จรยธรรมวชาชพแพทย (Medical ethics)

สญญา ภทราชย และ กำาแหง จาตรจนดาอาจารยประจำาภาควชาสตศาสตร-นรเวชวทยา

คณะแพทยศาสตร โรงพยาบาลรามาธบด

เอกสารประกอบการสอนวชา "จรยธรรมวชาชพแพทย" นกศกษาแพทยชนปท ๖

ความหมายของจรยธรรม คำาวาจรยธรรม หมายถง ธรรมทเปนขอประพฤตปฏบต, ศลธรรม, กฏศลธรรม (๑) ตรงกบคำาในภาษาองกฤษวา “ethic” ซงหมายถง “system of moral principles, rules of conduct” (๒) คำาวา “ethic” มรากศพทมาจากคำาวา “ethos” ในภาษากรกซงหมายถง ขอกำาหนดหรอหลกการประพฤตปฏบตอยางถกตอง และตรงกบคำาในภาษาลาตนวา “mores” ซงตอมากลายเปนคำาวา “morality” ในภาษาองกฤษ ( ๓ )

คำาวา จรยศาสตร หมายถง ปรชญาสาขาหนงวาดวยความประพฤตและการครองชวตวา อะไรดอะไรชว อะไรถกหรออะไรผด หรออะไรควรอะไรไมควร (๑) ตรงกบคำาวา “ethics” ในภาษาองกฤษ

เหตใดจงตองม จรยธรรม “ ”มนษยเปนสตวทอยเปนสงคม การทอยรวมกนกยอมมการประพฤต

ปฏบตตอกนและกน รวมทงมนษยแตละคนยอมมแนวปฏบตของตนเองวา จะกระทำาอะไร อยางไร ดวยเหตผลอะไร โดยธรรมชาตมนษยมแนวโนมทจะใฝหาความสข ความสบาย หลกหนความทกขยาก ความลำาบาก และโดยธรรมชาตมนษยอาจจะปฏบตตอผอนอยางเลวรายหรออยางเอารดเอาเปรยบ หากวาตนเองจะไดรบประโยชนหรอความสขความสบายเปนเครองตอบแทน ตรงกบคำากลาววา เอาดใสตว เอาชวใสคนอน ถาทกคนปฏบตเชนนนสงคมกจะ“ ”ยงเหยงวนวาย เตมไปดวยการเอารดเอาเปรยบกน คนทแขงแรงกวากจะเอาเปรยบคนทออนแอกวา ผชายกจะเอาเปรยบผหญง ผใหญกจะเอาเปรยบเดก ซงกคงไมตางอะไรจากสงคมของสตวทอยดวยสญชาตญาณ

เนองจากมนษยเปนสตวทมสตปญญา มนษยสามารถใครครวญหาเหตผลในการกระทำาของตนเอง และมความสามารถทจะเลอกปฏบตหรอไม

ปฏบตกได กลาวอกทางหนงคอมนษยม อำาเภอใจ “ ” (free will) จากการใครครวญดวยเหตผล มนษยจงทราบวาหากทกคนปฏบตตอกนและกนอยางเลวราย ในทสดแลวกคงไมมใครทจะอยไดอยางสขสงบ ดงนนจงจำาเปนทจะตองมกฏเกณฑรวมกน การทจะใหผอนเคารพสทธของตนเองและไมเบยดเบยนตนเอง ตนกตองเคารพสทธของผอนและไมเบยดเบยนผอน ตนเองอยากใหผอนปฏบตตอตนเองอยางไร กตองปฏบตอยางนนตอผอน

การพฒนาแนวความคดทางจรยศาสตรและจรยธรรมมมาตงแตยคโบราณ ปราชญในสมยกรกโบราณ เชน โสเครตส เพลโต และอรสโตเตลตางกพยายามหาคำาตอบทวา อะไรคอจดมงหมายสงสดของชวต? ความดคออะไร? และมนษยควรจะปฏบตตนอยางไร? เอาอะไรเปนเกณฑตดสนวาด? ความดนนเปนสากลหรอไม หรอความดจะเปลยนไปตามสภาพแวดลอมทางสงคมแตละยคสมย? ความยตธรรมคออะไรและใชเกณฑอะไรตดสน? ปราชญแตละทานไดใหแนวคดและแนวปฏบตเปนของตนเอง ซงบางแนวปฏบตยงมผยดถออยจนมาถงปจจบน อทธพลทสำาคญตอแนวคดทางจรยศาสตร มาจากทางครสตศาสนาซงมอทธพลตอปรชญาซกโลกตะวนตก ตงแตยคกลางเปนตนมา

การพฒนาแนวความคดทางจรยศาสตรในปจจบน พอจะสรปไดวามแนวคดหลกอย ๓ แนวทาง คอ (๓,๔)

๑. แนวคดทยดหลกคณธรรม หรอคณงามความด (virtue) ๒. แนวคดทยดหลกของสทธ (right) และหนาท (duty) ๓. แนวคดทยดหลกของประโยชนสวนรวม (Utilitarianism)

๑. แนวคดทยดหลกคณธรรม หรอคณงามความด (virtue) (๓,๔)

ผทเผยแพรแนวคดนใหแพรหลายคอ อรสโตเตล (Aristotle) ปราชญเอกชาวกรก ซงมชวตอยในชวง ๓๘๔-๓๒๒ ปกอนครสตกาล อรสโตเตลรบแนวคดมาจากอาจารยคอเพลโต (Plato) ซงเปนศษยของโสเครตส (Socrates) อรสโตเตลไดพฒนาแนวคดทางจรยธรรมทเรยกวา practical wisdom โดยเนนทการใชปญญาเปนหลกในการประพฤตปฏบต ในสมยกรกโบราณมผถอแนวความคดทถอวาความพงพอใจ (pleasure)เปนเปาหมายสงสดของมนษย แนวความคดนเรยกวา สขนยม “ ” (Hedonism) และผทปฏบตแนวทางนเรยกวา Hedonist อรสโตเตลอธบายวามนษยยอมใฝหาความสขในชวต ความสข (happiness) ยอมไดมาจากความพงพอใจ แตอรสโตเตลยำาวาความความพงพอใจจะตองเกดขนจากการประพฤตปฏบตตน

อยางดเลศโดยใหสอดคลอง กบธรรมชาตและสภาพแวดลอมของตน การประพฤตอยางดเลศนนประกอบดวยการใชสตปญญาคดหาเหตผลอยางดเลศ และการเลอกประพฤตปฏบตตามคณธรรม (virtue) อยางดเลศ ซงทงสองประการจะนำาความสขทแทจรงมาสผปฏบต

อรสโตเตลแสดงใหเหนวา ความตองการ (want) แตกตางจากความจำาเปน (need) อยางเชน ถากลาววา มนษยทกคนตองการอาหาร “ ”หมายถงอาหารจำาเปนสำาหรบการดำารงชวตของมนษยทกคน แตถากลาววา เขาตองการจะรำารวยเปนเศรษฐ ในกรณนความรำารวยไมใชสงทจำาเปนใน“ ”

การดำารงชวต เปนความตองการทนอกเหนอไปจากความจำาเปนพนฐาน ซงอาจนำาผลเสยมาสมนษยในภายหลง

อรสโตเตลกลาววาความจำาเปนพนฐาน (basic need) เปนสงทมโดยธรรมชาต และดอยในตวของมนเอง จงไมกอใหเกดปญหาทางจรยธรรม แตความตองการนอกเหนอจากนนมกเปนสงทถกปรงแตงขนมาและกอใหเกดคำาถามทางจรยธรรมตามมาได อรสโตเตลกลาววา มนษยทกคนจะตองเลอกเองวาจะทำาอะไรซงดสำาหรบตนเอง และในขณะเดยวกนกดสำาหรบผอนดวย ในการเลอกตองใชหลกของคณธรรมมากกวาทเลอกตามความพอใจของตนเอง คณธรรมสามประการทอรสโตเตลเนนไดแก ประการแรกคอ temperance (การรจกควบคมตน, การขมใจ,การรจกพอ), ประการทสองคอ courage (ความกลาหาญ) ซงอรสโตเตลชใหเหนวาตางจากความบาบน (foolhardiness) ความกลาหาญคอการเลอกตดสนใจดวย เหตผลถงแมจะตระหนกถงอนตรายทอยขางหนา ผทมความกลาหาญไมใชผทปราศจากความกลว แตเลอกกระทำาดวยความเชอมนวาสงทกระทำาคอความถกตอง ไมใชกลาบาบนขาดการไตรตรองดวยปญญา คณธรรมประการทสามทอรสโตเตลเนนคอ justice (ความยตธรรม) นนคอมนษยทกคนควรปฏบตตอผอนดวยความเทาเทยมกนเหมอนทอยากใหผอนปฏบตตอตนเอง ยงมคณธรรม (virtue) อกหลายประการซงอรสโตเตลไมไดกลาวเนนไว ไดแก compassion (ความเมตตาสงสาร), honesty (ความซอสตย), integrity (บรณภาพและความเทยงตรงตอหลกการ), fortitude (ความอดทนอดกลน), humility (ความสภาพถอมตน) ซงคณธรรมเหลานนกปราชญในภายหลง ไดแสดงวามความสำาคญตอการประพฤตปฏบตดของมนษยเชนเดยวกน

๒. แนวความคดทยดหลกสทธและหนาท (right and duty) (๓,๔)

ผทพฒนาความคดนจนเปนหนงในหลกจรยธรรมทยดปฏบตทวโลกคอ อมมานเอล คานท (Immanuel Kant ค.ศ. ๑๗๒๔-๑๘๐๔) ปราชญชาวเยอรมน Kant ไดรบการยกยองใหปราชญเอกของยค Enlightenment เทยบเทาอรสโตเตลของยคกรกโบราณ Kant ไดอธบายใหความกระจางถงความสมพนธระหวางรางกาย, จตใจ และโลกภายนอก ในยคนนครสตศาสนามอทธพลครอบคลมทวยโรป และแนวคดทมอทธพลสงคอแนวคดทวาจตวญญาณเทานนทเปนจรง สวนโลกภายนอกเปนเพยงสงทปรากฎขนในจตเทานน ไมมอยจรง และรางกายเปนของตำาซงมกกอใหเกดบาป Kant อธบายวาโลกภายนอกนนมอยจรง แตจตใจของผรบรเปนตวการนำามาแปลงและเสรมแตงอกทหนง ตวอยางเชนตามองเหนบานหลงหนง โดยทเหนแตทางดานหนา แตในใจของผมองกจะมภาพของบานทงหลงขนมาประกอบดวยผนงทงสดาน ผลงานทสรางชอเสยงกบ Kant มากทสดคอ Critique of Pure Reason (๓) ซงกลาวถงการใชสตปญญาและเหตผลในการวเคราะหสงตางๆรอบตวอยางมระบบ

ในเรองของจรยธรรม Kant กลาววา ในการทจะตองเลอกทจะ“ปฏบต ใหปฏบตโดยเสมอนวา แนวทางนนสามารถนำาไปปฏบตในทใดกไดเปนสากล ตวอยางเชน ถายมเงนเจาหนมา ควรจะตองใชคนหรอไม” ? Kant กลาววาเจาหนทวโลกคงตองการใหผยมใชคน ดงนนไมวาจะยมเงนจากใคร ทใดกตาม ตองใชคนใหกบเจาหนเสมอ นนคอเจาหนมสทธ (right) ทจะไดคน และลกหนมพนธะหรอหนาท (duty) ทจะตองคนเงนใหแกเจาหน

Kant กลาววาองคประกอบสำาคญทสดของการทจะประพฤตปฏบตดของมนษยม ๒ ประการ

ประการแรกคอ good will หมายถงความตงใจด ความมงสความดงามและความถกตอง ซง good will น จะอยในใจของมนษยทดงามทกคน โดยทมนษยทดงามจะปฏบตตาม good will อยางไมมเงอนไข ตวอยางเชน มนษยจะชวยเหลอมนษยผอนทตกทกขไดยาก กเพราะดวย good will ทเหนวาการชวยเหลอมนษยดวยกนเปนสงทถกตองดงามในตนเอง ไมใชชวยเหลอเพราะตองการสงตอบแทนหรอตองการคำายกยองสรรเสรญ Kant เหนวา good will นนเปนคณธรรมทไมตองการการพสจน เปนสากล ใชไดทกททก

แหงในโลก มนษยจะทำาสงทถกตองดวยเหตผลกคอสงนนถกตอง ไมใชดวยเหตผลอน

องคประกอบทสองของการประพฤตปฏบตดของมนษยคอ free will หมายถงความสามารถทจะเลอกไดโดยไมไดถกบบบงคบ คอมอำาเภอใจทจะเลอก การกระทำาด คอตองเลอกทจะกระทำาด มใชกระทำาเพราะถกบงคบ ลอลวงหรอหวงผลตอบแทน ถาหากปราศจาก free will แลวการกระทำานนกไมมคณคาทางจรยธรรม Kant เหนวามนษยทกคนมสตปญญาทจะเลอกทำาดหรอทำาชวได ในกรณนตอมามผแยงวา แททจรงมนษยไมไดมความสามารถทจะเลอกไดเสมอไป เพราะวาการกระทำาบางครงถกกำาหนดดวยปจจยทางพนธกรรมและสภาพแวดลอม

หลกจรยธรรมของ Kant มสวนอยางมากตอการพฒนาจรยธรรมวชาชพในเวลาตอมา โดยเฉพาะในประเดนเรองการทมนษยจะปฏบตตอมนษยดวยกน Kant กลาววา มนษยตองปฏบตตอมนษยดวยความเทาเทยมโดยให“เกยรตและเคารพศกดศรความเปนมนษย ไมอาจใชมนษยดวยกน เปนเครองมอเพอบรรลวตถประสงคอน ” ( ….to treat human beings as an end, not as a means..”)

(๔) ตวอยางเชนมนษยอาจใชสตวและพชเพอประโยชนของมนษย เชนเปนอาหาร ใชทำางานหรอทดลองทางการแพทย แตมนษยจะทำาเชนนนกบมนษยดวยกนเหมอนกบทปฏบตตอพชและสตวไมได ตองใชมาตรฐานของมนษยมาปฏบตตอมนษยดวยกน ประเดนนไดรบการขยายผลเปนประเดนของสทธมนษยชนในเวลาตอมา

หลกจรยธรรมของ Kant มลกษณะทเปนสมบรณ (absolute), ไมมเงอนไข (unconditional), และมลกษณะทจะใหมนษยทกคนปฏบตใหเหมอนกน (imperative) จงเรยกวา categorical imperative สำาหรบ Kant เปาหมายสงสดของมนษยไมใชความสข (happiness) แตเปนการทมนษยบรรลถงความด และม good will ซงไดมาจากการประพฤตปฏบตหนาทของตนอยางสมบรณในกรอบของศลธรรม ตวอยางอทธพลของจรยธรรมของ Kant จะเหนไดจากเรองของเรอ Titanic ซงเปนเรอโดยสารใหญทสดในโลกสมยนนซงไดชนภเขานำาแขงจนอบปางลง ขณะทเรอกำาลงจมลง ผชายนบพนตางยนนง ยอมใหผหญงและเดกลงเรอชชพกอน โดยไมคำานงถงชวตตนเองเพราะถอวาเปนหนาทและเกยรตยศของผชายทจะตองใหเกยรตและสทธแกเดก และผหญงทออนแอกวา กปตนและลกเรอซงปฏบตหนาทชวยเหลอผโดยสารจนเรอจมและเสยชวตไปพรอมกบเรอ เพราะถอหนาทสำาคญยง

กวาชวต รวมทงนกดนตรประจำาเรอซงทกคนเลนดนตรจนถงนาทสดทายทเรอจมโดยไมมใครหนเอาชวตรอด Kant มสขภาพไมดนก รปรางเลกและบอบบาง มชวตอยางสมถะและสนโดษ แตแนวความคดของเขามพลงมหาศาลตอปรชญาของโลกตะวนตกมาจนทกวนน

๓. แนวความคดเรองประโยชนสวนรวม ( Utilitarianism) ดงทกลาวมาแลววาพวก Hedonist ในยคกรกโบราณ จะมชวตโดย

ยดถอความพงพอใจ (pleasure)เปนเปาหมายสงสด โดยทมนษยควรใฝหาความพงพอใจใหมากทสดและหลกหนความทกขทรมานหรอความยากลำาบาก (pain, suffering) ในทางปฏบตแลวจะพบไดบอยครงทการกระทำาทนำา pleasure มาสผหนงอาจนำาความทกขมาสอกผหนง Hedonism เปนแนวทางปฏบตสวนตนของแตละบคคล แตเมอมนษยอยรวมกนเปนสงคมใหญกจะทำาใหเกดขอขดแยงวา pleasure ของใครจะสำาคญกวากน? จะให pleasure แกใครกอน? คำาถามเหลานไดรบการอธบายโดยแนวความคดทวา การกระทำาทนำาประโยชนสงสด แกจำานวนคนทมากทสด และใหประโยชนได“

นานทสด คอแนวทางปฏบตของมนษย ผทไดรบการยกยองวาเปนบดาของ”แนวความคดนคอ เจเรม เบนทม (Jeremy Bentham ค.ศ. ๑๗๔๘-๑๘๓๒) ปราชญชาวองกฤษ โดยอธบายวา ประโยชน ” (utility) หมายถงความสข (happiness)หรอความพงพอใจ (pleasure) ของคนจำานวนมาก ยงมากยงดและใหมระดบของความพงพอใจสงทสดและนานทสด ใหมความทกข (pain) นอยทสดและสนทสด แนวความคดนจงมผเรยกวา ประโยชนนยม” “ ” (Utilitarianism) Bentham ถงกบคดสมการทางคณตศาสตรคำานวณหาคาของความสขเปนตวเลขโดยใชตวแปรดงกลาว

นกปราชญทสำาคญอกผหนงทไดพฒนาแนวคดของ Utilitarianism จนแพรหลายคอ

จอหน สจวต มล (John Stuart Mill ค.ศ.๑๘๐๖-๑๘๗๓) นกคดและนกการเมองคนสำาคญชาวองกฤษ Mill อธบายวาความสขหรอความพงพอใจอาจอยในรปของความสขทางกายภาพ เชนอาหารทอรอย หรอความสะดวกสบายหรออาจอยในรปของความสขหรอความพงพอใจทางสตปญญา เชนการไดคดในสงทดงามและมเหตผล Mill เนนวาคณภาพของความสขมความสำาคญกวาปรมาณหรอระยะเวลา

แนวคดของ Utilitarianism พจารณาเฉพาะผลลพธของการกระทำา (consequence) ตางจากแนวคดของ Kant ซงพจารณาเฉพาะเหตผล

หรอแรงกระตน (motive) ในการกระทำา หลกการของ Utilitarianism จะไมคำานงถงแนวทางและวธการ แตจะคำานงถงผลประโยชนของสวนรวมทจะตามมา ในเวลาตอแนวคดนจงมบทบาทสำาคญในทางการเมองการปกครอง ทง Bentham และ Mill ตางกมบทบาทสำาคญในวงการเมองของประเทศองกฤษในยคของตน แนวคดของ Utilitarianism ไดรบการวพากษวจารณมากโดยเฉพาะอยางยงจากครสตศาสนาวาไมคำานงถงคณธรรมหรอความถกตอง ไมคำานงถงศกดศรของความเปนมนษย มงแตจะหาแตความพงพอใจ ซงจะทำาใหมนษยกระทำาตามสญชาตญาณเชนเดยวกบสตว

แนวคดทางจรยธรรมทง ๓ แนวนลวนมขอดและขอดอยในตวเอง ซงในปจจบนยงคงเปนประเดนถกเถยงของนกจรยศาสตร ในสถานการณปจจบนมนษยพบวาอาจตองใชหลกจรยธรรมทกลาวแลวไดบางขอในบางกรณ ไมมแนวคดใดสามารถใชไดในทกสถานการณ โดยเฉพาะอยางยงในยคโลกาภวตนซงมสงใหม ๆ เกดขนในโลกตลอดเวลา แตทงนเปาหมายโดยรวมกเพอใหมนษยไดอยรวมกนอยางสนตสข มเกยรตและมศกดศร และไมเบยดเบยนซงกนและกน ในยคปจจบนไดมการขยายประเดนของจรยธรรมออกไปถงความสมพนธระหวางมนษยกบสงแวดลอมและธรรมชาต คอ การทมนษยจะอยรวมกบสงแวดลอมและธรรมชาตอยางมเหตผล และไมเบยดเบยนสงแวดลอมเพยงเพอจะเอาแตประโยชนของมนษย เกดเปนจรยศาสตรสาขาใหม คอ วชาจรยศาสตรสงแวดลอม (Environmental ethics) (๕)

จรยธรรมวชาชพ วชาชพ หมายถงอาชพทตองอาศยความรความชำานาญ (๑) ตรงกบ

คำาภาษาองกฤษวา “profession” ซงหมายถง ๑. occupation especially one requiring advanced

education and special training.๒. statement declaration of belief, feeling, etc. (๒) คำาวา วชาชพ จงตางจาก อาชพ ” ” (career, occupation) ตรงท

ตองมการศกษาเพมเตมเปนพเศษจนมความรความชำานาญในระดบสง ดงนนบคคลสามญทวไปทประกอบอาชพปกตจงไมนบวาเปนวชาชพ คำาวา วชาชพ ” ”มความหมายในตววาตองใช วชา เพอเลยงชพ ซงอาจใชเกณฑพจารณาได“ ”ดงตอไปน (๖)

เกณฑในระดบมหภาค ๑. การประกอบอาชพเตมเวลา ๒. การจดแผนงานการศกษาโดยสมาคมวชาชพ ๓. การจดตงสมาคมวชาชพและการออกกฏหมายรบรองสถานภาพ

ของวชาชพ ๔. การมจรรยาบรรณหรอจรยธรรมในวชาชพ ๕. การมองคความรทเปนระบบ ๖. การเปนทยอมรบของสงคม ๗. การมความรอบรในวชาชพ ๘. การใหบรการตามมาตรฐานวชาชพ ๙. การมความเปนอสระในวชาชพ

เกณฑในระดบจลภาคหรอระดบบคคล ๑๐. การไดรบการศกษาตรงตามสาขาทประกอบวชาชพ ๑๑. การมผคอยสนบสนนในการประกอบวชาชพ ๑๒. การมการวางแผนลวงหนาทจะประกอบวชาชพ ๑๓. การมความตงใจอยางแนวแนทจะเขาสตลาดของวชาชพ ๑๔. การมความกระตอรอรนในวชาชพ ๑๕. การประพฤตปฏบตตามจรยธรรมวชาชพ ๑๖. การมความจงรกภกดและความผกพนตอวชาชพ ๑๗. การมองเหนอนาคตในการประกอบวชาชพ ๑๘. การมความเจรญกาวหนาในวชาชพของตน

จะเหนไดวามหลายสาขาอาชพในปจจบนทเขาเกณฑของการเปนวชาชพ เชน แพทย พยาบาล เภสชกร วศวกร ผพพากษาและทนายความ ขาราชการ ทหารตำารวจ นกหนงสอพมพ รวมทงนกธรกจและนกขาย ฯลฯ ในประเทศไทยคำาวา วชาชพ เรมใชเปนครงแรกในรชสมยของพระบาทสมเดจ“ ”พระจลจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท ๕ แหงกรงรตนโกสนทร (๖) วชาชพแรกทคนไทยรจกคอวชาชพขาราชการ

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวไดทรงปฏรประบบขาราชการใหเปนวชาชพเหมอนกบทางตะวนตก เชนใหมการประกอบอาชพเตมเวลา ใหมเงนเดอน และใหมขอกำาหนดจรยธรรมวชาชพขาราชการขน (๗) ขาราชการทเขารบตำาแหนงสำาคญๆกจะถกกำาหนดใหมการสาบานตน และถา

ขาราชการทำาผดกจะมบทลงโทษทหนกกวาธรรมดา คำาวาจรยธรรมวชาชพ บางตำาราจะใชคำาวาจรรยาบรรณวชาชพซงหมายความเหมอนกน

เหตใดจงตองมจรยธรรมวชาชพ ดงจะเหนไดวาผทประกอบวชาชพเปนผทไดรบการฝกฝน มความร

ความชำานาญสงเกนกวาคนธรรมดาสามญ เมอเปนเชนนนจงมโอกาสทจะใชวชาความรของตนเพอหาประโยชน โดยทประชาชนทวไปไมรเทาทน เชนแพทยอาจรกษาผปวยแบบ เลยงไข เพอจะไดเงนจากผปวยมากขน ตำารวจอาจใช“ ”อำานาจหนาทกลนแกลงประชาชนเพอแลกกบผลประโยชน วศวกรอาจออกแบบอาคารทไมไดมาตรฐานเพอแลกกบประโยชนหรอสนบน ครกอาจเบยดเบยนหาประโยชนจากศษย ฯลฯ ตวอยางเหลานมใหเหนไดในสงคมปจจบน ในอดตประชาชนยงมความเลอมในศรทธาในวชาชพ เชน พระ แพทย คร วาเปนผทอทศตวเพอประโยชนของมนษยโดยตรง ประชาชนทวไปจงไมไดระวงตนหรอปองกนตวเองจากการเอารดเอาเปรยบของผประกอบวชาชพ และถงแมบางทจะรตววาจะตองถกเอาเปรยบแตกไมอยในฐานะทจะปกปองตนเองได เชนผปวยทกำาลงไมรสกตวจากยาชายาสลบ ในทสดสงคมกเรยกรองจรยธรรมวชาชพจากผประกอบวชาชพ ซงไดมการกำาหนดขนจากองคกรหรอสมาคมผประกอบวชาชพนน ๆ โดยมวตถประสงคคอ

๑. เปนแนวทางใหผประกอบวชาชพยดถอปฏบตอยางถกตอง ๒. เพอใหวชาชพคงฐานะไดรบการยอมรบและยกยองจากสงคม ๓. เพอผดงเกยรตยศและศกดศรแหงวชาชพ ในทางกลบกน ถาผประกอบวชาชพทงหลายตางละทงจรยธรรม

วชาชพของตนและประพฤตปฏบตตวตามอำาเภอใจไรมาตรฐาน สงคมกคงเตมไปดวยความยงเหยงและวนวาย เตมไปดวยความหวาดระแวง ประชาชนกจะคอยระวงตวดวยเกรงวาจะถกเอารดเอาเปรยบจากผประกอบวชาชพ ในทสดวชาชพนนกจะเสอม ไมเปนทยกยอง ไมมเกยรตและศกดศรอกตอไป

เหตใดตองมการปฏญาณเพออทศตว เดมคำาวา “profession" นนเปนคำาทเรยกนกบวชทอทศตวเพอ

ประกอบศาสนกจ ดงนน จงตองมการใหสตยปฏญาณวาจะถอประพฤตปฏบตอยในกฎขอบงคบของนกบวช เดมมผแปลคำาวา profession วา อาชว“ปฏญาณ ตรงกบคำาเดมในภาษาลาตนคอ ” "professio" หมายถงการสาบานตอหนาประชาคม วาจะประกอบวชาชพอยางบรสทธ ไมเอาเปรยบหรอละเมดผ

อน การใหสตยปฏญาณตนถอเปนองคประกอบทสำาคญ เพราะจะทำาใหผประกอบวชาชพปฏบตตนอยในกรอบวชาชพอยางถกตอง มเกยรตยศและมศกดศร การใหคำาสตยตอหนาสงศกดสทธทเคารพบชา โดยมความเชอและความศรทธาวาหากประพฤตปฏบตตามคำาปฏญาณทใหไวกจะประสบความเจรญในวชาชพ แตหากละเมดไมปฏบตตามคำาปฏญาณกจะพบความทกขและความเสอม ในยคกลางนกรบทไดรบการแตงตงเปนอศวน กจะตองใหคำาปฏญาณตอกษตรยวาจะธำารงไวซงความกลาหาญองอาจสงางาม ตอตานคนพาลอภบาลคนด ชวยเหลอผหญงและผทออนแอ และอศวนผยดถอปฏบตดงกลาวกไดรบการยกยองใหเกยรตอยางสงในสงคม ในยคปจจบนในประเทศองกฤษกยงคงมการแตงตงตำาแหนงอศวนใหกบบคคลทมคณสมบตดงกลาวซงไดบำาเพญตนใหเปนประโยชนตอสงคม และวชาชพตางๆในปจจบนกยงจะตองมการใหกลาวคำาปฏญาณตนสำาหรบผประกอบวชาชพนน ๆ แตเนอหาขอความในคำาปฏญาณอาจมการปรบปรงเปลยนแปลงใหเหมาะสมกบยคสมย

จรยธรรมในวชาชพแพทย แพทยมหนาทบำาบดรกษาความเจบปวยซงนำาความทกขทรมานมาส

มนษย และไมมมนษยผใดจะหลกเลยงการเกด แก เจบ ตายได วชาชพแพทยจงไดรบการยกยองใหมเกยรตและมศกดศรมาตงแตสมยโบราณจวบจนปจจบน ผททำาหนาทแพทยในสมยโบราณมกเปน ผร ในสงคม เชน นก“ ”ปราชญหรอนกบวชในศาสนา ซงมกรอบทตองประพฤตปฏบตแตกตางจากสามญชนอยแลว ดงจะเหนไดจากในคมภรไบเบลซงบนทกเรองราวของพระเยซครสตไดทำาการรกษาผเจบปวยมากมาย คนในสมยโบราณเชอวาความเจบปวยเกดจากอำานาจของภตผปศาจ จงเปนหนาทของพระ พราหมณหรอนกบวชทจะตองทำาการรกษาโดยการขบไลปศาจ ตอมาเมอมนษยมความรเรองธรรมชาตมากขน

มความเขาใจในเรองเหตผลและระเบยบวธวทยาศาสตร ทำาใหเกดววฒนาการทางการแพทย สงคมไดเรยกรองคณธรรมและจรยธรรมความเปนแพทย หลกฐานทสำาคญทแสดงวาสงคมตระหนกถงความสำาคญของจรยธรรมในทางการแพทยคอคำาปฏญาณของ ฮปโปเครตส (Hippocratic Oath) ซงเปนแพทยชาวกรก มชวตอยในชวง ๔๗๐ ปกอนครสตกาล อางวาสบเชอสายมาจากเทพอพอลโลและ Aesculapius ซงเปนเทพเจาแหงการรกษาโรคของกรกโบราณ คำาปฏญาณของฮปโปเครตสกลาวถงประเดนหลกของจรยธรรมการแพทยคอ ความศกดสทธและบรสทธสงสงของวชาชพ

แพทย ความมศกดศรความเปนมนษยของผปวย การรกษาความลบของผปวยและกลาวถงการปองกนมใหแพทยกระทำาการฉอฉลเบยดบงเอาประโยชนจากผปวย รวมทงโทษของการกระทำาดงกลาว คำาปฏญาณของฮปโปเครตสถอเปนแนวปฏบตของแพทยในยคตอมา แตกไดผานการดดแปลงใหเหมาะสมกบสภาพทางเศรษฐกจและสงคมในยคสมยตาง ๆ

ในปค.ศ.๑๙๔๘ สมาคมแพทยแหงโลก (World Medical Association) ซงเปนองคการระหวางประเทศของวชาชพแพทยไดจดการประชมนานาชาตทกรงเจนวาโดยมวตถประสงคจะปรบปรงคำาปฏญาณของฮปโปเครตสใหทนสมย หลงจากนนไดมการประชมอกหลายครงในป ค.ศ.๑๙๔๙, ๑๙๖๘ และลาสดในปค.ศ.๑๙๘๘ ทอตาลโดยเพมเนอหาเกยวกบการทดลองในมนษยและสทธผปวย

ในซกโลกตะวนออก มหลกฐานความสมพนธระหวางจรยธรรมการแพทยกบศาสนา เชน อนเดยมหลกฐานอยในคมภรฤคเวทและอายรเวท ในอารยธรรมจนมการอางองหลกปรชญาเตา ในประเทศไทยซงยดหลกพทธศาสนามหลกการใหมนษยพนทกขและเหนการเกด แก เจบ ตายเปนเรองธรรมชาต พระสงฆมบทบาทมากในดานจตใจและการรกษาโรคโดยใชสมนไพร การแพทยแผนตะวนตกไดเขามามบทบาทในประเทศไทยจากการเผยแพรของแพทยมชชนนารจาก ประเทศตะวนตกในสมยตนกรงรตนโกสนทร (๘)

ศกดศรและคณคาของความเปนมนษย เนองจากเปนทยอมรบเปนสากลวา มนษยเปนสงมชวตทพเศษบน

โลก ดวยวามนษยมสตปญญาคดหาเหตผลได สามารถคดหลกตรรกะทลกซงได สามารถประยกตแนวความคดและนำามาพฒนาใหเกดความเจรญงอกงามเปนวฒนธรรมได และทสำาคญทสดมนษยมความรสกผดชอบชวด สามารถเลอกจะทำาดหรอทำาชวได ในทางปรชญาวทยาศาสตรถอวามนษยเปนพฒนาการขนสงสดของสงมชวต มนษยจงมสทธโดยธรรมชาต เปนสทธมนษยชนซงไมอาจถกลบลางหรอยกเลกความเปนมนษยได (inalienable right) ในทางครสตศาสนาถอวามนษยทกคนเปนบตรของพระเจา มเกยรตและศกดศรทจะไดอยรวมเปนอนหนงอนเดยวกบพระเจา ดงนนวชาชพใดๆทกระทำากบมนษยโดยตรง กจะตองถกผกมดใหมขอกำาหนดเปนพเศษ วชาชพนกบวช แพทย คร ฯลฯ เปนวชาชพทเกยวของกบศกดศรและคณคาของมนษย ดงนน นอกจากจะตองประพฤตตนเปนคนดในสงคมเปนพนฐานแลว

ยงจะตองประพฤตปฏบตตนเปนพเศษตามขอกำาหนดของจรยธรรมวชาชพอกดวย ตวอยางเชนในทางพทธศาสนา บคคลสามญถอศล ๕ ขอ แตพระสงฆตองถอศล ๒๒๗ ขอ ในทางครสตศาสนา บคคลสามญถอบญญต ๑๐ ประการ แตพระสงฆทางครสตจะตองปฏบตมากกวานนคอตองถอความเปนพรหมจรรยตลอดชวต แพทยนนนอกจากจะถอเบญจศลเบญจธรรมเปนพลเมองดแลวยงตองถอปฏบตตามจรยธรรมทางการแพทยอกดวย

คาตอบแทนในการประกอบวชาชพ แพทยสามารถใชวชาชพเลยงตนเองและครอบครวใหมฐานะอน

สมควรอยไดในสงคม คาตอบแทนจากการประกอบวชาชพ (fee) มลกษณะพเศษจากคาจางทำางานของอาชพโดยทวไป คอ

๑. มจำานวนเงนทไมสงมากนก ๒. ไมอาจเรยกรองเงนเปนเงอนไขในการใหบรการ หลกฐานทางประวตศาสตรแสดงวาแพทยในยคโบราณไดคา

ตอบแทนวชาชพในการดำารงชวต เปนจำานวนทไมสงนก และแพทยกไมไดรำารวยกวาอาชพอน (๘,๙) จากการทแพทยยดหลกวาคณคาของวชาชพแพทยไมอาจประเมนคาเปนตวเงน กลาวคอไมอาจถกซอหรอขายได เชนเดยวกบคณคาของชวตมนษยซงไมอาจประเมนเปนตวเงนได นบตงแตยคของฮปโปเครตส แพทยไดยดหลกจรยธรรมคอประกอบวชาชพใหดทสด รกษามาตรฐานของวชาชพใหสงสดอยตลอดเวลาโดยไมคำานงถงอามสสนจาง ซงหมายความวาถงจะไมมเงนคาจางตอบแทน หรอผปวยจะยากจนขดสนเพยงใด แพทยกตองใหการดแลรกษาอยางดทสด ซงการปราศจากผลประโยชนทางลาภยศศฤงคารมาแทรกแซงนเองทำาใหวชาชพแพทยไดรบการยกยองอยางสงมาทกยคทกสมย

ปญหาเกยวกบจรยธรรมในวชาชพแพทยในปจจบน การพฒนาอยางรวดเรวทางดานเทคโนโลยทางการแพทยในไมกปท

ผานมาทำาใหมทางเลอกในการวนจฉย และการรกษามากขนและทำาใหเกดประเดนทางจรยธรรมทไมเคยมมากอน อยางเชนการวางแผนครอบครวและการคมกำาเนด (family planning and contraception), การวนจฉยกอนคลอด (prenatal diagnosis), การปลกถายอวยวะ (organ transplantation), การทำาวศวกรรมทางพนธกรรม (genetic engineering), การปฏสนธนอกรางกายและเทคโนโลยการชวยการเจรญ

พนธ (invitro fertilization, assisted reproduction technology) นอกจากนนการแพทยยคปจจบนมธรกจมาเกยวของดวยอยางหลกเลยงไมได เชนธรกจเกยวกบเวชภณฑ หรอยา เครองมอตรวจทใชเทคโนโลยสงและมราคาแพง ทงหมดนกอใหเกดปญหาทางจรยธรรมในปจจบน ดงจะขอสรปไดโดยสงเขปตอไปน

๑. ปญหาเกยวกบคาตอบแทนและสนบน ในปจจบนการแพทยมการแบงเปนสาขายอยเฉพาะทาง การทจะใหคา

ตอบแทนแกแพทยโดยเฉพาะผเชยวชาญเฉพาะทางยงไมมการกำาหนดใหเปนมาตรฐาน แตสงคมมความรสกวาคาตอบแทนแพทย (doctor fee) ในปจจบนจะสงเกนสมควร ถงแมวาจะไมมการเรยกรองเงนโดยตรงแตผปวยรสกวาตนไมมทางเลอกโดยทถาไมจายเงนกอาจไมไดรบ บรการทด

แพทยในปจจบนมกไดประโยชนจากบรษทเวชภณฑหรอยา อาจเปนรปของของขวญเลกนอย, การสนบสนนใหเขารวมประชมหรอฝกอบรมทางวชาการ, หรอบางทอาจไดรบเงนเปนเปอรเซนตของราคาเวชภณฑทสงมาใชในโรงพยาบาล เปนทยอมรบกนวาบรษทผผลตเวชภณฑดงกลาวกจะผลกภาระมาใหประชาชนตองซอยาทแพงขน เสยคาตรวจรกษาทแพงขนเนองจากเครองมอแพทยมราคาแพง ประเดนนทำาใหเกดคำาถามขนวา ของขวญและผลประโยชนเหลานแพทยรบไดหรอไม? ถารบไดจะตองมเงอนไขอยางไร? ถารบไมไดเลยจะมผลทำาใหราคายาและเวชภณฑถกลงหรอไม? ในสภาพความเปนจรงคงตองพจารณาเปนรายๆ โดยดจากเจตนาทงของผใหและผรบและดวาเกดผลกระทบทเกดกบมาตรฐานการประกอบวชาชพหรอไม

๒. ปญหาสทธผปวยและการใหความยนยอม สทธของผปวยเปนองคประกอบหนงของสทธมนษยชน ซงไมอาจ

ถกเพกถอนได แตปญหาคอผปวยอาจไมตระหนกหรอไมทราบถงสทธของตนเอง ผปวยมสทธทจะรบหรอไมรบการดแลรกษาจากแพทยคนหนง ๆ ได มสทธทจะรและไดรบการอธบายใหเขาใจเกยวกบโรคของตนเองและแนวทางการรกษา มสทธทจะรกษาความลบเรองการเจบปวยของตนเอง รวมทงมสทธทจะเลอกวธการรกษารวมทงเลอกทจะรวมหรอไมรวมในโครงการวจยตาง ๆ ได

ในปจจบนในการทจะใหการดแลรกษาผปวย แพทยจะใหผปวยเซนใบยนยอม (informed consent) ซงหมายถงผปวยตองไดรบคำาอธบายพอเพยงจนเขาใจขนตอนตางๆ ,ประโยชนและผลเสยทอาจเกดขนไดจากการรกษา

ตลอดจนแผนการรกษาหากวาเปนโรคเรอรง และถาหากวาจะตองรบการผาตดกตองไดรบการอธบายถงรายละเอยดของการผาตดตลอดจนผลแทรกซอน ทอาจเกดขน

สำาหรบในประเทศไทย แพทยสภาไดประกาศคำาประกาศสทธของผปวยเมอ พ.ศ.๒๕๔๑ จำานวน ๑๐ ขอ ดงตอไปน (๑๐)

๑. ผปวยทกคนมสทธพนฐานทจะไดรบบรการดานสขภาพ ตามทบญญตไวในรฐธรรมนญ

๒. ผปวยมสทธทจะไดรบบรการจากผประกอบวชาชพดานสขภาพโดยไมมการเลอกปฏบตเนองจาก ความแตกตางดานฐานะ เชอชาต สญชาต ศาสนา สงคม ลทธการเมอง เพศ อาย และลกษณะ ของความเจบปวย

๓. ผปวยทขอรบบรการดานสขภาพมสทธทจะไดรบทราบขอมลอยางเพยงพอและเขาใจชดเจน จากผประกอบวชาชพดานสขภาพเพอใหผปวยสามารถเลอกตดสนใจในการยนยอมหรอไมยนยอมใหผ ประกอบวชาชพดานสขภาพปฏบตตอตน เวนแตเปนการชวยเหลอรบดวนหรอจำาเปน

๔. ผปวยทอยในภาวะเสยงอนตรายถงชวตมสทธทจะไดรบการชวยเหลอรบดวนจากผประกอบวชา ชพดานสขภาพโดยทนทตามความจำาเปนแกกรณ โดยไมคำานงวาผปวยจะรองขอความชวยเหลอ หรอไม

๕. ผปวยมสทธทจะไดรบทราบชอ สกล และประเภทของผประกอบวชาชพดานสขภาพทเปนผให บรการแกตน

๖. ผปวยมสทธทจะขอความเหนจากผประกอบวชาชพดานสขภาพอนทมไดเปนผใหบรการแกตน และมสทธในการขอเปลยนผใหบรการและสถานบรการได

๗. ผปวยมสทธทจะไดรบการปกปดขอมลเกยวกบตนเองจากผประกอบวชาชพดานสขภาพโดยเครง ครด เวนแตจะไดรบความยนยอมจากผปวยหรอการปฏบตหนาทตามกฏหมาย

๘. ผปวยมสทธทจะไดรบทราบขอมลอยางครบถวนในการตดสนใจเขารวมหรอถอนตวจากการเปนผถกทดลองในการทำาวจยของผประกอบวชาชพดานสขภาพ

๙. ผปวยมสทธทจะไดรบทราบขอมลเกยวกบการรกษาพยาบาลเฉพาะของตนทปรากฏในเวชระเบยนเมอรองขอ ทงนขอมลดงกลาวตองไมเปนการละเมดสทธสวนตวของบคคลอน

๑๐. บดามารดาหรอผแทนโดยชอบธรรมอาจใชสทธแทนผปวยทเปนเดกอายยงไมเกนสบแปดปบรบรณ ผบกพรองทางกายหรอจต ซงไมสามารถใชสทธดวยตนเองได

๓. ปญหาการทดลองในมนษย (human experiments) ปญหานเกดตงแตสมยโบราณเชนการใชนกโทษมาทดลองเชอโรค

หรอทดลองยา ในสมยสงครามโลกครงทสองมหลกฐานวาทางฝายเยอรมนใชชาวยวมาทดลองทางการแพทย บางกรณแพทยใชผปวยทางสมองหรอเดกพการทางสมองเพอเปน subject ในการทดลอง (๓) แมแตในปจจบนกยงมประเดนทวาประเทศทพฒนาแลวใชประชาชนในประเทศทดอยพฒนาเปน subject ในการทดลองทางการแพทย (๑๑,๑๒)

ดงทไดกลาวถงความสำาคญและศกดศรคณคาของความเปนมนษย โดยทมนษยตองปฏบตตอมนษยดวยกนอยางเทาเทยม ไมอาจใชมนษยเปนเครองมอเพอบรรลวตถประสงคอน (ดเรอง categorical imperative ของ Immanuel Kant) แตในบางกรณอาจมความจำาเปนทตองใชมนษยเปน subject เชนการทดลองประสทธภาพของวคซนทใหในคน ในกรณอยางนหากทดลองในสตวกไมสามารถหาขอสรปไดวาถามาใชกบคนจะมประสทธภาพเหมอนทใชใน สตวหรอไม ในปจจบนการทดลองในมนษยจะตองผานการพจารณาและไดรบความเหนชอบจากคณะกรรมการจรยธรรมเสยกอน และการทดลองนนจะตองไมเกดอนตรายตอผถกทดลองรวมทงตองไดรบความยนยอมโดยสมครใจจากผถกทดลอง (informed consent) อกดวย

๔. ปญหาเกยวกบโรคเอดส โรคเอดสเปนโรคทสงคมรงเกยจ (social stigma) และไดมการ

เลอกปฏบตตอผปวยโรคเอดสอยเสมอจนเกดเปนปญหาทางจรยธรรมขนหลายประเดน เชน

๔.๑ แพทยอาจเปลยนแผนการรกษาหากทราบวาผปวยตดเชอเอดส อาจมการยกเลกการผาตด หรอมการปฏเสธการรกษา

๔.๒ การสงตรวจเลอดหาเชอเอดสแลวนำามาเปนขอจำากดในการรบเขาทำางาน หรอรบเขาศกษาเลาเรยนตอ ในขณะเดยวกนหากพบวาลกจางหรอพนกงานหรอนกศกษามเชอเอดสกจะใหปลดออกไป

ทงสองประเดนเปนการละเมดสทธมนษยชนของผตดเชอและผปวยโรคเอดส ซงเปนการผดจรยธรรม แตในบางกรณกอาจเกดความยากลำาบากในการพจารณา ตวอยางเชน

ก. การรกษาความลบผปวย ในบางกรณผปวยโรคเอดสไมตองการใหแพทยบอกความจรงแกคสมรส ในกรณนแพทยจะตองตดสนใจวาจะเคารพสทธของผปวยโดยการไมบอกความจรง แตถาทำาเชนนกจะเปนการละเมดสทธของคสมรสของผปวย ซงกมสทธทจะรบรความจรงเนองจากเปนผทไดรบผลกระทบโดยตรง

ข. แพทย พยาบาล หรอนกศกษาแพทยทตดเชอเอดส จะสามารถปฏบตหนาทตอไปไดหรอไม หากพจารณาวาการปฏบตงานตอไปอาจเปนการแพรเชอไปยงผปวยได ตามสทธผปวย แพทย พยาบาล หรอนกศกษาแพทยเหลานกไมสามารถปฏบตหนาทได และถาหากแพทย พยาบาลตดเชอเอดสจากผปวย ในการปฏบตหนาทจะพจารณาอยางไร แพทยและพยาบาลดงกลาวจะมสทธของตนเองหรอไม อยางไร?

ค. การทดลองยารกษาโรคเอดสและวคซน ซงกำาลงเปนประเดนถกเถยงกนอยในขณะน หลายเรองเชนการให placebo แกหญงมครรภซงเปน control ในการศกษาประสทธภาพของ AZT ในการลด vertical transmission ของเชอ HIV ซงพจารณาดแลวอาจผดหลกจรยธรรมเนองจากมหลกฐานแนชดแลววาการใช AZT สามารถลด vertical transmission ของเชอ HIV ได การให placebo จงเปนการจำากดสทธของหญงตงครรภในกลม control ในการทจะไดรบประโยชนจากยา AZT (๑๑)

๕. ปญหาเกยวกบเทคโนโลยชวยการเจรญพนธ ความกาวหนาในดานการปฏสนธนอกรางกายและเทคโนโลยชวยการ

เจรญพนธทำาใหเกดปญหาทางจรยธรรมทไมเคยมมากอน เชน ๕.๑ การใช donor สำาหรบ sperm และ ovum ตลอดจนการใช

surrogate mother ซงมตวอยางการฟองรองเพอใหไดสทธพอแมเดก ๕.๒ ปญหาสทธของทายาท ดงมตวอยางของตวออนทถกแชแขงไว

ถาสามภรรยาทเปนพอแมเสยชวต ตวออนนนจะมสทธเปนทายาทรบมรดกไดหรอไม

๕.๓ ปญหาการทำาธรกจเกยวกบเทคโนโลยชวยการเจรญพนธ ซงเปนธรกจททำารายไดมหาศาล ดงทมขาววามนกธรกจดำาเนนกจการคดเลอก

นกศกษามหาวทยาลยทมรปรางหนาตาดไวเพอทำาหนาทเปน donor ของ sperm หรอ ovum ตาม order ของลกคา

๖. ปญหาเกยวกบการปลกถายอวยวะ ปญหานอาจรวมถงการทำา renal dialysis ดวย ซงประเดนกคอวา

อปสงคมากกวาอปทาน และกระบวนการรกษาตองใชจายเงนมาก ผปวยโรคไตวาย มจำานวนมากเกนกวาเครองฟอกไต จะใชเกณฑอะไรมาตดสนวาใครควรไดรบบรการ คนจนไมมเงนจะมสทธไดรบบรการหรอไม และถามสทธตามสทธมนษยชน ใครจะเปนผจายเงนให?

กรณของการปลกถายอวยวะกเชนกน ผปวยทตองการไดรบการปลกถายอวยวะมอยเปนจำานวนมาก แตอวยวะทจะใชไดกลบมไมพอเพยง เคยมขาวของกระบวนการขโมยไตจากผปวยในโรงพยาบาล หรอมการซอขายไตในราคาสงจนเปนการประมลกน หรอมการประกาศขายไตเนองจากมฐานะยากจน ทงหมดนเปนปญหาทางจรยธรรมทตองระมดระวงในการประพฤตปฏบต โดยทบางทกตองพจารณาเปนรายๆไป

๗. ปญหาเรองของวศวกรรมทางพนธกรรม (genetic engineering)

เทคโนโลยทางวศวกรรมพนธกรรมในปจจบนเชน recombinant DNA สามารถนำามาใชใหเกดประโยชนทางการแพทยมากมายเชน ผลตวคซนรกษาโรค ผลตยาใหม หรอแมกระทงรกษาโรคทางพนธกรรมบางโรคได แตกมคำาถามวาขอบเขตของการดดแปลงรหสพนธควรอยทใด? เปนไปไดทการแปลง genetic code อาจเกดสงมชวตใหมทเปนอนตรายตอมนษย เชนอาจเกดแบคทเรยสายพนธใหมทมนษยไมมภมตานทานและไมมยารกษา ในปจจบนมโครงการศกษารหสพนธของมนษย (Human Genome Project) ดำาเนนการโดย National Institute of Health ประเทศสหรฐอเมรกา ซงถาสำาเรจสมบรณกจะสามารถใหขอมลในอนาคตของมนษยแตละคนไดตงแตยงอยในครรภมารดา โดยการใชเทคโนโลยของ prenatal &preconceptional diagnosis ซงปญหาทจะตามมาคอการเลอกทจะทำาแทงตวออนทมคณสมบตไมเปนไปตามตองการ ประเดนนจะเปนปญหาสำาคญในทางจรยธรรม เพราะจะตองพจารณาลงในรายละเอยดวา ตวออนประเภทใดทสมควรจะทำาแทงและตองมคณสมบตอะไรบาง และใครจะเปนผกำาหนดคณสมบตเหลานน

ปญหาของเทคโนโลยทางวศวกรรมทางพนธกรรมยงกาวไปถงการ cloning มนษยซงอาจเกดขนในอนาคตอนใกลน และกจะทำาใหเกดปญหาทางจรยธรรมอยางมาก ในหลายประเทศจงออกกฏหมายหามการโคลนนงมนษย

๘. ปญหาการทำาแทง การทำาแทงเปนประเดนถกเถยงทางจรยธรรมมาเปนเวลานานแลว

ในสมยฮปโปเครตส การทำาแทงถอเปนการผดจรยธรรมวชาชพ ในทางครสตศาสนาถอเปนบาปหนก และหากจะพจารณาโดยใชหลกสทธมนษยชนแลว ตวออนหรอทารกในครรภกมสทธในการเปนมนษย แตสทธอนนถกลบลาง (override) โดยสทธของหญงทตงครรภ ไดหรอไม? ในสหรฐอเมรกากฏหมายเกยวกบการทำาแทงในแตละรฐกแตกตางกนไป ศาลฎกา (Supreme Court) ของสหรฐอเมรกาไดมคำาวนจฉยใหหญงตงครรภสามารถทำาแทงไดตามความตองการในปค.ศ. ๑๙๗๓ ซงเปนผลสบเนองมาจากประเดนทางการเมองในสมยนน แตกไดรบการคดคาน ประทวงตลอดจนมการกอวนาศกรรมสถานททำาแทงเรอยมา ประเทศในแถบอาเซยสวนใหญมขอจำากดทางกฎหมายเกยวกบการทำาแทงโดยใหทำาไดเฉพาะมขอบงทางการแพทยหรอเปนการตงครรภจากอาชญากรรมทางเพศ แตกมกระแสทตองการใหมการปรบปรง แกไขกฎหมายทำาแทงใหผอนปรนมากขน

ในปจจบนประเดนทางการแพทยทถกยกขนมาเปนเหตผลในการทำาแทงไดแก ทารกมความผดปกต หรอเปนพาหะของโรคราย หรอแมกระทงตรวจพบวามเพศไมเปนไปตามตองการ และในอนาคตอาจใชขอมลทไดจาก Human Genome Project มาเปนขอกำาหนดในการทำาแทงไดอกหากวาทารกในครรภมรหสพนธทไมเปนไปตามตองการ คงเปนประเดนทสำาคญทางจรยธรรมในอนาคต

๙. ปญหาการดแลผปวยใกลตายและการชวยใหผปวยฆาตวตาย (Euthanasia)

สทธในการมชวต (right to life) เปนสทธพนฐานอกประการหนงของมนษย ปญหาทางจรยธรรมเกดขนเมอมนษยตองการสละสทธนไดหรอไม? อกปญหาหนงคอสทธนถกลบลางไดหรอไม? ในบางประเทศไมมบทลงโทษโดยการประหารชวต เนองจากถอวาสทธนไมอาจถกลบลางได แนวคดทางศาสนาครสตและอสลามถอวาชวตเปนของพระเจา ไมใชเปนของมนษย ดงนนการทมนษยจะทำาลายชวตตนเองจงถอวาเปนบาปหนก

ในบางกรณผปวยทเปนโรคเรอรงอาจแสดงความจำานงทจะไมรบการชวยชวตใด ๆ รวมทงปฏเสธการใชเครองมอยดชวต ในกรณนหากแพทยปฏบตตามความตองการของผปวยจะถอเปนการผดจรยธรรมหรอไม? ในกรณผปวยสมองตาย และมชวตอยไดดวยเครองมอยดชวต ถาญาตตองการใหแพทยถอดเครองมอยดชวตออก แพทยจะทำาไดหรอไม? และถาผปวยใกลตายขอใหแพทยยตชวตของตนเพอจะไดไมตองทกขทรมาน แพทยจะทำาไดหรอไม?

ในสมยกรกโบราณ มการปฏบตเกยวกบ euthanasia อยบาง กฏหมายของชาวสปาตารยนยอมใหฆาทารกทเกดมาแลวดออนแอไมแขงแรง (Sparta infanticide) โสเครตสและเพลโตกมหลกฐานวาสนบสนนเรอง euthanasia ในบางกรณ ในสงคมโบราณบางแหงมการใหผสงอายสมครใจทจะตายได มการจดตงองคกรทสนบสนนเรอง euthanasia ขนในประเทศองกฤษในป ค.ศ.๑๙๓๕ และในสหรฐอเมรกา ในป ค.ศ. ๑๙๓๘ ในชวงสงครามโลกครงทสองมการตง euthanasia committee ขนในประเทศเยอรมน เพอพจารณายตชวตของพลเมองทไรประโยชนและเปนภาระของประเทศ (๓)

ในประเทศออสเตรเลยเมอไมนานมานเคยมขาวการออกกฎหมายเรองอนญาตใหมการชวยผปวยฆาตวตาย แตไดรบการตอตานอยางหนกจนตองยกเลกไปในทสด

ในประเทศสหรฐอเมรกา ในบางรฐมการใหผปวยใกลตายแสดงเจตนาไดวาจะไมยอมรบการชวยชวตหรอเครองมอยดชวต เรยกกรณนวา passive euthanasia แตการชวยใหผปวยฆาตวตาย หรอ active euthanasia นนยงเปนประเดนทถกเถยงกนอย (๓)

สรป แมวาทฤษฎในทางจรยศาสตรจะมหลายทฤษฎ และอาจมขอแตกตาง

กนบางในประเดนปลกยอย แตกมเปาหมายรวมอยเหมอนๆกน นนคอเปนแนวทางใหมนษยไดประพฤตปฏบตตวอยางดงามสมศกดศรของความเปนมนษย ไมเบยดเบยนเอารดเอาเปรยบซงกนและกน และอยรวมกนเปนสงคมไดอยางมสนตสข ผทประกอบวชาชพนอกจากจะตองยดถอแนวจรยธรรมของบคคลทวไปแลวยงตองปฏบตตามจรยธรรมวชาชพทไดใหคำาปฏญาณไวดวย แพทยนอกจากจะเปนคนดในสงคมแลวยงตองเปนแพทยทดอกดวย การทแพทยยดหลกจรยธรรมวชาชพแพทยอยางมนคง กจะทำาใหแพทยไดรบการ

ยอมรบและยกยองจากสงคม วชาชพแพทยยอมจะมความสงสงและเปนทเคารพนบถอของประชาชน

References ๑. พจนานกรมฉบบราชบณฑตสถาน พ.ศ.๒๕๒๕ พมพครงท ๕ พ.ศ.๒๕๓๘.

กรงเทพมหานคร: บรษท อกษรเจรญทศน อจท.จำากด, ๒๕๒๕:๒๑๗, ๗๕๔.

๒. Hornby AS, Gatenby EV, Wakefield H. The Advanced Learner’s Dictionary of Current English 2nd edition. London : Oxford University Press, 1968 : 336, 773.

๓. Microsoft Corporation. Medical ethics. Microsoft Encarta 97 Encyclopedia CD ROM, Microsoft Corporation , U.S.A. 1996.

๔. Brody BA, Engelhardt Jr HT. Bioethics: reading and cases. Englewood Cliffs, New Jersey: Prentice-Hall, 1987: 34-41.

๕. เนองนอย บณยเนตร. จรยศาสตรสภาพแวดลอม : โลกทศนในพทธปรชญาและปรชญาตะวนตก. กรงเทพฯ: สำานกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๓๗ :๑-๑๒.

๖. วรยา ชนวรรโณ. จรยธรรมในวชาชพ. ใน: จรยธรรมในวชาชพ ชดบทความประกอบการสมมนา เรอง จรยธรรมในวชาชพ ๒๖“ ” -๒๗ มนาคม พ.ศ.๒๕๔๑ หองราชเทวแกรนดบอลรม โรงแรมเอเชย ถนนพญาไท กรงเทพมหานคร โดยการสนบสนนของสำานกงานกองทนสนบสนนการวจย.

๗. "หลกราชการ" พระราชนพนธของพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวรชกาลท ๖. ใน :ขอบงคบก.พ.วาดวยจรรยาบรรณขาราชการพลเรอน พ.ศ.๒๕๓๗, สำานกงานขาราชการพลเรอน.

๘. วรช ทงวชรกล. จรยธรรมในวชาชพแพทย. ใน: จรยธรรมในวชาชพ ชดบทความประกอบการสมมนาเรอง จรยธรรมในวชาชพ ๒๖“ ” -๒๗ มนาคม พ.ศ.๒๕๔๑ หองราชเทวแกรนดบอลรม โรงแรมเอเชย ถนนพญาไท กรงเทพมหานคร โดยการสนบสนนของสำานกงานกองทนสนบสนนการวจย.

๙. Sutcliffe J, Duin N. A history of medicine from prehistory to the year 2020. New York : Barnes & Noble Books, 1992 : 8-12.

๑๐. แพทยสภา. คำาประกาศสทธผปวย. จดหมายขาวแพทยสภา ปท ๕ ฉบบท ๔, เมษายน ๒๕๔๑.

๑๑ Laurie P, Wolfe SM. Unethical trials of interventions to reduce perinatal transmission of the human immuno deficiency virus in developing countries. N Engl J Med 997 ; 337 :853-6.

๑๒. Angell M. The ethics of clinical research in the third world. N Engl J Med 1997; 337 :847-9.

***ทมา :

http://www.mahidol.ac.th/mahidol/ra/raog/ethic1.html