Actie-OnderzoekTorekes

Spelers op de arbeidsmarkt ontmoeten actieve

buurtbewoners

MarcJans*

DieGemworkingpaper

Datum:13december2016

Draftonly.Pleasedonotcitewithoutpermission

www.solidariteitdiversiteit.be

MetsteunvanIWT–AgentschapvoorInnovatiedoorWetenschapenTechnologie

*MetdankaancollegaAnikaDepraeteredieditactieonderzoekmeevoerdeenopdestadsakkerheelwatdataverzameldediemeeaandebasisligtvandeanalyseinditrapport.

Inhoudsopgave

Inleiding.......................................................................................................................................3

DeelI:Verloopactie-onderzoekstraject........................................................................................4Inleiding............................................................................................................................................4Stap1:Komentotgemeenschappelijkeprobleemstelling................................................................5Stap2:Methodologieenaanpak...................................................................................................11Stap3:Uitvoeractieenverzamelingdata.....................................................................................14Stap4:dataverwerking..................................................................................................................23

DeelII:ResultatenDieGem.........................................................................................................26Inleiding..........................................................................................................................................261.Gemedieerdeontmoetingentussenactievebuurtbewonersensleutelfigurenopdearbeidsmarkt..................................................................................................................................27

1.1 Eenontmoetingdienietechteenontmoetingwas.................................................................271.2 Interdependentierichtdefocusopdiversiteit........................................................................291.3 Kwalificerendlerenopdearbeidsmarkt:beterlerenwervenencoachen..............................301.4 Privéenwerkgescheidenhouden?.........................................................................................34

2.Opzoeknaareendirecteontmoetingtussenactievebuurtbewonersensleutelfigurenopdearbeidsmarkt..................................................................................................................................36

2.1Taaldiversiteit..................................................................................................................................372.2Socialecontactentijdenshetwerk.................................................................................................392.3Arbeidvanuitverschillendewaardenbekeken...............................................................................402.4Tussenintegratieentransformatie.................................................................................................43

3.Hetschermalsmediumvoorverdereontmoeting.....................................................................46Besluit.............................................................................................................................................49

Metareflectie.............................................................................................................................50

Bibliografie.................................................................................................................................55

3

Inleiding

InhetDieGemonderzoekzoekenwenaarinnovatievevormenvansolidariteitindiversiteit.Anders

danbijheersendeenstructurelevormenvansolidariteitbinnendecontextvaneennatiestaatzoeken

wij naar nieuwe vormen van solidariteit op plaatsen waar mensen van diverse afkomst elkaar

tegenkomen:opdewerkvloer,indewoonomgeving,opschool,indesportclub,hetjeugdhuis,enzo

verder. Onze hypothese is dat de betrokkenen op deze plaatsen leren omgaan met culturele

diversiteitenaangezetwordenomburgerschapspraktijkenoptezettendieleidentot innovatieve

vormenvansolidariteitindiversiteit.

Omdezehypothesetetesten,zettenwe32casestudiesop.Ditrapportvatderesultatenvanéénvan

diecasestudiessamen.

DeTorekeswaséénvandepilootcasesvanDieGemenmaaktdeeluitvanderetrospectievecases

(cf. Depraetere, Van Bouchaute, Vandenabeele & Oosterlynck, 2014). Na dit retrospectieve

onderzoek bleken nog heel wat vragen open te liggen voor verder onderzoek, zowel voor de

onderzoeksploeg als voor de opbouwerkers actief in Rabot-Blaisanvest en Samenlevingsopbouw

Gent.DaaromwerdbeslistommetSamenlevingsopbouwGentookeenactie-onderzoekstrajectop

tezettenrondsolidariteitindiversiteit.

Hetverloopvanhetactie-onderzoekstraject,deprobleemstelling,degehanteerdemethodologieen

deproductenwordeninDeelIvanditrapportuitgewerkt.Inhettweededeelvolgteenbespreking

vanderelevanteresultatenvoordeDieGem-hypotheseeneenmeta-reflectieoverdemeerwaarde

enbeperkingenvandeinzetvanactie-onderzoekindezecase.

Webedankengraagallebetrokkenen,niet inhetminst enuitdrukkelijkdebewoners vanRabot-

Blaisanvest voorhunactievebijdrage tothetwelslagen vandit actie-onderzoek. Inhetbijzonder

Hüseyin,Huliya,Danny,Ace,Emilvoorhunrolindedocumentairedieweinhetkadervanditactie-

onderzoek maakten. En natuurlijk ook Dimitri, Wannes, Gülcan, Marika, Tom en Wouter, allen

beroepsactief in Rabot-Blaisanvest of bij Samenlevingsopbouw Gent en sterk betrokken bij de

dynamiek die uitgaat van de alternatieve munt de Torekes. We konden verder rekenen op de

deskundigesteunenhetsterkeengagementvanDimienKarstenvanDucktapeProductions.Ookde

bijdragevanJobkanaal,UnizoOost-Vlaanderen,VDABOost-Vlaanderen,ABVVOost-Vlaanderenen

TondeliezDevelopment,elkmethunspecifiekerolopdearbeidsmarktinenrondGent,wasbijzonder

waardevol.

4

DeelI:Verloopactie-onderzoekstraject

Inleiding

BinnenDIEGEM kozenwe ervoor om het actie-onderzoek uit tewerken via een traject van vijf

stappen.

Stap1:Ontwikkelinggemeenschappelijkeprobleemstellingenreferentiekader

Stap2:Ontwikkelingmethodologischkadervooronderzoeks-en‘actieplan’

Stap3:Uitvoeringvanhetonderzoeks-enactieplan

Stap4:Dataverwerking

Stap5:MetareflectieopAO-traject

Omvanuitdebevindingenenvragenuitretrospectieveluiktoteenactie-onderzoektekomenishet

vanbelangomineeneerstestapeengemeenschappelijkeprobleemstellingenreferentiekaderte

ontwikkelen. In de volgende stappen worden dan een methodologisch kader, onderzoeks- en

actieplan opgesteld (=stap 2), uitgevoerd (=stap 3), en dan opnieuw verwerkt en gerapporteerd

(=stap4).Delaatstestapbestaateruitomvanuiteenmeta-perspectiefophetvolledigetrajectterug

tekijken.

Inditdeelgaanweuitgebreidinopdeaanpakenhetverloopvandeverschillendestappen,netals

deinhoudelijkekeuzesdiezijngemaakt.Overdemetareflectierapporterenweopheteindevanhet

rapport,nadevoorstellingvanderesultatenindeelIIvanditrapport.

5

Stap1:Komentotgemeenschappelijkeprobleemstelling

Hoekunnencomplementairemuntsystemenbijdragentothetverhogenvansolidariteitincontexten

vansuperdiversiteit?Ditwasdecentralevraagineenretrospectievecasestudieover‘deTorekes’in

hetGentseRabot.Debevindingenvandezecasestudiekoppeldenweopverschillendemomenten

terugnaardepartnerorganisatieSamenlevingsopbouwGent(zietabelonderaan).Zoverfijndenen

vervolledigdenwehetonderzoeksrapportenverkendenwetegelijkertijddemogelijkhedenvooreen

vervolgindevormvanactie-onderzoek.

Eénvandeeerstepistesvooractie-onderzoekslootaanbijeenruimereevaluatievandeTorekesin

Rabot-BlaisanvestdoorSamenlevingsopbouwGentenerzijdsendeverkenningomookineenandere

wijk(Ledeberg)eencomplementairemuntteintroducerenanderzijds(verslag7/10/2014).Hoewel

weuiteindelijk de focus vanhet actie-onderzoekhier niet op richtten, sluitenweniet uit dat de

resultaten vanhet actie-onderzoekdeopstart vaneen complementairmuntsysteem in Ledeberg

indirectkunneninspireren.

NaastdelinkmetLedeberglichttendebetrokkenmedewerkersvanSamenlevingsopbouwGentdie

elementenuithet retrospectiefonderzoeksrapportopdienaarhunaanvoelenvaakonderbelicht

blijveningangbarereflectiesengedachtewisselingenoverdebetekenisvan‘deTorekes’.Vooralde

aandacht voor solidariteit en sociale relaties viel hen op. Gewoonlijk gaat de focus uit naar de

economische, financiëleenbeheersmatigeaspectenvanhet complementairmuntsysteem. In ‘de

Torekes’ zien veel geïnteresseerden een vooruitstrevend project voor ecologisch en duurzaam

buurtbeheer.NochtansrichtSamenlevingsopbouwzich inhaardoelenenactiesvooralopsociale

noden van kwetsbare burgers. Juist daarom ontwikkelde Samenlevingsopbouw Gent een

alternatieve munt voor een welgekozen wijk in Gent, Rabot-Blaisanvest. Sociaaleconomische

kwetsbaarheidenculturelediversiteitkenmerktdiewijk.Ookderuimtevoorinspraakvanbewoners

bij de ontwikkeling van de alternatieve munt strookt met de sociale gerichtheid van

SamenlevingsopbouwGent.Deopbouwwerkerswildenookdezeaspectennaarbuitenbrengenvoor

eenpubliekenzodeTorekesopeenmeergenuanceerdemanierdocumenterenentonen.

Inhetretrospectiefonderzoeksrapportsignalerenweeenspanningtusseneeninzetopintegratieen

eeninzetoptransformatie.Solidairepraktijkendietotstandkomenonderimpulsvan‘deTorekes’

kunnendeintegratievankwetsbarebewonersindebestaandeordeondersteunenofzekunnendie

bestaandeordenetonderbreken,vanuitdeveronderstellingdatdieordegeenrechtkandoenaan

hun vragennaar erkenning of een rechtvaardig deel van demaatschappelijke hulpbronnen. Zo’n

onderbrekingkanduidelijkmakendatenhoeveranderingvandebestaandeorde(zoalsheersende

6

systemen, structuren en sociale verhoudingen) noodzakelijk is voor de ontwikkeling van nieuwe

vormenvansolidariteit.Indepublicatie‘Solidariteitinsuperdiversiteit:hettransformatiefpotentieel

vaneencomplementairemuntineensuperdiversewijk’(VanBouchaute,Depraetere&Oosterlynck,

2014) bespreken de onderzoekers deze spanning. Ook tijdens de terugkoppelingen van het

retrospectief onderzoeksrapport naar de partners van Samenlevingsopbouw (beleidswerkers van

SamenlevingsopbouwGentenopbouwwerkersactief inRabot-Blaisanvest)gingveelaandachtuit

naarditspanningsveld.

Tijdens die terugkoppelingen gaf SamenlevingsopbouwGent voortdurend aan geconfronteerd te

wordenmeteenspanningtussenwatzijinschakelingenverstoringnoemen.Dekeuzevooractivering

vankwetsbaregroependoormiddelvaneenalternatievemuntmaaktdat‘werk’en‘inkomen’een

centralebetekeniskrijgeninhetTorekesproject.DiversebewonersdieviadeTorekesaandeslagzijn

in de buurt komen niet of slechts moeizaam aan bod op de arbeidsmarkt. Voor zij die niet

gewaardeerd worden op de reguliere arbeidsmarkt vormen de Torekes een alternatief

waarderingssysteem (DeFilippis,2004).DeTorekesopenenvoorhendemogelijkheidomzich te

engagerenindemaatschappelijkesystemenvanarbeidenruil.HetinkomenseffectvandeTorekes

endeplaatsvanhetmuntsysteemineengrijzezonetussenarbeidenvrijwilligerswerkisonderwerp

vanvoortdurendereflectiebijdeopbouwwerkers.Dezereflectiegaatenerzijdsoverdedoelenvan

heteigenproject(organiserenwijnuarbeid?)enlichtanderzijdsvragenopovermaatschappelijke

systemenzoalsdearbeidsmarkt(waaromzijnzogenaamdeniet-activeerbarenwelactiefinhetkader

vandeTorekes?).

Dezereflectievormdetijdensdebesprekingengaandewegeengemeenschappelijkaandachtspunt

voorhetactie-onderzoek.SamenlevingsopbouwGentzoekteenantwoordopdevoorhaarcruciale

vraag:watmaakthetverschiltussendeTorekesenmeerklassiekepraktijkenvanbuurtbeheeren

activering?Ofmetanderewoorden:waaromlukt‘activering’welinhetkadervandeTorekes?Inhet

verlengdevandievragenzoektSamenlevingsopbouwGentnaareenemanciperendeinvullingvan

‘activering’ennaarsteundaarvoorinanderesectorenendomeinen.Zo’nemanciperendeinvulling

gaatintegeneenheersendestroomindesamenlevingwaarinactiveringeensterkdisciplinerende

invullingkrijgt,waarbijmensenzichmoetenschikkennaardeeisenvande‘arbeidsmarkt’,werkgever

en/of arbeidsbemiddelingsorganisatie.Het debat over de invoering van een gemeenschapsdienst

voormensendieeenleefloonontvangenwasdaarbijvoorbeeldeenconcretepolitiekevertalingvan

indeperiodevanhetretrospectiefcase-onderzoek:eenverplichtegemeenschapsdienstbotstmet

hetprincipevanvrijwilligeinzetindeTorekes.

In het onderzoeksrapport van de retrospectieve casestudie vonden de partners van

SamenlevingsopbouwGentalenkeleantwoordenophunvraag.Dieantwoordenexpliceerdenwein

7

een bijdrage voor het tijdschrift van Samenlevingsopbouw Gent: ‘De Torekes als alternatief

waarderingssysteemineensuperdiversebuurt:onderzoeknaarsolidariteitopdeSite.’(Depraetere

& Van Bouchaute, 2015). De auteurs stellen dat het Torekesproject en de betrokken bewoners

‘activering’en‘werken’opeenheeleigenwijzeinvullen.Debetrokkenbewonersbepaleningrote

matezelfwanneerenhoelangzemeewerken(tijd).Detakenwordeninonderlingoverlegingevuld

vertrekkende van de mogelijkheden en ook de wensen van elke deelnemer (inhoud). Er is veel

aandachtvoordeopbouwvangelijkwaardige,vertrouwensvollerelatiestussendedeelnemersen

metdeopbouwwerkers(verhoudingen).EnmeewerkenaandeTorekesisbetekenisvolvoorzichzelf

enindeogenvananderenbinnendewijk(waardering).Veelbewonersdieactiefmeewerkeninhet

kadervandeTorekesvindenevenwelgeenwaarderingopoftoegangtotdearbeidsmarkt.Datroept

vragen op over het geldende arbeidsmarktsysteemenwijst op de nood aan verandering van dit

systeemwillenweookopdearbeidsmarkt structureel solidariteitontwikkelenmetbewonersuit

sociaal-economischkwetsbareencultureeldiversewijken.

Opbasisvandebesprekingenvanhetonderzoeksrapportvanderetrospectievecasestudiestelden

onderzoekersenSamenlevingsopbouwGentsamenvastdatdeTorekespasechteensolidairproject

is,wanneer het dit transformatief potentieel op andere domeinen en sectoren uitspeelt. Samen

beslotenwehettransformatiefpotentieelvandeTorekeszichtbaartemakenvoorenteversterken

tenaanzienvanarbeidsmarktactorenaandehandvaneendocumentaire.Indiedocumentairegaan

weopbasisvanhettransformatiefpotentieelvandeTorekesopzoeknaaraanzettenvooreenmeer

solidaire invulling van de arbeidsmarkt voor kwetsbaremensen van zeer diverse afkomst. Dit in

tegenstelling tot een heersende integrerende benadering waarbij de focus ligt op

competentieontwikkeling en aanpassing van kwetsbaremensen van zeer diverse afkomst aande

noden van de arbeidsmarkt. Hiermee situeren we ons nadrukkelijk op het spanningsveld

‘transformatie versus integratie’ uit het DieGem-onderzoekskader. We gaan op zoek naar het

transformatievepotentieelvandeTorekes,enmeerbepaaldhetpotentieelvandeactiviteitopde

stadsakker,voordevisieopendeorganisatievandearbeidsmarktinhetGentseenbijuitbreidingin

Vlaanderen.

Deonderzoeksvragendiewedaaraankoppelenluiden:

Hoedoetdeactiviteitendedynamiekopdestadsakkersleutelfigurenopdearbeidsmarktanders

kijkennaardiearbeidsmarkt?

Metandersbedoelenweondermeersolidairinrelatietotwerkzoekendenvanzeerdiverseafkomst

dievandaagergmoeizaamofzelfsgeentoegangkrijgentotdearbeidsmarkt.

Wat leren sleutelfiguren op de arbeidsmarkt uit het verstorend potentieel van de stadsakker?

Leidtditbijhentotkritischereflectieoverdegangbarevisieopenorganisatievanarbeid?

8

Detweelaatsteonderzoeksvragensluitenaanbijdeaandachtvoor leerprocesseninhetDieGem-

onderzoekskader.Meerspecifiekvragenweonsafofdestadsakkereenonderbrekendedynamiek

kan introduceren op de Gentse arbeidsmarkt, een context waar een normerende dynamiek de

hoofdtoon vormt.We vragen ons vervolgens ook af of zo’n onderbrekende dynamiek aanleiding

geefttotsubjectiverendeleerprocessenbijsleutelfigurenopdearbeidsmarkt.Metanderewoorden

inwelkematestellendiesleutelfigurenhuneigenrolopdearbeidsmarktinvraag.Herdefiniërenzij

hun eigen rol met het oog op een meer solidaire arbeidsmarkt in relatie tot kwetsbare

werkzoekendenvanzeerdiverseafkomst?

Opzoeknaarantwoordenopdezevragenwerktenwenauwsamenmetdeopbouwwerkersdieactief

zijnopdeSite,meteenbeleidsmedewerkervanSamenlevingsopbouwGent(SOGent)enmettwee

cineastenvanDucktapeProductions.Voordedocumentairekondenwerekenenopmedewerking

vanactievebewonersvanRabot-Blaisanvestenopsleutelfigurenactiefopdearbeidsmarkt inen

rondomGent.

Binnen het kader van dit actieonderzoek is de ontwikkeling van solidariteit in diversiteit op vier

verschillende“plaatsen”relevant:

1) opdestadsakker,verderbouwendophetretrospectiefrapport;

2) opdearbeidsmarktinenrondomGentenbijuitbreidinginVlaanderen;

3) naaraanleidingvaneenontmoetingtussenactievebewonersensleutelfigurendieweinhet

kadervanditactieonderzoekorganiseerdenopdestadsakkereninhetbuurtcentrumRabot

op15oktober2015;

4) naaraanleidingvanhetvertonenvandedocumentaireopverschillendeplaatsenenvoor

verschillendepublieken.

In dit actieonderzoek focussen we in de eerste plaats op het onderbrekend potentieel van de

TorekesnaaraanleidingvandeontmoetingopdestadsakkereninhetbuurtcentrumRabotvan15

oktober2015.Voorzoverwealzichthebbenophetonderbrekendpotentieelvandedocumentaire

zelf,naaraanleidingvanvertoningen,nemenweookbevindingendaarovermeeinditrapport.Om

hetonderbrekendpotentieelvandieontmoetingenopdestadsakkerenerzijdsofgemedieerdvia

het scherm naar aanleiding van vertoningen van de documentaire anderzijds, goed te kunnen

situeren, zoomenwe occasioneel ook in op solidariteit in diversiteit op de stadsakker en op de

arbeidsmarkt.

9

Overleggen

Datum Betrokkenen Wat? Waarover?

25/3/2014 opbouwwerkers

vandeSite,SO

Genten

onderzoekers

Ppt‘DieGem

pilootcasedeTorekes:

terugkoppeling’

Terugkoppelingretrospectief

onderzoekenverfijning

onderzoeksrapport

26/8/2014 opbouwwerkers

vandeSite,SO

Genten

onderzoekers

Rapport

retrospectieve

casestudy

Terugkoppelingonderzoeksrapport,

reflectiesoversolidariteitin

diversiteit,aanvullingenenrecente

standvanzaken,eerstuitwisseling

overactie-onderzoek

23/9/2014 SOGenten

onderzoekers

Document‘Ideeactie-

onderzoekTorekes’

Bijeenkomsttervoorbereidingvande

opstartvanhetactie-onderzoek

7/10/2014 opbouwwerkers

vandeSite,SO

Genten

onderzoekers

Ppt‘DieGemcasede

Torekes:van

verkennend

onderzoeknaaractie-

onderzoek

Terugkoppelingconclusies

retrospectiefonderzoek,uitleg‘actie-

onderzoek’,vastleggengedeelde

onderzoeksvragen,

onderzoeksmethodenenplanning

13/11/2014 SOGenten

onderzoekers

Notavoorbereiding

actie-onderzoek

Torekes

Verscherpeninhoudelijkeenactie-

focus.Opstellenonderzoeks-en

actieplan.Oplijstenstrategische

partners.Brainstorm

publieksmoment.

21/4/2015 opbouwwerkers

vandeSite,SO

Gent,

onderzoekers

enDucktape

Productions

Pptactie-onderzoek

Torekes

Definitieveinhoud,finaliteit,proces

enplanningactie-onderzoek.

Documentairealseindproduct.

10

Presentatiesenverslagen

Overeenkomst tussen DieGem-onderzoek en Ducktape Productions ikv de productie van de

documentaire

Ppt-presentatieDieGempilootcase‘deTorekes’,terugkoppeling25/3/2014

Ppt-presentatie DieGem case ‘de Torekes, van verkennend onderzoek naar actie-onderzoek,

7/10/2014

Verslag‘terugkoppelingTorekes’,26/8/2014

Nota‘ideeactie-onderzoekTorekes’,16/9/2014

Verslag‘voorbereidingactie-onderzoek’,23/9/2014

Verslag‘voorbereidingactie-onderzoek’,7/10/2014

Verslag‘voorbereidingactie-onderzoek’,13/11/2014

Nota‘voorbereidingactie-onderzoek’,25/11/2014

Nota‘concreetontwerpactie-onderzoek’,15/1/2015

Ppt-presentatievoorstelactie-onderzoek,21/2/2015

Alledocumentenkunnenopgemotiveerdverzoekbijdeauteurverkregenworden.

11

Stap2:Methodologieenaanpak

Uit de bespreking van het onderzoeksrapport van de retrospectieve casestudie met de

opbouwwerkers concludeerden we dat inzicht in de betekenis van de Torekes voor (kwetsbare)

buurtbewonersenderoldiedeTorekesinhunlevenspelensterkerkonuitgewerktworden.Ditmoet

ons meer genuanceerde, onderbouwde en gedocumenteerde inzichten opleveren over het

onderbrekendpotentieelvandeTorekes.Inzichtendienoodzakelijkzijnomdatpotentieelzichtbaar

temakenenteversterken,zoalsweonshaddenvoorgenomen.Nogvoordeprobleemstellingvoor

het actie-onderzoek helemaal was uitgeklaard (zie stap 1 hierboven), begon een DieGem-

onderzoeker in maart 2015 – tevens de start van een nieuw seizoen op de stadsakker - met

participerendeobservaties.

Dat veldwerk leverde ons al snel rijke verhalen en beelden op over de activiteiten van diverse

bewoners.Dieverhalenenbeeldenvastleggenineendocumentairewaseenlogischvervolg.Nog

voorweeenduidelijkefocushaddenmetonsactie-onderzoekcontacteerdenweenkelecineasten

enverkendenwedemogelijkhedenendehaalbaarheidvaneendocumentaire.

Tijdens de vele informele gesprekken op de stadsakker vertelden bewoners spontaan over hun

ervaringen op de arbeidsmarkt. Sommigen onder hen vinden er geen of slechts moeizaam een

betekenisvolle plaats. Mede omwille van hun herkomst krijgen ze te maken met

uitsluitingsmechanismen. Het label ‘niet-bemiddelbaar’ of ‘niet activeerbaar’ dat ze er

toegeschrevenkrijgencontrasteertmetdeactiviteitdiezeaandedagleggenopdestadsakker.Deze

controversebepaaldeonzekeuzeommethetactie-onderzoekintezoomenophetthemaarbeiden

werk.Diekeuzebrachtonsbijeenduidelijkomschrevenpubliekvoordedocumentaire.Relevante

actorenopdearbeidsmarkt:werkgeversenbemiddelaars.Henzoudenwenietalleenalspubliek,

maarsamenmetdebuurtbewonersookalsspelersindedocumentairebetrekken.

Tijdens een meeting met de onderzoekers (DieGem), de opbouwwerkers (Samenlevingsopbouw

Gent)endecineasten(DucktapeProductions)op17/04/2016legdenwedefocusenaanpakvanhet

verdereactie-onderzoekvast:

i. We gaan aan de slag met de vaststelling dat zogenaamd ‘niet-activeerbare, niet

bemiddelbare’ bewoners van Rabot-Blaisanvest zich op de stadsakker zeer actief

opstellen.

ii. Die vaststelling grijpen we aan om de gangbare visie op en organisatie van arbeid te

verstoren.

12

iii. Wedoendatdoormiddelvaneendocumentaire.Hetmakenvaneendocumentairekan

minstensindrieverschillendebetekenissenverstorendwerken:

a. Proces: via het maken van een documentaire ontdekken alle betrokkenen

(opbouwwerkers,onderzoekers,cineasten,bewonersenarbeidsmarktactoren)het

verstorendpotentieelvandedynamiekopdeSite;

b. Inhoud:deinhoudvandedocumentairetoonthetverstorendpotentieel;

c. Werkvorm:dedocumentaire(eindproductvanhetactie-onderzoek)stellenweter

beschikkingvanSamenlevingsopbouwGentenanderegeïnteresseerdepartners.Zij

kunnen de documentaire inzetten als werkvorm in vormingsprocessen met hun

partnersendoelgroepenomdatverstorendpotentieelbespreekbaartemaken.

Eens alle partners die focus van het actie-onderzoek in een eerste fase deelden, plandenwe de

verdere acties in twee onderscheiden, maar in de tijd overlappende fases: inhoud voor de

documentaireverzamelen(fase2)enmonterenvandedocumentaire(fase3).

Figuur1:Schematischoverzichtmethodologieenaanpak

Bijhetverzamelenvandata(fase2)hebbenwetweefoci:

(1) de Site waar actieve bewoners aan de slag zijn en vertellen over hun ervaringen op de

arbeidsmarkt(bewonersperspectief);

(2) dearbeidsmarktwaarbemiddelaarsenwerkgeversaandeslagzijnensommigenvanhen

specifiekeinspanningenleverenomsolidariteitmetcultureeldiverseensociaal-economisch

kwetsbarewerkzoekendenteontwikkelen(arbeidsmarktperspectief).

13

Eens alle data verzameld, analyseren opbouwwerkers, onderzoekers en cineasten dit samen en

selecterenrelevanteverhaallijnenmethetoogoponsopzet(hetonderbrekendpotentieelzichtbaar

maken)eneenlogischgemonteerdedocumentaire(fase3).

Inantwoordopdeonderzoeksvragenplannenweom:

- deinteractiesmetendereactiesvanarbeidsmarkspelersbetrokkenbijdeopmaakvande

documentaireopbasisvantranscriptiesvanallegesprekkenenbijeenkomstenteanalyseren;

- voorzoverdatalmogelijkwasarbeidsmarktspelersenopbouwwerkersinenbuitenGent

dienietdirectbij deaanmaakvandedocumentairebetrokkenwaren tepeilennaarhun

reactieophetverstorendpotentieelvandestadsakkernavertoningvandedocumentaire;

- de eigen zoektocht om het spanningsveld “transformatie versus integratie” op een

genuanceerdewijzeopbegriptebrengenenditopbasisvaneenevaluatievanhetactie-

onderzoekmetdeopbouwwerkersvandeSiteenSOGent.

Gesprekken

Datum Betrokkenen Wat? Waarover?

24/04/2015 opbouwwerkersvan

deSite,SOGent,

onderzoekersen

DucktapeProductions

Afronding

probleemstelling

Doelstelling,planning,aanpaken

taakverdelingactie-onderzoek

24/03/2016 onderzoekers Planvanaanpak

evaluatieen

peilingnaar

verstorend

potentieel

Plannenonderzoeksactiesin

antwoordopdewetenschappelijke

vragen

Bijkomendedocumenten

Ppt-presentatievoorstelactie-onderzoek,21/2/2015

Nota ‘Peilen naar transformatief potentieel van de Torekes aan hand van de documentaire’,

13/05/2016

Alledocumentenkunnenopgemotiveerdverzoekbijdeauteursverkregenworden.

14

Stap3:Uitvoeractieenverzamelingdata

Al vroeg in het actie-onderzoek gingen we op de Site bij actieve bewoners van Rabot inhoud

verzamelenvoordegeplandedocumentaire.Vanafduidelijkwerddatweonsfocustenophetthema

arbeid,zochtenweooksleutelfigurenopdearbeidsmarktinenrondomGentop.

BEWONERSPERSPECTIEF

IneeneerstespoorverkendenwehetperspectiefvanactievebewonersuitRabot-Blaisanvest.We

zettenhetreedsopgestarteveldwerk(cfr.stap1:komentoteengezamenlijkeprobleemstelling)op

destadsakkerverderomhun‘werk’-ervaringenopdestadsakkerenopdearbeidsmarktaanbodte

kunnenbrengenindedocumentaire.Daartoecontinueerdenwedeparticiperendeobservatiesop

destadsakkerennamenwebiografischeinterviewsafbijeenaantaldeelnemers.Beidehielpenons

omdeverhoudingtussenhetwerkopdeSiteenhetwerkopdearbeidsmarktnogmeertepakken

te krijgen. We observeerden hoe ‘werk’ wordt ingevuld op de stadsakker, bouwden informele

gesprekken hierover opmet vrijwilligers en hielden diepgaandere levensloopgesprekken over de

arbeidsgeschiedenisvanzesvandezevrijwilligers.Viervandezezespersonenzoudenuiteindelijk

ook een rol opnemen in de documentaire. Van deze interviews en observaties maakte we

transcriptiesenobservatieverslagen(zielijstmetdocumentenhieronder).

Opbasisvandeuitgetikte interviewsenobservatienota’s zochtenwe inoverlegmetdepartners

(opbouwwerkersdeSite,SOGentenDucktapeProductions)naargeschikteverhaallijnenvoorde

documentaire(overlegvan1/06/2015inschemahieronder).Datsteldedecineasteninstaatommet

cameraenmicrofoonenvergezelddooropbouwwerkersendeonderzoekergedurendeverschillende

draaidagengerichttefilmenopdestadsakker.Initieelwarenwebezorgddatbuurtbewonersminder

spontaanhunverhalenzoudenbrengenvooreencameradanvoorheentijdensdeparticiperende

observaties. Maar die zorg bleek achteraf ongegrond. Ook voor de camera vertelden de

buurtbewoners honderduit over hun ervaringen op de stadsakker en op de arbeidsmarkt. De

ongedwongenen geïnteresseerdemanierwaaropdemedewerkers vanDucktapeProductionsde

bewonersbenaderdendroeghierzekertoebij.

Weconcentreerdenonsvoordedocumentaireopdeverhalenvanvijfmensendie indieperiode

actiefwarenopdestadsakker.

• HulyiaSaltykova

15

• AceCoppieters

• HüseyinCürükcü

• DannyDeBleecker

• EmilVano

Voorhun concrete verhalen verwijzenwenaardedocumentaire: https://vimeo.com/175345213.

Elementenuit die verhalen komen verder in hoofdstuk 2 nog aanbod ter ondersteuning van de

analysediewedaarmaken.

ARBEIDSMARKTPERSPECTIEF

IneentweedespoorrichtenweonsopsleutelfigurenopdearbeidsmarktinenrondomGent.Via

documentanalysebrachtenwedekenmerkenvandeVlaamseenGentsearbeidsmarktinkaart.Dit

bevestigde onze aanname dat werkzoekenden van een andere culturele afkomst stelselmatig

uitgesloten blijven van werk (Neefs & Herremans, 2015). Daarnaast verkenden we ook enkele

initiatieven van arbeidsmarktactoren en beleidsverantwoordelijken in antwoord op die

systematischeuitsluiting.Opditmomentvanonsactie-onderzoekwasdepolitiekediscussieover

werkbaarwerkvolopaandegang.Tegendeachtergrondvandiediscussiewarenwebenieuwdofen

welkeonderbrekendedynamiek(en)opdearbeidsmarktzelfaloptemerkenzijn.

WeinventariseerdenrelevantesleutelfigurenopdearbeidsmarktinenrondomGent(documentvan

24/04/2015)enselecteerdenersamenmetdeopbouwwerkersenkeleuitomeengesprekmeeaan

tegaanoverdedynamiekopdestadsakkergebaseerdophetveldwerkendeconcreteervaringvan

deopbouwwerkers.

Metvolgendepersoneneninstantieshaddenwe(onderzoekerenopbouwwerker)eengesprek:

• Bert Boone, directeur Compaan en voorzitter SLN (werkgever sociale economie,

bemiddelaar)

• StefaanVercruyssenenLodeDebakker,cibocleaning(werkgever)

• FranciscaVandekerckhove,JobkanaalGSIW(bemiddelaar)

• TeamArbeidsmarktvanVokaOost-Vlaanderen(werkgevers)

Viaeengesprekdedynamiekopde stadsakker totbijdewerkgeversbrengen,werktenaaronze

inschatting niet voldoende onderbrekend. We besloten daarom om enkele sleutelfiguren op de

stadsakker zelf uit te nodigen.We vooronderstelden daarbij dat een directe ontmoeting tussen

16

sleutelfiguren op de arbeidsmarkt en actieve bewoners van Rabot-Blaisanvest het transformatief

potentieel vande stadsakkermeernadrukkelijk zichtbaar enbespreekbaar zoumaken. Volgende

sleutelfigurennamendeelaandeontmoetingsdagop15/10/2015:

• FranciscaVandekerckhove,consulentJobkanaal(GentStadinWerking,GSIW).Jobkanaalwastoteind2015eengratiswervingsinstrumentvoorwerkgeversomgeschikteengemotiveerdekandidatenuitdeverschillendekansengroepentevinden.(bemiddelaar)

• FreddyVanMalderen,directeurVDABOost-Vlaanderen.DeVDABstaatondertoezichtvandeVlaamsministervanWerk,OnderwijsenVormingenbiedteendienstenpakketaanophetgebiedvanarbeidsbemiddeling.(bemiddelaar)

• SabineVanHoorebeke,ABVVOost-Vlaanderen.ABVV,desocialistischevakbondvanBelgië,werktaanmeersolidariteit,rechtvaardigheid,gelijkheidendemocratie.Zijinformeert,adviseert,helptenverdedigtwerknemersenwerkzoekenden. (werknemersorganisatie)

• WimGeirnaerdt,directeurUNIZOOost-Vlaanderen.Unizovertegenwoordigtenadviseertondernemers(vrijeberoepen,zelfstandigenenKMObedrijfsleiders)vanVlaanderenenBrussel.(werkgeversorganisatie)

• BrunoTerryn,bestuurderTondelierDevelopmentnv.TondelierDevelopmentontwikkeltresidentiëlebouwprojectenenwerkto.a.samenmetdestadGentaandeTondelier,eennieuwewoonwijktussendebestaandewijkenRabotenBlaisanvest.(werkgever)

Metdezeselectievansleutelfigurenstreefdenwenaareenmixvandeverschillenderollenopde

arbeidsmarkt: werkgevers, bemiddelaars, werknemersorganisaties en werkgeversorganisaties.

AanvankelijkwiervenwesleutelfigurenactiefophetVlaamsebeleidsniveauwaaronderhetkabinet

vanPhilippeMuyters(Vlaamsministervanwerk),FonsLeroy(leidendambtenaarVDABVlaanderen)

envakbondsleidersactiefvoorgansVlaanderen.Deuitnodigingomtereflecterenoverwerknaar

aanleiding van de activiteit op de stadsakker in de wijk Rabot-Blaisanvest te Gent verwezen de

meesten onder hen door naar hun medewerkers actief in de provincie Oost-Vlaanderen. Een

werkgever of vertegenwoordiger van werkgevers werven voor de ontmoetingsactiviteit op de

stadsakker was niet vanzelfsprekend. Uiteindelijk bleek Bruno Terryn, bestuurder van Tondelier

Developmentbereidomdeeltenemenaanhetfocusgespreknadeontmoetingopdestadsakker

zelf.DeactiviteitenvanTondelierDevelopmentnvindewijkRabot-Blaisanvestvormdeneenextra

motivatieomtoetezeggen.

Vier vande vijf sleutelfigurendieuiteindelijk toezegden,werktengedurendeéénuurmeeopde

stadsakkerenkregenelkeenspecifieketaakdiezesamenmetenkelebuurtbewonersuitvoerden.

DaarnatrokkenwenaarhetbuurtcentrumRabotwaarwehunindrukkenoverdedynamiekopde

stadsakker aanvulden met verhalen en beelden van actieve bewoners aan de hand van

beeldmateriaal van voorafgaande draaidagen op de stadsakker. Bruno Terryn (Tondelier

Developmentnv)vervoegdehetgezelschapinhetbuurtcentrum.Tenslottegingenwemethenhet

17

gesprekindevormvaneenfocusgroepaanoverhunervaringenenindrukken.TimPauwels(VRT-

journalist)modereerdehetgesprekenpeildenaardewijzewaaropzijkijkennaardebuurtbewoners

inrelatietotdearbeidsmarkt.Kunnendebuurtbewonersaandeslagopdearbeidsmarkt?Onder

welkevoorwaarden?

ZoweldewerkervaringopdestadsakkeralshetgesprekwerddoorDucktapeProductionsgefilmden

leverdenbeeldmateriaaleninhoudomlaterindedocumentaireteverwerken.

MONTERENVANDEDOCUMENTAIRE(SCENARIO-OVERLEG)

Tijdenshetscenario-overlegop17december2015zochtenwe(onderzoekers,opbouwwerkersen

cineasten)naarrelevanteverhaallijnenvoordedocumentaire.Wededenditopbasisvanindividuele

voorbereidingen aan de hand van de uitgetikte interviews en observatieverslagen en van de

transcripties vanhet groepsgesprekmetde sleutelfigurenopdeontmoetingsdag van15oktober

2015. Samen definieerdenwe een aantal relevante verhaallijnen en verwezenwe naar concrete

fragmentenuitdeveletranscriptiesalsbasisomdezeverhaallijnenookfilmischuittewerken.

Vervolgensmaakten de cineasten een eerste versie van de documentaire. Daarop formuleerden

onderzoekers en opbouwwerkers hun feedback die in enkele daaropvolgende versies van de

documentaire(zogenaamdemasters)verwerktwerddoordecineasten.Op29januaribesprakenwe

defeedbackopdezeeerstemasterstijdenseenscenario-overlegmetcineasten,onderzoekersen

opbouwwerkers.Opnieuwgingendecineastenmetdeterugkoppelingaandeslagenmaaktenzij

eenzevendemaster.

Volgende vier thema’s vormden uiteindelijk het resultaat van deze oefening en verwerkten we

uiteindelijkindedocumentaire:

• nood aan meer aandacht voor solliciteren, ontmoeten en sociale contacten op de

arbeidsmarkt;

• noodaananderemanierenommettaalverschillenomtegaan;

• nood aan ondersteuning voor werkzoekenden (toeleiding) maar ook voor werkgevers

(diversiteitsbeleiden-management);

• noodaanbetekenis-enwaardevolwerkookvanuithetperspectiefvanwerknemers.

Aan het eind van het actie-onderzoek organiseerden we samen met de opbouwwerkers en de

cineasteneenpremière.Daaropnodigdenwe iedereenuit die inbeeld komt (buurtbewonersen

arbeidsmarktactoren),partnerorganisatiesenanderesleutelfigurenactiefopdearbeidsmarktinen

rondomGent.

18

Stapinuitvoering

vanactie/

interventie

Hoeuitgevoerd? Uitvoerders Betrokkenen Wanneerenwaar

inhouddocumentaire

verzamelenopde

Site

ObservatiesopdeSiteen

gesprekkenmetbewoners

overarbeid

DieGem-onderzoeker Actievebewonersopde

Site

4,10,18,25maart;

15,22en29april;13

en20mei2015;de

stadsakker

Inhouddocumentaire

verzamelenbij

arbeidsmarktactoren

Gesprekmetsleutelfiguur

opdearbeidsmarktinen

rondomGent

DieGem-onderzoekeren

opbouwwerkerdeSite

BertBoone,directeur

Compaanenvoorzitter

SLN

4/5/2015,Compaan

Inhouddocumentaire

verzamelenbij

arbeidsmarktactoren

Gesprekmetsleutelfiguur

opdearbeidsmarktinen

rondomGent

DieGem-onderzoekeren

SOGent

StefanVanderCruysse,

bedrijfsleiderenLode

Debakker,HR-manager

vanCibocleaning

20/5/2015,Cibo

Cleaning

Inhouddocumentaire

verzamelenbij

arbeidsmarktactoren

Gesprekmetsleutelfiguur

opdearbeidsmarktinen

rondomGent

DieGem-onderzoekeren

opbouwwerkerdeSite

GesprekmetFrancisca

VandekerckhovevanGSIW

enJobkanaal

22/5/2015,GSIW:

administratief

centrumPortus

Voorbereiding

scenario-overleg

Inhoudsanalyse

gesprekkenopdeSiteen

metarbeidsmarktactoren

DieGem-onderzoekers,

opbouwwerkersdeSite,

SOGentenDucktape

Productions

29/5/2015,

KULeuven

Scenario-overleg Inhoudsanalyse

gesprekkenopdeSiteen

metarbeidsmarktactoren

DieGem-onderzoekers,

opbouwwerkersdeSite,

SOGentenDucktape

Productions

1/06/2015,deSite

(blauwecontainer)

Inhouddocumentaire

verzamelenbij

arbeidsmarktactoren

Gesprekmetsleutelfiguur

opdearbeidsmarktinen

rondomGent

DieGem-onderzoeker GesprekmetAstrid

Faelens,GSIWenteam

arbeidsmarktvanVOKA

Gent

2/06/2015,VOKA-

Gent

Scenario-overleg Inhoudsanalyse

gesprekkenopdeSiteen

metarbeidsmarktactoren

DieGem-onderzoekers,

opbouwwerkersdeSite,

18/06/2015,deSite

(blauwecontainer)

19

SOGentenDucktape

Productions

Draaidag Filmopnames:algemene

beeldenvanhetwerkop

deSiteengesprekken

hierovermetbewoners

DucktapeProductions,

opbouwwerkers,DieGem

onderzoeker

Actievebewonersopde

Site

17/6/2015,deSite

Draaidag Filmopnames:algemene

beeldenvanhetwerkop

deSiteengesprekken

hierovermetbewoners

DucktapeProductions,

opbouwwerkers,DieGem

onderzoeker

Actievebewonersopde

Site

24/6/2015,deSite

Draaidag Filmopnames:algemene

beeldenvanhetwerkop

deSiteengesprekken

hierovermetbewoners

DucktapeProductions,

opbouwwerkers

Actievebewonersopde

Site

1/7/2015,deSite

Scenario-overleg Inhoudsanalyse

gesprekkenopdesiteen

metarbeidsmarktactoren

DieGem-onderzoekers,

opbouwwerkersdeSite,

SOGentenDucktape

Productions

8/07/2015,deSite

(blauwecontainer)

Scenario-overleg Voorbereidingaanpak

perspectiefarbeidsmarkt-

actoren

DieGem-onderzoekers,

opbouwwerkersdeSite,

SOGentenDucktape

Productions

21/08/2015,deSite

(blauwecontainer)

Scenario-overleg DieGem-onderzoekers,

opbouwwerkersdeSite,

SOGentenDucktape

Productions

11/9/2015,deSite

(blauwecontainer)

Scenario-overleg Voorbereidingactiedag

14/10/2015

DieGem-onderzoekers,

opbouwwerkersdeSite,

SOGentenDucktape

Productions

2/10/2015,deSite

(blauwecontainer)

Actiedagen

focusgroep

arbeidsmarktactoren

DieGem-onderzoekers,

opbouwwerkersdeSite,

SOGentenDucktape

Productions

Francisca

Vandekerckhove,

JobkanaalGSIW

14/10/2015,deSite

(blauwecontainer)

20

FreddyVanMalderen,

directeurVDABOost-

Vlaanderen

SabineVanHoorebeke,

ABVVOost-Vlaanderen

WimGeirnaerdt,directeur

UNIZOOost-Vlaanderen

BrunoTerryn,Tondelier

Developmentnv

TimPauwels,journalist

VRT

Scenario-overleg Themalijnenvande

documentairevastleggen

DieGem-onderzoekers,

opbouwwerkersdeSite,

SOGentenDucktape

Productions

17/12/2015,deSite

(blauwecontainer)

Scenario-overleg Besprekeneerstemasters

vandedocumentaire

DieGem-onderzoekers,

opbouwwerkersdeSite,

SOGentenDucktape

Productions

29/01/2016,deSite

(kantoor

opbouwwerkers)

Nieuweversieop

Vimeo

Feedbackpere-mailop

nieuwemasters

documentaire

DieGem-onderzoekers,

opbouwwerkersdeSite,

SOGentenDucktape

Productions

2/02/2016,

www.vimeo.com

Scenario-overleg Feedbackopmaster8van

dedocumentaire

DieGem-onderzoekers,SO

GentenDucktape

Productions

7/03/2016,deSite

(blauwecontainer)

Première

documentaireInsite-

Outsite

Vertoningvande

documentaireaanalle

betrokkenen,

partnerorganisatiesen

arbeidsmarktactoren

22/04/2016,

Kopergyterijen

eetcafédeTorekes,

Rabot

21

Verzamelingvandata

Hoedoetde activiteit endedynamiekopde stadsakker sleutelfigurenopde arbeidsmarkt in en

rondom Gent anders kijken naar de arbeidsmarkt? Wat leren diverse betrokkenen uit het

onderbrekendpotentieelvandestadsakker?Leidtditbijhentotkritischereflectieoverdegangbare

visie op en organisatie van arbeid en de arbeidsmarkt? Op zoek naar een antwoord op deze

onderzoeksvragen,plandenweeendrieledigeaanpak:

• indetalrijkeobservatieverslagen,onderzoeksnotitiesendeverslagenvandediverseacties

en overlegmomenten registreerden we ook de wijze waarop het spanningsveld tussen

transformatie en integratie zichtbaar werd en aangekaart werd door de verschillende

betrokkenenactorentijdensganshetproductieprocesvandedocumentaire.Eenbelangrijke

databronindatverbandisdetranscriptievanhetfocusgroepgesprekmetsleutelfigurenop

dearbeidsmarktnaaraanleidingvandeontmoetings-endraaidagvan15/10/2015.

• wetonendedocumentaireaanenkelespelersopdearbeidsmarktenuitdesectorvande

samenlevingsopbouwenpeildenineennabesprekingnaarhunindrukkenenhunreflecties.

Daarvanmaaktenwenotitiesenverslagen.

• op het einde van het actie-onderzoek evalueerden we onze samenwerking met de

opbouwwerkers(13/06/2016).Wepeildennaardewaardeenbetekenisvansamenwerking

tussen onderzoekers en praktijkwerkers met oog op het ontwikkelen van solidariteit in

diversiteitenbesprakenhoeonzeeigenpositiesophetspanningsveldtransformatieversus

integratie gedurende gans het actie-onderzoek mee speelde en mogelijks ook mee

evolueerde.Daarvanmaaktenweeenverslag.

Stapindata-

verzameling

Hoeverzameld? Uitvoerders Betrokkenen Wanneerenwaar

Evaluatieactie-

onderzoek

Notulen

evaluatiegesprek

DieGem-

onderzoekers

Onderzoekers,

opbouwwerkersde

Site,SOGent

13/06/2016,deSite

(Blauwecontainer)

Feedbackop

documentaire

Terugkoppelingper

e-mailvandiverse

respondenten

DieGem-

onderzoekers

(Sabine

Vanhoorbeke

(ABVV),FreddyVan

Malderen(VDAB),

FonsLeroy(VDAB),

Pere-maillinknaar

documentaire

doorgestuurdmetvraag

omfeedbackenhun

22

Bijkomendedocumenten

Verslagbesprekingdocumentairemetopbouwwerkersop26/5/2016

E-mailsmetfeedbackvanarbeidsmarktactoren

Verslagevaluatieactie-onderzoek13/06/2016

Alledocumentenkunnenopgemotiveerdbezoekbijdeauteursverkregenworden.

Francisca

Vandekerckhove

(Compaan),Tim

Pauwels(VRT)

indrukken.Indeloop

vanmeienjuni2016

Feedbackop

documentaire

Notulen

nabespreking

filmvertoning

DieGem-

onderzoekers

Opbouwwerkers,

deelnemersvorming

solidariteitin

Superdiversiteit

(VIBOSO)

26/05/2016,Aroma-

gebouwBrussel

23

Stap4:dataverwerking

Verwerkingvandata

Stapin

dataverwerking

Hoeverwerkt?

(incl.vormwaarin

verwerktedata

beschikbaarzijn)

Uitvoerders Betrokkenen Wanneer Opmerkingen

Stakeholders-

mappingarbeids-

marktactoren

Gentse

arbeidsmarkt

Nota Onderzoeker Besprokenikv

scenario-overlegmet

opbouwwerkersde

SiteenSOGent

24/04/2015 Basisvoorselectie

arbeidsmarktactorenvooreen

gesprekoverhet

onderbrekendpotentieelvan

destadsakker

Dataover

onderbrekend

potentieelop

begripbrengen

Inhoudsanalyse

transcripties

gesprekkenen

observatieverslag-

endestadsakkeren

verkennende

gesprekkenmet

arbeidsmarktactor-

en

Onderzoekers Besprokenikv

scenario-overlegmet

opbouwwerkersde

Site,SOGenten

DucktapeProductions

(cfr.verslagenvandat

overleg)

1/06/2015 Notametvoorstelvan

verhaallijnenvoorde

documentairemet

onderbrekendpotentieel

Onderbrekend

potentieelop

begripbrengen

Inhoudsanalyse

transcriptie

focusgroepgesprek

arbeidsmartktact-

orenop

14/10/2015.

Onderzoekers

opbouwwerkers

Besprokenikv

scenario-overleg

(17/12/2015)met

opbouwwerkersde

Site,SOGenten

DucktapeProductions

(cfr.verslagenvandat

overleg)

17/12/2016

24

Bijkomendedocumenten

TransscriptiesgesprekkeneninterviewsdeSite

TransscriptiesopnamesdraaidagenopdeSite

ObservatieverslagenparticipatieveobservatiesopdeSite

Gespreksfiche‘Solidariteit,werkeninkomeninhetTorekesproject’(15/01/2015)

Inventarisrelevanteactorenopdearbeidsmarkt,24/04/2015

Verslag verkennende gesprekken sleutelfiguren Gentse arbeidsmarkt, Stefan Van der Cruysse en

LodeDebakker(Cibo-cleaning)(20/05/2015)

VerslagverkennendegesprekkensleutelfigurenGentsearbeidsmarkt,BertBoone(CompaanenSLN)

(04/05/2015)

Verslag verkennende gesprekken sleutelfiguren Gentse arbeidsmarkt, Francisca Vandekerkhove

(GSIW–Jobkanaal)(22/05/2015)

VerslagverkennendegesprekkensleutelfigurenGentsearbeidsmarkt,VOKA(teamarbeidsmarkt)en

AstridFaelens(GSIW)(2/06/2015)

Draaiboekontmoetings-endraaidagvan14oktober2015

Transcriptiesfocusgesprekontmoetings-endraaidagvan14oktober2015

Voorbereidendenotascenario-overleg1/6/2015

Verslagscenario-overleg1/6/2015

Uitnodigingscenario-overleg9/7/2015

Voorbereidendenotascenario-overleg21/08/2015

Onderbrekend

potentieelop

begripbrengen

Inhoudsanalysevan

feedbackopen

besprekingvan

documentaire

Onderzoekers Deelnemersvorming

Solidariteitin

Superdiversiteitvan

Viboso

Sleutelfiguren

(Gentse)arbeidsmarkt

25

Verslagscenario-overleg21/8/2015

Verslagscenario-overleg17/12/2015

Voorbereidendenotascenario-overleg7/03/2016

Overzichtvane-mailcorrespondentiemetfeedbackopdeopeenvolgendeversies(masters)vande

documentaire.

Notametfeedbackopmaster7(voorlaatsteversie)eninstructiesvoordevolgendeversie

Notametfeedbackopmaster8(voorlaatsteversie)eninstructiesvoordefinaleversie(voorbereiding

scenario-overleg7/03/2016)

Alledocumentenkunnenopgemotiveerdverzoekbijdeauteursverkregenworden.

26

DeelII:ResultatenDieGem

Inleiding

De solidariteitspraktijken in Rabot-Blaisanvest onder meer naar aanleiding van de Torekes zijn

beschreveninhetrapportvanderetrospectievecasestudie.Methetactie-onderzoekonderzochten

wehoediepraktijken,specifiekdeactiviteitenopdestadsakker,ookinspirerendkunnenzijnvoor

meersolidariteitindiversiteitopdearbeidsmarkt.Solidariteitbegrijpenwedanalseenevenredige

verdeling van betaald werk over alle lagen van de bevolking en voor de huidige reguliere

arbeidsmarkt isditalvastnietvanzelfsprekend.Deherkomstmonitorbevestigtdatmigranteneen

achtergesteldepositieinnemenopdeVlaamsearbeidsmarkt.Dewerkzaamheidsgraadvandiegenen

diebuitendeEU-15geborenzijnbedroegin201357,1%,zo’n16procentpuntenminderdanbijde

personengeboreninBelgië(Neefs&Herremans,2015).Dewerkzaamheidskloof,eenmaatvoorde

relatieveachterstellingvanmigrantenligtvoorVlaanderenverbovenhetEuropeesgemiddelde.

Inditactie-onderzoekkozenweomsleutelfigurenopdearbeidsmarkt incontact tebrengenmet

actievebewonersopdestadsakkerdieparadoxaalopdearbeidsmarktvaakeenlabel ‘inactief’of

‘nietbemiddelbaar’opgespeldkrijgen.Zo’nontmoetingbeschouwenwealseennoodzakelijkestap

in het uitspelen van het onderbrekend potentieel van de stadsakker. In drie onderscheiden

paragrafenvandithoofdstukgaanwedieperinopdrieverschillendevormenvanontmoetingdiewe

organiseerden: (1)eengemedieerdeontmoetingwaarbijeenonderzoekereneenopbouwwerker

vertellenoveractieveburgers,(2)eendirecteontmoetingwaarbijactieveburgersensleutelfiguren

opdearbeidsmarktsamenwerkenopdestadsakkeren(3)eenontmoetingviahetvertonenvaneen

documentaireoverhetverstorendpotentieelvandestadsakkervooreendiverspubliek.Wezoomen

telkens in op de wijze waarop die ontmoetingen al dan niet bijdragen tot solidariteit in

superdiversiteitgebaseerdoptransformatievandevisieopendeorganisatievanarbeid.Daarbijzijn

wevooralgeïnteresseerd inde leerprocessendiezo’nontmoetingaldannietmogelijkmakenbij

sleutelfigurenopdearbeidsmarktinenrondomGent.

27

1. Gemedieerde ontmoetingen tussen actieve buurtbewoners ensleutelfigurenopdearbeidsmarkt.

In eerste instantie nodigden we onszelf als onderzoeker en opbouwwerker uit bij een aantal

sleutelfigurenopdearbeidsmarkt inenrondomGent(zieopp.15bijmethodiekenaanpak).We

vertelden hen over actieve buurtbewoners op de stadsakker en de dynamiek die daar onder

specifiekeomstandigheden,zoalsbeschreveninhetretrospectiefrapport,totstandkomt.Wewaren

vooral nieuwsgierig naar de gevolgen voor hun eigen rol op de arbeidsmarkt die sleutelfiguren

zoudenverbindenaanonsverhaaloveractievebuurtbewonersopdestadsakker.

1.1 Eenontmoetingdienietechteenontmoetingwas

Het verhaal van actieve buurtbewoners op de stadsakker drong niet echt door tot bij onze vier

gesprekspartners.Hetbrachthenniet bij vragenover het soort vanarbeiddatopde stadsakker

mogelijkwordtnochoverdepreciezeomstandighedenwaarinbuurtbewonerseractiefzijn.Inhet

gesprekvolgendoponsverhaalbenadruktenzehuneigenervaringenendespecifiekeproblemen

diezezelf tegenkomenopdearbeidsmarkt.Zosignaleerdenzijdemoeilijkhedendiezevandaag,

ondanks de relatief grote werfreserve, ondervinden om mensen duurzaam te werven voor

laaggeschooldearbeid.Dearbeidsmarktactoren,waarmeewedeverkennendegesprekkenvoerden,

legdendusdefocusophuneigeninitiatievenombinnendegroepvanzogenaamdemoeilijkenniet

activeerbarewerkzoekendejongerenterekruteren,eengroepgekenmerktdoorheelwatculturele

diversiteit.

“Jobkanaal helpt specifieke jongeren bij het solliciteren, jongeren die door VDAB als niet

zelfredzaambenoemdwordenenviatenderingaaneenpartnertoegewezenworden.”(gesprek

metFranciscaVandekerkhove,GSIW–Jobkanaal,22/05/2015).

“Project ‘Schone job’ was een toeleidingstraject voor laaggeschoolde jongeren. Inzet was om

jongeren op een voor hen betekenisvolle manier in verband te brengen met de

tewerkstellingsmogelijkheden bij cibo cleaning (schoonmaakbedrijf). Laaggeschoolde jongeren

ervaren uitsluiting in hun zoektocht naar werk. Wanneer ze solliciteren worden ze wel vaker

afgescheept (bv.werkgevers die na een sollicitatie nietsmeer van zich laten horen). Met het

project ‘Schone job’ wilde cibo cleaning zich sterker engageren in haar rol als werkgever en

28

specifiek ook in relatie tot de groep van ongeschoolde en laaggeschoolde jongeren.” (gesprek

Stefan Van der Cruysse, bedrijfsleider en Lode Debakker, HR-manager van Cibo cleaning,

25/05/2015).

“Specifiekebemiddelingsinitiatievenvoorpersonenmeteenandereherkomstgaanvooraluitvan

jeugdwerkorganisaties (vzw Jong, jeugdhuis, …), zoals bijvoorbeeld bv. Instant A, een interim-

initiatiefvoorjongerenmetgroteafstandtotdearbeidsmarktdieopbepaaldemomentennood

hebben aan snel geld.” (Gesprek met team arbeidsmarkt (VOKA Oost-Vlaanderen) en Astrid

Faelens(GSIW),2/06/2015).

Wie in de toelichtingen van de arbeidsmarktspelers helemaal niet ter sprake komen zijn ouder

wordendewerkzoekendenvanallochtoneherkomst.Dezegroepisdaarentegenwelingrotegetale

aanwezigopdestadsakker.

“OokmijnOCMW-assistentzegtdatikteoudbenomwerktevinden.Ikdoemeemetdesociale

activiteitenvanhetOCMW,eenontmoetingsmomentwaarmensenietskunnendrinken.Erisook

Nederlandseles...Wezijnnetalsauto’s,zetonseenmaandthuisenwewerkenooknietmeer.Je

mag ons geen maand thuis laten staan. Als je niet werkt, krijg je een grote buik” (actieve

buurtbewoner)

“Ikwilheelgraagwerken,datismijngrootstewens.Ikbenooknaareenkantoorgegaanomme

inteschrijven,datwasvorigjaar.Ikbendaargeweest,inDampoort,binnengegaan.Daarwas

eenTurksmeisjeenikhebgezegd‘kijk,ikzoekwerk,kanjemehelpen?’.HetTurksmeisjevroeg

eerst‘hoeoudbenje’.Enikhebgezegd,52,wasiktoen.Endanzegtze‘ahja,ja…maarjemoet

misschienjehaarlatenvervenenjemoustache,danzalhetmisschienlukkenmaarnugajenooit

werk vinden. Maar ik heb dat niet gedaan, zelfs als ik mijn haar zou verven, zou dat niets

veranderen.Ikbennu53jaar,navierdagenkomthetterugenhebikteruggrijshaar[lacht].Ze

hebbenmedusduidelijkgemaaktdatergeenwerkisvoormijomdatikteoudben.Datzeenkel

werkhebbenvoorjongeremensen.”(actievebuurtbewoner)

OpdeSitevindenweveel50-plussers.HüseyinenEmil,tweevijftigplussersdieindedocumentaire

in beeld komen, zijn er op basis van hun leeftijd helemaal geen uitzonderingen. Daartegenover

komenweopdeSiteminderjongerentegen,vanwelkeafkomstook.Deopbouwwerkersvermoeden

dathuninzetin‘flexi-jobs’hethenmoeilijkmaaktomtecombinerenmetbuurtzorg.

Vertellenoverdeactievebewonersopdesitebrachtdesleutelfigurendiewebezochtennietechtin

contact met die actieve buurtbewoners. Die specifieke ontmoetingen leiden niet tot specifieke

29

vragenenreflectieoverdeactiviteitopdestadsakker.Opdiemanierslaagdenweernietinomhet

onderbrekend potentieel van de dynamiek op de stadsakker uit te spelen.Wel leerden we hoe

dysfunctiesopdearbeidsmarktzelfarbeidsmarktactorenaanzetomopzoektegaannaareenandere

verhoudingtotculturelediversewerkzoekenden.

1.2 Interdependentierichtdefocusopdiversiteit

Het verhaal van de stadsakker bracht onze gesprekspartners bij een dysfunctie op de heersende

arbeidsmarkt: de moeilijkheden om mensen duurzaam te werven voor laaggeschoolde arbeid,

ondanks de grote werfreserve. Deze dysfunctie staat veel dichter bij hun eigen dagelijkse

werkelijkheid dan het verhaal van actieve bewoners gebracht door ‘professionele’

vertegenwoordigers, met name een onderzoeker en een opbouwwerker. Deze dysfunctie zorgt

ervoordatwerkgeversenbemiddelaarsafhankelijk zijnvaneenspecifiekegroepwerkzoekenden

waarzijvoorheenveelminderaandachtaanbesteedden.

“Er zijn echt wel werkgevers die zeggen van kijk, we willen echt wel ons MVO-verhalen

(MaatschappelijkVerantwoordOndernemen)nietalleenopdewebsitemaarwewillendaarook

echtaanwerkenenwewillenookmensendieeenafstandhebbentotdearbeidsmarkttotbijons

krijgen.Hoegaanwedatdoen?…Vaakgaathetuitnood.Uitnoodaanpersoneelwaarbijerdan

gezochtwordtnaarandereinitiatievendievooralnietteveelgeldkosten,he,wantdatistochook

welbelangrijkinhetbedrijfsleven.”(bemiddelaar)

“Onze bedrijven kampenmet verschillende problemen. De Vlaamse arbeidsmarkt gaat gebukt

ondereenstructurelekraptedienogenigszinsversluierdblijftdoordecrisis....Aantalentgeraken

wordtmeerenmeereenprobleem,aandejuistetalentengerakennogmoeilijker.Dezestructurele

krapteverhoogtdeloondruk,scheptarbeidsorganisatorischeproblemenenbelemmertdoorgroei

van de bedrijven. Opdrachten moeten worden geweigerd want men krijgt ze niet gedaan.”

(werkgeversorganisatie)

“Ikziemijnrolalsadviseurechtalseensoortverbindertussenmensendieeenafstandhebbenop

dearbeidsmarkteneigenlijkeengrotegroepwerkgeversdiestaantespringennaarpersoneelen

zeopeenofanderemaniernietvinden.”(bemiddelaar)

Dezespecifiekevormvaninterdependentieisbijsommigespelersopdearbeidsmarkteenbronvan

solidariteitmetvooraljongelaaggeschooldeencultureeldiversewerkzoekenden.Eensolidariteitdie

vanuithetperspectiefvandewerkgeversvertrektbijwelbegrepeneigenbelang.Datkanleidenen

leidttoterkenningenvertegenwoordigingvanmensenvaneenandereherkomstopdearbeidsmarkt

30

en van herverdeling van tewerkstellingskansen. De dreigende krapte op de arbeidsmarkt dwingt

werkgeversomindenabijetoekomstdebestaandereserveaanwerkzoekenden-waaronderrelatief

veelmensenvaneenanderecultureleafkomst-aanteboren.

Cibo cleaning is een voorbeeld van een bedrijf in het Gentse dat door toedoen van die

interdependentie zijn rekruteringsnetwerk wist te verbreden in de richting van laaggeschoolde

jongerenvaneenandereherkomst.

Hetproject‘Schonejob’(een‘traag’toeleidingstrajectvoorlaaggeschooldejongeren)leiddetot

tewerkstellingvanmensendievolgensdebedrijfsleidingvoorheennooitinaanmerkingkwamen

vooreenjobbijCibocleaning.(gesprekStefanVanderCruysse,bedrijfsleiderenLodeDebakker,

HR-managervanCibocleaning,25/05/2015)

Dieinterdependentiezettedesleutelfigurendiewebezochtennietaanomookpotentieeltezienin

deactievemaarvaakouderebuurtbewonerswaaroverwezekwamenvertellen.Hetzettehenwel

aanomtevertellenoverandereleerprocessenwaarinzezichopdearbeidsmarktengageerdenen

dieer inhoofdzaakopgericht zijnom jonge laaggeschooldewerkzoekendeanders tewervenen

anderstecoachen.

1.3 Kwalificerendlerenopdearbeidsmarkt:beterlerenwervenencoachen

Op de arbeidsmarkt in en rondom Gent detecteerden we naar aanleiding van verkennende

gesprekkenverschillendepraktijkendiedetoegangtotbetaaldwerkvoorpersonenmeteenandere

herkomstmoetenfaciliteren.Veelvandiepraktijkenzetteninopanderemanierenvanaanwerven.

Dooropeenanderemanierdematch tussenvraagenaanbod teorganiserenhooptmenophet

momentvandeaanwervingongewenstenegatieveeffectennaaraanleidingvancultureleverschillen

teomzeilen.

Jobkanaalwerktbijvoorbeeldeenalternatiefmodel ‘blindsolliciteren’uit insamenwerkingmet

IkeaGent:

- eenvacatureexclusiefopenstellenviaJobkanaal;

- kandidatenrondleideninhetbedrijfenprobereninduometeenvastewerknemereenaantal

takenvandejobuit;

- sollicitatiegesprekwaarbijwerkzoekendenenwerkgevervragenstellen

- teamleiderverantwoordelijkvoordewervingsteltopbasisvanvoorgaandeeentop4samen

- onafhankelijk(anoniem)wordenookCV’sgescreendengerankt;

31

- detweetop4-lijstenvergelijken.

(gesprekmetFranciscaVandekerkhove,GSIW–Jobkanaal,22/05/2015).

Dergelijkepraktijken,waaronderookhetproject‘Schonejob’vanCibocleaning,organiserenexpliciet

meertijdenruimteomtewerven.Zokunnenzogenaamde‘moeilijkbemiddelbaren’hunpotentiële

waardevoorhetbedrijfmeerzichtbaarmakentijdensdeaanwerving.Maarnogmaals,demoeilijk

bemiddelbaren betrokken in die praktijken zijn niet de actieve burgers diewe op de stadsakker

vinden(zie1.1Eenontmoetingdienietechteenontmoetingwas).

Nietteminkwamenweookopdestadsakkerzelf, indecontactenmetbuurtbewoners,uitophet

belangvanaangepastetijdenruimtevoorzo’neersteontmoetinginfunctievanwerving.

“DeconsulentvanhetOCMWdieeigenlijkHalilzoumoetenbegeleiden,kwamopdevergadering,

zegtvanwehebbenhieriemandmee,ja,wewetenhet,hetprofielisniethelemaalwatjezoekt,

hetiseigenlijkeenzeerzwakprofiel-jemoetduswetendatHalilnaastdieconsulentzit-dusik

bedoel maar, hoe je eigenlijk al mensen kunt kraken voor dat ze nog maar de mogelijkheid

gekregenhebbenomzichvoortestellen.”(fragmentuitdedocumentaire)

Eensmeersolidairewervingspraktijkenooktoteffectieveaanwervingleiden,gaatdaareenimpact

vanuitopdeorganisatieenhetpersoneelsbeleid.Bedrijvengaandanopzoeknaareenmanierom

jongewerknemerstehouden(retentie)enhetdraaideureffect(pasgeworvenarbeidersdiedejob

niethouden)tevoorkomen.

Cibocleaningplanteenvervolgophaarproject‘schonejob’,samenmetanderebedrijvenendeze

keermetfocusopretentie.Denadrukkomtdanteliggenopcoaching.Doordeextrabegeleiding

enomkaderingomwillevanstagesvoorkwetsbarejongerenisookdealgemenekwaliteitvande

begeleidingenomkaderinginhetbedrijfvoorallewerknemerstoegenomen.(gesprekStefanVan

derCruysse,bedrijfsleiderenLodeDebakker,HR-managervanCibocleaning,25/05/2015)

DefocusvanJobkanaalreiktverderdanrekrutering.Naeenaanwervingstopthetniet.Jobkanaal

besteedtookaandachtaanhetinbeddenvanopvolgingopmaatvanspecifiekegroepeninkader

vanhetHR-beleid.Ooknaéénjaardienstblijfthetvaakaangewezenomspecifiekeaandachtte

geven aan bepaalde groepen van werknemers. Immers, tijdens de loopbaan kunnen

omstandighedenindeleefwereldvanspecifiekewerknemerscontinueringvandetewerkstelling

onderdrukplaatsen.Viacoachingkanhieropgepastingespeeldworden.(gesprekmetFrancisca

Vandekerkhove,GSIW–Jobkanaal,22/05/2015).

32

Ondanksdezeinspanningenomanderstewervenentecoachenblijftdearbeidsmarktuitgesproken

kenmerkenvertonenvaneenrationelegemeenschapwaarineennormerendedynamiekeensterke

rolspeelt.Vanuitzo’nnormerendedynamiekleggenwerkgeversmethetoogopmeergelijkekansen

opdearbeidsmarkteneenmeerevenredigearbeidsdeelnamealsneldenadrukopkwalificerende

ensocialiserendeleerprocessenbijwerkzoekendenenwerknemersvancultureeldiverseafkomst.

“Wanneerdewerkzaamheidsgraadvandezegroepen(ouderen,allochtonen,personenmeteen

arbeidshandicapenanderezogenaamde‘kansengroepen’opdearbeidsmarkt)dekomendejaren

drastischnaaromhoogmoet,betekentditnietalleendatondernemingendezegroepengelijke

kansen moeten geven op een job. Het betekent tevens dat het werkgelegenheidsbeleid hen

stimuleertomactiefopzoektegaannaareenjob,dathetonderwijshendecompetentiesbijbrengt

dierelevantzijnvoordearbeidsmarkt,datdekansengroepenzelfgemotiveerdzijneneengoede

werkattitude hebben, ...” (Gesprekmet team arbeidsmarkt (VOKAOost-Vlaanderen) en Astrid

Faelens(GSIW),2/06/2015)

“Eerstzalerbijdiegroeptochvoorwaardenmoetenvervuldwordenopvlakvanregelmaat.Zonu

endanvrijblijvendkomenwerkenendietakenuitvoerendiemenzelfkiestzoalsopdestadsakker,

datkannietopdearbeidsmarkt.Zo’nmensenkunnenwelvoorbereidwordenopregelmatigeinzet

viacoaching,opleiding,stageenzo’nprojectenalsTorekes.Maarregelmaatiseennoodzakelijke

voorwaardeomaandeslag tekunnenopdearbeidsmarkt.” (Gesprekmet teamarbeidsmarkt

(VOKAOost-Vlaanderen)enAstridFaelens(GSIW),2/06/2015)

“Onze voorstellen zijn gebaseerd op het arbeidsmarktconcept flexicurity (Deens model). Ze

pompenmeteen ook 'AIR' in onze arbeidsmarkt: ambitie om autonoom de loopbaan in eigen

handentenemen.Autonomieookvoordebedrijvenomdegeëigendeoplossingvoorhunprobleem

te kunnen kiezen. Innovatie vraagt om het juiste talent op de juiste plaats. Factoren die de

mobiliteit daartoe hinderen moeten worden geëlimineerd. Dit vraagt ook innovatie van de

loonvormingenresponsabiliseringvoorlevenslangleren.Responsabilisering,uitgaanvanrechten,

maarookvanplichten,metaccountabilityvoordeeigenkeuze.(Gesprekmetteamarbeidsmarkt

(VOKAOost-Vlaanderen)enAstridFaelens(GSIW),2/06/2015).

Naasthetbelangvanproductiviteitkwamenwetijdensonzeverkenningvandearbeidsmarktook

anderewaardentegen.Sommigewerkgeversonderschrijvenexpliciethetbelangdatzehechtenaan

maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO). Daarbij gaat ook aandacht uit naar sociale

duurzaamheidenculturelediversiteit.

33

“JobkanaalondersteuntookwerkgeversopvlakvanMVO.Daarbij bestedenweaandachtaan

socialeduurzaamheidenculturelediversiteit.DenotieMVOwerktvandaagverbindend tussen

werkgevers. Zeker inhetkadervanB2BrelatieswerktMVOwervend.”(gesprekmetFrancisca

Vandekerkhove,GSIW–Jobkanaal,22/05/2015).

SommigebedrijfsleidersondervindendaarenbovendatinitiatieveninlijnmethetMVO-verhaalook

winstkaninhoudenvoordeondernemingzelf.Meermaatschappelijkduurzamewervingsstrategieën

biedenbijvoorbeeldeenoplossingvoorhetzogenaamdedraaideureffect,eeneffectdiemaaktdat

sommigewerknemersdooreenoverhaastematchtussenvraagenaanbodsnelnahunwervingterug

uitstromen.Eenandervoorbeeld:metdeflexibiliseringvandearbeidstijdinfunctievandenodenen

behoeftenvan(cultureeldiverse)werknemerskanookingespeeldwordenopspecifiekenodenvan

hetbedrijf.

Opdiemanierengagerenwerkgeverszichzelfookinlangdurigeenintensieveleerprocessen.Enkele

onderhenzienzichnaaraanleidingvanhunbetrokkenheidbijzo’nleerprocessenvoordeuitdaging

geplaatst om hun eigen rol en positie als werkgever of leidinggevende een andere invulling en

betekenis tegeven. Indie zinweten ze zichuitgedaagdomzich teengageren in subjectiverende

leerprocessen.

“OokdehoudingvanhetmiddenmanagementvanCibocleaningtenaanziendespecifiekegroep

jongerenisveranderd.Doorhunbetrokkenheidopdejobhuntdagzijnzijandersgaankijkennaar

die jongeren.Vooroordelenbij hetmiddenkaderwerdenafgebouwd.” (gesprek StefanVander

Cruysse,bedrijfsleiderenLodeDebakker,HR-managervanCibocleaning,25/05/2015)

Het verkleinen van de afstand en zoeken naar toenadering tussen de etnisch-cultureel diverse

leefwerelden van bepaalde werkgevers en bemiddelaars enerzijds en bepaalde werkzoekenden

anderzijds kan ook buiten het kader van een rationele en normerende gemeenschap zoals de

arbeidsmarktvormkrijgen.

“Toenaderingtussentweeleefwereldenisveelruimerdandeenkelopdewerkvloer.Alsmanager

moet je ook een netwerk durven uitbouwen waarin ook plaats is voor mensen uit andere

sociaaleconomischepositiesenvoormensenvandiverseherkomst.Connectiezoekenook inde

privésfeermetzogenaamdenietactiveerbarenisdaartoezinvol.Daardoorkunnendenkbeelden

overelkaars leefwereldbijgestuurdwordenenvooroordelenafnemen.” (gesprekmetFrancisca

Vandekerkhove,GSIW–Jobkanaal,22/05/2015)

Dezeleerprocessenopdearbeidsmarktverlopennietzonderslagofstoot.Zeeisendeaandachten

eenvolgehoudeninspanningvanwerkgevers.

34

“Niettesnelnaarhethalflegeglaskijken,maarnaardehalveinhouddieerinzitendaardemooie

dingen in zien en de rest kan jewel door heelwat inspanning.Maar inspanning zal het altijd

kosten.Somsookwelgeld,maarerzijnheelveelsteunmaatregelenvoorzien.[…]Demoeite,dat

moetenweallemaaldoenendatisnietalleeneenzorgvooreenondernemer.Datiseenzorgvoor

een overheidsorganisatie, dat is ook een maatschappelijke zorg he. Er moeten gewoon

inspanningen gedaan worden om mensen die, die wat meer opvang en zorg en steun nodig

hebben,omdietebieden.”(bemiddelaar)

Tijdens de loop van het actie-onderzoek besliste de Vlaamse regering om het beleid dat zo’n

leerprocessenondersteuntbijarbeidsorganisaties(hetEAD-beleidofbeleidgerichtopEvenredige

ArbeidsDeelname) teherzien.De ganse structuur vanondersteunersbijwerknemersorganisaties,

werkgeversorganisaties en bemiddelaars, waarvan ook enkelen betrokken waren in dit actie-

onderzoek, werd afgebouwd. In de plaats zullen werkgevers middelen meer autonoom kunnen

inzettenomeenversneldeinstroomvanminderhedenopdearbeidsmarkttebewerkstelligen.De

DieGemonderzoeksgroep reageerde op deze beleidsontwikkeling in de vorm van een opiniestuk

(Debruyne,Jans&Oosterlynck,2016).Westellendaarinvragenbijdealternatievehandavatendie

aanwerkgeversgebodenzullenwordenomtelerenomgaanmetsuperdiversiteitopdewerkvloer.

1.4 Privéenwerkgescheidenhouden?

Ontmoetingen tussenwerkgevers en bemiddelaars enerzijds enwerkzoekendenmet een andere

cultureleafkomstanderzijdskunnenooktotstandkomenbuitendearbeidsmarkt.Zo’nontmoeting,

gemedieerdweliswaar,probeerdenwetotstandtebrengenmetonzebezoekengebaseerdopde

verhalenvanactievebuurtbewonersopdestadsakker.Ontmoetingkwamopdiemanierevenwel

niettotstand.Wel leerdenweuitdiebezoekendatveelwerkgeversenbemiddelaarseenzekere

schroomervarenomzich inte latenmethet levenvanhuneigen(kandidaat)werknemers,zeker

wanneerhetelementenbetreftdienietaanhetwerkgerelateerdzijn.

“Alsbedrijfsleidersteljejeeerderbehoudenoptenaanzienvandeprivésfeervanwerknemersen

werkzoekenden.”(werkgever)

Volgens eenbemiddelaar op de arbeidsmarkt biedenontmoetingskansen in de privésfeer tussen

werkgevers en werkzoekenden van een andere herkomst en met een grote afstand tot de

arbeidsmarktnetmogelijkhedenomdieafstandteoverbruggen.

“Toenaderingtussentweeleefwereldengaatveelruimerdanenkelopdewerkvloer.Alsmanager

moet je ook een netwerk durven uitbouwen waarin ook plaats is voor mensen uit andere

35

sociaaleconomischepositiesenvoormensenvandiverseherkomst.Connectiezoekenook inde

privésfeermetzogenaamdenietactiveerbarenisdaartoezinvol.Daardoorkunnendenkbeelden

overelkaarsleefwereldbijgestuurdwordenenvooroordelenafnemen.”(bemiddelaar)

Bijhetherorganiserenvanarbeidenmogelijksookhetherdefiniërenvanhuneigenpositieenrolals

werkgever wijzen enkele van de sleutelfiguren die we interviewden op het belang van

tussenpersonen.Opdearbeidsmarktschrijvenwerkgeverszichzelfinrelatietotwerkzoekendenen

werknemers een formele positie toe. Vanuit zo’n formele positie alswerkgever is het niet altijd

vanzelfsprekendomeenmeerongebonden informelerelatieaantegaanmetwerkzoekendenen

werknemersvancultureeldiverseafkomst.Werkgeverslijkeneerderterughoudendtenaanzienvan

de privésfeer van werkzoekenden en hun werknemers en houden doorgaans afstand tot de

leefwereld van cultureel diversewerkzoekenden enwerknemers. Ze hoeden zich om ongewenst

binnen tedringen inhetprivélevenvanhunmedewerkers.Nochtanskaneenvertrouwensrelatie

aanknopingspuntenbiedenomkansentecreërenvoorspecifiekegroepenvanwerkzoekendenen

werknemers.

Zo delen bewoners uit Rabot-Blaisanvest op de stadsakker al snel en veel elementen uit hun

privéleventijdensdevelegesprekkennaaraanleidingvanonsveldwerk.Uitdiegesprekkenblijken

alvasthoedelevensloopenhetlevensverhaalvandebewonersmeebepalendisvoordeactiviteiten

die zij ontplooien op de stadsakker en in relatie tot de arbeidsmarkt (bijvoorbeeld economische

noodzaak,arbeidsverleden,interessesofmigratiegeschiedenis).

Het verkleinen van de afstand met hun werknemers kan werkgevers toelaten om ook hun

werknemersvaneenandereherkomstopeeninformelewijzetelerenkennen.Naverloopvantijd

kandaareenvertrouwensbanduitgroeiendieeenandereinvullingvanderolalswerkgevereneen

andere inschatting van het potentieel vanwerknemersmogelijkmaakt. Tussenpersonen kunnen

elementenuithetprivélevenvanwerkzoekendenenwerknemersvaakopeenmeergepastewijze

verbindenmethuninzetopdearbeidsmarkt.

“SamenwerkingmetdepartnersisessentieelvoorCibocleaning.AlsbedrijfsteltCibocleaningzich

eerder behouden op ten aanzien van de privésfeer van werknemers en werkzoekenden. De

partnersinhetproject‘SchoneJob’kunnenwelopeengepastemanieraansluitenbijdeprivésfeer

van werkzoekenden (i.c. laaggeschoolde jongeren) en van daaruit linken leggen met

tewerkstellingsmogelijkheden.”

…

36

“Cibocleaningzieteenduidelijkemeerwaardevanstagesonderbegeleidingvanbv.GroepIntro

enOTC inde specifiekebegeleiding.Alsbedrijfsleiderskunnenwijnietopdezelfdemaniereen

‘pedagogische’relatieaangaanmetonzewerknemersdanGroepIntroofOTC,terwijlzo’nrelatie

wel doorslaggevend is voor succes.” (gesprek Stefan Van der Cruysse, bedrijfsleider en Lode

Debakker,HR-managervanCibocleaning,25/05/2015)

2. Op zoek naar een directe ontmoeting tussen actieve buurtbewoners ensleutelfigurenopdearbeidsmarkt.

Inditactie-onderzoekgingenweopzoeknaarhetpotentieelvandestadsakkeromanderstedenken

over arbeid en de organisatie van de arbeidsmarkt. Daarbij vooronderstelden we dat dit

transformatief potentieel een onderbrekende dynamiek kan inluiden en subjectiverende

leerprocessen kan ondersteunen onder arbeidsmarktactoren. Maar gaan vertellen over actieve

burgers op de stadsakker die op de arbeidsmarkt afgeschreven zijn werkt niet. Dat kunnen we

besluitenuitvoorgaandeparagraaf.Welzagenwehoesommigewerkgeversenbemiddelaarsopde

arbeidsmarkt reflecteren over hun eigen rol en positie ten aanzien van werkzoekenden en

werknemersvaneenandereherkomstnaaraanleidingvandysfunctiesdiezezelfopdearbeidsmarkt

ondervinden.Datrelateertopgeenenkelewijzeaandedynamiekopdestadsakker.Bijgevolgweten

wenogniethoeenofdedynamiekopdestadsakkerarbeidsmarktactorenandersdoetkijkennaar

hunrolopdearbeidsmarkt.Daarmeekerenweterugnaardekernvragenuitditactie-onderzoek:

- Hoedoetdeactiviteitendedynamiekopdestadsakkersleutelfigurenopdearbeidsmarktin

enrondomGentanderskijkennaardearbeidsmarkt?

Metandersbedoelenweondermeersolidairinrelatietotwerkzoekendenvanzeerdiverseafkomst

dievandaagergmoeizaamofzelfsgeentoegangkrijgentotdearbeidsmarkt.Ofnog:

- Wat leren sleutelfiguren op de arbeidsmarkt uit het verstorend potentieel van de

stadsakker?

- Leidtditbijhentotkritischereflectieoverdegangbarevisieopenorganisatievanarbeid?

Op zoek naar antwoorden en inhoud voor de documentaire organiseerden we een tweede

ontmoeting. Deze keer een rechtstreekse ontmoeting op de stadsakker zelf. We nodigden

sleutelfigurenuitomsamenmetactievebuurtbewonerstewerkenopdestadsakkerendaarachteraf

37

opterugteblikkenindevormvaneengroepsgesprek(zieopp.16bijmethodiekenaanpak).Deze

rechtstreekseontmoetingenhetdaaropvolgendgroepsgesprekbrachtkwestiesaanhetlichtdiede

regulierearbeidsmarktuitdagen:derolvantaalendeinvloedvantaaldiversiteit,derolvansociale

contactenophetwerkenverschillende inwaardendiemen toeschrijft aanarbeid.Het zijndeze

kwestiesdiedethematischelijnenvormenvandedocumentaire.Wewerkenzehierinditrapport

ookuit.

2.1Taaldiversiteit

DearbeidsmarktactorengingenbijhunaankomstopdestadsakkerinRabot-Blaisanvesteerstsamen

met enkele actieve bewoners aan de slag op de stadsakker. Ze voelden zich daar aanvankelijk

ongemakkelijk bij, onder meer omdat ze niet in het Nederlands konden communiceren. De

taaldiversiteitwaarinzeopdestadsakkerterechtkwamen,brachthenuithuncomfortzone.

“Watmeechtisopgevallenishoemoeilijkhetisalsjenietechtvlotkancommuniceren.Datgeeft

eenbijzonderraargevoel.IkhebdussamengewerktmeteenTurksemevrouwdiegeenNederlands

sprak.Enhetisonwennig.Datvoeltonwennigaan.Endatduurtwelevenvooraleerdatjemet

gebarenenallerleianderebewegingentochweleenzekerevormvancommunicatiekanopzetten.

Datiseenbeetjeeenvreemdeervaring.”(bemiddelaar)

“Ikhebsamengewerktmetdriedamesdie,diemijonmiddellijkhebbenafgetraind,mijvertelden

watikmoestdoen.Dusindiezingingdatredelijksnel.Maardegesprekkenzijnwelmoeizaam,

he. Over de kinderen en zo ook, je bent eigenlijk snel uitgepraat. Als je niet dieper kunt

communiceren”(vertegenwoordigerwerkgever)

“IkhadhetgelukdatMustafawelNederlandskansprekendusdangajedaartochweleenband

mee opbouwen in die hele korte, korte tijd. Maar toch voelde ik ook ergens van ik ben een

indringer,he,ikbeneenbuitenstaander.Ikkomhierineens,inderdaadeenactiviteitdoendiezij

aljarendoen,diezeookgoeddoen.”(bemiddelaar)

Devertegenwoordigervaneenwerkgeversorganisatiegeeftaandathemonmiddellijkverteldwerd

wathijmoestdoen.Deeigenwerkervaringopdestadsakkertoontdattaaldiversiteitnietdirecteen

functioneelprobleemhoefttezijnomsamentewerken(“Ikhebsamengewerktmetdriedamesdie,

diemij onmiddellijk hebben afgetraind,mij verteldenwat ikmoest doen. Dus in die zin ging dat

redelijksnel”).

38

Nochtans verwachten veel werkgevers van werkzoekenden minimale vaardigheden in de

Nederlandse taal enhebbenwerkzoekendenmet eenminimale kennis vanhetNederlandsmaar

beperktemogelijkhedenopdearbeidsmarkt.

“AlsNederlandsalgeendrempelisomgeworventewordenisheteenvoorwaardeomtekunnen

groeienineenbedrijf.”(gesprekmetFranciscaVandekerkhove,GSIW–Jobkanaal,22/05/2015)

“Ja,daaromwerkteikineencarwashomdatikniethebtaal,nietshé.Endaarikmaakschoon

enzo,daarikkeniemandenvragen.Enzoja,wijproberen.”(actievebewoner)

Ondanksdeconcreteervaringopdestadsakkerblijftdevertegenwoordigervanwerkgeversinhet

groepsgesprek ook na de arbeid op de stadsakker vasthouden aan het idee dat kennis van de

Nederlandsetaalfundamenteelisbijaanwervingen.

“…Alsjedetaalnietmeesterbent,hebjeeengigaprobleem”(vertegenwoordigerwerkgever)

Anderearbeidsmarktactorensteldentijdenshetgroepsgespreknahunarbeidopdestadsakkerwel

vragenoverderolvantaalopdearbeidsmarkt.Zijgrijpenondermeerhunervaringopdestadsakker

aanomvragentestellenbijdecrucialeroldiegewoonlijkaandekennisvandeNederlandsetaal

wordttoegewezen.

“Ik hebmet 2 Bulgaarsemannen samengewerkt. Zij waren onkruid aan het uitdoen en ik de

hoopjesaanhetsamenvegenenwehebbeneigenlijkweiniggecommuniceerdinwoorden,maar

jevoeldedirectdatereenklikwas.Indezinvandiegenediedandehoopjeskwamopvegendat

wasdirectdeborstelendekruiwagenerbij.Decommunicatiekanookopeenanderemanierzijn.”

(werknemersorganisatie)

Alsikbijbedrijvengaentaalmoetuitstekendzijn,waarvanikindeomschrijvingvandevacature

merkdatereigenlijkweiniggaatmoetengerapporteerdwordenofweinigmoetsamengewerkt

wordenvraag ikaltijdaandewerkgevervan,die taal,kun jedateigenlijkopsplitsen?Hoeveel

moetergesprokenworden,hoeveelmoetertaalgeschrevenworden,hoeveelmoeterbegrepen

worden en in percentages gebruik op een ganse dag. En danmerk je vaak dat het voor een

werkgever ook vaak het gemak is om te zeggen van kijk, ik wil eigenlijk iemand die perfect

Nederlandskan.Maaralsjedangaatkijkennaardejob,vaakkrijgjeookeenrondleiding,danzie

jedatdetaaleigenlijkbelangrijkisomdeorderstebegrijpendie'smorgensgegevenwordenen

eigenlijk dan de ganse dag dezelfde handelingen moeten gedaan worden. Dan denk je van:

misschien moeten we ook werkgevers een beetje gaan opvoeden in hoeveel taal, hoeveel

taalgebruikisernodigophunwerk?(bemiddelaar)

39

2.2Socialecontactentijdenshetwerk

HoeweltaaldiversiteithetfunctionerenopdeSitenietverhinderdetijdensdeontmoeting,bepaalde

hetwelsterkdemogelijkheidomcontactenteleggenenelkaarteontmoeten.

“Ikhebsamengewerktmetdriedamesdie,diemijonmiddellijkhebbenafgetraind[…]Maarde

gesprekkenzijnwelmoeizaam,he.Overdekinderenenzoook,jebenteigenlijksneluitgepraat.

Alsjenietdieperkuntcommuniceren”(vertegenwoordigerwerkgever)

De ervaring dat er niet ‘gebabbeld’ konworden tijdens het werk leekwel een probleem te zijn

geweest tijdens de korte periodewaarin samengewerktwerdmet actieve buurtbewoners op de

stadsakker.Dit suggereertop zijnminstdat gesprekkenoverdepersoonlijke levenssfeerdieniet

direct functioneel zijn voor het werk op de stadsakker kunnen bijdragen tot solidariteit in

superdiversiteit.

Tijdenruimtevoordergelijkesocialecontactendieookhetsamenwerkenkunnenfaciliteren,zijn

nietaltijdmogelijkopdearbeidsmarkt.Ookdewerkgeversteltditvastinhetgroepsgespreknaar

aanleidingvandedynamiekdiehijopdestadsakkerobserveert.

“Ikhoorookbij heel veelmensen (actievebuurtbewoners) in de filmpjesdezemorgendatdie

socialedimensietochheelbelangrijkis,hetintermenselijkecontactenzovoort.Enindeechte,of

deandereeconomischewereld,alsikzomagzeggen,zijnerbijvoorbeeldveelmannenenvrouwen

dieaandekassawerken.Zedoenwatkorteuitwisselingenmethuncollega'smaarzezijnook

bezigmeteenandereagenda.Enhetwerkzelfisnietaltijddeplaatswaarheelveeltijdisvoor

gewooneenswattepratenenelkaarteversterken.Wijmakendaarmisschiensomsteweinigtijd

voorindebedrijfssfeerenwewetenookdatdatbelangrijkis.Jemoetinbedrijfssfeertijdmaken

voor...Daarzitookeengroteklooftussendefilmpjes(cfr.actievebuurtbewonersopdeSiteaan

hetwoordeninbeeld)endewerkvloer.”(werkgever)

Tijdensdeveleobservatiesvoorafgaandaandeontmoetingopdestadsakkerwerdalduidelijkdat

netooksocialecontactendebewonersinstaatstellenomactieftezijnopdestadsakker.

“Ikhadvriendendiehieralwerktenenviahenben ikdathiertewetengekomen.Toen ikhier

kwamdachtik,‘ditishetparadijs’.Enikkomhierzoheelgraag,ikdoeookbarbecuemetmijn

vrienden.Ikvinddathierechtsuperquaontspanning,voormijnkleinkind,allemaalsupergoed.Je

kunthierook,zemogenookalhetwerkaanmijgeven,ikkandatallemaalinordebrengen,die

tuintjes,ikdoedatheelgraag.”(actievebuurtbewoner)

40

De stadsakker, een plaatswaar sociale contactenmogelijk zijn en hetwerk zelfs ondersteunen,

contrasteertsterkmetdearbeidsmarktalseenplaatswaar“druk”heerst.

“Hetverschiltussendegeborgenheidenveiligheiddiegecreëerdkanwordenineenbuurt(cocon)

endevaakhardererealiteitopdewerkplek,dearbeidsmarkt(bozebuitenwereld)bepaaltallicht

mee de discrepantie tussen sociaal actieve burgers in het kader van buurtzorg en het label

“inactiveerbaar”ikvdearbeidsmarkt.”(gesprekmetFranciscaVandekerkhove,GSIW–Jobkanaal,

22/05/2015).

2.3Arbeidvanuitverschillendewaardenbekeken

De waarden en normen die werkgevers op de arbeidsmarkt enerzijds en cultureel diverse

buurtbewoners op de stadsakker anderzijds aan werk toeschrijven verschillen sterk: van

tewerkstellingalsbijdragetotproductiviteitdieenkelzinvolisalszerendabelisvoordewerkgever

totarbeidalszinvolleensocialeactiviteit,waarvandewaardemeebepaaldwordtdoorwiewerkt

zelf.Dieverschilleninwaardenennormenmetbetrekkingtottewerkstellingenarbeidbepalenmee

deongelijketoegangtotdearbeidsmarkt.Opdearbeidsmarktdringtondertussenookeenander

waardenkaderdoor,datvanmaatschappelijkverantwoordondernemen(MVO),eenwaardenkader

diemogelijkhedeninhoudtommeersolidairtezijnmetcultureeldiversewerkzoekendenmeteen

groteafstandtotdearbeidsmarkt.

Indedocumentairetonendebewonerszichopeenheelanderemanierdanniet-bemiddelbaarof-

activeerbaar.Zezijnkritisch-reflexieveactoreninrelatietotarbeidenarbeidsomstandigheden.Hun

ervaringmetvorigewerkplaatsenzethenaantotnadenkenoverhunplaatsopdearbeidsmarkt,de

drempelsdiezedaarondervondenenovereenmogelijksandereorganisatievandezearbeidsmarkt.

Interviewer:Isereenverschiltussenhierwerkenenindesupermarkt?

Bewoonster:Datisnietgelijk.Daarishetdeheletijdbinnen.Volledagaankassa.Hetiseigenlijk

moeilijk. Je beseft dat niet tot je daar begint tewerken. Soms in de spitsuren,moet je blijven

werken.Somsmoeilijkomnaardewctegaanofeten.Pauzekrijgen,datmagnietalsermensen

komen,wantdanstaaterzoeenfile,datgaatniet.[…]Misschienkanjebepaaldedagenalshet,

bijvoorbeeldopvrijdagzijnerveelmensen,zaterdag,jijkannieuwemensenaannemenenopdie

manierdatoplossen.(actievebewoner)

41

“Ikhebgeregeldjobsgehadindieperiodeja,maarnatuurlijkhoujedieooknietlangvol.Endat

waren altijd ook dezelfde jobs. Ik heb een C-rijbewijs. Dat waren altijd jobs als verhuizer of

drankcentraleofdatsoortdingen.Hardwerkenleukvooreenkortetijd,maarikplafonneerde

daaraltijdsnelin.Datisnietechteenuitdagingendatsteektmijraptegen….Eenuitdagingisiets

waardatikinkandoorgroeien,ietswaardatikechthetgevoelhebdatikmijnuttiginkanmaken.

Gezijtwelmoenazo’ndagverhuizenofvatenronddragen,maargohja,eenafgerichtegorilla

kandatookbijwijzevanspreken.Datzegtmijnietzosuperveel.”(actievebuurtbewoner)

Actieve buurtbewoners vinden op de Site naast een bescheiden inkomen in Torekes ook

mogelijkhedenom‘zinvol,betekenisvolengewaardeerdbezigtezijn’.

“Gekomtnaarhier(deSite)vrijwillighé.Gemoetniettonenvan,gemoetnietnaarhierkomen

alsverplichting.MaarjaikdoehetnietzozeervoordieTorekes,ikdiehetgewoonombezigtezijn

endatis’t.”(actievebuurtbewoner)

“Minder centen is geen probleem, maar ik heb hier (op de stadsakker) meer leven. In de

metaalfabriekverdienjemeer,maardaarisookdestoof,hetlawaai,alles.Minderleven.Beter

hier(destadsakker)buitenwerken.Beterwerken,meerleven,denkikhé.(actievebuurtbewoner).

“Mensenwillenvooraltrotszijnopwatzedoenen ikkanmij inbeelden,mocht ikbijdeVolvo

werkenaandeband,jabon,watis,watismijnbandmetdieband?Ikweetnietofjehetgezien

hebtinhetfilmpje...Inhetfilmpje,devrouwuitKazachstandiezegtletterlijkvanikhebdatplantje

ofdatzaadjehierindegrondgestokenenikhebhetziengrootwordenendat...datmaaktmij

fier,datmaaktmijtrots.”(opbouwwerker)

Uithetvoorafgaandretrospectievecase-onderzoekbleekalhetbelangvanonderhandelbaarheidbij

deontwikkelenvaneenplaatsenruimtewaarinookkwetsbarebuurtbewonersactiefkunnenzijn.

BinnendecontourenvanhetTorekes-projectkunnendebuurtbewonersingrotematemeebepalen

hoeveeltijdzebestedenaanbuurtzorg,welketakenzeopnemen,welkerelatieszeleggenenwelke

betekeniszegevenaanhuninzet.

Osman,EmilenArwazijnhetzeilopdeserreaanhettrekken.Zesprekenelkaarcontinuaanmet

‘collega’.Eriseenbijnacontinuebesprekingvanhoezehetgaanaanpakken,deserrewordtecht

metvallenenopstaangezet.Lievelacht,ikzegdatdithetcharmanteisvandergelijkeprojecten.

Marie Paul lacht dat ze beter zouden samenzitten aan een tafel vooraleer ze verder werken.

(observatie)

42

Erlijktnietzoveelwerktezijnvandaag.Wegaankruidtrekkenuitdezandbakachteraan.Marie

Paulgeefhetalredelijkvlugop,hetzijnpenen,ditisnuttelooswerk.OokJuliaheeftheterniet

makkelijkmee.Ditisdagbestedingmaaropeennietleukemanier.Devrouwenorganiserenzelf

eenpauze.(observatie)

Zo’n onderhandelingsruimte vinden en vonden actieve buurtbewoners niet (altijd) terug op de

arbeidsmarkt.Daarheerst vaakeen formele verhoudingen taakomschrijvingopbasis van vooraf

vastgelegdefunctiebeschrijvingen.

Sommigemensenbeschouwendewinkel (grootwarenhuiswaar respondentgewerkt heeft) als

‘eigen’.Maardatzijnmeestaldebazen.Zezeggendan:ikheb,inplaatsvanwijhebben,datinde

winkeldaarstaan….Jongemensendiekomenwerkenindewinkelgaanweg.Zewerkendaareen

tijdjeengaanweg.Omdathettezwaaris.Jekrijgtietsenjegeeftiets.Indewinkelgeefjeteveel

enkrijgjeteweinig.Geenbalans.(actievebuurtbewoner)

OpbouwwerkersorganiserendieonderhandelingsruimteookbewustopdeSite.

“Somszeggeneenaantaltuiniers:depatronkomteraan.Endatreageerikmeteen:mensenikben

niet de patron, wij zijn dat allemaal. Uiteindelijk zijn de vrijwilligers die meewerken allemaal

patronshier.…Oké,ikgeefweleenverdelingvandetaken,maarzijhebbensomsmeerkennis

danons.Iederevormvankenniszorgtervoordatditééngeheelwordt.(opbouwwerker)

In die onderhandelbaarheid schuilt allicht ook een hefboom om anders te kijken naar de

arbeidsmarktendeorganisatievanarbeid.

“Misschienmoetendeafsprakenbinnendefabriekgewooneenbeetjebijgestuurdworden.Dat

kanmisschiendoorhetpersoneelzelfookeenaantalrichtlijnentelatengeven.Datwerknemers

gemakkelijkernaardewerkgeverkunnenstappenennaardedienstcheffenzodatersamenspraak

kanzijn.Momenteelgebeurtdateenbeetjeeenzijdig.”(opbouwwerker)

Is meer autonomie voor het zelf invullen van het takenpakket mogelijk op de reguliere

arbeidsmarkt? Ik denk dat dat perfectmogelijk is,maar dangaanwenaar een totaal andere

structuurmoetengaanwatwerkbetreft.Deinvullingvanwerk,deinvullingvanarbeid.Ikdenk

dathetmogelijkis,mitsinspanning.Enmitsdatmendatopeenanderemaniergaatbekijken.…

Hetiseenhemelsbreedverschilalsflexibiliteitgevraagdwordtvandewerknemeralsjevoeltdat

dieerookisaandekantvandewerkgever.(werknemersorganisatie)

In hun ervaringen met toeleiding naar en tewerkstelling op de arbeidsmarkt zien actieve

buurtbewonerszichgeconfronteerdmetanderewaardenennormen.Productiviteitenefficiëntie

enerzijds en individuele verantwoordelijkheid anderzijds staan centraal op de arbeidsmarkt. Die

43

waarden en normen zijn doorslaggevend voor hun kansen op werk. Op de arbeidsmarkt is het

moeilijk om solidair te zijn met wie niet voldoet aan de productiviteitsstandaarden. Een

waardenkader dat overwegend gebaseerd is op productiviteit sluit degenen uit die onvoldoende

productiefwordengeacht.Actievebuurtbewonersvindenanderzijdsvoldoening inhetverrichten

vanzinvolle‘arbeid’opdeSite.Demogelijkheidomzichindezevormvanarbeidteengageren,laat

hentoeomzichalsactieveburgerstepresenteren.

2.4Tussenintegratieentransformatie

Inhetheersendarbeidsmarktsysteemmaaktmeneenonderscheidtussendevraagzijde(vacatures,

jobs,werkgevers)endeaanbodszijde(werkzoekenden,werknemers).Ditisgangbaarvakjargonop

deregulierearbeidsmarkt.Deopbouwwerkersdraaidendezelogicavanmeetafaanom:

‘Devraagnaardegelijkwerkisgrootbijdebuurtbewoners.Dusdanmoetenwedeboeleigenlijk

omdraaien:werkgevers(hierdandeaanbodzijde)creëreneenaanboddataantrekkelijk isvoor

kwetsbaremensen(hierdandevraagzijde)’.

Tijdenshetheleverloopvanhetactie-onderzoekopereerdenwe(allebetrokkenen:onderzoekers,

opbouwwerkers,actievebewoners,cineastenenspelersopdearbeidsmarkt)zelfvoortdurendop

hetspanningsveld tussen integratieopdeheersendearbeidsmarkten transformatievandewijze

waaropwearbeiddenkenenorganiseren.Naaraanleidingvanconcreteaangrijpingspuntenuitde

dynamiekopdestadsakkerbeklemtoondenverschillendebetrokkenendeenekeerhetintegrerend

potentieel van de stadsakker en een andere keer het transformatieve potentieel. Eén van de

bemiddelaarsopbezoekopdestadsakkerillustreertindedocumentairehetpendelentussenbeide

polenvanditspanningsveldmettweeuiteenlopendestellingen.

“Het initiatief hier is initieel niet opgestart als een tewerkstellingsinitiatief he, het is een

buurtinitiatiefdiedemensenuitdebuurtzingevingwilgeven,elkaarlerenkennen.Hetiseerder

een sociaal project dan een tewerkstellingsproject, maar het kan er wel een mooie worden

natuurlijk.Indiezinhoorikheelgraagdathetspoorwerkopgenomenwordtindetoekomstvisie

vandekomendejarenwanthetisviaalleinstrumentendiehieralopgesomdzijn:jobcoaching,je

hebtopleidingsmogelijkhedenopdewerkvloer,jehebtfinanciëlestimulivoorwerkgevers,jehebt

initiatievenzoalsdezediekunnenhelpenomdezemensentelatendoorstromennaarhetreguliere

circuit.”(bemiddelaar)

44

Laterinhetgroepsgesprekzegtdiezelfdebemiddelaar:

“Of dat die (actieve buurtbewoners) natuurlijk altijd allemaal onmiddellijk geschikt zijn om

mentaalinhetharderegulierecircuitterechttekomen,datvermoedikvanniet.Voorsommigen

zaldatwelzozijn,vooranderengaatheteenbeetjetijdvragen.Ikdenkookdatwijdeopdracht

hebbenomhetregulierecircuiterookvanteovertuigenomwendbaartezijneninnovatieftezijn

zodatmetdat,datmensendiedanzogenaamdinhetplaatjenietmeerwilleninpassen,datzijhet

plaatje een beetje wijzigen zodanig dat mensen, dat de drempel minder hoog wordt.”

(bemiddelaar)

Baserenwe ons op transcripties van en beelden uit de documentaire, dan kunnenwe niet echt

besluiten dat de ontmoeting op de stadsakker onderbrekend werkte voor de betrokken

vertegenwoordiger vanwerknemers en de bemiddelaars. Zij vonden vooral bevestiging voor een

‘andere’ arbeidsmarkt, met meer tijd en ruimte voor het integreren van precaire groepen

werkzoekenden,waarzeinhunbelangenstrijdeninhunbemiddelingswerkallangernaarstreven.In

diezethetpotentieelvandestadsakkerhenaanhetdenkenenstimuleerthethenomnogmeerop

zoek te gaan naar een andere arbeidsmarkt. Een zoektocht die de vorm aanneemt van “traag

leerproces”waarvoorzebevestigingzieninhetpotentieelvandestadsakker.

“Erisgeenkeuze.Alsjealleennogmaardedemografischeevolutiegaatbekijken,devergrijzing

enontgroeningvandearbeidsmarkt,ja,dan,danhebbenwenietdekeuzevanzullenweereens

overdenkenofwevindendatdatonmogelijkis…Nee,wezullendeplichthebben,denkik,ookals

ondernemer,omtebekijkenwelkeinstrumentenallemaalbestaanomzoveelmogelijkvanaldie

mensen die hier (stadsakker) rondlopen toch een plek te geven in onze arbeidsmarkt.”

(bemiddelaar)

Deontmoetingopdestadsakkerinspireertwelomverderestappentezettenindevormgevingvan

eenarbeidsmarktmetmeermogelijkhedenvoordewerkzoekendendiedearbeidsmarktspelersop

destadsakkerzelfontmoethebben.

“Ikbenervanovertuigddatdemensendiewevanmorgenaandeslaggezienhebben (actieve

buurtbewoners op de stadsakker) een gids nodig hebben zoals Dimitri (opbouwerker). En die

werkgevers,diehebbenookeengidsnodig.…Ermoetenmogelijkhedenzijnenmiddelen,vooral

middelen,naarde toekomst toeomactorenopdearbeidsmarktmetelkaar te verbinden.Om

initiatieven, innovatieve ideeën samen te brengen met partners, met VDAB, met

werkgeversorganisaties.Ikbenervanovertuigddateengoedpraktischverhaalhelpt.Wezouden

werkgeverskunnensamenbrengenomhier(opdestadsakker)metdebuurtbewonerssamente

werkenzoalswijdatvanmorgengedaanhebbenenditsamentebespreken.Werkgeversdiedan

45

inderdaad kunnen zeggen van kijk, ik heb het zo of zo aangepakt, een alternatieve vorm van

rekruterenenselecteren,ikhebdaartijdingestoken.”(bemiddelaar)

“Het zal moeilijk zijn om die personen in onze bedrijven een plaats te geven, ik ga dat niet

ontkennen.Misschienmoetenereenaantalattitudesbijgeschaafdworden.Anderzijdsheeftde

wetgeverookvoorzieninjobcoaches,mensendietussendewerknemerendewerkgeverkunnen

staan,diediewerkgevereenstukkunnenontlastenmetdiebegeleiding.Werkgevershebbentot

vandaagdenkiknogaltijdnietechtdewegdaarnaargevonden.Endatisjammer.Omdatereen

aantalmensenzijndieinderdaadmeerbegeleidingnodighebben,eriseengrotenood.Wezitten

nueenmaalineencomplexesamenlevingmetverschillendemensen,verschillendeculturen.We

moetenlerensamenleven,maarooklerensamenwerken.”(SabineVanhoorebeke,ABVV).

Dewerkgeverdielaterbijhetgroepsgesprekaansloot,zietnietoveralenaltijdmogelijkhedenom

werkopmaatvanbuurtbewonersteorganiseren.

“Hetismoeilijkommensentevindendiegeschiktzijn.Alsjedanaanuwmensennogeenkeer

zakenmoetgaanbijbrengenisdatnietaltijdgemakkelijkenzekernietinkleinestructuren.Wij

hebben voor Tondelier developmentNVeen kleine structuur. […]We zittenwel in eengrotere

groependaarisermisschienietsjemeerdraagvlak.Datermensenkunnenkomen,die,diewat

meersteunnodighebben,maardanookindegrote,degrotebedrijfsgroepdemensenaltijdin

housezijn,dievastejobshebben,ookopvasteuren,waarzeeventueelregelmatigkunnenbijgaan

alszeproblemenhebben.Maarvoorveelkleinestructurenalsonsisdattochmoeilijk.Denkik.”

(werkgever)

Devertegenwoordigervankleineondernemersvertrokvanzijnbeeldoverderolendepositievan

kleinezelfstandigeondernemersenhoudtdaarooknadeontmoetingopdestadsakkeraanvast.Hij

zietkleinezelfstandigeondernemersalsgedrevenindividuendieeenpersoonlijkedroomenambitie

willen realiseren. Dat beeld blijft overeind tijdens en na zijn ontmoetingmet actieve bewoners.

Vanuitdatbeeldstelthijinstrumentelevragen:hoekanjealszelfstandigeinderolvanwerkgever

werknemerszogoedmogelijkinschakeleninhetrealiserenvandiedroom?

“Menstarteigenlijkeeneigenprojectopvanuiteeneigendroomenhetmoeilijkstewateris,is

omdiedroomover tebrengennaaranderemensen. Ikdenkdatdathetmoeilijkste isvoorde

bedrijfsleiderzelf.”

“Ikspreeknuvoorkleineondernemers.Datisdewerelddieikken.Dan,danzijnereigenlijkzeer

weinig (actieve buurtbewoners) die ik onmiddellijk zie meedraaien. […] Je mag ook niet

46

verwachten van de doorsnee bedrijfsleider dat die heel zijn winkel gaat omtuinen...”

(vertegenwoordigerwerkgevers)

Zo situeert hij de verantwoordelijkheid voor het realiseren van meer gelijke kansen op de

arbeidsmarktvoorwerkzoekendenvanzeerdiverseafkomstbijdiewerkzoekendenzelf.Ooknazijn

ontmoeting met actieve buurtbewoners blijft hij bij deze positie. In die ontmoeting kwam het

onderbrekendpotentieelvandestadsakkernietaanbod.

“Eenman die zegt van nee, ik moet niet weten van gezag, wel die heeft een giga probleem

natuurlijk.…Als je de taal nietmeester bent, heb je een giga probleem.” (vertegenwoordiger

werkgevers)

Concluderendstellenwedatdewijzewaaropwehetverstorendpotentieelbespreekbaarmaakten

tijdens de ontmoeting op de stadsakker tussen actieve bewoners en arbeidsmarktactoren een

engagement aanwakkert in een traag en moeizaam proces waarin de vertegenwoordiger van

werknemersendebemiddelaarsal ingevatwaren.Datdoetonsbesluitendathetonderbrekend

potentieel van stadsakker een betekenisvol onderdeel kan zijn van een veel ruimere

maatschappelijkedynamiekwanneerwehetonderbrekendpotentieelvandestadsakkerinverband

brengenmet andere dynamiekenop de arbeidsmarkt.Dynamiekendie een gelijkaardige richting

uitgaanenwaarbijookanderebronnenvansolidariteitaangeboordkunnenwordenwaaronderstrijd

enonderhandelingoverdeheersendewaardenennormenopdearbeidsmarkt.Daarenbovenduidt

ditophetbelangvanhetprocesmatigevanlerenmetbetrekkingtotsolidariteitindiversiteit.Eén

ontmoeting,éénverstorendmomentvansamenwerkingmeteendiversegroepopdestadsakkeris

onvoldoende om te leiden tot het herdenken van de visie op arbeid. Indien het moment deel

uitmaakt vaneenbrederproceswaarbijwerkgeversondersteundwordenomna tedenkenover

diversiteitopdewerkvloer,kanditweleenbijdrageleveren.

3.Hetschermalsmediumvoorverdereontmoeting

In een documentaire kunnenwe het transformatieve potentieel van het werk op de stadsakker

ontsluitenvooreenbrederpubliekdandevijfsleutelfigurenuitdearbeidsmarktinenrondomGent

die er op bezoek waren. Dat bepaalde mee onze keuze om het verstorend potentieel van de

stadsakkerineendocumentaireteverwerken.DedocumentairelaatSamenlevingsopbouwGenttoe

47

omnahetactieonderzoeknieuweontmoetingenteorganiserentussendeactievebewonerseneen

publiek,ondermeerarbeidsmarktactoren,beleidsverantwoordelijkenenopbouwwerkers.Dezekeer

ontmoetingendie via het schermverlopen.Gemedieerdeontmoetingendus, net zoals de eerste

ontmoetingendieweinhetkadervanditactie-onderzoekorganiseerden(zie1.1Eenontmoetingdie

nietechteeenontmoetingwas).Aanheteindvanditactie-onderzoekkunnenweterugblikkenop

twee vertoningen van de documentaire. Eén in Rabot-Blaisanvest zelf (een première) en één

vertoningvooreenpubliekvanopbouwwerkersnaaraanleidingvaneenvormingoversolidariteitin

superdiversiteit.

Uitdereactiesdieweopvingennaaraanleidingvanbeidevertoningenlerenwehetvolgende:hoewel

dedocumentairefocustophetonderbrekendpotentieelvandeactiviteitopdestadsakker,wijzen

verschillendefragmentenuitdedocumentaireookophetintegrerendpotentieelvandeactiviteitop

destadsakker.Enkelekijkersverwijzendaarbijondermeernaardeeindgeneriek.Daarinwordtde

laatstestappenvandegefilmdebewonersinrelatietotdearbeidsmarktkortgeschetst.Vooreen

aantalbewonerstoontditeenstapinderichtingvanintegratieopdearbeidsmarkt.Enkelenonder

henvolgennahetmakenvandedocumentaireeenopleidingof zijn tewerkgesteld.Volgenseen

aantalkijkerssuggereertdithetbeeldvanintegratieopdeheersendearbeidsmarkt.Ondertussen

hebben de onderzoekers in overleg met de cineasten en de opbouwwerkers deze eindgeneriek

aangepast.Maarookuitandereelementenvandebesprekingnadevertoningaanopbouwwerkers

lerenwedathetspanningsveldtussenintegratieentransformatie,eenspanningsveldwaarmeewe

gedurendedeproductievandedocumentairevoortdurendmeeworstelden,ookindedocumentaire

zelfzichtbaargewordenis.

Nietteminnemenweaandatdedocumentaire,hetproductvanditactie-onderzoek,eenonderdeel

kanzijnineenveelruimeremaatschappelijkedynamiek.Hetvertonenvandedocumentairekaneen

aanleidingzijnomhetonderbrekendpotentieelvandestadsakkerinverbandtebrengenmetandere

dynamiekenopdearbeidsmarkt.Netzoalsbemiddelaarsenvertegenwoordigervanwerknemershun

ervaringmetdeontmoetingopdestadsakkerverbondenmetandereervaringenenontwikkelingen

opdearbeidsmarktzelf.Daartoekandevertoningvandedocumentaire(alseengemedieerdevorm

van ontmoeting) best in verband gebracht worden met andere dynamieken op en rond de

arbeidsmarktwaarbijnaastontmoetingookanderebronnenvansolidariteitaangeboordworden.

Zoals strijd, maar ook onderhandelingen over waarden en normen in relatie tot werk en de

arbeidsmarkt en onderhandelingen over de concrete invulling van taken (wederzijdse

afhankelijkheid)inarbeidsorganisaties.

48

Uit case-onderzoek binnen het domein werk leerden we al dat solidariteit (of collegialiteit) in

diversiteitopdewerkvloerzichnietnoodzakelijkdoorzetindesfeervanleren,vrijetijdofwonen.

Ookomgekeerdmerkenwenudatsolidariteit indiversiteit ineenbuurtgemeenschapzoalsopde

stadsakker inRabot-Blaisanvestzichnietvanzelf laatvertalennaarsolidariteit indiversiteitopde

arbeidsmarkt.Tijdensdeloopvanhetactie-onderzoekzijnweersamenmetdeopbouwwerkersniet

ingeslaagdomvlotdoortedringentotdearbeidsmarkt.Hetleggenvancontactenenwervenvan

sleutelfiguren liepmoeizaam.Debandenaanhalenmetbemiddelaarsenvertegenwoordigersvan

werknemers luktenog redelijk.Doordringen totwerkgeverseneengesprekmethenvoeren liep

moeizamer.Alleenaleenafspraakmakenwasnietvanzelfsprekend.De leefwereldenbijhorende

logica’s vanwaaruit opbouwwerkers en sociaal onderzoekers enerzijds enwerkgevers anderzijds

denken en handelen verschillen van elkaar. Om tot een echte discussie te komen over het

transformatief potentieel van de stadsakker kunnenprofessionals die snel de brug kunnen slaan

tussenbeidelevenssferenallichteenverschilmaken.DekeuzevanSamenlevingsopbouwGentom

ondermeermetdedocumentaireuitditactie-onderzoeksterkerdoor tedringen indesfeervan

werken,kunnenwedaaromalleenmaaronderschrijven.Organisatiesenprofessionalsdiedaarbij

een brug kunnen slaan tussen de logica van het opbouwwerk en de logica van de arbeidsmarkt

kunnen daarbij een belangrijke rol spelen. In het Gentse zijn er zeker zo’n organisaties en

professionalsactief.WedenkenbijvoorbeeldaanGent, stad inWerking (GSIW).Dewegnaardie

organisatiesenprofessionalsisondermeerdoortoedoenvanditactie-onderzoekgeopend.

49

Besluit

Uitditactie-onderzoekleerdenwedatdemanierwaaropontmoetingtussenactievebewonersen

arbeidsmarktactoren verloopt en georganiseerd wordt, bepalend is om daadwerkelijk een

onderbrekendedynamiek inte luidenenkritischereflectieoverdeorganisatievanendevisieop

arbeiduittelokken.Daarenbovenleerdenwedatontmoetingdaartoegeenvoldoendevoorwaarde

is. Naast ontmoeting blijken ook andere bronnen van solidariteit en meer nog de mate waarin

daaroverkanonderhandeldwordenvanbelangtezijn.

Vooral de meest directe ontmoetingen tussen actieve bewoners en sleutelfiguren op de

arbeidsmarktbrachtendie sleutelfigurengedeeltelijkuithuncomfortzone.Dat leiddebij enkelen

onderhentothetstellenvanlastigevragen.

De plaats en het moment van die directe ontmoeting liet hen echter niet toe om daar ook

consequentiesaanteverbindendieverderstrekkenenachterafookzichtbaareeninvloedhebben

opandereplaatsenzoalsdearbeidsorganisatiesvandiesleutelfigurenzelf.Datdoetonsbesluiten

datnaastzo’nontmoetingopdestadsakkernoodisaananderebronnenvansolidariteitopandere

plaatsenomdegangbarepraktijkenopdearbeidsmarktteonderbrekenensubjectiverendlerenbij

sleutelfigurenopdearbeidsmarktverdertestimuleren.

Omzo’nimpactterealiserenzienweopbasisvanonzebevindingennoodaanbrederprocesmet

diverse initiatieven op meer plaatsen en op meer momenten waarbij ook andere bronnen van

solidariteitaangeboordworden.

50

Metareflectie

Ophetspanningsveldtussenintegratieentransformatie

Spanningtusseneentransformatieveofeenintegrerendekijkoparbeidkwamvoortdurendboven

drijventijdenshetscenario-overlegtussenonderzoekers,opbouwwerkersencineasten.Indevele

verhalen, beelden en data die we verzamelden zitten ook voorbeelden van het integrerend

potentieel van de stadsakker. Die dynamiek stimuleert ook een aantal bewoners om hun leven

(terug)inhandentenemen.Destadsakkerbiedtheneenspringplankopwegnaarintegratieinde

samenlevingeneenplaatsopdearbeidsmarkt.

“Datisiemanddiewezijntegengekomendoordatwijdaargaanwerken.Datwaseendakloos,

iemanddiemetzijngroterugzakonskwamvragen:watzijnjullieaanhetdoen?Wewarentoen

bezig met de heraanleg van een buurtparkje aan de andere kant van de wijk en die is

gewoonmeegegaan,dievuldedegroepaan,dieverdiendezijntorentjes.Doorhetcontactdatwe

methemkregenkondenweeendienstverleningaangaanenzijnpapierberginordemaken,want

diemanhadgeenpaspoort. Enhoekomtdat?Omdathij geengeldhadomeen foto te laten

trekkenvooropdatpaspoort.Ja,bondanneemjededingeninhanden,dandoeikdaarietsmee,

danzorgikopeenbepaaldmomentdatdieeendakbovenzijnhoofdheeftendaninschakelenin

hettrajectvanartikel60ombijonstekomenwerkenopdeSitealscollega.Endieman,diedoet

nu zijn VDAB-opleiding als opvoeder dus ik bedoelmaar dit soort projecten kan echtwel een

verschilbetekenenvooreenaantaldoelgroepen,hetkaneenopstapzijnomteklimmenopdie

ladder.”(opbouwwerker)

Telkenswedergelijkeverhalentegenkwamenwasdeverleidinggrootomzecentraaltestelleninde

documentaire.Totopheteindevanhetactie-onderzoekspeeldediespanningindekeuzesdiewe

maaktenomdezebeeldenwelofnietoptenemenindedocumentaire.Daarbijmoestenweook

meermaalsexplicietonzefocusopdattransformatiefpotentieelrichtten,zoalsblijktuitonderstaand

extractuitdeverslaggevingvandatscenario-overleg.

1.hetisgeenvoorstellingvandeTorekes

2.hetisgeenoverzichtvanallemogelijkemanierenwaaropwerkaanbodkomtindeTorekesen

deopdestadsakker.

3.hetisgeenpogingomTorekesendestadsakkertewaarderenalseenalternatievewijzevan

toeleidingnaarwerk(werkdanzoalshetnuvandaagoverwegendgezienengeorganiseerdwordt

51

opdearbeidsmarkt)

Diedrieinvalshoekenzijnlegitiemenkunnenweongetwijfeldookuitwerkenopbasisvanhetrijke

materiaal dat we verzamelden. Maar het is niet onze hoofdfocus noch ons opzet. Die drie

invalshoekenkomenbijmomentennunogteveelopdevoorgrond.

4.Watwewelwillentoneniswatzichafspeeltopdestadsakker(metTorekesalsbelangrijkkader

en stimulans) en verstorend werkt (kan werken) ten aanzien van de gangbare visie op en

organisatievanarbeidinonzesamenleving.

Nietalleswatwe zien,observeren,horen in interviews inhet kader vande stadsakker is even

relevant vanuit deze focus. We moeten selectief zijn in de documentaire. (Extract uit de

verslaggevingvanhetscenario-overleg)

Ookvoordecineastendiesterkvanuiteenperspectiefvan“humaninterest”werken,washetniet

altijd vanzelfsprekendomde focusophet verstorendpotentieel tehouden.Bijhen sprongende

verhalenvanindividueleactievebewonersdiezichviadedynamiekopdeSitewistenoptewerken

sterkinhetoog.Eeneenzijdigefocusophetverstorendpotentieelgafhenhetgevoelbetrokkente

worden in een “politiek-wetenschappelijk pamflet”, terwijl zij er vooral op uitwaren omde vele

verschillendeverhalenopdeSiteinbeeldtebrengen.

Enerzijdswordthetmoeilijkeromeenvooriederaanvaardbaarverhaaltekomen,anderzijdsvind

ikhetheelboeiendomtezienhoewemetz'nallen,eerlijkengelijk(zoalseigenlijkdewerkingop

DeSitezichvoordoet!)naardeperfectiestreven.HetverstorendpotentieelvanhetTorekesstrekt

zichuittotmontage-land!(cineast)

Bij de eindevaluatie van het actie-onderzoek identificeerden we een aantal elementen die het

moeilijkmaaktenomeenduidigophettransformatiefpotentieeltefocussenenwaardoorwesteeds

opnieuwlekentependelentussenintegratieentransformatie.

- Individuen aanpassen is makkelijker dan het systeem aanpassen. Dat laatste is een traag en

moeilijkprocesdatopveleplaatsentegelijkertijdmoetplaatsvinden.Daardoorriskerenweonze

aandacht te verleggen van een als “ongrijpbaar” ervaren systeem naar concrete individuen

waarmeeweininteractietreden.

- Het spanningsveld integratie en transformatie moeten we ook vanuit het perspectief van

Individuenbekijken.Eenactievebuurtbewonerdiezich individueelverbetert, isdat integratie,

aanpassing, affirmatie?Op de Site grijpen verschillende actieve buurtbewoners kansen die ze

daarvoornietkondengrijpen.

52

- Indedocumentairemoetenwewelduidelijkzijntenaanzienvanhetpubliekvanwerkgevers:we

willenniettonenhoeindividuenondanksbeperktekansen,tochkansengrijpen(mitsduwtjein

deruginhetkadervandeTorekesbijvoorbeeld)maarweltonenhoebuurtbewonersinspecifieke

omstandighedenactiefzijn.Daarmeeroepenwedevraagophoediespecifiekeomstandigheden

ookopandereplaatsen(zoalsdearbeidsmarkt)aandachtkunnenkrijgen.

- Het spanningsveld tussen affirmatie en transformatie is een moeilijk spanningsveld. Voor

opbouwwerkersishetethischendeontologischmoeilijkteverantwoordenomhetintegrerend

potentieelvandestadsakkerniettebenutteninrelatietotbewonersdieopzo’nbasiskansen

kunnenopnemen.Bijgevolgisenblijfthetookrelevantenwaardevolomdatpotentieelzichtbaar

temaken.

Gevoeligetaalkwestieskunnenwenietuitdeweggaan

Aantaalendediversiteitintalenschonkenwealsonderzoekersbijaanvangvanhetactie-onderzoek

geenaandacht. Inonzeogenvormde taaldiversiteithooguiteenpraktischedrempeldiemetwat

creativiteitsneloverwonnenkanworden.Nietdemoeiteombijdeopzetvanhetactieonderzoek

specialeaandachtaanteschenken.Meernog,hoemeeraandachtwedaarvoorafaanschenken,hoe

meerweookdeideologischencultuurgeladenwaardedieculturelegemeenschappenaanhuntaal

geven indefocusplaatsen.Zodachtenwe.Enwijwildenhetvooralover lerenentransformeren

hebben.

Maarindeloopvanhetactieonderzoekentijdenshetscenario-overlegkondenweernietonderuit:

taaldiversiteitenmeertaligheidvormtzowelopdestadsakkeralsopdearbeidsmarkteenbelangrijke

kwestieendatopuiteenlopendemanieren(zieondermeer2.1Taaldiversiteit).Indeaanloopvan

het actie-onderzoek zagen we dat als onderzoekers niet onder ogen, onder meer uit vrees om

daarmee de waarden geladen discussies over taal als extra complexiteit in het actie-onderzoek

binnentebrengen.Achterafsteldenweevenwelvasthoetaaldiversiteitopzeerverschillendeen

uiteenlopendemanieren aan de orde is in de (solidariteits)praktijken op de stadsakker en op de

arbeidsmarkt en ook zeer specifieke mogelijkheden inhoudt om solidariteit in diversiteit te

ontwikkelen.

Meerwaardevanactie-onderzoek

Wat is nu de betekenis en meerwaarde geweest van dit actie-onderzoek voor de verschillende

betrokkenen?

53

Voordeonderzoekerswashetbijaanvangnietzoduidelijkinwelkemateheteigenaarschapvanhet

actie-onderzoekgedeeldwerdtussenonderzoekersenopbouwwerkers.Vooralinstap1,waarinwe

een gemeenschappelijke probleemstelling en referentiekader ontwikkelden, een stap die toch

behoorlijkwattijdinbeslagnam,vroegenwijonsmeermaalsafofweniettesturendwaren,niette

weinig ruimte lieten voor opbouwwerkers om sterker te wegen op de ontwikkeling van een

gemeenschappelijkeprobleemstellingenreferentiekader.Anderzijdskekenopbouwwerkers indie

fasesomsookexplicietonzerichtinguit.Bijhetnemenvaneenbelangrijkebeslissinginhetactie-

onderzoeklietenzeverstaandathet‘ons’onderzoekis.

Eensdeprobleemstellinggeëxpliciteerdwasendekeuzevoorhetmakenvaneendocumentaire

gemaaktwas,kwamendeopbouwwerkersookmeerinhetverhaalvanditactie-onderzoek.

“Vooronswerdhetechtactie-onderzoekophetmomentdatdedocumentaireineeneersteversie

optafellag,datereenconcreetennietinanalytischetermenuitgedrukteanalyseoptafellag.”

Aanheteindvanhetactie-onderzoeklijktdezorgvanonsalsonderzoekersombijdeaanvangvan

hetactie-onderzoekteweinigruimtetelatenvooreenbeslissendeinbrengvanopbouwwerkersin

hoofdevandieopbouwwerkersnietterecht.

“Actie-onderzoek biedt andere mogelijkheden tot samenwerken tussen opbouwwerkers en

onderzoekers.We zijn vanmeet af aan samen gelopen, vanaf het spoor Ledeberg tot aan de

eindmontagevandedocumentaire.Webepaaldensamenwaardefocusmoestliggeneninwelke

vormwe de actie zouden uitwerken. Dat is een heel andere verhouding tot onderzoekers dan

gewoonlijk.Meerklassiekisdateenonderzoekervanbuitenafkomtvragenofhij/zij interviews

magkomenafnemenopdeSiteendatvanuiteeneigenagenda.Ditonderzoekwasookvanons.”

(opbouwwerkers)

Achteraf, naar aanleiding van een eindevaluatie, expliciteerden de opbouwwerkers de specifieke

meerwaardediezeinzo’nsamenwerkingzien:

“Actie-onderzoekgeefttaal-eninhetgevalvandeTorekesookletterlijkbeeld-aanprocessenen

praktijkenopeenmanierwaarweindepraktijkvaakniettoekomen.Datleidttoteenbeterbegrip

vanonzeeigenpraktijk.Alsopbouwwerkerszijnwedoorgaansmetteveelbezigomooknogop

zo’ngrondigemaniertekunnenreflecterenoveronzeeigenpraktijk.”(opbouwwerker)

De manier waarop opbouwwerkers enerzijds en onderzoekers anderzijds hun tijd besteden en

inzettenisinogenvanopbouwwerkersverschillend.

54

“Eenonderzoeker(cfr.veldwerkopdeSite)gaatverderinopindividuelelevensverhalendanwij

opbouwwerkersdatkunnen.Alsopbouwwerkerszienwesteedsnieuwemenseninstromen.Onze

aandachtgaatdaaringrotematenaartoe.AlseenonderzoekeropdeSitemeewerkt,maaktzij

verhalenvanbuurtbewonerslos.”(opbouwwerker)

Nochtans leerdenwij als onderzoekers net uit de aanpak van opbouwwerkers hoewe best zo’n

levensverhalenkonden losmaken.Aanvankelijkvertrokkenwedaarbij vaneen lineaireenvooraf

gestructureerdeplanningslogica.Weontwikkeldenleidradenvoorsemigestructureerdebiografische

interviews,maarleerdenalgauwdatmeewerkenensamenaandepraatrakenveelrijkereverhalen

opleverde.Wekozendaarbijaldoendeveelmeervooreeniteratiefzoekprocesdanwelvooreen

lineair planmatige aanpak. Zo’n iteratieve benadering sluit goed aan bij de wijze waarop de

opbouwwerkersaandeslagzijnopdeSite.Tegelijkertijdiszo’naanpakveeleisendtenaanzienvan

de onderzoekers. Het onderscheid tussen onderzoeker en opbouwwerker vervaagt. Nochtans

hebbenonderzoekersanderedoelendanopbouwwerkers.Onderzoekvergtsystematiekenanalyse.

Dathoudtonvermijdelijkookeenzekereafstandintenaanzienvanwatjeonderzoekt.Zo’nafstand

was niet altijd makkelijk te verzoenen met de sociale betrokkenheid die we als onderzoekers

ontwikkeldenmetbuurtbewoners,opbouwwerkersencineasten.

Naastopbouwwerkersenonderzoekerswarenooknogcineastenbetrokkenbijditactie-onderzoek.

Hunrolwasnietalleenbepalendvoorhetbeeld-enklankproduct.Alsdocumentairemakersmeteen

‘human intrest’ benadering toonden ze ook verregaande interesse in de levensverhalen, de

praktijken en het actie-onderzoek op de stadsakker. Op bepaalde momenten waren zij mede-

onderzoekers.Zekerinhetkadervanhetscenario-overleg,maarookalswaarnemerstijdensdevele

urendatzemetmicrofoonencameraopdeSitetoefden.Hetperspectiefvanhumaninterestvalt

niet direct samen met het wetenschappelijk perspectief van DieGem, maar daagde ons als

onderzoekerswelgeregelduit.Zekerindevelediscussiesoverendevelekeuzesdiewevoortdurend

maaktenophetspanningsveldtransformatie–integratie.Decineastendwongenonsomonzepositie

opdatspanningsveldsteedsopnieuwensteedsscherperteformuleren.Zijwarenhetookdiede

uiteenlopenderolvantaalentaaldiversiteitopverschillendemomenteninonzeaandachtplaatsten.

55

Bibliografie

Geanalyseerdedocumenten

‘Dit is werkbaar werk volgens N-VA’ in De Morgen van 5 juni 2015:

http://www.demorgen.be/binnenland/dit-is-werkbaar-werk-volgens-n-va-bab24315/uN7EJ/

‘Werknemer moet baas worden (over eigen loopbaan)’ in De Standaard van 5 juni 2015:

http://www.standaard.be/cnt/dmf20150604_01715194?shareId=0d9153f3fa39f1318fa6dc6d728c7

e9f2e1390cfe260e0d738152e979872964f2870ef4532160ca1a5e4f49104f5e7744122bb405ac02b52

cddfd1a2c47ae5fa

‘Passende dienstbetrekking: de wet die (bijna) niemand wil’ in De Morgen van 5 juni 2015:

http://www.demorgen.be/binnenland/passende-dienstbetrekking-de-wet-die-bijna-niemand-wil-

b25bb129/upz6W/

‘Verplicht een job zoeken werkt niet’ in De Morgen van 5 juni 2015:

http://www.demorgen.be/plus/verplicht-een-job-zoeken-werkt-niet-b-1433461262638/1mUccT/

Toolkit‘Werkenaanwerkbaarwerk’:http://www.serv.be/nl/werkbaarwerk

Berghmans,E.(2015).LingeriebedrijfVandeVeldezetvolopinverrijkingvanjobs.Jemoetmensen

durventevertrouwen,zelfsophetnaïeveaf.DeStandaard.24september2015.

Academischereferenties

Depraetere,A.;VanBouchaute,B.;Vandenabeele,J.&Oosterlynck,S.(2014).Rapportretrospectieve

case study: complementaire munt de Torekes in Rabot-Blaisantvest, Gent. Te raadplegen op

http://www.solidariteitdiversiteit.be/uploads/docs/cases/torekesdef.pdf

Depraetere,A.&VanBouchaute,B.(2015).DeTorekesalsalternatiefwaarderingssysteemineen

superdiversebuurt.Frank,13,4-7.

DeFilippis (2014).UnmakingGoliath. Community control in the faceof global capital.NewYork:

Routledge.

Neefs,B.&Herremans,W.(2015).Werkzaamheidmigranten:duidelijkeprogressie,maarkloofblijft

groot.Arbeidsmarktflits23maart2015.Leuven:SteunpuntWSE.

56

Van Bouchaute, B.; Depraetere, A.; Oosterlynck, S. & Schuermans, N. (2014). Solidariteit in

superdiversiteit:hettransformatiefpotentieelvaneencomplementairemunt ineensuperdiverse

wijk. In G. Verschraegen, C. de Olde, S. Oosterlynck, F. Vandermoere & D. Dierckx (Eds.), Over

gevestigdenenbuitenstaander(pp.81-104).Antwerpen:Acco.

VanGramberen,M.(2015).Dearbeidvandetoekomst.Werkvanbetekenis.Sampol.nr.4,p.22-25.

Vansteenkiste,S.&Herremans,W.(2015).Anexaminationoftheflexibilitydemandstowardsthe

unemployed.WSEReport.nr.2.Leuven:SteunpuntWSE.

Opinie

Debruyne,P.;Jans,M.&Oosterlynck,S.(2016).Diversiteitopdewerkvloer:competentiesengoede

wil zullen niet volstaan. Verschenen op 25/1/2016 in de Standaard, te raadplegen op

http://www.demorgen.be/opinie/diversiteit-op-werkvloer-competenties-en-goede-wil-zullen-niet-

volstaan-bedb2c79/