chuong 4. co che pu
TRANSCRIPT
-
8/8/2019 Chuong 4. Co Che Pu
1/21
Chng 4:Cc phn ng hu c -Phn loi phn ng -
C ch phn ng
Qu trnh thay i (t chc li) orbital PT di
nh hng ca nhng K bn ngoi & bn trong vi s
to thnh h thng mi khc bit vi trng thi ban
u ca cc n/t trong PT v c tnh nng lng &v tr tng h
Cc yu t nh hng ti vP: to, p sut, xc tc
a. Bn cht & cu trc ca cc cht trung gian
Phn ct ng ly
A B A B+
- Xy ra th kh, trong dung mi khng
phn cc
- Xc tc: to, nh sng, peroxyd
- Gc t do: CH3, C2H5, Cl ....
- 1 -
-
8/8/2019 Chuong 4. Co Che Pu
2/21
Phn ct d ly
+ BAA B -
+ BAA B -+
- C mang in tch (+) carbocation. VD:
CH3+
CH3 CH CH3+
- C mang in tch (-) carboanion. VD:
CH2CHO-
(H CH2CHO + OH- CH2CHO
-+ H2O
- P d ly (P ion) xy ra trong dung mi
phn cc
- Xc tc: acid hoc base
b. Cu trc & bn ca cc cht trung gian
Gc t do R. thng c cu trc phng, 1 s c
cu trc hnh thp
.
C
- 2 -
-
8/8/2019 Chuong 4. Co Che Pu
3/21
CH3 < CH3CH2< (CH3)2CH< (CH3)3C
CH3< C6H5CH2< (C6H5)2CH< (C6H5)3C
Carbocation R+
- Cu trc phng:
C+
- bn: in tch (+) gii to bn tng+I, +M lm tng bn
VD: +I CH3+ < CH3CH2+< (CH3)2CH+ RBr > RCl > RF
- Dn cht Hal ho bc 1 hoc 2 (R cng nh cng t
b cn tr khng gian)
- SP thu c c cu hnh ngc vi cht ban u
(nghch o Walden)
_+ Br
R1
CHO
H
R2nhanh
R2 R1
BrHO C
H
chm_HO
H
R2
R1
C Br
- 9 -
-
8/8/2019 Chuong 4. Co Che Pu
10/21
c. Th i nhn ni phn t SNi:
VD P th OH bng Cl khi alcol tc dng vi
thionyl clorid:
C OH
R2
R
R1+ SOCl2 C Cl
R2
R
R1+ +SO2 HCl
v = k [R
OH] [SOCl2] R
= RR1R2C
C ch P:
SOCl2+C OH
R2
R
R1 (1)
(- HCl) C
O
R2
R
R1 S O
Cl
(2)
C Cl
R2
R
R1+ S O
O
(I) (II)
3.1.2. P th i e SE (Electrophilic Substitution)
a. P th i e n PT S1: 2 giai on:
R Xchm
R- X++
R- E+ R E+ nhanh
v = k [RX]
- 10 -
-
8/8/2019 Chuong 4. Co Che Pu
11/21
VD thng xy ra C bo ho:
CH3 C CH3
O
+Br2OH-
O
C CH2BrCH3 + HB
CH3 C CH3
O
chm/OH-C CH2
O
CH3
O
C CH2CH3..
..nhanh/ Br2+
O
C CH2BrCH3
-HBr
b. P th i e lng PT SE2:
Thng xy ra hydrocarbon thm
S chung:
H++
E
E+
H
C ch P:
+ E+ E+
phc
H
E
phc
+
E
sn phm t
- H+nhanh chm nhanh
- 11 -
-
8/8/2019 Chuong 4. Co Che Pu
12/21
P hal ho, nitro ho, sulfon ho, alkyl ho, acyl
ho vo nhn benzen: SE
VD: P bromo ho benzen
++Fe
HBrBr2Br
C ch P:
[FeBr4]-
+Br+FeBr3+Br Br
Br+
phc
H
Br
phc
Br+Br++- H+
1.3. Phn ng th gc SR (Radical Substitution)
hp cht nohydro th bi hal, NO2
Xc tc: nh sng
S P:
RH + Br2 h R Br + HBr
C ch P:
- Giai on khi mo:
h+ BrBrBrBr
- Pht trin dy chuyn:- 12 -
-
8/8/2019 Chuong 4. Co Che Pu
13/21
Br+R BrBr Br+R
RBr HBr++HR
- Tt dy chuyn:
R BrBrR
Br BrBrBr
+
+
R R+ RR
Phn ng SR l phn ng dy chuyn
Phn ng SR thng to ra hn hp cc sn phm
khc nhau.
2. Phn ng cng hp
Phn ng cng hp l qu trnh chuyn lin kt
thnh lin kt .
2.1. Cng hp i in t AE (Electrophilic
Addition)
Phn ng cng hp ca halogen vo alken:
C C
Br
Br
(CCl4)Br Br+C C
Phn ng qua giai on to phc v phc (l
mt carbocation):
- 13 -
-
8/8/2019 Chuong 4. Co Che Pu
14/21
C C C C C C
Br
C C
Br
Br
Br Br+
chm
Br Brd (+) d (-)
phc
phc
nhanh+ Br
sn ph
+ P cng hp trans
+ cng hp brom vo cyclohexen:
Br
Br
Br2+
trans-1,2-dibromocyclohexan
P cng hp ca tc nhn bt i HX vo alken bt
i:
R CH CH3X
HX+R CH CH2
Quy tc Markovnikov: H ca HX lun cng hp
vo n/t C mang nhiu H nht.
P theo hng to thnh carbocation trung gian bn
nht:
- 14 -
-
8/8/2019 Chuong 4. Co Che Pu
15/21
R CH2 CH2+
R CH CH3+ X-
R CH CH3X(carbocation bc 2 bn hn)
(carbocation bc 1 km bn)H+R CH CH2
2.2. Cng hp i nhn AN (Nucleophilic
Addition)
nhm carbonyl >C=O ca aldehyd, ceton:
C OH
A
HA+C O
(HA = HOH , HOR , HCN , HSO3Na , ...)
C OH
A
H+C O
Anhanh
A+ (-) (+) chm
C O
cyanohydri
C OH
CN
C O
CN
H+C N+C O
2.3. Cng hp gc AR (Radical Addition)
VD:
R CH2 CH2Brperoxyd
to
HBr+R CH CH2
C ch P:
- 15 -
-
8/8/2019 Chuong 4. Co Che Pu
16/21
2ROto
RO OR
B+ROH+RO H Br
(II)
(I)
R CH CH2Br
R CH CH2Br
(2)
(1)
Br+R CH CH2
bn hn
Br+R CH2 CH2 BrHBr+R CH CH2Br
P cng hp clor vo benzen:
Cl
ClCl
ClCl
Cl
h+ 3Cl2
hexaclorocyclohexanC ch P:
2Clh
Cl Cl
Cl
ClCl
ClCl
ClCl+
Cl
ClCl2Cl
Cl
nhng tiu phn mang in tch dng tn
cng vo nhng vng c mt in t ln, c gi
l tc nhn i in t (electrophile). phn ng i
- 16 -
-
8/8/2019 Chuong 4. Co Che Pu
17/21
in t l tt c cc phn ng c khi ng bi
tn cng ban u ca mt tc nhn i in t.
Cc tiu phn mang in tch m tn cng
vo nhng vng ngho in t ca phn t, c gil tc nhn i nhn (nucleophile). Phn ng i nhn
l cc phn ng c khi ng bi tn cng ban
u ca tc nhn i nhn.
Cc phn ng ion c s can thip ca mt yu t
i nhn v mt yu t i in t v mt i khi
kh bit chc chn tiu phn tn cng.
4.4.3. Phn ng tch loi E (Elimination)
Phn ng tch loi l phn ng trong c hai
nguyn t hoc nhm nguyn t b loi khi phn t
m khng c thay th bng nhng nguyn t hoc
nhm nguyn t khc.
Thng th hai nhm b loi t hai nguyn tcarbon cnh nhau v sn phm ca phn ng l cc
hp cht khng no:
C C
H X- HX
C C
X = Cl , Br , I , OCOCH3 , OH2 , SR2, NR3
- 17 -
-
8/8/2019 Chuong 4. Co Che Pu
18/21
Mt trong hai nhm b loi thng l hydro ( dng
proton). Cc phn ng tch loi ch yu l: loi
hydrohalogenid t dn cht halogen, loi nc t alcol,
phn tch mui amoni bc bn...Tu thuc vo cu to ca R trong RX v iu
kin phn ng, cc phn ng tch loi c th xy ra
theo c ch n phn t (E1) hoc lng phn t
(E2).
Phn ng tch loi v phn ng th i nhn lun
tranh chp nhau.
4.4.3.1. Tch loi n phn t (E1)Nu gc R trong RX l bc ba (hoc bc hai), dung mi phn cc mnh,
phn ng xy ra qua giai on to hp cht trung gian l carbocation (nh phnng SN1).
V d phn ng tch loi HBr t tert-butyl bromid di tc dng ca base mnhto ra isobuten:
Phn ng tng qut:
CCH3
CH3
CH3Br
OH
- HBrCCH3
CH2
CH3
C ch: Phn ng qua 2 giai on:a. Giai on chm: dn cht halogen b ion ho chm to ra
carbocation:
CCH3CH3
CH3Br
chmCCH3CH3
CH3+ Br
b. Giai on nhanh: base mnh ( ca KOH) tch mt proton ca
carbocation to thnh H2O v mt alken:
- 18 -
OH
-
8/8/2019 Chuong 4. Co Che Pu
19/21
OH
CCH3CH2
CH3
H
+
nhanhCCH3CH2
CH3H2O +
Giai on chm to carbocation l giai on quyt nh tc phn ng,nn tc ch ph thuc vo nng ca dn cht halogen:
v = k1 [(CH3)3CBr]
V d khc: Phn ng tch loi nc t alcol bc ba di tc dng ca acid mnh,to ra alken:
Phn ng tng qut:
CCH3CH3
CH3OH
acid mnh+H2O CCH3
CH2
CH3
alcol tert-butylic isobuten
C ch phn ng nh sau:Phn ng bt u bng gn proton vo nhm OH:
CCH3CH3
CH3OH
H+CCH3CH3
CH3O H
H
Phn ng tip din qua hai giai on:a. Giai on chm: alcol c proton ho b ion ho chm to ra nc v
carbocation:
+ H2OCCH3CH3
CH3chmCCH3CH3
CH3O H
H
b. Giai on nhanh: carbocation mt mt proton to ra alken:
CCH3CH2
CH3
H
- H+CCH3CH2
CH3
4.4.3.2. Tch loi lng phn t E2Nu gc R trong dn cht halogen RX l bc mt (hoc bc hai), c mt
ca base mnh, phn ng xy ra qua trng thi chuyn tip.V d phn ng tch loi HBr t dn cht alkyl bromid bc mt di tc dng
ca base mnh, to ra alken:
R CH2 CH2 Br + OHKOH/alcol
R CH CH2 + H2O + Br
C ch phn ng:tn cng vo proton carbon , trong khi in tch m ca n
c phn b trn phn t b tn cng, to ra trng thi chuyn tip. S chuyn
- 19 -
OH
-
8/8/2019 Chuong 4. Co Che Pu
20/21
dch in tch m v pha halogen dn n phn ct cc lin kt: HC v
CBr to ra alken, km theo nc v ion :
C CH
H H
H
Br
R
HO
chmC
H
H
R
HO (-)(-)
C
H
H
Br
nhanh
trng thi chuyn ti
HOH + +C CH
R
H
HBr
Tc ca phn ng t l vi nng ca RX v ion OH: phn ng bchai.
v = k2 [RX] [OH]
V d khc: tch loi phn t H2O t alcol bc mt bi acid mnh, to raalken:
R CH2 CH2 OH( H2SO4)
R CH CH2 + H2O
Trc tin, nhm OH alcol c proton ho to ra cation. Sau base lin hpHSO4 tn cng vo hydro carbon , to ra acid sulfuric, alken v nc:
R CH2 CH2 O HH+
R CH2 CH2 O H
H
R CH CH2 O H
HH
HSO4
H2SO4 + + H2OR CH CH2
Ch : - Phn ng tch loi E2 xy ra ch yu vi cc cu trc bc mt.Cc dn xut bc hai theo c ch thay i, bao gm E1, E2.
- V mt ho lp th, cc thnh phn c tch loi phi nm trncng mt mt phng v c cu hnh ngc nhau. Do qu trnh ny c tn ltch loi trans (tn gi ny khng xt on cu trc ca alken c to ra).
H
HRBr
H HC C
H
H
R
H
Br
H
- HBrC C
H H
HR
- Phn ng tch loi thng xy ra theo quy tc Zaixep: Phn ng tchloi ca dn cht halogen v alcol xy ra theo hng to thnh alken c nhiunhm th nht (alken bn nht). Ni mt cch khc: "hydro c tch ra t carbon mang t hydro nht".
V d:
- 20 -
Br
-
8/8/2019 Chuong 4. Co Che Pu
21/21
R CH2 CH CH3X
- HXR CH CH CH3
R CH2 CH CH2
85%+
15%
4. Phn ng chuyn v (Rearrangement)
Phn ng chuyn v l phn ng gy ra s thay i v tr ca mt sthnh phn cu trc (nguyn t, nhm chc, lin kt bi) trong phn t.
Phn ng chuyn v thng xy ra theo c ch d ly. Phn ng chuyn vtheo c ch gc t gp trong ho hu c.
Cc phn ng chuyn v c chia thnh hai nhm:- Chuyn v khng gy ra s thay i b khung carbon.- Chuyn v gy ra s thay i b khung carbon.