17_tuncay_yuce-8_syf-225-232-libre

7/23/2019 17_Tuncay_YUCE-8_syf-225-232-libre

1/8

Frat niversitesi Sosyal Bilimler DergisiFrat University Journal of Social ScienceCilt: 23, Say: 2, Sayfa: 225-232, ELAZI-2013

MGE VE MGELEM OLGULARI EREVES NDE GRSELSANATLARIN FELSEFE LE OLAN ETK LE M

Interaction Between Visual Arts And Philosophy In The Frame Of Image And ImaginationPhenomena

Tuncay YCE

ZET

Grsel sanatlarn zellikle de sinema sanatnn felsefe ile ilikisi yeni bir konu deil. Ne var ki, grselsanatlarda ortaya kan yenilikler ve bu yeniliklerin getirdikleri dolaysyla zellikle hareketli resimleralannda gndeme gelen tartmalar, bu alanlarda yeni tanmlamalarn yaplmasn gerekli klmaktadr. Nedir

bu tartmalar? Bu soruya cevap olarak gnmz sanatnda estetik, estetik beeni, imge ve imgelem gibikonularda yaanan yeni yaklamlar yazmzn temel eksenini oluturmaktadr. Bu konular zerine;felsefenin, bilimin ve sanatn yer yer farkl pencerelerden, bazen de ortak bir bak asyla am olduutartmalar, sanat dallarnn her birinde ayrntl olarak yaplagelmitir. Bunun yannda bu konularn, gncelsanatsal retim pratikleri dolaysyla sinemann ve dier grsel sanatlarn geleneksel anlatmlarndayeniliklere yol am olduu da bilinmektedir. te biz de bu makalede sz konusu sanatsal imgelerinoluumuna ve disiplinlerleraras etkileimin oluturmu olduu bu yeni yaklam/lar/a tarihsel bir perspektifierisinde en genel anlamyla yeni medya olarak adlandrlabilecek gelimeler nda bakarak, gnmzsanatnda sz konusu imgelerin gelmi olduklar yeri tespit etmeye alacaz. Bunu yaparken yntemolarak, resim, fotoraf ve sinema sanat dallar bata olmak zere grsel sanatlarn oluturduu literatrdekiterminoloji araclyla, sz konusu olgularn gnmzdeki gelimelerle alglan zerinde bir irdelemesiniyapacaz.

Anahtar Szckler: mge, imgelem, grsel sanatlar, sinema, belgesel, kurmaca, yeni medya.

ABSTRACT

Relationship among visual arts, especially between cinema and philosophy, is not a new topic. However,new trends in visual arts and discussions by means of their outcomes especially in the field of motion-pictures necessitate that new definitions must be made in such fields. What are these discussions? As ananswer to this question, issues in todays artistic environment such as aesthetics, aesthetic liking, image andimagination and new approaches towards these issues are the basic elaborative topics of our paper.Discussions upon these issues have been made in each and every branch of art-making in the frames ofphilosophy, science and art sometimes from different angels sometimes within a similar view. Besides, it isknown that these issues have led to new developments in the traditions of cinematography and other visualarts by means of contemporary art-making practices. In these paper we will try to examine the emergence ofthese images and the new approach(es) resulting from inter-disciplinary interactions within a historical

perspective and in the light of developments in todays art-making environments named the new media. Themethod we follow is an evaluation made upon the perception of the issues mentioned above within todaysdevelopments referring to the terminology in the literature of art branches especially painting, photographyand cinematography.

Keywords: Image, imagination, visual arts, cinematography, documentary, fiction, new media.

G R

Grsel sanatlarda felsefenin varl Altamira ve Lascaux maaralarnda bulunan ilk resimler-den bu yana varolan bir olgudur. Buradaki nem; felsefenin mi sanata yoksa sanatn m felsefeyekaynaklk etmekte olduu sorusu ve sonrasnda her iki alanda da kendilerine zg almalarnnda sren bir ura olmasndan kaynaklanmaktadr. Gnmzde de bu uran hz kesmedenher bir yapt araclyla yinelendiine tank olmaktayz. Bu olgu bazen Velasquezin Las Meninas

* Yrd.Do.Dr., Mersin niversitesi Gzel Sanatlar Fakltesi Sinema Televizyon Blm MERS N [email protected]


2/8

F.. Sosyal Bilimler Dergisi 2013-23/2

226

dolaysyla bir resimde temsil konusu olurken, bir bakas ile de bu kadim tartmann baka birbak a ile ele alnmas olmaktadr. Ksacas bu, sanat tarihinin usuz bucaksz alannda sregidenbir aba olarak gnmze kadar gelmitir. Makalenin ilerleyen blmlerinde ele alnacak kavramve yaptlarda da grlecei zere konunun gelecekte de ayn heyecanla irdeleneceini

dnlmektedir.Grsel sanat dallarnn bir bireimi olarak sinema sanatnn felsefeyle olan ilikisi, Lumiere

Kardelerin ilk filmlerinin beyazperdede titremeye balamasyla doal olarak gelien bir sretir.Daha o ilk gnlerden bu yana sinema tarihine baktmzda, sinema ile ilgilenen pek ok kimse buhareketli grntler araclyla bir biimde felsefe yapmaya koyulmutur.

Aslnda filmlerle felsefe yapmak, ve filmlerde felsefe yapmak hi de yeni konular deiller.Bununla birlikte, sinema ve felsefe konusu iin bir rnek olarak Nuri Bilge Ceylan sinemas vezellikle de Mays Sknts (1999) doru bir seim olacaktr. Bu filmi zellikle setik, nk bufilmde, bizce sinema sanatnn ne iin yaplp ne iin yaplmad konusundaki vurgulama, filmiinde film almas (mis-en-abyme) ile ele alnmaktadr.

Tpk sinema ve felsefe gibi, film iinde film konusunu ele alan yapmlar da yeni bir uygu-lama deildir. Konu, Gilles Deleuzen belirttii sinemann z (essence of cinema) (Deleuze,1986: 3) olunca Ceylann filmi bizce bunu ok iyi ele alyor. Mays Sknts (1999) filminde elealnan filme alma eylemi, szn ettiimiz olgunun baarl bir rneini oluturmaktadr. Bu,bizce sinema sanatnn ilk yllarndan bu yana pek ok sinemac iin hi eskimeyen konulardanolan belgesel yaklam ile kurmaca yaklam arasndaki etkileimi ele alarak, bunu belki desinema sanatnda (en azndan bizim tarafmzdan bilinen) en iyi sergileyen yapmlardan biriolmutur. Sinema sanatnda belgesel tr kadar felsefe ile i ie olan baka bir tr olmaddnldnde (Carrol, 2003: 165), "Mays Sknts" filmi ile zellikle de filmde rol alan btnailenin bir aacn altnda filme alma eyleminin yer ald sekansta bu konunun ok iyi biimde elealnmaktadr.

Sanatsal etkileim srecinde (ister sanatsal yaratm gerekletiren sanat olsun, isterse de bu

srete almlayan konumundaki izleyici ya da sanat yaptnn kendisi olsun) bir belirlenimlilikten(determinizm) ok, olaslklar zerine dnmek gerekir. Bu yzden de bu etkileim srecindeherkes kendince bu sreteki yerini alr. Baka bir deyile sanat, izleyici ve sanat yaptnnkendisi her zaman bir bakma kendi konumlarnda kendi ilevini yerine getirmek durumundadr.Belki de, bu iliki ierisinde ayn anda bir araya gelmedir, bu durumu ayrks klan. Dolaysyla"Mays Sknts" adl film ile sinema sanatnda bu olgu bir bakma gerekletiriliyor diyednyoruz. Bu film araclyla yukarda sz edilen belgesel ve kurmaca (fiction) etkileimi,yine sz edilen Nuri Bilge Ceylan sinemas, Pelin Esmerin "Oyun" (2005) ve Orhan Eskiky ilezgr Doann " ki Dil Bir Bavul" (2009) adl filmleri araclyla da irdelenmektedir. nceliklesz edilen filmler ve hem kurmaca hem de belgesel sinemada yer alan dier filmler araclylasanatn, giderek de sinema sanatnn imge ve imgelem olgular temelinde estetik ve estetik bee-ni gibi yine sanatn ve felsefenin kadim tartmalarna zemin oluturan zengin etkileim srecindenbir kesit alarak yazmz tamamlamay dnyoruz.

mge- mgelem ve Felsefe

Sz konusu tartmalara balang amacyla ncelikle yukarda deinilen olgu ve konularnbirer tanmnn yaplmas, konumuz asndan yararl olacaktr. Sinema sanatnn; resim, edebiyat,tiyatro, mimarlk, heykel, vb. gibi sanat dallarnn anlatm zelliklerini bir araya getirerek oluanbir bireim sanat olduunu daha nce belirtmitik. Dolaysyla, bu sanat dallarnn estetik veestetik beeni, imge ve imgelem gibi kadim konularn da tartmaya, en azndan sinema sanatnnkendi anlatm zelliklerini oluturma srecinde (ki devam eden bir sretir bu) devam etmektedir.Kukusuz bu konularn temelinde sanatn ne olduu sorusu her zaman kendisini hissettirmektedir.Martin Heidegger (2007) " Sanat, kendi eserinin kaynadr. Eser de, sanatnn kaynadr"

diyerek sanat, sanaty ve sanat yaptn birbirine balamaktadr (s. 9). Byle bir bak as


3/8

mge ve mgelem Olgular erevesinde Grsel Sanatlarn

227

ierisinde her sanat dalnn ve beraberinde getirdiklerinin de bu genel erevede deerlendirebil-menin olana salanm olur. Sanat, ayn zamanda dnyann zamannda olmakla dnyann dierolular arasnda kendisine bir yer ediniyor ve bir youn olu arac olarak etkisini gerek iin reti-yor. Bu ara ylesine bir ara ki "yaamn yollarn izmek iin" kendini bu uurda insanla adyor

(Sauvagnarues, 2010: 180).Gilles Deleuze "(...) sanat yeni gsterge tiplerinin ve yeni imgelerin yaratm olarak alglar"

(akt. Sauvagnarues, 2010: 178). Maurice Merleau-Ponty de, belki de grsel sanatlarn tanmn in-san gznn zellikleri zerinden giderek yapmaktadr: "Kendi kendini hareket ettiren alet olarak,kendi amalarn icat eden ara olarak gz, dnyann belirli bir etkisiyle heyecanlanp onu elinizleriyle grnre geri verendir" (1996: 38). Merleau-Ponty bu sreci betimlerken de unlaradikkatimizi ekmektedir: "Hangi uygarlkta doarsa dosun, hangi inanlarla, hangi konularla,hangi dncelerle, hangi trenlerle evrelenirse evrelensin, ve baka bir eye adanm grld-nde bile, Lascauxdan gnmze dek, saf ya da deil, figratif ya da deil, grnrln bilme-cesinden baka bir ey deildir resmin kutlad" (1996: 38). Merleau-Pontynin resmin kutladnsyledii tm bu unsurlar tm grsel sanatlar iin geerli grnmektedir. Kesere gre; (2009) de"Sanat, 18. yzyln ikinci yarsnda zanaattan ve estetik de dier deneyim biimlerinden kesin birbiimde ayrlmtr" (Keser 2009: 293).

Immanuel Kant, sanat "kavramlarla ilgili anlatmlar, imgesel anlatmlara dntrmek"(Kula, 2012: 132-133) biiminde tanmlamaktadr. Estetik ve estetikletirme her sanat dalnn ken-dine zg malzemesi ve anlatm biimiyle yapmaya alt temel etkinliktir. Sanatkr, sz konusumalzemesini anlatm biimi araclyla kurgular ve biimlendirir. Martin Heidegger, "her trlsanatn z kurgudur" (Kula, 2012: 446) derken de bu noktaya vurgu yapmaktadr. Hangi sanat dalsz konusu olursa olsun "Kurgulama ve biimlendirme olmakszn, estetik deer, daha akanlatmla, sanat yapt olamaz. Kurgulama ve biimlendirme, ayn zamanda sanat yaptlarnn ok-anlaml olmasnn da kaynadr" (Kula, 2012: 445). Wilhelm Worringer (1985) de bir sanat yap-tndan alnan hazz tanmlarken estetik yaantnn formln veriyor: "Estetik haz, bir (duyulur)objede kendi kendimizden duyduumuz hazdr. Estetik olarak haz duymam, kendimi onda

yaamam demektir" (Worringer 1985: 13).Grsel sanatlarda estetik, estetik haz gibi oka incelenmi ve hala incelenmekte olan konula-

rndan bir dierine imge ve imgelem olgularna getiimizde yine bir o kadar kkl baka bir alanagemi olmaktayz. Kant, estetik ve imgelem ile ilgili nemli saptamalarda bulunmutur. Ona gre"Beeni yargs estetiktir. Bu belirleyim uyarnca, bir eyin gzel olup olmadn ayrt etmek iintasavvur, imgelem gc yoluyla znenin holanma ve holanmama duygusu ile balantlandrlr"(Kula, 2012: 40). Bu balamda imgeyi de bu etkinliklerin bir sonucu olarak ortaya kan sonuolarak deerlendirebiliriz. En genel anlamda imge; "Gerekliin zihindeki yansmas" (Keser,2009; 168) olarak tanmlanabilir. ok katmanl bir yapya sahip olan imge hem grsel hem dednsel alanda var olabilir ve sanat da bu imgeleri dntrmede bir arac roln stlenmek-tedir. Eugene Delacroix da dehann kayna olarak imgelemi gryor ve imgelemin, "bakalarnn

gremedii anlamlar grmek ya da bakalarndan farkl olarak grmek" olduunu belirtiyor (akt.Keser, 2009: 169). Ferraris (2008) ise, bir imgenin her zaman iin bir imgenin daha fazlasolduunu, bir eyin temsili, izi olduunu belirterek bir imgelemin sonucu olduunu sylyor veekliyor: "O yzden, her zaman iin, estetik mantn, mantk da estetiin iinde yer alr. Genelolarak bu sorunun fantastik yaznda sunulma biimi, metaforun felsefedeki deeri zerine bir tar-tmadr" (s.14). Jean Baudrillard da imgeleri snflandrrken "simlasyon" ve "simulakr"larndansz ederek iinde bulunduumuz gnmzn post-modern ortamna zg anlaylarna vurguyapmaktadr: "Derin bir gerekliin yansmas olarak imge, derin bir gereklii deitiren vegizleyen imge, derin bir gerekliin yokluunu gizleyen imge, gerekliin hibir eidiyle ilikisiolmayan, yani kendi kendisinin saf simlakr olarak imge" (Baudrillard, 1998: 17). Baudrillardagre (1998) : "Birinci durumda imge olumlu bir nitelie sahiptir- burada imge bir ayin grevinistlenmitir. kinci durumda imge olumsuz bir nitelie sahiptir- kt by trnden bir eydir.

nc durumda imge bir grnm, drdnc durumdaysa imge artk grnt dzenine deil


4/8


228

simlasyon dzenine ait bir eydir" (s. 17).

Baudrillard sz konusu simlasyon evreninde imgelerin artk gerekliin aynas olmadn,gerekliin barn kuattn ve onu hipergereklie dntrdn ve bir ekrandan tekine, herimgenin yegane amacnn imge olduunu belirtmektedir (Baudrillard, 2010: 37). Baudrillardn

imge ile ilgili deerlendirmeleri gnmz grsel sanatlarnda artk bir hipergereklie erierek "(...) temsilin sonuna, estetiin sonuna, bizatihi imgenin sonuna" varmaktadr (Baudrillard, 2010;37). Tarihin, sanatn, estetiin, giderek de imgenin sonu sylemleri nda, bizce zerindedurulmas gereken Arthur Dantonun (2010) belirledii bir tr anlatnn baka bir deyile bir tarzolarak sanat yapmann sonunun geldii ynndeki grleridir (s. 26).

Jacques Ranciere de grntlerin (imgelerin) yazgs ile ilgili betimlemelerinde imgeyi, (...)eylerin dorudan bedenleri zerine yazl olan imlemdir, deifre edilecek grlebilir dildir(Ranciere, 2008; 16) biiminde tanmlamaktadr. Ranciere; (...) artk grnt/imgelerin artk hikimse iin sr olmayan srlar saklamasndan deil, hibir ey saklamamasndan, ikayet ediliyordiyerek gnmzde grsel sanatlarda imgelerin gelmi olduu yer dolaysyla grlen farkllamaybelirliyor (Ranciere, 2008: 25).

Sinema ve Felsefe

Sanat dallarnn tm iin geerli "natralizm ve stil" (Worringer, 1985: 33) kavramlar; sine-ma sanatnda kurmaca ve kurmaca olmayan (belgesel) gibi iki farkl yaklamn daha sinemasanatnn ilk gnlerinden bu yana kendisini gstermektedir. Bu farkl iki yaklam sinema sanatndaestetik adan farkl iki yaklam ve sinemasal anlatmn douunu da beraberinde getirmitir.

Sinema sanatnda imgeleri oluturan grntlerin kullanm daha nce sz edilen iki tr filmyapmnda (kurmaca ve belgesel) bir tarz olarak farkl bir biimde ilemektedir. Ne var ki, ortaknoktalar da azmsanmayacak kadar oktur. Bunlardan en nemlilerinden biri Michael Renovunbelgesel sinemann ilevlerinden biri olarak iaret ettii sinemann her iki tr yapmnda da ortakolarak grlen kayt ilevidir. Sinema sanat getiimiz yzylda yaanan hayatn gerekliini

yakalamak ve onu ortak bir hafzann bnyesinde kayt etmekle n plana kmtr. Bu balamda"(...) kaytlar aklda tutmak isteyen biri, onlar imgelere dntrmeli belleksel yerlere yerletir-melidir; yerler dzen iin, imgeler de kaydedilecek eyler iin nemlidir" (Ferraris, 2008: 18).

Kanta gre felsefe, aklsal bilgilerin kavramlar yoluyla dizgeletirilmesidir (akt. Kula, 2012:3). Gilles Deleuze felsefenin bir kavramlar dnyas, sanatn da bir duygular ve alglar dnyasyarattn syler ve yine felsefenin hayata almas gerektiini ekleyerek, sinemay modern hayatnen nemli olaylarndan biri olarak grmektedir (Colebrook, 2009: 45-48).

Burada sinema sanatnn felsefe ile ilikisini en ayrntl ele alan felsefe dnrlerindenDeleuzen grleri zerinde biraz durmak yararl olacaktr. Deleuzen Sinema 1: Hareket- mgeve Sinema 2: Zaman mge adl kitaplar, onun sinema sanatnda dnsel anlamda en ok ilgiuyandran almalar arasndaki hakl yerlerini almlardr. Claire Colebrook (2009) Deleuzen

sinemay basite bir yk ve bilgi sunma yolu olarak grmediini, onun sinematik biimin dn-me ve tahayyl etme olanaklarn deitirdiini sylemektedir. Bunu yaparken de Henri Bergsonundncelerinden kaynaklanarak zaman, hareketi ve bir btn olarak hayat kuramlatrmak iinsinemadan yararlandn belirtir (Colebrook 2009:47). Zaman ve hatta mekan ierisindeki zaman,kendine zg anlatm biimiyle ele alan sinema sanatnn, oluturmu olduu imgeleriyle diersanat dallarna oranla daha yetkin bir biim oluturduunu sylemek yanl olmayacaktr. FranszYeni Dalga akmnn ve belki de dnya sinemasnn en nemli yaptlarndan olan "HiroimaSevgilim" (1959) ve "Marienbadda Geen Yaz" (1961) adl filmler bu anlamda en kayda deerfilmler arasndaki hakl yerlerini almtr.

Bergsonun ve onun fikirlerine yaslanarak Deleuzen zaman ve hareket halinde bir uzamierisinde yer alan zaman zerine grlerine bavurmak istediimiz bir dier dnr de Norbert

Elias. Elias (2000) gemi, imdi ve gelecek gibi kavramlarn "(...) ilgili insan bei ya da kiiler


5/8


229

deitike, iinde yer aldklar akla beraber deitiini" belirtir ve ekler: "(...) srekli ak iindekiolaylar alglayp yaayan insanlar deitikleri ya da yerlerini birbirlerine braktklar iin, bu dzlem arasndaki ayrc izgi de kayar durur. nsanlar doularndan lmlerine kadar durmadandeiirlerken, toplumlar da kuaklarn silsilesi iinde birbirlerinin yerini alp dururlar. Olaylarn,

gemi, imdi ve gelecek dzlemlerindeki olaylar karakterine brnmelerini salayan yeganeetmen, bunlarn ilintilendii insanlarn o an yaayanlar olmasdr" (Elias 2000: 110-111). Bubalamda Sanatn Anadolu Aydnlanmas projesinin Mersin aya iin planlanan An ve z adl2010 tarihli proje rnek gsterilebilir. Bu proje; Mersinin eitli dnemlerde oluturulmugrntleri ile gnmzn ehrini yanstan grsellerin bir araya getirilmesini amalayan veyukarda sz geen zaman-mekan-sre olgularn fotoraflar ve video araclyla yapmayaalan bir video enstelasyondur. Bunu yaparken de yeni medya ve gndeme getirdii yaknsama(convergence) olgusu temel alnmaktadr. Projede, bu corafyadaki tarihsel izdm gz nndetutulurken, bu izdmn sunumu (representation) da resim, fotoraf, hareketli grntler(motion pictures) ve bu kltrel nesnelerin oluturmu olduu yaknsamann belgesel yakla-myla ilenmesi sz konusudur. Bylece yeni medya olgusu; ierik olarak kkl bir tarihselgelenee sahip belgesel yaklam araclyla irdelenirken, biimsel olarak da yine grsel

sanatlarn (resim, fotoraf, sinema ve video) geleneksel anlatm ara ve biimlerinden yararlanarakbunlar bir potada eritmesi sz konusu olmaktadr. Gemi zaman ve gnmzn gelecee aktarl-mas iin yaknsama (convergence) araclyla oluturulan An ve z adl almada "(...) aynimgeler; farkl toplumsal mekanlardan, aile albmlerinden ve farkl arivlerin ierisinden alnarakmekan, boluk, arazi, kimlik, tarih ve an olgularn vurgulamay srdrmektedir" (Schwartz veRyan, 2003: 6). Tarihin olabilirlii gemiteki olaylarn izlerinin hayatta kalmalarna ve bu izleribirer iz olarak okuyabilmemize baldr (Cadava, 1997: 64). Deleuze burada ele alnan olguyuBergsonun sre kavram ile hep iki biimde sunduunu kaydeder: "gemiin imdide saklanmasve birikmesi. Ya da : imdi ister gemiin gitgide byyen imgesini ak biimde kendinde tasn,ister ardmzda srklediimiz, biz yalandka daha da arlaan yke srekli nitelik deitirme-siyle tanklk etsin" (Deleuze, 2006: 91). Walter Benjamine gre de bir imge fotoraftaki (stand-still) diyalektiktir (akt. Cadava, 1997: 64). Bylece fotoraflar ve video araclyla dnn, bug-

nn ve yarnn karsnda kendimizi de konumlandrm oluyoruz.Gnmzde mge ve mgenin Gelecei

Deleuzen sinemayla ve sinematik ile ilgili dncelerine yeniden dndmzde hareketliresimlerin alg benzeri bir ey nerdiini sylediini grrz. Colebrook (2009) Deleuzen bunudaha da ileri gtrdn syler: "Sinemayla karlamak nmzde yeni bir felsefe olanaaacaktr, ama bunu filmlerle felsefeyi uyguladmz iin deil filmlerin yaratmnn felsefeyidntrmesine izin verdiimiz iin yapacaktr" (Colebrook 2009: 48). Sinemann zglln elealrken felsefeyi yeniden dnmeyi neren Deleuze, sinemann kendisini "kuramn felsefeninkavramsal bir pratik olarak retmek zorunda olduu yeni bir imgeler ve gstergeler pratii"biiminde betimlemektedir (akt. Colebrook, 2009: 48). Sinema ve sinematikin gnmz sanatsalretim pratiklerinde farkl oluumlarla bu tarzdan bir dnm srdrdn dnmekteyiz.

mge(ler)in gelecekteki sanatsal etkinlikler ierisinde nasl bir yer alacaklar konusu da imdi-den birtakm ipularn vermektedir. Gnmz sanatnda en genel anlamyla yeni medya olarakadlandrlan olguya baktmzda var olan sanatsal etkileim ierisinde bilgisayar ve bilgisayarteknolojisi ile resim, fotoraf ve video gibi sanat dallar arasndaki bir yaknsama dan(convergence) sz etmi olmaktayz. Saysal teknoloji kullanarak oluturulan bu yeni nesil sanatsalimgeler (...) grnt oluturma, heykel, enstalasyon, ve sanal gereklik, performans, mzik ve sessanat, animasyon ve video, yazlm, veritaban ve oyun sanat, net sanat (Wands, 2006; 14) ola-rak snflandrlabilecek sanatsal etkinlikler araclyla boy gstermektedir. Sanatsal etkinliklerierisinde yeni medya tanm itibaryla datm ve gsterim amacyla bilgisayar teknolojisinikullanan kltrel nesnelerdir (Manovich, 2001). Bu kltrel nesneler tarihsel geliimleri ierisinde,sergi ve seyir mekanlarn da dnme uratarak beyaz kpn varln da sorgular duruma

getirmitir.


6/8


230

Sanat eserini zne ve nesne arasndaki bir etkileim biimi olarak aldmzda; sanat, sanateseri ve izleyici hep birlikte yarattklar araclyla bir gereklii ina etmi olmaktadr. Gnm-zn yeni medya oluumunda; rnein bir enstelasyonda sanat eserine bakan ve onu izleyen birizleyici sanat eseri olarak kabul gren almann imgesine dahil olmaktadr. Bu durumu Donald

Kuspit (2006), Her tr yaratclk tamamen izleyiciye dayanr (s. 195) diyerek sanatsal etkileimsrecinde imge ve imgelem olgularnn gnmzde gelmi olduu noktay vurgulamaktadr.Rudolph Arnheim (2000) da, Farkndalmz ve deneyimlerimizi alglaymz istikrarl ve kalcimgelerle oluumlarn zaman ierisinde ortaya k ve kayboluu arasndaki etkileime baldr.Kalc imgeler dnyay olduu haliyle kefetmemize olanak verirken, geici olanlar da sre ieri-sinde ne olup bittiine bakmamz salar diyerek imgelerin gnmzn sanatsal oluumlarnndnyay anlamadaki katksn vurgulamaktadr. Gnmz imge yaratma hzna bakacak olursakbak asna gre farkl yaplarla kar karya olduumuz aka grlmekte. Kimileri zamansnavn baaracak kimileri ise buradan eli bo dnecek. Tpk Aby WarburgunMnemosyne Atlasnda olduu gibi imgeler bir zamanlar arkeolojik bulgular iken sonrasnda yaanan deneyimlere dednebilmektedir (Michaud, 2007; 16).

Gnmz imgelerinin deien yaps ile ilgili bir deerlendirme de Ron Burnettden gelmitir.Burnett (2007) mgeler artk insan eylemlerinin temsilleri ya da yorumlayclar deildir sadece.nsanlar birbirlerine ve teknolojiye balayan her etkinlikte -dolaymc, model, arayz olarak-,insan yaratclnn grsellemi halleri rol oynamalarnn yan sra enformasyon ve bilgininreferans noktalar olarak da merkezi hale gelmilerdir (s.19) biiminde ele ald bak asyla,gnmzde imgenin gelmi olduu farkl konumuna dikkatleri ekmekte ve gelecein sanatsalimgeleri hakknda bir ngrde bulunmaktadr.

SONU

Grsel sanatlarda imgenin ve imgelemin geleneksel anlamda kullanmndan gnmzdeki vegelecekteki kullanmna bakarak; sanat, sanat ve sanat yapt balamnda geldii yeri felsefeninde argmanlaryla irdelemi olduumuz bu yazmzda tm sanat dallarnda bir dnm yaan-

dn syleyebiliriz. Bu dnmn temel k noktalarna yukarda deinmeye altk. ster varolan yapnn saysallatrlmas (dijitalletirme-digitization) olsun, isterse de yeni medya sanatnnkendine zg anlatm biimi araclyla sanatta yeni bir anlat tarz yakalanm olsun, sonutakazanann sanatn bizatihi kendisi olaca kansndayz. inde yaadmz ada teknolojik geli-melerin de katksyla bir saysal kltr (digital culture) oluumunun yaratt bir dnm heralanda yaamaktayz. Hi kukusuz bu dnm srecinde her alanda olduu gibi sanat alanndada yaanan yeniliklerin, zellikle de sz konusu grsel sanat dallarna etkileri zaman ierisindekendisini gsterecektir. Felsefe, bilim ve sanat gibi gerei ve gerekliin insan yaantsndaki iz-dmn ele alarak gnmze kadar gelen bu kadim ura ierisinde, yine bu alandasyleyecekleri olan insanlar varolduka biz de bu konular zerinde fikir al verii ierisindeolmaya devam edeceiz. Konu, bugn imge olur baka birgn de farkl biri. Ne var ki buradadeimeyen, kendini farkl kulvarda ifade etmeye alan insanlarn dncelerini, kullandklar

aralar deise de temelde deimeyen isel sorunsallar dolaysyla hayatn bir izdmngerekletirmek olmaktadr. Burada nemli olan; grsel sanatlarn felsefe ile etkileimi dolaysylairdelediimiz, ve farkl alardan karmaa ya da zenginlik olarak grlen sz konusu durumdayapmamz gerekenin tpk alfabeyi renir gibi imgelerin de dilini renmemizin gerekliliidir.Belki Theodoros Angelopulosun, bir toplantda imgelere, onlara sahip olmaya almay brakt-nzda hakim oluyorsunuz biiminde belirttii gibi, onlar zamanla kendi hallerinde brakmaybir gn baarabiliriz. Bunu yapacak olan kuak da, imgeleri bu yeni anlatm zellikleri ile kavraypdntrmelerini bekleyebileceimiz Marc Presnky nin (2001) szn ettii saysal kltrniereisinde doup byyen saysal yerliler (digital natives) kua olacaktr (s. 1). Dolaysyla szkonusu kuak; imgeye ve sanata bu yeni yaklamlar ve yukarda ele alnan dnceler dorultu-sunda kendi felsefi deerlendirmelerini yapacaktr. Grsel sanatlardaki bu disiplinler-aras ve ok-disiplinli oluumun yapsn Fishwick (2012), yeni Leonardolar yaratmak zere belirlediklerini


7/8


231

sylyor (s. 211). Henz lkemizde yeni bir alan olsa da yeni medya blmleri, niversitelerinGzel Sanatlar ve letiim Fakltelerinde lisans ve yksek lisans dzeylerinde grsel sanatlardakibu deerlendirmeleri yapmaktadrlar. Dier alanlarda olduu gibi saysal kltrn grselsanatlardaki yansmasnn sanatsal yaratcla ne gibi etkisi olaca da zamanla grlebilecek bir

olgudur.KAYNAKA

Arnheim, R. (2000). The Coming and Going on Images. Leonardo, Vol. 33, No. 3, pp.167-168.

BAUDRILLARD, J. (1991), Sessiz Ynlarn Glgesinde ya da Toplumsaln Sonu, Ayrnt Yaynevi,stanbul.

BAUDRILLARD, J. (1998), Simulakrlar ve Simlasyon, Dokuz Eyll Yaynlar, zmir.

BAUDRILLARD, J. (2010), Sanat Kompolosu, letiim Yaynlar, stanbul.

BURNETT, R. (2007), mgeler Nasl Dnr?, Metis Yaynlar, stanbul.

CADAVA, E. (1997), Words of Light: Theses on the Photography of History, Princeton University Press,

New Jersey.COLEBROOK, C. (2009), Gilles Deleuze, Dou Bat Yaynlar, stanbul.

DANTO, A.C. (2010), Sanatn Sonundan Sonra, Ayrnt Yaynevi, stanbul.

DELEUZE, G. (1986), Cinema 1: The Movement Image, University of Minnesota Press, Minneapolis.

DELEUZE, G. (2006), Bergsonculuk, Otonom Yaynclk, stanbul.

ELIAS, N. (2000), Zaman zerine, Ayrnt Yaynlar, stanbul.

Fishwick, P.A. (2012). A Decade of Digital Arts and Sciences at the University of Florida. Leonardo,Vol. 45, No. 3, pp. 211-216.

FERRARIS, M. (2008), mgelem, Dost Kitabevi Yaynlar, Ankara.

HEIDEGGER, M. (2007), Sanat Eserinin Kkeni, De Ki Yaynlar, Ankara.KESER, N. (2009), Sanat Szl, topya Yaynevi, Ankara.

KULA, O.B. (2012), Kant, Schiller, Heidegger: Estetik ve Edebiyat, Trkiye Bankas KltrYaynlar, Ankara.

KUSPIT, D. (2006), Sanatn Sonu, Metis Yaynlar, stanbul.

MANOVICH, L. (2001), The Language of New Media, The MIT Press, Cambridge.

MAURICE, M.P. (1996), Gz ve Tin, Metis Yaynlar, stanbul.

MICHAUD, P. A. (2007), Aby Warburg and the Image in Motion, Zone Books, New York.

OCAK, A.Y. (Ed.) (2012), Yunus Emre, T.C. Kltr ve Turizm Bakanl Ktphaneler ve Yaymlar

Genel Mdrl, Ankara.ODOHERTY, B. (2010), Beyaz Kpn inde Galeri Mekannn inde, Sel Yaynclk, stanbul.

Presnky, M. (2001), Digital Natives Digital Immigrants. On the Horizon, Vol. 9, No. 5., pp. 1-15, NCBUniversity Press.

RANCIRE, J. (2008), Grntlerin Yazgs, Versus Kitap, stanbul.

SAUVAGNARGUES, A. (2010), Deleuze ve Sanat, De Ki Yaymclk, Ankara.

SCHWARTZ J.M. and RYAN J.R. (Ed.) (2003), Picturing Place: Photography and the GeographicalImagination, I.B. & Co. Ltd., New York.

WANDS, B. (2006), Dijital an Sanat, Akbank Yaynlar, stanbul.

WORRINGER, W. (1985), Soyutlama ve zdeleyim, Remzi Kitabevi Yaynlar, stanbul.


8/8


232

YCE A. ve YCE T. (2011). Sanatsal Etkinlikler erisinde Yeni Medya Olgusu. Sanat Yazlar, Say:19, ss. 55-63.

YCE, A. ve YCE T. (2011), "Sanatsal Etkinlikler erisinde mgenin Yeniden Konumlandr". FASUluslararas Gzel Sanatlar Sempozyumu, Konya.

17_tuncay_yuce-8_syf-225-232-libre

Documents