เรื่อง/ภาพ : ธเนตร อินทร์สุวรรณD e s t i n a t i o nเอสเอ็มอี สัญจร

ผลิตภัณฑ์ที่ได้จากการแปรรูปเกษตรมีความสำาคัญต่อความเป็นอยู่ของเกษตรกรเป็นอย่างมาก เนื่องจากพืชผลไมส่ามารถเกบ็เกีย่วได้ทกุฤดู ดังนัน้การแปรรูปจงึเปน็อกีชอ่งทางของการสรา้งรายได้เสริมในยามวา่งเวน้จากการทำาสวนไร่นา มาแปรรูปผลิตภัณฑ์ขาย นอกจากจะเป็นอาชีพเสริมแล้วยังเป็นการเพิ่มมูลค่าสินค้าเกษตรได้อีกด้วย

เยือนสมุทรสงคราม กับ ธ.ก.ส.ชิมน้ำ�ต�ลมะพร้�วหอมช้อปผลิตภัณฑ์จากเกลือสมุทร

SMEs สัญจร ฉบับนี้จึงถือโอกาสร่วมทางกับ ธ.ก.ส. เยือนจังหวัดสมุทรสงคราม ไปดูแหล่งแปรรูปเกษตรขึ้นชื่อ อย่างน�้าตาลมะพร้าว ผลิตภัณฑ์จากวิสาหกิจชุมชนกลุ่มน�้าตาลปลอดสารพิษ ต.คลองเขนิและผลติภณัฑ์แปรรปูเกลอืสมทุรจากกลุม่ วสิาหกจิชมุชนแม่บ้านเกษตรกรเกลือสมุทร ต.บางแก้ว ที่สร้างรายได้เสริมให้กับสมาชกิเมื่อว่างเว้นจากงานหลกั

จะเห็นได้ว่าระยะหลังมานี้หน่วยงานราชการได้เข้ามามีส่วนผลักดันให้เกษตรกรหันมาแปรรูปพืชผลเกษตรกันมากขึ้น โดยตระหนกัถงึความเดอืดร้อนของพี่น้องประชาชนที่ได้รบัผลกระทบจากราคาพืชผลตกต�่า ไม่ว่าจะเป็นการจัดตั้งสินค้าหนึ่งต�าบลหนึ่งผลติภณัฑ์ โดยมอบหมายให้หน่วยงานที่เกี่ยวข้องเข้ามาดแูลส่งเสรมิ รวมทั้งแหล่งเงินทุนกู้ยืมดอกเบี้ยต�่า อย่าง ธนาคารเพื่อการเกษตรและสหกรณ์การเกษตรหรือ ธ.ก.ส. ที่นอกจากจะเข้ามาสนับสนุน ทนุกู้ยมืให้กบัเกษตรกรแล้ว ยงัช่วยเหลอืในเรื่องขององค์ความรู้ ทั้งการผลติ การบรหิารจดัการ รวมถงึการท�าตลาด นบัเป็นอกีก้าวของการพฒันาเกษตรไทยให้มรีายได้ตลอดทั้งปี

ล่าสดุ ธ.ก.ส. ได้จดักจิกรรม สื่อมวลชนสญัจรมุง่หน้าสูจ่งัหวดัสมทุรสงคราม จงัหวดัที่มคีวามอดุมสมบรูณท์างทรพัยากรธรรมชาติสิ่งแวดล้อมและมชีายฝั่งทะเลตดิอ่าวไทยยาวประมาณ 23 กโิลเมตร มทีั้งสถานที่ท่องเที่ยวที่มนีกัท่องเที่ยวแวะเวยีนมาตลอดทั้งปี ที่ส�าคญัเป็นแหล่งอาหารทะเลสดขึ้นชื่อ ไม่ว่าจะเป็น กุ้งสดตวัเท่าแขน หอยทะเลสดใหญ่ ปูทะเลก้ามโต และน�้าจิ้มซีฟู้ดรสเด็ด กับบรรยากาศชวิๆ รมิอ่าวไทย

40 July 2013

ตามเส้นทางบนถนนปูน ดาวโด่ง-บ้านปรก ที่ทอดยาวเข้าไปในสวนมะพร้าวกว่า 4 กิโลเมตรจากถนนด�าเนินบางแพร เป็นที่ตั้งของโรงน�้าตาลมะพร้าวแท้ น้องติ๋ม แม่กลอง ภายในมเีตาส�าหรบัเคี่ยวน�้าตาลขนาดใหญ่แบบดั้งเดิมที่เกิดจากภูมิปัญญาของคนยุคก่อนตกทอดสู่ปัจจบุนั ควนัที่พวยพุ่งเหนอืโคที่สานจากไม้ไผ่ เกดิจากการเคี่ยวน�้าตาลจนเดือด ต้องมีคนคอยตักน�้าตาลที่ล้นอยู่ตลอดเวลา ก่อนจะน�าไปพักให้แห้งเพื่อรอการปั้น ก�ำนันสมชำย ตันตระกูล ผู้ก่อตั้งกลุ่มฯ บอกว่า ต้องเฝ้าน�้าตาลอยู่ตลอดทั้งวนั เนื่องจากต้องรบีเคี่ยวก่อนน�้าตาลสดจะจบัตวัเป็นก้อน ซึ่งจะท�าให้เสยีรสชาติ

วิสาหกิจชุมชนกลุ่มน�้าตาลปลอดสารพิษ ก่อตั้งขึ้นตั้งแต่ปี 2549 เพื่อเป็นแหล่งแปรรูปน�้าตาลมะพร้าวปลอดสารพิษ และจัดจ�าหน่ายภายใต้ชื่อ น�้าตาลมะพร้าวแท้น้องติ๋มแม่กลอง มีสมาชิกจ�านวน 28 ครัวเรือน โดยมีวัตถุประสงค์ต้องการให้เป็นแหล่งสร้างรายได้ให้กบัชาวบ้านหมู่ 7 ต.คลองเขนิ นอกเหนอืจากอาชพีหลกัคอืการปลูกมะพร้าวขาย

ในแต่ละวันจะมีน�้าตาลสดหมุนเวียนเข้ามาไม่ขาด สามารถผลิตน�้าตาลได้ประมาณ 600-700 กิโลกรัมต่อวัน แต่ก็ขึ้นอยู่กับว่า ช่วงไหนน�้าตาลออกดอกและให้ผลผลติมากน้อยแล้วแต่ช่วงไม่เท่ากนั โดยจะรบัซื้อน�้าตาลสดจากสมาชกิ ในราคาปี๊บละ 70 บาท

ส่วนการผลติน�้าตาลมะพร้าวเริ่มตั้งแต่การเลอืกพนัธุม์ะพร้าว ควรเป ็นพันธุ ์ต ้นเตี้ยและให้น�้าตาลมาก เช ่นพันธุ ์หมูสี่หม ้อ พนัธุส์ายน�้าผึ้ง จากนั้นท�าการขดุหลมุกว้างประมาณ 40-50 เซนตเิมตร ลึกประมาณ 50 เซนติเมตร รองก้นหลุมด้วยดินโคลนในท้องร่อง จากนั้นน�ามะพร้าวที่เตรยีมไว้ปลูก กลบดนิ รดน�้า หลงัจากปลูกได้ประมาณ 2-3 ปี มะพร้าวจะเริ่มตกจั่น ถือเป็นการเริ่มต้นการให้ผลผลติของน�้าตาลมะพร้าว

เมื่อมะพร้าวเริ่มให้ผลผลิต ต่อมาคือการขึ้นน�้าตาลมะพร้าว ขั้นตอนแรกจะน�าพองไปพาดที่ต้นมะพร้าวเพื่อขึ้นไปเกบ็น�้าตาล จากนั้นเลือกจั่นหรือวงมะพร้าวที่เหมาะสมแล้วใช้มีดเฉือนปลายจั่นทิ้งประมาณ 10-15 เซนตเิมตร แล้วเอาเชอืกมดักลางจั่นแล้วโน้มให้จั่นเอนลงมา พอที่จะเอากระบอกรองน�้าตาลได้ หลังจากนั้นประมาณ 10 วนั ท�าการลอกเปลอืกหรอืปอกเปลอืกจั่นมะพร้าวออกแล้วน�าเชอืกมามัดใหม่เป็นเปราะๆ ประมาณ 5 เปราะ เพื่อไม่ให้จั่นมะพร้าว แตกออก แล้วเอามีดปาดจั่นมะพร้าวประมาณ 2-3 มม. แล้วน�ากระบอกกรองน�้าตาลที่ใส่พยอมเลก็น้อยไปสวมจั่นมะพร้าว และต้อง

หมั่นเปลี่ยนกระบอกทุกๆ วัน เช้า-บ่าย การเปลี่ยนกระบอกต้อง ปาดจั่นประมาณ 2-3 มม. ทกุครั้ง

หลังจากที่ได้น�้าตาลสดมาแล้ว ต่อไปเป็นการเคี่ยวน�้าตาลมะพรา้ว เริ่มจากรวมน�้าตาลสดเทลงในภาชนะวดัปรมิาณ (ป๊ีบ) จากนั้นเทน�้าตาลลงกระทะใบบัวโดยใช้กระชอนพาดปากกระทะ ปูด้วยผ้าขาวบางเพื่อกรองเอาไม้พะยอมออก จากนั้นน�ามาเคี่ยวจนน�้าตาลเป็นฟอง ช้อนฟองทิ้งจนหมดเคี่ยวต่อไปเรื่อยๆ จนน�้าตาลเดอืดจงึใช้โคครอบกนัน�้าตาลล้น เคี่ยวประมาณ 60-70 นาท ี(ขึ้นอยูก่บัความร้อนของเตาและปริมาณน�้าตาลสด) พอน�้าตาลเริ่มเป็นยางมะตูมให้ ใช้ไฟอ่อนๆ ก่อนรมิเป็นสแีดงให้ยกลง จากนั้นใช้เหลก็กระทุ้งหรอืใช้เครื่องป่ันน�้าตาลวนี�้าตาลให้แห้งประมาณ 10-15 นาท ีแล้วใช้เบยีนขอดน�้าตาลรวม หยอดน�้าตาลลงในแม่พมิพ์หรอืภาชนะ รอจนน�้าตาลแห้งประมาณ 20 นาทีแล้วแกะออก แล้วน�ามาบรรจุใส่ถุงที่เตรียมไว้ เป็นอนัเสรจ็ขั้นตอน

น�้าตาลมะพร้าวที่ได้จึงมีรสชาติหอมหวาน มีเนื้อน�้าตาลนุ่มละเอยีดไม่จบัตวักนัเป็นก้อน หากไม่ใช่น�้าตาลมะพร้าวแท้ รสชาตจิะหวานโดดเหมือนน�้าตาลทราย ไม่มีกลิ่นหอม เนื้อไม่ละเอียดและ ค่อนข้างแข็ง ที่ส�าคัญน�้าตาลมะพร้าวน้องติ๋มไม่มีสารเคมีเจือปน จงึกลายเป็นของดขีึ้นชื่อของจงัหวดัสมทุรสงครามก�านนัสมชาย ตนัตระกูล

กรกฎาคม 2556 41

ด้านการจ�าหน่ายนั้น ได้แบ่งเป็น 2 แบบ ได้แก่ น�้าตาลก้อน ราคากิโลกรัมละ 35-40 บาทต่อถุง ซึ่งมีราคาแพงกว่าน�้าตาลปึก ที่จ�าหน่ายอยู่ที่กโิลกรมัละ 30 บาท เนื่องจากมกีรรมวธิกีารท�าที่นานกว่า รวมถงึต้นทนุด้านแพค็เกจจิ้งด้วย โดยมลีูกค้าประจ�าในหลายๆ จงัหวดั เช่น อยธุยา ปทมุธาน ีนครปฐม กาญจนบรุ ีสพุรรณบรุ ีและกรงุเทพฯ ซึ่งสร้างรายได้ให้กบัชาว ต.คลองเขนิ ได้เป็นกอบเป็นก�า

หลงัจากที่เอรด็อร่อยกบัน�้าตาลมะพร้าวแล้ว จดุหมายต่อไปของคณะสื่อมวลชนสญัจร คอื แหล่งแปรรปูผลติภณัฑ์จากเกลอืสมทุร ซึ่งใช้ระยะเวลาเดินทางไม่ถึง 2 ชั่วโมงจากโรงน�้าตาลมะพร้าว ที่นี่เป็นแหล่งผลติสนิค้าจากเกลอืขึ้นชื่อ มทีั้งดอกเกลอื เกลอืจดื แป้งโบราณ สบู่เกลือ ฯลฯ ส่งขายไปยังสถานที่ท่องเที่ยวต่างๆ ทั่วประเทศ สร้างรายได้เสรมิให้กบัผู้ท�านาเกลอืใน ต.บางแก้ว

บ้านชั้นเดียวตั้งตระหง่านอยู่ริมนาเกลือที่เต็มไปด้วยน�้าเค็ม ถูกสร้างขึ้นเพื่อโชว์สินค้าที่ได้จากเกลือสมุทรที่บรรจุอยู่ในกระปุกอย่างสวยงามเรยีงรายอยูบ่นชั้นโชว์ พร้อมโปสเตอร์บอกที่มาที่ไปของผลติภณัฑ์ มทีั้งแป้งโบราณ สบู่เหลว รวมถงึผลติภณัฑ์จากเกลอือกีหลายชนดิ ซึ่งสนิค้าทั้งหลายเหล่านี้เป็นภมูปัิญญาของวสิาหกจิชมุชนแม่บ้านเกษตรกรเกลอืสมทุร ต.บางแก้ว เกดิจากการรวมตวักนัของผู้ท�านาเกลอืจ�านวน 41 คน ตั้งแต่ปี 2548 โดยได้รบัการสนบัสนนุทนุจาก SML จึงน�ามาต่อยอดคิดค้นผลิตภัณฑ์จากเกลือสมุทร เพื่อเป็นการสร้างรายได้เสรมิเมื่อว่างเว้นจากการท�านาเกลอื

คณุนงนชุ เจรญิฤทธิ ์ประธานและผูก่้อตั้งกลุม่ฯ เล่าว่า การท�านาเกลอืนั้นจะท�าได้แค่ 4 เดอืน ตั้งแต่ มกราคม – เมษายน อกี 8 เดอืน เกษตรกรกว่็างงานกนั จงึต้องการหารายได้เสรมิ ซึ่งในชมุชนก็มีแต่เกลืออย่างเดียว จึงคิดว่าน่าจะมาท�าเกี่ยวกับเกลือ หลังจาก ที่มกีารรวมกลุม่ ทางเกษตรจงัหวดักย็ื่นมอืเข้ามาช่วยโดยอบรมความรู้ เกี่ยวกับพืชสมุนไพร 8 ชนิดที่ท�าจากเกลือ จากนั้นก็กลับมาคิดค้นและต่อยอด จนกลายเป็นผลติภณัฑ์จากเกลอือย่างที่เหน็ เช่น แป้งเหงอืกปลาหมอ แป้งไพร แป้งขมิ้นที่เขานยิมใช้กนัทั่วไป

ปัจจบุนัมผีูท้ี่สนใจเข้ามาศกึษาดงูาน ผลติภณัฑ์จากเกลอืสมทุร เนื่องจากเป็นผลติภณัฑ์ใหม่ ขณะนี้มสีมาชกิทั้งหมด 63 คน จ�าแนกเป็น 3 กลุม่ กค็อื ฝ่ายบรหิารกค็อื คณะกรรมการ แล้วกฝ่็ายการตลาดกค็อื คนในชมุชนเอาออกไปขายที่ถนนพระรามสองแล้วกต็ามต่างจงัหวดั ส่วนอกีกลุ่มคอืผู้สูงอายทุ�าหน้าที่บรรจุ

ผลติภณัฑ์ชนดิแรก ได้แก่ ดอกเกลอื มรีสชาตทิี่ว่าเคม็ออกหวาน เอาไปล้างผกัล้างปลากไ็ม่เน่า ดอกผกัดองปลา มคีณุสมบตัลิะลายง่าย ต่อมาได้พฒันาเกี่ยวกบัเกลอื เกลอืเมด็ โดยน�ามาแยกเปน็เกลอืตวัผู้เกลอืตวัเมยี โดยเกลอืตวัผู้จะเกดิทหีลงัเกลอืตวัเมยี เกลอืตวัเมยีจะมีลักษณะเป็นวงกลมๆ ซึ่งจะเกิดผลึกก่อนเกลือตัวผู้มักน�าไปใช้ในอุตสาหกรรมทั่วไป แต่ตัวผู ้จะมีผลึกที่ต ่อขึ้นมาเป็นแกนยาว เป็นชั้นๆ มกัน�าไปเป็นส่วนผสมของยา

ส่วนสนิค้าที่นบัว่าขายดคีอืแป้งโบราณ กบัสบูเ่กลอื โดยสบูเ่กลอืเป็นลักษณะสบู่เหลว ช่วยในเรื่องของการบ�ารุงผิว ขจัดสิว ท�าให้ ผิวหน้าสะอาด โดยมีส่วนผสมของเกลือจืดผสมกับสมุนไพรหลากหลายชนิดเช่น ขมิ้น และไพรต่างๆ ส่วนแป้งโบราณมีคุณสมบัต ิ ลดความคนัแก้ผดผื่น สนนราคาสบูเ่หลวอยูท่ี่ 50 บาท ส่วนแป้งโบราณ อยู่ที่ 35 บาท

ส�าหรับช่องทางการจ�าหน่ายปัจจุบันจ�าหน่ายอยู่บริเวณ ถนนพระราม 2 และมอีอเดอร์จากต่างจงัหวดัที่โทรสั่งเข้ามานอกจากนี้ยงัจ�าหน่ายผ่านเวบ็ไซต์ โดยสร้างรายได้ให้กบักลุม่ไม่ต�่ากว่าเดอืนละ 20,000 บาทต่อเดอืน ซึ่งเป็นรายได้เสรมิให้กบักลุ่มที่ว่างเว้นจากการท�านาเกลอื

คณุนงนชุ เจรญิฤทธิ์

นับเป็นอีกหน่ึงตัวอย่ำงของเกษตรกรในจังหวัดสมุทรสงครำมที่ได้รับกำรสนับสนุนดูแลอย่ำงใกล้ชิดจำก ธ.ก.ส. ให้สำมำรถต่อยอด สร้ำงอำชีพ ให้กับคนในชุมชนได้มีงำนท�ำ มรีำยได้เลีย้งครอบครวั หำกสนใจสัง่ซือ้น�ำ้ตำลมะพร้ำวแท้ น้องติม๋แม่กลอง โทร. 08-1943-3630, ผลติภณัฑ์จำกเกลือสมุทร โทร. 0-3472-3549, 08-9613-1496