enfermidade celíaca. Se a causa é unha lesión aguda, unha vez se resolve o problema, a presenza de lactasa adoita recuperar os seus niveis normais.

inic

ioco

rpo


433

Que podo facer se son intolerante á lactosaUnha vez confirmado o diagnóstico polo especialista, o tratamento consiste no consumo de produtos lácteos que conteñen lactasa (leite con lactasa engadida), a limitación de alimentos con lactosa ou a eliminación de produtos lácteos en función do grao de intolerancia. En moitos casos é suficiente con limitar o leite e permitir o consumo de queixo e de iogur, alimentos con menor cantidade de lactosa. Hoxe en día tamén se comercializan leite e derivados sen lactosa.

O tratamento de exclusión de lácteos leva consigo un risco de déficit nutricional xa que hai determinados nutrientes, como a vitamina D e o calcio, que son achegados en máis dun 60 por cento polos produtos lác-teos. Nestes casos é importante a supervisión dun especialista.

3. Resposta de arriba abaixo: A mocidade; A humanidade, as persoas; O cadro de persoal; Auxiliares de voo; A infancia, a nenez; A cidadanía.

4. Resposta de arriba abaixo: Vacacións; Submarinismo, mergullo; Piscina; Tenda (de campaña); Cruceiro; Caravana.

5.– jueves: xoves / abuela: avoa / iglesia: igrexa.

– conexo: coello / lechuga: leituga / merluza: pescada / guisantes: chícharos / zanahorias: cenorias.

– facía: había / niebla: brétema / ir a ver: ir ver.

– buzón: caixa do correo.

– semás: semanas /alcantarilla: sumidoiro / axuntamento: concello.

6. – pero / porque.

– aínda que / xa que.

– se / nin / pero.

– mentres / así que.

– para que.

7. Lin os periódicos de cabo a rabo, alleo ás noticias que contiñan –«Interceptan unha pateira con oito embrazadas nas costas canarias», «Finalizan as festas da Ascensión en Santiago», «Irureta estuda renovar co Depor», «Fidel Castro in-vita a Carter a comprobar que Cuba non fabrica armas biolóxicas»…– Despois resolvín os encrucillados, mais apenas conseguín calmar a miña ansiedade. Ás doce achegueime de novo ás oficinas do Concello. Subín ao primeiro andar, tal como me dixera Milucha. Alí estaba, nun reducido despacho privado, cun cartel co seu nome –Dª Emilia Salgado Novo– pegado na porta. Xa me tiña preparada a copia do CD, gardada nun sobre de cor marrón.

corp

oco

nclu

sión

Aínda que no texto non existe unha conclusión propiamente dita, podemos considerar este parágrafo un xeito de conclusión.

UNIDADE 9

270




2. A comunicación audiovisual e as tecnoloxías da información e da comunicación (TIC).No exercicio 4 do apartado «Tipos de textos» pídeselle ao alumnado que escriba un texto informativo en formato

electrónico, fomentando, así, o uso das novas tecnoloxías asociadas á aprendizaxe. No exercicio 1 do apartado «Escoitar e falar»o alumnado ten que analizar dous documentos dixitais e en base a eles elaborar un propio co mesmo tema. Búscase o fomento das novas tecnoloxías con fins didácticos. No exercicio 2 do apartado «Escoitar e falar» o alumnado ten que consultar dous documentos dixitais audiovisuais e analizar as características da variedade lingüística empregada en ambos. Búscase a integración das novas tecnoloxías como ferramentas de aprendizaxe. No exercicio 4 do apartado «Escoitar e falar»o alumnado ten que analizar un documento dixital audiovisual e sinalar as características da variedade lingüística empregada nel. Búscase a integración das novas tecnoloxías como ferramentas de aprendizaxe. No exercicio 2 do apartado «Lingua e sociedade» o alumnado ten que analizar un documento dixital audiovisual e responder a unha serie de cuestións sobre as linguas que se empregan, os contextos nos que isto ocorre e as interferencias que entre elas se producen. Búscase a integración das novas tecnoloxías como ferramentas de aprendizaxe.

4. A educación cívica e o respecto ao Estado de dereito.No texto do exercicio 4 do apartado «Os nomes das cousas» ofrécense as normas de funcionamento dunha piscina munici-

pal. Pódese traballar a importancia do cumprimento das regras nos espazos públicos como maneira de mellorar a convivencia. No apartado «Letras e signos» ofréceselle ao alumnado unha serie de siglas que se refiren a institución e organismos do estado. Con el pódese traballar o funcionamento do estado de dereito e a importancia das institucións nas que se sustenta.

5. A igualdade efectiva entre mulleres e homes.O texto do apartado «Lectura» aborda o tema da sexualidade na adolescencia ofrecendo información e consellos para

vivila de maneira sa e de maneira igualitaria, respectando todas as escollas. Trátase de fomentar unha visión positiva da sexualidade que fuxa de calquera tipo de violencia e afonde na coeducación. Os exercicios 1 e 2 do apartado «O tecido da lingua» inciden na importancia de recoñecer casos de linguaxe sexista e pedíndoselle ao alumnado que os mude por outros máis inclusivos que afonden na igualdade entre os homes e as mulleres a través da expresión oral e escrita. No exercicio 5 do apartado «Actividades de reforzo e ampliación» o alumnado ten que recoñecer casos de linguaxe sexista e substituílos por outros que empreguen unha linguaxe inclusiva. Na imaxe do exercicio 3 da «Proba de avaliación» ponse de relevo o uso de linguaxe sexista.


No exercicio 2 do apartado «Escoitar e falar» o alumnado ten que consultar dous documentos dixitais audiovisuais e analizar as características da variedade lingüística empregada en ambos. Búscase que o alumnado valore positivamente as variedades dialectais das linguas como exemplo da riqueza destas. No exercicio 4 do apartado «Escoitar e falar» o alumnado ten que analizar a maneira de falar dunha persoa neofalante. Pódese traballar a importancia da existencia de persoas que queiran falar unha lingua que non é a súa para se integrar mellor na sociedade na que viven. No exercicio 1 do apartado «Lingua e sociedade» o alumnado debe reflexionar sobre as mudanzas de lingua en función dos contextos. Trátase de fo-mentar unha idea de que todas as linguas serven para se comunicar en calquera contexto e, por tanto, o plurilingüismo. No exercicio 2 do apartado «Lingua e sociedade» o alumnado ten que analizar un documento dixital audiovisual e responder a unha serie de cuestións sobre as linguas que se empregan, os contextos nos que isto ocorre e as interferencias que entre elas se producen. Búscase unha reflexión sobre o uso das dúas linguas cooficiais en Galicia e unha análise dos procesos que o producen.


271

7. A saúde e a calidade de vida.O texto do apartado «Lectura» aborda o tema da sexualidade na adolescencia ofrecendo información e consellos para

vivila de maneira sa e igualitaria, respectando todas as escollas. Trátase de fomentar unha visión positiva da sexualidade que fuxa de calquera tipo de violencia e afonde na coeducación. A imaxe do exercicio 8 do apartado «Traballo co texto» chama a atención sobre a importancia de previr a SIDA. Pódese traballar con ela a importancia de manter relacións sexuais seguras que beneficien a saúde e preveñan de doenzas de transmisión sexual.No exercicio 2 do apartado «Tipos de textos» ofrécese información sobre o que facer no caso dunha intoxicación alimen-taria por causa de cogomelos. Serve para traballar a importancia de evitar prácticas de risco que prexudiquen a saúde.

8. A discriminación por razón da orientación sexual ou da identidade de xénero.O texto do apartado «Lectura» aborda o tema da sexualidade na adolescencia ofrecendo información e consellos para

vivila de maneira sa e satisfactoria. Trátase de fomentar unha visión positiva da sexualidade que fuxa de calquera tipo de violencia e afonde na coeducación.

e.s.o. lingua e literatura - personalized education · e temáticas das cantigas de amigo e...

Documents