هوشمندی رقابتی:جایگاه کتابخانه و مرکز اطالعات در هوشمندی رقابتی

علیرضا نوروزیدکترای علوم اطالعات و

ارتباطاتعضو هیئت علمی

دانشگاه تهران

»تنها راه کسب پیروزی در هر جنگی، داشتن شناخت کامل از خود و حریفان است.«

سال ق.م.(500)سان زو، در کتاب »هنر جنگ«،

به نام خدا

سؤاالت مقدماتی

جایگFاه کتابخانههFای تخصصFی در نظFام آموزشFی

ما کجاست؟

جایگFاه مرکFز اطالعFات و کتابخانFه در هوشFمندی

رقابتی کجاست؟

مثFال: رقFابت شFرکت اپFل و سامسFونگ در تولیFد

گوشی ضدآب

تعریف هوشمندی رقابتی

... و خFدماتی تولیFدی، تجFاری، شFرکتهای اصFلی هدف اف�زایش س�هم خ�ود از بازاره�ای ملی و بینالملی این هFدف، بFه از مهمFترین راههFای رسFیدن اسFت. یکی

است.هوشمندی رقابتی رق��ابتی نظام، هوش��مندی برنام��ه من��د، ی��ک

اخالقی و و سیس�تماتیک تجزیFه گFردآوری، بFرای میتوانFد کFه اسFت بFیرونی اطالعFات مFدیریت و تحلیFل برنامههFا، تصFمیمها و عملکردهFای شFرکت را تحت تFأثیر ارتباطFات و اطالعFات فناوریهFای بFر مبتFنی دهFد. قFرار

)اینترنت، شبکههای اجتماعی،...( رایج است.بFا رقFابتی هوشFمندی از زبFان فارسFی نوشFتههای در

« تجFارتیعنFوان تجFاری/ »هوشFمندی و هوشFمندی «، « نFیز یFاد میشFود کFه مفFاهیم متفFاوتی کسFبوکار/بازرگFانی

هستند.

80-90 % اطالعات، دانش عمومی است )دسترسپذیری

عمومی(

رقبای جدید

فناوریهای جدید

قوانین جدید

بازارهای جدید

تغییرات بازار

اقدامات و فعالیتهای

رقبا

یک برنامه سیستماتیک و

اخالقی

مزایای هوشمندی رقابتی

تبدیل دادهها به اطالعات و تبدیل اطالعات به دانشدر آن بFه دسترسFی ارتقFای و دانش سازماندهی

شرکت یا سازمانپیشبینی واقعبینانFه شFرایط موجFود و وضFعیت آینFده و

جلوگیری از بحرانهای احتمالیافزایش میزان اشتراک اطالعات مفید در شرکت

باال بردن میزان خودآگاهی و هوشمندی رقابتی تصمیمگیری درست و بهینه در عرصه رقابت

واحFدهای در امFور و فعالیتهFا تFداخل از جلوگFیری شرکت

به کارگیری یک رویکرد منطقی در مدیریت شرکت.

ل اقتصادیيدالش رقابتهايافزا

کاهش هزینههاات سیستمينیاز به تجزیه و تحلیل عمل

صحcت و دقت اطالعات حاصل از سیستمکیيتجارت الکترون

ان بیشتريجلب مشتران در مقایسه با يجلب رضایت مشتر

کاالهای مشابهدسترسی به دادهها و اطالعات بهنگام

شده

دالیل و ضرورت هوشمندی رقابتی

متخصصان هوشمندی رقابتی از کجا می آیند؟

)سازمان جاسوسی آمریکا و ناسا(دولت آمریکا ارتش و نیروی نظامی

شرکتهای آمریکاییبازارپژوهیاستراتژیکتابخانه و مرکز اطالعرسانی شرکتهاامور مالی شرکتهاامور اداری و مدیریتی شرکتها

دانشگاههادانشکدههای علوم اطالعات و کتابداریدانشکدههای مدیریت

میانرشتهای بودن هوشمندی رقابتی

»هوشFمندی رقFابتی«، یFک حFوزه میFان رشFتهای شFناخته شFده اسFت کFه دامنFه گسFتردهای از رشFتهها و فناوریهFا

را در خود جمع کرده است، از جمله: رایانFFFه* و * علFFFوم اطالعFFFات علFFFوم

دانششناسی)کتابداری( اسFناد* و اطالعFات از * مFدیرت حمFایت سیسFتمهای

تصمیمسیسFتمهای اطالعFات * پایگFاه داده سFازمانی )انبFاره داده(*

مدیریتمصFFنوعی* هFFوش و بره gFFخ شFFبکههای * سیسFFتمهای

معناشناختیعلم و مدیریت سازمان*

هوشمندی رقابتی

سيستمهاي پشتيباني تصميمگیری سیستمهای

مدیریت دانش

ارزیابی مقایسهای

سیستمهای اطالعات مديريت

سیستمهای گزارشگیری

فناوری اطالعات و ارتباطات

انباره داده

دادهكاوي

پردازش تحليل برخط

زنجیره هوش: چرخه تولید و توزیع دانش سازمانی

Internal informationاطالعات داخلي

جنبههاي خاصي از عمليات سازمان را توصيف ميكند.

External informationاطالعات خارجي •

محيطي را كه سازمان احاطه كرده است را توصيف ميكند.

Objective information اطالعات عيني

يك چيز ناشناخته را به صورت كمي توصيف ميكند.

Subjective informationاطالعات ذهني •

در صدد است تا يك چيز ناشناخته را توصيف كند.

تقسيم بندي انواع اطالعات

عملتصمیمگیری و استراتژ

ی

هوش

دانش

اطالعات

داده کیفکمیی

خارجی/ برونی

ضمنی / نهان

استراتژیک

پیشنهاد•و • بن���دی بس���ته

عرضهاشاعه•برقراری ارتباط•

و پیادهس��ازی -اجراء

- ارزشیابی

پ�االیش داده -- سازماندهی- ساختاربندی

اشتراک•و • ترکیب

تلفیقتحلیل•و • بینش

بازبینی

- ترکیب و تلفیق- تفسیر

و پیشبینی -آیندهنگری

داخلی/ درونی

عینی/ عیان

تاکتیک

هوشمندی کسبوکار

هوشمندی رقابتی

هوشمندی سازمانی

تفاوت هوشمندی رقابتی و هوشمندی کسبوکار

کسFFبوکار هوشFFمندی رقFFابتی، هوشFFمندی نیست.

و دادههFFا مFFدیریت کسFFبوکار هوشFFمندی اطالعات داخلی و درونی شرکت است؛ اما

هوشFمندی رقFابتی گFردآوری و تحلیFلg هFوش بFازار رفتFار دربFاره دانش( و )اطالعFات

برونی شرکت است.

سیر تکامل ابزارهای محاسباتی و تحلیل اطالعات

فایلها

پایگاههای داده

انباره داده:ابزارهای تحلیلی

CollaborationVisualization

AlertingPrediction

Data Mining

ETLData Integration

Data Quality

1975 2005

زارهای اب

سازمند

ت هوشت به سم

حرک

یات

سبحا

می

هاار

زاب

ت در

ق

تعداد کاربران

حجم داده و محتوا

کم

زياد

1989 2015

مدیریت

تحلیلگر

امور اداری

امور مالی

امور فروش

امور اموال

امور ترابری

انباره اطالعات:پایگاه داده

سیستم اطالعاتی

DataشرکتMarts

آن منFابع داده جمعآوری . 1 بارگFذاری در پایگFاه داده تحلیلی یFا و دادههانبار

(Data Warehouse ) (  امFه نFزایی بFدر بخشهای مجData Mart ) رارFقگیرد.یموارد عمFل شFده و روی اطالعFات رقFابتی در مرحلFه بعFد هFوش . 2

اطالعFات ،در نهFایت طبقهبنFدی شFده تجزیFه و تحلیFل انجFام میدهFد.جهت انتشار به ابزارهای سطح باال تحویل داده میشود.

مراحل هوش رقابتی از دید متخصصان علوم رایانه و مدیریت، صنایع

ابزارهای هوشمندی رقابتی

عوامل دخیل در انجام هوشمندی رقابتی

هوشمندی

رقابتی

برنامههای پژوهشی

برنامههای توسعه

اطالعات غیررسمی

دادههای بازار

دادههای فنی

پروانههای ثبت اختراع

دادههای علمی

موافقتهای همکاریخرید

دستگاههای تولیدی

فروش لیسانس

جایگاه کتابدار در هوشمندی رقابتی

کFه آنجFا از اول نقش در رااطالع�ات حضFFور دارد، رقFFابتی هوشFFمندی انجFFام متخصFص اطالعFات یFا کتابFدار ضFروری اسFت؛ واحFFد شFFرکت، در کFFه زمFFانی ویFFژه بFFه اداره تیمی صFورت بFه رقFابتی هوشFمندی

شود. یFا تیمی کFه کتابخانFه شFرکت میتوانFد گFروه بFرای هوشFمندی رقFابتی شFکل گرفتFه اسFت

را هدایت و حمایت مالی کند. gاتFاطالع مرکFز و کتابخانFه یFک راهانFدازی و رقFابتی اطالعFات کسFب بFرای پیشFرفته انجFام هوشFمندی رقFابتی در شFرکتها ضFروری

میباشد.

مهارتهای الزم برای متخصصان هوشمندی رقابتی

مهارتهای رقابتیالف. تحلیلگر امور مالی، تحلیلگر رقابتی، تحلیلگر بازاردارا بودن مدرک تحصیلی کارشناسی به باالآشنایی با آمار و احتماالت و نرمافزارهای آماری

مهارتهای فناوری اطالعات و ارتباطاتب. ات، دانشFات )داده، اطالعFه اطالعFاختار چرخFا سFنایی بFآش

و هوش(تحلیلگر اطالعات / مدیر اطالعات و جسFتوجو موتورهFای و اطالعFاتی پایگاههFای بFا آشFنایی

استراتژیهای جستجومهارتهای تحلیلیج. تحلیل اقتصادی.تحلیل آمار و غیره

انواع هوشمندی رقابتی

. هوشمندی رقابتی اقتصادی )تجارتی(1 وردFFم عوامFFل توزیعکننFFدگان و )مشFFتریان( بازار

مطالعهی هوشمندی اقتصادی.. هوشمندی رقابتی محیط زیست2 .مربوط میشود به حفاظت محیط زیست. هوشمندی رقابتی استراتژیک 3 امدهایFپیش و رویFدادها تFا میدهFد اجFازه شFرکت به

و کشFف را آن پایFداری و بقFاء روی مFؤثر و حسFاس بررسی نماید.

. هوشمندی رقابتی سیاسی- اجتماعی4 اعی درFررات اجتمFوانین و مقFدوین قFه تFود بFوط میشFمرب

سطح ملی و بینالمللی

انواع هوشمندی رقابتیخ��اص 5 )ح��وزه منطقهای رق��ابتی هوش��مندی .

جغرافیایی( اییFاص جفرافیFه خFادی منطقFوزه اقتصFه حFود بFوط میشFمرب

)اوضاع، عرضه، تقاضا، و ارزیابی بازار(.)ارزیFابی قFوانین و مقFررات . هوش�مندی رق�ابتی حق�وقی 6

وضع شده(. هوشمندی رقابتی علمی7 یFپژوهش نیازهFای و بنیFادی پژوهشهای بFه میشFود مربFوط

سازمان یا شرکت. پتنتها. هوشمندی رقابتی استراتژیک علمی و فنی 8 هیلFور تسFه منظFنی بFاظ علمی و فFی را از لحFوزه خاصFیک ح

ارزیFابی و بررسFی مFورد اسFتراتژیک تصFمیمهای اتخFاذ در قرار میدهد.

. هوشمندی رقابتی فناوری 9 اوریFنی و فنFط علمی، فFل محیFی و تحلیFاهده، بررسFبه مش

میپردازد.

نرمافزارهای هوشمندی رقابتی

Office SharePoint

(CRMمدیریت ارتباط با مشتریان ) ERP: Enterprise Resourceمدیریت متمرکز منابع سازمان )

Planning)

:Supply Chain Managementمدیریت زنجیره فراهمکنندگان )SCM)

BI Toolbox

خالصه

و شFFرکت اهFFداف مسFFأله مهمFFترین اطالعFات جمعآوری شFده و نتFایج بFه دسFت

اسFت و آمFده تصFمیمگیری بFرای کFه روشFن شFدن اسFتراتژیهای شFرکت، مهم

و قابل استفاده خواهد بود. رایFب کFه اسFت این دیگFر مهم مسFأله

از درسFFت بهرهبرداری از اطمینFFان بایFد در اطالعFات، مناسFب، اطالعFات

زمFان و قFالب مناسFب و بFه فFرد مناسFبی این تFا شFود داده دارد، نیFاز آنهFا بFه کFه تصFمیمگیری در شFده کسFب اطالعFات

مفید واقع شود.

موضوع پژوهشی

در رقFFابتی هوشFFمندی ملزومFFات تبFFبین و تدوین شرکت ...

ارائه يك مدل جديد هوشمندی رقابتي در شرکت ... / ... مرکFز در اقتصFادی/فنFاوری هوشFمندی مطالعFه

شرکت .../ سازمان ...تحلیل نظام هوشمندی فناوری شرکت...

تحلیFل شFیوه پFذیرش هوشFمندی رقFابتی ... در سFازمان های/ شرکت های ...

انتقFال پFژوهش/ در فFنی رقFابتی هوشFمندی نقش فناوری ...

هوشFمندی شناسFی روش در نFرم هFای فنFاوری تأثیر رقابتی

بررسFی شFیوه هFای هوشFمندی رقFابتی و توسFعه ملی / منطقه ای ایران