ទិដ្ឋភាពរមួ និងការវិភាគស្ថា នភាពនយោបាយកមពុជានាយពលបច្ចុបបនន

ខែកុមភៈ ឆ្ប ាំ២០១៧

១. សេចកថេីសងេប ោត្ទបទសនេះផថល់នូវទិដឌភាពរមួេសងេប និងការវភិាគស្ថទ នភាពនសោបាយសៅកមពុជានាសពលបចចុបផនប សោយសតថ ត្សលីយុទនស្ថស្រេថខដលត្ួោងគេាំខាន់នីមួយៗសរបីរបាេ់ និងនិនាប ការរបវត្ថិស្ថស្រេថ ខដលសៅពសីរកាយយុទនស្ថស្រេថទាំងសនេះ រពមទាំងហានិភ័យខដលអាចនឹងសកីត្សៃងីេរាប់របសទេកមពុជា។ ជាដាំបូង ោត្ទបទសនេះនឹងផថល់ទិដឌភាពរមួេសងេបេឋពីីការសបាេះសឆ្ប ត្ឃុាំ េង្កា ត់្ ឆ្ប ាំ២០១២ និងការសបាេះសឆ្ប ត្ជាត្ិ ឆ្ប ាំ២០១៣ បនាធ ប់មកនឹងេសងេបពកីារវវិឌណនសោបាយនានា ជាពសិេេឥទនពិលននការគាំរាមកាំខែងសៅសលីគណបកសរបឆ្ាំង ចាប់តាំងពីពាក់កណ្តថ លឆ្ប ាំ២០១៥ និងបនថរែូត្មកដល់បចចុបផនប។ ជាចុងសរកាយ ោត្ទបទសនេះនងឹវភិាគសលយុីទនស្ថស្រេថសផសងៗ ខដល គណបកសធាំៗទាំងពីរ គណបកសរបជាជនកមពុជា និងគណបកសេសស្រង្កគ េះជាត្ ិ សរបីរបាេ់ មុននឹងេសងេបពហីានិភ័យជាក់លាក់ខដលអាចនឹងសកតី្ានសៃងីេរាប់របសទេកមពុជា របេិនសបីស្ថទ នភាពនសោបាយ សៅខត្បនថសដីរសៅតមទាំសនារសនេះ។ ោត្ទបទសនេះេរសេរសោយសវទិកាោនាគត្ ខដលជាវទិាស្ថទ នសោលនសោបាយស្ថធារណៈ ឯករាជយ រត្ូវបានបសងាីត្សៃងីកបុងឆ្ប ាំ២០១៥។1 ២. សេចកថសីផថមី - កថេីងឃមឹថ្ម៖ី ការសបាេះសឆ្ប ត្ឆ្ប ាំ២០១២ នងិ២០១៣ សៅកបុងរកខេខភបកោបកតមោនស្ថទ នការណ៍ និងោបកសបាេះសឆ្ប ត្ភាគសរចនី ការសបាេះសឆ្ប ត្កបុងឆ្ប ាំ២០១២ និង២០១៣ បានផឋល់កឋេីងឃមឹោ៉ា ងសរចីនេរាប់ពួកសគ។ ដាំបូង គណបកសេម រងសុ ី របេ់សលាក េម រងសុ ីបានបរងួបបរងួមជាមួយនឹងគណបកសេិទនមិនុេស របេ់សលាក កឹម េុខា សដីមផបីសងាីត្ជាគណបកសរបឆ្ាំងខត្មួយរមួោប ។2 សរកាយមកសទៀត្ កបុងឆ្ប ាំ២០១៣ កបុងដាំសណីរសឆ្ព េះសៅកាន់ការសបាេះសឆ្ប ត្សៅនថ្ងទ២ី៨ ខែកកាោ

1 េរាបេ់ាំណួរសផសងៗទក់ទងនឹងោត្ទបទសនេះ េូមទក់ទងតមរយៈោីុខម៉ាល៖ info@futureforum.asia ។ ោត្ទបទសនេះជាសេចកថីេសងេបននោត្ទបទវភិាគទាំងមូលខដលផថល់ការវភិាគោ៉ា ងេីុជសរៅមយួ។ េូមទក់ទងសវទិកាោនាគត្សដីមផទីទលួបានោត្ទបទទាំងមូល។ 2 វង ់េុសែង និងរបរខីែគត្ ឌីេឺតូ្ ,‟គណបកសពីរនឹងបសងាីត្ចលនារបជាធិបសត្យយសដីមផេីសស្រង្កគ េះជាតិ្‟, ភបាំសពញប៉ាុេថិ៍ នថ្ងទី១៧ ខែកកាោ ឆ្ប ាំ

២០១២ http://bit.ly/2dkgjHG ។

2

រកុមយុវជនសៅកមពុជាខដលពុាំេូវានការចូលរមួពីមុនមក បានសធវកីារទមទរឲ្យានការតល េ់បថូរ ពួកសគបានសធវីេកមមភាពោ៉ា ងសកលៀវកាល និងចាប់សផថីមសធវីឲ្យានការខរបរបលួននរបបរគប់រគងតមខបបោតថ ធិបសត្យយ។3 សបីសទេះបជីាានការេងសយ័ដ៏សរចីនេននកឹេនាន ប់េឋីពកីារបនលាំេនលឹកសឆ្ប ត្ និងការបាំភិត្បាំភ័យោបកសបាេះសឆ្ប ត្ជាទូសៅ ខដលរកុមោបកេសងាត្ការណ៍េសងាត្សឃញីោ៉ា ងណ្តកថី4 គណបកសរបជាជនក៏សៅខត្អាចសកាថ បកាថ ប់ោាំណ្តចដខដល សោយទទួលបានអាេនៈចាំននួ៦៨ ទល់នឹងគណបកសេសស្រង្កគ េះជាត្ិចាំនួន៥៥។5 សោយានការធាល ក់ចុេះពី ៩០ អាេនៈ ការខរបរបួលដ៏គាំែុកសនេះបានបង្កា ញពកីារប៉ាេះពាល់ោ៉ា ងធងន់ធងរដល់ភាពខដលអាចគួរឲ្យសជឿជាក់របេ់គណបកសរបជាជន ទាំនុកចិត្ថរបេ់បកស និងមណឍ លឈរស ម្ េះរបេ់បកស។ ប៉ាុខនថគណបកសេសស្រង្កគ េះជាត្សិជឿជាក់ ថាែលួនបានឈបេះសឆ្ប ត្សោយេាំសៃងភាគសរចីនោច់ខាត្ សែយីថាបកសរបេ់ែលួនឈបេះភលូកទឹកភលូកដី របេិនសបីការសបាេះសឆ្ប ត្សនាេះរត្ូវបានសធវសីៃងីសោយសេរ ីនិងយុត្ថិធម៌ោ៉ា ងពិត្របាកដ។6 សៅសពលខដលភាពតនត្ងឹកាន់ខត្រកីរាលោល សគសឃញីានយនថសហាេះសោធាជាសរចីនសហាេះរកខវល នងិរថ្ពាេខដកជាសរចីនបានសធវីដាំសណីរសឆ្ព េះសៅកាន់រាជធានី7 គណបកសេសស្រង្កគ េះជាត្ិ និងោបកោាំរទែលួនជាសរចីនបានរបឈមមុែោក់ោប ជាមួយគណបកសរបជាជនខដលទទលួបានជ័យជមបេះដ៏េថួចសេថីងសរកាយការរបកាេជាផលូវការ សោយបានរបមូលផថុ ាំោប សធវីបាតុ្កមមខដលពុាំធាល ប់ានពីមុនមក។8

ជាងសនេះសទៀត្ គណបកសេសស្រង្កគ េះជាត្ិបានបដិសេធទទួលយកអាេនៈរបេ់ែលួនសៅកបុងេភា ដរាបណ្តការទមទរបេ់ែលួនមិនរត្ូវបានសោេះរស្ថយ រមួាន៖ បសងាីត្ឲ្យានគណៈកមមការសេុីបោសងាត្សលីភាពមិនរបរកត្ជុីាំវញិការសឆ្ប ត្ឲ្យបានចាេ់លាេ់ និងរបកបសោយឯករាជយភាព។9 ថ្វីសបាីនការបស្រង្កា បមួយបានសកីត្សៃងីកាលពនីថ្ងទី១៥ ខែកញ្ញដ ឆ្ប ាំ២០១៣ ខដលបានបណ្តថ លឲ្យបុរេាប ក់ស្ថល ប់សោយស្ថរខត្រោប់កាាំសភលីង និង

3 បា៉ា រា៉ា ខមស្ថវ រា៉ា ន ប៉ាុនូឌូនរ ៉ា , „យុវជនខែមរបសចចញស្ថច់ដុាំកបុងការសបាេះសឆ្ប ត្‟, វទិយុអាេីុសេរ,ី នថ្ងទី ២៩ ខែកកាោ ឆ្ប ាំ២០១៣,

http://bit.ly/2dxd8uA។ 4 គណកមមការធិការសដីមផកីារសបាេះសឆ្ប ត្សោយសេរ ីនិងយុត្ថិធម៌សៅកមពុជា (ែុមខស្រែវល), „លទធិរបជាធិបសត្យយ ការសបាេះសឆ្ប ត្ និង

កាំខណទរមងស់ៅកមពុជា‟, (របាយការណ៍របចាាំឆ្ប ាំ២០១៣) ភបាំសពញ ខែសមស្ថ ឆ្ប ាំ២០១៤ , ទាំពរ័ ១៨ ដល ់២២, http://bit.ly/2e1To2Z។ 5 ___, គណបកសរបឆ្ាំងធាំសកីនអាេនៈ , ភបាំសពញប៉ាុេថិ៍, នថ្ងទី២៩ ខែកកាោ ឆ្ប ាំ២០១៣ http://bit.ly/2eB0o8A។

6 សេាន វរ័ខរ ៉ាល, „គណបកសរបឆ្ាំងោេះអាងពីជយ័ជមបេះសោយេាំសៃងភាគសរចីន‟, ភបាំសពញប៉ាុេថិ៍, នថ្ងទី ៣១ ខែកកាោ ឆ្ប ាំ២០១៣,

http://bit.ly/2dY44OI ។ 7 បា៉ា រា៉ា ខមស្ថវ រា៉ា ន ប៉ាុនូឌូនរ ៉ា និងស្ថសមៀន យុន, „សមបកសរបឆ្ាំងរេិះគន់ការបសងាីនកាល ាំងសោធាសៅកបុងរាជធានីភបាំសពញ‟, វទិយុអាេីុសេរ ីនថ្ងទី

១៦ ខែេីហា ឆ្ប ាំ២០១៣ http://bit.ly/2e3YDlb។ 8 ខែត្ ែុឌខដល, „ការត្វ៉ា របឆ្ាំងនឹងការសបាេះសឆ្ប ត្សៅកមពុជាសៅភបាំសពញ‟, The Guardian, នថ្ងទី១៦ ខែកញ្ញដ ឆ្ប ាំ២០១៣,

http://bit.ly/2eoIrFF។ 9 វង ់េុែសឃង, „រពេះមហាកសរត្សកាេះរបជុាំេភាសលីកដាំបូងសៅនថ្ងទី ២៣ ខែកញ្ញដ ‟, ភបាំសពញប៉ាុេថិ៍, នថ្ងទី១០ ខែកញ្ញដ ឆ្ប ាំ២០១៣,

http://bit.ly/2eihN6x ។

3

មនុេសមួយចាំននួរងរបួេជាទមងន់កថី10 មហាបាតុ្កមមសនាេះក៏សៅខត្បនថសធវីសៃងីសោយោែងិាោេ់ជាសរចីនខែរែូត្ដល់សដីមខែមករា ឆ្ប ាំ២០១៤11 សៅសពលខដលកមមករសរាងចរកកាត់្សដរ និងេែជីពជាសរចីនបានរមួកាល ាំងជាមួយនឹងគណបកសេសស្រង្កគ េះជាត្ិ។12 សៅែណៈសពលសនាេះ អាជាញ ធរបានបាត់្បង់ភាពោត់្ធមត់្៖ កងកាល ាំងរបោប់អាវុធរបេ់រោឌ ភបិាលបានបាញ់របហារមកសលរីកុមកមមករកាត់្សដរខដលសធវបីាតុ្កមម បណ្តថ លឲ្យានោបកស្ថល ប់ចាំននួបួននាក់ និងរបួេជាសរចីននាក់។13

សលីេពីសនេះសទៀត្ អាជាញ ធរបានបាំខបកោបកោាំរទ និងេកមមជនគណបកសេសស្រង្កគ េះជាត្ិ ពមូីលោឌ នរបមូលផថុ ាំរបេ់ពួកសគសៅទីលានរបជាធិបសត្យយកបុងរាជធានភីបាំសពញ សែយីបានហាមឃាត់្រាល់ការសធវីបាតុ្កមមរគប់របសភទសៅតមដងផលូវ ខដលសធវីឲ្យសលាក េម រងសុ ីនិងសលាក កឹម េុខារត្ូវេមងាំលាក់ែលួនមួយរយៈ។14

ោាំសពីែងិាសនេះពិត្ជាបានេសរមចតមសោលបាំណងខមន៖ បាតុ្កររត្ូវបានរ ាំស្ថយ សៅែណៈខដលគណបកសេសស្រង្កគ េះជាត្កិាន់ខត្សែាយសៅៗ និងរត្ូវបានទុកឲ្យសៅរបសវេះរបវេ់សោយោម នយុទនស្ថស្រេថជាក់លាក់។ សៅនថ្ងទី២២ ខែកកាោ ឆ្ប ាំ២០១៤ របខែលមួយឆ្ប ាំសរកាយទាំនាេ់ការសបាេះសឆ្ប ត្ សលាក េម រងសុ ីបានសធវីកិចចរពមសរពៀងជាមួយនឹងសលាកនាយករដឌមស្រនថ ី ែរុន ខេន សដីមផបីចច ប់ភាពទល់រចកខផបកនសោបាយ។15 ត្ាំណ្តងរាស្រេថមកពីគណបកសេសស្រង្កគ េះជាត្និឹងបចច ប់ពែកិារការចូលួមរបជុាំេភារយៈសពល ១០ខែ របេ់ែលួន សែយីទទលួយកអាេនៈ និងឈប់ត្វ៉ា របឆ្ាំងោ៉ា ងស្ថង ត់្ៗ ចាំសពាេះលទនផលសបាេះសឆ្ប ត្ ជាមួយនឹងការេនាថានឹងានកាំខណទរមង់សបាេះសឆ្ប ត្មុនការសបាេះសឆ្ប ត្ ឆ្ប ាំ២០១៨ សែយីនឹងរពមទទួលកាន់ដាំខណងេាំខាន់ៗមួយចាំនួនសៅកបុងរដឌេភា។16

គណបកសរបជាជន និងគណបកសេសស្រង្កគ េះជាត្បិានចាប់សផថីម “វបផធម៌េនធនា” កបុងន័យជាំរុញឲ្យានកិចចេែរបត្ិបត្ថិាការ ជាជាងការរបឆ្ាំងោប រវងគណបកសទាំងពីរ ខត្វបផធម៌េនធនាសនេះដូចជារត្ូវបរាជ័យបនាធ ប់សពលរត្ឹមខត្មួយឆ្ប ាំសរកាយមក។

៣. រពតឹ្ថកិារណ៍ថ្មីៗ ៖ ចាប់ពឆី្ប ាំ២០១៤ សបីេសងាត្សមីលចាប់ពីោាំៃុងសពលសបាេះសឆ្ប ត្ជាត្ឆិ្ប ាំ២០១៣ សលាកនាយករដឌមស្រនថ ី ែរុន ខេន និងគណបកសរបជាជនកមពុជារបេ់ោត់្ ទាំនងដូចជារគប់រគងស្ថទ នភាពបានសៃងីវញិសៅពាក់កណ្តថ លឆ្ប ាំ២០១៤។ 10 ___, ‘ការត្វ៉ា កានខ់ត្ែងិា‟, ភបាំសពញប៉ាុេថិ៍ នថ្ងទី១៦ ខែកញ្ញដ ឆ្ប ាំ២០១៣, http://bit.ly/2e40Tsl។ 11 https://www.youtube.com/watch?v=Om5NulU5nko. 12 សេា វរ័ខរ ៉ាល មុាំ គនាន និងាេ េុែជា, „ការត្វ៉ា សផសងៗជបួរបេពវោប ‟ ភបាំសពញប៉ាុេថិ៍ នថ្ងទី២៦ ខែធបូ ឆ្ប ាំ២០១៣ http://bit.ly/2e3ZceH ។ 13 ្ង េុខា, ខេាន ខត្ហាន់ និងសេា វរ័ខរ ៉ាល ការបស្រង្កា បសធវីឲ្យានោបកស្ថល ប,់ ភបាំសពញប៉ាុេថិ៍, នថ្ងទី៣ ខែមករា ឆ្ប ាំ២០១៤ http://bit.ly/2dY6w81។ 14 បា៉ា រា៉ា ខមស្ថវ រា៉ា ន ប៉ាុនូឌូនរ ៉ា និងស្ថសមៀន យុន, „សមដឹកនាាំបកសរបឆ្ាំងសៅកមពុជាលាកែ់លួនានការបស្រង្កា បសលីបាតុ្ករ‟, វទិយុអាេីុសេរ,ី នថ្ងទី៤ ខែមករា ឆ្ប ាំ២០១៤ http://bit.ly/2eMbqqT។ 15 ាេ េុែជា និងសែវនិ ផូខណ, „មួយឆ្ប ាំសរកាយការសបាេះសឆ្ប ត្‟, ភបាំសពញប៉ាុេថិ៍, នថ្ងទី២៣ ខែកកាោ ឆ្ប ាំ២០១៤ http://bit.ly/2egj22v។ 16 របភពដូចខាងសលី។

4

កិចចរពមសរពៀងនសោបាយរវងគណបកសរបជាជនកមពុជា នងិគណបកសេសស្រង្កគ េះជាត្ ិសៅនថ្ងទ២ី២ ខែកកាោ ឆ្ប ាំ២០១៤ ែវេះខាត្នូវព័ត៌្ានលមអិត្ជាសរចីន ខដលនឹងអាចសធវីឲ្យកិចចរពមសរពៀងសនាេះកាន់ខត្រងឹាាំ សែយីជាជាងការនិោយពីកាំខណទរមង់ខដលមិនចាេ់លាេ់ កាំខណទរមង់គណៈកាម ធិការជាត្សិរៀចាំការសបាេះសឆ្ប ត្ (គ.ជ.ប) ខដលជាការទមទរោ៉ា ងេាំខាន់មួយរបេ់គណបកសេសរង្កេះជាត្ ិ សមីលសៅហាក់សៅឆ្ង យពីកាំខណទរមង់សបាេះសឆ្ប ត្ោ៉ា ងពិត្របាកដ ខដលនឹងអាចធានាបាននូវការសបាេះសឆ្ប ត្សោយសេរ ីនិងយុត្ថិធម៌កបុង ឆ្ប ាំ២០១៨។ មួយវញិសទៀត្ គណបកសរបជាជនកមពុជាអាចសធវឲី្យត្ាំណ្តងរាស្រេថគណបកសេសស្រង្កគ េះជាត្ិរពមទទួលយកអាេនៈរបេ់ែលួនសៅកបុងរដឌេភា ដូសចបេះសធវីឲ្យរោឌ ភបិាលអាចស្ថថ រទាំនុកចិត្ថបានសៃងីវញិ រពមទាំងអាចបស្រង្កា បបាតុ្កមមតមដងផលូវខដលបនថរុកគួនរោឌ ភិបាលចាប់តាំងពកីារសបាេះសឆ្ប ត្មក សោយមិនចាាំបាច់លេះបង់ោវីសរចីនសនាេះសទ។ ប៉ាុខនថសៅកបុងឆាេទី២ ឆ្ប ាំ២០១៥ ចុងសរកាយសនេះ ានការបស្រង្កា បោ៉ា ងកសរាល និងសោយពុាំបានរ ាំពឹងទុកមកសលគីណបកសេសស្រង្កគ េះជាត្ិ សោយរមួានទាំងការសរបរីបាេ់ោាំសពីែងិា ការបាំភិត្បាំភ័យ និងការោយតីមផលូវតុ្លាការ។ មា៉ាងវញិសទៀត្ ការបស្រង្កា បសនេះសកីត្សៃងីសោយោម នការរ ាំពឹងទុក សោយសែតុ្ថាមិនានការរពាន និងេញ្ញដ បង្កា ញឲ្យចាេ់លាេ់ជាមុន ការបស្រង្កា បពាក់កណ្តថ លអាណត្ថមិួយសនេះបានបនថសកតី្សៃងីតាំងពីសដីមដល់ចប់សៅកបុងរបវត្ថិស្ថស្រេថនសោបាយថ្មីៗរបេ់កមពុជា។ ដាំបូង កាលពនីថ្ងទី២១ ខែកកាោ ឆ្ប ាំ២០១៥ េកមមជនគណបកសេសស្រង្កគ េះជាត្មិួយចាំនួនរត្វូបានតុ្លាការផថនាធ សទេពីបទ “កុបផកមម” សោយស្ថរខត្បានចូលរមួកបុងការត្វ៉ា របឆ្ាំងនឹងរោឌ ភិបាលកបុងឆ្ប ាំ២០១៤។17 បនាធ ប់មក កាលពីនថ្ងទ១ី៥ ខែេីហា ឆ្ប ាំ២០១៥ េាជកិរពឹទនេភាដ៏េកមមរបេ់គណបកសេម រងសុី18 សលាកែុង េុែែរួរ រត្ូវបានចាប់ែលួន និងឃុាំែលួន រយៈសពលពីរនថ្ងបនាធ ប់ពរីូបសលាករត្វូបានសលាកនាយករដឌមស្រនថ ី ែរុន ខេនសចាទរបកាន់ពបីទកផត់្ជាត្ិ19

និងរត្ូវបានសចាទរបកាន់ពីបទខកលងឯកស្ថរស្ថធារណៈ នងិញុេះញង់។20 កាលពនីថ្ងទី ២៦ ខែតុ្លា ឆ្ប ាំ២០១៥ ត្ាំណ្តងរាស្រេថគណបកសេសស្រង្កគ េះជាត្ពិីររូប សលាក ញ៉ាយ ចាំសរ ីន និងសលាក គង់ េុភា រត្ូវបានោូេសចញពីរថ្យនថរបេ់ែលួនសៅសរៅបរសិវណរដឌេភាជាត្ ិសែយីរត្ូវបានវយដាំោ៉ា ងសឃារសៅសោយជនពាលមួយរកុម ែណៈខដលមស្រនថីនគរបាលឈរសមីល សែយីពកួសគទាំងពីរនាក់រត្ូវបាន

17

ាេ េុែជា „េកមមជកគណបកសេសស្រង្កគ េះជាតិ្រតូ្វបានផថនាធ សទេពីបទ “កុបផកមម” „ ភបាំសពញប៉ាុេថិ៍ នថ្ងទី២១ ខែកកាោ ឆ្ប ាំ២០១៥ http://bit.ly/2dodro5 ។ 18 គណបកសេម រងសុ ីខដលដឹកនាាំសោយសលាកេម រងសុ ីជាគណបកសមយួកបុងចាំសណ្តមគណបកសពីរខដលបានរមួបចចូ លជាគណបកសេសស្រង្កគ េះជាតិ្ (ដឹកនាាំសោយសលាកេម រងសុផីងខដរ)កបុងឆ្ប ាំ២០១២។ េាជិករពឹទនេភាសលាកែុង េុែែរួ រតូ្វបានសបាេះសឆ្ប ត្សរជីេសរេីកាលពីនថ្ងទី២៩ ខែមករា ឆ្ប ាំ២០១២ មុនសពលខដលគណបកសទាំងពីរមួបចចូ លោប ដូចសនេះសលាកសៅខត្ត្ាំណ្តងកបុងគណបកសេម រងសុ។ី 19 ្ង េុខា,„ចាបែ់លួនេាជិករពឹទនេភា សលាកែុង េុែែរួ‟, ភបាំសពញប៉ាុេថិ៍ នថ្ងទី១៥ ខែេីហា ឆ្ប ាំ២០១៥ http://bit.ly/2dXVTCb 20 ាេ េុែជា, „ េាជិករពឹទនេភាគណបកសេមរងសុ ីសលាក ែុង េុែែរួរតូ្វបានចាប់ែលួន‟, ភបាំសពញប៉ាុេថិ៍ នថ្ងទី ១៧ ខែេីុហា ឆ្ប ាំ២០១៥ http://bit.ly/2dx6nJk។

5

នាាំសៅមនធរីសពទយរពមជាមួយនងឹរបួេធងន់ធងរ។21 ជននដដល់បីនាក់កបុងចាំសណ្តមជនសលមីេជាសរចីន ខដលបសរមី

ការជាមស្រនថសីោធារត្ូវបានសចាទរបកាន់ជុាំវញិសែតុ្ការណ៍សនាេះ22 រេបសពលខដលោបកសឃញីសែតុ្ការណ៍តធ ល់បានកាំណត់្ោត្ថេញ្ញដ ណថាមស្រនថីនគរបាលខដលសេលៀកពាក់ឯកេណ្តឌ នេុីវលិ និងរកមុេនថិេុែជាជនេមគាំនិត្សៅកបុងរពឹត្ថិការណ៍វយដាំសនាេះ23 សែយីរត្ូវបានផថនាធ សទេសៅពីនថ្ងទ ី២៧ ខែឧេភា ឆ្ប ាំ២០១៦ និងរត្វូទទួលសទេជាប់ពនននាោរចាំនួន ៤ឆ្ប ាំ ប៉ាុខនថពួកសគរត្ូវបានសោេះខលងកាលពីខែវចិឆិកា ឆ្ប ាំ២០១៦។24 េកមមភាពែងិាទាំងសនេះ សកីត្សៃងីបនាធ ប់ពីានការត្វ៉ា ដ៏ធាំមួយបានផធុេះសៃងីសៅខាងសរៅបរសិវណរដឌេភា ែណៈានោបកត្វ៉ាជាងមួយពាន់នាក់បានទមទរឲ្យទាល ក់ត្ាំខណងសលាក កឹម េុខា ខដលជាោនុរបធានគណបកសេសស្រង្កគ េះជាត្ិ សចញពីោនុរបធានទីមួយននរដឌេភា។25 សៅនថ្ងដខដលសនាេះ ានមនុេសមួយរកុមគប់ដុាំថ្ម និងដបទឹកចូលសៅកបុងសគែោឌ នរបេ់សលាកកឹម េុខា ោេ់រយៈសពលជាសរចីនសា៉ា ងែណៈខដលរបពនន របេ់សលាកលាក់ែលួនសៅខាងកបុង សោយានការភ័យខាល ចដល់អាយុជីវតិ្។26

សៅសពលខដលានការសៅទូរេ័ពធសៅកាន់មស្រនថីនគរបាលសៅោនថរាគមន៍ជាបនាធ ន់ នគរបាលទាំងសនាេះរត្ូវបានសគរាយការណ៍ថាបានសធវីមិនដឹងមិនឮចាំសពាេះការោាំពាវនាវទាំងសនាេះ។27 បួននថ្ងសរកាយមកសលាក កឹម េុខា រត្ូវបានដកសចញពតី្ាំខណងជាោនុរបធានទីមួយរដឌេភាពិត្របាកដខមន បនាធ ប់ពីានការសបាេះសឆ្ប ត្សោយត្ាំណ្តងរាស្រេថគណបកសរបជាជនសៅកបុងរដឌេភាទាំងោេ់ ខត្ការសបាេះសឆ្ប ត្សនេះានការសធវីរពែកិារសោយត្ាំណ្តងរាស្រេថគណបកសេសស្រង្កគ េះជាត្ិ។28 បនាធ ប់មកសទៀត្សៅនថ្ងទី១៣ ខែវចិឆិកា ឆ្ប ាំ២០១៥ របធានគណបកសេសស្រង្កគ េះជាត្ិសលាក េម រងសុរីត្ូវបានតុ្លាការសចញដីកាបង្កគ ប់ឲ្យចាប់ែលួនពាក់ព័នននឹងេាំណុាំ សរឿងចាេ់ ខដលបថឹងសោយសលាករដឌមស្រនថកីារបរសទេ

21

https://www.youtube.com/watch?v=NIqa5Mad7Sc. 22

បរុត្ រេមគីង្កគ រ, ែតួ្ េុភរក, និងេាន ថ្រ័តុ្ន, „េាជិកកងយុទនពលសែមរៈភូមិនធបីរូបរតូ្វបានសចាទរបកានប់នាធ បពី់ការវយដាំសលីត្ាំណ្តងរាស្រេថបកសរបឆ្ាំង‟, ភបាំសពញប៉ាុេថិ៍, នថ្ងទី៥ ខែវចិឆិកា ឆ្ប ាំ២០១៥ http://bit.ly/2egjf5u។ 23

សេចកថខីថ្លងការណ៍រមួ៖ អាដែុក, ម.េ.ម.ក, មជឈមណឍ លកមពុជាសដីមផរីបពន័នផសពវផាយឯករាជយ, មជឈមណឍ លោប់រ ាំចាបស់ដីមផេីែគមន៍, េាគមធាងសតប ត្, និងលីកាដូ „សថាា លសទេោាំសពីែងិាសលីោបកត្ាំណ្តងរស្រេថ‟ រាជធានីភបាំសពញ នថ្ងទី២៧ ខែតុ្លា ឆ្ប ាំ២០១៥ http://bit.ly/2eqdqlK។ 24

មិុច ោរា៉ា និងេាន ថ្រ័តុ្ន, ‘រកុមោងគរកសវយត្ាំណ្តងរាស្រេថរតូ្វបានត្ាំសៃងីឋានៈ‟, ភបាំសពញប៉ាុេថិ៍ នថ្ងទី២៨ ខែធបូ ឆ្ប ាំ២០១៦http://bit.ly/2i8qHED ។ 25

ឃុត្ េុភចរោិ, ឆ្លីេ តកឃនីេុន និងេាន ថ្រ័តុ្ន, „ត្ាំណ្តងរាស្រេថរតូ្វបានវយរបហារសៅរដឌេភាជាតិ្‟ ភបាំសពញប៉ាុេថិ៍ នថ្ងទី ២៧ ខែតុ្លា ឆ្ប ាំ២០១៥ http://bit.ly/2eqf86J។ 26

សេចកថខីថ្លងការណ៍រមួ៖ អាដែុក, ម.េ.ម.ក, មជឈមណឍ លកមពុជាសដីមផរីបពន័នផសពវផាយឯករាជយ, មជឈមណឍ លោប់រ ាំចាបស់ដីមផេីែគមន៍, េាគមធាងសតប ត្, និងលីកាដូ „សថាា លសទេោាំសពីែងិាសលីោបកត្ាំណ្តងរាស្រេថ‟ រាជធានីភបាំសពញ នថ្ងទី២៧ ខែតុ្លា ឆ្ប ាំ២០១៥ ។

27 ាេ េុែជា ឆ្យ ចាននី់ត និងឆ្លីេ តកឃនីេុន , „ ពិភពសលាកកាំពុងតមោន‟ ការេីុបោសងាត្ ភបាំសពញប៉ាុេថិ៍ នថ្ងទី ២៨ ខែ

តុ្លា ឆ្ប ាំ២០១៥ http://bit.ly/2e3Vwtd។ 28

េាន ថ្រ័តុ្ន និងឆ្យ ចានធី់ត, „ សលាក កឹម េុខា រតូ្វបានដកសចញពីត្ាំខណងោនុរបធានទី១រដឌេភា‟, ភបាំសពញប៉ាុេថិ៍ នថ្ងទី ៣០ ខែតុ្លា ឆ្ប ាំ២០១៥ http://bit.ly/2edwlmh ។

6

សហា ណ្តាំងែុង កាលពឆី្ប ាំ២០០៨។29 ដីការបង្កគ ប់ឲ្យចាប់ែលួនសនេះ បណ្តឋ លមកពេីស្រង្កគ មពាកយេមថកីាលពីនថ្ងទី១២ ខែវចិឆិកា ឆ្ប ាំ២០១៥ សៅសពលខដលសលាកនាយករដឌមស្រនថែីរុន ខេនសៅសលាក េម រងសុថីាជា “កូនអាកផត់្ជាត្”ិ 30 សោយេាំសៅសៅឪពុករបេ់សលាក គឺសលាក េម ស្ថរ ីជាោត្ីត្រដឌមស្រនថីសៅេម័យេសមថច នសរាត្ថម េែីនុ។31 បនីថ្ងសរកាយមកសលាក េម រងសុខីដលសពលសនាេះកាំពុងសៅបរសទេ ក៏េសរមចចិត្ថស្ថប ក់សៅបរសទេបនថបនាធ ប់ពកីារសចញដីកាបង្កគ ប់ឲ្យចាប់ែលួន សែយីត្ួនាទជីាេាជិកេភា រមួទាំងោភ័យឯកេិទនេិភារបេ់ោត់្រត្ូវបានដកែូត្ផងខដរ។32

សៅេបាថ ែ៍ដខដលសនេះ គឺនថ្ងទី២០ ខែវចិឆិកា ឆ្ប ាំ២០១៥ សលាក េម រងសុ ី ខដលបចចុបផនបកាំពុងខត្របឈមនឹងការរេិះគន់ រត្ូវបានតុ្លាការសចាទរបកាន់ពបីទសចាទថ្មីជាបសណ្តថ េះអាេនបខថ្មសទៀត្ ថាជាោបកេមគាំនិត្សៅកបុងបទសលមីេខកលងបនលាំឯកស្ថរស្ថធារណៈ សរបីរបាេ់ឯកស្ថរខកលងកាល យ និងញុេះញង់ឲ្យានចលាចលធងន់ធងរ ពាក់ព័នននឹងេាំណុាំ សរឿងខាងសលរីបេ់សលាកែុង េុែែរួរ។33 បនាធ ប់មក សៅនថ្ងទី១ ខែធបូ ឆ្ប ាំ២០១៥ ស្ថលាដាំបូងរាជធានីភបាំសពញបានសចញដីកាបខនទមសទៀត្ ខដលត្ាំណ្តងឲ្យរបធានរដឌេភា សលាក សែង េាំរនិ ខដលបង្កគ ប់ឲ្យសលាកេម រងសុ ី បញ្ញជ ក់ោាំពកីារផសពវផាយានលកេណៈនសោបាយសៅកបុងោត្ទបទសែវេបរុក ខដលសលាកបានេរសេរសៅកបុងខែវចិឆិកា និងត្រមូវឲ្យចូលែលួនសឆលីយបាំភលឺសលបីទបរហិារសករ ថ ិ៍ថ្មីសនេះ។.

34

ឆ្ប ាំ២០១៦ បង្កា ញឲ្យសឃញីនូវការោបេងាត់្តមផលូវតុ្លាការ និងែងិារបឆ្ាំងនឹងគណបកសរបឆ្ាំងរេសដៀងៗោប ខដរ។ កាលពីនថ្ងទី១៨ ខែមីនា ឆ្ប ាំ២០១៦ ានការសចញដីកាថ្មីមួយសទៀត្ បថឹងសលាកេម រងសុពីីបទសលមីេមួយសផសងសទៀត្ សលីកសនេះបណថឹ ងសធវីសៃងីសោយសលាក សស្ថម សេឿន រដឌមស្រនថមីកពគីណបកសរបជាជនកមពុជា ខដលកាលពសីដីមខែសនាេះ សលាកេម រងសុបីានសចាទសលាក សស្ថម សេឿនថាពាក់ព័នននឹងខផនការជួលជនរកីរកសៅរបសទេឥណ្តឍ និងែវលីីពីនឲ្យចុច “like” ទាំព័រសែវេបរុកសលាកនាយករដឌមស្រនថែីរុន ខេនសដីមផបីសងាីន

29 ភស័្រកថ សេៀងលី និងេាន ថ្រ័តុ្ន, „តុ្លាការសចញដីការចាប់ែលួនសលាក េម រងសុ‟ី , ភបាំសពញប៉ាុេថិ៍ នថ្ងទី ១៣ ខែវចិឆិកា ឆ្ប ាំ២០១៥ http://bit.ly/2dKXmKp។ 30 វងស េុែសឃង, „នាយករដឌមស្រនថីវយរបហាសរឿងបុគគលសលីសលាក េម រងសុ ី‟ , ភបាំសពញប៉ាុេថិ៍ នថ្ងទី១៣ ខែវចិឆិកា ឆ្ប ាំ២០១៥ http://bit.ly/2dxbRnb។ 31 ចូ ស្រែវខីមន , „ជីវតិ្ជាោបកនសោបាយរបឆ្ាំង‟ (សេចកថីេសងេបសេៀងសៅ) Asia Times Online នថ្ងទី២៦ ខែកកាោ ឆ្ប ាំ២០១៣ http://bit.ly/2egk9Py។ 32 ឆ្យ ចាននី់ត និងសទៀង វោី, „សលាក េម រងសុ ីបាត្ប់ងោ់ភយ័ឯកេិទនិេភា‟, ភបាំសពញប៉ាុេថិ៍ នថ្ងទី១៦ ខែវចិឆិកា ឆ្ប ាំ២០១៥ http://bit.ly/2eMf7wZ។

33 ភរ័ក សេៀងលី និងេធួអាថ្ នវធ,៍ „តុ្លាការសចញដីការសកាេះសៅសលាក េម រងសុជីាថ្មី‟, ភបាំសពញប៉ាុេថិ៍ នថ្ងទី២១ ខែវចិឆិកា ឆ្ប ាំ២០១៥

http://bit.ly/2dxcey5។ 34

វុទនី ថា បញ្ញដ វឌណ និងចូេាូ លីខផេ , „តុ្លាការកមពុជាសកាេះសៅសលាកេម រងសុ ីកបុងបទបរហិារសករ ថ ិ៍ថ្មី‟, វទិយុអាេីុសេរ ី នថ្ងទី២ ខែធបូ ឆ្ប ាំ២០១៥ http://bit.ly/2dKWjKn។

7

របជារបិយភាពសៅសលីបណ្តថ ញេងគម។35 សៅនថ្ងទី៨ ខែវចិឆិកា ឆ្ប ាំ២០១៦ សលាក េម រងសុរីត្ូវបានតុ្លាការផថនាធ សទេពីបទសនេះ និងត្រមូវឲ្យបង់របាក់ពិន័យ ២.៥០០ ដុលាល រអាសមរកិ និង៣.៧៥០ ដុលាល រអាសមរកិេរាប់េាំណងជាំងឺចិត្ថ។36 ោ៉ា ងណ្តកថីមុនសនេះ សលាកេម រងសុរីត្ូវបានកាត់្សទេពីបទបរហិារសករ ថ ិ៍ខដលបថឹងសោយ សលាក សែង េាំរនិ កាលពនីថ្ងទី២៨ ខែកកាោ ឆ្ប ាំ២០១៦ សែយីរត្ូវពិន័យឲ្យបង់របាក់ ៣៧.៥០០ ដុលាល រអាសមរកិជាេាំណងជាំងឺចិត្ថ។37

កាលពនីថ្ងទី១ ខែេីហា ឆ្ប ាំ២០១៦ សលាកនាយករដឌមស្រនថីែរុន ខេន បានបថឹងសលាក េម រងសុ ីពីបទបរហិារសករ ថ ិ៍ រពមទាំងបថឹងេាជិករពឹទនេភាគណបកសេម រងសុ ី សលាករេ ីថាក់ ឡាន ីខដលរត្ូវបានកាត់្សទេកាលពីពាក់កណ្តថ លខែវចិឆិកា ឆ្ប ាំ២០១៦38 សលីករណីខដលសលាករេ ីថាក់ ឡានី បានសចាទថារោឌ ភិបាលសៅពីសរកាយការបាញ់េាល ប់សលាក ខកម ៃ ី ោបកវភិាគនសោបាយកាលពនីថ្ងទី១០ ខែកកាោ ឆ្ប ាំ២០១៦។39 អាជាញ ធរបានសចាទរបកាន់ជនស ម្ េះ សោឿត្ អាង ជាោត្ីត្មស្រនថីទហានពីបទមនុេសឃាត្សោយគតិ្ទុកជាមុនមកសលសីលាក ខកម ៃ ី ខដលជាោបកធាល ប់បានរេិះគន់រោឌ ភិបាលមិនេាំនចាត់្ សែយីសោយសលីកសែតុ្ផលខដល្នដល់ឃាត្កមមសនេះថាសោយស្ថរសលាកខកម ៃ ី ជាំពាក់លុយែលួន ៣.០០០ ដុលាល រអាសមរកិ ោ៉ា ងណ្តកថីសែតុ្ផលមួយសនេះ រងការរេិះគន់ោ៉ា ងខាល ាំងពសី្ថធារណជន40។ សៅសពលខដលឆ្ប ាំ២០១៦ ជតិ្នឹងបចច ប់ កាលនថ្ងទី២៧ ខែធបូ សលាក េម រងសុ ី និងេែការពីីររូបសទៀត្ ខដលជាោបកកាន់ទាំព័រសែវេបរុករបេ់សលាករត្ូវបានកាត់្សទេឲ្យជាប់ពននធនាោរាប ក់ៗ ចាំនួន ៥ឆ្ប ាំ ពបីទបសង្កា េះវសីដោូរបេ់សលាកែុង េុែែរួរ ខដលបានបញ្ញជ ក់ខាងសលី។41

ទនធឹមនឹងសនេះខដរ ោនុរបធានគណបកសេសរង្កេះជាត្សិលាក កឹម េុខា បានេទិត្សៅសរកាមការវយរបហារជាថ្មីសៃងីវញិសៅសពញមួយ ឆ្ប ាំ២០១៦ សោយចាប់សផថីមពកីារសចញខែសអាត់្េាំសៃងកាលពសីដីមខែមីនា 35

គចួ ណ្តខរ ៉ាន, „សលាក េម រងសុរីតូ្វបានសកាេះសៅឲ្យសៅតុ្លាការសលីបណថឹ ងសែវេបរុក‟, សែមបូឌាសដលី នថ្ងទី១៩ ខែមីនា ឆ្ប ាំ២០១៦http://bit.ly/2ePxvVu ។ 36

វុទនី ែួត្, „តុ្លាការកមពុជារកសឃញីថាសមដឹកនាាំគណបកសរបឆ្ាំងានសទេពីបទបរហិារសករ ថ ិ៍‟, វទិយុអាេីុសេរ ីនថ្ងទី៨ ខែវចិឆិកា ឆ្ប ាំ២០១៦ http://bit.ly/2j2qHpo។ 37

សនៀប សឆង និងអាណ្តត្ បាលីហាគ , „សលាក េម រងសុរីតូ្វបានតុ្លាការសចញស្ថលរកមថាានពិរុទនពីបទបរហិារសករ ថ ិ៍សលាកសែង េាំរនិ‟, ភបាំសពញប៉ាុេថិ៍ នថ្ងទី២៩ ខែកកាោ ឆ្ប ាំ២០១៦ http://bit.ly/2ibdIgA។ 38

សនៀប សឆង និងេាន ថ្រ័តុ្ន, „ផថនាធ សទេេាជិករពឹទនេភាោកគុ់កមយួឆ្ប ាំកនលេះ‟, ភបាំសពញប៉ាុេថិ៍ នថ្ងទី១៨ ខែវចិឆិកា ឆ្ប ាំ២០១៦ http://bit.ly/2iYDadh។ 39

ចានោរា ោង និងថា នថ្, „សរឿងសចាទេាល ប់សលាកខកម ៃសីធវីឲ្យសលាកនាយករដឌមស្រនថីែរុន ខេនសោេះរស្ថយតមផលូវតុ្លាការ‟ វទិយុអាេីុសេរ ី នថ្ងទី១ ខែេីហា ឆ្ប ាំ២០១៦ http://bit.ly/2egj2A2។ 40 របភព ។ 41 ឡាយ ស្ថាន និងោីុរនិ ខែនសៃ, „សលាក េម រងសុ ីនិងេែការ ី២ រូបរតូ្វជាបគុ់កកបុងាប ក់ៗ ៥ ឆ្ប ាំ‟, ភបាំសពញប៉ាុេថិ៍ នថ្ងទី២៨ ខែធបូ ឆ្ប ាំ២០១៦ http://bit.ly/2iyYVxd។

8

ខដលរត្ូវបានេងសយ័ថាជាេាំសៃងសលាក កឹម េុខានោិយជាមួយនងឹរេីកាំណ្តន់។42 េាំសៃងមនុេសរេីសៅកបុងខែសអាត់្រត្ូវបានបញ្ញជ ក់ជាបឋមថាជាេាំសៃងរបេ់ ែុម ចាន់ោរា៉ាទ ី ជាជាងោរុត្េក់ ខដលសដីមសៃយីនាងបានបដិសេធការសចាទរបកាន់ថានាងធាល ប់ានទាំនាក់ទាំនងសេបហាជាមួយសលាកកឹម េុខា និងបានរកជាំនួយពីបុគគលិកោងគការអាដែុក។43 ោ៉ា ងណ្តកថី សៅនថ្ងទី២០ ខែសមស្ថ ែុម ចាន់ោរា៉ាទបីានបថូរស្ថច់សរឿងរបេ់ែលួន នងិទទួលស្ថគ ល់ថានាងជារេីកាំណ្តន់របេ់សលាកកឹម េុខា44 សែយីប៉ាុនាម ននថ្ងសរកាយមក បានបខងវសរឿងសៅសមធាវ ីរបេ់នាង និងបានសចាទពួកសគថាបានយកលុយេូកនាងឲ្យបដិសេធសរឿងានទាំនាក់ទាំនងសេបហា។45

សៅនថ្ងទី២ ខែឧេភា បុគគលកិោងគការអាដែុកបួននាក់ និងោត្ីត្បុគគលិកអាដែុកាប ក់ សលាក នី ចរោិខដលបចចុបផនបជាោគគសលខាធិការរង គ.ជ.ប រមួទាំងបុគគលិកាប ក់របេ់ការោិល័យឧត្ថមេបងការោងគការេែរបជាជាត្ិ ទទលួបនធុកេទិនិមនុេស រត្ូវបានសចាទរបកាន់ និងមួយនថ្ងសរកាយមករត្ូវបានបចជូ នសៅពននធនាោរនរពេ (សលីកខលងខត្បុគគលកិរបេ់ការោិល័យឧត្ថមេបងការោងគការេែរបជាជាត្ទិទួលបនធុកេិទនិមនុេស ខដលានោភ័យឯកេិទនជិាមស្រនថរីបេ់ោងគការេែរបជាជាត្ ិសគចផុត្ពកីារកាត់្សទេ)។46 កាលពីសដីមខែកញ្ញដ សលាក កមឹ េុខា រត្ូវបានកាត់្សទេសោយកាំបាាំងមុែ ឲ្យជាប់ពននធនាោរ ៥ខែ ពីបទបដិសេធកបុងការចូលែលួនតមការសកាេះសៅរបេ់តុ្លាការ។47 រែូត្ដល់សដីមខែធបូ ឆ្ប ាំ២០១៦ សលាក កឹម េុខា បានលាក់ែលួនសៅកបុងទសី្ថប ក់ការគណបកសេសស្រង្កគ េះជាត្ិ សោយបានសចញមកខាងសរៅរបាណជាពីរបីសា៉ា ងសៅកបុងខែតុ្លា សដីមផចុីេះស ម្ េះសបាេះសឆ្ប ត្ ជាមួយនឹងភាពភ័យខាល ចពីការចាប់ែលួន និងោាំសពីែងិាខដលនឹងអាចសកីត្សៃងី។48 សបសីទេះបជីាស្ថលាឧទនរណ៍បានេសរមចបដិសេធនូវបណថឹ ងរបេ់សមធាវសីលាកកឹម េុខា សដីមផសីេបីេុាំឲ្យទាល ក់សចាលការសចាទរបកាន់49

ក៏សោយ សលាក កឹម េុខារត្ូវបានរពេះមហាកសរត្របទនការសលីកខលង

42 បរុន សេងែុង, „ខែសអាត្េ់ាំសៃងបានផថល់ត្រមុយននភាពមិនសស្ថម េះរត្ងរ់បេ់ោនុរបធានគណបកសេសស្រង្កគ េះជាតិ្សលាក កឹម េុខា‟ ភបាំសពញប៉ាុេថិ៍ នថ្ងទី ២ ខែមីនា ឆ្ប ាំ២០១៦ http://bit.ly/2eW0O8I ។ 43 សនៀប សឆង, „រេីមុាំបដិសេធទាំនាកទ់ាំនងសេបហាជាមយួសលាកកឹម េុខា‟ភបាំសពញប៉ាុេថិ៍ នថ្ងទី១០ ខែមីនា ឆ្ប ាំ២០១៦ http://bit.ly/2fjaEmj។

44 ឡាយ ស្ថាន, „រេីកាំណ្តន់សលាកកឹម េុខា បថូរសរឿងសៅកបុងតុ្លាការ‟, ភបាំសពញប៉ាុេថិ៍ នថ្ងទី២០ ខែសមស្ថ ឆ្ប ាំ២០១៦

http://bit.ly/2dSiTov។ 45

ឡាយ ស្ថាន និងេាន ថ្រ័តុ្ន, „រេីកាំណ្តនប់ថឹងសលាក កឹម េុខា និងបុគគលិកអាដែុក‟, ភបាំសពញប៉ាុេថិ៍ នថ្ងទី២៥ ខែសមស្ថ ឆ្ប ាំ២០១៦ http://bit.ly/2e0ehI1 ។ 46

ឡាយ ស្ថាន និង អាណ្តត្ បាលីហាគ , „ ោបកសធវីការេិទនិមនុេស,ពីរនាកស់ផសងសទៀត្ និងមស្រនថីោងគការេែរបជាតិ្រតូ្វតុ្លាការសចាទរបកានពី់បទ “េូកបា៉ា ន់ស្ថកស”ី ‟ ភបាំសពញប៉ាុេថិ៍ នថ្ងទី៣ ខែ ឧេភា ឆ្ប ាំ២០១៦ http://bit.ly/2f57ZIe ។

47 របូក បូសលៀក, „តុ្លាការកមពុជាកាត្ស់ទេសលាក កឹម េុខាោកព់ននធនាោរ៥ខែ‟ វទិយុអាេីុសេរ ីនថ្ងទី៩ ខែកញ្ញដ ឆ្ប ាំ២០១៦

http://bit.ly/2dSlJtq។ 48

សមៀច ោរា៉ា និងអាលិច វុសីលៀមមីន, „កឹម េុខា សចញពីទីស្ថប កក់ារគណបកសសៅចុេះស ម្ េះសបាេះសឆ្ប ត្បានបសងាីនកថីេងឃមឹ‟, ភបាំសពញប៉ាុេថិ៍ នថ្ងទី ៦ ខែតុ្លា ឆ្ប ាំ២០១៦ http://bit.ly/2f1LmWb ។ 49 សនៀប សឆង, „ ‟, ភបាំសពញប៉ាុេថិ៍ ៧ ២០១៦ http://bit.ly/2fvYnGt ។

9

សទេ តមេាំសណីររបេ់សលាកនាយករដឌមស្រនថែីរុន ខេន កាលពីនថ្ងទ២ី ខែធបូ ឆ្ប ាំ២០១៦ ខដលោនុញ្ញដ ត្ឲ្យរចួសទេពបីទបដិសេធកបុងការចូលែលួនតមការសកាេះសៅរបេ់តុ្លាការ។50

ចុងសរកាយ ករណីថ្មីបាំផុត្សនាេះគតឺ្ាំណ្តងរាស្រេថគណបកសេសស្រង្កគ េះជាត្ិសលាក ោរុ៊ុំ េាំអាង រត្ូវបានកាត់្សទេោក់ពននធនាោររយៈសពលពីរឆ្ប ាំកនលេះកាលពីនថ្ងទី១០ ខែតុ្លា ឆ្ប ាំ២០១៦ កបុងករណីខដលសលាកបានបសង្កា េះស្ថររេិះគន់រោឌ ភិបាលសលីសែវេបរុក សោយសចាទថាសរបីរបាេ់ខផនទីខកលងកាល យ សបាេះបសង្កគ លរពាំខដនជាមួយសវៀត្ណ្តម ខដលសធវីឲ្យខែមរបាត់្បង់ទកឹដីសៅខាងសវៀត្ណ្តម។51 សលាក ោរុ៊ុំ េាំអាន រត្ូវបានសចាទរបកាន់សៅកបុងខែសមស្ថ ឆ្ប ាំ២០១៦ សបសីទេះបីជាការបសង្កា េះស្ថររត្ូវបានសធវសីៃងីកាលពីឆ្ប ាំមុនក៏សោយ បងាឲ្យានការរពួយបារមភបខនទមសទៀត្ ថាសរឿងកថសីនេះរត្ូវបានសធវីសៃងីកបុងសោលបាំណងនសោបាយ។ សៅនថ្ងទី១២ ខែតុ្លា ឆ្ប ាំ២០១៦ ទេីថីការគណៈរដឌមស្រនថបីានសចញលិែិត្ខណនាាំហាមឃាត់្មិនឲ្យរកុមែរុនអាកាេចរណ៍ទាំងោេ់លក់េាំបុរត្ឲ្យសលាក េម រងសុ ី ខដលបាននិរសទេែលួនសៅសរៅរបសទេតាំងពីការកាត់្សទេសលីកទីមួយសធវីសៃងីកាលពីខែវចិឆិកា ឆ្ប ាំ២០១៥ ឲ្យវលិរត្លប់ចូលកមពុជាវញិសនាេះសទ និងរពានថាយនថសហាេះណ្តមួយខដលដឹកសលាក េម រងសុ ី យនថសហាេះសនាេះនឹងរត្បូខងវរឲ្យវលិរត្លប់សៅកាន់អាកាេោនថោឌ នសដីមវញិ លិែិត្សនាេះក៏បានហាមឃាត់្មិនឲ្យសលាក េម រងសុ ី ចូលរេុកវញិតមវធិីស្ថស្រេថណ្តមួយផងខដរ រមួទាំងហាមមិនឲ្យនគរបាលោសនាថ របសវេន៍ ោនុញ្ញដ ត្ិឲ្យបុគគលសនេះចូលកមពុជាវញិ។52

៤. យុទនស្ថស្រេថនសោបាយ សៅរកខេខភបកោបកេសងាត្នសោបាយ នសោបាយសៅកមពុជា និងយុទនស្ថស្រេថខដលសរបីសោយគណបកសនសោបាយធាំៗ ជាសរឿយៗានលកេណៈមិនេមសែតុ្ផល និងផធុយសៅនឹងសោលបាំណងរបេ់គណបកស។ ថ្វីសប ីានការពិត្មួយចាំនួនពាក់ព័នននឹងទេសនៈខបបសនេះក៏សោយ ខត្យុទនស្ថស្រេថខដលគណបកសនសោបាយបានសរបីរបាេ់ គឺតមពតិ្សៅ និងភាគសរចីនសៅ ានការពិចារណ្តបានដតិ្ដល់ និងោ៉ា ងផចតិ្ផចង់។ ខផបកបនាធ ប់ននោត្ទបទសនេះនឹងផថល់សេចកថេីសងេបេឋីពយុីទនស្ថស្រេថខដលសរបីសោយគណបកសនសោបាយធាំៗទាំងពីរ គឺគណបកសរបជាជនកមពុជា និងគណបកសេសស្រង្កគ េះជាត្ិ។

50 សមៀច ោរា៉ា , „រពេះមហាកសរត្របទនការសលីកខលងសទេសលាក កឹម េុខា‟, ភបាំសពញប៉ាុេថិ៍ , នថ្ងទី២ ខែធបូ ឆ្ប ាំ២០១៦, http://bit.ly/2jo5pyW។ 51 សនៀប សឆង, „កាត្់សទេសលាក ោរុ៊ុំ េាំអានោក់ពននធនាោរ‟ , ភបាំសពញប៉ាុេថិ៍ នថ្ងទី១១ ខែតុ្លា ឆ្ប ាំ២០១៦ http://bit.ly/2eigVi4។ 52 ទូច េុខា, „សលាកេម រងសុថីាជាការនិរសទេែលួនពិត្របាកដ‟, ភបាំសពញប៉ាុេថិ៍ នថ្ងទី២៤ ខែតុ្លា ឆ្ប ាំ២០១៦ http://bit.ly/2dBIXiD ។

10

គណបកសរបជាជនកមពុជា

ការសបាេះសឆ្ប ត្ជាត្ឆិ្ប ាំ២០១៣ ជារបត់្ននការតល េ់បថូរមួយ។ សបសីទេះបីជាានភាពមិនរបរកត្សីកីត្សៃងីគួរឲ្យកត់្េាគ ល់ និងយុទននាការសបាេះសឆ្ប ត្សៅតមមូលោឌ នខដលមិនានលកេណៈសេមីភាពោប ោ៉ា ងណ្តកថី53 គណបកសេសស្រង្កគ េះជាត្ិបានបងាបញ្ញា ជាខាល ាំងដល់គណបកសរបជាជន ខដលដាំបូងសៃយីគឺសៅតមមណឍ លសបាេះសឆ្ប ត្ និងបនាធ ប់មកសទៀត្គសឺៅតមដងវថិ្កីបុងរាជធានភីបាំសពញ។ គណបកសរបជាជនមិនអាចថាមិនរពួយបារមភសទៀត្សនាេះសទ។ ប៉ាុខនថ ចាប់តាំងពឆី្ប ាំ ២០១៣មក គណបកសរបជាជនទាំនងដូចជារបឈមនឹងោក់សចញនូវយុទនស្ថស្រេថជាក់លាក់ និងានភាពេុេីង្កវ ក់ សដីមផអីាចទប់ទល់ជាមួយនឹងកតថ សផសងៗ បញ្ញា របឈម ការគាំរាមកាំខែង និងរលកននការតល េ់បថូរខដលជេះឥទនិពលមកសលីនសោបាយកមពុជាចាប់តាំងពីការសបាេះសឆ្ប ត្ជាត្ិឆ្ប ាំ២០១៣។ សដីមសៃយី ភាល មៗបនាធ ប់ពីការសបាេះសឆ្ប ត្ជាត្ឆិ្ប ាំ២០១៣ យុទនស្ថស្រេថរបេ់គណបកសរបជាជន គរឺត្ូវសធវីោ៉ា ងណ្តសដីមផរីគប់រគងស្ថទ នការណ៍សៃងីវញិ តមរយៈការសធវឲី្យគណកសេសស្រង្កគ េះជាត្ិចុេះសែាយ និងបងេាំឲ្យបាតុ្ករចាកសចញពីដងវថិ្ីនានាសៅរាជធានភីបាំសពញ ឲ្យបានឆ្ប់តមខដលអាចសធវីបាន សៅែណៈខដលរត្ូវសរបីរបាេ់កាល ាំង និងការបងាូរ្មកាន់ខត្ត្ិចតមខដលអាចសធវីបាន។ បនាធ ប់ពីរគប់រគងស្ថទ នការណ៍បានសពញសលញវញិសៅកបុងខែមករា ឆ្ប ាំ២០១៤ គណបកសរបជាជនអាចចាប់សផថីមចរចាជាមួយគណបកសរបឆ្ាំងខដលេទិត្កបុងេភាពទន់សែាយ និងពុាំេូវានឥទនិពលដូចមុន។ ការតល េ់បថូរសនេះមិនរត្ឹមខត្សលីកមុែាត់្របេ់របេ់គណបកសរបជាជន សៅកបុងរកខេខភបករបេ់របជាជនបនាធ ប់ពកីារបាញ់របហារសៅកបុងខែមករា ឆ្ប ាំ២០១៤ ប៉ាុសណ្តត េះសទ ខត្ខថ្មទាំងបានសធវីឲ្យគណបកសរបឆ្ាំងខលងេូវានរបេិទនភាពសទៀត្ផង។ អាយុកាលននយុទនស្ថស្រេថសនេះមិនខវងប៉ាុនាម នសទ សៅពាក់កណ្តថ លឆ្ប ាំ២០១៥ គណបកសកាន់ោាំណ្តចវលិរត្លប់មកសរបរីបាេ់លផចិចាេ់។ ជាជាងបនថជសរមេីខដលានការវវិឌណ ខដលបានគូេវេកបុងឆ្ប ាំ២០១៤ គណបកសរបជាជនបានពរងឹងោាំណ្តចរបេ់ែលួនសៃងីវញិ និងរត្លប់សៅសរបីយុទនស្ថស្រេថស្ថកលផង និងរបមូលទាំនុកចតិ្ថ។ សបីសទេះបីជា យុទនស្ថស្រេថរបេ់គណបកសរបជាជន ខដលសធវគីណបកសរបឆ្ាំងចុេះសែាយតមរយៈផលូវតុ្លាការ យុទនស្ថស្រេថសនេះោមសោយយុទនស្ថស្រេថសផសងៗសទៀត្កបុងសោលបាំណងដូចោប ខដរសដីមផឲី្យឥទនិពលគណបកសរបឆ្ាំងចុេះសែាយទូទាំងរបសទេ។ ឧទែរណ៍ គណបកសរបជាជនស្ថវ គមន៍ជានិចចនូវគណបកសថ្មីខដលអាចបាំខបកេាំសៃង វយរបហារ ឬសធវីឲ្យគណបកសេសស្រង្កគ េះជាត្បិាត់្បង់របជារបិយភាព។54 េូមផខីត្គណបកសនសោបាយខដលានឯករាជយភាពពិត្របាកដក៏រត្ូវបានស្ថវ គមន៍សៅសលឆី្កនសោបាយសនេះខដរ សបីតមោវីខដល 53

គណកាម ធិការសដីមផកីារសបាេះសឆ្ប ត្សោយសេរ ីនិងយុត្ថិធមស៌ៅកមពុជា (ែុមខស្រែវល), „លទនិរបជាធិបសត្យយ ការសបាេះសឆ្ប ត្ និងកាំខណទរមង់សៅកមពុជា‟, (របាយការណ៍របចាាំឆ្ប ាំ២០១៣) ភបាំសពញ ខែសមស្ថ ឆ្ប ាំ២០១៤ , ទាំពរ័ ១៨ ដល ់២២, http://bit.ly/2e1To2Z។ 54

ឱន ភាព, „ោតី្ត្ត្ាំណ្តងរាស្រេថមកពីគណបកសរបជាជនរបកាេពីគសរាងបសងាីត្គណបកសនសោបាយថ្មី‟ សែមបូឌាសដលី នថ្ងទី ២៦ ខែវចិឆិកា ឆ្ប ាំ២០១៦ https://www.cambodiadaily.com/news/former-cpp-lawmaker-announces-plans-to-form-new-party-101299/.

11

គណបកសរបជាជនយល់សឃញី។55 យុទនស្ថស្រេថសនេះកាំពុងខត្ទក់ទញចាំណ្តប់អារមមណ៍របជាពលរដឌខែមរខដលរេ់សៅបរសទេ ជាពិសេេសៅេែរដឌអាសមរកិ បារា ាំង និងោូស្រស្ថថ លី។ គណបកសរបជាជនក៏ពាោមរបមូលេនលឹកសឆ្ប ត្សៃងីវញិ តមរយៈការែិត្ែាំរបឹងខរបងសោេះរស្ថយបញ្ញា របឈមបនាធ ន់មួយចាំនួនរបេ់ជាត្ិ កាំខណទរមង់មយួចាំននួខដលបានសធវីសៃងីកបុងរយៈសពលប៉ាុនាម នឆ្ប ាំមកសនេះ ខផអកសលីការេសរមចចិត្ថននសោលនសោបាយោ៉ា ងពិត្របាកដ។ ទនធឹមនឹងសនេះ គណបកសរបជាជនបានសតថ ត្ការយកចិត្ថទុកោក់សលីការទក់ទញការោាំរទពយុីវជន ខដលជាមូលោឌ នរគេឹះរបេ់គណបកសេសស្រង្កគ េះជាត្ិកាលពីឆ្ប ាំ២០១៣។ សលាកនាយករដឌមស្រនថែីរុន ខេន នាសពលថ្មីៗសនេះបានង្កកមកចាប់អារមមណ៍បណ្តថ ញេងគមសែវេបរុក56

ខដលសលាកអាចបង្កា ញនូវភាពជិត្េបទិជាងមុន សោយានរូបភាពជា “បុគគលស្ថមចដ” សៅកាន់ស្ថធារណៈជន រពមទាំងបង្កា ញការោាំរទកូនរបុេសៅរបេ់ោត់្គឺសលាក ែរុន ា៉ា នី ជាត្ួោងគថ្មរីបេ់គណបកសរបជាជន។ ោេ់រយៈសពលជាងពីរឆ្ប ាំមកសែយី ខដលសលាក ែរុន ា៉ា នី កបុងនាមជារបធានេែភាពេែព័ននរបជាជនកមពុជា បានចូលរមួោ៉ា ងផុេផុលជាមួយោបកសលងសែវេបរុក និងយុវជនសដមីផសីផញីរស្ថរេាំខាន់ៗរបេ់គណបកសរបជាជនកបុងន័យសោគយល់ោប និងស្ថថ ប់ការរពួយបារមភ រពមទាំងទទួលយកគាំនិត្របេ់រកុមទាំងសនាេះ។57 រេបោប សនេះខដរ គណបកសរបជាជនបានបសងាីនការរោាំរទពីចិនមកសលគីណបកសែលួនជាេនសមឹៗ កបុងរយៈសពលប៉ាុនាម នឆ្ប ាំមកសនេះ សោយចិនបានចាំណ្តយរាប់លានកបុងមួយឆ្ប ាៗំ ផថល់ជាំនួយសោយតធ ល់ដល់រោឌ ភិបាល។ កបុងដាំសណីរទេសនកិចចមកកាន់របសទេកមពុជាោាំៃុងខែតុ្លា ឆ្ប ាំ២០១៦ របេ់នាយករដឌមស្រនថីចិន សលាកេុ ីជិនពីង ានកិចចរពមសរពៀងចាំនួន៣១ ខដលរបសទេទាំងពីរបានចុេះែត្ទសលខា រមួទាំងការលុបបាំណុលរបាណជា ៩០ លានដុលាល រអាសមរកិ និងផថល់ជាំនួយសោធាចាំននួ ១៥ លានដុលាល រអាមរកិ។58

សៅសពលខដលជាំនួយខផបកសេដឌកិចច និងនសោបាយរបេ់ចិនមកសលីកមពុជាកាន់ខត្សកីនសៃងី ការតគ ប់ចិត្ថាច េ់ជាំនយួោនថរជាត្សិផសងសទៀត្តមរយៈកាំខណទរមង់កាន់ខត្មិនចាាំបាច់េរាប់កមពុជា។ គណបកសរបជាជន រត្ូវយល់ថាោវីៗបានតល េ់បថូរសែយី ចាប់តាំងពីការសបាេះសឆ្ប ត្ជាត្ ិ ឆ្ប ាំ២០១៣។ គណបកសរបជាជនកមពុជារត្ូវទទួលស្ថគ ល់ថាអាចនឹងានចលនាយុជនតមខបបលទនរិបជាធិបសត្យយ ខដលរបមូលផថុ ាំជាកាល ាំងដ៏មហាស្ថល សែយីមិនយូរមិនឆ្ប់អាចនឹងានការទមទរ និងេសរមចឲ្យបាននូវការតល េ់

55 សដវតី្ ហាត្ ់, „ត្ោួងគទាំងបនួ៖ គណបកសនសោបាយថ្មីសៅកមពុជា‟, Southeast Asia Globe ,នថ្ងទី១ ខែ តុ្លា ឆ្ប ាំ២០១៥ http://bit.ly/2dC8NGj 56 https://www.facebook.com/hun. sencambodia/?fref=ts. 57 សែវនី ផូខណ, „សលាក ែរុន ា៉ា នី សបីកចាំែទទលួមតិ្រេិះគន‟់ ភបាំសពញប៉ាុេថិ៍ នថ្ងទី១១ ខែមិថុ្នា ឆ្ប ាំ២០១៤ http://bit.ly/2eC4wCi។.

58 េុសផង ្ង/AP , „ចិនលុបបាំណុលខដលកមពុជាជាំពាក៩់០លានដុលាល អាសមរកិ‟ នថ្ងទី១៣ ខែតុ្លា ឆ្ប ាំ២០១៦ , The Washington

Post, http://wapo.st/2f7wdTA។

12

បថូរ។ តមរយៈការសរបីរបាេ់វធិីស្ថស្រេថ “របចាាំរត្កូល” សនាេះ គណបកសរបជាជននឹងរបឈមនឹងហានិភ័យ កបុងការង្កកសចញពសីេចកថរីត្ូវការ បាំណងរបាថាប និងចកេុវេ័ិយរបេ់របជាពលរដឌខែមរ។ គណបកសេសស្រង្កគ េះជាត្ ិ

សលាក េម រងសុ ីខដលរជកសរកាមស្ថល កគណបកសេម រងសុ ីខត្ងខត្សរបរីបាេ់សវហាេ័ពធខបបរបជានិយម សដីមផោីាំរទពីថាប ក់មូលោឌ នរបេ់ែលួន។ រេសដៀងោប សនេះខដរ សលាក កមឹ េុខា ទទួលបានរបជារបិយភាពខាល ាំងកាលផងខដរ សោយស្ថរខត្ការបសចចញមត្ទិក់ទងនឹងបញ្ញា ជនជាត្សិវៀត្ណ្តម។ ភាល មៗបនាធ ប់ពីបរងួមគណបកស េម រងសុ ី និងគណបកសេិទនមិនុេសជាគណបកសខត្មួយ គណបកសថ្មីមួយសនេះ ខត្សដីរតមគនលងខដលគណបកសេម រងសុ ី បានកាំណត់្រចួសែយី និងសមដឹកនាាំរបេ់គណបកសបនថរយកកាំែងឹរបវត្ថិស្ថស្រេថខដលានសល ី សវៀត្ណ្តម និងជនជាត្ិ សវៀត្ណ្តមសៅកបុងរបសទេកមពុជា ជាយុទនស្ថស្រេថចមផង របេ់គណបកស។59 សោយការសធវីដូសចបេះ គណបកសេសស្រង្កគ េះជាត្កិាំពុង ស្ថប ម នសោបាយ របវត្ថិស្ថស្រេថ ដក់ជាប់ អារមមណ៍ នងិខផបកចិត្ថស្ថស្រេថ។ សមដឹកនាាំគណបកសេសស្រង្កគ េះជាត្ិ បនថពាោមសធវឲី្យគណបកសរបជាជនកមពុជាចុេះសែាយតមរយៈការសរបីរបាេ់សវហាេ័ពធ ខដលានលកេណៈបាំផុេបាំផុលខផបកនសោបាយ និងសរេីសោីងជាត្ិស្ថេន៍។60

សមបកសរបឆ្ាំង េងាត់្សែយីេងាត់្សទៀត្សៅសលទីាំនាក់ទាំនងរបេ់គណបកសរបជាជនសៅនឹងរបបសមម ងងឹត្ខែមររកែមនាទេសវត្សរទ៍ី៧០ និងរបសទេសវៀត្ណ្តម។61 ោវីខដលមនិគួរឲ្យរកីរាយសនាេះ គឺសវហាេ័ពធរបឆ្ាំងនឹងសវៀត្ណ្តមរបេ់គណបកសេសស្រង្កគ េះជាត្ិ ខបរជាទទួលសជាគជ័យោ៉ា ងខាល ាំងជាមួយនឹងោបកោាំរទជាសរចីន។ ប៉ាុខនថ មិន ហានិភ័យោវីសនាេះ ។ សលីេពសីនេះសទៀត្ របជាជន និងអាជីវកមមរបេ់ ឬសពលែលេះានការេងសយ័ថាជារបេ់សវៀត្ណ្តម រត្ូវបានទុកជាសោលសៅកបុងោាំៃុងសពល ។ ោាំៃុងសដីមខែមករា ឆ្ប ាំ ២០១៤ បាតុ្កមមសៅវថិ្សីវងសរេង រត្ូវបានោបកតមោនស្ថទ នការណ៍ នងិោបកកាខេត្កត់្ចាំណ្តាំថា បាតុ្ករបានខរេកសរេីសោីងជនជាត្ ិ សែយីពួកសគបាន និងវយបាំតល ញអាជីវកមមរបេ់ជនជាត្សិវៀត្ណ្តមតមដងផលូវ។62

យុទនស្ថស្រេថចមផងមួយសទៀត្របេ់គណបកសេសស្រង្កគ េះជាត្ិ បានសលចសៃងីសដីមផបីសងាីត្មឋងសទៀត្ ២០១៣ ឲ្យកាន់ខត្ធាំ និងរបសេីរជាងមុន។ សលីេពីសនេះសទៀត្ សលាក េម រងសុ ី កាំពុងទុកចិត្ថ

59

សែវនិ ផូខណ, „ការរបឆ្ាំងនឹងសវៀត្ណ្តមរបេគ់ណបកសេសស្រង្កគ េះជាតិ្ “ពញ៉ា កអ់ារមមណ៍” ដល់សរបេិត្ពិសេេ‟ ភបាំសពញប៉ាុេថិ៍ នថ្ងទី១៧ ខែមករា ឆ្ប ាំ២០១៤http://bit.ly/2emTHmx ។

60 ពិត្ទរ័ តន់ ខកវ, „ោាំសពីែងិាបណ្តថ លឲ្យានែងិាសៅកមពុជា‟, Asia Times Online នថ្ងទី១៧ មករា ឆ្ប ាំ២០១៤,

http://bit.ly/2emc6Eo។

61 របភពដូចខាងសលី។

62 ជូលា វ៉ា លឡ់ាេ ់និងនូ វ៉ា ណ្តត រនិ, „កមពុជាត្វ៉ា បង្កា ញពីទេសនៈរបឆ្ាំងសវៀត្ណ្តម‟, Al Jazeera, នថ្ងទី២៤ ខែមករា ឆ្ប ាំ២០១៤

http://bit.ly/2ePbger។

13

សោយភាពសឆ្ត្លងង់ សៅសលីសលាក ែរុន ខេន សោយសធវទីសងវីដខដលចាប់ពីឆ្ប ាំ ២០១៣ កបុងការសេបេុីាំរពេះរាជរកឹត្យ ។ សោយផឋល់លទនផលដូចការសបាេះសឆ្ប ត្ឆ្ប ាំ ២០១៣ សរកាយការវវិឌណសនាេះ វគឺជាសរឿង ភាញ ក់សផអីលរបេនិសបសីលាក ែរុន ខេន ។

សៅកបុងរបសទេខដលានការសកីនសៃងីនូវចាំនួនរបជាជនខដលសរបរីបាេ់ោុីនសធីសណត្ និងភាជ ប់ជាមួយនឹងបណ្តឋ ញេងគម ការសរបីរបាេ់ឧបករណ៍ទាំងសនេះសដីមផ ី ឲ្យការោាំរទានភាពេកមមសៃងីវញិសនាេះ គកឺាន់ខត្េាំខាន់សៃងីៗ សែយីគណបកសេសស្រង្កគ េះជាត្ិ តាំងពីសពលចាប់សផឋីមរែូត្មកដល់បចចុបផនប បានសឆលៀត្ឪកាេយកចាំសណញសលសីរឿងសនេះ។ ចាប់សផឋីមសោយមហាបាតុ្កមមសៅឆ្ប ាំ២០១៣ និងឆ្ប ាំ២០១៤ សមដឹកនាាំគណបកសេសស្រង្កគ េះជាត្ិ បានសរបីរបាេ់បណ្តឋ ញេងគមសដីមផ ី ោាំរទរបេ់ និងសដីមផផីាភាជ ប់សៅរកុមោបកសបាេះសឆ្ប ត្ថ្មី គយុឺវជន ។

សលីេពីសនេះសៅសទៀត្ ចាប់តាំងពីការសបាេះសឆ្ប ត្ជាត្ឆិ្ប ាំ ២០១៣ ម គណបកសេសស្រង្កគ េះជាត្បិានេសរមចចិត្ថសធវីពែកិារចូលរដឌេភាជាសរចីនដង សៅសពលសនាេះសោយានការរពួយបារមភពីេនថេុិែរេបចាប់ ។ សៅកបុងការោនុវត្ថ ការសធវពីែកិារចូលរដឌេភា ហាក់ទទួលបានផលត្ិចណ្តេ់ ជាមួយនឹងេសមលងភាគសរចីន រដឌេភា គណបកសរបជាជនកមពុជា អាចសធវីការង្ករតក់ខត្ងចាប់សគតមខដលសគចង់ ។63 សទេះោ៉ា ងណ្តក៏សោយ សគអាចយល់បានថា ត្ាំណ្តងរាស្រេថគណបកសេសស្រង្កគ េះជាត្ិ មិនានឆនធៈចូលរមួកិចចរបជុាំរដឌេភា គឺ សលាក ញយ ចាំសរនី និង គង់ េភា។64

ចុងសរកាយ សោយរបទេះនឹងឱកាេរេិះគន់សៅសលកីងវេះសោលនសោបាយចាេ់លាេ់ គណបកសេសស្រង្កគ េះជាត្បិ៉ាុនាម នឆ្ប ាំមុន បានពាោមវវិឌណឲ្យានដាំសណ្តេះរស្ថយសោលនសោបាយឲ្យចាេ់លាេ់េរាប់បញ្ញា របេ់របសទេកមពុជា និងេរាប់ត្ួនាទរីបេ់ ជាជសរមីេរគប់រគងសផសងសទៀត្ ពគីណបកសរបជាជនកមពុជា។ សៅសដីមខែ េីហា ឆ្ប ាំ២០១៦ គណបកសេសស្រង្កគ េះជាត្បិានរបកាេថា ែលួនកាំពុងសៅកបុងដាំសណីរការបសងាីត្ “គណៈរដឌមស្រនថរីេសាល” សោយានត្ាំណ្តងរាស្រេថឈរជា រដឌមស្រនថសីផសង ការរបកាេសនេះបានសចញមកជាមួយនូវសេចកថីរបកាេានករាេ៦៧ ទាំព័រ ខដលសឆលីយត្បសៅនឹងការរេិះគន់ចាំសពាេះកងវេះខាត្នូវសោលនសោបាយជាក់លាក់របេ់បកស។65 ែណៈខដលការវវិត្ថន៍សនេះទទលួបានការស្ថវ គមន៍ ខត្សគសៅមិនទន់ សមីលសឃញីឲ្យសឃញីថា ការណ៍សនេះនឹងានលទនផលននការតល េ់បឋូរចាេ់លាេ់ ឬគណបកសនឹងសធវខីបបណ្តសទៀត្សនាេះសទ។ 63

វងស េុសែង និងឆ្ល រ ៉ាូខៃត្, „េភាោនុមត័្ចាបេ់ថីកចចបថ់្វកិ ែណៈបកសរបឆ្ាំងសធវីពែកិាសបាេះសឆ្ប ត្ោាំរទ‟, ភបាំសពញប៉ាុេថិ៍ នថ្ងទី១ ខែធបូ ឆ្ប ាំ២០១៥ http://bit.ly/2dpwfZb ។ 64

https://www.youtube.com/watch?v=NIqa5Mad7Sc. 65

អាៃចិ វសីលៀមមីន និង សេក ឧត្ថម, „គណបកសរបឆ្ាំងបសចចញខផនការបសងាីត្គណៈរដឌមស្រនថីរេសាល‟ សែមបូឌាសដលី នថ្ងទី ១០ ខែេីហា ឆ្ប ាំ២០១៦http://bit.ly/2eWcsxk ។

14

ទនធឹមនឹងសនេះ គណបកសេសស្រង្កគ េះជាត្ិ បនថ យកផលរបសោជន៍ននការោាំរទ ពីរប កមពុជាសរៅរេុក ជាពិសេេសៅេែរដឌអាសមរកិ នងិរបសទេោូស្រស្ថថ លី ខដលបានផឋល់ែរិចដវត្ទុជាសរចីនដល់គណបកស។ គណបកសេសស្រង្កគ េះជាត្ិបានចាំណ្តយសពល និងកាល ាំង សដីមផយីកចិត្ថរបេ់របជាជនកមពុជាសរៅរេុកកបុងសោលបាំណងឲ្យពួកសគរកាជាំនួយ សោយសធវកីារពនយល់ោាំពកីារមិនសពញចិត្ថរបេ់គណបកសេសស្រង្កគ េះជាមួយរបសទេសវៀត្ណ្តម នងិបញ្ញា រពាំខដនខដលជាបញ្ញា េាំខាន់របេ់របជាជនខែមរសរៅរេុក។ គណបកសេសស្រង្កគ េះជាត្ ិបានទទួលរបសោជន៍ពីការោាំរទដ៏ខាល ាំងកាល របេ់េែគមន៍ោនថរជាត្ិ សបសីទេះបីជាវសិ្ថលភាពននជាំនួយសៅានមនធិលថា អាចជួយឲ្យានការតល េ់បថូរនសោបាយសៅកបុងរបសទេឬោ៉ា ងណ្តក៏សោយ។ សលាក េម រងសុ ី និងថាប ក់ដឹកនាាំគណបកសេសស្រង្កគ េះជាត្សិផសងសទៀត្ បានចាំណ្តយសពលសវលា និងកាល ាំងជាសរចីនឆ្ប ាំសដីមផសីធវីដាំសណីរសៅរដឌធាននីនរបសទេសលាកខាងលិច និងខថ្លងោាំពសីរឿងរបេ់ពួកសគសៅកាន់រោឌ ភិបាលបរសទេ ខដលសពលសនាេះជាោបកខដលអាចបខងវរបញ្ញា តមរយៈសេចកឋខីថ្លងការណ៍សថាា លសទេទសងវសីធវីទុកេបុកសមបញរបេ់គណបកសរបជាជនសៅសលគីណបកសេសស្រង្កគ េះជាត្ ិ។

គណបកសេសស្រង្កគ េះជាត្ិ ានមូលោឌ នសរចីនសដីមផចីាប់សផឋីមរបកួត្របខជងជាមួយគណបកសរបជាជន សលីបញ្ញា សោលនសោបាយ នងិរពមទាំងបង្កា ញថាឲ្យសឃញីថាពួកសគជារោឌ ភិបាលខដលានេមត្ទភាព នងិសរត្ៀមរចួជាសរេច។ ចាេ់ណ្តេ់ គណបកសេសស្រង្កគ េះជាត្ិបានសធវីឲ្យោបកោាំរទរបេ់ែលួនែកចិត្ថ ចាប់តាំងពី ២០១៣ បាន នូវកឋីេងឃមឹរបេ់រប និងយុវជន ែណៈខដលបានសធវីឲ្យបាត់្បង់នូវ របេ់ែលួន ជាពិសេេពនលនឺនគណបកសនសោបាយថ្មី ដូចជាគណបកសរបជាធិបសត្យយមូលោឌ ន និងគណបកសរបជាធិបសត្យយេងគមេាំបុកឃមុ ាំ ខដលបានបសងាីត្សៃងីកបុងឆ្ប ាំ ២០១៥។66

៥.ហានភ័ិយ សោយទុកសចាលវបផធម៌េនធនា សមដឹកនាាំទាំងពរីបានង្កកសៅបនថវបផធម៌ចាេ់ខដលធាល ប់ោនុវត្ថកនលងមកោេ់ជាសរចីនឆ្ប ាំ ខដលពុាំបានជួយដល់លទនរិបជាធិបសត្យយសៅកមពុជាឲ្យរបសេីរសៃងីសនាេះសទ។ មា៉ាងវញិសទៀត្ រកុមោបកនសោបាយកាន់ខត្េទិត្សៅឆ្ង យពីោបកសបាេះសឆ្ប ត្ឲ្យែលួន ែណៈខដលកិចចពិភាកាសលីបញ្ញា សោលនសោបាយេាំខាន់ៗមិនរត្ូវបានយកចិត្ថទុកោក់។ ដូសចបេះសែយី របជាពលរដឌខែមរកាន់ខត្សរចីនសៃងីានអារមមណ៍ថាែលួនមិនរត្ូវបានយកចិត្ថទុកោក់ឲ្យបានដិត្ដល់ របេិនសបីោបកនសោបាយខែមរសៅខត្បនថការសគចសវេះពីការសដញសោលោប សលីបញ្ញា េាំខាន់ៗរបេ់ជាត្ិ។

66

សដវតី្ ហាត្ ់, „ត្ោួងគទាំងបនួ៖ គណបកសនសោបាយថ្មីសៅកមពុជា‟, Southeast Asia Globe ,នថ្ងទី១ ខែ តុ្លា ឆ្ប ាំ២០១៥ http://bit.ly/2dC8NGj

15

យុវជនកមពុជា ខដលបានរបមូលផថុ ាំោប កាលពីឆ្ប ាំ២០១៣ សោយសរបរីបាេ់ទូរេពធនដទាំសនីប និងបណ្តថ ញទាំនាក់ទាំនងេងគមទាំសនីបៗ សៅខត្បនថទមទឲ្យានការពិភាកាសលរីបធានបទនសោបាយ និងគណសនយយភាពខផបកនសោបាយកាន់ខត្សរចីនខថ្មសទៀត្។ សលីកខលងខត្ានការទទលួស្ថគ លហានិភ័យ រត្ួត្ពិនិត្យយុទនស្ថស្រេថសៃងីវញិ និងបសងាីត្សោលនសោបាយជាក់លាក់ ទាំសនាររបេ់មត្ិស្ថធារណជនខដលានការសកីនសៃងីឆ្ប់រែ័េ ជាពិសេេកបុងចាំសណ្តមោបករេ់សៅទីរកុង និងយុវជន អាចានេនធុេះននរលកបាតុ្កមមថ្ម ី ការខរបរបួលោ៉ា ងខាល ាំងននទិដឌភាពនសោបាយ និងោាំសពីែងិាកបុងកាំៃុងសពលសបាេះសឆ្ប ត្ជាត្ិ ឆ្ប ាំ២០១៨។ ហានិភ័យននការបនថស្ថទ នភាពបចចុបផនបានសរចីន។ សៅសពលខដលរបជាពលរដឌានអារមមណ៍ថាមិនរត្វូបានសគយកចិត្ថទុកោក់ និងេិទននិសោបាយរត្ូវបានដកែូត្ លទនភាពខដលអាចសកីត្សៃងីមហាបាតុ្កមម ឬកូដកមម សោយស្ថរខត្ការរេង្កកចិត្ថ និងកាំែងឹរបេ់របជាពលរដឌ អាចនឹងសកីត្សៃងីមថងសទៀត្។ បនាធ សបីពកីារសបាេះសឆ្ប ត្ជាត្ឆិ្ប ាំ២០១៣ របជាពលរដឌរ ាំពឹងថាេាំសៃងរបេ់ពួកសគនឹងរត្ូវសគយកចតិ្ថទុកោក់ស្ថថ ប់ និងទេសនៈរបេ់ពួកសគរត្វូបានពិចារណ្ត។ ែណៈខដលរនាាំងននសេចកថភ័ីយខាល ច បានរគបដណថ សបរីបសទេជាថ្មីមថងសទៀត្ ខដលសពលសនេះកាន់ខត្ពិបាករត្ៃប់សៅរកេភាពសដមីសៃងីវញិ។ របជាពលរដឌខដលធាល ប់រកីរាយនឹងសេរ ីភាពកនលងមក របេិនសបីពួកសគយល់ថាែលួនរត្ូវបានដកែូត្េិទនិនសោបាយសោយោយុត្ថធិម៌ ឬោបកត្ាំណ្តងរបេ់ែលួនមិនានឆនធៈកបុងបាំសពញត្ួនាទីសនាេះឲ្យរបជាពលរដឌសនាេះ ហានិភ័យកាន់ខត្ែពេ់ សោយកាំែងឹនឹងកាន់ខត្សកីនខាល ាំងសៃងីៗមថងសទៀត្សរពាេះោម នសេចកថីេងឃមឹត្សៅសទៀត្។

សេធីខត្សជៀេពុាំរចួ កាំែងឹអាចនាាំសៅដល់ការសរបីរបាសេែីងិា ជាពិសេេរបសទេដូចជាកមពុជា ខដលអាជាញ ធរធាល ប់ខត្បង្កា ញទាំសនារកបុងការសរបីរបាេ់កាល ាំង ទាំងកាល ាំងេនថិេុែផលូវការ និងមនិផលូវការ... ហានិភ័យមួយសទៀត្ គឺស្ថធារណជន និងបាតុ្ករអាចបងាែងិា។ ករណីសនេះសែយីខដលជាសែតុ្ផលរបេ់រោឌ ភិបាលខដលមិនោនុញ្ញដ ត្ទុកឲ្យស្ថទ នភាពខបបែបងឹបនថយូរសៅសទៀត្បាន សោយស្ថរខត្េាព ធអាចនឹងសកីនសៃងីដល់ករមិត្មួយអាចបងាសរោេះថាប ក់។ របជាពលរដឌរត្ូវការកថីេងឃមឹននការសបាេះសឆ្ប ត្សោយសេរ ីនិងយុត្ថិធម៌ និងគណបកសនសោបាយខដលអាចបសរមីផលរបសោជន៍របេ់ពលរដឌ រពមទាំងកថេីងឃមឹននដាំសណីរការលទនរិបជាធិបសត្យយ។ នសោបាយសៅកមពុជាសៅខត្ានភាពផុយរេួយសៅសៃយី។ សែតុ្សនេះសែយីយុទនស្ថស្រេថខដលរត្ឹមរត្ូវ និងានតុ្លយភាព អាចនឹងកស្ថងទាំនុកចតិ្ថ មិនរត្ឹមខត្ជាមួយនឹងោបកនសោបាយមកពគីណបកសទាំងេងខាងសទ ខថ្មទាំងបសងាីនទាំនុកចិត្ថពីរបជាពលរដឌផងខដរ។ ជាងសនេះសទៀត្ កាលណ្តរបជាពលរដឌអាចរកីរាយជាមួយនឹងសេរភីាពសលីរបព័ននោុនីធឺខណត្កាន់ខត្សរចីន ទាំងការទទួលបានព័ត៌្ាន មត្ិពមីិត្ថភកថិរបេ់ពួកសគ និងការបសចចញមត្តិធ ល់ែលួនផងសនាេះ ការរបសមីសមីលរតឹ្ខត្មិនអាចដឹងថាស្ថទ នការណ៍នងឹតល េ់បថូរខបបណ្តសនាេះសទ។ ហានិភ័យននការតល េ់បថូរស្ថទ នការណ៍អាចសកីត្ានរគប់សពលវលា។

16

៦. សេចកថេីនថោិឌ ន យុវជនខែមរខដលបានរបមូលផថុ ាំោប តមដងផលូវសោយោម នភ័យខាល ចកាលពឆី្ប ាំ២០១៣ គមឺិនទន់សៅណ្តសទ។ េាំសៃងរបេ់ពួកសគរត្ូវបានស្ថថ ប់កាន់ខត្សរចីនសៅសលីបណ្តថ ញេងគម។ ចាប់តាំងពីការសបាេះសឆ្ប ត្ឆ្ប ាំ២០១៣ យុវជនខែមរកាន់ខត្ចូលរមួសរចីន និងទទួលបានព័ត៌្ានកាន់ខត្សរចីនទក់ទងនឹងបញ្ញា នសោបាយ តមរយៈការសរបីរបាេ់បណ្តថ ញេងគម និងទូរេពធទាំសនីប។ ប៉ាុខនថមុនការសបាេះសឆ្ប ត្ជាត្ឆិ្ប ាំ២០១៨ខាងមុែសនេះ ជាពិសេេការសបាេះសឆ្ប ត្ឃុាំេង្កា ត់្ឆ្ប ាំ២០១៧ កមពុជារត្វូការយុវជនទាំងសនេះ សដីមផចីាប់សផថីមទមទរឲ្យកាន់ខត្ខាល ាំងកាល នូវគណសនយយភាព និងដាំសណ្តេះរស្ថយសោលនសោបាយពសីមដឹកនាាំគណបកសនសោបាយរបេ់ពកួសគ... សបីមិនដូសចបេះសទ របសទេកមពុជានឹងមិនអាចសឆ្ព េះសៅមុែឲ្យផុត្ពោីត្ីត្កាលចាេ់បានសនាេះសទ។ របេិនសបសីមដឹកនាាំគណបកសបរាជ័យកបុងការសឆលីយត្បចាំសពាេះបញ្ញា ទាំងសនាេះ និងបនថសរបីនសោបាយខបបោវជិជានចាេ់គាំរលិដខដលដូចកាលពីប៉ាុនាម នខែមុនសនេះ យុវជនខែមររត្ូវ្មថ្មីសៅកបុងគណបកសនសោបាយធាំទាំងពីរ រពមទាំងគណបកសនសោបាយតូ្ចៗខដលសទីបខត្បសងាីត្សៃងីកបុងសពលថ្មីៗសនេះ។ សនេះជាសពលសវលាេមរេប េរាប់យុវជនកបុងការង្កកសចញពរីេសាលនសោបាយចាេ់ ជមបេះភាពភ័យខាល ច ហារ នរបឈមនឹងសមដឹកនាាំរបេ់ែលួ និងរុញកមពុជាសៅកាន់យុគេម័យកាលថ្មីមួយសទៀត្ននលទនិរបជាធិបសត្យយ។ ោ៉ា ងណ្តក៏សោយ លទនរិបជាធិបសត្យយមិនខមនរោន់ខត្ការសបាេះសឆ្ប ត្សនាេះសទ។ លទនិរបជាធិសបត្យយជាការសោរពបាននូវនីត្ិរដឌ សោរពេិទនិសេរភីាពមូលោឌ ន េិទនខិាងការបសចចញមត្ ិ របមូលផថុ ាំ និងេាគម េងគមេុីវលិខដលរងឹាុ ាំ និងរេ់រសវកី ការខបងខចកោាំណ្តចទាំងបីរបេ់រដឌោ៉ា ងពិត្របាកដ ត្ាល ភាព និងគសនយយភាព និងការោភិវឌណសេដឌកិចចខដលរត្ូវបានខចករ ាំខលកឲ្យបានរគប់ៗោប ។ រសបៀបសលងនសោបាយរបថុ្យរបថានសៅកមពុជា ជាឧបេគគកបុងការោក់សចញនូវសោលនសោបាយខដលជាដាំសណ្តេះរស្ថយពិត្របាកដចាំសពាេះបញ្ញា េាំខាន់ៗរបេ់ជាត្ិ។ ោ៉ា ងណ្តកថីានសែតុ្ផលជាសរចីន ខដលសយងីរត្ូវានេុទដិឌិនិយម។ របជាពលរដឌខែមរសកមងៗ ខដលរបកបសោយស្ថម រ ី និងឆនធៈនសោបាយែពេ់ អាចនាាំមកនូវគាំនិត្ និងទេសនវេ័ិយថ្មីៗោក់សលីតុ្ និងជួយោបកជាំនាន់មុនកបុងបសងាីត្ចកេុវេ័ិយវជិជានេរាប់របសទេ តមរយៈការជខជកពសីោលនសោបាយ និងដាំសណ្តេះរស្ថយ។ របេិនសបីគណបកសនសោបាយទាំងពីរអាចទទួលយកយុគេម័យកាលថ្មី សធវីការតល េ់បថូរនសោបាយសោយង្កកសចញពកីារសតថ ត្សលីបុគគល និងភាពភ័យខាល ចសៅរកសោលនសោបាយ និងគុណត្នមល កាំខណទរមង់ស្ថទប័នជុាំវញិបញ្ញា របេ់ពលរដឌ ផបត់្គាំនិត្ និងរចនាេមព័នន សនាេះកមពុជាអាចនឹងបាំសពញសោយេកាថ នុពលរបេ់ែលួនជាមិនខាន។ ការសបាេះសឆ្ប ត្ឆ្ប ាំ ២០១៨ នឹងជាវញិ្ញដ ស្ថននកាំខណទរមង់ និងការវវិឌណ។