Çukurova Ünİversİtesİ fen bİlİmlerİ enstİtÜsÜ yÜksek ... · diğer kısımlarda,...

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Fatih Mehmet NOHUT

YEDİGÖZE BARAJI VE HİDROELEKTRİK SANTRALİ İNŞAATINDA GEÇİRİMSİZ PERDE DUVAR (SLURRY-TRENCH) UYGULAMALARI

JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI

ADANA, 2010



Fatih Mehmet NOHUT


JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI Bu Tez 23 / 12 / 2010 Tarihinde Aşağıdaki Jüri Üyeleri Tarafından Oybirliği//Oyçokluğu ile Kabul Edilmiştir. …....................…................ …….....….................... ……………………….. Yrd. Doç. Dr. Hakan GÜNEYLİ Doç. Dr. Sedat TÜRKMEN .Doç. Dr. A. Mahmut KILIÇ

DANIŞMAN ÜYE ÜYE Bu Tez Enstitümüz Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalında hazırlanmıştır. Kod No:

Prof. Dr. İlhami YEĞİNGİL Enstitü Müdürü

Not: Bu tezde kullanılan özgün ve başka kaynaktan yapılan bildirişlerin, çizelge ve fotoğrafların

kaynak gösterilmeden kullanımı, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunundaki hükümlere tabidir.

I

ÖZ



Fatih Mehmet NOHUT


JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI

Danışman :Yrd. Doç. Dr.Hakan GÜNEYLİ Yıl : 2010, Sayfa: 155 Jüri : Yrd. Doç. Dr. Hakan GÜNEYLİ : Doç. Dr. Sedat TÜRKMEN

: Doç. Dr. A. Mahmut KILIÇ Yedigöze Hidro Elektrik Santrali projesi, Akdeniz Bölgesi’nde Adana

İli’ne bağlı İmamoğlu, Kozan, Aladağ ilçeleri sınırları dahilinde, İmamoğlu ilçe merkezine 28 km mesafede, Seyhan Nehri üzerindedir. Proje; Baraj Gövdesi ve Batardolar, Santral, Derivasyon Tünelleri, Dolu savak, Cebri Boru ve Enerji Su Alma Yapıları’ndan oluşmaktadır. Tez kapsamında projede yer alan Slurry Trench uygulamaları çalışılmış ve değerlendirilmiştir.

Yedigöze HES’in gövde inşaatının planlandığı yerde yaklaşık 20 m kalınlığında alüvyon vardır. Beton kaplama plintinin isabet ettiği memba topuğunda alüvyon ana kaya kotu olan 110 m kotuna kadar kaldırılmıştır. Gövde altında kalacak diğer kısımlarda, alüvyonda ve yamaçlarda 5 m lik sıyırma kazısı yapılmıştır. Gövde dolgusu için kaya malzemesi 7-9 km mesafedeki kireçtaşı ocaklarından temin edilmiştir. Gövde dolgusu için yaklaşık 4 milyon metreküp kaya kullanılacaktır. Bu çalışmada, baraj gövdesinin inşa edilmesi planlanan kısımdaki alüvyon zeminde bulunan suyun uzaklaştırılıp gövde kazı ve inşaatını nispeten kuru bir ortamda gerçekleştirilmesi için memba ve mansap batardolarının temeline yapılması öngörülen Slurry Trench uygulaması için gerekli veriler toplanıp, uygulama sırasında karşılaşılan sorunlar ve sonuçlar ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler: Yedigöze Barajı HES, Bentonit, Bulamaç Çamuru.

II

ABSTRACT

MSc THESIS

CURTAIN WALL (SLURRY TRENCH) APPLICATIONS OF YEDİGÖZE DAM AND HYDROELECTRIC POWER PLANT

Fatih Mehmet NOHUT

ÇUKUROVA UNIVERSITY

INSTITUTE OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES DEPARTMENT OF GEOLOGY ENGINEERING

Supervisor : Asst.Prof.Dr. Hakan GÜNEYLİ Year: 2010, Pages: 155 Jury : Asst.Prof.Dr. Hakan GÜNEYLİ : Assoc.Prof.Dr. Sedat TÜRKMEN

: Assoc.Prof.Dr. A.Mahmut KILIÇ

Yedigoze Hydro Power Plant project is on a point of the Seyhan River at 28 km from the district center İmamoglu on the region of Mediterranean Region Adana (within the vicinity of Aladağ district). The project consists of dam building, up-downstream dams, derivation tunnels, spillway, penstock and water intake structures. Slurry Trench applications studied in this thesis involved in the project and evaluated.

HES Yedigoze planned construction of housing where there are about 20 m thick alluvium. The alluvium was removed to elevation of 110 m bedrock elevation where hit concrete coating plinth the spring heel. On the other parts of dam remain under dam building, 5 m of stripping excavations on alluvium and slopes were done. Rock materials for fill dam were provided from limestone areas 7-9 km from the quarries of limestone rock material for infill housing is provided. Approximately 4 million cubic meters of rock will be used to infill housing. In this study, the necessary data for slurry trench applications for draining through the drying of the environment were collected and problems and results during application were revealed. Keywords: Yedigöze Hydro Power Plant, benthonite, slurry trench

III

TEŞEKKÜR

Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Jeoloji Mühendisliği Anabilim

Dalında Yüksek Lisans Tezi olarak hazırlanan bu çalışmanın yürütülmesi sırasında

proje yöneticisi olarak danışmanlığımı üstlenen, başta konu seçimi olmak üzere ders

aşamasından tezin bitimine kadar geçen süre içerisinde her türlü yardımlarını ve

katkılarını esirgemeyen danışman hocam Sayın Yrd. Doç. Dr. Hakan GÜNEYLİ’ ye

teşekkür ederim.

Çalışmamın başından sonuna kadar hiçbir şekilde maddi ve manevi

yardımlarını esirgemeyen, tezimin tüm aşamalarında yardımını gördüğüm, arkadaşım

Jeo. Yük. Müh. Mehmet Şah ARSLAN’a teşekkür ederim.

Tezimin çeşitli bölümlerinde önemli katkılarını gördüğüm arkadaşım Yrd.

Doç. Dr. Gülmustafa ŞEN’e teşekkür ederim.

MTA Doğu Akdeniz Bölge Müdürü Sayın Hasan YILDIZ’a teşekkür ederim

Büro çalışmalarımda ve tez yazım aşamasında desteklerini esirgemeyen

sevdiğim ve kardeş bildiğim Mehmet Ali ÇULHA’yateşekkür ederim.

Bu çalışmada, hayatım boyunca yanımda olan,destek ve yardımlarını

esirgemeyen annem, babam ve kardeşlerime, eşim Medine NOHUT’a, kızım Ayşe

Berra NOHUT’a teşekkür ederim.

IV

İÇİNDEKİLER SAYFA

ÖZ ............................................................................................................................ I

ABSTRACT ............................................................................................................ II

TEŞEKKÜR ........................................................................................................... III

İÇİNDEKİLER .......................................................................................................IV

ÇİZELGELER DİZİNİ ...........................................................................................VI

ŞEKİLLER DİZİNİ ............................................................................................. VIII

1. GİRİŞ ................................................................................................................... 1

2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR ..................................................................................... 7

2.1. Genel Jeoloji .................................................................................................. 7

2.2. Mühendislik Jeolojisi...................................................................................... 8

3. MATERYAL VE METOD ................................................................................. 11

3.1. Materyal ....................................................................................................... 11

3.1.1. Genel Jeoloji ve Stratigrafi ................................................................... 11

3.1.2. Yapısal Jeoloji ...................................................................................... 14

3.1.3. Proje Alanı ve Yakın Çevresinde Yüzeyleyen Birimlerin Jeolojik

Özellikleri............................................................................................ 15

3.1.2.1. Kumtaşı - Kuvarsit - Silttaşı, Şeyl, Kireçtaşı (Kb) ....................... 17

3.1.2.2. Kireçtaşı (Jkçt) ........................................................................... 17

3.1.2.3. Kireçtaşı (Tkçt) ........................................................................... 18

3.1.2.4. Filiş: Marn-Kiltaşı-Silttaşı-Kumtaşı (Tflş) ................................... 18

3.1.2.5. Teras Konglomerası-Taraça (Kvtr) ............................................. 19

3.1.2.6. Alüvyon (Kval) ........................................................................... 19

3.1.2.7. Yamaç Molozu (Kvym) ............................................................... 20

3.1.4. İnceleme alanının depremselliği ........................................................... 20

3.1.5. Bulamaç Hendeği (Slurry Trench) Yönteminin Kullanıldığı Yerler ...... 22

3.1.6. Geçirimsiz Perde Duvarının Bulamaç Hendeği (Slurry Trench) Yöntemi

ile Uygulanması ................................................................................... 23

3.1.6.1. Kazı Destekleme Akışkanları ..................................................... 23

3.1.6.2. Bulamaç Hendeği Geri Dolgu Malzemeleri ................................ 25

V

3.1.6.3. Geçirimsiz Perde Duvar (Slurry Trench) İmalatında Kullanılan

Ekipmanlar................................................................................ 26

3.2. Metod ........................................................................................................... 32

3.2.1. Büro Çalışmaları .................................................................................. 32

3.2.2. Arazi Çalışmaları ................................................................................. 32

3.2.2.1. Bulamaç Hendeği (Slurry Trench) Yönteminin Uygulanma Şekli 32

3.2.2.2. Bulamaç Hendeği (Slurry Trench) Yönteminin Avantajları ve

Dezavantajları ........................................................................... 42

4. ARAŞTIRMA BULGULARI .............................................................................. 43

4.1. Baraj ve İlgili Yapı Yerlerinin Mühendislik Jeolojisi .................................... 43

4.2. Yedigöze Barajı Memba ve Mansap Batardolarında Yapılan Geçirimsiz Perde

Duvar (Slurry Trench) Uygulamaları .......................................................... 50

4.3. Yedigöze Barajı’nda Yapılan Geçirimsiz Perde Duvar (Slurry Trench)

Uygulamalarında Kullanılan Plastik Betonun İçeriği................................... 53

5. SONUÇLAR VE ÖNERİLER ............................................................................. 57

KAYNAKLAR ....................................................................................................... 59

ÖZGEÇMİŞ ........................................................................................................... 63

EKLER ................................................................................................................... 64

VI

ÇİZELGELER DİZİNİ SAYFA

Çizelge 3.1. Deprem bölgelerine göre en yüksek yer ivmesi değerleri (DAD, 1996) 21

Çizelge 3.2. Bentonit süspansiyonların özellikleri (Püsküllüoğlu, 2010).................. 24

Çizelge 3.3. Plastik Harç ve Plastik Beton Bileşenleri (Püsküllüoğlu, 2010). .......... 26

Çizelge 3.4. Slurry trench yönteminin avantajları ve dezavantajları. ........................ 42

Çizelge 4.1. Yedigöze Barajı temel araştırma sondaj kuyuları çizelgesi (ÇED Raporu,

2007) ................................................................................................... 44

Çizelge 4.2. Zemin cinslerine göre permeabilite katsayıları (cm/sn) (Bowles, 1996).

............................................................................................................ 47

Çizelge 4.3. Slurry Trench uygulamalarında kullanılan plastik betonun içeriği. ....... 53

Çizelge 4.4. 0,5 m3 hacimli, 1100 kg/m3 yoğunluklu, viskozite değeri 45 olan

bentonit çamuruna karıştırılan içerik .................................................... 54

Çizelge 4.5. Yedigöze Barajı memba ve mansap batardoları temelinde inşa edilen

geçirimsiz perde duvarda kullanılan toplam malzeme miktarı .............. 54

VIII

ŞEKİLLER DİZİNİ SAYFA

Şekil 1.1. Yedigöze barajı yerbulduru haritası ve uydu görüntüsü (Google Maps,

2009’dan değiştirilerek). ........................................................................ 1

Şekil 1.2. Baraj gövdesi altında kalan alüvyon ve yamaçlarda yapılan sıyırma kazısı 3

Şekil 1.3. Baraj gövde altında kalan alüvyondaki ve topuk kazısındaki sıyırma kazısı

hattı. ...................................................................................................... 5

Şekil 1.4. Çevirme seddeleri ve memba-mansap batardo genel görünümü. ................ 5

Şekil 3.1. Proje alanı genel jeoloji haritası (MTA, 2007) ......................................... 11

Şekil 3.2. Adana baseni stratigrafi haritası (Gürbüz, 1999). ..................................... 12

Şekil 3.3.Proje alanı yakın çevresinde yüzeyleyen jeolojik birimler (Gürbüz,

1999’dan değiştirilerek) ....................................................................... 16

Şekil 3.4. Deprem bölgeleri haritası (DAD, 1997). .................................................. 20

Şekil 3.5. Adana ili deprem bölgeleri haritası (DAD, 1996). ................................... 21

Şekil 3.6. İmamoğlu, Kozan ve Aladağ ilçelerinde 2009 yılında meydana gelen M<4

depremler (Google Maps, 2009’dan değiştirilerek). ............................. 22

Şekil 3.7. Marsh Hunisi .......................................................................................... 24

Şekil 3.8. Kelly – Grab Kazıcı makine, Brunello HGG50........................................ 27

Şekil 3.9. LS108 25 Tonluk Vinç. ........................................................................... 27

Şekil 3.10. Bentonit silosu ve mikseri ..................................................................... 28

Şekil 3.11. Bentonit dinlendirme havuzu. ................................................................ 29

Şekil 3.12. Bentonit dinlendirme havuzu ve sirkülasyonu. ...................................... 29

Şekil 3.13 Bentonit çamuru ölçü tankı..................................................................... 30

Şekil 3.14. Desander ............................................................................................... 31

Şekil 3.15. Tremi (betonlama) boruları ve çamur pompası. ..................................... 31

Şekil 3.16. Kil platform .......................................................................................... 33

Şekil 3.17. Klavuz duvar (Gidaj) inşaatı. ................................................................. 34

Şekil 3.18. Panel (Ano) imalat planı. ....................................................................... 35

Şekil 3.19. Kazı sırasında oluşabilecek eksenel sapmalar (Boyes, 1975). ................ 36

Şekil 3.20. Panelin kazılması .................................................................................. 37

Şekil 3.21. Kazı sırasında panelin bentonit çamuru ile dolu olması. ........................ 38

IX

Şekil 3.22. Panelin betonlanması............................................................................. 39

Şekil 3.23. Panelin betonlanması sırasında bentonit çamurunun dışarı çıkışı. .......... 40

Şekil 3.24. Daha sonra tesviye edilmek üzere panel betonunun taşırılması. ............. 41

Şekil 3.25. Betonlanıp tamamlanmış bulamaç hendeği (Slurry Trench) panelleri. ... 41

Şekil 4.1. Memba batardosu temelindeki alüvyonun granülometrisi ........................ 45

Şekil 4.2. Mansap batardosu temelindeki alüvyonun granülometrisi. ....................... 46

Şekil 4.3. Memba batardosu enine kesiti. ................................................................ 48

Şekil 4.4. Mansap batardosu enine kesiti. ................................................................ 49

Şekil 4.5. Batardo ekseni taslak enine kesiti (Ölçeksiz). .......................................... 49

Şekil 4.6. Kazı alanına gelen kaçak suların pompaj ile tahliyesi .............................. 51

Şekil 4.7. Topuk kazısı ve betonlama çalışmaları. ................................................... 52

Şekil 4.8. Yedigöze Barajı uydu görüntüsü (Google Maps, 2009’dan değiştirilerek).

............................................................................................................ 55

1. GİRİŞ Fatih Mehmet NOHUT

1

1. GİRİŞ

Yedigöze Barajı ve Hidroelektrik Santrali (HES) projesi, Akdeniz

Bölgesi’nde Adana İli’ne bağlı İmamoğlu, Kozan ve Aladağ ilçeleri sınırlarında,

İmamoğlu ilçe merkezine 28 km mesafede ve Seyhan nehri üzerindedir (Şekil 1.1).

Şekil 1.1. Yedigöze barajı yerbulduru haritası ve uydu görüntüsü (Google Maps, 2009’dan değiştirilerek).


2

Memba tesisi olarak sadece Seyhan nehrinin Zamantı kolu üzerinde yer alan

Bahçelik barajı bulunmaktadır. Mevcut mansap yapıları ise, mansaptan membaya

doğru sırasıyla Seyhan regülatörü, Seyhan barajı, Çatalan barajı ve Mentaş barajıdır.

Proje kapsamında yer alan mühendislik yapıları, baraj gövdesi, memba-

mansap batardoları, santral binası, derivasyon tünelleri, dolu savak, cebri borular ve

su alma yapılarından oluşmaktadır.

Baraj, bir akarsu vadisini kapatan ve arkasında su biriktiren ekonomik faydası

katkısı olan mühendislik yapılarıdır. Enerji üretimi, içme ve sulama suyu sağlama ve

akarsuların düzenlenmesi amacıyla yapılırlar. Barajlar amaçlarına veya inşalarında

kullanılan malzemeye göre sınıflandırılırlar. Yedigöze barajı, Seyhan nehri üzerinde

memba yüzü beton kaplı kaya dolgu baraj tipinde yapılmıştır. Nehir tabanından

(talveg) 105 m, temelden 130 m yüksekliktedir. Gövde dolgusu için yaklaşık 4.5

milyon m3 kaya kullanılmıştır.

Batardo, su kenarlarında ya da su seviyesinin altındaki yerlerde kazı

yapılabilmesi için uygulanan, suyun inşaat sahasına girmesini önlemek amacıyla

yapılan bent olarak tanımlanır. Yedigöze barajında biri memba da diğeri mansapta

olmak üzere iki adet batardo yapılmıştır. Memba tarafında kret kotu 180.50 m olan

41,80 m yüksekliğe sahip memba batardosu inşa edilmiş ve nehir akışı derivasyon

tünellerine yönlendirilmiştir. Mansap tarafında kret kotu 144.00 m olan 8 m

yüksekliğe sahip mansap batardosu inşa edilmiş ve derivasyon tünellerinden çıkan

suyun inşaat alanına girmesi önlenmiştir.

Santral binası, baraj rezervuar alanında biriktirilen suyun potansiyel

enerjisinden faydalanarak elektrik enerjisi üreten jeneratörleri içinde bulunduran

yapıdır. Yedigöze barajında iki adet 150 MW (toplam 300MW) gücünde “düşey

milli farancis” türbinine sahip santral binası yapılmıştır.

Derivasyon tünelleri, baraj inşaatı süresince nehir yatağını değiştiren, inşaat

tamamlandıktan sonra barajdan su tahliye görevini üstlenen, vana ile kapatılıp

açılabilen tünellerdir. Proje kapsamında 891 m ve 850 m uzunluğunda, 8 m iç çapa

sahip iki adet derivasyon tüneli sol sahilde yapılmıştır. Derivasyon tünellerinden

birisi betonlanarak körlenmiş, diğerine ise vana konularak dip savağa

dönüştürülmüştür.


3

Dolu savak, barajların güvenliği için yapılan, su depolama haznesinin tam

dolduğu zamanlarda taşkınları önlemek için kullanılan yapıdır. Fazla sular

dolusavaktan nehir yatağına kontrollü bir şekilde tahliye edilerek taşkınlar önlenmiş,

gövdenin zarar görmesi engellenmiş olur. Barajların olmazsa olmaz yapılarındandır.

Su alma yapıları, cebri boruya suyun giriş kısmıdır. Izgaralar, kapak ve kapak

açma-kapama mekanizmalarından oluşur.

Cebri borular, Su alma ağzı ile santral arasında, ölçüleri debi ve düşüye göre

hesaplanan, kalın etli, büyük çaplı çelik ya da cam elyaf takviyeli plastik (CTP)

borulardır. Türbin çarkını çeviren suyun geçişine olanak sağlar. 150 MW gücünde iki

üniteyi besleyecek şekilde, 6.30 m iç çapa sahip iki adet cebri boru proje kapsamında

yapılmıştır. Sağ sahilde yer alan cebri borular yaklaşık 380 m uzunluktadır.

Yedigöze Barajı HES’in gövde inşaatının planlandığı yerde yaklaşık 20 m

kalınlığında alüvyon vardır. Beton kaplama plintinin isabet ettiği memba topuğunda

alüvyon ana kaya kotu olan 110 m kotuna kadar kaldırılmıştır. Gövde altında kalacak

diğer kısımlarda, alüvyonda ve yamaçlarda 5 m lik sıyırma kazısı yapılmıştır (Şekil

1.2). Gövde dolgusu için kaya malzemesi 7-9 km mesafedeki kireçtaşı ocaklarından

sağlanmıştır.

Şekil 1.2. Baraj gövdesi altında kalan alüvyon ve yamaçlarda yapılan sıyırma kazısı


4

Uygulamada 0.80x2.50 m’lik panel (ano) ebatlarında düşey kazı yapabilen

kazı makinesi (Kelly-Grab) ile 20 m kalınlığındaki alüvyon zemin kazılarak ana

kayaya ulaşılmıştır. Tırpan ismi verilen kırıcıyla ana kayada 2 m ilerleme

(soketleme) yapılmıştır. Alüvyon zeminde kazı çalışması yapılırken kuyuda

oluşabilecek göçükleri en aza indirebilmek için kuyu içerisi “Bentonit Çamuru” ile

doldurulmuştur. Kazı ve soketleme çalışmaları bittikten sonra, kuyuya bentonit,

çimento, kum ve su karışımından oluşan plastik beton doldurulmuştur. Plastik beton

doldurma işlemi devam ederken kuyudaki bentonit çamuru tekrar kullanılmak üzere

bentonit tanklarına pompalar yardımıyla depolanmıştır. Kuyu tamamen plastik beton

ile dolduktan sonra çimentonun sertleşmesi (priz alması) için bırakılmıştır. Bu işlem

belirli bir hat doğrultusunda şaşırtmalı olarak tüm nehir yatağını bir sahilden diğer

sahile kadar kesecek şekilde devam etmiştir. 1-3-5 şeklinde tek sayı ile belirtilen

kuyular ana panel, 2-4-6 şeklinde çift sayı ile belirtilen kuyular kesme paneli olarak

isimlendirilmiştir.

Baraj gövde inşaatının planlandığı yerdeki alüvyon, inşaat alanından

tamamen kaldırılmamıştır. Nehir yatağı ve yamaçlarda 5 m’lik sıyırma kazısı

yapılmıştır (Şekil 1.3). Sadece kaplama betonunun isabet ettiği topuk bölgesinde

alüvyon tamamen kaldırılmıştır. Memba batardosunun memba tarafında küçük bir

çevirme seddesi yapılarak nehir akış yönü derivasyon tünellerine yönlendirilmiştir

(Şekil 1.4). Yarı geçirimli - geçirimli özellikte olan alüvyon zeminden yeraltı suyu

nehir yatağı boyunca akmaktadır. Alüvyon zemindeki bu akışı engellemek için

memba ve mansap batardoları altına önerilen geçirimsiz perde duvar, bulamaç

hendeği yöntemiyle yapılmıştır. Geçirimsiz perde duvar inşaatıyla batardolar altında

kalan alüvyon zemin geçirimsiz hale getirilmiştir. Böylece yer altı suyu akışı

engellenmiş, gövde kazı çalışmaları kuru bir ortamda yapılmıştır.

Tez sonucunda geçirimsiz perde duvar (Slurry-Trench) uygulaması için

gerekli veriler toplanıp, uygulama sırasında karşılaşılan sorunlar, çözüm yolları ve

sonuçlar ortaya konmuştur.


5

Şekil 1.3. Baraj gövde altında kalan alüvyondaki ve topuk kazısındaki sıyırma kazısı hattı.

Şekil 1.4. Çevirme seddeleri ve memba-mansap batardo genel görünümü.


6

2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Fatih Mehmet NOHUT

7

2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR

2.1. Genel Jeoloji

İnceleme alanı ve çevresinde çok eski yıllara uzanan genel jeoloji amaçlı

çalışmalar yapılmıştır.

Schmidt (1961), Adana Havzasında yapmış olduğu araştırmalarda iki ayrı

fasiyes ayırt etmiştir. Bu fasiyeslerden kumtaşı, marn, çamurtaşı ardalanmalı

kırıntılar Karataş klastik fasiyesi, karbonat kayaçları ile ofiyolitik kayaçlar İsalı

katostrofik fasiyesi olarak tanımlanmıştır. Kalınlık bilinmemekle beraber 1500-2000

m kalınlıkta olabileceğini belirtmiştir.

Özgül (1976), Torosların Kambriyen-Tersiyer aralığında çökelmiş kaya

birimlerinden oluştuğunu belirtmiştir. Kuşakta birbirinden değişik koşulları yansıtan

birliklerin varlığından söz etmiştir. Bu birliklerin stratigrafi ve metamorfizma

özellikleri, kapsadıkları kaya birimleri ve günümüzdeki yapısal konumlarıyla

birbirlerinden farklı oldukları belirtilmiştir. Bunlardan Bolkardağı, Aladağ,

Geyikdağı ve Alanya birlikleri şelf türü karbonat ve kırıntılı kayaları, denizel

çökelleri, ofiyolitleri ve bazik denizaltı volkanitlerini kapsadığını belirtilmiştir.

Kozan, Ceyhan ve İmamoğlu ilçeleri arasında ve çevresinde detaylı jeolojik

araştırmalar Ayhan ve ark. (1988) tarafından yapılmıştır İnceleme alanındaki kaya

türlerini; Toros doğu jeolojik otokton kayaları, allokton kayalar, Misis grubu

kayaları, örtü birimleri, genç karasal birimler olmak üzere beş grupta toplamışlardır.

1/25.000 ve 1/100.000 ölçekli haritalar hazırlamış, bölgenin genelleştirilmiş

stratigrafik kesitini çıkarmışlardır. Formasyon ve birimlerin fosil kapsamları, kaya

türlerinin mineralojik ve sedimantolojik özellikleri araştırılmıştır. Pliyosen ve

Kuvaterner birimlerinin karasal, diğerlerinin denizel olduğunu saptamışlardır.

Özgül (1976), bölgede yüzeyleyen Aladağ birliğini, Devoniyen-Senoniyen

aralığında çökelmiş şelf tipi karbonat ve kırıntılı kayaları kapsadığını açıklamışlardır.

Mobil firması Jeologları’nca hazırlanan “VII. Adana Petrol Bölgesinin

Stratigrafik Nomenklatürü (1953-1962)” isimli rapor, yörede uzun süreden beri


8

yapılan çalışmaları derlemekte ve formasyonların yaşlarının bulunmasında yardımcı

olmaktadır (Schmidt, 1961).

Usta ve Beyazçiçek (2006), Adana ilinin jeolojisi ile ilgili ayrıntılı verileri

değerlendirmiştir. Çalışmada inceleme alanını da içine alan bölgenin stratigrafi,

kayatürü, metamorfizma ve yapısal özellikleri açısından birbirinden farklı kaya

birimleri incelenmiştir.

2.2. Mühendislik Jeolojisi

Devlet Su İşleri (DSİ) genel müdürlüğü 1961’de yaptığı çalışmalar sonucunda

Aşağı Seyhan Projesi Raporu’nu hazırlamıştır. Bu çalışmada Seyhan nehri üzerinde

yapılabilecek baraj yerleri ile ilgili fizibilite ve mühendislik jeolojisi çalışmalarına

yer vermişlerdir.

International Engineering Company Incorporated firması (1966), Türkiye’nin

güney havzaları su kaynaklarının geliştirilmesinin incelendiği bir master planı

hazırlamıştır.

DSİ adına Verbund-Plan GES. M.B.H., Romconsult ve Temelsu isimli

firmalar tarafından 1977 yılında “Aşağı Seyhan Havzası Master Plan Raporu”

hazırlanmıştır. Bu raporla ilgili jeolojik çalışmalar DSİ-firma grubu ortak yönetimi

ile gerçekleştirilmiştir. Yedigöze Barajı bu çalışma döneminde seçilerek DSİ

tarafından üzerinde ayrıntılı çalışmalara geçilerek DSİ tarafından ek sondajlar ve

kaya mekaniği deneyleri yapılmıştır.

DSİ genel müdürlüğü tarafından aşağı Seyhan havzası master planı

kapsamında geliştirilmiş olan Yedigöze Barajı HES ve malzeme ocakları projesi’nin

planlama raporu 1983 yılında hazırlanmıştır. Bent yeri ve göl alanında geçirimlilik

sorunu bulunmadığı, duraylılık yönünden ise bent yeri ve sol yakadaki sırtın daha

ayrıntılı incelenmesi gerektiği belirtilmiştir. Projeye göre kil çekirdekli kaya dolgu

bir baraj yapılması öngörülmüştür. Dolu savak sağ sahilde; iki adet enerji tüneli, iki

adet denge bacası ve iki adet 150 MW gücünde ünite barındıran bir santral

binasından oluşan enerji yapıları sol sahildedir. Daha sonra bir tanesi dip savağa

dönüştürülecek olan ve iki adet tünelden oluşan derivasyon yapıları da sol sahildedir.


9

Erdoğan (1983), tarafından yapılan çalışmada, Yedigöze ve İmamoğlu Baraj

yerlerinde Kavşak - Çatalan projesi kapsamında presiyometre deney sonuçları,

yerinde kesme deneyi ve elde edilen mekanik parametreler değerlendirilmiştir.

Serin ve Kılınç (1983) yaptıkları çalışmada, aşağı Seyhan projesi ve Yedigöze

barajı mühendislik jeolojisi fizibilite raporu’nda mühendislik jeolojisi parametrelerini

değerlendirmişlerdir.

Yedigöze Barajı HES kesin projesi (1984), 1983 tarihli yapılabilirlik raporuna

dayanarak aynı firmalar gurubu tarafından hazırlanmıştır. Yedigöze Barajı’yla,

235.00 m ile 139.50 m kotları arasındaki düşü değerlendirilmiştir.

Yedigöze Barajı HES ve malzeme ocakları projesi’nde (1986), ise kret kotu

240 m en yüksek işletme seviyesi 235 m olarak projelendirilmiş ve onaylanmıştır.

Yedigöze Barajı HES ve malzeme ocakları kesin proje revizyon raporu

(2007), kesin projenin hazırlanmasından bu yana 20 yıldan daha uzun bir süre

geçmesinden dolayı projenin yeniden gözden geçirilmesi uygun görülmüş ve yeni

rapor oluşturulmuştur. Bu nihai raporda, ön yüzü beton kaplı baraj (Concrete Faced

Rock Fill Dams, CFRD) yapımına karar verilmiştir. Ön yüzü beton kaplamalı olarak

planlanan barajın memba ve mansap eğimleri 1.4 yatay 1.0 düşey olarak

düzenlenmiştir. Baraj yerinde yaklaşık 20 m kalınlığında alüvyon vardır. Beton

kaplama plintinin isabet ettiği memba topuğunda alüvyon ana kaya kotu olan 110 m

kotuna kadar kaldırılmıştır. Gövde altında, diğer kısımlarda, alüvyonda ve

yamaçlarda 5 m’lik sıyırma kazısı yapılmıştır. Yapılan ve revize edilen tüm

çalışmalar sonucu Seyhan Nehri üzerinde talvegden 105 m, temelden 130 m

yükseklikte bir memba yüzü beton kaplı kaya dolgu baraj ve tesisleri ile toplam

kurulu gücü 300 MW olan iki üniteli bir hidroelektrik santral inşa edilmiştir.

Bulamaç Hendeği (Slurry Trench) yöntemiyle geçirimsiz perde duvar

yapımının Türkiye’deki ilk uygulaması Aslantaş Barajı’nda yapılmıştır

(Karaoğullarından ve ark. 1977). Bu uygulamadan sonra Tahtalı, Akköprü ve Dicle

Barajlarında da yöntem başarıyla kullanılmıştır. Aslantaş Baraj yerinde yapılan

çalışma, inşaat süresi içerisinde kazının kuruda yapılabilmesi ve yeraltı suyu

etkisinin minimuma indirilebilmesi amacıyla memba ve mansap batardoları, çevirme

tünelleri çıkış yapıları önü, santral binası çevresinde ve dolusavak düşü havuzunda


10

geçirimsizliği sağlamak amacıyla yapılmıştır. Çalışmacılar yöntemi, dik kenarlı bir

hendek kazıp bunu bentonit çamuru ile destekledikten sonra, hendeğin seçme toprak

gereciyle (kum, silt ve çimento) harmanlanması ve yeniden doldurulması şeklinde

özetlemişlerdir. Uygulamada, betonlamada kullanılan karışımlar %64 bentonit

çamuru, %20 çimento ve %16 su şeklinde olduğu söylenmiş, yöntemin başarıyla

sonuçlandığı belirtilmiştir.

3. MATERYAL VE METOD Fatih Mehmet NOHUT

11

3. MATERYAL VE METOD

3.1. Materyal

3.1.1. Genel Jeoloji ve Stratigrafi

Proje alanı; batıda Ecemiş fay kuşağı, kuzeyde Aladağ ilçesi ile güneyde

Adana ve batıda Kozan ilçesi arasında kalan bölgeyi içine alan Adana baseni

içerisinde bulunmaktadır. Adana baseni ile ilgili bilgiler Maden Tetkik Arama Genel

Müdürlüğü (MTA) 1/100.000 ölçekli “Açınsama Nitelikli Türkiye Jeoloji Haritaları

Serisi” Kozan-K20 paftasından alınmıştır (Şekil 3.1).

Şekil 3.1. Proje alanı genel jeoloji haritası (MTA, 2007)


12

Adana baseninde Tersiyer’e ait Karsantı, Gildirli, Kaplankaya, Karaisalı,

Cingöz, Güvenç, Kuzgun, Handere formasyonları ile Kuzgun, Salbaş tüfit, Memişli,

Gökkuyu alçıtaşı üyeleri; Kuvaterner’de taraça, kaliçi, eski-yeni alüvyon çökelleri

bulunur. İnceleme alanında ise Cingöz formasyonu, Kuvaterner taraça, alüvyon ve

yamaç molozu gözlenmektedir. Bölüm 3.1.3’te ayrıntılı olarak ele alınmıştır (Şekil

3.2).

Şekil 3.2. Adana baseni stratigrafi haritası (Gürbüz, 1999).


13

Uyumsuz olarak Paleozoyik ve Mesozoyik yaşlı temel kayaçları üzerine gelen

Karsantı formasyonu, başlıca açık gri renkli, ince-orta ve kalın katmanlı marn,

çamurtaşı ile daha kıt olarak da çakıllı kumtaşı yapılışlıdır. Yer yer slamp yapıları ile

asimetrik akıntı ripılları sunan birimin kalınlığı 880-1500 m arasında değişmektedir.

Formasyon tabanda tümü ile Kızıldağ melanjı, Faraşa ofiyoliti üzerinde yer

almaktadır. Birimin yaşının Oligosen-Üst Miyosen olabileceği düşünülmektedir

(Usta ve Beyazçiçek, 2006).

Karsantı formasyonu üzerine yine uyumsuzlukla gelen Gildirli formasyonu,

pembe, kızılımsı renkli çakıltaşı, çakıllı kumtaşı, kumtaşı ve çamurtaşından oluşur.

Çakıltaşı düzeyleri belirgin teknemsi çapraz katmanlanma, çamurtaşları da yer yer

paralel laminalanma sunmaktadır. Birimin kalınlığı 0-400 m arasında değişmektedir.

Birimin yaşı Oligosen-Alt Miyosen’dir. Bu birimin üzerine ise Kaplankaya ve

Karaisalı formasyonları gelmektedir(Usta ve Beyazçiçek, 2006).

Kaplankaya, Karaisalı ve Gildirli formasyonları yanal ve düşey geçişli olarak

Karsantı formasyonu üzerinde yeralır. Kaplankaya formasyonu, başlıca, boz renkli

çakıllı kumtaşı, kumtaşı, kumlu-killi kireçtaşı-marn yapılışlıdır. İnce-orta katmanlı

olan birimin kalınlığı 35-60 m arasındadır. Yer yer Paleozoyik ve Mesozoyik yaşlı

birimler üzerine açısal diskordansla gelir. Üstte Karaisalı, Güvenç formasyonları ile

yanal ve düşey geçişler sunmaktadır. Birimin yaşı Alt-Orta Miyosen’dir. Karaisalı

formasyonu ise, kalın-çok kalın katmanlı birimin kalınlığı 0-600 m arasındadır. Bu

formasyon tabanda Paleozoyik ve Mesozoyik yaşlı birimler üzerine açısal

diskordanslı, Kaplankaya formasyonu ile yanal ve düşey geçişlidir. Üzerine yanal ve

düşey geçişli olarak Güvenç ve Cingöz formasyonu gelmektedir. Birimin yaşı Alt-

Orta Miyosen’dir (Usta ve Beyazçiçek, 2006).

Cingöz formasyonu, tabanda gri renkli çakıltaşı, çakıllı kumtaşı ve kumtaşı

yapılışlıdır. Üst kesimlerde kumtaşı-şeyl ardalanması hakimdir. Kumtaşı düzeyleri

çoğunlukla aşınmalı bir taban üzerinde keskin bir dokanakla başlayıp oygu dolgu

yapıları ile çizikler, kaval yapıları sunmaktadır. Çok ince-ince-orta-kalın

tabakalanma sunan birimin 3500 m kalınlık sunar. Alt-Orta Miyosen yaşlı olan

birim; tabanda Gildirli, Kaplankaya, Güvenç ve Karaisalı formasyonları ile, tavanda

ise Güvenç formasyonu ile geçişlidir (Usta ve Beyazçiçek, 2006).


14

Adana baseninde esas olarak iki tür taraça malzemesi bulunmaktadır. İlki

sadece Handere formasyonunun topoğrafik yüksekliklerinde yüzeyleyen eski ve yeni

alüvyonla örtülü olan taraçadır. İnceleme alanında bu tür taraçalar gözlenmektedir.

İkincisi ise Çakıt Çayı, Körkün ve Eğlence Suyu ile Seyhan Nehri yatağına az çok

paralel, değişik genişlik ve uzunlukta olanıdır. Tabanda çakıltaşı, çakıllı kumtaşı ile

başlayıp gri renkli, çapraz katmanlanmalı çakıllı kaba kumtaşı ile devam eden

birimin üst kesiminde bloklu çakıltaşı yer almaktadır. Nehir taraçaları yaklaşık 30m

kalınlığa ulaşabilmektedir (Usta ve Beyazçiçek, 2006).

Adana baseninde, Adana ovasını oluşturan eski alüvyonlar ile dere boylarında

gelişmiş genç alüvyonlar bulunmaktadır. Eski alüvyonları delta oluşumları olarak

kabul etmek de mümkündür. Seyhan ve Ceyhan Irmakları’nın denize döküldüğü

yerlerde çökelttiği ve şu an üzerlerine organik toprak örtüsünün bulunduğu bu birim

verimli Çukurova’yı oluşturmaktadır. Genç alüvyonlar dere boylarında gelişmiş olup

genelde kötü boylanmış, tutturulmamış çakıl, kum ve mil malzemesinden

oluşmuştur. Çakıl, kum ve milli malzeme başlıca, Toros orojenik kuşağının temel

litolojisine bağlı olarak ofiyolit, değişik kireçtaşı türleri, radyolarit, çört, kuvarsit

vb.den türemedir. Bu alüvyonlardaki çakıl, kum ve mil oranları derenin türüne göre

değişim sunmaktadır (Usta ve Beyazçiçek, 2006).

3.1.2. Yapısal Jeoloji

Tektonik etkinliğin yüksek olduğu Aşağı Seyhan Havzası’nda değişik

evrelerdeki yer hareketleri, proje alanındaki jeolojik birimleri etkilemiş

bulunmaktadır. Proje alanı, Miyosen sonunda epirojenik hareketlerle yükselmiştir.

Yükselme anında kırık ve kıvrımlanmalar oluşarak tabakalar bugünkü konumunu

kazanmıştır (ÇED Raporu, 2007).

Proje alanının kuzeyindeki Paleozoyik yaşlı birimlerde tabakalar, KB-GD

doğrultulu ve 30°-50° GB yönüne eğimlidir. Jura yaşlı dolomitik kireçtaşı tabakaları,

tektonik hareketlerin etkisiyle değişik doğrultu ve eğim sunmaktadır. Orta Miyosen

kireçtaşlarında tabakalanma fazla belirgin değildir. Orta Miyosen yaşlı fliş serisinde

(marn-kiltaşı-silttaşı-kumtaşı istifi) tabakalanma iyi gelişmiştir. Baraj yerinde tabaka


15

doğrultuları genellikle K20°B ile K85°B, eğimleri GB yönüne doğru olup; 8°-25°

arasındadır. Bu tabaka yönelimleri, bölgenin diğer yörelerinde bir miktar değişiklik

gösterir (ÇED Raporu, 2007).

Proje alanında yüzeylenen kayaçlarda belirgin bir kıvrımlanmaya

rastlanmamıştır (ÇED Raporu, 2007).

Miyosen yaşlı kireçtaşlarında gelişen eklem takımlarında D-B, K40°-45°D,

K70°-75°B ve K10°-30°B doğrultulu ve dik veya dike yakın eğimli ölçümler

alınmıştır. K40°-45°D ve K10°-30°B doğrultulu olan eklemler çok önemli iki eklem

sistemidir (ÇED Raporu, 2007).

Marn-kiltaşı-silttaşı-kumtaşı istifinde, özellikle silttaşı ve kumtaşı birimlerinde,

fayların yoğun olduğu yerlerde çatlak ve kırıklar gelişmiştir.

Proje alanında faylar yoğunluk kazanmıştır. KB- GE, KD-GB, K-G, D-B

yönlerinde doğrultu ölçümleri alınan çekim faylarının eğimleri dik ve dike yakın

seyretmektedir. Baraj yeri ve yakınında görülen faylar Ek 1’deki jeoloji haritasında

gösterilmiş olup, örtülü olan yerlerde fayların uzanımı sürekli olarak izlenememiştir.

Proje alanının stratigrafik temelinde Paleozoyik yaşlı kumtaşı-kuvarsit-silttaşı,

şeyl, kireçtaşı birimleri yer alır. Jura yaşlı kireçtaşları, Paleozoyik yaşlı istif üzerine

açısal uyumsuzlukla gelmektedir. Jura yaşlı kireçtaşları ile üzerine gelen Alt

Miyosen yaşlı kireçtaşları arasındaki dokanak da uyumsuzdur. Gerçekte Alt Miyosen

sedimantasyonu taban konglomerasından başlamaktadır. Orta Miyosen yaşlı marn-

kiltaşı-silttaşı-kumtaşı birimleri, Alt Miyosen kireçtaşları üzerine uyumlu olarak

gelmektedir. Kuvaterner yaşlı teras konglomerası daha yaşlı birimler üzerine açısal

uyumsuzlukla gelmektedir (ÇED Raporu, 2007).

3.1.3. Proje Alanı ve Yakın Çevresinde Yüzeyleyen Birimlerin Jeolojik

Özellikleri

Proje alanı ve yakın çevresinde Paleozoyik’ten Kuvaterner’e kadar olan yaş

aralığında metamorfik ve sedimanter kayaçlar jeolojik birimleri oluşturmaktadır

(ÇED Raporu, 2007), (Şekil 3.3).


16

Şekil 3.3. Proje alanı yakın çevresinde yüzeyleyen jeolojik birimler (Gürbüz, 1999’dan değiştirilerek)


17

3.1.2.1. Kumtaşı - Kuvarsit - Silttaşı, Şeyl, Kireçtaşı (Kb)

Yedigöze Barajı HES ve malzeme ocakları projesi göl alanının Andırap,

Karakopan, Karahan Köyleri dolaylarında ve Hacarlın Dere vadisinde izlenen

kumtaşı kuvarsit-silttaşı, şeyl, kireçtaşı birimleri proje alanının en yaşlı istifini

oluştururlar.

Proje alanının stratigrafik temelinde yer alan ve kumtaşı-kuvarsit-silttaşı, şeyl,

kireçtaşı ardalanmasından oluşan bu istif Demirkol (1989) tarafından

Karahamzauşağı formasyonu olarak adlandırılmış ve Permo-Karbonifer yaşındadır

(Demirkol, 1989). Birimlerin kendi aralarındaki dokanakları çok sık değiştiği için, bu

birimler tek simgeyle gösterilmiştir (Şekil 3.3). Bu birimlerin özellikleri aşağıda

açıklanmıştır (ÇED Raporu, 2007).

Kumtaşı-Kuvarsit-Silttaşı: Bu birimler kendi aralarında geçiş ve tekrarlama

gösterirler. Kumtaşı sarı renkli, sert ve orta kalın tabakalıdır. Kuvarsit beyaz, sarı,

eflatun renklerde, çok sert ve dayanımı yüksektir. Silttaşı yeşil, mor ve kurşuni

renklerde, laminalı ince tabakalı ve dayanımı yüksektir.

Şeyl: Sarı, koyu kurşuni siyah ve kahve renklerde yumuşak, kırılgan, kalsit

damarlı, laminalı ve dayanımsızdır.

Kireçtaşı: Koyu kurşuni, siyah renkli, çok sert, bol makrofosilli ve orta-kalın

tabakalıdır. Önceki çalışmalara göre Karbonifer yaşında olduğu belirlenen bu birim

yer yer kumlu özellik göstermektedir.

Kireçtaşı (Jkçt):Eğner Köyü kuzeyindeki Çakırlar Tepe, Tossak Tepe, Seyhan

Vadisi boyunca Kirizli, Karagöl, Gökçeköy, Henüz Çakırı Mahallesi civarı ile

Karakopan ve Andirap köyleri yöresinde izlenir.

Pembe, kirli beyaz, kül rengi ve açık kahverengi, sert, sıkı, kristalize, ince

kalsit damarlı, yer yer dolomitli kalın-çok kalın tabakalıdır. Yaygın bir şekilde sileks

modülleri içerirler. Andırap Köyü ve yöresinde kireçtaşı biriminin alt düzeyleri,

Paleozoyik kayaçlara geçiş zonunda kumlu (dentritik) ve koyu (kurşuni, siyah)

renklidir. Bu birimin gözlendiği formasyon Demirkazık formasyonu olarak Yetiş,

(1978) tarafından adlandırılmıştır. Demirkazık formasyonu Jura-Üst Kretase yaş


18

aralığında çökelmiştir (Ünlügenç ve Demirkol, 1987). Birimin stratigrafik

kalınlığının yaklaşık 120 metre olduğu belirtilmiştir (ÇED Raporu, 2007).

3.1.2.3. Kireçtaşı (Tkçt)

Sağ yakada, Akören Köyü’nün kuzey ve kuzeybatısında, Eğner Köyü,

Kıldağı, Kabasakal Damları yöresinde, Uzunkuyu, Karabaşı Mahallesi dolaylarında,

sol yakada Terliktepe, Kurtçalar, Konaklı, Henüz Çakırı Mahalleleri yöresinde

izlenir.

Kireçtaşı, kurşuni renkli, ince dokulu, kristalize, sert, dayanımlı, bol çatlaklı,

erime yüzeyli, karstik ve orta-kalın tabakalıdır. Yer yer kurşuni-mavi renkli ve kumlu

özelliktedir. Kireçtaşının alt düzeyleri taban konglomeralıdır. Taban

konglomerasında altta, beyaz renkli, 8-20 cm boylarında, yarı köşeli-yuvarlak

kireçtaşı çakılları CaC03’lı çimento ile sıkıca tutturulmuştur. Üste doğru, koyu

kurşuni, kahverenkli, 2-10 cm boylarında yarı yuvarlak-yuvarlak kumtaşı, kuvarsit,

kireçtaşı çakıllarının gevşek tutturulması ile oluşmuş ve yaklaşık 40 m kalınlıktaki

ikinci konglomera düzeyi izlenir.

Birimin yeraldığı formasyona Kaplankaya formasyonu ismini Yetiş ve

Demirkol 1986 yılında yaptıkları çalışmada vermişlerdir. Birimin yaşını ise Alt-Orta

Miyosen olarak Ünlügenç ve Demirkol 1987 yılında yaptıkları çalışmada

vermişlerdir. Birimin stratigrafik kalınlığı yaklaşık 350 m’dir (ÇED Raporu, 2007).

3.1.2.4. Filiş: Marn-Kiltaşı-Silttaşı-Kumtaşı (Tflş)

Göl alanında sol yakada Kocadere, sağ yakada Akören, Mendikli köyünden

başlamak üzere güneye doğru geniş bir yayılım gösterir. Birimler ardalanmalıdır.

Eğner köyü güneyinden baraj yerine (200 m kotlu) kadar olan alanda, kumtaşı

katmanları kalın olup, istif içerisinde kumtaşı oranı fazladır. Eğner köyü dolayı ile

baraj yeri güneyinde ise kumtaşı katmanları incelir ve marn-kiltaşı-silttaşı-kumtaşı

birimleri oranı artar.


19

Marn: Kurşuni, mavi-kurşuni, kahverenkli, yumuşak, dağılgan, çok ince

tabakalıdır.

Kiltaşı: Kurşuni, siyah renkli, ince tabakalı ve dayanımsızdır.

Silttaşı: Kurşuni renkli, CaC03’lı çimento ile gevşek tutturulmuş, çok ince

tabakalı ve dayanımsızdır.

Kumtaşı: Sarı, kurşuni renkli, sert, sıkı, genellikle ince daneli ve CaC03

çimentoludur. Tabakalanma değişken olup, ince tabakadan kalın tabakaya kadar

izlenir.

İnceleme alanında gözlenen filişin yeraldığı formasyon Cingöz formasyonu

olarak adlandırılmıştır (Schmidt, 1961). Birimin yaşının, fosillerden elde edilen

verilere dayanarak Burdigaliyen-Langhiyen aralığında olduğunu belirtmişlerdir

(Yetiş ve Demirkol, 1986). İstifin proje alanındaki stratigrafik kalınlığının yaklaşık

1000 m olduğu belirtilmiştir (ÇED Raporu, 2007).

3.1.2.5. Teras Konglomerası-Taraça (Kvtr)

Teras konglomerası Musahacılı, Dayılar, Burgaçbükü, yöreleri, Kozaklıbaşı,

Topraktaş mevkii ve güneyinde geniş bir yayılım gösterir. Seyhan Nehri vadisi

boyunca 200-250 m ve 350-400 m kotlarında olmak üzere iki ayrı düzeyde izlenir.

Birimin kalınlığı en fazla 20 m’dir. Çeşitli boylarda yuvarlak kireçtaşı, gabro,

serpantin ve kuvarsit çakıllarının CaC03’lı çimento ile sıkı tutturulmasından

oluşmuştur. Yer yer gevşek tutturulmuş killi ve kumlu düzeyler de içerir (ÇED

Raporu, 2007).

3.1.2.6. Alüvyon (Kval)

Seyhan Nehri yatağını kaplayan alüvyon, siltli, kumlu, çakıllı ve küçük

blokludur. Taneleri kireçtaşı ve ofiyolit kökenlidir. Baraj yerinde en fazla 22 m

kalınlığında olan birimin memba yönde kalınlığı azalır (ÇED Raporu, 2007).


20

3.1.2.7. Yamaç Molozu (Kvym)

Yamaç molozu, proje alanında geniş alanlar kaplamaktadır. Heyelanlı alanlarda

kalınlığı fazlalaşır. Yamaç molozunda, genelde kil boyu malzeme hakim olup,

kumtaşı ve yer yer de teras konglomerası blokları içermektedir (ÇED Raporu, 2007).

3.1.4. İnceleme alanının depremselliği

Afet İşler Genel Müdürlüğü Deprem Araştırma Dairesi’nin hazırladığı Türkiye

Deprem Bölgeleri haritasına göre, inceleme alanı 3. derece deprem bölgesinde

bulunmaktadır (Şekil 3.4). Çizelge 3.1 incelendiğinde çalışma alanı için 3. derece

deprem bölgelerinde beklenen yatay yer ivmesi değeri 0.20–0.30g arasındadır.

Adana iline ait ayrıntılı deprem haritası Şekil 3.5’te yer almaktadır. İnceleme alanı ve

yakın çevresinde meydana gelen önceki depremler Şekil 3.6’da gösterilmiştir. Şekil

3.6’dan, bölgenin depremsellik bakımından orta riskte olduğu anlaşılmaktadır. 3.

derece deprem bölgesinde yapılması gerekli önlemler alınmıştır.

Şekil 3.4. Deprem bölgeleri haritası (DAD, 1997).


21

Çizelge 3.1. Deprem bölgelerine göre en yüksek yer ivmesi değerleri (DAD, 1996)

Şekil 3.5. Adana ili deprem bölgeleri haritası (DAD, 1996).

Deprem Bölgesi Derecesi En Yüksek Yer İvmesi (amax)

1. Derece Deprem Bölgesi amax >=0.40 g

2. Derece Deprem Bölgesi 0.30 g – 0.40 g

3. Derece Deprem Bölgesi 0.20 g – 0.30 g

4. Derece Deprem Bölgesi 0.10 g. – 0.20 g

5. Derece Deprem Bölgesi amax <=0.10 g


22

Şekil 3.6. İmamoğlu, Kozan ve Aladağ ilçelerinde 2009 yılında meydana gelen M<4 depremler (Google Maps, 2009’dan değiştirilerek).

3.1.5. Bulamaç Hendeği (Slurry Trench) Yönteminin Kullanıldığı Yerler

Slurry Trench tekniği ile mühendislik jeolojisinde iki tip duvar inşa edilir

(Akman, 2001).

Ø Diyafram Duvar (İstinat Duvarı, Temel Yan Duvarı vb.)

Ø Geçirimsiz Perde Duvarı (Yer altı suyunun veya zeminde mevcut diğer

akışkanların hareket etmesini engelleyen duvarlar)


23

3.1.6. Geçirimsiz Perde Duvarının Bulamaç Hendeği (Slurry Trench) Yöntemi

ile Uygulanması

Bulamaç Hendeği yöntemi ilk defa 1952 yılında Kennewick Seddesinde

(ABD) uygulanmıştır. Ülkemizdeki ilk uygulama ise Aslantaş Barajında

gerçekleştirilmiştir. Daha sonra Tahtalı, Akköprü ve Dicle Barajlarında

uygulanmıştır. Alüvyon zeminlerde geçirimsiz perde duvarı uygulanması için

geliştirilen yöntemler içerisinde ekonomik olması nedeni ile günümüz baraj

inşaatlarında çokça tercih edilmektedir.

Bu yöntemde dik kenarlı bir hendek kazılır. Kazı sırasında dik duvarlarda

oluşabilecek göçükleri en aza indirebilmek için kazılan yer bentonit çamuru ile

doldurulur. Sudan daha ağır olan bentonit çamuru kuyu çeperlerine baskı

uygulayarak kuyu duvarlarında oluşabilecek göçmeleri önler. Aynı zamanda alüvyon

zeminde bulunan suyun kuyu içerisine akmasını engeller. Kazılan malzeme kuyudan

dışarı çıkarıldıkça kuyuya bentonit çamuru ilave edilmelidir.

Bentonit çamuru alüvyon zemindeki boşluklara kaçabilir. Bundan

kaynaklanabilecek sorunları ortadan kaldırmak için kazı sırasında kuyu sürekli

kontrol edilmeli ve tamamen bentonit çamuru ile dolu olması sağlanmalıdır.

Yeterli derinlikte kuyu kazıldıktan ve ana kayaya soketleme işlemi yapıldıktan

sonra geri dolgu işlemi başlar. Kuyu kum, çimento, bentonit çamuru ve sudan oluşan

plastik beton ile doldurulur.

3.1.6.1. Kazı Destekleme Akışkanları

Bulamaç Hendeği yönteminde kullanılan kazı destekleme akışkanları; bentonit

süspansiyonları, polimerli çözeltiler ve kendi kendine sertleşen süspansiyonlardan

oluşmaktadır. Bu akışkanlar aşağıda belirtilmiştir.

A. Bentonit Süspansiyonları: Bentonit süspansiyon doğal veya

aktifleştirilmiş Na-Bentonitten yapılırlar. Süspansiyon yoğunluğu

arttırılmak istendiğinde Ca-bentonit veya diğer gereçler ilave edilebilir.


24

Normal şartlar altında bentonit süspansiyonu Çizelge 3.2’teki değerleri

sağlamalıdır.

Çizelge 3.2. Bentonit süspansiyonların özellikleri (Püsküllüoğlu, 2010).

Özellik

Kullanım Safhaları

Taze Tekrar Kullanım

İçin

Betonlamadan

Önce

Birim Hacim Kütlesi

(g/cm3) <1.10 <1.25 <1.15

Marsh Değeri 35 – 50 32 – 60 32 – 50

Akışkan Kaybı <30 <50 -

pH 7 – 11 7 – 12 -

Kum İçeriği (%) - - <4

Filtre Keki (mm) <3 <6 -

Marsh Değeri: 4.7 mm taban açıklığına sahip

Marsh Hunisinden 946 ml hacimli akış için

ölçülen süreye Marsh değeri denir. Şekil 3.7’de

Marsh hunisi görülmektedir.

Şekil 3.7. Marsh Hunisi


25

B. Polimerli Çözeltiler: Bentonit çamurunun yetersiz kaldığı veya

kuyudaki bentonit kaçaklarının fazla olması durumunda büyük molekül

parçacıklarından oluşan kimyasallar bentonit çamuruna ilave edilerek

polimer çözeltiler elde edilir.

C. Kendi Kendine Sertleşen Süspansiyonlar: Doğal zeminin ince taneleri,

bentonit çamuru çimento ve su’dan oluşur. Kazı sırasında destekleyici

akışkan olarak kullanılır. Kazı sonunda kuyuda sertleşerek son

sertleşmiş gereci oluştururlar.

3.1.6.2. Bulamaç Hendeği Geri Dolgu Malzemeleri

Bulamaç hendeği geri dolgusu için karışım hazırlamada çok değişik

yöntemler kullanılabilir. İmalat sahasındaki özel zemin şartlarına en uygun karışımın

belirlenmesi için laboratuar çalışmalarına ihtiyaç vardır.

En çok kullanılan hendek geri dolgu çeşitleri;

Ø Zemin + Bentonit

Ø Çimento + Bentonit

Ø Plastik Beton veya Plastik Harç

Ø Klasik Beton

Şeklindeki karışımlardır. Çok düşük geçirimlilik ve yüksek şekil değiştirmenin

gerekli olduğu geçirimsiz perde duvarların imalatında plastik beton veya plastik harç

kullanılır. Bunlar aşağıdakilerden oluşur (Akman, 2001):

Ø Kil veya bentonit,

Ø Çimento veya diğer bağlayıcılar,

Ø Düzgün tane büyüklüğü dağılımına sahip agregalar,

Ø Katkı maddeleri,

Ø Su ve mümkün olan mineral katkı maddeleri ve kimyasal katkı

maddeleri

Tane boyutunun kum büyüklüğü ile sınırlı olduğu durumda “plastik harç”

terimi kullanılır. Karışım, gerekli işlenebilirlik, dayanım ile birlikte gerekli şekil

değiştirme ve geçirimsizliği elde etmek için tasarlanmalıdır.


26

Karışımda kullanılan Bentonit zeminin geçirimliliğini azaltır. Bentonit

kullanarak elde edilen plastik betonun ve plastik harcın tipik bileşimleri Çizelge

3.3’te verilmiştir.

Çizelge 3.3. Plastik Harç ve Plastik Beton Bileşenleri (Püsküllüoğlu, 2010).

3.1.6.3. Geçirimsiz Perde Duvar (Slurry Trench) İmalatında Kullanılan

Ekipmanlar

Kazı Makinesi: Kepçe boyutu 2.50 x 0.80 m olan, düşey konumda en fazla 30

m derine inebilen, 70 ton ağırlığında, 200 kW gücünde Brunello HGG50 kazıcı

makinesidir. Bomuna Kelly, kazıcı kovasına Grab denilir. İngilizce Graber (Kazıcı)

kelimesinden esinlenerek uygulamada Grab olarak adlandırılmıştır. Kazıcı ile açılan

her bir kuyuya “panel” ya da “ano” ismi verilir (Şekil 3.8).

Vinç: Kazı makinesinin yanında çalışan, ana kayaya soketleme yapmak için

tırpanı ano (panel) içine bırakan, betonlama sırasında betonlama borularını ano

içerisine idiren 25 tonluk LS108 model bir vinçtir (Şekil 3.9).

Bileşenler Plastik beton Plastik harç

Su (kg / m3) 400-500 400-750

Çimento (kg / m3) 50-200 80-300

Agrega (kg / m3) 1200-1500 -

Kum (kg / m3) - 500-1000

Sodyum bentonit veya 12-30 20-50

Kalsiyum bentonit veya 30-90 40-100

Kil (kg / m3) 30-250 40-350


27

Şekil 3.8. Kelly – Grab Kazıcı makine, Brunello HGG50.

Şekil 3.9. LS108 25 Tonluk Vinç.


28

Bentonit Bulamacı Hazırlama Ünitesi: Dökme bentonit depolayabilen 35

tonluk bentonit silosu ve 1000 lt kapasiteli bentonit çamuru hazırlama mikserinden

oluşur (Şekil 3.10).

Şekil 3.10. Bentonit silosu ve mikseri

Bentonit Dinlendirme Havuzları: Günlük tüketim miktarları ve imalat alanına

kolay nakliyesi göz önünde tutularak, çalışma alınana yakın bir yerde açılan ve

sızdırmazlığı sağlanan havuzlardan ibarettir (Şekil 3. 11).

Mikserde hazırlanan bentonit borular yardımıyla bu havuzlara aktarılır ve

kullanmadan önce 24 saat dinlendirilir. Bulamacın homojen yapısının korunması

amacıyla havuz tabanına delikli hava boruları döşenir. Bir kompresör yardımıyla bu

borulardan hava üflenerek havuzun sirkülasyonu sağlanmıştır. Viskozitenin

korunması için her gün belirli sürelerde sirkülasyon yapılmıştır (Şekil 3.12)


29

Şekil 3.11. Bentonit dinlendirme havuzu.

Şekil 3.12. Bentonit dinlendirme havuzu ve sirkülasyonu.


30

Bentonit Çamuru Ölçü Tankı: Hazırlanmış ve dinlenmiş olan bentonit

çamurunu çimento, kum ve gerekli kimyasallar ile karıştırıp plastik harç haline

getirmek için transmikserlere yüklemeye yardımcı olan bir tanktır. Transmikser

bentonit çamurunu aldıktan sonra beton santraline gider ve diğer malzemeleri alır

(Şekil 3. 13).

Şekil 3.13 Bentonit çamuru ölçü tankı.

Tırpan: Sert zeminleri kırmak için kullanılan ağırlıklardır. Yıldız tırpan 4.20 X

0.80 m boyutlarında 5 ton ağırlığında, Kare tırpan ise 2.50 X 0.50 m boyutlarında 4

ton ağırlığındadır.

Desander: Kazıda kullanılan bentonit çamurunun içerisindeki zemin

parçacıklarını eleyerek ayırıp, bentonit çamurunu tekrar kullanılmak üzere bentonit

tankına dolduran alettir (Şekil 3. 14).


31

Şekil 3.14. Desander

Diğer Ekipmanlar: Hava kompresörü (8-12 bar basınç üretebilen), betonlama

boruları (Tremi), Kaynak makinesi, jeneratör, bentonit çamurunu kazı yerine sevk

etmeye yarayan 4 inç çapında plastik borular, çamur pompaları (Şekil 3.15).

Şekil 3.15. Tremi (betonlama) boruları ve çamur pompası.


32

3.2. Metod

Yüksek Lisans Tezi olarak hazırlanan bu çalışma 2008-2010 yılları arasında

büro ve arazi çalışmaları şeklinde 2 aşamada gerçekleşmiştir.

3.2.1. Büro Çalışmaları

Çalışma alanı ve yakın çevresinde daha önce yapılmış çalışmalar ve projede

uygulanan yöntemlerle ilgili literatür taraması yapılmıştır. Bu amaçla YÖK, MTA,

üniversite kütüphaneleri, internette araştırma yapılmıştır. Proje karakteristikleri ile

ilgili daha önceden yapılan araştırma ve deney sonuçları haritalar ve diğer

dökümanlar edinilmiştir. Gerekli bilgiler toplandıktan sonra tez yazımına geçilmiştir.

3.2.2. Arazi Çalışmaları

Arazi çalışmaları; Yedigöze Barajı ve HES inşaatında yer alan memba ve

mansap batardoları temeline Slurry Trench yöntemiyle geçirimsiz perde duvar

yapılmasını başlangıcından bitimine kadar, uygulamanın gerçekleştirilmesi, yerinde

takip, uygunluğunun kontrolü şeklinde yürütülmüştür. Sahada yapılan çalışmalarla

ilgili veriler toplanmış ve değerlendirilmiştir.

3.2.2.1. Bulamaç Hendeği (Slurry Trench) Yönteminin Uygulanma Şekli

Çalışma Platformu ve Klavuz Duvar (Gidaj) İnşaatı: Slurry Trench

uygulanacak zemin tesviye edilerek üzerinde makinelerin çalışabileceği bir platform

hazırlanır. Yedigöze barajında memba ve mansap batardoları temelinde slurry trench

uygulaması daha önceden projelendirilmişti. Çalışma alanı topograflar eşliğinde

belirlenerek, nehir yatağı baştanbaşa 2 m derinliğinde kazılarak kil doldurulmuştur.

Bu kil, batardoların kil çekirdeklerinin temelini oluşturduğu gibi Kelly-Grab’in

üzerine monte edildiği ekskavatörün rahat hareket edebileceği platformu

oluşturmaktadır (Şekil 3. 16).


33

Şekil 3.16. Kil platform

Kazı doğrultusunu sağlamak, kazı sırasında kazı makinelerinin altındaki

alüvyon zemindeki göçmeleri en aza indirebilmek ve kazı makinelerinin panellere

terazili bir şekilde giriş yapabilmeleri için klavuz duvarlar yapılmıştır. Klavuz

duvarlar topograf eşliğinde işaretlenerek, ekskavatör ile kazılmıştır. Ara genişliği

grab genişliğinden biraz geniş ayarlanarak kalıp çakılmış, donatı ile desteklenmiş ve

betonlanmıştır (Şekil 3. 17).

Klavuz duvarlar zemin koşullarına göre 0.6–1.5 m kalınlıkta olabilir. Zemin

koşulları izin verdiği durumlarda klavuz duvara ihtiyaç olmayabilmektedir.

Klavuz duvarın iki tarafı da aynı yükseklikte olmalıdır. Klavuz duvarlardan

birinin iç yüzeyi Slurry Trench panelinin durumunu saptamak için referans olarak

kullanılır.


34

Şekil 3.17. Klavuz duvar (Gidaj) inşaatı.

Panel (Ano) Boyutları: Panel boyutları, kazı makinesinin boyutlarına bağlı

olarak 2.50 X 0.90 m olarak tasarlanmıştır. 1-3-5 şeklinde tek sayılar ile belirtilen

panellere ana paneller, 2-4-6 şeklinde çift sayı ile belirtilen panellere kesme paneli

denir. Kesme panelleri ana panelleri iki taraftan 20’şer cm kesecek (%8-%10

bindirme yapacak) şekilde planlanır. Bu şekilde düşey doğrultuda meydana

gelebilecek sapmaların paneller arasında boşluk bırakması önlenmiş olur. Diğer

yandan ana panellerin zemin kırıntıları ile kirlenen yan duvarları temizlenmiş olur

(Şekil 3.18).


35

Şekil 3.18. Panel (Ano) imalat planı.

Kazı: Kazı işlemine geçilmeden bentonit çamurunun hazırlanmış olması

gerekir. Çamurun yoğunluğu kazı çeperinin desteklenmesi açısından oldukça

önemlidir. Yoğunluğun düşük olması durumunda kazı sırasında aşırı bentonit çamuru

kaybı ya da kazılan hendeğin göçmesi durumu doğabilir. HES yerlerinde yapılan

uygulamalarda 45 kg bentonit 650 lt suyla mikserde karıştırılarak bentonit

dinlendirme tankına gönderilir. Burada santrifüj ya da kompresör yardımıyla

karıştırılarak yeterli viskoziteye gelmesi sağlanır. Daha sonra marsh hunisi

yardımıyla viskozite değeri ölçülür. Yedigöze barajı memba ve mansap batardoları

temelinde bulunan alüvyon zemin geçirimli olduğundan 40-50 sn viskozitenin altında

çalışılmaması uygun görülmüştür.


36

Kazı panel içinde veya sürekli olarak yapılabilir. Kazı safhaları, panellerin

uzunluğu, kazılmış paneller arası mesafe, zemin koşulları, duvar tipi ve kazı aletleri

tipine bağlıdır. Komşu panel veya panellerdeki kendi kendine sertleşen çamur veya

beton, yeterli dayanıma eriştikten sonra kesme panel kazısına başlanmalıdır. Beton

veya kendi kendine sertleşen bentonit çamur ile doldurulmuş olan panellerde bu

işlem sırasında oluşacak gerilmelere direnecek yeterli dayanım kazanmadan keskiler

ve diğer aletler kullanılmamalı veya bazı durumlarda patlatma yapılmamalıdır.

Kazı sırasında istenen doğrultunun sağlanabilmesi zeminin cinsine bağlıdır.

Yumuşak ancak yer yer sert merceklerin bulunduğu zeminlerde kazı sırasında düşey

doğrultulardan sapmalar meydana gelebilir (Boyes, 1975), (Şekil 3.19).

Şekil 3.19. Kazı sırasında oluşabilecek eksenel sapmalar (Boyes, 1975).

Kazı hızı; kazı derinliği, zeminin sertliği ve kazı doğrultusunda istenilen

hassasiyete bağlı olarak değişebilir. Uygun koşullar sağlandığında 5-6 m3/sa’lık kazı

hızına erişilebilmesi mümkündür.

Kazı işlemine geçildiğinde, önceden koordinatları belirlenmiş, panel

numaraları ve yerleri işaretlenmiş olan yere kazıcı makine yanaştırılır. Burada

makinenin düşey ve yatay eksen ayarlamaları terazi yardımıyla yapılır. Kazı

hendeğini destekleyecek bentonit çamurunun pompalanacağı plastik borular döşenir.


37

Kazma işlemine geçildiğinde bir yandan da kuyuya bentonit çamuru pompalanır

(Şekil 3.20).

Panel iç duvarlarını destekleyici akışkan kazı sırasında genellikle kullanılır.

Bazı durumlarda destekleyici akışkan olarak su kullanmak veya kuru şartlarda kazı

yapmak mümkün olabilir. Kuru kazı, hendeğin her iki kenarının duraylılığını

sağlamak için uygun dayanımda olan bazı kohezyonlu zeminler veya kayalarda

kullanılabilir. Karşılaştırmalı tecrübelerin mevcut olmadığı zeminlerde deneme

kazısı yapılmalıdır.

Şekil 3.20. Panelin kazılması

Kazı sırasında destekleyici akışkanın seviyesi değişebilir, fakat kuyu

duraylılığı için gerekli seviyenin altına düşmesine müsaade edilmemelidir. İlave

olarak, kılavuz duvarların altındaki zeminde boşluk oluşma riski olmamak şartıyla

destekleyici akışkanın seviyesi kılavuz duvarın temeli üzerinde olmalıdır (Şekil

3.21).


38

Kazı sırasında destekleyici akışkanda ani ve önemli kayıp meydana

geldiğinde, kazı en fazla sızdırmaz gereç (polimer) ihtiva eden ilave destekleyici

akışkan ile hızla doldurulmalıdır. Bu işlem mümkün değil veya yetersiz ise, kazı

tekrar kazılabilecek bir gereç veya grobeton ile mümkün olduğunca çabuk

doldurulmalıdır.

Şekil 3.21. Kazı sırasında panelin bentonit çamuru ile dolu olması.

Grab anakayaya geldiğinde malzeme alamaz hale gelir. Burada anakaya

tespiti yapılarak, soketleme işlemine geçilir. Kazıdan çıkan malzeme ekskavatörle

kamyonlara yüklenerek döküm sahalarına sevk edilir.

Betonlama ve Tesviye: Destekleyici akışkan kullanılarak yapılan kazılarda,

beton bir veya daha fazla betonlama borusu yardımıyla destekleyici akışkanın hemen

altına dökülmelidir. Betonlama boruları genellikle üst ucunda besleme kovası

bulunan oluklu borulardır. Betonlama borusu temiz ve geçirimsiz olmalıdır. İç çapı

en az 150 mm olmalıdır.


39

Betonlama süresince beton pompasının doğrudan slurry (bulmaç) içine beton

pompalaması betonun kirlenmesine ve slurry ile karışmasına sebep olacağından bu

tür durumlardan kaçınılmalıdır. Kirlenen beton daha çok panel kenarlarında ve

yüzeyde birikmektedir. Bu yüzden yüzeydeki 25-30 cm’lik ve panel kenarlarındaki

20-35 cm’lik kısımların komşu panelin kazısı sırasında alınması gereklidir. Kazı ve

betonlama birer panel atlayarak yapılır. Daha sonra kazısı ve betonlaması yapılmış

paneller tamamlanır (Şekil 3.22, Şekil 3.23).

Şekil 3.22. Panelin betonlanması.

Betonlamaya başlamak için, betonlama borusu hendeğin tabanına kadar

indirilmeli, sonra yaklaşık 0.1 m yükseltilmelidir. Betonlama başladıktan sonra,

betonlama borusunun daima taze beton içinde kalması sağlanmalıdır. En az dalma

derinliği 3 m olması tavsiye edilir. Fakat beton seviyesi tam olarak bilindiğinde,

daldırma derinliği 2 metreye indirilebilir. Beton zemin seviyesine ulaştığında beton

akışına olanak vermek için daldırma derinliği azaltılabilir. Panelin toplam yüksekliği

üzerinde, beton yükselme ortalama hızı 3 m/saat’ten daha az olmamalıdır. Trafik

şartları gibi nedenlerle beton kalitesini olumsuz etkileyen gecikmeler olduğunda,

karıştırma işlemi sırasında uygun miktarda priz geciktirici katkı betona eklenebilir.


40

Şekil 3.23. Panelin betonlanması sırasında bentonit çamurunun dışarı çıkışı.

Beton üst seviyesinde istenilen beton kalitesi, düzeltme seviyesi üzerinde

beton ilavesi ile elde edilebilir ve değeri beton üst seviyesinin derinliğine, duvar

boyutları ve betonlama boru sayısına bağlıdır. Beton üst seviyesi kılavuz duvarların

üst kısmına yakın olduğu durumda bu betonun üstten taşırılması ile sağlanabilir.

Betonlamadan sonra beton seviyesi üstündeki boş kazılar, grobeton veya diğer uygun

gereç ile doldurulmalıdır. Bazı durumlarda kılavuz duvarları arasına payandalar

yerleştirilmesi gerekli olabilir. Beton üst seviyesinin tesviyesi, beton zarar

görmeyecek şekilde, panelin montajında herhangi bir cihaz veya donatı kullanarak

yapılmalıdır. Beton üst seviyesinin son tesviyesi sadece betona zarar vermeyecek

şekilde yeteri kadar sertleştikten sonra yapılmalıdır. Mümkün olduğunda beton

prizlenmeden önce beton üst seviyesi üzerinde ön tesviye yapılabilir (Şekil 3.24 ve

3.25).


41

Şekil 3.24. Daha sonra tesviye edilmek üzere panel betonunun taşırılması.

Şekil 3.25. Betonlanıp tamamlanmış bulamaç hendeği (Slurry Trench) panelleri.


42

3.2.2.2. Bulamaç Hendeği (Slurry Trench) Yönteminin Avantajları ve

Dezavantajları

Yöntemin avantajları ve dezavantajları (Çizelge 3.4)’te verilmiştir (Boyes,

1975).

Çizelge 3.4. Slurry trench yönteminin avantajları ve dezavantajları. Avantajları Dezavantajları

Geçici veya sürekli bir yapı elemanı olarak

kullanılabilir

Kılavuz duvar ihtiyacı nedeniyle 4-5 m gibi

düşük derinliklerde ekonomik değildir.

Alt kesimi geçirimsiz bir tabakaya yeterince

giren duvar mükemmel bir sızdırmazlık

sağlar.

Kullanılan bulamacın kuyudan

uzaklaştırılması zor ve pahalıdır.

Dar bir hendek içerisinde yapıldığından

maliyeti düşüktür.

Kazı duvarlarının duraylılığını sağlamak

zordur.

Derin kazıların rijit şekilde desteklenmesi

mümkündür.

Kazıdan çıkan gerecin sahadan

uzaklaştırılması problemi vardır.

Komşu yapıların temellerinin desteklenmesine

olanak vermektedir.

Yerleşim yerlerinde inşaat sırasında meydana

gelen gürültü ve vibrasyon azdır.

Kazı sırasında bentonitle kolaylıkla

desteklenebilir.

4. ARAŞTIRMA BULGULARI Fatih Mehmet NOHUT

43

4. ARAŞTIRMA BULGULARI

Yedigöze Barajı HES akış aşağı Mentaş Barajı, Çatalan Barajı ile akış yukarı

Bahçelik Barajı arasında, Seyhan Nehri üzerinde talvegden 105 m, temelden 130 m

yükseklikte bir memba yüzü beton kaplı kaya dolgu baraj olarak inşa edilmiştir.

Proje kapsamında memba ve mansap batardoları inşaatı yer almaktadır. Baraj

gövdesinin memba tarafı beton kaplı olarak yapılmıştır. Beton kaplama plintinin

ırmak yatağında isabet ettiği yerlerde (topuk bölgesi) ana kaya kotu olan 110 m

kotuna kadar kazı yapılmıştır.

Nehir yatağında açılan sondaj kuyularında ortalama 22 m alüvyon kesilmiştir.

Topuk kazısını ve yüzey kaplama betonunun isabet ettiği nehir yatağındaki topuk

kazısını nispeten kuru bir ortamda yapabilmek için memba ve mansap batardoları

temelindeki alüvyon zeminin “bulamaç hendeği” (slurry trench) yöntemiyle

geçirimsizleştirilmesi DSİ tarafından 1986 yılında önerilmiş, 2009 yılında proje

uygulayıcı firma tarafından yapılmıştır.

Proje alanının jeolojik, hidrojeolojik ve tektonik özelliklerini içeren

çalışmalar derlenip bu yöntemin uygunluğu değerlendirilmiştir. Bu amaçla yapılan

araştırma ve değerlendirmeler aşağıda sunulmuştur.

4.1. Baraj ve İlgili Yapı Yerlerinin Mühendislik Jeolojisi

Baraj ve ilgili yapı yerlerindeki birimlerin jeolojik-jeoteknik özelliklerini

belirlemek amacıyla, DSİ tarafından 36 adet temel sondaj kuyusu (SK) açılmıştır.

2290 m uzunlundaki bu kuyular sol yakada 17, talvegde 11, sağ yakada 8 adet olmak

üzere uygulanmıştır. Sökonusu temel sondajlara ilişkin özet bilgiler Çizelge 4.1’de

verilmiştir. DSİ tarafından gerekli görülen sondajlarda permeabilite ve basınçlı su

deneyleri temel araştırmaları kapsamında yapılmıştır. Sondaj lokasyonlarının yer

aldığı harita EK 2’de ayrıntılı olarak verilmiştir.


44

Çizelge 4.1. Yedigöze Barajı temel araştırma sondaj kuyuları çizelgesi (ÇED Raporu, 2007)

Sondaj kuyusu Yeri *SK No Derinlik (m) Kot (m) YAS (m) Sondaj

açımı sırasında YAS (m) En son ölçülen (1983)

SOL

SAHİL

Heyelan Alanı SK -4 (Hy) 50,00 225,42 30,00 - SK -5 (Hy) 78,00 205,00 43,00 49,00 SK -15 (Hy) 50,00 169,00 30,00 31,00

Derivasyon ve Enerji Tünelleri Güzergâhı

SK -7 120,00 240,45 23,70 44,28 SK -8 100,00 242,00 53,00 84,00 SK -16 70,00 207,16 38,50 47,50 SK -27 65,00 187,91 42,20 51,90 SK -28 90,00 209,98 41,00 30,60 SK -29 120,00 246,38 39,50 64,27 SK -30 70,00 198,00 50,10 47,90 SK -11 43,00 242,00 - - SK -12 40,00 240,45 23,70 -

Baraj Ekseni ve Eksen Uzanımı olan

ince Sırt

SK -1 150,00 237,17 63,00 40,80 SK -22 40,00 221,88 32,00 33,20 SK -23 40,00 184,64 27,00 32,50 SK -13 150,00 243,96 36,00 57,10 SK -14 150,00 255,00 38,40 63,05

TALV

EG

Baraj Gövdesi Temeli

SK -2 70,00 137,56 1,00 - SK -6 60,00 138,00 0,30 27,71 SK -24 25,00 NEHİRDE - SK -31 32,00 138,92 1,20 - SK -32 24,00 NEHİRDE -

Santral Yeri SK -9 40,00 140,00 0,15 -

SK -10 40,00 139,00 0,10 -

Memba Batardosu SK -33 30,00 NEHİRDE - - SK -34 28,00 NEHİRDE Kuyu Logu Mevcut değil. SK -35 30,00 NEHİRDE - -

Mansap Batardosu SK -36 15,00 NEHİRDE - -

SAĞ

SA

HİL

Dolu Savak Güzergahı

SK -17 40,00 222,84 20,00 29,40 SK -18 40,00 229,44 16,00 16,06 SK -19 60,00 250,66 15,00 29,17 SK -20 40,00 225,35 22,50 24,78 SK -21 90,00 200,81 46,00 49,90

Baraj Gövdesi Temeli

SK -3 120,00 234,25 42,30 47,10 SK -25 40,00 164,68 19,50 23,50 SK -26 40,00 208,44 29,00 27,70

Toplam 8 Temel Sondajı 470,00 Toplam 36 Temel Sondajı 2290,00

*SK: Sondaj Kuyusu


45

SK-33 (Ek 3) ve SK-34 numaralı temel sondaj kuyuları memba batardosu

önünde, SK-35 (Ek 4) numaralı temel sondaj kuyusu memba batardosu temelinde,

SK-36 (Ek 5) numaralı temel sondaj kuyusu mansap batardosu altındaki alüvyonun

litolojik özelliklerini, taneboyu dağılımını, taşıma gücünü ve geçirimliliği belirlemek

amacıyla açılmıştır. Memba ve mansap batardoları altındaki alüvyon malzemeden

alınarak yapılan elek analizi sonucu elde edilen taneboyu dağılım eğrileri Şekil 4.1

ve 4.2’de verilmiştir.

Şekil 4.1. Memba batardosu temelindeki alüvyonun granülometrisi


46

Şekil 4.2. Mansap batardosu temelindeki alüvyonun granülometrisi.

Taneboyu dağılım eğrileri incelendiğinde bölgeden elde edilen alüvyonun

“geçirgen özellikte”, “çakıl oranı yüksek” ve birleştirilmiş zemin sınıflamasına göre

de “kumlu çakıl” sınıfında yer aldığı saptanmıştır. İnceleme alanından elde edilen

örneklerde yer yer bloklara da rastlanmaktadır.

Baraj yeri ve yakın çevresinde SK-1, SK-2, SK-3, SK-6, SK-19, SK-22, SK-

23, SK-24, SK-25, SK-26, SK-29, SK-31, SK-32, SK-33 numaralı temel sondaj

kuyuları 1986 yılında açılmıştır (DSİ Aşağı Seyhan havzası raporu). 2007 yılında bu

sondaj kuyularına ek olarak baraj aksında SK-49, SK-50, SK-51 nolu sondajlar

açılmış ve basınçlı su testleri yapılmıştır. Söz konusu kuyularda yapılan basınçlı su

deneylerinden elde edilen verilere göre, permeabilite değerleri (K) ve Lugeon (L)

cinsinden hesaplanmıştır. Elde edilen Lugeon haritası Ek 6’da verilmiştir. Alüvyon

ve yamaç molozlarında basınçlı su testleri yapılamamaktadır. 1 Lugeon=10-5 cm/sn

değerine eşittir (http://www.deu.edu.tr). Baraj gövdesi altında kalan alüvyonun

http://www.deu.edu.tr)


47

permeabilite değeri Lugeon haritasından ve Çizelge 4.2’den faydalanılarak 3x10-4

cm/sn bulunmuştur.

Çizelge 4.2. Zemin cinslerine göre permeabilite katsayıları (cm/sn) (Bowles, 1996). 10-0 10-2 10-5 10-9 10-11

Temiz Çakıl

GW, GP

Temiz çakıl ve

kum karışımı

GW,GP

SW,SP

GM

Kum-Silt karışımı

SM, SL, SC Kil

Temel sondajlarında yapılan yerinde deney sonuçlarına göre alüvyon; yarı

geçirimli-geçirimli, marn–kiltaşı–silttaşı-kumtaşı ardalanmasından oluşan fliş ise yarı

geçirimli-geçirimsiz arası değerler vermiştir.

Baraj yerindeki temel araştırma sondajlarında yapılan geçirimlilik deneylerinin

sonuçlarına göre aşağıdaki değerlendirmeler yapılmıştır.

Sol yaka temel sondajlarında yapılan basınçlı su deneyleri sonuçları ortalama

50 m’den sonra geçirimsiz değerler vermektedir. Sol yakadaki (Dedeler Mezarı

Tepe) ince sırt boyunca açılan SK-13 ve SK-14 numaralı sondajlarda yapılan basınçlı

su deneyleri sonuçları ortalama 35-40 m’den sonra geçirimsiz değerler vermektedir.

Sağ yaka sondajlarında yapılan basınçlı su deneyleri sonuçları ortalama 35-40 m’den

sonra geçirimsiz değerler vermektedir. Bu değerlendirmelere göre baraj yerinde su

tutma yönümden bir sorun yoktur.

Ana kayada geçirimli-az geçirimli seviyelerin ıslahı için enjeksiyon perdesi

yapılmıştır. Gövde altında kalan alüvyon tabakada 5 m’lik sıyırma kazısı yapılmıştır.

Baraj yerinde açılan sondaj kuyularında yapılan yeraltı suyu ölçümleri

sonucunda her iki yakada da yeraltı suyu seviyesi nehir seviyesinin üzerindedir.

Hidrolik eğim nehir yönünde olup, yeraltı suyu nehri beslemekte bir başka deyişle

vadi yamaçlardan beslenmektedir

Baraj temelindeki ana kayanın ilk 30-40 m’si ayrışmış kaya niteliğinde olup,

yarı geçirimli-geçirimlidir. Enjeksiyon ile geçirimsiz hale getirilmiştir. Sol yakadaki


48

sırt bazı seviyeler hariç 50 m derinlikten sonra pratik olarak geçirimsizdir.

Enjeksiyon perdesi bu düzeyde bırakılmış ve drenaj perdesi talvege kadar

indirilmiştir.

Baraj yerinde açılan kesin proje sondaj kuyularının kayıtlarına göre alüvyon

talvegde yaklaşık 22 m kalınlıktadır. Batardolar altında bir geçirimsiz perde

düzenlenmesi yapılarak alüvyonun geçirgenliği engellenmiştir.

Yedigöze Barajı HES ve malzeme ocakları projesi kapsamında, baraj

gövdesinin memba tarafında kret genişliği 10 m, kret kotu 180,50 m olan kil

çekirdekli memba batardosu inşa edilmiştir (Şekil 4.3).

Şekil 4.3. Memba batardosu enine kesiti.

Baraj gövdesinin mansap tarafında kret genişliği 6 m ve kret kotu 144.00 m

olan kil çekirdekli mansap batardosu inşa edilmiştir (Şekil 4.4). Memba batardosu

temelinde açılan SK-35 numaralı sondaj kuyusunda 21 m alüvyon kesilmiş ve daha

sonra kumtaşına girilmiştir (Ek 4).

Memba ve mansap batardolarının merkezinde kil çekirdek bulunmaktadır.

Geçirimsiz kil çekirdek zonunun her iki tarafı sırasıyla filtre ve dolusavak kazısından

çıkan kazı malzemesi ile doldurulmuştur. Kil çekirdeğin altında bulunan alüvyon

içerisinde sızdırmazlığı önlemek amacıyla memba ve mansap batardoları altında

geçirimsiz perde duvar bulamaç hendeği yöntemi ile yapılmıştır. Yapılan geçirimsiz

perde duvar ve batardonun taslak enine kesiti Şekil 4.5’te verilmiştir.


49

Şekil 4.4. Mansap batardosu enine kesiti.

Şekil 4.5. Batardo ekseni taslak enine kesiti (Ölçeksiz).


50

4.2. Yedigöze Barajı Memba ve Mansap Batardolarında Yapılan Geçirimsiz

Perde Duvar (Slurry Trench) Uygulamaları

Kil çekirdeğin altında bulunan alüvyon içerisinde sızdırmazlığı sağlamak

amacıyla, memba ve mansap batardoları altında geçirimsizlik perdesi tasarlanmıştır.

Tasarlanan bu geçirimsizlik perdesi Slurry Trench yöntemiyle imal edilmiştir.

Memba batardosunun memba tarafında basit bir çevirme seddesi yapılıp nehrin

akışı, yapımı tamamlanan derivasyon tünellerine yönlendirilmiştir. Memba batardosu

çalışma alanına su akışı kısıtlanmıştır. Mansap batardosunun mansap tarafına,

derivasyon tünellerinden çıkan suyun nehir yatağından tekrar gövde inşaatına geri

basma yapmasını önlemek için basit bir çevirme seddesi yapılmış ve mansap

batardosuna su gelmesi kısıtlanmıştır.

Bu çalışmalar tamamlandıktan sonra batardo eksenleri topograf kontrolünde

işaretlenip, kazı gereken yerlerde kazı çalışması, sıyırma gereken yerlerde sıyırma

çalışması yapılarak batardo eksenleri tesviye edilmiştir. Nehir yatağı bir sahilden

diğer sahile batardo eksenleri boyunca kazılarak kil dolgu yapılmıştır. Bu dolgu

batardodaki kil çekirdeğin temelini ve bulamaç hendeği (Slurry Trench) kazı

makinelerinin rahat çalışabileceği platformu oluşturmaktadır.

Gerekli ön çalışmalar tamamlandıktan sonra kazı işlemine geçilmiştir. Paneller

(Anolar) sırasıyla numaralandırılmış ve belirlenmiştir. Tek sayı ile belirtilen paneller

ana panelleri, çift sayı ile belirtilen paneller kesme panellerini belirtmektedir. Kazı

çalışmasına ana panellerden başlanmıştır. Paneller ardışık olarak değil, ikişer

atlayarak batardo ekseninin doğrultusu boyunca şaşırtmalı kazılmıştır. Bu şekilde

yapılmasının amacı, kazısı tamamlanıp betonu dökülen panelin priz almasını

sağlamaktır.

Kazı çalışması sırasında panel iç yüzeyleri bentonit çamuru ile desteklenmiştir.

Bentonit çamuru panel iç duvarlarına baskı yaparak göçme ve yıkıntıları en aza

indirmiştir.

Bazı durumlarda bentonit çamuru panel iç duvarlarındaki göçme ve yıkıntılara

engel olamamaktadır. Böyle durumlarda panele plastik beton dökülerek ileriki


51

günlerde tekrar kazılmak üzere prizlenmeye bırakılmıştır. İki ya da üç gün sonra

tekrar panel kazılıp temizlenip, plastik beton ile yeniden betonlanmıştır.

Kesme panelleri ana panellerin yan duvarlarını 20 şer cm kesecek (%8

bindirme yapacak) şekilde kazılmıştır, böylece kazı sırasında meydan gelebilecek

düşey sapmaların paneller arasında boşluk bırakması önlenmeye çalışılmıştır.

Nehir yatağı memba ve mansap batardoları eksenleri boyunca bu şekilde

kazılıp betonlanarak geçirimsizlik perdesi oluşturulmuştur.

Memba ve mansap batardoları altındaki alüvyonda yapılan geçirimsiz perde

duvar, alüvyon zemini geçirimsiz hale getirmiştir. Vadi yamaçlarındaki yer altı su

seviyesi nehir seviyesinin üzerinde olması ve hidrolik eğimin nehre doğru

olmasından dolayı kazı alanına bir miktar kaçak su gelmiştir. Kazı alanına gelen

sular bir çukurda toplanıp pompajla kazı alanından uzaklaştırılmıştır (Şekil 4.6).

Şekil 4.6. Kazı alanına gelen kaçak suların pompaj ile tahliyesi

Perde enjeksiyonunun tamamlanmasıyla vadi yamaçlarından sızan sular önlenmiştir.

Topuk kazısı ve betonlama işlemleri kuru bir ortamda gerçekleştirilmiştir (Şekil 4.7).

Yedigöze Barajı memba batardosu temelinde 1273.12 m2 ve mansap batardosu

temelinde 1032 m2 olmak üzere toplam 2305.12 m2 geçirimsiz perde duvar Slurry

Trench yöntemiyle inşa edilmiştir. Memba batardosunda toplam 45 panel mansap


52

batardosunda toplam 39 panel kazılıp plastik beton ile doldurulmuştur. Memba ve

mansap batardolarında kazı işlemleri tamamlanan panellerin kuyu logları Ek 7 ve Ek

8 verilmiştir.

Günlük ortalama imalat ilerleme hızı 25.8 m2/gün olarak gerçekleşmiştir.

Şekil 4.7. Topuk kazısı ve betonlama çalışmaları.

Memba batardosu temelinde yapılan Slurry Trench kazısında panel boyutları

göz önünde bulundurulduğunda 1018 m3 kazı hesaplanmış panel içindeki göçüklerin

bu miktarı %25 artıracağı tahmin edilerek 1273 m3 olacağı beklenmiştir. Kazı

çalışmaları sonunda bu miktar 2045 m3 olarak ölçülmüştür.

Mansap batardosu temelinde yapılan Slurry Trench kazısında panel boyutları

göz önünde bulundurulduğunda 825.6 m3 kazı hesaplanmış, panel içindeki

göçüklerin bu miktarı %25 artıracağı tahmin edilerek 1074 m3 olacağı beklenmiştir.

Kazı çalışmaları sonunda bu miktar 1695 m3 olarak ölçülmüştür.


53

Panel iç duvarlarındaki göçükler fazla olduğu ve kazı destekleme akışkanı

içerisine polimer katkı malzemeleri konmadığı için toplam kazı miktarı beklenenden

fazla olmuştur. Fakat baraj yapım süresindeki kısalma ve polimer malzemelerin

maliyeti göz önüne alındığında Slurry Trench yöntemi ekonomikliğini

kaybetmemiştir.

4.3. Yedigöze Barajı’nda Yapılan Geçirimsiz Perde Duvar (Slurry Trench)

Uygulamalarında Kullanılan Plastik Betonun İçeriği

Yedigöze Barajı memba ve mansap batardoları temelinde yapılan geçirimsiz

perde duvar imalatında kullanılan plastik beton içeriği ( Çizelge 4.3) verilmiştir.

Çizelge 4.3. Slurry Trench uygulamalarında kullanılan plastik betonun içeriği.

VİSKOZİTE KUM(kg) ÇİMENTO(kg)

BENTONİT-

SU

KARIŞIMI(m3)

BENTONİT-

SU

KARIŞIM(kg)

İLAVE SU

40 654 192 0,59 649 104

41 654 192 0,574 631,4 121

42 654 192 0,565 621,5 129

43 654 192 0,557 612,7 137

44 654 192 0,542 596,2 152

45 654 192 0,535 588,5 159

46 654 192 0,528 580,8 166

47 654 192 0,521 573,1 173

48 654 192 0,509 559,9 185

49 654 192 0,502 552,2 192

50 654 192 0,496 545,6 198

Bentonit yoğunluğu:1100 kg/m3

Yedigöze Barajı memba ve mansap batardoları temelinde inşa edilen

2305,12m2 geçirimsiz perde duvar, toplam 3740m3 plastik beton dökülerek

gerçekleştirilmiştir.


54

Bentonit çamuru ölçü tankının 0,5 m3 ‘lük hacmine bir (1) kazan

denilmektedir. Kazısı tamamlanan panel derinliğine göre kabaca bir hacim hesabı

yapılır. Bu hacme göre beton santralinden beton istenir. Benton santralinden beton

istenirken transmikserlere yüklenen bentonit çamuru kazan cinsinden benton santrali

operatörüne bildirilir. Aynı zamanda bentonit çamuru viskozite değeri “marsh

hunisi” yardımıyla ölçülerek beton santrali operatörüne bildirilir.

Beton santrali operatörü elindeki viskozite değeri ve kazan sayısını göz önünde

bulundurarak (Çizelge 4.3) panele dökülecek plastik beton harcını hazırlar ve

bentonit çamuru yüklü transmiksere yükler.

0,5 m3 hacimli, 1100 kg/m3 yoğunluklu, viskozite değeri 45 olan bentonit

çamuruna karıştırılan içerik Çizelge 4.4’te verilmiştir.

Çizelge 4.4. 0,5 m3 hacimli, 1100 kg/m3 yoğunluklu, viskozite değeri 45 olan bentonit çamuruna karıştırılan içerik

Kum 654 Kg

Çimento 192 Kg

Bnetonit Çamuru 588,5 Kg

Su 159 L

Beton santrali operatörü gönderilen kazan sayısı ile Çizelge 4.2’deki değerleri

çarparak istenilen miktardaki plastik betonu transmikserlere yükler. Yedigöze Barajı

memba ve mansap batardoları temelinde inşa edilen geçirimsiz perde duvarda

kullanılan toplam malzeme miktarı Çizelge 4.5’te verilmiştir.

Çizelge 4.5. Yedigöze Barajı memba ve mansap batardoları temelinde inşa edilen geçirimsiz perde duvarda kullanılan toplam malzeme miktarı

Kum 2446 Ton

Çimento 718,5 Ton

Bnetonit Çamuru 2427,26 Ton

Su 389 Ton


55

Şekil 4.8. Yedigöze Barajı uydu görüntüsü (Google Maps, 2009’dan değiştirilerek).


56

5. SONUÇLAR ve ÖNERİLER Fatih Mehmet NOHUT

57

5. SONUÇLAR ve ÖNERİLER

Yedigöze Barajı memba batardosu temelinde 1273,12 m2 ve mansap batardosu

temelinde 1032 m2 olmak üzere toplam 2305,12 m2 geçirimsiz perde duvar Slurry

Trench yöntemiyle inşa edilmiştir.

Günlük ortalama imalat ilerleme hızı 25,8 m2/gün olarak gerçekleşmiştir.

Panel iç duvarlarındaki göçükler fazla olduğu ve kazı destekleme akışkanı

içerisine polimer katkı malzemeleri konmadığı için toplam kazı miktarı beklenenden

fazla olmuştur. Fakat baraj yapım süresindeki kısalma ve polimer malzemelerin

maliyeti göz önüne alındığında Slurry Trench yöntemi ekonomikliğini

kaybetmemiştir.

Slurry Trench yöntemiyle alüvyon zeminde plastik beton kullanılarak yapılan

geçirimsiz perde duvarın 1 m2 maliyeti 217 $ olarak hesaplanmıştır.

Her iki sahildeki yer altı su seviyesi nehir seviyesinden yüksektir ve hidrolik

eğim nehir’e doğrudur. Yani vadi bir bakıma yamaçlardan beslenmektedir. Bu

durumun kazı alanına gelen kaçak suların sebebi olduğu tahmin edilmektedir. Kazı

alanına gelen sular bir çukurda biriktirilip pompaj ile uzaklaştırılmıştır. Perde

enjeksiyonunun tamamlanması ile birlikte su kaçakları önlenmiştir.

Yedigöze Barajında yapımı tamamlanan memba batardosunun memba

tarafındaki su kotu 146 m olmasına rağmen inşaatı devam eden baraj gövdesi

kaplama betonu topuk kazısı 110 kotuna kadar nispeten kuru bir ortamda

gerçekleşmiştir.

Yedigöze Barajında yapımı tamamlanan mansap batardosunun mansap

tarafındaki su kotu 141 m olmasına rağmen inşaatı devam eden baraj gövdesine

mansap tarafından su gelişi olmamıştır.

Yedigöze barajı memba ve mansap batardoları temellerinde yapılan

geçirimsiz perde duvar (Slurry Trench) uygulamaları batardolar altında kalan

alüvyon zemini büyük ölçüde geçirimsizleştirmiştir.

5. SONUÇLAR ve ÖNERİLER Fatih Mehmet NOHUT

58

59

KAYNAKLAR

AFET İŞLER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ DEPREM ARAŞTIRMA DAİRESİ, 1997,

Deprem bölgeleri haritası (Özmen, Nurlu ve Güler, 1997).

AKMAN, S. B., 2001, Aşağı Çekerek Projesi Süreyyabey Barajı Slurry Trench

Uygulaması, 50, Ankara.

AYHAN, A., PAPAK, İ., BİLGİN, A.Z., 1988, Kozan-Ceyhan-İmamoğlu (Adana)

Civarının Jeolojisi. Ankara, MTA Rapor No: 176.

BOWLES, 1996, Foundation Analiysis and Design p, 52.

BOYES, R. G. H., 1975, Structural and Cut-Off Diaphragm Walls. John Wiley and

Sons, New York-Toronto, p. 181.

DEMİRKOL, C., 1989. Pozantı-Karsantı-Karaisalı (Doğu Toros) Arasında Yer Alan

Karbonat Platformunun Stratigrafisi Ve Jeolojik Gelişimi. MTA Dergisi, 109,

33 - 44,

DEVLET SU İŞLERİ (DSİ) GENEL MÜDÜRLÜĞÜ, 1961, Aşağı Seyhan projesi

raporu.

DEVLET SU İŞLERİ (DSİ) GENEL MÜDÜRLÜĞÜ, 1977, “Aşağı Seyhan Havzası

Master Plan Raporu”.

DEVLET SU İŞLERİ (DSİ) GENEL MÜDÜRLÜĞÜ, 1984, Yedigöze Barajı HES

kesin projesi raporu.

DEVLET SU İŞLERİ (DSİ) GENEL MÜDÜRLÜĞÜ, 1986, Yedigöze Barajı HES

ve malzeme ocakları projesi raporu.

DOKAY-ÇED ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ LTD. ŞTİ. 2007, Yedigöze Barajı, HES

ve Malzeme Ocakları ÇED Raporu.

ERDOĞAN, H., 1983, Adana Yedigöze Barajında Yapılan In – Situ Deneyleri

Raporu Ve Kavşak Çatalan Projesi Yedigöze Ve İmamoğlu Baraj Yerinde

Yapılan Presiyometre Deney Sonuçları.

GOOGLE MAPS, 2009. İmamoğlu, Kozan ve Aladağ ilçelerinde 2009 yılında

meydana gelen depremler (M<4).

60

GÜRBÜZ, K., 1999, Adana Baseni Kuzeyi Alt Miyosen Yaşlı Kırıntılı Kayaçlarının

Provenansı Ve Sedimantasyon Süreçleri. 52. Türkiye Jeoloji Kurultayı

Bildiriler Kitabı, 10-12 Mayıs 1999, S, 310-317, Ankara.

http://web.deu.edu.tr/jeoloji/pdf/muhendislik_jeolojisi_ders_notlari.pdf (Son erişim

20.12.2010)

INTERNATIONAL ENGINEERING COMPANY INCORPORATED, 1966,

Türkiye’nin Güney Havzaları Su Kaynaklarının Geliştirilmesi Master Planı.

KARAOĞULLARINDAN, T. ÖZGÜZEL, N. AKCANBAŞ N., 1977, Alüvyonda

Bulamaç Hendeği (Slurry Trench) Yöntemiyle Sızdırmazlık Perdesi Yapımı

Ve Aslantaş Barajındaki Uygulaması. Jeoloji Mühendisliği Dergisi, Sayı 3,

Ankara, S. 28-35.

MADEN TETKİK ARAMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ (MTA), 2007, 1/100000

Ölçekli “Açınsama Nitelikli Türkiye Jeoloji Haritaları Serisi” Kozan-K20

Paftası.

ÖZGÜL, N., 1976, Torosların Bazı Temel Jeolojik Özellikleri. TJK Bülteni Cilt 19,

Sayı 1, Ankara. S. 65-78.

PÜSKÜLLÜOĞLU, A., 2010, Ceyhan Hidroelektrik Santrali Projesi (Cevdetiye-

Osmaniye) Regülatör Yapılarındaki Geçirimsizleştirme Yöntemleri.

SCHMIDT, G.C., 1961, Stratigraphic Nomenculature fot the Adana Region

Petroleum District VII: Petroleum Administration Bull. Ankara, 6: 47-63.

SERİN, A. ve KILINÇ, N., 1983, Aşağı Seyhan Projesi ve Yedigöze Barajı

Mühendislik Jeolojisi Fizibilite Raporu.

TEMELSU, 2007, Yedigöze Barajı, HES ve Malzeme Ocakları Kesin Proje

Revizyon Raporu 95 s. (yayınlanmamış).

USTA, D. ve BEYAZÇİÇEK, H., 2006, Adana İlinin Jeolojisi. (Maden Tetkik

Arama Doğu Akdeniz Bölge Müdürlüğü, 2006).

ÜNLÜGENÇ, U. C. ve DEMİRKOL, C., 1987, Kızıldağ Yayla (Adana) dolayının

Stratigrafisi: TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası Yayını (Baskıda).

YETİŞ, C., 1978, Çamardı (Niğde İli) Yakın Ve Uzak Dolayının Jeoloji İncelemesi

ve Ecemiş Yardım Kuşağı'nın Maden Boğazı—Kamışlı Arasındaki

Özellikleri. İst. Üniv. Doktora Tezi, 164, (Yayımlanmamış).

http://web.deu.edu.tr/jeoloji/pdf/muhendislik_jeolojisi_ders_notlari.pdf

61

YETİŞ, C. VE DEMİRKOL, C., 1986, Adana Baseni Batı Kesiminin Detay Jeoloji

Etüdü : Mta Rap., 8037, 187 (Yayımlanmamış), Ankara.

63

ÖZGEÇMİŞ

1974 yılında Adana’da doğdu. İlköğrenimini Adana Mehmet Akif

İlkokulu’nda, Ortaöğrenimini Adana Ziyapaşa Ortaokulu’nda ve Adana Ç.E.

Anadolu Meslek Lisesi’nde tamamladı. 2003 yılında Çukurova Üniversitesi

Mühendislik Mimarlık Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü’nden mezun oldu.

Evli ve bir çocuk babasıdır.

64

EKLER

65

EK 1 Proje Alanının 1/50000 ölçekli Jeoloji Haritası.

66

Ek 2 Sondaj Kuyularının (SK) Lokasyonları

67

Ek 3 SK-33 Nolu Sondaj Kuyu Logu.

68

Ek 4 SK-35 Nolu Sandaj Kuyu Logu.

69

Ek 5 SK- 36 Nolu Saondaj Kuyu Logu.

70

Ek 6 Lugeon Haritası.

71

Ek 7 Memba ve mansap batardolarında kazılıp betonlanan panellerin düşey kesiti.

72

Ek 8 Memba batardosu panel logları.

117

Ek 9 Mansap batardosu panel logları.

Çukurova Ünİversİtesİ fen bİlİmlerİ enstİtÜsÜ yÜksek ... · diğer kısımlarda,...

Documents