akilli makinalar mat koyu - wordpress.com...isaac asimov (1941) robotics robotik: teknolojinin bir...
TRANSCRIPT
DündenBugüneAkıllı
MakinalarveYapayZeka
Nesin
Matematik
Koyu
Beyin, B
ilinç, K
uantum
Çalış
tayı
29 Ekim
–1 Kasim
, 2009
Kaynak:
Nira
nB. A
bbas(2006), T
hinking | M
achines:
Discourses of A
rtificial In
tellig
ence, H
amburg: L
it Verla
g.
Sunan: Mustafa Suphi E
rden
30 Ekim2009, Cuma
Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı
2| 43
ĐÇERĐK
1.O
tomaton’lar
2.Đlk H
esap Makinaları
3.S
ibernetik ve Yapay Z
eka
4.R
obotik ve öğ
renme
30 Ekim2009, Cuma
Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı
3| 43
Otomaton
(13.yy –19.yy)
�K
endikendineçalışan m
akina
�E
lektronikolm
ayan, hareketli
�Đnsan
ya dahayvan
hareketlerinitakliteden
19. yy. Japon Otom
atonu, çay servisi yapan kadın
30 Ekim2009, Cuma
Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı
4| 43
ArapOtomaton’la
rı(8–13. y
y)
�Y
unantasarım
ları
•D
ramatik
yanılsama, pratik
uygulamaya
yönelikdeğil
�A
rapotom
aton’ları
•Đnsan
rahatınayönelik
•Ç
evreyidönüştürm
e•Đşe yaram
a•
Pratik
uygulama
30 Ekim2009, Cuma
Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı
5| 43
El-C
eziri
(1136 –1206)
�E
bû’lĐzĐbni
Đsmail
ĐbniRezzaz
El C
ezerî
�A
rapm
atematik-m
ekanikbilgini
�D
iyarbakır’dayaşadı
�K
itábfím
a'rifatal-hiyalal-handasiyya(B
ook of Know
ledge of Ingenious Mechanical D
evices, 1206)
�E
lli mekanik
cihazın yapılışınıanlatır
�M
ucit’tencok
pratiğe yönelikbir
mühendis
�T
eorikyaklaşım
dançok denem
eyanılm
a
30 Ekim2009, Cuma
Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı
6| 43
El-C
eziri
�S
ifonluel yıkam
am
akinesi
�B
ugün de kullandığımız
sifon
�K
ayıktam
üzikgrubu
�F
illisusaati
30 Ekim2009, Cuma
Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı
7| 43
30 Ekim2009, Cuma
Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı
8| 43
30 Ekim2009, Cuma
Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı
9| 43
30 Ekim2009, Cuma
Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı
10| 43
El-C
eziri
�K
rankmili�
Dairesel
hareketidoğrusalharekete
çevirir
�K
rankmiliniS
aqiyaM
akinelerindekullandı
�T
arifettiği Saqiya
Makinalari13.yy’dan beri
Şam
’asu
sagladı
�S
u pompası
30 Ekim2009, Cuma
Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı
11| 43
30 Ekim2009, Cuma
Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı
12| 43
30 Ekim2009, Cuma
Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı
13| 43
Rönesansvesonrası
�Leonardo da
Vinci
(1495) otomaton
tasarladi
•K
ollarinioynatabilen•
Başinisallayan
•O
turabilen
�16.yy �
Otom
atiksaatler
�D
escartes(17.yy):
•H
ayvanvücudu
kompleks
birm
akinadanbaşka birşey
değil
•K
emikler, kaslar
veorganlar
��� �çarklar, pistonlar
vedi
şliler
�1860-1910: O
tomaton’ların altın ça
ğı
30 Ekim2009, Cuma
Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı
14| 43
Jacques de Vaucanson
(1709 –1782)
�F
ransız mekanikşi
�1737’de fülüt çalan
makineyiyaptı
•12 farkliparca
calabiliyor
�1745’te ilk otom
atikdokum
atezgahı
nıyaptı
•D
eliklikart’ıilk kullanan
�T
ambur
çalanm
akina
�H
azmeden
ördek
30 Ekim2009, Cuma
Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı
15| 43
HazmedenÖrdek
Jacques de Vaucanson
(1739)
�400 hareketliparça
�K
anatçırpıyor
�S
u içiyor
�B
uğday yiyip
sindiriyor
�D
ışkılıyor(A
slınauygun
değil!)
30 Ekim2009, Cuma
Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı
16| 43
HazmedenÖrdek
�B
uğday yiyebilen,
sindirebilenve
boşaltabilen
gibigörünen(!)
�Ağ
ızdanalınan
buğ
daybir
kutudabiriktiriliyor
�Ö
ncedenbaşka kutuda
depolanmış
dışkıdışarıatılıyor
�G
erçektesindirim
olmuyor!
(Aslına
uygundeğil)
30 Ekim2009, Cuma
Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı
17| 43
Düşünmeyenvarlık
�P
ierre veH
enri Louis Jaquet-Droz
(1773)
�Đnsana
benzeyenotom
aton�
Yazabiliyor
�D
escartes (Meditations, 1642):
“Düşünüyorum
, demek
kivarım!”
�Jaquet-D
roz’larinotom
aton’uşöyle
yazıyordu:
“Düşünm
üyorum…
Öyleyse
benyok
muyum
?”
30 Ekim2009, Cuma
Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı
18| 43
ĐlkKontolSistemi–G
eri B
esleme
�C
ornelius Drebbel
(1573-1633, Hollanda)
�T
ermostatliF
ırın
�S
ıcaklık artıncaalkol
genleşiyor,
azalıncadaralıyor
30 Ekim2009, Cuma
Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı
19| 43
ĐlkHesapMakineleri
�B
laiseP
ascal (1642)
�P
ascal hesapm
akinesi
�Ö
nceleyenhesap
aletlerindenayriliyor:
Eldeleriotom
atikolarak
birsonrakibasam
ağa tasiyordu
30 Ekim2009, Cuma
Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı
20| 43
Leibniz h
esapmakinesi
�G
.W. Leibniz (1673)
�C
alculus Ratiocinator
�T
oplama, çıkarm
a
çarpma, bölm
e
�P
ascal hesapm
akinesikadarkullanılm
adı
�Đnsan
mantiğinin
mekanikle
ştirilebileceğinigösterdi
30 Ekim2009, Cuma
Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı
21| 43
Düşünceler–Sayıla
r
�G
ottfried Wilhelm
Leibniz (1646-1716)
�D
uşunceler
sayilarlaifade
edilirse
hesaplama
kurallarıylaişlem
esokulursa
insandüşüncesitüm
üylem
ekanikleştirilebilir
�D
usunenm
akinayapilabilir
�Đkilisaym
asistem
inike
şfetti
�B
ilgisayarlarbu
sayma
sisteminikullanıyor
30 Ekim2009, Cuma
Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı
22| 43
Makina-Đnsan
�E
ncyclopaedia: Đnsanabenzeyen
otomaton’lar
�A
ndroid
�B
oudrillard(1976) �
Robot –
Android ayrım
ı
�F
ransız devrimiöncesi
�O
tomaton
devri
Makinalar
insanabenziyor
�B
irm
akinada“bircok
insanfonksiyonu”
�E
ndüstridevrimi
sonrası(1800’ler) �M
akinadevri
Makinalar
insanabenzem
iyor,
Makinalar
fonksiyonlaryerine
getiriyor�
Bir
makina
“bircokinsanın fonksiyonu”
30 Ekim2009, Cuma
Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı
23| 43
Sibernetik
(1960’la
r)
�B
ilişselsüreçlerindo
ğasınıanlam
ak
�Öğrenm
e, hafıza, amaçsaldavraniş…
�D
ogalveyapay
arasındakibütünlük/fark
�C
anlıların yetenekelerivedavranışları
Cansızların davranışları
�B
unlarıtekdüzlem
deaçiklam
ak, ortaklıklarınıyakalam
ak
30 Ekim2009, Cuma
Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı
24| 43
Sibernetik
(1960’la
r)
�D
üşüncenin
/Aklın fiziğiniyapm
ak
�F
ilozoflar�
teknikkullanm
ıyor
�S
ibernetik’çiler�
bütün tekniklerikullanıyor
�D
üşüncenin
sinirağ
larıile
ilişkisi
�B
iyolojik: S
ibernetik-
Neurofizyoloji
30 Ekim2009, Cuma
Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı
25| 43
Androidler
�G
örselolarakinsana
benziyor
�E
ttenkem
iktenyapılm
ışgibi
�C
yborg’lar
insanadaha
dayakın,
makina
eklenmiş
insan�
Sibernetik O
rganizma
DE
R 01 –
Actroid
HiroshiIshiguro, O
saka Ü
niversitesi
30 Ekim2009, Cuma
Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı
26| 43
YapayZeka(AI)
�Đnsan
zekası
�S
osyalbilimlerin
ürettiği teoriler�
sayisalevreneuyarlanam
iyor
�A
I düşünceyisayılara
dökme
yeçalışıyor
�G
iriş: Sem
boliksim
gelerP
rogramÇ
ıkış: Sem
boliksim
geler
30 Ekim2009, Cuma
Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı
27| 43
YapayZeka(AI)
�1956, H
erbert Sim
on veA
lien New
ell �Logic T
heorist
Kurallarla
tanımlanm
ışsem
bolişlem
leri
�1980’ler �
Neural N
etworks (Y
apayS
inirAğ
ları)
Beynin
kendinidüzenleme
işlemini
taklitediyor
�Đkisinde
de bilişselliğin kafadaolup
bittiği varsayılıyor
30 Ekim2009, Cuma
Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı
28| 43
Deep Blue
�S
atrançoynayan
bilgisayar
�11 M
ayıs 1997’de Garry K
asparov’uyendi
(2’ye-1, 3 beraberlik)
�P
rogram C
’deyazılm
ış
�S
aniyede200 m
ilyonpozisyonu
hesaplayabiliyor
�1997’de 259. en güclü
süperbilgisayar
�B
ugünküsatranc
programlari(R
ybka, Deep
Fritz, D
eep Junior) cokdaha
akııı ıllııı ı
�D
eep Fritz �
Saniyede
8 milyon
pozisyonam
aortalam
ada17-18 ham
leötesinigörüyor
30 Ekim2009, Cuma
Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı
29| 43
Zekanedir?
�Turin
g Test
�C
, A’nın m
ıyoksaB
’ninm
i bilgisayaroldu
ğunubulm
ayaçalı şıyor
�S
adeceyazılıiletişim
var
�A
da, B de insan
gibidavranıyor
�C
, hangisininbigisayar
oldugnubulam
azsaA
m
akinasıtestigeçiyor
30 Ekim2009, Cuma
Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı
30| 43
Sayila
r-Biyoloji
�“Đnsan
bilincinitaklitedenyapay
vücutlar”
�B
rooks (2002):Cok
fazlaiddiali!
�“H
esaplamaşovenizm
i”
�N
eurotransmitter
’larlahorm
onların rolünü
ihmalediyor
�Đnsan vücudunun
biyolojikyapısını/sınırlarını
ihmalediyor
�H
esabadökülem
eyeceközellikler
var
30 Ekim2009, Cuma
Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı
31| 43
Robotik
�Ç
ekdilinde: robota
�zorla
calışma
�K
arelČapek’in
oyununda�
Rossum
’sU
niversal Robots, 1921
�Isaac A
simov (1941) �
Robotics
Robotik:
Teknolojinin
birkolu
30 Ekim2009, Cuma
Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı
32| 43
ZekaveCevre
�Z
eka/yetenekinsana
içkin birkategorim
i?
�Ç
evreyle
birilgisivar
mı?
�A
nthropoidinelinde
keskinbir
kemik
parçasıya da
birtaş
olursayapabilecekleri
�Đnsana
içkin zeka/yetenekonu
ortayaçıkaran
teknolojinin
biradım
arkasında
30 Ekim2009, Cuma
Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı
33| 43
Yukarıd
anaşağıya –aşağıdan
yukarıy
a
�Y
ukarıdanaşağ
ıya ��� �P
rogramlam
a
•B
irm
akinadandiğerine
yüklenebilenprogram
•Đnsanın zekasını/yetene
ğinitaklitedenprogram
�Aşağ
idanyukarıya
��� �A
daptasyon-Öğ
renme
•B
ilişsellik�
oluşan ve
evrilenbir
süreç(em
ergence)
•Ç
evreyle ilişki içinde
zeka
•Y
apaym
akinalardaevrilen,olu
şturulanzeka
30 Ekim2009, Cuma
Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı
34| 43
Konuşma Dili
�N
asıl oluştuğu bilinm
iyor
�B
eyninbüyüm
esi, gırtlağın gelişm
esi, sosyaletkile
şim, iletişim
aletleri…
�R
obotların etkileşim
isonucu“dil”
gibibiryapı
meydana
gelebilir
�A
nalitikolarak
yapının nasıl ouştuğu bilinm
eyebilir
�D
avranışve
çevre�
Zeka
bubütünün ürünü
30 Ekim2009, Cuma
Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı
35| 43
?
30 Ekim2009, Cuma
Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı
36| 43
Fark?
Suphi (2008)
Jacques de Vaucanson
(1739)
30 Ekim2009, Cuma
Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı
37| 43
Öğrenme?
30 Ekim2009, Cuma
Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı
38| 43
ĐNSAN
�ROBOT
30 Ekim2009, Cuma
Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı
39| 43
ĐnsanRobot
30 Ekim2009, Cuma
Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı
40| 43
Robot Đn
san
30 Ekim2009, Cuma
Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı
41| 43
HissizbirVücut
�N
e yapıyoruz?
�N
edenyapıyoruz?
�K
imin
işine
yarar?
�B
izimişim
izeyarar
mı?
�B
iz kimiz, biz neyiz?
30 Ekim2009, Cuma
Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı
42| 43
30 Ekim2009, Cuma
Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı
43| 43
Referanslar
�N
iranB
. A
bbas(2006),
Thinking
| M
achines: D
iscourses of Artificial Intelligence, H
amburg: Lit
Verlag.
�http://w
ww
.en.wikipedia.org
�E
rden, M.S
. and Leblebicioğlu, K
., 2008. “Free gait
generation with reinforcem
ent learning for a six-legged robot.”
Robotics and A
utonomous S
ystems,
56: 199-212, DO
I:10.1016/j.robot.2007.08.001.