Jaargang 29 l Maart 2012

Tijdschrift van de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart

| Maart 2012 1

Helikopterreddingen in de bergen l Zweven boven Afrika Veel publiek bij delta- en schermvliegbeurs Wageningen Hellingvliegen met modellen l Jongste ballonvaarder

TopsporTdAg vol inspanning en ontspanning

| Maart 20122

3 Voorwoord Ronald Termaat, Directeur KNVvL

4Helikopterreddingsacties in de bergen

7 Hellingvliegen met modelzwevers

8 Stress en slaap op de KNVvL Topsportdag 10 Zweven boven Zuid-Afrika

12 Veel publiek bij delta- en schermvliegbeurs Wageningen

14 Bakermat van de KNVvL: Het Zuid-Hollandsch Koffiehuis

15 Agenda en verderJongste ballonvaarder van Nederland

Verschijnt 5x per jaar en is een uitgave van de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart (KNVvL). KvK 40409050 ‘s-Gravenhage. NE ISSM 0040/6023 Adres: KNVvL, Houttuinlaan 16A, 3447 GM Woerden, T: (0348) 437 060, F: (0348) 437 069, E: info@knvvl.nl

Redactie en acquisitie: Marijke van Geem, Bart Pelt Aan dit nummer werkten mee: Tekst: Peter Blokker, Marijke van Geem, Harm J. Hazewinkel, Erik Louwes, Ronald Termaat, Arthur Werner Foto’s: Peter Blokker, Arnoud Ens, Frans Guise, Harm J. Hazewinkel, Wil Janssens, Erik Louwes, Dirk Schipper, Ronald Termaat Cover: Henk Tito Ontwerp en vormgeving: Verheul Communicatie, Alphen aan den Rijn. Druk en verzending: Okay Color Graphics, Alphen aan den Rijn. Kopij: aanleveren in Word (*.doc) als ‘platte tekst’ (= zonder enige opmaak). De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden kopij te corrigeren, in te korten of niet te plaatsen. Geplaatste artikelen geven niet noodzakelijk de mening weer van redactie en uitgever (KNVvL), tenzij zij expliciet in functie zijn onderschreven. Anonieme bijdragen worden niet geplaatst, evenals bijdragen met lasterlijke uitlatingen jegens personen of instanties. Beeldmateriaal: van digitale foto’s het onbewerkte bronbestand uit de camera aanleveren. Bestandgrootte 1 MB, liefst groter, vanwege de voor druk vereiste resolutie (300 dpi). De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden beeld-materiaal op kwaliteit te beoordelen, te selecteren of niet te plaatsen.

Publicatierechten: tenzij de inzender anders aangeeft, gaan redactie en uitgever (KNVvL) er vanuit dat ingezonden tekst en beeld-materiaal vrij van rechten in ‘Air Sports Mail’ gepubliceerd kunnen worden en ook ter beschikking staan voor gehele of gedeeltelijke publicatie op officiële websites van de ‘KNVvL’. Voor het overige mag niets uit deze uitgave op enigerlei wijze worden gereproduceerd zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. ©All rights reserved. No part of this magazine may be reproduced in any form or by any means without prior permission from the publisher. Advertenties: tarieven voor zakelijke advertenties zijn opvraag-baar op het redactieadres, zie boven, of via communicatie@knvvl.nl.

inHoudMaart 2012

Het laatste nieuws via

www.knvvl.nl

BliJf op de HoogTe:

meld Je AAn Voor de digiTAle nieuWsBrief!

Ontvang om de week updates van de KNVvL en alles wat met luchtsport

te maken heeft. Ga naar www.knvvl.nl

| Maart 2012 3

Ronald Termaat, Directeur KNVvL

Samenwerken en plannen maken

We staan weer aan de start van het vliegseizoen 2012 en de meesten van ons hebben het materiaal al op orde. Sommigen hebben helemaal geen winterpauze genomen en vlogen de afgelopen maanden landen als Australië, Zuid-Afrika en Zuid-Amerika. Door het simpele feit dat de draaias van de aarde niet loodrecht op de zon staat, is het daar tijdens onze winter heerlijk weer.Het afgelopen jaar heeft zich positief ontwikkeld voor de KNVvL. Ons ledenaantal is sinds jaren niet zo hoog geweest en heeft de magische 15.000 grens gepasseerd. Een goede zaak, want zo kunnen we meer en meer luchtsportliefhebbers bedienen. Er komt een hoop wet- en regelgeving op ons af, dus moeten we onze doelen duidelijk voor ogen hebben. Door gezamenlijk op te treden kunnen we een vuist maken en de rechten die we als luchtvarenden in Nederland hebben verdedigen.

Het is dan ook goed te zien dat we steeds meer samenwerkingsrelaties aangaan met andere partijen die zich sterk maken voor de luchtvaart en dat steeds meer partijen zich bij ons aansluiten. De Stichting Fokker-van den Berch van Heemstede Luchtvaartfonds, oftewel Het Nationaal Luchtvaart Fonds, met voorzitter Oud-luchtmacht-bevelhebber luitenant-generaal b.d. professor Ben Droste houdt nu weer kantoor bij de KNVvL. Dit mede vanwege het hernieuwde vertrouwen dat Ben Droste in de KNVvL heeft uitgesproken. Daarnaast vindt er een steeds nauwere samenwerking met AOPA plaats waarbij goede afstemming en gezamenlijk acteren tot betere resultaten leidt.Ook vanuit de afdelingen die normaal wat minder in de aandacht staan, zoals de Algemene Luchtvaart Afdeling (ALA) en de afdeling Luchtvaartwetenschappen, komen meerdere initiatieven voor activiteiten en samenwerking. Te noemen valt hierbij het succesvolle Fokker-Spin Centennial in Haarlem waar deze twee afdelingen een grote rol in de organisatie op zich hebben genomen en waarbij onze sport uitermate positief door de media is belicht.

Zo is de structuur van onze vereniging: de zaken die wij centraal kunnen regelen, gebeuren centraal. De specifieke sportieve of luchtvaartgerelateerde activiteiten komen vanuit de afdelingen. In 2011 is er € 25.000,- subsidie toegekend aan de afdelingen voor sport- en ledenontwikkeling, bovenop de afdelingstoeslag. Iedere afdeling met een gedegen plan kon een aanvraag indienen om in aanmerking te komen voor deze subsidie. De subsidie is bijvoorbeeld gebruikt om activiteiten bij clubs te ondersteunen. Een behoorlijk aantal afdelingen heeft hier al gebruik van gemaakt. Uw afdeling nog niet, maar u heeft wel een goed plan? Klop dan even aan bij uw afdeling, want ook voor 2012 is deze subsidie beschikbaar.Eén van de projecten die dit jaar loopt heeft te maken met PR & communicatie. Ik weet dat er erg veel tijd en energie door de KNVvL medewerkers en de vele vrijwilligers wordt gestopt in het mogelijk maken van de luchtsporten in al zijn facetten. Het is niet altijd even duidelijk voor u wat er gebeurt en daar gaan we dan ook meer aandacht aan besteden, met onder andere een nieuwe website en een vernieuwing van Air Sports Mail. Schrijf u in ieder geval in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief en houd uw gegevens via mijn.knvvl.nl up to date.Veel vliegplezier toegewenst in 2012!

Fotofrits snijder

| Maart 20124

Zo nu en dAn komT HeT Voor dAT een VlucHT op een minder ideAle plek WordT

Beëindigd: in een Boom, AAn een kABel, op een sTeile BergflAnk of Te Ver VAn

de BescHAVing. om de pilooT uiT ZiJn BenArde posiTie Te BeVriJden WordT VAAk

een HelikopTer ingeZeT, mAAr de redding VAn HeT slAcHToffer is TegeliJk een

risico Voor Anderen. Hoe kunnen We BiJ een dergeliJke reddingsAcTie een

‘ongeluk nA een ongeluk’ proBeren Te Voorkomen? Tekstenfoto’speter Blokker

Als de HelikopTer

komT

Risicobeperking bij reddingsacties in de bergen

| Maart 2012 5

in het kader van bijscholing van berg-

sportinstructeurs volgde Peter Blokker

de training bergredding bij Air Zermatt.

Peter vertelt: “Het oefenen van het zwevend

in- en uitstappen van een helikopter op

een steile helling en aan een longline tien-

tallen meters onder het toestel hangen is

enorm leerzaam en uiteraard spectaculair.

Ik ben me vooral bewust geworden van

de kwetsbaarheid en gevoeligheid van de

helikopter en de risico’s waaraan berg-

redders worden blootgesteld.” Volgens

Peter kunnen zowel het slachtoffer als de

indirect betrokken paragliders en omstanders

het risico op gevolgschade beperken

door een aantal eenvoudige voorzorgs-

maatregelen te nemen.

AlArmeer direcT

Hoe vollediger de informatie die de reddings-

dienst ontvangt, des te soepeler kan de

redding worden uitgevoerd. Exacte gegevens

van de plek van het ongeval, zoals coör-

dinaten, weer, wind en hindernissen helpen

de reddingsdienst om snel ter plekke te

zijn. Het is sterk aan te bevelen je mobiele

telefoon tijdens het vliegen binnen hand-

bereik te houden en niet achterin het

harnas op te bergen. Peter: “Oefen ook in

het uitlezen van je huidige coördinaten met Tekstenfoto’speter Blokker

moderne vario’s of smartphone applica-

ties. Opgave van hetgeen is voorgevallen,

de mogelijke verwondingen en het aantal

betrokkenen helpen de meldcentrale om

de juiste middelen in te zetten.” Paragliden

vindt vaak plaats op afgelegen of moeilijk

bereikbare plaatsen. Daarom is het efficiënt

de bergreddingsdienst direct te benaderen,

in plaats van het algemene alarmnummer.

“Ben je getuige van een ongeval en vermoed

je dat een helikopterinzet nodig is? Sla dan

direct alarm. In geval van loos alarm

draait de naar eer en geweten alarmerende

persoon niet voor de kosten op.”

mAAk HeT lucHTruim VriJ

Andere luchtsporters hebben soms niet

in de gaten dat een ongeval heeft plaats-

gevonden en een helikopter wordt ingezet.

Via de porto kunnen enkele - maar niet

alle - piloten die in de lucht zijn worden

gealarmeerd. Schreeuwen en wild gebaren

leidt vaak tot misverstanden en beperkt de

oplettendheid nog verder. “Zodra je weet dat

een helikopter in aankomst is, dien je het

werkgebied van de helikopter te verlaten en

in geen geval richting het toestel te vliegen.

Het vrije luchtruim boven het dal kiezen is

de veilige optie, omdat reddingsacties dichter

langs de flanken van de berg plaatsvinden.”

pAs op Voor doWnWAsH

Onderschat nooit het effect van de down-

wash van een startende, zwevende of

landende helikopter. De rotor produceert

windstoten tot 50 km/u die tot een afstand

van 50 meter onder en rondom het toestel

reiken. Binnen dit bereik kunnen complete

pakzakken de lucht in worden geslingerd

en schade veroorzaken. Peter: “Een uitgelegd

scherm vastleggen met een pakzak en helm

volstaat dus niet. Het beste is om het scherm

als een fieldpack bij elkaar te nemen en deze

met je lichaamsgewicht te verzwaren.” >

BelAngriJke

Telefoonnummers

Naast het algemene noodnummer

112 kan je in de Alpenlanden direct

de reddingsdienst inschakelen.

- Oostenrijk:

Bergreddingsdienst: + 43 140

Reddingsdienst

Innsbruck: +43 512 140

- Duitsland:

Bergreddingsdienst: + 19 222

Reddingsdienst

Bayern: +49 (0) 83 119 222

- Frankrijk:

Chamonix PGHM:

+33 (0) 450 531 689

Briançon (Ecrins):

+33 (0) 492 222 222

Hautes Pyrénées:

+33 (0) 562 924 141

Noodfrequentie FFVL:

143.9875 MHz

- Zwitserland:

Rega 1414 / +41 333 333 333 /

161.300 MHz

| Maart 20126

Help HeT slAcHToffer

Als je het slachtoffer kunt bereiken zonder

zelf gevaar te lopen is, kun je de volgende

acties ondernemen:

1. Blijkt dat het slachtoffer niets mankeert

en is een georganiseerde redding niet

nodig, meld dit dan met de exacte

locatie aan de alarmcentrale zodat een

nodeloze inzet met daaraan verbonden

risico’s afgeblazen kan worden.

Doe dit alleen als je absoluut zeker

bent dat het ongeluk zonder letsel is

afgelopen, hetgeen enkel kan als je

direct contact met het slachtoffer hebt,

of als je zelf het slachtoffer bent.

2. Heb je contact met het slachtoffer, stel

hem dan gerust en meld dat redding

in aantocht is. Indien je de basisvaar-

digheden van EHBO beheerst, schroom

dan niet deze toe te passen, maar ver-

geet nooit je eigen veiligheid.

3. Is een helikopter in aantocht, maak het

scherm indien mogelijk los van de piloot

en bescherm beide tegen de downwash

van de helikopter.

loods de lAndende HelikopTer

Bij paragliders, basejumpers, zeilvliegers en

parachutisten is een directe redding vaak

niet mogelijk, omdat de downwash van de

rotor een verstrikt scherm weg kan blazen

en daarmee de piloot verder in gevaar

brengt. De helikopter zal een landings-

plaats kiezen van waaruit de redding kan

worden uitgevoerd. Voor de landing van

een reddingshelikopter is een zo vlak

mogelijk terrein van circa 25 bij 25 meter

groot nodig zonder hindernissen.

De meeste luchtsporters kunnen een

geschikt landings terrein goed inschatten

omdat ze ongeveer dezelfde criteria hanteren.

Peter: “Voor de bemanning is het handig

als één persoon op de grond het toestel kan

binnenloodsen. Stel je daarvoor duidelijk

op, met je rug naar de wind gekeerd,

aan de rand van het landingsterrein.

Steek je armen omhoog in de vorm van

een ‘Y’ (Yes, we hebben hulp nodig).

Hiermee markeer je de landingsplaats en

dien je tevens bij slecht zicht (bijvoorbeeld

door opstuivende sneeuw) als referentie-

punt voor het inschatten van de hoogte

en afstand. Verander daarom ook niet

van positie en ga bij voorkeur zodra de

helikopter nadert op een knie zitten om

beter stand te houden in de downwash

van de landende helikopter. Wacht tot

het toestel geland is en een medewerker

van de reddingsdienst naar je toe komt.”

Door zorgvuldig handelen kunnen de

reddingsmedewerkers het slachtoffer

optimaal helpen en blijven de risico’s voor

de betrokkenen van een reddingsactie tot

een minimum beperkt.

HeB je CONTACT meT HeT sLACHTOFFeR, sTeL Hem DAN geRusT eN meLD DAT ReDDiNg iN AANTOCHT is

>

VeiligHeidsfolders

Nuttige informatie voor alarmeringen in een overzichtelijke flyer om zelf te printen:

- www.nkbv.nl/blobs/veiligheidscampagne/veiligheidswijzer2.pdf

- www.rega.ch/pdf/einsatz/Merkblatt_Alarmierung_Rettungshelikopter_en.pdf

- http://federation.ffvl.fr/sites/ffvl.fr/files/secours-2009-GB-1.pdf

HAndige Apps

Deze Apps helpen je om je huidige coördinaten naar de reddingsdienst van je

keuze te zenden, per telefoon of – soms een uitkomst bij haperend bereik – per sms:

Mammut Safety, Parawing SOS en iRega.

| Maart 2012 7

Heb je naast je bagage nog ruimte over, dan is die eenvoudig

op te vullen met een gemakkelijk te transporteren en te

vliegen model ‘voor erbij’. Maar er zijn ook modelvliegers

die speciaal op vakantie gaan voor het modelvliegen aan de helling.

De meegebrachte modelzwevers variëren van kleine funflyers tot

grote (schaal 1:3 of 1:4) schaalkisten, die vaak in een dakkoffers

meegenomen worden naar populaire berglocaties.

sTiJgWind en THermiekBellen

Wanneer er wind tegen een helling staat, dan wordt de luchtstroom

omgebogen naar boven. Voor de helling ontstaat een stijgwind

waarin een vliegtuig op hoogte kan blijven en zelfs kan stijgen.

In de bergen zorgt op een zonnige dag naast de (meteo) wind ook

de dalwind voor een gestage stijgwind langs de helling. Daarnaast

komen er bij goede condities regelmatig thermiekbellen los. Als

modelvlieger kun je met een simpel windvaantje controleren of de

wind goed van voren komt. Zoek een plek bovenop de berg of

helling en controleer of er thermiek loskomt en of de condities

überhaupt vliegbaar zijn. Vervolgens wordt het model gestart;

en dan wordt het spannend!

lAnden op de Berg

Blaast het flink van voren, dan pakt het toestel meteen hoogte en

kun je stevig rondvliegen. Zijn de condities marginaal, dan zakt

het toestel onherroepelijk, tenzij je zo zuinig mogelijk vliegt en

elke stukje stijgwind meepakt. Zakt het vliegtuig te veel, dan is er

een aantal mogelijkheden:

1. Beperk de schade en land iets verder naar beneden. Niet iedere

helling is hier geschikt voor.

2. Ben je niet bang uitgevallen: steek het dal in en zoek een

thermiekbel om weer hoogte te pakken.

3. Land in het dal terwijl je zelf nog boven op de berg staat.

Deze optie kun je het beste vermijden.

Omdat het de bedoeling is het toestel boven op de berg te landen,

heeft hellingvliegen altijd iets spannends. Samen met het op ooghoogte

voorlangs kunnen vliegen maakt het tot een speciale ervaring.

Helling-Vliegen meT modelZWeVers

BiJ Veel modelVliegers gAAT er op een VAkAnTie een VliegTuig mee.

Je WeeT immers mAAr nooiT of er een gelegenHeid is om Te Vliegen.

HellingVliegen, in de ‘HAngWind’ en de THermiek VAn de Alpen of de

WAsserkuppe in duiTslAnd is dAn exTrA speciAAl.

HellingVliegen in nederlAnd?

Je hoeft niet per se naar het buitenland om te hellingvliegen:

het kan ook in Nederland. Vooral aan de Zeeuwse en

Noord-Hollandse kust wordt veel gevlogen. Als de wind

dwars op het duin staat dan vind je er afhankelijk van

de windsterkte zeilvliegers, paragliders, zweefvliegers en

modelvliegers. Met name in de zomer moet hierbij rekening

gehouden worden met plaatselijke bepalingen.

TekstArthur WernerFoto’sdirk schipper

| Maart 20128

d e ochtend begon met een intro-

ductie op het gebied van sport-

voeding. Enkele KNVvL top-

sporters keken na een testperiode terug

op het gebruik van de voedingslijn van

Herbalife24. Zeilvlieger Arno Tänzer

gaf aan dat hij met het gebruik van

Herbalife24 de hele dag energie blijft

houden zonder de gebruikelijke dipjes:

“Al met al is het mij goed bevallen.”

Zweefvlieger Ronald Termaat heeft deze

producten gebruikt tijdens zijn deelname

aan de Open Kampioenschappen in

Zuid-Afrika: “Je merkt dat de vermoeid-

heid wegblijft en ook het hongergevoel

op de KNVvL Topsportdag wordt onderdrukt. Je blijft ook over meer-

dere dagen de energie houden terwijl je

normaal bij een wedstrijd elke dag wel

vermoeider wordt.” Aanvullend gaf Michiel

van Dorp, gezondheidswetenschapper en

voedingscoach nog een korte presentatie

over de verschillende producten die

Herbalife24 biedt.

posiTieVe spAnning en dissTress

Na een korte pauze vervolgde de ochtend-

sessie ‘Ontspanning & Stress’. Wedstrijden

gaan vaak hand in hand met een zeker

mate van spanning. Natuurlijk is het

goed om wedstrijdspanning te voelen,

maar wat nu als de spanning je parten gaat

spelen en invloed heeft op je resultaten?

Rico Schuijers en Francesco Wessels,

beide verbonden aan NOC*NSF, vormen

samen ‘Mentale Ondersteuning Topsport’

(MOT). Dit duo wist in een interactieve

sessie haarfijn uit de doeken te doen wat

spanning met jou als (top)sporter doet en

hoe je voorkomt dat spanning omslaat in

stress. Zij vertelden: “Stress is het waar-

genomen verschil tussen eisen en capa-

citeiten. Wanneer deze verschillen klein

zijn, kan dit een positief effect hebben

op spanning. Wordt dit verschil groter dan

spreken we van disstress.”

pApendAl sTond op 11 feBruAri 2012 Wederom in HeT Teken VAn een knVVl

TopsporTdAg. TopsporTcoördinATor frouWke kuiJpers HAd een diVers

progrAmmA Vol inspAnning en onTspAnning sAmengesTeld. knVVl VoorZiTTer

friTs Brink opende de dAg meT een BiJZondere mededeling Voor Tim kuiJpers,

de WereldkAmpioen ZWeefVliegen BiJ de Junioren. HiJ kreeg de ZilVeren knVVl

penning uiTgereikT Voor incidenTele, uiTZonderliJke presTATies.Tekstmarijke van geem Foto’sfrans guise

sTress en slAAp

| Maart 2012 9

klAAs VAAk

Nadat de spanning in de ochtendsessie

was behandeld, vervolgde de topsportdag

in de middag met het ontspannende

onderwerp ‘Slapen’. Emeritus hoogleraar

Neurofysiologie bij de Radboud Universiteit

Ton Coenen, neuroloog Marcel Smits,

werkzaam bij het ziekenhuis Gelderse

Vallei in Ede en Toine Schoutens, directeur

van Stichting Onderzoek Licht en Gezond-

heid, namen de topsporters mee naar de

wereld van Klaas Vaak. Ton Coenen licht

toe: “Slaap is belangrijk, want zonder slaap

kunnen we de dag niet verwerken.

De meeste mensen weten dat slaap uit

meerdere fasen bestaat, maar wat gebeurt

er in elke fase?” Ton Coenen introduceerde

de slaapfases van de mens en de op een

EEG waarneembare golven.

Hij vertelt: “Sommige mensen slapen acht

uur per nacht, een ander is na vijf uur

slaap weer fris als een hoentje. Toch lijkt

er een verband te bestaan dat mensen die

aanzienlijk korter slapen, ook minder lang

leven. Het omgooien van het slaap-waak-

ritme gaat niet zomaar. Dit ritme is name-

lijk gekoppeld aan het temperatuurritme en

zal geleidelijk moeten worden verschoven.”

slApende sporTers

Een slaaptekort kan de mentale en fysieke

prestaties van een (top)sporter flink onder-

mijnen. Een vermoeide sporter kan zich

minder goed concentreren en zal moeite

hebben met het reactievermogen. Goed

uitgeslapen aan een wedstrijd verschijnen

is dus echt van belang. Marcel Smits vertelt:

“Melatonine is een lichaamseigen stof die

door de pijnappelklier wordt geproduceerd.

De bekendste functie van die stof is het

regelen van het slaapritme. Niet iedereen

kan deze stof van nature goed aanmaken

en dan kun je wel wat hulp uit een potje

gebruiken. Mits goed gedoseerd, kan het

gebruik van extra melatonine je slaappatroon

helpen verbeteren.” Toine Schoutens ging

hierop in en vertelde dat melatonine ook

wel gebruikt wordt bij het verwerken van

een jetlag. “Topsporters komen overal ter

wereld en zullen in min of meerdere mate

hiermee te maken krijgen. Vooral ochtend-

mensen hebben meer last van jetlag bij het

reizen naar het westen terwijl avondmensen

meer moeite hebben bij het reizen naar het

oosten. Het verminderen van een jetlag

vergt voorbereiding en discipline.” Aldus

Toine. Daarnaast heeft hij uiteengezet hoe

lichttherapie je slaapgewoontes positief

kunnen beïnvloeden. Toine Schouten leverde

onder andere een bijdrage aan het document

‘Slim reizen zonder jetlag’ Zijn adviezen

zijn ook online te lezen op www.solg.nl.

De Topsportdag vol stress en slaap werd

afgesloten met een ontspannen borrel.

Tim Kuijpers was vanuit Oxford even

telefonisch aanwezig. Frits Brink

overhandigde hem symbolisch de

zilveren KNVvL penning met de inscriptie

‘Tim Kuijpers, Wereldkampioen

Zweefvliegen Junioren Clubklasse,

Musbach 10 augustus 2011’.

slAApfAsen

Een gemiddeld mens doorloopt ongeveer vijf slaapcycli van vijf fasen per nacht:

- Fase 1: Dit is de overgangsfase tussen waken en slapen. Je hebt moeite je

ogen open te houden en valt uiteindelijk in slaap.

- Fase 2: Dit is het begin van de echte slaap. Maar de slaap is nog licht.

Je wordt niet meer van elk geluid wakker, maar als je wordt gewekt in deze

fase heb je nog niet het gevoel diep geslapen te hebben.

- Fase 3: Dit is de overgangsfase naar de diepe slaap. Je ademhaling wordt

helemaal regelmatig, je hartritme daalt, je spieren raken totaal ontspannen.

- Fase 4: Dit is de fase van de echte diepe slaap. Ademhaling en hartritme

zijn op zijn laagst. Als je uit deze slaap gewekt wordt ben je gedesoriënteerd

en heb je tijd nodig om je te realiseren waar je bent.

- Fase 5 (REM slaap): In deze fase zijn er snelle oog bewegingen en is er

sprake van grote hersenactiviteit. De hersenen zijn actief met dromen, het

verwerken van informatie en allerlei geheugenfuncties.

Rico Schuijers vertelt hoe spanning

om kan slaan in stress

| Maart 201210

ZWeVen BoVen

Zuid-Afrika

ZWeefVliegers kunnen in de WinTermAAnden de kisT opBergen en WAcHTen

op mooier Weer. of Ze reiZen Af nAAr HeT ZuideliJk HAlfrond om dAAr

Te profiTeren VAn opTimAle WeersomsTAndigHeden. ronAld TermAAT

geBruikTe de Zuid-AfrikAAnse nATionAls om Te TrAinen Voor HeT komende Wk.

speciAAl Voor Air sporTs mAil Hield HiJ een dAg lAng ZiJn erVAring BiJ TiJdens

HeT Vliegen op de nATionAle kAmpioenscHAppen VAn Zuid-AfrikA

Tekstronald TermaatFoto’sronald Termaat en Will Janssens

H et is dag zeven van de Zuid-Afrikaanse Nationals.

Vijfhonderd meter, de vario beweegt tussen de 0 en 1 m/s.

Het is kwart over drie en ik heb inmiddels 250 kilometer

achter me liggen. M’n gemiddelde toont 109 km/u. Dat lijkt heel

wat, maar is voor Zuid-Afrika en de verwachting voor de dag

matig. Vijftig kilometer terug heb ik een groep verlaten die, zoals

gebruikelijk, achter me goed stijgen vindt. Ik ben van wolk naar

wolk gezigzagd om goed stijgen te vinden. Veertig kilometer

verderop zie ik weer goede cumulus staan. Ik zit onder wat kleine

pluisjes en klim nu bijna een meter gemiddeld. De opdracht van

vandaag is 664 kilometer, dus nog ruim 400 kilometer te gaan.

Einde thermiek is 18:00 uur en vanaf 17:00 uur sterk afnemend.

Met deze snelheid ben ik om 19:00 uur terug, dus dat gaat niet

lukken. Twee kilometer en 90 graden van koers ontwikkelt zich

een plukje. Ik twijfel kort; ik heb nu immers stijgen en het

stijgen onder een plukje op 2000 meter hoogte staat kan moeilijk

| Maart 2012 11

te vinden zijn. Maar het werkt: de vario klimt tot 4 m/s en de

tot 600 kg gevulde JS1 klimt gemoedelijk omhoog. De wereld

ziet er opeens weer veel beter uit, maar schijn bedriegt. Na het

volgende keerpunt moeten we naar het zuiden. Kijkend naar

het zuiden zie ik enorme cumulonimbi (CB) ontwikkelen.

Die lijken de weg compleet te versperren en geven een enorme

hoeveelheid schaduw over het gebied waar we heen moeten.

muur VAn regen

Mijn zuurstofinstallatie geeft korte pufjes als ik op 2800 meter

de thermiekbel verlaat en met een grondsnelheid van 220 km/u

richting het keerpunt vlieg. De grond ligt op 1400 meter msl dus

ik bevind me inmiddels op 4200 meter en dat helpt met je snelheid.

De lucht afspeurend naar andere deelnemers levert niets op.

Over de radio verneem ik dat de Deense zweefvlieger Arne Bøye-

Moller, met wie ik gelijk gestart ben, 40 kilometer voor me zit en

het keerpunt net rond. Hij gelooft dat we net langs de buien het

zuidelijke keerpunt kunnen bereiken. Na het ronden twijfel ik

tussen meer in de zon te blijven, of directer op koers richting de

CB’s. Dat kan heel goed zijn, maar ook slecht. In ieder geval moet

ik hoog blijven zodat er opties zijn. Arne meldt goed stijgen en dat

geeft me vertrouwen om op koers te blijven. Inmiddels ontwaar

ik een grote muur van regen, gelukkig niet direct op koers.

Mooie verlichting dankzij de bliksem maakt het plaatje compleet.

Het is duidelijk dat er genoeg energie in de lucht zit. Voor de

CB’s klim ik nog tot 2800 meter en waag me dan het donkere

gebied in. Het zicht is uitstekend, maar hoelang blijft dit goed

gaan? Ik concentreer me op de trekrichting in combinatie

met de wind en de verwachting. Het lijkt erop dat de CB’s

behoorlijk stationair zijn, en de 100 kilometer die nog naar

het zuiden te gaan zijn moeten zonder grote problemen te over-

bruggen zijn. Hoop ik...

rode ZAndsTormen

Dan begint het te stijgen en moet ik m’n vaart verhogen om

uit de wolk te blijven. Ruim 50 kilometer kan ik zo doorvliegen

met de snelheid rond de 200 km/u. Totdat het einde van de wolk

nadert, 30 kilometer voor het keerpunt. Richting het keerpunt is

een groot gat, met een paar kleine cumultjes. Die volg ik om

hoog te blijven. Arne is net gerond en meldt geen stijgen. Links

voor me zie ik op de grond enorme rode stofstormen ontstaan.

Zo’n convergentielijn geeft vaak enorm goed stijgen en kan je

heel laag aanvliegen.

Gelukkig vind ik nog wat stijgen en dat zorgt er voor dat ik op

een comfortabele hoogte weer bij de CB’s aankom. Waar zit het

stijgen? Ik zoek naar signalen die op stijgen duiden: vogels, andere

vliegtuigen, dust devils of rode zandstormen. Maar al wat ik zie

is een muur van regen met mooie bliksemflitsen rechts van me.

souTH AfricAn nATionAls 2011

De Zuid-Afrikaanse Nationals is een uitstekende manier om

in de Europese winter te trainen voor het komende seizoen.

Het aantal deelnemers is niet groot, maar het niveau is

erg hoog. Meerdere (oud) wereld- en nationaal kampioenen

strijden mee. In december 2011 werden er tien dagen

opdrachten gevlogen tussen 330 en 664 kilometer.

Ronald Termaat eindigde uiteindelijk op een tweede plaats,

met een achterstand van 1 punt (zes seconden) op de

winnaar: de Zuid-Afrikaan Oscar Goudriaan. De Deen Arne

Bøye-Moller eindigde als derde.

eeN AANRADeR VOOR ieDeReeN Die iN De wiNTeR TOCH eeN mOOie weDsTRijD wiL VLiegeN

>

Ronald Termaat in zijn JS1

| Maart 201212

> De voorkant van de wolk ziet er wel veelbelovend uit, en een goede

20 minuten geleden werkte het toch ook. Als ik hier niks kan

vinden moet ik naar links, de zon in. Deze twee benen bevinden

zich echter tussen twee verkeersgebieden in. Veel mogelijkheden

om van koers af te wijken zijn hier niet. Maar dan komt het stijgen.

Eén meter, twee, drie, drie en een half. Ik draai en met gemiddeld

3,8 m/s ga ik omhoog. Zou er nog meer zitten? Ik besluit geen

risico te nemen en eerst de maximale hoogte te pakken. Vlak

onder de basis aangekomen ga ik weer verder. De vario stijgt verder.

Plus vier, plus vijf. Ik verhoog m’n snelheid tot aan de gele streep.

M’n grondsnelheid is nu tussen de 250 en 270km/h en de vario

gaat naar de aanslag. Kennelijk zat er toch beter stijgen.

AgrAriscH en WoesTiJnAcHTig

Het landschap waar de wedstrijden gevlogen worden is

vergelijkbaar met het midden van Frankrijk, dankzij de vele

agrarische gebieden. In het zuidwesten is het ter hoogte van

de Gariep Dam meer woestijnachtig. Volgens Ronald Termaat

zijn er in ieder geval ruime landingsmogelijkheden. Hij vertelt:

“Ik vind het echt een aanrader voor iedereen die in de winter

toch een mooie wedstrijd wil vliegen. Sommigen zeggen dat

Zuid-Afrika een gevaarlijk land is. Het enige advies dat ik

daarover kan geven is dat je de gele schapen niet moet aaien,

en altijd aan de goede kant van het hek moet landen.”

ZOALs BijNA eLKe DAg is De FiNALgLiDe gOeD VOOR VeRHOOgDe HARTsLAg

finAlglide

Dan komt de keus, de lijn met stijgen gaat zo’n 35 graden rechts

van koers verder. Op koers is een groot blauw gat met in de verte

cumuls. De verte betekent al gauw zo’n vijftig tot zestig kilometer.

Arne is op koers gegaan. Ik ga naar rechts en kan met hoge snelheid

naar het einde van de CB vliegen. Dit stuk heeft de gemiddelde

snelheid enorm omhoog gebracht en met nog zo’n 150 kilometer

te gaan krijg ik weer goede hoop dat het mogelijk moet zijn terug

te komen. De lucht begint ineens behoorlijk leeg te geraken:

weinig cumulus. Alleen opnieuw 35 graden rechts van koers nog

een groepje. Ik ga daarheen en vind na enig zoeken weer goed

stijgen dat me bijna op finalglide brengt. Twintig kilometer voor

het laatste keerpunt klim ik nog een beetje en begin dan aan m’n

finalglide van 90 kilometer. De groep die ik 400 kilometer terug

verliet rondt het keerpunt 10 kilometer voor mij. Net na Arne

rond ik ook, maar hij zit lager en ik haal hem op finalglide in.

Zoals bijna elke dag is de finalglide goed voor verhoogde hartslag.

Negentig kilometer glijden zonder dat er enig stijgen is. Onder je

glijpad zakken betekent meteen dat je het niet haalt. Maar ook deze

keer laat de JS1 me niet in de steek en kan ik weer veilig landen

op Welkom Airport, de thuisbasis van de Nationals. Uiteindelijk

behaal ik 951 punten en een zevende dagplek. Niet optimaal,

maar toch tevreden gezien de verschillende uitdagingen.

Voor de foto was Lukas ten Napel stand in voor Hans ter Maat

Die HeLmeN ZijN eCHT HiP.

VOOR sOmmige mATeN ZijN

we AL uiTVeRKOCHT

| Maart 2012 13

ik kreeg een cursus van mijn kinderen

cadeau. ik heb het altijd gewild, maar

het is er nog niet van gekomen. Hoe gaat

het eigenlijk in zijn werk?”, vroeg een man bij

de stand van de KNVvL waar de afdelingen

schermvliegen en delta als elk jaar gebroe-

derlijk bij elkaar stonden. “u kunt eerst een

introductieweekeind doen of direct een

cursusweek boeken. maar loop even rond,

dan is er vast een vliegschool die zal bevallen.

Kies een KNVvL-erkende school want dan

bent u verzekerd van een goede en veilige

opleiding.” De man kwam later tevreden

terug. Hij had zijn keus gemaakt en zag uit

naar de eerste lesweek.

onTmoeTingen

Nagenoeg alle scholen waren met een

stand vertegenwoordigd waarbij het publiek

een uitgebreid aanbod aan informatie over

vliegcursussen en vakanties maar ook

producten konden verkrijgen. Action Air

“ sports richtte zich duidelijk meer op de

sociale ontmoetingen dan op verkoop: in hun

tent was het een samenkomen van vliegers.

Ronald ten Berge: “Naast gezelligheid hebben

we wel redelijk wat inschrijvingen gekregen,

voornamelijk voor onze veiligheidstraining.

mensen doen dat graag in de eigen taal.”

Ook André manuel van Touch the sky had

het rondom zijn terreinwagen gezellig druk.

“wij hebben diverse aanmeldingen voor

tochten, dat vinden gevorderde scherm-

vliegers toch leuk.” Bij Airtime was een groot

aantal producten verkrijgbaar. “Die helmen

zijn echt hip. Voor sommige maten zijn we al

uitverkocht”, laat Ayke jager weten. “maar

het gaat natuurlijk om de ontmoeting.”

VolgeBoekT

Dat het voor opleidingsinstanties en voor

handelaren interessant is om op de beurs

te staan, is volgens organisator Ton Draaijer

wel bewezen doordat alle deelnemers van

vorig jaar op de kortst mogelijke termijn

hadden ingeschreven. Daarmee was de beurs

direct volgeboekt. Hij vertelt: “we hebben

weinig veranderd in vergelijking met vorig

jaar en toch is de organisatie veel werk. een

avond tevoren wilde iemand nog afzeggen,

het kwam even niet goed uit. gelukkig heb ik

hem kunnen overhalen en is hij toch gekomen.

ik vind het belangrijk dat alle scholen er

kunnen zijn en iedereen tevreden is.” Over

bezoek had Ton niet te klagen. Voor drie uur

was het bezoekersaantal van vorig jaar al

overschreden. De beurs kreeg nog aandacht

op een lokaal radiostation en dat leverde

toch ook weer dagjesmensen op.

priJsuiTreikingen

De beurs werd opgeluisterd met de prijs-

uitreikingen van de afdelingen delta- en

schermvliegen. Bij de afdeling scherm-

vliegen ging het om de uitreiking van de

prijzen voor de XC Contest: dit is een online

competitie waarbij piloten hun elektronisch

geregistreerde vluchten aanmelden en

daarmee punten kunnen verdienen.

De schermvliegers kennen daarin zowel een

nationaal (vluchten gemaakt in Nederland)

als een internationaal klassement.

Voorzitter maarten van eck van scherm-

vliegen reikte de prijzen uit.

Bestuurslid Annet Vieregge en commissielid

Coen jansen van Delta overhandigde de

prijzen voor de beste prestaties in over-

landcompetitie (OLC) aan de zeilvliegers

Rob in ’t groen (winnaar) en joost eertman

(tweede plaats). Tevens werden de prijzen

verloot (met dank aan Bever Zwerfsport)

onder de piloten die de enquête van

de sportcommissie hadden ingevuld t.a.v.

de locatie van het NK zeilvliegen 2012.

Veel publiek bij delta- en schermvliegbeurs Wageningen

deZe JAArliJks Terug kerende Beurs AAn HeT einde VAn JAnuAri

geldT Als HéT onTmoeTingsmomenT Voor pArA- en HAnggliders om

Af Te spreken Voor VAkAnTies, of om eVen BiJ Te prATen. mAAr ook

Voor enkele TienTAllen mensen die grAAg Willen WeTen Hoe dAT nu

is om Te scHerm- of ZeilVliegen

Top 3 nATionAAl

1. Hans ter Maat 339,97 pt

2. Remko Bolt 333,43 pt

3. Wilco Lengkeek 306,46 pt

Top 3 inTernATionAAl

1. Wilco Lengkeek 738,19 pt

2. Remko Bolt 702,55 pt

3. Pierre van Bragt 573,72 pt

| Maart 201214

W ie echter naar deze ‘herinne-

rings plek’ een pelgrimage zou

willen ondernemen, wordt

tegenwoordig – helaas ook in publicaties van

onze vereniging – de verkeerde kant opge-

stuurd met de toevoeging ‘aan het Malieveld’.

Dit nu is onjuist. Men komt dan bij een

poffertjeshuis, waarvan meteen duidelijk zal

zijn dat dit niet de plaats voor de oprichting

van een zo serieuze vereniging was en

trouwens, in 1907 bestond het nog niet.

BelAngriJke BiJeenkomsTen

Van het echte Zuid-Hollandsch Koffiehuis

staat alleen de gevel nog overeind. Deze is

te vinden op de Dagelijkse Groenmarkt 37,

tegenover de Grote of Sint Jacobskerk. In

1889-1890 gebouwd naar een ontwerp van

de Haagse architect Johannes Mutters jr.,

was het destijds, anders dan zijn naam

doet vermoeden, eigendom van de Zuid

Hollandsche Bierbrouwerij. In zijn tijd

was het één van de meer luxe gelegen-

heden van Den Haag en de plaats van

belangrijke bijeenkomsten. Hier vergaderde

de letterkundige vereniging ‘Aesthetica’,

waar de jonge Louis Couperus nog lid

van was, maar ook werd hier in 1908 de

Nederlandse Bond voor Lichamelijke

Opvoeding opgericht, die tot op heden

de Vierdaagse wandelmars in Nijmegen

organiseert. En in 1907 vond hier dus de

oprichting plaats van een ‘Vereeniging

ter bevordering van de luchtscheepvaart’,

zoals de eerste naam korte tijd luidde.

Men mag degenen die aan het Malieveld

dachten overigens niet te hard aanvallen.

Waar nu poffertjes te krijgen zijn, bevond

zich voor de oorlog een etablissement dat

bekend stond als ’t Wachtje’. Het ontleende

zijn naam aan de oude Grenadierswacht

bij de Bosbrug en was, nadat de militairen

het veld geruimd hadden, als een soort

literatencafé het trefpunt voor journalisten,

schrijvers, artiesten en andere represen-

tanten van het Haagse culturele leven.

De KNVvL heeft hiermee echter niets van

doen gehad. Het beruchte bombardement

op het Bezuidenhout op 3 maart 1945

maakte een einde aan zijn bestaan.

Misschien kan bij een volgend jubileum

van de KNVvL op de Groenmarkt nog eens

een gedenksteen(tje) worden aangebracht.

Maar laten we in elk geval onthouden dat

daar de bakermat van de KNVvL ligt.

Bakermat van de KNVvLHeT Zuid-HollAndscH koffieHuis

de opricHTingsVergAdering VAn de knVVl Vond, Aldus HeT gedenkBoek

uiT 1912, plAATs ‘Te 3 uur ’s middAgs VAn den 19en ocToBer (1907) in

’T Zuid-HollAndscH koffieHuis Te ’s grAVenHAge’. diT mAAkT HeT Zuid-HollAndscH

koffieHuis de BAkermAT VAn de knVVl. Tekstenfoto’sHarm J. Hazewinkel

Van het historische Zuid-Hollandsch Koffiehuis is slechts de gevel bewaard gebleven en die is thans

een gemeentelijk monument. Binnen overheersen nu minder historische gokkasten en speelautomaten.

| Maart 2012 15

agenda en verdereVenemenTen 2012Aero Friedrichshafen 2012 Wanneer: 19-04-2012

Waar: Friedrichshafen

(Duitsland)

Theorie-examens schermvliegen Wanneer: 20 april 2012

Waar: Jaarbeurs Utrecht

NK Zeilvliegen - Slepen Wanneer:

17 t/m 20 mei 2012

Waar: Deelen

NK Zweefvliegen 2012 Wanneer:

17 t/m 26 mei 2012

Waar: Nationaal

Zweefvliegcentrum Terlet

Vliegshow Volkel in de Wolken 2012 Wanneer: 20 mei 2012

Waar: Vliegstrip park Volkel

in Volkel

NK Zeilvliegen - bergvliegen Wanneer: 27 mei t/m

2 juni 2012

Waar: Schiesling/Aflenz

(Oostenrijk)

Elsefly 2012 Wanneer:

8 t/m 10 juni 2012

Waar: De Elshof te Wijhe

Texel Airshow 2012 Wanneer: 28-07-2012

Waar: De Cocksdorp

(Texel)

opZeggen lidmAATscHAp

Het opzeggen van uw lidmaatschap

dient altijd schriftelijk te geschieden en

kan uitsluitend door het lid persoonlijk

worden verricht. De opzegging dient

uiterlijk 30 november van het lopende

kalenderjaar te zijn ontvangen door

de ledenadministratie van de KNVvL.

U ontvangt altijd een schriftelijke

bevestiging van uw opzegging.

Heeft u deze niet ontvangen, dan

mag u er niet van uitgaan dat uw

lidmaatschap is opgezegd.

conTAcT meT knVVlKijk op www.knvvl.nl voor contact-

gegevens van onze afdelingen of

bel 0348-437060. Voor informatie

over de brevetten van het KEI zie

www.brevet. . Voor direct contact met

het kantoor in Woerden stuur

een e-mail aan:

- Ledenadministratie:

richard.schotanus@knvvl.nl

- Financiële zaken:

charlotte.zinnekeveld@knvvl.nl

- Operationele zaken:

maya.de.best@knvvl.nl

- Communicatie:

marijke.van.geem@knvvl.nl

- KNVvL Examinering Instituut (KEI):

kei@knvvl.nl

- Directie en bestuur via:

annemiek.claessens@knvvl.nl

- Collectieve WA-verzekeringen voor de

vliegende afdelingen, met uitzondering van

gemotoriseerd vliegen

- Belangenbehartiging op nationaal en

internationaal niveau

- Juridische ondersteuning bij het aanvragen

van luchtsportterreinen

- Vier keer per jaar hét Nederlandse tijdschrift

Airsportsmail vol met informatie voor

luchtvaart lief hebbers en luchtsporters

- Flinke ledenkorting op de brevetten,

uitgegeven door het KEI

- Online ledenadministratie waarin je zelf je

gegevens bij kunt houden via mijn.knvvl.nl

Voordelen knVVl lidmAATscHAp

Jongste ballonvaarder van NederlandOp vrijdag 10 februari kreeg Andris Ostrovskis (1991) uit ’s-Hertogenbosch zijn KNVvL

BPL uitgereikt door Ronald Termaat, directeur Kei. Andris is pas 20 jaar en daarmee

de jongste gebrevetteerde Nederlandse ballonvaarder. Zijn eerste ballonvaart maakte

hij reeds op 6-jarige leeftijd in Letland. Hij kon toen nauwelijks over de rand van de

ballonmand kijken. Deze heuglijke vaart zal hem altijd bijblijven want bij de enigszins

onstuimige landing kwam zijn oma met haar volle gewicht op hem terecht. Andris is

van plan om zich bezig te gaan houden met wedstrijdballonvaren en kijkt dan ook met

belangstelling uit naar het komend

ballonseizoen. Voorzover zijn HBO-

studie HRm dat toelaat, zal hij vaak

aanwezig zijn bij ballonevenementen,

zowel in Nederland als daarbuiten.

wij wensen Andris veel succes toe

met zijn ballonvaartcarrière en vooral

veel soft landings.

��������������������������������� ��������

��������������������������������������������������

�������������������������������������������� �����������������

��������������������������������������������������������

���������������� ����������������������������� �������������

������������������ ���������������������������������������������

������������������������������������������ ������������������������������

�����������������������������������

������������������������������� �������

��������������������������������� ��������

��������������������������������������������������

�������������������������������������������� �����������������

��������������������������������������������������������

���������������� ����������������������������� �������������

������������������ ���������������������������������������������

��������������

�����������������

�����������������������

���������� ����������������������������

������ › �� �������������������������›���������

������������������������

����������������������������������������������������

����������������� ��������������������������������

��������������������������������������

����� �������������������������������������

������������������������������ �������� ›�����������

����������� ���������������������������� ����

��������������������� ��������›�����›���������������� ����

���������������������������������������������������

�������������������������������������������������

������������� ���������������������������������������

�������������������������������������������������������

�������������������������������

���������������������������������������������������������������

��������������������� ��������›�����›���������������� ����

���������������������������������������������������

�������������������������������������������������

������������� ���������������������������������������

�������������������������������������������������������

�������������������������������

�������

�

��������������������������������� ����������������������������������������� ��������

�������

�