Worldwide&

>>> 6 July-August 2016, Vol.43 No.247

ปจจบนการพฒนาภายใตกรอบแนวคดความยงยนดงกลาวไมเพยงแคสงผลดตอสงคมและ

สงแวดลอมเทานน หากยงเปนโอกาสและชองทางธรกจจากกระแส ผบรโภคยคใหมทใหความส�าคญกบประเดนดงกลาวมากขน โดย ทกภาคสวนก�าหนดกรอบการด�าเนนงานสอดคลองกบแนวคด ผลตภาพสเขยวและการปฎบตตามมาตรฐานสากลวาดวยความ รบผดชอบตอสงแวดลอมและสงคม รวมถงแนวคดบรณาการโลจสตกสเพอสงแวดลอมหรอโลจสตกสสเขยว (green logistics) เปนประเดนทองคกรตาง ๆ ใหความสนใจ อาท การลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดในภาคขนสง ลดการใชบรรจภณฑทท�าลายทรพยากรธรรมชาต การปรบเปลยนรปแบบการขนสง การลดจ�านวนรถเทยวเปลา และการน�าเทคโนโลยใหมเขามาใชเพอลดการใชพลงงาน

โครงการขนสงรกษโลก

การขนสงสเขยว (green transport) คอ การบรหารจดการเลอกใชเทคโนโลยขนสงทเปนมตรกบสงแวดลอม อาท การใช

เทคโนโลยเพอการประหยดพลงงาน ลดการใชพลงงาน ลดมลพษ ทมผลกระทบตอสภาพแวดลอม ลดการปลดปลอยความรอนและ กาซเรอนกระจก ซงสงผลกระทบตอภาวะโลกรอน ดงนน การขนสง สเขยวกอใหมความเปลยนแปลงเทคโนโลยการขนสงรปแบบตาง ๆ โดยม งเนนการใชเทคโนโลยทเปนมตรกบสงแวดลอม (green technology) และพลงงานสะอาดเพอพฒนาการบรหารจดการพาหนะ รปแบบการเดนทางหรอขนสงสนคาทงทางบก ทางน�าและทางอากาศ โดยทวไปการขนสงสเขยวจะปรบเปลยนเครองยนตทใชพลงงานจากน�ามนเบนซนและดเซลเปนพลงงานทดแทนทมปรมาณมลพษนอยกวาหรอพลงงานสะอาด อาท รถยนตทใชกาซเอนจว (NGV) กาซปโตรเลยมเหลว (LPG) และกาซไฮโดรเจน รถยนตทใช ไบโอดเซล รถยนตพลงงานไฟฟาและพลงงานรวม (hybrid) นอกจากการปรบเปลยนตวเครองยนตแลว ยงปรบปรงเปลยนแปลงสวนอนของระบบรถยนต อาท ตวถงรถทลดแรงเสยดทาน ยางรถยนตทมความตานทานการหมนต�า การตดตงอปกรณระบบ GPS

เพอโลจสตกสสเขยวโกศล ดศลธรรมKoishi2001@yahoo.com

นวตกรรม

&Worldwide

July-August 2016, Vol.43 No.247 7 <<<

ดงกรณผผลตและจ�าหนายสนคาบรโภคไดมนโยบายมงเนนการใชพลงงานและทรพยากรทคมคา มประสทธภาพ ภายใตโครงการรกษโลกเพอมสวนรวมลดปญหาโลกรอนและรกษาสงแวดลอมทยงยน โดยก�าหนดเปาหมายลดการใชพลงงานและทรพยากรทงองคการตามหลกการ 4R ไดแก Reduce, Reuse, Recycle และ Rethink โดยเรมกจกรรมทด�าเนนการภายในองคการ อาท ลดปรมาณการใชไฟฟา การประหยดน�า น�ามนเชอเพลง ลดการใชกระดาษ ลดปรมาณของเสยในกระบวนการผลตและระบบผลตกาซชวภาพ จากเศษอาหาร ลดขยะดวยการคดแยกขยะรไซเคล รวมทงอนรกษพลงงานในการขนสง โดยเรมจากระบบจดการทรพยากร การวางแผนขนสงทเปนมาตรฐานเพออนรกษพลงงานทใชขนสงแตละเทยว ทางบรษทไดมการตรวจสอบความตองการของลกคาผานระบบ ERP และเทคโนโลยสนบสนนการวางแผนเสนทางขนสง รวมถงปรมาตรการบรรทก การเลอกรถและทกษะพนกงานขบรถใหเหมาะกบเสนทางขนสง โดยมมาตรการอนรกษพลงงาน ความปลอดภยในการจดสงสนคาและเลอกใชเอนจวเปนพลงงานทดแทน ทงมการน�าเทคโนโลย GPS ใชควบคมความเรวการขบรถ ซงก�าหนดไวใหไมเกน 80 กโลเมตร/ชวโมง และมการหยดพกรถเปนเวลา 10 นาท ทก 2 ชวโมง การด�าเนนการเหลานสอดคลองกบวสยทศนการบรหารหนวยงานขนสงสนคาทมงความเปนผน�าโลจสตกส โดยมงการบรการเปนเลศ ปฏบตงานรวดเรว ปลอดภย ตรงตอเวลา และการใชทรพยากรใหเกดประสทธภาพสงสด

ทางดานผด�าเนนธรกจหางสรรพสนคาและคาปลกรายใหญใหความส�าคญตอการขนสงสนคา โดยด�าเนนโครงการตาง ๆ ทาง ดานโลจสตกส อาท โครงการ Milk Run เปนบรการรบสนคาจาก รานคาเพอจดสงไปยงศนยกระจายสนคา ท�าใหคคาหรอผสงมอบประหยดเวลาและลดตนทน โดยแผนก Supply Chain จะสงรถบรรทกไปรบสนค าทบรษทค ค าหรอผ ส งมอบสนคาเพอจดส งไปยง ศนยกระจายสนคา ขณะเดยวกนกจะรบสนคาคนจากหางสรรพสนคา เพอจดสงใหกบคคาโดยตรง รวมถงโครงการรวมค�าสงซอ (order consolidation) ทใหบรการจดสงนอกเหนอจากพนทหางสรรพสนคา เพราะเปนโครงการจดสงไปยงพนทพลาซาเพอชวยใหผสงมอบไมตอง

ด�าเนนการขนสงไปยงรานคาในพนทแตละสาขาเอง โดยด�าเนนการจดสงสนคาของคคาไปถงหนารานและจดเวลาทเหมาะสมในการ สงของ นอกจากลดตนทนและเพมความถการจดสงไปยงรานของ คคาแลว ยงเปนการลดสตอกรานภายในหาง รวมทงด�าเนนโครงการ Tote Box/Pooling System โดยจดท�ากลองพลาสตกบรรจสนคาไวใหคคายมไปใชจากสวนกลางแทนกลองกระดาษทเคยใชอย แมวากลองกระดาษจะสามารถน�ากลบมาใชได 2-3 รอบกตาม แตท�าใหตนทนการจดสงของคคาสง ทงนประเมนวาหากคคาใชระบบ Tote Box/Pooling System สามารถลดคาใชจาย 4-5 ลานบาทตอปตอราย จากการลดตนทนการใชบรรจภณฑและคาเบยประกนอบตเหตระหวางการขนสง

สวน เทสโก โลตส มงพนธกจหลกในการใสใจสงแวดลอม โดยตงเปาหมายจะลดการปลอยกาซคารบอนซงเกดจากการ ด�าเนนงานในประเทศไทยอยางนอยรอยละ 50 ภายในป พ.ศ.2563 เปนผลจากการประกาศพนธกจคารบอน (2020 Mission) ของบรษทแม พรอมตงเปาวาจะลดรองรอยการปลอยคารบอนเพมขนทกป การค�านวณดงกลาวพจารณา 3 สวนหลก คอ อาคารสงกอสราง การ กระจายสนคา และการเดนทางของพนกงานทบรษทเปนผ ออก คาใชจาย โดยเฉพาะนโยบายใชระบบกระจายสนคาจากสวนกลาง ทชวยลดจ�านวนเทยวการขนสงสนคา และเปนผประกอบการธรกจ คาปลกรายแรกทใชน�ามนไบโอดเซลแทนการใชน�ามนดเซลในระบบขนสง ทงนบรษทไดน�าระบบควบคมขนสงแบบใหมทจะชวยคนหาเสนทางการเดนรถทดทสดในการขนสงสนคาไปยงสาขาตาง ๆ รวมทงเจรจากบภาครฐในการน�าระบบรถบรรทกสองชนมาใชเพอลดปรมาณเชอเพลงในระบบขนสง โดยทกสาขา เทสโก โลตส มนโยบายประหยดพลงงานอยางตอเนอง ซงถอวาการจดท�าโครงการเหลานดวยการน�าเทคโนโลยตาง ๆ สนบสนนมาตรการประหยดพลงงานและอนรกษ สงแวดลอม

Worldwide&

>>> 8 July-August 2016, Vol.43 No.247

เปาหมายลดการปลอยกาซคารบอนไดออกไซด

ระบบสงมอบแบบทนเวลาพอด

โดยทวไปผประกอบการภาคการผลตตองการใหผจดสงปจจยการผลตท�าการสงมอบของตามทสงซอ โดยเฉพาะผประกอบการในสภาพแวดลอมการผลตแบบทนเวลาพอด (JIT) เพอลดภาระจดเกบสตอก ส�าหรบผจดหาปจจยการผลตเพอสงมอบสวนใหญมกเขาใจวาการจดสงบอยครงจะเกดภาระตนทนสงขน แตหากรวมวางแผนระหวางผ จดหาสนคากบผ สงซอเพอก�าหนดนโยบายการสงซอท เหมาะสมและวางแผนเสนทางจดสง รวมถงเลอกท�าเลทตงของผผลตใหใกลกบแหลงปจจยการผลต ท�าใหผประกอบการสามารถลดเวลารอคอยและการจดเกบสตอกเผอ ดงนน การวางแผนเสนทางจดสงสนคาและจดสรรภาระการขนสงทมประสทธภาพเปนปจจยสการลดตนทนโลจสตกสและการปลอยกาซคารบอนไดออกไซดสบรรยากาศ ดงกรณผผลตสนคาไอทรายใหญจะเนนด�าเนนการเฉพาะสวนงานประกอบชนสวนขนสดทาย โดยมการจดจางผผลตภายนอกใหด�าเนนการแทนแทบทงหมดและสามารถลดตนทนวสดสนเปลองดวยการสรางความสมพนธกบผผลตทสงมอบชนสวน รวมถงนโยบายใหความส�าคญกบผสงมอบรายหลก ท�าใหผสงมอบทผลตซพยตงโรงงานใกลกบโรงงานประกอบ ซงตองจดสงชนสวนเขาสโรงงานประกอบแบบทนเวลาพอด สวนจอภาพ ล�าโพง หรออปกรณตอพวงอน ๆ จะให ผสงมอบตงโรงงานใกลกบศนยกระจายสนคา สวนการน�าอปกรณและซพยซงเปนงานขนสดทายของการประกอบจะไวทศนยกระจายสนคา ส�าหรบกรณโตโยตาผผลตรถยนตรายใหญใชระบบการผลตแบบดง (pull system) ทมงใหงานเกดการไหลตอเนองโดยไมตดขด โดยเฉพาะการจดสงชนงานตามรอบเวลากระบวนการหรอก�าหนดการผลต ท�าใหผสงมอบชนสวนตองจดสงของตรงตามก�าหนดการผลตทสอดคลองกบแนวคดปรบเรยบการผลต (Heijunka) สวนทางโรงงานจะจดเตรยมสงอ�านวยความสะดวกสนบสนน อาท พนทรบของ อปกรณขนถายและจดเปลยนถายสนคา รวมทงน�าระบบ EDI เพอสงถายขอมลระหวางโรงงานประกอบรถยนตกบผสงมอบชนสวนแตละรายเขามาใชสงซอไปยงผจดสง ท�าใหขอมลมความแมนย�าและรวดเรว ระบบเหลานจะมการเชอมโยงกนท�าใหโตโยตาสามารถด�าเนนการสงซอท

ตอบสนองสภาพการผลตแบบทนเวลาพอด

ระบบจดสงชนสวนแบบโตโยตา

(ทมา: โตโยตา มอเตอร ประเทศไทย)

สวนประเดนบรรจภณฑทผ ผลตชนสวนแตละรายมกใชประเภทและขนาดบรรจภณฑตางกน ท�าใหเกดชองวางการขนสงและสงผลใหเกดความสญเสยระหวางการขนสง ดงนน เพอปองกนปญหาดงกลาวทางโตโยตาไดก�าหนดมาตรฐานบรรจภณฑ เรยกวา TP-BOX (Toyota Poly Box) เปนบรรจภณฑทก�าหนดความกวาง-ยาวทมขนาดพอเหมาะกบชนงาน สามารถวางซอนทบกนไดหลากหลายรปแบบและปรบความสงไดงาย โดยโตโยตาจะจดสงบรรจภณฑนไปยงผผลตชนสวนและผผลตชนสวนจะน�าบรรจภณฑนกลบมาใหโตโยตาอก ครงเมอสงมอบชนสวน โตโยตายงสงเสรมกจกรรมลดการปลอยคารบอนไดออกไซดออกสบรรยากาศ ไมวาจะเปนในสวนการผลตและงานขนสง โดยเฉพาะการขนสงมการปรบเปลยนหลายเสนทางใหสนลง อาท การด�าเนนการเปลยนแปลงเสนทางขนสงในพนท ภาคอสานเพอยนระยะทางขนสงและชวยลดการปลอยกาซคาร- บอนไดออกไซดสบรรยากาศ โดยระบบขนสงภายในประเทศไดพฒนาระบบ Vehicles Logistics เปนคลสเตอรเดลเวอร แตเดมใชรถบรรทก 1 คน ขนรถยนตได 3 คนใหญ 6 คนเลก สามารถใชรถบรรทก 1 คน ขนรถยนต 4 คนใหญ 8 คนเลก ชวยลดการใชรถบรรทกขนสงสนคา ท�าใหเกดการลดคารบอนไดออกไซดและรกษาสงแวดลอม ทงน โตโยตาด�าเนนการถายทอดเทคโนโลยโลจสตกสใหพนธมตรกลม ผสงมอบและตวแทนจ�าหนายเพอใหทงระบบของโตโยตาด�าเนนการตามแนวทางเดยวกน

&Worldwide

July-August 2016, Vol.43 No.247 9 <<<

นวตกรรมลดการใชบรรจภณฑไม

เนองจากโลจสตกสสเขยวม งเน นการน�าวสดทใช เป น บรรจภณฑให สามารถน�าไปรไซเคล หรอพยายามหลกเลยง บรรจภณฑทไมเปนมตรกบสงแวดลอม ส�าหรบกจกรรมเคลอนยายและการจดเกบสนคาสวนใหญเกยวของกบการใชบรรจภณฑกวา รอยละ 80 โดยเฉพาะวตถดบส�าคญในการผลตกลองกระดาษ คอ เยอไม ทงนไมแพลเลทหรอแทนรองสนคาถอเปนอปกรณขนถายสนคาทงในคลงสนคาและการขนสง โดยแพลเลททท�าจากพลาสตกหรอกระดาษไดรบความนยม เพราะสามารถน�ากลบมาใชใหมหรอรไซเคลได ดงกรณผผลตและจ�าหนายวสดทใชในงานกอสรางออกนวตกรรมเพอมงลดการใชไมในการขนสงและจดเกบสนคา โดยพฒนาบรรจภณฑใหมเขามาใชในกระบวนการจดเกบและขนสงสนคา สามารถสรางมลคาเพมจากการน�าวสดไฟเบอรซเมนตในโรงงานมาใชแทนระบบแพลเลทไมและสามารถลดการใชไมกวา 80% ทงนบรษทไดพฒนาระบบโลจสตกสสเขยวเพอใชกบระบบขนสงและบรหารสนคาคงคลง โดยผสานการใชงานรวมกบแผนไฟเบอรซเมนตและรดดวยแผนพลาสตกใส 3-5 ชน วางแผนกระเบองแนวตงฉากเรยงซอนกน ผลลพธไมเพยงแคลดการใชไมแลว แตยงสามารถลดปญหาวธการจดเกบหรอขนยายแบบเดม อาท ลดคราบน�าอนเกดจากการกองเกบแผนหลงคา ลดการตดของแผนหลงคาสทเกดการ ซอนทบ ลดการเกดรอยขด รอยถลอกระหวางแผนหลงคา เปนตน

ระบบธรกรรมไรกระดาษ

เนองจากเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารมการพฒนาอยางรวดเรว ท�าใหขอมลขาวสารสามารถสงถงผรบปลายทางผานระบบเอกสารอเลกทรอนกส (e-Document) ซงสงผลใหเกดประสทธภาพการด�าเนนงาน อาท ลดขนตอนการปฏบตงานของ เจาหนาท การเพมชองทางการสอสาร การรบรขาวสารทสะดวกและรวดเรว แตทส�าคญ คอ ลดปญหาความสนเปลองทรพยากรกระดาษและงบประมาณอปกรณส�านกงาน ขณะนธรกจการบนไดเปดใหบรการบตรทนงแบบอเลกทรอนกส (e-Boarding Pass) ผานทางโทรศพทมอถอสมารทโฟนหรอคอมพวเตอรพกพาทรองรบระบบ MMS เพอลดขนตอนทเคานเตอรเชกอนและลดการใชบตรทนงประเภทกระดาษ รวมทงเพมความสะดวกแกผ โดยสารและรวมรกษา สงแวดลอม โดยผโดยสารสามารถเลอกท�าขนตอนการรบรหสบตรทนงอเลกทรอนกสแบบบารโคด 2 มต (mobile 2D barcode boarding pass) ดวยตนเองผานชองทาง MMS ในโทรศพทมอถอ หลงจากท�าการเชกอนผานทางโทรศพทมอถอ (mobile check-in) ผโดยสารสามารถน�าบารโคดมาแสดงทเคานเตอรบรการอนเทอรเนตส�าหรบโหลดสมภาระททางเขาจดตรวจคนของทาอากาศยานทประตกอน ขนเครอง (boarding gate) กรณผทถอบตรโดยสารชนธรกจใหน�า บารโคดมาแสดงเพอเขาใชบรการหองรบรองพเศษได โดยโครงการ

บตรทนงแบบอเลกทรอนกสแบบบารโคด 2 มต เปนสวนหนงการพฒนาระบบเดนทางทางอากาศททนสมย สะดวก รวดเรว ผโดยสารสามารถเขาถงขอมลผานชองทางสอสาร ตงแตการตรวจสอบตารางบน ขอมลการบน การส�ารองทนง การซอบตรโดยสาร การเชกอน การเลอกทนงและการออกบตรทนงดวยตวเอง

เอกสารอางอง

1. Daniel C. Esty, P.J. Simmons, The Green to Gold Business

Playbook: How to Implement Sustainability Practices for Bottom-Line

Results in Every Business Function, John Wiley & Sons, 2011.

2. Hobbs, Dennis P., Lean Manufacturing Implementation: A

Complete Execution Manual for Any Size Manufacturer, J. Ross Publish-

ing, 2003.

3. Joel Makower, Strategies for the Green Economy : Oppor-

tunities and Challenges in the New World of Business, McGraw-Hill, 2009.

4. Ling Li, Supply Chain Management : Concepts, Techniques

and Practices Enhancing the Value through Collaboration, World Scien-

tific, 2007.

5. Pamela J. Gordon, Lean and Green Profit for Your Business

and the Environment, Berrett-Koehler Publishers, 2001.

6. Shinohara, Isao, New Production System : JIT Crossing

Industry Boundaries, Productivity Press,1998.

7. Stuart Emmett, Vivek Sood ,Green Supply Chains: An Action

Manifesto, John Wiley 2010.

8. โกศล ดศลธรรม, โลจสตกสและหวงโซอปทานส�าหรบการแขงขน

ยคใหม, ส�านกพมพฐานบคส, 2551.

9. โกศล ดศลธรรม, องคกรท�าดเพอสงคม, ส�านกพมพ MGR 360°,

2554.

10. โกศล ดศลธรรม, พฒนาสความเปนเลศตามวถไคเซน, ส�านกพมพ

เพอนอตสาหกรรม, 2557.

11. http://www.logisticsdigest.com

12. http://www.mm-thailand.com

13. http://www.thaitruckcenter.com

14. http://www.toyota.co.th