382

Narodna umjetnost XVIII

Petar Stojanovic u radu: Pobra-timstvo kao osobita vrsta srodstvau Crnoj Gori i Albaniji (osvrti nastanje u XIX i u pocetku XX vi-jeka), ustanovio je da je taj obicajpoznat ne samo Crnogorcima i Ar-banasima vee i drugim narodima,iako Arbanasi nemaju svoj domaeiizraz, nego uzimlju slavensku r.ijecpobratim. To je ustanova rodovskogdrustva koja (prema nekim autori-ma) vuce korijene iz daleke pro-slosti praslavenske zajednice, a pre-ma drugima od starih Grka.

Milenko Karan: Obicajno pana-sanje na Kosovu (Besa, zatvoreneporodice i plecnija). Namjera auto-ra je bila da prikaze glavna obiljez-ja takvog ponasanja kao i njegovedrustvene posljedice te mogucnostiuklapanja u postojeci sistem vri-jednosti.

Vladimir Mitrov,ic: Narodna me-dicina u srednjem Banatu, povij esnije prikaz naseljavanja Banata, et-nicke strukture naselja, osobito onihu kojima zive Hrvati. Autor se os-vrce na opce higij enske priIike izdravstveno stanje stanovnistva u18. i 19. stoljecu, te daje popis na-rodnih IjekJarija i opis lijecenja bo-lesti.

Zorica Simunovic-Petric

Zbornik za narodni zivot i obicaje Juz-nih Slavena, Urednici Andre Mohorovi-cic i Mirko Markovic, knjiga 48, izd.Jugoslavenska akademija znanosti i um-jetnosti, Zagreb 1980, 415 str.

Pocetkom 1980. god. izasla je iztiska 48. knjiga Zbornika za narod-ni zivot i obicaje Juznih Slavena,koja donosi tematske prinose iz et-nolog,ije, folkloristike i antropogeo-grafije s podrucja nase zemlje isjeverne Albanije.

Mirko Markovic u radu: N3rodnizivot i obicaji sezonskih stocara naVelebitu daje opsirnu studiju 0 sto-carskom zivotu koj,i se danas mozenaci jos samo u tragovima. Kao iz-vor posluzila mu je arhivska grada,

dosadasnji objavljeni radovi kao ivlastita terenska istrazivanja, kojaje autor poduzimao posljednjih dva-desetak godina. Osvrce se na geo-grafske uvjete koji su bili povoljniza razvoj sezonskog stocarstva naplanini, te utvrduje glavne pravcestocarskih kretanja na Velebit izLike, Hrvatskog pr,imorja, Bukovicei Ravnih kotara. Sva su ta kretanjabiLa regulirana odredenim pravnimnormama, koje su morale postivatii tradicijsko, nepisano pravo tih sto-carskih zajednica. U opisu organi-zacije izdiga stoke na planinu, dnev-nog rasporeclia rada, muznje i prera-de mlijeka vide se, pored zajednic-kih karakteristika, i kulturne speci-ficnosti koje su nastale kroz odre-dena povijesno razdoblje u kojemsu stocarske zajednice Licana, Pri-moraca i sjevernih Dalmatinaca vo-dile vlastiiJo, autarkicno gospodar-stvo. Obradene su takoder i stocar-ske nastambe, hrana, pice, obicajivezani uz stoku i njihovo lijecenje.

Ante Sekulic u Clanku pod naslo-vorn: Svadbeni obicaji backih Bu-njevaca donosi gradu prikupljenu uselima: Tavankut, Durdin, Zednik, uSubotici i njezinoj okolici. Uz pripo-menu 0 osnovnim dijelovima nosnje,autor daje opis ne sarno sv,adbe veei svega onoga sto joj predhodi, po-cevsi od prvih susreta mladezi ukolu, prelu i slicnim prilikama: Ta-koder govori 0 obicajima prije sa-mog cina. svadbe; 0 ulozi provo-dadzije, rakijara (dviju zena iz mom-kove rodbine koje donose darove uprosidbu, izmedu ostalog i dvije bo-cice slatke rakije), 0 obicaju rukova-nja (zaruka), 0 ulozi mustulundzijaHi causa. Svadba je bila bogata i obi-lovala je razlicitim sadrZajima. Kods1romasnih porodica momak bi od-yeo kuci djevojku - uskockinju, skojom bi obavio sve crkvene i prav-ne obaveze bez velikog slavljla i sve-canosti.

Petar D. Stojanovic obraduje te-mu: »Obicaji narodnog zaljenja i nji-hovi drustveni korijeni u Crnoj Go-ri i sjevernoj Albaniji (stanje u XIXi u prvoj polovini XX vijeka. Ovajse obicaj ocitovao lelekom i tuzbali-com za umrlim, izvrtanjem odjece,

383

Prikazi i kritike

grebanjem liea, nosenjem narocitoobojene odjece i zapustanjem bradei kose. U prvoj fazi nastajanja erno-gorske drZave vlasti su se odlucnosuprotstavile takvim normama obre-dnog ponasanja, no i pored toga nekisu se od tih obicaj a zadrzali sve dodanas.

Rad Jovana F. Trifunoskog: Kri-vopalanacka oblast je ,antropogeo-grafski pr,ikaz spomenutog kraja ko-ji je dio jugoslavenskog Sopluka uMakedoniji. Uz geografski prikaz pi-sac se osvrce i na povijesnu pros lostna temelju objavljenih iZVOI1ai na-rodne tradicije.

Kresimir Mlac: Postanak i razvojhrvatskog tradicionalnog a osobitoepskog pjesnistva - polemicki jeclanak 0 biljezenju narodnih pjesa-rna, 0 njihovoj dosadasnjoj tipologijii sistematizac.iji, koja po miSljenjuautora ne odgovara hrvatskoj tradi-cionalnoj pjesmi. Mlac ovdje pred-laze vlastita rjesenja.

Zorica Simunovic-Petrlc

Zbornik 24. kongresa jugoslovanskih fol-kloristov - Piran 1977, Glasnik Sloven-skega etnoloskega drustva, leto 17/1977,st. 5, uredila in opremila Mirko Ramovsin Janez Bogataj, Ljubljana 1979, 365 str.

OVlaj zbornik sadrzava referate iz-lozene na 24. kongresu Saveza ud-ruzenja folklorist a Jugoslavije, odr-zanom u Piranu 1977. godine. Kakosu .slovenski folkloristi, clanovi Sa-veza udruzenja folklorista Jugoslav.i-je (SUFJ), organizirani zajedno setnolozima u Slovenskom etnolos-kom drustvu (SED), to je drustvoizdalo ovu knjigu kao zajednickibroj Radova kongresa SUFJ i Glas-nik SED.

Prva tema kongresa Osohnost dru-ga Tita u narodnom stvaralastvu ob-rat1uje lik Tita kako je prikazan izabiljezen u pjesmama .i legend am anasih naroda. Trinaest aut ora navo-de pojedine pjesme stvarane uglav-nom u toku NOB-a, ili neposrednonakon rata, a koje su se zadrzaleu narodu i jos se danas pjevaju na

odredenim skupovima i obljetnica-ma (narocito kod Srba, Crnogoraca,Bosanaca i Makedonaca, gdje je iinace jaka tradicija borbenih i ju-nackih narodnih pjesama). U bogatciklus epskih narodnih pjesama re-volucionarne borbe, te kasnije obno-ve i izgradnje, ulaze i lirske narod-ne pejsme istog sadrzaja, kao i krat-ke balade novoga oblika: pr.ipovjet-ke, anegdote i poslovice. U vecinitih narodnih umotvorina pojavljujese i lik Tita kao pokretaca i vode,kao simbol nase revolucije, slobode,napretka i mira.

Dusan Nedeljkovic u clanku Na-rodni pesnik 0 drugu Titu .spominjei druge svoje opsezne studije 0 tojtemi. U clanku Milana Bodiroge go-vori se kako je partizanska narodnapoezija unutar sarnih borbenih temai motiva traiila posebno jedan likkoji bi demonstrirao njene osnovnesadrZaje i ide ale i nasla ga u likudruga Tita koji je opjev,an izuzetnosugestivno. Nenad Ljubinkovic raz-matra u kojoj je mjeri epska legen-da 0 Titu .izgradena i koliko ima unjoj arhaicnih elemenata, poznatihiz drugih epskih legendi jugosla-venskih naroda i naroda Balkanauopce. Svetozar Piletic pise 0 meta-forici u pjesmama 0 Titu, koja nje-govu licnost uvodi u legendu. 0 cik-lusu narodnih pjesama 0 Titu govorii Jovan Janjic, koji se zalaze i zapotpuniju obradu narodne poezijeNOB-a u nasim skolama. 0 Titu irevoluciji u stvaralastvu narodnostiMadara, Slovaka, Rus.ina i Rumunau Vojvodini pise Jovan Mihajlovic,Simo Mladenovski i Lazo Karovskio makedonskim narodnim pjesmamao Titu, Sefcet Plana 0 T,itu u alban-skoj narodnoj pjesmi na Koso-vu, Dara Vucinic-Varga 0 Tituu narodnim pjesmama Srba i Crno-goraca na Kosovu, Voislav Jakoskio Titu u albanskim narodnim pjes-mama, Marij.a Stanonik 0 liku drugaTita u slovenskom pjesniStvu izNOB-a. Vlado Kostelnik pise 0 za-jednistvu kao ideji vodilji u epovi-ma i legendama Rusina, i u Titovu»Naprijed«, te 0 pjesmama, pricamai legendama 0 Titu kod Rusina uJugoslaviji.