98 2

+20°..+18°+14°.. +12°

–

–

2

:

///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

/////////////////////////////////////////////////////

Бейсенбі, 4 қыркүйек күні сағат 10.00-11.00 аралығында Астана қаласы Мәдениет басқармасының басшысы Болат МАЖАҒҰЛОВ бұқарамен тікелей тілдесуге шығады.Толғандырып жүрген сауалдарыңыз болса, 55-67-64 телефонына хабарласуға болады.

5 6-7

« 1 0 0 м е к т е п , 1 0 0 а у р у х а н а » бағдарламасымен бой көтерген жаңа білім беру ордасы 1200 орынға лайықталған. Бүгінгі күнге 600-ден астам оқушыны қабылдаған оқу орнында 45 мұғалім жұмыс істейді.

« Мектебіміз өте сапа л ы са л ынған. Жоғары деңгейлі, жоғары, бірінші санат-ты ұстаздарымыз бар. Кабинеттеріміздің барлығы интерактивті құрал-жабдықтармен жабдықталған. Атауына сәйкес физика-техникалық бағытты дамытамыз деп отырмыз. Германиядан ең соңғы үлгідегі робототехника алынып жатыр. Сонымен қатар, жаратылыста-ну пәндері бойынша виртуалды зертханамыз, заманға сай ғылымды меңгеруге мүмкіндік беретін PASCO сандық лабораториясы, 3D фильмдер оқушылардың сапалы білім алу-ына жағдай жасайды деп есептеймін. Жаңа білім ордасы отандық және шетелдік үздік педагогикалық тәжірибені жинақтап, тара-

Айсұлу Сейдахметова жетекшілік ететін 1 «в» сыныбына кіріп шықтық. 32 оқушы оң қолдарын жүрек тұсына қойып, ҚР Әнұранын орындады. Отан, Ата заң, Елбасы туралы өлеңдер оқылды. Ең бастысы, мұғалімнің қойған сұрақтары жауапсыз қалмады. Балалар зор құлшыныспен тақтаға шығып, Мемлекеттік рәміздердің авторларын атап, мән-мағынасын ашып, суреттеп берді. Сондай-ақ, мектепте қалай жүріп-тұру керек екендігін де білетін болып шықты.

Енді, мектеп жаңалығына көшелік. «1200 оқушыға арналған мектептің оқу кабинеттері жаңа заманға сай техникалық құрылғылармен жабдықталған. Сондай-ақ, технология сабағына қажетті ағаш өңдеу, іс тігу шеберханалары да бар.

Оқу ордасына «Жағалау» тұрғын үй кешенінде, мектеп аумағындағы шағын аудандарда тұратын оқушылар қабылданып жатыр. Алыс жерлерде тұратын оқушыларды тасымалдау үшін 4 авто-бус бөлініп отыр» дейді Білім басқармасының бөлім басшысы Мәдина Тасжанқызы. Ал, №78 мектеп-гимназияның директоры Жанар Жұмабекованың айтуынша, оқуға әзірге бар-жоғы 255 оқушы қабылданыпты. 45 мұғалімнің 25-ін колледж, жоғары оқу орындарын үздік тәмамдаған жас мамандар құрайды. Жаңа білім ордасы 1-сыныптан ағылшын, неміс, француз тілдерін, ал 5-сыныптан бастап Қазақстан та-рихы пәні тереңдетіп оқытатын гуманитарлық бағыттағы мектеп-гимназия болмақ.

Мәдина ЖАҚЫП

(Басы 1-бетте)–Биылғы Білім күнінде еліміздегі барлық

7 600 мектепте 2 млн 600 мың бала мектеп-ке барды. Соның ішінде 300 мың оқушы партаға алғаш рет отырды. Бұл өткен жыл-мен салыстырғанда 70 мыңға көп. Мұның өзі жастарымыздың өсіп келе жатқанын, халқымыздың саны көбейіп келе жатқанының көрсеткіші, - деді құттықтау сөзінде Президент.

Елбасы Тәуелсіздік жылдарында бір мыңдай мектеп іске қосылғанын айта келіп, соның ішінде 150-і биыл пайдалануға берілетінін жеткізді. Ал биылғы 1 қыркүйекте еліміз бойынша 63 жаңа мектеп оқушыларға есігін айқара ашыпты.

Мемлекет басшысы еліміздің болашағы – мұғалімдердің қолында екендігін айта келе, рес-публика мектептерінде 300 мың ұстаз жұмыс істейтінін, соның 11 мыңнан астамы елордада еңбек етіп жатқанын атап өтті.

– Б і з б а л а л а рд ы п а т р и о т т ы қ п е н толеранттылық рухында тәрбиелей білуіміз керек. Олар достыққа адал болып, ата-ана мен үлкендерді құрметтейтін азаматтар бол-ып өсуге тиіс. Ортақ қоғамдағы ешқашан мәнін жоғалтпайтын құндылықтарды өскелең ұрпаққа мирас ету – парызымыз. Барша қазақстандықтарды бүгінгі Білім күнімен құттықтаймын. Балаларымыз, жастары-мыз бақытты болсын! Солардың бағы мен болашағы үшін біз 2050 бағдарламасын жасадық. Қазіргі ұрпағымыз өсіп-жетілемін дегенше, бағдарламамыздағы міндет-мақсаттар да орындалып бітеді. Демек, оның жемісін жастарымыз көретін болады, - деді Нұрсұлтан Назарбаев.

Мемлекет басшысы аралап көрген Есілдің сол жағалауындағы №75 көп салалы мектеп 1300 оқушыға арналған екен. Жаңа мектеп 1313 оқушыға есiгiн ашып отыр. Бастан-аяқ

заманауи құрылғылармен жабдықталған білім ошағында 56 сынып бөлмесі, ат шаптырым мәжіліс залы, электрондық абонементтiк кiтапхана бар. Бұған қоса, оқушылардың

тәжірибесін шыңдауға арналған ғарыш, медицина, педагогикалық және ақпараттық технологиялық зертханалар мен лекциялық сы-ныптар орналасқан. Бұл кабинеттердің түгелі сабаққа қажетті құрылғылармен қамтамасыз етіліпті.

Е лб ас ы м е к теп т і ң м ұ ға л і м де р і м е н оқушыларына білімге, мамандық таңдауға қатысты дәріс оқып, «Қазақстан – 2050» стратегиясына қатысты ашық сабаққа қатысты.

Мұғалімдермен әңгімелесіп, жеткін-шектерге ақыл-кеңесін айтқан Елбасы еліміз дамыған 30 мемлекеттің қатарына қосылуға талпынып отырғанын, ол үшін әр адам білімге ұмтылып, мамандығын дұрыс таңдай білу керектігін айтты.

–Жас кезіңде бәріне үлгергің келеді, бірақ оған уақыт жете бермейді. Сондықтан бір кәсіпке тоқталып, оны бүге-шігесіне дейін зерттеген жөн. Сонда ғана жетістікке жетесіңдер. Кез келген ұжымда өз ісін шебер білетін кәсіпқой мамандарды құрметтейді. Со-ларды үлгі тұтады. Сондықтан әр адам таңдаған мамандығының шебері болуға ұмтылу керек – деді Елбасы.

Қымбат НҰРҒАЛИ

тын эксперименталды орталық болатынына сендіреміз» дейді лицей директоры Құралай Байтәжікова.

Е л е у л і о қ и ғ а ғ а А с т а н а қ а л а л ы қ мәслихатының хатшысы Сансызбай Есілов, Алматы ауданы әкімінің орынбасары Түсіп Рысбеков, «Астана дарыны» өңірлік ғылыми-практикалық орталығының өкілі Нұржамал Жетіруқызы, қалалық Білім басқармасының бас маманы Асыл Амангелдіқызы қатысып, ізгі лебіздерін білдірді.

– Бүгін қаламызда бес мектеп ашылып отырса, жыл аяғына дейін тоғыз орта білім беру орнының іске қосылуы жоспарланып отыр. Сол мектептердің бірі – бәріміз ашылуына куә бо-лып отырған № 73 физика-техникалық лицейі. Бұл – үлкен жетістік. Ертең осы мектептен Қаныш Сәтбаев секілді академиктер, білімді, білікті инженерлер шықса, біз қуанамыз. Өйткені, қазіргі таңда Үдемелі индустриялық-инновациялық даму бағдарламасының екінші кезеңі іске асырылып жатқаннан кейін бізге инженерлер аса қажет, - деді Сансызбай Есілов.

Оқу орнының құрылысын «Эдем» ЖШС жүргізген. Мектеп кілтін лицей директорына тапсырған осы компания бас директорының орынбасары Александр Марков та техникалық білімнің ХХІ ғасырда алып отырған ерекше орынына тоқталды.

Алғашқы қоңырауды соғу мәртебесі 11 сынып оқушысы Сүндет Мекебай мен мектеп табалдырығын енді аттап тұрған Аружан Адамованың еншісіне бұйырды.

Ән салып, би билеген мектеп оқушылары өз өнерлерін көрсетіп, физика ғана емес, лирика да жандарына жат еместіктерін танытты.

Аманғали ҚАЛЖАНОВ

3www.astana-akshamy.kzE-mail: info@astana-akshamy.kz

Басқосуда алдымен Әнұранымыз орындалып, Мемлекеттік туымыз көтерілді. Нысанның құрылысын жүргізген «Нұр Астана» құрылыс компаниясының басшысы Жо-март Ахметов мектеп директоры болып тағайындалған Жеңіскүл Нү с і п ж а н ғ а б і л і м о ш а ғ ы н ы ң кілт ін қ уанышпен табыс тад ы. Рәсімнен кейін мердігер мекеменің ж е т е к ш і с і ж ұ м ы с ш ы л а р д ы ң құрылыс барысында әр кірпіштің қалануына айрықша мән беріп, жауапкершілікпен қарағанын сөз етті.

Жиынның құ рмет т і қонағы б о л ғ а н А л м а т ы а у д а н ы н ы ң әкімі Сағын Бекбол сөз сөйлеп, к ө п ш і л і к т і м е р е к е л е р і м е н

Ес іл ауданында орна л асқан №76 мектеп-лицейінде заманауи жабдықталған 64 оқу кабинеті, 320 орындық акт залы, кітапхана, ағаш және металл өнімдерімен жұмыс жасайтын шеберханалар, мата өңдеу шеберханасы, спорт залы және ас-хана бар. Сонымен қатар, 28 қимыл-қозғалыс алаңы, 2 демалу алаңы, 1 арнайы футбол алаңымен қамтылған. Яғни, мұнда оқушылардың сапа-лы білім алуына барлық жағдай жасалған.

Б і л і м о рд а с ы н а ж и н а л ғ а н жұрттың қарасы қалың. Көбі – 1 сыныпқа баратын балаларын жетек-теп келген ата-аналар. Олардың ара-сында ата-әжелер де бар. «Алғашқы қоңырауға т ұңғыш немереміз – Әлиханды атасы екеуміз өзіміз алып келдік. Үйдің маңынан жаңа мектептің ашылғаны жақсы болды»

дейді Гүлнар әже көңілі марқайып. Биыл қаладағы білім орындарына

жалпы 13 мыңға жуық бала бiрiншi сыныпқа қабылданыпты. Соның ішінде 250-ден аса бала осы №76 мектеп-лицейінің табалдырығын аттады.

Алғашқы қоңырау салтанатты жи-ынына әрі мектептің ашылу рәсіміне ҚР Парламентінің Мәжіліс депутаты Әсима Бимендина мен Есіл ауданы әкімі Сәбила Мұстафина келді. Жаңа білім ошағының алғашқы қоңырауын Рахметолла Темірлан мен Әмірхан Тоғжан соқты. Бұл бүлдіршіндердің есімі мектеп тарихында алғашқы қоңырау соғушылар ретінде қалады.

Жаңа оқу жылындағы бірінші сабақ «Қазақстан жолы-2050: бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» тақырыбында болды.

Әсима БИ МЕНДИНА , ҚР Парламентінің Мәжіліс депутаты:

Тәуелсіздіктің, Елбасының салихалы саясатының арқасында осындай игі істердің куәсі болудамыз. Елбасымыз балалардың білімді болып өсуіне барлық жағдайды жасап жатыр. Болашақ – балалардікі. Жеткіншектердің бойына «Отан», «Әке», «Ана»,

«Сүйікті қала» деген ұғымдарды сіңіріп өсіру керек. Сонда біздің ұрпақ нағыз отансүйгіш азаматтар болып қалыптасады.

Сәбила МҰСТАФИНА, Есіл ауданы әкімі:Есіл ауданында жаңа 3 оқу ордасы бой көтерді.

Соның бірі – осы №76 мектеп-лицей. Бұл мектеп-тер ауданның ғана емес қаланың алдыңғы қатарлы мектептері болады деп сенемін. Мұндағы жаңа педагогикалық құрам сапалы білім беретін сұрыпталған мұғалімдерден құралған. Біздің бүлдіршіндер – тәуелсіз Қазақстанның болашақ туұстарлары.

Раушан КӨШЕБАЕВА , №76 мектеп-лицей директоры:

Білім күні – айтулы күн. Жыл сайын оқу жылында еліміздің түкпір-түкпірінде жаңа мектептер ашылуда. Бұл – ел дамуының айқын көрінісі. Біздің мектептің білімді ұрпақ тәрбиелейтін ақыл мен парасаттың ор-дасы болатынына сенемін.

Орынбек ӨТЕМҰРАТ

құттықтады. «Білім күні соңғы ж ы л д а р ы ж а л п ы х а л ы қ т ы қ мейрамға айналып келеді. Шын мәнінде, бұл атаулы күннің маңызы зор. Мұны Президент Нұрсұлтан Назарбаевт ың біл ім са л асына зор қолдау білдіріп жатқанынан айқын аңғарамыз. Өйткені, білімсіз ұрпақтың келешегі – бұлыңғыр. А л д ымызға міндет қып қойып отырған әлемнің дамыған отыз елінің қатарына тек қана мықты біліммен қаруланған буынмен ғана жете аламыз. Сондықтан еліміздің осы саласының ілгерілеуіне са-лынып жатқан қаражат та, күш те ұшан-теңіз.

Биыл Астана қа ласында бес мектеп ашылса, оның екеуі Алматы

ауданынан ірге қалады. Бұл да біз үшін үлкен қуаныш» деді аудан әкімі.

Мерекелік жиында Ы. Алтын-сарин ат ындағы Ұлт т ық біл ім академиясының вице-президенті Ға л и я С ы з д ы қ о в а с ө з а л ы п , еліміздегі білім беру ісінің жал-пы ахуалы жөнінде әңгімеледі. Ме к т е п - г и м н а з и я д и р е к т о р ы Жеңіскүл Темірх анқызы біл ім алуға арналған төрт қабатты білім ошағының алғашқы жұмыстарын баяндады. Оның айтуынша, оқу ордасының табалдырығын аттаған бүлдіршіндердің қатары күн санап көбеюде. Қазірдің өзінде сегіз сынып толып, тоғызыншы сы-нып жасақталу үстінде. Ал, жалпы отыз бір сынып ашылған, оның он тоғызы – бастауыш сынып-тар. Мұның бәрінде сегіз жүзге тарта оқушы болса, елу шақты мұғалім абыройлы қызметтеріне кіріспек. Қазақ тілінде білім беретін мектеп-гимназияның оқушылары екі ауысыммен оқитын болады. Екі мультимедиялық, екі информати-ка бөлмелері, екі спорт зал білім алушылардың игілігіне жарамақ. Жаңа нысан №52, 53 және 57 мектептердегі орын тапшылығы проблемасын шешетін болады.

Салтанатты кеш соңы өнерлі балалардың ән-жырына ұласып, п а т р и о т т ы қ т а қ ы р ы п т а ғ ы шығармалар орындалды.

Асхат РАЙҚҰЛ

www.astana.kz

4www.astana-akshamy.kz

E-mail: info@astana-akshamy.kz

Ұйымдастырушылар басқосуға жоғары сыныптарда оқитын үздіктерді, зияткерлік сайыстар мен спорттық шаралардың жеңім-паздарын шақырған. Олар Елба-сының кітапханасы орналасқан, сәулет өнерінің бірегей туын-дысы болып табылатын жаңа ғимаратты алғашқылардың бірі болып тамашалады. Жасөспірімдер Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаевтың жеке кітапханасына және интерактивті экспозицияның мазмұнына ерекше қызығушылық білдірді. Балалармен кездесуге кел-ген Қазақстан Республикасының Президенті кеңсесінің бастығы, Қазақстан Республикасының Тұң-ғыш Президенті – Елбасы кітап-ханасының директоры міндетін атқарушы Махмұд Қасымбеков рухани орданың жұмысына ынта-лылығын танытып, ғылыммен ай-налысамын деген жеткіншектерді Елбасы кітапханасымен бірге жұмыс істеуге шақырды.

Жиын барысында М.Қасымбеков, А.Молдағаринов және Е.Хасенов Елбасы кітапханасымен бірлесе шығарған Н.Назарбаев туралы «Біздің Президент» атты кітап -тың т ұсауы кесілді. «Алматы кітап баспасынан» жарық көрген деректі повесть 2012 жылы ба-сылған «Нұрсұлтан Назарбаев. Өмірбаян» атты еңбектің негізін де орта және жоғары сынып оқушы -ларына арналып жазылған. Қазақ-стан Республикасының Тұңғыш Президенті – Елбасы кітапхана-сының директоры міндетін ат-қарушы, кітап авторларының же-тек шісі Махмұд Қасымбеков бұл

басылымның барлық облыстағы білім ошақтарына, кітапханаларға таратылатынын жеткізді. «Негізгі біздің идеямыз Елбасының өмірі мен қызмет жолын мектеп оқушыларына түсінікті тілмен жеткізу болды. Бұл кітап 23 мың данамен орыс тілінде шықты, қазір қазақ тіліндегі нұсқасы дайындалуда. Келесі жылдың басында қазақ тіліндегі нұсқасы 20-25 мың данамен шығарылады. Сондай-ақ, бұл кітаптар өңірлердегі мектептерге таратылып беріледі. Жақын арада Жамбыл облысына 1 мыңға тарта кітапты бергелі отырмыз» деді ол.

Оқырманға жол тартқан су жаңа еңбекте Тұңғыш Президенттің балалық шағынан ер жетіп есейген кезіне дейінгі өмірі, Теміртауда құрыштай шыңдалған уақыты, Ук-раи нада алғашқы металлургиялық білім ала бастаған кезі, қызмет жолы, Қарағанды облысындағы алғашқы партиялық қызметте болған кезеңі, Президент болып, Қазақ станның мүддесін қорғап, істеген үлкен қызметтері жайында мектеп оқушыларына түсінікті тіл-мен жазылған. Тұсаукесер рәсімін өткізген жастарды тәрбиелеу ор-

талы ғының мүшелері де кітаптың жеңіл, қарапайым тілмен жазыл-ғандығын ерекше атап өтті. Бұл шығарманы оңай оқып, терең ұғындырады. Деректі повесті ел, қоғам және жалпы әлем туралы білімді жоғарылатуда берері мол болғандықтан, Қазақстан тарихын зерттеудегі қосымша оқу құралы ретінде пайдалануға болады.

Кітаптың тұсаукесеріне келген оқушылар өз ризашылықтарын біл-дірді. «Ең басты құндылық – тәуел-

сіздік. Осы жерде Елбасымыздың Жолдауынан дәйексөз келтіре кет-сем: «Тәуелсіздікке қол жеткізгеннен гөрі оны ұстап тұру әлдеқайда қиын». Бұл – әлем кеңістігінде ғұмыр кешкен талай халықтың басынан өткен та-рихи шындық. Өзара алауыздық пен жан-жаққа тартқан берекесіздік талай елдің тағдырын құрдымға жіберген. Тіршілік тезіне төтеп бере алмай, жер бетінен ұлт ретінде жойылып кеткен елдер қаншама. Біз өзгенің қателігінен, өткеннің

Ең алдымен, автобус атауын Google досымыз-дан сұрап, табылған мекенжайға жол тарттық. «Highvill» тұрғын үй кешенінде орналасқан кішігірім ғана кеңсе ішінен бізді өзін Альберт Ни деп таныстырған «Schoolbus» директоры жылы қарсы алып, істің неден бастау алғанын баяндай бастады.

2013 жылы жұмыс бабымен жанұясын ертіп, Атыраудан Астанаға көшіп келген ол кішкентай қызын балабақшаға орналастырады. Үнемі жиналыстарға қатысып, іссапарларға кетуге тура келетіндіктен, олардың алдынан баланы балабақшаға жеткізу мәселесі шыға келеді. Жұбайымен бірге тасымалдауды жүзеге асы-ратын бірде-бір компанияны таппай қиналады. Ал такси шақырып, ұзақ күтеміз деп, баратын жерлеріне талай рет кешігіпті. Сол кезде Аль-бертке балаларды тасымалдаумен айналы-сатын компания құру туралы ой келеді. Өзі келген жұмыс филиалы қайтадан Атырауға ауысқанда, олар елордада қалуды жөн санап, «тәуекел» деп, алғашқыда ойға келген осы қиялды өмірде орындауға кіріседі. «Ең әуелі, әке ретінде баламды кімге сеніп тапсыраты-нымды ойладым. Мысалы, жолшыбай такси тоқтатсам да, алдын ала шақыртсам да, олар уақыттың тығыздығына байланысты жолда ұшып жүріп, ылғи да рациямен не ұялы телефон-мен сөйлесетіндіктен, қызметтеріне күмәнмен қараймын. Тіпті, олардың нақты келетіндігіне де сенімді бола алмаймыз» дейді Альберт Ни. Балалар көлігінің стандарттық талаптарын жете зерттеп, заңгерлермен кеңесе келе, ол мәскеуліктермен байланыс орнатады. Олар атынан-ақ заты түсінікті болатын компанияны

«Schoolbus» деп атайды. Логотипті де сол мәскеуліктер ұсынады.

Сонымен, Роберт Сираев атты жүргізушінің тапсырыс уақыты жақындап, қызмет сапа-сын көзбен көру үшін сары көлікке біз де отырдық. Бұл бес балаға арналған минивэн екен. Орындықтары ыңғайлы, кішкентай бала ларға арналған арнайы креслолар да бар. Айтылғандай-ақ, автобус сағатына 60 км жылдам дықпен жүріп келеді. Алдындағы камера арқылы сырттағы жол мен салон іші таспаға жазылуда. Милан кварталындағы «Бэби клубтан» көлікке 4 жа-сар кішкентай қыз бен бір әйел кісі ыңғайлы жайғасып алғаны сол еді, бүлдіршін қыңқыл дап та үлгерген жоқ, салонға орнатылған экран нан «Маша и медведь» мультфильмі көрсетіліп, кішкентайдың бар назары соған ауды. Ал, қа-сындағысы бала күтушісі болып шықты. «Өте ыңғайлы автобус. Бастысы, кешігу деген жоқ. Уақытымен, кейде тіпті ерте келеді. «Меруерт, автобус келді» десем болғаны, мәз болып, есікке қарай жүгіреді. Жол бойы теледидардан мульт-фильмдер көреді» дейді күтушісі Қаламқас Же-кебаева. Олар үйдің жанынан түсті. Ал, жүргізуші болса, бізге тағы бір ақпарат айта кетті. Ата-ана баланың алдынан шыға алмаған күнде, жүргізуші оны есігіне дейін шығарып салады екен.

Бүгінгі күні әр ата-ана өздеріне берілген логин арқылы сайтқа кіріп, автобустың қай жерде кетіп бара жатқанын GPS арқылы көре алады. Ал, ком-пания директорының айтуынша, бала көлікке мініп-түскен кезде ата-ананың телефондарына автоматты түрде хабарлама келіп тұратындай бағдарлама жасалуда.

Мәдина ЖАҚЫП

– СЕНiМДi кЫЗМЕТ

тағылымынан сабақ ала білуге тиіс піз. Ол сабақтың түйіні біреу ғана – Мәңгілік Ел болу біздің өз қолымызда. Бұл үшін өзімізді үнемі қамшылап, ұдайы алға ұмтылуымыз керек. Байлығымыз да, бақытымыз да болған Мәңгілік Тәуелсіздігімізді көздің қарашығындай сақтай білуіміз керек. Мен бұл кітаптан алған әсерім жүрегімнің төрінде орын алды, патриоттық сезімімді оятты, тәуел-сіздік пен бейбіт өмірдің қадірін жоғары бағалауға үйретті. Кітаптың авторларына үлкен алғысымды білдіремін» деді «Жас Ұлан» Рес-публикалық әскери мектебінің оқушысы Ақтөре Естаев.

«Біздің Президент» кітабының тұсаукесер рәсімінен кейін Махмұд Қасымбеков оқушыларға жаңа оқу жылында табыс тілеп, әр балаға өз атынан «Сенің ұдайы жақсы оқып, еліміздің білімді азаматы, халқы мыз-дың мақтан тұтар перзенті болып өсуіңе шын жүректен тілектеспін» деген ақжарма тілегі жазылған кітап табыстады. Шара соңы естелікке су-ретке түсумен аяқталды және балалар үшін Елбасының кітапханасы бойын-ша экскурсия ұйымдастырылды.

Асхат РАЙҚҰЛ

«SCHOOLBUS»

5www.astana-akshamy.kz

Тарихшы қауымның біршама бөлігі 1917 жылғы 21 қарашада «Қазақ» газетінде жоба ретінде жарияланған «Алаш» партиясының бағдарламасын «Алаш Конституциясы» деп жүр.

«Алаш» бағдарламасын Алаш-ор даның Конституциясы деуімізге себеп – әр ұлттың мемлекет құруының өзіндік ерекшеліктері болады. Бұған қатысты құжаттарды да қасаң қалыпқа салуға келмейді. Мемлекеттілік құры-лымын көрсететін бұл бағдарлама – нағыз конституциялық мәндегі, құ-қықтық сипаттағы құжат. Алайда, оны конституция ретінде тануға қарсы шығатындар да бар.

Жалпы, Алаш партиясы мен Алаш-орда өкіметіне қатысты конституция мәселесі қозғалған кезде екі түрлі жәйт қылаң береді. Оның бірі – бірқатар мәселеге еуропалық көзбен, сон-дай негіздегі стандартпен, сынмен қарау. Мысалы, партия туралы айтсақ, оның мүшелерінің болуы, тіркелуі мен т.б. шарттарын алға тартады. Ал, екінші мәселе – заманның өзі итер-мелеген, төңкерістер кезеңі дүниеге келтірген, қиын-қыстау кезеңде пайда болған мемлекеттік һәм қоғамдық құрылымдар. Алаштың көп ісін алып қарасаң, жай-ахуалы екіншісіне дөп келеді. Яғни, Алаш мәселесі белгілі бір шеңберге, қасаң қалыпқа, жасанды стандарттарға сыймайды.

Тарихымызға сол кезеңнің өре-өлшемімен қарасақ, біз Алаш партия-сының бағдарламасын – Алаш автоно-миясының мемлекеттік құрылы мын, оның бетке алған бағдарын анық танытатын конституциялық құжат ретінде қабылдауға тиіспіз. Екіншіден, тарихшылар айтып жүргеніндей, Алаш партиясының бағдарламасы – мемлекеттің, оның даму жолының нағыз конституциялық сипатын түгел көрсете алады. Құжаттың негізгі арқауы – мемлекет құрылымы, жергiлiктi бостандық, басты құқық, дiн iсi, билiк һәм сот, ел қорғау, салық, жұмысшылар, бiлiм-ғылым үйрену және жер мәсе-лелерi. Ал сол конституциядағы негізгі тұжырымдама бойынша, Алаш өкіметі – Ресейдің демократиялық, феде ра-циялық республика болуын жақтап, өзінің бағдарын ұлттық дербестік һәм әділеттік деп жариялады.

Алаш Конституциясы мен бүгінгі тәуелсіз Қазақстанның Конституция-сын салыстырсақ, бұл екі құжаттың дүниеге келуі де, құрылуы да екі түрлі жағдайда өрбіп отыр. Дегенмен, тәуелсіздік жемісі – қазіргі Конститу-цияда қамтылған мәселенің барлығы Алаш Конституциясында бастапқы

деңгейде көрсетіліп отырған. Яғни, біздің бүгінгі Конституциямыз кезінде Алаш салып кеткен жолды саралап, жан-жақты қамтыған деп айтуға келеді. Ондағы негізгі мәселе де бостандыққа, демократиялық-құқықтық билікке келіп тіреледі. Алаш Конституциясын-да ел Ресейге қарасты болғандықтан, сол саяси-құқықтық жағдайға бейімдей жасалуы да мүмкін. Қазіргі Конститу-цияда оқу, білім алуға еркіндік секілді мәселелер Алаш конституциясында бастапқы деңгейі ғана көрсетіліп отыр. Мәселен, «Негізгі құқық» атты 3-бөлімінде «Жиылыс жасауға, қауым ашуға, жария сөйлеуге, кітап басуға, газет шығаруға – еркіндік» делінсе, бұл – бүгінгі тілмен айтқанда, сөз бостандығы. Ал, «Кісі хатын аш-қанға айып, оқығанға жаза болады» деуі, бүгінгі тілге салсақ, кісінің жеке өміріне қол сұқпаушылық.

Дін ісіне қараңыз. Мұнда: «Дін ісі мемлекет ісінен айырылулы болуы. Дін біткенге тең хұқық. Кіру-шығу жағына бостандық. Мүфтиліктің қазақтың өз алдына болуы, неке, талақ, жаназа, балаға ат қою секілді мәселелер молдада болады, жесір дауы сотта болады» деп жазады. Бұл – зайырлылықтың белгісі. Екінші жағынан қарағанда, ұлттың әдет-ғұрпынан, дәстүрлі заңдарынан демократиялық заңдардың айырылу үдерісінің жүріп жатқанын байқаймыз. Шынында да, қазақ үшін қай кезде де «жер дауы мен жесір дауы» ең үлкен мәселе болса, соның сотта әділ-ет тұрғысынан қаралуы құпталған. Тіпті, кейін Алаш қайраткерлерінің мұндай тәжірибесі кеңес өкіметі толық орнағаннан кейін де қолданылды. Шәкәрім қажы, Міржақып Дулатұлы, т.б. сот жүйесінде қызмет атқарған.

Әрине, тарихи-мемлекеттік құжат-тарды заңгерлеріміз салыстырып, талай дүниені анықтап, бағасын беріп жатса, бәріміз де қуанамыз. Бір анығы, демократия – халықтық билік, жұртшылықтың сайлауы және халық алдында есеп беру ұстындары конституцияның негізгі бағытын айқындаса, бұл мәселелер Алаш кон-ституциясында толық қамтылған. Ұлтаралық мәселеге қатысты да дәл осындай демократиялық көзқарас ұстанған. Яғни, Алаш өкіметі өз қол астындағы халықты ұлтына, дініне, сеніміне қарап бөлмеген. Олар, тіпті, Ұлттық кеңес құрғанда да жоғары атқарушы билікке өзге ұлт өкілдерін тартты.

Дихан ҚАМЗАБЕКҰЛЫ, филология ғылымының

докторы, алаштанушы

Жиынның өтуіне Ассам -блеяның, Астана қаласы әкімдігінің қол дауы мен, елордалық өзбек, ұйғыр, ноғай этномәдени орта-лықтары, Дала өлкесінің казактар одағы бастамашы болды. Шарада Парламент Мәжілісінің депутаты Зухра Саяпова, Қазақстан халқы ассамблеясы Астана қаласы хатшылығының өкілі Ләззат Құсайынова, астаналық өзбек, украин этномәдени бірлестіктерінің басшылары Шерзот Пулатов пен Тамара

Әрбір атқан таң жаңа істерге, жаңа талап-тарға толы. Қарбаласқан өмір қиылыс та-рында жеңіске жету бұрынғыдан бетер қа-наттандырады. Еліміздің жүрегінде «Астана Опера» жаңа театры бой көтергелі еңбек жолымды биіктерге жетелейтін жаңа мүмкін-діктерге қол жеткіздім. Репертуары күн өт-кен сайын әлемдік жауһарлармен толығып, «Астана Опера» дүние жүзіне танылып келеді. Сол қойылымдардың әрқайсысына бір кісідей жұмылған біздер - өнер адамда-ры күнделікті шыңдалу, іздену қажет екенін жақсы түсінеміз. Ешбір алаңсыз сүйікті кәсібіңмен айналысып, ұжымыңды, еліңді өзгеге таныту - нағыз бақыт. Менің әр күнім репетициямен, дайындық кластарымен жалғасып, бұрқыраған қазандай қайнап жа-тады. Әрине, мұндай биік сахна өнер адамы-на өте жоғары талап қояды, сондықтан осы талапқа сай болу үшін күнде шыңдаласың.

Елбасының бастамасымен дүниеге келген Орталық Азиядағы ең алып өнер ордасы бірінші маусымында-ақ алғашқы гастролін

қазақ операсының қара шаңырағы - Абай атындағы мемлекеттік академиялық опера және балет театрында бастап, шетелге гас трольмен сапар шекті. Қыркүйекте екінші мау сымын ашатын «Астана Опера» жаңа жоба - «Жібек Жолы» халықаралық фестивалін ұсынғалы отыр. Үш аптаға созы-латын шара барысында «Тоска», «Біржан Сара», «Богема» опералары, «Ромео мен Джульетта», «Спартак», «Аққу көлі» балеттерін паш етеді. Барлық қойылымға әлемдік опера мен балет жұлдыздары қатысады, атап айтсақ, олар: Анна Пироц-ци (Италия), Массимо Джардано (Ита-лия), Альберто Газале (Италия), Ахмет Ағади (Ресей), Роман Михалев (Фран-ция), Екатерина Шипулина (Ресей) және басқасы бар. Халықаралық фестиваль ая-сында қазақтың маңдайына біткен бұлбұлы - Бибігүл Ахметқызы Төлегенованың бенефисі өтеді. Өздерінің спектакльдерімен Мария театры, Абай атындағы театр және Гала концертпен Қытай Ұлттық театры келеді. Мұндай халықаралық деңгейдегі шара-лар театр әртістері үшін жаңа мүмкіндік береді. Осындай қарбаласқан сәттер нағыз бақытты сәттер екенін және сол ізденіс пен ұмтылысты тек еркіндік сый-лайтынына ойлана бермейсің. Иә, иә, еркіндік. Өнер дара жолды, қиял мен ой бостандығын қалайды. Сол бостандықты бұйыртқан тәуел сіздігіміз барлығымызға бүгінгі бақытты күндерді сыйлады. Осы бақытымыздың кепілі болатын Конститу-ция күнін кеше ғана атап өттік. Елбасының алға қойған мақсатын сіз бен біз бірлесіп жүзеге асыра берейік.

Дина ХАМЗИНА, «Астана Опера» МОБТ жетекші

солисі, ҚР еңбек сіңірген қайраткері

Ширмер сөз сөйлеп, ойларын ортаға салды.

Шараның соңында қаты-с ушылар мега-жобаның

естелік кітабына бірлік пен келісімге шақыратын тілектер жазды.

Асхат РАЙҚҰЛ

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

6www.astana-akshamy.kz

E-mail: info@astana-akshamy.kz

– А л ғ а ш қ ы с а у а л ы м д ы төтесінен қойғым келіп отыр. 2 0 0 8 ж ы л ы « Ж а с А л а ш » газетіне берген сұхбатыңызда «Шертпе күйді орындауда менен асқан шебер жоқ» де-ген екенсіз. Бұл өнер иесіне тән мінезбен айтқаныңыз ба, әлде?..

–...Ұмытпасам, бір сұхбатымда «Мені қайталаймын деу – бос әурешілік» дегенмін. Мұнда шын әңгімені айтқым келді . Себебі, менің бозбала кезімде қазақ даласында күйшілік дәстүр бар еді. Кез келген ауылдан бір күйші табылатын. Мысалы, Сүгірдің елі Қаратаудан бастасақ, онда – Төлеген Момбеков, Ге-нерал Асқаров, Құмкентте – Файзулла Үрмізов, Сарысуда – Боранқұл Қошмағанбетов, Мәді Шәутиев. Міне, осы сияқты дала профессорларының көзі тірі бол-ды. Бері қарай Сарыарқаға келсек, Ақтоғайда Мағауия Хамзин, оның ұстазы Аққыз апа бар еді. Ақсу-А ю л ы ж е р і н д е – Қыздарбектің күйін тартатын Дәулетбек С ә д у а қ а с о в , О р а л И с а т а -е в , Ж а ң а а р қ а д а – М ұ х а м е т ж а н Тілеуханов, Алпыс-бай Тұрсынбеков, М е й р а м Ұлмағамбетов, Фа-зыл Тұтқабеков, атақты күйші Ералы Тоқанов. Қазақтың қай өңірі болса да, дәстүрлі күйшіге толып тұратын. Мен сол заманда өстім, солардың соңынан ердім, еліктедім.

«Мені қайталай алмайды»

ТАРТЫС ОНЕРКЫЛ YШ

///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

деуімнің де себебі осы, бүгінгі буын мен өмір сүрген сондай ортаны көрген жоқ. Өйткені, қазір ғана мен айтқан елдерге табан тіресеңіз, сол атадан балаға жалғасқан күйшілік өнерді салт қылып, сақтап отырған бірде-бір адам жоқ. Тек жаттанды түрде, нотаның қалыбынан шықпаған күйшілерді ғана көресіз. Осыны меңзеп айтқанмын. Бірақ, кейбір ж у р н а л и с т е р б а с ы л ы м д а ғ ы жазбаның өткір болуы үшін, оқырманының назарын аудару үшін төтеден қиғаштай салатыны бар. Өкінішті, әрине...

Қазақтың қай даласында да алапат күйшілер болған дедік. Тап қазір солардың ізін жалғап, ұстап қалған ұрпағы некен-саяқ. Ал, менің шебер домбырашы екенім рас.

– Жанғали аға, бір замандар-да айтыс өнерінің егізіндей болған, қатар қалыптасқан тартыс өнері ұмытылып бара жатқан сыңайлы...

– Бұл туралы бірнеше рет айтқанмын. Бірақ «Жартасқа бардым, күн де айқай салдымның» кері болады. «Тартыс мәселесін қ а й т а к ө т е р е й і к » д е п а з шырылдаған жоқпын. Ақыры, «тартыс өнері тоқтаған екен ғой,

дәурені біткен екен ғой» деген ұйғарымға да келгенмін.

«Күй тартыс» деген өнер қазақтың даласында болған. Оның кәдуілгі дәстүрлі түрлері қалыптасқан. Мықты күйшінің даңқын естіген келесі дәулескер күйші оны ауылына іздеп барып, күй тартысқан. Айтыстың жұмбақ айтыс, жаңылтпаш айтыс, түре айтыс, сүре айтыс деген түрлері бар ғой, тартыстың да осындай түрлері бар. Сүре тартыста кім күйді көп біледі, сол жеңеді. Түре тартыста бір күйшінің тартқанын екінші күйші қайталап беруі керек. Ол кейде күйді жанынан шығарып та жібереді. Бұл – дала серілерінің композициялық фор-маны қолма-қол жасауы.

Ай тыс с и яқ ты муз ык а ның т і л і н д е г і к ү й д е с ө з ғ о й . Мұны кейін т ірілтеміз деп, «Қазақстан», «Хабар» сынды отандық телеарналар бірнеше жобаларды қолға алды. Оқыған, тоқыған, көзі ашық, сауатты қазақ

жастары сахнада күй тартысқан. Өкінішке қарай, бұл айтыс сияқты салтымызға сіңген жоқ, сол күйі қ а л д ы . Ө й т к е н і , т а р т ы с т ы ң жүйесін танып, тауып барып, сол баяғы, байырғы қалпында жасау керек еді. Ал телеарналардағы

жобалар – кәдімгі шоу. Шоу ешқашан халықтық дәстүрге ай-налмайды. Сондықтан, тартыс өнерін дамытуды болашақта қайта қарау керек деп ойлай-мын. Әйтпесе, осы тоқтаған өнер күйінде қала береді.

Тартыс – қазақтың маңдайына біткен үлкен қасиет, бірегей д ә с т ү р . С у ы р ы п с а л ы п к ү й шығару, тыңдарманына ішкі мұңын әуен арқылы жеткізу не-месе сері жігіттің сұлу қызға күй тілімен емеурін танытуы – тартыс өнерінің компоненттері. Осыны сүйреп, өрге шығаратын Жүрсін Ерман секілді қайраткер керек бізге. Әйтпесе, бұл өнер беріге – алпысыншы, жетпісінші жылдарға дейін қазақ даласында болды. Қытайдың аумағында қалып қойған Шығыс Түркістан аймағында жақсы дамыды. Тартыс өнерінің сол маңдағы ең соңғы өкілі, егер жаңылмасам, Қамал Мақайұлы. Қизат Сейітқазин де-ген тағы бір мықты тартыскер екі

жыл бұрын қайтыс болды. « С а л к ү р е ң » д е г е н

күйді шығарған, Қытай қазақтарының ішінде «Қасен-Жәмила» де-ген фильмге ең алғаш музыка жазған Тайыр Белгібайұлы деген кісі болған. Оның да суырып-салмалығы бар еді.

К е ң е с д ә у і р і н д е қ а з а қ т ы ң д о м б ы р а д а ғ ы импровизация лау өнері, нақыш-тәсілдері , әдістемесі кәсіби ноталық жүйеге ауысып кетті. Өйткені, бұл әлем мойындаған музыка тілі ғой. Тартыс сонда да қосамжарланып беріге дейін

келді, бірақ тайталаса алмады. – Тартыс өнерінің салтқа,

санаға сіңбеуі күйді ұғынатын, түйсінетін буынның сиреп бара жатқанынан немесе өтіп кеткенінен шығар?..

– Жоқ, одан да емес. Біздің жасымызда музыка мәдениетіне, көркем өнерге келген кезде санамызға тысқары ықпалдар әсер етеді. Мысалы, музыка мектебіне енді қадам басқан талапкер ең алдымен әлемдік деңгейдегі Мо-царт, Бах, Гайдн, Гендель сияқты музыканттарды оқиды. Ақан сері, Біржан салдарға кейінірек құлақ түреді. Біздегі кез келген музыка мектебінің оқулықтарында осын-дай кемшілік бар.

Ғалым Абдулхамит Райымбер-генов «Мұрагер» деген керемет бағдарлама жасады. Алайда, оның оқытылмай келе жатқанына он үш жыл болды, он үш жыл бойы күресіп келе жатыр. Музыка мектептерінің оқыту стандарты төл дәстүрімізге сай емес, оған арналмаған. Мұндай жағдай көркем өнерде де, сурет өнерінде де бар. Мәселен, су-рет өнерінде Әбілхан Қастеевке еліктейтіндер бірен-саран. Бүгінде қазақ театрының тағдыры ту-ралы әңгімелер көп айтылады. Болат Атабаев, Әшірбек Сығай сынды осы саланың мамандары сахнаның құрылымын, әртістердің ойнау стилін өзгерту керек дегенді айтып жүр. Бірақ, айтқандары мойындалмайды. Өйткені, қазақ театры – орыс мектебінің түлегі, Константин Станиславскийдің үлгісімен қалыптасқан. Мың ж е р д е н т ы р ы с қ а н ы м ы з б е н , қ а з а қ ы л а н д ы р у – қ и ы н н ы ң қиыны.

//////////////////////////////////////////////////////////////////////

7www.astana-akshamy.kzE-mail: info@astana-akshamy.kz

РIНIН ТАFДЫРЫШЫНДА//////////////////////////////////////////////////////////////////////

Би де солай. Қазақ хореографтарының бәрі орыс мектебінде оқыды. Кеңес заманынан бастап осы уақытқа дейін оқып келе жатыр. Бір қызық оқиғаны айтайын, кәдімгі «Қара жорға» деген буын биі шет мемлекеттегі қандастарымызбен бірге шекараны тас-талқан қылып, еріп келді. Келгенін қайтейін, «бұл қазақтың биі емес» деп өре түрегеліп қарсы шықтық. Тіпті, «Қара жорғаны» қазақтың биіне айналдырмаймыз, бұл – моңғолдың немесе қалмақтың биі. Әйтеуір, кімдікі болса, оныкі болсын, қазақтікі емес» десті «ұлттық өнердің жанашырлары». Сол үшін күресіп, үлкен сахналарға шығарған жоқ, ақыры. Қазақ биінің жауһарын арқалап Шұғыла Сапарғалиқызы келді, оны да қабылдай алмадық.

Енді қырғыз ағайы н дар «Ойбай, қазақтарда «Қара жорға» деген ғажап би пай-да болыпты, бірақ «біздікі емес, моңғолдардікі немесе қалмақтардікі» деп даурығып ж а т ы р е к е н . О л б и д е н моңғолдар да, қалмақтар да «біздікі емес» деп бас тартыпты. Соны біз ала қояйық» деп, халықаралық ЮНЕСКО ұйымының материалдық емес құндылықтарының көрнекі тізіміне тіркемекші. Сол үшін арнаулы ұйым құрып, қып-қызыл талас үстінде.

Неге?. . Біріншіден, қырғыздар қ а з а қ т ы ң м ә д е н и е т і м е н ө н е р і н жатырқамайды. Екіншіден, олар төл би өнерін байытқысы келеді. Бұл, бір қарағанда, ағайынды Асан мен Үсеннің бір камзолға таласқаны сияқты болуы мүмкін. Өйткені, ежелден бау-ырлас халықпыз, мәдениетіміз ортақ қой. Ең ауыр тиетіні – қырғыздың «Қара жорғаны» тартып алғаны емес, орыс мектебінен сусындаған қазақ

хореографтарының төл дәстүріне жатырқай қарағаны. Орыс мектебінде оқыған қаланың баласы ауылдағы қойдың иісі сіңген ата-сынан, тердің иісі аңқыған тымағынан жиіркеніп отырады ғой, сол сияқты. Мұндай жағдайлар күй өнерінде де бар. Домбыра шертуді оқыта бастағанымызда үш шекті балалайканы қағу әдістерін домбыраға бірден көшірдік. Соның салдарынан басар саусақ, қағыс саусақ, қазақы сілтеу, шерту, көсілу әдістерінің көбісі жойылып кетті. Шынын айтайық, Әбікен Қасеновтің дом-быраны қалай қаққанын білмейміз. Динаның тартысын кейбір кинохроникадан көріп қаламыз. Ол ноталық жүйемен оқып, орыс балалайкасының қағысын көшіріп алған біз сияқтылардан басқаша тартады. Себебі,

оның мүмкіндігі шектелмеген, дәстүріне балта шабылмаған.

Сол сияқты жазушы, күйші Талас-бек Әсемқұловтың тартысы мүлде бөлек. Себебі, ол да жүйелі түрде оқымаған.

Мұндай жағдай журналистикада да бар. Мысалы, тілшілер «ай-туымыз керек» демейді, «айту к е р е к п і з » д е й д і . Д е п у т а т т а р әңгімені «Мен ойлаймын» деп

бастайды. Ток-шоудың жұлдыздары қай сауалында да «қаншалықты» деген не анықтауышқа, не пысықтауышқа жатпай-тын бір сөзді қайталай береді. Мысалы, «Мына тамағыңыз қаншалықты тәтті?», «Шайыңызға қантты қаншалықты көлемде қосайық?» Тура осындай мәселе өнерде де бар. «Қатты айтсаң, қарындастың көңілі қалады». Қайтеміз енді, мойындауымыз керек, өкінішке қарай.

– Бізде Жетісу мектебі, Арқа мектебі, Ш ы ғ ы с , С ы р б о й ы м е к т е б і с ы н д ы ұғымдар бар. Осы мектептердің бүгіні мен ертеңі жөнінде не айтуға болады?

– Бұл бір қызық нәрсе. «Шертпе күйдің төрт мектебі» деген кітап жаздым. Сол кітабыма алғашында қарсылық білдірушілер,

қабылдамағандар болды. Өйткені, шертпе күй – бір-ақ мәнер, бір ғана техникалық әдіс. Бірақ менің алдымдағы өнеге дарытқан Уәли Бекенов, Ақселеу Сейдімбеков с ы н д ы а ғ а л а р ы м к ү й л е р д і ң аймақтық ерекшеліктері бола-тынын айтады. Мәселен, шер-те тартатын Арқаның күйлері бар, әндері сияқты еркін, тар-тысы, әдіс і бөлек. Мысалы, Тәттімбеттен, Қыздарбектен, Сейілбектен бергісі Әбікен, Мағауия Хамзинге дейін – үлкен мектеп. Енді Шығыс Қазақстанды алайық, Алтай, Өскемен, Семей, Тарбағатай, Қытай аумағындағы Өр Алтайға дейінгі күйшілердің тартысы басқаша. Баянөлгейдегі күйшілердің тартысы да өзгеше, о л а р д а е р т е з а м а н д а р д а ғ ы көнелік, түркілік сарын бар. Бір ғажабы, ол жақтың күйлері екі шекті, үш шекті домбыраларда да, сыбызғыда да бірдей тартылады.

Ал Қаратау күйлерін ортанқол т ы ң д а р м а н н ы ң ө з і б і р д е н ажыратады. Себебі , оларды қалай тыңдасаңыз да, ежелгі қ обызшылық дәстүрдің иіс і аңқып тұрады. Содан кейін Қаратау күйлерінің бірі шерт-пе, бірі желдірме болып келеді. Кейбірінен қырғыз әндерінің сарынын естисіз.

Ол өңірде қобызшылық ежел-ден бар, қазақтың маңдайалды қобызшыларының дені Қаратау м а ң ы н а н т ү л е г е н . М ы с а л ы , Ықылас, оның шәкірті Жаппас, Кенесарының тұқымы, Мұхтар Әуезовке екі балапан сыйлаған с е р і Ү р м і з т ө р е . . . А т а қ т ы қобызшы болған оның аспабы өз ұрпағы Ержанның қолында. Қаратау өңіріндегі күйлердің кейбірі желдірме болып келеді дедім. Неліктен? Қаратаудың Арқаға қарайтын жағын теріскейі, Сырға қарайтын жағын күнгейі дейді. Сыр бойындағы атақты күйшілердің даңқы таудан асып, теріскейге барған. Міне, солардан Қазанғап, Әшекейлердің мәнері әлсін-әлсін білініп қалады.

Төлеген Момбековтің туынды-ларында, Сүгірдің «Телқоңыр», « Б о з і н г е н і н д е » к е з д е с е т і н саз секілді біресе төкпелетіп, біресе ілмелетіп тарту Жетісу м е к т е б і н д е б а р . Ж а л п ы , Жетісудың күйшілік аумағы – Қаратау мен Алатаудың ортасы. Бұл дәстүр қырғыз бен қазаққа ортақ. Мәселен, осы өңірден шыққан Нұрғиса Тілендиевтің шығармаларын күйтанушыларға ұсынып, «Мынау төкпе күй ме, шертпе күй ме?» десеңіз, ажы-рата алмайды. Жартысы шертпе, жартысы төкпе. Қырғыз да со-лай, жартысын шертіп, жарты-сын төгілтіп тартады. Осындай желдірме дәстүрі таудың етегін еміп өскен екі ұлтқа ортақ мәнер десек, қателесе қоймаймыз.

Ал, осыларды жалғастырушылар

кімдер? Қазір жастардың ішінде, құдайға шүкір, дарынды жігіттер бар. Мысалы, Жетісу мектебі түлектерінен Алатау күйлерінің жинағын шығарған Батыржан Әбенов деген жас жігіт бар. Арқа күйлерін жетік меңгерген Қайрат Айтбаев деген күйші арамыз-да. Жезқазған өңірінде Жалғас Сәдуақасов, Қарағандыда Ар-ман Қадірбек деген жігіттер жүр. Қаратау күйшілік өнерін жақсы білетін Саян Ақмолданың, Сәрсенғали Жүзбаевтың талант-тары бас июге тұрарлық. Мұның бәрі – өздері шыққан мектепті ұстап отырған жалғыз-жалғыз өкілдер. Өкінішке қарай, көп емес. Айта кеткен жөн, Қаратау күйшілігі қызық, мысалы, Жаппас Қаламбаев қобызды да, домбыра-ны да тартады. Яғни, талғамайды, тел ойнайды. Жаңағы Саян да, Сәрсенғали да солай. Бұл – ежел-ден келе жатқан салт. Бұлардан кейін бұл өнерді жалғай алатын-дар бола ма, болмай ма? Әңгіме осында.

– Ж а н ғ а л и а ғ а , о қ у о р -нында жүрсіз ғой, күйшілік ө н е р г е б ү г і н г і б у ы н н ы ң қ ы з ы ғ у ш ы л ы ғ ы қ а н д а й ? Ж а ң а ғ ы ө з і ң і з а й т қ а н мықты күйшілердің арынын студенттеріңізден көресіз бе?

– Жалпы, бар. Шертпе өнері бір кездері үзіліп қалып еді. Шертпе күйдің шеберлері сиреп кетті бүгінде. Кәсіби оқыту са-ласында да солай. Ал төкпе күй дәстүрінде Батыс Қазақстан өңірі, Атырау, Ақтау, Ақтөбе маңында әлі күнге жалғастырушылар көп. Түңіліп кететіндей жағдайымыз жоқ, үміт бар. Бірақ біз жастарды жарнамалай алмаймыз. Мәселен, күй сайыстарынан шаппай бәйге алатын дарындылар жетерлік. Т е к н а с и х а т к е м . Ө й т к е н і , отандық телеарналардың, ра-дио, газеттердің форматы басқа. Олардың бағдарламаларының дені шоу-бизнеске айналып кет-кен, ашығын айтқанда. Қазір «Мәдениет және білім» деген телеарна пайда болды. Осыдан үміт күтетін едім, өкінішке қарай, олар да ұлттық құндылықтардан ажырап кетті. Қазақ өнерінен г ө р і Б а т ы с Е у р о п а н ы ң классикалық өнерін көп наси-хаттайды. Сондықтан, тап қазір дарынды жастарды көрсетудің, н а с и х а т т а у д ы ң е ш қ а н д а й м ү м к і н д і г і ж о қ . О с ы н д а й үмітсіздіктен күйіп кеткендерді де көрдім. Олар той-томалақтарда арзан, жеңіл күйлерді орындайды. Ұстаз ретінде айта қалсақ, уәждері дайын: «Нарықтың сұранысы сондай». Ал нарықтың сұранысы – рухтың сұранысы, яғни, рухтың сұранысы арзандап кетті.

– Әңгімеңізге рахмет!

Сұхбатты жүргізген: Асхат РАЙҚҰЛ

8www.astana-akshamy.kz

E-mail: info@astana-akshamy.kz

Т.А.Ж Кезекке қою күні Санаты

2893 28.07.2008

2894 28.07.2008

2895 28.07.2008

2896 28.07.2008

2897 28.07.2008

2898 28.07.2008

2899 28.07.2008

2900 29.07.2008

2901 29.07.2008

2902 29.07.2008

2903 29.07.2008

2904 30.07.2008

2905 30.07.2008

2906 30.07.2008

2907 30.07.2008

2908 30.07.2008

2909 30.07.2008

2910 30.07.2008

2911 30.07.2008

2912 31.07.2008

2913 31.07.2008

2914 31.07.2008

2915 31.07.2008

2916 31.07.2008

2917 31.07.2008

2918 31.07.2008

2919 31.07.2008

2920 31.07.2008

2921 31.07.2008

2922 01.08.2008

2923 01.08.2008

2924 01.08.2008

2925 01.08.2008

2926 01.08.2008

2927 01.08.2008

2928 01.08.2008

2929 04.08.2008

2930 04.08.2008

2931 04.08.2008

2932 04.08.2008

2933 05.08.2008

2934 05.08.2008

2935 05.08.2008

2936 05.08.2008

2937 05.08.2008

2938 06.08.2008

2939 06.08.2008

2940 06.08.2008

2941 06.08.2008

2942 06.08.2008

2943 06.08.2008

2944 06.08.2008

2945 06.08.2008

2946 06.08.2008

2947 07.08.2008

2948 07.08.2008

2949 07.08.2008

2950 07.08.2008

2951 07.08.2008

(Жалғасы. Басы газетіміздің №96 (3153) санында) 2952 07.08.2008

2953 07.08.2008

2954 07.08.2008

2955 07.08.2008

2956 08.08.2008

2957 08.08.2008

2958 08.08.2008

2959 08.08.2008

2960 11.08.2008

2961 11.08.2008

2962 11.08.2008

2963 11.08.2008

2964 11.08.2008

2965 12.08.2008

2966 12.08.2008

2967 12.08.2008

2968 12.08.2008

2969 12.08.2008

2970 12.08.2008

2971 12.08.2008

2972 12.08.2008

2973 13.08.2008

2974 13.08.2008

2975 13.08.2008

2976 13.08.2008

2977 13.08.2008

2978 13.08.2008

2979 13.08.2008

2980 14.08.2008

2981 14.08.2008

2982 14.08.2008

2983 14.08.2008

2984 14.08.2008

2985 14.08.2008

2986 14.08.2008

2987 14.08.2008

2988 14.08.2008

2989 14.08.2008

2990 15.08.2008

2991 15.08.2008

2992 15.08.2008

2993 15.08.2008

2994 15.08.2008

2995 15.08.2008

2996 15.08.2008

2997 15.08.2008

2998 18.08.2008

2999 18.08.2008

3000 18.08.2008

3001 18.08.2008

3002 18.08.2008

3003 18.08.2008

3004 18.08.2008

3005 18.08.2008

3006 18.08.2008

3007 18.08.2008

3008 19.08.2008

3009 19.08.2008

3010 19.08.2008

3011 19.08.2008

3012 19.08.2008

3013 19.08.2008

3014 19.08.2008

3015 19.08.2008

3016 19.08.2008

3017 20.08.2008

3018 20.08.2008

3019 20.08.2008

3020 20.08.2008

3021 20.08.2008

3022 21.08.2008

3023 21.08.2008

3024 21.08.2008

3025 21.08.2008

3026 21.08.2008

3027 21.08.2008

3028 21.08.2008

3029 21.08.2008

3030 21.08.2008

3031 22.08.2008

3032 22.08.2008

3033 22.08.2008

3034 22.08.2008

3035 22.08.2008

3036 22.08.2008

3037 22.08.2008

3038 22.08.2008

3039 22.08.2008

3040 22.08.2008

3041 22.08.2008

3042 22.08.2008

3043 25.08.2008

3044 25.08.2008

3045 25.08.2008

3046 25.08.2008

3047 25.08.2008

3048 25.08.2008

3049 25.08.2008

3050 25.08.2008

3051 25.08.2008

3052 26.08.2008

3053 26.08.2008

3054 26.08.2008

3055 26.08.2008

3056 26.08.2008

3057 26.08.2008

3058 26.08.2008

3059 26.08.2008

3060 26.08.2008

3061 26.08.2008

3062 26.08.2008

3063 27.08.2008

3064 27.08.2008

3065 27.08.2008

3066 27.08.2008

3067 27.08.2008

3068 27.08.2008

3069 28.08.2008

3070 28.08.2008

3071 28.08.2008

3072 28.08.2008

3073 28.08.2008

3074 28.08.2008

3075 29.08.2008

3076 29.08.2008

3077 29.08.2008

3078 29.08.2008

3079 29.08.2008

3080 29.08.2008

3081 29.08.2008

3082 29.08.2008

3083 29.08.2008

3084 29.08.2008

3085 29.08.2008

3086 29.08.2008

3087 29.08.2008

3088 02.09.2008

3089 02.09.2008

3090 02.09.2008

3091 02.09.2008

3092 02.09.2008

3093 02.09.2008

3094 02.09.2008

3095 02.09.2008

3096 03.09.2008

3097 03.09.2008

3098 03.09.2008

3099 03.09.2008

3100 03.09.2008

3101 03.09.2008

3102 03.09.2008

3103 03.09.2008

3104 03.09.2008

3105 03.09.2008

3106 03.09.2008

3107 03.09.2008

3108 03.09.2008

3109 04.09.2008

3110 04.09.2008

3111 04.09.2008

3112 04.09.2008

3113 04.09.2008

3114 04.09.2008

3115 04.09.2008

3116 04.09.2008

3117 05.09.2008

3118 05.09.2008

3119 05.09.2008

3120 05.09.2008

3121 05.09.2008

3122 05.09.2008

3123 05.09.2008

3124 05.09.2008

3125 08.09.2008

3126 08.09.2008

3127 08.09.2008

3128 08.09.2008

3129 08.09.2008

3130 08.09.2008

3131 08.09.2008

3132 08.09.2008

3133 08.09.2008

3134 08.09.2008

3135 08.09.2008

3136 08.09.2008

3137 08.09.2008

3138 09.09.2008

3139 09.09.2008

3140 09.09.2008

3141 09.09.2008

3142 09.09.2008

3143 09.09.2008

3144 09.09.2008

3145 10.09.2008

3146 10.09.2008

9www.astana-akshamy.kzE-mail: info@astana-akshamy.kz

3147 10.09.2008

3148 10.09.2008

3149 10.09.2008

3150 10.09.2008

3151 10.09.2008

3152 10.09.2008

3153 10.09.2008

3154 10.09.2008

3155 10.09.2008

3156 10.09.2008

3157 11.09.2008

3158 11.09.2008

3159 11.09.2008

3160 11.09.2008

3161 11.09.2008

3162 12.09.2008

3163 12.09.2008

3164 12.09.2008

3165 12.09.2008

3166 12.09.2008

3167 12.09.2008

3168 12.09.2008

3169 15.09.2008

3170 15.09.2008

3171 15.09.2008

3172 15.09.2008

3173 15.09.2008

3174 15.09.2008

3175 16.09.2008

3176 16.09.2008

3177 16.09.2008

3178 16.09.2008

3179 16.09.2008

3180 16.09.2008

3181 16.09.2008

3182 16.09.2008

3183 16.09.2008

3184 16.09.2008

3185 16.09.2008

3186 17.09.2008

3187 17.09.2008

3188 17.09.2008

3189 17.09.2008

3190 17.09.2008

3191 17.09.2008

3192 18.09.2008

3193 18.09.2008

3194 18.09.2008

3195 18.09.2008

3196 18.09.2008

3197 18.09.2008

3198 18.09.2008

3199 18.09.2008

3200 18.09.2008

3201 18.09.2008

3202 18.09.2008

3203 18.09.2008

3204 18.09.2008

3205 19.09.2008

3206 19.09.2008

3207 19.09.2008

3208 19.09.2008

3209 19.09.2008

3210 19.09.2008

3211 19.09.2008

3212 19.09.2008

3213 19.09.2008

3214 19.09.2008

3215 19.09.2008

3216 19.09.2008

3217 19.09.2008

3218 19.09.2008

3219 22.09.2008

3220 22.09.2008

3221 22.09.2008

3222 22.09.2008

3223 22.09.2008

3224 23.09.2008

3225 23.09.2008

3226 23.09.2008

3227 23.09.2008

3228 23.09.2008

3229 23.09.2008

3230 23.09.2008

3231 23.09.2008

3232 24.09.2008

3233 24.09.2008

3234 24.09.2008

3235 24.09.2008

3236 24.09.2008

3237 24.09.2008

3238 24.09.2008

3239 24.09.2008

3240 24.09.2008

3241 24.09.2008

3242 24.09.2008

3243 24.09.2008

3244 24.09.2008

3245 24.09.2008

3246 25.09.2008

3247 25.09.2008

3248 25.09.2008

3249 25.09.2008

3250 25.09.2008

3251 25.09.2008

3252 25.09.2008

3253 25.09.2008

3254 25.09.2008

3255 25.09.2008

3256 25.09.2008

3257 25.09.2008

3258 25.09.2008

3259 26.09.2008

3260 26.09.2008

3261 26.09.2008

3262 26.09.2008

3263 26.09.2008

3264 26.09.2008

3265 26.09.2008

3266 26.09.2008

3267 26.09.2008

3268 26.09.2008

3269 26.09.2008

3270 26.09.2008

3271 29.09.2008

3272 29.09.2008

3273 29.09.2008

3274 29.09.2008

3275 29.09.2008

3276 29.09.2008

3277 30.09.2008

3278 30.09.2008

3279 30.09.2008

3280 30.09.2008

3281 30.09.2008

3282 30.09.2008

3283 30.09.2008

3284 01.10.2008

3285 01.10.2008

3286 01.10.2008

3287 01.10.2008

3288 01.10.2008

3289 01.10.2008

3290 01.10.2008

3291 01.10.2008

3292 01.10.2008

3293 01.10.2008

3294 02.10.2008

3295 02.10.2008

3296 02.10.2008

3297 02.10.2008

3298 02.10.2008

3299 02.10.2008

3300 02.10.2008

3301 02.10.2008

3302 02.10.2008

3303 02.10.2008

3304 02.10.2008

3305 03.10.2008

3306 03.10.2008

3307 03.10.2008

3308 03.10.2008

3309 03.10.2008

3310 03.10.2008

3311 03.10.2008

3312 03.10.2008

3313 03.10.2008

3314 03.10.2008

3315 03.10.2008

3316 03.10.2008

3317 03.10.2008

3318 03.10.2008

3319 03.10.2008

3320 03.10.2008

3321 03.10.2008

3322 06.10.2008

3323 06.10.2008

3324 06.10.2008

3325 06.10.2008

3326 06.10.2008

3327 06.10.2008

3328 06.10.2008

3329 06.10.2008

3330 06.10.2008

3331 06.10.2008

3332 06.10.2008

3333 06.10.2008

3334 06.10.2008

3335 06.10.2008

3336 07.10.2008

3337 07.10.2008

3338 07.10.2008

3339 07.10.2008

3340 07.10.2008

3341 07.10.2008

3342 07.10.2008

3343 07.10.2008

3344 07.10.2008

3345 07.10.2008

3346 08.10.2008

3347 08.10.2008

3348 08.10.2008

3349 08.10.2008

3350 08.10.2008

3351 08.10.2008

3352 08.10.2008

3353 08.10.2008

3354 08.10.2008

3355 08.10.2008

3356 08.10.2008

3357 09.10.2008

3358 09.10.2008

3359 09.10.2008

3360 09.10.2008

3361 09.10.2008

3362 09.10.2008

3363 09.10.2008

3364 09.10.2008

3365 09.10.2008

3366 10.10.2008

3367 10.10.2008

3368 10.10.2008

3369 10.10.2008

3370 10.10.2008

3371 10.10.2008

3372 10.10.2008

3373 10.10.2008

3374 10.10.2008

3375 10.10.2008

3376 10.10.2008

3377 10.10.2008

3378 10.10.2008

3379 10.10.2008

3380 10.10.2008

3381 10.10.2008

3382 10.10.2008

3383 10.10.2008

3384 13.10.2008

3385 13.10.2008

3386 13.10.2008

3387 13.10.2008

3388 13.10.2008

3389 13.10.2008

3390 13.10.2008

3391 13.10.2008

3392 13.10.2008

3393 14.10.2008

3394 14.10.2008

3395 14.10.2008

3396 14.10.2008

3397 14.10.2008

3398 14.10.2008

3399 14.10.2008

3400 15.10.2008

3401 15.10.2008

3402 15.10.2008

3403 15.10.2008

3404 15.10.2008

3405 15.10.2008

10www.astana-akshamy.kz

E-mail: info@astana-akshamy.kz

3406 15.10.2008

3407 15.10.2008

3408 15.10.2008

3409 15.10.2008

3410 15.10.2008

3411 16.10.2008

3412 16.10.2008

3413 16.10.2008

3414 16.10.2008

3415 16.10.2008

3416 16.10.2008

3417 17.10.2008

3418 17.10.2008

3419 17.10.2008

3420 17.10.2008

3421 17.10.2008

3422 17.10.2008

3423 17.10.2008

3424 17.10.2008

3425 17.10.2008

3426 17.10.2008

3427 17.10.2008

3428 17.10.2008

3429 17.10.2008

3430 17.10.2008

3431 20.10.2008

3432 20.10.2008

3433 20.10.2008

3434 20.10.2008

3435 20.10.2008

3436 20.10.2008

3437 20.10.2008

3438 20.10.2008

3439 21.10.2008

3440 21.10.2008

3441 21.10.2008

3442 21.10.2008

3443 21.10.2008

3444 21.10.2008

3445 21.10.2008

3446 21.10.2008

3447 21.10.2008

3448 21.10.2008

3449 22.10.2008

3450 22.10.2008

3451 22.10.2008

3452 23.10.2008

3453 23.10.2008

3454 23.10.2008

3455 23.10.2008

3456 23.10.2008

3457 23.10.2008

3458 23.10.2008

3459 23.10.2008

3460 23.10.2008

3461 23.10.2008

3462 23.10.2008

3463 23.10.2008

3464 23.10.2008

3465 23.10.2008

3466 23.10.2008

3467 23.10.2008

3468 23.10.2008

3469 24.10.2008

3470 24.10.2008

3471 24.10.2008

3472 24.10.2008

3473 24.10.2008

3474 24.10.2008

3475 24.10.2008

3476 24.10.2008

3477 24.10.2008

3478 24.10.2008

3479 28.10.2008

3480 28.10.2008

3481 28.10.2008

3482 28.10.2008

3483 29.10.2008

3484 29.10.2008

3485 29.10.2008

3486 29.10.2008

3487 29.10.2008

3488 29.10.2008

3489 29.10.2008

3490 29.10.2008

3491 29.10.2008

3492 29.10.2008

3493 29.10.2008

3494 29.10.2008

3495 30.10.2008

3496 30.10.2008

3497 30.10.2008

3498 30.10.2008

3499 30.10.2008

3500 30.10.2008

3501 30.10.2008

3502 30.10.2008

3503 30.10.2008

3504 30.10.2008

3505 30.10.2008

3506 30.10.2008

3507 30.10.2008

3508 30.10.2008

3509 31.10.2008

3510 31.10.2008

3511 31.10.2008

3512 31.10.2008

3513 31.10.2008

3514 31.10.2008

3515 31.10.2008

3516 31.10.2008

3517 31.10.2008

3518 31.10.2008

3519 03.11.2008

3520 03.11.2008

3521 03.11.2008

3522 03.11.2008

3523 03.11.2008

3524 03.11.2008

3525 03.11.2008

3526 03.11.2008

3527 03.11.2008

3528 04.11.2008

3529 04.11.2008

3530 04.11.2008

3531 04.11.2008

3532 04.11.2008

3533 04.11.2008

3534 04.11.2008

3535 04.11.2008

3536 04.11.2008

3537 04.11.2008

3538 04.11.2008

3539 04.11.2008

3540 04.11.2008

3541 04.11.2008

3542 04.11.2008

3543 05.11.2008

3544 05.11.2008

3545 05.11.2008

3546 05.11.2008

3547 05.11.2008

3548 05.11.2008

3549 05.11.2008

3550 05.11.2008

3551 05.11.2008

3552 05.11.2008

3553 05.11.2008

3554 05.11.2008

3555 05.11.2008

3556 05.11.2008

3557 05.11.2008

3558 06.11.2008

3559 06.11.2008

3560 06.11.2008

3561 06.11.2008

3562 06.11.2008

3563 06.11.2008

3564 06.11.2008

3565 06.11.2008

3566 06.11.2008

3567 07.11.2008

3568 07.11.2008

3569 07.11.2008

3570 07.11.2008

3571 07.11.2008

3572 07.11.2008

3573 07.11.2008

3574 07.11.2008

3575 07.11.2008

3576 07.11.2008

3577 07.11.2008

3578 10.11.2008

3579 10.11.2008

3580 10.11.2008

3581 10.11.2008

3582 10.11.2008

3583 10.11.2008

3584 10.11.2008

3585 10.11.2008

3586 10.11.2008

3587 10.11.2008

3588 11.11.2008

3589 11.11.2008

3590 11.11.2008

3591 11.11.2008

3592 11.11.2008

3593 11.11.2008

3594 11.11.2008

3595 11.11.2008

3596 11.11.2008

3597 11.11.2008

3598 11.11.2008

3599 12.11.2008

3600 12.11.2008

3601 12.11.2008

3602 12.11.2008

3603 12.11.2008

3604 12.11.2008

3605 12.11.2008

3606 12.11.2008

3607 12.11.2008

3608 12.11.2008

3609 12.11.2008

3610 12.11.2008

3611 12.11.2008

3612 12.11.2008

3613 12.11.2008

3614 13.11.2008

3615 13.11.2008

3616 13.11.2008

3617 13.11.2008

3618 13.11.2008

3619 13.11.2008

3620 13.11.2008

3621 13.11.2008

3622 13.11.2008

3623 13.11.2008

3624 13.11.2008

3625 14.11.2008

3626 14.11.2008

3627 14.11.2008

3628 14.11.2008

3629 14.11.2008

3630 14.11.2008

3631 14.11.2008

3632 14.11.2008

3633 14.11.2008

3634 14.11.2008

3635 14.11.2008

3636 14.11.2008

3637 17.11.2008

3638 17.11.2008

3639 17.11.2008

3640 17.11.2008

3641 17.11.2008

3642 17.11.2008

3643 17.11.2008

3644 17.11.2008

3645 18.11.2008

3646 18.11.2008

3647 18.11.2008

3648 18.11.2008

3649 18.11.2008

3650 18.11.2008

3651 18.11.2008

3652 18.11.2008

3653 18.11.2008

3654 18.11.2008

3655 18.11.2008

3656 18.11.2008

3657 19.11.2008

3658 19.11.2008

3659 19.11.2008

3660 19.11.2008

3661 19.11.2008

11www.astana-akshamy.kzE-mail: info@astana-akshamy.kz

15100Ò

ÄÈÐÅÊÒÎÐ-ÁÀÑ ÐÅÄÀÊÒÎÐ

ÀÑ ÄÈÇÀÉÍÅÐ

Ò

—

15100Ò

ÄÈÐÅÊÒÎÐ-ÁÀÑ ÐÅÄÀÊÒÎÐ

—

Астана қаласы әкімдігінің «Жұмыспен қамту

орталығы» КМК-ге хабарласыңыз! Мекенжайы:

Астана қаласы, Брусиловский көшесі, 17/3, Бизнес-орталық

ғимаратының 2-қабаты. 104,5,14,34 автобустарымен келуге болады. Анықтама алу

телефоны: 57-88-88.

3662 19.11.2008

3663 19.11.2008

3664 19.11.2008

3665 19.11.2008

3666 19.11.2008

3667 19.11.2008

3668 19.11.2008

3669 19.11.2008

3670 20.11.2008

3671 20.11.2008

3672 20.11.2008

3673 20.11.2008

3674 20.11.2008

3675 20.11.2008

3676 20.11.2008

3677 20.11.2008

3678 20.11.2008

3679 20.11.2008

3680 20.11.2008

3681 20.11.2008

3682 20.11.2008

3683 21.11.2008

3684 21.11.2008

3685 21.11.2008

3686 21.11.2008

3687 21.11.2008

3688 21.11.2008

3689 21.11.2008

3690 21.11.2008

3691 21.11.2008

3692 21.11.2008

3693 21.11.2008

3694 21.11.2008

3695 21.11.2008

3696 21.11.2008

3697 21.11.2008

3698 21.11.2008

3699 21.11.2008

3700 21.11.2008

3701 21.11.2008

3702 21.11.2008

3703 21.11.2008

3704 24.11.2008

3705 24.11.2008

3706 24.11.2008

3707 24.11.2008

3708 24.11.2008

3709 24.11.2008

3710 24.11.2008

3711 24.11.2008

3712 25.11.2008

3713 25.11.2008

3714 25.11.2008

3715 25.11.2008

3716 25.11.2008

3717 25.11.2008

3718 25.11.2008

3719 25.11.2008

3720 25.11.2008

3721 25.11.2008

3722 25.11.2008

3723 25.11.2008

3724 25.11.2008

3725 25.11.2008

3726 25.11.2008

3727 25.11.2008

3728 25.11.2008

3729 25.11.2008

3730 25.11.2008

3731 25.11.2008

3732 25.11.2008

3733 25.11.2008

3734 25.11.2008

3735 25.11.2008

3736 25.11.2008

3737 25.11.2008

3738 26.11.2008

3739 26.11.2008

3740 26.11.2008

3741 26.11.2008

3742 26.11.2008

3743 26.11.2008

3744 26.11.2008

3745 26.11.2008

3746 26.11.2008

3747 26.11.2008

3748 26.11.2008

3749 26.11.2008

3750 26.11.2008

3751 26.11.2008

3752 26.11.2008

3753 27.11.2008

3754 27.11.2008

3755 27.11.2008

3756 27.11.2008

3757 27.11.2008

3758 27.11.2008

3759 27.11.2008

3760 27.11.2008

3761 27.11.2008

3762 27.11.2008

3763 27.11.2008

3764 27.11.2008

3765 27.11.2008

3766 27.11.2008

са жүріп, ол отбасы-ошақ қасының тірлігін бір сәт естен шығармады.

Елбасының биылғы «Қазақстан жолы – 2050: бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» атты Жолдауын-да мүмкіндігі шектеулі жандарға көбірек көңіл бөлу керектігі айтылды. «Олар үшін Қазақстан кедергісіз аймаққа айналуға тиіс. Бізде аз емес ондай адамдарға қамқорлық көр-сетілуге тиіс, бұл – өзіміздің және қоғам алдындағы біздің парызымыз» деді Н.Назарбаев. Мемлекет бас-шысының мүмкіндігі шектеулі жан-дарды жұмыспен қамтуға ерекше мән бергеніне, соның арқасында жер-жерде осы мәселе күрт қолға алынып, бүгінгі таңда олардың өмірін өзгертуге үлкен мүмкіндік туып тұрғанына қуанады. Бұл ретте Қамқа Мәдиқызы теледидар арқылы, газет-журнал-дар беттерінде жұмыс істеп жүрген, белгілі бір жетістікке жеткен, тіпті темір тұлпар тізгіндеген мүгедектерді көрсетіп насихаттаса, үйде отырған мүгедектер соларды көріп талпынар еді деген ойын жасырмайды. Әлі де болса кейбір қоғамдық мекемелерде мүгедектердің кіріп-шығуларына мүмкіндіктің жасалмауына, олардың көп жағдайда қоғамдық көліктермен жүре алмауына алаңдайды. АҚШ-қа барған сапарын жиі есіне алады. Онда кез келген шағын аудандағы немесе тұрғын үй кешендеріндегі білім беру мекемелеріне қарасты мектептер-де, балабақшаларда мүгедектерге

12www.astana-akshamy.kz

E-mail: info@astana-akshamy.kz

Жасановтардың қай-қайсынан да қамқорлық пен қолдау, сыйластық пен түсіністік, өзінен гөрі өзгенің мұң-мұқтажына алаңдап, жанашырлық таныту секілді қасиеттерді аңғарасыз. Сүрінгенді қолтығынан демей білетін бұл жандар дәл осы адами асыл мінез-дерінің арқасында өмір айдынында кездескен қиындықтарға мүжілмей, оны жеңуге бірлесе ұмтылып келеді.

Рамазан мен Қамқа мектеп қабыр-ғасында оқып жүрген кездерінен таныс. Алты жасында әкесінен айы-рылып, аға қолында тәрбиеленген бала кішкентайынан жан мен ар тазалығын көкірегіне түйіп өседі. Сөзге шорқақ болса да, іске келгенде тындырымды, алғыр да ақкөңіл жігітті тұстастары ерекше қадір тұтады. Досқа сыйлы, алабөтен қылығы жоқ, аңқылдақ азаматты Қамқа да ұнатып қалады. Ақыры, дәм-тұздары жарасып, жеті жыл таныстықтан соң, жастар сөз байласады.

Алдымен екі қыз, содан кейін екі ұл туған ана шаңырақ шаттығына бөленіп, құдай қосқан қосағымен ба-лапан дарының қуанышына кенеліп, жұбайлық ғұмырдың бақытты сәт-терін басынан өткеріп жатқан-ды. Өмірде қайғы-мұңның барынан мүлде хабарсыз еді. Кенет, балабақшадағы тәрбиеші апай құлағы ның мүкісі бар Нұрланның ұзақты күнге жалғыз өзі ойнайтынын, дыбысқа елең демей-тінін, яғни мүлде естімей қалға нын естірткенде, Қамқа есеңгіреп қалады. Өмір осымен тоқтағандай көрі ніп еді, байқап қараса, тағдырдың «сыйы» мұнымен шектелмепті. Кейін Жас -ұланы стафилакок пен ауырып, дәрі-герлер басқа дәрі болмағандықтан, кана мецинмен егетіндерін, бірақ мұның соңы баланың есту қабілетін төмендетуі мүмкін деген болжам айтқанда, басқа түскеннен пенденің қашып құтыла алмасын анық сезінді. Алланың салғанына көнбеске шара бар ма?! Осылайша, ойламаған жерден тағдыр отбасын сынаққа алады. Сол сәт сенім мен сезім, махаббат пен мейірім оларды бұрынғыдан бетер біріктіре түседі. Қинала жүріп, қайырымды болуды, бір-біріне жанашырлық та-нытуды, жанындағыларға жақсылық жасаудан жалықпауды үйренеді. Ба-сына қандай іс түссе де жасымай, керісінше, ерік-жігерін қайрай түскен Жасановтар белді бекем буып, балаға, бауырға деген сүйіспеншілік оларды алға жетелейді.

Отбасының бүгінгі кәсібі – қайы-рымдылық. «Осы жылдар аралығында Рамазан маған қолдау көрсетпесе, балаларымның әрі отбасымның тағ-дыры не боларын кім білсін?!» дейді Қамқа Мәдиқызы.

Ол – отбасында қыздың үлкені. Ұзақ жыл тарих пәнінен сабақ берген әкесі аса білімді, кезінде мектеп ди-

ректоры қызметін атқарып, өскелең ұрпақ тәрбиесіне бір кісідей атсалысса керек. Тағдырдың ісіне не шара?! 52 жасында бір аяғынан жүре алмай, сал боп қалады да, он бір баланы шешесі жалғыз өзі жеткізеді.

Әлі есінде, он жас шамасындағы кезі. Анасы ет турап тұрып қолын оңдырмай кесіп алады да, ол кісінің күнделікті атқаратын бар жұмысы жалғыз өзіне қарап қалады: үйдегі сиырды, тіпті биені де кіп-кішкентай қыз өзі сауады. Сонда түнімен көз ілмей, ертеңіне атқаратын шаруасын ойша жоспарлап, қайтсем анама жеңіл болады деген ой жетегінде жатып, қалғып кетеді.

Бір күні түс көреді. Түсінде өзінен кейінгі барлық інілерін арқасына салып алып, ұшып барады екен. Төмендегі қасқырлар болса мұны тістеп алуға ұмтылады. Бірақ, бұл биікке қарай ұша береді, ұша береді...

Қаршадай қызының қамқор пейіліне қайран қалған анасы сонда: «Е, қарағым, мына інілеріңе қамқор болады екенсің. Бұйыртса, биікке самғайсың әлі» деп батасын береді. Сол анасы көзі жұмылғанша, ешкімге салмағын салмай, балапандарының тілеуін тілеумен биыл 84 жасында дүниеден өтті.

Қиындықты көтере алатын адамға ғана береді деуші еді бұрынғылар. Бала-пандарын жеткізу жолында Қамқаның көрмеген құқайы жоқ. Әсіресе, ба-лалар мектепке баратын кезде қатты қиналды. Астананың бірде-бір білім беру мекемесі оларды қабылдамаған соң, екі баланы Атбасардағы естімейтін балаларға арналған мектепке, кейін

Талдықорғандағы арнаулы мектепке береді. Сол жылы балаларымен бірге өздері де сол қалаға көшіп кетеді.

Сөйтіп, 1998 жылы ол Астанада мүгедек балалар қоғамын құрып, мүмкіндігі шектеулі балалардың мәселесімен айналысатын үкіметтік емес ұйымға жетекшілік етеді.

Әрбір ата-ана өз перзентінің әдепті, саналы, иманды да ибалы, Отанының сүйікті және кішіпейіл азаматы болып жетілуін қалайды. Ал, мүгедек баласы бар ана үшін баласының амандығынан басқа арман бар ма?! Еңбек жолын са-уда саласында қызмет етуден бастаған Қамқаға сол кезде біреу күндердің бір күнінде осындай қоғам ашып, қайырымдылықпен айналысасың десе сенбес еді. Тағдырдың жазуын көрмейсіз бе? Ойлануға да мұрша бермей, ақыры осы бағытты таңдайды. Көксегені – балапандарының басқа балалар секілді мектепке барып, ел қатарлы білім алып, өмірден өз орындарын табуына титтей де болса септігін тигізу. Қалтасында - ақшасы, ең болмаса арқасында тіреу болар ауқатты ағасы да жоқ жанға мұндай арманға қол жеткізу оңай емес, әрине. Ол соны түсінді, түсінді де тәңірден сабыр тіледі. «Сабыр түбі – сары алтын».

Бүгінде Қамқа Жасанова – «Жан» мүгедектер құқығы жөніндегі Азия қоғамы бірлестігі Астана бөлімшесінің жетекшісі, Қазақстан Республикасы Президенті жанындағы Адам құқығын қорғау жөніндегі комиссияның мүшесі. Қоғамдық жұмыстарға белсене арала-

арналған сыныптар бар. Мүгедек балалар сау балалармен бір мектептің есігінен кіріп, бір асханада тамақ ішеді, бір залда шынығады. Олардың айырмашылығы бөлек сыныптарда, кабинеттерде отырып оқиды. Бізде де осылай болса ғана мүгедек балалар өздерін қоғамның толыққанды мүшесі ретінде сезінеді, қоғам өміріне белсене араласуға тырысады. Сау балалар болса оларды шеттетпейді. Керісінше, оларға көмектесуге, қол ұшын беруге дайын тұратынын әңгімелей келе, бізде мүгедек балаларды оқытатын маман-дардың жетіспейтініне қынжылады.

«Мүмкіндігі шектеулі жандардың бойларында өмірге деген құштарлық, құлшыныс ерекше болады. Оларға арнап жыл сайын республикалық фестиваль өткіземіз, халықаралық шығармашылық сайыстарға да бел-сене қатысады. Олардың өз-өздерін мейлінше еркін ұстауына осындай мәдени іс-шаралардың берері көп» дейді Қамқа Жасанова. Ол алдағы уақытта Астананың әр ауданында мү гедек балаларға арналған шағын ор талықтар ашуды армандайды.

«Бірлік бар жерге бақ қонады». Ал, баланың санасы таза болып, от-басында мейірімге бөленіп өссе, ол қатыгездік пен қателіктің ауылынан алыс болады. Жасановтар отбасының ұл-қызы ата-ана махаббатына қанып өсті. Қыздары осы жерде университет бітіріп, тұрмысқа шықты. Ұлдары да өздері таңдаған мамандық бойынша білім алып, отау құрып, жандарына жақын кәсіппен айналысып жүр. Бүгінде Нұрлан спорт шебері бол-са, Жасұлан – дизайнер. Қызылгүл «ЖасНұр» саңыраулар ассоциация-сы» жастар ұйымын басқарса, Әсемі – қала лық мүгедек балалар қоғамының қолдауымен құрылған «Балам-ай» қайырымдылық қорының жетекшісі.

Отбасы бақытының сыры ерлі-зайып тылардың бірін-бірі бағалай білуінде, қандай мәселені де бірлесе, ақыл даса шешуінде десек, артық-кемді тізбеле мей, кешірімшіл болған жандар ғана шаңырағын шаттыққа толтыра алатынын Рамазан мен Қамқа жақсы түсінеді.

Гүлбаршын ӨКЕШҚЫЗЫ

карналғаан сыныпптар барр Мүгедеекк

-