jäœehl mur ïytr¥ ghlüš th§f« - government of tamil ......
Post on 06-Feb-2018
221 Views
Preview:
TRANSCRIPT
bghUëaš nfh£ghLnkšãiy - Ïu©lh« M©L
jäœehL muR
Ïytr¥ ghlüš tH§F«
£l¤Â‹ Ñœ btëæl¥g£lJ
(é‰gid¡F m‹W)
Ô©lhik xU ght¢braš
Ô©lhik xU bgU§F‰w«
Ô©lhikkåj¤j‹ika‰wbraš
jäœehL ghlüš k‰W«
fšéæaš gâfŸ fHf«
fšÿç¢rhiy,br‹id-600006.
ii
jäœehL muR
KjšgÂ¥ò -2007
ÂU¤ÂagÂ¥ò -2016
kWg崘 -2017
éiy:%.
ghl§fŸ jahç¥ò jäœehL muR¡fhf
gŸë¡fšéÏa¡ff«,jäœehL.
Ϫüš60í.v°.v«.jhëšm¢Ál¥g£LŸsJ
M¥br£Kiwæšm¢Á£nlh®:
iii
bghUsl¡f«
ghl« g¡f«
v©. v©.
1. bghUëaè‹j‹ikÍ«všiyÍ« 1
2. mo¥gil¥bghUëašÃu¢ridfŸ 26
3. Ef®nth®brašgh£o‹nfh£ghL 40
4. njitÍ«,më¥ò« 66
5. rkãiyéiy 89
6. c‰g¤Â 99
7. bryΫtUthͫ 121
8. m§fhomik¥ò«éiyã®zaK« 136
9. ÏWÂãiyc‰g¤Â¤Âw‹g»®Î¡nfh£ghL 156
10. tUkhdã®za«-vëanfh£ghL 175
11. gz¡bfhŸif 194
12. ãÂæašbfhŸif 210
iv
1
ghl« - 1
bghUëaè‹ j‹ikÍ« všiyÍ«
K‹Diu
bghUëašv‹gJxUr_fm¿éaš.ÏJkåjéU¥g§fisg‰¿Í«,mit
ãiwÎbrŒa¥gLtJg‰¿Í«MuhŒ»wJ.
gšntW ga‹ghLfis cila g‰wh¡ Fiwahd ts§fis¥ ga‹gL¤Â,
xU rKjha« ãfœfhy k‰W« v®fhy Ef®é‰fhf¥ bghU£fis v›thW c‰g¤Â
brŒ»wJv‹gij¥g‰¿bghUshjhu«MŒÎbrŒ»wJ.
bghUëaš, ‘muÁaš bghUshjhu«’ v‹W« miH¡f¥gL»wJ. ghè° (Polis)
v‹w»nu¡f¢brhšY¡F‘muR’(State)v‹WbghUŸ.muRã®thf¤Â‰F¤bjh‹ik
vG¤jhs®fŸ ‘muÁaš bghUshjhu«’ v‹w gj¤ij¥ ga‹gL¤Âdh®fŸ. jå xU
kåj‹ jdJ FL«g tUkhd¤ij¢ Áwªj Kiwæš ga‹gL¤j nt©L« v‹W
v®gh®¡f¥gL»wJ. mnj ngh‹W muR« xU rKjha¤Â‰F mÂf ey« »il¡f¢
brŒant©L«.MfntÏJ“muÁašbghUshjhu«”vd¥gL»wJ.
všyhbghUshjhuelto¡iffS¡F«kåjéU¥g§fnsJt¡fãiyahF«.
Ka‰Á vL¡fhéoš kåj éU¥g§fis ãiwÎ brŒa KoahJ. vdnt, éU¥g«,
Ka‰Ák‰W«kdãiwÎM»at‰iwikakhf¡bfh©lJbghUshjhukhF«.kåj
éU¥g§fnshLbjhl®òilam¿éanybghUëayhF«.MdhšeilKiwæškåj
éU¥g§fnsãiw΢brŒÍ«ts§fŸtiuaiw¡F£g£ld.
kåj éU¥g§fis ãiwÎ brŒÍ« bghUŸfŸ g‰wh¡Fiwahf (Scarcity)
cŸsd.jåkåjD¡F«,muR¡F«»il¥gUikbghJthdnj.g‰wh¡Fiwv‹gJ
kåjDilam‹whlthœ¡ifæšãyλ‹wmo¥gilc©ik.MfntbghUëaš
“g‰wh¡FiwF¿¤jm¿éayhF«”.
e«Kila éU¥g§fŸ v©âly§fhjit. Mdhš mt‰iw ãiwÎ brŒÍ«
ts§fŸ, g‰wh¡Fiwahdit. ÏJ ‘bjçÎ brŒjY¡F’ têtF¡»‹wJ. ekJ
éU¥g§fis ãiwÎ brŒÍ« bghU£fë‹ më¥ò mséšyhkèUªjhš ‘bjçÎ -
brŒjš’ v‹w Ãu¢rid vHhJ. kåj éU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik.
Mdhš mid¤J éU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt« cilait mšy. Mifahš
eh« äf K¡»akhd, äf mtÁakhd éU¥g§fis¤ bjçÎ brŒa nt©oÍŸsJ.
vdnt‘bjçÎbrŒjš’v‹gJbghUshjhuelto¡ifæ‹rhuh«rkhF«.bghUëaš
v‹gJ‘bjçÎbrŒÍ«m¿éaš’v‹W«fUj¥gL»wJ.
eilKiwæšeh«éU«ò«g©l§fsid¤J«‘»il¥gUik’ciladmšy.
Ïa‰ifæš »il¡F« Áy g©l§fshd fh‰W, Nça xë ngh‹wit Vuhskhf
»il¡»‹wd.Ïit ekJthœé‰FÏ‹¿aikahjdthfÏU¥ÃD«,mt‰iw eh«
éiybfhL¤Jth§FtJÏšiy.mitÏytr¥g©l§fŸ(Free Goods)vd¥gL«.
Mdhš eh« éU«ò« g©l§fëš bgU«gh‹ikahdit »il¥gUik ä¡fit.
mitfis éiybfhL¤nj th§f nt©L«. bghUëaèš g©l§fë‹ éiy
v›thW Ô®khå¡f¥gL»wJ v‹W« gæY»nwh«. vdnt bghUëaš, xU ‘éiy¤
Ô®khd«’g‰¿am¿éaš.
2
eÅd bghUshjhu« xU ‘gzéaš bghUshjhu«.’ éiyfŸ, gzkhf¢
brY¤j¥gL»‹wd. Ï‹iwa rKjha¤Â‹ bghUëaš thœ¡ifæš ‘gz«’ xU
K¡»a¥g§Ft»¡»wJ.g©l§fisth§fΫé‰fΫ,thu«,Tèt£oÅj§fis¢
brY¤jΫ gz« ga‹gL¤j¥gL»‹wJ. m‹whl thœ¡ifæš gz¤Â‹ K¡»a¥
g§»id¥g‰¿bghUëašgæY»nwh«.
ekJ éU¥g§fis ãiwÎ brŒÍ« g‰wh¡Fiwahd g©l§fis eh«
‘brštkhf’ fUJ»nwh«. vdnt bjh‹ik¡ fhy§fëš bghUëaš bršt¤ij¥
g‰¿a xU m¿éany. kåj ey¤ij nk«gL¤j bršt« mtÁa«. Mifahš
bghUëaš,bršt¤ij¥g‰¿Í«mjndhLey¤ij¥g‰¿Í«TW»wJ.
nkY«bghUëaè‹Ïašòfis¢RU¡fkhffh©ngh«.
bghUëaè‹ Ïy¡fz§fŸ
‘bghUëaè‹ jªij’ Mj« °ä¤, Mš~Ãu£ kh®õš, Ïyadš-uhË°,
ghš V. rhKntšr‹ M»a bghUëaš m¿P®fŸ më¤j K¡»a Ïy¡fz§fŸ
ËtUkhW.
bršt Ïy¡fz« (Mj« °ä¤)(Adam Smith)
Mj« °ä¤ (1723 - 90) bghUëaè‹ Ïy¡fz¤ij tiuaW¤JŸsh®.
“bghUëaš v‹gJ bršt¤ij¥ g‰¿a x® m¿éaš” 1776 M« M©oš
“ehLfë‹ bršt«”v‹wò¤jf¤ijmt®vGÂÍŸsh®.mt®muÁašbghUëaè‹
jªij vd¥gL»wh®. Vbdåš, Ïtnu Kj‹ Kjèš mid¤J¥ bghUëaš
fU¤J¡fisÍ« Kiwahf xU§»iz¤jt® Mth®. mj« °ä¤J¡F¥ Ãwnf
bghUëaiyeh«KiwgL¤j¥g£lm¿éayhf¥gæš»nwh«.
bghUëaš ‘bršt«‘ Áw¥Ãl¤ij¥ bgW»wJ. bghJthf bršt« v‹gJ
gz¤ij¡ F¿¡F«. bghUëaš kåj éU¥g§fis ãiwÎ brŒÍ« mid¤J¥
g©l§fS« ‘bršt«‘ vd¥gL«. Mdhš, kåj éU¥g§fis ãiwÎ brŒÍ«
mid¤J¥ g©l§fS« brštkhf¡ fUj¥gl kh£lh v‹gij kdš bfhŸs
nt©L«. (v.fh) fh‰W« NçaxëÍ« ek¡F m¤ÂahtÁakhdit. mitæ‹¿
eh« thH ÏayhJ. MdhY« mit brštkhf¡ fUj¥gLtšiy. Vbdåš mit
mst‰w më¥ò bfh©lit. XusÎ g‰wh¡FiwÍ« gzkÂ¥ò cŸs g©l§fŸ
mid¤J«brštkhf¡fUj¥gL»‹wd.
eh«bršt¤Â‹Ef®Î,c‰g¤Â, gçkh‰w«, g»®Îv‹gdt‰iw¥gæš»nwh«.
“bršt c‰g¤Â k‰W« bršt¥ g»®Î rh®ªj brašKiw m¿éaš“ v‹W n#.v°.
äš bghUëaiy tiuaiw brŒ»wh®. bršt¤ij miltÂY«, mjid¥
ga‹gL¤JtÂY«v‰gL«Ãu¢ÁidfŸg‰¿m¿tnj“bghUëaš“v‹D«fU¤ij
Mj« °ä¤ bfh©oUªjh®. mid¤J ehLfS« bršt¤ij v›bt›têæš
bgU¡»¡bfhŸtJv‹gij¥g‰¿m¿tšmt®eh£l«bfh©oUªjh®.
FiwghLfŸ
Mj«°ä¤Â‹brštÏy¡fz¤ÂšgyFiwghLfŸcŸsd.bghUëaY¡F
Ït® Ïy¡fz« juéšiy. fh®iyš, u°»‹ ngh‹w r_f m¿éayhs®fŸ
3
bghUëaiy “k»œt‰wm¿éaš“ v‹W« “ÏU©lm¿éaš“ v‹W«miH¤jd®.
Mdhš mJ ãahak‰wJ. Vbdåš bghUëaè‹ j‹ikÍ«, všiyÍ« jtwhf
czu¥g£lJ. Ï›éy¡fz« brštj¤Â‰F K¡»a¤Jt« më¤jij mt®fŸ
gz¤ij¥ g‰¿a fU¤jhf v©â¡bfh©lh®fŸ. k¡fŸ gz«Âu£Ljš k£Lnk
jiyaha neh¡fbkd bghUëaš és¡»ajhf u°»‹ k‰W« fh®iyš KoΡF
tªjd®. brštªj®fshtijnaF¿ahf¡ bfh©oUªjjhš - bghUëaiyÏt®fŸ
xU‘Raeym¿éaš’v‹WmiH¤jd®.
nk‰T¿aF‰w¢rh£LfŸjtwhdit. bghUëaèšbršt«v‹gJgz¤ij
k£L« F¿¥gJ m‹W. ÏJ kåj éU¥g§fis ãiwÎ brŒÍ« g‰wh¡Fiwahd
g©l§fisF¿¡F«. mJ k£Lä‹¿ bjh‹ik¥ bghUëašm¿P®fŸ ‘bršt«’
v‹wgj¤ij‘ey«’v‹nwbghUŸbfh©ld®.
bršt¤Â‰FmÂfK¡»a¤t¤ijMj«°ä¤më¤jh®v‹gnjäf¥bgça
bghUëaèš bršt¤ij¥ g‰¿ m¿ªJ bfhŸSjš mtÁa« v‹gš rªnjf«
VJäšiy.MæD«mijélΫK¡»akhdJkåjid¥g‰¿m¿ªJbfhŸSjny!
bršt¤ijél, kåj Ïd¤Â‹ elto¡ifia¥ g‰¿¥ gæY»‹w m¿éany
bghUëaš.
Mj« °ä¤Â‹ bghUëaš Ïy¡fz¤ij¥ g‰¿ éth¡F«nghJ mt®
thœªj fhy¤ij eh« fU¤Âš bfhŸs nt©L«. Ït®, ϧ»yhªÂš bjhê‰òu£Á
V‰g£l fhy¤Âš Ϫüiy vGÂÍŸsh®. ϧ»yhªÂš bjhê‰òu£Á bgUksÎ
KjÄ£odhY«, ngusÎ ÏaªÂu§fë‹ ga‹gh£odhY«, nguséš bršt¤ij
c‰g¤ÂbrŒatêtF¤jJ.vdntjh‹Mj«°ä¤bršt¤ijK¡»at¤Jt¥gL¤Â
“ehLfë‹brštK«mj‹Ïašò«fhuz§fS« (Causes) g‰¿ax®MŒÎ“v‹w
Ehiybtëæ£lh®.
Mš~ÃuL kh®õè‹ (1842 - 1924) ey Ïy¡fz« (Welfare Economics)
1890M«M©LMš~ÃuL kh®õš ‘bghUshjhu nfh£ghLfŸ’ v‹wEhiy
btëæ£lh®. mšmt®m‹whl thœ¡ifæš kåjÏd¤ij¥ g‰¿¥ bghUëaš
MuhŒ»wJv‹WtiuaW¤JŸsh®.“rhjhuz kåjDila thœ¡ifæ‹ m‹whl
elto¡iffis¥ g‰¿ bghUëaš MuhŒ»wJ”.
bghUëašbršt¤ij¥g‰¿MuhŒ»wJv‹gijkh®õšV‰W¡bfhŸ»‹wh®.
Mdhš bghUëaš bršt¤ij¥ g‰¿ k£Lnk MuhŒ»wJ v‹gij V‰W¡
bfhŸséšiy.
bghUëaš xU g¡f« bršt¤ij¥ g‰¿Í«, mijél K¡»akhf
k‰bwhU g¡f« kåjid¥ g‰¿ MŒÎ brŒ»‹w Ïaš. mtUila ika¡ fU¤J
kåjid¥ g‰¿anj. bršt¤ij¥ g‰¿MuhŒtijél kåjid¥ g‰¿MuhŒtnj
Ï‹¿aikahjjhffUJ»‹wh®.
bghUëaš kåj Ïd¤Â‹ mid¤J elto¡iffisÍ« Muhaéšiy.
kåjid th§Fgt®-é‰gtuhfΫ, c‰g¤Âahs®-Ef®nthuhfΫ, nrä¥ghs®-
KjÄ£lhsuhfΫ, Kjyhë-bjhêyhëahfΫ “bghUëaš“ MuhŒtjhf
bfæ‹»uh°(CainCross) TW»‹wh®.
4
k¡fŸ tUkhd¤ij v›thW bgW»wh®fŸ. mt‰iw v›thW
ga‹gL¤J»‹wh®fŸ, ts§fis v›thW äf¢ Áwªj Kiwæš
cgnahf¥gL¤J»wh®fŸv‹gij¥g‰¿bghUëašMuhŒ»wJ.
“bghUŸrh® eyid v›thW ca®¤JtJ” v‹gij¥ g‰¿ MuhŒ»wJ.
bghUŸrh® eyD¡F K¡»a¤Jt« bfhL¤JŸsjhš, bghUŸrh® ey Ïayhf
bghUëašMæ‰W.
ÂwdhŒÎ
Ml« °ä¤Â‹ bršt Ïy¡fz¤ijél kh®õè‹ ey Ïy¡fz« ÁwªjJ
v‹whš äifahfhJ. r_f¥ Ãu¢ridfS¡F ÏJ K¡»a¤Jt« bfhL¤JŸsJ.
bghUëaš v‹gJ xU r_f m¿éaš MF«. mJ k£Lä‹¿, bršt¤J¡F«
bghUŸrh®eyD¡F«cŸsbjhl®igés¡F»wJ. bghUëašx®m¿éaš. mJ
bghUŸrh® eyid¥ g‰¿aJ v‹w kh®õè‹ ika¡ fU¤ij Ïya‹š ÏuhË°
fLikahf Fiw T¿d®. muÁaš bghUshjhu¤ij jtwhf ifah©LŸsjhf
kh®õiyÏuhË°FiwTW»‹wh®.
1.KjyhtjhfbghUŸrh®eyidca®¤J«elto¡iffisk£L«bghUëaš
MuhŒ»wJ.Mdhšgyelto¡iffŸbghUŸrh®eyidca®¤JtJÏšiy.Mdhš
mit bghUëaš elto¡iffshf fUj¥gL»‹wd. cjhuzkhf, kJ, Áfbu£L
clš eyD¡F¤ Ô§fhdJ v‹gij eh« m¿nth«. Mdhš m¥bghU£fŸ c‰g¤Â
brŒa¥g£L é‰gid brŒa¥gL»‹wd. m¥bghUS£fS¡F« rªij c©L,
th§FgtU«,é‰gtU«c©L.vdntc‰g¤ÂbrŒtJ«,g»®ÎbrŒtJ«bghUëaš
elto¡iffshf¡fUj¥gL»‹wd.
k‰bwhU vL¤J¡fh£lhf, ‘ngh®’, bghUŸ rh® eyid ca®¤JtJ Ïšiy.
Mdhš nghiu¥ g‰¿a bghUshjhu« ekJ Ïaèš c©L. bghUëaèš ÏJ xU
K¡»aÃçthF«.nghU¡FgybghUshjhuâridfŸfhuzkhF«.muÁaš,r_f
fhuz§fisélbghUëašfhuznkäfΫK¡»akhdjhF«. MfntbghUëaš
bghUŸrh®eyidca®¤JtJv‹gJbghUªjhJ.
Ïu©lhtjhf Áy bghUëaš elto¡iffŸ eyidca®¤J»‹wd.Mdhš
bghUŸrh®eyidca®¤JtJÏšiy.vL¤J¡fh£lhfkU¤Jt®fŸ,tH¡f¿P®fŸ,
eof®fŸ, Ïir¡ fiyP®fŸ ngh‹nwhç‹ gâfŸ ekJ eyid ca®¤J»‹wd.
Mdhšmt®fSilagâfŸgU¥bghUŸfisc‰g¤ÂbrŒtJÏšiy.bghUŸrh®
ey Ïy¡fz¤Â‹go Ït®fSila elto¡iffŸ bghUëaš elto¡iffshf
fUj¥gLtJÏšiy.VbdåšÏt®fSilagâfŸbghUŸrh®eyidca®¤JtJ
Ïšiy. Ït®fSila gâfis¥ eh« ga‹gL¤J»nwh«. Áy rka§fëš mÂf
éiy bfhL¤J Ït®fsJ gâfis¥ bgW»nwh«. Ït®fsJ gâfS¡F
bghUëaèškÂ¥òc©L.bghUŸrh®eyD¡fhd¡fhuz§fis¥g‰¿bghUëaš
MuhŒ»wJ v‹W TWtJ jtwhd têfh£LjyhF«. bghUshjhu« vij¢ rh®ªJ
ÏU¥ÃD« cWÂahf, gU¥bghUŸ ey‹g‰¿a brašfis¢ rh®ªjJ m‹W v‹gJ
uhËì‹mir¡fKoahjfU¤jhF«.
5
_‹whtjhf kh®õè‹ Ïy¡fz« gF¥òfë‹ (Classificatory) mo¥gilæš
mikªJŸsJ. ÏJ gF¤jhŒé‹ (analytical) mo¥gilæš mikaéšiy.
gU¥bghUŸfë‹ c‰g¤Â vL¤J¡fh£lhf eh‰fhè, nkir, äÂt©o, C®Â,
ÏU r¡fu thfd«, eh‹F r¡fu thfd«, buh£o ngh‹iwit k£Lnk bghUëaš
elto¡iffshf fUj¥gL»wJ. MÁça® mšyJ ÚÂg gâfŸ gU¥bghU£fis
c‰g¤Â brŒahjjhš Ït®fë‹ gâfŸ bghUëaš elto¡ifahf fUj¥gLtJ
Ïšiy. ÏJ jtwhd fU¤jhF«. “cUis¡»H§F c‰g¤Â bghUëaš elto¡if
v‹W«,j¤Jt¥gil¥òbghUëašelto¡ifmšyv‹W«eh«TWtšiy“v‹W
ÏyadšuhËr‹TW»‹wh®.
ÏWÂahf "ey«" v‹w Ú¡fU¤Âidm¿Kf¥gL¤J«nghJ bghUëaš xU
Jšèaj‹ika‰wm¿éayhF«.bghUŸrh®eyidmséLjšfodkhfx‹W.Áy
k¡fë‹eyidca®¤J«bghUshjhubfhŸiffŸgyk¡fë‹eyidgh¡F«.
nk‰f©lFiwghLfŸÏUªjnghJ«,bršt«,kåj‹,kåjey«M»at‰¿‹
bjhl®òfiskh®õšés¡»aj‹_y«bghUëaè‹všiyiaéçÎgL¤ÂÍŸsh®
v‹gijkw¡fnthkW¡fnthKoahJ.
eÅd bghUëaš Ïy¡fz«
»il¥gUik mšyJ g‰wh¡Fiw Ïy¡fz« (Ïya‹š uhË°) (Lionel Robbins Scarcity Definition).
Ïyadš uhË° mt®fŸ bghUëaY¡F Ñœf©lthW Ïy¡fz«
tiuaW¤JŸsh®.
“éU¥g§fnshL«, »il¥gUikÍŸs, kh‰W têfëš ga‹gl¤j¡f
rhjd§fnshL« bjhl®òŸs kåj elto¡iffis¥ g‰¿ gæY»‹w m¿éany
bghUëayhF«.”
nguhÁça®ÏyadšuhËr‹“bghUshjhum¿éaè‹Ïašò«mj‹Áw¥ò«
g‰¿axUf£Liu”v‹wjkJEhèš(1932)nk‰f©lthWÏy¡fz«jªJŸsh®.
ÏuhË° Ïy¡fz¤Â‹ vLnfhŸfŸ Ñœ¡f©lthW.
1. Ïy¡FfŸ gy tif¥gL«. Ïy¡FfŸ v‹whš kåj éU¥g§fŸ v‹W
bghUŸgL«kåjéU¥g§fŸv©z‰wit.
2. ts§fŸ tiuaiw¡F£g£lit. fhy«, gz«, ts§fŸ M»ait
tiuaiw¡F£g£lit.
3. fhy«, gz« M»at‰iw eh« kh‰W têfëš ga‹gL¤jyh«. (c.«.)
neu« tiuaiw¡F£g£ljhf ÏU¥ÃD« mij eh« gy fhuz§fS¡F¥
ga‹gL¤J»nwh«.gz«<£Ltj‰fhfnthmšyJXŒbtL¡fnthneu¤ij
eh«ga‹gL¤jyh«.
4. všyhéU¥g§fS«rkK¡»a¤Jt«thŒªjitmšy.
6
ϧFÁyfU¤J¡fŸftå¡f¥glnt©L«.ãiwaéU¥g§fëšbghUëaš
m¿P®fns M®t« fh£Ltšiy. cjhuzkhf ÏUtifahd éU¥g§fis
ãiwnt‰w njitahd neuK«, ts§fS« ÏU¡F«bghGJ mt‰iw eh« mçjhf
ga‹gL¤j nt©oašiy. ts§fŸ tiuaiw¡F£ljhf ÏU¥ÃD«, mit kh‰W¥
ga‹ghL Ïšyhjitahf ÏU¥Ã‹ eh« mijÍ« mçjhf ga‹gL¤j nt©oaJ
Ïšiy. nkY« všyh éU¥g§fS« rk K¡»a¤Jt« cilaitahf ÏU¥Ã‹
vijÍ«eh«mçjhf¥ga‹gL¤jnt©oaJÏšiy.fhy«tiuaiw¡F£g£lJ.xU
ehis¡F 24 kâ neunk cŸsJ. bjhêyhë gz¤ij¥ bgw k£Lnk éU«Ãdhš,
mÂf neu« ntiy brŒa nt©L«. xŒbtL¥gij¤Jw¡f nt©L«. XŒbtL¡f
éU«ÃdhštUkhd¤ijJw¡fnt©L«Ïu©ilÍ«xnuneu¤ÂšbgwKoahJ.
kåj éU¥g¤ij ãiwÎ brŒÍ« mid¤J ts§fS« g‰wh¡Fiwahdit
mšy. (c.«.) fh‰W, Nça xë M»ait äf mÂf mséš »il¡»‹wd.
mitfŸ Ïytr¥ g©l§fŸ MF«. Mdhš eh« éU«ò« g©l§fŸ ekJ
éU¥g§fnshL bjhl®ò¥gL¤Â¥ gh®¡F«bghGJ g‰wh¡Fiwahf cŸsJ.
v©z‰w éU¥g§fnshL«, g‰wh¡Fiwthd ts§fnshL« bjhl®òila kåj
elto¡iffis¥ g‰¿ bghUëaš MuhŒ»wJ v‹gJ bjëth»wJ. ts§fŸ
tiuaiw¡F£g£L ÏU¥gjhš eh« mt‰¿‰F xU éiy bfhL¡f nt©oÍŸsJ.
g‰wh¡Fiwahd g©l§fë‹ éiyfŸ v›thW Ô®khå¡f¥gL»‹wd v‹gij¥
bghUëaèšeh«gæY»nwh«. gytifahdéU¥g§fëšx‹iw¤bjh¨ÎbrŒjš
nt©L«. Mfnt g‰wh¡FiwÍ«, bjçÎ brŒjY« bghUëaè‹ika fU¤jhF«.
vdntbghUëašbjçÎbrŒÍ«m¿éašMF«.
kh‰W¥g©l§fëilna bjçÎ brŒjš bghUëaè‹mo¥gil¡ fU¤jhF«.
ÏJ Kjyhë¤Jt«, rkj®k«, fy¥ò¥ bghUshjhu« M»a všyh bghUshjhu
mik¥òfS¡F«bghUªj¡ToajhF«.
Kjyhë¤JtbghUshjhu«m§fho¥bghUshjhu«v‹W«miH¡f¥gL»wJ.
ϧF Ef®nthU¡F rkj®k bghUshjhu« mšyJ f£lis¥ bghUshjhu¤ijél
bjçÎbrŒÍ«thŒ¥òfŸmÂf«.rkj®k«bghUshjhu«Â£lä£lbghUshjhukhF«.
mid¤J mo¥gil Ô®ÎfS« murhš Ô®khå¡f¥gLtjhš Ef®nthU¡F ϧF
bjçÎ brŒÍ« thŒ¥ò Fiwthf ÏU¡F«. mL¤J fy¥ò¥ bghUshjhu«. ϪÂah
fy¥ò¥ bghUshjhu¤Â‰F xU Áwªj vL¤J¡fh£L. fy¥ò¥ bghUshjhu¤Âš
muR/bghJ¤ JiwÍ«, jåah® JiwÍ« K¡»a¥ g§fh‰W»‹wd. Áy Jiwfëš
Ef®nthU¡FbjçÎbrŒtšthŒ¥òfŸmÂfkhfΫ,muRmÂff£L¥ghLfis¡
bfh©LŸsgyJiwfëšEf®nth®bjçÎbrŒÍ«thŒ¥òfŸFiwthfΫcŸsJ.
mdhš všyh tifahdmik¥òfëY« £läLjš c©L. mdhš £läLjè‹
j‹ikæš khWghL cŸsJ. £läLjš v‹gJ F¿nfhSl‹ nj®ªbjL¤jY«,
bjçÎbrŒjY«bghUëašelto¡fifë‹rhuh«rKkhF«.
FiwghLfŸ
kåj elto¡iffis¥ bghUëaš rh®ªj elto¡iffŸ, bghUëaš
rhuh elto¡iffŸ v‹W ÏUtifahf kh®õè‹ Ïy¡fz« tif¥gL¤J»wJ.
bghUŸrh® eyid ca®¤J« elto¡iffŸ bghUëaš elto¡iffshf kh®õš
7
fUJ»wh®. Mdhš ÏuhËrå‹ Ïy¡fz« mid¤J elto¡iffisÍ«
KGikahf MuhŒ»wJ. njitnahL x¥ÃL«nghJ xU bghUŸ g‰wh¡Fiwahf
ÏU¥Ã‹ mJnt bghUëaè‹ ghl¥ bghUshF«. mªj tifæš, tH¡FiuP®,
kU¤Jt®, eof®fŸM»nah®fë‹ciH¥ò« bghUëaè‹ ghl¥bghUshf vL¤J¡
bfhŸs¥gL»wJ.
ÏuhËrå‹ Ïy¡fz¥go bghUëaš xU m¿éayhF«. bghUëaè‹
Ãu¢ridfëš mwbe¿¡ fU¤J¡fis¡ fU¤Âš vL¤J¡ bfhŸséšiy. ntW
tifæš TWnthkhdhš ÏJ xG¡fbe¿¡ fU¤J¡fis¥ òw¡fâ¤Jé£lJ.
bghUëaY¡F«, rKjha ey¤Â‰F« cŸs bjhl®ig cWÂ¥gL¤j ÏJ
Ka‰Á¡féšiy. Mdhš Áy bghUëaš m¿P®fŸ Ï¡fU¤ij Fiw
T¿ÍŸsd®. mt®fë‹ fU¤J¥go, ÏJ r_f m¿tayhf fUj¥gLtjhš, kåj
ey¤ij ca®¤Jtnj Ïj‹ neh¡fkhF«. ÏuhËÁ‹ Ïy¡fz¤Âš kåj¤Jt«
fhz¥gléšiy v‹W Fiw TW»‹wd®. éiy¤ Ô®khd« g‰¿a m¿éayhfnt
ÏJ bghUëaiy fh©»wJ. Mdhš, bghUëayhdJ kÂ¥ò¡ nfh£ghL mšyJ
ts§fë‹g§Ñ£ilélTLjyhdJ.
bghUëašÃu¢ridfŸg‰wh¡FiwædhnynavG»wJv‹gJÏuhËrå‹
fU¤jhF«.MdhšÏ¥Ãu¢ridfŸg©l§fë‹Vuhskhdmë¥ÃdhY«njh‹W«.
vL¤J¡fh£lhf 1930šV‰g£lbghUëaškªj«Vuhskhdmë¥Ãdhšnjh‹¿anj
m‹¿g‰wh¡Fiwédhšmšy. vdntjh‹cyf¥bghUshjhukªj« “brGikæš
tWik“v‹WtUâ¡f¥gL»wJ. nk‰f©lFiwghLfŸÏU¥ÃD«,ÏuhËrå‹
Ïy¡fz¤ij¥ gy bghUëaš m¿P®fŸ V‰W¡ bfh©LŸsd®. Vbdåš ÏJ
g‰wh¡Fiw,bjçÎM»athœ¡ifæ‹ÏUK¡»afU¤J¡fisÍ«t‰òW¤J»wJ.
bjhêšE£gnk«ghLfhuzkhfc‰g¤ÂKiwfëšK‹nd‰w«V‰g£LŸsJ.
Mdhš v¥bghGJ« g‰wh¡Fiw e«älna cŸsJ. vdnt jh‹ bghUëaš
g‰wh¡Fiwm¿tayhffUj¥gL»wJ.
rhKbtšrå‹ Ïy¡fz«
(eÅd bghUshjhu Ïy¡fz«)
rhKbtšrå‹ Ïy¡fz« eÅd bghUshjhu Ïy¡fzkhf fUj¥gL»wJ.
kh‰W¥ ga‹ghLila g‰wh¡Fiwahd ts§fis¥ ga‹gL¤Â rKjha« v›thW
nj®ªbjL¡»wJ v‹gij¥ g‰¿Í«, g©l§fisÍ«, gâfisÍ« j‰fhy, v®fhy
Ef®Î¡fhf c‰g¤Â brŒ»‹wJ v‹gJ g‰¿Í« gæY« xU r_f m¿éany
bghUëayhF«.
ÏJ xU bghJthd Ïy¡fzkhF«. ÏuhËr‹, rhKbtšrå‹
Ïy¡fz§fëš gy bghJthd fU¤J¡fŸ fhz¥gL»‹wd. gšntW
ga‹ghLfisÍila g‰wh¡Fiwahdts§fis rKjha« v›thW ga‹gL¤J»wJ
v‹gij¥ g‰¿¡ TW« r_f m¿éany bghUëaš MF« v‹W rhKbtšr‹
Ïy¡fz« tF¤JŸsh®. Ïit mid¤J« ÏuhËrå‹ Ïy¡fz¤ÂY«
fhz¥gL»wJ. kåj®fS«, rKjhaK« g‰wh¡Fiwahd ts§fis¥ ga‹gL¤Â
v›thW j‰fhy, v®fhy Ef®Î¡fhf¥ g©l§fisÍ«, gâfisÍ« c‰g¤Â
8
brŒ»‹wd®v‹gij¥ g‰¿ rhKbtšr‹ (TLjyhf)TW»‹wh®. v›thW rKjha«
gz¤ij¥ ga‹gL¤Ânah ga‹gL¤jhknyh ϤbjçÎfis brŒ»wJ v‹W Ït®
TW»‹wh®.
ãfu bghUshjhu ey«
rhKntšr‹ ãfu bghUshjhu ey« (Net Economic Welfare) v‹w òÂa
fU¤ijcUth¡»ÍŸsh®. eh£LbghUshjhuey¤ijcUth¡F«Ef®Î,KjÄ£L¥
g©l§fŸ,eh£o‹bkh¤jc‰g¤Âæš(Gross National Product)xUgFÂahF«.
eh« brštªjuhf khW«nghJ tUkhd¤ijél XŒit mÂf« éU«ò»nwh«.
XŒé‰fhf mÂf neu¤ij xJ¡F«nghJ bkh¤j eh£L c‰g¤Â FiwÍ«. Mdhš,
ey« caU«. Mfnt bkh¤j eh£L c‰g¤Âia fz¡»L«nghJ XŒéš »il¡F«
kdãiwitÍ«nr®¤J¡fz¡»lãfubghUshjhuey«(NEW)»il¡F«.
bg©fŸ Å£oš brŒÍ« mid¤J ntiyfë‹ kÂ¥ò« bkh¤j eh£L
c‰g¤Âiafz¡»L«bghGJnr®¤J¡bfhŸs¥gléšiy. Mdhšmijnr®¤J¡
bfhŸsnt©L«.m¥bghGJjh‹ek¡Frçahdãfu-bghUshjhuey«»il¡F«.
všyh rKjha¤ÂY« Áy r£l¤Â‰F¥ òw«ghd ãfœÎfŸ c©L. (c.«.)
(nghij¥bghUŸé‰gid)Ïitr_fnflhjyhšÏt‰iwãfubghUshjhuey¤Âš
nr®¤J¡bfhŸs¡TlhJ.
Áy ãHš (Undergorund) elto¡iffŸc©L. mÂftUkhd« <£Lgt®fŸ
(c.«.) (tH¡f¿P®fŸ, fz¡f®fŸ, eof®fŸ, kU¤Jt®fŸ) tUkhd tç brY¤J«
nghJ c©ikahd tUkhd¤ij¡ fh£Ltšiy. Ϫj fz¡»š tuhj (fW¥ò¥
gz«) gz«bkh¤j eh£Lc‰g¤Âæš nr®¡f¥gl nt©L«. Ïšiybaåšbkh¤j
eh£Lc‰g¤ÂFiwthdjhfntÏU¡F«.
bghUshjhu ts®¢Á ãfG« fhy§fëš R‰W¢NHš khR V‰gL«. Ïj‰F
MF« bryit bkh¤j eh£Lc‰g¤ÂæèUªJ fê¡f ek¡F ãfu bghUshjhu ey«
»il¡F«.
eh£L tUkhd¤Âš, ãfu bghUshjhu ey« g‰¿ gæYtJ äfΫ
Ï‹¿aikahjjhF«.
bghUëaš ÃçÎfŸ(Main Divisions of Economics)
bghUëaèš eh‹F c£ÃçÎfŸ c©L. mit Ef®Î, c‰g¤Â, gçkh‰w«,
g»®Î. eÅd fhy¤Âš, bghUëaš m¿P®fŸ bghJ ã v‹w òÂa ÃçitÍ«
TLjyhfnr®¤JŸsd®. ÏitfŸx‹nwhLx‹Wbjhl®òilad.nkY«mitfŸ
x‹iwx‹Wrh®ªJŸsd.
Ef®Î (Consumption): kåj éU¥g§fis ãiwÎ brŒtJ« Ef®Î
vd¥gL«. éU¥g§fŸ ÏU¥gjhnyna bghUëaš elto¡iffŸ eilbgW»‹wd.
éU¥g« ãiwnt‰w¥gL« brany Ef®Î v‹W miH¡f¥gL»wJ. Ef®Î v‹gJ
ga‹gL¤Jjiy¡ F¿¡F«. tH¡FiuP®fë‹ gâia¥ ga‹gL¤JtJ v‹gJ
g©l§fë‹Ef®Îngh‹nwMF«.
9
Ef®Î g‰¿a c£Ãçéš eh«, éU¥g§fë‹ j‹ik (Nature of Wants),
éU¥g§fë‹ tiffŸ, (Classification of Wants) Ef®Î éÂfshd, FiwªJ
brš ÏW ga‹gh£Lé (law of Diminishing Marginal Utility), VŠrè‹ FL«g
bryÎ é (Engel’s Law of Family Expenditure), njit é (Law of Demand) M»at‰iwÍ«gaY»‹nwh«.
c‰g¤Â (Production): c‰g¤Â v‹gJ bršt¤ij cUth¡Fjš, v‹W
bghUŸgL«. ÏJ ga‹gh£o‹ M¡f« v‹W« bghUŸgL«. ga‹ghL v‹gJ
éU¥g¤ij ãiwÎ brŒÍ« g©l¤Â‹M‰wšMF«. ga‹ghL_‹W tif¥gL«.
mit tot ga‹ghL (Form Utility), Ïl¥ ga‹ghL (Place Utility), fhy¥ ga‹ghL
(Time Utility) vd¥gL«. kåj éU¥g§fis ãiwÎ brŒÍ« g©l§fis c‰g¤Â
brŒÍ« bghUëaš elto¡iffŸ mid¤J« c‰g¤Â vd¥gL«. ãy«, ciH¥ò,
_yjd«, bjhêš mik¥ò M»a eh‹F« c‰g¤Â¡ fhuâfŸ MF«. c‰g¤Âæ‹
c£Ãçéš eh«, khšjì‹ k¡fŸ bjhif¡nfh£ghL, é»j éisÎ é (Returns to Scale), khW« é»j éisÎ é (Law of Variable Proportions) M»ait
njh‹W»‹wd.nkY«bjhêškakhjšbjhêšmik¥òfŸg‰¿Í«gæY»‹nwh«.
gçkh‰w« (Exchange)
Ï‹iwa cy»š jå kåjndh, ehnlh x‹iw x‹W rhuhkš thH
KoahJ. ÏJ gçkh‰w¤Â‰F tênfhY»wJ; gçkh‰w¤jhš x‹iw bfhL¤J
k‰bwh‹iw bg‰W¡ bfhŸ»wh®fŸ. g©l§fŸ k‰W« g©l§fS¡fhfnthmšyJ
gz¤Â‰fhfnth kh‰¿¡ bfhŸs¥gL»‹wd. g©lkh‰W Kiwæš g©l§fŸ
g©l§fS¡fhf gçkh‰¿¡ bfhŸs¥gL»‹wd. Ï‹iwa bghUshjhu« xU
gz¥ bghUshjhukhF«. g©l§fŸ gz¤Â‰fhf gçkh‰w¥g£lhš, eh« gz¤Â‹
gâfis¥ g‰¿Í«, t§»fë‹ g§F g‰¿Í« nkY«, éiy¤ Ô®khd« g‰¿Í«
gæY»nwh«.mašeh£Lthâf¤Â‹gyneh¡FF¿¤J«éth¡f¥gL»wJ.
g»®Î (Distribution)
ãy«, ciH¥ò, _yjd«, bjhêš KidÎ M»a c‰g¤Â fhuâfis¥
ga‹gL¤Â bršt« c‰g¤Â brŒa¥gL»wJ. Ï¢brštkhdJ fhuâfS¡Fça
CÂakhd thu«, Tè, t£o, Ïyhg« M»at‰¿‰F¥ g»®ªjë¡f¥gL»wJ.
bghUëaèš jå kåj¥ g»®Î g‰¿nah rKjha¤Âš bršt« bt›ntW
kåj®fëilna v›thW g»®ªjë¡f¥gL»wJ v‹gJ g‰¿nah MuhŒtJ Ïšiy.
brašKiw g»®Î¡F eh«K¡»a¤Jt«më¡»nwh«. eh‹Fc‰g¤ÂfhuâfS«,
bt›ntWgâfisnk‰bfhŸtjhšmt‰¿‰F,fhuâCÂa«tH§f¥gL»wJ.
bghJ ãÂ
bghJãÂahdJmuÁ‹bghUshjhu¥gâfis¥g‰¿MuhŒ»wJ.Ïšeh«
muÁ‹tuÎ-bryÎg‰¿¥ gæY»nwh«. vdnt,Ïšeh«,tçéÂ¥ò,bghJbryÎ,
bghJfl‹M»adg‰¿go¡»‹nwh«.
10
KoÎiu
eh«FW»avšiy¡FŸnsh,tiuaiu¡F£gL¤ÂnahÏij¥gh®¡f¡TlhJ.
mitfŸ x‹iw x‹W rh®ªjJ«, bjhl®òilaJ« MF« (c.«.) c‰g¤Âæšyhkš
Ef®Î Ïšiy. c‰g¤Âæ‹ neh¡f« bršt¤ij c‰g¤Â brŒtnj MF«.
bršt¤ij¢bršt¤Â‰fhfc‰g¤ÂbrŒahkškåjéU¥g§fisãiwÎbrŒant
c‰g¤Â brŒ»nwh«. ntW tifahf T¿dhš, Ef®Î¡fhf¥ g©l§fis c‰g¤Â
brŒ»‹nwh«. kåjey¤ijnk«gl¢brŒtnjc‰g¤Âæ‹ÏWÂahdneh¡fkhF«.
c‰g¤Â v‹gJ bjhl¡f«, Ef®Î v‹gJKothF«. bghJthf k¡fŸ g©l§fis
é‰gid¡fhfc‰g¤ÂbrŒ»‹wd®.vdntgçkh‰w«eilbgW»wJ.c‰g¤ÂiaÍ«
Ef®itÍ« Ïiz¥gJ gçkh‰wkhF«. bršt« v›thW c‰g¤Â braa¥gL»wJ,
v›thW g»®ªJ më¡f¥gL»wJ v‹gij¥ bghW¤nj eh£o‹ bghUshjhu ey«
mik»wJ. rçahf¥ g»®ªJ më¡f¥glhé£lhš tUkhd«, bršt« M»at‰¿š
V‰w¤jjhœÎfŸ V‰gL«. Ïit c‰g¤ÂiaÍ«, Ef®itÍ« gh¡F«. vdnt
bghUëaè‹ mid¤J¥ ÃçÎfS« x‹W¡bfh‹W bjhl®òilait, rh®ªjit
MF«.
bghUëašÏašòium¿éayh? be¿Íium¿éayh? (Economics Positive Science or Normative Science).
bghUëaš Ïa‰òiu m¿éayh mšyJ be¿Íiu m¿éayh v‹w
nfŸéna vHnt©oa mtÁaäšiy. mj‰Fkhwhf, xU ghl¤Â‹ ÏUgFÂfshf
fUjnt©L«. Ïašòiu m¿éaš v‹gJ cŸsij cŸsthW fhQ«
xG§FgL¤j¥g£l m¿Î¤ bjhFÂahF«. khwhf “be¿Íiu bghUëaš vJthf
ÏU¡fnt©L« v‹w nfh£gh£il tF¡F« Ïaš“ v‹W MÁkhfhòs°
(Asimakopulos)TW»‹wh®.
Ïašòiu¥ bghUëaš v‹gJ bghUshjhu ãfœÎfisétç¡F« xU Ïaš,
bghUëašnfh£ghLfisés¡fÏJKaY»‹wJ. Mdhšbe¿Íiu¥bghUëaš
ÚÂbe¿, xG¡fbe¿ fU¤J¡fS¡F K¡»a¤Jt« bfhL¡»wJ. be¿Íiu¥
bghUëaš ãfœÎfis cŸsthW Muhahkš mit v›thW ÏU¡f nt©L« vd
m¿ÎW¤J»‹wJ.
bghUshjhu T‰WfŸ Ïašòiu¡ T‰W v‹W« be¿Íiu¡ T‰W v‹W«
ÏUtif¥gL«. Ïš fU¤J ntWghL V‰go‹, égu§fis¢ rçgh®¤J, “Ï¡T‰W
rçah? jtwh? v‹gij m¿ªJ bfhŸsyh«. Mdhš be¿Íiu¡ T‰¿š fU¤J
ntWghL V‰go‹ étu§fis rçgh®¤J Ãu¢ridfS¡F¤ ԮΠfhzKoahJ.
ntiyæ‹ikia¡ Fiw¡f muR v‹d bfhŸiffis bk‰bfh©lJ?
gzÅ¡f¤ij¡Fiw¡fmuRnk‰bfh©lelto¡iffŸahit?ngh‹wédh¡fŸ
Ïašòiu bghUëaèš njh‹W«. gzÅ¡f¤ijél ntiyæ‹ik¥ Ãu¢Áidia¤
Ô®¡fmuRmÂfftd«brY¤jnt©Lkh?v‹Wnf£lhšmJbe¿ÍiuæyhF«.
muÁaš,ÚÂbe¿j¤Jt§fŸngh‹wbe¿Íiuédh¡fis¤j鮡fnt©L«v‹W
ÏuhËr‹ TW»‹wh®. Ïašòiu¡ T‰Wfis k£Lnk eh« Muhant©L« v‹W
TW»‹wh®.bghUshjhuãfœÎfis¥g‰¿ÚÂbe¿mšyJm¿têæ‹mo¥gilæš
mJ kÂ¥ÕL brŒtšiy. be¿Íiu m¿éaè‹ mo¥gilæš bghUëaš
11
xU Jha m¿éaš mšy. Mdhš gy bghUëaš m¿P®fŸ Ï¡fU¤ÂèUªJ
khWgL»‹wh®fŸ. mwbe¿¡fU¤J¡fis¡ fUš bfh©L, bghUëaš r_f
m¿éayhf ÏU¥gjhš kåj ey¤ij nk«gL¤j nt©L« v‹W m¿P®fŸ
TW»‹wh®fŸ.ÏÂèUªJeh«“M¡feybghUshjhu«”(Welfare Economics)v‹W
òÂaÃçit¥bgW»nwh«.
bghUshjhuK« Ãw r_f m¿éašfSl‹ mj‹ bjhl®ò (Relation of Economics to other Social Sciences)
bghUëaš, kåj éU¥g§fis ãiwÎ brŒtij¥ g‰¿ MuhÍ« xU
r_f m¿tayhF«. ÏJ k‰w r_f m¿éašfshd r_féaš, muÁaš, tuyhW,
mwbe¿Ïaš, ÚÂbe¿æaš, cséaš M»at‰nwhL bjhl®òilaJ. (c.«.) xU
eh£o‹ bghUshjhu K‹nd‰w« bghUshjhu fhuz§fshš k£Lk‹¿, muÁaš,
tuyhW,r_féašfhuz§fshY«V‰gL«. M§»nya®M£Á¡fhy¤ÂšekJehL
tuyh‰W¡ fhuz§fshš mÂf bghUshjhu ts®¢Á milaéšiy. muÁaè‹
ãiyahdj‹ikÏUªjfhuz¤jhš,bkJthdmnjneu¤ÂšãiyahdbghUshjhu
ts®¢Áia ekJ ehLmilªJŸsJ. muÁašãiyæ‹ikfhuzkhfk‰w ehLfŸ
ãiyahdbghUshjhuts®¢Áiamilaéšiy.xUeh£ošÂdK«muRkh¿dhš
mªjehLbghUshjhuK‹nd‰w¤ijmilaKoahJ.
bghUëaY« rKjha ÏaY« (Economics and Sociology)
rKjha Ïaš xU rKjha m¿éaš, muÁaY«, bghUëaY« r_f Ïaš
ÃçÎfbsd fUj¥glyh«. r_féaš v‹gJ bghJthd r_f m¿tayhF«.
r_f KGik¡F« rKjha éÂfisÍ« égu§fisÍ« cUth¡f Ka‰Á¡»wJ.
rKjha¤Â‹ mid¤J gFÂfis és¡F»wJ. Mdhš bghUëaš rKjha¤Â‹
bghUëašgFÂfisk£Lnkés¡F»wJ. vdntbghUëašrKjhaÏaè‹xU
gFÂahF«.v©z‰wéU¥g§fS¡F«g‰wh¡Fiwahdts§fS¡F«Ïilnaahd
bjhl®igÏJés¡F»wJ.
r_f Ïaš khztD¡F rKjha mik¥òfshd ÂUkz«, kj«, muÁaš
ãUthf«, bghUëaš NHš Kjèahd K¡»akhd ghl¥ gFÂfshF«. nkny
Tw¥g£l ÏašòfŸ bghUëaš thœ¡ifia vªj msΡF gh¡F« v‹gij¥
g‰¿k£Lnkeh«fU¤ÂšbfhŸ»‹nwh«. r_féaè‹g©ò¡TWfis¡fU¤Âš
bfhŸshkš xU rKjha¤Â‹ bghUëaš ãiyghLfis eh« rçtu òçªJbfhŸs
ÏayhJ.(v.fh.)gR¡fŸÏªJ¡fshšòåjkhditahffUj¥gL»‹wd.fLikahd
v®¥òfhuzkhf,gR¡fŸòuj¢r¤JäFªjitahfÏU¥ÃD«mt‰iwczΡfhf
bfhšyKoahJ. bghUëaš r_féaè‹ ÃçÎ v‹whY« mij eh« jåahd,
ntW¥g£lÃçthffUjnt©L«.
bghUëaY« muÁaY«(Economics and Politics)
bghUëaY« muÁaY« r_f m¿éašfshF«. mitfS¡F¡»ilna
beU§»abjhl®òc©L.muÁašv‹gJehLmšyJrKjha«g‰¿am¿tayhF«.
ÏJmuÁaèškåjD¡FŸscwit¥g‰¿¥gæY»wJ.
12
bršt c‰g¤ÂæY« g»®éY« muÁ‹ bršth¡F mšyJ g§F mÂf«.
bghUshjhu £läliy e«ehL Ëg‰W»wJ. c‰g¤Âia mÂfç¤jš _yK«
Áwªj Kiwæš g»®Î brŒjš _yK« eh£L tUkhd¤ij mÂfç¡f¢ brŒtnj
£läLjè‹K¡»aneh¡fkhF«.
muÁ‹Kftuhf(Agency)brašgL«Â£l¡FGÏšK¡»a¥g§fh‰W»wJ.
njÁa kakh¡Fjš (Nationalization), jåah® kakh¡Fjš (Privatization), kJéy¡F
(Prohibition) M»ait bghUëaY« muÁaèY« äf K¡»akhd gFÂfshF«.
ntiyæ‹ikÍ«, bjhêyhs® Ãu¢ÁidfS« bghUëaè‹ Ãu¢ÁidfshF«
(Issues) Ït‰W¡F muR rçahd Kiwæš Ô®Î fhznt©L«. bghUëaY¡F«
muÁaY¡F« mÂf bjhl®ò ÏU¥gjhš bjh‹ik¥ bghUëaš m¿P®fŸ
Ïij muÁaš bghUshjhu« v‹nw miH¤jd®. mndf ehLfŸ, bghUshjhu
Ãu¢Áidfisikakhfit¤Jnj®jiyrªÂ¤JŸsd.
Áy rka§fëš muÁaš fU¤J¡fS« muÁaš mik¥òfS« cUthf
K¡»afhuz«bghUëašNœãiynaMF«. ϧ»yhªÂšbjhê‰òu£Áfhy¤Âš
bghUëaš V‰w¤jhœÎfS«, bghUshjhu Ru©lšfS« jh‹ rkj®k bghUshjhu
mik¥ò njh‹w¡ fhuzkhf mikªjd. fhuš kh®¡° (Karl Marx) rkj®k
bghUshjhu¤Â‹jªijv‹WmiH¡f¥gL»‹wh®.
bghUëaY« tuyhW« (Economics and History)
bghUëaY« tuyh‰nwhL beU§»a bjhl®òilaJ. tuyhW flªjfhy
ãfœÎfë‹ gÂntlhF«. flªjfhy k¡fë‹ r_f bghUshjhu, muÁaš ãiy¥
g‰¿TWtJ tuyhW xU tuyh‰W khztD¡F bkhfyha k‹d®fë‹ kj¡
bfhŸiffŸ,muÁ‹ãfœÎfŸvšyh«K¡»a¤Jt«thŒªjit.Mdhšflªj¡fhy
bghUshjhu Ãu¢ridfis¥ òçªJ bfhŸS« msé‰F k£Lnk eh« tuyh‰¿š
M®t«fh£L»nwh«.
flªjfhy§fëšk¡fë‹thœif¤ju«,tçé¤jš,tUthia¤Âu£Ljš
M»atdntbghUëaškhztD¡FK¡»¤Jt«thŒªjjhF«.
tuyh‰W égu§fis¥ ga‹gL¤Â bghUëaš éÂfis cUth¡F»‹nwh«.
flªj fhy k¡fë‹ bghUshjhu ãiyia m¿ªJ bfhŸs tuyhW ga‹gL»wJ.
Ïj‰F “tuyh‰W¥ bghUëaš” (Economics History) v‹w jå¥ÃçÎ cŸsJ.
tuyh‰W¡F«bghUëaY¡F«cŸsbjhl®igËtUkhWTwyh«.tuyhWÏšyhj
bghUëašntu‰wku«ngh‹wJ.bghUëašÏšyhjtuyhWfåa‰wku«ngh‹wJ
(“Economics without history has no root History without Economics has no fruit”).
bghUëaY« mwÏaY« (Economics and Ethics)
mwÏaš xU r_f m¿éaš. ÏJ xG¡f be¿fis¥ g‰¿ Tw»wJ. vJ
rç, vJ jtW v‹W R£o¡fh£L»wJ. ÏJ kåjdJ ešthœit¡ F¿¡nfhshf
bfh©LŸsJ. bghUëaY¡F«mwÏaY¡F«beU§»abjhl®òc©L. k¡fë‹
gU¥bghUŸ ey¤ij nk«gL¤Jtnj bghUëaš v‹W kh®õš TW»wh®. Mdhš
k¡fë‹xG¡fbe¿fis nk«gL¤JtJmwéayhF«. bghUëašÃu¢ridfis
13
MuhÍ«bghGJ mwbe¿¡ fU¤J¡fis¡ fU¤Âš bfhŸ»nwh«. muR¡F mÂf
tUthŒ ÏH¥ig V‰gL¤ÂoD«, mwxG¡f¤Â‰fhfmuR kJéy¡if (Prohibition)
mKšgL¤J»wJ.
bghUëašÃu¢ridfisMuhÍ«bghGJxG¡fbe¿(mšyJ)mwbe¿fis¥
g‰¿ fU¤Âš bfhŸsnt©oaJ Ïšiy v‹W ÏuhËr‹ TW»‹wh®. Mdhš
ÏtUila fU¤ij Ãw bghUëaš m¿P®fŸ v‰W¡ bfhŸséšiy. bghUëaiy
mwéaèUªJÃç¡fKoahJv‹WfUJ»‹wd®.bghUëaš,mwÏaè‹if¥ghit
(Handmaid) v‹W kh®õš fUJ»‹wh®. kåj thœ¡ifia nk«gL¤Jtnj
bghUëašv‹WfUJ»‹wh®.
bghUëaY« r£l ÏaY« ( Economics and Jurisprudence)
r£l Ïaš v‹gJ xU r£l m¿éayhF«. bghUshjhu ts®¢Á eh£o‹
r£l£l§fis¥ bghW¤J mikÍ«. ešy r£l§fŸ bghUshjhu ts®¢Á¡F tê
tF¡F«. jtwhdr£l§fŸbghUshjhuts®¢Á¡FCWéisé¡F« (c«.) flªj
fhy§fëšmašeh£LKjÄ£lhs®fiseh«tunt‰wnghJ,ekJeh£o‹tçéÂ¥ò
fodkhdJ v‹W« rçahdJ mšy v‹W« fUÂdh®fŸ. Mdhš Ï‹W ãiwa
kh‰w§fŸv‰g£LŸsd. bghUshjhuts®¢Á nk«ghLmilavëjhd, bjëthd
tçéÂ¥òKiwfS«bjhêyhs®ey¢r£l§fS«njit.
bghUëaY« cséaY« (Economics and Psychology)
cséaš v‹gJ kåjdJ kd ãiyia MuhÍ« m¿tayhF«. FHªijfŸ
cséaš (Child Psychology), k¡fŸ Âu‹ (Mob Psychology ) cséaš, bjhêš
rh®ªjcséaš(Industrial Psychology), F‰wéašcséaš(Criminal Psychology) vdcséašgyÃçÎfis¥bg‰WŸsJ.bghUëašg‰wh¡Fiwahdts§fS¡F«
v©z‰wéU¥g§fS¡F«Ïilnaahdkåjelto¡iffis¥g‰¿¡TW»wJ.
bghUëaš Ãu¢ridfis Muha cséaš g‰¿a m¿Î mtÁakhdJ.
bjhêyhs® Ãu¢ridfis Muha, bjhêš rh®ªj cséaš m¿Î mtÁakhdJ.
xU ešy é‰gidahs‹, j‹Dila g©l§fë‹ éiyia kh‰w éU«ònghJ
th§Fgtç‹ kdãiyia e‹F m¿ªÂU¤jš mtÁakhF«. gy K¡»akhd
bghUëašéÂfŸcséaiymo¥gilahfbfh©nlmikªJŸsd.(c«)FiwªJ
bršÏWÂãiy¥ga‹gh£LéÂ,xUg©l¤Â‹ÏU¥òmÂfç¡fmÂfç¡f,mij
th§F«éU¥g«FiwªJbfh©nlbršY«v‹WTW»‹wJ.
bghUëaY«, fâjéaY«, òŸëæaY« (Economics, Mathematics and Statistics)
k‰w m¿éašfis¥ nghynt, bghUëaš fâjéanyhL«, òŸëanyhL«
bjhl®òilaJ. òŸëašv‹gJ ‘ruhrç’ g‰¿a, ‘v©â¡if’ g‰¿am¿éayhF«.
bghUëaèš eh« ga‹gL¤J« m£ltizfS«, tiugl§fS« òŸëæaiy
mo¥gilahf¡ bfh©lit. fâjéaš KiwfŸ eÅd bghUsjhu¤Âš mÂf
mséšga‹gL¤j¥gL»‹wd.
mséæš bghUshjhu« (Econometrics) v‹w òÂa m¿éaš ghl¥gFÂ
bghUëaèš Ãçéš cŸsJ. òŸëæaiyÍ«, fâj ÏaiyÍ« ga‹gL¤J»nwh«.
14
1930šmséašcUth¡f¥g£lJ. mséašKjšnehgšgçR#h‹o‹bgç‹ (Jan Timbergen) k‰W«Ïuh¡d®~ÃçZ (Ragnar Frisch)M»nahU¡F,mt®fŸM‰¿a
g§fë¥Ã‰fhftH§f¥g£lJ.
Ïa§FãiyÍ« Ïa§fhãiyÍ« (Dynamic and Static Concepts)
bghUshjhu¢ brašgh£il m¿ªJ bfhŸtj‰F fhy¤Â‹ g§F
Ï‹¿aikahjJ.Ïu©LtifahdmQFKiwfŸcŸsd.1.Ïa§fhãiy(Static)
2. Ïa§F ãiy (Dynamic) Ïa§fh ãiy, xU F¿¥Ã£l fhyf£l¤Âš bghUëaš
Ãu¢ridfis¥ g‰¿ MuhŒ»wJ. FW»a fhy¤Ây Áy kh‰w§fŸ v‹W eh«
mDkhå¡»nwh«. kh‰w§fŸV‰glhjFW»afhy¤ij¥ g‰¿MuhÍ«mQFKiw
x¥Õ£L khwh¢ rkãiy (Compartive static )MF«. (c«) x¥Õ£L khwh rkãiyæš,
xU fhy¡f£l¤Âš cŸs bghUshjhu ãiyiaÍ« ntW xU fhyf£l¤Âš cŸs
bghUshjhuãiyiaÍ«x¥Õ£Lgh®¡»nwh«. kh®õè‹‘njitmë¥ò¡nfh£ghL’
Ïj‰FxUešyvL¤J¡fh£lhF«.
Ïa§Fãiyæš, rKjha« xU rkãiyæèUªJ k‰bwhU rkãiy¡F khW«
têKiwia¥g‰¿MuhŒ»nwh«. Ïa§Fãiyæšfhy¤Â‹g§FÏ‹¿aikahjJ.
Ïa§F ãiyæš kh‰w« v‹gJ ika¡fU¤jhF«. (c«) Kªija fhy¤Â‹ t£o
Åj¤ij¥bghW¤JÏ‹iwaKjÄLmikÍ«tâf¡RHš(Trade Cycle) Ïj‰F xU
ešyvL¤J¡fh£lhF«.
ÏU¥ò« bryΫ buh¡fK« (Stocks and Flows)
ÏU¥ò«, bghUëaè‹ mo¥gil¡ fU¤jikthF«. ÏU¥ig xU
fhy¡f£l¤ÂšmsélKoÍ«.Flow v‹gJF¿¥Ãl¥g£lÏilbtëæš (Period of Time)msélKoÍ«. ntWtifæšT¿dhš,Ïšfhy¥gçkhz«K¡»akhdJ
(c«)bršt«ÏU¥ghF«.tUkhd«,brythF«.
E©âaš bghUëaš (Micro Economics) ngçaš bghUëaš (Macro Economics)
bghUëaš nfh£ghLfŸ E©Qæš bghUëaš v‹W«, ngçaš bghUëaš
v‹W«ÏUtifahf¥Ãç¡f¥gL»‹wd.
jå xU g©l¤Â‹ éiy, jå¥g£l ãWtd§fŸ mšyJ bjhêš,
jå¡FL«g§fŸ,M»at‰iw¥g‰¿MuhŒtJE©âašbghUshjhu«MF«.
ngçaš bghUëaš, eh£o‹ bghUshjhu¤ij KGikahf MuhŒ»wJ.
eh£o‹ x£Lbkh¤j bghUshjhu¢ brašghLfŸ g‰¿a xU KGikahd fU¤ij
(gçkhz¤ij¥) më¡»wJ KGntiy thŒ¥ò, nrä¥ò, KjÄL M»a x£Lbkh¤j
bghUëašbjhFÂfS¡»ilnacŸsbjhl®igés¡F»wJ.tUkhd¡nfh£ghL,
ntiythŒ¥ò¡ nfh£ghL, éiy¡nfh£ghL, gz¡nfh£ghLfisÍ« ngçaš
bghUëašv‹WTwyh«.
bghUëaš xU m¿éaš
bghUëašxUfiyæayh?mšyJm¿éayh?v‹wnfŸé¡FÏläšiy.
m¿éaš v‹gJ xG§F¥gL¤j¥g£l xU m¿Î¤ bjhFÂahF«. Ïa‰Ãaš,
15
ntÂæaiy¥ngh‹nwbghUëaY«xUm¿éayhF«. Ïa‰Ãaš,ntÂæašngh‹w
m¿éašfëš,c‰W neh¡Fjš,MŒÎbrŒjš, nrh¤jšM»aeilKiwfS¡F¥
Ëdnu nfh£ghLfŸ tiuaW¡f¥gL»‹wd. Ïnj m¿éaš KiwfŸ jh‹
bghUëaèY« Ëg‰w¥gL»‹wd. k‰w m¿éašfis¥ ngh‹nw fhuz« k‰W«
éisÎM»at‰W¡»ilnaahdbjhl®igés¡F»wJ.
m¿éayhdJ, Ïa‰if mw¨éaš (Physical Science) v‹W« r_f
m¿éaš (Social Science) v‹W« ÏUtif¥gL«. Ïa‰ÃaY« ntÂæY«
m¿éaY¡F cjhuzkhF«. bghUëaš r_f m¿éaY¡F cjhuzkhF«. kåj
elto¡iffë‹xUF¿¥Ã£l gFÂiak£LnkÏJTW»wJ. kåjelto¡ifŸ
äfΫ Á¡fyhdit. vëjhf Ït‰iw¡ f‰f ÏayhJ. vdnt bghUëaš k‰W«
m¿éaiy¥(Physical Science) ngh‹WbjëthdJ.rçahdJ,JšèakhdJm‹W.
r_f m¿éašfshd muÁaš, tuyh‰iw él bghUëaš xU m¿éaš
v‹W TWtj‰F KG¤ jFÂ gil¤jJ. Vbdåš bghUëaèš eh« ga‹gh£il
ms¥gj‰F¥ gz¤ij xU fUéahf¥ ga‹gL¤J»nwh«. ÏJ xUnjhuhakhd
kÂ¥ÕLjh‹ v‹whY« bghUëaš éÂfŸ KGtot« bgw ÏJ cjλwJ. Áy
neu§fëš bghUëaš TW« fU¤J eilKiw thœ¡ifæš c©ikæšyhkš
nghfyh«. k‰w m¿éašfëY« Ïnj ngh‹W V‰gL«. Áy bghUëaš éÂfŸ
c©ikæš eilbgwhkš nghdhY«, bghUëaš xU mé¿aš Ïšiy v‹W
TwKoahJ.
bghUëaš MŒÎ KiwfŸ (Methods of Economic Analysis)
bghUëaèš ÏUtifahd MŒÎ KiwfŸ cŸsd. 1. gF¤jhŒÎ
Kiw (Deductive) 2. bjhF¤jhŒÎ Kiw (Inductive Method) gF¤jhŒÎ
Kiwia, gF¤j¿Í« Kiw v‹W«, (Analytical) fU¤Âayhd Kiw (Abstract) v‹W« TWtJ©L. ÏJ K‹ãiy¢ rh®ò Kiwia¢ rh®ªjJ. Áy mo¥gil
vLnfhŸfëèUªJ KoÎfŸ bgw¥gL»‹wd. »nu¡f®fëilna Ï«Kiw äfΫ
ÃugykhdJ.
gF¤jhŒÎKiwahdJ,bghJ¡fU¤ÂèUªJjå¡fU¤ij¥bgWtJMF«.
bjh‹ik¥bghUëašm¿Puhdçfh®nlhgF¤jhŒÎKiwia¥Ã‹g‰¿dh®.
bjhF¤jhŒÎ KiwahdJ (Inductive Method) jå¡ fU¤ÂèUªJ bghJ¡
fU¤ij¥ bgWtjhF«. m¿éaš njLjèš bjhF¤jhŒÎ Kiwna ÁwªjJ v‹W
Ãuh‹Á° ngfh‹ (Francis Bacon) TW»‹wh®. bghUëaš Ãu¢ridfS¡F
nk‰f©l vªj KiwfS« ãiwÎ më¡f¡Toaitahf Ïšiy. gçzhk¡
nfh£gh£oid më¤j, òfœbg‰w m¿éæš m¿Puhd lh®é‹ (Darwin) bjhF¤jhŒÎ KiwiaÍ«, gF¤jhŒÎ KiwiaÍ« Ïiz¤J òÂa bghJ
és¡f¡nfh£gh£il(Hypothesis) òF¤ÂÍŸsh®(cUth¡»ÍŸsh®).
lh®éå‹ bjhF¤jhŒÎ, gF¤jhŒÎ Kiwfë‹ K¡»a fU¤J¡fshtd
1. Ãu¢ridfism¿jš(Identification)
2. mQkhd§fiscUth¡Fjš
16
3. òŸëétu§fis¢nrfç¤jš,bjhF¤jš,MuhŒjš
4. KoÎfis¥bgWjš
5. rçgh®¤jš,Ú¡Fjš,mšyJÂU¤Âmik¤jš
gF¤jhŒÎKiwÁwªjjh?mšyJbjhF¤jhŒÎKiwÁwªjjh? v‹wäf¥
bgçar®¢irflªjfhy¤ÂšvGªjJ. j‰bghGJmªjntWghLfhz¥gléšiy.
tyJfhY«ÏlJfhY« el¥gj‰Fv›thWmtÁankhmnj ngh‹WbjhF¤jhŒÎ
KiwÍ«,gF¤jhŒÎKiwÍ«m¿éašMŒÎ¡F¤mtÁa«v‹WÏ‹iwam¿P®fŸ
fUJ»‹wd®.
bghUëaš éÂfë‹ Ïašò
k‰w r_f m¿éašfis¥ ngh‹W bghUëaY« mj‰Fça éÂfis¡
bfh©LŸsJ. xU F¿¥Ã£l Nœãiyæš, bfhL¡f¥g£l ãgªjid¡F£g£L,
v‹d el¡fnt©L« v‹W TW« T‰nw éÂahF«. elto¡iffŸ x›bth‹W«
xU éisit V‰gL¤J«. òép®¥ò éiræ‹ fhuzkhfnt xU bghUŸ jiuæš
éG»‹wJ v‹gJÏa‰ÃašéÂahF«. òép®¥òéir v‹wéÂxU ngh¡Fiu¡
T‰WStatement of TendenciesMF«.mnjngh‹WbghUëašéÂfS«ngh¡Fiu¡
T‰W¡fŸ MF«. (c.«) njit éÂæ‹go g©l§fë‹ éiy FiwÍ« bghGJ
njit éçtilÍ«. g©l§fë‹ éiy FiwÍ« bghGJ k¡fŸ mij mÂfkhf
th§Fth®fŸv‹gnjÏj‹bghUshF«. mnj ngh‹W g©l§fë‹éiycaU«
bghGJ Fiwthfnt th§Fth®fŸ. Ï›éÂfŸ Áy ãgªjid¡F£g£nl ãfG«
NœãiyfŸ mšyJ ãgªjidfŸ khWg£lhš Ï›é brašglhJ. ÏJ všyh
m¿éaY¡F«bghUªj¡Toax‹W.
Ïa‰Ãaš éÂfŸ Jšèa¤j‹ik thŒªjitahF«. Mdhš bghUëaš
éÂfŸ Ïa‰Ãaš éÂfis¥ ngh‹W Jšèa¤j‹ik thŒjdtšy (c«.) òép®¥ò
éir. ÏJ rhjhuz Jšèa¤j‹ik cila ngh¡Fiu¡ T‰whF«. Mdhš
bghUëaèš, kåjid¥ g‰¿Í« bghUëanyhL bjhl®òila elto¡fis¥
g‰¿Í«MuhŒ»nwh«. gçnrhjid¡Tl¤Â‰FŸnshmšyJbtëænyh kåjdJ
elto¡iffis¥ gçnrh¤Jm¿aKoahJ. MfntbghUëašéÂfŸÏašÃaš
éÂfis¥ ngh‹W Jšèa¤j‹ik ciladmšy. ruhrç kåj elto¡iffis¥
g‰¿eh«MuhŒ»nwh«v‹gijfU¤ÂšbfhŸsnt©L«.
bghUëaš kåjid¥ g‰¿Í« kåj Ïa¤Â‹ elto¡iffŸ g‰¿Í«
MuhŒtjhš, bghUëaš éÂfŸ Á¡fyhdit Jšèa¤j‹ik m‰wit MF«.
vdnt jh‹ kh®õš “bghUëaš éÂfis vëa Jšèakhd òé<®¥ò éir
éÂfnshL x¥ÃLtijél flš miyfë‹ éÂfnshL x¥Ãlyh«” v‹W
F¿¥Ã£LŸsh®. Nça rªÂu <®¥Ãdhš miyfŸ njh‹W»‹wd v‹W m¿éaš
TW»wJ. bgs®zäa‹W miyfŸ mÂf« njh‹w thŒ¥ò cŸsJ. miyfŸ
mÂf«njh‹whkšÏU¥gj‰F«thŒ¥ò«cŸsJ. bghUëašéÂfëY«Ï¤jifa
ngh¡FfŸ fhz¥gL« (c«.) gz¤Â‹ msÎ mÂfç¡F« bghGJ bghUë‹ éiy
k£l« (price level) caU«. Mdhš vªj msé‰F éiy k£l« caU« v‹gij¤
JšèakhfTwÏayhJ.MdhšbghUëašéÂfŸmuÁaš,tuyh‰WéÂfisél
17
Jšèa¤j‹ik thŒjitahF«. Vbdåš eh« gz¤ij¥ ga‹gh£il mséL«
msÎnfhshf¥ga‹gL¤J»nwh«.gz«xUnjhuhakhdkÂ¥ÕLjh‹v‹whY«mJ
bghUëašéÂfS¡FKGtot«bfhL¡»wJ.
bghUëaš éÂfŸ mid¤J« Áy vLnfhŸfis¢ rh®ªJŸsd. njit
éÂia vL¤J¡bfh©lhš “k‰wit khwhÂU¡F« bghGJ” (ceteris paribus) xU
g©l¤Â‹ éiy FiwÍ« nghJ k¡fŸ m¥bghUis mÂf mséš th§Fth®fŸ
v‹WTw»wJ.
“k‰wit khwhÂU¡F«nghJ” v‹whš 1. k¡fë‹tUkhd«ãiyahfÏU¡f
nt©L«.2.Ritcz®Îkhw¡TlhJ.3.k‰wg©l§fë‹éiyãiyahfÏU¡f
nt©L«. 4. òÂa gÂÄ£L¥ g©l§fŸ ÏU¤jšTlhJ. nk‰f©l vLnfhŸfŸ
mid¤J«khwhkšÏUªjhšjh‹Ï›éÂc©ikahF«.
bghUëaš éÂfŸ gytifahd ãgªjid¡F£g£litahF«. Mfntjh‹
Áy ãge¤idfis eh« nk‰bfhŸ»‹nwh«. bghUëaš étu§fŸ rçgh®¡f¥g£L,
gçnrh¡f¥g£L, mJ c©ik v‹W m¿ªj Ãwnf ÏJ éÂahf cUth»‹wJ.
Mdhš gy bghUëaš éÂfis¥ gçnrhjid¡F c£gL¤jKoahJ. Mfnt
bghUëašéÂfë‹Áyãgªjid¡F¥g£lit.
Ïa‰Ãaš éÂfŸ midtuhY« V‰W¡ bfhŸs¥g£lit. Mdhš bghUëaš
éÂfŸ midtU¡F« V‰òilad mšy. ÏU¥ÃD« Áy éÂéy¡FfŸ c©L.
FiwªjbršéisÎéÂmidtuhY«V‰W¡bfhŸs¥g£lx‹whF«.
bghUëaš éÂfë‹ K¡»a¤Jt«
bghUëašéÂfŸeilKiwthœ¡if¡FäfK¡»akhF«. ÁybghUëaš
éÂfŸ mid¤J bghUhjhu mik¥òfS¡F« bghUªj¡Toad. (c«.) FiwªJ
bršéisÎéÂ,FiwªjbršÏWÂãiy¥ga‹gh£LéÂ,njitéÂngh‹wit
K¡»akhdéÂfshF«.
gz msΡnfh£ghL všyh bghUshjhu mik¥òfS¡F« bghUªj¡ToaJ
v‹WÁybghUëašm¿P®fŸfUJ»‹wh®fŸ.
“FiwªJbršÏWÂãiy¥ga‹gh£Lé”c©ikmDgt§fis¢rh®ªjJ.
ÏU¥òmÂfç¡f,mÂfç¡fmijth§fnt©L«v‹wéU¥g«FiwªJbfh©nl
bršY«. g©l§fë‹éiy¡F«,m¥g©l§fëèUªJ»il¡F« kdãiwé‰F«
cŸs bjhl®ig mJ és¡F»wJ. nfhil¡ fhy§fëš kh«gH§fëš më¥ò
mÂfkhfcŸsjhšmj‹éiyFiwªJ bršY«.mÂèUªJ»il¡F« ga‹ghL
Fiwªj bršY« v‹gJ bjëth»wJ. éiyahdJ ÏWÂ ãiy¥ ga‹gh£nlhL
bjhl®òilajhšmj‹éiyÍ«Fiw»wJ, ts®é»jtç (Progressive Taxation) FiwªJ brš ga‹gh£L éÂæ‹ mo¥gilæš mikªJŸsJ. xUtUila
tUkhd«TL«bghGJtçé»j¤ijca®¤Âbrštªj®fŸmÂftçbrY¤J«go
brŒ»‹wJ. xUtçl« gz¤Â‹msÎmÂfç¡f mÂfç¡f, mtD¡F »il¡F«
ga‹ghL FiwªJ bršY« v‹W e«g¥gL»wJ. mªãiya¨š mt® mÂf¥ gz¤ij
bryÎbrŒjhY«mtUilaÂahf«mÂfkhfÏU¡fhJ.
18
njit é c©ik mDgt¤ijmo¥gilahf bfh©lJ. éiy FiwÍ«
bghGJnjitmÂfç¥gijeh«eilKiwæšfhzyh«.më¥òmÂfkhfÏUªjhš
éiy FiwÍ«. g©l§fë‹ më¥ò mÂfç¤jhš ÏWÂãiy¥ ga‹ghL FiwÍ«.
é‰gidahs‹ Á¿jsÎ éiyia¡ Fiw¤J¤ jh‹ é‰gidia mÂfç¡f
Kašth‹.
FiwªJ brš ÏWÂãiy éisÎ é midtU« ga‹gL¤J« xU bghJ
éÂahF«. ntsh©ikæš ciH¥ò, _yjd§fis ÏUkl§F mÂfç¥gj‹ _y«
c‰g¤Âia ÏUkl§F ca®¤j KoahJ. Ï›é bjhê‰rhiyfS¡F« bghUªJ«
xUéÂahF«.
czÎc‰g¤ÂmÂfç¥gijél k¡fŸbjhif ntfkhfmÂfç¡»wJ v‹W
khšj°ì‹k¡fŸbjhif¡nfh£ghLTW»wJ. ÏJxUJšèakhdT‰Wmšy.
ViH ehLfëš gRik¥òu£Á V‰gL« tiu Ï¡T‰W c©ikahF«. gRik¥òu£Á
ntsh©ikc‰g¤ÂiamÂfç¡f¢brŒ»wJ. viHehLfëšmÂfk¡fŸbjhif
cŸsJ. k¡fŸ bjhif¥ bgU¡f¤ij¡ f£L¥gL¤j ViH ehLfŸ mÂf msÎ
gz¤ij¡FL«gf£L¥gh£o‰fhf¢bryÎbrŒ»‹wd.MfntbghUëašéÂfŸ
eilKiwæšmÂfK¡»a¤Jt«thŒªjjhffUj¥gL»‹wd.
mo¥gil¡ fU¤JfŸ (Basic Concepts)
x›bthU m¿éaY¡F« xU Áw¥ò¤ j‹ik c©L. bghUëaY¡F«
xU jå¤j‹ik c©L. Áy bghUëaš gj§fŸ Áw¥ò¡ f©nzh£l¤Âš
ga‹gL¤j¥gL»‹wd. bršt«, g©l§fŸ, tUkhd«, kÂ¥ò, éiy k‰W« rªij
ngh‹w mo¥gil¥ bghUëaš gj§fë‹ bghUis cz®ªJ bfhŸs nt©L«.
Ïšiyba‹whšFH¥g¤Â‰FtêtF¡F«.
bršt« (Wealth)
bghJthf bršt« v‹gJ gz¤ij¡ F¿¡F«. Mdhš bghUëaèš
éU¥g¤ijãiwÎbrŒÍ« gzkÂ¥òŸs g‰wh¡FiwahÍŸs g©l§fŸmid¤J«
brštkhF«. gz kÂ¥òŸs mid¤J« bghUëaèš brštkhF«. mid¤J¥
bghUëašg©l§fS«kh‰WkÂ¥ò(Value in Exchange)(gçt®¤jid)cilajhF«.
xU F¿¥Ã£l fhy¤Âš ÏU¥Ãš cŸs gz kÂ¥òŸs g©l§fŸ mid¤J«
bršt§fŸvd¥gL«.MfntbghUshjhug©l§fŸmid¤J«brštkhF«.
bršt¤Â‹ g©òfŸ
1. g©l§fŸ ga‹ghL cilajhf ÏU¤jšnt©L«. éU¥g¤ij
ãiwÎ brŒÍ« r¡Âia cilajhf ÏU¡f nt©L«. m¥g©l§fŸ
éU«g¡ToaitahfÏU¡fnt©L«v‹Wkh®õšTW»‹wh®.
2. g©l§fë‹më¥òtiuaiw¡F£g£ljhfÏU¡fnt©L«.NçaxëÍ«,
fh‰W«thœ¡if¡FÏ‹¿aikahjJ.mitÏšyhkšthHKoahJ.Mdhš
mit më¥Ãš Vuhskhf cŸsjhš brštkhf¡ fUj¥gLtšiy. Ïit
Ïytr¥g©l§fshF«.
19
3. bršt«xUtçläUªJk‰wt®fS¡Fkh‰w¥gl¡ToajhfÏU¡fnt©L«.
4. gzkÂ¥òcilajhfÏU¡fnt©L«.
5. òw¢ brštkhf ÏU¡fyh« (c«.) xU ãWtd¤Â‹ e‰bga® (Good Will) mªãWtd¤Â‹òw¢brštkhF«.
ga‹ghL, g‰wh¡Fiw k‰W« kh‰w¤j¡f j‹ik bršt¤Â‹ K¡»a¥
g©òfshF«.
bršt¤Â‹ tiffŸ (Classification of Wealth):
1. jåah® bršt«v‹gJ gU¥bghUŸk‰W«mUt¥bghUiscŸsl¡»aJ.
ÅL, ãy«, ku¢rhkh‹fŸ, vªÂu§fŸ ngh‹wit gU¥bghUŸfshF«.
g§Fg¤Âu§fŸit¤ÂU¥gJ«jåah®bršt¤Âšml§F«.
2. rKjha¢bršt«: (Social Wealth) rKjha¢bršt«mšyJbghJ¢bršt«
v‹gJ rKjha¤Âš cŸs midtU¡F« ga‹gL¤J« bghU£fshF«.
bghJ rhiyfŸ, ó§fh¡fŸ, bghJ¡ fšé ãWtd§fŸ, bghJ Ehyf§fŸ,
mU§fh£Áaf§fŸngh‹witrKjha¢brštkhF«.
brštK« eyK« (Wealth and Welfare)
bršt¤Â‰F« ey¤Â‰F« beU§»a bjhl®ò c©L. xU eh£L k¡fë‹
eykhdJ mªeh£o‹ bršt¤Â‹ msit¥ bghW¤jJ k£LkšyhJ, bršt« v¥go
c‰g¤Â brŒa¥gL»wJ. mJ v›thW g»®ªjë¡f¥gL»wJ v‹gij¥ bghW¤J«
mikͫ.
g©l§fŸ (Goods)
kåjéU¥g¤ijãiwÎbrŒÍ«vJΫbghUëaèšg©lkhffUj¥gL»wJ.
bghUëaèš g©l§fŸ v‹gJ gU¥bghUŸ, mUt¥ bghUŸfis¡ F¿¡F«
eh‰fhè mšyJ M¥ÃŸ v¥go xU g©lnkh mnjnghy eof®fŸ, MÁça®fŸ,
Ïir¡fiyP®fŸÏt®fë‹gâfS«g©l§fshf¡fUj¥gL»‹wd.
g©l§fŸ Ïytr¥ g©l§fŸ v‹W« bghUëaš g©l§fŸ vd
ÏUtif¥gL« Ïa‰ifæ‹ bfhilfshd fh‰W«, Nça xëÍ« Ïytr¥
g©l§fshF«. mit g‰wh¡Fiwahditmšy. mit rªijæšéiy bgWtJ
Ïšiy. Mfnt mJ Ïytr¥ g©l§fshf¡ fUj¥gL»‹wd. bghUëaš
g©l§fS¡F¢rªijæšéiybfhL¡fnt©L«. ntWtêæšTWnthnkadhš
Ïj‰F kh‰W kÂ¥ò (Value in Exchange) c©L. Vbd‹whš njitnahL
x¥ÃL«nghJ mit g‰wh¡FiwahditnaahF«. xU Ïl¤Âš Ïytr¥ g©lkhf
fUj¥gLtJ, ntW xU Ïl¤Âš bghUëaš g©lkhf¡ fUj¥gL«. g©l§fë‹
njit më¥ig¥ bghW¤nj mikÍ«. (c«.) »uhk§fëš éwF xU Ïytr¥
g©lkhF«. efu¥gFÂfëšÏt‰¿‰Feh«éiybfhL¤Jbgwnt©oæU¥gjhš
ÏJbghUëašg©lkh»wJ.mnjngh‹WÏytr¥g©lkh»aj©Ù®,g‰wh¡Fiw
v‰gL«nghJbghUëašg©lkh»wJ.
20
g©l§fis Ef®Î¥ g©l§fŸ (Consumer Goods) c‰g¤Â¥ g©l§fŸ
(Producers Goods) v‹W ÏUtifahf¥ Ãç¡fyh«. Ef®Î¥ g©l§fŸ ekJ
éU¥g¤ij neuoahf ãiwÎ brŒgit. mit (1) mGF« g©l§fŸ (c«.)
fhŒf¿, Û‹, Ïiw¢Á (2) mêah¥ bghUŸfŸ (ÅL, fh®, thbdhè) Ïu©L
tif¥gL«. _yjd¥ bghU£fŸ ekJ éU¥g¤ij kiwKfkhf ãiwÎ brŒgit
ÏaªÂu§fisc‰g¤ÂbrŒa¥ga‹gL«ÏaªÂu§fŸ_yjd¥g©l§fŸvd¥gL«
(c«.) fh® xU ÏaªÂukhF«. ÏJ Ef®Î¥ bghUŸ. Mdhš fhiu c‰g¤Â brŒa
ga‹gL« ÏaªÂu§fŸ _yjd¥ g©l§fŸ mšyJ c‰g¤Â¥ g©l§fŸ v‹W
miH¡f¥gL»‹wd.xUg©l«xUÏl¤ÂšEf®Î¥g©lkhfΫntWxUÏl¤Âš
c‰g¤Â¥ g©lkhfΫ fUj¥gL»wJ. (c«) ä‹rhu« ÅLfëš ga‹gL¤J«nghJ
Ef®Î¥ g©lkhfΫ, ãWtd§fëš ga‹gL¤J«nghJ c‰g¤Â¥ g©lkhfΫ
fUj¥gL»wJ.
tUkhd«
bghJthf tUkhd« v‹gJ bghUëaèš gz tUkhd¤ij¡ F¿¡F«.
“bghUëaèš tUkhd« v‹gJ bghUëaš g©l§fëèUªJ »il¡f¡Toa
kdãiwéid¡ F¿¡F« v‹W brè¡bk‹ TW»wh®. mid¤J bghUëaš
g©l§fS« brštkhF« v‹gJ ek¡F¤ bjçÍ«. bršt¤ÂèUªJ jh‹
tUkhd«»il¡»wJ. (c«)brhªjÅLxUbrštkhF«.mÂèUªJbgW«thlif
tUkhdkhF«.
tUkhd« ÏU tif¥gL« 1. gz tUkhd« (Money Income) 2. c©ik
tUkhd«(Real Income)k¡fŸtUkhd¤ij¥bghJthfgzkhfnth<£L»wh®fŸ.
gz tUkhd« v‹gJ bgausÎ tUkhd« MF«. xU eh£L k¡fë‹
thœ¡if¤ ju« mt®fsJ c©ik tUkhd¤ij¥ bghW¤nj mikÍ«. c©ik
tUkhd«gz¤Â‹th§F«r¡Âia¥bghW¤njmikÍ«.Mdhšgz¤Â‹th§F«
r¡ÂahdJ g©l§fë‹éiy k£l¤ij¥ bghW¤JmikÍ«. g©l§fŸ, gâfŸ
ÛJ bfh©LŸs M¡f¤ij¥ (Command) (Âw‹) bghW¤J c©ik tUkhd«
mikÍ«.gztUkhd«mÂfç¥gjhšk£Lnkk¡fŸe‹whfthœtjhfTwKoahJ.
v›tsÎg©l§fisth§F»wh®fŸv‹gij¥bghW¤njmt®fsJthH¡if¤ju«
mikͫ.
vdJ gz tUkhd« %.10/-vd¡ bfhŸnth«, xU »nyh muÁ‹ éiy
%.10/- , Ï¥nghJ vdJ tUkhd¤Âš eh‹ xU »nyh mçÁ th§f KoÍ« mšyJ
v‹DilagztUkhd¤Â‹kÂ¥òxU»nyhmçÁahF«.mL¤jkhj«v‹Dila
gz tUkhd« %.15/- Mf caU»wJ, mçÁæ‹ éiynah %.20/- Mf ca®»wJ
vd¡bfhŸnth«. Ï¥nghJ v‹Dila gz tUkhd¤Â‹ kÂ¥ò 3/4 »nyh mçÁ
k£LnkMF«. vdnt, v‹DilagztUkhd«ca®ªjnghÂY«éiyV‰w¤Â‹
fhuzkhf c©ik tUkhd«FiwªJé£lJ. Mfnt “c©ik tUkhd« v‹gJ
éiyahš rçbrŒa¥gL« gz tUkhd«“ MF«.
21
eh£L tUkhd«
xUtUl¤Âšc‰g¤ÂbrŒa¥gL«g©l§fŸk‰W«gâfë‹kÂ¥ngeh£L
tUkhd«MF«. "xU eh£o‹ ciH¥ò«, KjY«mªeh£o‹Ïa‰if ts§fSl‹
To Xuh©L fhy¤Âš c‰g¤Â brŒa¥gL« g©l§fŸ k‰W« mid¤J tifahd
gâfŸ M»at‰¿‹ bkh¤j ãfu kÂ¥ò. mªeh£o‹ c©ikahd ãfu M©L
tUkhd« (mšyJ) eh£L tUkhd« mšyJ eh£L tUkhd <Î (Dividend)" v‹W
kh®õšeh£LtUkhd¤ij¥g‰¿Ïy¡fz«tF¤JŸsh®.
xU eh£o‹ tUkhd¤ÂèUªJ mªehL brštªj ehlh? mšyJ ViH
ehlh? v‹Wm¿a KoÍ«. ntsh©ik Jiw (Agriculture), bjhêšJiw (Industry) gâ¤Jiw(Service Sector) M»at‰¿‹K¡»a¤Jt¤ijeh£LtUkhd¤ÂšÏit
më¡F«g§FÔ®khå¡»wJ.
eh£L tUkhd¤ij mªeh£o‹ k¡fŸ bjhifahš tF¡f “jyh tUkhd«“
(Per Capita Income) »il¡F«(jåegç‹M©LtUkhd«).
jyhtUkhd«=
k崘 (Value)
xU g©l¤Â‹ gçt®¤jidæ‹ ju« kÂ¥ò vd¥gL«. kÂ¥ò v‹gJ rh®ò¤
(Relative) j‹ikÍilaJ. ÏJ xU F¿¥Ã£l neu¤Âš, F¿¤j Ïl¤Âš, Ïu©L
bghUŸfS¡»ilnaahdbjhl®òfisbtë¥gL¤J»wJ.
kÂ¥ò, ga‹gh£L kÂ¥ò (Value-in-use) gçt®¤jid mšyJ kh‰W kÂ¥ò
(Value-in-exchange) vdÏUtif¥gL«. fh‰W, j©Ù®,NçaxëM»at‰¿‰F¥
ga‹gh£L kÂ¥ò c©L. gçt®¤jid kÂ¥òŸs g©l§fS¡F k£Lnk
bghUëašK¡»a¤Jt« bfhL¡»wJ. xU g©l« gçt®¤jid kÂ¥ig¥bgwmJ
ga‹ghL cilajhfΫ, g‰wh¡ FiwahdjhfΫ, gçkh‰w« brŒa¡ToajhfΫ
ÏU¡fnt©L«. ntW tifæš T¿dhš mid¤J bghUëaš g©l§fS¡F«
gçt®¤jidkÂ¥òc©L.
gz¤Â‹_y« kÂ¥ig mséL»nwh«. kÂ¥ò rh®ò¤j‹ik cilaJ.
fhy¤ij¥bghW¤J«,Nœãiyia¥bghU¤J« g©l¤Â‹kÂ¥ò-khWgL« (c«) Ice Cubes Fë®fhy¤ijélnfhilæšmÂfkÂ¥òilaJ.
éiy
g©l§fë‹kÂ¥ig¥gz¤jhšF¿¥Ã£lhšmJéiyvd¥gL«.bghJthf
bghUëašm¿P®fŸk¥ÉF«éiy¡F«Ïilnavªj ntWghL«fh£léšiy.
všyhéiyfS«x‹W¡bfh‹Wbjhl®òilad. ÏJntéiymik¥ghF« (Price System) m§fhoæš bghUS¡F eh« bfhL¡F« éiy Ášyiu éiy (Retail) vd¥gL«. ãy«,ciH¥ò,_yjd«M»at‰¿‰Feh«bfhL¡F«éiythu«,Tè,
eh£LtUkhd«
k¡fŸ bjhif
22
t£oahF«. Kjyhë¤Jt¥ bghUshjhu¤Âšéiymik¥òK¡»a¥ g§fh‰W»wJ.
th§Fgt®fŸ j§fŸ éU¥g¤ij éiyæ‹_ykhf¤ bjh¨é¥gh®. xU bghUS¡F
eh« bfhL¡F«, éiy mik¥Ã‰F eh« më¡F« MjuthF«. rKjha¤Â‹
bghUëašbrašghLfiséiymik¥òxG§F¥gL¤J»‹wJ.
rªij (m) m§fho (Market)
bghU£fŸ th§FtJ« é‰gJ« eilbgW« xU Ïlnk m§fhoahF«.
br‹idæšcŸsnfha«ngLm§fho,fhŒf¿é‰F«xUÏlkhF«.bghUëaè‹
m§fho v‹gJ g©l§fis th§F«-é‰F« xU F¿¥Ã£l Ïl« mšy.
“neuoahfnthmšyJKft®fŸ_ykhfnth, th§FgtU«,é‰gtUk rªÂ¡F« x®
Ïlnkm§fhoahF«.vL¤J¡fh£lhfÛ‹rªijÛ‹fisth§F«,é‰F«ÏlkhF«.
ϧFth§FnthU«é‰nghU«beU§»abjhl®òbfh©LŸsd®. m§fhoæšxU
gFÂæš bfhL¡f¥gL« éiyahdJ mj‹ kWgFÂæš bfhL¡f¥gL« éiyia¥
gh¡F«“v‹Wbg‹Ah«Tw»‹wh®.
bghJthf, g©l§fë‹ m§fhoia k£Lnk m§fho v‹W TW»nwh«.
Mdhš g©l§fŸ jéu k‰w bghU£fS¡F« m§fho c©L. mitahtd 1.
bjhêyhs® m§fho (Labour Market) mašeh£L bryhtâ m§fho (Foreign Exchange Market) _yjdm§fho(Capital Market).
m§fhoæ‹ tiffŸ
Ïl«, fhy«, ngh£oæ‹ j‹ikia¥ bghW¤J m§fhofŸ gytif¥gL«.
m§fhoiamJmikªÂU¡F«Ïl¤ij¥bghU¤J1.cŸS®m§fho(Local Market) (c«) fhŒf¿, ky®fŸ 2. njÁa m§fho (National Market) (c«) òlitfŸ 3. cyf
m§fho(World Market)(c«)ÏU«ò,gU¤Âr®¡fiuv‹Wgytif¥gL«.
ngh£oæ‹ mo¥gilæš m§fhoia ÏU tiffshf¥ Ãç¡fyh« 1. ãiwÎ¥
ngh£o(Perfect Competition)2.ãiwFiw¥ngh£o(Imperfect)v‹gdthF«.
fhy¤ij¥ bghU¤Jm§fhoia, m§fho fhy« (Market Period) FW»a fhy
m§fho (Short Period) Ú©lfhy m§fho (Long Period) v‹W« Ãç¡f¥gL»wJ.
fhy«FW»ajhfÏU¥Ã‹’njit’K¡»ag§fh‰W»wJ. fhy«Ú©ljhfÏU¥Ã‹
‘më¥ò’K¡»a¥g§fh‰W»wJ.
bghUëaè‹ K¡»a¤Jt«
r_f m¿éaèš bghUëæaš xU K¡»a¥ ÃçthF«. ekJ m‹whl
thœ¡ifæY« ÏJ K¡»a¥ g§F t»¡»wJ. m¿éaèš c©ik¡ fU¤ij
m¿ªjbfhŸsntKid»nwh«. MdhšbghUëaš,c©ikãiym¿ªJbfhŸs
k£Läšyhkš,r_f¥bghUshjhu¥Ãu¢ridfS¡FÔ®ÎfhzΫKaš»wJ.
m¿it m¿é‰fhf k£Lnk gæštJ bghUëaš m¿P®fë‹ neh¡fkšy.
Ãu¢ridfS¡F¤Ô®Îfh©gnjbghUëaè‹K¡»a¡F¿¡nfhshF«.bghUëaš
Ãu¢ridfs¡F cldo¤ ԮΠbghUëaš m¿P®fël« »ilahJ. Mdhš
bghUshjhu¡bfhŸiffŸ_y«muR¡Fmt®fŸcjébrŒaKoÍ«.
23
“bghUshjhu¡ nfh£ghLfŸ, bfhŸif Koé‰F cldoahf V‰f¡Toa,
Ô®khå¡f¥g£l KoÎfis¡ TWtJ Ïšiy. ÏJ xU têKiwna, ÏJ kd‰F
xUrhjd«. Áªjid¡FxUE£g«. Ïjid¥bg‰¿U¥gt®fŸÏj‹_y«xUÁy
rçahdKoÎfis¥bgwcjλwJ”v‹WÑ‹RTW»‹wh®.
eÅd muÁ‹ gy Ãu¢ridfŸ bghUëaš j‹ikÍilad. muÁ‹
Ãu¢ridfëš bghUëaš m¿P®fŸ K¡»a¥ g§fh‰¿æU¡»‹wd®. Ïu©lh«
cyf¥ nghç‹Koéš b#®kåæ‹ bghUshjhu« bgU«ghY« Ó®Fiy¡f¥g£lJ.
ϧF gzÅ¡f«, g©l§fë‹ g‰wh¡Fiw, äif ntiyæ‹ik (Mass Unemployment) ãyéaJ. “Y£é¡ Vuh£” (Ludwig Erhard) v‹w bghUëaš
m¿Pç‹ m¿Îiuia¥ Ëg‰¿ajhš b#®khåa¥ bghUshjhu« ntfhkhf Û£Á
milªjJ.b#®kåæ‹bghUshjhuÛ£ÁxUbghUëašmÂrakhF«(Miracle).
mnj ngh‹W 1930Ïš V‰g£l cyf¥ bghUshjhu kªj¤ÂèUªJ mbkç¡fh
muRÛ£ÁbgwJ.M.Ñ‹Á‹bghUshjhu¡bfhŸiffŸK¡»ag§fh‰¿d.
éiy,thu«,Tè,t£o, yhg«, tçfŸKjèait g‰¿bghUëašTW»wJ.
x›bthUtiuÍ« ÏJ vjhtJ xU têæš gh¡»wJ. vdnt “bghUëaš m¿Î
Á¿jsntD« Ïšyhj xUt‹ c©ikahd Fokfdhf ÏU¡fKoahJ“. v‹w
Tw¥gL»wJ.
24
gæ‰Á
gFÂ - m
I. rçahd éilia¤ nj®ªbjL¡fΫ
1. brštÏy¡fz¤Â‹MÁça®:
m.Mš~ÃuLkh®õš M.ÏyadšuhË°
Ï.Ml«°ä¤ <.rhKntšr‹
2. »il¥gUikÏy¡fz¤Â‹MÁça®
m.Ml«°ä¤ M.rhKntšr‹
Ï.Mš~ÃuLkh®õš <.ÏyadšuhË°
3. ãfubghUshjhuey«g‰¿afU¤ijvL¤Jiu¤jt®
m.rhKntšr‹ M.Mš~ÃuLkh®õš
Ï.Ml«°ä¤ <.ÏyadšuhË°
4. bghUshjhu«v‹gJ
m.Ïašòium¿éaš M.be¿Íium¿éaš
Ï.Ïu©Lnk <.vJÎäšiy
5. bghUshjhu¤Âšeh«ga‹gL¤JtJ
m.gF¤jhŒÎKiw M.bjhF¤jhŒÎKiw
Ï.Ïu©Lnk <.vJÎäšiy
II. nfho£l Ïl§fis ãu¥òf
6. E©âašv‹gJ________ MF«.
7. c‰g¤Âvd¥gLtJ________ cUth¡FtjhF«.
8. g©l§fS¡F,g©l§fiskh‰¿¡bfhŸtJ________ MF«.
9. bghUshjhu«v‹gJ________ m¿éayhF«.
10. gyju¥g£lbršt¤Â‰FvL¤J¡fh£L________.
III. bghU¤Jf
11. bghUshjhu¡nfh£ghLfŸ - m.ÏU¥ò
12. KjšnehghšgçR - M.x£l«
13. Ïa§FãiymQFKiw - Ï.kh®õš
14. bršt« - <.fhyf£l«
15. tUkhd« - c.o«g®fŸk‰W«~¥çZ
25
IV. xçU th®¤ijfëš éilaë¡fΫ
16. bghUsjhu¤Â‹ntWbga®v‹d?
17. v¡dhbk£ç¡°vd¥gLtJvªbjªjghl§fiscŸsl¡»aJ?
18. ç¡fh®nlhvªjKiwiaga‹gL¤Âdh®?
19. Ïytrg©l§fS¡FÏu©LvL¤J¡fh£LfŸjUf.
20. gztUkhd¤Â‰FntWbga®v‹d?
gFÂ - M
ËtU« édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tçfëš éilaë¡fΫ.
21. bghUshjhu«g‰¿MšÃu£kh®õè‹Ïy¡fz«ahJ?
22. bghUsjhu¤Â‹K¡»aÃçÎfŸv‹d?
23. bghUsjhu«,fâj«,òŸëæašÏt‰¿‰FÏilnaahdbjhl®Ãidétç.
24. Ïytr¥g©l§fŸk‰W«bghUshjhu¥g©l§fisntWgL¤Jf?
25. gaå‹kÂ¥òk‰w«gçkh‰w¤Â‹Ït‰¿‹ntWghLfisés¡Ff.
gFÂ - Ï
ËtU« édh¡fS¡F xU g¡f mséš éilaë¡fΫ.
26. Ml«°ä¤Â‹brštÏy¡fz¤ij¥g‰¿aFiw¥ghLfisMuhŒf?
27. E©âašk‰W«ngçašbghUshjhu¤Â‹ntWghLfis¡TWf.
28. bghUshjhu«x®Ïašòium¿éayh(mšyJ)be¿Íium¿éayh?
29. ãiyahdk‰W«Ïa§FãiyfU¤J¡fisg‰¿aÁWF¿¥òtiuf.
30. bghUshjhuMŒÎKiwfis¥g‰¿éth¡fΫ.
gFÂ - <
ËtU« édh¡fS¡F _‹W g¡f mséš éilaë¡fΫ.
31. bghUshjhu¤ij¥g‰¿kh®õè‹Ïy¡fz¤ijMuhŒf.
32. bghUshjhu¤ij¥g‰¿ÏyadšuhËÁ‹Ïy¡fz¤ijMuhŒf.
33. bghUshjhuK«Ãwr_fÏašfSl‹cŸsbjhl®Ãidéth¡fΫ.
34. bghUshjhuéÂfë‹j‹ikk‰w«K¡»a¤Jt¤ijéth¡fΫ.
35. bghUshjhu¤Â‹j‹ikk‰w«všiyfiséth¡fΫ.
26
ghl« - 2
mo¥gil¥ bghUëaš Ãu¢ÁidfŸ
mo¥gil¥ bghUshjhu¥ Ãu¢ÁidfŸ
bghUëaš g‰wh¡Fiwahš (Scarcity) V‰gL« bjçÎ (Choice) brŒjiy¢
rh®ªjx®m¿éašMF«.bjçÎfis¢brŒÂLtjhšvG«mo¥gil¥Ãu¢ÁidfŸ
ahit? VªjxUrKjhaK«_‹WK¡»aÃu¢ÁidfisK‹it¤njbjçÎfis
nk‰bfhŸsšnt©L«.mitfshtd.
1.vªj¥bghUisc‰g¤ÂbrŒtJ,v›tsÎc‰g¤ÂbrŒtJ?
czthmšyJgil¡fy‹fsh(weapons),m›thbwåš,v›tsΡF?
mjhtJ mÂf czÎ k‰W« Fiwthd gil¡fy‹fsh? mšyJ mÂf
gil¡fy‹fŸk‰W«FiwthdczÎ¥bghUsh?
2.g©l§fŸv›thWjahç¡f¥glnt©L«?
“ä‹rhu¤ij” bt¥g M‰wš bfh©L (from Thermal Power) jahç¥gjh
mšyJÚ®ä‹r¡Âahš(Hydro Power)jahç¥gjh?
3.g©l§fŸahU¡fhfjahç¡f¥glnt©L«?
xU Áy brštªj®fŸ k‰W« gy ViHfS¡fhfth? (mšyJ) bgUthçahd
k¡fŸthH¡ifia¢br«iahfthœtj‰fhfth?
Ï«_‹Wmo¥gil¥Ãu¢ÁidfS«x‹iwx‹Wrh®ªjitMF«.ts®¢Á¥
bgw, rKjha« rçahd bjçÎfis nk‰bfh©L kdãiwit¥ bgwnt©L«.
nk‰fh© _‹W édh¡fS« mid¤J tif bghUshjhu¤Â‰F« (economics) bghUªJ«. Mdhš gštif¥ bghUshjhu KiwfŸ jkJ brhªj bjçÎfis
nk‰bfhŸs Ka‰Á¡»‹wd. xU F¿¥Ã£l rKjha¤Ây bjçé‹ Ïašò
bghUshjhu¤Â‹Kiwfis¥bghU¤njmikÍ«.
bghUshjhu KiwfŸ(Economic Systems)
xU bghUshjhu Kiw v‹gJ Ñœ¡fhQ« mo¥gil édh¡fS¡F éil
gf®jš MF«. gšntW bghUshjhu KiwfŸ, ntWg£l Kiwfëš nk‰fhQ«
édh¡fS¡Féilaë¡»‹wd. v‹dc‰g¤Â brŒa nt©L«, v›thWc‰g¤Â
brŒant©L«,ahU¡Fc‰g¤ÂbrŒant©L«v‹wikaÃu¢ridfisgšntW
bghUëašTWfŸv›thWÔ®¤Jit¡»‹wdv‹gnjbghUshjhuKiwvd¥gL«.
bghUëaè‹ brašghLfS¡»ilna, g©l§fŸ gâfë‹ c‰g¤Â k‰W«
g»®éidnaÏJ(bghUshjhuKiw)F¿¥ÃL»wJ.
bghUshjhu KiwfŸ v‹gJ gšntW jåeg®fŸ k‰W« mt®fë‹
ãWtd§fshd t§» ãWtd§fŸ, fšé ãWtd§fŸ k‰W« bghUshjhu
ãWtd§fŸ M»at‰iw¡ bfh©ljhf ÏU¡F« bghJthd bghUshjhu
Kiwfshtd
27
1. giHik¥bghUshjhu«(Traditional Economy)
2. Kjyhë¤Jt/m§fho¥bghUshjhu«(Capitalist Economy)
3. bghJÎilik/f£lis¥bghUshjhu«(Socialist Economy)
4. fy¥ò¥bghUshjhu«(Mixed Economy)
1. giHik¥ bghUshjhu«
giHik¥ bghUshjhu¤Âš, giHikfŸ, gH¡f tH¡f§fë‹ éÂfŸ, k‰W«
el¤ij¡ TWfŸ M»ad mo¥gil¥ Ãu¢Áidfis Ô®¤J it¡f¥gL»‹wd.
mj‹ rçahd Ef®Î¤ njitia,mJc‰g¤Â brŒJ bfhŸ»wJ. ÏJ xU thœÎ/
ÃiH¥ghjhu¥ bghUshjhu« MF«. m§nf Á‰wsÎ c‰g¤Âna ÏU¡Fkhjyhš
ngusÎé‰gid¡FthŒ¥Ãšiy jiyKiw¤JiykiwahfxnubghUnsc‰g¤Â
brŒa¥gL»wJ.c‰g¤ÂKiwfŸäfΫgHikahdit.
2. Kjyhë¤Jt« / m§fho¥ bghUshjhu«
Kjyhë¤Jt / m§fho¥ bghUshjhu¤Âš “jilæšyh rªij”fë‹
(Free Market) _ynk g©l§fë‹ c‰g¤Â k‰W« g»®Î Ô®khå¡f¥gL»wJ.
vdnt, ÏJ m§fho¥ bghUshjhu« (mšyJ) jilæšyh thâg bghUshjhu«
v‹W« miH¡f¥gL»wJ. c‰g¤Âahs®, Ef®nth® mšyJ ts« bg‰¿U¥gt®
(resource owner) j§fS¡bfd jå¥g£l RjªÂu¤ij¥ bg‰WŸsd®. jåeg®fŸ
njitahd g©l§fŸ k‰W« gâfis th§Ftj‰F« é‰gj‰F« jdJ
bjhêiy (Occupation) nj®ªbjL¤J bfhŸtj‰F« jilnaJ« Ïšiy. jdJ
brašghLfS¡F têfh£l¡Toa xU ika xU§»iz¥ghsiu m§fho¥
bghUshjhu«bg‰¿U¡féšiy. Mdhšm§fho¢r¡Âfshdmë¥ò,njitk‰w«
éiyfŸM»aitfë‹brašghLfë‹fhuzkhfRamik¥ò(Self Organization) njh‹W»wJ.
m§fho¥ bghUshjhu¤Â‹ Áw¥g«r§fŸ
(Salient Features of Capitalism)
1. jåah® brh¤Jçik
jå eg®fŸ brh¤J th§fΫ, brhªjkh¡» bfhŸsΫ cçik c©L.
tiuaiwæ‹¿ v›tsÎ brh¤J¡fis nt©LkhdhY« it¤J¡ bfhŸsyh«.
nkY« brh¤ij r£l¥ó®tkhf mt®fŸ éU«ò»‹w têfëš ga‹gL¤Â¡
bfhŸsyh«.
2. Ïyhgneh¡f«
Ïyhgneh¡F k£Lnk m§fho¥ bghUshjhu¤Â‹ K¡»a¢ brašghlhF«.
bgUksÎ Ïyhg§fis¤ Âu£lnt©Lbk‹gjhš jåkåj‹ mÂf Ïl®ghLfis
nk‰bfh©Lc‰g¤ÂKoÎfis nk‰bfhŸth‹. vdnt ‘Ïyhgneh¡fnk’m§fho¥
bghUshjhu¤Â‹K¡»a¢r¡ÂahfbrašgL»wJ.
28
3. bjçÎ nk‰bfhŸS« RjªÂu«
v‹d bghUis c‰g¤Â brŒtJ v‹gij c‰g¤Âahsnu nk‰bfhŸ»wh®.
Ô®khå¥gš “RjªÂu« bg‰WŸsh®. jdJ gâfS¡fhd¤ jFªj éiyia
Ô®khå¤J¡ bfhŸs c‰g¤Â¡ fhuâfis¢ RjªÂukhf v§F nt©LkhdhY«
gâak®¤Â¡ bfhŸsyh«. mJ nghynt Ef®nthU« jdJ njitfis th§»¡
bfhŸsKGRjªÂu«bg‰WŸsh®.
4. m§fho¢ r¡ÂfŸ
m§fho¢ r¡Âfshd njit, më¥ò k‰W« éiy M»ait, Ï«Kiwia
be¿¥gL¤J« F¿pLfŸ MF«. bgUthçahd bghUshjhu brašghLfŸ
éiyæa¡f¤jhš (Price Mechanism)mikªjjhF«. c‰g¤Â,Ef®Î k‰W« g»®Î
M»at‰W¡fhdédh¡fŸm§fho¢r¡Âfis¥bghU¤njÔ®khå¡f¥gL»wJ.
5. muÁ‹ Fiwªjg£r brašghL
bgUthçahdbghUshjhu¥Ãu¢ÁidfŸm§fho¢r¡Âfshš(Market Forces) Ô®khå¡f¥gL»‹wd. Fiwªjg£r msthf muÁ‹ g§fhdJ Áy K¡»akhd
gâfis¢brŒanttiuaW¡f¥g£LŸsJ. mjhtJ,m§fhoiaxG§FgL¤Jjš,
ghJfh¥ò,mašeh£L¡bfhŸif,gz«(Currency)ngh‹witfnsm¥gâfshF«.
m§fho¥ bghUshjhu¤Â‹ e‹ikfŸ
1. c‰g¤Â bgUF»wJ
m§fho¥ bghUshjhu¤Âš xU étrhænah, tâfnuh, bjhêyÂgnuh
jd¡bfdbrh¤Âid¥bg‰W,jh‹éU«ò«têæšga‹gL¤Â¡bfhŸsyh«.mt®
j‹dy¤Â‰fhf c‰g¤Âia¥ bgU¡F»wh®. Ïj‹ éisthf tUkhd«, nrä¥ò
k‰W«KjÄLcaU»wJ.
2. ey¤ij¥ bgU¡Fjš
£läLjè‹¿, c‰g¤Â k‰W« ts¤ij¥ ga‹gL¤Jjèš Âw‹ (efficiency) nk«gL»wJ v‹W Tw¥gL»wJ. xUtdJ j‹dy« rKjha¤Â‹ ey¤ijÍ«
ca®¤J»wJ.
3. be»œ¢ÁÍila mik¥ò Kiw
bghJthf bghUshjhu¤Âš “g‰wh¡FiwÍ«” "cgçÍ«" “njit” k‰W«
“më¥Ã‹” _y« rçbrŒa¥gL»wJ. Ï›thW “éiyæ‹ Ïa¡f¤jhš“ jhdhfnt
mJbrašgL»wJ.
4. muÁ‹ jiypo‹ik
muR bghUshjhu¢ brašghLfëš Fiwthd g§»idna bg‰WŸsJ.
jåeg®éU¥g¤Â‰F«rKjhaéU¥g¤Â‰F«Ku©ghLVJ«Ïšiy. bghUshjhu
ãWtd§fŸ,jhdhfntmuÁ‹jiypo‹¿j‹å¢irahf¢brašgL»‹wd.
29
5. Fiwªj éiy k‰W« jukhd bghU£fŸ
Ef®nth® k‰W« c‰g¤Âahs®fS¡F KG RjªÂu« ÏU¥gjhš jukhd
bghU£fis¡Fiwthdbryéšk‰W«éiyæšc‰g¤ÂbrŒaKo»wJ.
6. bjhêšE£g¤Âš ts®¢Á
m§fho¥ bghUshjhu¤Â‹ K¡»a¡ TW - ngh£o. Ï¥ngh£oahdJ
(Competition) c‰g¤Âahsiu¥ ò¤jh¡f KiwfŸ _y« c‰g¤Âia¥ bgU¡»,
é‰gidiamÂfkh¡f¢brŒJ,ts®¢ÁiaJçj¥gL¤J»wJ
m§fho¥ bghUshjhu¤Â‹ ÔikfŸ
1. V‰w¤jhœÎfŸ (Inequalities)
tUthæš V‰w¤jhœÎfS« brh¤J¡fŸ xU Áyçl« FéjiyÍ«
Kjyhë¤Jt¤Â‹ bgça FiwghlhF«. c‰g¤Âahs®fŸ, ãy¡»Hh®, tâf®fŸ,
mÂfyhg« <£o bgU« bršt« nr®¡»‹wd®. Ïjdhš, brštªj® bgUŠ
brštªjuhfΫ,ViHfŸäfΫViHfshfΫM»‹wd®.tiuaW¡f¥g£ltêfns
cŸsjhš ViHfŸ brštªjnuhL ngh£oælÏayéšiy. Ïjdhš, Kjyhë¤Jt«
brštªj®fS¡F«ViHfS¡F«ÏilnacŸsV‰w¤jhœÎfisnkY«mÂfç¡f¢
brŒ»wJ.
2. K‰Wçik ts®¢Á
V‰w¤jhœÎfŸ K‰Wçikia ts®¢ÁÍw¢ brŒ»‹wd. bgça T£lh©ik
myFfŸ (Mega Corporate Units), Á¿a c‰g¤Âahs®fis btëna‰¿éL»‹wd.
ãWtd§fŸ x‹W nr®ªJ T£lâ mik¤jš (Cartels), k‰W« K‰Wçik T£L
ãWtd« (Trust) mik¥gj‹_y«, c‰g¤Âæš <Lg£LŸsd ãWtd§fë‹
v©â¡ifFiwªJéL»wJ.
ÏWÂahfmitg‹dh£LãWtd§fshf(MNC)cU¥bg‰Wca®til»‹wd.
mitmo¡foeh£o‹eyDbfÂuhféiyiaca®¤J»‹wd.
3. Åœ¢Á/kªj«(Depression)
mÂf¥ ngh£oæ‹ fhuzkhf¥ bghU£fŸ msΡfÂfkhf c‰g¤Â
brŒa¥gL»‹wd. brštªj®fŸ ViHfis¢ Ru©L»wh®fŸ. ViHfŸ c‰g¤Âæ‹
e‹ikfis¥ bgw Ïayhjj‹ fhuzkhf Ru©l¥gL»wh®fŸ. ntbwhU ãiyæš
msΡfÂfkhdc‰g¤Â, rªijæš nj¡f¤ij V‰gL¤Jtjhš “kªj«“ V‰gL»wJ.
ÏJbghUshjhuãiyæ‹ikia(Economic Instability)V‰gL¤J»wJ.
4. ÏaªÂukakhjš (Mechanisation and Automation)
m§fho¥ bghUshjhu« ÏaªÂukakhjiyÍ« (Mechanisation) jhåa§»
j‹ikiaÍ« (Automation)C¡Fé¡»wJ. ÏjdhšciH¥igmÂfkhf bg‰WŸs
bghUshjhuehLfëš“ntiyæ‹ik”V‰gL»wJ.
30
5. ey« òw¡fâ¡f¥gLjš
m§fho¥bghUshjhu¤Âšjåah®ãWtd§fŸbrhFR/Ml«gu¥bghU£fis
c‰g¤Â brŒJ mÂf yhg« <£LtJl‹ Fiwthd yhg« jU« mo¥gil¥
g©l§fis c‰g¤Â brŒtij¥ òw¡fâ¡»‹wd. Ïjdhš, bghJk¡fë‹ ey«
òw¡fâ¡f¥gL»wJ.
6. ciH¥ò Ru©l¥gLjš(Exploitation of Labour)
Ïyhg« <£Ltijna F¿ahf¡ bfh©oU¡F« KjyhëfS¡bfÂuhf
fLikahd r£l« bfh©Ltu¥g£LŸsJ. bjhêyhs®fis¤ njitba‹whš
it¤J¡bfhŸtJ« Ïšiybaåš Ú¡»éLjY« (Fire & Hire Policy) rhjhuzkhd
brašghlhF«. Ï›tif¢ r£l§fŸ bjhêyhs®fë‹ CÂa¤ij äf¡Fiwthfnt
it¤ÂU¥gjhšciH¥òRu©l¥gL»wJ.
7. mo¥gil¢ r_f¤njitfŸ òw¡fâ¡f¥gLjš
gšntWtifahd mo¥gil¢ r_f¤ njitfŸ cŸsd. KG vG¤j¿Î,
bghJ¢ Rfhjhu«, Vœik mf‰wš, FoÚ®, r_fey«, rKjha¥ ghJfh¥ò ngh‹wit
MF«. Ï¥ÃçÎfëšyhg¥g§FFiwthfÏU¥gjhšKjyhëfŸ (Capitalist) KjÄL
brŒtšiy. vdnt bgUkséyhd kåj¥ Ãu¢ÁidfŸ Kjyhë¤Jt Kiwæš
òw¡fâ¡f¥gL»‹wd.
III. bghJÎilik/f£lis¥ bghUshjhu«
bghJÎilik¥bghUshjhu¤Âšc‰g¤Âfhuâfis (Means of Production) munr V‰W«, brašgL¤ÂÍ« tU»wJ. c‰g¤Â k‰W« g»®Î rh®ªj mid¤J
KoÎfisÍ« “k¤Âa £l¡FGnt” Ô®khå¡»wJ. vdnt bghJÎilik¥
bghUshjhu« “£läl¥g£l bghUshjhu mik¥ò” mšyJ f£lis¥ bghUshjhu«
(Command Economy) v‹W« miH¡f¥gL»wJ. muR K¡»a g§F t»¡»wJ.
r_f eyD¡F K¡»a¤Jt« më¡f¥gLtjhš midtU¡F« rkkhd thŒ¥ò
më¡f¥gL»wJ. Ï›tif e‹ikfshš kåjts ts®¢Á nk«ghL mil»wJ.
bghJÎilikbghUshjhu¤Âšbt‰¿bg‰wehLfŸÁyt‰WŸÓdh,»ôgh,éa£eh«,
ngh‹witml§F«. Ñœ¡fh©gitbghJÎilikæ‹Áymo¥gilÁw¥g«r§fŸ
MF«.
1. r_f ey‹
bghJÎilikæš mo¥gil¡ F¿¡nfhŸ rKjha ey« MF«.
bghJÎilikæš bfhŸif KoÎfŸ “Ïyhg neh¡f¤ij” bfh©ouhJ. k¡fë‹
mÂfg£r ey‹fis kdš bfh©nl bfhŸif KoÎfŸ nk‰bfhŸs¥gL« ÏJ
m§fho¥ bghUshjhu mik¥ò¡F ne® vÂuhdjhF«. Ï›thW k¡fë‹ rKjha
eynd(Social Well being)mo¥gilahfmik»wJ.
2. jåah® brh¤Jçikæ‹ik
jåah® brh¤Jçik tiuaW¡f¥g£lJ. eh£o‹ mid¤J brh¤J¡fS«
muR¡nfbrhªjkhdJ. mjhtJbrhªj«v‹gJxUT£lhdJ(Collective). vdnt
31
Kjyhë¤JtbghUshjhu¤ÂšcŸsJnghšvªjxUjåegU«mÂfmsÎbrh¤J
nr®¡fÏayhJ.
3. ika¤Â£l« (Central Planning)
bghUëaš bfhŸifKoÎfŸ eh£o‹ k¤Âa (ika) £l¡FGthš
nk‰bfhŸs¥gL»wJ. x›bthU bghUshjhu¥ ÃçΫ £läl¥g£l mik¥ò
Kiwahšbe¿¥gL¤j¥gL»wJ.
4. m§fho¢ r¡ÂfŸ Ïšiy
ika¥gL¤j¥g£l £läL« bghUshjhu nk«gh£LKiwæš m§fhoæ‹
g§fhdJäfΫFiwªjmsénynafhz¥gL»wJ.c‰g¤Â,g©l«k‰W«fhuâ
éiyfŸ(factor Prices)Ef®Îk‰W«g»®ÎM»aitr_feyidnaF¿¡nfhshf¡
bfh©L£lmik¥òbrašgL»wJ.
bghJÎilik¥ bghUshjhu¤Â‹ e‹ikfŸ
1. ts§fis¤ Âw«gl ga‹gL¤Jjš
Ïyhg msit¡ fz¡»š bfhŸshkš ts§fis¤ Âw«gl¥ ga‹gL¤Â¢
rKjha¤Â‰F¥ gaDŸs g©l§fis¤ jahç¥gjhš ngh£oædhš vijÍ«
Åzh¡fhkšc‰g¤ÂT£l¥gL»wJ.
2. bghUshjhu ãiy¤j‹ik
tâf¤Âš v‰gL« V‰wh¤jhœéèUªJ bghUshjhu« éLgL»‹wJ.
muR e‹F £läLtjhY«, mid¤J« e‹whf xU§»iz¡f¥g£ljhY«,
msΡfÂfkhd c‰g¤ÂÍ«, ntiyæ‹iikÍ« j鮡f¥gL»wJ. g©l§fŸ
k‰W«gâfë‹c‰g¤Âk‰W«g»®Îe‹FKiw¥gL¤j¥g£LŸsjhšbghUshjhu
ãiy¤j‹ikV‰gL»wJ.
3. rKjha ey‹
mid¤J Fok¡fS« eh£o‹ eyD¡fhf ciH¡»wh®fŸ. x›bthUtU«
mtut®CÂa¤ij¥bgW»wh®fŸ. muRMl«gu g©l§fS¡F¥gÂyhfmo¥gil
Mjhu¥ g©l§fisna c‰g¤Â brŒtš fU¤jhf cŸsJ. muR Ïytr¡
fšéiaÍ«,kèthdMdhšNHY¡FV‰wÅ£LtrÂiaÍ«,bghJRfhjhu«k‰W«
r_fghJfh¥igÍ«k¡fS¡fhf¢brŒJjU»wJ.
4. K‰Wçikæ‹ik (Absence of Monopoly)
jåah® brh¤Jçik kW¡f¥gLtjhš T£lh©ik k‰W« K‹Dçikæ‹
TWfŸmf‰w¥gL»‹wd.muRxUK‰WçikahfϧFbrašg£lnghÂY«jukhd
bghU£fisneçaéiyæš(Reasonable price)c‰g¤ÂbrŒ»wJ.
5. mo¥gil¤ njitfŸ ãiwnt‰w¥gL»‹wd
bghJÎilik¥ bghUshjhu¤Âš mo¥gil kåj¤ njitfshd j©Ù®,
fšé,clšey«,rKjha¥ghJfh¥òM»aitmë¡f¥gL»‹wd.kåjtsnk«ghL
bghJÎilik¥bghUshjhu¤ÂšmÂfkhf¡fhz¥gL»wJ.
32
6. V‰w¤jhœé‹ik (No Extreme Inequality)
rKjha eynd ÏW neh¡fbk‹gjhš bršt« nr®¡F« thŒ¥Ãšiy.
bghJÎilikKiwæšbgUksÎV‰w¤jhœÎjL¡f¥gL»wJ.
bghJÎilikæ‹ ÔikfŸ
1. M£Áahs®fë‹ M¡f« (Bureaucratic Expansion)
bghJÎilik bghUshjhu« xU “ika M¡f«“ k‰W« f£L¥gh£L
Kiwædhš Ïa¡f¥gL»wJ. ϧF k¡fŸ ca® mÂfhut®¡f¥ gaä‹¿
ciH¡»wh®fŸ. k¡fŸfodkhfciH¡fnt©L«v‹gj‰fhfv›éjkhd¢Áw¥ò¥
gæ‰ÁͫϧFbfhL¡f¥gLtšiy.
2. RjªÂuä‹ik (No Freedom)
bjhêèš RjªÂu« »ilahJ. c‰g¤Â¡ fhuâfë‹ xJ¡ÑL éntfkhd
Kiwæš eilbgWtšiy. munr ntiyfismë¡»wJ. gâælK« (Place of Work) murhnynamë¡f¥gL»wJ.Ef®nthç‹bjçÎäfΫtiuaW¡f£gg£lJ.
3. ngh£oæ‹ik Ï«Kiwia braš Âwd‰wjh¡»éL»wJ
gâ xnu khÂçahdJ (monotonous) v‹gjhš RjªÂu« ÏU¥gj‰F
thŒ¥Ãšiy.
c‰g¤Â Kiwæš vªj kh‰w« ÏUªjhY« mJ mid¤J £l§fisÍ«
kh‰w¡TL«. Vdnt vªj ò¤jh¡fKiwÍ« (Innovation) v‰gl ϧF thŒ¥Ãšiy.
be»œt‰w(Rigid).vdnt,bjhêšE£gkh‰w«tiuaiw¡F£g£lJ.
4. fy¥ò¥ bghUshjhu« (Mixed Economy)
fy¥ò¥bghUshjhu¤ÂšmuR(bghJ)k‰W«jåah®ãWtd§fŸbghUshjhu
f£L¥gh£o‰fhf it¡f¥g£LŸsd. bghJ¤Jiw, bghJÎilik¡ bfhŸifia¡
filÃo¡»wJ. nkY« jåah® Jiw jilæšyh bjhêš KidΡ bfhŸifia
Ëg‰W»wJ.v‹dc‰g¤ÂbrŒtJ?v¥go?ahU¡fhf?v‹wmid¤JKoÎfS«
munr nk‰bfhŸ»wJ. g©l§fisÍ« gâfisÍ« jåah®Jiw (Private Sector) c‰g¤Â brŒJéãnahf« (Distribution) brŒ»wJ. bghJ¤Jiw, k¡fŸ eyD¡fhf
Ef®Î k‰W« _yjd¥ bghU£fis c‰g¤Â brŒ»wJ. fy¥ò¥ bghUshjhu«,
jåah® brh¤J¡fis it¤J¡ bfhŸsΫ. Ïyhg« <£lΫ, Ef®Î, c‰g¤Â,
éãnahf«brŒaΫKGRjªÂu«më¡»wJ.MdhšÏ¤jifaRjªÂu§fŸk¡fŸ
eyD¡F vÂuhfΫ mika¡TL«. Ïitaid¤J« murhš xG§F¥gL¤j¥g£L¡
f£L¥gL¤j¥gL»‹wd.
fy¥ò¥ bghUshjhu¤Â‹ Áw¥g«r§fŸ
1. jåah®JiwÍ« bghJ¤JiwÍ« clDiwjš
fy¥ò¥ bghUshjhu¤Âš muR¤JiwÍ« jåah®¤JiwÍ« Ka‹W (Initiatives) brašgL»‹wd. mÂf Í¡Â ãiwªj (Most Strategic) k‰W« njÁa K¡»a¤Jt«
33
bgW« JiwfŸ muR¤Jiw¡F xJ¡f¥gL»‹wd. ÛjKŸs JiwfŸ jåahçl«
x¥gil¡f¥gL»‹wd. bghJ¤Jiw k¡fŸ eyidna Kj‹ik¡ F¿¡nfhshfΫ
jåah®¤JiwÏyhg¤ijnaF¿¡nfhshfΫbfh©LbrašgL»‹wd.
2. Kjyhë¤Jt« k‰W« bghJÎilikæ‹ e‹ikfŸ xU§»iz¥ò
fy¥ò¥ bghUshjhu« ‘Kjyhë¤Jt«’ k‰W« ‘bghJÎilik’ mik¥òfë‹
e‹ikfis k£Lnk V‰W¢ brašgL»wJ. vL¤J¡fh£lhf muR¤Jiw jåah®
KjÄ£il mDk¡F« mnj neu¤Âš muR K‰Wçikfis¡ (Monopolies) f£l¥gL¤J»wJ.
3. £läLjš
bghUshjhu¤Â£läLjšfy¥ò¥bghUshjhu¤Â‹k‰bwhUÁw¥ÃašòMF«.
bghUshjhu¤Â£lälšmuRk‰W«jåah®¤Jiwæ‹r£l¥ó®tmÂfhutu«òfis
(Jurisdictions)mj‹bjhl®òilatifæšbe¿¥gL¤J»wJ.
fy¥ò¥ bghUshjhu¤Â‹ e‹ikfŸ
1. Âwikahd ts¥ ga‹ghL
bghJÎilik k‰W« Kjyhë¤Jt Kiwfë‹ Áw¥ÃašòfŸ ÏizªJ
brašgLtjhš ts§fŸ KGtJ« Âwikahd tifæš ga‹gL¤j¥gL»‹wd.
ts§fŸ rçahd tifæš xJ¡ÑL brŒa¥gléšiybaåš muR mjid¡
f£L¥gL¤ÂxG§F¥gL¤J»wJ.
2. ã®t»¡f¥g£l-éiy:
njitk‰W«më¥òr¡ÂfŸk£Lnkv¥nghJ«éiyiaã®zæ¥gJÏšiy.
»il¥gUik(Scarce)g©l§fS¡Fmunréiyiaã®za«brŒtnjhLmšyhkš
ãahaéiyfilfŸ_y«mt‰iwtH§F»wJ.
3. r_f ey‹
fy¥ò¥ bghUshjhu¤Â‹ £lälš ika¥gL¤j¥gLtjhš x£Lbkh¤j r_f
ey‹ ãyλwJ. ò¤jh¡f¤Â‰fhf¥ gâahs®fS¡F btFkÂÍ«, C¡f CÂaK«
tH§f¥gL»wJ. gâah£fS¡F rKjha¥ ghJfh¥ò më¡f¥gL»wJ. tUkhd«
<£Ltšbršt«nr®¥gšV‰w¤jhœÎfŸ(inequalities)Fiw¡f¥gL»‹wd.
fy¥ò¥ bghUshjhuh¤Â‹ ÔikfŸ
1. xU§»iz¥Ã‹ik
fy¥ò¥ bghUshjhu¤Âš jåah® JiwÍ« muR¤JiwÍ« xU§»izªJ
brašgLjšmçJ. cŸf£lik¥ò¡F (Infrastructure) muR¤JiwmÂfmsÎ bghJ
ts§fis¢ bryél- neçL»wJ. jåah®Jiwnah muR¤Jiwahš V‰gL¤j¥g£l
cŸf£lik¥ig¥ ga‹gL¤Â mÂf yhg« bgw Ka‰Á¡»‹wJ. mj‰F¢ rKjha¥
bghW¥Ãšyhjj‹ fhuzkhf, bghJk¡fŸ fšé, Rfhjhu« M»at‰W¡F¢
brytê¡féU«òtšiy. murhš é¡f¥gL« vªjbthU f£L¥gh£ilÍ«
jåah®JiwéU«òtšiy.
34
2. bkJthd ntiyæš kªj¤j‹ikÍ« fhy¤jhkjK«
muR¤Jiw, Âwika‰w Kiwæš brašgl thŒ¥òŸsJ. ntiyæš
C¡fä‹ikÍ«, ifô£L« (corruption), ãfœtnjhL, c‰g¤Âia¥g‰¿
KobtL¥gj‰F«,eilKiw¥gL¤Jtj‰F«fhyjhkj¤Â‰FtêtF¡»wJ.Ïjdhš
Âwikæ‹ikbtë¥gL¤j¥gLtjhšc‰g¤Âgh¡f¥gL»wJ.
3. bghUshjhu V‰w¤jhœÎfŸ
fy¥ò¥ bghUshjhu« bghUshjhu V‰w¤jhœÎfis¢ rªÂ¡»wJ. xUòw«,
jåah®¤ Jiw muR é¡F« v›éj¡ f£L¥ghLfisÍ« brašgL¤Jtšiy.
kWòw« bghJ¤Jiw ãWtd§fŸ Tl £lä£l bghUshjhu« é¡F« v›éj
f£L¥ghLfisÍ« V‰W brašgLtšiy. bfhŸif KoÎfis jåah®¤JiwÍ«,
bghJ¤JiwÍ« xU§»izªJ V‰W¡ bfhŸshj‹ fhuzkhf bghUshjhu
V‰w¤jhœÎfŸV‰gL»wJ.
c‰g¤Â thŒ¥ò¡fŸ (Production Possibilities)
mo¥gil¥bghUshjhuÃu¢ÁidæšK¡»akhfvG«édhbghUshjhu¤Âš
eh«bjçÎfis(Choice)v›thWnk‰bfhŸtJv‹gjhF«. jåeg®fshfkhWg£l
éU¥g§fëš (Alternatives) eh« bjçÎfis nk‰bfhŸsyh«. bjhiy¡fh£Áæš
»ç¡bf£M£l¤Â‹K¡»aãfœÎfis¥ (Highlights) gh®¥gjh?myyJTLjyhd
neu« go¥gjh? 50 %ghia¡ bfh©L ghl¥ò¤jf« th§Ftjh? mšyJ Âiu¥gl«
gh®¥gj‰F gz¤ij¢ brytê¥gjh? jhÍl‹ fil¡F¢ br‹W cjÎtjh? mšyJ
mªneu¤ÂštisgªJ(Hockey) éisahLtjh?
»il¥gUik (Scarcity) fhuzkhfnt bjçÎfis (choice) nk‰bfhŸs
neçL»wJ v‹gij kwªJélKoahJ. mJnghynt bjçÎ v‹gJ khWg£l
g©l§fëilna (Alternatives) neçLtjhF«; Ïš bryΫ (Cost) MjhaK«
(benefit)x¥Ãl¥gL»wJ.
thŒ¥ò¢ bryÎ (Opportunity Cost)
eh« xU F¿¥Ã£lkhWg£l g©l¤ij (Alternatives) éU«ò«nghJ mL¤j
Áwªj khWg£l g©l« éLgLjš nt©L«. vL¤J¡fh£lhf bjhiy¡fh£Áæš
»ç¡bf£ M£l¤Â‹ K¡»a ãfœÎfis¥ gh®¡fnt©Lbkåš TLjyhf go¡F«
neu¤ij ÏH¡f neçL«. bjhiy¡fh£Áæš »ç¡bf£ gh®¥gjhš mL¤j Áwªj
khWg£l bjçthd (TLjyhf go¡F« neu¤ij) ÏH¡f neçL»wJ. Ï›thW
bjhiy¡fh£Á gh®¥gjhš nj®Îfëš TLjyhf IªJ mšyJ g¤J kÂ¥bg©fŸ
bgW«thŒ¥igÏH¡fneçL»wJ.
Ï›thW “thŒ¥ò¥ bryΔ v‹gJ Áy thŒ¥òfis ÏH¥gjhš V‰gL«
brythF«. mjhtJ mªj thŒ¥òfë‹ _y« bg‰¿U¡f¡Toa e‹ikfŸ MF«.
ntW éjkhf¢ brhštjhdhš “thŒ¥ò¢ bryΔ v‹gJ mL¤j, jFªj kÂ¥òila
kh‰W¥g©l§fë‹kÂ¥ignaF¿¥ÃLtjhF«.
35
fz¡F¢bryé‰F« (Accounting Cost)bghUshjhu¢bryé‰F« (Economic Cost) cŸs K¡»akhd ntWghnl thŒ¥ò¢ brythF«. bjçÎfŸ bgU«ghY«
thŒ¥ò¢bryé‹mo¥gilæšnk‰bfhŸs¥gL»‹wd.
c‰g¤Â thŒ¥ò tisnfhL
jåeg®fis¥ nghynt xU rKjhaK« tiuaW¡f¥g£l ts§fis¥
bg‰WŸsJ. tiuaW¡f¥g£l ts§fë‹ têna v‹d bghUis c‰g¤Â brŒtJ
v‹gij rKjha« Ô®khå¤jš nt©L«. gšntW g©l§fë‹ c‰g¤Â msitÍ«
rKjha« bjçÎ brŒjš nt©L«. g‰wh¡Fiwædhš/»il¥gUikædhš
(Scarcity) bjçÎbrŒjšvG»wJ. Ï›thWekJ ‘bjçÎ’v¥nghJ«tiuaW¡f¥gl
ts§fëdhšneçL»wJ.ek¡F¥nghJkhdmsÎts§fŸÏU¥Ã‹eh«njitahd
g©l§fŸmid¤ijÍ«c‰g¤ÂbrŒJbfhŸsyh«.
Ï›thwhdmid¤J¢bjçÎfisÍ«c‰g¤ÂthŒ¥òtisnfh£o‹thæyhf
nk‰nfhŸs ÏaY«. ts§fë‹ ÏU¥ig¥ bghU¤J c‰g¤Â thŒ¥ò tisnfhL
rKjha¤Â‰Fcfªjdt‰iw,mšyhjt‰¿èUªJv›thWc‰g¤ÂbrŒtJv‹gij
Ãç¤bjL¡»wJ.
mnef k¡fŸ, gy bjhê‰rhiyfŸ, mÂfä‹rhu« k‰W« Ïa‰if ts§fŸ
ml§»axUbghUshjhu¤ijvL¤J¡bfhŸnth«.v‹dc‰g¤ÂbrŒjšnt©L«’
v›thWbrŒjšnt©L«v‹gijKoÎbrŒÍ«nghJMæu¡fz¡fhdgšntWg£l
bghU£fS¡»ilna ts§fis¥ g»®ªjë¡f (allocation) neçL»wJ. v¤jid¤
bjhê‰rhiyfŸ v~F c‰g¤Âia brŒant©L«? ntsh©ik¡F v›tsÎ
ä‹rhu« më¡f¥gL»wJ? bjhê‰Jiw¡F v›tsÎ ä‹rhu« njit? cHt®¡F
Ïyträ‹rhu«më¥gjh?nt©lhkh?ngh‹wÏ¥Ãu¢ÁidfŸr‰WÁ¡fyhdit.
vdnt vëikahd vL¤J¡fh£o‹ _y« Ïjid¥ òçªJ bfhŸnth«. Ïu©L
g©l§fŸk£Lnkc‰g¤ÂbrŒa¥glšnt©L«.mitM¥ÃŸk‰W«MuŠRfŸ.
m£ltiz2.1c‰g¤ÂthŒ¥òm£ltiz
c‰g¤ÂthŒ¥ò M¥ÃŸmsÎ
(v©â¡if)
MuŠRmsÎ
(v©â¡if)
A 4 0
B 3 2
C 2 4
D 1 6
E 0 8
nk‰fhQ«m£ltizæš ‘A’ Kjš ‘E’tiuvšyh«thŒ¥òfŸMF«.m§nf
bghUshjhu¤Âš 100 éG¡fhL M¥ÃŸ k£Lnkh mšyJ 100 éG¡fhL MuŠR
k£Lnkh c‰g¤Â brŒayh«. Mdhš c‰g¤Â thŒ¥ò tisnfhL gy Ïizfëš
(Combination)ÏUg©lfë‹c‰g¤Âiank‰bfhŸtjhF« (Assumes) A, B, C, D, E
M»ac‰g¤ÂthŒ¥òfëšÏizfŸÃ‹tUkhWcŸsd.
36
‘4’myFM¥ÃS«MuŠirÍ«‘A’thŒ¥ÃY«,
‘3’myFM¥ÃS«‘2’myFMuŠR«‘B’thŒ¥ÃY«,
‘2’myFM¥ÃS«‘4’myFMuŠR«‘C’thŒ¥ÃY«,
‘1’myFM¥ÃS«‘6’myFMuŠR«‘DthŒ¥ÃY«,
‘0’myFM¥ÃS«‘8’myFMuŠR«‘E’thŒ¥ÃY«,
rKjha«c‰g¤ÂbrŒ»wJ.
Ï›thW mÂf msÎ MuŠir eh« bgw éU«Ãdhš eh« mÂf msÎ
M¥ÃisÏH¡fnt©oÍŸsJ. vL¤J¡fh£lhf,thŒ¥ò ‘B’èUªJ ‘C’¡FbršY«
nghJ bghUshjhu« ‘2’ myF TLjyhf MuŠR c‰g¤Â brŒtj‰F ‘1’ myF
M¥Ãis¤ Jw¡f neçL»wJ. xU KG ntiy thŒ¥ò¥ bghUshjhu¤Âš (A full employment Economy) v¥nghJ« xU bghUis c‰g¤Â brŒa ntbwhU bghUis
ÏH¡f nt©oæU¡F«. Áygyts§fŸxU g©l¤ÂèUªJntbwhU g©l¤Â‰F
kh‰Wtj‰FtêtF¥gjhfvL¤J¡bfhŸsneçL«.
Ï›thwhf, xU kh‰W¥ g©l¤Â‹ bjçÎ k‰bwh‹iw ÏH¥gjhš v‰gL«
"thŒ¥ò¢ bryÎ"¡F£g£ljhF«. vdnt, rKjha¤Â‹ KoÎfŸ x›bthU kh‰W¥
bghUë‹ bryit x¥òneh¡» mikªÂU¡F«. Ï›thW brŒtjhš gz« k‰W«
rKjha¢ bryÎ M»a Ïu©L« k‰W« gaD« bjçé‹ mo¥gilahf mikÍ«.
vdnt rKjha¤Â‰F mÂf e‹ikfis¡ Fiwªj bryéš më¡F« c‰g¤Âna
Áwªj bjçthf mikÍ« v‹gij c‰g¤Â thŒ¥ò tisnfh£o‹ _y« m¿ayh«.
(gl«2.1).
37
MuŠÁ‹ myFfŸ gL»il¡nfhlhfΫ, M¥Ãë‹ myFfŸ, br§F¤jhd
nfhlhfΫ mikªJŸs. ‘A’ Kjš ‘E‘ tiu gy Ïizfëš ÏU g©l§fë‹
c‰g¤Âia tisnfhL F¿¡»wJ. c‰g¤Â thŒ¥ò tisnfhL (( Production Possibility Curve) g©lkh‰W tisnfhL (Transofmration Curve) mšyJ c‰g¤Â
thŒ¥ò všiy¡nfhL(Production Possibility Frontier) vdΫ miH¡f¥gL»wJ.
bghUshjhukhdJ xU thŒ¥ò KidæèUªJ ntW thŒ¥ò¡F bršY«nghJ
Ï›tisnfhlhdJ xU c‰g¤Â¥ bghUëèUªJ k‰bwh‹W¡F khW« t»j¤ij¡
F¿¡»wJ.
»il¡F« ts¤ÂèUªJ ÏUg©l§fë‹ c‰g¤Â thŒ¥òfis c‰g¤Â
thŒ¥ò tisnfh£o‹ _y« f©l¿ayh«. c‰g¤Â thŒ¥ò tisnfh£o‹ cŸns
vªj Ïiz¥òŸëÍ« (mjhtJ ‘U’ itnghš) eh£o‹ ts§fis KGikahf¥
ga‹gL¤Jtšiy. c‰g¤Â thŒ¥ò tisnfh£o‹ btëna vªj Ïiz¥òŸëÍ«
(mjhtJ ‘L’) m›tsÎ c‰g¤Â brŒtj‰F¥ nghÂa ts§fis¥ bg‰¿U¡féšiy
v‹gij¡F¿¡»¿J.Mdhšc‰g¤ÂthŒ¥òvšiy¡Fbtënakh‰w«V‰go‹mJ
bghUshjhuts®¢Áia¡F¿¡F«.bjhêšE£gts®¢ÁahY«c‰g¤Â¡fhuâfë‹
më¥òmÂfç¥gjhY«ÏJrh¤Âakh»wJ.
gæ‰Á
gFÂ - m
I.rçahd éilia¤ nj®ªbjL¡fΫ.
1. mo¥gil¥bghUëašÃu¢ridfŸbghJthf¡fhz¥gL«r_fmik¥ò
m.Kjyhë¤Jt« M.rkj®k«
Ï.fy¥ò¥bghUshjhu« <.mid¤J«
2. gHik¥bghUshjhu«v‹gJ
m.j‹åiwÎ¥bghUshjhu« M.rªij¥bghUshjhu«
Ï.f£lis¥bghUshjhu« <.gzéašbghUshjhu«
3. Kjyhë¤Jt¤ijÏa¡F«mo¥gilr¡Âahfés§FtJ
m.£lälš M.bjhêšE£g«
Ï.muR <.Ïyhg«
4. rkj®k¥bghUshjhu¤Âš,c‰g¤Â,g»®Îk‰W«Ô®ÎfisKoÎbrŒtJ
m.rªij M.k¤Âa£l¡FG
Ï.gH¡ftH¡fK«,kuòfS« <.jåah®Jiw
38
5. bkJthdntiyÍ«,ifô£L«Ñœ¡f©lt‰WŸvj‰Ffhuzkhfés§F»wJ
m.c‰g¤Âæ‹Âwik¡FiwÎ
M.tUkhd«k‰W«bršt¤ÂšV‰w¤jhœÎ
Ï.bjhêšE£gä‹ik
<.ts§fis¤Âwikahf¥ga‹gL¤Jjš
II. nfho£l Ïl§fis ãu¥òf
6. gHik¥ bghUshjhu¤Âš mo¥gil¥ bghUëaš Ãu¢ridfis___________ k‰W«___________ Ô®¤Jit¡»wJ.
7. Kjyhë¤Jt¤Âš mid¤J tif bghUshjhu elto¡iffS¡F_________ikakhf¡bfh©nlbrašgL»wJ.
8. c‰g¤ÂthŒ¥òtisnfhL___________ vdΫmiH¡f¥gL»wJ.
9. rkj®k¥bghUshjhu¤Â‹K¡»aneh¡f«___________
10. fy¥ò¥ bghUshjhu¤Âš bghUshjhu elto¡iffis¡ f£L¥gL¤JtJ
___________, ___________ MF«.
III. bghU¤Jf
11. Fiwªjg£rc‰g¤Â¢bryÎ -m. mL¤jÁwªjkhWg£lg©l¤ij
bfhL¤jš
12. thŒ¥ò¢bryÎ -M. rkj®k«
13. jåah®brh¤Jçik -Ï. më¥ò,njitk‰W«éiy
14. M£Áahsç‹M¡f« -<. mÂfg£re‹ik
15. rªijr¡ÂfŸ -c. jiyælh¡bfhŸif¥bghUshjhu«
IV. xçU th®¤ijfëš éilaë¡fΫ
16. gHik¥bghUsjhu«X®j‹åiwÎ¥bghUshjhukh?
17. Kjyhë¤Jt¤Âšc‰g¤ÂV‹mÂfç¡f¥gL»wJ?
18. msΡfÂfkhdc‰g¤Âæ‹éisÎahJ?
19. bghJÎilik¥bghUshjhu¤Âšbt‰¿bg‰wÏUehLfis¡TWf.
20. fy¥ò¥bghUshjhu¤ÂšÂ£läLjšc©lh?
39
gFÂ - M
ËtU« édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tçfëš éilaë¡fΫ.
21. vªjxUrKjha¤ÂY«fhz¥gL«mo¥gil¥Ãu¢ridfŸahit?
22. bghJthdbghUshjhuKiwfë‹bga®fis¡TWf.
23. bghJÎilikæ‹mo¥gil¢Áw¥g«r§fis¡TWf.
24. ϪÂa¥bghUshjhu«fy¥ò¥bghUshjhukh?étç.
25. thŒ¥ò¢bryÎv‹whšv‹d?
gFÂ - Ï
ËtU« édh¡fS¡F xU g¡f mséš éilaë¡fΫ.
26. gHik¥bghUshjhu«g‰¿ÁWF¿¥òtiuf.
27. Kjyhë¤Jt¤Â‹Áw¥òg©òfisés¡Ff.
28. rkj®kbghUshjhu¤Â‹e‹ikfisés¡Ff.
29. fy¥ò¤bghUshjhu¤Â‹e‹ikÔikfisétç.
30. ÃwthŒ¥ò¢bryitcjhuz¤Jl‹és¡Ff.
gFÂ - <
ËtU« édh¡fS¡F _‹W g¡f mséš éilaë¡fΫ.
31. Kjyhë¤Jt«v‹whšv‹d?mj‹e‹ikfisÍ«ÔikfisÍ«és¡fΫ.
32. rkj®k¤Â‹g©òfisÍ«,Áw¥òfisÍ«,FiwfisÍ«és¡Ff.
33. fy¥ò¥bghUshjhu¤ijés¡fkhfTwΫ.
34. c‰g¤ÂthŒ¥òtisnfh£ilgl¤Jl‹és¡fΫ.
40
ghl« - 3
Ef®nth® brašgh£o‹ nfh£ghL
K‹Diu
kåj éU¥g§fë‹ njh‰wnk rKjha¤Â‹ mid¤J bghUshjhu
elto¡iffS¡F« mo¥gilahF«. kåjDila mid¤J MirfŸ, RitfŸ,
neh¡f§fŸbghUëaèš‘éU¥g§fŸ’(Wants)vd¥gL»‹wd.
1. éU¥g§fŸ vëa cséaš fhuz§fshš njh‹W»‹wd. czÎ, cil,
ÏU¥Ãl«M»at‰W¡fhdéU¥g§fŸcséašj‹ikÍilait.
2. éU¥g§fŸr_f¡fhuz§fshšnjh‹W«rKjha¤Â‹cW¥Ãd®fS¡F¡
F¿¥Ã£lczΫ,cilÍ«njit¥gL»wJ.
3. gH¡ftH¡f§fshšéU¥g§fŸnjh‹W«(c«)njÜ®mUªJjš.
4. és«gu§fshšéU¥g§fŸnjh‹W«.
ehfßfbjhl¡f¡fhy¤ÂškåjéU¥g§fŸäf¢ÁythfΫvëadthfΫ
ÏUªjd. ehfßf ts®¢Á fhy¤Âš éU¥g§fŸ v©âyl§fhjjhfΫ
Á¡fyhdjhfΫ kh¿é£ld. bghUëaš elto¡iffshš kåj‹ j‹Dila
éU¥g§fis ãiwÎ brŒa éiH»‹wh‹. ts§fŸ všiy¡F c£g£ljhf
ÏU¥gjhš K¡»akhd éU¥g§fŸ, äf K¡»akhd éU¥g§fS¡»ilna bjçÎ
brŒa nt©oÍŸsJ. tiuaW¡f¥g£l bjhl®¢Áahd ϪãfœÎ¡F Ef®Î v‹W
bga®. kåjéU¥g§fisãiwÎbrŒag©l§fisÍ«gâfisÍ«ga‹gL¤Jjš
‘Ef®Î’ (Consumption) v‹W miH¡f¥gL»wJ. (éU¥g§fë‹ j‹ik¡F«
njitæ‹g©ò¡F«ÏilnacŸsbjhl®òfisEf®Îés¡F»wJ).
éU¥g§fë‹ ÏašòfŸ
1. éU¥g§fŸ v©z‰wit
x›bthU kåjU« éU¥g§fë‹ bjhF¥ghf cŸsh®. kåj éU¥g§fŸ
všiya‰witahF«. (Wants are unlimited) xU éU¥g« ãiwtilªjÎl‹
k‰bwhU-éU¥g« òÂjhf njh‹W«. äFªj bršt« gil¤jt®fS¡F¡TlãiwÎ
brŒant©oaéU¥g§fë‹g£oašbgçjhfÏU¡F«.
2. éU¥g§fŸ ãiwntw¡Toait (Wants are satiable)
bghJthf éU¥g§fŸ v©z‰wit. mid¤J éU¥g§fS«
ãiwntw¡Toaitmšy. MdhšxUjå¥g£lmšyJF¿¥Ã£léU¥g«ãiwÎ
bgw¡ToajhF«. xU jå¥g£l éU¥g¤ij KGtJkhf ãiwÎ brŒa KoÍ«. gÁ
vL¡F« nghJ, mtD¡F czÎ njit¥gL»wJ. Á¿jsÎ gz¤ij¢ bryÎ
brŒtj‹_y«czÎbgW»wh‹.gÁv‹D«éU¥g«ãiwtil»wJ.
41
3. éU¥g§fŸ ngh£oæLgit
éU¥g§fŸ v©z‰wit. ts§fS«, e«äilna cŸs neuK« FW»ait.
vdnteh«mid¤JéU¥g§fisÍ«ãiwÎbrŒaKoahJ. vdntéU¥g§fis
ãiwÎ brŒa KaY« nghJ mit x‹nwhblh‹W ngh£oæL»‹wd. Kjèš
bjçÎ brŒa nt©oa, Ïiz éU¥g§fŸ k‰bwhU Ïiz éU¥g§fnshL
ngh£oæL»‹wd (c«.) uhÉ %.20 it¤ÂU¥gjhf¡ bfhŸnth«. Ϫj %.20I
ga‹gL¤Â Áåkhé‰F¢ brštjh, g¤Âç¡if th§Ftjh, mšyJ fhŒf¿fŸ
th§Ftjh v‹gij mt‹ bjçÎ brŒant©oÍŸsJ. vdnt Ef®nth® äfΫ
Ï‹¿aikahjéU¥g§fisnabjçÎ(nj®Î)brŒth®fŸ.nkY«c¢rkdãiwit¥
bgW«tifæšmt®fŸj«tUkhd¤ij¥gyg©l§fëšÛJ«g»®ªjë¥g®.
4. éU¥g§fŸ x‹iw x‹W rh®ªJŸsd
Áy éU¥g§fŸ rh®ò¤ j‹ik bfh©lit. mjhtJ mt‰iw x‹whfnt
ãiwÎbrŒant©L«. éU¥g«jå¥g£lx‹whfÏUªjhY«,mijãiwÎbrŒa
gy g©l§fS«, gâfS« njit¥gL»‹wd. ‘vGj nt©L«’ v‹w éU¥g«,
vGJ« fh»j«, ngdh k‰W« ik Ït‰iw cŸsl¡»ajhF«. Áy éõa§fëš,
éU¥gkhdJ ngh£oæLgitahfΫ, Tlnt rh®òilaitahfΫ ÏU¡F« (c«.).
ciH¥òk‰W«ÏaªÂu§fŸ.ciH¥Ã‰F¥gÂyhfÏaªÂu§fis¥ga‹gL¤jKoÍ«.
MdhšciH¥Ã‹cjéæ‹¿ÏaªÂu¤ijga‹gL¤jKoahJ.
5. éU¥g§fŸ kh‰W¥ bghUshš ãiwÎ bgWgit
Ïu©L mšyJ mj‰F nk‰g£l g©l§fshY«, Ïu©L mšyJ nk‰g£l
KiwfshY« xUéU¥g¤ij ãiwÎ brŒayh«. Nlhd ghd«mUªjéU«Ãdhš
fhà mšyJ njÜ® mUªjyh« eh« éU«ò« Ïl§fS¡F¢ bršy, ngUªJ mšyJ
bjhl®t©o mšyJ thlif t©oæš bršyyh«. Ï›thW ekJ éU¥g¤ij¥ gy
têfëšãiwÎbrŒayh«.Ϫjkh‰W¥g©l§fŸmšyJkh‰WKiwfŸ‘gÂèfŸ’
(Substitutes)v‹WmiH¡f¥gL»‹wd.
6. éU¥g§fŸ neu¤jhš, Ïl¤jhš, kåjD¡F jFªjh‰nghš kh‰w¡Toait
éU¥g§fŸ ãiyahd j‹ik cilad mšy. mit Ïl«, fhy«,
kåj®fS¡F¤ jFªjh‰nghš khw¡Toait. Fë®fhy¤Âš eh« Nlhd ghdK«,
nfhilfhy¤Âš F뮢Áahd ghdK« mUªj éU«ò»‹nwh«. ϧ»yhªÂš
cŸs k¡fŸ f«gëMilfŸ, k‰W« kiHÚ® òfhj nk‰r£ilfiséU«ò»wh®fŸ.
ϪÂa k¡fŸ gU¤Â Milia mâa éU«ò»‹wd®. MªÂu Ãunjr¤Âš cŸs
»uhkthÁfë‹ éU¥g« K«igæš cŸs bjhêš mÂgç‹ éU¥g¤ÂèUªJ
khWg£lJ. giHa jiyKiwædç‹ éU¥g« òÂa jiyKiwædç‹
éU¥g¤ÂèUªJ ntWg£lJ. vdnt éU¥g§fŸ, jiyKiw, g©ghL, rKjha«,
òéæašmik¥ò,bghUshjhuK‹nd‰w«Ït‰iw¥bghU¤JntWgL«.
7. éU¥g§fŸ Ûs¤njh‹W« Ïašòilait (Wants are Recurring in Nature)
Áy éU¥g§fŸ Û©L« Û©L« njh‹w¡ Toait. czÎ nt©L«
v‹w éU¥g« czÎ c©lÎl‹ ãiwÎ bgW»wJ. Áy kâ neu§fëš Û©L«
42
Ï›éU¥g« njh‹W«. vdnt, éU¥g§fŸ Ûs¤njh‹w« Ïašòilait v‹W
TW»nwh«.
8. éU¥g§fŸ és«gu§fë‹ _y« njh‹w¡Toait
jh¡f¤ij V‰gL¤J«, Áåkh, g¤Âç¡iffŸ, thbdhè, bjhiy¡fh£Áfëš
njh‹W« és«gu§fŸ _y« òÂa éU¥g§fŸ njh‹W»‹wd V‰fdnt cŸs
éU¥g§fŸ kh‰wkil»‹wd. és«gu§fŸ _y«, Áwªj é‰gid ÃuÂãÂfS«
éahghçfS«,j§fSilag©l§fS¡F¥òÂaéU¥g¤ijc©lh¡F»wh®fŸ.
9. éU¥g§fŸ gH¡f§fshfΫ, tH¡f§fshfΫ khw¡Toait
xU F¿¥Ã£léU¥g« bjhl®ªJ xU g©l¤jhš ãiwnt‰w¥gLkhdhšmJ
gH¡fkhfkh¿éL»wJ(c«.)fhÃ,njÜ®mUªJjšngh‹wéU¥g§fŸgH¡f§fshf
khW»‹wd.gH¡f§fS«éU¥g«V‰gl¡fhuzkh»‹wd.
éU¥g§fë‹ tiffŸ
bghUëaèšéU¥g§fŸ_‹Wtifahf¥Ãç¡f¥gL»‹wd.mitahtd.
1. Ï‹¿aikahj g©l§fŸ (Necessaries).
2. trÂ¥g©l§fŸ(Comforts)
3. Ml«gu¥g©l§fŸ (Luxuries)
1. Ï‹¿aikahj g©l§fŸ
kåj thœ¡if¡F¤ njitahd mo¥gil¥ g©l§fŸ Ï‹¿aikahj
g©l§fshF«. kåj thœ¡if¡F¢ Áy mo¥gil¥ g©l§fŸ njit¥gL»‹wd.
czÎ, cil, ÏU¥Ãl«, Kjèad kåj‹ éU«ò«mo¥gil¥ g©l§fshF«.
Ïitæ‹¿kåj‹thHKoahJ.
2. trÂ¥ g©l§fŸ (Comforts)
trÂ¥g©l§fŸv‹gJk»œ¢Áahdthœ¡if¡F¤njit¥gL«g©l§fS«
gâfSkhF«. MdhšÏitthœ¡if¡FÏ‹¿aikahjitmšy.bjhiy¡fh£Á,
gL¡ifÍl‹ mikªj ÏU¡if (Sofa), RHY« eh‰fhè Kjèad trÂ¥
g©l§fshF«.
ca®ªj czÎ tiffŸ Ef®nthiu äfΫ k»œ¢Á¥gL¤J« (c«) gH§fis
c©Qjš,ghšFo¤jšngh‹wittrÂfŸÂwikiaÍ«C¡Fé¡»‹wd.
3. Ml«gu¥ g©l§fŸ
ca®ªjthœ¡if¤ju¤ijfh£lcjΫg©l§fŸ(c«)itueiffŸ.
Ï‹¿aikahj, trÂ, Ml«gu¥ g©l§fë‹ K¡»a¤Jt«
g©l§fisÍ« gâfisÍ« nk‰f©lthW tif¥gL¤ÂdhY« mit
x‹W¡bfh‹Wbjhl®òilaitnam‹¿jå¤j‹ikcilatdmšy. xUtU¡F
43
trÂ¥g©lkhf ÏU¥gJ k‰wtU¡F Ï‹¿aikah¥ g©lkhfΫ, Ï‹bdhUtU¡F
Ml«gu¥ g©lkhfΫ mikÍ«. tâf®fS¡F« kU¤Jt®fS¡F«, Á‰WªJ
v‹gJmtÁakhd x‹W. mJnt khzt®fS¡FMl«gu¥ g©lkhF«. efu¤Âš
thœgtU¡F mtÁakhd g©l« »uhk¤Âš thœgtU¡F Ml«gu¥ g©lkhF«.
éU¥g§fis tif¥gL¤Jjš v‹gJ kåj®fsila tUkhd«, rKjha ãiy,
Ritfë‹gh§FfŸM»at‰iw¥bghW¤jJ.
kh®õè‹ Ef®nth® njit¡nfh£ghL
Ï¡nfh£ghLÏu©LmQFKiwfis¡bfh©lJ.
ÏJ Ef®nth® elto¡ifia Muha ga‹gh£il ms¡f KoÍ« v‹w
fU¤ij¡bfh©lJ.Ïj‰FÏašbg©ga‹gh£LMŒÎ(Cardinal Approach) v‹W
bga®. njit¡ nfh£gh£oš ga‹gh£LmQFKiwiaKjèš òF¤Âat® kh®õš
Mth®. Ïj‰F Ïašbg© ga‹gh£L MŒÎ mšyJ ÏWÂãiy ga‹gh£L MŒÎ
mšyJ kh®õš ga‹gh£LMŒÎ v‹W bga®. Ïu©lhtJ mQFKiw rkneh¡F
tisnfh£LMŒÎMF«. ÏJ ga‹ghLfis x¥ÃL« fU¤ij¥ ga‹gL¤J»wJ.
Ïj‰F juthç tçir msit v‹W bga®. Ïij m¿Kf¥gL¤Âat®fŸ
n#.M®.ï¡°M®.í.o.My‹Mt®.
ga‹ghL
bghJthf¥ ga‹ghL v‹gJ ga‹gL¤Jjiy¡ F¿¡F«. bghUëaèš
kåjéU¥g¤ijãiwÎbrŒÍ«g©l§fŸ, gâfë‹r¡Ânaga‹ghLvd¥gL«.
ga‹ghL v‹gJ cséaš fU¤ij mo¥gilahf¡ bfh©lJ. Xnu g©l« mšyJ
gâ gšntWg£l k¡fS¡F gšntW éjkhd ga‹gh£il¡ F¿¡F«. irt czÎ
c£bfhŸgtU¡F M£L Ïiw¢Á ga‹gh£il¡ bfhL¡fhJ. bt¥gkhd ehLfëš
thG« k¡fS¡F f«gë MilfŸ Fiwªj ga‹gh£ilna bfhL¡F«. Mfnt
ga‹ghLv‹gJEf®nthiuÍ«mtuJnjitiaÍ«bghW¤jhF«.
bkh¤j¥ ga‹ghL (Total Utility)
xU g©l¤Â‹ všyh myFfisÍ« Ef®tjhš »il¡F« ga‹gh£o‹
TLjny bkh¤j¥ga‹ghL MF«. xU Ef®nth® g¤J buh£o¤J©Lfis
EfU«bghGJ »il¡F« bkh¤j kdãiwit bkh¤j¥ga‹ghL v‹W TW»nwh«.
mjhtJ xU g©l¤Â‹ gy myFfis¤ bjhl®ªJ, Ïilélhkš EfU«bghGJ,
Ef®nthU¡F¡ »il¡f¡Toa ga‹ghLfë‹ T£L¤ bjhifna bkh¤j
ga‹ghlhF«.
ÏWÂãiy¥ ga‹ghL
TLjyhf x® myF g©l¤ij Ef®tjhš, bkh¤j¥ ga‹gh£oš V‰gL«
TLjšmšyJ kh‰wnkÏWÂãiy¥ ga‹ghLMF«. xUEf®nth®, g¤J buh£o¤
J©Lfis Ef®ªjhš, g¤jhtJ buh£o J©oèUªJ »il¡F« ga‹ghL
ÏWÂ ãiy¥ ga‹ghL MF«. 10 myF buh£o¤ J©LfëèUªJ »il¡F«
ga‹gh£oèUªJ 9 myF buh£o¤ J©LfëèUªJ »il¡F« ga‹gh£oid¡
fê¤jhš»il¥gJÏWÂãiy¥ga‹ghlhF«.
44
MUn = TUn – TU(n-1)
MUn =nth g©l¤ÂèUªJ»il¡F«ÏWÂãiy¥ga‹ghL
TUn =n myFfë‹bkh¤j¥ga‹ghL
TU(n-1)= n-1myFfë‹bkh¤j¥ga‹ghL
bkh¤j¥ ga‹gh£o‰F« ÏWÂ ãiy¥ ga‹gh£o‰F« cŸs bjhl®ò
t. v©. ÏWÂãiy¥ ga‹ghL bkh¤j¥ ga‹ghL
1. FiwÍ« mÂfç¡F«
2. ó{ía« c¢rãiyiamilÍ«
3. v®kiw Fiwͫ
FiwªJbrš ÏWÂãiy¥ ga‹gh£L éÂ
(Law of Diminishing Marginal Utility)
FiwªJbrš ÏWÂãiy¥ ga‹gh£L é Ef®nthç‹ rhjhuzmDgt¤ij
és¡F»wJ.Ef®nth®nkY«nkY«xUg©l¤ijEf®tjhš,mÂèUªJ»il¡F«
TLjš ga‹ghL FiwªJ bfh©nl bršY«. xU g©l¤Â‹ Ef®Î mÂfç¡F«
bghGJÏWãiy¥ga‹ghLFiwªJbršY«v‹WÏ›éÂTW»‹wJ. ÏWãiy¥
ga‹ghLFiwÍ«bghGJbkh¤j¥ga‹ghlhdJFiwthdntf¤ÂšmÂfç¡F«.
fhr‹ (Gossen), bgªj« (Bentham) íth‹° (Jevons), fh®š k§f® (Karl Menger) Kjyhndh® Ï¡fU¤J njh‹Wtj‰F Kjš fhuzf®¤j® Mt®. Mdhš
MšÃu£ kh®õš jh‹ Ï¡fU¤ij xU éÂahf kh‰¿dh®. Ï›é¡F fhr‹éÂ
v‹w bgaU« c©L. “xUtçl« cŸs xU g©l¤Â‹ ÏU¥ò TL»‹w bghGJ
x›bthU TLjš my»èUªJ« »il¡F« ga‹ghL Fiw»wJ“ v‹W kh®õš
Ï›éÂiaés¡F»wh®.
Ï›éÂæ‹ vLnfhŸfshtd
1. Efu¥gL« g©l¤Â‹ msÎ V‰W¡ bfhŸs¤j¡f jukhd myFfshš
msél¥g£oU¡fnt©L«.xUFtisnjÜ®,xUmyFFë®ghd«.
2. Efu¥gL« g©l¤Â‹ všyh myFfS« x¤j j‹ik bfh©lit, xnu
khÂçahdit.mid¤J«xnujukhditahfÏU¡fnt©L«.
3. g©l§fis EfU« bghGJ fhy Ïilbtëæ‹¿ bjhl®ªJ Efunt©L«
v‹gJÏ›éÂbrašglmo¥gilahF«.
4. EfU« fhy¤Âš Ef®nthuJ Rit¡F« gh§F, gH¡ftH¡f§fŸ khwhJ
ãiy¤JÏU¡fnt©L«.
5. Ef®nthuJtUkhd«khwhkšãiyahfÏU¡fnt©L«.
6. EfU« g©l§fŸ k‰W« mj‹ gÂÄ£L¥g©l§fë‹ éiyfŸ khwhJ
ãiyahfÏU¡fnt©L«.
45
7. Ef®nth® xU Ïašghd gF¤j¿thsuhf¡ fUj¥gL»wh®. ϧF¥
gF¤j¿ths® v‹gj‹ bghUŸ bkh¤j¥ ga‹gh£il c¢rkh¡f éU«òt®,
v‹gjhF«.
8. ga‹gh£ilmsélKoÍ«.
és¡f«
Mr.X v‹gt® gÁnahL ÏU¥gjhš x‹w‹ Ë x‹whf M¥ÃŸ gH§fis¢
rh¥ÃL»wh®. mt® mÂf gÁnahL ÏU¥gjhš Kjš M¥ÃŸ mÂf¥ ga‹gh£il
bfhL¡»wJ. Ïu©lhtJM¥ÃŸmt® vL¤J¡ bfhŸS« bghGJmtuJ gÁæ‹
j‹ikiaFiw»wJ. MfntÏu©lhtJM¥ÃëèUªJFiwthdga‹gh£ilna
bgWth®. Mt® bjhl®ªJ _‹whtJ gH¤ij vL¤J¡ bfh©lhš, mÂèUªJ
»il¡F« ga‹ghlhdJ Ïu©lhtJ gH¤ÂèUªJ »il¡F«. ga‹gh£ilél
Fiwthf ÏU¡F«. Ïnj nghš TLjš myFfëèUªJ »il¡F« ÏWÂãiy
ga‹ghlhdJ FiwªJ bršY«. Ef®nth® bjhl®ªJ mÂf gH§fis Ef®ªJ
bfh©nl br‹whš ÏWÂãiy¥ ga‹ghlhdJ ó{a¤Â‰F¢ bršY« Ef®nth®
nkY«Ef®it¤bjhl®ªjhšÏWÂãiy¥ ga‹ghLv®kiwah»bkh¤j ga‹ghL
FiwaΫbjhl§F«
g£oaš 3.1
bkh¤j, ÏWÂãiy¥ga‹gh£L¥ g£oaš
msÎ bkh¤j ga‹ghL ÏWÂãiy ga‹ghL
1 20 20
2 35 15
3 45 10
4 50 5
5 50 0
6 45 -5
7 35 -10
bk
h¤j
ga
‹g
hL
ÏW
 ã
iy
ga
‹g
hL
tiu¥gl« 3.1
M¥ÃŸ
46
bkh¤j, ÏWÂãiy¥ ga‹gh£L¡ nfhL.
3.1 g£oaš bkh¤j¥ ga‹gh£o‰F« ÏWÂãiy¥ ga‹gh£o‰F« cŸs
bjhl®Ãid és¡F»wJ. g£oaèèUªJ, ÏWÂãiy¥ ga‹ghlhdJ FiwªJ
bfh©nlbrš»wJv‹gJbjëth»wJ KjšgH¤ijEf®tÂèUªJ20myFfŸ
ga‹gh£il Ef®nth® bgW»wh®. bjhl®¢Áahf mt® EfU«bghGJ eh‹fhtJ
gH¤ÂèUªJ »il¡F« ÏWÂãiy¥ ga‹ghlhdJ 5 myFfshf Fiw»wJ. ÃwF
IªjhtJgH¤ÂèUªJ»il¡F«ÏWÂãiy¥ga‹ghLó{a¤Â‰Fbrš»wJ. MW,
VGgH§fisbjhl®ªJEf®ªjhš,ÏWÂãiy¥ga‹ghLv®fâa¤Â‰Fbrš»wJ
(Negative).Ï›thWEf®nth®bjhl®¢Áahf¥g©l§fisEfU«bghGJÏWÂãiy¥
ga‹ghLKjèšFiwªJ,Ëó{a¤Â‰F¢br‹W,mj‹ÃwFv®fâakh»wJ.
bkh¤j¥ga‹ghlhdJmÂfç¤J¡bfh©nlbršY«.xUF¿¥Ã£lãiy¡F¥
ÃwF Fiwa¤ bjhl§F«. ÏWÂãiy¥ ga‹ghL FiwÍ« bghGJ ó{a¤ijél
mÂfkhf ÏU¡f« nghJ bkh¤j¥ ga‹ghL mÂfç¡F«. Mfnt Kjš eh‹F
myF gH§fëš, bkh¤j¥ ga‹ghL 20 myFèUªJ 50 myFfshf mÂfç¡»wJ.
ÏWÂãiy¥ ga‹ghL ó{akhf ÏU¡F« bghGJ bkh¤j¥ga‹ghL c¢r¤ij
mil»wJ (50 myF). ÏWÂãiy¥ ga‹ghL v®fâa¤Â‰F bršY« bghGJ
(6, 7 myFfŸ) bkh¤j¥ ga‹ ghlhdJ 50 myFfëèUªJ 45 myFfshfΫ, 35
myFfshfΫFiwªJbfh©nlbrš»wJ.
K¡»a¤Jt«
1. bghUëaè‹ gy éÂfS¡F ÏWÂãiy¥ ga‹gh£L éÂ
mo¥gilahdjhF«. njit éÂ, ÏWÂãiy¥ ga‹gh£L éÂæ‹
brašgh£odhšnjh‹¿ajhF«. xUg©l¤ijnkY«nkY«bjhl®¢Áahf
EfU« bghGJ mj‹ x›bthU my»èUªJ »il¡F« ÏWÂãiy¥
ga‹ghlhdJ FiwªJ bfh©nl bršY«. ÏJ ÏWÂãiy¥ga‹
gh£LéÂæ‹brašgh£odhšnj‹WtjhF«.ga‹ghLFiwtjhšEf®nth®
FiwthdéiyianabfhL¡féU«ò»wh®.
2. FiwªJbršÏWÂãiy¥ga‹gh£LéÂgz¤Â‰F«bghUªJ«.V‰fdnt
vuhskhdgz¤ijbg‰WŸsbrštªj®xUt® nkY«nkY«tUkhdkhf¥
gz¤ij¡ T£o¡ bfh©nl br‹whš gz¤Â‹ ÏWÂãiy¥ ga‹ghL
FiwÍ«.Mdhšgz¤Â‹ÏWÂãiy¥ga‹ghLkhwhJãiyahfÏU¡F«
v‹Wkh®õšfUJ»wh®.
3. Ï›éÂgz¡fhu®fS¡FmÂftçé¡fxUMÍjkhfãÂmik¢rU¡F
cjλwJ.
4. Ï›éj c‰g¤Âahs®fS¡F mt®fŸ m¿ahknyna têfh£oahf
brašgL»wJ.m›t›nghJjh§fŸc‰g¤ÂbrŒÂL«g©l§fë‹tot«,
ngh‹wt‰¿š kh‰w§fis¢ brŒ»‹wd. Ïjdhš mit òJ¥g©l§fŸ
nghy fh£Á më¤J Ef®nthiu¡ ftU»‹wd. Ïšiybaåš Ef®nth®
giHa¥ g©l¤ij jh§fŸ EfUtjhf fUJt®. Ïjdhš Ï¢Nœãiyæš
ÏWÂãiy¥ ga‹gh£L é Ef®nthç‹ kdš brašgL»wJ. Mfnt
m¤jifa¥g©l§fë‹njitFiwÍ«.
47
ÂwdhŒÎ
ÏWÂãiy¥ga‹gh£LéÂæ‹FiwghLfshtd
1. xU bghUis Ef®tjhš »il¡F« ga‹ghL mtuJ cŸs¤ij¢ rh®ªj
mDgtkhF«. X-v‹w g©l¤Â‹ xU myF 10 myF ga‹gh£oid¤
jU»wJ v‹whš, ga‹gh£il¤ Jšèakhf msél KoÍ« v‹gJ
bghUshF«. Mdhš eilKiwæš ga‹gh£il msélKoahJ. (c«.)
xU Âiu¥gl¤ij¥ gh®¤J é£L mJ äfΫ e‹whf cŸsJ v‹W xUt®
T¿dhš.mÂèUªJmt® bgW« ga‹gh£ilmsélKoahJ. ÏUªjhY«
m¤Âiu¥gl¤ij¥ gh®¥gj‰F mt® bfhL¤j EiHΡ f£lz¤ij it¤J
kiwKfkhfga‹gh£ilmsélyh«.
2. Ï›é (xU bghUŸ Ef®Î’ v‹w mo¥gilæš vGªjjhF«. xU
Ef®nth®xU neu¤ÂšxnuxU g©l¤ijk£LnkEf®tjhf¡fUJtjhš
eilKiwæš Ï›btLnfhŸ bghUªjhJ. eilKiw thœ¡ifæš xnu
neu¤Âšx‹W¡Fnk‰g£lg©l§fisEf®nth®EfU»‹wd®.
3. Ï›éÂæ‹go,Ef®nth®fhyÏilbtëæ‹¿bjhl®¢Áahf¥g©l§fis
Efunt©L«.MdhšeilKiwthœ¡ifæšÏJrh¤ÂakhfhJ.
4. gz¤Â‹ ÏW ãiy¥ga‹ghL khwhkš ãiyahf ÏU¡F« v‹gJ
Ï›éÂæ‹ vLnfhshF«. eilKiw thœ¡ifæš gz¤Â‹ ÏWÂãiy¥
ga‹ghLãiyahfÏU¡fhJ.
5. ga‹ghL v‹gJ kåjD¡F kåj‹ khWgL«. mjdhš g©l§fis
EfUtjhšbgW«ÏWÂãiy¥ga‹gh£ilJšèakhfmsélKoahJ.
rk ÏWÂãiy¥ ga‹gh£L éÂ
(LAW OF EQUI-MARGINAL UTILITY)
ÏWÂãiy¥ga‹gh£il¥g‰¿afU¤ÂidH.H.fhr‹v‹wb#®kåeh£L¥
bghUëaš tšYe® btëæ£lh®. vdnt mJ ‘fhr‹ mt®fë‹ Ïu©lh« éÂ’
vd¥gL«. Ï›éÂæš bghUëašm¿P®Mš~u£ kh®õšmt®fŸ F¿¥Ãl¤j¡f
kh‰w§fis¤jkJ“bghUëašnfh£ghLfŸ“v‹wEhèštiuªJŸsh®.
xU Ef®nth®, xU bghUS¡F nkyhf g©l§fis EfU«nghJ
mªEf®nthç‹ el¤ij¥ g‰¿ ‘rk ÏWÂãiy ga‹gh£L éÂ’ és¡F»wJ.
kåjå‹ éU¥g§fŸ v©z‰wd. Mdhš mt‰iw ãiwnt‰w¥ ga‹gL«
tUkhd«äf¡FiwªjjhfÏU¡»wJ. Ï›éÂEf®nth®v›thwhfjdJFiwªj
tUkhd¤ij¥ gy g©l§fë‹ Ef®é‰fhf bryÎ brŒJ c¢r¥ ga‹gh£il¥
bgW»wh®v‹Wés¡F»wJ.
Ï›é‘gÂÄ£LéÂ’v‹W«(Law of Substitution),c¢rkdãiwÎjU«éÂ
v‹W«(Law of Maximum Satisfaction)v‹D«ÏWÂãiyga‹gh£o‰F«éiy¡F«
ÏilnacŸsrçéÂjh¢rhuh¡bfhŸifv‹W«miH¡f¥gL»wJ.
48
tiuaiw
kh®õšmt®fë‹tiuaiw¥go"xUkåj‹gytifæY«ga‹gL¤j¡Toa
xUbghUis¥bg‰¿Uªjhš,mj‹gytifga‹fëilnagutyhf¥g»®ªjë¡F«
nghJmj‹ga‹fë‹ÏWÂãiy¥ga‹ghLxnumséšrkkhŒÏU¡F«t©z«
g»®ªjë¥gh®"v‹WÏ›éÂiaés¡F»wh®.
vLnfhŸfŸ
1. Ef®gt® gF¤j¿Î cŸstuhf ÏU¥gjdhš c¢r kdãiwÎ mila
éiH»‹wh®.
2. X›bthUbghUë‹ga‹ghL«msél¡ToaJ.
3. gz¤Â‹ÏWÂãiy¥ga‹ghLkhwhkšÏU¡»wJ.
4. Ef®nthç‹tUkhd«khwhJ.
5. g©l§fë‹éiyfŸkhwhJ.
6. Ï›é FiwªJbrš ÏWÂãiy¥ ga‹gh£L éÂæ‹ mo¥gilæš
tiua¥g£lJ.
éÂæ‹ és¡f«
jdJF¿¥Ã£ltUkhd¤ijxUEf®nth®X k‰W« Y v‹wg©l§fë‹ÛJ
bryélnt©L«. Ef®nth®gF¤j¿ÎÂw‹thŒªjt®. mtuJtUkhd«F¿¥Ã£l
msthfÏU¥gjdhšX k‰W« Yg©l§fisth§»x›bthUg©l¤ÂèUªJ«c¢r
msÎ ga‹gh£L»il¡F«goahf bryÎ brŒ»wh®.m›thWmt® Ef®ªÂL« k‰w
g©l§fë‹jå¤jåahdÏWÂãiy ga‹ghLfŸ rkkhfÏU¡F« nghJ k£Lnk
Ef®nth®rkãiyiamilth®.
Ï¢rk ÏWÂãiy ga‹gh£L éÂæ‹go ϪEf®nth® ÏWÂahf¢ bryé£l
jdJ filÁ %ghæèUªJ mtU¡F¡ »il¡F« ga‹gh£o‹ msÎ Ïu©L
bghU£fëèUªJ«rkkhfÏU¡F«nghJmt®rkãiyiamil»wh®.
F¿p£o‹goEf®nthç‹rkãiyahdJ
v‹wãiyæšV‰gL«.
Ïš MUx = Xg©l¤Â‹ÏWÂãiy¥ga‹ghL
MUy = Yg©l¤Â‹ÏWÂãiy¥ga‹ghL
Px = X g©l¤Â‹éiy
Py = Yg©l¤Â‹éiy
MUm=gz¤Â‹ÏWÂãiy¥ga‹ghL
MUx k‰W« MUyv‹gJgz¢bryé‹ÏWÂãiy¥ga‹ghL
49
Px Pyvd¥gL«.Ϫãiy
X g©l¤Â‹ ÛJ bryél¥g£l xU %ghŒ gz¤Â‹ ÏWÂãiy¥
ga‹gh£ilÍ« Y g©l¤Â‹ ÛJ bryél¥g£l xU %ghŒ gz¤Â‹ ÏWÂãiy¥
ga‹gh£ilÍ«F¿¡»wJ.
Ï›éÂæid¡ÑœfhQ«m£ltizæšvL¤J¡Twyh«.
m£ltiz 3:2
X k‰W« Y g©l§fë‹ ÏWÂãiy¥ ga‹ghL
myFfŸ X ‹ ÏWÂãiy ga‹ghL
(myFfŸ)
Y ‹ ÏWÂãiy
ga‹ghL(myFfŸ)
1 50 36
2 45 32
3 40 28
4 35 24
5 30 20
6 25 16
7 20 12
8 15 8
X k‰W« Y g©l¤Â‹ éiy Kiwna %.5 v‹W« %.4 vdΫ it¤J¡
bfhŸnth«.X k‰W« Yg©l§fë‹Ûjhdgz¢bryé‹ÏWÂãiy¥ga‹gh£il
fz¡»l m¥bghU£fë‹ ÏWÂãiy¥ ga‹gh£oid m¥bghU£fë‹ éiyahš
tF¤jhš»il¡F«.
Ïjidm£ltizthæyhfés¡fyh«.
m£ltiz 3.3
gz¢ bryé‹ ÏWÂãiy¥ ga‹ghL
myFfŸ
1 10 92 9 83 8 74 7 65 6 56 5 47 4 38 3 2
(myFfŸ) (myFfŸ)
50
gz¤Â‹ ÏWÂãiy¥ ga‹ghlhdJ ãiyahdjhf khwhkš Rs. 1=5 myFfŸ
vd vL¤J¡bfh©lhš mªEf®nth‹ X g©l¤Â‹ 6 myFfisÍ« Y g©l¤Â‹
5 myFfisÍ« th§Fth‹. mtDila bkh¤j bryÎ (Rs.5x6) + (Rs,4x5) = %.50.00
(Ïu©L X, Y bghU£fisÍ« th§Ftjhš) Ϫj %.50/- bryéš mtDila
kdãiwÎ c¢rf£l¤ij mil»wJ. vdnt mt‹ rkãiyia mil»wh‹. Ϫj
Ef®nthå‹ rkãiyia tiugl¤ij¡ bfh©L és¡fyh«.
Ef®nthå‹ rkãiy nk‰f©l tiugl¤Âš és¡f¥g£LŸsJ. ÏWÂ
ãiy¥ ga‹gh£L tisnfhLfŸ Ñœneh¡»¢ bršY« ÏašÃdhš Mux/Px k‰W«
Muy/Py M»a Ïu©L tisnfhLfS« Tl Ñœneh¡»¢ rçªJ brš»‹wd.
Ef®nthå‹ tUkhd« khwhjjhf¡ bfh©l vLnfhëdhš mtdJ gz¤Â‹
ÏWÂãiy¥ ga‹ghlhdJ OM myFfŸ vd it¤J¡ bfh©lhš gl« 3.2š Mux/Px = OM (gz¤Â‹ ÏW ãiy¥ga‹ghL) m¥bghGJ mt‹ OH msthd X g©l¤ij
th§»¡ bfhŸ»wh‹. Muy/Py = OM m¥bghGJ mt‹ OK mséyhd Y bghU£fis
th§F»wh‹. Ï›thW mªj Ef®nth‹ OH msthd X bghUisÍ« OK msthd Y
bghU£fisÍ« Ef®ªJ rkãiy mil»wh‹.
vdnt, OH msthd X g©l¤ijÍ« OK msthd Y g©l¤ijÍ« Ef®ªJ
rkãiyia milÍ« ϪEf®nthU¡F ntbwªj gz¢ bryÎ xJ¡ÑL« c¢rf£l
kdãiwit, ga‹gh£il më¡fhJ. xUntis Ef®nthç‹ gztUkhd«
Åœ¢Áailªjhš gz¤Â‹ òÂa ÏWÂãiy¥ ga‹ghL OM msΡF rkkhf ÏU¡F«
vdnt, Ef®nth® g©l« X g©l« Y M»aitfë‹ Ef®éid Kiwna OH, OK
msÎfS¡F ca®¤Jth®.
51
FiwghLfŸ
Ï¢rkÏWÂãiy¥ga‹gh£LéÂÑœ¡f©lFiwghLfisbfh©LŸsJ.
1. bghU£fë‹ gF¥gl Ïayhik:
Ï›é tYéH¡f¡ fhuz« Áy bghU£fŸ fh®, ÅL ngh‹wt‰iw
ÁW ÃçÎfshf¥ Ãç¡f, gF¡f ÏayhJ. Ï›tif bghU£fëš Ï›éÂia
eilKiw¥gL¤jÏayhJ.
2. gz¤Â‹ ÏWÂãiy¥ ga‹ghL ãiyahdJ mšy:
Ï¡nfh£ghL, gz¤Â‹ ÏWÂãiy¥ ga‹ghL khwhJ v‹w vLnfhë‹
mo¥gilæšmikªJŸsJ.Mdhš,c©ikæšmJm›thWkhwhkšÏU¥gšiy.
3. ga‹gh£il msél KoahJ:
Ef®nth® xU g©l¤Â‰F më¡f éU«ò« éiyahdJ m¥g©l¤Â‹
ÏWÂãiy ga‹gh£o‰F¢ rkkhf ÏU¡F« vd kh®õš TW»wh®. Mdhš eÅd
bghUëay¿P®fŸÏijkW¡»wh®fŸ. ÏUntWeg®fŸxUF¿¥Ã£lbghUS¡F
xnu éiyia më¡f éU«Ãdhš mt®fëUtU« xnu msÎ ga‹gh£il¤ jh‹
bgW»wh®fŸv‹WbghUsšy. vdnt,ga‹ghLv‹gJmf«rh®ªjjhfÏU¥gjhš
mjidmsélKoahJ.
4. ga‹ghL x‹iw x‹W rh®ªjit:
Ï›éÂæš bghU£fS«/mt‰¿‹ ga‹ghLfS« j‹å¢irahdJ vd
fâ¡f¥gL»wJ. Mdhš m‹whl thœéš bghU£fŸ gÂÄ£L g©l§fshfnth
clDWg©l§fshfnthx‹nwhblh‹WcwÎbfh©lbghU£fshfÏU¡f¡TL«.
vdntmt‰¿‹ga‹ghLfS«bjhl®òiladthF«.
5. tu«g‰w £l¡ fhy« (Indefinite Budget Period)
nguhÁça® K.E. nghšo§ mt®fë‹ és¡f¥go, tu«g‰w £l fhy«
Ï›éÂæ‹filÁFiwghlhF«.rhjhuzkhfxUtUlnk£l¡fhykhffU¤Âš
bfhŸs¥gL«. Mdhš Áy F¿¥Ã£l bghU£fŸ gy bjhl®¢Áahd fz¡F it¥ò
fhy¡ f£l§fŸ tiu »il¡f¡ Toadthf cŸsd. Ϥjifa bghU£fS¡F
ÏWÂãiy¥ga‹gh£il¡fz¡»LjšÁukkhfcŸsJ.
Kothf, gF¤j¿Î, éntf« bfh©l Ef®nth®fŸ Ï›éÂæ‹go
cz®Îlndhcz®éšyhknyhbrašgl¡TL«nr¥nk‹mt®fŸF¿¥ÃL»‹wgo.
“kåj®fŸ j§fsJ tUkhd¤ij 'gÂÄ£L éÂæ‹gonah' mšyJ c¢r
kdãiwÎ jU« éÂ¥gonah g»®Î brŒa¥glnt©L« v‹gJ f£lha« mšy.
ÏJ fh‰¿š cau v¿a¥gL»w fš v›thW óäia neh¡»¤ ÂU«g éG»wnjh
m›t©znkehK«TlgF¤j¿Îãiwªjt®fŸv‹wmo¥gilc©ikædhšÁy
brašghLfisrhjhuztifæšbrŒJéL»nwh«.”
52
rk ÏWÂãiy ga‹gh£L éÂæ‹ K¡»a¤Jt«
Mš~u£kh®õš,Ï›éÂæ‹eilKiw¥ghLfŸVw¡FiwavšyhbghUëaš
elto¡iffS¡F«bghUªJ«v‹WTW»wh®. bghUshjhuelto¡iffs¨škåj
el¤ij¥g‰¿és¡F»‹wÏ›éÂjiyahajhdjhF«.
1. Ef®éš Ï›éÂæ‹ bghU¤j«
všyh kåj®fS« gF¤j¿Î ä¡ft®fŸ. Fiwªj ts§fis¡ bfh©L
ãiwthdkdãiwitbgwéU«ò»wh®fŸ.mt®fŸj§fsJbryéd§fis
v‹wtêæštçir¥
gL¤Âc¢rmsÎkdãiwit¥bgW»wh®fŸ.
2. c‰g¤Âæš bghU¤j«
c‰g¤Âahs®fŸFiwªjg£rc‰g¤Âfhuâfë‹bjhF¥ig¡bfh©LmÂf
msÎc‰g¤ÂiabgW« neh¡f¤Jl‹brayh‰¿mt®fsJÏyhg¤ijc¢rhkh¡f¢
brašgLt®. Ïj‰fhfxUfhuâ¡Fk‰wfhuâia¥gÂÄLbrŒth®fŸc‰g¤Â¡
fhuâfë‹ÏWÂãiyc‰g¤Â¤Âw‹rkkhF«tiu.
v‹wãiyæšcŸg¤Âahs®c¢ryhg«mil»wh®.
3. bryÎ k‰W« nrä¥Ãš bghU¤j«.
kh®õš mt®fë‹ és¡f¤Â‹go, ént»ahd xU eg® jdJ ts§fis¤
j‰fhy njitfS¡F« v®fhy njitfS¡Fäilna g»®Î brŒÍ« bghGJ
nrä¥Ãš mtuJ filÁ %ghæ‹ ÏWÂãiy¥ ga‹gh£il Ef®éš mtuJ filÁ
%ghæ‹ÏWÂãiy¥ga‹gh£nlhLrk¥gL¤jK‰gLth®.
4. g»®éš bghU¤j«
tUkhd g»®Î bfhŸifæš, Ï¥gÂÄ£L é mÂf <LghL bfh©LŸsJ.
g»®éš fhuâfë‹ CÂakhd thu«, Tè, t£o, Ïyhg« ngh‹wt‰iw
Ô®khå¡F«nghJx›bthUfhuâæ‹ÏWÂãiy¡FV‰gmt‰¿‹rkÏWÂãiy
ga‹gh£LbfhŸifæ‹g§»‰FV‰wthWÔ®khå¡f¥gL»wJ.
5. bghJãÂæš bghU¤j«
nguhÁça® ï¡° k‰W lhšl‹ Ãugy¥gL¤Âa mÂfg£r rKjha e‹ikfŸ
(Maximum Social Advantage) bfhŸifæ‹go, gy £l§fS¡F bryéL« filÁ
myF brythdJ rkkhd ey¤ij¡ bfh©L tU« tifæš muÁ‹ tUthŒ
g»®ªjë¡fnt©L«.m¥nghJjh‹r_fey«c¢rãiyiamilÍ«.
6. fhy¥ ga‹gh£oš bghU¤j«
nguhÁça® nghšo§ mt®fŸ kh®õš mt®fë‹ rk ÏWÂ ãiy¥ ga‹gh£L
éÂæid 24 kâ neu¤ij bryéL« tifnahL r«gªj¥gL¤J»wh®. gšntW
ga‹ghLfisÍila, Mdhš g‰wh¡Fiwahd fhy¤ij, thÁ¤jš, go¤jš, njh£l
53
ntiy ngh‹wt‰¿‹ ÏW ãiyga‹ghL rkãiy milÍ« tifæš bryél¥gl
nt©L«.
Ef®nth® v¢r« (CONSUMER'S SURPLUS)
Ef®nth® v¢r« v‹wfU¤ijKj‹Kjyhfcgnahf¥gL¤Âdt® J.A. Ló£
(Dupuit). Ït® Ãuh‹R eh£il nr®ªj bgh¿ahs® k‰W« bghUëašm¿P®Mth®.
Ïtç‹ fhy« 1844 MF«. Ï¡bfhŸifæ‹ fU¤Âid Éfhy¤Âš A. kh®õš
v‹gt®vGÂa(bghUshjhumo¥gil¡bfhŸiffŸ1890)v‹wò¤jf¤Âšéçthf¤
jªJŸsh®fŸ.
Ef®nth®v¢r«v‹gJ,g©l§fë‹,ga‹gh£o‹mDgt¤ij¢rh®ªjjhF«.
c¥ò, beU¥ò bg£o, jghš g¤Âu§fŸ Ï¥bghUŸfŸ ahΫ bfhL¡f ãid¡F«
éiy¡F«, c©ikæš bfhL¤J th§F« éiy¡F« cŸs ntWgh£il rh®ªj
bghUŸfshF«. Ï¥g©l§fëš gÂÄLfŸ Ïšiy. Ï¥g©l§fë‹ _y«
mÂfg£rkhdÂU¥Âiana‘Ef®nth®v¢r«’vdmiH¥g®.
(c«.) xU Ef®nth® %.250¡F xU r£il th§f ãid¡»‹wh®. Mdhš
mt®%.200IbfhL¤Jth§F»‹wh®. Ïj‹_y«mtU¡F%.50ä¢rkhfcŸsJ.
Ïijnaeh«Ef®nth®v¢r«v‹WF¿¥ÃL»‹nwh«.
mjhtJ%.250-%.200=%.50
ϧnf%.50Ieh«Ef®nth®v¢r«vdF¿¥ÃL»‹nwh«.
Ïy¡fz«
kh®õè‹ Ïy¡fz ËtUkhW “xU bghUis th§fhkš ÏU¥gijél,
th§Ftnj ešyJ v‹W KoÎ brŒJ, bfhL¡f ãid¡F« éiy¡F«, Ef®gt®
c©ikæš bfhL¤j éiy¡F« cŸs ntWghL Ef®nth® v¢r« vd¥gL«“ vd
Ïy¡fz«jªJŸsh®.
vLnfhŸfŸ
1. g©l§fë‹ga‹gh£o‹mséid¥gz¤Â‹_y«msélKoÍ«.
2. v®gh®¡F« ÂU¥Â¡F«, ãiwnt‰w¥gL« ÂU¥Â¡F« cŸs ntWgh£il
fh£oÍŸsh®.
3. gz¤Â‹ÏWÂãiy¥ga‹ghLkhwhjãiyÍilaJ.
4. tUkhd«,Rit,khÂçfëšé¤Âahr«(kh‰w«)Ïšiy.
5. bghU£fS«,ga‹ghLfS«x‹iwx‹Wrh®ªJŸsd.
6. g©l§fë‹njitahdJ,mt‰¿‹éiyiabghW¤njmikÍ«.
mséLjš
Ef®nth® v¢r¤ij ÑœfhQ« Kiwæš msélyh«, mjhtJ, Ef®nth®
v¢r«=jFéiy-c©ikéiy.jFéiyv‹gJEf®nth®,th§F«bghUS¡F
bfhL¡féU«ò«éiyahF«.c©ikéiyv‹gJ,mt®bghUisth§fbfhL¤j
éiyiaF¿¥ÃLtjhF«.
54
jFéiy, xU bghUis th§F«nghJ »il¡F«, ÏWÂ ãiy ga‹gh£o‹
_y« Ô®khå¡f¥gL»wJ. Mdhš c©ik éiy v‹gJ, m§fho éiyiana
F¿¡F«.MfntEf®nth®v¢rkhdJ,g©l¤Â‹bkh¤jÏWÂãiyga‹gh£o‰F«
bkh¤jgzbryéd¤Â‰F«cŸsé¤ÂahrnkMF«.
XUm£ltiz_y«Ïjidés¡fyh«.
m£ltiz 3.4
Ef®nth® v¢r« mséLjš
msÅLfŸ
(i) ÏWÂãiy ga‹ghL
(i)myFfë‹ éiy
(iii)Ef®nth® v¢r«
(iv) (ii- iii) 1 50 10 402 40 10 303 30 10 204 20 10 105 10 10 0
150 50 100
m£ltiz és¡f«
nk‰F¿¥Ã£l m£ltizæš g©l¤Â‰fhd m§fho éiy %.10 MF«.
ÏW ãiyga‹ghL« F¿¥Ãl¥g£LŸsJ. Ϫj ÏWÂãiy¥ ga‹ghlhdJ
g©l¤Â‰fhd bfhL¡f ãid¡F« éiyia F¿¥ÃL»wJ. ãiwa bghU£fis
th§F«nghJ, ÏWÂãiy¥ ga‹ghlhdJ FiwÍ«. Ïjdhš bfhL¡f ãid¡F«
éiyahdJ Fiw»‹wJ. ÏWÂãiy ga‹gh£o‰F (jFéiy) m§fho éiy¡F«
(c©ikéiy) cŸs ntWghnl Ef®nth® v¢r« vd F¿¥Ãl¥g£LŸsJ.
nk‰F¿¥Ã£l m£ltizæš, x›bthU my»‹ v¢rkhdJ ÏWÂãiy¥ ga‹ghL
fê¤jšm§fhoéiyv‹gtdthF«.Ef®nth®v¢rkhdJ,všyhmyFfë‹_y«
»il¡F«bkh¤jga‹gh£oidEf®Îg©l§fS¡fhdbryéd¤Âdhšfê¤jhš
ek¡F Ef®nth® v¢r« »il¡F«, mjhtJ, Ef®nth® v¢r« %.150 - %.50 = %.100.
ϪjEf®nth®v¢r¤ijxUtiugl«_y«és¡fyh«. Ï›tiugl¤ÂšXm¢Áš
g©l§fë‹myFfS«,Ym¢Ášga‹ghLk‰W«éiyÍ«F¿¥Ãl¥g£LŸsJ.
55
tiu¥gl« és¡f«
nknycŸstiu¥gl¤ÂšMU v‹gJÏWÂãiyga‹gh£o‹tç¡nfhlhF«.
OP v‹gJ éiyahF«. OM v‹gJ th§F« bghUë‹ mséid F¿¡F«.
Ef®nth® OM msÎ g©l¤ij th§F«nghJ OAEM msÎ éiyia bfhL¡f
éU¥g¥gL»‹wh®.MdhšEf®nth®OPEMmsÎgz¤ijbfhL¤njm¥bghUis
th§F»‹wh®. vdnt Ef®nth® v¢r« v‹gJ OAEM- OPEM= PAE (nfhol¥g£l
gFÂ)MF«.
m§fhoæ‹éiy V‰wkhdJ, Ef®nthuJ v¢r¤ij Fiw¡F«. m§fhoæ‹
éiyÏw¡fkhdJ,Ef®nthuJv¢r¤ijmÂfç¡F«.
FiwghLfŸ
kh®õš Ef®nth® v¢r¤Â‰F vÂuhd 2 K¡»a FiwghLfis R£o¡ fh£o
cŸsh®.mitahtd.
1. ga‹ghL msél¡ToaJ v‹gJ kh®õè‹ fU¤J. Mdhš cséš
mo¥gilæšga‹ghLÏU¥gjhšga‹gh£ilmsélKoahJ.
2. gz¤Â‹ “ÏWÂãiy ga‹ghL” ãiyahdJ v‹W kh®õè‹ fU¤J
c©ika‰wjhF«.
Ef®nth® v¢r¤Â‹ K¡»a¤Jt«
Ef®nth® v¢rkhdJ, ãÂaik¢rç‹ tçéÂ¥ò éÂfS¡F äfΫ cjéahf
cŸsJ. nkY« ÏJ Ef®nthç‹, Ef®Î v¢r mo¥gilæš K‰Wçik¥ ngh£oæš
m§fhoæš éiy V‰w¤Â‰F cjéahf cŸsJ. Ef®nth® v¢rkhdJ, gšntW
gFÂfŸ(m)ehLfëšthGk¡fë‹thœ¡ifju¤ijx¥ÕL¢brŒtj‰Ffhuzkhf
cŸsJ. Ï›x¥ÕlhdJ ViH, k‰W« gz¡fhu ehLfë‹ÏU¡F« k¡fë‹ Ef®¢Á
ãiyæš cŸs nt‰Wikfis fhzΫ cjλwJ. cjhuzkhf ãôah®¡ efçš
thG« eL¤ju¡ FL«g¤ij rh®ªj xUt® br‹idæš thG« eL¤ju FL«g¤ij
rh®ªjxUtiu¡fh£oY«mÂfkhdmsÎEf®Îv¢r¤ijbg‰WmDgé¡»‹wh®.
Mdhš kh®õš mt®fŸ, ehfçf efçš thG« xU eL¤ju¡ FL«g¤ij nr®ªjt®,
Ïil¡fhy¤Âš(Medieval Period) thœªjxUmuridfh£oY«mÂfmsÎEf®Î
v¢r¤ijbg‰WmDgé¡»wh®vdF¿¥ÃL»‹wh®.
ï¡Á‹ Ef®nth® v¢rnfh£ghL
kh®õè‹ bghUëaš nfh£gh£oid gšntW bghUëaš m¿P®fŸ
FiwT¿d®.
1. ga‹ghL msél¡ToaJ v‹gJ kh®õè‹ fU¤J. Mdhš cséš
mo¥gilæš ga‹ghL ÏU¥gjhš e«khš ga‹gh£il msél ÏayhJ
v‹»wh®J.R.ï¡°.
2. Ef®nth®fS¡F»ilna ga‹gh£oš ngjäšiy v‹W kh®õš fUÂdh®.
Mdhšmit,K‹Dçik,ãiyngh‹wt‰iwbghU¤JkhWgl¡ToaJ.
56
3. gz¤Â‹ ÏWÂãiy ga‹ghL ãiyahdJ v‹W kh®õš bf©oUªj
vLnfhŸ c©ika‰wjhF«. gz¤Â‹ ÏU¥ò Fiwa¤ bjhl§»dhš,
gz¤Â‹ÏWÂãiy¥ga‹ghLca®»wJ.
rkneh¡F tisnfhLfŸ
INDIFFERENCE CURVE APPROACH
kh®õè‹ njitg‰¿ajhd gF¥ghŒÎ KiwahdJ, jutçir ga‹gh£o‹
Kiwæšmsél¥gL»wJ.Ïš2tifahdFiwghLfŸcŸsd
1. ga‹ghlhdJkdéaè‹mo¥gilæšmikªJŸsJ.
2. ga‹ghlhdJmsélKoahjx‹whF«.
vdnt, rkneh¡F tçnfhLfŸ v©â¡iffë‹ tçir
mo¥gilæyhdjhF«. éšÃu£ gç£nlh, é¡°O£ k‰W« °y£°», ngh‹w
bghUëayhs®fŸ Ï¡nfh£ghLfis ts®¤jd®. F¿¥Ãl¤j¡f Ïu©L M§»y
bghUshjhu MÁça®fshd nguhÁça® J.R. ï¡°, k‰W« nguhÁça® My‹
ngh‹nwh® Ï¡nfh£gh£il kW MŒÎ brŒjh®fŸ. Ï›éUtç‹ fU¤J¥go,
ga‹gh£il msél KoahJ. Mdhš ga‹gh£oid tçir¥gL¤jnt KoÍ«. xU
Ef®nth‹j‹éU¥g¤ij,K‹Dçikæ‹mo¥gilæšRygkhftçir¥gL¤jyh«.
Ϫj éU¥g K‹Dçik msÎnfhè‹ fU¤Âid rkneh¡F tisnfh£o‹
cjénahLés¡fyh«.“rkneh¡FtisnfhLv‹gJÏu©Lg©l§fë‹gšntW
Ïiz¥òfë‹_y«»il¡F«kdãiwthdJrkmsthfcŸsJ”.
Ïy¡fz«
“ÏU g©l§fë‹ bt›ntW msÎfë‹ xUä¤j Ef®éš rk msÎ
ãiwit¤jU«òŸëfë‹Féælnk”rkneh¡Ftis¡nfhLvd¥gL«.
vLnfhŸfŸ
1. Ef®nth® gF¤j¿Î cŸst®. Mfnt Fiwthd bghUŸfis¡ fh£oY«,
äFÂahdbghUŸfS¡nfK‹Dçikmë¡»wh®.
2. mt® X, Yv‹wÏUg©l§fisk£Lnkth§F»wh®.
3. xU g©l¤Â‰F Ef®nth® më¡F« éiyahdJ, mÂèUªJ mt® bgW«
ga‹gh£il¡F¿¡»wJ.
4. mtUilatUkhd«khwhjjhŒÏU¡»wJ.
5. mtUilaRitfŸ,K‹DçikfŸ,gH¡ftH¡f§fëškh‰wäšiy.
rkãiy tis¡nfh£o‹ g£oaš
rkãiy tisnfh£o‹ g£oaš v‹gJ ÏU g©l§fëš gšntW tifahd
Ïiz¥ò¡fë‹ rkãiyia Ef®nth® V‰W¡ bfhŸs¡Toajhf ÏU¡F«. Ϫj
gšntW tifahd Ïiz¥òfë‹ _y« bgw¡Toa ÂU¥ÂahdJ Ef®nthU¡F
57
rkkhfÏU¡»wJ.MfntgšntWÏiz¥òfëšmt®rkneh¡»šcŸsh®.
xU Ef®nth® Ïu©Léjkhd g©l§fsh»a thiH¥gH« k‰W« ðf£
th§Ftjhf it¤J¡ bfhŸnth«. Ïitfë‹ _y« rkãiy tisÎ nfh£o‹
g£oaiyfh©ngh«.
m£ltiz 3.5
rkãiy tisΡnfhL m£ltiz
Ïiz¥òfŸ (g©l§fŸ X) ðf£ (g©l§fŸ Y) thiH¥gH«
A 1 12B 2 8C 3 5D 4 3E 5 2
m£ltiz és¡f«
nk‰f©l m£ltizæš Ã°f£Lfë‹ v©â¡if mÂfç¤J, EfU«
thiH¥gH§fë‹ v©â¡if Fiw»wJ. mªj ÏU g©l§fë‹ _y« »il¡f¥
bgW»‹wÂU¥ÂahdxnukhÂçahfcŸsJ.vdntxUEf®nth‹A, B, C, D k‰W«
Ev‹wÏiz¥òfë‹_yrkãiybgW»‹wh‹.
rkneh¡F tis¡nfh£o‹ gl« (Indiffernce Curve)
rkneh¡FmlltizæšcŸsòŸëétu§fŸXm¢ÁšxUg©l¤ijÍ«,Y
m¢ÁšÏ‹bdhUg©l¤Â‹msΫmsél¥g£LŸsJ.
Y
OX
IC
12
8
5
32
1 2 3 4 5
tiu¥gl« 3.4
rkneh¡F tisnfhL
thi
H¥
gH
«
ðf£
tiu¥gl« és¡f«
gšntW Ïiz¥òfnshL« Toa ÏUéjkhd g©l§fë‹ nfhol¥g£LŸs
nfhLfis x‹whf Ïiz¡F« nghJ, rkãiy tisnfh£il cUth¡f KoÍ«.
tiugl¤Âš IC v‹gJ rkneh¡FtisnfhlhF«. ÏU g£oaèšF¿¥Ã£lÏu©L
g©l§fë‹ÏizÎfisbjëthffh£L»‹wJ. ϪjtisΡnfh£ošfhQ«
mid¤J òŸëfë‹ _y« »il¡f¥bgW« ÂU¥Âæ‹ msthdJ rkãiyæš
cŸsjhF«. rkneh¡F tis¡nfh£o‰F rk ga‹gh£o‹ tisΡ nfhL v‹w
bgaU«c©L.
58
rkneh¡F tisnfh£L¤ bjhFÂ
rkneh¡Ftisnfh£o‹bjhFÂv‹gJÏu©Lg©l§fS¡fhdbt›ntW
ãiyahd ga‹gh£il és¡F« gy rkneh¡F tisnfhLfis¡ bfh©ljhF«.
ϧF, nkšãiyæšmikªJŸs rkneh¡FtisnfhLmÂfmsÎ kdãiwitÍ«
Ñœãiyæš cŸs rkneh¡F tisnfhL Fiwªj msÎ kdãiwitÍ« F¿¡F«.
Ef®nth® gF¤j¿ÎŸstuhŒ v¥nghJ« ÏU¥gjdhš k‰wit rkkhd ãiyæš
ÏU¡F« nghJ Fiwªj msÎ ga‹gh£oš ÏUªJ causÎ ga‹gh£il bg‰¿lnt
éU«òth®.
tiu¥gl« 3.5
rkneh¡F tisnfhL bjhFÂ gl«
g©l« X
g©
l«
Y
rkneh¡F tisnfh£o‹ g©òfŸ
1. všyhrkneh¡Ftis¡nfhLfS«ty¥òwkhf,Ñœneh¡»¢bršY«.
2. rkneh¡FtisnfhLfŸFéªjãiyæšmikÍ«.
3. Ïu©Lrkneh¡Ftis¡nfhLfŸx‹iwx‹Wbt£o¡bfhŸshJ.
I.všyhrkneh¡FtisnfhLfS«ty¥òwkhfÑœneh¡»bršY«.
Ñœneh¡»¢ rçªJ bršY« rkneh¡F tisnfhL, Ef®nth® X g©l¤Â‰F
gÂyhf Y g©l¤Âid¥ gÂÄL g©lkhf bjç΢ brŒ»‹wh®. Y g©l¤ij
mÂfç¤JXg©l¤ijFiw¡»wh®vdΫbghUŸgL«.
2.mid¤Jrkneh¡FtisnfhLfS«njh‰WthŒneh¡»FéªJfhz¥gL«.
ÏJ Vbdåš, FiwªJbrš ‘ÏWÂãiy gÂÄ£L Åj« (DMRS) nfh£ghL
brašgh£o‹ fhuzkhf MF«. rkneh¡F tisnfhL Ï¡nfh£gh£oid
mo¥gilahf¡ bfh©lJ. ÏWÂãiy gÂÄ£L Åj« (DMRS) mÂfç¡F« nghJ
rkneh¡F tisnfhLfŸ njh‰WthŒ neh¡» Fêahf (Concave) fhz¥gL«.
59
g©l§fŸ ãiwÎ¥ gÂÄ£L¥ g©l§fshf ÏUªjhy‹¿ rkneh¡F tisnfhLfŸ
ne®nfhLMfhJ.
ÏWÂãiy gÂÄ£L Åj« v‹gJ (Marginal Rate of Substitution) X k‰W« Y g©l§fS¡FÏilnaF¿¥ÃLtJXg©l§fS¡FgÂyhfYg©l§fŸv›tsÎ
më¡f¥gL»wJv‹gjhF«.Ef®nth®Yg©l§fS¡FgÂyhfX g©l§fŸ gÂÄL
brŒJ bfh©nl bršY« nghJ ÏWÂãiy gÂÄ£L Åj« MRS FiwªJ bfh©nl
brš»wJ.
tiu¥gl« 3.6
3.vªjÏUrkneh¡FtisnfhLfS«x‹iwx‹Wbt£o¡bfhŸshJ.
tiu¥gl« 3.7
g©
l«
Y
g©l« X
_‹whtJ vLnfhŸ Ïu©L rk neh¡F tisnfhLfŸ v¥nghJ« x‹iw
x‹W bt£o¡ bfhŸshJ v‹gjhF«. Mdhš, tiu¥gl« 3.7 Ïu©L rkneh¡F
tisnfhLfŸx‹iwx‹Wbt£oæU¥gij¡fh©»nwh«.
60
Ïu©lhtJ rkneh¡F tisnfh£oš (IC2) cŸs òŸë A KjyhtJ
tisnfh£oš (IC1)cŸsòŸëBiaélmÂfkdãiwitEf®nthU¡FjU»wJ.
Mdhš,CÏu©LtisnfhLfS¡F«bghJthfcŸsJ.Ïj‹bghUŸ,rkk‰wÏU
ntWkdãiwÎ¥òŸëfŸrkkh»é£lJv‹gjhF«. ÏJV‰W¡bfhŸsKoahjJ.
vdnt,rkneh¡FtisnfhLfŸv¥nghJ«x‹iwx‹Wbt£o¡bfhŸshJ.
Ï«_‹W vLnfhŸfS« rkneh¡F tisnfhLfë‹ tot¤Âid¡
F¿¥ÃLtjhF«.
rkneh¡F tisnfhL têahf Ef®nth® rkãiy
Ef®nth®tiuaW¡f¥g£ltUkhd¤ijnabg‰¿U¥gjhšmÂfkdãiwit¥
bgw¤j¡ftifæšmt®bryélKa‰Á¥gh®. Ef®nth®gyg©l§fëšbryéd«
bk‰bfhŸtj‹_y«mÂfkdãiwit¥bgW«nghJmt®rkãiyia¥bgW»wh®.
nk‰T¿a ga‹gh£L gF¥ghŒéš xU Ef®nth® gy g©l§fis th§Ftj‹
_y« bgW« ÏWÂãiy¥ ga‹ghL rkkhf ÏU¡FnghJ mt® c¢r msÎ kd
ãiwit¥bgW»wh®. xUEf®nthç‹rkãiyiarkneh¡Ftisnfh£LE£g¤Â‹
_yK« eh«és¡»Íiu¡fyh«. ekJ gF¥ghŒé‰Feh«ÑœfhQ«vLnfhŸfis¡
ifahSjšnt©L«.
m. rkneh¡Ftisnfh£L¥ gl«x‹iwEf®nth®MuhŒ»wh® - (v.fh.) njÜ®
k‰W« ðf£ ÏizbghUŸ, Ï¥gl« Ef®nthç‹ ÏU g©l§fë‹ Ûjhd
éU¥g¤ij¡F¿¥gjhF«. xUF¿¥Ã£lfhy¤Â‰Fmt®K‹Dçikfë‹
msÎnfhškhwhkšÏU¥gjhf¡bfhŸsnt©L«.
M. Ef®nth® ÏU g©l§fS¡»ilna bryÎ brŒa xU F¿¥Ã£l bjhif
k£Lnk bg‰WŸsh®. mt® Ϥbjhifia bryÎ brŒthnua‹¿
nrä¡fkh£lh®vd¡bfhŸsnt©L«.
Ï. ÏU g©l§fë‹éiyfŸm§fhoæš khwhkš xnu ãiyæšÏU¥gjhf¡
bfhŸsnt©L«.
<. Ef®nth® jdJ kdãiwit c¢rãiyæš bgWtj‰nf‰w tifæš
gF¤j¿Îl‹brašgLtjhf¡bfhŸsnt©L«.
XU Ef®nthç‹ rkneh¡F ãiy g©l« X k‰W« g©l« Y gl« 3.6
bfhL¡f¥g£LŸsJ. ÏJ Ef®nthç‹ ÏU g©l§fS¡»ilna eh‹F
K‹Dçikfë‹ msÎfis (Scales of Preferences) F¿¥ÃL»wJ. tyJ g¡f«
cŸs rkneh¡F tisnfhLfŸ mÂf kd ãiwit¡ F¿¡»wJ. vdnt Ef®nth®
X k‰W« Y g©l§fS¡F»ilnaahd nkšneh¡»¢ bršY« rkneh¡F tisnfhL
ÛJfhz¥gL«Ïiz¥bghUis¤nj®ªbjL¥gh®.MdhšmtuJbjçÎtUkhd«
k‰W«ÏUg©l§fë‹éiyia¥bghU¤JmikÍ«.
Ef®nth® tUkhd¤ij¥ bghU¤J, bfhL¡f¥g£LŸséiyæš g©l§fis
v›tsÎth§FKoÍ«v‹gijm¿atuÎbryΡnfhL(Budget Line) ga‹gL»wJ.
61
Ef®nthç‹ tuÎ bryΡ nfhL
Ef®nth® %.20/- it¤ÂU¥gjhf¡ bfhŸnth«. njÚ® k‰W« ðf£ (Biscuit) éiyKiwna50igrhk‰W«40igrhMF«.Ef®nth®_‹WkhWg£lbjçÎfis
nk‰bfhŸsyh«.
m. mt®O (Tea)k£L«th§fKoÎbrŒayh«. m¥gobaåšmt®40f¥Oia
th§fKoÍ«.
M. mt® ðf£ k£L« th§f KoÎ brŒayh«. m¥gobaåš mt® 50
ðfLfisth§fKoÍ«.
Ï. mt®ÏUg©l§fisÍ«F¿¥Ã£lmsÎth§féU«gyh«. v.fh. 20f¥O
(%.10/-) k‰W« 25 ðf£ (%.10/-) mšyJ 12 f¥ O (%.6/-) k‰W« 35 ðf£
(%.14/-)(bkh¤j¤bjhif%.20/-)
O
L
Y
X
A
B
M
g©
l«
Y
g©l« X
tiu¥gl« 3.8
tuΠbryΡ nfhL (Budget Line)
gl« 3.9 _‹W bjçÎfis¡ F¿¥ÃL»wJ. Ef®nth® jdJ tUkhd¤Âš
(%.20/-)mÂfmsÎðf£(50)k‰W«mÂfmsÎO(40)th§fÏaY«v‹gijnfhL
LM fh©Ã¡»wJ. nfhL LM cz®¤JtJ v‹dbtåš Ef®nth® Ï¡nfh£o‰F
m¥ghš (gh®¡fA òŸë)vªjÏiz¥g©l§fisÍ«bjçÎbrŒaÏayhJ.fhuz«
mtuJ tUkhd« mtiu mDk¡fhJ. khwhf Ï¡nfh£o‰F ÑnHÍ« bjçÎ brŒa
ÏayhJ.(B òŸë)mtU¡FmÂfkdãiwλil¡fhJ.
LM nfhL tuÎ bryΡnfhL vd¥gL»wJ. Ef®nth® jdJ tUkhd¤Âš
th§F«gšntWbghU£fisF¿¥gjhF«. Ïjidéiyé»j¡nfhL (Price Ratio Line)v‹wiH¡fyh«.mšyJéiynfhLv‹WTwyh«.VbdåšÏUg©l§fë‹
éiy é»j¤ij¡ F¿¥gjhš Ï›thW miH¡f¥gL»wJ. mjhtJ OM msÎ X g©l§fŸ=OLmsÎYg©l§fŸ,Ef®nth®F¿¥Ã£ltUkhdmséšmÂfmsÎ
kdãiwit rkneh¡FtisnfhL I3 æšcŸsC òŸëæšbgW»wh®. Ï¥òŸëæš
62
g©l« X I OXI msé‰F« th§F»wh®. F¿¥Ã£l tUkhd¤Âš Ef®nth® ÏU
g©l§fëilnaahd Ïiz¤ bjçÎfŸ Fiwthd kdãiwitnah mšyJ
bgwKoahjj‰nghijaéiyænynahÏU¡F«.
O X 1 40 M X
C
D
E
B
A L
50
Y1
I1
I2
I3
I4
g©
l«
Y
g©l« X
tiu¥gl« 3.9Ef®nthç‹ rkãiy
rkãiy¥òŸëæš (òŸë C) éiy¡nfhL LM rkneh¡F tisnfh£il (I3)
bjh£L¢brš»wJ. CòŸëæšrkneh¡FtisnfhLk‰W«tisnfhLÏWÂãiy
gÂÄ£L Åj¤ij¡ F¿¡»wJ. nkY« tuÎ bryΡnfhL ÏU g©l§fS¡F
Ïilnaahdéiyéj¤ij¡F¿¡»wJ. CòŸëæšÏUg©l§fS¡»ilnaahd
ÏWÂãiy gÂÄ£L Åj« rkneh¡F tisnfhL I3 F¿¥Ã£LŸsJ nghš k‰W« ÏU
g©l§fë‹ éiy éjkhd éiy¡nfhL LM Ïu©L rkkhF«. Ï¥òŸë, vdnt
Ef®nth® jdJ tiuaW¡f¥g£l tUkhd¤Âš mÂf kdãiwit bgw¡Toa ÏU
g©l§fë‹äf¢ÁwªjÏiz¤bjçÎvdyh«.Ï¥òŸë(òŸëC)vdnt,Ef®nth®
‘rkãiyæš’cŸsh®.
rkãiy¡fhd mo¥gil ãaÂfŸ v‹dbtåš g©l« Y¡F gÂyhf g©l«
X‹ÏWÂãiy¥gÂÄ£LÅjK«k‰W«ÏUg©l§fë‹éiyfë‹ÏilnacŸs
ÅjK«rkkhfÏU¡fnt©L«.vdntrkãiy¡fhdãaÂfŸMtd.
MRSXY = PX/ Py
63
gæ‰Á
gFÂ - m
I. rçahd éilia¤ nj®ªbjL¡fΫ
1. Ï‹¿aikahj,trÂ,Ml«gug©l§fŸv‹gJ
m.Ïytrg©l§fistif¥gL¤jtJ
M.éU¥g§fistif¥gL¤JtJ
Ï.ga‹gh£oidÃç¥gJ
<.VJΫϚiy
2. rkneh¡Ftis¡nfh£o‹mQFKiwiam¿Kf¥gL¤Âat®
m.kh®õš
M.ÏyadšuhË°
Ï.J.R.ï¡°k‰W«R.G.D.My‹
<.Ml«°ä¤
3. ga‹ghLv‹gJ
m.r_ffU¤J
M.cŸSz®Îrh®ªjk‰W«cséašfU¤J
Ï.muÁ‹fU¤J
<.m¿éašfU¤J
4. x‰iw¥g©lEf®Îvijcz®¤J«
m.c‰g¤ÂthŒ¥òtis¡nfhL
M.rk-ÏWÂãiyga‹gh£LéÂ
Ï.më¥òéÂ
<.FiwªJ¢bršÏWÂãiyga‹gh£LéÂ
5. Ef®nth®v¢r«v‹gJ
m.jFéiy-c©ikéiy
M.MVn = TVn - TVn -1
Ï.njit=më¥ò
<.Ïšiy
64
II. nfho£l Ïl§fis ãu¥òf
6. ___________ v‹gJg©l§fis,gâfisga‹gL¤jtjhF«.
7. éU¥g§fŸv‹gJ___________ k‰W« ___________ MF«.
8. kh®õè‹ga‹gh£LmQFKiwv‹gJ___________ gF¥ghŒthF«.
9. ÏWÂãiy¥ga‹ghLóíakhF«nghJ,bkh¤jga‹ghL___________ MF«.
10. rkneh¡Ftis¡nfhLika¤ijneh¡»___________ fhz¥gL«.
III. bghU¤Jf
11. éU¥g§fŸ -m.kh®õš
12. bghUshjhu¡nfh£ghLfŸ -M.ï¡°k‰W«lhšl‹
13. mÂfg£rr_fe‹ikfŸ - Ï.ituMguz§fŸ
14. rkneh¡Ftis¡nfhL - <.és«gu§fŸ
15. Ml«gu¥g©l§fŸ - c.rhjhuzju«
IV. xçU th®¤ijæš éilaë¡fΫ
16. ga‹gh£iltiuaW
17. rk-ÏWÂãiy¥ga‹gh£o‰F,ntWbga®v‹d?
18. rkneh¡Ftis¡nfhLv‹whšv‹d?
19. rkneh¡FbjhFÂv‹whšv‹d?
20. ãÂãiy¡nfh£o‰Fk‰bwhUbga®v‹d?.
gFÂ - M
ËtU« édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tçfëš éilaë¡fΫ.
21. éU¥g§fS¡fhdfhuz§fŸahit?
22. g©l§fë‹tiffŸahit?
23. ÏWÂãiyga‹gh£LéÂæ‹Ïy¡fz¤ijtiuaW¡fΫ.
24. rkneh¡Ftis¡nfh£o‹g©òfŸahit?
25. kh®õè‹T‰W¥go‘Ef®nth®cgç’ia¡TWf.
65
gFÂ - Ï
ËtU« édh¡fS¡F xU g¡f mséš éilaë¡fΫ.
26. bkh¤j¥ga‹ghL,ÏWÂãiy¥ga‹ghLntWgL¤Jf.
27. FiwªJbršga‹gh£LéÂæ‹vLnfhŸfŸahit?
28. FiwªJbršga‹gh£LéÂæ‹K¡»at¤Jt¤ijvGJf.
29. rk-ÏWÂãiy¥ga‹ghlo‹tiuaiwfisF¿¥ÃLf.
30. rkneh¡FbjhF¥òtiu¥gl«cjéÍl‹Ef®nth®rkãiyiaés¡Ff.
gFÂ - <
ËtU« édh¡fS¡F _‹W g¡f mséš éilaë¡fΫ.
31. kåjéU¥g§fë‹g©òfŸahit?
32. FiwªJbršga‹gh£LéÂæidgl«tiuªJés¡f«jUf.
33. Ef®nth®cgçiagl«tiuªJ,mjDilaK¡»a¤Jt«k‰W«ÂwdhŒÎfis
és¡Ff.
34. rkneh¡Ftis¡nfh£o‹mQFKiwfisétç¡fΫ.
35. rkneh¡F tis¡nfh£o‹ bjhF¥Ãid tiuªJ mjDila g©òfis
és¡Ff.
66
ghl« 4
njitÍ« më¥ò«
xUbghUS¡fhd ‘njit’ (Demand) v‹gJ-m¥bghUisth§Ftj‰fhd
éU¥g¤ijÍ«, nghÂa th§F« r¡ÂiaÍ«, th§»él nt©L« v‹w KoitÍ«
F¿¡F«.MdhštWik¡nfh£o‰FÑœÏU¡F«xUvëaeg® ‘fh®x‹iwth§f
nt©L« v‹W éU«ò« nghJ - mJ btW« éU¥gnk m‹¿ mJ njitbad¡
fUj¥gl kh£lhJ. Vbdåš mtuJ éU¥g¤ij ãiwÎ brŒJ¡ bfhŸs mtçl«
nghÂa th§F« r¡Â Ïšiy. mnj neu¤Âš xU gz¡fhu® fh® jd¡F th§f
nt©L« v‹W éU«ò«nghJ mJ njit vd bghUëaèš fUj¥gL«. Vbdåš
mtuhš mªj bghUë‹ éiyia bfhL¡f KoÍ«. Ï›thW bghUS¡fhd
éU¥g¤njhLth§F« r¡ÂͫËòykhfÏU¡F«nghJbghUëaèšmJ ‘njit’
v‹WmiH¡f¥gL»wJ.
vªjxUbghUS¡F«njitv‹gJm¥bghUë‹éiyia¥bghW¤ÂU¡F«.
Ãw Ô®khåfŸ v‹gd r«gªj¥g£l Ãw bghU£fë‹ éiy, Ef®nthuJ tUkhd«,
mtuJ RitfŸ, nj®ªbjL¤jš, Ef®nthç‹ bršt«, ngh‹witfshF«. vdnt
njitia¡Ñœf©lthWvGjyh«.
Dx = F(Px, Ps, Y, T,W)
Dxv‹gJXbghUS¡fhdnjit
Px -XbghUë‹éiy
Ps-gÂèfë‹éiy
Y-tUkhd«
T-Ritk‰W«nj®ªbjL¤jš
W -Ef®nthå‹brštãiyMF«
njit éÂ
éiyÍ« njitÍ« v®kiw¤ bjhl®òiladv‹gij njitéÂTW»wJ.
ÏjxUbghUS¡fhdéiyiaÍ«,xUF¿¥Ã£lfhymséšmªjbghUS¡fhd
njitiaÍ«F¿¡F«.
tiuaiw
Mš~ÃuL kh®õè‹ T‰W¥go “ãiwa g©l§fis é‰f nt©Lkhæ‹,
éiy Fiwthf ÏU¡f nt©L«. m›thW éiyia Fiwthf ÏUªjhš jh‹
m¥g©l¤ij¥ gyU« th§Ft®. ntW éjkhf¡ T¿dhš éiy Fiwtjhš
njit¥gL« g©l¤Â‹ msÎ TL»wJ. éiy TLtjhš njit Fiw»wJ“
~bg®Tr‹ v‹gtç‹T‰W¥go “éiyÍ« njitæ‹msΫ v®fâa¤ bjhl®ò
bfh©LŸsd”.
“xUbghUS¡fhdéiyFiwÍ«nghJk¡fŸmÂf«m¥bghUisth§Ft®,
éiyVW«nghJFiwthfth§Ft®-k‰witkhwhkèU¡F«nghJ”v‹gJnjit
éÂ.
67
k‰wit khwhkš ÏU¡F« nghJ v‹W F¿¥Ãl¥gLtJ, njit éÂæ‹
vLnfhŸfis¡F¿¡F«.
vLnfhŸfŸ
m) Ef®nthç‹tUkhd¤Âškh‰w«Ïšiy.
M) Ef®nthuJRitæY«nj®ªbjL¤jèY«kh‰w«Ïšiy.
Ï) ÃwbghU£fë‹éiyæškh‰w«Ïšiy.
<) ÃwgÂèfisf©LÃo¡féšiy.
c) j‰nghija éiy Ïw¡f« ËéiuÍ« TLjš éiy Åœ¢Á¡F KfÎiu
v‹Wk¡fŸczuhikMF«.
njit¥g£oaš
xU g©l¤Â‹ gšntW éiyfisÍ« m›éiyfë‹ x›bth‹¿‰F«
njitæ‹msitÍ«fh£L»‹wm£ltiznanjit¥g£oašv‹gjhF«.
m£ltiz 4.1
éiy(%) njit msÎ ».»
5 104 203 302 401 50
m£ltiz4.1njit¥g£oašMF«.jåbahUEf®nth®gšntWéiyfëš
th§féU«ò«xU g©l¤Â‹ gšntWmsÎfisÏJR£o¡fh£L»wJ. éiyÍ«
njitÍ«v®kiwahfkhw¡ToaJÏJjåbahUEf®nth®njit¥g£oayhF«.
njit tisnfhL
Ϫjm£ltiziatiu¥gl« 4.1š njittisnfhlhftiuayh«. njit
tisnfhLv‹gJnjitm£ltizæ‹tiuglkhF«.
68
nk‰f©ltiu¥gl« 4.1šDD v‹gJ njit¡nfhLMF«. Ϥnjit¡nfhL
ÏläUªJ tykhf¡ Ñœneh¡»¡ rçªJ brš»wJ. Ïš éiy kh‰w§fS«
mj‰nf‰g njitæ‹mséš V‰gL« kh‰w§fS« R£o¡ fh£l¥g£LŸsd. éiy
Ïw§» tU« nghJ njitæ‹ msÎ mÂfç¥gij Ï¡nfhL fh£L»wJ. Ï›thW
éiyÍ« njitÍ« v®kiw¤mšyJ v®fâa¤ bjhl®ò bfh©LŸsd k‰wit
khwhkèU¡F«nghJ(ceteris paribus).
njit tis nfhL »œ neh¡» rçªJ brštJ V‹?
njit¡nfhLrçtj‰fhdfhuz«,FiwªJ¢bršÏWÂãiyga‹gh£LéÂ.
Ï›éÂahdJ,g©l§fŸTLjyhfEf®tjdhš,ga‹ghlhdJFiwªJ¢brš»wJ.
Mfnt Ef®nth® xU¥ bghUis Fiwªj éiy¡ bfhL¤nj th§f nt©oÍŸsJ.
njit¡ nfhlhdJ rçtj‰F fhuz«, ÏWÂãiy ga‹ghL¡ nfhL FiwªJ
brštnjahF«.
jåbahUEf®nthuJnjit¥g£oaš,k‰W«m§fho¤njit¥g£oaš.
jå eg® njit¥g£oahyhdJ, xU g©l¤Â‹ gšntW éiyfëš th§f
éU«ò«gšntWmsitR£o¡fh£L«m£ltiz.
m£ltiz 4.2
jå eg® njit¥g£oaš
éiy MuŠR
(%ghŒ)
njit msÎ
(MuŠR)
5 1
4 2
3 3
2 4
1 5
m£ltiz és¡f«
m£ltizæšMuŠRgH¤Â‹éiy%.5jhfÏU¡F«nghJxUgH¤ijna
th§F»wh®.m¥gH¤Â‹éiy%.4-MfFiwÍ« nghJÏU gH§fŸth§F»‹wh®.
nkY«éiyahdJ%.3MfFiwÍ«nghJ,_‹WgH§fisth§F»‹wh®.Ï›thW
éiyahdJFiwa¡Fiwa njitæ‹msthdJmÂfç¤J¢ brš»wJ vÂbu®
khwhf.
m§fho¤ njit m£ltiz
m§fho¤ njit¥g£oaš v‹gJ, m§fhoæš cŸs Ef®nth® midtç‹
njit msÎfis x‹W¡ T£odhš »il¥gjhF«. MuŠR gH m§fhoæš ÏU
Ef®nth®ÏU¥gjhfit¤J¡bfh©lhš,m§fho¤njitahdJÑœfhQ«tifæš
fz¡»l¥gL»wJ.
69
m£ltiz 4.3
Ïu©L Ef®nthuJ njit¥g£oaš k‰W«
m§fho¤ njit¥g£oaš
njit msÎ
éiy (MuŠR) Ef®nth‹ 1 Ef®nth‹ 2 m§fho¤ njit
5 1 - 1
4 2 1 3
3 3 2 5
2 4 3 7
1 5 4 9
m§fhoæš njit tisnfhL
m§fhoæšéiyFiwÍ«nghJnjitTL»wJ.
m§fho¤ njit¡ nfh£o‹ és¡f«
nk‰f©l tiugl¤Âš Ef®nth® 1, Ef®nth® 2 M»a ÏU Ef®nthç‹
njitasÎfŸ ‘X’ m¢ÁY«, m§fhoæš ãyΫ éiy ‘Y’ m¢ÁY«
F¿¥Ãl¥g£LŸsJ. Ï›éUEf®nthç‹bkh¤j njit. mjhtJD1 + D2 = DD
v‹w m§fho¤ njit¡nfhL«, jå Ef®Î njit¡ nfh£il¥ ngh‹nw Ñœneh¡»
rçªJbrš»‹wd. “DD”v‹wnjit¡nfhLnjh‰WthŒneh¡»FéªJŸsJ. ÏJ
éiy¡F«njitæ‹msΡF«cŸsbjhl®igés¡F»wJ.
njit éÂæ‹ éÂéy¡FfŸ
bghJthf njit éÂahdJ éiy k‰W« g©l¤Â‹ msΡF cŸs jiy
ÑHhdcwit vL¤JTW»wJ. ÁyéÂéy¡fhdNœãiyæšÏ›éÂÏašghf
brašgltšiy. Ϫãiyfëš éiy VW«nghJ, g©l¤Â‰fhd njitÍ«
mÂfç¡F«,éiyFiwÍ«nghJg©l¤Â‹njitæ‹msΫFiwÍ«.Ï›thwhf
njit¡nfhLfŸ nkš neh¡» rçªJ br‹W njitÍ«, éiyÍ« neuo bjhl®ò
bfh©ldthfÑœfhQ«tiugl¤Âšnjh‹WtJ¥ngh‹WmikÍ«.
70
Q Q1
D
D
D
P
P1
P
0 Q
tiu¥gl« 4.3
g©l¤Â‹ njit
éi
y
tiu¥gl és¡f«
g©l¤Â‹ éiyahdJ OP-æèUªJ OP1 Mf caU«nghJ njitæ‹
msthdJ OQ-æèUªJ OQ1 Mf caU»wJ. (v® v®khwhf) DD v‹gJ
éÂéy¡F¤njit¡nfhLmšyJmrhjhuznjit¡nfhLvd¥gL«.
njitéÂæ‹éÂéy¡FfŸÁyÑnHbfhL¡f¥g£LŸsd.
(i) bt¥s‹ éisÎ
jh®°o‹bt¥s‹v‹D«bghUëay¿P®,xUÁybghU£fis,gz¡fhu®fŸ
rKjha¤Âš j§fsJ mªj°J k‰W« btW« kÂ¥ò¡fhfnt éiyÍa®ªjhY«
th§F»wh®fŸ v‹W és¡F»wh®. Ï›tifahd bghUŸfë‹ éiy mÂfç¡F«
nghJ, ft®¢Á¡fhf bgWkséš Ï¥bghUŸfŸ th§f¥gL»‹wd. gz¡fhu®fŸ
itu§fë‹ éiy caU«nghJ, mÂfkhf itu§fis th§F»‹wd®. mnj rka«
Ï›éj bghUŸfë‹ éiy FiwÍ«nghJ, mªj bghUŸfis¥ gz¡fhu®fŸ
th§fkh£lh®fŸ.
»~g‹ (Giffen) Ku©ghL
r®Ïuhg®£»~g‹v‹gt® ViH, vëa k¡fŸÑœãiy¥ g©l§fë‹éiy,
mÂfç¤jhš,mjDila njitmsÎmÂfç¡F«v‹W«,éiyFiwªjhš njit
msΫ FiwÍ« v‹W és¡F»wh®. k¡fŸ tWikæèU¡F«nghJ mÂf mséš
th§f¥gLtJ«, brGikæèU¡F«nghJ Fiwªj mséš th§f¥gLtJkh»a
g©l§fŸÑœãiy¥g©l§fŸv‹wiH¡f¥gL»‹wd.
ViH k¡fŸ tUkhd¤Âš bgU«g§»id ca®tifa‰w (f«ò, nfœtuF,
nrhs« ngh‹wit) jhåa§fis th§fΫ, Fiwªj msnt mçÁ th§fΫ
bryéL»wh®fŸ. ca®tifa‰w jhåa§fë‹ éiy caU« nghJ ViH k¡fŸ
Fiwªj msÎ mçÁia th§Fth®fŸ. Ïjdhš vG« Ïilbtëia ãu¥g
ca®tifa‰w jhåa§fis mÂf msÎ th§f nt©L«. vdnt, ca®tifa‰w
jhåa§fë‹ éiy caU«nghJ mt‰iw mÂf msÎ th§F»wh®fŸ. ÏJnt
»~¥g‹ Ku©ghL v‹wiH¡f¥gL»wJ. Ï›tif Ku©ghLfŸ njité¡F
éÂéy¡fhfcŸsd.
71
njitæš kh‰w« (njit¥ bgU¡f«, njit¢ RU¡f«)
njit tis¡nfh£o‹ ãiyæš vªjéjkhd kh‰wK« ãfHéšiy. xU
bghUë‹ éiyæ‹ msÎ FiwÍ« nghJ, m¥bghUS¡fhd njitæ‹ msÎ
TL»wJ. Ïij njit bgU¡f« v‹W miH¡f¥gL«. mnj rka« bghUë‹
éiymÂfç¡f« nghJ,mjDila njitFiw»wJ. ÏJ njit RU¡f« vdΫ
miH¡f¥gL«. Ïit Ïu©Lnk mnj njit tis¡nfh£o‹ nkY« ÑGkhf
ef®tijnt njit bgU¡f«, k‰W« njit RU¡f« vd TW»‹nwh«. Ïjid
tiu¥gl«_y«és¡fyh«.
D
DD
P
P1
P
0 Q Q1 Q
P2
Q2
tiu¥gl« 4.4
éi
y
g©l¤Â‹ njit
tiugl és¡f«
nkny cŸs tiugl¤Âš OP v‹gJ bghUë‹ éiy QQ v‹gJ njit
msÎ. éiyahdJ OP2 msÎ FiwÍ«nghJ, njitæ‹ msÎ OQ2 msthf
mÂfç¡»wJ.ÏJnjitæ‹bgU¡f«vd¥gL«.khwhféiyahdJOP1 msΡF
mÂfç¡F«nghJ, njit msthdJ OQ2 msΡF Fiw»wJ ÏJ njit RU¡f«
vd¥gL«.
njitæ‹ kh‰w« (njit ca®Î, njit¡ FiwÎ)
“k‰wit khwhÂU¡»‹wd” v‹w bghUshjhu vLnfhë‹ mo¥gilæš
mikªJŸsJ. Ϫj k‰wit v‹w brhšyhdJ tUkhd«, Rit, k¡fŸ bjhif,
muÁ‹ bfhŸiffŸ, bjhêšE£g«, éiynahL bjhl®òila k‰w fhuâfis
F¿¡F«.Ï›éjkhdfhuâfë‹_y«V‰gL«kh‰w«njitæšca®Î,njitæš
FiwitV‰gL¤J»wJÏjidgl«4.5-šfhzyh«.
72
éi
y
njit msÎ
D 2
D
P
0 QQ1 Q2
D 1
D 1
D 2
D
D
tiu¥gl« 4.5
tiu¥gl« és¡f«
nkny tiua¥g£l tiu¥gl¤Âš njitahdJ DD-æš ÏUªJ D2, D2¡F
mÂfç¤J brš»wJ. Ïij njit ca®Î v‹g®. mnj rka« njitahdJ DD æèUªJDD1Mfef®ªJbrš»wJ.ÏijnjitFiwÎv‹g®.
njitia¤ Ô®khå¡F« fhuâfŸ
njitia¤Ô®khå¡F«fhuâfŸÑœtUkhW
1. Ef®nthç‹RitfS«k‰W«nj®Î¢brŒjY«.
2. Ef®nthç‹tUkhd«
3. gÂÄ£Lg©l¤Â‹éiy
4. Ef®nthç‹v©â¡if
5. tU§fhyéiy¥g‰¿av®gh®¥ò
6. tUkhdg»®Î
7. gUt¡fhykh‰w§fŸ
8. tâfãiy
9. Ef®nthç‹ò¤jh¡f«òidjš
1. Ef®nthç‹ RitfS« / nj®Î brŒjY«
RitfŸ,nj®Î¢brŒjš,etehfçf§fŸM»afhuâfŸnjitæ‹msit
kh‰w« mila¢ brŒÍ« (v.fh.) nt£ofSila njitahdJ FiwªJ òJtif
MilfisÉ‹°M»at‰¿‹njitmÂfç¡»wJ.fhuz«etehfçfkh‰wnk.
2. Ef®nthç‹ tUkhd«
Ef®nthç‹ tUkhd« mÂfç¡F«nghJ, njitahdJ mÂfç¡F«. vdnt
tUkhd«mÂfç¡F«nghJbghUŸfë‹njitÍ«mÂfç¡F«trÂk‰W«Ml«gu
bghUŸfŸÏ›tifiarh®ªjjhF«.
73
3. gÂÄ£L g©l§fë‹ éiy
xUéU¥g¤ijãiwÎbrŒacjΫxU kh‰W¥ g©lnk. gÂÄ£L¥ g©l«
vd¥gL«. (v.fh.) njÜU«, fhÃÍ«, Áwªj gÂÄfŸ. fhÃæ‹ éiy caU«nghJ,
njÜç‹ éiy khwhkš ÏU¥gjhš k¡fŸ njåiu mÂfkhf éU«Ã th§Ftjhš,
fh¥Ãæ‹ njit Fiw»wJ. gjÄ£L¥ g©l¤Â‰fhd njitfŸ v®khwhf
brašgL»wJ.
4. Ef®nthç‹ v©â¡if
xU eh£o‹ k¡fŸ bjhifahdJ njitia Ô®khå¡F« xUK¡»a fhuâ
(v.fh.) bgUksÎk¡fŸbjhif,czÎtiffŸ, jhåatiffŸ ngh‹wF¿¥Ã£l
bghUS¡fhd njitia mÂfç¡F«. Ef®nthuhJ v©â¡if mÂfç¡F«nghJ
bghUŸfS¡fhd¤njitÍ«mÂfç¡F«.
5. tU§fhy éiyg‰¿a v®gh®¥ò
v®fhy¤Âš xU bghUë‹ éiy mÂfç¡F« v‹w v®gh®¥Ãdhš, xU
Ef®nth® j‰fhy¤Âš mÂf« bghUŸfis th§f K‰gLth®. xU ntis éiy
Fiw¥igv®gh®¤jhš,j‰nghijamtuJnjitiaFiw¤j¡bfhŸth®.
6. tUkhd g»®Î
tUkhd g»®Î Ef®Î¤ j‹ikia kh‰¿ mik¡»wJ. vdnt gšntW
g©l§fë‹ njitahdJ tUkhd¥ g»®it¥ bghU¤J mik»wJ. rkÓuh¡F«
neh¡f¤Jl‹, mªeh£L muR tUkhd« kWg»®Î brŒa Ka‹whš Ml«gu¥
bghUŸfë‹njitFiwªJ,m¤ÂahtÁabghUŸfë‹njitmÂfç¡F«.
7. gUtfhy kh‰w§fŸ
xU bghUS¡fhd¤ njit fhy Ánjhõd ãiyfS¡nf‰g kh‰w« bgW«
(v.fh.) nfhil¡ fhy¤Âš Fë® ghd§fŸ, gU¤Â MilfŸ k‰W« Fë® rhjd¥
bg£ofë‹ njit caU«. Mdhš Fë® fhy¤Âš f«gëMilfS¡fhd njit
caU«.
8. thâg ãiy
thâg brašghLfŸ äf brê¥ghf ÏU¡F«nghJ, g©l§fŸ,
gâfS¡fhd¤ njitäFÂahfÏU¡F«. khwhf th£l« (m) kªj« V‰gL«nghJ
g©l§fŸ,gâfS¡fhdnjitÍ«Fiw¡»wJ.
9. Ef®nthç‹ ò¤jh¡f« òidjš
nfhJik khé‹ éiynah, ä‹rhu¤Â‹ éiynah Fiwªjhš Ef®nth®
m¥bghUŸfS¡F òÂa ga‹ghLfis f©LÃo¤J éL»wh®fŸ. vdnt
Ï¥bghU£fs¡fhdòÂanjitcUth»‹wJ.
njit be»œ¢Á (Elasticity of Demand)
njit éÂahdJ, éiy kh‰w¤Âdhš njit khW»wJ v‹W és¡»aJ.
74
Mdhš éiy kh‰w¤Â‹ éisthf, njitæš V‰gL»‹w kh‰w¤Â‹ mséid
mséléšiy.njitbe»œ¢Á,njitæšV‰gL«kh‰w¤ijmséL»wJ.
njit be»œ¢Áæ‹ fU¤ij Mš¥Ãu£ kh®õš m¿Kf¥gL¤Âdh®. ÏtuJ
fU¤J¥go, njit be»œ¢ÁahdJ. “xU F¿¥Ã£l éiy ca®Î fhuzkhf
m§fhoæšxUg©l¤Â‰fhd¤njitmÂfkhf,mšyJFiwthfkhWtijnjit
be»œ¢ÁäifahdJ,mšyJFiwthdJvdyh«”vdTW»wh®.
njit be»œ¢Áæ‹ tiffŸ
njitbe»œ¢Áia3tifahfÃç¡fyh«
m.éiy¤njitbe»œ¢Á
M.tUkhdnjitbe»œ¢Á
Ï.FW¡Fnjitbe»œ¢Á(m)Ëåanjitbe»œ¢Á
m. éiy¤ njit be»œ¢Á
éiy kh‰w¤Âdhš, njitæš V‰gLtjhd kh‰w msnt éiy¤ njit
be»œ¢ÁMF«.
éiy¤njitbe»œ¢Áv‹gJ,xUg©l¤Â‹njitæšnjh‹W«kh‰w¤Â‹
éG¡fh£oid, m¥g©l¤Â‹ éiykh‰w éG¡fh£lhš tF¡f »il¡F« <Î
éiy¤njitbe»œ¢Áv‹»nwh«.
ÏjidÑœfhQ«rk‹gh£lhšés¡fyh«.
éiy¤ njit be»œ¢Áia mséLjš
ÏJeh‹FKiwfëšmsél¥gL»wJ.
1. éG¡fh£LKiw
2. òŸëKiw(or)rçÎKiw
3. bkh¤jbryÎKiw
4. éšKiwv‹gitahF«
1. éG¡fh£L Kiw
x¥Õ£lsÎ njitkh‰w¤ij x¥Õ£lsÎ éiy kh‰w¤jhš tF¥gj‹
thæyhfΫ mšyJ éG¡fh£lséš njit kh‰w¤ij éG¡fh£lséš éiy
kh‰w¤jhštF¥gj‹thæyhfΫnjitbe»œ¢Áiamsélyh«.
Ïj‹thŒ¥ghLahbjåš
75
% ∆q e p =
% ∆p
(v.fh.)mçÁæ‹éiy10rjÅj«caU«nghJmçÁæ‹njit15rjÅjkhf
Fiwªjhšéiy¤njitbe»œ¢Á(ep)v‹gJ
eP=15=1.5=
10
Ïj‹ bghUŸ, mçÁæ‹ éiy¤ njit, be»œ¢ÁÍilajhf ÏU¡»wJ.
mJnghš,10%msé‰FmçÁæ‹éiycaU«bghJmj‹njit5%msÎk£Lnk
FiwªjhšmçÁæ‹njitbe»œ¢Áa‰wjhfcŸsJv‹WbghUshF«.
éiy¤ njit be»œ¢Áæ‹ tiffŸ
éiy¤njitæ‹be»œ¢Áia5tif¥gL¤jyh«.
1. äif¤njitbe»œ¢Á(ed>1)
2. FiwthdnjitcŸsbe»œ¢Á(ed<1)
3. myF¤njitbe»œ¢Á(ed=1)
4. KGãiwthdbe»œ¢Áa‰w¤njit(ed=0)
5. KGãiwthdbe»œ¢ÁÍŸsnjit(ed=∞)
76
D
P
P
0 Q QQ1
njit msÎ
éi
y
tiu¥gl« 4.10
KG ãiwthd be»œ¢ÁÍŸs njit
2. òŸë Kiw (Point Method)
neuhfmikªJŸsnjit¡nfh£o‹ÛJcŸsxUF¿¥Ã£lòŸëæš,éiy¤
njitbe»œ¢Áia¡fz¡»lyh«.
òŸëKiwæš
éiy¤njitbe»œ¢Áæ‹N¤ÂukhtJ:
njit¡nfh£o‹ Ñœ¥gFÂ
njit¡nfh£o‹ nkšgF éiy¤ njit be»œ¢Á =
vL¤J¡fh£lhf – tiu¥gl« 4.11š njit¡nfh£o‹ Ús« AB = 4cm.
rçahf ABv‹»wnjit¡nfh£o‹(ika)eLòŸëæš
1. mjhtJ‘E’v‹wòŸëæšéiy¤njitbe»œ¢ÁahdJ
At E, ep = EB/EA = 2/2 = 1 ~ ep = 1
2. éiy¤njitbe»œ¢Á‘D’v‹wòŸëæš =DB/DA
= 1/3 = 0.3 ep<1
77
(njitnfh£o‹EBv‹wgFÂæ‹ikaòŸëah»aDæš)
3. éiy¤njitbe»œ¢Á‘C’v‹wòŸëæš=ep = CB/CA=3/1 = 3 ep>1
(njitnfh£o‹EAv‹wgFÂæ‹ikaòŸëah»aCæš)
4. éiy¤njitbe»œ¢Á‘B’v‹wòŸëæš=0/AB=0/4=0
(ó{ía¤ijvªjv©zhštF¤jhY«ó{íank<thF«)Ep=0
5. éiy¤njitbe»œ¢Á‘A’v‹wòŸëæš=AB/0=4/0=∝
(vªj v©izÍ« ó{ía¤jhš tF¡F« nghJ mJ všiya‰W bgU»¢
brš»wJ)
3. bkh¤j bryÎ Kiw:-
(Total Expenditure/Total Outlay Method)
xU g©l¤Â‹ éiy kh‰w¤Âdhš, V‰gL« kh‰w¤Âid¡ bfh©L
éiy¤njitbe»œ¢Áia¡fz¡»lyh«.
1. xU g©l¤Â‹ éiy FiwÍ« nghJ, mij EfU« Ef®nthç‹
m¥g©l¤Â‰fhd bkh¤j xJ¡ÑL mšyJ mj‹ bkh¤j¢ bryÎ
mÂfç¤jhšmJäifbe»œ¢ÁÍŸsnjitvd¥gL«.Ep>1.
2. xUg©l¤Â‹éiyFiwÍ«nghJmjidEf®nthç‹m¥g©l¤Â‰fhd
bkh¤j xJ¡ÑL mšyJ mj‹ bkh¤j bryÎ Fiwªjhš mJ Fiw
be»œ¢ÁÍŸsnjitvd¥gL«. Ep<1.
3. xUg©l¤Â‹éiyFiwÍ«nghJmªEf®nth‹m¥g©l¤Â‰fhdbkh¤j
xJ¡ÑLmšyJmj‹bkh¤jbryéškh‰w«V‰glhÂUªjhšmJxUik¤
njitbe»œ¢Ávd¥gL«.Ep=1.
Ï›bt›ntwhdéisÎfis¡Ñœ¡fhQkhWm£ltiz¥gL¤jyh«.
m£ltiz 4.6
éiykh‰w« éiy¤ njit be»œ¢Áæ‹ tiffŸ
ep=1 ep<1 ep>1
éiy Ïw¡f«
éiyV‰w«
bkh¤jxJ¡ÑL
khwhkèU¤jš
bkh¤jxJ¡ÑL
khwhkèU¤jš
bkh¤jxJ¡ÑL
Fiw»wJ
bkh¤jxJ¡ÑL
mÂfç¡»wJ
bkh¤jxJ¡ÑL
mÂfç¡»wJ
bkh¤jxJ¡ÑL
Fiw»wJ
78
4. éš Kiw (Arc Method)
xU njit tisnfh£o‹ Ïu©L òŸëfS¡»ilna cŸs gFÂna éš
vd¥gL«.
éšKiwæšéiy¤njitbe»œ¢ÁiaÑœfhQ«Kiwæšfz¡»lyh«.
xUg©l¤Â‹,éiykh‰w«bgUkséšÏUªjhšéiy¤njitbe»œ¢Áia
fz¡»l Ï›éš Kiwia¡ ifahsyh«. Ï›éš Kiwia tiu¥gl« 4.12 _y«
és¡fyh«.
A
P
P1
P2
0 Q2Q1Q
B
tiu¥gl« 4.12
éi
y
njit msÎ
nk‰f©l tiugl¤Âš, éš be»œ¢Áia A & B v‹w njit¡ nfh£o‹
Ïu©L òŸëfS¡»ilna fz¡»lyh«. Ïj‰F OP1 k‰W« OP2 Ϫj Ïu©L
éiyfS¡»ilnaahd ruhrçia fz¡»£L k‰W« Ïu©L njit msÎfë‹
ruhrçiaÍ«fz¡»lšnt©L«.ÏJntéšbe»œ¢ÁahF«.
M. tUkhd¤ njit be»œ¢Á
tUkhd¤Âš V‰gL« kh‰w« njitæ‹ mséš v¤jifa kh‰w¤ij
V‰gL¤J»wJv‹gnjtUkhd¤njitbe»œ¢Ávd¥gL«.
79
Ï. FW¡F¤ njit be»œ¢Á mšyJ Ëåa¤ njit be»œ¢Á
cwÎila¥ g©l§fsh»a, gÂÄ£L¥ g©l§fë‹ (Substitutes) éiyænyh
mšyJ clDW g©l§fë‹ (Complementary Goods) éiyfënyh V‰gL«
éiy kh‰w« g©l¤Â‹ njitæš v›tsÎ kh‰w¤ij V‰gL¤J»wJ v‹gnj
FW¡F¤njit mšyJ Ëåa¤ njit be»œ¢Á vd¥gL«. ÏJ Y g©l¤Â‹
éiykh‰w¤ÂdhšXg©l¤Â‹njitmséšV‰gL«kh‰w¤ij¡F¿¡F«.
ec
ec
q
q
p
p
X k‰W« y g©l§fS¡»ilnaahd cwÎ gÂÄ£L g©l§fshd njÜ®
k‰W« fh¥Ã ngh‹wjhfnth clDW g©l§fsh»a ngdh k‰W« ik ngh‹nwh
ÏU¡f¡TL«.
Ï¡FW¡FmšyJËåanjitbe»œitÑœf©lthWfz¡»lyh«.
všiya‰w be»œÎ = x g©l« y g©l¤Â‰F xU ãiwthd gÂèahF«
(Perfect Substitute).
ó{íabe»œÎ=x g©lK« yg©lK«cwt‰wit.
v®kiwahd
be»œ¢Á=x g©lK« yg©lK«clDW¥g©l§fshF«.
njit be»œ¢Áia Ô®khå¡F« fhuâfŸ
xUg©l¤Â‹njitbe»œ¢ÁiaÑœfhQ«fhuâfŸÔ®khå¡»‹wd.
1.g©l¤Â‹ j‹ik 2. g©l§fë‹ ga‹gL« msÎ 3. gÂÄ£L¥ g©l§fŸ
ÏU¤jš5.njitiajŸë¥nghLjš5.bryél¥gL«gz¤Â‹msÎ6.gH¡f§fŸ
7.bghUë‹éiyk£l«.
80
njit be»œ¢Áæ‹ K¡»a¤Jt«
1. éiy ghFghL
xU g©l¤Â‹ njitahdJ gšntW rªijfëš gšntW be»œ¢Áfis
cilajhf ÏU¥Ã‹, K‰Wçikahs® gšntW éiyfis gšntW rªijfëš
ã®zæ¥gh®.Ϫjéiy¥ghF¥ghLéiy¤njitbe»œ¢Áahšc©lhtjhF«.
2. tç éÂ¥ò
njit be»œt‰w g©l§fŸ ÛJ tçé¤jhšmJmuR¡FmÂf tUthŒ
bg‰W¤ jU«. mj‰F khwhf mÂf be»œ¢ÁÍŸs g©l§fŸ ÛJ tç é¤jhš
muR¡FFiwthdtUthŒ»il¡F«.
3. mašehL thâg«
ehLfS¡»ilnaahd thâg ãiyfŸ cŸeh£L bghU£fS¡F«
mašeh£L bghU£fS¡F«Ïilna ãyλ‹w njit be»œ¢Áiamo¥gilahf¡
bfh©oU¡F«. cyf m§fhoæš, ÏU eh£o‰F rhjfkhd thâg ãiy ãyt
nt©Lkhdhš,mªeh£o‹V‰WkÂfS¡Fbe»œ¢Ám‰wnjitÏU¡fnt©L«.
4. c‰g¤Â mséid¤ Ô®khå¤jš
bghU£fë‹ njit¡F V‰g g©l§fŸ k‰W« gâfis c‰g¤Â brŒa
nt©L«. njitbe»œ¢Áa‰whfÏU¡F«nghJc‰g¤Âahs‹mÂféiybg‰W¡
bfhŸSjiy¥ ga‹gL¤Â j‹ c‰g¤Âia mÂf¥gL¤Â¡ bfhŸSth‹. vdnt
njitæ‹ be»œ¢Á k‰W« be»œt‰w j‹ikfŸ c‰g¤Âæ‹ msit Ô®khå¡f¥
ga‹gL»‹wJ.
5. ciH¥ghsU¡fhd Tèia¤ Ô®khå¤jš
ciH¥ghëfS¡fhd njit be»œ¢Áa‰wjhf ÏUªjhš, bjhê‰ r§f§fŸ
Tè é»j¤ij ca®¤J« mt®fsJ Ka‰Áæš bt‰¿ milt®. mj‰F khwhf
ciH¥ghs®fS¡fhdnjitbe»œ¢ÁÍilajhfÏUªjhšTèé»j¤ijca®¤j¡
nfhU«bjhê‰r§felto¡iffëšbt‰¿fhdÏayhJ.
6. brê¥Ãš Vœik
njitbe»œ¢ÁahdJbrê¥Ãš ‘Vœik’v‹wòÂiu, Ku©gh£ilés¡f¥
bgçJ« cjλwJ. vL¤J¡fh£lhf rhFgo äFªj czÎ tiffë‹ c‰g¤Â
ntsh©ik Jiwæš brê¥ig V‰gL¤j nt©L«. Mdhš gæ® tiffS¡F
njitbe»œ¢Ám‰wjhfÏU¥Ã‹étrhæfŸj§fŸgæ®tiffS¡Fešyéiy
»il¡fhjfhuz¤jhš(éiyFiw¥Ãdhš)bgU«ÏH¥Ã‰FMshth®fŸ.
më¥ò éÂ(LAW OF SUPPLY)
és¡f«
xU F¿¥Ã£l fhy¤Âš, F¿¥Ã£l éiyæš é‰gid brŒa¥gL«
g©l§fë‹msntmë¥òvd¥bghUŸgL«.xUc‰g¤Âahs‹jh‹c‰g¤ÂbrŒj
81
g©l§fŸ/k‰W«gâfisxUF¿¥Ã£léiyæšé‰gidbrŒtjidnamë¥ò
v‹g®.
Ïy¡fz«
“xUbghUS¡fhdmë¥òv‹gJxUF¿¥Ã£léiyæšxUé‰gidahs‹
v›tsÎé‰fK‹tU»wh‹v‹gijF¿¡F«.
më¥ò éÂahdJ, éiy¡F«, më¥ò¡F« cŸs neuoahd¤ bjhl®Ãid
és¡F»‹wJ. xUãWtdkhdJéiyFiwÍ«nghJFiwthfc‰g¤ÂbrŒ»wJ.
mnj rka« éiy caU« nghJ, mÂfkhd mséš c‰g¤Âia nk‰bfhŸ»wJ.
“k‰wit khwhj ãiyæš, xU g©l¤Â‹éiyca®thšmë¥ghdJmÂfç¡F«.
mnjrka«éiyFiwªjhšmë¥ò«FiwÍ«.
më¥ò m£ltiz, k‰W« më¥ò¡ nfhL
xU F¿¥Ã£l fhy mséš gšntW éiyfëš gšntW mséš g©l§fŸ
é‰gid¡F më¡f¥gLtij fh£L« m£ltizna më¥ò g£oayhF«. më¥ò
m£ltiz_y«,më¥ò¡nfh£iltiuayh«.
jåeg® më¥ò m£ltiz k‰W« më¥ò¡nfhL
jåeg® më¥ò g£oaš v‹gJ éiyfŸ k‰W« é‰f¥gL« g©l§fë‹
mséidfh£L»‹wJ.
më¥ò m£ltiz 4.7
ÑœfhQ« g£oaè‹ _y« më¥Ã‹ éÂia és¡fyh«
éiy (%ghŒ) c‰g¤Â msÎ (l#åš)
4 3
6 6
8 9
10 12
12
10
8
6
4
2
0 3 6 129
S
S
tiu¥gl« 4.13
éi
y (%
ghæ
š)
më¥ò (l#åš)
82
tiugl és¡f«
éiy%ghŒ 4MfÏU¡F«nghJ, 3 l#‹é‰gid¢brŒa¥gL»wJ. éiy
V‰w¤Â‹nghJ,më¥Ã‹mséšV‰w«V‰gL»‹wJ.
më¥ò g£oaè‹ cjénahL, më¥ò tisnfh£il tiuayh«. më¥ò
m£ltizæ‹_y« SS v‹w më¥ò tisnfhL tiua¥g£LŸsJ. ÏJ tykhf
Ïl«bga®ªJ¢nkšneh¡»¢bršY«tisnfhlhF«.bghUë‹éiyÍ«,më¥Ã‹
msΫx‹bwh‹Wneuobjhl®òilajhF«.
m§fho më¥ò g£oaš k‰W« tis¡nfhL
më¥Ã‹mséidgšntWéiyfëšm§fhoæšé‰gidbrŒt‹T£L
bkh¤jnkm§fhoæ‹më¥òg£oayhF«.
m§fho më¥ò¡ nfhlhdJ. rªijæš/m§fhoæš cŸs bkh¤j
c‰g¤Âahs®fë‹më¥ò¡tis¡nfh£o‹x£Lbkh¤jnkahF«.
më¥Ã‹ mséš kh‰w« - më¥ò bgU¡f« k‰W« më¥ò RU¡f«
mÂfkhd éiyæš, mÂfkhd g©l§fŸ é‰gid¢ brŒtJ “më¥Ã‹
bgU¡f«“ v‹W Tw¥gL«. Fiwthd éiyæš, Fiwthd g©l§fŸ é‰gid
brŒÍ« nghJ, Ïj‰F ‘më¥Ã‹ RU¡f«’ v‹W bga®. Ïjid ÑœfhQ« tiugl«
_y«vL¤JTwyh«.
P2
P
S
S
P1
0 C A B
tiu¥gl« 4.14
éi
y
g©l¤Â‹ më¥ò
tiugl és¡f«
éiyahdJ OPmsthfÏU¡F«nghJ,g©l¤Â‹më¥Ã‹msthdJOA
msthfcŸsJ.éiyahdJOPæèUªJOP1MfmÂfç¡F«nghJ,c‰g¤Âæ‹
msthdJOBMfmÂfç¡»‹wJ.ϧFg©l¤Â‹më¥ghdJOA -éšÏUªJ
OB¡FmÂfç¥gijfh©Ã¡»‹wJ.Ïijnamë¥Ã‹bgU¡f«vdfhzyh«.
éiyahdJOPmséš,OAmsÎc‰g¤ÂbrŒa¥gL»wJ.éiyahdJOP2 msΡFFiwÍ«nghJ,c‰g¤Âæ‹msitOCmsΡFFiw¤J¡bfhŸ»‹wh®.
83
ϪãfœÎ¡F më¥ò RU¡f« v‹g®. mjhtJ më¥Ã‹ msthdJ (OA to OC) msthfFiw»‹wJ.
më¥ò tisnfh£o‹ Ïl¥bga®¢Á- më¥Ã‹ ca®Î (mÂfç¥ò) më¥Ã‹ FiwÎ
më¥ò tisnfh£o‹ Ïl¥bga®¢Áædhš, më¥Ãš mÂfç¥ò«, FiwΫ
V‰gL»‹wJ. k‰w¡fhuâfë‹kh‰w¤ÂdhšÏªjÏl¥ bga®¢Á eilbgW»‹wJ.
ÏjidÑœfhQ«tiugl«_y«és¡fyh«.
éi
y
g©l¤Â‹ më¥ò
PE
O T2 T1T
S2
S1S
S2 S1S
tiu¥gl« 4.15
tiuglés¡f«
k‰wfhuâfëškh‰w«ãfHhK‹d®,OPéiyæš,SSv‹gJmë¥ò¡nfhL.
mnjPOmsÎéiyãyΫnghJ,é‰gidæ‹msthdOT1v‹WmÂfç¡»wJ.
mªjmë¥òtisnfhLS1S1vd¥gL«. ÏJmë¥Ã‹ca®it¡F¿¡F«.mnjOP
éiyæš,é‰gidæ‹msthdOT2 vdFiw¡f¥gL«nghJ.é‰gidæ‹më¥ò
Fiw»wJ.mªjmë¥òtisnfhLS2S2vd¥gL«.ÏJmë¥Ã‹FiwitF¿¡F«.
S2S2v‹gJFiwthdmë¥ò¡nfhlhfcŸsJ.ϧFéiyahdJmnjOP msthfÏU¡F«nghJ,OT2msÎé‰gidæ‹msÎFiwthfntmikÍ«.
më¥ig ã®zæ¡F« fhuâfŸ
1. c‰g¤Â¤ bjhêšE£g«
c‰g¤Â Kiwfë‹ bjhêšE£g§fŸ, më¥ig Ô®khå¡F« fhuâahF«.
xU eh£ošmÂfK‹nd‰wkhdbjhêšE£gKiwfis ga‹gL¤J«nghJ, ngusÎ
c‰g¤Â V‰gl thŒ¥òŸsJ. Ïjdhš c‰g¤Â mÂfç¡F«. gHikahd bjhêš
E£gKiwfŸ_y«c‰g¤Âæ‹msthdJmÂfç¡fhJ.
2. fhuâfë‹ éiyfŸ
c‰g¤Â fhuâfë‹ éiyahdJ mÂfç¡F«nghJ, c‰g¤Â brythdJ
bgUf¡TL«.Ïjdhšc‰g¤Âæ‹msthdJFiwÍ«.
84
3. Ãw g©l§fë‹ éiyfŸ
VjhtJxUg©l¤Â‹éiyæškh‰w«ãfG«nghJ,mJmë¥Ãškh‰w¤ij
V‰gL¤J«.xUbghUë‹éiyæ‹mÂfç¥Ãdhšc‰g¤Âahs®jd¡Fnjitahd
bghUŸ c‰g¤Â brŒa K‰gLth®. Ïj‹ éisthf Kj‹ik bghUë‹ më¥ò
Fiwͫ.
4. c‰g¤Âahs® (m) ãWtd§fë‹ v©â¡if
ãiwac‰g¤Âahs®fŸj§fSilac‰g¤Âæ‹mséidmÂfç¡F«nghJ,
m§fhoæšbghUŸfë‹c‰g¤ÂmséšmÂfç¥òV‰gL«.
5. tU§fhy éiy g‰¿a v®gh®¥òfŸ
c‰g¤Âahs®fŸ tU§fhy¤Âš éiyfŸ kh‰w« (mÂfç¥ò) V‰gL« vd
v®gh®¤jhšãfœfhy¤Âšmt®fë‹c‰g¤ÂmsÎãfHhJ(V‰glhJ).
6. tçfŸ k‰W« rYiffŸ
muÁ‹ tçfŸ c‰g¤Âg©l§fë‹ ÛJ Rk¤j¥gL«¦nghJ, c‰g¤Â bryÎ
mÂfç¡F«. Ïj‹ _y« më¥Ã‹ msÎ FiwÍ«. Mnj rka« muÁ‹ rYiffŸ
c‰g¤ÂahsU¡F bfhL¡f¥gL« nghJ, mt®fsJ c‰g¤Âæ‹ msthdJ
mÂfç¡F«. rYiffŸ v‹gJ g©l§fë‹ bryéš xU gFÂia munr V‰W¡
bfhŸtjhF«.
7. bghUshjhu« rhuhj fhuâfŸ
bghUshjhu« rhuhj Ãw fhuâfshd ngh®fŸ, muÁ‹ kh‰w§fŸ, Ïa‰if
r¡Âfë‹kh‰w§fŸÏitfŸc‰g¤Âæš»il¥gUikiaV‰gL¤J«.
më¥ò be»œ¢Á
(Elasticity of Supply)
më¥ò éÂahdJ, më¥Ã‹ msÎ, éiyæ‹ kh‰w¤ij bghW¤JŸsJ
vd TW»wJ. më¥ò be»®¢Á v‹gJ éiyæš V‰gL« kh‰w¤Â‹ éisthf
më¥Ã‹mséšV‰gL«kh‰w«v‹WTwyh«.ÑœfhQ«thŒ¥gh£o‹_y«më¥ò
be»œ¢Áiamsélyh«.
më¥ò be»œ¢Á
éiyæš V‰gL« é»jh¢rhu kh‰w«=
∆qs / q
s
ep
= ∆p / p
më¥Ã‹ mséš V‰gL« é»jh¢rhu kh‰w«
ϧF q v‹gJ, c‰g¤Âæ‹ msÎ, p v‹gJ éiy, ∆ v‹gJ kh‰w¤ij
F¿¡F«.
më¥ò be»œ¢Á v‹gJéiy kh‰w¤Â‰F V‰gmë¥Ãš V‰gL« kh‰w¤Â‹
gh§Fv‹Wés¡fyh«.
85
më¥ò be»œ¢Áæ‹ tiffŸ
IªJtifahdmë¥òbe»œ¢ÁfŸcŸsd.mitËtUkhW.
1. KGik be»œ¢ÁÍW më¥ò
më¥Ã‹ be»œ¢Áæ‹ bfGãiy Koéšyhj ãiyæš ÏU¡F«. éiyæš
Á¿jsnth (or) kh‰wnkh Ïšyhj nghJ«, më¥Ãš bgçjhd kh‰w« ãfG« (SSI v‹gJtiugl¤Âštiua¥g£LŸsJ).
2. äif be»œ¢Á më¥ò
më¥Ã‹ be»œthdJ, x‹iw¡ fh£oY« bgçjhdjhf cŸsJ. (ES>1). më¥Ã‹ msthdJ, éiyia¡ fh£oY« bgçjhdjhf cŸsJ. (SS1 v‹w
më¥ò¡nfhLtiugl¤Âšfh£l¥g£LŸsJ).
3. xUik be»œ¢Á më¥ò
më¥Ã‹ be»œthdJ x‹W¡F rkkhdjhf mikÍ« mjhtJ (es= 1) éiyæšV‰g£lkh‰wK«,më¥Ãšv‰g£lkh‰wK«x‹W¡bfh‹WrkkhfÏU¡F«.
(SS3 v‹gJtiugl«fh£L«).
4. Fiwthd be»œ¢Á më¥ò (ES<1)
më¥Ã‹ be»œthdJ x‹W¡F Fiwthfnt mikÍ«. mjhtJ (es<1) éiyæ‹msit¡fh£oY«më¥Ã‹msthdJFiwthdjhfntcŸsJ. (SS4 -tiugl«_y«m¿ªJ¡bfhŸsyh«).
5. K‰¿Y« be»œ¢Áa‰w më¥ò (Es =0)
më¥Ã‹ be»œ¢Á ãiyahdJ ó{ía¤Â‰F rkkhf cŸsJ. (ES =0) éiyæ‹ kh‰w¤Âdhš më¥Ã‹ mséš vªjéjkhd kh‰w¤ijÍ« V‰gL¤jhJ.
(SS5v‹wtiugl«_y«m¿ªJ¡bfhŸsyh«).
O
éi
y
e =
0s
e <
1s
e = 1
s
e 1s
e = as
S 5
S 4
S 3
S 2
tiu¥gl« 4.16
më¥Ã‹ msÎ
S1
86
më¥ò be»œ¢Áia Ô®khå¡F« fhuâfŸ
ÑœfhQ«fhuâfŸmë¥Ã‹be»œ¢ÁiaÔ®khå¡»‹wdmit.
1. c‰g¤Âbryé‹kh‰w«
2. c‰g¤Âahs®fë‹gH¡f,tH¡f§fŸ
3. c‰g¤ÂiabgU¡f,»il¡f¡ToatrÂfŸ,thŒ¥òfŸ
4. FW»ak‰W«Ú©lfhymë¥ò.
gæ‰Á
gFÂ - m
I. rçahd éilia¤ nj®ªbjL¡fΫ
1. g©l¤Â‰fhdnjitÏjid¢rh®ªjJ
m.g©l¤Â‹éiy M.rh®ªjg©l§fë‹éiy
Ï.tUkhd« <.nk‰Fçamid¤J«
2. njitéÂcz®¤JtJ
m.éiy,g©l§fS¡FcŸsjiyÑœcwÎ
M.éiy,g©l§fS¡FcŸsneuocwÎ
Ï.Ïu©L«
<.vJÎäšiy
3. njitæ‹mÂfç¥igÏj‹_y«fhzyh«
m.njittis¡nfhLÏl«bga®tJ
M.xnunjittis¡nfh£ošef®ªJbršYjš
Ï.njittis¡nfh£o‹c¢ròŸë
<.njittis¡nfh£o‹ÑœòŸë
4. éiyæšV‰gL«kh‰w¤Â‰FV‰gnjitæ‹kh‰w¤ijnjh‰Wé¡F«msÎ
m.tUkhdnjitbe»œ¢Á M.FW¡Fnjitbe»œ¢Á
Ï.éiynjitbe»œ¢Á <.nk‰Tçamid¤J«
87
5. më¥igÔ®khå¡F«fhuâfŸ
m.c‰g¤ÂbjhêšE£g« M.c‰g¤Âfhuâfë‹éiyfŸ
Ï.tçfS«rYiffS« <.nk‰Tçamid¤J«
II. nfho£l Ïl§fis ãu¥òf
6. njit¡nfhLÑœneh¡»tUtj‰Ffhuz«___________
7. jåeg®Ef®Îm£ltizfisx‹Wnr®¡F«nghJ___________MF«.
8. rKjhamªj°J¡fhfnjit¥gL«g©l§fŸ___________éisthF«.
9. njitbe»œ¢Áv‹wfU¤ijm¿Kf¥gL¤Âat®___________
10. éiykh‰w¤jhšV‰gL«,më¥òkh‰wÅj«___________vd¥gL«.
III. bghU¤Jf
11. éiy,njitneuoahdcwÎ -m.gÂÄ£L¥g©l§fŸ
12. njÜ®k‰W«fhà -M.äifnjitbe»œ¢Á
13. ÏUòŸëfS¡»ilnacŸsÃçÎ- Ï.x k‰W« ybjhl®òiladmšy
14. Ed>1 - <.bt¥s‹éisÎ
15. FW¡F¤njitbe»œ¢Áóía« - c.tisÎ
IV. xçU th®¤ijfëš éilaë¡fΫ
16. bghUshjhunfh£gh£o‹mo¥gilvL¡nfhŸfŸahit?
17. brGikæ‹nghJ«,kªj¤Â‹nghJ«njitv›thWkhWgL»wJ?
18. òŸëKiwæ‹thŒghLfŸv‹d?
19. tUkhdnjitbe»œ¢Áv‹whšv‹d?
20. ciH¥Ã‹ njit be»œt‰wjhf ÏU¡F«nghJ, xU bjhê‰r§f«CÂa¤ij
ca®¤jKoÍkh?
gFÂ - M
ËtU« édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tçfëš éilaë¡fΫ.
21. njitv‹gJv‹d?
22. njitiaÔ®khå¡F«fhuâfistif¥gL¤Jf?
23. njit¡nfhlhdJV‹Ñœneh¡»tU»wJ?
24. »~g‹òÂiu¥g‰¿-ÁWF¿¥òvGJf.
25. njitbe»œ¢Áæ‹tiffŸahit?
88
gFÂ - Ï
ËtU« édh¡fS¡F xU g¡f mséš éilaë¡fΫ.
26. njitkh‰w«,k‰W«njitÏl«bga®¢Áiaés¡Ff.
27. njitbe»œ¢Áæ‹tiffisétç.
28. njitbe»œ¢Áæ‹K¡»a¤Jt¤ijTWf.
29. më¥òéÂiagl«tiuªJés¡f«jUf.
30. më¥òbe»œ¢Áv‹whšv‹d?mjDilatiffisgl¤Jl‹étç¡fΫ.
gFÂ - <
ËtU« édh¡fS¡F _‹W g¡f mséš éilaë¡fΫ.
31. njitéÂæidétukhfvGJf.
32. éiy¤njitbe»œ¢ÁæidmséL«KiwfisétukhfvGJf.
89
ghl« 5
rkãiy éiy
(EQUILIBRIUM PRICE)
njit, më¥ò M»at‰iw¥ g‰¿ flªj ghl¤Âš gh®¤njh«. g©l§fë‹
éiy¡F« njit¡F« cŸs bjhl®ig njit¡nfhL ÃuÂgè¡»‹wJ.
gyéiyfëš Ef®nth® éU«ò« njit msitÍ« ÏJ és¡F»wJ. mnjnghy
gy éiyfëšé‰gidahs®fŸ më¡féU«ò« më¥Ã‹msitmë¥ò¡nfhL
btë¥gL¤J»wJ. Ef®nthU«, ãWtdK« mšyJ th§FgtU« é‰gtU«
xUtU¡bfhUt® v® vÂuhf éU¥g§fis¡ bfh©lt®fŸ. njit, më¥ò
tifnfhLfŸ Ïij bjëÎ¥gL¤J»‹wd. Ï¡nfhL xU F¿¥Ã£l m§fhoæš
c©ik éiyæš v›tsÎ g©l§fŸ th§f¥gL»‹wd mšyJ é‰f¥gL»‹wd
v‹gij¤bjëÎgL¤J»wJ.
xU F¿¥Ã£l éiyæš th§Fgt®fë‹ éU¥gK« (msΫ) é‰gt®fë‹
éU¥gK« (msΫ) rkkhF«. Ϫãiyæš th§Fgt®fŸ th§f éU«ò« msΫ,
é‰gt® é‰f éU«ò« msΫ rkkhF«. Ï›éiyna “rkãiy éiy” v‹W
miH¡f¥gL»wJ.Ï›éiynjittisnfhL«më¥òtisnfhL«x‹iwx‹W
bt£L« (rªÂ¡F«) òŸëæèUªJ njh‹W»wJ. ntW tifæšTWnthnkahdhš,
‘rkãiy’v‹gJXUF¿¥Ã£lÏizæšcŸséiyk‰W«msit¡F¿¥gjhF«.
rkãiyæš njitÍ« më¥ò« rkkhf ÏU¡F«. gy m§fhofëš njit, më¥ò
rkãiynabghUshjhu¢rkãiyahF«.
kh‰w¤Â‰fhdNHšfhz¥glhjãiyia¥bghJthf¢ ‘rkãiy’ v‹»nwh«.
bghUëaèšrkãiyv‹gJrhjhuzkhfm§fhoæšãyΫrkãiyvdyh«.
VjhtJkh‰w«ãfœªjhY«ÃwcgKiwfshd ntsh©ik, bjhêšts®¢Á,
k‰W«g»®ÎM»at‰¿‰FÏ¢rkãiybghUªj¡ToajhF«.
P 2
P E
P 1
O Q E
E
D >S
D=S
S>DD S
éi
y
msÎ
tiugl« 5.1
rkãiy éiy
äif¤ njit
äif më¥ò
90
P - éiy
Q - g©l§fë‹msÎ
S - më¥ò
D - njit
PE - rkãiyéiy
D>S - äif¤njit
S>D - äifmë¥ò
nk‰f©l gl« (5.1) rkãiyéiyia és¡F»wJ. PE v‹gJ rkãiyéiy
PE v‹D« éiyæš njitæ‹ msΫ më¥Ã‹ msΫ rkkhF«. D=S k‰w
éiyfëš, njitæ‹ msΫ më¥Ã‹ msΫ rkkhf Ïšiy. ÏU ãiyfëY«
Ef®nthnuh mšyJ ãWtdnkh kdãiwÎ milahjjhš éiyæš kh‰w¤ij
V‰gL¤Jt®.
rkãiyéiy¡F«nkšcŸsvªjéiyæY«(PE) më¥ghdJnjitiaél
mÂf« (S>D).Mfnt,äifmë¥òfhz¥gL»wJ.éiyca®thfÏU¡F«bghGJ
th§Fgt®fŸ Fiwthf th§f éU«òt®. Mdhš é‰gt®fŸ mÂf« é‰f
éU«òt®.ÏJrªijæšäifmë¥ignjh‰Wé¡F«.ÏJmë¥ò¡F«njit¡F«
Ïilna cŸs ntWghlhF«. é‰gt®fŸmidtU« mÂf éiyæš mid¤J¥
g©l§fisÍ« é‰f Koahjjhš Áy® éiyia¡ Fiw¤J ‘äif më¥ig’ é‰f
Ka‰ÁbrŒt®.
vL¤J¡fh£lhf tUl ÏWÂæš g©l§fë‹ nj¡f¤ij é‰W¤Ô®¡f
jŸSgoia é‰gidahs®fŸ m¿é¥gh®fŸ. jŸSgoia xU é‰gidahs®
m¿é¤jÎl‹k‰wt®fS«mij¥Ã‹g‰¿éiyia¡Fiw¥g®.äifmë¥òé‰W¤
Ô®¤Jrªij¢rkãiyia(D=S)milÍ«tiuéiyFiwªJbfh©nltU«.
mnjnghš, éiyahdJ rkãiy éiyia (PE) él Fiwthf ÏU¡F«
bghGJ äif¤ njit (D>S) fhz¥gL«. më¥ò Fiwthf ÏU¡F«bghGJ
th§Fgt®fëilnaV‰gL«ngh£oahdJ,éiyiaca®¤J«.ÏJé‰gidahs®fŸ
më¥ig mÂfç¡f C¡f¥gL¤J«. cjhuzkhf Âiu mu§»‰F btëna
fh£Á¡fhdÓ£LfismÂféiybfhL¤Jth§fK‰gL»nwh«.
Ϫj ÏU ãiyfëY«, th§Fgt® é‰gt®fëilna V‰gL« ngh£o
elto¡iffŸ éiyia T£lnth mšyJ Fiw¡fnth brŒJ äif më¥igÍ«,
äif¤ njitiaÍ« kiwa¢ brŒ»wJ. Ϫj elto¡iffŸ, njitiaÍ«,
më¥igÍ« rk‹gL¤Â rªij¢ rkãiy mila¢ brŒ»wJ. rªij rkãiyæš,
éiyianah,msitnahkh‰wnt©oangh¡F(njit)V‰glhJ.
gl« 5.1š njitmë¥òÏilnaahdrkãiyæšV‰gL«rªij¢rkãiyia
és¡F»wJ. rªij¢ rkãiyéiyæš VjhtJ kh‰w« V‰go‹, éiy kh‰w¤Â‹
ngh¡ifm«ò¡F¿_y«fh£l¥g£LŸsJ. äifmë¥òfhz¥gL«bghGJéiy
91
Ñœneh¡» bršY« ngh¡F fhz¥gL»wJ. äif¤ njit fhz¥gL«bghGJ
éiynkš neh¡»¢ bršY« ngh¡F fhz¥gL»wJ. rkãiy òŸëæš éiy
ãiyahdJ.Mfntm§Fkh‰w«V‰gLtj‰fhdthŒ¥òÏšiy(D=S).
njit k‰W« më¥Ãš kh‰w«
nk‰T¿a rªij¢ rkãiy j‰fhèfkhdnj. Ú©lfhy¤Â‰F ãiy¤ÂU¡f¢
brŒa KoahJ. Vbdåš njitia¤ Ô®khå¡F« fhuâfS« më¥ig¤
Ô®khå¡F«fhuâfS«mo¡fobjhl®ªJkhW«j‹ikbfh©lit. éiyjéu
ÃwfhuâfŸÏ«kh‰w¤ijV‰gL¤J»‹wd.
Ï«kh‰w§fŸ éiy jéu Ãw fhuâfë‹ j‹å¢irahd ngh¡»dhš
V‰gLgit. njit më¥ig kh‰W« fhuâfis¥ g‰¿Í« mj‹ j‹ikfis¥
g‰¿Í«Ï§Ffh©ngh«.
k‰witfŸ khwhÂU¡F« v‹w ãgªjidæš njitiaÍ« më¥igÍ«
Ô®khå¡F«K¡»a¡fhuâéiyv‹gijV‰fdntgh®¤JŸnsh«.
k‰wfhuâfŸv‹gitahit?k‰wfhuâfŸãiyahfÏšyhkškh¿dhš
njitæ‹ mséY«, më¥Ã‹ mséY« v‹d kh‰w« V‰gL«? njitiaÍ«
më¥igÍ« Ô®khå¡F« fhuâfëš V‰gL« vªj kh‰wK« njit¡nfh£ilÍ«
më¥ò¡ nfh£ilÍ« Ïl« bgau¢ brŒÍ«. Ϫj Ïl¥bga®¢Á òÂa rkãiyia
cUth¡F«.
njitæš kh‰w«
njitia gh¡F« k‰w fhuâfis njitia¤ Ô®khå¡F« fhuâfŸ
v‹W« Twyh«. mitahtd Ef®nthç‹ tUkhd«, Rit, éU¥g«, gÂè¥
g©l§fë‹éiyfŸngh‹witMF«. Ï¡fhuâfë‹kh‰w«éiyæšv›éj
kh‰w« Ïšyhé£lhY« njitia kh‰W« j‹ikÍilaJ. Ef®nthç‹ tUkhd«
mÂfç¤jhš, éiyia¥ g‰¿ mÂf msÎ g©l§fis th§Fth®fŸ. mnj nghy
éiykh‰w«Ïšyhé£lhY«,tUkhd«FiwÍ«nghJnjitÍ«FiwÍ«.
P2
P
P1
Q
S
S
E1
D
E2
E
D2
D1
Q1 Q2
njit kh‰w«tiugl« 5.2
msÎ
éiy
92
gl« 5.2šDD v‹gJ njit¡nfhL. OP v‹wéiyæš rkãiymil»wJ.
é‰gtU« th§FnthU«, OQ mséš rkãiy mil»‹wd®. njitia¤
Ô®khå¡F« fhuâfshd tUkhd«, Ritæš v‰gL« kh‰w« njit¡nfh£il
Ïl«bgau¢brŒÍ« (c«)Ef®nthå‹tUkhd«FiwÍ«bghGJnjit¡nfhLDD
æèUªJD1D1¡FÏl«bgW»wJ.òÂarkãiyE1MF«.mnjnghyEf®nthå‹
tUkhd« mÂfç¡F« bghGJ njit¡nfhL D1D1-æèUªJ D2D2-¡F Ïl«
bgaU»wJ.j‰bghGJòÂarkãiy E1æèUªJE2¡FÏl«bgaU»‹wJ.
njitæ‹ kh‰w¤Â‰F« njitæ‹ mséš V‰gL« kh‰w¤Â‰F« cŸs
ntWgh£il ϧF czUjš K¡»a«. éiy khWgL«bghGJ jh‹ njitæ‹
msÎ khW«. éiy kh‰wK« mj‰F V‰g khW« njitæ‹ msitÍ« bfh©l
njit¥g£oaè‹ njit¡nfh£o‹ nkš cŸs Ïl¥bga®¢Áia¡ F¿¡F«. Mdhš
tUkhd«, Rit, gÂè¥ g©l§fë‹ éiy ngh‹w njitia¤ Ô®khå¡F«
fhuâfëšV‰gL«kh‰w«njit¡nfh£ilÏl«bgau¢brŒÍ«.
më¥Ãš kh‰w« (Shift in Supply)
k‰wit khwhÂU¡F«bghGJ éiy¡F«, më¥Ã‹ msé‰F« cŸs
bjhl®igmë¥ò¡nfhLés¡F»wJv‹Wgh®¤njh«.
rªijæš më¥gt® mšyJ é‰nghç‹ v©â¡if c‰g¤Â¡ fhuâfë‹
éiyngh‹witmë¥iggh¡F«fhuâfëšml§F«. Ï¡fhuâfŸéiyæš
kh‰w«V‰glhé£lhY«më¥Ãškh‰w¤ijV‰gL¤J«.
éiyjh‹më¥ig¤Ô®khå¡F«K¡»afhuâahF«. MdhY«,c‰g¤Â¡
fhuâfshd ãy«, ciH¥ò M»at‰¿‹ éiy FiwÍ«bghGJ c‰g¤Â¢ bryΫ
FiwÍ«,ÏJãWtd§fŸmë¥igmÂfç¡fC¡fkë¡F«.ÏJmë¥ò¡nfh£il
SS-æèUªJS1 S1 ¡FÏl«bgau¢brŒÍ«. mj‰Fkhwhfc‰g¤Â¡fhuâfë‹
éiyV‰w«c‰g¤Â¢bryitmÂfç¤J,më¥ò¡nfh£ilSS-æèUªJS2 S2 ¡F
Ïl« bgau¢ brŒÍ«Ïu©LãiyfëY« rkãiyE-æèUªJ,Kiwna E1 mšyJ
E2¡F Ïl«bgaU»wJ.
93
njitia¥ nghynt, më¥Ã‹ kh‰w¤Â‰F«, më¥Ã‹ msÎ kh‰w¤Â‰F«
cŸs ntWgh£il czUjš mtÁa«. éiy kh‰w¤Âdhšjh‹ më¥Ã‹mséš
kh‰w« V‰gL»‹wJ. Mdhš më¥ig¤ Ô®khå¡F« fhuâfŸ V‰gL« kh‰w«
më¥ò¡nfh£ilÏl«bgau¢brŒJòÂarkãiyiamil»wJ.ϪjÏl¥bga®¢Á
éiyjéuÃwfhuâkh‰w¤jhšV‰gL»wJ.
fhyf£l« k‰W« éiy ã®za«
fhyf£l«
bghUëaèš fhy« xU K¡»a g§»id t»¡»wJ. eÅd bghUëaš
m¿P®fŸ fhy f£l¤ij FW»a fhy« Ú©lfhy« vd tif¥gL¤J»‹wd®.
nk‰f©lrkãiyéiyahdJxUF¿¥Ã£lfhyf£l¤Â‰Fk£L«bghUªJ«.xU
fhy f£l¤Â‰F nkš njit k‰W« më¥Ãš V‰gL»‹w kh‰w«, njit më¥ò¡
nfhLfiskh‰¿mik¤JntbwhUrkãiyiamilÍ«.
(v.fh.)xUãWtd¤Â‹be»œÎj‹ikahdJ(njit¡nf‰gjdJc‰g¤Âia
rçbrŒJ¡bfhŸs)mªãWtd¤Â‹cŸÇLbghUŸfŸj‹ikrh®ªjJ. cŸÇL¥
bghUŸfŸÏUtif¥gL«.(1)khwhcŸÇL¥bghUŸfŸ2khW«cŸÇL¥bghUŸfŸ.
khwh cŸÇL v‹gJ xU F¿¥Ã£l fhy f£l¤Â‰FŸ mjdsit kh‰w
ÏayhJ.fdufÏaªÂu§fŸ,f£ll§fŸ,KjÄ£L¡fUéfŸngh‹wϤjifakhwh
cŸÇLmik¥gj‰FÚ©lfhy«njit¥gL«.
våD« khW« cŸÇL¥ bghUŸfsh»aciH¥ò, f¢rh¥ bghUŸfŸ, ä‹rhu«
ngh‹witKGbjhêšÂw‹bgW«tiukh‰¿aik¡fyh«.
Ï¥bghGJ FW»a k‰W« Ú©lfhy§fis bt›btwhf tif¥gL¤j KoÍ«.
xUãWtd¤Â‹Fw»afhy«v‹gJcŸÇL¥bghUŸfëšVnjD«x‹iwkhwhj
cŸÇlhfit¤J¡bfhŸS«fhymsitF¿¡F«.
Ú©l fhy« vd¥gLtJ mid¤J cŸÇ£L¥ bghUŸfisÍ« kh‰¿¡
bfhŸs¡Toafhy¡f£l¤ijF¿¡F«.
FW»a k‰W« Ú©l fhy¤Â‹ F¿¥Ã£l msthdJ ãWtd¤Â‰F ãWtd«
ntWgL«. rhiynahu§fëš xU Á¿a ngh©lh filæš xnu ehëš cŸÇL¥
bghUŸfëš nt©oa kh‰w¤ij v‰gL¤Â¡ bfhŸsyh«. Vbdåš cŸÇL¥
bghUŸfŸmid¤J«vëškhw¡Toait.Ï›é‰gidahs‹ntbwhUfilia
Jt§», mÂf v©bzŒ k‰W« njitahd bghUŸfis ga‹gL¤Â ÂObud
mÂfç¡F« njitia Ï›thWbrŒtj‹ _y« rªÂ¡fyh«. vdnt mtD¡F
Ú©l fhymsÎ v‹gJ xnu xU ehis¡ F¿¡F«. Ïj‰F khwhf Ãu¤Ânafkhd
fUéfis br‹idm©zh rhiyæYŸs bks©£ nuh£oš rutz gt‹ x£lš
ãWÎtj‰F gy tUl§fŸ MF«. Vbdåš c‰g¤Â Jt§Ftj‰F Ú©lfhy«
njit¥gL«.
94
FW»a fhy¤Âš - éiy ã®za«
MšÃu£kh®õšrkãiyiaÔ®khå¤jèšfhy¤Â‹g§»idvL¤Jiu¤jh®.
mt®fhy¤ij_‹WÃçÎfshftif¥gL¤Âdh®.mit
1.m§fho¡fhy«
2.FW»afhy«
3.Ú©lfhy«vd¥gL«
m§fho¡ fhy«
m§fho¡ fhy« v‹gJ njitæš V‰gL»‹w kh‰w§fS¡nf‰g më¥Ãš
v›éj kh‰wK« brŒa Ïayhj ãiyia¡ F¿¡F«. m§fho¡ fhy¤Âšmë¥Ã‹
mséškh‰w«ãfHhJ. Ï¡fhy¤Âšnjitæškh‰w«V‰gl¡TL«. Ï›t§fho¡
fhy¤Âš rkãiy éiyahdJ njit kh‰w¤ÂdhY«, ãiyahd më¥ÃdhY«
ã®zæ¡f¥gL»wJ.
ÑœfhQ«tiu¥gl«5.4m§fho¡fhyrkãiyéiyæidés¡F»wJ.
m§fho¡ fhy¤Âš më¥ò ãiyahdjhf ÏU¥gjhš mJ SMP v‹w
br§F¤J¡ nfhlhf mikªJŸsJ. Ïjid be»œ¢Áa‰w më¥ò tis¡nfhL
vdyh«. njit mÂfç¡F« nghJ (DD to D’D’) éiyahdJ P-æèUªJ P1 mf
mÂfç¡»wJ. mnj ngh‹W njitahdJ DD-æèUªJ D2D2 Mf FiwÍ«nghJ,
éiyahdJ, P-æèUªJ P2 Mf Fiw»wJ. fhŒf¿fŸ, gH§fŸ, ky®fŸ ngh‹w
mGF« bghUŸfŸ m§fho¡ fhy¤Â‰F Áwªj vL¤J¡ fh£LfshF«. g©oif
fhy§fëšthiH¥gH¤Â‰fhdnjitmÂfç¡F«nghJmj‹éiyÍ«mÂfç¡F«.
Vbdåš më¥Ãid cldoahf mÂfç¡f KoahJ. vdnt m§fho¡ fhy¤Âš
njitna,rkãiyéiyiaÔ®khå¡»wJ.
95
FW»a fhy«
FW»a fhy« v‹gJ V‰bfdnt F¿¥Ã£LŸsgo, xU c‰g¤Â fhuâæ‹
cŸÇL k£L« khwhkš ÏU¡F«. khw¡Toa cŸÇLfë‹ kh‰w¤Â‰F V‰g
më¥ghdJ rç brŒJ¡ bfhŸ»wJ. ϧF rkãiy éiyia Ô®khd« brŒtJ
më¥Ã‹ kh‰wnkahF«. (Ï«kh‰w« bjhê‰rhiyæ‹ Âwik rh®ªJ cŸsJ). ÏJ
njitæ‹kh‰w¤ijbghW¤J«cŸsJ.Ïjidtiugl«5.5šfhzš.
SSP v‹w nfhlhdJ K‰¿Y« be»œÎŸsJ v‹gij fh©Ã¡»wJ.
më¥ghdJ,khW«fhuâfë‹cŸÇ£o‹kh‰w¤ÂdhšmÂfç¡»‹wJ.éiyæ‹
mÂfç¥ghdJ P-æèUªJ P1 msΡF mÂfç¡F« nghJ bfhL¡f¥g£LŸs
njitæ‹ msthdJ D-æèUªJ D1-dhf mÂfç¡»wJ. ÏJ m§fho¡
fhy¤ijél r‰W Fiwªj msntahF«. fhuz«, mÂfç¡F« më¥Ã‹ msit
mjhtJ (q-æèUªJ q-1 Mf mÂfç¥ò) njitahdJ xU gFÂia k£Lnk
rªÂ¡»‹wJ. vdnt Ϫj FW»a fhy¤Âš njitÍ« më¥ò« éiyæ‹ ÛJ
j§fSilaM¡f¤ijbrY¤Â,rkãiyéiyiaÔ®khå¡»‹wJ.
Ú©l fhy«
Ï¡fhy¤Âš, všyh cŸÇLfë‹ (khW« k‰W« khwh cŸÇL) kh‰w¤Â‰F
V‰g më¥Ã‹ msΫ khW«. Ï¡fhy¤Âš më¥Ã‹ kh‰wkhdJ, njitæ‹ vªj
xUkh‰w¤ijÍ«rªÂ¡F«. Ï«kh‰w§fŸbjhê‰rhiyianakh‰W«,ÏaªÂu§fŸ
k‰W« bjhêš E£g§fë‹ kh‰w§fis V‰gL¤J«, Ú©l fhy¤ij ÑœfhQ«
tiugl«5.6_y«és¡fyh«.
96
SMp =m§fhofhymë¥ò¡nfhL
Ssp=FW»afhymë¥ò¡nfhL
SLp=Ú©lfhymë¥ò¡nfhL
nk‰f©l tiu¥gl« 5.6š Ú©lfhy më¥ò nfhL (SLP) K‰¿Y« be»œÎ
j‹ik cilaJ. ÏJ SSP iaél r‰W j£ilahf rç»wJ. ÏJ, mªãWtd«
jdJmë¥Ãid vëjhf kh‰¿¡ bfhŸs¡Toa bgçjsthd be»œÎ¤ j‹ikia
fh£L»wJ.mÂfç¥gjhdhš (D1 to D3),éiyahdJP-æèUªJP3MfcaU»wJ.
mªjéiym§fho¡ fhyéiyah»a P1idélΫ, FW»a fhyéiyah»a P2
-itélFiwthfntcŸsJ.VbdåšnjitmÂfç¥igK‰¿Y«rªÂ¥gj‰fhf
njitahd mÂfç¥ò më¥ghš V‰gL»‹wJ. vdnt Ú©lfhy rkãiy éiyia
Ô®khå¥gšmë¥òF¿¥Ãl¤j¡fg§ift»¡»wJ.
gæ‰Á
gFÂ - m
I. rçahd éilia¤ nj®ªbjL¡fΫ
1. rkãiyòŸëæš
m.xnuéiyãyΫ/éiyãiyahdJ
M.njitÍ«më¥ò«rk«.
Ï.m¥òŸëæšnjit¡nfhLmë¥ò¡nfh£ilbt£L«
<.nk‰Tçamid¤J«
97
2. rkãiyéiy¡Fnkš
m.S<D M.S>D Ï.S=D <.VJäšiy
3. njitæ‹mséškh‰w«v‰gL«
m.éiyk£L«khW«bghGJ M.Ritæškh‰w«v‰gL«bghGJ
Ï.nk‰TçaÏu©L« <.vJÎäšiy
4. rkãiyéiyæšfhy¤Â‹g§ifm¿Kf¥gL¤Âat®
m.J.R.ï¡° M. J.M.Ñ‹°
Ï.MšÃu£kh®õš <.J.S.äš
5. Ú©lfhy¤Âš
m.všyhfhuâfS«khW«
M.khW«fhuâk£L«khW«
Ï.khwhfhuâk£L«khW«
<.khW«k‰W«khwhfhuâfŸãiyahfÏU¡F«
II. nfho£l Ïl§fis ãu¥òf
6. ___________ më¥ig¤Ô®khå¡F«K¡»afhuâahF«.
7. ntsh©ik,bjhêš,ts®¢Ák‰W«g»®Îngh‹witÃw___________ MF«.
8. ___________ éiyæš,vªjr¡ÂÍ«éiyianahmsitnahkh‰wKoahJ.
9. eÅdbghUëaštšYe®fhy¤ij___________ k‰W« _________ Ãç¤jd®.
10. m§fho¡fhy¤Âšmë¥ò¡nfhL___________
III. bghU¤Jf
11. rkãiy - a.M©LÏU¥igé‰W¤Ô®¡f
12. äif¤njit - b.mÂfbe»œ¢ÁÍilaJ
13. jŸSgoéiy(mšyJ)
fêÎéiy - c.éiyk‰W«msé‹Ïiz
14. Ú©lfhymë¥ò¡nfhL - d.D > S
15. FW»afhyéiy - e.njitÍ«më¥ò«
IV. xçU th®¤ijfëš éilaë¡fΫ
16. bghJrkãiyv‹whšv‹d?
17. njit¡nfh£oidÏl«bgau¢brŒÍ«fhuâfŸahit?
98
18. fhy¤Â‹g§»izm¿Kf¥gL¤Âat®ah®?
19. ãiyahdKjÄ£o‰FxUcjhuz«bfhL?
20. m§fho¡fhy¤Âšmë¥òãiyahdjh?
gFÂ - M
ËtU« édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tçfëš éilaë¡fΫ.
21. rkãiyéiyv‹whšv‹d?
22. njitæškh‰w«,njit¡nfhLÏl«bga®jšnt‰Wik¥gL¤Jf.
23. më¥ò¡nfhLÏl«bga®jY¡fhdfhuâfŸahit?
24. Ú©lfhy«,FW»afhy«ntWgL¤Jf.
25. m§fho¡fhy«ÁWF¿¥òtiuf.
gFÂ - Ï
ËtU« édh¡fS¡F xU g¡f mséš éilaë¡fΫ.
26. njit¡nfhLÏl«bga®jiytiugl¤Jl‹és¡Ff.
27. më¥ò¡nfhLÏl«bga®jiytiugl¤Jl‹és¡Ff.
28. m§fho¡fhy¤Âšrkãiyéiyv›thWÔ®khå¡f¥gL»wJ?
29. FW»a fhy¤Âš njit¡nfhL« më¥ò¡nfhL« v›thW éiyia¤
Ô®khå¡»wJv‹gijtiugl¤Jl‹és¡Ff.
30. Ú©lfhyj£ilmë¥ò¡nfh£ilés¡Ff.
gFÂ - <
ËtU« édh¡fS¡F _‹W g¡f mséš éilaë¡fΫ.
31. rkãiyéiyv›thWÔ®khå¡f¥gL»wJv‹gijtiugl¤Jl‹és¡Ff.
32. tiugl¤Jl‹és¡Ff.
a.rªij¡fhyéiy
b.FW»afhyéiy
c.Ú©lfhyéiy
99
ghl« 6
c‰g¤Â
(Production)‘c‰g¤Â’ v‹gj‹ bghUŸ
bghUëaèš c‰g¤Â v‹gJ kh‰W kÂ¥òila g©l§fŸ k‰W« gâfŸ
M»at‰¿‹ c‰g¤Âia bgU¡FtJ MF«. c‰g¤Â v‹gJ ga‹gh£il
cUth¡FtjhF«. Ïitfshtd, tot¥ ga‹ghL, fhy¥ga‹ghL, Ïl¥ga‹ghL
k‰W« cilik¥ ga‹ghL Ϥjifa ga‹ghLfis cUth¡Ftjhš c‰g¤Â
mÂfç¤J g©l§fS« gâfS« kW g»®Î brŒa¥gL»‹wd. xU bghUë‹
ga‹ghLgyfhuz§fshšmÂfç¡f¡TL«.
tot¥ ga‹ghL
xU bghUë‹ mik¥ig kh‰W« nghJ mj‹ ga‹ghL mÂfç¡f¡TL«.
vL¤J¡fh£lhf gU¤Âæ‹ ga‹ghL mjid¤ Jâahf kh‰W« nghJ
mÂfç¡f¡TL«. ntWÁy vL¤J¡ fh£L¡fshtd, bešyhdJ mçÁahfΫ,
nfhJikkhthfΫ,bt©bzŒbeŒahfΫkh‰w¥gLjš.
Ïl¥ ga‹ghL
xU g©lkhdJ xU Ïl¤ÂèUªJ ntbwhU Ïl¤Â‰F bfh©L brštjhš
mj‹ ga‹ghL mÂfç¡F«. vL¤J¡fh£lhf mçÁ jäœeh£oèUªJ nfushé‰F
vL¤J¢bršy¥g£lhšmj‹ga‹ghLmÂfç¡F«.
fhy¥ ga‹ghL
g©lkhdJ v®fhy¥ ga‹gh£o‰fhf nr®¤J it¡f¥gL«nghJ mj‹
ga‹ghL ca®»wJ. kiH¡ fhy¤Âš j©Ùiu Ú®¤nj¡f¤Âš nrä¤J it¤J
mjid¥ ËtU« fhy¤Â‰F¥ ga‹gL¤J»nwh«. nj¡»it¤j j©Ùç‹
ga‹ghLÏjdhšTL»wJ.ntsh©g©l§fshdmçÁ,beš,nfhJik,v©bzŒ
é¤J¡fŸ,gU¥òtiffŸngh‹witEf®nthç‹m‹whl¥ga‹gh£o‰fhfM©L
KGtJ«ghJfh¡f¥gL»wJ.
cilik¥ ga‹ghL
g©l§fŸ thâf elto¡ifæ‹ bghU£L xUtçläUªJ ntbwhUtU¡F
khW»wJ.g©l§fŸc‰g¤Âahs®fëläU¡F«nghJmj‰bfdbfhŠr«ga‹ghL
c©L.nkY«mJntEf®nthU¡Ftâf®fŸ_ykhfbr‹wilÍ«nghJmt‰¿‹
ga‹ghLca®»‹wJ.
cilik mšyJ g©l§fë‹ cilik xUtçläUªJ k‰bwhUtU¡F
khWtij ‘cilik¥ ga‹ghL’ MF«. vL¤J¡fh£lhf c‰g¤Âahs®fshd
cHt®fël« beš ÏU¡F«nghJ cŸs ga‹ghlhdJ Ef®nthçl« mçÁ ÏU¡F«
nghJcŸsga‹gh£ilélFiwthfÏU¡F«.
100
c‰g¤Â fhuâfŸ
kåj¢ brašghLfis, c‰g¤Â brŒjš k‰W« Ef®jš vd ÏUtifahf¥
Ãç¡fyh«. c‰g¤Â brŒÍ« nghJ g©l§fëš cUkh‰w« V‰gL»wJ.
cŸÇL¥g©l§fŸ btëpL¥ g©l§fshf kh‰w¥gL»‹wd. cŸÇL (Input) g©l§fŸ ãy«, ciH¥ò k‰W« _yjd« v‹W tif¥gL¤Â cz®¤j¥gL»wJ.
bkh¤j¤Âš cŸÇLfŸ c‰g¤Â¡ fhuâfŸ vd miH¡f¥gL»wJ. VnjD«
x‹iw c‰g¤Â brŒtj‰F c‰g¤Â¡ fhuâfis x‹¿iz¡F« nghJ eh‹fhtJ
xU fhuâ njit¥gL»wJ, g©l§fS« gâfS« mt‰W¡FŸ jhdhfnt
c‰g¤Â brŒahJ. Mdhš cz®Î¥ó®tkhd Áªjid têna c‰g¤Â £lä£L
eilKiw¥gL¤j¥gL»wJ. ÏJnt bjhêš KidÎ mšyJ bjhêyik¥ò
(entrepreneurship)v‹wiH¡f¥gL»wJ.
c‰g¤Â têKiw¡F cjéòça¡Toa g©l§fŸ k‰W« gâfŸ c‰g¤Â¡
fhuâfŸv‹wiH¡f¥gL»wJ.
c‰g¤Â¡ fhuâfë‹ tiffŸ
bghJthf c‰g¤Â¡ fhuâfŸ Kj‹ik¡ fhuâfŸ (Primary) k‰W«
jUé¡f¥g£l (Derived) fhuâfŸ vd ÏUtif¥gL«. g©l§fŸ, gâfŸ
k‰W« bršt« M»at‰iw c‰g¤Â brŒtj‰fhf kåj‹ Ïa‰if ts§fis¥
ga‹gL¤J»wh‹. ãy«, ciH¥ò M»a ÏUfhuâfS« (Land and Labour) Ïa‰ifahf¥ gil¡f¥g£lit Ïitæ‹¿ g©l§fis c‰g¤Â brŒa ÏayhJ.
Ït‰iw Kj‹ik¡ fhuâfŸ v‹wiH¡»nwh«. _yjd« k‰W« bjhêš mik¥ò
Kj‹ik¡ fhuâfëläUªJ jUé¡f¥g£ljhš mt‰iw jUé¡f¥g£l c‰g¤Â¡
fhuâfŸ v‹wiH¡»nwh«. Ϥjifa jUé¡f¥g£l c‰g¤Â¡ fhuâfnshL
Kj‹ik¡fhuâfŸÏizªJbrašgL«nghJbkh¤jc‰g¤ÂmÂfç¡»wJ.
giHaÃçé‹goc‰g¤Â¡fhuâfŸeh‹Ftif¥gL«. mitahtd.ãy«,
ciH¥ò,_yjd«k‰W«bjhêyik¥òvd¥gL«.
ãy«
c‰g¤Â¡fhuâahd‘ãy«’Ïa‰ifts§fŸmid¤ijÍ«mšyJÏa‰if
kåjD¡FÏytrkhfbfhL¤ÂU¡F«bfhilmid¤ijÍ«F¿¥gjhF«.ãy¥gu¥ò,
Ú®, fh‰W, fåkts§fŸ, fhLfŸ, MWfŸ, VçfŸ, flšfŸ, kiyfŸ, ÓnjhZz«
k‰W«fhyãiyM»amid¤J«‘ãy«’v‹gj‹bghUŸMF«.vdnt,kåjdhš
cUth¡f¥glhjmid¤J¥bghU£fS«ãy¤Âšml§F«.
ãy¤Â‹ Áw¥ÃašòfŸ
i) ãy«Ïa‰ifæ‹bfhilMF«.
ii) ãy¤Â‹më¥òãiyahdJ
iii) ãy«mêéšyhjJ
iv) ãy«mirt‰wJ
101
v) ãy«brê¥ò¤j‹ikk‰W«Ïltik¥òfëškhWgL«j‹ikÍilaJ
vi) ãy«bra¥gh£L(Passive)c‰g¤Â¡fhuâahF«.
Ïa‰ifæ‹bfhilahfãy«ÏU¥gjhšãy¤Â‹më¥òéiy‘ó{a«’MF«.
våD«,c‰g¤Â¡F¥ga‹gL«nghJmšg‰wh¡FiwV‰gL»wJ.vdnt,V‰wxU
éiyiamJbgW»wJ.
ciH¥ò (Labour)
c‰g¤Â¥ ghijæš ciH¥ò v‹gJ kåj ÏLbghUŸ MF«. “xU gâia
xUt® brŒÂLtjhš, mtU¡F¡ »il¡F« kdãiwnthL k£Lä‹¿ mjid
brŒtj‰fhfifkhWv®gh®¤Jkåj‹j‹clšmšyJm¿itKGikahfnth
gFÂahfnth ga‹gL¤Â nk‰bfhŸS« fL« Ka‰Ána ciH¥ghF«.“ vdMšÃu£
kh®õšTw»wh®.
ciH¥Ã‹ Áw¥ÃašòfŸ
i) ciH¥òmêa¡ToaJ.
ii) ciH¥ò c‰g¤Âæ‹ K¡»a fhuâahF«. ãynkh mšyJ _yjdnkh
ciH¥Ã‹¿mÂfc‰g¤Âiaéisé¡fÏayhJ
iii) ciH¥òxnuÓuhdjšy (not homogeneous)ÂwikÍ«nj®¢ÁÍ«egU¡Feg®
khWgL»‹wJ.
iv) ciH¥ig‘ciH¥ghsçläUªJ‘Ãç¡fÏayhJ.
v) ciH¥ò Ïl« bgau¡ToaJ. Fiwthd CÂa« bgW« bjhêèUªJ
mÂfkhdCÂa«bgW«bjhêY¡Fkåj®fŸxUÏl¤ÂèUªJk‰bwhU
Ïl¤Â‰FÏl«bga®»wh®fŸ.
vi) jå ciH¥ghsç‹ ngu« ngR« M‰wš FiwÎ, bjhêyÂgçl« (employer) mÂf CÂa¤Â‰fhfnth mšyJ ešy nk«g£l gâãiy¡fhfnth mt®
nghuhl ÏayhJ. våD« gâahs®fŸ j§fS¡FŸ xU§»izªJ
bjhê‰ r§f« mik¤J nghuhLtj‹ _y« mt®fë‹ ngu« ngR« M‰wš
mÂfç¡»wJ.
ciH¥ò gyju¥g£lJ. rhjhuz ciH¥ò v‹gJ óäia njh©Ljš, fš
cil¤jš,RikJh¡Fjšngh‹wit.MdhšciH¥òmÂfÂw‹bg‰w,nkyhs®fŸ,
bgh¿ahs®fŸ,bjhêšE£gtšYe®fŸngh‹wt®fisÍkcŸsl¡»ajhF«.
ntiy¥ gF¥ò Kiw
Mj«°ä¤ ‘ntiy¥gF¥òKiwia’jdJ‘ehLfë‹bršt«’v‹wEhè‹
_y«m¿Kf¥gL¤ÂÍŸsh®.
ntiygF¥ò Kiwæ‹ bghUŸ
xUc‰g¤ÂKiwiae‹FtiuaW¡f¥g£lbt›ntWc£ÃçÎfshf¥Ãç¤J
102
mªjc£ÃçÎfŸx›bth‹iwÍ«x›bthUjå¥g£lciH¥ghëmšyJciH¥ghs®
FGédçl«x¥gil¤jnyntiy¥gF¥òKiwvd¥gL«.
vL¤j¡fh£lhf, xU ijašfhu® xU r£ilæidnaKGikahf¤ ij¡»wh®
‘Ma¤jMilfŸ’brŒÍ«V‰WkÂahs®Jâfisbt£Ljš,clšgFÂfS¡fhd
Jâfis¤ij¤jš, if¥gFÂfis¤ij¤jš, fG¤J¥ gFÂfis¤ij¤jš v‹W
x›bthU gâÍ« jå¤jå ciH¥ghs®fshš nk‰bfhŸs¥gL»wJ. ÏWÂahf
mid¤ijÍ« Ïiz¤J xU Áy® ij¡»‹wd®. ϪãiyfŸ KotilÍ«nghJ
m¤JâahdJ,xUMilahfcUth»wJ.
xU r£ilia xnu xU ijašfhu® ij¡f K‰g£lhš xU ehis¡F eh‹F
r£ilfŸk£Lnkij¡fKoÍ«. V‰WkÂMilc‰gÂbrŒÍ«X®ãWtd¤Âš,xU
ehis¡F 100 r£ilfŸ Tl ij¤Âl ÏaY«. Ïj‹ _y« ‘ntiy¥ gF¥ò Kiw’
c‰g¤Âæidca®¤J«v‹gJbjëth»‹wJ.
ntiy¥gF¥ò KiwÍ« m§fhoÍ«
X® m§fhoæ‹ éçÎ ntiy¥gF¥ò Kiwæ‹ msit Ô®khå¡»‹wJ. xU
g©l¤J¡fhd m§fho cŸS® m§fhoæèUªJ njÁa m§fhoahfΫ, g‹dh£L
m§fhoahfΫ éçtil»wJ. mjdhš c‰g¤Â têKiwahdJ gy ÁW ÁW
Kiwfshf¥ Ãç¡f¥gL»wJ. x›bthU ÁW têKiwÍ«, m¤bjhêš Kiw¡Fça
Áw¥ò nj®¢Á bg‰w X® ciH¥ghë¡F më¡f¥gL»wJ. Ïjdhš c‰g¤Â äf
mÂfkhfcaU»‹wJ.
ntiy¥gF¥ò Kiwæ‹ e‹ikfŸ
1. xU bjhêyhë Û©L« Û©L« x‹iw k£L« brŒtjhš, m¤bjhêš
KiwæšmtUilaÂwikmÂfç¡»‹wJ.
2. ntiy¥ gF¥ò Kiw eÅd ÏaªÂu§fis c‰g¤Âæš mÂfkhf
ga‹gL¤jtj‰F tê tF¡»wJ. cjhuzkhf f«Ãæšyhj¤ jªÂæ‹
f©LÃo¥ò.
3. fhyK«,_y¥bghU£fS«äf¤Âwikahf¥ga‹gL¤j¥gL»‹wd.
ntiy¥ gF¥ò Kiwæ‹ ÔikfŸ
1. xnu ntiyia ÂU«g¤ ÂU«g brŒtjhš Rita‰w, fë¥g‰w ntiy
j‹ikia¤jh‹,mt‹mil»wh‹.ÏJkåj¤j‹ikiamê¡»‹wJ.
2. xU gF gâia k£L« brŒtš äfΫ nj®¢Á¥ bg‰w bjhêyhë
c©ikæš xU FW»a nj®¢Áia k£L« bg‰wtdh» éL»wh‹. Ïj‹
éisthf,ntiythŒ¥Ã‹ikbgU»L«ãiyV‰gL»wJ.
3. iféid¥ bghU£fŸ ts®¢Áæid, ntiy¥ gF¥òKiw mê¡»wJ.
xU bghUis KGikahf cUth¡»a kdãiwéid, xU bjhêyhë
miltšiy.
103
_yjd«
_yjd« v‹gJ ntW gy g©l§fis c‰g¤Â brŒÂl kåj Ka‰Áfshš
cUth¡f¥g£lJ. rhjhuzkhf_yjd«v‹gJbršt¤ij¡F¿¡F«. bršt¤ij
nkY« c‰g¤Â brŒtj‰bfd xJ¡f¥g£l bršt« v‹W _yjd¤ij Twyh«.
Ïa‰ifæ‹ bfhil j鮤j tUkhd« më¡f¡Toa Ãw tif¢ bršt§fns
_yjd« vd kh®õš Ïy¡fz« T¿ÍŸsh®. _yjdK« brštK« xnu bghUŸ
cilajšy. ÏÂèUªJ všyh bršt§fS« _yjd« m‹W, Mdhš, všyh
_yjdK«bršt«v‹WTw¥gL»wJ.
_yjd¤Â‹ tot§fŸ
1. gUk¥bghUŸ_yjd«(m)bghU£rh®_yjd«.
2. gz_yjd«(m)gzéašts§fŸ/Mjhu§fŸ
3. kåj_yjd«(m)kåj¤Âw‹ts§fŸ
1. gUk¥ bghUŸ _yjd«
ÏaªÂu§fŸ, fUéfŸ, f£ol§fŸ, rhiyfŸ, miz¡f£LfŸ, brŒÂ¤
bjhl®òrhjd§fŸM»aitkåjdhšcUth¡f¥g£lgUk¥bghUŸ_yjdkhF«.
gUk¥bghUŸ _yjd¤Â‹ j‹ikfŸ
1. gUk¥bghUŸ_yjd«v‹gJxUbrh¤J.ÏJF¿¥Ã£lM©LfŸtiu
k£LnkthœehŸbfh©ljhF«.
2. gUk¥ bghUŸ _yjd¤ij c‰g¤Â¡F Û©L« Û©L« ga‹gL¤Jtjhš,
njŒkhd«V‰gL»‹wJ.
3. c‰g¤Âæš gUk¥ bghUŸ _yjd¤ij <LgL¤Jtjhš, x›bthU
M©L«tUkhd¤ij¤bjhl®¢ÁahfjU»‹wJ.ÏjidM©L¤bjhif
(annuities) v‹WTW»nwh«.
4. gUk¥ bghUŸ _yjd¤ij, nkY« nkY« c‰g¤Â brŒJ, mj‹ bkh¤j
më¥ÃidmÂfkh¡»Ltnj,gUk¥bghUŸ_yjdM¡fkhF«.
2. gz _yjd«
gz toéš mšyJ gzkh‰W g¤Âu§fshf mid¤J KjÄLfS«
nk‰bfhŸs¥gL»‹wd.xUFL«gkhdJ,j‹DilatUkhd¤Â‹xUgFÂæid,
t§» ÏU¥ghf, g§F g¤Âu§fshf (m) ntW gz kh‰W g¤Âu§fŸ _ykhf
nrä¡»‹wJ.ÏJnt‘gz_yjd«’v‹WTw¥gL»wJ.
3. kåj _yjd«
kåj_yjd«v‹gJciH¥òts¤Â‹ju¤ij¡F¿¡F«.mJfšéahY«,
gæ‰ÁahY« clš ey¤Â‰fhfΫ bfhL¡f¥gL« KjÄLMF«. kåj _yjd¤Âš
KjÄ£oidmÂfç¡F«nghJ,c‰g¤Ânk«gL»wJ.
104
_yjd¤Â‹ Áw¥ÃašòfŸ
1. _yjd«xUbray‰wc‰g¤ÂfhuâMF«.
2. _yjd«kåjKa‰ÁahšcUth¡f¥g£lJ.
3. _yjd« xU Ï‹¿aikahj c‰g¤Â fhuâ Ïšiy. _yjd« Ïšyhkš
c‰g¤ÂeilbgW«.
4. _yjd«mÂf«Ïa§F«j‹ikbfh©lJ.
5. _yjd«më¥òbe»Gªj‹ikÍŸsJ.
6. _yjd«M¡fKilaJ.
7. _yjd« gy M©LfŸ Úo¡F«. xU c‰g¤Â ãWtd« gy M©LfŸ
c‰g¤Âæš<Lglyh«.
8. _yjd¤ij¤ Âu£Ltj‹ neh¡f« v®fhy¤Âš tUkhd« bgw nt©L
bk‹gnjahF«.
bjhêyik¥ò (mšyJ) bjhêš Kidnth®
bjhêšKidnth®vd¥gLgt®gšntWc‰g¤Â¡fhuâfisxU§»iz¤J,
brašgLgt® Mth®. (ãy«, ciH¥ò, _yjd«). nkY«, m¡fhuâfis rçahd
mséY«, rçahd KiwæY« bjhl§» Ïl®ghLfis V‰W c‰g¤Âia¥ bgU¡f
brašgLgtnu bjhêšKidnth®Mth®.bjhêšKidnth® ‘bjhêš mik¥ghs®’
vdΫ miH¡f¥gL»wh®. ‘bjhêš JâÎ’ v‹gJ Ïl®¥ghLfis V‰W g©l§fŸ
k‰W« gâfis c‰g¤Â brŒtj‰F ã®thf« k‰W« mik¥ò M‰wš bgWtj‹
_y« Ïyhg« <£LtjhF«. bjhêšKidnth® rKjha« kh‰w« fhQ« Kft® vd
miH¡f¥gL»wh®.mt®rKjhaéU¥gKŸsc‰g¤ÂiabfhL¥gnjhLk£Lkšyhkš
rKjhaey«nk«glΫfhuzkhdt®Mth®.
bjhêš Kidnthç‹ gâfŸ
1. Ïyhgfukhd KjÄ£L thŒ¥ò¡fis milahs« f©L nj®ªbjL¤jš.
bjhêš Kidnthç‹ Kj‹ik¥ gâahdJ m§fhoæš ãyéL« òÂa
fU¤J¡fisÍ«,rthšfisÍ«V‰WÏyhgfukhf¥ga‹gL¤Â¡bfhŸtJv›thW?
v‹gijMuhŒtjhF«.ÏJntÏyhgfukhdKjÄ£LthŒ¥òfismilahs«f©L
nj®ªbjL¤jšMF«.
2. c‰g¤Â my»‹ msit¤ Ô®khå¤jš
XUbjhêšKidnth‹c‰g¤Âmy»‹msitÔ®khå¡»wh®-rªijæš
ngh£oæ‹ msit¥ bghU¤J«, c‰g¤Âæ‹ Ïašig¥ bghU¤J« bgçajhfnth
Á¿ajhfnthcŸsjhfÔ®khå¥gh®.
105
3. c‰g¤Â my»‹ Ïl¤ij¤ nj®ªbjL¤jš
xU Áwªj bjhêš Kidnth® jdJ c‰g¤Â brŒÍ« Ïl¤ij fhuâ¢
rªij¡F« (factor market) ÏWÂ ãiy rªij¡F« (end use market) mU»nyna
nj®ªbjL¥gh®. c‰g¤Â k‰W« g»®éš fhyjhkj« V‰gLtij¤ j鮡fΫ,
ÏU¥òãiyk‰W«ngh¡Ftu¤J¢bryit¡Fiw¡fΫÏJmtÁakh»wJ.
4. c‰g¤Â¡ fhuâfë‹ c¤jk xU§»iz¥ig¡ f©l¿jš
bjhêš Kašnth® xU òJ bjhêiy¤ bjhl§f¤ Ô®khå¤j ãiyæš, mt®
c‰g¤Â¡ fhuâfis c‰g¤Âæš <LgL¤J« gâæid bjhl§F»wh®. nkY«
Ï¡fhuâfis vªj éj¤Âš Ïiz¤J Fiwªj bryéš mÂf c‰g¤Âia¥ bgw
ÏaY«vdÔ®khå¡»wh®.
5. ò¤jh¡f¥ gâ
mo¥gilæš òJ m§fhofis¡ f©l¿jY«, òJ bjhêš E£g§fis¡
ifahŸtJnk bjhêš Kidnthç‹ ò¤jh¡f¥ gâ vd nguhÁça® õ&«Õ£l®
TW»wh®.xUòJm§fhoé‰gidmsit¡T£LtnjhL,òÂac‰g¤Âbryit¡
Fiw¡F« Í¡Â, bghUis kèthf¡ »il¡f¢ brŒÍ«. Ïjdhšé‰gid¡TL«.
Ïyhg«mÂfç¡F«.
6. btFk¢ bryit¤ Ô®khå¤jš
c‰g¤Â¡F¥ ga‹gL« fhuâfshtJ mj‹ c‰g¤Â¡F V‰g btFkÂia¥
bgW»wJ. c‰g¤Â¡ fhuâfë‹ c‰g¤Âia mséLjY« k‰W« mj‹
btFkÂaë¥ò«bjhêšKašnthç‹Ô®Î¡FçagâahF«.
7. Ïl®¥ghLfis V‰wš, ã¢raä‹ikia v®bfhŸsš
‘thâg«’ v‹gJ Ïl®ghLfë‹ f£L (bundle of risks) v‹»wh®
Ahny. bghUŸfŸ v®fhy¤ njit¡F c‰g¤Â brŒa¥gL»‹wd. v®fhy«
ã¢ra¤JtäšyhjJ. KjÄLfŸ ãfœfhy¤Âš Ïl¥gL»‹wd. c‰g¤Âæš ÏJ
äf¥bgU«Ïl®¥ghL.Ïl®ghLfisV‰F«xUt®bt‰¿fukhd‘bjhêšKidnth®’
Mth®.xUéntfKŸsbjhêšKidnth®,m¿éašßÂæšv®fhyÏl®ghLfis
V‰W, mj‰fhd rçahd Ô®Îfë‹ _y« Ïl®ghLfëèUªJ ÛŸtJ MF«. ie£
Knight v‹w m¿Pç‹ T‰W¥go thâa¤Âš cWÂa‰w j‹ikfis bghW¤J¡
bfhŸsšxUbjhêšKašnthç‹jiyahagâv‹gjhF«.
c‰g¤Â¢ rh®ò (Production Function)
c‰g¤Â¢ rh®ò v‹gJ xU ãWtd¤Â‹ cŸÇL btëpLfS¡F Ïilna
cŸs Ïašghd bjhl®ghF«. cŸÇL v‹gJ c‰g¤Â¡F« ga‹gL« ãy«,
ciH¥ò, _yjd«, bjhêyik¥ò M»a M¡f¥ gâfshF«. btëpL v‹gJ
c‰g¤Âæ‹bkh¤jmsit¡F¿¡»wJbfhL¡f¥g£lãgªjidæšc‰g¤Â¢rh®ò
v‹gJ bfhŠr« cŸÇLfis¥ ga‹gL¤Â mj‹ éisthf c‰g¤Â brŒa¥gL«
btëpLfnsMF«. c‰g¤Â¢rh®òv‹gJQ = f(x1, x2, x3…..xn) Ïš Q ‘v‹gJ’
F¿¥Ã£l fhy¤Âš c‰g¤Â brŒa¥g£l msthF«. (x1, x2, x3…..xn) M»ait
c‰g¤Âæšga‹gL¤j¥g£lgšntWfhuâfŸMF«.
106
xU F¿¥Ã£l mséš gštif cŸÇL bghUŸfis¥ ga‹gL¤Âdhš
v›tsÎbtëpLbghUŸfŸ»il¡F«v‹gnjc‰g¤Ârh®òvdyh«.c‰g¤Ârh®ò
v‹gijÏUtiffshfÃç¡fyh«.
c‰g¤Â¢ rh®Ã‹ gyntW ãiyfis¥ òçªJ bfhŸsš
(i) ÏWÂãiyc‰g¤Â k‰W« bkh¤jc‰g¤Â (ii) ÏWÂãiyc‰g¤Â k‰W« ruhrç
c‰g¤Â Ït‰¿‰F Ïilnaahd bjhl®Ãid¥ g‰¿ òçªJ bfhŸtJ mtÁa«
MF«.
(i) ÏWÂãiyc‰g¤Âne®fâakhfÏU¡F«nghJbkh¤jc‰g¤ÂmÂfç¡F«.
(m)ÏW ãiy c‰g¤Â mÂfç¡F« nghJ, bkh¤j c‰g¤Â ca® Åj¤Âš
mÂfç¡F«.
(M) ÏW ãiy c‰g¤Â ãiyahf ÏU¡F« nghJ, bkh¤j c‰g¤Â ãiyahd
Åj¤ÂšmÂfç¡F«.
(Ï)ÏW ãiy c‰g¤Â Fiwa¤ bjhl§» Mdhš ne®fâa¤Âš ÏU¡F«
nghJ,bkh¤jc‰g¤ÂFiwÍ«Åj¤ÂšmÂfç¡F«.
(ii) ÏWÂãiyc‰g¤Âó{íakhfÏU¡F«nghJ,bkh¤jc‰g¤ÂFiwÍ«Åj¤Âš
mÂfç¡F«.
(iii) ÏW ãiy c‰g¤Â v®fâa¤Âš ÏU¡F« nghJ, bkh¤j c‰g¤Â Fiwa¤
bjhl§F«.
1. FW»afhyc‰g¤Â¢rh®òk‰W«é»jéisÎéÂv‹gj‹_y«m¿ayh«.
2. Ú©lfhyc‰g¤Â¢rh®òv‹gJkhwhéisÎéÂv‹gj‹_y«m¿ayh«.
FW»a fhy c‰g¤Â¢ rh®ò
khW« é»j éisÎ éÂ
X®c‰g¤Â¡fhuâãiyahfÏU¡F«nghJ,Vidac‰g¤Â¡fhuâfë‹
msitkh‰¿dhškhW«é»jéisÎéÂV‰gL»wJ.
Ïy¡fz«
‘X®c‰g¤ÂfhuâkhwhkèU¡F«nghJk‰iwac‰g¤Â¡fhuâfë‹msÎ
kh¿dhšMu«g¤ÂšÏWÂãiyéisÎmÂfç¡F«.ËòkhwhkèU¡F«,ÏWÂæš
c‰g¤ÂFiwªJbršY«.
vLnfhŸfŸ
1. xnu xU c‰g¤Â¡ fhuâ k£L« khW« nghJ Vida c‰g¤Â fhuâfŸ
khwhkšÏU¡F«.
2. xUntisvšyhc‰g¤Â¡fhuâfS«xnué»j¤ÂškhWg£lhšÏ›éÂ
bghUªjhJ. mjhtJ xU bghUë‹ c‰g¤Âia¥ bgWtj‰F c‰g¤Â¡
fhuâfiskhwhjé»j¤Âšga‹gL¤j¥gLjšnt©L«.
107
3. khW« c‰g¤Â¡ fhuâfŸ xnu j‹ik cilait. khW« c‰g¤Â¡
fhuâfë‹mid¤JmyFfS«xnumsthdÂwid¡bfh©oU¡F«.
4. cŸÇLfë‹éiyfŸkhwhkšÏU¡F«.
5. xU F¿¥Ã£l fhy¡f£l¤Âš bjhêš E£gãiy khwhJ (m) xnu ãiyahf
ÏU¡F«.
6. Ïj‹ KGikahd brašKiw FW»afhy c‰g¤Â¢ rh®ò cilajhF«.
Ú©l fhy¤Âš c‰g¤Â cŸÇLfŸ khW« j‹ik cilajhF«. vdnt,
Ï¢brašghLfŸmid¤J«FW»afhy¤Â‰nfbghUªJ«.
éÂæ‹ _‹W ãiyfŸ
X® c‰g¤Â fhuâ ãiyahf ÏU¡F« nghJ, k‰w c‰g¤Â¡ fhuâfë‹
msitkh‰¿dhš_‹WtifahdéisÎfŸV‰gL«mitfŸ
1. ts®ªJbršéisÎéÂ
2. FiwªJbršéisÎéÂ
3. v®fâac‰g¤Â
Ϫj_‹WtifahdéisÎfism£ltizv©6.1 k‰W«tiu¥gl« 6.1
_ykhfòçªJbfhŸsyh«.
m£ltiz 6.1 khW« é»j éisÎ é ãiyfŸ
khwh
fhuâ
(ÏaªÂu«)
khW«
fhuâ
(kåj‹)
bkh¤j
c‰g¤Â
(myFfŸ)
ruhrç
c‰g¤Â
(myFfŸ)
ÏWÂãiy
c‰g¤Â
(myFfŸ)
ãiyfŸ
1 2 3 4 5t
s®ª
J b
rš
éi
sÎ
éÂ
1+ 1 10 10 10
1+ 2 22 11 12
1+ 3 36 12 14
1+ 4 52 13 16
1+ 5 66 13.2 14
1+ 6 76 12.6 10
1+ 7 80 11.4 4
Fi
wª
J
br
š
éi
sÎ
éÂ1+ 8 82 10.2 2
1+ 9 82 9.1 0
1+ 10 78 7.8 -4 v®kiw
éisÎ éÂ
108
Kjšãiy
ts®ªJ brš éisÎ éÂ
KjšãiyKotilÍ«nghJ,ruhrçc‰g¤Âc¢rãiyiamil»‹wJ.Ïš
bkh¤j c‰g¤Â, ruhrç c‰g¤Â k‰W« ÏWÂãiy c‰g¤Â mÂfç¤J¡ bfh©nl
brš»wJ. Ïš ÏW ãiy c‰g¤Â ca®ªJ brš»wJ. Mdhš ÉgFÂæš
Fiw»‹wJ. ÏWÂãiyc‰g¤ÂFiwªJbr‹whY«, ruhrçc‰g¤Âca®tijél
mÂfkhfcŸsJ.V‹våšruhrçc‰g¤ÂmÂfç¤J¡bfh©nlbrš»wJ.
Ïu©lh« ãiy: FiwªJ brš éisÎ éÂ
Ïj‹KoéšÏWÂãiyc‰g¤Â¤Âw‹ó{íakhF«.Ϫjãiyæš,bkh¤j
c‰g¤Â FiwªJ bršY« é»j¤Âš caU»‹wJ. ruhrç c‰g¤ÂÍ« ÏWÂãiy
c‰g¤ÂÍ«Fiw»‹wd.Mdhš,Ïu©o‹Åœ¢ÁÍ«ÏašghditnaMF«.
ÏW ãiy c‰g¤Âó{ía¤ijÍ« bkh¤j c‰g¤Â c¢r ãiyiaÍ«
milªjÎl‹Ïu©lhtJf£l«K‰W¥bgW»wJ.
_‹wh« ãiy
v®fâac‰g¤ÂÏšÏWÂãiyc‰g¤Âv®kiwahdJ.bkh¤jc‰g¤Â
k‰W«ruhrçc‰g¤ÂÏu©L«rça¤bjhl§F»‹wd.
ãiyfë‹ Ïa¡f«
Kjš ãiyæš, khW« fhuâfisél khwh fhuâfŸ mÂfkhf cŸsd.
Mjyhš Kjš ãiyæš, khwh fhuâfë‹ ÏW ãiy c‰g¤Â v®kiwahdJ.
mj‰FmL¤jgoahf,_‹whtJãiyfëškhW«fhuâfë‹ÏWÂãiyc‰g¤Â
v®kiwahdJ. Mjyhš, gF¤j¿ÎŸs c‰g¤Âahs® Kjš ãiyiaÍ« _‹wh«
109
ãiyiaÍ« nj®ªbjL¡fkh£lh®. mt® Ïu©lh« ãiyia k£Lnk nj®ªbjL¥gh®.
VbdåškhW«k‰W«khwhfhuâfë‹ÏWÂãiyc‰g¤ÂÏašghditnaMF«.
Ϫjãiyæšbkh¤jc‰g¤Âc¢rãiyiamil»wJ.Ϫjãiyæšc‰g¤Âahs®
xU énrõkhd ãiyæš c‰g¤Â fhuâæ‹ éiyia bghU¤J c‰g¤Âia
nk‰bfhŸth®.Ïu©lhtJãiyãahakhdc‰g¤Âahsç‹KoÎfisF¿¥gjhF«.
Ú©l fhy c‰g¤Â rh®ò - é»j msÎ éisÎ éÂ
Ú©l fhy¤Âš mid¤J c‰g¤Â¡ fhuâfS« khw¡ToaJ mid¤J
c‰g¤Â¡fhuâfS«mšyJcŸÇLfS« (Inputs)khW«nghJbtëp£ošV‰gL«
kh‰wnké»jmsÎéisÎéÂahF«.caU«msÎ(an Increase in Scale) v‹gJ
mid¤JcŸÇLfS«mšyJfhuâfS«xUnrumÂfç¥gnjahF«.
é»j msÎ éisÎ éÂæ‹ _‹W ãiyfŸ
é»j mséš V‰gL« kh‰w§fëdhš btëpLfëš V‰gL«kh‰w¤ij
btëp£il_‹Wãiyfshf¡Twyh«.mitahtd.
i) ts®ªJbršé»jmsÎéisÎéÂ
ii) khwhjé»jmsÎéisÎéÂ
iii) FiwªJbršé»jmsÎéisÎéÂ
ts®ªJ brš é»j msÎ éisÎ éÂ
mid¤J c‰g¤Â¡ fhuâfis ca¤J«nghJ mªj é»j msé‰F nkyhf
c‰g¤Â bgUF»‹wJ. ÏJnt, ts®ªJ brš é»j msÎ éisÎ éÂahF«.
vL¤J¡fh£lhf mid¤J cŸÇLfS« 5 éG¡fhL caU«nghJ btëpLfŸ 5
éG¡fhLfS¡Fnkšca®»wJ.mjhtJ10éG¡fhlhF«.ϪãiyæšÏWÂãiy
c‰g¤ÂmÂfç¡F«.
khwh é»j msÎ éisÎ éÂ
bfhL¡f¥g£l é»j mséš mid¤J¡ fhuâfisÍ« ca®¤J«nghJ,
btëpL« mnj é»j¤Âš caU«. mjhtJ 5 éG¡fhL mid¤J c‰g¤Â¡
fhuâfS«caU« nghJ mnjmsÎ 5éG¡fhL rké»jmséšbtëpLfS«
caU«.ϧnfÏWÂãiyc‰g¤ÂkhwhjjhF«.
FiwªJ brš é»j msÎ éisÎ éÂ
mid¤J c‰g¤Â fhuâfisÍ« ca®¤J«nghJ mnj é»j msitél
Fiwthfc‰g¤Â¥bgU»dhš,mJntFiwªJbršé»jmsÎéisÎéÂahF«.
mjhtJmid¤J c‰g¤Â¡ fhuâfS« 5 éG¡fhL caU« nghJ btëpLfŸ 5
éG¡fh£o‰FFiwthfca®»wJmjhtJ3éG¡fhL. Ϫjf£l¤ÂšÏWÂãiy
c‰g¤ÂFiwÍ«.
110
m£ltiz 6.2 é»j msÎ éisÎ
t.
v©
msÎ bkh¤j
c‰g¤Â
ÏWÂãiy
c‰g¤Â
ãiyfŸ
1 1.ÏaªÂu«+1ciH¥ò 4 4 Its®ªJbrš
é»jéisÎ
éÂ
2 2.ÏaªÂu«+2ciH¥ò 10 6
3 3.ÏaªÂu«+3ciH¥ò 18 8
4 4.ÏaªÂu«+4ciH¥ò 28 10
5 5.ÏaªÂu«+5ciH¥ò 38 10 IIkhwhjé»j
éisÎéÂ6 6.ÏaªÂu«+6ciH¥ò 48 10
7 7.ÏaªÂu«+7ciH¥ò 56 8 IIIFiwªJbrš
é»jéisÎ
éÂ
8 8.ÏaªÂu«+8ciH¥ò 62 6
gl«6.2šé»jmsÎéisÎéÂæ‹gyãiyfisés¡F»wJ.ÏWÂãiy
c‰g¤ÂcaU«nghJ (AB) bkh¤jc‰g¤ÂTLjyhdé»j¤ÂšcaU»wJ. vdnt
m§nfca®ªJbršéisÎéÂbrašgL»wJ.ÏWÂãiyc‰g¤Âkhwhjãiyæš
cŸsJ. (BC), bkh¤j c‰g¤Â khwhj é»j¤Âš caU« nghJ cŸs ãiy khwhj
é»jmsÎéÂvdmiH¡f¥gL»wJ.
ÏWÂãiy c‰g¤Â¡ FiwÍ« nghJ (CMP), bkh¤j c‰g¤Â Fiwthd
é»j¤ÂšmÂfç¡»wJ.ÏJntFiwªJbršéisÎéÂv‹wiH¡f¥gL»wJ.
111
khW« é»j msÎ
éisÎ éÂ
khwh é»j msÎ
éisÎ éÂ
1.Fiwªjfhyc‰g¤Â¢rh®ò Ú©lfhyc‰g¤Â¢rh®ò
2. všyh fhuâfS« khwhÂU¡F«
nghJxnuxUfhuâk£L«khw¡ToaJ
mid¤JfhuâfS«khw¡Toad
3. c‰g¤Â¡ fhuâfë‹ é»j§fŸ
khw¡ToaJ
c‰g¤Â fhuâfŸ éÂj§fŸ
khw¡Toaj‹W.mj‹msÎkhW«.
4. c‰g¤Â fhuâfŸ xU F¿¥Ã£l
é»j¤Âš xU c‰g¤Â bghUis
c‰g¤ÂbrŒtj‰FÏ›éÂbghUªjhJ
c‰g¤Â fhuâfŸ xU F¿¥Ã£l
é»j¤Âš xU c‰g¤Â bghUis
c‰g¤ÂbrŒtj‰FÏ›éÂbghUªJ«
5.ca®ªJbršé»jmsÎéisÎéÂ,
c‰g¤Â¡ fhuâfë‹ gFglh¤
j‹ikahY«, ciH¥Ã‹ Áw¥ÃašghY«
V‰gL»wJ. FiwªJ brš éisÎ éÂ
c¤jk¤j‹ika‰wfhuâé»j¤jhY«
gÂÄ£L¡ fhuâfë‹ ãiwFiw
be»œ¢ÁahY«V‰gL»wJ
ts®ªJ brš é»j msÎéisÎéÂ,
éis΢ Á¡fd¤jhš (Economics of Scale)V‰gL»wJ.mnjneu¤ÂšÁ¡fd
ä‹ikahš FiwªJ brš éisÎ éÂ
V‰gL»wJ
FW»afhykhW«é»jéisÎéÂ(Laws of Returns)-¡F«Ú©lfhykhwh
é»jmsÎéisÎé¡F«cŸsntWghLfŸ.
c‰g¤Â¢ rh®ò«, rk msÎ c‰g¤Â¡ nfhLfS«
rkmsÎc‰g¤Â¡nfhLfë‹gF¥ghŒÎ,Ïu©nlhmšyJmj‰F«nk‰g£l
c‰g¤Â¡fhuâfis gytifæš xU§»izªJ xU F¿¥Ã£l msÎ btëpL
c‰g¤Â brŒtj‰F ga‹gLtjhF«. ÏU c‰g¤Â¡ fhuâfis¡ fU¤Â‰bfh©L
(_yjd« k‰W« ciH¥ò) xU ãWtd« 1000 myF c‰g¤Â brŒtj‰F gy tif
_yjd«k‰W«ciH¥Ã‹fyitv›tifæšcjéòç»wJv‹gjidm£ltiz
6.3šfhzyh«.
m£ltiz 6.3
ÏU khW« cŸÇLfë‹ c‰g¤Â
Ïiz¥ò
fyit
_yjd myF ciH¥Ã‹ myF btëpL
(myFfëš)
A 1 12 1000
B 2 8 1000
C 3 5 1000
D 4 3 1000
E 5 2 1000
112
nk‰f©l m£ltizæ‹ _y« gšntW mséyhd ciH¥ò k‰W«
_yjd¤Â‹ mid¤J¡ fyitfS« xnu mséyhd 1000 myFfŸ c‰g¤Âia¤
jU»wJv‹gJe‹Fòy¥gL»wJ.
c‰g¤Â
rk msÎ c‰g¤Â¡ nfhLfŸ (Isoquant Curves) Ïu©L m¢RfS« _yjd« k‰W« ciH¥Ã‹ msit¡ F¿¥ÃL»wJ. (IQ) tisnfhLgšntWmséyhdfyitæš 1000myFfŸc‰g¤ÂbrŒtij (Ouput) és¡F»wJ. tisnfh£o‹ nkšR1, R2, R3, R4, R5M»a òŸëfŸ_yjd« -
ciH¥Ã‹fyiyæ‹_y« 1000myFfŸc‰g¤ÂbrŒtij¡ fh£L»wJ. vdnt,
nk‰fh©tis¡nfhLrkmsÎc‰g¤Â¡nfhLv‹WmiH¡f¥gL»wJ.
Ïjdhš,rkmsÎc‰g¤Â¡nfhLv‹gJÏUc‰g¤Â¡fhuâfis¥gšntW
fyitfëšga‹gL¤ÂxnumsÎc‰g¤ÂbrŒtij¡F¿¡F«.
rk msÎ c‰g¤Â¡ nfh£o‹ ÏašòfŸ
1. rk msÎ c‰g¤Â¡ nfhLfŸ ÏläUªJ tykhf nkèUªJ Ñœneh¡»¢
bršY«.mjhtJv®kiwahf¢rçªJŸsJ.
2. ÏWÂãiy bjhêš E£g gÂÄ£L é»j¤jhš rk msÎ c‰g¤Â¡nfhL
njh‰Wthianeh¡»FéªJfhz¥gL»wJ.
ÏWÂãiy bjhêšE£g gÂÄ£L Åj« (MRTS) fhuâ X (_yjd«) gÂyhf
Y (ciH¥ò) v‹gJ xU myF fhuâ X¡F (_yjd«) gÂyhf brŒa¥gLtjhš
btëp£o‹msÎkhwhknynaÏU¡F«.
MRTS CL = ∆L / ∆C
MRTSnk‰f©léÂia(formula)ga‹gL¤Âfz¡»lyh«
Units of Combinationfyit
Units of Capital_yjd¤Â‹ myF
MRTS LabourciH¥Ã‹ myF
CLr.m.c.nfh. (c.K.)
A 1 12B 2 8 4C 3 5 3D 4 3 2E 5 2 1
113
Ïj‹_y«ÏWÂãiybjhêšE£ggÂÄ£LÅj«v¥nghJ«Fiw»wJ.vdnt
rk msÎ c‰g¤Â¡ nfhL v¥nghJ« njh‰Wthia neh¡» FéªJ fhz¥gL»wJ.
rk msÎ c‰g¤Â¡ nfh£o‹ rçÎ ÏWÂãiy bjhêšE£g gÂÄ£L é»j¤ij¡
F¿¡»wJ.
3. rkmsÎ c‰g¤Â¡nfhL canu bršy¢ bršy c‰g¤Â btëpL« ca®ªJ
bfh©nl bršY«. gšntW c‰g¤Â btëpLfis¡ F¿¡F« rkmsÎ
c‰g¤Â¡ nfhLfë‹ bjhF “rk msÎ c‰g¤Â¡ nfh£L (isoquant maps) tiugl«” vd miH¡»nwh«. rk msÎ c‰g¤Â c‰g¤Â¡ nfh£L
tiugl¤Âš tyJ g¡f¤ÂšcŸs rkmsÎc‰g¤Â¡ nfhLmÂfmsÎ
btëpLfis¡F¿¡»wJ.
4. rkmsÎ c‰g¤Â¡nfhLfŸ x‹iw x‹W bt£o¡ bfhŸshjjhfΫ,
x‹iw x‹iw bjh£L¢ bršyhjjhfΫ cŸsJ. Ï›thWŸsnghJ xnu
rkmsÎc‰g¤Â¡nfh£oYŸsmid¤JtiffyitfS«xnumséyhd
btëpLfis¡F¿¥ÃlhJ.
IQ3
C1
L3
IQ2
IQ1
XX
OO
Y Y
C2 C3
L2
L1
tiu¥gl« 6.5tiu¥gl« 6.4
rkc‰g¤Â tisnfhLfŸ rkc‰g¤Â bryΡ nfhLfŸ
_yjd«_yjd«
ciH¥ò
ciH¥ò
rkc‰g¤Â¢ bryΡnfhL
xU ãWtd« jdJ c‰g¤Âia¤ bjçÎ brŒtj‰F gšntW c‰g¤Â¡
fhuâfë‹fyitia Ô®khå¤J¢ brašgl rkc‰g¤Â¢ bryΡ nfhLfŸ bgU«
g§F t»¡»‹wJ. xU ãWtd«F¿¥Ã£lmsÎ gz¢ bryéšth§f¡ToaÏU
fhuâfë‹gybjhF¥òfis¡F¿¥ÃLtnjrkc‰g¤Â¢bryΡnfhLMF«.ca®
rkc‰g¤Â¢ bryΡnfhLfŸ mÂf gz¢ bryéš th§f¡ ToaijÍ«, Fiwªj
rkc‰g¤Â¢ bryΡnfhLfŸFiwthd gz¢ bryéšth§f¡ToaijÍ«F¿¡f
brŒ»wJ.
rkc‰g¤Â¢ bryΡ nfhLfŸ ÏUéj¤Âš Ô®khå¡f¥gL»‹wd
1. c‰g¤Â¡fhuâfë‹éiyfŸ
2. ãWtd«c‰g¤Â¡fhuâfŸÛJbgW«bkh¤j¥gz¢bryÎnk‰F¿¥Ã£l
Ïu©il¥ bghU¤nj rk c‰g¤Â¢ bryΡ nfhL tiua¥gL»wJ. ÏU
fhuâfë‹ éiy é»jnk rkc‰g¤Â bryΡnfh£o‹ rçtj‰F¢
rkkhF«.Ïjdhš,rkc‰g¤ÂrçΡnfh£o‹bryÎv‹gJ
114
c‰g¤Âahs® rkãiy
xUÁwªjc‰g¤Âahs®, bfhL¡f¥g£lfhuâfë‹c‰g¤Âbryéš,mÂf
msÎc‰g¤ÂiabgwKašth‹. FiwªjmsÎfhuâ¡fyitfis¥ga‹gL¤Â
xUF¿¥Ã£lmsÎbtëp£ošc¢ryhg¤ijc‰g¤Âahs®bgW»wh®.
Ï›tsÎ fhuâfë‹ bryΡ fyit c‰g¤ÂahsU¡F c¤jkkhd
bjh‹whF«.
IQ3
IQ2
IQ1
O Q
L
A
R
EN
S
F
P
_yjd«
ciH¥ò
tiu¥gl« 6.6. c‰g¤Âahsç‹ rkãiy
gl« 6.5 ‘E’ rkãiy¥ òŸë MF«. rkc‰g¤Â bryΡnfhL ‘AB’ rkmsÎ
c‰g¤Â¡nfhL IQ2¡FbjhL¡nfhlhfcŸsJ. bfhL¡f¥g£LŸstuÎbryÎnfhL
ABæšP, N, F,òŸëfŸc‰g¤Âahs®milaKoahjãiyæšcŸsJ.IQ2 éšcŸs
‘E’ òŸëiaél rk msÎ c‰g¤Â¡nfhL IQ2 cŸs R k‰W« S òŸëfŸ Fiwªj
msÎc‰g¤ÂianajU«. fhuz¡fyitæšR, E, Sšbryél¥g£lbjhifxnu
khÂçahdJ.MdhšòŸë‘E’c‰g¤ÂbtëpLmÂf«Vbdåš‘E’ca®rkmsÎ
c‰g¤Â¡ nfh£oš cŸsJ. rkmsÎ bryΡnfhL k‰W rkmsÎc‰g¤Â¡nfhL
bjh£L¢ bršY« ‘E’ v‹w bjhL«òŸëia c‰g¤Âahs® c‰g¤Â¢ brŒtj‰F
nj®ªbjL¥gh®.
Ï›thW c‰g¤Âahs® E òŸëæš rkãiy mil»wh®. m¥òŸëæš ‘E’
rkmsÎc‰g¤Â¡nfh£oidrkmsÎbryΡnfhLbjh£L¢bršY«.Ï¥òŸëæš
rkmsÎc‰g¤Â¡ nfhL«, rkmsÎ, bryΡnfhL« rkmséš r绋wd. Ï›thW
rkãiy¥òŸëæšÏWÂãiybjhêšE£ggÂÄ£Lé»jK«c‰g¤Â¡fhuâfë‹
éiyé»jK«rk«.vdnt,c‰g¤Âahsç‹‘rkãiyãgªjidv‹gJ.
MRTs xy =
Py
Px
Ϫjrkãiy¥òŸëæšEæ‹fyitna (mjhtJOLciH¥ò,OQ_yjd«)
FiwªjbryÎv‹wiH¡f¥gL»wJ.
115
fh¥-l¡y° c‰g¤Â rh®ò
bghUëaèš vëikahdJ«, gutyhf¥ ga‹gL¤j¥gL« c‰g¤Â¢ rh®ò
fh¥-l¡y° c‰g¤Â¢ rh®ò MF«. Ï¥òŸëæaš c‰g¤Â rh®ig më¤jt®fŸ
nguhÁça®fŸC.W.fh¥k‰W«P.H.l¡y°Mth®fŸ.
fh¥-l¡y°c‰g¤Â¢rh®òËtUkhW
Q= bLa C1-a Ïš
Q= c©ikbtëpL
L=ciH¥ò
C= _yjd«
b= ciH¥Ã‹v©â¡ifmsÎ
a= mL¡FéjmsÎciH¥ò(Exponent of Labour)
1-a=mL¡FéjmsÎ_yjd«(Exponent of Capital)
nk‰fhQ« c‰g¤Â¢ rh®Ã‹go ÏU c‰g¤Â¡ fhuâfS« (ciH¥ò
k‰W« _yjd«) xU éG¡fhL mÂfç¡F« nghJ btëpL (bkh¤j c‰g¤Â)
mÂfç¡F«. xU éG¡fhL cŸÇLfŸ mÂfç¡F« nghJ btëpLfS« xU
éG¡fhL caU»wJ. Ïj‹_y« fh¥-l¡y° c‰g¤Â¢ rh®ò khwhj é»j msÎ
éisÎéÂia k£L«és¡F»wJ. Ïj‹K¡»a fhuz« v‹dbt‹whšmL¡F
éjmsÎ_yjdkhdJ.mL¡FéjmsÎciH¥igrh®ªJŸsJ.ÏJv¥bghGJ«
x‹WvdMF«. vL¤J¡fh£lhfmL¡FéÂmsÎciH¥ò0.2våšmL¡Féj
msÎ _yjd« 0.8 Mf ÏU¡F«. mJnghš mL¡F éj msÎ ciH¥ò 0.3 våš
mL¡FÅjmsÎ_yjd«0.7MF«.
mL¡F éj msit RjªÂukhf brašgléLtjdhš Ï¢rk‹ghL Ï›thW
vGj¥gL»wJQ = bLaCb
nk‰fh©, c‰g¤Â¢ rh®Ãš mL¡Féj msé‹ TLjš khwh é»j msÎ
éisÎéÂæ‹ju¤ij¡F¿¡»wJ.
a + b > 1:ts®ªJbršé»jéisÎéÂ
a + b = 1:khwhjé»jéisÎéÂ
a + b < 1 :FiwªJbršé»jéisÎéÂ
ngusÎ c‰g¤Â bghUshjhu Á¡fd¤Â‹ tiffŸ
(bghUshjhu¢ Á¡fd§fŸ) (Economies of Scale)
Á¡fd« v‹gJ e‹ikfŸ. ‘msÎ’ v‹gJ myFfë‹ msit¡ F¿¡F«.
bghUshjhu¢Á¡fd§fŸv‹gJngusÎc‰g¤ÂæšV‰gL«bryÎrh®ªje‹ikfŸ
MF«.c‰g¤Âæ‹msÎmÂfç¡F«nghJf£LkhdbryÎfŸFiwa¤bjhl§F«.
116
cŸÇLfisbkh¤jkhfth§F«nghJc‰g¤Âahs®ngu«ngÁth§Ftjdhšruhrç
khW« bryéd« Tl Fiw»wJ. mid¤J e‹ikfS« ngusÎ c‰g¤Âædhš
»il¥gjdhšÏjidbghUshjhu¢Á¡fd§fŸvdmiH¡»nwh«.
bghUshjhu¢ Á¡fd§fŸ ÏUtif¥gL«
(m)mf¢Á¡fd§fŸ
(M)òw¢Á¡fd§fŸ
mf¢ Á¡fd§fŸ
ãWtd¤ÂDŸnsnabgw¥gL«e‹ikfŸmf¢Á¡fd§fŸv‹wiH¡f¥gL«.
mitcŸÇlhdit (endogenous) Ãw ãWtd§fë‹brašghLfëdhšmšyhkš
xU jå ãWtd¤Â‹ brašgh£odhš k£Lnk ÏJ V‰gL»wJ. vL¤J¡fh£lhf
xU ãWtd« ešy nkyh©ik _y« e‹ikfŸ gybgW«, k‰bwh‹W eÅd
ÏaªÂu§fis¥ bg‰¿U¥gjdhš mÂf e‹ikfismilayh«. mf¢ Á¡fd§fŸ
IªJtif¥gL«.mitahtd.
1. bjhêšE£g¢ Á¡fd§fŸ
ãWtd¤Â‹msÎ bgça msÎ ÏU¥gjhš, »il¡F«_yjdK« mÂfkhf
ÏU¡F«.Ïjdhš,xUãWtd«eÅdbjhêšE£g§fisòF¤jKoÍ«.vdntÏj‹
_y« c‰g¤Âia mÂfç¡f¢ brŒa KoÍ«. nkY« MuhŒ¢Á k‰W« ts®¢Áædhš
c‰g¤Âæ‹ju¤ijca®¤jKoÍ«.
2. 㢠Á¡fd§fŸ
bgça ãWtd§fŸ rªijæš g§F é‰gid _y« _yjd« bgU¡f¤ij
V‰gL¤jyh«. ÁW ãWtd§fŸ _yjd¤Â‰fhf fl‹ th§F« nghJ, bgça
ãWtd§fŸ_yjd¤ij¥bgwKoÍ«.
3. nkyh©ik¢ Á¡fd§fŸ
ngusÎ c‰g¤Âæ‹ éisÎjh‹ ntiy¥ gF¥ò Kiw. ntiy¥ gF¥òKiw
ÏUªjhš rçahd kåj®fŸ rçahd Jiwæš ÏU¥gh®fŸ. x›bthU Jiw¡Fkhd
bghW¥òz®it V‰gL¤j nkyhsU¡FÏJcjΫ,Ïj‹_y«c‰g¤ÂmÂfç¡F«.
bkh¤jc‰g¤Âc¢rãiyiav£L«.
4. ciH¥ò¢ Á¡fd§fŸ
ngusÎ c‰g¤Â ntiy gF¥òKiw¡F têtF¤jJ. Ïjid ‘Áw¥ò ciH¥ò’
vdyh«.ÏJciH¥Ã‹ju«k‰W«ÂwidmÂfç¡F«ãWtd¤Â‹c‰g¤Â¤Âw‹
ÏjdhšmÂfç¡F«.
5. rªij rh®ªj Á¡fd§fŸ
c‰g¤Âæš, Kjèš _y¥bghUŸ th§Fgt® c‰g¤Âahs® ãWtd« ngusÎ
Mf ÏU¡F« nghJ th§»a bghUS« mÂfkhF«. ÏJ c‰g¤ÂahsU¡F Áwªj
th§F« r¡Âia¤ jU»wJ. nkY« mt® fl‹ trÂiaÍ« bgw ÏaY«. ngusÎ
117
c‰g¤Âæ‹fhuzkhfnt nk‰f©lmid¤J« rh¤ÂakhF«. rªijæšth§Fjš
Kjšelto¡ifvdyh«.
6.rªijæšbjhl®ªÂU¥gj‹Á¡fd§fŸ
bgçaãWtd§fŸgšntWc‰g¤Âfis¡bfh©oU¡fyh«.xUbghUë‹c‰g¤Â
rªijæš njhšé͉W e£l nk‰g£lhY« ntbwhU bghUŸfë‹ Ïyhg¤Âdhš
Ïjid<LbrŒaKoÍ«.
7. òw¢ Á¡fd§fŸ
mÂf ãWtd§fŸxUF¿¥Ã£l gFÂæšéçtilªJ bfh©oU¡F« nghJ
mjhtJ bjhêš tsU«nghJ mit mÂf e‹ikfis¥ bgW»wJ. Ïjid¥ òw¢
Á¡fd§fŸ v‹»nwh«. ÏJ xU ãWtd« k£Lnk bgW« e‹ikašyhJ, mik¥ò
kh‰w¤jhšmid¤JãWtd§fS«bgW«gadhF«.mitfshtd.
m) nk«g£lngh¡Ftu¤JtrÂfŸ
M) t§»brašghLrh®ªjtrÂfŸ
Ï) ehfßfts®¢Á
<) jftšk‰W«bjhiy¤bjhl®òts®¢Á
bjhê‰rh®gFÂfëšnk‰f©ltrÂfŸmid¤J«vëš»il¡»‹wJ.
Á¡fdä‹ikfŸ (Diseconomies of Scales)
ngusÎ c‰g¤Âædhš xU ãWtd¤Â‰nfh, FG ãWtd§fS¡nfh vG«
ÔiknaÁ¡fdä‹ikfŸ.
mf¡ Á¡fdä‹ikfŸ.
xU ãWtd« bjhl®ªJ c¤jk ãiy¡F nkY« éçtilªJ bršY«nghJ
bghUshjhu¢ Á¡fd§fŸ kiwtJl‹ Á¡fdä‹ikfŸ bjhl§F»wJ.
vL¤J¡fh£lhf ãWtd¤Â‹ msÎ mÂfç¡F«nghJ xU F¿¥Ã£l ãiyæš
nkyh©ikÏl®ghLfŸF¿¥Ã£lãWtd¤Â‰FV‰gLtjhš,ruhrçc‰g¤Â¢bryÎ
mÂfç¡F«.ÏJnt‘mf¢Á¡fdä‹ik’vd¥gL«.
òw¢Á¡fdä‹ikfŸ
xUF¿¥Ã£lãiy¡F¥ÃwFmsΡfÂfkhdãWtd§fŸXçl¤ÂšFéªJ
fhz¥gLtjhY« bjhêiy cŸq® kakh¡FtjhY« c‰g¤Âæš Á¡fdä‹ik
V‰gL»wJ. m¥gFÂæš cŸs mid¤J ãWtd§fS¡F« ÏJ bghJthdJ.
vL¤J¡fh£lhf F¿¥Ã£l gFÂæš bjhê‰rhiyfis éçth¡Ftjhš mÂf
thu« k‰W« mÂf¢ bryÎ V‰gL»wJ. vdnt xU F¿¥Ã£l gFÂæšmikªJŸs
bjhê‰rhiyahš (Industry) m§FŸs mid¤J ãWtd§fS« (Firm) nk‰fh©
òw¢Á¡fdä‹ikahšgh¡f¥gL»wJ.
118
gæ‰Á
gFÂ - m
I. rçahd éilia¤ nj®ªbjL¡fΫ
1. c‰g¤Âv‹gJ
m.ga‹gh£o‹mêÎ M.ga‹gh£ilcUth¡Fjš
Ï.kh‰WkÂ¥ò <.VJäšiy
2. ãy¤Â‹Mu«gmë¥òéiy
m.ó{ía« M.x‹W¡F«mÂfkhdJ
Ï.x‹W¡F«FiwthdJ <.x‹W¡F«rkkhdJ
3.ciH¥ò_________ÏUªJÃç¡fKoahJ
m.Kjš M.ciH¥ghsçl«
Ï.Ïyhg« <.c‰g¤Âmik¥ò
4. KjY¡Fmë¡f¥gL«CÂa«
m.t£o M.Ïyhg«
Ï.Tè <.thlif
5. _________V‰F«xUtnubt‰¿fukhd“bjhêšKidnth®”Mth®.
m.ò¤jh¡f«òidjš
M.Ïl®ghLfis
Ï.c‰g¤Âmy»‹Ïl¤ij¤nj®ªbjL¤jš
<.VJäšiy
II. nfho£l Ïl§fis ãu¥òf
6. ãyK«,ciH¥ò«___________c‰g¤Â¡fhuâfŸMF«.
7. ehLfë‹ brštK« mij cUth¡F»‹w fhuâfis¥ g‰¿a MŒÎ v‹w
EhiyvGÂat®___________
8. X®m§fhoæ‹éçÎ_______Kiwæ‹msitÔ®khå¡»wJ.
9. _______ v‹gJ ntW gy g©l§fis c‰g¤Â brŒÂl kåj Ka‰Áfshš
cUth¡f¥g£lJ
10. ___________ v‹gJxUãWtd¤Â‹cŸÇLbtëpLfS¡FÏilnacŸs
Ïašghdbjhl®ghF«.
119
III. bghU¤Jf
11. bjhêšKidnth®
X®ò¤jh¡f¥gâbrŒgt® - fh¥l¡y°
12. ntiy¥gF¥òKiw - Ahny
13. c‰g¤Ârh®ò - nguhÁça®R«Õ£l®
14. Ïl®ghLfë‹bjhF¥ò - kh®õš
15. clšciH¥òmšyJ
m¿ÎciH¥ò - Ml«Rä¤
IV. xçU th®¤ijfëš éilaë¡fΫ
16. rKjhakh‰w«fhQ«Kft®ah®?
17. mf¢Á¡fd§fŸv›thWnjh‹W»wJ?
18. rkmsÎc‰g¤Â¡nfh£o‰FntWbga®ahJ?
19. c‰g¤Âahs®rkãiyiamilaãgªjidahJ?
20. fh¥-l¡y°c‰g¤Ârh®Ãid¡TW.
gFÂ - M
ËtU« édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tçfëš éilaë¡fΫ.
21. ga‹gh£o‹tiffis¡TW?
22. ciH¥òv‹whšv‹d?
23. ntiy¥gF¥òKiwv‹gj‹bghUŸahJ?
24. _yjd¤Â‹tot§fŸahit?
25. c‰g¤Ârh®òv‹whšv‹d?tif¥gL¤Jf.
gFÂ- Ï
ËtU« édh¡fS¡F xU g¡f mséš éilaë¡fΫ.
26. ntiy¥gF¥òKiwæ‹Áw¥òfisÍ«,FiwfisÍ«és¡Ff.
27. _yjd¤Â‹g©òfistçir¥gL¤Âés¡Ff.
28. bjhêšKidnthç‹gâfŸahit?
29. é»j msÎ éisÎ éÂiaÍ« khW« é»j msÎ éisÎ éÂiaÍ«
x‰WikfisÍ«,nt‰WikfisÍ«és¡Ff.
30. c‰g¤Âahs®rkãiyiarkmsÎc‰g¤Â¡nfhLfis¡bfh©Lés¡Ff.
120
gFÂ - <
ËtU« édh¡fF¡F _‹W g¡f mséš éilaë¡fΫ.
31. ãy«v‹whšv‹d?ãy¤Â‹Áw¥Ãašòfisés¡Ff.
32. ciH¥òv‹whšv‹d?ciH¥Ã‹Ïašòfisés¡Ff.
33. é»jmsÎc‰g¤Âæ‹_‹Wãiyfisés¡Ff.
34. fh¥-l¡y°ì‹c‰g¤Ârh®igés¡Ff.
35. khW«é»jéisÎéÂia¡T¿és¡Ff.
36. rkmsÎc‰g¤Â¡nfhLfŸv‹whšv‹d?mj‹Ïašòfisés¡Ff
37. bghUshjhuÁ¡fd§fë‹tiffisés¡Ff.
121
ghl« - 7
bryΫ tUthͫ
bryÎ
xU bghUis c‰g¤Â brŒÍ« nghJ V‰gL»‹w gytifahd bryéd§fŸ
‘c‰g¤Â¢ bryÎ’ (Cost of Productions) v‹W miH¡f¥gL«. ÏJ m¥bghUis
c‰g¤Â brŒÍ« bghGJ bryÎ brŒa¥gL« gz¤ij F¿¡F«. Ϫj c‰g¤Â¢
bryéid - bjhêè‹ msÎ, c‰g¤Â ãiy, bjhêš E£g¤Â‹ j‹ik, cŸÇL
bghU£fë‹ msÎ, ciH¥ò k‰W« nkyh©ikæ‹ Âw‹ ngh‹w fhuâfŸ
Ô®khå¡»‹wd. Ï›thW xU bghUë‹ c‰g¤Â¢ bryÎ v‹gJ c‰g¤Â¡
fhuâfS¡FbrY¤j¥gL»w‘bkh¤jéiyna’ (Aggregate Price)MF«.
bry΢ rh®ò
bry΢ rh®ò v‹gJbkh¤jbryéd§fS¡F«k‰W«c‰g¤Â¡F«Ïilna
cŸs bjhl®Ãid (Functional Relationship) btë¥gL¤J»wJ. F¿p£LUthf
bry΢rh®òv‹gJ.
C = f(Q)MF«.
ϧF Cv‹gJbryΡF¢rk«(C=Cost)
Qv‹gJc‰g¤Â¡F¢rk« (Q=Output)
bryÎ k‰W« bryéd§fŸ
gz¢bryÎk‰W«c©ik¢bryÎ(Money Cost and Real Cost)
xU bjhêš ãWtd« xU bghUis c‰g¤Â brŒa gzkhf¢ bryéL»‹w
mid¤J¤bjhifiaÍnkgz¢bryÎv‹WmiH¡»nwh«.ÏJ
i) _y¥bghUS¡fhd¢bryÎ
ii) ciH¥Ã‰fhdTè,k‰W«r«gs«
iii) ÏaªÂu§fS¡F«fUéfS¡fhF«bryÎ
iv) ÏaªÂu§fŸ,f£ll§fŸngh‹w_yjd¥bghU£fisgGJgh®¡F«bryÎ.
v) _yjd¤Â‰fhdt£o
vi) és«gu¢bryÎ,fh¥Õ£L¢bryÎ
vii) bjhêšKidnthU¡fhdÏyhg«ngh‹wbryéd§fiscŸsl¡F«.
c©ik¢ bryÎ v‹gJ j‹ cŸSz®Î rh®ªj fU¤jhF«. (Subjective Concept) xU bghUis c‰g¤Â brŒtš V‰gL« J‹g« k‰W« Âahf¤ij ÏJ
F¿¡F«. c‰g¤Â¡ fhuâfis¥ bg‰W mt‰iw c‰g¤Âæš <LgL¤j MF«
CÂa§fë‹ bkh¤j« gz¢bryÎ vd¥gL«. Mdhš c©ik¢ bryÎ v‹gJ
gz¤ij nrä¤J KjÄL brŒtš V‰gL»wjhd Ka‰ÁiaÍ« Âahf¤ijÍ«,
122
ciH¥ghëfŸ é£L¡bfhL¡F« mt®fsJ XŒÎ neu¤ijÍ«, fL« Ka‰ÁiaÍ«,
clYiH¥igÍ« ãycçikahs®fë‹ C¡f¤ijÍ« kdãiwÎ, ãiwt‰w
kdãiyfisÍ«F¿¡F«.
ÃwthŒ¥ò¢ bryÎ
xU g©l¤Â‹ Áwªj ga‹ghL nj®ªbjL¡f¥gLtjhš, mjDila mL¤j
Áwªj ga‹ghL é£L¡ bfhL¡f¥gl nt©oÍŸsJ. vL¤J¡fh£lhf, nfhJikia
gaçL« cHt® j‹ålKŸs mnj c‰g¤Â¡ fhuâfis¥ ga‹gL¤Â cUis¡
»H§ifrhFgobrŒayh«.xUFé©lhšnfhJikæ‹ÃwthŒ¥ò¢bryÎahbjåš
é£L¤jªjcUis¡»H§»‹c‰g¤ÂmsntahF«.
ngnu£L bryÎ/btëÍW¢ bryÎ (Accounting Cost or Explicit Cost)
xUg©l¤ijc‰g¤ÂbrŒaxUbjhêšKidnth®c‰g¤Â¡fhuâfS¡F
më¡F« CÂa§fŸ k‰W« f£lz§fSnk btëÍW bryÎfŸ vd¥gL«.
fz¡»L« bryÎ (fz¡Ñ£L¢ bryÎ) v‹gJ c‰g¤Âahs‹ neuoahf brY¤J«
(m) mtnu fz¡»L« - ãaä¡f¥g£l ciH¥ghsç‹ Tè, bgw¥g£l KjÄL
g©l§fë‹éiyfŸ,vçbghUŸk‰W«ä‹rhubryÎfŸ,c‰g¤ÂntiyfS¡fhd
thlif¡F¡ bfhŸs¥g£l f£ol¤Â‰fhd thlif, fl‹ th§f¥g£l _yjd¤
‰fhdt£oÅj«k‰W«brY¤j¥g£ltçfŸM»at‰iwcŸsl¡»ajhF«.
bghUshjhu¢ bryÎ (Economic Cost)
btëÍW bryÎfŸ (Explicit Cost) k£Lä‹¿ cŸsh®ªj bryÎfisÍ«
nr®ªjbkh¤j¤bjhifnabghUshjhu¢brythF«.j‹DilaRaciH¥ò,Ka‰Á,
Áªjidk‰W«jd¡F¢brhªjkhdfhuâfisxUbjhêšKidnth®c‰g¤Âæš
ga‹gL¤Jtjhš m¢Ra nrit¡fhd btFkÂna cŸsh®ªj brythF«. Ïj‰F
kiwªÂU¡F« bryÎ (Imputed Cost) v‹w bgaU« c©L. j‹ brhªj¤ bjhêèš
jdJ gz¤ijna KjÄlhf¥ ngh£L, jdJ Ra c‰g¤Â¥ gâfS¡fhf Tè
k‰W« r«gs¤ij bg‰W, jd¡F brhªjkhd ãy¤ijÍ« Ïl¤ijÍ« ga‹gL¤Â
mj‰fhd thu¤ijÍ« bg‰W¡ bfh©lhš mt‰iwna cŸsh®ªj bryÎfŸ v‹W
fz¡»l¥gL«.Ï›thwhf
bghUshjhu¢bryÎ=btëÍWbryÎfŸ+cŸsh®ªjbryÎfŸ
bjhêš ãWtd« Ïyhg« <£l nt©Lkhæ‹ jh‹ <£L« tUthŒ c‰g¤Â
bryitélTLjyhfÏU¡fnt©L«v‹gJF¿¥Ãl¤j¡fJ.
bghUshjhuÏyhg«=bkh¤jtUthŒ-bghUshjhu¢bryÎ
jåah®¢ bryÎ k‰W« r_f¢ bryÎ
jåah® Jiw ãWtd¤Âš c‰g¤Â¡fhF« bryÎ jåah® bryÎ MF«.
ϪãWtd¤Â‹btëÍWbryÎfŸk‰W«cŸsh®ªjbryÎfë‹T£L¤bjhifna
jåah®brythF«.
r_f¢ bryÎ v‹gJ c‰g¤Â ãWtd¤Â‹ c‰g¤Â¢ bryÎ m‹W. mJ
rKjha¤Âš ÏU¡F« k‰w k¡fS¡F V‰g£l brythF«. vL¤J¡fh£lhf xU
123
v©bzŒR¤Âfç¥òMiybtëna‰W«fêÎ¥bghU£fŸM‰WÚUl‹fyªJmš
JhŒik¡ nfL V‰gL¤Â, mj‹ éisthf r_f¤Â‹ Rfey« gh¡f¥gL«. mJ
m¢r_f¤ÂšxUbryéd¤ijV‰gL¤J«. m¢rKjha«m¢bryéidnk‰bfhŸs
K‰gL«.
khwh¢ bryΫ khW« bryΫ
Ï›éU bryÎfS«, fhy¥ngh¡»š gšntW c‰g¤Â ãiyfëš
bryéd§fë‹elto¡iffis¥òçªJbfhŸs¥bgçJ«ga‹gL»wJ.
khwh¡ fhuâfŸ khW« fhuâfŸ k‰W« bryÎfŸ
khwh fhuâfŸ k‰W« khW« fhuâfŸ FW»afhy c‰g¤Âæš k£Lnk
rh®ªÂU¡f¡Toait. FW»afhy¤Âš Áy c‰g¤Â¡ fhuâfis kh‰w ÏayhJ.
Ï¡fhuâfŸ khwh¡ fhuâfŸ (Fixed Factors) v‹W miH¡f¥gL»‹wd.
khwh c‰g¤Â¡ fhuâfS¡F MF« bryÎ khwh¢ bryÎ (Fixed Cost) v‹W
miH¡f¥gL»‹wJ.FW»afhy¤Âšc‰g¤Â¡fhuâfë‹msitkh‰¿mik¡f
KoÍ«, våš mjid khW« fhuâfŸ v‹W«, mjdhš v‰gL« bryÎ khW«
bryÎ (Variable Cost) vdΫ miH¡f¥gL»‹wJ. khwh¢ bryÎ gšntW c‰g¤Â
ãiyfëY« khwhjjhfnt ÏU¡F«. Mdhš khW« bryÎfŸ gšntW c‰g¤Â
ãiyfëY«kh¿¡bfh©nlÏU¡F«.
FW»a¡ fhy¤Âš, khwh¢ bryÎ v‹gJ c‰g¤Âia¥ bghW¤jJ m‹W,
mjhtJ c‰g¤Â btëp£o‰nf‰g mit khWglhjit. c‰g¤Â Fiwthf mšyJ
ca®thf ÏUªjhY« Áy bryÎfŸ khwhjitahf ãiyahdjhf ÏU¡F«. vLfh.
F¤jif (thu«), _y¤jd¤Â‰fhf t£o Åj«, ãuªju gâahsU¡fhdCÂa§fŸ,
fh¥Õ£L¡f£lz«,tçfŸÁy.
khW«bryÎfŸv‹gdFW»afhy¤Âškh‰w¡Toafhuâfisntiy¡F
mk®¤Â mitfS¡fhf V‰g£l brythF«. bkh¤j khW« bryÎ (TVC) v‹gJ
c‰g¤Â msnthL khw¡ToaJ. Ï¢bryÎ c‰g¤Â mÂfç¡F« nghJ mÂfç¤J,
c‰g¤ÂFiwÍ« nghJFiwa¡ToaJ. c‰g¤Â VJ«Ïšiybaåš khW« bryΫ
ó{íakhf ÏU¡F«. Ï« khW« bryÎ ciH¥Ã‰F më¡F« Tè, _y¥bghUŸ
vçbghUŸ, ä‹rhu« ngh‹wt‰¿‰fhd éiyiaÍ« ngh¡Ftu¤J bryitÍ«
c£gL¤ÂaJ.
bkh¤j¢ bryÎ (Total Cost)
bkh¤j¢ bryÎ v‹gJ bkh¤j khwh¢ bryitÍ« bkh¤j khW« bryitÍ«
T£oabkh¤j¤bjhifahF«.
TC = TFC + TVC
TCbkh¤j¢bryÎ=bkh¤jkhwh¢bryÎ+bkh¤jkhW«bryÎ
Ï›él¤Âš bkh¤j khwh¢ bryÎ v‹gJ ãiyahdJ. mJ c‰g¤Âæ‹
msnthL khw¡ ToaJ mšy. vdnt bkh¤j¢ bryéš V‰gL« kh‰w«, khW«
bryéšk£LnkV‰g£lkh‰w¤Â‹ghÂ¥òv‹gJfU¤ÂšbfhŸsnt©oajhF«.
124
bkh¤jkhwh¢bryÎ,bkh¤jkhW«bryÎk‰W«bkh¤j¢bryÎv‹gdt‰¿‹
bjhl®ÃidÍ«mj‹és¡f¤ijÍ«tiugl«7.1šfhzyh«.
TC
O
Y
X
TVC
TFC
tiu¥gl« 7.1
br
yÎ
c‰g¤Â
FW»a fhy ruhrç bryÎ tisnfhLfŸ
ruhrç khwh¢ bryÎ (AFC)
ruhrçkhwh¢bryÎv‹gJc‰g¤Âæ‹xUmy»‰fhdkhwh¢brythF«.ÏJ
bkh¤jkhwh¢bryéidc‰g¤ÂmyFfshštF¡F«nghJ»il¡F«<thF«.
vL¤J¡fh£lhf xU c‰g¤Â ãWtd¤Â‹ bkh¤j khwh¢ bryÎ %.2,000
mj‹c‰g¤Âæ‹msÎ 100 myFfŸ. ruhrç khwh¢ bryÎ = %.2,000/100 = %.20.
nkY« 200 myFfŸ c‰g¤ÂahF« nghJ %.2000/200 = %.10/-. bkh¤j khwh¢
bryÎ khwhkèU¥gjhš ruhrç khwh¢ bryÎ, c‰g¤ÂmÂfç¡F« nghJ xnu Óuhd
tifæš FiwÍ«. nkY« c‰g¤Â äfΫ mÂfkhF«nghJ ruhrç khwh¢ bryÎ
ó{íakh»éL«.
ruhrç khW« bryÎ (AVC)
ruhrçkhW«bryÎv‹gJc‰g¤Âæ‹xUmy»‰fhdkhW«brythF«.ÏJ
bkh¤jkhW«bryéidc‰g¤ÂmyFfshštF¡F«nghJ»il¡F«<thF«.
AVC=ruhrçkhW«bryÎ
TVC=bkh¤jkhW«bryÎ
Q=c‰g¤Âæ‹msÎ
ruhrçkhW«bryÎU(Í)totkhdJ.c‰g¤ÂmÂfç¡F«nghJ,ruhrçkhW«
bryÎ,rhjhuzc‰g¤Âmsit(milÍ«)v£L«tiuFiwªJbršY«. Vbdåš
(ts®ªJbršéisÎãiymiltjhš)MdhšÏªjc‰g¤Âmsitjh©o,nkY«
125
c‰g¤Â mÂfç¡F« nghJ ruhrç khW« bryÎ FiwªJ brš éisÎ ãiyia
mil»wJ.
ruhrçbkh¤jbryÎ(m)ruhrçbryÎ
ATC or AC
ruhrçbkh¤jbryÎ,ruhrçbryÎv‹W«miH¡f¥gL»wJ.ÏJTC/Q v‹W
bkh¤jbryitc‰g¤ÂmyFfshštF¡F«nghJ»il¡F«<thF«.
AC = TC/Q=ruhrçbryÎ=bkh¤jbryÎ/c‰g¤Â
AC = ruhrçbryÎ
TC = bkh¤jbryÎ
Q = c‰g¤Âæ‹msÎ
ruhrç bryÎ v‹gJ ruhrç khwh¢ bryÎ k‰W« ruhrç khW« bryÎfë‹
T£L¤bjhifahF«.
AC = AFC+AVC
ruhrçbryÎ=ruhrçkhwh¢bryÎ+ruhrçkhW«bryÎ
m£ltiz 7.1
ruhrçkhwh¢bryÎ,ruhrçkhW«bryÎk‰W«ruhrçbkh¤jbryÎ
bkh¤j
myFfŸ
bkh¤j
khwh
bryÎ
TFC
bkh¤j
khW«
bryÎ
TVC
bkh¤j
bryÎ
(2 +3)
TC
ruhrç
khwh
bryÎ
( 2 ÷ 1 )
(AFC)
ruhrç
khW«
bryÎ
( 3 ÷ 1 )
(AVC)
ruhrç
( 5 + 6 )
(AC)
(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7)0 120 0 120 - 0 -
1 120 100 220 120 100 220
2 120 160 280 60 80 140
3 120 210 330 40 70 110
4 120 240 360 30 60 90
5 120 400 520 24 80 104
6 120 540 660 20 90 110
7 120 700 820 17.14 100 117.14
8 120 880 1000 15 110 125
c‰g¤ÂmséšxUmy»‰fhdbrythf-ruhrçbryÎfz¡»LtjhšÏJ
xU my»‰fhd bryÎ ‘Unit Cost’ v‹W« miH¡f¥gL»wJ. Ñœ¡f©l tiugl«
126
ruhrç khwh¢ bryÎ, ruhrç khW« bryÎ k‰W« ruhrç bryÎM»atisnfh£o‹
tot¤ijés¡F»wJ.
O
Y
X
ATCMC
AFC
AVC
br
yÎ
c‰g¤Â
FW»a fhy ruhrç bryÎ tisnfhLfŸ
tiu¥gl« 7.2
nk‰f©ltiugl« 7.2èUªJ, ruhrçbryÎtisnfhL, ruhrçkhwh¢bryÎ
tisnfh£o‹ j‹ikiaÍ« k‰W« ruhrç khW« bryÎ tisnfh£o‹ j‹ik
(behaviour) iaÍ« rh®ªJŸsJ. Jt¡f¤Âš ruhrç khwh¢ bryΫ k‰W« ruhrç
khW« bryΫ FiwªJ bršY«. Mfnt ruhrç bryÎ rçªJ brš»wJ. ruhrç
khW« bryÎ canu mÂfç¡f Mu«Ã¡F« nghJ ruhrç khwh bryÎ br§F¤jhf
r绋wJ. mjhtJ ruhrç khwh¢ bryÎ tisnfh£o‹ rçÎ ruhrç khW« bryÎ
tisnfh£o‹ bryé‹ rçitél mÂfkhf ÏU¡F«. vdnt ruhrç bryÎ
tisnfhLbjhl®ªJrçªJbfh©nlÏU¡F«.Mdhšc‰g¤ÂnkY«mÂfç¡F«
nghJruhrçkhW«bryÎéiuthf(sharp)mÂfç¡»wJ.mJruhrçkhwh¢bryé‹
rçitélmÂfkhŒ ÏU¡F«. vdntjh‹ ruhrç bkh¤j tisnfhL xUF¿¥Ã£l
òŸëæèUªJ mÂfç¥gij¡ fhzyh«. ruhrç bkh¤j bryÎ tisnfhL ruhrç
khW« bryÎ tis¡nfh£il¥ nghš Kjèš FiwªJ Ë, Fiwªjg£r kÂ¥ig
milªJ,Ëòca®Îmil»‹wJ.vdntjh‹mJU tot¤ÂšmikªJŸsJ.
ÏWÂãiy bryÎ (Marginal Cost)
m£ltiz 7.2 ÏWÂãiy bryÎ fz¡ÑL
c‰g¤Â myFfŸ bkh¤j
bryÎ (%)
ÏWÂãiy bryÎ (%)
0 200 -
1 300 100
2 390 90
3 470 80
4 570 100
5 690 120
127
6 820 130
7 955 135
8 1100 145
ÏWÂãiybryÎtisnfhLÑœ¡f©ltiugl¤ÂšbfhL¡f¥g£LŸsJ.
V‰fdnt cŸs c‰g¤Â mséš, xU myF c‰g¤Â mÂfç¥Ãdhš, bkh¤j
bryéš v‰gL« TL»‹w ãfu msÎ brynt ÏWÂãiy bryÎ v‹W tiuaiw
brŒa¥gL»‹wJ. vL¤J¡fh£lhf xU ãWtd« 100 myFfŸ c‰g¤Â brŒ»wJ.
ÏWÂãiybryÎv‹gJ100myFfŸc‰g¤ÂbrŒaMF«bkh¤jbryéèUªJ99
myFfŸc‰g¤ÂbrŒaMF«bryéidfê¤jhš»il¥gnjMF«.mªãWtd«99
myFfisc‰g¤ÂbrŒa%.9,000/-bkh¤jbryth»wJv‹Wit¤J¡bfh©lhš
100 myFfŸ c‰g¤Â brŒa %.10,000/- brythF« nghJ %.1,000/- ÏWÂãiy
brythF«.mªãWtd«xUmyFbghUŸTLjšc‰g¤ÂbrŒa%. 1000/- bryÎ
brŒJŸsJF¿pLfëš
MCn = TCn – TCn-1
MCn =ÏWÂãiybryÎ
TCn = nmyFfŸc‰g¤ÂbrŒaMF«bkh¤jbryÎ
TCn-1 = n-1 myFfŸc‰g¤ÂbrŒaMF«bkh¤jbryÎ.
O
Y
X
MC
tiu¥gl« 7.3
ÏW
Âã
iy
¢ b
ry
Î
c‰g¤Â
ÏWÂãiy bryÎ tisnfhL U tot¤ij¡ bfh©LŸsJ. Ï›tot¤ij
khW«é»jéisÎéÂÔ®khå¡»wJ(law of variable proportions).
ts®ªJ brš éisÎ éÂæ‹ (Law of increasing returns) Ïa¡f¤Âdhš
ÏWÂãiytisnfhLrçªJéL«.Vbdåšc‰g¤ÂmyFfŸTL«bghGJbryÎ
FiwªJtU«.FiwªJbršéisÎéÂ(Law of decreasing returns) Ïa§FtjhY«
c‰g¤ÂmséšÁ¡fdä‹ikahY«(Diseconomics of scale),ÏWÂãiytisnfhL
mÂfç¡»wJ.Vbdåšts®ªJbršbryé‹fhuzkhfV‰gL»wJ.
FW»a¡ fhy ruhrç tisnfh£o‰F« FW»a¡fhy ÏWÂãiy bryÎ
tisnfh£o‰F«ÏilnacŸsbjhl®ò(Relationship between SAC & SMC) ׃
128
ÏitfS¡»ilna cŸs bjhl®ò fâj ßÂæš és¡Fjš vëjhf
mikªJŸsJ.
O
Y
X
MC AC
H
K
I
tiu¥gl« 7.4
AC
k‰
W«
MC
c‰g¤Â
Ït‰¿‹ bjhl®Ãid¡ Ñœ¡f©lthW më¡fyh«.
1. ÏWÂãiybryÎruhrçbryitélFiwthfÏU¡F«nghJ,ruhrçbryÎ
Fiw»‹wJ.
2. ÏWÂãiybryÎruhrçbryitélmÂfkhfÏU¡F«nghJruhrçbryÎ
mÂfç¡»‹wJ.
3. ÏW ãiy bryÎ tisnfhL ruhrç tisnfh£o‹ jhœªj (Fiwªj)
òŸëæšÑêUªJbt£l nt©L«. Ï›thWruhrçbryé‹ (AC) Fiwªj
òŸëæšMC, AC ¡FrkkhfÏU¡F«.
Ú©lfhy ruhrç bryÎ tisnfhL׃ (LAC) –
Ú©l fhy¤Âš mid¤J¡ fhuâfS« khwh¡Toait. vdnt njitæ‹
kh‰w¤Â‰nf‰g, _yjd¡ fUéfŸ k‰W« ÏaªÂu§fë‹ msit mªãWtd«
kh‰¿¡bfhŸs¡TL«. Ú©lfhyruhrçbryÎtisnfhL-btëpLc‰g¤Â¡F«,
Ú©lfhyc‰g¤Âbryé‰FäilnacŸsbjhl®Ãidés¡F»wJ.
O
O
Y Y
X
X
L
AM
G
HSAC1
SAC1
SAC2
SAC3
QJ
K
F
BC DNV Q W
B L
LAC
SAC2
SAC3SAC4
SAC5
SAC6
SAC7
ruh
rç
b
ry
Î
ruh
rç
b
ry
Î
c‰g¤Âc‰g¤Â
tiugl« 7.5 tiugl« 7.6
Ú©l fhy¤Âš c‰g¤Â mséš xU ãWtd« gšntW gj¨èfis
bfh©LŸsJ v‹w vLnfhë‹ mo¥gilæš Ú©l fhy ruhrç tisnfhL
mikªJŸsJ. x›bthU c‰g¤Â msé‰F« mšyJ ãWtd¤Â‹ msé‰F«,
129
mªãWtd¤Â‰nf cç¤jhd FW»a fhy ruhrç bryÎ tisnfh£il (SAC)
bfh©LŸsJ.Ï›tisnfhLfë‹tot«tiu¥gl«7.5šfh£l¥g£LŸsJ.bjhêš
E£gßÂæš_‹Wmséyhd,Á¿a,eL¤juk‰W«bgçaãWd§fŸÏU¥gjhfeh«
vL¤J¡bfhŸnth«. SAC1 v‹gJ Á¿a mséyhd ãWtd¤Â‰F« SAC2 eL¤ju
msthdãWtd¤Â‰F«,SAC3 bgçamsthdãWtd¤Â‰F«bghUªJ«. FW»a
fhy¤Âš, njit¥gL« c‰g¤Â OA Mf ÏU¡F«bghGJ, mªãWtd«, FW»a
mséyhdc‰g¤ÂiabjçÎbrŒÍ«,Mdhšc‰g¤ÂmsÎOBiafh£oY«mÂf
msthf ÏU¡F« bghGJ mªãWtd« eL¤ju c‰g¤Âia bjçÎ brŒJ, ruhrç
brythdJFW»afhymsitélmÂfkhfÏU¡F«(mnjmsthdbtëp£o‰F)
OD ia¡ fh£oY« mÂf msÎ c‰g¤Â brŒtj‰F mªãWtdkhdJ, bgUksÎ
c‰g¤Âia bjçÎ brŒÍ«. (SAC3) FW»a fhy¤Âš ãWtdkhdJ bfhL¡f¥g£l
xU bjhênyhL Ïiz¡f¥g£LŸsJ. Mdhš Ú©l fhy¤Âš mªãWtd« xU
bjhê‰rhiyæèUªJk‰bwh‹¿¡FkhW»wJ.c‰g¤ÂmsÎkhWgL«bghGJ,xU
òÂa ãWtd« nr®¡f¥gL»wJ. ãWtd¤Â‹ msÎ c£gl mid¤J cŸÇLfS«
khW«bghGJ,xUF¿¥Ã£lmsÎc‰g¤Âãiy¡F,Ú©lfhyc‰g¤ÂbrythdJ
Fiwªjg£rc‰g¤ÂbrythfÏU¡F«.
Ú©lfhy ruhrç¢ bryÎ tisnfhL £l tisnfhL (Planning curve) v‹W miH¡f¥gL»wJ. Vbdåš Ï›tisnfhL xU ãWtd¤Â‰F
bt›ntwhd c‰g¤Â msit £läl¥ ga‹gL»wJ. ÏJ ciw tot tisnfhL
vdΫ miH¡f¥gL»‹wJ. Vbdåš ÏJ gy FW»a fhy¢ bryÎ nfhLfis
cŸsl¡»ÍŸsJ.
nk‰f©l tiugl¤ÂèUªJ, Ú©lfhy ruhrç tisnfhL Kjèš x›bthU
myFmÂfc‰g¤ÂÍl‹FiwªJxUF¿¥Ã£lòŸë¡F¥ÃwFmÂfç¤JxUglF
tottisnfh£ilV‰gL¤J»wJ.
tUthŒ (Revenue)
jh‹c‰g¤ÂbrŒj¥g©l¤ij,xUF¿¥Ã£léiyæšm§fhoæšé‰gid
brŒtj‹_y«xUãWtd«bgW»‹wtUkhdnkãWtd¤Â‹tUthŒvd¥gL«.
bkh¤j tUthŒ (Total Revenue)
bkh¤j tUthŒ v‹gJ, jh‹ c‰g¤Â brŒj¥ g©l§fis é‰W mjdhš
»il¡»‹w bkh¤j tUkhdnk bkh¤j tUthŒ v‹W F¿¥Ãl¥gL»wJ.
fâjthæyhfTR=PQ. ϧF TRv‹gJbkh¤jtUthŒPv‹gJéiyQv‹gJ
é‰gid msÎ. xU ãWtd« 1000 myF bghU£fis é‰gjhf vL¤J¡bfh©L
mj‹éiy%.10vd¡bfhŸS«nghJbkh¤jtUthŒ,1000x%.10=%.10,000/-v‹W
fz¡»l¥gL»wJ.
ruhrç tUthŒ (Average Revenue)
ruhrç tUthŒ v‹gJ xU bghUis é‰gid brŒtÂdhš »il¡F«
tUthahF«.bkh¤jtUthæidé‰gidbrŒa¥g£lmyFfë‹v©â¡ifahš
tF¤JruhrçtUthŒfz¡»l¥gL»wJ.AR=TR/Q Ïš
130
AR=ruhrçtUthŒ
TR=bkh¤jtUthŒ
Q=é‰f¥g£lmsÎ
vLfh.ruhrçtUthŒ=%.10,000/100=%.100Ï›thWruhrçtUthŒv‹gJx®
myFbghUë‹éiyahF«.
ÏWÂãiy tUthŒ(Marginal Revenue)
ÏW ãiy tUthŒ v‹gJ bkh¤j tUthæš V‰g£l TLjš tUthahF«.
ÏJ xU bghUis TLjyhf é‰gjdhš (ca®Î) - V‰g£l tUthŒ ca®Î
(Algebraically).
vL¤J¡fh£lhfxUbghUë‹10myFfŸ%.15v‹wéiyæšé‰F«nghJ
11tJmyF¥bghUŸ%.14/-v‹wéiyæšé‰f¥g£lhš
MRn =TRn - TRn-1
=%(11x14)-%.(10x15)
=%.154-%.150
=%.4/-
ruhrç tUthŒ (AR) ÏWÂãiy tUthŒ (MR)
tisnfhLfS¡F« Ïilna cŸs¤ bjhl®ò
ruhrçtUthŒ(éiy)ãiyahfÏU¡F«nghJÏWÂãiytUthÍ«ãiyahf
ÏUªJÏu©L«xnutisnfh£ošnr®ªJéL«.
m£ltiz 7.3
é.br.
myFfŸ
éiy (m)
ruhrç tUthŒ (AR)
%.
TRbkh.t
%.
MR
Ï.t.
%.
1 10 10 10
2 10 20 10
3 10 30 10
4 10 40 10
5 10 50 10
6 10 60 10
131
Y
O
P
X
AR = MR
tiu¥gl« 7.7
msÎ
AR
k‰
W«
MR
Fiwªjéiyæšk£LnkxUãWtd«mÂfg£r«bghU£fisé‰f¡TL«.
mªãiyæš ruhrç tUthŒ (éiy) FiwªJ bfh©nl bršY«. AR FiwÍ« nghJ
MR«FiwÍ«.MdhšÏWÂãiytUthŒruhrçtUthiaélTLjyhf¡FiwÍ«.
ÏjdhšÏWÂãiytUthŒruhrçtUthŒ¡FÑœmikªJéL«.
m£ltiz 7.4
Ñœneh¡»¢ rçªJ bršY« AR k‰W« MR
é.br.
myFfŸ
éiy (m)
ruhrç tUthŒ (AR)
%.
TRbkh.t
%.
MR
Ï.t.
%.
1 10 10 10
2 9 18 8
3 8 24 6
4 7 28 4
5 6 30 2
6 5 30 0
tiu¥gl« 7.8
msÎ
XO
AR
MR
Y
B
D
A
Q
M
C
ruh
rç
k‰
W«
ÏW
Âã
iy
tU
thŒ
132
Ïyhg¤Â‹ kÂ¥ÕL
xU ãWtd¤Â‹ Ïyhg« v‹gJ bkh¤j tUthŒ¡F« bkh¤j bryé‰F«
Ïilna cŸs ntWghL MF«. Ïyhg« = bkh¤j tUthŒ - bkh¤j bryÎ c¢r
Ïyhg«bgWtnjxUãWtd¤Â‹neh¡f«MF«.
mÂY« bkh¤j tUthŒ¡F« bkh¤j bryé‰F« Ïilna cŸs ne®fâk
bjhl®ò c¢rkh¡Fjny. mªj F¿¥Ã£l òŸëæš mªãWtdkhdJ rkãiyæš
ÏU¡F«.
m£ltiz 7.5
Ïyhg¤ij c¢rkakh¡Fjš
c‰g¤Â
(myFfŸ)
bkh¤j tUthŒ
%.
bkh¤j bryÎ
%.
bkh¤j Ïyhg«
%.
1 40 45 -5
2 80 70 10
3 130 90 40
4 175 105 70
5 210 130 80
6 240 155 85
7 265 200 65
8 285 265 30
9 290 270 20
10 300 310 -10
Ïyhg¤ij c¢rkakh¡fš Ï›t£ltizæèUªJ %.85/- I mªãWtd«
c¢r¡f£lÏyhg«<£l6tJmyFbghUŸtiuc‰g¤ÂbrŒÍ«.Ï›thW6tJmyF
bghUisc‰g¤ÂbrŒJãWtd«rkãiymilÍ«
133
Ïyhg« c¢rkakh¡Fjš
xU ãWtd« bt›ntWmséyhdc‰g¤Âæš <£oa yhg¤ij tiugl« 7.9
és¡F»wJ Ïj‹ yhg« OM mséyhd c‰g¤Âæš c¢r msthfÏU¡F«. ϧF
TR tisnfh£o‰F« TCtisnfh£o‰F«cŸsÏilbtëmÂfg£rkhfÏU¡F«.
ãWtd«OMmsÎc‰g¤ÂiaÍ«OHmsÎc‰g¤ÂiaÍ«brŒÍ«bghGJbkh¤j
tUthahdJbkh¤jbryé‰FrkkhfÏU¡F«(TR=TC)Ï¥òŸëfëšãWtd¤Â‰F
ÏyhgK« Ïšiy eZlK« Ïšiy. vdnt S+Q òŸëfŸ rkK¿Î¥ òŸëfŸ
v‹wiH¡f¥gL«.
gæ‰Á
gFÂ - m
I. rçahd éilia¤ nj®ªbjL¡fΫ
1. c©ik¢bryÎv‹gJ
m.J‹g«k‰w«ÂahfK« M.cŸSz®Î
Ï.Ka‰ÁÍ«ÂahfK« <.nk‰T¿amid¤J«
2. gz¢bryé‹cŸsl¡fkhdJbtënaW¢bryÎk‰W«
m.cŸsh®ªjbryÎ M.r_fbryÎ
Ï.khwh¢bryÎ <.gz¢bryÎ
3. r_f¢bryÎv‹git
m.ãWtd§fŸV‰W¡bfhŸtšiy
M.rKjha«V‰F«bryÎ
Ï.clšey¤Â‰FÔ§Féisé¥gJ
<.nk‰fhQ«mid¤J«
4. ruhrçkhwh¢bryÎÏjdhštF¡F«nghJ»il¡F«
m.TC/Q M.TFC/Q
Ï.TVC/Q <.vJÎäšiy
5. ÏWÂãiytUthŒv‹gJÏjDl‹nr®¤jhš»il¥gJ
m.ruhrçtUthŒ M.bkh¤jc‰g¤Â
Ï.bkh¤jtUthŒ <.vJÎäšiy
134
II. nfho£l Ïl§fis ãu¥òf
6. gz¢bryéid___________ v‹W«miH¡fyh«.
7. bghUshjhuÏyhg«v‹gJ,bkh¤jtUthŒ¡F«________ cŸsntWghlhF«.
8. khwh¡fhuâfŸk‰W«khW«fhuâfis______šk£LnkntWgL¤jÏaY«
9. bkh¤jbryÎv‹gJ___________
10. ÏWÂãiybryÎtis¡nfhlhdJ___________ tot¤ÂšÏU¡F«.
III. bghU¤Jf
11. ruhrçbryÎ -m.£ltis¡nfhL
12. bkh¤jbryÎ -M.TCn – TCn-1
13. Ú©lfhyruhrçbryÎtis¡nfhL - Ï.TR – TC
14. MCn - <.X®myFbryÎ
15. Ïyhg« - c.TFC + TVC
IV. xçU brhšèš éilaë¡fΫ
16. ruhrçtUthŒkhwhkšÏU¡F«nghJ,ÏWÂãiytUthæ‹ãiyv‹d?
17. ÏWÂãiytUthŒv‹gJv‹d?
18. rkK¿Î¥òŸëv‹whšv‹d?
19. ciwtottis¡nfhLv‹gJv‹d?
20. ruhrçbryitv›thWfz¡»LthŒ?
gFÂ - M
ËtU« édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tçfëš éilaë¡fΫ.
21. FW»ak‰W«Ú©lfhy¤Â‰FcŸsntWghLahJ?
22. thŒ¥ò¢bryÎv‹whšv‹d?
23. bghUshjhu¢bryÎv‹whšv‹d?
24. ÏWÂãiy¢bryÎv‹whšv‹d?
25. MC k‰W« AC¡F«ÏilnaÍŸscwÎfis¡TWf.
135
gFÂ - Ï
ËtU« édh¡fS¡F xU g¡f mséš éilaë¡fΫ.
26. Ú©lfhyruhrç¢bryÎtis¡nfhLg‰¿F¿¥òtiuf.
27. AR k‰W« MRnfhLfë‹ÏilnaahdcwÎfŸvGJf.
28. FW»afhyruhrçtisΡnfh£ilétç¡fΫ.
29. ÏWÂãiy¢bryéidrçahdés¡f¤Jl‹TWf.
30. SAC k‰W« SMC¡F«cŸscwéidTWf.
gFÂ – <
ËtU« édh¡fS¡F _‹W g¡f mséš éilaë¡fΫ.
31. xUãWtd«nk‰bfhŸS«gšntWbryÎfisés¡Ff.
32. TC, AC, k‰W« MCnfhLfŸg‰¿és¡Ff.
33. TR, AR, k‰W« MRnfhLfŸg‰¿és¡Ff.
34. Ïyhg«c¢rkhFjšmséLjiygl«tiuªJés¡f«jUf.
136
ghl« 8
m§fho mik¥ò«, éiy ã®zaK«
m§fho v‹gj‹ bghUŸ k‰W« Ïy¡fz«
m§fho v‹gJ xU Ïl¤ijnah (mšyJ) òéæaš gFÂianah F¿¡F«.
ϧF ifæš gz¤Jl‹ g©l§fŸ th§f jah® ãiyæš ÏU¡F« th§FnthU«,
g©l§fis é‰nghU«, g©l gçkh‰w¤Â‰fhf xUtiubahUt® rªÂ¥gh®fŸ.
bghUëaèš m§fho v‹gJ g©l§fisÍ« gâfisÍ« gçkh‰w« brŒÂl
th§FnthU«,é‰nghU«ÏizÍ«Ïl¤ijF¿¡F«.
m§fhoæ‹ g©òfŸ
1. g©l§fisth§FnthU«,é‰nghU«ÏU¥gh®fŸ.
2. th§FnthU«, é‰nghU« j§fS¡FŸns neuo bjhl®òbfhŸs
nt©oašiy. ÏU¡»‹w bjhiy¤bjhl®ò fUéfshd bjhiyngÁfŸ,
Kft®fŸ, foj ngh¡Ftu¤J k‰w« Ïizajs« (Internet) ngh‹wt‰¿‹
thæyhft®¤jfgçkh‰w§fŸnk‰bfhŸs¥glyh«.
3. th§FnthU«, é‰nghU« xnu tifahd g©l¤ijnah (m) gytifahd
g©l¤ijnah é‰fnth (m) th§fnth brŒth®fŸ. bghUëaèšm§fho
v‹gJgçkh‰w«brŒa¥gL«bghUis¢rh®ªJmilahs«brŒa¥gLtjhš,
g©l§fŸ xnu khÂçahd j‹ik ciladthf ÏU¤jš äfΫ
mtÁakhdJ.
4. m§fhoæšé‰f¥gL«k‰W«th§f¥gL«bghUŸfS¡FxUéiyÏU¤jš
nt©L«.
m§fhoæ‹ tiffŸ
m. Ïl¤ij¥ bghW¤j m§fho
m§fhoia mJ mikªÂU¡F« Ïl¤ij¥ bghW¤J cŸq®, t£lhu, njÁa
k‰W«g‹dh£Lm§fhov‹Wtif¥gL¤jyh«.
cŸq® m§fho
cŸqçnyna »il¡f¡Toa bghUŸfis th§FnthU«, é‰nghU«
t®¤jf¥ gçkh‰w« brŒJ¡ bfhŸth®fŸ. mJ xU gFÂænyh (or) »uhk¤Ânyh
eilbgw¡TL«.Ï›t§fhoæšmë¥ò«,njitÍ«cŸS®Nœãiy¡nf‰gmikÍ«.
(v.fh.)mêÍ«g©l§fsh»aghšk‰W«fhŒf¿fŸ.
t£lhu m§fho
xU t£lhu¤Â‰FŸ njit¥gL« k‰W«më¡f¥gL« bghUŸfë‹msit¡
F¿¥gJt£lhum§fhoMF«.
137
njÁa m§fho
xUehLKGtÂY«njit¥gL«k‰W«më¡f¥gL«bghUŸfë‹msit¡
F¿¥gJnjÁam§fhoMF«.(c«.)nfhJik,mçÁ.
g‹dh£L m§fho
cyf KGtJ« xU g©l« é‰W th§f¥gLkhdhš mJ cyf m§fho
vd¥gL«. (v.fh.) bgh‹, btŸë, bršngh‹fŸ, njit më¥igÍ« bghW¤J Ϫj
òéæaš rh®ªj tif¥gL¤Jjš mikªJŸsJ. ngh¡Ftu¤Jtr k‰W« bjhiy
bjhl®òK‹nd‰w¤ÂdhšcŸq®m§fhofëšé‰f¥gL«bghUŸfS«g‹dh£L
m§fhoæ‹é‰gidbghUŸfshf¡TL«.
M. neu«rh® m§fho
fhy¤Âid mo¥gilahf¡ bfh©L nguhÁça® kh®õš m§fhoia
tif¥gL¤ÂÍŸsh®. fhy¤ij äf FW»afhy«, FW»a fhy«, Ú©l fhy« v‹W
_‹WÃçÎfshftif¥gL¤ÂÍŸsh®.
äf FW»a¡ fhy«
FW»a fhy¤Âš x® bghUë‹/ g©l¤Â‹më¥ig kh‰w ÏayhJ. vdnt
FW»a fhy m§fho më¥ò be»œ¢Áa‰wJ, bghUë‹ éiyahdJ njitiana
rh®ªJŸsJ(c«.)mêÍ«g©l§fsh»aó¡fŸ,gH§fŸ.
FW»a¡ fhy«
Ï¡fhy¤Âšnjitkh‰w¤Â‰FV‰gxUF¿¥Ã£lmsΡFk£L«më¥Ã‹
msÎ kh‰w« mil»wJ. Ï¡FW»a fhy¤Âš khW« fhuâfŸ kh‰w« milÍ«.
FW»a fhy¤Âš më¥ghdJ be»œ¢ÁÍilaJ. FW»a fhy éiyahdJ njit.
më¥òtisnfhLfŸrk‹gL«nghJã®zæ¡f¥gL»wJ.
Ú©l fhy«
Ú©lfhy¤Âš më¥ghdJ òÂjhf V‰gL« njitfis ó®¤Â brŒ»wJ.
Ï¡fhy¡f£l¤Âš khW« k‰W« khwhj fhuâfŸ ahΫ kh‰w« milÍ«. më¥ò
tisnfhLK‰¿Y«be»œ¢ÁÍŸsJ.Ï¡fhyf£l¤Âšéiyianjitnaã®za«
brŒ»wJ.
(Ï) ngh£oæ‹ mo¥gilæš m§fhofŸ
Ï›tifahd m§fhofŸ é‰gtç‹ v©â¡ifiaÍ«, bghUë‹
j‹ikiaÍ« bghW¤J/rh®ªJ tif¥gL¤j¥g£LŸsJ. ngh£oæ‹ mo¥gilæš
m§fhoæ‹tiffisÑœfhQkhWtif¥gL¤jyh«.
138
m§fho
ãiwÎ¥ngh£om§fhoãiwFiw¥ngh£om§fho
(v©z‰wé‰gidahs®fŸxUgo¤jhd
g©l§fisé‰gidbrŒjš)
K‰WçikÏUt®K‰WçikÁšnyh®K‰WçikK‰Wçikngh£o
(xUt®)(ÏUt®)(Áy®)(gy®)
ãiwÎ¥ ngh£o
ãiwÎ¥ ngh£o v‹gJ v©z‰w é‰gidahs®fis¡ bfh©l xU
mik¥ghF«.vªjxUé‰gidahsU«éiyæ‹ÛJM¡f«brY¤jKoahJ.
ÏašòfS«,ãgªjidfS«.
1. v©z‰w th§Fnth®, é‰ngh®
Ï›tif m§fhoæš th§FnthU« é‰nghU« v©z‰w mséš cŸsd®.
ϧF éiyæ‹ ÛJ vtU« M¡f« brY¤j KoahJ. éiyahdJ m§fhoæ‹
Ïu©L r¡Âfsh»a njit k‰W« më¥Ãdhš Ô®khå¡f¥gL»wJ. ϧF xnu
khÂçahd éiy ãyΫ. Ï›éiyia é‰gidahs®fŸ V‰W¡ bfhŸ»‹wd®.
mÂfÏyhg« bgw c‰g¤ÂmsitÍ« V‰wthWmik¤J¡ bfhŸ»‹wd®. Ï›thW
ãiwÎ¥ngh£oæšé‰gidahs®éiyV‰gtuhfÏU¡»wh®.
2. x¤j j‹ikÍila g©l§fŸ
všyhé‰gidahs®fS«,c‰g¤ÂbrŒa¥gL«mid¤Jg©l§fS«x¤jhf,
xUikj‹ikÍ«,juK«bfh©litahfÏU¡fnt©L«.mjhtJbghUë‹ju«,
msÎ, Rit xnu¤ j‹ikÍilajhf ÏU¤jš nt©L«. mªãWtd§fŸ c‰g¤Â
brŒÍ«g©l§fŸx‹W¡bfh‹WKGikahdgÂÄ£Lg©l§fshfcŸsd.
3. m§fhoæ‹ ãiy g‰¿ KGikahf m¿ªÂUªjš
é‰gidahsU« Ef®nthU« m§fhoæš ãyΫ, éiyia K‰¿Ykhf
m¿ªÂU¥gh®fŸ. Mfnt Ef®nth® TLjš éiyia më¡fnth (mšyJ)
é‰gidahs®Fiwªjéiyia¥bg‰W¡bfhŸsnthkh£lh®fŸ.
4. c£òFjY«, btënaWjY« - jilæšiy
bjhêšrhiy¡FŸòÂaãWtd§fŸc£òFjY¡F«,ÏU¡»‹wãWtd§fŸ,
btënaWjY¡F« jilnaJäšiy. mÂf yhg« bgW« thŒ¥ò ÏU¡F«nghJ òJ
ãWtd§fŸ c‰g¤Â brŒa cŸns EiH»‹wd. ÏH¥ò V‰gL«nghJ V‰bfdnt
Ïa§»tªj ãWtd§fŸ bjhê‰rhiyia é£L btënaW»‹wd. Ϥjifa
139
jila‰w c£òFjY«, btënaWjY« Ú©lfhy¤Âš k£L« V‰gl¡ ToajhF«.
VbdåšFW»afhy¤ÂšbjhêšãWtd§fë‹mséidkh‰wÏayhJ.
5. c‰g¤Â fhuâfŸ Ïl« bgaU«
c‰g¤Â¡fhuâfŸXçl¤ÂèUªJk‰bwhUÏl¤Â‰FäfΫvëjhfÏl«
bgaW»‹wd. mÂfkhd tUkhd« »il¡F«nghJ xU bjhê‰rhiyæèUªJ
k‰bwhUbjhê‰rhiy¡FÏl«khW«.
6. ngh¡Ftu¤J bryÎ Ïšiy
m§fho KGtÂY« xnu éiy ãyÎtjhš, ϧF ngh¡Ftu¤J bryÎ
Ïšiy. bjhiyéš cŸs ãWtd§fisél m§fhoæ‹ mUfhikæš cŸs
ãWtd§fS¡Fngh¡Ftu¤JbryÎÏšiy.
7. muÁ‹ jiypL Ïšiy/ kªjd T£o‹ik
c‰g¤Â k‰W« éiyia, muR jiyæ£L f£L¥gL¤j ÏayhJ. Ef®nth®,
é‰nghçilna T£L¤j‹ik Ïšiy. m§fhoæš ãyΫ éiyahdJ njit,
më¥ò¡FV‰gjhdhfntkh‰¿¡bfhŸS«.
tUthŒ tis¡nfh£o‹ j‹ik
ãiwÎ¥ngh£oæš m§fho éiyahdJ njit, më¥ò M»a Ïu©L
m§fho r¡Âfshš Ô®khå¡f¥gL»wJ. vdntm§fhoæš xnu khÂçahdéiy
ãyλwJ. mid¤J c‰g¤Â myFfS« xnu éiyæš é‰f¥gL»‹wd. Ïj‹
éisthfruhrçtUthŒtis¡nfhLK‰¿Ykhfbe»œ¢ÁÍilaJ.Mfntruhrç
tisnfhlhdhJXm¢Á¡FÏizahfmikªJŸsJ. ruhrçtUthŒtis¡nfhL
ãiyahf ÏU¥gjhš ÏWÂãiy tUthŒ tis¡nfhL ãiyahdjhfΫ, ruhrç
tUthŒ tisΡ nfh£nlhL ÏizªJ brš»wJ. ruhrç tUthŒ tis¡nfhL
ãWtd¤Â‹njit¡nfh£ilF¿¡»wJ.
ãiwÎ¥ ngh£oæš FW»a fhy¤Âš éiy, g©l¤Â‹ c‰g¤Â ã®za«
1. ãiwÎ¥ ngh£oæš xU ãWtd«éiy V‰gtuhf cŸsjhš, jdJ c‰g¤Â
btëp£ilmj‰FV‰wh®nghyrçbrŒJc¢rÏyhg¤ijmil»wh®.vªj
xUc‰g¤ÂahsD¡F«c¢rÏyhg«miltnjmtdJneh¡fkhF«.
2. FW»a fhy¤Âš ãWtd¤Â‹ v©â¡if k‰W« bjhê‰rhiyæ‹ msÎ
khwhkš ÏU¡F«. Ï¡fhy¤Âš khW« cŸÇLfis bgU¡» ãWtd«
mÂfkhfc‰g¤ÂbrŒÍ«.
3. FW»a fhy¤Âš òÂa ãWtd§fŸ cŸns EiHtnjh mšyJ giHa
ãWtd§fŸ btënaWtnjh rh¤Âaäšiy. FW»a fhy¤Âš ãiwÎ¥
ngh£oæš ãWtdkhdJ c¢r Ïyhg¤ijnah mšyJ Ïašò Ïyhg¤ijnah
mšyJÏH¥ignahV‰fneçL«.
140
c¢r Ïyhg«
xU ãWtd¤Â‹ ruhrç tUthŒ, ruhrç bryéid él TLjyhF« nghJ
mªãWtd« c¢r Ïyhg¤ij mil»wJ. Ïjid ËtU« tiugl« 8.1 _y«
és¡fyh«.
AR
SACSMC
MRL
XMO
H
PE
Y
F
PROFITS
tiu¥gl« és¡f« 8.1
FW»a fhy¢ rkãiy
c‰g¤Â
tU
thŒ
, éi
y k
‰W
«
br
yÎ
tiu¥gl« 8.1š c‰g¤Â x m¢ÁY«, éiy / tUthŒ / bryÎ y m¢ÁY«
F¿¡f¥g£LŸsJ. OP v‹gJ m§fhoæš ãyΫ éiyahF«. PL v‹gJ ruhrç
tUthŒmšyJnjittisnfhLk‰W«ÏWÂãiytUthŒtis¡nfhlhF«.SAC, SMCÏitFW»afhyruhrçbryÎk‰W«ÏWÂãiybryÎtis¡nfhLfshF«.
E v‹w òŸëæš ÏWÂãiy tUthŒ = ÏWÂãiy bryÎ. m¥nghJ ÏWÂãiy
bryÎ tis¡nfhL, ÏWÂãiy tUthŒ nfh£il ÑêUªJ mok£l òŸëæš
bt£L»‹wJ. ϪãiyæšmªãWtd«OM msÎc‰g¤Âiank‰bfhŸS«. OM
msÎc‰g¤Âæš,MEv‹gJruhrçtUthŒ,MFv‹gJruhrçbrythF«. Ïyhg«
v‹gJ tUthŒ¡F« bryΡF« cŸs ntWghL (ME-MF=FE) xU bghUS¡fhd
Ïyhgv‹gJFEMffz¡»l¥gL»wJ.bkh¤jÏyhg«v‹gJxUbghUS¡fhd
Ïyhg¤ij, mªj ãWtd¤Â‹ bkh¤j c‰g¤Âæš bgU¡F« nghJ »il¡»wJ
mjhtJ=bkh¤jyhg«v‹gJ=xUbghUS¡fhdÏyhg«Xbkh¤jc‰g¤Â
(Total Profit) =(E,F,) x (O.M. or HF)(bkh¤jc‰g¤Â)(HF,OM‰FÏizahdJ)
ϧFbkh¤jÏyhgkhdJHFEP.mjhtJnfho£LŸsbr›tf¥gFÂahF«.
HFEPv‹gJãWtd«<£L«c¢rÏyhgkhF«.
Ú©l fhy¤Âš éiy, g©l¤Â‹ c‰g¤Â ã®zæ¤jš
Ú©l fhy¤Âš mid¤J¡ fhuâfS« khw¡ Toad. xU ãWtd« jdJ
c‰g¤Âia mÂfç¡f, ãWtd§fë‹ v©â¡ifiaÍ«, bjhêè‹ msitÍ«
T£lyh«. nkY« òÂa ãWtd§fŸ bjhêšrhiyfëš EiHÍ«. V‰fdnt
c‰g¤Âæš <Lg£LŸs ãWtd§fŸ bjhêšrhiyia é£L btënawΫ TL«.
Ïj‹éisthfÏa¡f¤ÂšcŸs ãWtd§fëš, Ú©l fhy¤Âš, Ïašò Ïyhgnk
141
»il¡F«. Ïj‹éisthfc‰g¤Â bgUF»wJ. c‰g¤Â bgU¡f¤Â‹ fhuzkhf
c‰g¤Â fhuz¨fS¡fhd njitmÂfç¡»wJ. Ïjdhš c‰g¤Â fhuâfS¡fhd
éiymÂfç¡»‹wJ.ÏjdhšruhrçbryÎmÂfç¡»wJ.
kWg¡f¤Âš, c‰g¤Â msÎ mÂfç¡F« nghJ, bghUë‹ më¥ò«
mÂfç¥gjhš. njitkhwhkšÏU¡F«nghJ,më¥òmÂfç¥gjhšbghUë‹éiy
Fiw»wJ. vdnt ruhrç éiyæš Ïw¡f« V‰gL»wJ. ruhrç tUthŒ FiwΫ,
ruhrçbryé‹V‰wK«Ïu©L«x‹nwhblh‹WrkkhF«tiumnjãiyV‰gL«.
Ϫãiyæš mid¤J ãWtd§fS«, Ú©lfhy¤Âš, Ïašghd Ïyhg¤ijna
milͫ.
XN
S
O
P
Y
LMCLAC
AR = MR
c‰g¤Â
tU
thŒ
, éi
y k
‰W
«
br
yÎ
tiu¥gl« 8.2
Ú©lfhy rkãiy
tiu¥gl és¡f«
tiu¥gl« 8.2š Ú©lfhy rkãiyés¡f¥g£LŸsJ. ϪãWtd« ‘S’ v‹w
òŸëæš rkãiy mil»wJ. m¥òŸëæš (LMC) Ú©lfhy ÏWÂãiy bryÎ =
ÏWÂãiytUthŒ=ruhrçtUthŒ=Ú©lfhyruhrçbryÎ.
(LMC=MR=AR=LAC) ‘ON’ v‹gJ Ú©lfhy rkãiy c‰g¤Â. mªãWtd«
Ïašò Ïyhg¤ijna bgW»wJ. OP v‹gJ rkãiy éiyahF«. ãWtd¤Â‹
éiy OP-iaélmÂfç¡F«nghJ c¢r Ïyhg« »il¥gjdhš òÂa ãWtd§fŸ
ftu¥gL»‹wd. Mdhš, OP iaél éiy FiwÍ«nghJ, ãWtd« ÏH¥ò
miltjhšV‰fdntcŸsÁyãWtd§fŸbjhêèšÏUªJéyF»‹wd.Mfnt
Ú©lfhy¤ÂšOP v‹gnjéiy. ϪjéiyæšÏWÂãiybryÎ, ruhrç bryÎ,
k‰W«ruhrçtUthŒM»adrkãiyæšÏU¡F«.
Ú©lfhy¤Âš mªãWtd« Ïašò Ïyhg¤ijna milÍ«. ngh£oæL«
ãWtd§fŸÚ©lfhyruhrçtisnfh£o‹ (LAC)mok£lòŸëænynarkãiy¥
bgW«. Ϫj òŸëæšmªãWtdkhdJON msÎc‰g¤j brŒaäfFiwªj g£r
bryéd§fisnank‰bfhŸ»wJ.
ãiwÎ¥ ngh£oæ‹ e‹ikfŸ
1. ãiwÎ¥ ngh£oæš Ef®nthnu muruhth®. mªEf®nth® gF¤jhÍ« Âw‹
gil¤jt®. m§fhoia¥g‰¿ mÂfkhd brŒÂfŸ m¿ªjtuhf ÏU¡»wh®.
MifahšxUg©l¤ijmÂféiy¡bfhL¤Jth§fkh£lh®.
142
2. Ï¥ngh£oæš éiy¡F rkkhf, ruhrç bryÎ ÏU¥gjhš Ef®nth®
gadil»‹wh®.
3. g©l§fŸ xUik j‹ikahdjhf cŸsjhš m§fhoæš cUthF«
éiyiaV‰WbfhŸtjhfãWtd«cŸsJ. Ïjdhšé‰gidiaca®¤j
és«gunkh,ÃwbryÎfnshv®bfhŸsnt©oašiy.Ïjdhšts§fŸ
ÅzhtijjL¡fKo»wJ.
4. Ú©l fhy¤Âš ãiwÎ¥ngh£oæš xU ãWtd« c¤jk ãiyæš
brašgL»wJ. Ïjdhš, c‰g¤Â Âw‹ caU»wJ. c¤jk c‰g¤Â ãiy
V‰gLtjhš ga‹gL¤jhknyh, ntiyæš mk®¤jglhknyh, cgç c‰g¤Â
Âw‹Åzh¡f¥gLtšiy.
K‰Wçik
xU g©l¤ij xUtnu c‰g¤Â brŒJ, é‰gid brŒjhš mJ K‰Wçik
vd¥gL«.Ϫjc‰g¤Âg©l¤Â‰FäfΫbeU¡fkhdgÂÄ£L¥g©l§fŸÏšiy.
ÏjdhšòÂaãWtd§fŸcŸnsEiHtj‰FjilfŸcŸsd
K‰Wçikæ‹ ÏašòfŸ g©òfŸ
1. Xnu é‰gidahs®
ϧF xnu xU é‰gidahs® ÏU¥gjhš mt® bghUë‹ më¥ig (mšyJ)
éiyia f£L¥gL¤j Ko»wJ. th§Fgt®fŸ gyuhf ÏU¥gjhš j§fSila
g©l¤Â‰fhdnjitiamtuhšf£L¥gL¤jKoahJ.
2. beU§»a gÂÄ£L¥ g©l§fŸ Ïšiy
c‰g¤Â g©l§fS¡F rç rkkhd gÂÄ£L¥ g©l§fŸ K‰Wçikæš
Ïšiy.Ïjdhšth§FgtU¡Fbjç΢brŒÍ«thŒ¥òÏšiy.Ïjdhšé‰f¥gL«
g©l¤ijmt®th§fnt©L«(mšyJ)th§fhkšÏU¡fnt©L«.
3. éiy
K‰Wçikahs®më¥ig¡f£LgL¤Âéiyiaca®¤J»wh®.Áyneu§fëš
éiyngjc¤ÂiaifahS»wh®. gšntWtifEf®nthU¡F,gšntWéiyfëš
g©l§fis鉻wh®.K‰Wçikahs®éiymšyJc‰g¤ÂbrŒa¥gL«g©lmsÎ
M»aÏu©ošx‹iw¤jh‹ã®zæ¡fKoÍ«.
4. òFjè‹ik
K‰Wçik‘cçk«’bg‰WŸsjhšÃwc‰g¤Âahs®fŸm§fhoæšEiHtj‰F
thŒ¥Ãšiy.fhuz«jilfŸbgçajhfΫtèikÍŸsjhfΫcŸsjhšbjhêèš
òFtij jL¡f r£l§fŸ, bjhêšE£g«, bghUshjhu k‰W« Ïa‰if jilfŸ
ngh‹witVuhskhfcŸsJ.
143
5. ãWtd«, bjhê‰rhiy
K‰Wçikæš ãWtd¤Â‰F«, bjhê‰rhiy¡F« ntWghL Ïšiy. xnu
ãWtd« cŸsjhš mªãWtdnk bkh¤j bjhê‰rhiy¡F rkkhf fUj¥gL»wJ.
Ïjdhš ϪãWtd« c‰g¤Â brŒÍ« g©l¤Â‰F«, Ãw ãWtd§fë‹ c‰g¤Â
g©l§fS¡F«ÏilnaËåanjitbe»œ¢Á,ó{íakhfcŸsJ.
K‰Wçik¡fhd fhuz§fŸ
1. Ïa‰if
Áy Ïa‰if fhuz§fshš K‰Wçik njh‹W»‹wJ. Áy òé mik¥ò
gFÂfëšjh‹Áyfâkts§fŸ»il¡»‹wd.
(v.fh.) itu c‰g¤Âæš bj‹ M¥Ãç¡fh K‰Wçik bgW»wJ. ã¡fš
c‰g¤Âæš fdlhΫ, v©bzŒ c‰g¤Âæš k¤Âa »H¡F ehLfS« K‰Wçik
bg‰WÂfœ»‹wd.
2. bjhêšE£g«
bjhêšE£g fhuz§fshš K‰Wçik r¡Âæid xU ãWtd« bgw¡TL«.
_y¥ bghUŸfŸ, bjhêšE£g m¿Î, Áw¥ò nj®¢Á, m¿éaš ÏufÁa§fŸ k‰W«
Nœ¢ÁKiwfŸ ngh‹wt‰¿‹ ÛJ xU ãWtd« bfh©LŸs f£L¥ghLK‰Wçik
ãWtd¤Â‰FM‰wiybg‰WjU»wJ.
(v.fh.)bfh¡nfhnfhyh
3. r£l«
bghUis totik¡F« cçik, tâf tH¡fh‰W« bga®, tâf cçik
milahs§fŸthæyhfc‰g¤ÂahsU¡FK‰Wçikr¡Â»il¡»‹wJ. ÏJr£l
K‰Wçikvd¥gL«.
4. ngusÎ KjÄL
Áy g©l§fŸ c‰g¤Â¢ brŒa ngusÎ KjÄL njit¥gL»wJ. mid¤J
ãWtd§fshY«,ϪjngusÎKjÄ£ilbrŒaÏaYtšiy. ϪãiyæšngusÎ
KjÄLv‹gJK‰Wçiknjh‹wthŒ¥gë¡»wJ.
(v.fh.)ÏU«òv~Fbjhê‰rhiy,ÏU¥ò¥ghij
5. muR
Áy g©l§fis c‰g¤Â brŒJ, é‰F« jå¥g£l cçik muR k£Lnk
bg‰WŸsJ. Ϫj cçikmuÁ‹K‰Wçik vd¥gL»wJ. (v.fh.) ä‹rhu c‰g¤Â,
ÏU¥ò¥ghij,ngh¡Ftu¤J,rikašvçthÍKjèadbghJga‹ghLfshF«.
K‰Wçikæš éiy, c‰g¤Â Ô®khd«
ãiwÎ¥ ngh£oia¥ ngh‹nw K‰WçikahsU« Ïyhg¤ij c¢rkh¡f
éU«ò»‹wh®.
144
xU K‰Wçik ãWtdkhdJ Ñœneh¡» rçÍ« njit tis¡nfh£il
v®bfhŸ»‹wJ. ÏJmªãWtd¤Â‹ ruhrç tUthŒ tis¡nfhlhF«. éiyia
Fiw¤jhš k£Lnk xU K‰Wçikahs® mÂf« é‰fKoÍ« v‹gij njit
tis¡nfhL bjçé¡»wJ. ÏWÂãiy tUthŒ tisnfhL, ruhrç tUthŒ
tisnfh£o‰F¡ÑnHmikªJŸsJ.
K‰Wçik ãWtd¤Â‹ ruhrç bryÎ tis¡nfhL ‘U’ tot¤Âš ÏU¡F«.
ÏWÂãiy bryΫ, ÏWÂãiy tUthÍ« rkdilÍ« nghJ mjhtJ (MC=MR), mªãWtd« rkãiymilÍ«. m¥nghJÏWÂãiybryΡ nfhlhdJ (MC), ÏWÂ
ãiy tUthŒ, nfh£il (MR) Ñœ ÏUªJ nkšneh¡» bršY« nghJ mo k£l¤Âš
bt£L»‹wJ.
X
ARMR
MC AC
M
E
S
T
P
H
Y
O
tiu¥gl« 8.3
br
yÎ
k‰
W«
tU
thŒ
c‰g¤Â
tiugl és¡f«
nk‰fhQ« tiugl« 8.3š AR v‹gJ ruhrç tUthŒ tis¡nfhlhF«.
MR v‹gJ ÏWÂãiy tUthŒ tis¡nfhlhF«. ruhrç tUthŒ tis¡nfhL
AR Ñœneh¡» brš»wJ. ÏWÂãiy tUthŒ tis¡nfhL« Ñœneh¡» brš»wJ.
MdhšÏJruhrçtUthŒnfh£o‰FÑœmikªJŸsJ. Ev‹wòŸëæšãWtd«
rkãiymil»wJ. ϧFÏWÂãiy bryΫ, ÏWÂãiytUthŒ rkkhfcŸsJ.
Ï«K‰Wçikahs® OM msÎc‰g¤Â brŒJ, OP msÎéiyia ã®zæ¡»wh‹.
Ϫj OM msÎ c‰g¤Âæš ruhrç tUthŒ MSMfΫ ruhrç bryÎ MT MfΫ
v‰gL»wJ.xUbghUS¡fhdÏyhg«v‹gJruhrçtUthŒ¡F«,ruhrçbryΡF«
cŸsntWghlhF«.Mfnt
MS –v‹gJruhrçtUthŒ
MT –v‹gJruhrçbryÎ
xUbghUS¡fhdÏyhg«v‹gJ
MS – MT = TS
TSv‹gJxUbghUS¡fhdÏyhg«.ϪjxUbghUS¡fhdÏyhg¤ijOM
145
msÎ c‰g¤Âæ‹ msédhš bgU¡F« nghJ mªj ãWtd¤Â‹ bkh¤j Ïyhg«
»il¡»wJ.ÏJntHTSPMF«.mjhtJnfhol¥g£lbr›tfgFÂnaãWtd¤Â‹
ÏyhgkhF«. nkY« K‰Wçikahsç‹ éiyahdJ ÏW ãiy tUthŒ, k‰W«
ÏWÂãiybryitélmÂfkhfcŸsJ.
K‰Wçikæ‹ ga‹fŸ
1. K‰Wçik ãWtd§fŸ ngusÎ c‰g¤Â thŒ¥ò bg‰WŸsjhš, mf¢
Á¡fd§fS«, òw¢Á¡fd§fS«njh‹¿ÍŸsd. Ïj‹éisthfc‰g¤Â
bryÎ Fiw»wJ. c‰g¤Â g©l§fis Fiwthd éiyæš é‰gid¢
brŒayh«.Ïj‹éisthfEf®nth®ga‹bgWt®.
2. K‰Wçik ãWtd§fŸ mÂf ãÂtr¡ bfh©litahf ÏU¥gjdhš
MuhŒ¢Á,ts®¢Ák‰W«ò¤jh¡f«òidtj‰FcjλwJ.
3. bjhê‰rhiyæš mÂfkhd eètilªj ãWtd§fŸ cŸsd. mit x‹W
nr®ªJ K‰Wçikahf cUth» ngh£oia v®bfhŸsyh«. Ïj‹ _y«
m§fhoéçtilÍ«.
K‰Wçikæ‹ ÔikfŸ
1. K‰Wçikahs® v¥nghJ« mÂf éiyiana ã®zæ¡»‹wd®. Ïjdhš
Ef®nth®Ru©l¥gL»wh®fŸ.
2. K‰Wçikahs® mÂf Ïyhg« bgWtijna Kj‹ik neh¡fkhf
bfh©LŸsh®fŸ. Ïj‹ fhuzkhf c‰g¤Âæ‹ msit f£L¥gL¤Â,
éiyia ca®¤J»‹wh®. Ïj‹ thæyhf jdJ g©l¤Â‰F ‘bra‰if
»il¥gUikia’(Artificial Scarcity) cUth¡F»‹wh®.
3. K‰Wçikahs® xnu khÂçahd g©l§fS¡F – bt›ntW Ef®nthU¡F,
bt›ntWéiy鉻wh®.éiyngj«fh£oEf®nthç‹th§F«Âwikia
bghW¤JmÂfg£r«éiyiatNè¡»‹wh®.
4. K‰Wçikahs®ngusÎc‰g¤ÂiaÍ«,mÂfmsÎts§fisÍ«ga‹gL¤Â
j‹dy¤ij ca®¤Âl k£Lnk Ka‰Á¡»‹wh®. j‹Dila KGikahd
r¡Âiaãiyeh£ljtwhdtêKiwfisÍ«ifahS»‹wh®.
5. Ï« K‰Wçikahsç‹ M¡f« ãiwªj eh£oš, bršt« (brh¤J) xU
Áyçlnk FéªJ fhz¥gL»wJ. ÏJ tUkhd V‰w¤jhœé‰F tê
tF¡»‹wJ.ÏJbghJclikbfhŸif¡FKu©g£ljhF«.
K‰Wçikia f£L¥gL¤J« têKiwfŸ
1. r£l« Ïa‰Wjš : K‰Wçikia¡ f£L¥gL¤j muR r£l§fis Ïa‰wyh«.
K‰Wçik j鮥ò r£l§fŸ Ïa‰w¥g£L, K‰Wçikæ‹ ts®¢Áia¡
f£LgL¤jyh«. ϪÂahéš 1969-š, MRTP v‹w tâf¢ r£l«
Ïa‰w¥g£lJ. Ï¢r£l¤Âdhš K‰Wçik r¡ÂfŸ xU Áyçl« Fétij
jL¡f¥gL»‹wJ.
146
2. éiy, c‰g¤ÂasÎ f£L¥gL¤Jjš : Ïa‰if K‰Wçikfis K¿ao¡f
ϪjKiw ifahs¥gL»wJ. Ïjdhš éiyianah, g©l msitianah
mšyJÏu©ilÍnkhmuRKo΢brŒÍ«.
3. tç é¤jš : K‰Wçikæ‹ r¡Âia Fiw¥gj‰nfh, jL¥gj‰nfh tç
é¤jY« Tl xU f£LgL¤J« KiwahF«. K‰Wçikahs® ÛJ muR
fârkhdbjhifiatçahfé¡fyh«.Ïj‹éisthfÏyhg«FiwªJ
mj‹bghUshjhutèikFiwÍ«.
4. eh£Lilikah¡Fjš : bgça K‰Wçik ãWtd§fis eh£Lilikah¡F
tjhš,Ef®nthiuRu©othG«ãWtd§fismunrV‰Wel¤jyh«.
5. Ef®nth®r§f§fŸ:Ef®nth®r§f§fismik¡fC¡Fé¥gj‹thæyhf
Ef®nthuJngur¡ÂiamÂf¥gL¤ÂmtuJcçikiaghJfh¤JK‰Wçik
ts®¢Áia¡f£L¥gL¤jyh«.
K‰Wçik ãiwÎ¥ ngh£o - x¥òik
Ïu©L m§fhofSnk mÂfg£r Ïyhg« <£Ltijna K¡»a neh¡fkhf
bfh©LŸsJ. Ïu©Lm§fhofSnkrªijæ‹rkãiymilÍ«nghJÏWÂãiy
bryΫ,ÏWÂãiytUthÍ«rkkhfntÏU¡F«(mjhtJMC = MR)
Ñœf©lthWnt‰Wikfism£ltiz¥gL¤jyh«
ãiwÎ¥ ngh£o K‰Wçik
1. ruhrç tUthŒ tis¡nfhL (AR)
X m¢R¡F Ïizahd gL¡if¡
nfhlhf mikªJŸsJ. ϧF
ÏWÂãiy tUthÍ« (MR), ruhrç
tUthÍ« éiy¡F rkkhf ÏU¡F«.
MR=AR=P
ruhrçtUthŒtis¡nfhL«ÏWÂãiy
tUthŒ tis¡nfhL« Ñœneh¡» rçªJ
brš»‹wd. ÏWÂãiy tUthŒ,
ruhrç tUthŒ k‰W« éiyiaél Ñœ
k£l¤ÂšcŸsJ.
2. rkãiyæ‹nghJ,ÏWÂãiybryÎ,
ÏWÂãiy tUthŒ¡F rkkhfΫ,
nkY« mJ ruhrç tUthah»a
éiy¡F rkkhfΫ mikªJŸsJ.
Mfnt éiy, ÏWÂãiy c‰g¤Â
bryΡFrkkhfcŸsJ.
rkãiyæš ÏWÂãiy bryÎ,
ÏWÂãiy tUthŒ¡F rkkhf cŸsJ.
Mdhš ÏWÂãiy tUthŒ, ruhrç
tUthah»a éiyiaél Fiwthf
cŸsJ. mjhtJ MC=MR<AR éiyahdJ, ÏWÂ ãiy bryitél
mÂfkhfcŸsJ.
3. ãiwÎ¥ ngh£oæš xU ãWtd«,
Ú©lfhy¤Âš rkãiyia
mila Ú©lfhy ruhrç bryÎ
tis¡nfh£o‹mok£l¤ÂšmikÍ«
K‰Wçikæš, xU ãWtd« Ú©lfhy
rkãiyæš Tl ca®thd ruhrç
bryéidnk‰bfhŸS«
147
4. ãiwÎ¥ ngh£oæš rkãiyahdJ
c‰g¤Â bryÎ mÂfç¡F«nghJ
k£LnkmilaKoÍnkm‹¿bryÎ
FiwÍ« nghnjh ãiyahdjhf
ÏU¡F«nghnjhmšy.
rkãiy,ãiybryÎmÂfç¡F«nghJ«,
FiwÍ« nghJ«, ãiyahdjhf ÏU¡F«
nghJ«milayh«.
5. ãiwÎ¥ ngh£oæš ãWtd« Ïašò
Ïyhg¤ij Ú©l fhy¤Âš milÍ«.
c¢r Ïyhg¤ij FW»a fhy¤Âš
milͫ.
c¢r ÏyhgkhdJ, FW»a fhy¤ÂY«
k‰W«Ú©lfhy¤ÂY«milÍ«.
6. c‰g¤ÂasÎ mÂfkhfΫ éiy
FiwthfΫÏU¡F«.
c‰g¤ÂFiwthfΫéiymÂfkhfΫ
ÏU¡F«.
éiyngj«
éiyngj« v‹gJ ‘ngj« fh£L« K‰Wçik v‹W« tH§f¥gL»wJ. xU
K‰Wçikahs®xnu g©l¤ijgšntWEf®nthU¡FgšntWéiyfëšé‰»wh®.
ϪjbraY¡Féiyngj«fh£Ljšv‹Wbga®.
Ïy¡fz«
bjhêšE£gmo¥gilæš, xnu¤ j‹ik cila g©l¤ijmj‹ÏWÂãiy
bryéidél,TLjyhdéiyæšé‰gnjéiyngj«v‹W«Twyh«.
(v.fh.) xnu Âiu¥gl¤Â‰F, gšntW Âiu mu§FfŸ, gšntW ãiy k¡fis
fU¤Âšbfh©LgšntWf£lz§fistNè¥gjhF«.
éiy ngj¤Â‹ ãgªjidfŸ
ÑœfhQ«ÏUãiyfŸó®¤ÂbrŒa¥g£lhšéiyngj«V‰gL«.
1. njitia, éiy mÂfkhd m§fhoæèUªJ éiy Fiwthdm§fho¡F
kh‰w ÏayhJ brštªj®fŸ,mÂféiyÍŸsMl«gukhd ò¤jf¥ gÂ¥ig
th§fhkš Ãugykhd Fiwªj éiyÍŸs ò¤jf¥ gÂ¥ò btëtU« tiu
fh¤ÂU¥gh®fshdhšjåah®ngj«fh£LjšnjhšéailÍ«.
2. K‰Wçikahs® Ïu©L m§fhofis mšyJ ntWg£l m§fhofis
jå¤jåahf it¤ÂU¥gh®fŸ. mjdhš, g©l§fŸ xU m§fhoæèUªJ
k‰bwhUm§fho¡Fkh‰wÏayhJ.éiykèthdm§fhoæšbghU£fis
th§» éiy mÂfkhd m§fhoæš bghU£fis é‰f KoÍkhdhš, xU
g©l¤Â‰FÏUéiyfŸÏU¥gj‰FthŒ¥Ãšiy.bjhêšmÂg®mtU¡F
»il¡F« kèthd ä‹rhu¤ij Å£L cgnahf¤Â‰F ga‹gL¤Âdhš,
thâfngj«fh£LjšnjhšéailÍ«.
K‰Wçik ngh£o
nguhÁça®E.H.nr«g®è‹v‹gt®K‰Wçikngh£oæidm¿Kf¥gL¤Âdh®.
Ï¥ngh£oæš v©âwªj é‰gidahs®fŸ x‹W¡bfh‹W beU¡fkhd gÂÄlhf
148
fUj¥gL« g©l§fis c‰g¤Â brŒ»‹wd®. g©l§fŸ x‹Wnghš ÏUªjhY«,
mit xnu j‹ikÍilad mšy. Mdhš mit x‹Wl‹ x‹W ngh£oæL«
g©l§fshF«.
K‰Wçikngh£o¡FvL¤J¡fh£LfŸÃ‹tUkhW׃
1. õh«ó – r‹Áš¡, »ëå¡ Ãs°, gh‹°, Á¡, btšt£, bA£ m©L
nAhšl®,gh©O‹,th£ofh,Ûuh,fh®åa®
2. g‰girfŸ - nfhšnf£, Fnshr¥, Ãdhfh, ¥uhä°, bg¥nrhl‹£, é¡nfh
tíujªÂ,m#ªjh,m§f®,ghóš
ÏašòfŸ׃ 1. ãWtd§fë‹ v©â¡if K‰Wçik¥ ngh£oæš gy
ãWtd§fŸ cŸsd. mÂf mséš c‰g¤Â brŒÍ« x›bthU ãWtdK«, k‰w
ãWtd§fë‹ brašgh£oš m¡fiw¡ fh£lhkš jå¤J brašgL«. mitfŸ
c‰g¤ÂasÎ, éiy ngh‹wt‰iw jhnk Ô®khå¡»‹wd. xU ãWtd¤Â‹
brašghLk‰wãWtd§fë‹brašgh£oidgh¡fhJ.
2. g©l ntWghL – g©l§fis ntWgL¤JtJ K‰Wçik ngh£oæ‹
ika¡fU¤jhF«. ãWtd§fë‹g©l§fŸx‹Wnghšnjh‹¿dhY«,c©ikæš
mit x‹W mšy. x‹W mšyJ mj‰F nk‰g£l éj§fëš g©l§fëš
khWghLfŸÏU¡F«.vdntmitx‹W¡bfh‹WgÂÄ£L¥g©l§fshfcŸsd
vL¤J¡fh£lhf g‰girahd Ãdhfh, nfhšnf£ Fnshr¥ k‰W« bg¥nrhl‹£
g©l ntWghlhdJm) bghUŸ ntWghLM) ju ntWghL Ï) f‰gid ntWghL <)
th§Fnth® ey ntWghL vd¥ gytiffëš ifahs¥glyh« ntiy¤Âw‹ k‰W«
Ú©l ehŸ ga‹gL¤J« Âw‹ Ït‰¿‹ ntWghLfŸ Tl g©l ntWgh£oid
V‰gL¤J«. Áy neu§fëš Ef®nthU¡F bryt‰w g©lguhkç¥ò. g©l¤ij
mtut® Ïl¤Âš bfh©L nghŒ Ïa¡» bfhL¤jš k‰W« Ïytrkhf¡ bfh©L
nghŒ nr®¤jš v‹W rYiffŸ tH§»¡Tl g©l ntWghL nk‰bfhŸs¥gL»wJ.
ãWtd§fŸé‰gid¢bryÎfisnk‰bfh©Lmj‹_y«j§fŸg©l«ntbwhU
ãWtd¤Â‹g©l¤Âidélca®ªjJvd¡fh£o¡bfhŸS«.és«gu¢bryÎfŸ
äfΫF¿¥Ãl¤j¡fmo¥gilahdé‰gid¢brythF«.
3. é‰gid¢ bryÎ - K‰Wçik¥ ngh£oæš jdJ g©l¤ij
gutyh¡Ftj‰fhfΫ, òÂa Ef®nthiu¡ ftU« t©zK« c‰g¤Â bryÎfŸ
Ïšyhkš, és«gu¢ bryÎfis nk‰bfhŸs nt©oÍŸsJ. ÏJnt é‰gid¢
brythF«.é‰gid¢bryit¥g‰¿nguhÁça®nr«g®è‹Ïy¡fz«tF¤JŸsh®.
Ït® “xU g©l¤Â‹ njit tisnfh£o‹ tot¤ij kh‰¿ mik¡f bryéL«
gz¤Â‹msnté‰gid¢brythF«“v‹»wh®. é‰gid¢brythdJés«gu¢
bryÎ,fh£Á¥bghUŸmik¤jš,g©l§fë‹khÂçfismë¤jšngh‹wgšntW
tot§fëšmikªÂU¡F«.és«gu«_y«é‰gidiamÂfç¥gJéiyj鮤j
ngh£oMF«.
4. ãWtd§fŸ c£òFjš, btënaWjš
K‰Wçik¥ ngh£oæš mL¤j K¡»akhd Ïašò, vªj xU òÂa ãWtdK«
149
c‰g¤ÂæšòFjY«btënaWjY«vëjhdjhF«.tâfmilahs«jh§»ajdJ
g©l¤ij m¥òÂa ãWtd« vëš jahç¡f ÏaY«. ϧF vªjéj jilfS«
Ïšiy.
K‰Wçik¥ngh£oæšrkãiyéiyk‰w«g©lmsitã®zæ¤jš.
K‰Wçik¥ ngh£oæš ãWtd« rkãiy mila ÏWÂãiy tUthÍ«,
ÏWÂãiy bryΫ rkkhf ÏU¤jš nt©L«. mjhtJ E= MR = MC K‰Wçik
ngh£oæš x›bthU ãWtdK« vªj xU éiyæš, c‰g¤Â ãiyæš mÂfg£r«
Ïyhg«»il¡FnkhmjidnabjçÎbrŒJbfhŸth®.tiugl«8.4xUF¿¥Ã£l
ãWtd«v›thWrkãiymilÍ«v‹gijés¡F»‹wJ.
X
ARMR
MC AC
M
E
Q
D
D
S
P
R
Y
O
br
yÎ
k‰
W«
tU
thŒ
tiu¥gl« 8.4
c‰g¤Â
tiugl« és¡f«
nk‰f©ltiugl¤ÂyMC, ACv‹gdFW»afhyÏWÂãiy¢bryÎk‰W«
ruhrç bryÎ tisnfhLfshF«. AR v‹»w ruhrç tUthŒ tis¡nfhL«, MR
v‹»wÏWÂãiytUthŒtisnfhL«Ñœneh¡»rçªJbrš»wJ.Ev‹wrkãiy
òŸëæšMR=MCMfmikÍ«. ϧFOMv‹gJrkãiyc‰g¤ÂasthF«. Ϫj
c‰g¤ÂæšOPv‹gJrkãiyéiyahf¤Ô®khå¡f¥gL»wJ.Ïyhg«v‹gJruhrç
tUthŒ¡F«, ruhrç bryΡF« cŸs ntWghlhF«. MQ v‹gJ ruhrç tUthŒ,
MS v‹gJ ruhrç bryÎ. mjhtJ QM- MS =SQ. SQ v‹gJ xU bghUS¡fhd
ÏyhgkhF«. Ϫj xU bghUS¡fhd Ïyhg¤ij OM v‹w g©l c‰g¤Âæ‹
msédhš bgU¡»dhš mªãWtd¤Â‰F PQSR v‹w nfhol¥g£l br›tf
totyhd Ïyhg« »il¡F«. Ï›thwhf¡ FW»a fhy¤ÂšmªãWtd« OM msÎ
c‰g¤ÂbrŒJmt‰iwOPéiy¡Fé‰WmÂfg£rÏyhg¤ij¥bgW»wJ.
K‰Wçik¥ ngh£oæš cŸs bt›ntW ãWtd§fŸ FW»a fhy¤Âš
mrhjhuz Ïyhg¤ijnah mšyJ eZl¤ijnah jkJ bryÎ k‰W« tUthŒtis
nfh£il¥bghU¤Jbg‰W¡bfhŸS«.
Ú©lfhy¤Âš bjhê‰rhiyæš cŸs ãWtd§fŸ c¢r Ïyhg¤ij
<£odhš òÂa ãWtd§fŸ bjhêèš EiHªJ, Ïyhg msit Fiw¡F«. ruhrç
tUthŒ Ïjdhš FiwÍ«. c‰g¤Â fhuâfë‹ njit mÂfç¥ghdJ c‰g¤Â
bryit mÂfç¡F«. vdnt Ïyhg¤Â‹ msΫ FiwªJéL«. Ú©l fhy¤Âš
150
bjhê‰rhiy¡FŸ ÏU¡F« ãWtd§fŸ eZl¤ij milªjhš Áy ãWtd§fŸ
Ϥbjhêiy é£L btënaW«. Ïjdhš m§fhoæš Ïj‹ g§F mÂfç¡F«.
c‰g¤Â¡ fhuâfë‹ njit Fiwtjhš, c‰g¤Â¡ fhuâfë‹ éiy Fiwa
neçL«. Ïj‹ éisthf c‰g¤Â¢ bryÎ Fiwa neçL«. ÏJ ÏU¡»‹w
ãWtd§fë‹ Ïyhg¤ij mÂfç¡F« Ï«K‰Wçik¥ ngh£oæš ÏU¡»‹w
ãWtd§fŸÏašòÏyhg¤ijnaÚ©lfhy¤Âš<£L«.
Ú©lfhy«
K‰Wçik¥ ngh£oæ‹ Å©bryÎfŸ
1. ntiyæ‹ik׃ K‰Wçikahs® ngh£oæš ãWtd§fŸ, c¤jk c‰g¤Â
mséidél Fiwthf c‰g¤Â brŒtjhš, ts§fis KGikahf
ga‹gL¤Jtšiy.ÏjdhšntiyÏšyhÃu¢ridV‰gL»wJ.
2. cgç r¡Â׃ cgç r¡Â v‹gJ c¤jk msÎ c‰g¤Â¡F« - c©ik
c‰g¤Â¡F« cŸs ntWghlhF«. Ú©l fhy¤Âš ϪãWtd§fŸ c¤jk
msÎ c‰g¤Âiaél Fiwªj msÎ c‰g¤Âiana brŒ»‹wd. Ϫj
c‰g¤Â Fiwªjg£l ruhrç brynthL r«gªj¥g£ljhF«. Ϫj cgç r¡Â
Åzh¡f¥gLtjhfϧFfUj¥gL»wJ.
3. és«gu«׃ K‰Wçik m§fho ngh£oæš cŸs és«gu¢ bryÎ Å©
brythf¡ fUj¥gL»wJ. ãWtd§fŸ jkJ g©l¤ij th§Ftj‰fhf
Ef®nthiu C¡Fé¡F« tifæš gz¤ij¢ brytê¡»‹wd. Ïjdhš
éiycaU»wJ.ϤjifabryÎfŸÅzhditahF«.
4. gšntW éjkhd g©l§fŸ׃ K‰Wçik ngh£oæš gšntW g©l§fŸ
m¿Kf¥gL¤j¥gL»‹wd. jahç¡f¥gL« g©l§fë‹ msÎ, khÂç,
t©z«, kd«, M»at‰iw kh‰W« nghJ, xnu éU¥g¤ij ãiwnt‰w
gšntW tifahd bghUŸfŸ c‰g¤Â brŒa¥gLtjhš, Ï¥gÂÄ£L
g©l§fë‹ c‰g¤Â bryÎ Åzhf¡ fUj¥gL»wJ. xU Áy tiffŸ
jahç¤jšk£LnknghJkhdjhfÏU¡F«.
5. brašÂw‹ Fiwªj ãWtd§fŸ׃ Ï«K‰Wçik ngh£oæš brašÂw‹
Fiwªj ãWtd§fŸ, Ïw ãiy bryit¡ fh£oY«,TLjyhdéiyia
é¡»‹wd. Ϥjifa ãWtd§fŸ bjhêèš ÏUªJ mf‰w¥glš
nt©L«. Mdhš ϪãWtd¤Â‹ bghUŸfis th§Fnth®, m§fhoæš
ÏU¥Ã‹ Âwika‰w ãwtd§fŸ bjhl®ªJ bjhêèš ÏU¡f thŒ¥ò
V‰gL»wJ.
Ášnyh® K‰Wçik
ãiwFiw ngh£oæšäfΫF¿¥Ãlj¡fJ. Ášnyh®K‰WçikahF«. äf¢
Áy ãWtd§fns xU g©l¤ij c‰g¤Â brŒÍ« nghJ, mJ Ášnyh® K‰Wçik
vd¥gL«. ãWtd§fë‹ v©â¡if Ïu©L¡F nk‰g£ljhf ÏU¡F«. xnu
khÂçahd bghUisnah, mšyJ ntWgL¤j¥g£l g©l¤ijnah c‰g¤Â
brŒa¡TL«.
151
ÏašòfŸ
1. x‹iwbah‹W rh®ªÂU¤jš׃ Ãw ãWtd§fis¢ rh®ªJ KobtL¤Jš
v‹gJ Ášnyh® K‰Wçikæ‹ äf Ï‹¿aikahj jå¥ g©ghF«.
ϧF ãWtd§fŸ v©â¡ifæš äf¡ Fiwthf ÏU¥gjhš x‹¿‹
brašgh£oidk‰bwhUãWtd«T®ªJf©fhâ¡»‹wJ.éiy,c‰g¤Â
g©lmsÎ ngh‹wt‰¿š VjhtJ xU kh‰w¤ij brŒjhY«mJ Ãw v®
ãWtd§fisÍ« neuoahf gh¡»‹wJ. Mfnt Ï«Kiw¥ ngh£oæš
m§fho¤ njitia k£L« fU¤Âš bfhŸshkš Ãw ãWtd§fë‹
brašghLfisÍ«T®ªJftå¤jšnt©L«.
2. FG¢ brašghL׃ Ϫj m§fho Kiwæš ãWtd§fŸ mid¤J« jk¡FŸ
x‰WikÍl‹ T£Lwthf brašgl nt©oa f£lha¤ij cz®ªÂU¡F«.
mitfŸ kªjz cl‹go¡if brŒJ¡ bfhŸs KidÍ«, mnj neu¤Âš
x›bthUãWtdKnkc¢rÏyhg«milaJo¥gjhšmitfSl‹ ngh£o
kd¥gh‹iknknyh§»cŸsJ.
3. khwhj éiy׃ (Price Rigidity) khwhjéiy v‹gJ k‰bwhUÁw¥ÃašahF«.
éiyahdJ kh‰w Koahj j‹ik bfh©ljhF«. xU ãWtd« j‹Dila
éiyia Fiw¤jhš vÂuhëfŸ gh¡f¥gLth®fŸ. jdJ Ïyhg¤ij
ãWtd« ÏH¡f neçL«, Ïnj ngh‹W éiy V‰w¤ij Ëg‰¿dhš
jdJ tho¡ifahs®fis ÏH¡f neçL«. vdnt Ášnyh® K‰Wçikæš
éiykh‰w«K‰¿Y«ifél¥gLtjhšéiykhwhkšÏU¡»wJ.
152
m§
fho
æ‹
gš
nt
W m
ik
¥ò
Ki
wf
Ÿ
m§fho
æ‹
ti
ff
Ÿ
é‰gid
ahs
®fë
‹
msÎ
Ef®n
th®fë
‹
msÎ
c‰g¤Â¥g©
l¤Â‹
j‹
ik
òÂat®f
ë‹
bjhê
šK
a‰Á
x›bthU
ãWtd
¤Â‹
m§fho
æ‹
msÎ
K‰
Wç
ik
M‰
wš
éi
yãWtd
¤Â‹
éiyã
®za¡
bf
hŸi
f
jå
¥g£l
ãWtd
¤Â‹
njité
iy
be»œ¢Á
(1)
(2)
(3)
(4)
(5)
(6)
(7)
(8)
(9)
ãiwÎ¥ngh£
om
Âf
v©
â¡if
cilaJ
mÂ
f
v©
â¡if
cilaJ
x¤jj‹
ikc
ilaJ
jilæšiy
äfΫ
Á¿aJ
Ïš
iy
xnukhÂ
çahd
Fi
wª
j é
iy
éiyV‰gt®
všiya‰wJ
K‰
Wç
ik
x‹
Wm
Âf
v©
â¡ifæš
K‰
Wç
ik
jå
¤j‹
ik
thŒ
ªjJ
fLikahd
jilͩ
L
bgçaJ
K‰¿Y«c
©L
äf
mÂ
f«
éi
y
ã®z
æ¥gt®
äfΫ
FiwÎ
ÏU
Kf
K‰
Wç
ik
(Bila
tera
l m
onop
oly)
x‹
Wx‹
Wx¤j¤j‹
ik
cilaJ
jilæšiy
bgçaJ
é‰gt®th§
Fgt®
M‰
wi
y¥
bghU
¤jJ
é‰gt®
th§
Fgt®
M‰
wi
y¥
bghU
¤jJ
--
K‰Wçikahs
®
ngh£
o
gy®
mÂ
f
v©
â¡ifæš
x¤jj‹
ika‰wJ
(Md
hšb
eU§»a
gÂèfŸ)
jilæšiy
Á¿aJ
tiua
W¡f¥g£lJ
rhj
huz
khd
JEf®n
thU
¡F
F¿¥Ã£lg©
l
Ef®Î
bghU
¤J
Xus
Îg§F
c©
L
mÂ
f«
Ášnyh®
K‰
Wç
ik
(K‰¿Y«
öa(m
)
ntWg£lit)
Áy®
mÂ
f
v©
â¡ifæš
x¤jj‹
ikahd
jhn
th(m
)x¤j
j‹
ika‰w
jhf
nthÏU¡F«
Áyã
Wtd
§fë
‹
M¡f«(m
)
c‰g¤Â¥
g©
l§fë
‹
x¤j¤j‹
ika‰w
ãiyæd
hš
V‰gL«jil
bgçaJ
Xus
Îc
©L
mÂ
f«
éi
y
ã®z
æ¤Âš
nghJ
khd
g§Fc
©L
(éiyfŸ
ãiy¥òj‹
ik
cilaJ)
FiwÎ
ÏUt®
(Duo
poly
)
K‰
Wç
ik
öa
(m)(K
‰¿Y«
ntWg£lit)
ÏUt®
mÂ
f
v©
â¡ifæš
x¤jj‹
ikahd
J
(m)x¤j
j‹
ika‰wJ
컋Wtd
§fë
‹
M¡f«(m
)
c‰g¤Â¥
g©
l§fë
‹
ntWgh£
od
hš
V‰gL«jil
Á¿aJ
Xus
Îc
ilaJ
mÂ
f«
éi
y
ã®z
æ¤Âš
nghJ
khd
g§F
c©
L
FiwÎ
153
gæ‰Á
gFÂ - m
I. rçahd éilia¤ nj®ªbjL¡fΫ
1. ãiwÎ¥ngh£om§fhoæšfhz¥gL«ãiy
m.xnué‰gidahs®
M.Ïu©Lé‰gidahs®
Ï.v©â¡ifæšyhé‰gidahs®
<.Áyé‰gidahs®
2. vªãiyæšxUãWtd«rkãiy¥bgW«
m.MC = MR M.MC = AC
Ï.MR = AR <.MR = AC
3. ãWtd«k‰W«bjhê‰rhiyx‹whfmiktJ
m.ãiwÎ¥ngh£o M.ÏUé‰gidahs®
Ï.Ášnyh® <.K‰Wçik
4. é‰gid¢bryé‹äfK¡»akhdtot«v‹gJ
m.és«gu§fŸ M.é‰gid
Ï.xnukhÂçahdg©l§fŸ <.vJÎäšiy
5. ãiwÎ¥ngh£oæšnjit¡nfhLÏ›thWÏU¡F«
m.nkšneh¡»rçªJbršY« M.»ilk£lkhfÏU¡F«
Ï.Ñœneh¡»rçªJ¢bršY« <.br§F¤jhfÏU¡F«
II. nfho£l Ïl§fis ãu¥òf
6. ãiwÎ¥ngh£oæšãWtd§fŸ___________ bghUisnac‰g¤ÂbrŒ»wJ.
7. ãWtd¤Â‹ ruhrç tUthahdJ, ruhrç bryitél mÂfkhf ÏU¥Ã‹
mªãWtd«___________ <£L«.
8. ãiwÎ¥ngh£oæ‹xUãWtd«___________
9. K‰Wçik r¡Âæ‹ _y« bghUis totik¡F« cçik ________ v‹wiH¡f¥gL«.
154
10. Ášnyh® K‰Wçik m§fhoæš cŸs ãWtd§fŸ j§fS¡FŸns
K¡»akhd___________brašglnt©oaijcz®ªÂU¡F«.
III. bghU¤Jf
11. cyfm§fho -m.E.M.nr«g®ë‹
12. Ef®nth®nfhy¢r« -M.nfhnfh-nfhyh
13. bj‹M¥Ãç¡fh - Ï.j§f«k‰W«btŸë
14. bjhêšE£gK‰Wçik - <.ãiwÎ¥ngh£o
15. K‰Wçikahs®ngh£o - c.itu«
IV. xçU brhšèš éilaë¡fΫ
16. bjhê‰rhiyv‹whšv‹d?
17. bghJga‹ghLfisnk‰bfhŸgt®ah®?
18. murh§f«,K‰Wçikiav›thWf£L¥gL¤J«.
19. K‰Wçikngh£oæ‹K¡»akhdÁw¥ÃašòfŸvit?
20. MRTPr£l«vªjM©LÏa‰w¥g£lJ?
gFÂ - M
ËtU« édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tçfëš éilaë¡fΫ.
21. m§fhoæ‹g©òfŸahit?
22. m§fhoæ‹mo¥gilngh£ofistif¥gL¤Jf.
23. ãiwÎ¥ngh£om§fhoæ‹_‹We‹ikfisvGJf.
24. éiyngj¤Â‹Ïu©LãgªjidfŸahit?
25. éiyngj¤ÂidvL¤J¡fh£o‹_y«és¡Ff.
gFÂ - Ï
ËtU« édh¡fS¡F xU g¡f mséš éilaë¡fΫ.
26. m§fhoæ‹tiffisRU¡fkhfés¡fΫ.
27. ãiwÎ¥ngh£oæ‹Ïašòfisés¡fΫ.
28. K‰Wçikia¡f£L¥gL¤J«têKiwfŸahit?
29. g©l§fisntWgL¤Jjš–ÁWF¿¥òvGJf.
30. K‰Wçikahs®ngh£oæšÅ©bryÎfis¥g‰¿és¡Ff.
155
gFÂ - <
ËtU« édh¡fS¡F _‹W g¡f mséš éilaë¡fΫ.
31. FW»a fhy¤Âš, ãiwÎ¥ ngh£oæš, éiy, g©l¤Â‹ msÎ v›thW
ã®zæ¡f¥gL»‹wd.
32. K‰Wçikiaétç¡f. nkY«K‰Wçikæ‹g©òfŸk‰W«fhuz§fisÍ«
TWf.
33. K‰Wçikæš éiy, k‰W« g©l« v›thW Ô®khå¡f¥gL»‹wJ v‹gij
étç¡fΫ.
34. K‰Wçikæ‹e‹ik,k‰W«ÔikfisMuhŒf.
35. ãiwÎ¥ngh£ok‰W«K‰WçikiantWgL¤Jf.
36. K‰Wçik ngh£oæš éiy, g©l§fŸ Ô®khå¡f¥gLtJ v›thW v‹gij
és¡Ff.
156
ghl« - 9
ÏWÂãiy c‰g¤Â¤ Âw‹ g»®Î¡ nfh£ghL
(MARGINAL PRODUCITIVTY THEORY OF DISTRIBUTION)
ÏWÂãiy c‰g¤Â¤ Âw‹ g»®Î¡ nfh£ghL v‹gJ c‰g¤Â¡ fhuâfë‹
bghJ g»®Î¡ nfh£ghlhF«. ãiwÎ¥ ngh£oæš, c‰g¤Â¡ fhuâfë‹ CÂa«
v›thW Ô®khå¡f¥gL»wJ. (ã®za« brŒa¥gL»wJ) v‹gij Ï¡nfh£ghL
és¡F»wJ. všyh c‰g¤Â fhuâfS« mit c‰g¤Â brŒÍ« ÏW ãiy
c‰g¤Â¡F¢rkkhfntCÂa«bgW«v‹gijtèÍW¤J»wJ.
g©l§fë‹ éiy Ô®khd¤Â‰F«, fhuâfë‹ éiy¤ Ô®khd¤Â‰F«
mo¥gilntWghLfŸVJäšiy. fhuâfë‹éiy,rªijæšmitfë‹njit
k‰W«më¥òfëdhšÔ®khå¡f¥gL«.g©l§fë‹njit‘neuo¤njit’Mdhš
fhuâfë‹njit ‘bgw¥g£l njit’ (c«.)ÅLfS¡F¤njitæUªjhšjh‹ÅL
f£L«bjhêèšbjhêyhs®fS¡F¤njitÏU¡F«.
ÏWÂãiyc‰g¤Â¤Âw‹g»®Î¡nfh£gh£o‹go,ãiwÎ¥ngh£o¢rªijæš
x›bthU fhuâÍ« mJ c‰g¤Â brŒÍ« g©l§fë‹ k¥ÉF¢ rkkhf CÂa«
bgW«. Ï›é mid¤J c‰g¤Â¡ fhuâfS¡F« bghUªJtjhf ÏUªjhY«
KjèšciH¥òg‰¿eh«fh©ngh«.
c‰g¤Â¡ fhuâfë‹ éiy ÏWÂãiy c‰g¤Â g©l§fë‹ kÂ¥ò¡F
rkkhF« tiu xU ãWtd« c‰g¤Â¡ fhuâfë‹ msit¡ T£o¡ bfh©nl
bršY«.ÏWÂãiyc‰g¤Âæ‹kÂ¥ò¡Frkkhfntx›bthUc‰g¤Â¡fhuâ¡F«
CÂakë¡f¥gL« v‹gnj Ïj‹ bghUshF«. c‰g¤Âahs® TLjš c‰g¤Â¡
fhuâia ãaä¥gjhš »il¡F« TLjš c‰g¤Â¥ g©l§fë‹ kÂ¥ò¡F rkkhf
ÏWÂãiyc‰g¤ÂÏU¡F«. eh« k‰wc‰g¤Â¡fhuâfë‹më¥igãiyahf¡
bfhŸ»‹nwh«.
ciH¥ig¡ bfh©L, ÏWÂãiy c‰g¤Â¤ Âw‹ g»®Î¡ nfh£gh£il¥ g‰¿
vëacjhuz«thæyhf¥gh®¥ngh«.
Ïyhg¤ij c¢rkh¡Ftnj x›bthU ãWtd¤Â‹ neh¡fkhF«. c‰g¤Â¢
bryitél tUthŒ mÂfkhf ÏU¡F« tiu fhuâæ‹ ãakd¤ij ãWtd«
mÂfç¤J¡ bfh©nl bršY«. (bkh¤j bryiél bkh¤j tUthŒ mÂfç¤J¢
bršY« tiu c‰g¤Â¡ fhuâæ‹ (Ï.ã) ãakd¤ij xU ãWtd« mÂfç¤J¡
bfh©nlÏU¡F«)xUãWtd«,ÏWÂæšãakd«brŒÍ«ÏWÂãiyfhuâædhš
MF«, bkh¤jc‰g¤ÂbryÎbkh¤jtUthŒ rkkhF«tiuc‰g¤Â¡ fhuâia¡
T£o¡bfh©nlbršY«.Ïj‰Fnkšbkh¤jÏyhg¤ijmÂfç¡fKoahJ.
ciH¥òrªijæšrkãiyMCl= VMPLšmikÍ«.
MCL= VMPL
MCL=ciH¥Ã‹ÏWÂãiybryÎ
VMPL=ÏWÂãiyc‰g¤Âæ‹kÂ¥ò(ciH¥ò)
157
or W = VMPL (W=ciH¥Ã‹Tè)
F¿¥ò: ciHË më¥ò, ngh£o¢ rªijæš msΡF mÂfkh»ÍŸsJ
(g‰wh¡Fiw Ïšyhkš) vdnt bfhL¡f¥g£l Tè é»j¤Âš v›tsÎ ciH¥ò
nt©Lbk‹whY«xUãWtd«mk®¤Â¡bfhŸsyh«.
ãiwÎ¥ ngh£o¢ rªijæš Tè ã®za«
O L
L
L
MPP
MPPVMP
VMP
VMP
W
VMPL = MPP .PL x
L
L
L
LL*O
ESL
tiu¥gl« 9.2 tiu¥gl« 9.1
MPPL=ÏWÂãiyg©l§fŸc‰g¤ÂtisnfhL(ciH¥ò)
VMPL=ÏWÂãiyg©l§fŸc‰g¤ÂkÂ¥ò
VMPL = MPPL .Px {VMPL= ÏWÂãiy ciH¥ò c‰g¤Â gU¥bghUŸ x éiy
ciH¥Ã‹ÏWÂãiyg©lkÂ¥ò.
F¿¥ò: P (ãiwÎ¥ ngh£oæš éiy ãiyahf khwhJ ÏU¡F« v‹W
mDk¡f¥gL»wJ).
gl« 9.2š ãWtd« E-æš rkãiy miltjhf fh£l¥g£LŸsJ. L-¡F
ÏlJòw«, xU myF ciH¥Ã‰F bfhL¡f¥gL« CÂa« mJ c‰g¤Â brŒÍ«
g©l§fë‹ kÂ¥igél Fiwthf cŸsJ. (VMPL>W). Mfnt ãWtd« mÂf
ciH¥ig¥ ga‹gL¤Â mÂfkhf Ïyhg¤ij¥ bgW« L tyJòw« (VMPL<W).ciH¥Ã‰F më¡f¥gL« CÂa« (ÏWÂãiy myF) mjdhš c‰g¤Â brŒa¥gL«
g©l§fë‹ kÂ¥ig él mÂfkhf cŸsJ. Mfnt Ïyhg« Fiw»wJ. Mfnt
VMPL=WÏU¡F«bghGJÏyhg«c¢rkhfÏU¡F«.
nk‰f©l és¡fgo, xU ãWtd¤Â‹ vªj xU khW« c‰g¤Â¡ fhuâæ‹
(ciH¥ò)njit¡nfhL«m¡fhuâæ‹ÏWÂãiyc‰g¤ÂkÂ¥òtisnfhlhF«.
Mfnt ÏWÂãiy c‰g¤Â fhuâæ‹ c‰g¤Â¡ Âw‹, m¡fhuâfŸ
mid¤Â‰F« më¡f¥gL« CÂa¤ij ã®zæ¡F«. c‰g¤Âahs® ãy«, ciH¥ò,
KjÄL M»at‰iw xU F¿¤j é»j¤Âš Ïiz¤J c‰g¤Â¢ bryÎ äf¡
Fiwªj ãiyæš ÏU¡F«go gh®¤J¡ bfhŸth®. X›bthU c‰g¤Â¡ fhuâ¡F«
mjDilaÏWÂãiyc‰g¤ÂÂwD¡FV‰gCÂa«ã®za«brŒa¥gL«.ÏWÂãiy
c‰g¤Â¤Âw‹g»®Î¡nfh£ghL,c‰g¤Â¡fhuâfë‹CÂa«,thu«,t£ok‰W«
Ïyhg¤ij¤Ô®khå¥gij¥g‰¿és¡F»wJ. MfntÏJbghJg»®Î¡nfh£ghL
v‹WmiH¡f¥gL»wJ.
158
vLnfhŸfŸ
ÏWÂãiy c‰g¤Â¤ Âw‹ g»®Î nfh£ghL Ñœf©l vLnfhŸfë‹
mo¥gilæšcUthdjhF«.
1. ãiwÎ¥ngh£oãyλwJ.
2. c‰g¤Â¡ fhuâfŸ mid¤J« xnu j‹ikÍilad mšyJ xnu
khÂçahdit.
3. xU fhuâ¡F¥ gÂyhf k‰bwhU fhuâia¥ ga‹gL¤jyh«. mid¤J«
x‹W¡bfh‹Wkh‰w¥gl¡Toait.
4. Ï¡nfh£ghLFiwªJbršéisÎéÂiamo¥gilahf¡bfh©lJ. ÏJ
thâg¤Â‰F«bghUªJ«, xU fhuâia nkY« nkY« ga‹gL¤J« nghJ
mÂèUªJ »il¡F« ÏWÂãiy c‰g¤Â FiwÍ« v‹W FiwªJ brš
éisÎéÂTw»wJ.xUãWtd¤Â‰FxUfhuâiamÂf¥gL¤Jtjhš
mj‹_y«»il¡F«c‰g¤ÂFiwÍ«v‹WbjçÍ«bghGJ,m¡fhuâ¡F
gÂyhfntWfhuâiagÂÄLbrŒJc‰g¤Â¢bryit¡Fiw¡fKaY«.
ÏWÂãiy c‰g¤Â¤ Âw‹ g»®Î¡ nfh£gh£o‹ FiwghLfŸ ËtUkhW:
1. mid¤J¥ g©l§fS« T£L¥ g©l§fŸ m¥g©l§fë‹ kÂ¥ig,
jå¤jåahf ciH¥ò¡nfh mšyJ KjY¡nfh Ãç¤J¡ fh£l ÏayhJ.
Áy tifahd gâfë‹ (kU¤Jt®, tH¡f¿P®, MÁça®fŸ M»nahç‹
gâfŸ)c‰g¤ÂkÂ¥igmséLjšfodkhdx‹W.
2. Ϫj nfh£ghL fhuâfë‹ njit¥ g¡f¤ij k£Lnk fz¡»š
vL¤J¡ bfh©L më¥ò¥ gFÂia òw¡fâ¤Jé£lJ. (c«.) fhuâfŸ
g‰wh¡Fiwahf ÏU¡F«bghGJ rhjhuzéiyiaélmÂfmsÎéiy
më¡f¥gL»wJ.
3. Ï¡nfh£ghL, ãiwÎ¥ ngh£o k‰W« KGntiy ãiyM»a vLnfhŸfis
mo¥gilahf¡ bfh©lJ. Mdhš eilKiwæš ãiwFiw¥ ngh£ona
cŸsJ.
4. eilKiwæšc‰g¤Â¡fhuâfiskhWg£ltêfëšga‹gL¤Jjšfod«.
5. Ï¡nfh£ghL mwbe¿¡ fU¤J¡fis¥ Ëg‰wéšiy. Ï¡nfh£gh£il
V‰W¡bfh©lhš, xU fhuâ mJ c‰g¤Â brŒj g©l§fë‹ k¥ÉF
rkkhf CÂa« bgW« v‹gJ Ïj‹ fU¤jhF«. (c«.) ãWtd¤Âš cŸs
Cêa® Fiwªj Tèia bgWtJ mt®fsJ c‰g¤Â¡ Fiwthš mšy.
Mdhš ciH¥ò¢ Ru©lny Ïj‰F fhuzkhF«. eilKiwæš fhz¥gL«
V‰w¤jhœthdg»®itãaha¥gL¤jÏ¡nfh£gh£ilga‹gL¤jKoahJ.
nk‰f©l FiwghLfŸ ÏU¥ÃD«, fhuâfë‹ éiyia¤ Ô®khå¥gš
c‰g¤Â Âwå‹ g§»id Ï¡nfh£ghL és¡F»wJ. ‘Ï¡nfh£ghL CÂa¤ij¤
Ô®khå¡F«xUfhuâiabtë¡bfhz®ªJŸsJ’v‹Wkh®õšTW»wh®.
159
thu«(Rent)
xU g©l¤ij¥ ga‹gL¤j khjh khj« eh« brY¤J« bjhifna
thu« vd¥gL« (c«.) thlif Å£oš FoæU¡F« bghGJ mj‰F eh« thlif
brY¤J»nwh«. Ϫj thu¤Â‰F ‘x¥gªj brY¤Jif’ v‹W bga®. Ϥbjhif,
ãy¤ij¥ ga‹gL¤Jtj‰F eh« brY¤J« éiy jéu ÅL f£l KjÄL brŒj
KjÄ£o‰F brY¤J« t£o,Tè, Ïyhg« KjèadΫ Ïšml§F«. ntsh©ik
ãy¤ij¥ ga‹gL¤Jtj‰F eh« bfhL¡F« éiyna thu« v‹W bjh‹ik¥
bghUëaš m¿Puhd çfh®nlh fUJ»‹wh®. ãy¤Â‹ Áw¥ò¤ j‹ik¡F thu«
më¡f¥gL»wJ. ãy¤Â‹ më¥ò be»œ¢Áa‰wJ. ãy¤Â‹ brGik ntWgL«.
ãy¤Â‹brGikntWgLtjhšthu«njh‹W»wJ.k‰wãy§fisélbrGikä¡f
ãy«mÂfthu¤ij¥bgW«.
çfh®nlhé‹ thu¡ nfh£ghL
çfh®nlhé‹ thu¡ nfh£ghL gHikahd nfh£ghLfëš x‹whF«. 19«
Eh‰wh©il¢ nr®ªj bjh‹ik¥ bghUëaš m¿Puhd çfh®nlhé‹ bgauhš
Ï¡nfh£ghL miH¡f¥gL»wJ. ‘thu« v‹gJ ãy¤Â‹ c©ikahdJ« mê¡f
KoahjJkhd r¡Âfis¥ ga‹gL¤Â¡ bfhŸtj‰fhf ãy¤Â‹ éis¢rèUªJ
xU gFÂia ãy cçikahsU¡F¡ bfhL¥gnj MF«“ v‹W çfh®nlh thu¤ij
tiuaW¤JŸsh®. ãy¤Â‹ c©ik¢ r¡Âfis¥ ga‹gL¤Â¡ bfhŸtj‰F
bfhL¡f¥gLtJ thukhF«. ãy¤Â‹ brê¥ò¤j‹ikæ‹ ntWgh£odhnyna thu«
njh‹W»wJ v‹W çfh®nlh e«ò»wh®. ca®g©òfis¡ bfh©l ãynk thu¤ij¥
bgW«.thu«v‹gJv¢rcgçahF«.(Rent is a Differential surplus).
nkY«ãy«mikªJŸsÏl¤Â‹Áw¥ò¤ j‹ikia¥ bghW¤J«thu« vG«
(c«.) rªij¡F mUfhikæš Áy ãy§fŸ mikªJŸsJ. c‰g¤Âahs® Ïjdhš
ngh¡Ftu¤Jbryitä¢rgL¤jKoÍ«.všyhãy§fS«rkkhdbrGikÍilajhf
ÏUªjhY«,mikªÂU¡F«Ïl¤Â‹Áw¥Ãdhšthu¤ij¥bgW«.
Ï¡nfh£gh£il Fona‰w¤Â‹ (Colonization) _y« çfh®nlh és¡F»wh®.
k¡fŸ òÂa Ïl¤Âš FonaW« bghGJ, Kjèš brGiahd ešy ãy¤Ânyna gæ®
brŒt®. mÂf k¡fŸm›él¤ÂšFonaW« bghGJ ãy¤Â‹ njitmÂfç¡F«.
mjdhš Ïu©lh« ju ãy¤ijna mt®fŸ gæ® brŒt®. Mfnt c‰g¤Â¢ bryÎ
mÂfç¡F«. m§fhoæš jhåa¤Â‹ éiy c‰g¤Â¢ bryé‰F c£g£L ÏU¡f
nt©L« Ϫãiyæš Kjš ju ãy« thu¤ij¥ bgW«. Ï‹D« Áy fhy« br‹w
ÃwF,k¡fŸbjhifmÂfç¥gjhš_‹wh«juãyK«gæ®brŒa¥gL«. j‰bghGJ
Ïu©lh« ju ãyK«thu¤ij¥ bgW«. nkY«Kjšju ãy«mÂfthu¤ij bgW«.
_‹wh«juãy«v›éjthu¤ijÍ«bgwhJ.ÏJthuäšyhãy«v‹WmiH¡f¥gL«.
160
çfh®nlhé‹ thu¡ nfh£ghL g‰¿a tiugl«
9.3šXm¢Ášãy¤Â‹juK«,Ym¢Ášãy¤Â‹c‰g¤ÂÍ«fh£l¥g£LŸsJ.
ãHè£l gFÂthu¤ij¡F¿¡F«. KjšjuãyK«,Ïu©lh« ju ãyK«thu¤ij¥
bgW»‹wd._‹wh«juãy«thu«bgwéšiy.MfntÏJthuäšyhãy«v‹W«
ÏWÂãiyãy«v‹W«miH¡f¥gL»wJ.
ÂwdhŒÎ
Kjšjukhdãy¤ÂnynaKjèšgæ®brŒa¥gLtjhfçfh®nlhfUJ»‹wh®.
MdhšÏj‰Fvªjéjkhdrh‹W«Ïšiy.
1. ãy« c©ikahdJ« mê¡f KoahjJkhd r¡Âfis¡ bfh©LŸsjhf
çfh®nlhfUJ»wh®.mªãy«bjhl®ªJgæ®brŒa¥g£lhšÁyfhy¤Â‰F¥
Ëãy¤Â‹brGikFiwÍ«.
2. ãy¤Â‰F k£Lnk thu« cŸsjhf çfh®nlh fUJ»‹wh®. Mdhš
ciH¥ò, Kjš M»a fhuâfS¡F« thu« cŸsjhf eÅd bghUëaš
m¿P®fŸ fUJ»‹wd®. njitnahL x¥ÃL« bghGJ« më¥Ã‹ msÎ
be»œ¢Áa‰wjhfÏU¥Ã‹thu«njh‹W«.
3. thu« éiyæš nruhJ v‹W çfh®nlh fUJ»‹wh®. xU ãWtd¤ij¥
bghW¤jtiuæšthu«éiynahLml§F«.
4. çfh®nlhé‹ ãy thu¡nfh£ghL g‰wh¡Fiw thu¤ij¥ g‰¿ vJΫ
Twéšiy.
5. ãiwÎ¥ ngh£oæ‹ mo¥gilæš çfh®nlhé‹ thu¡ nfh£ghL
mikªJŸsJ.ãyΫeilKiwæšv§F«ãiwFiw¥ngh£onaãyλwJ.
çfh®nlhé‹ ãythu¡ nfh£gh£oš gy FiwfŸ fhz¥g£lhY«, k¡fŸ
bjhifmG¤j« ãy¤Â‹nkšmÂfç¥gjhš ju¡Fiwthd ãy¤ÂidÍ« eh« gæ®
brŒant©oÍŸsJ.
eÅd thu¡ nfh£ghL
Fiwghlhd be»œ¢ÁÍŸs më¥ò¡ bfh©l c‰g¤Â fhuâfS¡F
tH§f¥gL«CÂankthu«v‹WeÅdthu¡nfh£ghLTW»wJ.Ï¡nfh£gh£o‹go,
k‰w fhuâfshd ciH¥ò, _yjd« M»at‰¿‰F« ÏJ bghUªj¡ ToaJ.
161
ntWtifæš T¿dhš, thu« v‹gJ ãy¤Â‰F k£Lnk bghUªj¡ToaJ mšy.
ãy¤Â‹ brGik ntWgLtij nghynt kåjDila ÂwikiÍ« khWgL« (c«).
jå¤Âwikbfh©lmWitÁ»¢irkU¤Jt®mÂftUkhd¤ij<£Lth®. Ïš
thu«v‹wfU¤Jfhz¥gL»wJ. Ïj‹mo¥gilæšÏyhgnfh£ghL,Ïyhg¤Â‹
thu¡nfh£ghLv‹WmiH¡f¥gL«.
kh®õš ‘nghè thu«’ v‹w fU¤ij ÏaªÂu§fŸ k‰W« kåjdhš
cUth¡f¥g£lfUéfnshLbjhl®ògL¤ÂTW»‹wh®.
“thu« v‹gJ všyh c‰g¤Â¡ fhuâfS¡F« bghUªj¡ToaJ“ v‹W
eÅd thu¡ nfh£ghL fUJ»‹wJ. njitnahL x¥ÃL« bghGJ më¥Ã‹ msÎ
befœ¢Áa‰wjhfÏU¥Ã‹thu«njh‹W«.
eÅd bghUëašm¿P®fŸ thu¤ijés¡f, ‘kh‰W tUthŒ’ v‹w gj¤ij
ga‹gL¤J»‹wd®. kh‰W tUthŒ v‹gJ xU c‰g¤Â fhuâia, mL¤j Áwªj
c‰g¤Âæš <LgL¤J«bghGJ »il¡F« tUthahF«. ÏJ j‰nghija gâæ‹
ÃwthŒ¥ò¢ bryit¡F¿¡F«. j‰nghJ gâah‰W«ãWtdÂnyÏU¤Â¡bfhŸs
xUfhuâ¡FtH§fnt©oaCÂankÃwthŒ¥ò¢brythF«.
Mfntkh‰W¥ga‹tUthiaélmÂfkhf¢brY¤J«bjhifnabghUshhu
thukhF«. xU Ãugykhd bj‹åªÂa Áåkh eof® rhjhuzkhf Ïu©L nfho
%ghŒ tUkhd« bgW»wh®. Ϫ¥ gl¤Âš eo¡f _‹W nfho %ghŒ tUkhd«
bg‰whšmtUilakh‰W¥ga‹tUthŒxUnfhoahF«.Ϫ¥gl¤Âšeo¥gj‰F
mt®bgW«TLjštUthahdxUnfho%ghŒbghUshjhuthukhF«. eÅdthu¡
nfh£gh£o‹go,thu«v‹gJãy¤Â‰Fk£L«bfhL¡f¥gLtšiy.k‰wc‰g¤Â¡
fhuâfë‹tUkhd¤ÂY«thu«fhz¥gL«.
nghè thu« (Quasi Rent)
ÏaªÂu§fëèUªJ«, c‰g¤Â¡fhf kåjdhš cUth¡f¥g£l
fUéfëèUªJ« bgw¥gL« tUkhd« nghè thu« vd¥gL« v‹W kh®õš
TW»‹wh®.
Áy ÏaªÂu§fS«, kåjdhš cUth¡f¥g£l fUéfS« FW»a fhy¤Âš
njitnahL x¥ÃL«nghJmë¥Ãš be»œ¢Ám‰wit. cjhuzkhf xUF¿¥Ã£l
gUtfhy¤Âš,Û‹fS¡fhdnjitmÂfç¡F«bghGJglFfS¡FfhdnjitÍ«
mÂfç¡F«. Mdhš glFfë‹ më¥ig äf¡ FW»a fhy¤Âš F¿¥ghf Xçuéš
mÂfç¡f KoahJ. Mfnt, glF it¤ÂU¥ngh® rhjhuz tUkhd¤ijél mÂf
tUkhd¤ij<£Lth®fŸ.Ïijnanghèthu«v‹Wkh®õšfUJ»wh®.glFfë‹
më¥òmÂfç¡f¥gL«bghGJϪj¥nghèthu«kiwªJéL«.
Tè (Wages)
Tèv‹gJciH¥Ã‰FbfhL¡f¥gL«btFkÂahF«. TèÏUtif¥gL«
1. gz¡Tè (Money Wages) 2. c©ik¡ Tè (Real Wages). gz¡Tè v‹gJ
bgausÎ Tè mšyJ Ïašò¡ Tè (Nominal Wages) v‹W« miH¡f¥gL«.
c©ik¡Tè v‹gJ gz¤jhš bgw¡Toa g©l§fŸ k‰W« gâfis¡F¿¡F«.
162
ÏJgz¤Â‹th§F«r¡Âia¥bghU¤JmikÍ«. gz¤Â‹th§F«r¡Â,éiy
g£l¤ij¥ bghW¤J mikÍ«. xU eh£oš cŸs bjhêyhs®fë‹ thœ¡if¤ ju«
mt®fsJ c©ik¡ Tèia¥ bghW¤J mikÍ«. g©iz¤ bjhêyhë äf¡
Fiwthd gz¡ Tèiana bgWth‹. Mdhš czΫ, j§FälK« Ïytrkhf
bg‰whšmJΫc©ik¡Tèæšml§F«.
Tè¡nfh£ghLfŸ (Theories of Wages)
Tè¡nfh£ghLfŸ gy tif¥gL«. mitfshtd.
1. ÃiH¥òk£l¡Tè¡nfh£ghL(The Subsistence Theory of Wages).
2. thœ¡if¤juTè¡nfh£ghL(The Standard of Living Theory).
3. Tèã¡nfh£ghL(Wage Fund Theory)
4. v¢rcçik¢Tè¡nfh£ghL(The Residual Claimant Theory)
Áy K¡»a j‰fhy¡ Tè¡nfh£ghLfshtd.
1. ÏW ãiy c‰g¤Â¤ Âw‹ Tè¡nfh£ghL (The Marginal Producitivity Theory of Wages) 2. m§fhomšyJrªij¡Tè¡nfh£ghL (The Market Theory of Wages) and3.ngu¤Âwik(m)ngur¡ÂTè¡nfh£ghL(The Bargaining Theory of Wages).
giHa¡ Tè¡ nfh£ghLfŸ
(Early Theories of Wages)
1. ÃiH¥ò k£l¡ Tè¡ nfh£ghL: Ï¡nfh£gh£o‹go bjhêyhë¡F¤
bfhL¡f¥gL« TèahdJ mtuJ mo¥gil¤ njitia k£Lnk ó®¤Â brŒtjhf
ÏU¡F«. ÃiH¥ò k£l¡ Tèia él Fiwthf tH§»dhš, g£oåahš Ïw¡f
neçL«.mJciH¥Ã‹më¥igFiw¡F«.
FiwghL
Ïj‹ K¡»a FiwghL ahbjåš, Tèia mÂf¥gL¤J«bghGJ k¡fŸ
bjhifÍ«mÂfç¡F«v‹wvLnfhis¢rh®ªJŸsJ.kåj®fŸéy§FfëèUªJ
khWg£lt®fŸ. vdnt mo¥gil¤ njit jéu, kåjU¡F Áy trÂfS«
njit¥gL»wJ. Ï¡nfh£ghL, Ïij fz¡»š vL¤J¡ bfhŸséšiy ÏJ xU
jiyg£rkhdJ. njit¥ g¡f¤Âš brašgL« fhuâfis ÏJ j鮤Jé£lJ.
Ï¡nfh£ghLjtwhdmwbe¿¡fU¤J¡fismo¥gilahf¡bfh©lJ.
2.thœ¡if¤ju¡Tè¡nfh£ghL:(The Standard of Living Theory) TèahdJ
bjhêyhs®fë‹thœ¡if¤ju¤ijmo¥gilahf¡bfh©lJv‹WTW»‹wJ.
ÂwdhŒÎ:
thœ¡if¤ ju Tè¡nfh£ghlhdJ ÃiH¥ò k£l¡ Tè¡nfh£gh£il él
ÁwªjJ v‹gš Iaäšiy. thœ¡if¤ ju¤Â‰F« Tè¡F« beU§»a bjhl®ò
163
c©L v‹gJ c©ik. Mdhš vJ fhuâ, vJ éisÎ v‹w TWtJ Á¿J
fodkhF«.
3.Tè ã¡ nfh£ghL
(The Wage Fund Theory)
TèahdJ k¡fŸ bjhif¡F« _yjd¤Â‰F« Ïilna cŸs
é»j¤ij¥ bghW¤J mikÍ« v‹W Ï¡nfh£ghL TW»‹wJ. _yjd« v‹gJ
Tèia tH§Ftj‰fhf xJ¡f¥g£l ã v‹W bghUŸ. k¡fŸ bjhif v‹gJ
bjhêyhs®fis¡ F¿¡F« bjhêyhs®fë‹ më¥ò mÂfç¤jhš Tè FiwÍ«.
bjhêyhs®fë‹më¥òFiwªjhš,TèmÂfç¡F«.
ÂwdhŒÎ:
TèmÂfç¤jhšk¡fŸbjhifÍ«mÂfç¡F«v‹WÏ¡nfh£ghLfUJ»wJ.
Mdhš Ïj‰»ilna vªj neuo¤ bjhl®ò« Ïšiy. nkY« Tè caU«bghGJ
Ïyhg«FiwÍ«v‹W«Ï¡nfh£ghLfUJ»wJ.ÏJc©ikašy. Vbdåš, ešy
thâgãiyæšTèÍ«ÏyhgK«caU«.
4. v¢r cçik¡ Tè¡nfh£ghL
(The Residual Claimant Theory)
‘Tè v‹gJ bkh¤j c‰g¤ÂæèUªJ, thu«, t£o, k‰W« Ïyhg¤ij¡
fê¤jË vŠRtj‰F rkkhF«” v‹W th¡f® (Walker) TW»wh®. Ãw c‰g¤Â¡
fhuâfS¡Fça CÂakhd thu«, t£o, Ïyhg« M»at‰iw tH§»a ÃwF
vŠÁanjTèahf¡bfhL¡f¥gL»wJ.
ÂwdhŒÎ:
Ï¡nfh£gh£o‹go, vŠÁanj TèahF« v‹W TW»‹wJ. Mdhš
c©ikæš Tè v‹gJ K‹T£ona bfhL¡f¥gL« j‹ik thŒªjjhF«. Mfnt
TèahdJKjèšbfhL¥gjhF«.ÏyhgkhdJ,ÏWÂæš»il¥gjhF«.
eÅd Tè¡ nfh£ghL:
1. ÏWÂãiy c‰g¤Â¤ Âw‹ Tè¡nfh£ghL (The Marginal Productivity Theory of Wages)
ÏWÂãiyc‰g¤Â¤Âw‹Tè¡nfh£ghLv‹gJÏWÂãiyc‰g¤Â¤Âw‹
g»®Î¡ nfh£gh£il¥ (bghJ g»®Î nfh£ghL) ga‹gL¤Â cUth¡f¥g£lnjMF«.
ãiwÎ¥ngh£oãyΫnghJTèv›thWÔ®khå¡f¥gL»wJv‹gijÏ¡nfh£ghL
és¡F»wJ.ÏWÂãiyc‰g¤Â¤Âw‹nfh£gh£o‹go,bjhêyhëæ‹Tèmtuhš
c‰g¤ÂbrŒa¥g£lÏWÂãiyg©l§fë‹kÂ¥ò¡FrkkhfÏU¡F«.
xU c‰g¤Â mik¥ò, nkY« nkY« ciH¥Ã‹ myif mÂfç¡f mÂfç¡f,
ÏWÂãiyc‰g¤ÂFiwªJbfh©nlbršY«.Ïj‰FFiwªJbršéisÎéÂna
fhuzkhF«. Mfnt, Tè, ÏWÂãiy c‰g¤Â g©l§fë‹ k¥ÉF rkkhF«
164
tiu c‰g¤Âahs®, ciH¥ig mÂfç¤J¡ bfh©nl bršth®. ciH¥Ã‹ myFfŸ
mid¤J«xnukhÂçahfÏU¡fnt©L«v‹WfUj¥gL»wJ.MfntÏWÂãiy
my»‹c‰g¤Â¤Âw‹,vªjé»j¤ÂšTèmë¡f¥gL«v‹gijÔ®khå¡»wJ.
ÂwdhŒÎ:
X›bthU g©lK« xU T£L¥ bghUshF« (Joint Product) x›bthU
c‰g¤Â¡ fhuâÍ«c‰g¤Â brŒÍ« g©l§fë‹msitms¡fKoahJ.mÂY«
Áy ciHgghs®fë‹ (kU¤Jt®, eof® k‰W« tH¡FiuP® ngh‹nwh®) ÏWÂãiy
c‰g¤Â¤Âwidms¥gJv‹gJä¡ffodkhF«.
2. Ï¡nfh£ghL ãiwÎ¥ ngh£oia mo¥gilahf¡ bfh©lJ. Mdhš
eilKiwæšãiwFiw¥ngh£onaãyλwJ.
3.K‰WçikæšTèahdJÏWÂãiyc‰g¤Â¤ÂwidélFiwthfcŸsJ.
ciH¥igRu©LjnyÏj‰FfhuzkhF«.
4. Tè v‹gJ K‹gzkhf tH§f¥gL»wJ. Ï«KjY¡F t£oahf xU
F¿¥Ã£l bjhifia fê¤jÃwFÏWãiyc‰g¤Â¤ÂwidélFiwthfntTè
tH§f¥gL»wJ.MfntTèv‹gJfêÎ(Discount)brŒa¥g£lÏWÂãiyc‰g¤Â
MF«.
5. bghUshjhu¤Âš ãyΫFiwªjTèiaÍ«tUkhd V‰w¤ jhœÎfisÍ«
ãaha¥gL¤j Ï¡nfh£gh£oid¥ ga‹gL¤j¡TlhJ. Ru©lèdhnyna Tè
Fiwthf cŸsJ. nk‰f©l FiwghLfŸ ÏU¥ÃD«, Tèia¤ Ô®khå¡F« xU
fhuâiabtë¡bfhz®»wJ“v‹Wkh®õšTW»‹wh®.
m§fho¡ Tè¡ nfh£ghL
Ï¡nfh£ghL, Tèia ciH¥Ã‰fhd éiyahf¡ fUJ»‹wJ. k‰w
éiyfis¥ ngh‹nw TèÍ« m§fho¢ r¡Âfshd njit, më¥ò M»at‰whš
Ô®khå¡f¥gL»wJ.
bghJthf ciH¥Ã‹ më¥ò, ntiy brŒa jahuhf cŸs k¡fë‹ bkh¤j
v©â¡ifia¡F¿¡F«.ÁytifahdciH¥Ã‰FmÂfmšyJÚ©lfhygæ‰Á
njit¥gL»wJ. Ï¥gæ‰Á fhy¤Âš ciH¥ghs®fŸ j§fSila tUkhd¤ij
Âahf«brŒant©oÍŸsJ. ciH¥ò¢bryit¡fz¡»L«bghGJÂahf«brŒj
tUkhd¤ijÍ«ftd¤ÂšbfhŸSjšnt©L«.
ciH¥Ã‹ njit: ciH¥Ã‹ njitahdJ xU jUé¡f¥g£l njitahF«.
g©l§fë‹ njitia v®gh®¤nj eÅd c‰g¤Â eilbgW»wJ. thâg« ešy
ãiyæš eilbgW« bghGJ, ciH¥Ã‰fhd njit mÂfkhf ÏU¡F« _yjd«,
kèthf»il¡F« bghGJciH¥Ã‰F_yjd¤ij gÂÄLbrŒaKa‰ÁbrŒth®.
KjÄLmÂfç¡F«bghGJciH¥Ã‰fhdnjitÍ«mÂfç¡F«.
ciH¥Ã‰fhd m§fho¥ ngh£oæš, TèahdJ ciH¥Ã‰fhd njitÍ«
më¥ò«rkkh¡F«nghJrkãiycUt»wJ.
165
O N X
W E
Y
DL
DL
SL
SL
njit k‰W« më¥ò (ciH¥ò)
tiu¥gl« 9.4
Tè
gl« 9.4šDL tisnfhLciH¥Ã‰fhd njitia¡F¿¡F«.SL tisnfhL
ciH¥Ã‰fhd më¥ig¡ F¿¡F«. ciH¥Ã‰fhd njitÍ« më¥ò« X-m¢Áš
F¿¡f¥g£LŸsJ. TèahdJ Y-m¢Áš F¿¡f¥g£LŸsJ. ciH¥Ã‰fhd
njit (OQ) mj‹ më¥Ã‰F OQ rkkhF« òŸëæš (E) TèahdJ (OW)
Ô®khå¡f¥gL»wJ.
më¥ig él njit mÂfkhf ÏUªjhš TèÍ« mÂkhf ÏU¡F«. mnj
nghšmë¥igélnjitFiwthfÏUªjhšTèÍ«FiwthfÏU¡F«. më¥Ã‹
g¡f¤Âš, ãiwa FiwghLfŸ (Imperfections) fhz¥gL»‹wd. bjhêyhs®fŸ
Ïl«bga®jšfodkhdx‹W.ÁytifahdciH¥Ãšg‰wh¡Fiwfhz¥gL»wJ.
(c«). kU¤Jt®fŸ, bgh¿ahs®fŸ) Áy bjhêšfëšciH¥Ã‹më¥ghdJ bjhê‰
r§f§fshšf£L¥gL¤j¥gL»wJ.
ngur¡Â Tè¡nfh£ghL
(The Bargaining Theory of Wages)
T£L ngu r¡Âæ‹ _ykhf¡ Tèia¤ Ô®khå¥gš bjhê‰r§f§fë‹
bršth¡ifÏ¡nfh£ghL tèÍW¤J»wJ. Ï¡nfh£gh£o‹go,Tèæ‹msthdJ
bjhê‰r§f§fë‹ ngu« ngR« r¡Âia¥ bghW¤J mikÍ«. bjhê‰r§f§fë‹
cW¥Ãd®fë‹ v©â¡if, r§f¤Â‹ ãÂãiy, ntiy ãW¤j§fë‹ _y«
bjhêèšÏl®ghLfisV‰gL¤J«r¡ÂM»at‰iw¥bghW¤Jbjhê‰r§f§fë‹
r¡Â (Âwik) mikÍ«. Áwªj thâg ãiy, KG ntiy ãiyfhy§fëš
bjhê‰r§f§fŸ tèik thŒªjjhf ÏU¡F«. thâg kªj ãiy, ntiyæšyh¤
©lh£l«M»afhy§fëšbjhê‰r§f§fŸtèika‰whfÏU¡F«.
ciH¥Ã‹ më¥ig¡ f£L¥gL¤Jjš _ykhf mit Tèia mÂfç¡f¢
brŒÍ«(c«.)bjhê‰r§f§fë‹cW¥Ãd®fisk£Lnkntiyæšãaä¡fnt©L«
v‹Wm¿ÎW¤J«.Ïj‰FÂiuæl¥g£lbfhŸif(Closed Shop Policy) v‹Wbga®.
Fiwªjg£rCÂa«tH§f¥gléšiybaåš, ntiy ãW¤j§fis nk‰bfhŸtjhf
bjhê‰r§f§fŸäu£L«.
166
t£o (Interest)
_yjd¤ij¥ ga‹gL¤Jtj‰fhf¡ bfhL¡f¥gL« éiy t£o vd¥gL«.
Ïj‰Fãfut£omšyJJhat£ov‹Wbga®. muRg¤Âu§fë‹_y«<£l¥gL«
t£onaÏj‰FxUÁwªjvL¤J¡fh£lhF«. ãfut£ojéu,Ïl®¥ghLfS¡fhd
btFkÂ, tr¡Fiwé‰fhd CÂa«, gâ¡fhd CÂa« M»ait bkh¤j
t£oæš ml§F«. Ïl®¥ghLfŸ v‹gJ tâf Ïl®¥ghLfŸ k‰W« brhªj
Ïl®¥ghLfS« ml§F«. (c«) ϪÂa étrhæ¡F¡ bfhL¡f¥gL« fl‹fis¤
ÂU«g¥ bgWtš cŸs Ïl®¥ghL fhuzkhf gz¤ij¡ fl‹ bfhL¥gt® mÂf
t£o tNè¥gh®. bghJthf gz¤ij k¡fŸ buh¡fkhf it¤ÂU¡f éU«òt®.
Ïj‰F Ú®ik¤j‹ikæyhd brh¤J v‹W bga® (Liquidity Preference), xUtU¡F
fl‹bfhL¡f¥g£lhš,m¥gz«Áyfhy¤Â‰FÂU«gbgwKoahJ. ÏJnttr¡
FiwÎ (Inconvenience) vd¥gL«. Ï›tr¡Fiwit <L brŒa mÂf¥goahd
tUkhd¤ij¡ bfhL¡f nt©L«. Mfnt bkh¤j t£o v‹gJ ãfu t£oÍl‹
nk‰T¿aitmid¤J«ml§F«.
t£o¡ nfh£ghLfŸ (Theories of Interest)
1. JŒ¥ò¤ j鮥ò mšyJ fh¤ÂU¤jš t£o¡ nfh£ghL (The Abstinence or Waiting Theory of Interest)
2. fhyéU¥g¡nfh£ghL (The Agiotheory and Time Preference Theory)
3. ÏWÂãiyc‰g¤Â¡nfh£ghL(The Marginal Production Theory)
4. bjh‹ik nrä¥ò-KjÄ£L nfh£ghL (Classical Theory of Saving and Investment)
5. fl‹ã¡nfh£ghL(Loanable Funds Theory)
6. t£og‰¿aÚ®ik¡nfh£ghL
ehrh Óåaç‹ Ef®Î¤ j鮥ò nfh£gh£o‹go, t£o v‹gJ bršt¤ij
cldoahf Ef®tÂèUªJ éy»æU¡F« mšyJ fh¤ÂU¡F« braY¡F¡
bfhL¡f¥gL« btFkÂahF«. k¡fŸ nrä¡»wh®fŸ v‹whš cldo Ef®it
j鮡»wh®fŸ v‹gJ bghUshF«. ÏJ Á¿J Âahf¤ij¡ F¿¡»wJ. nrä¥ig¤
Jh©Ltj‰fhf¡ bfhL¡f¥gL« btFkÂna t£oahF«. Mdhš jé®jjY¡F
(Absitenance)gÂyhffh¤ÂU¤jš(Waiting)v‹Wkh®õšTw»wh®.
Vínah nfh£ghL k‰W« fhy éU¥g¡nfh£ghL
Ï¡nfh£gh£oš ngh« - nghFt®¡ TWtJ v®fhy¤Â‰fhd ãfœfhy
C¡f¤bjhif k‰W« v®fhy Ef®itél ãfœfhy Ef®itna k¡fŸ éU«òt®
v‹W«mj‰F <L brŒa¡ bfhL¡f¥gL«éiyna t£oMF«TW»wJ. Ï®é‹
Ãõç‹fhyéU¥g¡nfh£ghLAgionfh£ghLngh‹wnjMF«.ÏWÂãiyc‰g¤Â¤
Âw‹ nfh£ghL, ÏWÂãiy c‰g¤Â¤ Âw‹ g»®Î¡ nfh£gh£oèUªJ bgw¥g£l
x‹whF«.t£oahdJ_yjd¤Â‹ÏWÂãiyc‰g¤Â¤ÂwD¡F¢rkkhfÏU¡F«
v‹WTw»wJ.
167
bjh‹ik t£o¡ nfh£gh£o‹go, t£o ÅjkhdJ _yjd¤Â‰fhd njit,
më¥òM»ar¡Âahšã®zæ¡f¥gL»wJ.Ï¡nfh£ghL,t£oÅj«,nrä¥ò,KjÄL
Ït‰¿‰»ilnaahd neuo¤ bjhl®ò cŸsJ v‹w vLnfhis¢ rh®ªjJ. t£oÅj«
caU«bghGJnrä¥òcaU«.t£oÅj«FiwÍ«bghGJKjÄLmÂfç¡F«v‹W
bjh‹ik¥ bghUëaš m¿P®fŸ e«Ãdh®fŸ. nrä¥ò KjÄ£L¢ rkãiyia t£o
Åj«Ô®khå¡»wJ.
fl‹ ã¡ nfh£ghL׃
K. é¡brš k‰W« bl‹å° uhg®£r‹ k‰W« gy® Ï¡nfh£gh£il
më¤JŸsd®. bjh‹ik t£o¡nfh£gh£il él fl‹ ã¡nfh£gh£o‹ všiy
éçthdjhF«. ãfœfhy tUkhd¤ÂèUªJ nrä¥ò k£LkšyhJ, t§»¡fl‹,
gJ¡f¥g£l KjÄ£il btë¡bfhz®jš k‰W« KjÄL brŒjij Û£lš
M»a mid¤ijÍ« cŸsl¡»aJ fl‹ ãÂahF«. nrä¥ò v‹gJ ãfœfhy
tUkhd¤ÂèUªJ nrä¡f¥g£lij¤ jh‹ F¿¡F« v‹W bjh‹ik¥ bghUëaš
m¿P®fŸfUJ»‹wd®.t§»¡flD«KjÄ£L¡FK¡»afl‹fUéahF«v‹gJ
ek¡FbjçÍ«.
bjh‹ik¡ nfh£gh£o‹go, KjÄ£L¡F k£Lnk nrä¥ònjit v‹W
fUj¥g£lJ. Mdhš fl‹ ã¡ nfh£gh£o‹go KjÄ£L¡F k£Lkšyhkš
bršt¤ij¥gJ¡Ftj‰F«njit¥gL»wJv‹WfUJ»wJ.
t£o v‹gJ KjÄ£ilÍ« nrä¥igÍ« rh®ªjJ v‹W bjh‹ik¡ nfh£ghL
fUJ»wJ r=f(S,I). Mdhš fl‹ ã¡ nfh£gh£o‹go t£o ÅjkhdJ eh‹F
kh¿fis¢rh®ªjJ.
r=f(I, S, M,L,)
r –v‹gJt£oÅj«
I –v‹gJKjÄL
S – v‹gJnrä¥ò
M – v‹gJt§»¡fl‹
L – v‹gJgJ¡fmšyJbuh¡fkhfit¤ÂU¡féU«ò«gz«
168
gl«9.5šStisnfhLnrä¥igÍ«,MtisnfhLt§»¡flidÍ«(gJ¡fš,
KjÄLKjèat‰¿šÏUªJÛ£f¥g£lbršt«F¿¡»wJ).
S+M tisnfhL, ntWg£lt£o Åj¤Âšmë¡f¥gL« bkh¤j fl‹ãÂia¡
F¿¡F«.
njit¥g¡f¤Âš I tisnfhL KjÄ£o‰fhd njitia¡ F¿¡F« L
tisnfhL gad‰w buh¡f ÏU¥ò mšyJ gJ¡Ftj‰fhd gz¤ njitia¡
F¿¡F«. I+LtisnfhLgšntWt£oÅj¤Âšnjit¥gL«bkh¤jfl‹ãÂia¡
F¿¡F« rªij t£o Åjkhd rm, S+M tisnfhL, I+L tisnfhL« rªÂ¡F«
òŸëæš Ô®khå¡f¥gL»wJ. Ï›t£o Åj¤Âš fl‹ ã¡fhd bkh¤j njitÍ«
më¥ò«x‹W¡bfh‹WrkkhfÏU¡F«.bjh‹ik¡nfh£gh£ošrn rhjhuzt£o
Åj« I k‰W« StisnfhLfŸx‹iwx‹Wbt£L« òŸëæšÔ®khå¡f¥gL»wJ.
mjhtJt£oÅj«rn MfÏU¡F«bghGJKjÄ£o‰fhdnjitnrä¥Ã‹msé‰F
(më¥Ã‰F)rkkhfÏU¡F«.
ÂwdhŒÎ
1. fl‹ ã¡ nfh£ghL bjh‹ik t£o Åj¡ nfh£gh£il él nk«g£lJ
v‹gš Iaäšiy. nrä¥ò t£o Åj¤ij rh®ªjJ v‹w vLnfhismo¥gilahf¡
bfh©ljhšÏ¡nfh£ghLFiwTw¥g£LŸsJ.
2. KjÄ£o‹msédhš, ntiyãiy, tUkhd«, nrä¥òM»at‰¿š V‰gL«
kh‰w¤ijÏ¡nfh£ghLòw¡fâ¤Jé£lJ.
Ñ‹Á‹ Ú®ik éU¥g¡ nfh£ghL
(Keynesian Liquidity Preference Theory of Interest)
bghJthf, k¡fŸ j§fsJ brh¤Â‹ xU gFÂia buh¡fkhf it¤ÂU¡f
éU«òt®. buh¡f« v‹gJ Ú®ik¤ j‹ikÍila brh¤J MF«. "xU F¿¥Ã£l
fhy¤Â‰F buh¡fkhf it¤ÂU¥gij¡ j鮥gj‰fhf¡ bfhL¡f¥gL« btFkÂna
t£o"v‹WÑ‹RTW»‹wh®.
t£ov‹gJgz¤ij¥gJ¡fhkšÏU¥gj‰fhfbfhL¡f¥gL«btFkÂahF«.
_‹W neh¡f§fS¡fhf k¡fŸ gz¤ij buh¡fkhf it¤ÂU¡f éU«òt®
v‹WÑ‹RTW»‹wh®.mitfŸ
1.gçkh‰wneh¡f«(Transaction Motive)
2.K‹bd¢rç¡ifneh¡f«(Precautionary Motive)
3.Cfthâgneh¡f«(Speculative Motive)
gçkh‰w neh¡f« v‹gJ m‹whl¢ bryÎfis nk‰bfhŸs it¤ÂU¡F«
buh¡f gzkhF«. v®ghuh bryÎfis¢ rkhë¡f k¡fŸ buh¡fkhf gz¤ij
it¤ÂU¡f éU«òt®. ÏJnt K‹bd¢rç¡if neh¡f gzkhF«. Rªijæš
v®fhy¤Âš, v‹d el¡F« v‹gij C»¤j¿ªJ, Ïyhg neh¡f¤Â‰fhf¢
169
brašgLtJCfneh¡fkhF«v‹WÑ‹RTW»‹wh®. t£oÅj¤ijÔ®khå¥gš
Cf neh¡fnk K¡»a¤Jt« thŒªjJ. Cf neh¡f¤Â‰fhf it¤ÂU¡F«
gz¤njitt£oÅj¤njhLv®fâa¤bjhl®òcŸsJ.
xUòw« Ú®ik éU¥gK«, kWòw« gz më¥ò« t£o Åj¤ij Ô®khå¡»wJ
v‹WÑ‹RfUJ»‹wh®.
gl« 9.6š “L” v‹gJ Ú®ik¤ j‹ik bfh©l gz¤ijÍ«, ‘M’v‹gJ gz
më¥igÍ« F¿¡F«. r v‹gJ t£o Åj¤ij¡ F¿¡F«. “L” tis¡nfhL« “M”
tisnfhL« bt£L« òŸëæš t£o Åj« Ô®khå¡f¥gL»wJ. gz¤njit L1 ¡F
mÂfç¡F« nghJmšyJ gzmë¥ò “M1”¡FFiwÍ«bghGJt£oÅj« “r1”Mf
mÂfç¡F«.
ÂwdhŒÎ
Ñ‹Á‹nfh£ghL,bghJt£o¡nfh£ghLMF«.k‰wt£o¡nfh£ghLfisél
äf¢ ÁwªjjhF«. Ï¡nfh£gh£oš Ú®ik¤ j‹ik¡F mÂf K¡»a¤Jt«
bfhL¤JŸsh® v‹W k‰w m¿P®fŸ Fiw TW»‹wd®, nrä¥ò ÏU¡F«
bghGJjh‹ Ú®ik¤j‹ik cilajhf ÏU¡f nt©Lkh? v‹w nfŸé vG«.
nrä¥òÏšyhkš Ú®ik¤ j‹ik¡F¥ gz¤ijmë¡fKoahJ. Ú®ik¤ j‹ika‰w
nrä¥ò¡FbfhL¡f¥gL«éiynat£oÅjkhF«v‹Wn#¡f¥itd® (Jacob Viner) fUJ»‹wh®.
Ïyhg«(Profits)
bjhêš mik¥Ã‰F¡ »il¡F« btFkÂna Ïyhg« MF«. bjhêš
ãWtd¤ij cUth¡Fgt® bjhêš Kidnth®. Ïl®ghLfis V‰W¡ bfhŸtJ«
ãiya‰wj‹ikia¤,jh§»¡bfhŸtJ«bjhêšKidnthç‹K¡»a¥gâahF«.
Mfntnk‰f©lgâfS¡fhf¡»il¡F«btFkÂÏyhg«MF«.
170
bkh¤j Ïyhg«(Gross Profit)
g©l§fis c‰g¤Â brŒtj‰F MF« bkh¤j bryé‰F« m¥g©l§fis
é‰gjhš »il¡F« bkh¤j tUthŒ¡F« cŸs ntWghnl bghJthf Ïyhg« v‹W
eh«TW»nwh«.ÏJbkh¤jÏyhg«MF«.
bkh¤j ÏyhgK« ãfu ÏyhgK«
bkh¤jÏyhg«v‹gJãfuÏyhg¤Jl‹KjY¡fhdt£o,ãy¤J¡fhdthu«,
nkyh©ik¡F»il¡F«CÂa«,K‰Wçikæ‹fhuzkhfãWtd¤Â‰F»il¡F«
cgçÏyhgK«nr®ªjjhF«. ÂObu‹Wnjh‹W«thŒ¥Ãdhš»il¡F«tUkhdK«
Ïšml§f«(Windfall Profit)fh‰wo¤JéGªjÏyhg«.
ãfu mšyJ öa Ïyhg¤ij¡ bgWtj‰F, nk‰f©l tUkhd¤ij bkh¤j
Ïyhg¤ÂèUªJ fê¡f nt©L«. Ïl®ghLfis V‰gj‰F«, ã¢rak‰w j‹ikia¤
jh§»¡ bfhŸtj‰F« bfhL¡f¥gL« btFkÂna ãfu Ïyhg« MF«. bjhêš
KidnthU¡FÏJntK¡»agâahF«.gÂÄ£Lg©l§fŸÏšyhjxUg©l¤ij
é‰gid brŒÍ« xnu é‰gidahsnu K‰Wçikahs® Mth®. më¥ig mt®
f£L¥gL¤jKotjhšäifÏyhg¤ijmt®bgwKoÍ«. ÏJntK‰WçikÏyhg«
v‹WmiH¡f¥gL»wJ.
öa Ïyhg« (m) ãfu Ïyhg«
Ïij Ïašò Ïyhg« (Normal Profit),äifÏyhg«(Super Normal Profit) v‹W
Ïu©lhf¥ Ãç¡fyh«. ã¢rak‰w j‹ikia V‰W ãWtd¤ij bjhl®ªJ el¤j
c¤juthj¤ij¤jU«Fiwªjg£rÏyhgnkÏašòyhgkhF«.ÏašòÏyhg¤ijél
mÂfkhf mšyJ cgçahf mšyJ äifahf »il¡F« Ïyhg«, öa Ïyhg¤Â‹
xUgFÂahF«. ãiwÎ¥ngh£oæšxUãWtd«FW»afhy¤ÂšcgçÏyhg¤ij¥
bg‰whY«, Ú©lfhy¤Âš ÏJ kiwªJéL«. K‰Wçik k£Lnk äif Ïyhg¤ij
bjhl®¢Áahf¥bgwKoÍ«.
KjÄ£lhsU«, bjhêš KidnthU« xUtnu v‹W fUJtjhš, giHik¥
bghUëaš m¿P®fŸ t£oiaÍ«, Ïyhg¤ijÍ« ntWgL¤jéšiy. bjhêš
Kidnth® KjÄ£L¡F¢ brhªj¡fhuuhf ÏU¡f nt©Lbk‹w mtÁaäšiy.
bjhêšKidnth®KjÄ£L¡F¢brhªj¡fhuuhfÏU¥gijél,bjhêY¡F¤jiyik
jh§Ftnj K¡»a¥ gâahF«. bjhêš mik¥ò j‹åfu‰w c‰g¤Â fhuâahf
Ï‹Wés§F»wJ.k‰wtUkhd§fisélÏyhg«_‹WtêfëšntWgL»wJ.1.
ÏJv¢rtUkhd« (residual income). 2.Ïyhg«guªjV‰w¤jhœÎfis¡bfh©lJ.
Áyneu§fëšÏJv®kiwahfÏU¡F«.mjhtJe£l§fŸV‰glΫthŒ¥òc©L.
Tèv®kiwahfÏU¥gijãid¤J¥gh®¡fΫKoahJ.3.Ïyhg«ãiya‰wJ.
Ïyhg¡ nfh£ghLfŸ׃
K¡»a Ïyhg¡nfh£ghLfshtd ׃ 1. Ïyhg thu¡ nfh£ghL (Rent Theory of Profit). 2. ÏWÂãiy c‰g¤Â¤ Âw‹ Ïyhg¡ nfh£ghL (The Marginal Productivity theory of Profit) 3.Ïyhg¡Tè¡ nfh£ghL (Wages Theory of Profit) 4.Ïa§Fãiy
Ïyhg¡ nfh£ghL (The Dynamic Theory of Profits).5. ò¤jh¡f Ïyhg¡ nfh£ghL
171
(The Innovation Theory of Profits).6.Ïl®¥gh£LÏyhg¡nfh£ghL(The Risk Theory of Profits). 7. ãiya‰w j‹ikia¤jh§F«Ïyhg¡ nfh£ghL (Uncertainity bearing Theory of Profits).
1. Ïyhg thu¡ nfh£ghL
Ï¡nfh£gh£oid cUth¡»at® nguhÁça® th¡f® (Prof. Walker) Mth®.
ÏtuJfU¤J¥goÏyhg«v‹gJÂwik¡fhdthu« (Rent of Ability)MF«. Ïyhg«
thu¤ij¥ ngh‹wnj. ãy¤Â‹ brGikahš v‰gL« ntWgh£o‹ fhuzkhf
thu« njh‹W»wJ. mnj nghy Âwikæ‹ ntWgh£lhš njh‹WtJ ÏyhgkhF«.
Mfntjh‹ÏJÂwik¡fhdthu«v‹WmiH¡f¥gL»wJ.
Ï¡nfh£gh£o‹ K¡»a¡ FiwghL v‹dbtåš ÏJ Ïyhg¤Âš cŸs
ntWghLfisk£Lnkés¡F»wJ. Ïyhg« V‹V‰gL»wJ?v‹w nfŸé¡FÏJ
gšTwéšiy.
2. ÏWÂãiy c‰g¤Â¤ Âw‹ Ïyhg¡ nfh£ghL:
Ï¡nfh£ghL, ÏWÂãiy c‰g¤Â¤ Âw‹ g»®Î¡ nfh£gh£o‹
mo¥gilænyna mikªJŸsJ. ãiwÎ¥ ngh£oæš, bjhêš mik¥Ã‹ ÏWÂãiy
c‰g¤Âæ‹k¥ÉF¢rkkhdnjÏyhg«v‹WÏ¡nfh£ghLTw»wJ.
ÏWÂãiy c‰g¤Â¤ Âw‹ nfh£gh£o‹ mid¤J FiwghLfS« Ïj‰F«
bghUªJ«.
3. Tè Ïyhg¡ nfh£ghL
ÏyhgkhdJTèæèUªJntWg£lJmšyv‹WnguhÁça®lhÁ¡TW»wh®.
bjhêš mik¥ghsç‹ jå¤ Âwik¡fhd Tèna Ïyhg« MF«. ÏjDila
Fiwghlhf v®kiw Ïyhg¤ij¥ g‰¿ eh« Twyh«. Mdhš v®kiw Tèia¥
g‰¿ eh« Tw KoahJ. bjhêš mik¥ò v‹gJ jå¤ j‹ik thŒªj c‰g¤Â¡
fhuâahF«.MdhšÏJciH¥ÃèUªJkhWg£lJ.
4. Ïa§Fãiy Ïyhg¡ nfh£ghL
nguhÁça®»sh®¡ (Prof. Clark)Ï¡nfh£gh£o‹MÁça®Mth®. rKjha¤Âš
V‰gL«K¡»akh‰w¤Â‹(dynamic changes)éisthf¤njh‹WtnjÏyhg«MF«.
g©l§fë‹ c‰g¤Â¢ bryitél¡ TLjyhf th§F« éiyna Ïyhg« MF«.
k¡fŸ bjhifmsÎ,_yjd¤Â‹më¥Ã‹msÎ, bjhêšE£g«, bjhêšmik¥ò
k‰W«éU¥g§fŸM»at‰¿šV‰gL«kh‰w§fë‹éisthf¤njh‹WtnjÏyhg«
MF«. eÅd nfh£ghLfëš x‹whd ÏJ FW»a fhy¤Âš v®gh®¡F« k‰W«
v®gh®¡fKoahjkh‰w§fë‹ntWgh£il¥òw¡fâ¤Jé£lJ.
5. ò¤jh¡f Ïyhg¡ nfh£ghL
ò¤jh¡f« òidtj‰fhd btFkÂna Ïyhg« v‹W R«Õ£l® (Schumpeter) fUJ»‹wd®. ò¤jh¡f« òidjš v‹gJ òÂa f©LÃo¥ig él ÁwªjjhF«.
òÂa f©LÃo¥òfŸ bjhêš elto¡iffëš òF¤j¥gL« bghGJ ò¤jh¡fkhf
172
khW»wJ. òÂa bghU£fis m¿Kf¥gL¤Jjš, mšyJ òÂa c‰g¤Â Kiwfis
m¿Kf¥gL¤Jjš, òÂa rªijia cUth¡Fjš Kjèad ò¤jh¡f¤Âš ml§F«.
bjhêšKidnth® jh‹ ò¤jh¡f¤ij m¿Kf¥gL¤J»wh®. ÏtUila ò¤jh¡f
elto¡iffshš, bghUshjhu K‹nd‰wK« rKjha kh‰w§fS« V‰gL»‹wd.
vdntò¤jh¡f¤Â‰FÏyhg¤ij¥bgW»wh®.
Ïyhg«njh‹Wtj‰F¥ò¤jh¡f«xUK¡»afhuzkhfÏUªjhY«,ÏJx‹W
k£Lnk fhuzkšy. ÏJ Ïl® jh§F« gâia¥ òw¡fâ¤Jé£lJ. ÏJnt Ïj‹
K¡»aFiwghL.
6. Ïl®jh§F« Ïyhg¡ nfh£ghL
bjhêš Kidnthç‹ Ïl®jh§F« Âwik¡fhf më¡f¥gL«btFkÂna
Ïyhg« v‹W nguhÁça® (Prof. Hawley) TW»‹wh®. Ïl® jh§Fjš v‹gJ
bjhêš Kidnthç‹ K¡»a¥ gâahF«. Ïl® jh§FjY« Ïyhg« <£LjY«
xU§»izªJ bršY« Ï¡nfh£gh£o‹ K¡»a FiwghL, bjçªj Ïl®¥ghLfŸ,
bjçahj Ïl®¥ghLfS¡»ilnaahd bjhl®ig ÏJ ntWgL¤jéšiy. bjçªj
Ïl®ghLfS¡F (c«.) ÂU£L, Ôég¤J fh¥Õ£L brŒJ bfhŸsKoÍ«. bjçahj
Ïl®fisV‰W¡bfhŸtj‰F¡»il¡F«btFkÂnaÏyhg«.Ï›él®ghLfŸmÂf
ãiya‰wj‹ikbfh©litahF«.
7. ãiya‰wj‹ikia¤ jh§F« Ïyhg¡ nfh£ghL:
nguhÁça® ie£ (Prof. Knight) v‹gt® Ï¡nfh£gh£o‹ MÁça®
Mth®. ÏtUila fU¤J¥go, Ïyhg« v‹gJ Ïl® jh§F« gâ¡fhf¡
bfhL¡f¥gLtšiy. ãiya‰w j‹ikia V‰F« gâ¡fhf tH§f¥gL«
btFkÂnaMF«v‹WnguhÁça®ie£TW»‹wh®.
v®fhy« ãiya‰wjhf ÏU¥gjhš Ïl®ghLfis V‰fnt©oÍŸsJ v‹gJ
ÏtuJK¡»afU¤jhF«.ãiya‰wj‹ikiaV‰gnjbjhêšKidnthç‹K¡»a
gâahF«.
bjçÍ« Ïl®ghLfS¡F fh¥ÕL brŒa KoÍ«. Mdhš bjçahj
Ïl®¥ghLfis¡ (ngh£o Ïl®¥ghLfŸ, muR jiypL Ïl®¥ghLfŸ) fh¥ÕL brŒa
KoahJ. bjhêšKidnth®Ïªjãiya‰wj‹ikiaV‰gjhšÏyhg«<£L»wh®.
Ϫj ãiya‰w j‹ikia V‰gJ k£Lnk bjhêšKidnthç‹ gâm‹W v‹gJ
K¡»aFiwghlhF«.
KoÎiu
nknyTw¥g£lnfh£ghLfë‹K¡»aFiwghLahbjåš,Ïitmid¤J«
bjhêšKidnthç‹xçUgâfS¡Fk£LnkK¡»a¤Jt«bfhL¤JŸsd. Ïl®
jh§F« gâ, ãiya‰w j‹ikia¤ jh§F« gâfSl‹ k‰W« gy gâfisÍ«
bjhêš Kašnth® nk‰bfhŸS»wh®. vdnt Ïyhg« v‹w btFkÂia V‰f
jFÂÍilatuh»wh®.
173
gæ‰Á
gFÂ - m
I. rçahd éilia¤ nj®ªbjL¡fΫ
1. thu«v‹gJÏjDŸx‹iwga‹gL¤Âaj‰fhfbfhL¡f¥g£léiy
m._yjd« M.mik¥ò
Ï.ciH¥ò <.ãy«
2. Ïyhg«Ïj‰fhdbtFkÂ
m.ãy« M._yjd«
Ï.ciH¥ò <.mik¥ò
3. ciH¥òV‹njit¥gL»wJ
m.cWÂnjit M.neuonjit
Ï.bgw¥g£lnjit <.be»œ¢Ánjit
4. nghèthu«v‹wfU¤Â‹MÁça®
m.Ml«°ä¤ M.kh®õš
Ï.ç¡fh®nlh <.rhKntšr‹
5. Ú®ikéU¥gnfh£o‹MÁça®
m.J.M.Ñ‹° M.kh®õš
Ï.rhKntšr‹ <.ie£
II. nfho£l Ïl§fis ãu¥òf
6. ÏWÂãiyc‰g¤ÂÂw‹nfh£ghLv‹gJ___________ g»®Înfh£ghL.
7. ÏWÂãiyc‰g¤ÂÂw‹nfh£ghL_________ ngh£orªijæ‹vL¡nfhis
mo¥gilahf¡bfh©lJ.
8. kh‰WCÂa«v‹gJ___________ bryitF¿¥gJ.
9. gz¡Tèv‹gJ___________ Tèv‹W«miH¡fyh«.
10. mik¥igV‰gL¤Jgt®___________
III. bghU¤Jf
11. v¢rcçikTè¡nfh£ghL - m.kh®õš
12. fh¤ÂU¤jšt£o¡nfh£ghL - M.th¡f®
13. fl‹ã¡nfh£ghL - Ï.Ahny
14. Ïa§FãiyÏyhgnfh£ghL - <.òÂabjh‹ikfhynfh£ghL
15. Ïl®jh§F«Ïyhgnfh£ghL - c.»sh®¡
174
IV. ÑœfhQ« édh¡fS¡F XçU brhšèš éilaë¡fΫ
16. ç¡fh®nlhé‹T‰W¥govšyhãy§fS«ts«bgW»‹wd.
17. mid¤J ãy§fS« rkmséš ts« bghUªÂa ãykhf ÏUªjhY«, thu«
vGkh?
18. Vínaht£onfh£gh£o‹MÁça®ah®?
19. Ïyhgthu¡nfh£gh£o‹MÁça®ah®?
20. R«Ã£lç‹Ïyhgnfh£gh£o‹bga®v‹d?
gFÂ – M
ËtU« édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tçfëš éilaë¡fΫ.
21. ÏWÂãiyc‰g¤ÂÂw‹nfh£gh£o‹vL¡nfhŸfŸahit?
22. kh‰WCÂa«v‹gJahJ?
23. c©ik¡Tè¡F«,gz¡Tè¡F«cŸsntWghLahJ?
24. thœifjuTè¡nfh£ghLv‹gJahJ?
25. Ú®ikéU¥gnfh£gh£o‹_‹Wneh¡f§fŸahit?
gFÂ – Ï
ËtU« édh¡fS¡F xU g¡f mséš éilaë¡fΫ.
26. kh®õè‹nghèthu¡nfh£gh£oidétç?
27. ÃiH¥òk£lTè¡nfh£gh£ilg‰¿ÁWF¿¥òtiuf.
28. JŒ¥ò¤j鮥òmšyJfh¤ÂU¤jšt£o¡nfh£ghLg‰¿éth¡fΫ?
29. Ïa§FãiyÏyhgnfh£gh£oidRU¡fkhfTWf.
30. R«Ã£lç‹Ïyhgnfh£gh£oidétç.
gFÂ – <
ËtU« édh¡fS¡F _‹W g¡f mséš éilaë¡fΫ.
31. ÏWÂãiyc‰g¤ÂÂw‹g»®Î¡nfh£gh£oidétç¡fΫ.
32. ç¡fh®nlhé‹thu¡nfh£gh£oidMuhŒf.
33. fl‹ãÂt£o¡nfh£gh£oidétç.
34. Ñ‹ì‹t£o¡nfh£gh£oidéth¡fΫ.
35. Ïyhg« v‹gJ Ïl®ghLfis V‰wš k‰W« ãiya‰w j‹ikia jh§Ftj‰F
më¡f¥g£lbtFkÂ-étç.
175
ghl« 10
tUkhd - ã®za« - vëa nfh£ghL
Ml« °ä¤ (1723-90), jhk° uhg®£ khšj° (1766-1834), nlé£ ç¡fh®nlh
(1772-1823) k‰W« J.B. nr Ït®fŸ äfΫ Ãugykhd bjh‹ikahd bghUshjhu
m¿P®fŸ (tšYe®fŸ)Mth®fŸ. 18 k‰w« 19« Eh‰wh©Lfëš ãyéa ngçaš
Ãu¢ridfS¡F (tUkhd«k‰W«ntiyæ‹ik)KGtot«bfhL¤jh®fŸ.Mdhš
Ït®fSilafU¤J¡fiseÅdbghUshjhutšYe®fS«Ã‹g‰¿d®.
ntiyæšyh Ãu¢rid¡F jilæšyh thâg« më¡F« ԮΠF¿¤j
Ït®fSila fU¤J¡fŸ 1930š bgU« bghUshjhu kªj« V‰g£l tiu V‰W¡
bfhŸs¥g£ld. ‘bgUkªj«’ fhuzkhf¤ jilæšyh thâg¥ bghUshjhu
ehLfshd mbkç¡fh k‰W« ϧ»yhªJ M»a ehLfëš mÂf ntiy
Ï‹ikædhY« (unemployment) k‰W« mÂf c‰g¤ÂædhY« (Glut) rªijfŸ
Kl§»¥nghæd.n#.v«.Ñ‹R (1883-1964)cyf¥bgUkªj¤ijMŒÎbrŒJmtuJ
f£LiufŸ/ò¤jf§fŸ_ykhfngçašbghUshjhu¤ÂšxUòu£ÁiaV‰gL¤Âdh®.
mtuJ fU¤J¡fŸ ntiyæ‹ikia¥ ngh¡f muR¡F bgU« cjéahf ÏUªjd.
j‰fhy ngçaš bghUëaš nfh£ghLfŸ mid¤J« ÏtuJfU¤J¡fisna
mo¥gilahf¡bfh©LŸsd.
bjh‹ik¥ bghUshjhu¤Â‹ KG ntiythŒ¥ò¡ nfh£ghL (Classical Theory of Full Employment)
v›tsÎ c‰g¤Â brŒa¥gl nt©L« v‹gij xU eh£o‹ c‰g¤Â¤
Âw‹ Ô®khå¥gjhf¤ bjh‹ik¥ bghUëay¿P®fŸ fUÂdh®fŸ. xU eh£o‹
bghUshjhu« mjdhš v›tsÎ KoÍnkh m›tsé‰F c‰g¤Â brŒ»wJ. m§F
‘KGntiythŒ¥ò’ãyÎjhf¡fUj¥gL»wJ.vªjxUc‰g¤Â¡fhuâÍ«(F¿¥ghf
ciH¥ò) ntiyæ‹¿ ÏU¡fhJ v‹W Ï¡nfh£ghL fUJ»wJ. mÂfkhfnth,
Fiwthfnthc‰g¤ÂbrŒanthmšyJé‰fnthn#.Ã.nrv‹wbghUëay¿Pç‹
éÂæ‹gorªijc‰g¤ÂbrŒjg©l§fŸmid¤ijÍ«é‰gidbrŒJéL»wJ
n#.Ã. nr m§fho éÂ¥go, xU jilæyh bghUshjhu¤Âš mÂf c‰g¤Ânah,
bgUksÎntiyæ‹iknah,x£Lbkh¤jnjitæšg‰wh¡Fiwnahfhz¥glhJ.
n#.Ã. nræ‹ m§fho éÂ:
ÃbuŠReh£o‹bghUëay¿Puhdn#.Ã.nr.V‹gt®1803M«M©LvGÂa
“muÁašbghUshjhuMŒÎ¡f£Liu” (Treatise on Political Economy) v‹wmtuJ
Ehèš m§fho éÂfis¥, g‰¿ vL¤Jiu¤JŸsh®. mjhtJ, ‘më¥ò mj‰fhd
njitiajhndV‰gL¤Â¡bfhŸ»wJ’ (Supply creats its own demand),x›bthU
g©lc‰g¤ÂÍ«nghÂamsÎtUkhd¤ij¥bgU¡»mj‹_y«m¥g©l§fë‹
é‰gidiacWÂbrŒ»wJv‹gJÏj‹bghUshF«.X›bthUc‰g¤Â¥g©lK«
rªij¡F bfh©Ltu¥gL« fhuz« mt‰¿¡F¥ gÂyhf ntbwh‹iw (g©l¤ij)
bgWtj‰nfMF«.
176
c‰g¤Â btëpL v›tsÎ ÏU¥ÃD«, mjdhš cUth¡f¥g£l tUkhd«
bryΡF rkkhf ÏU¥Ã‹ bkh¤j¤ njitæš g‰wh¡Fiw vHhJ. vdnt, mÂf
c‰g¤Ânah, ntiyæ‹iknah ÏU¡F« v‹w T‰iw ‘nr’ V‰W¡bfhŸséšiy.
bghUshjhu¤Âš “KG ntiy thŒ¥ò ãiy” ÏU¡F«. Ïj‰F Ñœ¡fhQ«
vLnfhŸfismt®ifah©lh®.
1. Ïšy§fë‹ mid¤J tUkhd§fS« g©l§fŸ k‰W« gâfë‹
Ef®é‰nfbryél¥gL»wJ.
2. m§nf muÁ‹ brašghLfŸ VJ« Ïšiy (tçéÂ¥ò Ïšiy, muÁ‹
bryédnkJäšiy,éiy¡f£L¥ghLngh‹witÏšiy).
3. mJ xU mil¡f¥g£lbghUshjhu« (Closed economy) mjhtJ ntW
bghUshjhu§fS¡»ilnav›éj¤bjhl®ò«Ïšiy.
c‰g¤Â vJthæD« ntbwhU g©l¤Â‹ njitia mJ cz®¤J»wJ.
TLjšmë¥òTLjšnjitahF«. Ï›thW‘nr’æ‹gF¥ghŒÎKiwg©lkh‰W
(Barter)KiwæšbrašgL»wJ.MæD«gzm¿Kf«Ï›têKiwia¥gh¡fhJ.
c©ikæšg©lkh‰WKiwia¡fh£oY«gz¤Â‹mo¥gilæyhdbghUshjhu«
äfΫ Âw‹ thŒªjJ. jtwhd têæš brY¤j¥g£l c‰g¤Â, j‰fhèfkhf xU
F¿¥Ã£l bjhêèš, F¿¥Ã£l bghUëš mÂf më¥ig V‰gL¤J« v‹gij
kW¥gj‰»šiy. bghUëay¿P® ‘nr’ ϛΩikia V‰W¡ bfh©LŸsh®.
MæD«, Ï¢rkä‹ik (disequiibrium) rªij r¡Âfë‹ (jhnd rçbrŒJ bfhŸS«)
j‹ik fhuzkhf kiwªJéL»wJ. Mdhš ‘nr’ T‰W¥go mÂf c‰g¤Â (Over Production) mšyJ ntiyæ‹ik ϧF ÏU¡f KoahJ bghUëay¿P® ‘nr’æ‹
K¡»a¡TWfisÑœf©lthWbjhF¤j¿ayh«.
1. bghUshjhu«j‹id¤jhndrçbrŒJbfhŸ»wJ.
2. bghJthdmÂfc‰g¤ÂnahmšyJntiyæ‹iknahÏU¡fthŒ¥Ãšiy.
3. mid¤Jts§fS«KGikahfntiy¡fk®¤j¥gL»‹wd.
4. ehLfëilnabghUshjhu«x‹iwx‹Wrh®ªÂU¡F«.
5. bghUshjhu¤Âšbe»œ¢ÁahdTèé»j«ãyΫ.
6. bghUshjhu¤Âšbe»œ¢Áahdt£oÅj«ãyΫ.
7. gz«btW«bghŒ¡fhuz«/kiw¥ò¤Âiu(Veil).
8. g‹dh£Lthâg¤Â‰FcjλwJ.
9. muÁ‹jiypLmtÁaäšiy
bghUëay¿P® ‘nr’ éÂæ‹ FiwghL(Criticism of Say’s Law)
‘nr’ éÂæ‹ FiwghLfis n#.v«.Ñ‹R btë¡ bfhz®ªjh®. 1936M«
M©L ‘nr’ éÂia¡ Fiw T¿ Ñ‹R òu£Áfukhd bghUshjhu¡ nfh£gh£oid
btëæ£lh®. 1930‹ bghUshjhu¥ bgUkªj«, k‰W« mj‹ éisÎ ntiy
177
thŒ¥ò g‰¿a bjh‹ik bghUshjhu¡ nfh£ghLfŸ jtbw‹W«, vdnt mj‹
mo¥gilæyhd ‘nr’ éÂÍ« V‰W¡ bfhŸs¤j¡fjšy, v‹W« Ñ‹R ‘nr’ éÂia
fLikahf¢rhodh®.‘nr’éÂæ‹K¡»a¡FiwghLfshtd.
1. cyf¥bgUkªj¤Âdhš‘nr’éÂæ‹òfœk§»¥nghdJ.
2. <£oatUkhd«mid¤J«v¥nghJ«Ef®é‰nfbryél¥gLtšiy.
3. ÏJnghynt,nrä¥òmid¤J«KjÄLbrŒa¥gLtšiy.
4. Ï›éÂm§fhog‰¿ajtwhdMŒéidmo¥gilahf¡bfh©LŸsJ.
5. ‘x£Lbkh¤j«’(aggregation)v‹wjtwhdfU¤jhšÏJgh¡f¥gL»wJ.
6. x£L bkh¤j më¥ò«, x£L bkh¤j¤ njitÍ« v¥nghJ« rkkhf
ÏU¥gšiy.
7. t£oÅj«rk¥gL¤J«fhuâašy.
8. Kjyhë¤JtKiwv¥nghJ«j‹id¤jhndrçbrŒJbfhŸshJ.
9. ‘ãiwÎ¥ngh£o’v‹gJc©ika‰wxUvLnfhŸMF«.
10. ‘bghUshjhu¤Âš`gz«’xUK¡»a¢r¡ÂahF«.
11. Ï›éÂÚ©lfhy¤Â‰Fk£LnkbghUªJ«.
12. `g©lkh‰W¥’bghUsjhu¤Â‰Fk£Lnk‘nr’éÂbghUªJ«.
j‰nghJ ‘nr’æ‹ é bršy¤j¡fnjh mšyJ gaDŸsnjh mšy vd¤
ÂwdhŒths®fŸ F¿¥ÃL»wh®fŸ, ‘më¥ò jd¡F¤ jhnd njitia V‰gL¤Â¡
bfhŸS«’ v‹gJ v›éj bghUS« cz®¤jéšiy. våD«, x£Lbkh¤j njit
k‰W« x£Lbkh¤j më¥ò¢ rk‹gh£o‹ fhuzkhf KGntiy thŒ¥ò ãyÎtjhš
‘nr’ æ‹éÂia¤ bjh‹ik bghUshjhu¡ nfh£ghL V‰W¡ bfhŸ»wJ. RU§f¡
TWtjdhš x£Lbkh¤j njit¡F g‰wh¡Fiw ÏuhJ. VnjD« ‘ntiyæ‹ik’
ÏU¥ÃD«rªij(Mechanism)KGntiythŒ¥ig¥bgW«.
Ñ‹ Á‹ tUkhd¡ nfh£ghL
(Keynesian Theory of Income determination)
20-M« ü‰wh©oš äf¢Áwªj bghUëay¿Puhf ‘Ñ‹R’ fUj¥gL»wh®.
mt® gyüšfisvGÂÍŸsh®. våD« 1936ÏšbtëtªjmtuJ “ntiythŒ¥ò,
t£ok‰W«gz«g‰¿axUbghJ¡nfh£ghL”(The General Theory of Employment, Interest and Money) v‹D« üš mtU¡F¥ bghUëaèš mêah¥òfiH¥ bg‰W¤
jªjJ.
mtuJ üš ‘ngçaš bghUshjhu¤Âš’ xU òu£Áia V‰gL¤ÂaJ. Ñ‹°
bghUshjhu«‘Ñ‹° òu£Á’v‹wiH¡f¥gL»wJ.
178
‘eh£o‹tUkhd«’k‰W«‘ntiythŒ¥ig’Ô®khå¥gnjngçašbghUëaè‹
ika¥Ãu¢ÁidahF«.vdntjh‹j‰fhybghUëay¿P®fŸngçašbghUëaiy
‘tUkhd¤ij¤ Ô®khå¡F« nfh£ghL’ v‹wiH¡»wh®fŸ ‘tUkhd«’ k‰W«
‘ntiythŒ¥ò’ Ô®khd« g‰¿a K¡»a¡ TWfis Ñ‹° F¿¥Ã£ljdhš,
Ñ‹° bghUëæaš ‘ngusÎ¥ bghUëaš’ vd miH¡f¥gL»wJ. Ñ‹R eh£L
tUkhd¤Â‰FmÂfK¡»a¤Jt«më¤jh®.mt®bjh‹ik¥bghUëay¿P®fis
FiwT¿aJl‹ ‘nr’ æ‹ éÂiaÍ« kW¤jh®. FW»a fhy¤Âš tUkhd msÎ
ntiythŒ¥gsit bghU¤JŸsJ vd e«Ãdh®. ntiythŒ¥Ã‹msÎmÂfç¡f
tUkhdmsΫmÂfç¡F«.
tUkhd« k‰W« ntiy thŒ¥ig¥ g‰¿a Ñ‹ Á‹ jftš gl«
(Flow Chart)cWÂnjit=btëpL=tUkhd«=ntiytha¥ò
x£Lbkh¤jmë¥ò x£Lbkh¤jnjit
rh®ògâ rh®ògâ
Ef®Îrh®ògâKjÄLrh®¥ògâ
tUkhdÏWÂãiy_yjd¤Â‹ÏW t£oÅj«
msÎEf®Îeh£l«ãiy¤Âw‹(MEC)
(MPC)
_yjd¤Â‹ _yjd¤Â‹thæyhf
më¥òéiy bgW«éis¢rš
bghJk¡fë‹Ú®ikbghUshjhu¤Âšgz¤Â‹
éU¥g« më¥ò
nguneh¡f« K‹v¢rç¡ifneh¡f«Cfthâfneh¡f«
nknyF¿¥Ã£LŸsjftšm¿Í«gl«(Flow Chart)_y«Ñ‹Á‹mo¥gil¡
fU¤J¡fis m¿aKoÍ«. bkh¤j tUkhd« bkh¤j ntiy thŒ¥ig¥ bghU¤jJ.
Ï›bkh¤j ntiythŒ¥ò cW¤ njitia¥ bghU¤jJ. ÏJ Ef®Î¢ bryitÍ«
Kj¨Ä£L¢ bryitÍ« bghU¤JŸsJ. Ef®Î, tUkhd¤ijÍ« Ef®Î eh£l¤ijÍ«
bghU¤J (Propensity to consume) mikÍ«. KjÄL, _yjd¤Â‹ ÏW ãiy¤
Âwid¥bghU¤J«t£oÅj¤ij¥bghU¤J«mikÍ«.
179
cW¤ njitæ‹ j¤Jt« (The Principle of Effective Demand)
Ñ‹°Á‹ntiythŒ¥ònfh£gh£ošcWÂnjitæ‹j¤Jt«äfK¡»akhd
Ïl¤ij bg‰WŸsJ. cW¤ njit v‹gJ th§F« Âw‹ k‰W« brytê¤jèš
eh£l« bfh©l jå kåj®fŸ. ãWtd§fŸ k‰W« murh§f« g‰¿ajhF«.
g©l§fŸ c‰g¤Â brŒa¥gL« msΫ mj‹ fhuzkhf njh‹w¡Toa ntiy
thŒ¥ò«rKjha¤Â‹bkh¤jbryéL«Âwid¢rh®ªJcŸsdvd¡F¿¥Ãlyh«.
Ñ‹°jdJtUkhdã®za«g‰¿avëa¡nfh£gh£ilx£Lbkh¤jnjit
k‰W« x£L bkh¤j më¥ò mQFKiwia¥ ga‹gL¤Â vL¤J T¿ÍŸsh®. xU
eh£o‹bghUshjhumik¥Ãšvšyhéjkhdg©l§fS¡F«gâfS¡F«V‰gL«
njitna x£Lbkh¤j njit vd¥gL«. x£L bkh¤j më¥ò v‹gJ xU eh£oš
më¡f¥g£lbkh¤jg©l§fshF«.
x£L bkh¤jmë¥ò, bkh¤j¤ njit rh®ò k‰W« bkh¤jmë¥ò rh®ò v‹W
Ñ‹°nknyT¿afhuâfismiH¤JŸsh®.
Ñ‹° T‰Wgo gšntW ntiy thŒ¥ò msÎfŸ, v‹gd m¤Jl‹ bjhl®ò
bfh©l gšntWmsÎx£Lbkh¤j njitk‰W«x£Lbkh¤jmë¥igbghU¤J
mikÍ«. x£Lbkh¤j njit tisnfhL k‰W« x£L bkh¤j më¥ò tisnfhL
Ït‰¿‹ cwit¥ bghU¤nj ‘rkãiy tUkhd« mšyJ c‰g¤Â mikÍ«. cldo
FW»afhyÃu¢ridfisg‰¿naÑ‹°eh£l«bfh©oUªjh®.vdntx£Lbkh¤j
më¥ò rh®ò g‰¿ mt® fU¤Âš bfhŸséšiy. Mdhš x£Lbkh¤j njit¡F
K¡»a¤Jt« më¤jh®. X£L bkh¤j njit g‰wh¡Fiw¡F ntiyæ‹ikna
fhuz«v‹wh®.
všyh¤ njitfS«cW¤ njitašy. Ñ‹°T‰W¥go bkh¤j njitÍ«
(ADF) bkh¤j më¥ò (ASF) cW¤ njitæ‹ msit ã®zæ¡»wJ. bkh¤j
më¥ò rh®ò (ASF) bryit¡ F¿¡»wJ. bkh¤j njit rh®ò (ADF) tUthia¡
F¿¡»wJ. bryÎ tUthŒ¡F TLjyhf ÏU¡fyhfhJ. bjhêš Kašnth®,
tUthŒ, bryitél¡ Fiwthf ÏU¡F« nghJ, òJ ntiyah£fis ãaä¥gij
ãW¤ÂéL»‹wd®. tUthŒ bryitél TLjyhf ÏU¡F«nghJ mt®fŸ
bk‹nkY«ntiythŒ¥igmÂfç¤J,mj‹_y«mÂfyhg«<£Lth®fŸ.
nkny F¿¥Ã£l¥go ÏUtisnfhLfS« x‹iw x‹W bt£o¡ bfhŸS«
òŸëna mÂf msÎ ntiy thŒ¥ig¤ jU« òŸëahF«. Ñ‹° T‰Wgo bkh¤j¤
njitk‰W«ntiyæ‹ikia¥bghU¤Jntiyãiymik»wJ.Ïjdhšbkh¤j¤
njitæš Åœ¢Á V‰gL»wJ. x£Lbkh¤j¤ njit mÂfç¥gjdhš ntiyæ‹ik
jL¡f¥gL»wJ.
x£Lbkh¤j¤ njit
(Aggregate Demand)
bkh¤j bghUshjhu¢ bryÎfŸ eh‹F tiffshf¥ Ãç¡f¥gL»‹wd.
mitfŸEf®Î¢bryÎ(C)KjÄ£L¢bryÎ(I),muR¢bryÎ(G)ãfutâf¢bryÎ
(X-M). x£L bkh¤j¢ bryÎ v‹gJ nknyTw¥g£LŸs mid¤J¢ bryÎfisÍ«
F¿¡F«.vdntx£Lbkh¤jnjitrh®òÏ›thWF¿¥Ãl¥gL»wJ.
180
AD = C + I + G + (X – M) ………. (1)
Ï¢rh®ò x£Lbkh¤j njit v‹gJ Ef®Î (C), KjÄL (I), muR¢ bryÎ (G)
k‰W«ãfutâf¢bryÎ(x-m)Ït‰¿‹TLjY¡F¢rkkhF«x£Lbkh¤j¤njit
v‹gJbghUshjhu¤Âšth§Fnth®midtç‹Â£lä£lbryé‹bkh¤jkÂ¥ng
MF«. xUF¿¥Ã£lfhy¤Âš g©l§fŸk‰W« gâfë‹bkh¤j njitiaÏJ
F¿¡»wJ. nkY« x£L bkh¤j¤ njit v‹gJ k¡fŸ th§f éU«ò« x£Lbkh¤j
g©l§fë‹msntMF«.
bghUëaèš xUtuJ bryÎ k‰wtU¡F tUkhdkhF«. bghUshjhu¤Âš
bkh¤j¢ bryÎ bkh¤j tUkhd¤Â‰F¢ rkkhF«. mjhtJ bkh¤j tUkhd« (Y) =
bkh¤j¢bryÎ(AD).
~Y = ADrk‹ghL1šÏ›thWvGjyh«.
Y = AD = C + I + G + (X – M)
Or Y = C + I + G + (X – M) ………. (2)
Ñ‹° mid¤J K¡»a¤Jt¤ijÍ« ‘x£Lbkh¤j c‰g¤Â rh®ò’ ¡nf
bfhL¤jh®. bghUëay¿P®fŸ 100 M©LfS¡F nkyhf Ï¡TWfis
òw¡fâ¤jd®. x£Lbkh¤j¢ bry΢ rh®ò khwhjJ vd it¤J¡
bfhŸnthnkahdhš,Ñ‹°nfh£ghLv‹dbtåš,ntiythŒ¥òv‹gJx£lbkh¤j
njitia¥bghU¤JŸsJ.mJÑœfhQ«ÏUfhuâfis¥bghU¤JŸsJ.
1.Ef®¢Áeh£l«(Propensity to Consume)
2.KjÄ£L¤Jh©lš(Inducement to Invest)
Ef®Î¢ rh®ò-
k¡fŸ bgUthçahd tUkhd¤ij g©l Ef®ÎfS¡F¢ bryéL»‹wd®.
Áy®tUkhd¤ijKGtJkhfbryÎbrŒ»‹wd®. ntWÁy®xUgFÂia¢bryÎ
brŒJ Ûj¤ij nrä¡»‹wd®. bkh¤j¤Âš rKjha« v›tsÎ bryÎ brŒ»wJ?
v›tsÎ nrä¡»wJ?ÏJtUkhd¤Â‰F«Ef®é‰F«ÏilnacŸsbjhl®ghF«.
‘Ef®Î¢ rh®ò’ v‹gJ tUkhd¤Â‰F« Ef®tj‰F« Ïilna cŸs bjhl®Ãid
és¡F»wJ.Ef®Îrh®òv‹gJÏu©LmšyJmj‰FnkšcŸskh¿è(Variables)
fë‹bjhl®ig¡F¿¡F«.
gšntW tUkhd ãiyfëš Ef®é‰fhf¢ bryél¥g£l tUkhd« ‘Ef®¢Á
eh£l«‘(Prospersity to consume)MF«.
tUkhd¤Â‰F«, Ef®é‰F« neuo¤ bjhl®òŸsJ v‹»wh® Ñ‹°. Ef®Î¢
rh®ò mšyJ Ef®¢Á eh£l« v‹gJ tUkhd¤Â‰F« Ef®¢Á¡F« Ïilna cŸs
rh®ªjé»jh¢rhunk(Functional Relationship)MF«.fâjKiw¥goϤbjhl®Kiw
Ñœf©lthWF¿¥Ãl£ggL»wJ.
C = a + by
C = 4 + 0.8 Y …………
181
C = 4+0.8Y
C = a + b y
Y
C
2
4
6
8
10
12 14
16
18 20
22 24 26 28 30
tiugl« 10.1
Ef®Î¢ rh®ò
br
yÎ
tUkhd«
nk‰go rk‹ghL Twtbj‹dbt‹whš Ef®Î v‹gJ tUkhd¤ij (Y)
bghU¤jJ. ‘+’F¿pLF¿¥ÃLtJtUkhd«cauEf®Î«ca®til»‹wJv‹gJ
bjëÎ.Mdhš,tUkhd«ca®tilªjmsé‰FEf®é‹ca®ÎÅj«mÂfç¡fhJ.
Vbdåš, brytê¡f¥glhj tUkhd¤Â‹ xU gF nrä¡f¥gL«. Ï›TWfŸ
‘Ñ‹°’ Ef®Î¡ nfh£gh£oš és¡f¥g£LŸsJ. “cséaš ßÂahf rKjha¤Âš
c©ik tUkhd« caU« nghJ x£Lbkh¤j Ef®Î mÂfç¡F«,Mdhš tUkhd«
ca®ªjmsΡFmšy”v‹»wh®Ñ‹°.
FW»afhy¤Âšk¡fë‹Ef®Î¥gH¡ftH¡f§fŸxusÎkhwhkšÏU¥gjhš
‘Ef®¢Árh®ò«’ãiyahfÏU¡»wJv‹gijÑ‹RbjëÎgL¤Âdh®.
tUkhd«k‰W«Ef®é‰FÏilnacŸsbjhl®ignknycŸstiugl¤Â‹
_y«cz®¤jKoÍ«.ãiymšyJbr§F¤Jm¢REf®Î¢bryit‘C’v‹wF¿pL
_y«cz®¤J»wJ.»ilk£lm¢RtUkhd«mšyJc‰g¤Âia‘Y’F¿pL_y«
F¿¥ÃL»wJ.Ef®Î¢bryΑCC’rk‹gh£o‹_y«Ï›thWTwyh«.
C = 4 + 0.8 Y
Ef®Î tisnfhL CC FW»a fhy tisnfhlhF«. tUkhd« (O) ó{akhf
ÏUªjhY«Ef®ÎeilbgW»wJ.tUkhd«ó{akhfÏU¡F«nghJKjšf£lEf®Î
4 MF«. ÏJ tUkhd¤jhš gh¡f¥glhJ. tUkhd« ó{akhf ÏU¥ÃD«, fl‹
bg‰nwh mšyJ btFkÂahfnth k¡fŸ Fiwªj g£r msÎ bryÎ brŒ»‹wd®.
tUkhd¤njhL bjhl®Ãšyhj ϪEf®Î ‘j‹å¢ir Ef®Î’ (Autonomous Consumption)vdmiH¡f¥gL»wJ.vdntjh‹br§F¤Jm¢Áštis¡nfhL`C’,
òŸë`4’šbjhl§F»wJ.
rk‹gh£oš F¿¥ÃLtJ 80 éG¡fhL TLjš tUkhd« Ef®é‰F
brytê¡f¥gL»wJ. Ïj‰F ÏWÂãiy Ef®Î eh£l« (Marginal Prospensity to Consume) vd¥bga®.ÏWÂãiyEf®Îeh£l«v‹gJ‘tUkhdkh‰w¤ÂdhšV‰g£l
Ef®Î kh‰w¤Â¤Â‹Åj«’MF«. vdntÏW ãiy Ef®Î eh£l« v‹gJ (MPC)
Ef®Îkh‰w¤ÂšV‰g£lÅjmsÎMF«.
182
∆∆ C∆∆Y
ÏWÂãiy Ef®Î eh£l« =
(MPC)
ÏWÂãiy Ef®Î eh£l« =
tUkhd kh‰w«
Ef®Î kh‰w«
mšyJ
∆Cv‹gJEf®éšV‰gL«kh‰w«
∆Yv‹gJtUkhd¤ÂšV‰gL«kh‰w«
Ef®Î¢ rh®ò rçΡ nfhL mšyJ VnjD« xU ne®nfhL fz¡»l¥gLtJ
v›thW våš br§F¤J kh‰w¤ij¡ »ilk£l kh‰w¤jhš tF¤jè‹ _y«
»il¡f¥bgWtjhF«.F¿pLkh‰w¤ij¡F¿¡»wJ.mšyJrçΡnfhLÏ›thW
fz¡»lyh«.
rçΡnfhL = br§F¤J kh‰w«
»ilk£l kh‰w«
FW»a fhy¤Âš Ef®¢Á eh£l« ãiyahf ÏU¥gjhf¡ bfhŸnth«.
tisnfh£o‹ rçit¥ bghU¤J, bfhL¡f¥g£l tUkhd¤Âš v›tsÎ bryél¥
gL»wJvd¤bjçatU»wJÏ›thW,Ef®Î¢rh®òbghJthfnfh£L¢rk‹gh£o‹
_y«cz®¤j¥gL»wJ.mjhtJY = a + by ϧF ‘a’v‹gJj‹å¢irEf®éid¡
F¿¡F«. rçΡnfhL ‘b’v‹gJÏWÂãiyEf®Îeh£l« (MPC)MF«. ÏWÂãiy
Ef®Îeh£l«tUkhdkh‰w¤ÂdhšV‰gL«Ef®Îkh‰w¤Â‹é»j«MF«.
ϧnf0.8F¿¥ÃLtJTLjyhf<£oatUkhd¤Âš80éG¡fhLEf®Î¡F
bryél¥gL»wJ. ÛJ« cŸsbjhif nrä¡f¥gL»wJ. RU§f¡ T¿‹ ‘Ef®Î¢
rh®ò’ v‹gJ tUkhd¤Âš Ef®Î¡fhf MF« bryit¡ F¿¡F«. Ïjdhš,
bghUshjhu¤ÂšEf®Îv‹gJtUkhdmsit¥bghU¤jJMF«.
bghUshjhu¤Âš tUkhd« mÂfç¡F« nghJ Ef®Î« mÂfç¡F«.
tUkhd¤Â‰FjFªjh®nghšk¡fŸmÂfkhfbryÎbrŒtjhfit¤J¡bfh©lhš
mt®fë‹ÏWÂãiyEf®Îeh£l«(MPC)mÂfkhfÏU¡F«.Ñ‹°Á‹Ef®ÎéÂ
Ñœ¡fhQ«_‹WÁw¥ò¡TWfismo¥gilahf¡bfh©lJ ‘Ef®Î¢rh®ò’Ñ‹°
Á‹tUkhdã®za¤ÂšK¡»ag§Ft»¡»wJ.
1. tUkhdmÂfç¥ò«,Ef®ÎmÂfç¥ò«xnué»j¤ÂšÏU¥gšiy.
2. ‘tUkhdmÂfç¥ig’Ef®Îk‰W«nrä¥òg»®ªJbfhŸ»‹wd.
3. tUkhd mÂfç¥ò, Ef®Î k‰W« nrä¥ò mÂfç¥ig xnu neu¤Âš
V‰gL¤Jtšiy.nrä¥òÅj«mÂfç¡F«nghJEf®ÎÅj«FiwÍ«.
183
nrä¥ò¢ rh®ò(Saving Function)
tUkhd¤Âš Ef®Î¡F bryél¥g£lJ nghf Ûj« cŸsJ nrä¥ò vd¥gL«.
nrä¥ò v‹gJ ‘ifél¥g£l Ef®Î’ MF« (Consumption foregone). nrä¥ò
mÂfç¡F«nghJ Ef®Î FiwÍ«. Ñ‹° T‰W¥go xU bghUshjhu¤Âš nrä¥Ã‹
msthdJEf®Îngh‹WtUkhd¤ij¤bghU¤JŸsJ.nrä¥Ã‰F«tUkhd¤Â‰F«
ÏilnacŸs bjhl®ò fâj¢ rk‹gh£o‹goTw¥g£lhšmjid ‘nrä¥ò¢ rh®ò’
vdmiH¡fyh«.
S = - a + by
S = - 4 + 2y
ϧF Sv‹gJnrä¥ò,Y v‹gJtUkhd«, a,v‹gJnrä¥gšyhJ(dissaving),
ÏWÂãiy nrä¥ò eh£l« (MPS) v‹gJ tUkhd¤Âš V‰gL« kh‰w¤jhš nrä¥Ãš
V‰gL«kh‰wé»jmsÎ.ÏJnt,ÏWÂãiynrä¥òeh£l¤Â‹kh‰wé»j«MF«.
(mšyJ)
ÏWÂãiy nrä¥ò eh£l« (MPS) =
S ∆∆∆∆Y
ϧF ∆S v‹gJnrä¥Ãškh‰w«,∆Y v‹gJtUkhd¤Âškh‰w«,tUkhd«
mÂfç¡F«nghJÏWÂãiyEf®Îeh£l«(MPC)Fiwa¤bjhl§»dhš,ÏWÂãiy
nrä¥ò eh£l« (MPS)mÂfç¡f¡TL«. ÏWÂãiy Ef®Î eh£l« (MPC) khwhkš
ÏU¡F«.vdnt,tUkhd«v‹gJEf®Îk‰W«nrä¥ÃidcŸsl¡»aJ.
vdnt Y = C+S
MPC + MPS = 1
MPS = 1 – MPC mšyJ
MPC = 1- MPS mšyJMPC + MPS=1
xU bghUshjhu¤Âš jh§fŸ bgW« TLjš tUkhd¤Âš Fiwthf bryÎ
brŒjhš ÏWÂãiy Ef®Î eh£l« (MPC)Fiwthf ÏU¡F« k‰W« CC tisnfhL
r‰W Fiwthd rçÎl‹ fhz¥gL«. kh¿è (Costant) ‘a’ v‹gJ ‘nrä¥gšyhJ,
(Dissaving). Vbdåš ÏJ tUkhd¤Â‰F¤ bjhl®Ãšyhj ‘j‹å¢ir’ Ef®Î
(Autonomous Consumption) MF«. Ú©lfhy¤Âš ‘j‹dh£Á Ef®Î’ ó{a«MF«.
Ú©l fhy¤Âš tUkhdä‹¿ FL«g¤Âd® Ef®Î brŒa KoahJ. vdnt Ú©l
fhy¤Âš ‘Ef®Î’ K‰¿Y« tUkhd¤ij¥ bghU¤nj cŸsJ. ’C’ tisnfhL
bjhl¡f¤ÂèUªJMu«Ã¡»wJ.
Ef®it ã®zæ¡F« Ãw fhuâfŸ
Ef®ÎbrŒtj‰FtUkhd«äfK¡»akhdfhuâahfÏU¥ÃD«, ntWÁy
fhuâfS«Ef®Îeh£l¤ijkh‰wkila¢brŒatšyd.mitahtd.
184
1. tUkhd¥g»®Î
2. bršt¥g»®é‹msÎk‰W«Ïašò
3. k¡fŸbjhifæ‹taJ¥ghFghL
4. gzÅ¡f«mšyJéiymsÎ
5. muÁ‹bfhŸiffŸ
6. t£oÅj«
7. v®gh®¥òfŸ
8. és«gu§fŸ
9. thœ¡if¤juts®¢Á
10. fyh¢rhukh‰w«
K‹dnkéth¤jgox£Lbkh¤jnjit(Aggregate Demand)‘Ef®Î¢rh®ò’
k‰W« ‘c‰g¤Â¢ rh®ò’ vd ÏUgFÂfis¡ bfh©lJ. våD« FW»a fhy¤Âš
Ef®Î¢rh®òmšyJÏWÂãiyEf®¢Á eh£l« (MPC) khwhÂU¡F«.vdnt,Ñ‹°
KjÄ£L¢rh®ò¡FK¡»a¤Jt«bfhL¤JŸsh®.
KjÄ£L¢ rh®ò
bghUshjhu¤Âš ‘KjÄL’ Áw¥ò¥ bghUis¡ bfh©LŸsJ. mjhtJ
V‰fdntcŸsc‰g¤Â¤Âw‹fS¡FTLjšbghUŸnr®¥gJ(ãuªjuKjÄLfë‹
ÏU¥òrhjd§fŸ,ÏaªÂu§fŸ,f£ll§fŸ,_y¥bghUŸfŸ,njŒkhd¤jhšV‰gL«
kh‰w¢ bryÎfŸ ngh‹witfshF«. ÏJ tU§fhy c‰g¤Â¡F mo¥gilahF«.
KjÄLv‹gJ‘bkh¤jbryÎ’mšyJx£Lbkh¤jbryé‰FK¡»amo¥gil¡TW
(Componence)MF«.
Ñ‹°Á‹ T‰W¥go KjÄL v‹gJ ‘ã KjÄL’ mšy. Mdhš c©ik
KjÄL MF«. KjÄL v‹gJ c©ik TLjš KjÄ£L¢ brh¤ij¡ F¿¡F«. ãÂ
KjÄLfshd g¤Âu§fŸ mšyJ g§FfŸ th§FtJ Ïš ml§fhJ. KjÄ£o‹
jå¤j‹ikiana Ñ‹° jdJ nfh£gh£o‰F mo¤jskhf¡ bfh©Lssh®.
x£Lbkh¤j¤ njit mÂfç¡f¡ fhuz« KjÄ£o‹ K¡»a¤Jt«. ÏJ k‰bwhU
K¡»afhuâahfÏU¡»wJ.
Ef®Î, tUkhd¤Â‹ ãiyahd rh®ò MF«. Ef®Î¢ bryéš kh‰w¤ij
V‰gL¤Jtj‹ x£Lbkh¤j njitæš kh‰w« V‰glhJ. Vbdåš Ef®Î¢ bryÎ
v‹gJ tUkhd¤ij¥ bghU¤JŸsJ. tUkhd msit¥ bghU¤J j‹dh£Á¡
brythd KjÄ£L Ô®khå¡f¥gL»wJ. ÏJ tUkhd« k‰W« ntiythŒ¥Ãš
ãiy¤j‹ika‰wk‰W«khWgh£o‰FfhuzbkdÑ‹°f©l¿ªjh®.
‘KjÄLÅœ¢Á’1930‹cyf¥bgUkªj‰FfhuzkhfΫmikªjJ.
185
KjÄ£il ã®za¡F« fhuâfŸ
ntiy thŒ¥ò KjÄ£il¢ rh®ªjJ v‹»wh® Ñ‹°. KjÄ£oš
V‰w¤jhœÎfŸ ÏU¥gjhš ntiy thŒ¥ÃY« V‰w¤jhœÎŸsJ. vdnt KjÄ£L
msit¤ Ô®khå¥gij eh« éthÂ¥ngh«. KjÄ£L¢ bryΠËtUtdt‰whš
Ô®khå¡f¥gL»wJ.
1. tU§fhyÏyhg«<£Ltj‹v®gh®¥ò(mšyJ)éahghue«Ã¡if.
2. t£oÅj«
ãWtd§fŸ j§fë‹ Ïyhg¤ÂèUªnjh mšyJ fl‹ th§»nah KjÄL
brŒ»‹wd. nrä¥òfis¥ bg‰¿U¡F« Fok¡fŸ (Households) j§fŸ gz¤ij
Ïyhg« bgWtj‰fhf ‘KjÄL’brŒtjh mšyJ it¥ò ã _y« t£o bgWtjh
v‹gij¤ Ô®khå¡»wh®fŸ. v®gh®¡F« Ïyhg« t£o Åj¤ij él ca®thf
ÏUªjhšFok¡fŸKjÄLbrŒt®. Ïšiybaåšj§fë‹ gz¤ij ‘t£o¡fhf’
it¥ò ãÂ æš brY¤Jth®fŸ. ãWtd§fŸ j§fë‹ brhªj Ïyhg¤ij KjÄL
brŒtij Ï›thnw Ô®khå¡»‹wd. ãWtd§fŸ KjÄ£o‰fhf fl‹ bgWtjhf
it¤J¡ bfh©lhšmit, mj‰fhd t£oæidmë¡f nt©oæU¡F«. vdnt,
t£oiaÍ«Mu«gKjÄ£o‹bryitÍ«élv®gh®¡F«Ïyhg«mÂfkhfÏUªjhš
ãWtd§fŸfl‹th§»gz¤ijKjÄLbrŒÍ«.
Ï›thW nk‰fh©lt‰WŸ KjÄL brŒa KobtL¤jš t£oÅj« k‰W«
éahghue«Ã¡ifia¤bghU¤njcŸsJ.Ï›éu©oštU§fhyÏyhg«<£Ljè‹
v®gh®¥ò (mšyJ) éahghu e«Ã¡ifna t£oÅj¤ij¡ fh£oY« K¡»a¤Jt«
bgW»wJ.ÏJVbdåšt£oÅj«FW»afhy¤ÂškhwhkhèU¤jnyMF«.Ïyhg«
rh®ªjv®gh®¥òfŸmid¤J«v®fhy¤Âšã¢ræ¤Jtäšyhj gyÔ®khåfis¡
bfh©LŸsd. jåah® KjÄLfŸ Ïjid¥ bghU¤nj cŸsJ. ã¢rak‰w (Bleak)
ts®¢Á,KjÄ£ošÅœ¢ÁiaV‰gL¤ÂntiythŒ¥ig¥gh¡F«.
nrä¥ò« KjÄL«
nrä¥ò k‰WbkhU K¡»a fU¥bghUŸ MF«. ÏJ KjÄ£nlhL neuo
bjhl®òilaJ. bghUshjhu¤Âš nrä¥ò« KjÄL«mo¥gil¢ brašghLfŸMF«.
KjÄ£Lmik¥òk‰W«bghUshjhuts®¢Á¡Fnrä¥òmtÁakhdJ.nrä¥òrçahd
tifæšÂu£l¥g£L,g§fë¡f¥g£L,_yjdÏU¥igmÂfç¡fKjÄLbrŒa¥g£L
c‰g¤Â¥ bgU¡f¤Â‹ _y« bghUshjhu bršt« ts®¢Á bgWjny nrä¥Ãdhš
V‰gL«bghUshjhunk«ghLvdyh«.
vdntbkh¤jnrä¥ò«,KjÄL«rkkhF«.
Mdhš, mit v¥nghJ« rkãiyæš ÏU¡fhJ. nrä¥ò jd¡F¤jhnd
KjÄL brŒJ bfhŸ»wJ vd bjh‹ik¥ bghUëaš m¿P®fŸ fUÂdh®fŸ.
nrä¡F« KoΫ, KjÄL brŒÍ« KoΫ xU eguhnyna nk‰bfhŸs¥gL»wJ
vd ãid¤jh®fŸ. Mdhš nrä¥ò« KjÄL« bt›ntW eg®fshš bt›ntW
fhuz§fS¡fhf,bt›ntWfhuâfshšÔ®khå¡f¥gL»wJvdÑ‹°th£lh®.
Ïjdhš, Áy neu§fëš nrä¥ò KjÄ£ilél mÂfç¡F«nghJ, x£Lbkh¤j
njitæšg‰wh¡FiwV‰g£Lntiyæ‹ik¡FtêtF¡F«.
186
nrä¥ò (S)k‰W«KjÄ£L¡F(I)ÏilnaahdÏilbtë,tçfŸk‰W«muR¢
bryÎfŸ ngh‹w neuo Kiwænyh mšyJ kiwKf têahd gz¤Â‹ më¥ig
Jh©l¡ToabrašghLfë‹_ykhfnthmuÁ‹bryéd§fisT£Ltj‹_y«
rçbrŒa¥gL»wJv‹»wh®Ñ‹°.
ÏjdhšS = I
vdntY = C + I
mšyJY = C + S
t£o Åj« (Ú®ik éU¥g¡nfh£ghL)
vªj xU éahghu neh¡fK« gz¤Â‹ j‰nghija më¥ig Jh©L«
fhuâahdt£oiamo¥gilahf¡bfh©lJ.‘x£Lbkh¤jKjÄ£il’Ô®khå¡F«
k‰WbkhU fhuâahf t£oÅj« cŸsJ. c©ikæš Ñ‹Á‹ ntiythŒ¥ò¡
nfh£ghL t£oÅj¤Jl‹ bjhl§F»wJ. t£o, KjÄ£ilÍ« ntiy thŒ¥igÍ«
gh¡»wJ.Ñ‹°jdJ‘Ú®ikéU¥g¡nfh£gh£ošt£oæ‹mtÁa«,K¡»a¤Jt«
g‰¿ és¡»dh®’. ‘Ú®ik éU¥g¡ nfh£ghL’ Ñ‹Á‹ khbgU« rhjidahf¡
fUj¥g£lJ. Ñ‹°T‰W¥got£oÅj« v‹gJ “F¿¥Ã£l fhymsé‰F gz¤ij
é£L¡bfhL¥gj‰fhdbtFk“MF«.
Ú®ik éU¥g« v‹gJ (Liquidity Preference) k¡fë‹ ifæU¥ò (buh¡f«)
gz«MF«. Ú®k«v‹gJbuh¡f¥gz¤ij¡F¿¡F«.k¡fŸV‹ ‘buh¡f¥gz«’
it¤JŸsd®. Vbdåš, buh¡f¥ gz« xU Ú®k¢ brh¤J vdnt k¡fŸ mjid
buh¡f¥ gzkhf it¤J¡ bfhŸs éU«ò»‹wd®. Ú®ik éU¥g¤Â‰fhd _‹W
fhuz§fshf‘Ñ‹°’TWtJËtUkhW-
1. gçkh‰wneh¡f«(Transaction Motive)
2. K‹bd¢rç¡ifneh¡f«(Precautionary Motive)
3. Cfthâfneh¡f«(Speculative Motive)
m‹whl¢ bryÎfis bk‰bfhŸs it¤ÂU¡F« buh¡f¥gznk gçkh‰w
neh¡fbkd¥gL«.kU¤Jt¢bryÎnghyv®ghuhjbryÎfis¢rkhë¡fbuh¡fkhf
gz¤ij it¤ÂU¥g®. ÏJnt K‹bd¢rç¡if elto¡if vd¥gL«. rªijæ‹
e‹ikfshd g¤Âu§fŸ, g§FfŸ Kjèat‰iw Ïyhg neh¡f¤Â‰fhf th§F«
bghU£L buh¡f¥ gz¤ij bg‰WŸsij Cf thâg neh¡f« v‹wiH¡»nwh«.
rªijæš v®fhy¤Âš v‹d el¡F« v‹gijC»¤j¿ªJ Ïyhg neh¡f¤Â‰fhf
brašgLtijCfthâgneh¡f«v‹»wh®Ñ‹°.
Ú®ik éU¥g« v‹gJ t£o Åj¤ij¥ bghU¤jJ. t£o Åj« mÂfkhf
ÏU¡F«nghJk¡fŸmj‹gaid¥bgwbuh¡f¥ gz¤ijéLé¡f(KjÄLbrŒa)
éU«òth®. Vdntt£oÅj«ca®thfÏUªjhšÚ®ikéU¥g«FiwthfÏU¡F«.
mnjneu¤Âšt£oÅj«FiwthfÏUªjhšÚ®ikéU¥g«mÂfkhfÏU¡F«.
kåj gH¡f tH¡f§fŸ xnu khÂçahf ÏU¥gjhš Ú®ik éU¥gK« xnu
187
khÂçahdit v‹»wh® Ñ‹R. Ú®ik éU¥g« gz¤Â‹ njitia¥ bghU¤jJ.
_yjd¤Â‹ éiyia¤ Ô®khå¥gJ gz¤Â‹ njitia¥ bghU¤jJ. kWòw«
gz¤Â‹më¥ghdJmuÁ‹ gz¡bfhŸif k‰W«tâft§»fëdhyhdfl‹
vG¢Áia(Credit Creation)bghU¤Jmik»wJ.
RU§f¡ T¿‹ Ñ‹Á‹ KjÄ£L¢ rh®ò t£oÅj¤Â‰F mÂf K¡»a¤Jt«
më¡»wJ.t£oÅj«khwhkšxnuãiyæšÏUªjhšKjÄLmÂfç¥gj‹fhuz«
v®fhyéahghue«Ã¡ifahF«.
vëa tUkhd ã®za¡ nfh£ghLfŸ
FW»afhy¤Âšeh£o‹tUkhdmsÎ,ntiythŒ¥ÃšV‰gL«kh‰w¤ij¥
bghU¤J khWtjhf Ñ‹° F¿¥ÃL»wh®. x£Lbkh¤j¤ njit k‰W« x£Lbkh¤j
më¥ig bghU¤nj ntiy thŒ¥gsÎmik»wJ. x£Lbkh¤j njit k‰W« x£L
bkh¤j më¥Ã‰F« Ïilna cŸs x¥ÕL tUkhd¤Â‹ rkãiy msÎ MF«.
Ï›éu©L« rkkhf ÏU¡F« nghJ ‘KG ntiy thŒ¥ò’ ãyλwJ. Ï›thW,
tUkhdã®za«,c‰g¤Âã®za«k‰W«ntiythŒ¥òã®za«M»at‰W¡FÏJ
ga‹gL»wJ.
vLnfhŸfŸ
tUkhdã®za¤ijés¡fÑœfhQ«vLnfhŸfisÑ‹Rga‹gL¤J»wh®.
1. ÏUÃçédnucŸsd®.Ef®nth®(C)k‰W«ãWtd§fŸ(I).
2. bghUshjhu¤Âš muÁ‹ Jh©Ljš VJ« Ïšiy. (G) ntWtifæš
brhštjhdhšmuÁ‹bryΑó{ía«’MF«. tçfŸVJ«Ïšyhjjhšjå
eg®tUkhd«mid¤J«bryél¡ToatUkhdnkahF«.
3. bghUshjhu« _l¥g£l (closed one) bghUshjhu« MF«. mašeh£L
thâg¤jhšö©LjšVJ«Ïšiy(X-M)mjhtJ(X-M)=ó{ía«MF«.
4. Tèk‰W«éiyæškh‰w«VJ«Ïšiy.(ãiyahfÏU¡F«).
5. ntiy¡Fmk®¤j¥glhjts§fŸÏU¥gjhš`KGntiythŒ¥ò’ãiyiaél
FiwthdãiynaãyλwJ.
6. t£oÅj¤Âšv›éjkhdkh‰wK«Ïšiy.
7. ‘KjÄ£L’ j‹å¢irahdJ vdnt éiy k£l¤ij¥ bghU¤njh t£o
éj¤ij¥bghU¤njhmJmiktšiy.
8. Ef®Î¢bryÎxnuãiyahdJ
Kjš_‹WvLnfhŸfë‹fhuzkhfmo¥gilrk‹ghL
Y=C+I+G+(X-M)v‹wrk‹ghLRU¡f¥g£L
Y=C+IM»wJ
188
gl« 10.2 br§F¤Jm¢R x£Lbkh¤jmšyJ bkh¤j njitia¡F¿¡»wJ.
(mšyJ x£Lbkh¤j¢ bryÎ) »ilk£l m¢R tUkhd« k‰W« c‰g¤Âia¡
F¿¡»wJ.x£Lbkh¤jbghUshjhu¤ÂštUkhd«,bryÎk‰W«c‰g¤ÂM»ait
rk«.vdntmitfŸxnum¢Ášmsél¥gL»‹wd.
x£Lbkh¤jmë¥òv‹gJãWtd«më¡féU¡F«mid¤J¥g©l§fë‹
bkh¤j éiyahF«. ÏJ, »il¡F« bjhêš E£g«, ts§fŸ (ÏaªÂu«, kåj«)
ciH¥Ã‹Âw‹M»at‰iw¥ bghW¤JmikÍ«. mnef fhuâfŸ Ú©lfhy¤Âš
(Long Run) kh‰wkila¡Toad. Fw»a fhy¤Âš ãiyahdJ. x£Lbkh¤j
më¥ò tisnfhL (AS) bkh¤j tUkhd« (Y) k‰W« c‰g¤Âæ‹ (E) rkãiyia¡
F¿¡»wJ. bjhl¡f ãiyæèUªJ 450 tiua¥g£l nfhlhdJ x£Lbkh¤j më¥ò
tisnfhL(AS)MF«.450nfhLKjšgFÂiarçahfÏUrkmsÎfŸrkJhu¤Âš
Ïu©L m¢R¡fëilna Ãç¡»wJ. Ï¡nfh£oš (AS) x›bthU òŸëÍ« rkkhd
tUkhd«,c‰g¤Âk‰W«bryÎ (Y=E)M»at‰iwF¿¡»wJ. Ïj‹K¡»a¤Jt«
v‹dbtåšVnjD«xUnfhL450nfh£oid(AS)bt£odhš,bt£L«òŸëahdJ
rkkhdtUkhd«,c‰g¤Âk‰W«bryÎM»at‰iw¡F¿¡»wJ.
x£Lbkh¤jnjitEf®é‹bkh¤j¢bryÎk‰W«KjÄ£il (bkh¤jbryÎ)
F¿¡»wJ. x£Lbkh¤j njit (bryÎ) tisnfhL Ef®Î k‰W«KjÄ£L¢ rh®Ã‹
Ïiz¥ghF« (Combination) gl« 10.2 ‘C’ Ef®Î¢ rh®ò MF«. KjÄL nrU«nghJ
ÏJC+Ivdkh¿tU»wJ. KjÄ£o‹kÂ¥òC’k‰W«C+ I Ït‰¿‰FÏinacŸs
br§F¤Jm¢Á‹_y«F¿¥Ãl¥gL»wJ.
vdntx£Lbkh¤j¢bryÎ(AD) = C+I
‘rkãiy’ x£L bkh¤j¤ njit k‰W« x£Lbkh¤j më¥ò Ïu©o‹
FW¡Ñ£L¢ rªÂ¥Ã‹ òŸëæš V‰gL»wJ. ‘E’ òŸëæš Ef®nth® C k‰W«
KjÄ£lhs®fë‹ (I) £läl¥g£l bkh¤j¢ bryÎ mšyJ x£Lbkh¤j¤ njit,
eh£o‹bkh¤jtUkhd¤Â‰F¢rk« (Y=C+I). c‰g¤Âæ‹rkãiy ‘rkãiyntiy
189
thŒ¥gsitÍ« (equilibrium level of employment) Ô®khå¡»wJ. ‘E’ òŸëæš eh«
bgWtJtUkhd«,c‰g¤Âk‰W«ntiythŒ¥òrkãiyMF«.
‘ntiy thŒ¥ò¢ rkãiy’ (equilibrium level of employment) KGntiy
thŒ¥ig x¤ÂU¡f nt©oa mtÁa« Ïšiy. x›bthU tUkhd ãiyæY«
x£Lbkh¤j¤ njitæ‹ mÂfç¡F« nghJ AD nfhL nkš neh¡»¢ bršY«.
vL¤J¡fh£lhf muR jdJ bryÎfis mÂfç¡F« nghJ Ϫãiy V‰gL»wJ.
ÏJ rkãiy tUkhd« k‰W« c‰g¤Âia ca®¤J»wJ. ÏJnghynt, ‘AD’ nfhL
Ñœneh¡»¢bršY«vdntrkãiyc‰g¤ÂFiwÍ«.
bgU¡»(Multiplier)
ÏJtUkhd«k‰W«ntiythŒ¥ig¤Ô®khå¡F«fhuâMF«.
tUkhd«k‰W«ntiythŒ¥ig¤Ô®khå¡F«fhuâfshd‘Ef®Î¢bryÎ’
k‰W« ‘KjÄ£L¢bryÎ’fis¥g‰¿ÏJtiu¥ gh®¤njh« (C+I)mt‰WŸj‹dh£Á
Ef®Î (Autonomous Consumption) k‰W«KjÄLtUkhd¤Jl‹bjhl®òilajšy.
tUkhd« k‰W« ntiy thŒ¥ig¤ Ô®khå¡F« fhu⥠bgU¡»MF«. KjÄ£oš
VnjD« ca®Î ÏUªjhš, mJ bgU¡»æ‹ éisthf tUkhd¤ij g‹kl§fhf
ca®¤J»wJ.
‘bgU¡»’(Multiplier)v‹gj‹fU¤JMu«gKjÄLk‰W«eh£LtUkhd¤Âš
(GNP)ÏWÂca®ÎM»at‰¿‰»ilnacŸscwitcz®¤J»wJ.mjhtJMu«g
KjÄ£lhš tUkhd¤Âš V‰g£l éçth¡f¤Â‹ V‰gL« éisnt ‘bgU¡»’æ‹
éisÎ MF«. ÏJ tUkhd¢ rkãiyædhš V‰gL« kh‰w¤Â‰F« bryÎ
kh‰w¤Â‰F«ÏilnacŸsé»j«MF«.
∆YK =
∆I
bgU¡» (K)
mšyJ
bryéš V‰gL« kh‰w«
rkãiy éiyæš V‰gL« kh‰w«=
ϧF ∆Yv‹gJrkãiyéiyæšV‰gL«kh‰w«MF«.
∆I v‹gJbryéšV‰gL«kh‰w¤ij¡F¿¡F«.
vdnt K v‹gJ KjÄ£oš V‰g£l ca®édhš v¤jid Kiw tUkhd«
ca®ªjJv‹gj‹bfG(Co-Efficient)MF«.
ntbwhUKiwæšK Ifz¡»LtjdhšK = I/MPS ϧF MPS=ÏWÂãiy
nrä¥òeh£l«MF«(mšyJ)
K = 1/1-MPC ϧF MPC =ÏWÂãiyEf®Îeh£l«MF«.
muR¢ bryÎ
vëatUkhdã®za¤ij ‘ÏUtifahdbryÎ’_y«éth¤njh«. X‹W
Ef®Î¥ g©l§fis c‰g¤Â brŒtj‰fhf MF«. Ef®Î¢ bryÎ (C) Ïu©lhtJ
_yjd¥g©l§fisc‰g¤ÂbrŒtj‰FMF«bryÎ,KjÄ£L¢bryÎ(I).
190
_‹whtJ,bghJ¢bryÎ(G)murhšbrŒa¥gLtjhF«.ÏJbghJgâfshd
vG¤j¿Î, bghJ¢ Rfhjhu«, r¤JzÎ, r_f ey« k‰W« ÏJnghy gy rKjha
eyD¡fhf¢bryél¥gLtjhF«.
muR g©l c‰g¤Â VJ« brŒtšiy v‹w fU¤ij¤ bjh‹ik¥
bghUëay¿P®fŸ bfh©oUªjd®. Ñ‹° Ï¡T‰iw kW¤jnjhL mšyhkš
bghUshjhu¤ÂšmuRbrašghLfŸ (tçéÂ¥òk‰w«bryÎfŸ)bgU¤jkh‰w¤ij
V‰gL¤J»wJ vd th£lh®. ngçaš neh¡f§fshd ts®¢Á k‰w« bghUshjhu
ãiy¥ghL(Economy Stability)M»at‰¿‰FtçéÂ¥òk‰W«bghJ¢bryÎÏt‰iw
ga‹gL¤Â¡ bfhŸs KoÍ« v‹wh®. Ï¥ga‹ ãÂæaš bfhŸif (Fiscal Policy)
vd¥gL«.
‘Åœ¢Á’æèUªJ (Depression) bghUshjhu¤ij Û£L¡ bfhzuãÂæaš
bfhŸif¥ ga‹gL»wJ v‹gij Ñ‹° ãUgz« brŒjh®. Åœ¢Áæ‹ nghJ cWÂ
njitiaT£Ltj‰F¥bghJ¢bryitga‹gL¤Â¡bfhŸsyh«.bghUshjhu¤Âš
òF¤j¥g£l gz« njitia¥ bgU¡»mj‹_y«KjÄ£ilÍ«, ntiythŒ¥igÍ«
bgU¡F»wJ. Ï›thW ‘bghJbryÎ’ Û©L«bghUshjhu¤ijts®¢Á¥ ghij¡F
bfh©LbršY«.
gyehLfŸÑ‹Á‹bfhŸiffis¥Ã‹g‰¿1930‹cyf¥bgUkªj¤ÂèUªJ
j§fis Û£L¡ bfh©ld. ÏJ Kjš muÁ‹ ãÂæaš bfhŸif ngçaš
bghUshjhu¤ÂšK¡»a¤Jt«bg‰wJ.
KL¡»æ‹ nfh£ghLfŸ
bgU¡»¡ nfh£gh£o‹go KjÄL mÂfç¥gjhš tUkhd« g‹kl§fhf
ca®»wJ.
Ï›thW tUkhd ca®Î V‰gLjyhš Ef®Î ca®til»wJ. njitæ‹
ca®Î ešy cªj¤ij jU»wJ. »il¡F« c‰g¤Â¢ r¡ÂfŸ KGtJ«
ga‹gL¤j¥gL»‹wd. ÏJ,njitmÂfç¥ig<LbrŒtj‰fhfmÂfKjÄ£oid
C¡Fé¡»wJ. j‰nghJ cŸs c‰g¤Â¢ r¡ÂfŸ bgUF« njitia <LbrŒÍ«
tifæšÏU¡fhJv‹gjhšòÂaKjÄL_y«c‰g¤Â¢r¡ÂfŸéçÎgL¤j¥gL«.
vdnt, _jÄ£o‹ msÎ Ef®Î kh‰w¤jhš V‰g£l tUkhd kh‰w¤Â‹
é»j¤ij¥ bghU¤jJ. ÏJnt ‘KL¡»’ (Accelerator) æ‹ nfh£ghL MF«.
Ï¡nfh£gh£o‹goãfuKjÄLtUkhdkh‰w¤njhLneuo¤bjhl®òcilaJMF«.
bgU¡»¡ nfh£ghLF¿¥ÃLtJtUkhdmsé‹ ÛJKjÄ£o‹éisit¥
bghU¤jJ. KL¡»¡nfh£ghLKjÄ£Lmsé‹ÛJtUkhdéisit¥bghU¤jJ
MF«.
gz« k‰W« t£o
t£og‰¿agz¡nfh£ghLx‹iwÑ‹°ga‹gL¤Âdh®. ÏJntt£og‰¿a
Ú®ik éU¥g¡nfh£ghL’ vd¥gL«. (Liquidity Preference Theory of Interest). Ñ‹°
T‰W¥got£ov‹gJgz¤ijga‹gL¤Â¡bfhŸsbfhL¡f¥gL«bjhifvdyh«.
191
gz¤Â‹njit(Ú®ikéU¥g«)k‰W«gz¤Â‹më¥òt£oÅj¤ijÔ®khå¡»wJ.
Ñ‹° nfh£ghlhd Ú®ik¤ j‹ik¡ nfh£gh£o‹ rhuh«r« v‹dbtåš “gz¤Â‹
msÎk‰W«mj‹Ú®ik¤j‹ikãiyt£oÅj¤ij¤Ô®khå¡»wJ.”
bjh‹ik¥ bghUëaš m¿P®fŸ fUÂaJnghš t£o v‹gJ nrä¥Ã‰F
më¡f¥gL« btFk mšy v‹gij Ñ‹° bjëÎgL¤Âdh®. t£oÅj« Ú®ik¤
j‹ikiaF¿¥Ã£lfhymsé‰Fé£LÃçjY¡Fmë¡f¥gL«btFkÂnaMF«.
ntWéjkhf¢brhštbjåšt£oÅj«k¡fë‹Ú®ik¤j‹ik,mt®fë‹Ú®ik
éU¥g¤Âdhš(Liquidity Preference)V‰gL«kdkh‰w¤ij¥bghU¤jjhF«.
gæ‰Á
gFÂ - m
I. rçahd éilia¤ nj®ªbjL¡fΫ
1. ngçašbghUëašÁªjidæšxUòu£ÁiaV‰gL¤Âat®
m.nlé£çfh®nlh M.J.M.Ñ‹°
Ï.Ml«Rä¤ Ï.khšj°
2. bjh‹ik¥bghUëašnfh£ghL________ ãyÎtjhffUJ»wJ
m.ntiyæšyhãiy M.kiwKfntiyæ‹ik
Ï.KGntiyãiy <.Fiwntiyæ‹ik
3. ngçašbghUshjhu¤Âšika¥Ãu¢rid
m.tUkhdK«ntiythŒ¥ò«
M.éiyÍ«btëpL«
Ï.t£oÍ«gzK«
<.VJäšiy
4. tUkhdã®za«g‰¿avëanfh£gh£ilés¡fÑ‹R--ga‹gL¤Âdh®.
m.Ef®itÍ«KjÄ£ilÍ«
M.x£Lbkh¤jnjitiaÍ«,x£Lbkh¤jmë¥igÍ«
Ï.c‰g¤ÂiaÍ«bryitÍ«
<.mid¤J«
5. ÏWÂãiyEf®Îeh£l«
m.∆S / ∆Y M.C / Y
Ï.∆P/ ∆Q <.∆C / ∆Y
192
II. nfho£l Ïl§fis ãu¥òf
6. Ef®Î rh®ò v‹gJ ________ k‰W« ________ M»a Ïu©L¡F« Ïilna
cŸsbjhl®igés¡F»wJ
7. ________ v‹gJ tUkhd kh‰W¤Âdhš nrä¥Ãš V‰gL« kh‰w é»j¤ij¡
F¿¡F«.
8. ________ 1930‹cyf¥bgUkªj¤Â‰FfhuzkhfΫmikªjJ.
9. ________v‹gJk¡fë‹ifæU¥ò(buh¡f«)gz«MF«.
10. Mu«g KjÄ£odhš tUkhd¤Âš V‰gL« éçth¡f¤Â‹ éisÎ ________
éisÎMF«.
III. bghU¤Jf
11. x£Lbkh¤jnjit - br§F¤Jkh‰w«/»ilkh‰w«
12. rçΡnfhL - C + S
13. K - C + I + G + (X-M)
14. Y - Ú®ikéU¥g«
15. Ñ‹R - 1/1- MPC
IV. xçU th®¤ijfëš éilaë¡fΫ
16. ϧ»yhªJ k‰W« mbkç¡fhé‹ jilæšyh thâf bghUshjhu¤ij
Kl¡»aJahJ?
17. J.B.nræ‹rªijéÂia¡TWf.
18. ntiythŒ¥ò,t£ok‰W«gz«g‰¿axUbghJ¡nfh£gh£ilcUth¡f¨at®
ah®?
19. X£Lbkh¤jnjitÍ«,x£Lbkh¤jmë¥ò«rªÂ¡F«òŸë¡Fv‹dbga®?
20. bgU¡»æ‹thŒgh£ilvGJf.
gFÂ - M
ËtU« édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tçfëš éilaë¡fΫ.
21. rªijéÂæ‹vLnfhŸfis¡TWf.
22. cW¤njitv‹whšv‹d?
23. x£Lbkh¤jnjitvªjÏUfhuâfis¢rh®ªjJ?
24. Ú®ikéU¥g¡nfh£gh£o‹_‹Wneh¡f§fis¡TWf.
25. ‘bgU¡»’F¿¥òtiuf.
193
gFÂ - Ï
ËtU« édh¡fS¡F xU g¡f mséš éilaë¡fΫ.
26. nræ‹m§fhoéÂæ‹FiwghLfis¡TWf.
27. Ñ‹Rnfh£gh£o‹rhuh«r¤ijgl«tiuªJés¡Ff.
28. Ef®Î¢rh®igtiugl¤Jl‹és¡Ff.
29. Ef®it¤Ô®khå¡F«tUkhd«jéuÃwfhuâfis¡TWf.
30. Ñ‹Á‹tUkhdã®za«g‰¿avëanfh£gh£o‹vLnfhŸfisés¡Ff.
gFÂ - <
ËtU« édh¡fS¡F _‹W g¡f mséš éilaë¡fΫ.
31. nræ‹m§fhoéÂæ‹FiwfisMuhŒf.
32. F¿¥òtiuf׃1.x£Lbkh¤jnjit2.x£Lbkh¤jmë¥ò
33. tUkhdÔ®khd«g‰¿avëanfh£gh£oidtiugl¤Jl‹és¡Ff.
194
ghl« - 11
gz¡ bfhŸif
K‹Diu
gz¡bfhŸifiago¥gj‰FK‹gz¤Â‹j‹ikk‰W«mj‹gâfis¡
fh©ngh«. j‰fhy¥ bghUshjhu¤ij gz¥ bghUshjhu« v‹W miH¡F«
msé‰F gz« K¡»a¤Jt« thŒªjJ. j‰fhy¥ bghUshjhu« gzä‹¿
brašglhJ. bghUshjhu K‹nd‰w¤Â‹ bjhl¡f fhy¤Ânyna gçkh‰w¤Â‰fhd
njit vGªjJ. gçkh‰w« Kjèš g©lkh‰W tot¤Âš V‰g£lJ. g©l kh‰W
Kiw v‹gJ g©l§fis¡ bfhL¤J g©l§fis th§Fjš MF«. gz¤ij¥
ga‹gL¤jhkš eilbgW« thâg« MF«. K‰fhy¤Âš kåj®fë‹ éU¥g§fŸ
vëikahdjhfΫ äf¢ ÁythfΫ ÏUªjjhš g©lkh‰W Áw¥ghf brašg£lJ.
fhy¥ngh¡»šÏJbghUªjhjx‹whffUj¥g£lJ.ÏJgyÁ¡fšfisbfh©lJ(1)
Ïu£ilnjit¥bghU¤j«g©lkh‰WKiw¡Fnjit¥g£lJ.xUeg®k‰bwhUeg®
éU«òtijbg‰¿U¡fnt©L«.vL¤J¡fh£lhfgRit¤ÂU¡F«xUeg®FÂiu
nt©Lbkd ãid¤jhš ntW xU eg® FÂiuia¡ bfhL¤J gRit¥ bgWgtuhf
ÏU¡fnt©L«.Ïšiyvåšg©lkh‰WeilbgwhJ. ÏJv¥nghJ«rh¤Âakhd
x‹Wmšy.
bghU£fis ÏU¥ò it¤ÂU¥gJ v‹gJ fodkhd x‹W gz« nrä¥ò¡
bfhŸfy‹ MF«. gz« Ïšyhé£lhš bršt¤ij¥ g©l§fë‹ tot¤Âš jh‹
ÏU¥ò it¤ÂU¡f nt©L«. mitfis Ú©l fhy¤Â‰F ÏU¥ò it¤ÂU¡f
KoahJ. Áy g©l§fŸ mGf¡Toait nkY« Áy g©l§fŸ mj‹ kÂ¥ig
ÏHªJéL«.
gz¤Â‹ gâfŸ
g©lkh‰W Kiwæš fhz¥g£l FiwghLfis (Á¡fšfis) gz«
Ú¡»é£lJ. gz« g©lkh‰W Kiwæ‹ Á¡fšfis¤ Ô®¡F« xU fUéahf
brašgL»wJ.
g©l gçkh‰w¤Âš midtuhY« V‰W¡ bfhŸs¥g£lJ«, msÎ nfhyhf¥
ga‹gL¤JtJ«, k¥Ë ãiyfydhf¥ ga‹gLtJ« gzkhF« v‹W »bus¤j®
(Crowther) TW»‹wh®. bghJthf midtuhY« v‰W¡ bfhŸs¥g£l vJΫ
gzkhF« v‹gnj Ï›éy¡fz¤Â‹ ika¡ fU¤jhF«. ehza§fŸ, %ghŒ
neh£LfŸ, fhnrhiyfŸ, c©oašfŸ (Bills of Exchange), fl‹ m£ilfŸ (Credit Cards) Kjèadgz¤JŸml§F«.
nguhÁça®th¡f®(Walker)gz«v‹gJ‘vijbašyh«brŒatšynjh,mJnt
gz«’ vdTW»wh®. Ïj‹ _y« gz¤Â‹ gâfis¡ F¿¥ÃL»‹wh®. j‰fhy
bghUshjhu¤Âš gz« gy gâfis¢ brŒ»wJ. gz¤Â‹ K¡»a¥ gâfis¡
Ñœ¡f©lthWF¿¥Ãlyh«.
“gz¤Â‹gâfŸeh‹F
195
Ïilp£L¡fUé,msÎnfhš,ãiykÂ¥ò,ÏU¥Ã‹ãiyfy‹”
gz«, gçkh‰w¡ fUéahfΫ, k¥Ë msÎnfhyhfΫ, k¥Ë
ãiyfydhfΫ,Éfhy¢brY¤Jif¡fhdãiykÂ¥ghfΫbrašgL»wJ.
1. gçkh‰w¡ fUé (Medium of Exchange)
gz« xU gçkh‰w¡ fUéahf¢ brašgLtJ K¡»a¥ gâahF«. všyh
g©l§fisÍ« gçkh‰w« brŒa bghJthf všnyhuhY« V‰W¡ bfhŸs¥g£lJ
gzkhF«.g©lkh‰WKiwäfΫÁ¡fyhdJ.gz¤Â‹m¿Kf«,g©lkh‰w¤Âš
cŸsÏ‹dšfis¤Ô®¡fcjéaJ.
2. k¥Ë msÎnfhš (Measure of Value)
gz« xU bghJthd msÎnfhyhf ga‹gL»wJ. ÏJ xU fzÑ£o‹
myF (Unit of Account) k‰W« ãiy kÂ¥ò msÎ (Standard of Measurement) MF«. rªijæš xU g©l¤ij th§F« bghGJ mj‹ éiyia eh« gzkhf
brY¤J»nwh«.éiyv‹gJgz¤jhškÂ¥Ãl¥gL«.
Mfnt g©l¤Â‹ kÂ¥ig mj‰F bfhL¡f¥gL« éiy v‹w gz¤jhš
ms¡f KoÍ«. Ús, mfy¤ij ms¥gj‰F Û£liuÍ«, vilia ms¡f »nyh
»uhikÍ« ga‹gL¤JtJ nghy g©l¤Â‹ kÂ¥ig msél gz¤ij
ga‹gL¤J»nwh«.ÏJbghUshjhufz¡Ñ£ilvëjh¡F»wJ.
3. k¥Ë ãiyfy‹ (Store of Value)
jdJ brh¤J¡fis nrä¤J it¡f éU«ògtD¡F gz« vëa, trÂahd
fUéahF«. ÏJ k¥Ë ãiyfydhf és§F»wJ. xUtå‹ brh¤J Mæu«
fhšeilfhshf ÏU¥Ã‹ mt‰iw fhšeilfshfnt nrä¤J it¤jš fodkhF«.
MdhšgzäUªjhšfhšeilfisé‰Wm¢brh¤ijgzkhfnrä¤Jit¡fyh«.
4. v®fhy brY¤Jif¡fhd ãiykÂ¥ò (Standard of Deferred payments)
v®fhy¢ brY¤Jif¡F gz« xU fUéahf¥ ga‹gL»wJ. fl‹ g‰W
fUé¡F (Credit transactions) ÏJ mo¥gilahF«. j‰fhy tâg« Ï¡fl‹g‰iw
mo¥gilahf¡bfh©nlbrašgL»wJ. gznkfl‹g‰iwC¡Fé¡»‹wJ.fl‹
g‰iw brY¤Jif (payment) v®fhy¤Âš eilbgWtjhš, ãfœfhy¤Âš ÏU¥gJ
ngh‹nw v®fhy¤ÂY« mnj gçkh‰w r¡Âia¡ bfh©l xU Ïilp£L¡ fUé
ÏU¥gJmtÁa«. fl‹ gçkh‰w¤ij¥ g©l§fë‹_y« nk‰bfh©lhšmJ gy
Ãu¢ridfisV‰gL¤J«.mJthâg¤ijÍ«gh¡F«.
gz« Ïilp£L¡ fUéahf ga‹gL¤j nt©Lbk‹whš mJ všnyhuhY«
V‰W¡ bfhŸs¥g£l x‹whf ÏU¡f nt©L«. xU bghUŸ midtuhY« gzkhf
V‰W¡ bfhŸs¥gl nt©L« mšyJ muR mj‰F r£ló®tkhd m§Ñfhu¤ij
tH§f nt©L«. mL¤j Ïu©L gâfshd k¥Ë ãiyfy‹, v®fhy¢
brY¤Jif¡fhdãiykÂ¥òM»at‰iw¢brŒagz¤Â‹kÂ¥òãiyahfÏU¡f
nt©L«.
196
gz¤Â‹ K¡»a¤Jt«
kåj®fë‹ f©LÃo¥òfëš x‹W gzkhF«. x›bthU ghl¥ÃçéY« xU
mo¥gil¡f©LÃo¥òc©L.“vªÂuéaèšr¡fuK«,m¿éaèšÔÍ«,muÁaèš
th¡F¢Ó£L«ÏU¥gJnghybghUëaèš,kåjrKjha,thœ¡ifæš,thâf¤Âš
gz«xUK¡»af©LÃo¥ghF«. k‰witfŸmid¤J«mij¢rh®ªnjcŸsJ”
v‹W»bus¤j®TW»‹wh®.
Kjyhë¤Jt rKjhakhf ÏUªjhY«, rkj®k rKjhakhf ÏUªjhY« gz«
v‹gJj鮡fKoahjx‹whF«. Kjyhë¤Jt¤ÂšéiyK¡»ag§Ft»¡»wJ.
c‰g¤Â, g»®Î, Ef®Î, M»at‰iw Ô®khå¥gš éiyæ‹ bršth¡F mÂf«.
éiyahdJ gz¤jhš msél¥gL»wJ. éiy mik¥ò K¡»a g§fh‰whj rkj®k
rKjha¤ÂY«, gzä‹¿ vJΫ eilbgwhJ. rkj®k thj¤Âd® gz¤ijna
rKjha elto¡ifæèUªJ Ú¡f nt©L« v‹W éU«Ãd®. gz« v‹gJ
Kjyhë¤Jt¤Âduhš f©LÃo¡f¥g£l x‹W v‹gnj Ïj‰F fhuzkhF«.
Mdhš, Éfhy¤Âš £lä£l bghUshjhu mik¥ÃY«, gz¤Â‹ cjéæšyhkš
bghUshjhufz¡ÑLbrŒaÏayhJv‹gijcz®ªjd®.
ehfßf¤Â‹ bjhl¡f fhy¤Âš gyU«, gyéjkhd bghU£fis gzkhf
ga‹gL¤Âd®. fhšeilfŸ, òifæiy, »ëŠršfŸ, nfhJik, njÜ®, c¥ò f¤Â
njhš, éy§Ffshd ML, FÂiu k‰W«, vUJfŸ nkY« cnyhf§fshd ÏU«ò,
<a«, k‰W« jhäu« M»at‰iw gzkhf ga‹gL¤Âd®. fhy¥ ngh¡»š éiy
kÂ¥òŸs cnyhf§fshd j§f«, btŸë Kjèad, ÏU«ò, jhäu«, bt©fy«
ngh‹wcnyhf§fiséy¡»d.j‰bghGJfh»j¤ijgzkhf¥ga‹gL¤J»nwh«.
gz¤Â‹Ï‹bdhUtot¤ijͫϧnffh©ngh«.xUkåjçläUªJÏ‹bdhU
kåjU¡F fhnrhiy _ykhf¢ bršY« t§» it¥ò¤ bjhif g‰¿Í« eh« ϧF
fh©ngh«.
gz më¥ò
ϪÂa çr®› t§» ekJ eh£o‹ ika t§»ahF«. ÏJ ekJ eh£o‹ gz
mik¥ig (Monetary System) f£L¥gL¤J»wJ. ekJ eh£o‹ gzmë¥ig eh‹F
got§fshftif¥gL¤J»wJ.
mitahtd
M1 = bghJ k¡fël« cŸs bryhtâ (ehza§fŸ + %ghŒ neh£LfŸ
+ k¡fë‹ nf£ò it¥òfŸ) M»ad ml§F«. ÏJ M1 - FW»a gz« v‹W«
miH¡f¥gL»wJ.
M2 = M1 +mŠryfnrä¥òit¥òfŸ
M3 = M2 +t§»æšcŸsbghJk¡fë‹fhyit¥òfŸ.M3éçthdgz«
mšyJguªJg£lgz«(Broad Money)v‹W«miH¡f¥gL»wJ.
M4 = M3 +mŠryfbkh¤jit¥òfS«+gšntWãÂmik¥òfë‹nrä¥ò
it¥òfŸ (F¿¥ò-mŠryf¤Âšnrä¥òit¥òfŸjéugšntWK®Îfhy§fis¡
bfh©lÃwãuªjuit¥òfŸ)
197
ÏU¥ò gz«
ÏU¥ò¥ gz« muR gzkhf¡ fUj¥gL«. Ï¢rªj®¥g¤Âš ϪÂa çr®›
t§»Í« murhf fUj¥gL»wJ. ÏU¥ò¥ gz« v‹gJ bghJ k¡fël« cŸs
ÏU¥ò¡fisÍ« k‰W« t§»fë‹ buh¡f§fisÍ« F¿¡F« buh¡f ÏU¥Ã‹
c£TWfshtd-
C=bghJk¡fël«cŸsgz¢bryhtâ
OD = ϪÂa çr®› t§»æl« cŸs Ãw it¥òfŸ (bghJ k¡fŸ çr®›
t§»æl«cŸsit¥òfisbuh¡fkhfΫ,gzkhfΫfUJ»‹wd®)
CR = t§»fë‹ buh¡f K‹ ÏU¥òfŸ buh¡f K‹ ÏU¥òfis Ïu©L
Ãçthf¥ Ãç¡fyh« 1) t§»fëlnk cŸs buh¡f ÏU¥ò 2) çr®› t§»æl«
it¡f¥g£lt§»fë‹buh¡fÏU¥ò
Ï›thwhfÏU¥ò¥gz«(RM) = C + OD + CR
gzmë¥ò g‰¿a vëa nfh£gh£o‹go, gzmë¥ghdJ (M) buh¡f¥ gz«
brŒÍ« mÂf gâfis¥ bghU¤jjhF«. ntWtifæš T¿dhš buh¡f¥ gz«
kh‰wkilªjhšgzmë¥ò«kh‰wkilÍ«.
f£lis¥ gz«(Fiat Money)
òH¡f¤ÂYŸs %ghŒ neh£L¡fŸ f£lis¥ gz« vd¡ F¿¥Ãl¥gL»wJ.
v.fh.ϪÂamurhšbtëæl¥gL«xU%ghŒneh£LfŸf£lis¥gzkhF«.çr®›
t§»ahš btëæl¥gL« neh£LfŸ t§» neh£LfŸ vd¥gL«. ÏitfŸ fl‹
cWÂ¥g¤Âu¤Â‹(Promissory Note)Ïašig¡bfh©ljhF«.
gz¡ bfhŸif(Monetary Policy)
K‹Diu
bgU«ghyhdehLfëš,ngçašbghUshjhu¡bfhŸifæ‹K¡»amo¥gil
neh¡f§fŸ KG ntiy thŒ¥ò (Full Employment), ãiyahd éiy, éiuthd,
bghUshjhuts®¢Á,brY¤JrkãiybghUshjhuÚÂM»aitMF«.bghUshjhu
ÚÂ v‹gJ V‰w¤jhœt‰w tUkhd¥ g»®it¡ F¿¡F«. ngçaš bghUshjhu¡
bfhŸiffŸ _ykhf muR Ï¡F¿¡nfhŸfis mila Ka‰ÁbrŒ»wJ. ngçaš
bghUshjhu¡ bfhŸifis gzéaš bfhŸif, ãÂæaš bfhŸif vd ÏU
tifahf¥ Ãç¡f¥gL»‹wd. bjhêš bfhŸif, ntsh©ik¡ bfhŸif fh¥òtç
mšyJ R§ftç¡ bfhŸif ngh‹w bfhŸiffisÍ« muR Ëg‰W»wJ. Mdhš
eh«, gzéaš bfhŸif k‰W« ãÂæaš bfhŸiffis k£Lnk ϧF fh©ngh«.
Ï¥ghl¤ÂšekJeh£o‹gzéašbfhŸifg‰¿fh©ngh«.
‘gz¡ bfhŸif v‹gJ bghUshjhu¡ bfhŸifæ‹ neh¡f§fis mila
gz më¥ò k‰W« gz¤ij c‰g¤Â brŒa MF« bryÎfis f£L¥gL¤j ika
t§» nk‰bfhŸS« elto¡iffshF«’ v‹W v£t®L rhÃnuhT¿ÍŸsh® (Edward Shapiro).
198
gz¡ bfhŸifæ‹ fUéfŸ-
gz më¥ò¡ f£L¥gh£L¡ bfhŸif (Credit Control Policy) v‹gij
gz¡bfhŸif v‹nw bghJthf¡TW»nwh«. Ïij ÏUtifahf¥ Ãç¡fyh«. 1.
fl‹ ã msÎ f£L¥gh£L KiwfŸ (Quantitative Credit Control Measures) 2.nj®ªbjL¤jfl‹f£L¥gh£LKiwfŸ(Selective Credit Control Measures).
fl‹ãÂmsÎf£L¥gh£LKiwfëš(t§»)t£oÅj«,buh¡fÏU¥òÅj«,
btë¢rªijelto¡iffŸM»adml§F«.
1. t§» t£o Åj«(Bank Rate)
k‰w tâf t§»fS¡F ika t§» tH§F« flD¡F é¡F« t£o
ÅjkhF«. bghUshjhu¤Âš mÂf¥goahd gz¥òH¡f« V‰gLkhæ‹ ika t§»
gz¥òH¡f¤ÂèUªJ gz¤Â‹ msit¡ Fiw¡f nt©L«. t§» t£o Åj¤ij
mÂfç¥g‹_y«Ïij¢brŒayh«.ikat§»t£oÅj¤ijmÂfç¡F«bghGJ,
tâft§»tNè¡F«t£oÅjK«mÂfç¡F«.Ï›thWt£oÅj«mÂfç¥gjhš
(KjÄ£lhs®fŸ) fl‹bgW« M®t« tâf®fëilna FiwªJ éL»wJ. nkY«
c‰g¤Âahs®fS« KjÄ£o‰fhf bgW« fl‹ bjhifæ‹ msit¡ Fiw¥g®.
bghJthfgzÅ¡f¤ij¡Fiw¡fikat§»ahdJt§»t£oÅj¤ijca®¤J«.
2. buh¡f ÏU¥ò Åj¤ij kh‰Wjš
(Cash Reserve Ratio)
tâf t§»fŸcUth¡F« fl‹msÎmjDila buh¡f ÏU¥ò Åj¤ij¥
bghW¤JmikÍ«. buh¡fÏU¥òÅj¤ij kh‰W«mÂfhu«ikat§»¡Fk£Lnk
c©L. gzÅ¡f fhy¤Âš bghU£fë‹ éiy ca®it jL¡fΫ fl‹ msit
f£L¥gL¤jΫϡfUéiaga‹gL¤J»wJ.
2. btë¢rªij elto¡iffŸ (Open Market Operations)
ika,khãymuRfë‹fl‹g¤Âu§fisth§»é‰gj‹_y«btë¢rªij
elto¡if eilbgW»wJ. fl‹ më¥ig f£L¥gL¤J« fUéahf btë¢rªij
elto¡ifæ‹bt‰¿Ñœ¡f©lt‰iw¥bghW¤JmikÍ«.
1. nghJkhdmsÎmuRfl‹g¤Âu§fis(Securities)ikat§»it¤ÂU¤jš.
2. ešyK‹nd‰wkilªjgzc©oašm§fho(Bill Market Securities).
3. tâft§»fŸbuh¡fÏU¥òÅj¤ijãiyahfit¤ÂU¡F«Âwik.
ϪÂahéš mÂf mséš Ïªãiy fhz¥gléšiy. vdnt btë¢rªij
elto¡iffŸ xU ešy fl‹ msit¡ f£L¥gL¤J« fUéahf brašgléšiy.
fl‹ msit¡ f£L¥gL¤Jtijél, muR fl‹ bgW« elto¡iffS¡F ÏJ
mÂfkhfga‹gL¤j¥gL»wJ.
199
nj®ªbjL¡f¥g£l fl‹ f£L¥gh£L KiwfŸ
£lä£l bghUshjhu¤Âš, ts®ªJ tU« ehLfëš, nj®ªbjL¡f¥g£l
fl‹f£L¥gh£L KiwfŸ (fUéfŸ) K¡»a g§F t»¡»‹wd. fl‹ msÎ
f£L¥gh£L Kiwfisél nj®ªbjL¡f¥g£l fl‹ f£L¥gh£L¡ fUéahdJ,
tâft§»fë‹všyhtifahdfl‹fisÍ«f£L¥gL¤J»wJ. ÏJnjita‰w
Ïd§fëšfl‹msit¡Fiw¤JgaDŸsÏd§fëšfl‹msÎbršYkhWtê
el¤J»wJ.1955Kjšikat§»ahdJÏ«Kiwiaga‹gL¤J»wJ.
nj®ªbjL¡f¥g£lfl‹f£L¥gh£LfUéfëšÑœ¡f©litfŸml§F«.
a) fl‹ g¤Âu§fisth§fmë¡f¥gL« fl‹mséšFiwªjg£rc¢rtu«ig
ã®zæ¤jš (c«.) g‰wh¡Fiwahf cŸs g§FfŸ k‰W« czÎ jhåa§fS«
f¢rh¥ bghUŸfS« mjhtJ fl‹ g¤Âu§fis th§F« bghGJ brY¤J
éiyæšxUF¿¥Ã£lé»j¤ijbuh¡fkhfbrY¤Jjš.
bghJ gz¡f£LghL nghy mšyhJ, nj®ªbjL¡f¥g£l fl‹ f£L¥ghlhdJ
éU«g¤jfhjfl‹éçth¡f¤ij(fl‹V‰w¤ij)jL¡fikat§»cjλwJ
(c«) fl‹ g¤Âu§fis mšyJ thfd ÏaªÂu§fis (Automobiles)th§f ãÂ
më¤jš.
b) fl‹éçth¡fvšiyiaÔ®khå¤jš
c) Áy Jiwfis C¡f¥gL¤jΫ. Áy Jiwfëš M®t¤ij Fiw¡fΫ,
gyéjkhdt£oÅj§fŸé¡f¥gL»wJ. ekJ eh£oš, filÁfUéahfÏJ
ga‹gL»wJ. (c«) V‰WkÂia C¡f¥gL¤jΫ, ntsh©ik c‰g¤ÂiaÍ«,
ÁWbjhêšFoir¤bjhêšc‰g¤ÂiaÍ«C¡f¥gL¤jΫÏJga‹gL»wJ.
d) ika t§»ahdJ Áy éÂfis mšyJ bfhŸiffis¥ Ëg‰WkhW tâf
t§»fisnf£L¡bfhŸSjšmšyJm¿ÎW¤Jjš.
KoÎ
gzÅ¡f¤ijf£L¥gL¤jgzéašbfhŸifgaDŸsjhfÏU¡F«. 1930š
V‰g£lbghUshjhukªjfhy¤ÂšÏ¡bfhŸifgaDŸsjhfÏšiy.
Ñ‹R, ntiyæšyh¤ ©lh£l¤ijÍ«, éiy Åœ¢ÁiaÍ« g‰wh¡Fiwahd
bkh¤j njitiaÍ« bfh©l nkhrkhd thâg ãiyia rç brŒa (tackle)
Ïa§f¡ToatèikahdxUãÂãiy¡bfhŸifiagçªJiubrŒjh®.1970èUªJ
nj¡fãiygzÅ¡f« (Stagflation)fhz¥g£lJ. xUòw«nj¡fK«,njit¡FiwÍ«
kWòw« gzÅ¡fK« fhz¥g£lJ. Ϫj nj¡f ãiy gzÅ¡f fhy¤Âš
gz¡bfhŸif, ã¡bfhŸif M»a Ïu©Lnk Ïij f£L¥gL¤j gad‰wjhf
fUj¥g£lJ. bjhêyhs®fŸ Tèia jhnd K‹tªJ Fiw¤J¡ bfhŸSjš,
éiyiac‰g¤Âahs®fŸéU«ÃFiw¤J¡bfhŸtJkhdtUkhdbfhŸifã¡
bfhŸif¡F«,gz¡bfhŸif¡F«kh‰whfgçªJiubrŒa¥g£lJ.
ekJ eh£oš, tH¡fkhd fl‹ msÎ f£L¥gh£L¡ fUé Áw¥ghd Kiwæš
brašgléšiy. ϪÂa çr®› t§»æ‹ gz¡ bfhŸif Áwªj Kiwæš
200
brašglhjj‰fhd fhuz« ËtUkhW. Ï¡bfhŸif Áwªj Kiwæš brašgl
nt©Lbk‹whš,Ïu©Lãgªjidfis¥bg‰¿U¡fnt©L«.1.gz¢rªijtâf
t§»fis¢ rh®ªÂU¡f nt©L«. 2. tâf t§»fŸ j§fS¡F¤ njitahd
ãÂia¥bgwikat§»iarh®ªÂU¡fnt©L«.MdhšÏªjÏUãgªjidfSnk
ϪÂahéš ãiwÎ bgwéšiy. Mfnt ϪÂa çr®› t§»æ‹ (RBI) bfhŸiffŸ
K‰¿Y« brašgléšiy. m©ik fhy¤Âš eh£oš òH¡f¤Âš cŸs fU¥ò
gz« mÂf mséš ôf (Speculative) thâg¤Â‰F ga‹gL¤j¥g£lnj Ïj‰F
fhuzkhF«.
gz mD¥ÕL Kiw(Monetary Transmission):
t£oÅj«, KjÄLÏt‰¿š_ykhfgz¡bfhŸiftUkhd¤Âškh‰w¤ij
V‰gL¤J« v‹W gz mD¥Õ£L Kiw TW»wJ. gz mD¥Õ£LKiwæ‹
elto¡ifædhšgzmë¥ghdJtUkhd¤Âškh‰w¤ijV‰gL¤J«.
cjhuzkhfmuR kèÎ¥ gz¡bfhŸifiaËg‰Wtjhf¡ bfhŸnth«.(c«).
ikat§»ahdJt§»t£oÅj¤ijFiw¡F«.Ïj‹fhuzkhft£oÅj«FiwÍ«.
mjdhšKjÄLmÂfç¡F«.ÏJntiythŒ¥igÍ«tUkhd¤ijÍ«ca®¤J«gz
më¥Ãšca®Îbuh¡fÏU¥òÅjkh‰w«,btë¢rªijelto¡ifædhšV‰gL»wJ.
Part – Agl¤Âš,t£oÅj«FiwÍ«bghGJ(r1èUªJro)gzmë¥ghdJMo
èUªJ M1¡FmÂfç¡F«, t£o Åj«FiwtÂdhY«, gzmë¥òmÂfç¥gjhY«
KjÄlhdJIoèUªJI1¡FmÂfç¡»wJ.
gl« 11.1šKjÄ£o‹msÎmÂfç¥Ã‹fhuzkhftUkhdkhdJYoèUªJ
Y1¡F mÂfç¡»wJ. (gl« C) Ï¥gz mD¥Õ£L Kiw FW»a f©nzh£l¤ij
cilaJ v‹W j‰fhy bghUëaš m¿P®fŸ fUJ»‹wh®fŸ. KjÄL nghynt
Ef®Î«kh‰wkilÍ«v‹WfUJ»‹wh®fŸ.Ef®thdJt£oÅj¤njhLv®fâa¤
bjhl®òcilaJv‹Wbjh‹ik¥bghUëaštšYe®fŸfUJ»wh®fŸ. t£oÅj«
FiwÍ«bghGJEf®ÎmÂfç¡F«.MfntEf®Îbkh¤jnjitæšxUgFÂMf
ÏU¥gjhšbkh¤jnjitmÂfç¡F«. ÏJrkãiytUkhd¤ijca®¤J«.KjÄL
k£L«mÂfç¥gjhš V‰gL«tUkhdca®itél, Ef®Î«KjÄLÏu©L« nr®ªJ
mÂfç¥gjhšV‰gL«tUkhdca®ÎmÂfkhfÏU¡F«.
gzéašbfhŸifahdJãfu jåah® bršt¤Âškh‰w¤ijV‰gL¤Jtj‹
_y« tUkhd¤ij kh‰wkila¢ brŒÍ« v‹W gzéaš bfhŸifahs®fŸ
201
fUJ»‹wd®. _yjd ÏU¥ò, gz më¥ò, muR¡ fl‹ (muR fl‹ v‹gJ
c©oašfŸ (Treasury Bills), %ghŒ neh£LfŸ, g¤Âu§fŸ (Bonds) M»at‰iw
cŸsl¡»aJ. ãfu jåah® bršt«MF«. Ef®thdJ jåah® ãfu bršt¤Jl‹
neuoahd bjhl®ò cilaJ. bgausé‰F gz më¥ò Todhš éiy khwhJ
ÏU¡F« bghGJ, c©ik¥ gzmë¥òTL«.Mfnt ÏJ ãfu jåah® brh¤Â‹
xUgFÂahfÏU¥gjhšbršt«mÂfç¡F«. mjdhšEf®Î«mÂfç¡F«. Ef®Î
mÂfç¥gjhšbkh¤jnjitÍ«mÂfç¡F«rkãiytUkhdK«mÂfç¡F«. t£o
Åj¤Â‰F v›éj, kh‰wK« Ïšyhknyna brštK« Ef®Î« mÂfç¡»wJ v‹gij
eh«Ï§Fftå¡fnt©L«gzéašbfhŸifÚ®ik¤jilæš(Liquidity Trap)Tl
ÁwªjKiwæšbrašgL«.
Ñ‹RT‰W¥goÚ®ik¤jilv‹gJgzmë¥òmÂfç¤jhY«t£oÅj¤Âš
vªjéjkh‰wK«ÏU¡fhJv‹gij¡F¿¡F«.
mUik¥ gz«(Dear Money)
gz Å¡f« ãyΫ bghGJ ika t§»ahdJ mUik¥ gz« bfhŸifia¥
ga‹gL¤Â gzÅ¡f¤ij f£L¥gL¤j KaY« ‘mUik¥ gz«’ v‹gJ t£o Åj«
mÂfkhfÏU¥gijÍ«gzmë¥òFiwªJnghtijÍ«F¿¡F«.
kèÎ¥ gz«(Cheap Money)
kèÎ¥gz«v‹gJFiwªjt£oæšfl‹»il¥gij¡F¿¡F«kèÎ¥gz¡
bfhŸifia xU ehL, bghUshjhu kªjfhy¤Âš Ëg‰W«. KjÄL brŒtj‰F
C¡f¥gL¤jΫ,gzmë¥igmÂfç¥gj‰F«kèÎ¥gz¡bfhŸifia¥Ã‹g‰W«.
gz¤Â‹ kÂ¥ò-
gz¤Â‹ kÂ¥ò v‹gJ mjDila th§F« r¡Âia¡ F¿¡F« gz¤Â‹
th§F« r¡ÂahdJ éiy k£l¤ij¥ bghW¤jJ. bghJ éiyna‰w«, gz kÂ¥ò
Fiwtij¡fh£L«.bghJéiyæw¡f«gzkÂ¥igmÂfç¡F«.
gz msΡnfh£ghL (Quantity Theory of Money)
gz msΡ nfh£gh£il cUth¡»at® Ï®é§ Ãõ® (Irving Fisher)."gz
msÎkhWgLtj‰FV‰gmnjé»j¤ÂšéiymÂfç¡F«, gz¤Â‹msÎÏU
kl§fhdhš, éiyÍ« ÏU kl§fhF« gz¤Â‹msÎ ghÂahf¡ FiwÍ« bghGJ
éiyÍ«mj‹c©ikãiyæèUªJghÂahf¡FiwÍ«".
gz më¥ò¡ nfh£gh£o‹ ika¡ fU¤Â‹go“gz më¥Ã‹ msÎ
kh‰wkilÍ«nghJéiyÍ«kh‰wkilÍ«".
gçkh‰w rk‹ghL (Equation of Exchange)
gz msΡ nfh£gh£il Ϫj rk‹ghL _ykhf és¡fyh«. ÏJ gçkh‰w¢
rk‹ghL (Equation of Exchange) v‹W miH¡f¥gL»wJ. ÏJ Ãõç‹ rk‹ghL
v‹W«miH¡f¥gL»wJ.
Ãõç‹ rk‹ghL, “M v‹gJ gzmë¥igÍ« V v‹gJ gz¥ òH¡f¤ijÍ«,
P v‹gJ éiy k£l¤ijÍ«, T v‹gJ bkh¤j« c‰g¤Â brŒa¥g£l g©l§fŸ
202
gâfisÍ«F¿¡»‹wd.
~MV = PT
PT = MV (or)
P =
T
MV
ÏJ gçkh‰w rk‹ghL v‹W miH¡f¥gL« gz¥ òH¡f« (V) v‹gJ xU
F¿¥Ã£l fhy¤Âš gz« v¤jid Kiw ifkhW»wJ v‹gij¡ F¿¡»‹wJ.
k‰wit khwhÂU¡F« bghGJ, gzmë¥Ã‹msÎ mÂfç¡ifæš, éiy k£lK«
caU«v‹WÏ¢rk‹ghLF¿¡»wJ. gz¤Â‹kÂ¥òFiw»wJv‹WbghUŸgL«.
v.fh.(M)gzmë¥òÏu£o¥ghF«bghGJ(P)éiyÍ«Ïu£o¥ghF«.
Ï‹iwaeh£fëš,gzmë¥Ã‹bgU«gFÂfhnrhiyfŸ,kh‰W¢Ó£L¡fŸ
(Bills)k‰W«Vidafl‹fUéfS«ml§F«.vdntgz¤Â‹msit¡fz¡»L«
bghGJ, nk‰T¿a gz tiffisÍ« fz¡»š vL¤J¡ bfhŸs nt©L« v‹W
ÁybghUëašm¿P®fŸfUJ»‹wh®fŸ. vdnt gçkh‰w rk‹ghLÑœf©lthW
kh‰wkil»wJ.
PT = MV + M1 V1 Ïš M1 v‹gJ všyh tifahd fhnrhiyfë‹bkh¤j
msÎ,kh‰W¢Ó£LfŸ (bills)k‰W«òH¡f¤ÂYŸsk‰wfl‹fUéfŸml§F«. V1
v‹gJM1 (fl‹fUéfŸ)‹å‹gz¥òH¡f«.
Ï¥gz msΡ nfh£gh£o‹ K¡»a FiwghL, KGntiy ãiyia
vLnfhshf bfh©LŸsnj MF«. KG ntiy ãiy Ïšiybaåš, KGikahf¥
ga‹gL¤j¥glhj ts§fŸ ÏU¡Fkhdhš gz msÎ TodhY« éiy cauhJ.
bghUshjhu kªj fhy¤Âš éiy FiwÍ«, mªj neu¤Âš gz¤Â‹ msÎ
mÂfç¤jhY«éiycauhJ.
nk‰f©l FiwghL fhz¥goD«, gz msΡ nfh£ghL v‹gJ xU
ngh¡Fiu¡T‰whF«. nkY«ÏJéiy¡F« gz¤Â‹msé‰F«cŸsbjhl®ig
FW»af©nzh£l¤Âšés¡F»wJ.
gz msÎ jéu k‰w fhuz§fshY« éiy k£lkhdJ gh¡f¥gL«
mitahtd muÁ‹ gz¡bfhŸif, ãÂæaš bfhŸif, F¿¥Ã£l fhy¤Âš
g©l§fë‹më¥ò / eilbgW« thâg¤Â‹msÎ tUkhd¤Âš V‰gL« kh‰w«,
g©l§fS¡fhdcW¤njitKjèadMF«.
gzÅ¡fK« gzth£lK«(Inflation and Deflation)
gzÅ¡f«, gzth£l« M»at‰iw vëjhf tiuaW¡f ÏayhJ. gšntW
bghUëaš m¿P®fŸ gšntW éjkhf tiuaW¤JŸsd®. »bus¤j® (Crowther) vëikahd gaDŸs tiuaiwia bfhL¤JŸsh®. gz¤Â‹ kÂ¥ò FiwtJ«
éiyfŸ ca®ªJ bfh©LbrštJkhd xU ãiyia gzÅ¡f« v‹W »bus¤j®
tiuaW¤JŸsh®. bghJthf gzÅ¡ffhy¤Âšéiyk£l«caU«. mÂf¥goahd
gz« äf¡Fiwªj g©l§fis¤ Ju¤J« ãiyia ÏJ F¿¥ÃL»‹wJ. ÏJ
203
msΡF mÂfkhd (abnormal) éiyna‰w¤ij njh‰Wé¡F«, "F¿¥ÃL«goahd
bjhl®¢Áahd éiyk£l ca®it F¿¡F«". v‹W rh¥Ãnuh (Shapiro) TW»wh®.
"cWÂahd ãiyahd éiyna‰w«" v‹W `Ahç #h‹r‹ (Harry Johnson)
gzÅ¡f¤ij tiuaW¡»wh®. MæD« éiyk£l« cauhknyna gzÅ¡f«
njh‹W« v‹gij eh« ãidéš bfhŸs nt©L«. Ïj‰F f£L¥gL¤j¥g£l
gzÅ¡f« (Repressed inflation) v‹W bga®. ngh®¡ fhy§fënyna ÏJ njh‹W«.
Ï¡fhy§fëš, gy f£L¥ghLfS«, czÎ¥ g©l§fis g§ÑL brŒt‹
_yK«éiyna‰w«f£L¡FŸit¡f¥gL»wJ.m¡f£L¥ghLfŸjs®¤j¥g£lÎl‹
éiyfŸ caU«. gz msÎ mÂfç¥gnjh mšyJ éiy ca®nth c©ikahd
gzÅ¡f« mšy. (mrhjhuz msΡF mÂfkhd) Ïyhg¤Â‹ njh‰wnk
gzÅ¡fkhF« bjhêyÂg®fS«c‰g¤Âahs®fS«msΡFmÂfkhdÏyhg¤ij
<£L«m¿F¿nagzÅ¡fkhF«.
gz Å¡f¤Â‹ tiffŸ(Types of Inflation)
1.njitÏG¥ògzÅ¡f« (Demand Pull):mÂf¥goahdgz«äf¡Fiwªj
g©l§fis Ju¤JtJ gzÅ¡f« v‹W Tw¥gL»wJ. bfhL¡f¥g£l éiyæš
g©l§fŸ gâfS¡fhd njit, mt‰¿‹ më¥igél ca®ªÂU¡F« ãiyæš
bghJéiyk£l«caU«ãiyiagzÅ¡f«v‹»nwh«.
jtG« gzÅ¡f«(Creeping Inflation)
Ïu©lh« cyf¥ ngh® KoΡF tªjÂèUªJ (1945èUªJ) éiyÍ« TèÍ«
x‹iwx‹Wnkšneh¡»ca®¤J«ãiyiajtG«gzÅ¡f«v‹WTW»nwh«.
XL« (m) jhΫ (m) äif ntf¥ gzÅ¡f«
äifntf¥gzÅ¡f«(Hyper Inflation):x›bthUehS«éiyk£l«tu«Ã‹¿
ca®ªJ bfh©nl bršt¤ij äifntf¥ gzÅ¡f« v‹W Twyh«. Kjš cyf¥
nghU¡F¥ ÃwF b#®kåÍ«, Ïu©lh« cyf¥ nghU¡F¥ Ë A§nfçÍ«, ÓdhΫ
ϤjifagzÅ¡f¤ij¡f©ld.ϪjNœãiyæšéiyahdJmÂfntfkhfΫ
mÂfmséY«ca®ªJbfh©nlbr‹wJ.kèÎ¥g©l§fS¡F¥TlmÂféiy
bfhL¡fnt©oæUªjJ.gz«gad‰wjhfΫ,òÂagz«m¿Kf¥gL¤jnt©oa
ãiytªjJ.Ïj‰Fäifntf¥gzÅ¡f«v‹Wbga®.
2. bryÎ cªJ gzÅ¡f«(Cost Push Inflation)
C‰g¤Â¢ bryÎ mÂfç¥ò
bryÎ cªJ gzÅ¡f«, bryÎ ca®tjhš V‰gLtJ, ϤJl‹ Tè ca®Î«
nr®ªJ c‰g¤Â bryÎ mÂfç¥gjhš njh‹W»wJ. Tè ca®Î«, k‰w c‰g¤Â
bryÎfS« nr®ªJ éiyia mÂfç¡f¢ brŒ»wJ. Tè k‰W« éiy ca®Î
fhuâfshš V‰gL« gzÅ¡f¤ij Tè cªJ gzÅ¡f«, éiy cªJ gzÅ¡f«
v‹W«TW»‹nwh«.
beU¡fo mšyJ c‰g¤Â ts®¢Á¤ jil gzÅ¡f«
(Bottleneck Inflation)
KG ntiythŒ¥ò c‰g¤Â ãiymilÍ« bghGJ, Áy g‰wh¡Fiw ãiyÍ«,
204
rkd‰w ãiyÍ« k‰W« ÏWÂãiy¢ bryéš ca®Î« V‰g£L mj‹ éisthf
gzÅ¡f«V‰gl¡TL«.ÏJntc‰g¤ÂbeU¡fogzÅ¡f«vd¥gL«.
Ïyhg cªJ gzÅ¡f«(Profit Push Inflation)
bjhê‰r§f§fŸ Tè Åj¤ij ca®¤j Ka‰Á¥gij nghy Áy Ášnyh®
K‰wçikahs®fS«, mÂfç¡F« c‰g¤Â¢ bryit cŸsl¡», c¢r Ïyhg¤ij
<£Ltj‰fhf, msΡfÂfkhf éiyia ca®¤Jt®. Ïj‰F Ïyhg cªJ gzÅ¡f«
v‹Wbga®.
bghJthf ngh®¡fhy§fëY«, mj‰F Ëò« gzÅ¡f« V‰gl¡TL«.
ngh®¡fhy§fëš k¡fë‹ tUkhd« mÂfç¤J«, mj‰nf‰g bghU£fŸ c‰g¤Â
brŒa¥glhkš,g‰wh¡FiwV‰g£LbghU£fisg§ÑLbrŒjèšf£L¥ghLV‰gL«.
nkY«, nrä¡f¡ f£lha¥gL¤j¥g£l k¡fŸ j‰nghJ mÂfkhf bryÎ brŒth®fŸ.
ÏjdhšvšyhtifahdbghU£fS¡F«mÂfntfkhfnjitmÂfç¡F«. Mdhš
mnj ntf¤Âš më¥ò mÂfç¥gšiy. Ïjdhš gzÅ¡f« V‰gL»wJ. nghçš
bt‰¿aila muR éU«òtjhš, mÂY« j‰fhy ngh®fŸ mÂf bryÎilajhf
ÏU¥gjhš, Ïjid rªÂ¡f muR g‰wh¡Fiw ãÂah¡f¤ij nk‰bfhŸs
nt©oÍŸsJ. ÏJ nkY«, nkY« gzÅ¡f¤ij mÂfç¤J¡ bfh©nl brš»wJ.
éiyna‰w«mÂféiyna‰w¤ijV‰gL¤J»wJ. éiyna‰w¤jhšbjhêyhs®fŸ
mÂf Tèia nfhUth®fŸ. mÂf Tè mÂf bryit V‰gL¤J«. mÂf bryÎ
nkY«éiyiaca®¤J«.Ï›thwhfxU‘e¢R¢RHš’cUth¡f¥gL»wj.
Tè éiyna‰w¤ij V‰gL¤J»wJ. éiyna‰w« Tèia ca®¤J»wJ.
ÏJnt gzÅ¡f RH‰Á vd¥gL»wJ- g‰wh¡Fiw ãÂah¡f« gzÅ¡f¤Â‰F xU
K¡»a fhuzkhF«. £läLjiy bfh©l ts®¢Á Fiwªj ehLfëš Ï¤jifa
gzÅ¡f¤ij¡fhzyh«.tâfNHè‹brGikfhy§fëšTlgzÅ¡f«v‰gl
thŒ¥ò©L. gzÅ¡f¤Âdhš gy ÔikfŸ V‰gL»‹wd. Ïjdhš gy ehLfë‹
bghUshjhu«Ó®FiyªjJ.v.fh.1923šb#®kåaeh£o‹bghUshjhu«Ó®FiyªjJ.
vdnt x›bthU muR« gzÅ¡f¤ij¡ f£L¥gL¤j j¡f elto¡iffis
nk‰bfhŸsnt©L«.
gz Å¡f¤ij¡ f£L¥gL¤j Ñœ¡f©l Kiwfis¥ Ëg‰wyh«.
1. tçéÂ¥ò(é»j¤ij)mÂf¥gL¤jyh«.
2. _yjd£l§fë‹ (Project) ÛjhdmuRbryitFiw¤jš (gzÅ¡f¤ij
Fiw¡f Ï«Kiw gçªJiu¡f¥g£lJ. _‹whtJ Iªjh©L¤ £l¤Âš
m¿Kf¥gL¤j¥g£lgy_yjd¤Â£l§fŸghÂænynaifél¥g£ld).
3. Ïw¡FkÂæšf£L¥ghLfŸé¤jš.
4. g§ÑL
5. éiy¡f£L¥ghL
Áy neu§fëš Tèia ãiy ãW¤Âit¤J (Freeze) gz Å¡f¤ij¡
f£L¥gL¤j gçªJiu¡f¥g£lJ. Ï¡fhy¡f£l¤Âš, bjhêyhs®fë‹ Tèia
205
ca®¤j¡ nfhu nt©lh« vd bjhê‰r§f§fŸ nf£L¡bfhŸs¥g£ld gz
Å¡f¤ij¡ f£L¥gL¤j nk‰bfh©l Kiwfë‹ bt‰¿ahdJ, murh§f«
Ï¡bfhŸiffismKšgL¤J«Âwikia¥bghW¤jJ.
gzth£l«
gz kÂ¥ò ca®ªJ bfh©nl brštij, mjhtJ g©l§fë‹ éiy
FiwªJ bfh©nl brštij gzth£l«v‹W »bus¤j® TW»wh®. gzth£l«,
gzÅ¡f« Ïu©Lnk éiyæš V‰gL« kh‰w¤ij¡ F¿¡F«. gzth£l« v‹gJ
gzÅ¡f¤Â‰F vÂçilahdJ. bghJthf gzÅ¡f« v‹gJ ntiythŒ¥ò
k‰W« bghUshjhu¤ij ca®¤J« elto¡iffë‹ fhy¤ij¡ F¿¡F«. gz
th£l fhy¤Âš, kªjkhd thâg ãiyiaÍ« ntiyæšyh¤ ©lh£l¤ijÍ«
F¿¡F«. gzth£l fhy¤Âš éiyahdJ bryitél ntfkhf¡ Fiwtjhš
c‰g¤Âahs®fS«, bjhêš mÂg®fS« mÂfkhd ÏH¥ig rªÂ¡f neçL«. vªj
bghUshjhuelto¡iffëY«Ïyhg«ÏU¡fhJ.Mfnt,KjÄ£o‹msÎFiwÍ«.
ÏJ ntiyæšyhj ©lh£l¤J¡F monfhY«, gzÅ¡f« gzth£l« Ïu©Lnk
Ôikahdit. Ïu©oš x‹iw bjçÎ brŒa ÏayhJ. muÁ‹ gzéaš bfhŸif
_ykhféiyna‰w¤ijxusΡF¡f£L¥gL¤jyh«.ÏJgzth£lfhy¤Âšéiy
k£l¤ijca®¤jcjλwJ.vdntjh‹j‰fhybghUëašm¿P®fŸbghUshjhu
brašghLfëšmuRK¡»a g§fh‰wnt©L«v‹W«bghJ¥ gâ¤Jiw£l§fŸ
têahf bghUshjhu brašghLfis Ï¡fhy§fëš C¡Fé¡f nt©L« v‹W«
TW»‹wd®.‘Tèia¡Fiw¤jš’bghUshjhukªj¤Â‰F¤Ô®thfÁyrka§fëš
fUj¥gL»wJ. Mdhš ÏJ rçahd ԮΠmšy. ãiyikia nkY« eètila¢
brŒÍ«.
éiy kh‰w¤jhš v‰gL« éisÎfŸ
éiykh‰wkhdJrKjha¤Â‹gyÃçédiuÍ«gytêfëšgh¡»wJ.mJ
c‰g¤ÂiaÍ«,g»®itÍ«gh¡»wJ.
c‰g¤Âæš v‰gL« éisÎ
éiyna‰w« c‰g¤Âia mÂfç¡f¤ Jh©L«. Kjyhë¤Jt rKjha¤Âš
c‰g¤ÂahdJ Ïyhg neh¡f¤Â‰fhf nk‰bfhŸs¥gL»wJ. éiyna‰w fhy¤Âš
(gzÅ¡f fhy«) mgçäjkhd Ïyhg« V‰gL«. ÏJ c‰g¤ÂiamÂfç¡f¢ brŒÍ«.
c‰g¤Âahs®fS«, bjhêš mÂg®fS« gzÅ¡f fhy¤Âš gadilth®fŸ.
Ï¡fhy¤Âš c‰g¤Â¢ bryitél éiy ntfkhf mÂfç¥gjhš c‰g¤Âahs®fŸ
gadil»wh®fŸ. vdnt mt®fŸ mÂf Ïyhg¤ij mil»wh®fŸ. gzÅ¡f«,
äif ntf gzÅ¡fkhf kh¿dhš thâg« beho¤J mêéš KoÍ«. gz¤Â‹
kÂ¥ò ntfkhf FiwÍkhdhš, gztoéyhd Ïyhg« gad‰wjh»éL«. fh»j¥
gz« kÂ¥g‰wjh»éL«. gzÅ¡f«, bghUëaš FH¥g§fS¡f«, Ôéu òu£Á¡F«
fhuzkh»éL«.
éiyÏw¡ffhy¤Âštâf®fŸmÂfe£l¤ijmilth®fŸ. éiyahdJ
c‰g¤Â¢ bryitél ntfkhf Fiwtjhš tâf®fŸ mÂf fLikahd e£l¤ij
milth®fŸ. KjÄ£o‰F thŒ¥òfŸ äf¡ Fiwthf ÏU¡F«. ÏJ nguséyhd
206
ntiyæšyh ©lh£l¤Â‰F tê tF¡F«. Ïjdhš thâg kªj« V‰gL«.
gzth£l fhy¤Âš gz« vëjhf¡ »il¡F«. g©l§fë‹ éiy Fiwthf
ÏU¡F«. bjhêyhs®fŸ vëjhf¡ »il¥gh®fŸ. Mdhšm§F g©l§fS¡fhd
njit, tUkhd«, ntiythŒ¥ò, KjÄL Kjèad ÏU¡fhJ. Ϫj Nœãiy
‘brGikæštWik’v‹WtUâ¡f¥gL»‹wJ. Ïj‰F1930šv‰g£lbghUshjhu
bgUkªj«ešycjhuzkhF«.
g»®éš V‰gL« éisÎ
1. tâf®fŸ-gzÅ¡ffhy¤Âštâf®fS«c‰g¤Âahs®fS«mÂfÏyhg¤ij
<£Lth®fŸ,gzth£lfhy¤Âšmt®fŸmÂfe£l¤ijmilth®fŸ.
2. ãiyahd tUkhd« bgWgt®fŸ- ãiyahd tUkhd« cŸst®fŸ gz Å¡f
fhy¤Âš mÂfkhf¥ gh¡f¥gLth®fŸ. Tèia¥ bgWgt®fS«, khj CÂa«
bgWgt®fshd MÁça®fŸ, vG¤j®fŸ, cjéahs®fŸ, ÚÂgÂfŸ M»nahuJ
tUkhd« éiyna‰wkiltij¥ nghy ntfkhf mÂfç¡fhJ. gzÅ¡f fhy¤Âš
xŒñÂa«bgWgt®fS«gh¡f¥gLth®fŸ.
Tè bgWgt®fS«, khj CÂa« bgWgt®fS« éiy Ïw¡f fhy¤Âš
gadilth®fŸ.Ï¡fhy¤Âšgz«kÂ¥igÏH¡fneçLtjhšÏJxUc©ikahd
ga‹mšy.ntiyæšyhj©lh£lkhdJéiyna‰w¤ijélnkhrkhdJ.
3. KjÄ£lhs®fŸ-
muR g¤Âu§fëšKjÄLbrŒÂU¥gt®fŸãiyahdtUkhd¤ij¥ bgWt®.
vdnt mt®fsJ ãiyik ãiyahd tUkhd¤ij¥ bgWgt®fis¥ ngh‹nw
ÏU¡F«. Mdhš ãWtd§fë‹ g§Ffëš (Shares) KjÄL brŒÂU¥gt®fŸ
éiyna‰w fhy¤Âš mÂf Ïyhg¤ijÍ« éiyæw¡f fhy¤Âš mÂf ÏH¥igÍ«
milth®fŸ.
b#®kåæš Mæu¡fz¡fhd eL¤ju¡ FL«g§fŸ gzÅ¡f
fhy¤Âš mêªJé£ld. mt®fŸ thœehŸ KGtJ« nrä¤j gz« kÂ¥ÃHªJ
x‹Wäšyhjjh»é£lJ. Ïj‰F éiyna‰wnk fhuzkhF«. gz¤Â‹ kÂ¥ò
bjhl®ªJ FiwÍkhdhš k¥Ë ãiyfydhf (Stores of Value) ÏU¥gj‰Fça
jFÂiaÏHªJéL«.vdntk¡fŸnrä¡fK‹tukh£lh®fŸ.
4. thlif bgWnth®(Rentiers)
gzÅ¡ffhy¤ÂšÏH¥ò«,gzth£lfhy¤ÂšgaD«milth®fŸ.gzth£l
fhy¤ÂšmilÍ« ga‹j‰fhèfkhdjhF«. nk‰f©lés¡f¤ÂèUªJéiyæš
V‰gL« fLikahd kh‰w« ÔikahdJ v‹W m¿ªJ bfhŸsyh«. gzÅ¡fK«,
gz th£lK« mÂf¤ Ôikahditna. gzÅ¡f« mÚÂahdJ. gzth£l«
ÔikahdJ MF« Áy bghUëaš tšYd®fŸ Ï›éu©oš gzth£lnk äfΫ
ÔikahdJv‹g®.VbdåšÏJntiyæšyhj©lh£l¤Â‰FtêtF¡F«v‹W
fUJ»‹wh®fŸ.
ãiyahdéiyna‰wkhdJ bghUshjhuK‹nd‰w¤Â‰F«, rKjha Ú¡F«
cfªjJv‹WbghJthffUj¥gL»wJ.
207
‘gzkhdJ kåj Ïd¤Â‰F gytêæY« e‹ik ga¡f¡Toanj. Mdhš
gz«f£L¥gL¤j¥glhé£lhš, kåjmêé‰F«,FH¥g¤Â‰F«têtF¡F«’ v‹W
Ïuhg®£r‹TWtJmidtuhY«V‰W¡bfhŸs¡ToanjMF«.
gæ‰Á
gFÂ - m
I. rçahd éilia¤ nj®ªbjL¡fΫ
1. gz¡bfhŸifiamkšgL¤JtJ
m.ikamuR M.khãymuR
Ï.ikat§» <.jåah®Jiw
2. bghJk¡fël«cŸsòH¡f¥gz«v‹gJ
m.M1 M.M2 Ï.M3 <.M4
3. t§»Åj«v¥nghJca®¤j¥gL»wJ
m.gzth£l« M.gzÅ¡f«
Ï.éiyãiyahfÏU¤jš <.ntiyæ‹ik
4. gzÅ¡f¤Â‹nghJv‹dãfG«
m.éahghçfŸÏyhg«<£Lt®
M.CÂa«<£Lgt®Ïyhg«bgWt®
Ï.khjr«gs«bgWgt®Ïyhg«bgWt®
<.thlif¡FéLgt®Ïyhg«bgWt®
5. éiyfŸ caU« nghJ cŸs NœãiyÍ«, k‰W« njit nj¡fK« miH¡f¥
bgWtJ
m.bryÎcªJgzÅ¡f« M.njit<®¥ògzÅ¡f«
Ï.ãiy¤j‹ikgzÅ¡f« <.TècªJgzÅ¡f«
II. nfho£l Ïl§fis ãu¥òf
6. g©l§fis¡bfhL¤Jg©l§fisth§FtJ_______vdmiH¡f¥gL»wJ.
7. gzth£l«v‹gJéiyfŸ_________ F¿¡F«.
8. gçkh‰w¢rk‹ghLMV=PTv‹gijmë¤jt®_________
9. jhΫgzÅ¡f¤ij__________ v‹W«miH¡fyh«.
10. gz¡bfhŸif_________ f£L¥gL¤jcjλwJ.
208
III. bghU¤Jf
11. fl‹msÎfl‹f£L¥ghL -m.Fiwªjt£oÅj«
12. fl‹j‹ik¡f£L¥ghL -M.t£oÅj«
13. kèÎ¥gz¡bfhŸif -Ï.m¿ÎW¤jš
14. TèÍ«éiyÍ«x‹iwx‹WjŸS»wJ -<.gz¤Â‹th§F«r¡Â
15. gz¤Â‹kÂ¥ò -c.C®ªJbršY«gzÅ¡f«
IV. xçU th®¤ijfëš éilaë¡fΫ
16. eh£o‹gzmë¥ig¡f£L¥gL¤J«t§»vJ?
17. mUik¥gz¡bfhŸifv¥bghGJfil¥Ão¡f¥gL»wJ?
18. éiyæškh‰wäšyhjnghJV‰gL«gzÅ¡f«vJ?
19. ‘Tè’Fiw¥ògzth£l¤Â‰FxUÔ®ÎMFkh?
20. äifntfgzÅ¡f¤ÂidrªÂ¤jxUehLvJ?
gFÂ - M
ËtU« édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tçfëš éilaë¡fΫ.
21. gz¤Â‹Ïy¡fz¤ijTWf?
22. gzmë¥Ã‹eh‹FTWfŸahit?
23. gzbfhŸifæ‹Ïy¡fz«TWf.
24. fl‹msΡf£L¥gh£o‹fUéfŸahit?
25. nj¡fãiygzÅ¡f«v‹whšv‹d?
gFÂ - Ï
ËtU« édh¡fS¡F xU g¡f mséš éilaë¡fΫ.
26. g©lkh‰WKiwæšcŸsÃu¢ridfisés¡Ff.
27. ÏU¥ògz«-ÁWF¿¥òvGJf.
28. és¡Ff(m)mUik¥gz¡bfhŸif(M)kèÎ¥gz¡bfhŸif
29. gçkh‰w¢rk‹ghL–és¡f«jUf.
30. tUkhd¡bfhŸif –ÁWF¿¥òvGJf.
209
gFÂ - <
ËtU« édh¡fS¡F _‹W g¡f mséš éilaë¡fΫ.
31. gz¤Â‹gâfisétç¡fΫ.
32. gz¡bfhŸifæ‹neh¡f«k‰W«fUéfiséth¡fΫ.
33. gzmsé‹nfh£ghL–étç¡fΫ.
34. gzÅ¡f¤Â‹ fhuz§fŸ, éisÎfŸ, mt‰iw¡ f£L¥gL¤J« Kiwfis
étç¡fΫ.
35. gzmD¥Õ£LKiwæ‹ngh¡Ffistiugl«tiuªJétç¡fΫ.
210
ghl« - 12
ãÂæaš bfhŸif
bghJãÂæašmšyJmuÁ‹ãÂv‹gJbghUshjhu¤Â‹xU»isahF«.
ÏJ M©L ãÂãiy m¿¡if (Budget), muÁ‹ tUthŒ k‰w« bryéd§fis¥
g‰¿ajhF«. ÏJmurh§f¤Â‹ãÂæašbfhŸif¥g‰¿akÂ¥ÕlhF«ÏJmuÁ‹
têKiwfŸ k‰W« Ka‰Áfis¥ g‰¿ milahs« f©L bfhŸSjY« MŒÎ
brŒjYkhF«.
“bghJã”v‹gJmuÁ‹ãÂrh®ªjbrašghLfshF«.ÏJmuÁ‹fUñy
brašghLfnshL«bjhl®òilajhF«. bghJãÂv‹gJãÂ¥bghUshjhu« (Fiscal Economy)v‹W«miH¡f¥gL«.
g©ila¡ fhy§fëš murhdJ bghUshjhu ts®¢Áia¢ rh®ªj
gâfis nk‰bfh©lJ. m§fho r¡Âfsh»a njit k‰W« më¥ò M»ad
bghUshjhu¤Âid ãiw΢ brŒÍ« têfh£ofshf ÏUªjd. Mdhš murhdJ
Ï¢brašghLfëšjiyæléšiy.g©ilafhymuRfŸ1cŸeh£Lr£lxG§if¥
ghJfh¤jš 2. eh£il¥ ghJfh¤jš 3. Ú ã®thf« k‰W« 4. bghJ ã®thf« M»a
Ï‹¿aikahj gâfis k£Lnk nk‰bfh©ld mªj muRfŸ fhty® muRfŸ
(Police States)vdmiH¡f¥g£ld.
Ï‹iwa eÅd murhdJ v©z‰w ts®¢Á, K‹nd‰w £l§fŸ k‰W«
k¡fis¢ rh®ªj bghJ ey¤ £l§fS¡F K¡»a¤Jt« bfhL¤J brayh‰W»wJ.
MfnteÅdmuir¥bghJeymuR(Welfare State)v‹g®.ϤjifaeÅdmuRfŸ
bgU»tU«muÁ‹bryéd§fS¡fhfãÂMjhu§fisÂu£lnt©L«.
Ï‹iwa fhy¤Âš ãÂ¥ bghUshjhukhdJ bgça msÎ kh‰w¤ij
cUth¡»ÍŸsJ. Ï«kh‰w§fis ã¡ bfhŸif _ykhf m¿ªJ¡ bfhŸsyh«.
Ϫã¡ bfhŸif muÁ‹ ngçaš bghUshjhu gâfnshL bjhl®òilaJ.
Ï¡bfhŸifmuÁ‹tç¡bfhŸif,muÁ‹bryéd«, k‰W« gz¡bfhŸifnahL
nr®ªjjhF«. Ï¡bfhŸifbghUshjhunfh£ghLk‰W«bghJã¡nfh£gh£nlhL
ÏizªjjhF«.
Ïy¡fz«
Ñœ¡fhQ«bghUshjhutšYe®fŸbghJã¡FÏy¡fz«jªJŸsd®.
nguhÁça®lhšl‹‘bghJãÂv‹gJmuÁ‹tUthŒk‰W«bryéd§fis¥
g‰¿ajhF«,ÏitfŸx‹nwhblh‹WrçbrŒJbfhŸS«’vdtiuaiwjªJŸsh®.
nguhÁça®Ã‹nyÁuh° (Findlay Shirras) “bghJãÂv‹gJmuÁ‹bryéd
bfhŸifiaÍ«,ãÂbgU¡f¤ijÍ«g‰¿anjMF«.’vdtiuaiwjªJŸsh®.
211
bghJ ãÂæ‹ cŸsl¡f§fŸ ËtUkhW
1. bghJ¢bryÎ
2. bghJtUthŒ
3. bghJ¡fl‹
4. ãÂã®thf«
5. T£lh£ÁKiw(k¤ÂakhãyãÂcwÎfŸ)
bghJ ãÂæ‹ cŸsl¡f«
bghJãÂæ‹cŸsl¡f«
bghJtUthŒ T£lh£ÁKiwk¤Âa
khãyãÂcwÎfŸ
bghJ¢bryÎ bghJ¡fl‹ ãÂãUthf«
1. bghJ¢ bryÎ
eÅd muR xU ey muR, vdnt mÂf¥g£r bghJ ey¤ij ãiyeh£LtJ
mjDilabghW¥ghfcŸsJ.Ïj‰fhdmuRgytifahdgâfisnk‰bfhŸS«.
ÏjdhšmuR¡FmÂfkhd gz¢bryÎfŸV‰gL«. Ï¥ÃçéšmuÁ‹mo¥gil¡
bfhŸifahdJ muÁ‹ ã Mjhu§fis gšntW ts®¢Á gâfS¡fhf¢ bryÎ
brŒtnjahF«.
2. bghJ tUthŒ
muRbgW»‹wtUthŒ,muÁ‹tUthŒvd¥gL«.ÏJmuÁ‹tUkhd¤ij
v›thW bgUf¢ brŒtJ v‹gij g‰¿Í«, tçé¥Ë bfhŸiffis¥ g‰¿Í«,
mjndhL r«gªj¥g£l Ãu¢ridfisÍ« rh®ªjjhf cŸsJ. bghJtUthahdJtç
tUthŒ,tçmšyhjtUthiacŸsl¡»ajhF«.
tç tUthŒ v‹gJ gy tifahd tçfŸ, tç¤ jh¡f« (Impact) k‰W« tç
ãfœÎfŸ (Incident) g‰¿ajhF«. tçæšyhj tUthahdJ (1) tâf tUthŒ
(bghJ Jiwæ‹é‰gidahš »il¤j tUthŒ, k‰W« Ïyhg«) (2) ã®thf tUthŒ
(f£lz§fŸ,mDkÂf£lz§fŸ,Áw¥ò¤Ô®itfŸ)(3)btFkÂk‰W«khåa§fŸ.
3. bghJ¡ fl‹
Ï¥ÃçÎ muÁ‹ fl‹fis v¥go mÂfç¥gJ v‹gJ g‰¿Í«, mÂfç¡»‹w
fl‹fisv¥go¤ÂU¥gbrY¤JtJv‹gJg‰¿Í«TW»wJ.bghJk¡fëläUªJ
muR bgW« fl‹fS¡F¥ bghJ¡fl‹ v‹W« TWt®. eÅd murhdJ j‹Dila
212
bryéd§fis, tçfŸ, k‰W« tçfŸ mšyhj tUthŒfŸ_y« rkhë¡f Koahj
xU ãiyæš cŸsJ. Mfnt muÁ‹ tUthahdJ, muÁ‹ bryit¡ fh£oY«
Fiwthfnt cŸsJ. Ïjdhš murhdJ cŸeh£L k‰W« btëeh£L fl‹fŸ
th§Ftj‰F cªj¥gL»wJ. cŸeh£L fl‹ v‹gJ, muR bghJ k¡fëläUªJ«
tâf t§»fëläUªJ«, ika t§»fëläUªJ« fl‹ bgWtjhF«.
k¡fëläUªJ«btëeh£L¡fl‹v‹gJ,cyft§» (World Bank), g‹dh£LãÂ
ãWtd«(IMF)k‰W«mašehLfëèUeJbgW»‹wfldhF«.
4. ã ã®thf«
muÁ‹ ãWtd§fŸ, muÁ‹ gâfŸ k‰W« muÁ‹ ÏaªÂu§fnshL
rh®ªj ã elto¡iffns ã ã®thfkhF«. nkY« ã ã®thf« v‹gJ, tuÎ
bryΠ£l§fis totik¤jš, cUth¡Fjš, x¥gë¤jš k‰W« ghuhSk‹w«,
r£lk‹w§fëš jh¡fš brŒjš, jâ¡if brŒjš, eilKiw¥gL¤JJš
M»at‰iwg‰¿aJ.
5. T£lh£Á ãÂ
bghJãÂæ‹ xU c£Ãçnt T£lh£Á ãÂahF«. T£lh£Á v‹gJ Ïu©L
(m) mj‰F nk‰g£l muRfë‹ T£lik¥ò. Ï¢T£lh£Á mik¥Ãš ika, khãy
k‰W« cŸS® muRfŸ xU§»izªJŸsd. ÏJ, Ï›tuRfëilna ãyλw ãÂ
cwÎKiwfŸg‰¿Í«,mjndhLr«kªjKilaÃu¢ridfis¥g‰¿Í«MuhŒ»wJ.
tç v‹gj‹ bghUŸ
tçfŸ_y«bgw¥gL»‹wtUkhdnkbghJtUthæ‹K¡»atUkhdkhF«.
xU Fokf‹ (m) xU ãWtd« muR¡F¡ f£lhakhf¢ brY¤j¡Toa xU
brY¤Jifnatçvd¥gL«.tçé¥Úf£lha¤j‹ikfhz¥gL»wJ.
tç Ïy¡fz«
nguhÁça®brè¡nk‹(Seligman)“tçv‹gJxUFokf‹muR¡Ff£lhakhf
brY¤J«, brY¤Jif, muÁl« ÏUªJ vªjéj neuo e‹ikiaÍ« v®gh®¡fhkš,
f£lhakhfbrY¤jnt©oanjtçvd¥gL«“vdTW»wh®.
tç é¥Ë éÂfŸ
Ml«°ä¤Â‹tçéÂ¥ò¡bfhŸiffŸÃ‹tUkhW-
1. rk¤JtéÂ
2. bjëÎéÂ
3. trÂtÂ
4. Á¡fdéÂ
213
1. rk¤Jt éÂ
Ï›éÂæ‹go ‘xUt‹ j‹ r¡Ânf‰g’ tç brY¤Jtnj, ÏjDila
bfhŸifahF«. tç é¡F« nghJ tç brY¤Jnthç‹, r¡Â¡nf‰g tç é¡f
nt©L«. ViHfŸ ÛJ FiwthfΫ, gz¡fhu®fŸ ÛJ mÂfkhfΫ tç é¤jš
nt©L«. tçéÂ¥ghdJ ÚÂæ‹mo¥gilæšmika nt©L«. mid¤J ju¥ò
k¡fS«j§fsJr¡Â¡nf‰gtçbrY¤jnt©L«.
2. bjëÎ éÂ/ cW éÂ
x›bthU FokfD« jh‹ brY¤jnt©oa tçæ‹ msÎ, v¥bghGJ tç brY¤j
nt©L«,ahçl«brY¤jnt©L«v‹gijm¿ªÂU¡fnt©L«.ÏJntbjëÎ/
cWÂéÂahF«.
3. tr éÂ
tç brY¤Jjš, tç brY¤JnthU¡F trÂahfΫ ghu« FiwªjjhÍ«
ÏU¤jšnt©L«.v.fh.r«gs¤ÂèUªJÃo¤j«brŒa¥gL«tUkhdtç,g©l§fŸ
ÛjhdtçfŸbghU£fisth§F«nghnjbgw¥gLjš(c«.)mWtilnahLbgw¥gL«
ãytç.
4. Á¡fd éÂ
Ï›é tç éÂ¥ÃY«, tç tNè¥gÂY« mÂf gz« éuakhfhkèU¡f
nt©L« vdw j¤Jt¤ij¥ g‰¿aJ. Ï¢r¨¡fd é tç¢ r£l§fŸ k‰W«
tê KiwfŸ vëjhdjhfΫ, k¡fsJ tUkhd tçfis¡ Fiwªj mséš
ga‹gL¤JtjhfΫmikjšnt©L«.
tçfë‹ tiffŸ
tçfë‹tiffis¥Ã‹tUkhWtçir¥gL¤jyh«,mitahitd.
1. ne®Kfk‰W«kiwKftçfŸ
2. é»jéçéÂ¥òKiw,ts®ÅjKiw,njŒÎÅjKiw,äjts®ÅjKiw.
3. Áw¥ò¤Ô®itk‰W«kÂ¥òÛjhdtç
4. kÂ¥ò¡T£Ltç(VAT)
5. x‹W(m)gyju¥g£ltçfŸ
1. ne®Kf k‰W« kiwKf tçfŸ
nguhÁça® lhšlå‹ T‰W¥go, ‘ne®Kf tç v‹gJ ah® ÛJ tç
é¡f¥g£lnjh, mtnu tç brY¤JtjhF«. kiwKftç v‹gJ xUt® ÛJ tç
é¡f¥g£L,k‰bwhUt®gFÂahfnth(m)KGikahfnthtçbrY¤JtjhF«.
ne®Kf tçæš tç brY¤Jgtnu, tç¢Rikia¢ Rk¡f nt©L«. Mdhš
kiwKftçæš,tçé¡f¥g£lt®ntW,tç¢Rikia¢Rk¥gt®ntW.
214
ne®Kftç v.fh. tUkhdtç, brh¤Jtç, btFk tç, Ô®it tç
v‹gitahF«.
kiwKftçv.fh.R§ftç,é‰gidtçv‹gdthF«
ne®KftçahdJk¡fëläUªJneuoahftNè¡f¥gL»wJ. Ï›tçahdJ
ah® ÛJé¡f¥gL»‰njhmtçläUªnjhtNè¡f¥gL»wJ.Ï›tiftçæštç
VŒ¥òv‹gJfodkhF«.
kiwKftçahdJg©l§fŸk‰W«gâfŸÛJé¡f¥gLtJMF«.Ïš
é¡f¥gL« tçæ‹ Jt¡f¢ Rik xUt® ÛJ ÏU¥ÃD« c©ik tç¢ RiahdJ
k‰bwhUt® ÛJ kh‰wÏaY«. ãfœÎ kh‰w« v‹gJ ah® tçia¢ brY¤J»whnuh?
c©ikæš tç¢Rikia V‰gt® ah® v‹gij¡ F¿¡»wJ. ne®Kf tçæš
gz¢RikÍ«,c©ik¢RikÍ«xUt®ÛnjãiybgW»wJ.MdhškiwKftçæš
xU nkh£lh® ir¡»Ÿ é‰gidahs® tç¢Rikia Jt¡f¤Ây V‰ÃD«, bghUis
th§Fgtnutç¢Rikia¥Ã‹V‰»wh®.
k¤Âa k‰W« khãy muRfë‹ tçfŸ
ϪÂahé‹ ãÂæaš mik¥ghdJ, T£lh£Á mik¥ghF«. ϪÂa muÁaš
mik¥ò¢r£l¤Â‹goϪÂahéšk¤Âa,khãymuRfS¡F¤jå¤jåahftçfŸ
é¤JtNè¡F«cçikfŸtH§f¥g£LŸsd.Ï«khÂçahdÃçéidfë‹_y«
k¤Âa,khãymuRfS¡»ilnaãÂã®thf¤ÂšvªjéjÃu¢ridfS«V‰glhJ.
k¤Âa muR é¡F« tçfŸ
k¤ÂamuR¡F¡ÑœfhQ«ÏUKiwfëštUkhd«»il¡»wJ
1. tçrh®ªjtUkhd«
2. tçrhuhjtUkhd«
tç rh®ªj tUkhd«
1. ntsh©iktUkhd«j鮤JÃwtUkhd§fë‹ÛjhdtçfŸ
2. ãWtd§fë‹ÛjhdtçfŸ
3. bryéd§fŸÛjhdtçfŸ
4. brh¤J¡fŸÛjhdtçfŸ
5. m‹gë¥òtçfŸ
6. bršttçfŸ
7. _yjd¤Â‹ÛjhdtçfŸ
8. Ma¤Ô®ittçfŸ
9. R§f¤Ô®ÎfŸ(V‰WkÂk‰W«Ïw¡FkçtçfŸ)
215
k¤Âa muÁ‹ tç rhuh tUthŒfŸ
1. ãÂrh®gâfŸ
2. t£otUthŒfŸ
3. Ïyhgg§FfŸ
4. bghJ¥ga‹,gâfŸ
5. r_f,rKjha¥ga‹gâfŸ
6. bghUshjhuga‹gâfŸ
khãy murhš é¡f¥gL« tçfŸ
ϪÂamuÁašmik¥òr£l¥gokhãymuRfŸtçé¥Ë_y«tUkhd«
bgW«mÂfhu«bg‰WŸsd.Mdhšôåa‹Ãunjr§fS¡FneuoahdãÂÍjéia
k¤Âamurh§fnkmë¤JcjΫ.
khãy muÁ‹ _y« é¡f¥gL« tçfŸ
1. ãytUthŒ(tç,Ô®ittNè¥òc£gl)
2. é‰gidk‰W«brŒÂ¤jhŸjéuk‰wbghUŸfŸÛjhdtçfŸ.
3. ntsh©iktUthŒk‰W«ãy«M»at‰¿‹ÛJé¡f¥gL«tçfŸ.
4. ãy«,kidfŸ,f£ol§fŸÛJé¡f¥gL«tçfŸ
5. ntsh©ikãy«rh®ghd,ntsh©g©iztçfŸ.
6. kJtiffŸÛJé¡f¥gL«Ma¤Ô®itfŸ
7. xU khãy¤ÂèUªJ, ÃçbjhU khãy¤Â‰F¥ g©l§fis¡ bfh©LtU«
nghJé¡f¥gL«tçfŸ.
8. fåk¥bghUŸfë‹cçk§fŸÛJé¡f¥gL«tçfŸ
9. ä‹rhuEf®Î,é‰gidÛjhdtçfŸ
10. éy§FfŸ,glFfŸ,thfd§fŸÛJé¡f¥gL«tçfŸ
11. ÏU¥ò¥ ghij, cŸeh£L Ú®tê M»at‰¿š bfh©L¢ bršY« ru¡FfŸ,
gaâfë‹ÛJé¡f¥gL«tçfŸ.
12. K¤Âiu¤jhŸtçfŸ,ÚÂk‹wf£lz«,k‰W«gÂΡf£lz§fŸ.
13. bghGJngh¡»‹ÛJé¡f¥gL«tçfŸ
14. és«gu§fŸ,brŒÂ¤jhŸj鮤JÃwés«gu§fŸÛjhdtçfŸ
15. bjhêšfŸ,t®¤jf«,ntiyfŸÛjhdtçfŸ
16. Ú®¥ghrdk‰W«fhLfŸ_y«»il¡F«tçtUkhd§fŸ
216
17. k¤ÂamuÁ‹khåa§fŸÛjhdtçfŸ
18. ÃwtUkhd§fŸ,mjhtJgÂΡf£lz«,tUkhdtçæšxUgFÂ,R§f
tçfŸk‰W«fl‹fŸÛjhdtçfŸ.
tçéÂ¥ò KiwfŸ
1. é»jKiwtçfŸ
2. ts®ÅjKiwtçfŸ
3. njŒé»jKiwtçfŸ
4. äjts®ÅjKiwtçfŸvdeh‹Ftif¥gL¤j¥gL»‹wd.
1. é»j tç éÂ¥ò Kiw(Proportional Tax)
Ï›tif tçfŸ khwhJ, ãiyahdjhf cŸsd. tUkhd« mÂfkhdhY«
FiwªjhY« tçé¥Ú kh‰w« V‰glhJ, ViHfS¡F«, gz¡fhuU¡F« xnu
khÂçahdtçé»j«é¡f¥gL«.
2. ts®Åj tçéÂ¥ò Kiw (Progressive Tax)
Ï«Kiwæš tçæ‹ mo¥gil js« mÂfç¡F« nghJ, tçé»jK«
mÂfç¡»‹wJ.tUkhd«mÂfç¤jhštçé»jK«mÂfç¡F«(v.fh.)tUkhdtç.
3. njŒÎ Åj tçéÂ¥ò Kiw(Regressive Tax)
tUkhd« caU« nghJ, brY¤j nt©oa tç é»j« Fiwªjhš, mJ
njŒÎ Åj tç vd¥gL«. Ϫj Kiwæš gz¡fhuiuél ViHfŸ ÛJ tç¢Rik
mÂfç¡»wJ.vdntϤjifahdtçéÂ¥òãahak‰wjhF«.
4. äjts®Åj tçéÂ¥ò Kiw(Degressive Tax)
é»jKiw tç éÂ¥ò, ts®Åj tçéÂ¥ò M»a Ïu©L« nr®ªj fyitna
äjts®Åj tçéÂ¥ghF«. Ïš tUthŒ cau, cau tç ÅjK« xU F¿¥Ã£l
msÎtiuca®ªJËòÓuhdãiyiamil»wJ.ϧFtUthŒca®ªjhY«,tç
é»j«ca®tšiy.Ï›tçKiwæšca®tUkhd«<£Lgt®fŸFiwªjtUkhd«
<£Lgt®fis¡fh£oY«FiwthdÂahf¤ijnank‰bfhŸ»‹wd®.
Ϫeh‹FKiwfSŸts®ÅjtçéÂ¥òKiwnaÁwªjjhF«.
M©L ã ãiy m¿¡if(Budget)
muÁ‹ tç tUthŒ k‰W« bghJ fl‹fis¥ g‰¿a Ô®khd§fŸ M©L
ãÂãiy m¿¡ifæš më¡f¥gL»‹wd. ts®¢Á¡F«, £l« Ô£LjY¡F« tuÎ
bryΤ£lkhdJÏ‹¿aikahjjhF«ts®¢Á¤Â£l§fë‹neh¡f§fismila
£lt£lkhd bfhŸif têKiwfis Ï›tu΢ bryΤ £l« tiuªJ jU»wJ.
nkY«tuΫbryΫx‹¿‰bfh‹WÏizahf eilbgwhjjhšÏªjtuÎbryΤ
£lkhdJmtÁakhdjhfÏU¡»wJ.
217
és¡f«
tuÎbryΣl«v‹gJM©LãÂãiym¿¡ifahF«. ÏJmuÁ‹tuÎ
bryÎfnshL Toa xU ã M©o‰fhd (V¥uš 1 Kjš kh®¢ 31 Koa) m¿¡if.
g£b#£ v‹D« brhš ÃbuŠR bkhê¢ brhšyhd (Bougette) v‹w gj¤ÂèUªJ
cUthdJ. ‘Bougette’ v‹gj‰F Á¿a ig v‹W bghUŸ. ehlhSk‹w¤Âš
rk®¥Ã¡f¥gl nt©oa Ï›t¿¡ifia (khãy r£lk‹w¤ÂY«) ã mik¢r®fŸ
Ï¥igæš it¤Jjh‹ bfh©L tUtJ tH¡f«. k¤Âa khãy muRfŸ x›bthU
ã M©L njhW« Ï›t¿¡ifia¤ jahç¥g®. Ϫj £l§fëš muÁ‹ ãÂ
bfhŸiffŸ,tç¡bfhŸiffŸ,_yjdÃw¥Ãl§fŸ, nrä¥òmsÎfŸ,ts§fë‹
ga‹ghLfŸk‰W«_yjdM¡f§fŸg‰¿aés¡f§fŸÏl«bgW«.
tiuaiwfŸ
tuÎbryΤ£l¤Â‰Fbt›ntwhdtiuaiwfŸcUth¡f¥g£ld.
nguhÁça® okh¡ (Dimock) mt®fŸ F¿¥ÃL« nghJ “tuÎ bryΤ £l«
v‹gJxUF¿¥Ã£lfhyf£l¤Âšrkkhffz¡»£ltuÎk‰W«bryΓv‹»wh®.
nkY« ã®thf¤ij¥ bghW¤jtiuæš Kªija brašgh£oid¥ gÂÎ brŒjš,
ãfœfhy¤Â‹ f£L¥gL¤J« KiwahfΫ k‰W« v®fhy¤ij ÃuÂgè¡F« xU
£lkhF«.
»sh£ °nlh‹ T‰W¥go, tuÎ bryΤ £l« v‹gJ btW« v©âaš
mo¥gilahdJ k‰W« mšy, Mdhš jåkåj®fë‹ brGik k‰W«
tF¥Ãdçilnaahd cwÎ nkY« muÁ‹ tèik M»at‰¿‹ nt®tiu Mæu«
têfS¡Fnkšbrš»wJ.
tuÎ bryΠ£l¤Â‹ tiffŸ
tuÎ bryΣl«, rkãiytuÎ bryΤ£l« v‹W« rkd‰wtuÎ bryÎ
£l«vdΫÏu©Ltif¥gL«.
I.rkãiy tuÎ bryΠ£l«(Balanced Budget)
muÁ‹ £läl¥g£l bryÎfS«, tUthÍ« rkkhf ÏU¥Ã‹ mJ rkãiy
tuÎ-bryΠ£l« vd¥gL«. F¿¥Ã£l¡ fhyf£l¤Âš tUthahdJ, bryé‰F
rkkhŒÏU¡F«.
II.rkd‰w tuÎ bryΤ £l«(Un-Balanced Budget)
(äiftuÎbryΣl«(m)g‰wh¡FiwtuÎbryΤ£l«)
rkãiya‰w tuÎ bryΤ£l« v‹gJ muÁ‹ tUthŒ, bryit él¡
TodhY« (mšyJ) muÁ‹ bryÎ, tUthiaél mÂfkhdhnyh Ïu©Lnk
rkd‰w tuÎ bryΤ £l« v‹wiH¡f¥gL«. muÁ‹ tUthÍ«, bryΫ rkkhf
ÏšyhÂU¤jny rkãiya‰w tuÎ bryΠ£lkhF«. bghJ tUthŒfŸ, bghJ
bryÎfisélmÂfkhfÏU¥Ã‹mJ “cgçtuÎbryΣl«“vd¥gL«. bghJ
bryit¡ fh£oY«, bghJ tUthŒ Fiwthf ÏUªjhš mJ “g‰wh¡Fiw tuÎ -
bryΣl«”v‹W«miH¡f¥gL«.
218
bjh‹ik¥bghUëašm¿P®fŸrkãiytuÎbryΣl¤ijMjç¤jd®.
MdhšeÅdbghUëaštšYe®fŸrkãiya‰wtuÎbryΤ£lnkxUeh£o‹
bghUshjhu« rkãiyiamilaΫmªãiyia¤ bjhl®ªJ ãiyeh£lΫ bgçJ«
gaDŸsjhfÏU¡F«v‹WfUJ»‹wd®.
tuÎ bryΠ£l¤Â‹ tiffŸ
1. tUthŒtuΖbryΤ£l«
2. _yjdtuΖbryΤ£l«
ã ã®thf¤Âš, tuÎ bryΤ£l« v‹gJ äf K¡»akhd gFÂahF«.
x›bthUãÂM©oY«muRjdJtuéid¥g‰¿Í«bryéd§fis¥g‰¿Í«jdJ
tiuéidghuhSk‹w¤ÂšéthÂ¥gj‰fhfrk®¥Ã¡fnt©oaJmtÁa«. nkY«
muÁ‹bryéd§fSŸtUthŒbryéd§fisÍ«_yjd¢bryéd§fisÍ«Ãw
bryéd§fëèUªJntWgL¤jnt©L«.vdntjh‹Ï¤Â£l¤ijtUthŒg£b#£
v‹W«_yjdg£b#£v‹W«Ïu©Ltiffshf¥Ãç¡»‹wd®.
1. tUthŒ tuÎ bryΠ£l«(Revenue Budget)
Ïš muÁ‹ tUthŒ tuÎfS« (tç tUthŒ, tç j鮤j Ãw tUthŒ
c£gl) mt‰¿èUªJ brŒa¥gL« tUthŒ bryÎfS« ml§F«. brh¤Âid
cUth¡fhj mid¤J bryéd§fS« tUthŒ bryéd« v‹W miH¡f¥gL«.
(v.fh.) muR¤JiwfŸ rh®ghd bryÎfŸ - el¥ò tUthÍ« (Current Revenue) el¥ò
bryéd§fS«muÁ‹bghJ¡fl‹Ûjhdt£ok‰W«ts®¢Árhuhbryéd§fŸ)
2. _yjd tuÎ bryΤ £l«
muR brŒÍ« bryéd§fë‹ bgU« gF _yjd bryÎfshF«. _yjd
tuÎfŸ,_yjd¢bryéd§fŸM»ait_yjdtuÎbryΤ£l¤Âšml§F«.
m§fho¡ fl‹fŸ, ϪÂa çr®› t§»æläUªJ bgw¡Toa fl‹fŸ, fUñy
c©oašfŸ,mašeh£LmuRfŸ,ãWtd§fŸngh‹wt‰¿èUªJbgW»‹wfl‹fŸ
M»ait muÁ‹ F¿¥Ãl¤j¡f _yjd tUthŒfshF«. muÁ‰F¢ brhªjkhf
ãy«, f£ol§fŸ, ÏaªÂu¤ jsthl§fŸ ngh‹wt‰iw th§Fjš, KjÄLfŸ k‰w
muRf«bgåfS¡F«khãymuRfS¡F«tH§f¥gL«fl‹fŸngh‹wit_yjd
bryéd§fëšml§F«.
brašÂw‹ tuÎ bryΤ £l« (Performance Budgeting)
xJ¡Ñ£LtêKiwahdJgyehLfëš,giHabryéd£lKiwæèUªJ
khWg£LòÂac¤Âfsh»abrŒÂw‹ãÂãiym¿¡if,fhça¤Â£l«k‰W«ó{ía
ãÂãiym¿¡if(Zero based budget)ngh‹witifahs¥gL»‹wd.
brašÂw‹ tuÎ bryΤ £lkhdJ murh§f¤Â‹ bghJ bryéd§fis¢
rh®ªj, gâfŸ, fhça§fŸ, braštot§fŸ, elto¡iffŸ, £l§fŸM»at‰iw
cŸsl¡F«Ï¤Â£lkhdJmuRnk‰bfhŸS«mo¥gilahdmuÁ‹bryéd§fis
ÃuÂgè¡»wJ.
219
ó{ía tuÎ - bryΤ£l« (Zero based budget)
ó{íaãÂãiym¿¡ifv‹gJxUòÂac¤Âia¡bfh©ltuÎbryΤ
£lkhF«. Ïš x›bthUM©L«, xU òÂaM©lhf V‰W¡ bfhŸs¥gL»wJ.
flªj Áye¨fœÎfis¡ fz¡»š vL¤J¡ bfhŸtšiy. Ϥ£l« ó{ía¤ij
mo¥gilahf¡ bfh©L, KGikahdjhfΫ, òÂjhdjhfΫ vL¤J¡
bfhŸs¥gL»wJ.
ãÂæaš bfhŸif (Fiscal Poliy)
ãÂæaš bfhŸifæ‹ bghUŸ és¡f«
ãÂæašbfhŸifv‹gJmuÁ‹(bghJ¢)bryÎk‰W«mj‰fhdãÂtH§F«
Kiwia¥ g‰¿a bjhF¥ò nfh£ghLfisF¿¥gjhF«. xUmurh§f¤Â‹ã ãiy
m¿¡if¥ g‰¿a ãiyaikÂna ãÂæaš bfhŸif vd¥gL«. eh£o‹ bghUshjhu
elto¡iffis¡f£L¥gL¤jΫ, kh‰¿mik¡fΫmuRv‹dbrŒa¡TL«v‹w
nfŸé¡Féiliaã¡bfhŸifmë¡»wJ.eh£o‹c‰g¤Â,ntiythŒ¥òk‰W«
éiy M»at‰iwÍ« bghJ¡fl‹fŸ, tçfŸ, bghJ¢ bryÎfŸ thæyhf kh‰¿
mik¡fmuRvL¤J¡bfhŸS«Ka‰Áfis¥g‰¿aJMF«.
tiuaiw
M®j®°ä¤°v‹gtç‹T‰W¥go“ãÂæašbfhŸifv‹gJeh£o‹njÁa
tUthŒ,c‰g¤Â,ntiythŒ¥ò,M»at‰¿šnjit¥gL«éisÎfisV‰gL¤jΫ.
njit¥glhj, v®ghuhj, éisÎfis¤ j鮡fΫ muR nk‰bfhŸ»‹w muÁ‹
tUthŒk‰W«bryÎg‰¿afhça¤Â£lkhF«.“
ãÂæaš bfhŸifæ‹ K¡»a¤Jt«
nguhÁça® J.M. Ñ‹R mt®fŸ btëæ£l “ntiy thŒ¥ò t£o k‰W«
gz¤ij rh®ªj bghJ¡ bfhŸif“ v‹D« üš btëæl¥gL« tiu ãÂæaš
bfhŸifæ‹K¡»a¤Jt«czu¥gléšiy.mtuJbghJ¡nfh£ghlhdJãÂæaš
bfhŸifæ‹ bghUisÍ« brašgh£ilÍ«m¿ÎW¤Â bghJ ãÂæaèš xUÂU¥ò
Kidahf mikªjJ. Ït® tçfŸ, bghJ¢ bryÎfŸ, bghJ¡ fl‹fns eh£o‹
c‰g¤Â ãiyiaÍ«, ntiy ãiyfisÍ« kh‰Wtj‰fhd Áwªj fUéfŸ v‹W
és¡»Íiu¤jh®.
k¡fsh£Á têæš Ïa§F« muR k¡fsJ bghJ ey¤Âš <LghL
bfh©ljhf elªJ bfhŸs nt©Lkhæ‹ bghUshjhu ts®¢Á¤ Jiwfëš
Óça¥ gâah‰w nt©L«. mndf bghJey ts®¢Á¥ gâfëš (bghJ gadgh£L¥
gâfshd FoÚ® trÂ, Rfhjhu trÂ, Foik¥ gâfŸ, Jt¡f¡ fšé, r_f
ey‹, ghJfh¥ò) K¡»a g§nf‰W brašgl nt©L«. ÏJnt eÅd muRfë‹
jiyaha ãÂæaš bfhŸiffshF«. nk‰T¿a gâfS«, nritfS« m§fhoæš
é‰f¥glhjitfshF«. mit Ef®é‰fhf m§fhoæš më¥ghf é‰f
KoahjitfshF«. Mdhš Ϥjifa bghJ¥ gâfS¡fhf tçfë‹ tot¤Âš
Ïj‹bgWkhd¤ijmuRbg‰W¡bfhŸsyh«.
220
ts®¢ÁFiwªjehLfëšbghJãÂæayhdJÏ‹D«TLjyhdgâfis
nk‰bfhŸsnt©oÍŸsJ.Ï›tuRbghUshjhu¤Âšãiyahdj‹ikiaV‰gL¤j
nt©oÍŸsJ. ts®ªJtU«ehLf¨ëšÔéubghUshjhuts®¢ÁiaC¡Fé¤jš
v‹gJ éU«g¤j¡fbjh‹whF«. vdnt bghJ ãÂæaèš éiuªj ts®¢ÁiaÍ«
bghUshjhu ãiy¥gL¤JjiyÍ« tèÍW¤Â murh§f§fŸ ghLgl nt©L« v‹w
ãiyV‰g£lJ.
ã¡ bfhŸifæ‹ neh¡f§fŸ
ã¡bfhŸifæ‹mo¥gilahdneh¡f§fŸÃ‹tUkhW
1. ts§fis¤Âu£o,bghJ¤Jiwæ‹ãÂMjhu§fis¥bgU¡f¢brŒjš
2. jåah®Jiwiats®¢Áaila¢brŒjš
3. ts§fisc¤jkmséš(Optimum)ga‹gL¤jš.
4. gzÅ¡f¤ij¡f£L¥gL¤Â,bghUshjhu¤ijãiy¥gL¤Jjš
5. tUkhd«,brh¤J¥g»®éšcŸsV‰w¤jhœÎfis¡Fiw¤jš.
6. KGntiythŒ¥igmiljš,k‰W«bghUshjhuts®¢Á
7. ã¡bfhŸifÍ«,_yjdM¡fK«
1. ts§fis¤ Âu£o, bghJ¤ Jiwæ‹ ã Mjhu§fis¢ bgU¡f¢ brŒjš
eh£o‹ tç¡ bfhŸifahdJ »il¡F« ts§fis¢ Áwªj Kiwæš Âu£o
eh£o‹ts®¢Á¥gâ¡fhfga‹gL¤J«Kiwæšmikant©L«. nkY«Åzhd
k‰W« Ml«gu¢ bryÎfis, cgnahfkhd c‰g¤Â KjÄLfshf kh‰¿ ts®¢Á¥
gâfS¡fhfbryél¥glšnt©L«.
2. jåah® Jiwia ts®¤jš
fy¥ò¥ bghUshjhu¤Âš jåah® JiwahdJ K¡»a g§fh‰W»wJ.
ts®¢ÁæšbghJ¤Jiwg§FmÂfç¤jhY«jåah®Jiwæ‹g§if¥òw¡fâ¡f
ÏayhJ. Mfnt jåah® Jiwæ‹ KjÄL brŒgtU¡F tç éLKiw, tç¢
rYiffŸ,cjé¤bjhiffŸ,C¡f§fŸmë¤J_yjdÂu£ÁiaÍ«,KjÄ£ilÍ«
jåah®Jiwæšnk«gl¢brŒayh«.
3. ts§fis c¤jk mséš ga‹gL¤jš
nk‰F¿¥Ã£l všyh neh¡f§fisÍ« ãiwnt‰w, ts§fŸ Kiwahf
g»®ªjë¡f¥glnt©L«.jåah®Jiw,k‰W«bghJ¤JiwfisKiwahf_yjd
Âu£Áiaga‹gL¤jmt‰iwC¡Fé¡fnt©L«.c‰g¤Âts§fisbghUshjhu
ts®¢Áia mÂfç¡F« têfëš ga‹gL¤j nt©L«. »il¡f¡Toa mid¤J
ts§fS«r_f,k‰W«bghUshhuts®¢Á¡fhfga‹gL¤j¥glnt©L«.
221
4. gzÅ¡f¤ij¡ f£L¥gL¤Â, bghUshjhu¤ij ãiy¥gL¤jš
gz Å¡f¤ijÍ«, gz th£l¤ijÍ« f£L¥gL¤J« xU fUéahf ã¡
bfhŸifcŸsJ. Kjyhtjhfm›t¥nghJ V‰gL« bghUshjhu¢ Á¡fšfis¢ Ó®
brŒaV‰wxUtçmik¥igmilahs«f©LbfhŸs nt©L«. Ïu©lhtjhf,
gz Å¡f« k‰W« gzth£l neu§fëš tç Kiwfëš mtÁakhd kh‰w«
V‰gL¤Jjš nt©L«. ϪÂah ngh‹w ehLfëš gzth£l¤ijmonahLmf‰w,
tç mik¥ig¡ fh£oY«, bghJ bryé‹ ngh¡»id mÂf¥ gaDŸsjhf M¡f
nt©L«. gz Å¡f¡ fhy§fëš, gzÅ¡f v®¥ò tçfshd cgç Ïyhg tçfŸ,
k‰W«bghJthd,Ml«guEf®ÎbghUŸfŸÛJtçfŸé¡f¥glnt©L«.
5. tUkhd«, brh¤J¡fŸ g»®éš cŸs V‰w¤jhœÎfis Fiw¤jš
eh£L tUkhdkhdJ všyh tif k¡fS« ga‹bgW« tifæš
g»®ªjë¡f¥gl nt©L«. tUkhd«, brh¤J k‰W« thŒ¥òfshš rkãiy
V‰gL« nghJ k£Lnk bghUshjhu¤Âš ts®¢ÁæY« k‰W« r_f ts®¢Áæš xU
KGikia¡fhzKoÍ«. ViHvëak¡fë‹ey‹fUÂtUkhdkhdJkWg»®Î
brŒa¥gl nt©L«. tçfŸ _y« k£Lnk Ϥjifa kh‰w¤ij V‰gL¤j KoÍ«.
nkY« murhdJ bghJ¢ bryéd§fis mÂfç¡F« nghJ bghUshjhu¤Âš
Ëj§»ÍŸs k¡fë‹ ey‹fis ca®tila brŒa KoÍ«. nkY« ntsh©ik,
Ú®ghrd«fšé,Rfhjhu«k‰W«kU¤JttrÂfŸÛjhdbryÎfŸmÂfç¡F«nghJ,
eèªjk¡fsJbghUshjhu«K‹nd‰w«milÍ«.
6. KGntiy thŒ¥ò miljš k‰W« bghUshjhu ts®¢Á
KGntiythŒ¥ò k‰W« éiyæš ãiy¤j‹ik. M»ad ã¡
bfhŸifæ‹_ynk mila KoÍ«. bghUshjhu kªj fhy¤Âš ntiyæ‹ikia
Ô®¥gš gz¡bfhŸif bt‰¿ bgwéšiy. Mdhš muÁ‹ ã¡ bfhŸifahš
k£Lnk Ϫneh¡f¤ij ãiw΢ brŒa ÏaY«. ts®¢Á Åj¤ij mÂfç¡f KG
ntiythŒ¥ÃšcŸsts§fŸ rçahdKiwæš g»®Î¢ brŒant©oaJmtÁa«.
Ϫj brašfŸ _y« bghUshjhu c‰g¤Â ÂwdhdJ mÂfç¡F«. Mfnt
ã¡bfhŸifia ga‹gL¤Â tçfë‹ thæyhf KjÄLfisbgU¡», Ef®Îfis
f£L¥gL¤Jtj‹_y«c‰g¤ÂiabgU¡fyh«.jåegç‹tUkhd«Ûjhdtçia
Fiw¡F« nghJ, _yjd bgU¡f« mÂfç¡F«. ntiythŒ¥òfis mÂfç¡f,
murhdJ r_f k‰W« bghUshjhu ts®¢Á¡fhd bryéd§fis mÂfç¡f
nt©L«. murhdJ nk‰bfhŸS« cŸS® bghJ¥gâ¤Jiw ts®¢Á £l§fëš
Fiwªj_yjd¤ijÍ«mÂfkhdmsÎciH¥igÍ«ga‹gL¤ÂdhšntiythŒ¥ò
mÂfç¡F«.
7. ã¡ bfhŸifÍ«, _yjd M¡fK«
ã¡bfhŸiffsh»a,tçfŸ, R§fMa¤Ô®itfŸ, kh‰W¢brY¤JiffŸ,
tç rYiffŸ k‰W« khåa§fŸ, jŸSgofŸ Kjèad _y« _yjd M¡f«
mÂfç¤J, Ú©l fhy bghUshjhu ts®¢Á milÍ« _yjdkhdJ bghUshjhu
ts®¢Áia Ô®khå¡F« xU fhuâahF«. mJnt bghUshjhu ts®¢Áæ‹xU
ÂwÎnfhyhfts®ªJtU«ehLfëšga‹gL»wJ.
222
ã¡ bfhŸifæ‹ FiwghLfŸ(Limitations of Fiscal Policy)
ã¡ bfhŸifahdJ, jåah® k‰W« bghJ¤Jiwfëš nrä¥ò k‰W«
KjÄLfismÂfç¡fKL¡»éL«K¡»afUéahfÏUªjhY«,Ïšќ¡fhQ«
FiwghLfŸcŸsd.
1. ã¤ԮÎfë‹msÎ
2. tâf¢NHšfis¡f£L¥gL¤Jtšã¡bfhŸifæ‹Fiwªjbt‰¿.
3. muRãUthf¤Âšfhyjhkj«
4. k‰wFiwghLfŸ
1. 㤠ԮÎfë‹ msÎ
ãÂãiym¿¡ifv‹gJxUrhjhuztuÎbryÎm¿¡ifk£LkšymJxU
bghUshjhu¤Â‹totik¥ghF«.Ï›tiuÎeh£LtUkhd¤Â‹xUÁ¿agFÂahf
ÏU¥gjdhš bghUshjhu ts®¢Áæ‹ ÛJéU«g¤j¡f ghÂ¥ig V‰gL¤j ÏayhJ.
e«eh£o‹bgUkséyhdk¡fŸViHfshfÏU¥gjhš,ne®KftçiamÂfmséš
eh« ga‹gL¤j Ïayéšiy. nkY« bkh¤j tç tUthahdJ eh£L tUkhd¤Âš
xUÁWgFÂahfÏU¥gÂdhš,bgUksÎãÂah¡f« njit¥gL»‹wJ,Ëj§»a
ãiyæš ÏU¡»‹w bghUshjhu¤ij K‹nd‰w, ϪãÂæ‹ Ô®Î nghjhjjhf
cŸsJ.
2. tâf¢ NHšfis¡ f£L¥gL¤Jtš ã¡ bfhŸifæ‹ Fiwthd bt‰¿
xU eh£o‹ Jiwfë¡»ilna xU§»iz¥ò V‰glhé£lhš, ãÂ
bfhŸifæ‹ fUéfŸ mªeh£o‹ bghUshjhu ts®¢Áia éiuÎ¥gL¤j KoahJ.
muR nk‰bfhŸS« všyh brašghLfS« mid¤J JiwfëY« xnu khÂçahd
jh¡f¤ij V‰gL¤Â, Ï›thwhf xU Jiwæš V‰gL»‹w kªjkhdJ k‰bwhU
Jiwæš éiy V‰w¤ij v‰gL¤J«. g‰wh¡Fiw ãÂah¡f¤Â‹ _y« v‰g£l
th§F«r¡Âæ‹mÂfç¥ò,1930«M©o‹bgU«kªj¤ijg‰¿és¡»a J.M.Ñ‹R
mt®fë‹,kªj«jGéabghUshjhu§fS¡FÏ‹D«TLjyhdéiyV‰w¤ijna
më¤jJ.
3. muR ãUthf¤Âš fhyjhkj«
ã®thf¤ jilfëdhš ãÂã®thf bfhŸif eilKiw¥gL¤Jtš fhy
jhkjK«,ã¢rak‰wNHšk‰W«FH¥gãiyÍ«V‰gl¡TL«.Ïj‹éisthfã¡
bfhŸifæ‹tèikbraèH¡f¡TL«.
k‰w FiwghLfŸ
bgU« mséyhd ntiy¡FiwÎ, bghJk¡fëilna fhz¥gL«
x‰Wikæ‹ik, tç VŒ¥òfŸ, Fiwthd tç éÂ¥ò¡fŸ ngh‹wit ã¡
bfhŸifæ‹k‰wFiwghLfshF«.
223
gæ‰Á
gFÂ - m
I. rçahd éilia¤ nj®ªbjL¡fΫ
1. bghJãÂahdJ,tUkhd«k‰W«bryÎl‹bjhl®òilaJ
m.jåah®Jiw M.ntsh©ik¤Jiw
Ï.bghJ¤Jiw <.bjhêšÃçÎ
2. tçtUthŒ
m.f£lz« M.tçfë‹tiffŸ
Ï.tUthŒ <.tça‰wtUthŒ
3. T£lh£ÁFoauRÏjid¡bfh©lJ
m.ika,khãyk‰W«cŸsh£Ámik¥òfŸ M.ikak‰W«khãymuRfŸ
Ï.khãyk‰W«cŸsh£Ámik¥òfŸ <.nk‰T¿amid¤J«
4. muÁdhšé¡f¥gL«f£lhaf£lz«v‹gJ
m.cçk« M.btFkÂÍ«k‰W«khåa«
Ï.fl‹ <.tç
5. óía ãÂãiy m¿¡ifæš x›bthU M©L« xU ___________ M©lhf
V‰W¡bfhŸs¥gL»wJ.
m.mo¥gilM©L M.ãÂah©L
Ï.òÂaM©L <.fšéah©L
II. nfho£l Ïl§fis ãu¥òf
6. ________v‹gJgšntWtêfëšmuR¡FtU«tUthŒ.
7. neuo k‰W« é»jh¢rhu rYif bgwhkš nghtij Ï›thW ________miH¡»‹nwh«.
8. tçé¥Ëmo¥gilnfh£gh£il________ v‹WmiH¡»nwh«.
9. neuo k‰W« kiwKf tç éÂ¥òKiw ________ mo¥gilahf¡ bfh©L
é¡f¥gL»wJ
10. ________ tç v‹gJts®éjtçiaÍ«,é»jh¢rhutçiaÍ«cŸsl¡»aJ
MF«.
III. bghU¤Jf
11. òåjtçéÂ¥òKiw -m.jŸSgoÍ«cjé¤bjhifÍ«
12. ts®éjtç - M.Mj«°ä¤
13. ã¡bfhŸif - Ï.tçéÂ¥òÅj«FiwÍ«
14. njŒÎÅjtç - <.tUthÍ«bryΫrkkhfÏU¡F«
15. rk¢Ó®ãÂãiym¿¡if - c.ÁwªjtçKiw
224
IV. xçU th®¤ijfëš éilaë¡fΫ
16. tçv‹gJv‹d?
17. ‘VAT’v‹whšv‹d?
18. é»jh¢rhutçéÂ¥òKiwv‹whšv‹d?
19. ãÂãiym¿¡ifæ‹tiffŸahit?
20. bghJ¡fl‹v‹gJv‹d?
gFÂ - M
ËtU« édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tçfëš éilaë¡fΫ.
21. bghJãÂiaeh‹FmšyJIªJtçfëšéilaë¡fΫ
22. bghJãÂæ‹ghl¥bghUŸ(Subnject Matter)v‹d?
23. Mj«°ä¤Â‹òåjtçéÂfis¡TW.
24. tçfë‹éj§fŸv‹bd‹d?
25. ‘ó{a’(Zero Budget)ãÂãiym¿¡ifv‹whšv‹d?
gFÂ - Ï
ËtU« édh¡fS¡F xU g¡f mséš éilaë¡fΫ.
26. tçéÂ¥ò¡bfhŸifiaétç?
27. khãymuÁ‹K¡»atçtUthŒk‰W«tça‰wtUthŒvit?vit?
28. M©L ãÂãiy m¿¡if v‹gij és¡Ff. rkãiy k‰W« rkãiya‰w
M©LãÂãiym¿¡ifiaétç¡fΫ.
29. ã¡bfhŸifæ‹tiuaiwahJ?
30. ‘ne®Kftç’k‰W«kiwKftçiantWgL¤Â¡fh£Lf.
gFÂ - <
ËtU« édh¡fS¡F _‹W g¡f mséš éilaë¡fΫ.
31. tçv‹gijtiuaW.neuotçfë‹tiffŸahit?
32. M©LãÂãiym¿¡ifæ‹tiffisétç.
33. bghJãÂæaè‹c£ÃçÎfisés¡Ff.
34. ã¡bfhŸifæ‹neh¡f§fS«tiuaiwfS«v‹bd‹d?
225
ghl« - 1 éilfŸ
gFÂ - m
I.
1.Ï 2.< 3.m 4.Ï5.Ï
II.
6. Á¿a
7. ga‹ghLfis
8. g©lkh‰WKiw
9. r_f
10. rK¤Âu«(flš)
III.
11.Ï 12.c 13.< 14.m15.M
IV.
16. muÁašbghUshjhu«
17. òŸëæaš,fz¡F¥bghUëaš
18. gF¤jhŒÎKiw(Inductive Method)
19. fh‰W,Nçaxë
20. bgausÎtUkhd«(Nominal Income)
ghl« - 2 éilfŸ
gFÂ - m
I.
1.< 2.m 3.< 4.M5.m
II.
6. gH¡f§fS«,kuòfS«
7. éiy¡fUé
8. c‰g¤ÂthŒ¥òvšiy
9. r_f/T£Ley«
10. jåah®k‰W«bghJ
III.
11.< 12.m 13.c 14.M
15.Ï 16.M« 17.Ïyhgneh¡F 18.Åœ¢Á
19.Ódh,»ôgh 20.M«
226
ghl« - 3 éilfŸ
gFÂ - m
I.
1.m 2.Ï 3.M 4.<5.m
II.
6. Ef®Î
7. ngh£oæLgit,x‹iwbah‹Wrh®ªJŸsJ
8. Ïašbg©ga‹gh£LMŒÎ
9. c¢r«
10. FéªJ
III.
11.< 12.m 13.M 14.c15.Ï
IV.
16. éU¥g§fisãiw΢brŒÍ«r¡Â
17. fh[‹Ïu©lh«éÂ
18. rkneh¡FtisnfhL v‹gJÏu©L g©l§fë‹ gšntWÏiz¥òfë‹
_y«»il¡F«.
19. rkneh¡Ftis¡nfh£o‹ bjhFÂ v‹gJ Ïu©L g©l§fS¡fhd
bt›ntWãiyahdga‹gh£ilés¡F«.
20. éiyé»jnfhL
ghl« - 4 éilfŸ
gFÂ - m
I.
1.< 2.m 3.m 4.Ï5.<
II.
6. FiwªJ¢bršÏWÂãiyga‹gh£LéÂ
7. m§fho¤njitm£ltiz
8. bt¥s‹éisÎ
9. MšÃu£kh®rš
10. më¥Ã‹be»œ¢Á
III.
11.< 12.m 13.c 14.M15.Ï
227
IV.
16. k‰witkhwhÂU¡F«nghJ
17. brGikæ‹nghJnjitmÂfç¡F«,kªj¤Â‹nghJnjitFiwÍ«.
18. ep =njittisnfh£o‹Ñœ¥ÃçÎ/njittisnfh£o‹nkšÃçÎ
19. tUkhd¤ÂšV‰g£lkh‰w¤jhšnjitæšV‰g£lkh‰wmsÎ
20. M«.
ghl« - 5 éilfŸ
gFÂ – m
I.
1.< 2.M 3.m 4.Ï5.m
II.
6. éiy
7. cgKiwfŸ
8. rkãiy
9. FW»afhy«k‰W«Ú©lfhy«
10. br§F¤jhfYm¢R¡FÏizahf
III.
11.Ï 12. < 13. m 14. M 15. c
IV.
16. kh‰w¤Â‰fhdNHšfhz¥glhjãiy
17. tUkhd«,RitfŸ,gÂè¥g©l§fë‹éiy
18. MšÃu£kh®õš
19. fdufÏaªÂu§fŸ,f£ll«KjÄ£L¢rhjd§fŸ
20. M«
ghl« - 6 éilfŸ
gFÂ – m
I.
1.M 2.m 3.M 4.m5.M
II.
6. mo¥gil¡fhuâfŸ
7. Ml«Rä¤
8. ntiy¥gF¥òKiw
9. _yjd«
10. c‰g¤Ârh®ò
228
III.
11.Ï 12.c 13.m 14.M15.<
IV.
16. bjhêšKidnth®
17. ãWtd¤Â‹cŸëUªJ
18. rkc‰g¤Â¡nfhLfŸ
19. MRTS xy = Px/Py
20. Q=b La Cb
ghl« - 7 éilfŸ
gFÂ - m
I.
1.< 2.m 3.< 4.M5.Ï
II.
6. bgaus΢bryÎ
7. bghUshjhu¢bryÎ
8. FW»afhy«
9. bkh¤jkhwh¢bryÎ+bkh¤jkhW«bryÎ
10. ‘U’tot«
III.
11.< 12.c13.m 14.M15.Ï
IV.
16. MR-khwhkšÏU¡F«/AR cl‹bghUªÂtU«.
17. bkh¤jtUthÍl‹nr®ªjTLjš
18. ÏyhgK«,eZlK«Ïšyhãiy¥òŸë
19. FW»afhybryΡnfh£o‹xUbjhFÂ/£ltis¡nfhL
20. TC/q
ghl« - 8 éilfŸ
gFÂ - m
I.
1.Ï 2.m 3.< 4.m5.M
229
II.
6. x¤j¥g©l«
7. mÂfg£rÏyhg«
8. éiyV‰gt®
9. r£lßÂahdK‰Wçik
10. x‰WikÍl‹T£Lwthf
III.
11.Ï 12.< 13.c 14.M15.m
IV.
16. gyãWtd§fis¡bfh©lJ.
17. muR
18. tçéÂ¥ò/r£lKiw
19. g©l§fë‹ntWghL
20. 1969
ghl« - 9 éilfŸ
gFÂ - m
I.
1.<2.< 3.Ï 4.M5.m
II.
6. bghJthd
7. ãiwÎ
8. thŒ¥ò
9. bgausÎ
10. bjhêšKašnth‹
III.
11.M 12.m 13.< 14.c15.Ï
IV.
16. Ïšiy
17. M«
18. ngh«-nghFt®¡
19. th¡f®
20. ò¤jh¡f«nfh£ghL
230
ghl« - 10 éilfŸ
gFÂ - m
I.
1.M 2.Ï 3.m 4.M5.<
II.
6. tUkhd«k‰W«Ef®Î
7. ÏWÂãiynrä¥òeh£l«
8. KjÄLÅœ¢Á
9. Ú®ikéU¥g«
10. bgU¡»
III.
11.Ï 12.m 13.c 14.M15.<
IV.
16. bgUkªj«
17. më¥òmj‹njitiac©lh¡F«
18. Ñ‹R
19. Ñ‹RFW¡F
20.
ghl« -11 éilfŸ
gFÂ - m
I.
1.Ï 2.m 3.M 4.m5.Ï
II.
6. g©lkh‰Wthâf«
7. Åœ¢Á
8. Ï®é§~Ãõ®
9. äifntf¥gzÅ¡f«(m)XL«gzÅ¡f«
10. gzÅ¡f«
III.
11.M 12.Ï 13.m 14.c15.<
11K = – MPC
231
IV.
16. ikat§»
17. gzÅ¡ffhy¤Âš
18. f£L¥gL¤j¥g£lgzÅ¡f«
19. Ïšiy
20. b#®kå
ghl« - 12 éilfŸ
gFÂ - m
I.
1.Ï 2.M 3.m 4.<5.Ï
II.
6. muÁ‹ãÂ
7. rçpL(Quid - Pro - quo )
8. tçéÂ¥ò¡bfhŸiffŸ
9. ãfœÎkh‰w«
10. äjts®Åj
III.
11.M 12.c 13.m 14.Ï15.<
IV.
16. f£lha«brY¤Jjšnt©L«
17. kÂ¥ò¡T£Ltç
18. xnukhÂçahdtçé»j«
19. rkãiyk‰W«rkãiya‰wãÂãiym¿¡if
20. bghJk¡fëläUªJfl‹bgWtJ
232
top related