Удирдлагын шинжлэх ухааны ерөнхий ойлголт

Ö.Îþóíäàðü ÀÓ-íû ìàãèñòðÖ.Îþóíäàðü ÀÓ-íû ìàãèñòð

2012.02.62012.02.6

Àãóóëãà

Удирдлагын шинжлэх ухааны ерөнхий ойлголт

Удирдлагын шинжлэх ухааны онол хөгжил

Удирдлагын шинжлэх ухааны зарчим

Удирдлагын шинжлэх ухааны үүрэг функц

Óäèðäëàãà Management

Удирдлагын шинжлэх ухаан /to manage

Management/ ãýñýí àíãëè ¿ãíýýñ ãàðàëòàé.

Ýíý ¿ãèéã Ìîíãîë÷óóä

Óäèðäàõ

çàõèðàõ ãýñýí óòãààð õýðýãëýäýã áîë

Ìåíåæìåíò

Óäèðäëàãûí øèíæëýõ óõààí òàëààñ áîë

¿éëäâýðëýë, ¿ð á¿òýýëèéã äýýøë¿¿ëýõ

çîðèëãîîð áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààã

óäèðäàõàä àøèãëàãäàæ áàéãàà çîõèñòîé

àðãà õýðýãñýë, õýëáýð, çàð÷ìóóäûí

õàðèëöàí óÿëäàà á¿õèé öîãö íýãäýë þì.

Ìåíåæìåíò

Ìåíåæìåíò íü áîë óðëàã ба шинжлэх ухаан

Мåíåæìåíò áîë ìýðãýæèë

Ìåíåæìåíò- óäèðäàõ àæëûã ýðõëýí ÿâóóëàõ ãîë ¿íäýñ

áîëîõ õ¿íèé ìýäëýãèéí öîãö

Ìåíåæìåíò íü õýí íýãíèé ãàíöààðàà ã¿éöýòãýæ ¿ð ä¿íä

õ¿ðýõ áîëîìæã¿é àæëûã íýã áóþó õýñýã õ¿ì¿¿ñ ¿éë

àæèëëàãààãàà çîõèîí áàéãóóëàí ¿ð ä¿íä õ¿ðýõ ¿éë ÿâö

гэдгийг томъёолдог

Ìåíåæìåíòèéí õºãæëèéí ò¿¿õ íü ýðò äýýð ¿åýñ

óëáààòàé áîëîâ÷ 19-ð çóóíû ñ¿¿ë÷ ¿åýñ /1885/

áèå

äààñàí øèíæëýõ óõààí áîëæ õºãæèæ èðñýí.

Ìåíåæìåíòèéí øèíæëýõ óõààíû ýöýã ãýæ íýðëýãäýõ

áîëñîí Ôðèäðèõ Òåéëîð 1885 îíä àíõ óäàà àæëûã

óäèðäàõ àðãà çàìûã òîäîðõîéëñîí áàéíà.

Менежментийн онолын үүсэл хөгжил

Яагаад онол ба түүхийг судлах

хэрэгтэй вэ?

Онол бол аливаа зүйлийг хэрхэн хийх вэ? Мэдсэн сурснаа хэрхэн ашиглах вэ? гэдэгт хариу өгөх сэтгэлгээний хэрэгсэл, арга зам мөн

Менежментийн онолуудыг үйл ажиллагааны загвар боловсруулах мэдээллийг зохион байгуулахад тусламж болон ашиглагддаг.

Менежментийн онол

ШУ-ны менежментээс өмнөх үеийн онол Шинжлэх ухаанч чиглэл Хүмүүнлэг харилцааны ба Çàí ¿éëèéí

õàíäëàãûíõàí Òîîí õàíäëàãûíõàí Ñèñòåìèéí îíîë

Байгууллагыг үр ашигтай удирдах ёстой гэсэн эрмэлзлэл, түүний арга хэрэгслийг боловсронгуй болгох гэсэн анхны сонирхол XIX зууны эхнээс бий болсон гэж үздэг.

Ñîíãîäîã îíîëûí ºìíºõ ¿å

Ðîáåðò Îóýí- Àæèëòàíû àìüäðàëûí áîëîí àæëûí íºõöëèéã àíõààðàõ

×àðëüç Áàðâèã-Àæëûí æèæèã ñòàíäàð÷èëñàí ¿éëäýë áîëãîíûã

çàäëàõ õýðýãòýé.

Õåíðè Òîóí-Èíæåíåð¿¿äèéã óäèðäëàãûí àæèëä øèíæëýõ óõààíû¿íäýñëýëòýéõàíäàõ, óäèðäëàãûí çàð÷ìûã áèé áîëãîõ

Шинжлэх ухаанч чиглэл (1885-1920

Энэ чиглэлийг Ф.Тейлор, Френк Лилиан Гилбрет Генри Гант

Тэд ажиглалт, хэмжилт, логик болон задлан шинжлэлийн үндсэн дээр хөдөлмөрийн олон үйлдлийг боловсронгуй болгон байгууллагын зорилгыг хэрэгжүүлэхэд үр ашигтай хэрэглэж болно гэж үзжээ.

Хүмүүнлэг харилцааны /1930-1950/ ба зан үйлийн /1950 оноос өнөөг хүртэл/ чиглэл

Хүний хүчин зүйлийг хүмүүсийн харилцааны өргөн

хүрээнд авч үздэг. XX зууны эхээр гарч иржээ. Мери Паркер Фоллетт Элтон Мэйо

хүмүүсийн тусламжтайгаар ажлыг гүйцэтгүүлэх нөхцөлийг хангах нь менежмент мөн гэдгийг анх тодорхойлжээ.

Çàí ¿éëèéí õàíäëàãûíõàí

Удирдлагын асуудлыг шийдвэрлэхэд хүний нөөц, чадавхийг л илрүүлэн ашиглах нь чухал .

Энэ чиглэлийн гол төлөөлөгчид нь Криса Арджириса Рехис Лайкерт Дуглас Мак Грегори нар юм.

Òîîí õàíäëàãûíõàí

Энэ чиглэл ажлын үйлдэл, ажилбарыг шинжлэн нөхцөл

байдлын загвар боловсруулахад ихээхэн анхаардаг

Óäèðäàõóéí øèíæëýõ óõààíä øèéäâýð ãàðãàõûã ¿ð ä¿íòýé áîëãîõûí òóëä

òîîí çàãâàð ñòàòèñòèêèéã ºðãºí õýðýãëýõ íü ç¿éòýé

Ñèñòåìèéí îíîë

Ñèñòåìèéí îíîëûí ¿¿äíýýñ áàéãóóëëàãûã ñèñòåì ãýæ ¿çäýã.

Áàéãóóëëàãûã á¿õýë á¿òýí ñèñòåì ãýæ ¿çâýë îðö ãàðöòàé áàéíà.

5 òºðëèéí íººö / á¿òýö, çîðèëò, ÷èã ¿¿ðýã, õ¿ì¿¿ñ, òåõíîëîãè, óäèðäëàãà, ìýäýýëýë / îðöûã á¿ðä¿¿ëíý.

Îðöûã ººð÷ëºí õóâèðãàõ ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëñíû ¿ð ä¿íä á¿òýýãäõ¿¿í, ¿éë÷èëãýý áóþó ãàðö áèé áîëíî.

Òåõíîëîãè íü á¿õ òºðëèéí íººöèéã á¿òýýãäõ¿¿í ¿éë÷èëãýý áîëãîí õóâèðãàõ ¿éë ÿâö ìºí.

УДИРДЛАГЫН ШИНЖЛЭХ УХААНЫ ЗАРЧИМ

Удирдлагын зарчим

гэдэг нь аливаа

үйлдэл хийх

шийдвэр гаргах ажилд

зайлшгүй мөрдөх чиг баримтлал, зүй тогтол

Удирдлагын шинжлэх ухааны зарчим

Зохион байгуулалтын сонгодог онол буюу

А.Файолын зарчмууд

Менежментийн Хба У онол

Америк ,Японы Z / холимог/ байгууллагын

харьцуулалт

Амжилтын үндэс буюу 7S загвар

Анри Файолийн удирдлагын зарчим

1.Хөдөлмөрийн хуваарь

2. Бүрэн эрх ба хариуцлага

3.Сахилга бат

4.Захирах нэгдмэл ёс

5. Нэгдмэл нэг зорилгод чиглүүлэх

6.Хувийн сонирхлыг нийгмийнхэд зохицуулах

7. Хөдөлмөрийн хөлс, урамшуулал

8.Төвлөрөл

9. Гинжин холбоо

10. Дэг журам

11. Шударга ёс

12. Хүн хүчний тогтвортой байдал

13. Санаачлага

14. Нэр төр

Менежментийн Х ба У онол Удирдагч хүн өөрийн удирдлагад байгаа хүмүүстэйгээ

харилцахдаа тэдний хөдөлмөрт хандах хандлагыг ямар байдлаар төсөөлж өөрсдийн үүргээ хэрхэн ойлгодгийг тодорхойлсон

Х онол Хүмүүс төрөлхийн

залхуу, ажлыг ямагт үзэн яддаг

Хүмүүсийг албадаж байнгын хяналтан дор ажиллуулах хэрэгтэй

Хүмүүс хариуцлага хүлээхээс үргэлж зайлсхийдэг

Хүмүүс хувиа хичээж, өөрийгөө дөвийлгөдөг

У онол Хүмүүс төрөлхийн залхуу

байдаггүй, ажил бол хүний амьдралын салшгүй хэсэг

Хүмүүс ямагт зорилготой байж түүнийхээ үр шимийг хүртдэг

Хүмүүс хариуцлага хүлээх эрмэлзэлтэй байдаг

Хүмүүс санаачлага гаргах, асуудал шийдвэрлэх чадвартай байдаг.

АНУ-ын эрдэмтэн Дуглас Макгрегори/ 1960 /

Америк ,Японы Z / холимог/ байгууллагын харьцуулалтУ.Оучи

Ажиллагсдад ёс суртахууны буюу сэтгэл зүйн талаар нөлөөлөх замаар удирдлагын системийг боловсронгуй болгож болно гэж үзсэн ба энэ үзэл баримтлалаа Х,У онолтой холбоотойгоор Z онол .

Японы уламжлалт удирдлагыг Америкийн өнөөгийн удирдлагатай жиших замаар Z онолоо гаргаж ирсэн.

Амжилтын үндэс буюу 7S загвар 

Strategy Стратеги: Зорилго, зорилтуудыг ханган биелүүлэх арга зам

Structure Бүтэц: Тасаг, нэгж, хүн нэг бүрийн ажил үүргийн хуваарь

Systems Тогтолцоо : Дэд хэсгүүдийн нэгдэл

Skills Ур чадвар: Дадлага, чадварын нэгдэл

Style Арга барил: Менежментийн арга барил

Staff Боловсон хүчин: Хүний нөөцийн удирдлага

Shared Values Хамтын үнэт зүйлс

Менежментийн үүрэг функц

Удирдагчийн гүйцэтгэх үндсэн үүргийг анх

А.Файоль дараах функцүүдтэй гэж үзсэн.

o Төлөвлөх

o Зохион байгуулах

o Захиран тушаах

o Хянах

Орчин үед үндсэн функцүүдийг

• Төлөвлөх• Зохион байгуулах• Манлайлах• Удирдан зохицуулах• Хянах• Харилцаа холбоо тогтоох• Судлах , Үнэлэх, шийдвэр гаргах• Ажилтныг сонгох• Төлөөлөх ба гэрээ хэлэлцээр хийх

Óäèðäëàãûí ôóíêö

Òºëºâëºõ

Çîõèîí áàéãóóëàõ

Õ¿íèé íººöèéí á¿ðä¿¿ëýëò áà èäýâõèæ¿¿ëýëò

Ìàíëàéëàë áà èäýâõèæ¿¿ëýëò

Õÿíàëò

1.Òºëºâëºõ

Áàéãóóëëàãûí çîðèëãî, çîðèëòîä õ¿ðýõèéí òóëä ò¿¿íèéã õýðýãæ¿¿ëýõýä ÷èãëýñýí ¿éë àæèëëàãàà

Ýíý íü îäîîãèéí ò¿âøèí, õýòèéí ò¿âøèí 2-ûí õîîðîíä õîëáîæ ºãäºã ã¿¿ð þì.

Òºëºâëºëòèéí ôóíêö íü:

Áèä îäîî õààíà áàéíà âý Áèä õààíà î÷èõûã õ¿ñ÷ áàéíà ¯¿íèéã áèä ÿàæ õèéõ âý

2. Çîõèîí áàéãóóëàõ

Áàéãóóëëàãûí äîòîð õ¿ì¿¿ñèéí ã¿éöýòãýõ ¸ñòîé ¿¿ðýã õàðèóöëàãûã àæëûí ìýäëýã, ÷àäâàðûã õàðãàëçàí

íàðèéí òîäîðõîéëîõ õóâèàðëàõ Àæëûí òààòàé îð÷èíã á¿ðä¿¿ëýõ á¿òöèéã áèé

áîëãîõ

3.Õ¿íèé íººöèéí á¿ðä¿¿ëýëò áà èäýâõèæ¿¿ëýëò

Õ¿íèé íººöèéí á¿ðä¿¿ëýëò ãýäýã íü çîõèîí áàéãóóëàëòûí á¿ðä¿¿ëýëòýíä áàéãàà àëáàí òóøààëûí îðîí òîîã á¿ðä¿¿ëæ òîãòâîðæóóëàõ ¿éë ÿâö.

Õ¿íèé íººöèéí á¿ðä¿¿ëýëòýíä: àæèëëàõ õ¿÷íèé ýðýëò õýðýãöýýã òîãòîîõ õ¿ì¿¿ñèéã ñóäëàõ á¿ðòãýõ, ñîíãîí øàëãàðóóëàõ, àæèëä òîìèëîõ, äýâø¿¿ëýõ, öàëèí õºëñèéã òîãòîîõ, ñóðãàõ, àæèëòíû ìýäëýã, õàíäëàãà, äàäëàãà, óð ÷àäâàðûã

õºãæ¿¿ëýõ çýðýã õ¿íòýé õîëáîîòîé á¿õèé ë ¿éë àæèëëàãàà îðäîã.

4.Ìàíëàéëàë áà èäýâõèæ¿¿ëýëò

Ìàíëàéëàë íü Áàéãóóëëàãûí çîðèëãûã áèåë¿¿ëýõýä õóâü íýìýð

îðóóëàõóéöààð ìåíåæåð õ¿í õàìò îëîí, àæèëëàãñäàä íºëººëºõ óäèðäàí ÷èãë¿¿ëýõ ¿éë ÿâö.

Èäýâõèæ¿¿ëýëò íüÕ¿íèé íººöèéã á¿ðä¿¿ëýã÷ õ¿ì¿¿ñèéí àæèëëàõ

èäýâõè, óðìûã ñýðãýýõ óäèðäàã÷èéí àðãà ç¿é þì.

5.Õÿíàëò

Àæëûí ÿâöûã òºëºâëºñíèé äàãóó ÿâóóëàõûí òóëä

ìåíåæåð àæèëëàãñäûíõàà ¿éë àæèëëàãààã õÿíàæ

øàëãàæ, çàñàæ çàëðóóëàõ ¿éë ÿâö.

Тухайлбал: Ñóâèëãààíû ÷àíàðûã øàëãàõ

¿ð ä¿íã õÿíàõ

ºâ÷òíèé àþóëã¿é áàéäàë ãýõ

ìýò.

Удирдлагын түвшин / удирдлагын пирамид/

Удирдлагын гурван шатлал

Менежментийн пирамид бүтэц

Менежментийн пирамид бүтэц

Дээд шатны менежмент Тухайн байгууллагын чухал менежер бөгөөд

байгууллагын бүх удирдлагыг хариуцна. Байгууллагын эсвэл улс орны хэмжээн дэх зорилго,

зорилтууд, үйл ажиллагааны бодлогыг баталж гадна хүрээлэн буй орчинтой харьцахад байгууллагаа чиглүүлнэ.

Бодлого, стратеги боловсруулах болон бүх шатны удирдагч нарыг нэгдсэн удирдлагаар хангах үүрэгтэй.

Дунд шатны менежмент

Тактикийн түвшингийн удирдлага

Дэд ерөнхийлөгч, орлогч захирлаас доогуур

боловч хяналтын шатнаас дээгүүр бүх

менежерүүд юм.

Тэд дээд шатны удирдлагын зорилго бодлогыг

хэрэгжүүлэх үүрэгтэй.

Тэргүүн эгнээний, эсвэл хяналтын менежмент

Үйл ажиллагааны түвшингийн удирдлага.

/анхан шатны удирдлага/

Ажиллагсдыг удирдлагаар хангаж,

байгууллагынхаа үүрэгт ажлыг бүрэн хийж

дуусгах, хяналт тавих үйл ажиллагаа

явуулдаг.

МЕНЕЖМЕНТИЙН СУДЛАХ ЗҮЙЛС

Байгууллага Удирдагч Төлөвлөлт Зохион байгуулалт Манлайлал, идэвхжүүлэлт Хяналт

Ìåíåæìåíò ãýäýã íüõ¿íèé õàðèëöààã çîõèöóóëäàã

óðëàã þì.

Ô.Ó.Òåéëîð