ugo baldini y leen spruit (edd.) - catholic church and modern science, vol. i.2

943
CATHOLIC CHURCH  A ND MODE R N SCIENCE  Do c uments f r om t h e A r c h i ves o f t h e R oman  C o ng re g at i o ns of the H o l y O f f i c e a nd t he I nd e x  Vo l u m e I S I XTEENTH- C ENTU R Y DOCU M ENTS TOME 2 LIBRERIA EDITRICE VATICANA ROMA 2009

Upload: lagatadezinc5733

Post on 01-Jun-2018

217 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

CATHOLIC CHURCH  AND MODERN SCIENCE
 Documents from the Archives of the Roman  Congregations of the Holy Office and the Index
 Volume I
Until recently, historical research on the censorial interventions 
regarding Science and natural philosophy by Roman ecclesiasti- 
cal bodies of doctrinal control focused for the most part on indi
 vidua] cases, such as those of Giordano Bruno and Galileo 
Galilei. Accordingly, most studies concentrated on the ‘victims’ 
of ecclesiastical censorship, rather than on the institutional as- 
pects of the latter. Hence, due also to the enduring closure of the 
Roman Archives of the Inquisition and the Index, individual 
cases were seen as fully representative for the Standard func- 
tioning of these bodies of doctrinal control. This annotated edi- 
tion of documents from those archives aims to fumish a more 
detailed and articulated picture, paying attention to doctrinal and 
 juridical aspects, and in particular to phenomena that can be best 
defined as pertaining to the longue duree, namely the broader  
 views underlying the ecclesiastical assessment of Science and 
natural philosophy.
 In the past, investigation into the Catholic Church’s attitude to- 
 wards Science and philosophy has frequently been characterized 
by several forms of bias. Since the Enlightment, some Catholic 
authors were heavily conditioned by apologetic aims, while most 
iay’ historians described the relation between science and faith 
in ternis of the Church’s hampering of scientific progress. Both 
approaches assumed, and accordingly developed, an essentially  
monolithic picture of the functioning of the Congregations. In 
particular, nineteenth and twentieth-century historical studies an- 
alyzed the Roman Congregations as characterized by fixed cri- 
teria, ignorant collaborators, hostility towards science and free 
thought, and in general by a fundamental misunderstanding of  
cultural innovation. The recent opening of their archives permits 
a more balanced account of the inner functioning of these bodies, 
in particular as to the slow, but significant, development of the 
criteria, the scientific culture and philosophical mentality of  
members and functionaries of the Congregations, and finally as 
to the effects of ecclesiastical censorship.
The aim of this edition is not to formulate definite answers, but 
rather to contribute in fumishing materials in a way which is 
more extensive and less casual than was done in the past. The 
detailed documentation now available does not justify any revi- 
sionism or apology of censorial interventions in historical de- 
bates and research, but it certainly obliges historians to go beyond 
generic, harsh and fairly biased condemnations. In effect, the doc
uments reproduced here suggest that the Congregations did not 
have the precise aim to bridle doctrinal dissent regarding Aris- 
totelian and scholastic science and natural philosophy in any  
technical sense.
This first volume represents the period from the rise of the 
Roman Congregations till the end of the sixteenth century. Pre- 
liminary work for subsequent volumes on seventeenth-century  
developments and on the period until 1808 has now been started.
On the cover:
of Petrus Apianus, Folium populi, Ingolstadt 1533.
 
------------------------------------------- 5 -------------------------------------------
AND MODERN SCIENCE
 Documents from the Archives of the Roman  Congregations of the Holy Ojfice and the Index
 Volume I
SERIES DOCUMENTORUM ARCHIVI
Ugo Baldini, General Editor
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 5 -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
CATHOLIC CHURCH AND MODERN SCIENCE
 Documents from the Archives of the Roman  Congregations of the Holy Office and the Index
Volume I
TOME 2
 
Tei. 06.698.85003 - Fax 06.698.84716
TOME 2
P art tw o: T rials, Ce n s u r a e , P rohib itions  
Second section: Ind ividual cases
15. Tommaso Campanella.............................................................. 975
16. Girolamo Cardano.....................................................................1033
17. Nicolaus Copernicus.................................................................1473
18. Janus Cornarius........................................................................1482
19. Cesare Cremonini.....................................................................1485
20. Konrad Dasypodius.................................................................1488
21. Domenico Delfino.....................................................................1495
15
On 3 July 1593, the Congregation for the Index decided to discuss the prohibition of the works by Tommaso Campanella (1568-1638) (doc. I).1A few days later Pope Clement VIII decided not to promul gate the modified version of the Sixtine Index.2This is the most likely reason why for the following two years Campanella’s case was not taken into consideration by the Congregation, the latter being deeply engaged in the organization of a new Index till 1596. By the end of 1593, Campanella was arrested by the Paduan Inquisition together with Giambattista Clario, both being accused by Ottavio Longo, who probably had been arrested shortly before.3Direct and indirect sources permit an approximate reconstruction of the charges: (1) the composition of a work de tribus impostoribus; (2) discussing de fide  with a converted Jew - who can be identified as Ottavio Longo - who in the meantime had returned to his original religion (doc. 38); (3) the composition of a blasphemous sonnet on Christ (doc. 33); (4) the possession of a book on geomancy; (5) the disapproval of the doctrine of the Church; and (6) the entertainment of the opinions of Democritus.4Since the very start of the Paduan trial, Campanellas and Clario’s positions were opposed to that of Longo (see docs. 2-5, and 8). At the beginning of 1594, Campanella was tortured twice and on 15 July, due to the intervention of the Archduchess Mary of Habs-
1This decision was probably triggered by the examination of Campanellas manuscripts 
taken away by some of his brethren and transmitted by the superiors of his Order to the 
Roman Holy Office 1592. See Firpo 1998, pp. 317-18; Frajese2002, pp. 37-38.
2See ch. The Organization of the Index, Introduction, § 3.
5 For a reconstruction, see Frajese 2002, pp. 43-44. For Campanellas earlier trials, see Fir
po 1998, pp. 44-59.
4 For the indirect sources, see Amabile 1882: III, p. 286; Amabile 1887: II, p. 124; Cam
panellas letters of 12 April and of the l,hJune 1607, in Campanella 1927, pp. 60-61, 107- 
108; Firpo 1998, p. 280. For discussion and reconstruction, see Amabile 1882: I, pp. 67-72; 
Firpo 1998, pp. 65-67; Ernst 2002, p. 29; Frajese 2002, p. 39f.
~ 975 ~
PART TWO: TRIALS AND CENSURAE PROHIBITIONS
burg, his case was submitted to the Pope. After a few days, he was tortured again (doc. 6). On the night of 30 and 31 July a group of people attempted to liberate Campanella and Clario from prison.5Af ter only three days, the Venetian Council of Ten6started legal pro- ceedings in order to arrest the offenders and on 6 August a student from Piedmont, a certain Giacomo Damiani accused a certain Dome- nico Brandolini.7During the autumn the cleric Antonio Vidali, the only person that the Council had been able to arrest in the meantime, was sentenced - also on other charges - to death and was decapitated on 23 October.8On 18 August, the Congregation of the Holy Office, having been informed of Campanellas attempt to escape, decreed the absolution for informers possibly involved as accomplices (doc. 7). Shortly before 11 October (cf. doc. 27), probably as a consequence of the attempted jail break, Campanella, Clario and Longo were extra- dited to the Central seat of the Roman Inquisition, which at the begin- ning of the following year ordered Nicolo Fanti, one of the accom plices in the attempted get-away from the Paduan prison, to appear before the Inquisitorial court in Rome (doc. 10).9In the Spring of 1595, the lawsuit entered a new stage: Campanella was permitted to prepare his defence and the repetition of the testimonies was ordered (docs. 11-12). This first Roman trial was concluded with a condemna- tion to an abjuration de vehementi on 30 October 1595 (doc. 37).10 However, the preliminary proceedings concerning the attempted es-
5Moro 1996, p. 167.
6One of the major governing bodies of the Republic of Venice from 1310 to 1797.
7Moro 1996, pp. 171-73.
8Moro 1996, pp. 173-74.
9This order was reiterated on 6 February 1597 and 29 January 1598; see docs. 23 and 28.
10According to Firpo, Campanella abjured with Clario on 16 May 1595 in the church of San
ta Maria sopra Minerva (Rome); cf. Firpo 1950a, p. 78; Firpo 1954, p. LXXI: DBI, 17, p. 377; and 
Firpo 1998, p. 83, note 59. Unfortunately, Firpo did not mention his source, and - as was poin- 
ted out in the general Introduction (§ 1.3) - there is a lacuna in the series of the Decreta for the 
period from 2 May to 28 December 1595. A possible source of his datation is in BAV, Urb. Lat.  1063, where on f. 318r, the anonymous author of the Avvisi deWanno 1595 reported under “Di 
Roma li 17 Maggio”: “Hieri si fece nella Chiesa della Minerva, alia presenza di molti Cardinali et 
concorso di molto popolo 1’abiuratione di 12 vacillanti in fede che per certe loro opinioni cosi 
scabrose si lasciaranno dire agli altri; solo si scrivera che uno Ateista che crede che morendo il 
corpo, muoia 1’anima ancora sara brugiato vivo con la statua di Giovanni Lopez fatto Ebreo in
~ 976 ~
15. TOMMASO CAMPANELLA 
cape from prison continued (doc. 14). After his abjuration, Cam panella was confined to the Monastery of Santa Sabina in Rome, where he had stayed since at least December of that year.11Subse- quently (on 16 December 1596), he moved to Santa Maria sopra Minerva, stili under surveillance of the Vicar and General of his Or- der (doc. 21).
In March 1597, while climbing the scaffold in Naples, the Calabri - an bandit Prestinace made some damaging statements on Campanel- la’s account, essentially concerning the Catholic faith (doc. 24). Cam panella was again arrested and kept in prison in Rome till 17 Decem ber, when he was declared innocent and committed to the Superiors of his Order (doc. 26). On the lst of April 1598, the Congregation of the Holy Office recognized their failure in his surveillance, and the following day the Cardinals ordered Antonio Brini, another accom- plice in the attempted Paduan jailbreak, to appear in Rome (docs. 30- 31). In a letter of 15 April 1598 from Lorenzo Mongio, Bishop of Minervino, to Card. Santori in Rome (doc. 32), it can be deduced that Campanella left Rome at the beginning of March. In this letter, Mangio informed Santori that, when he was leaving Rome for his Bishopric (less than two years previously, having been ordained in  June 1596), Mario dei Tufo,12Lord of Minervino, had urged him to
Salonico, dove gia era tanto favorito in questa Corte.” See also under 20 May, on f. 326r: “Questa 
mattina 1’Ateista s’ha fatto corteggiar da tutta Roma corsa per vederlo condurre al fuoco in Cam
po di Fiori dove e stato brugiato con la grande figura in tela di Gio. Lopez.” And finally, see 
f. 329v: “Furno martedl condotti ad abiurare nella Minerva 12. prigioni dei Santo Officio sendo 
ad alcuni dato in pena la galera, ad altri carcere perpetua, et ad uno della Provintia dei Cragno 
impenitente, et ostinato, e stato in pena d’essere abbruggiato vivo, si come e seguito questa matti
na.” Note, however, Campanella is not mentioned as one of the twelve defendants. This datation 
is not only unwarranted, it is also highly improbable, because it presupposes that the final part of  
Campanellas first Roman trial, including the preparation of his defence and the repetition of the 
testimonies that were ordered on 19 April (doc. 12), was concluded within less than four weeks.
" See the letters to Card. Michele Bonelli and to Alberto Drago, written on 20 and 21 De
cember 1595, in Campanella 1927, pp. 8-9, and Campanella 2000, pp. 21-22.
12 Mario dei Tufo (Naples, ca. 1547 - after 1611), belonged to a secundary branch of the fa- 
mily, which had estates in Puglia since the Norman era; in 1592 he bought the Minervino 
feud, which he sold in 1611; during the early 1590s, Campanella stayed in his Neapolitan hou- 
se, probably as preceptor of his children; dei Tufo financed the publication of Philosophia sen-
sibus demonstrata. See Testa dei Tufo 1627, pp. 54-58, 69; Campanella 1927, pp. 1-3; D’Aloja 
1976, p. 58; Firpo 1998, pp. 47, 50, 54, 84n, 126, and 127n.
~ 977 ~
PART TWO: TRIALS AND CENSURAE PROHIBITIONS
ask the Cardinal that Campanella, then confined in Santa Sabina, be assigned to him as theologian. And even if the Cardinal and the whole Congregation, probably consulted in an informal way,13had declined his request, dei Tufo pressed the Bishop to repeat his re- quest. Thus, probably flying from his superiors, Campanella succeed- ed in going to Minervino.14The Roman response to Mongio is un- known but it was probably in the negative because Campanella sub- sequently returned from Minervino to Naples where, between the late Spring and the early Summer of 1598, he gave lessons and wrote some texts that are mentioned by Firpo.15Then, in July, he finally un- dertook the journey to Calabria, where, on 11 November, he wrote to Card. Santori, begging to be pardonned for his remaining penalty (doc. 37). In effect this letter confirms that Campanella was stili un der surveillance and relatively limited in his freedom of movement. From the annotations to this letter, it can be inferred that the answer was negative (“prima sententia maneat in suo robore”).16Moreover, they reveal the date of his abjuration (30 October 1595).
During the same period, Campanella threw himself into the plot against the Spanish dominion in Southern Italy. When the conspiracy had gathered hundreds of partisans and the support of the Turkish navy, two informers betrayed it to the Spanish authorities, which react- ed with rapid repression.17Campanella was arrested on 6 September
,s See ACDF, SO, Decreta, 1596, fols. 201v-202r.
14Mongio did not write explicitly that Campanella stili stayed in Minervino, but the con- 
tent of the letter seems to suggest this. Moreover, it seems unreasonable to presume that he 
left the See in the hope of returning there when the request would have been granted. As a 
matter of fact, leaving his protector and returning under the control of his Order in Naples 
 would have compromised Campanella’s chances. However, according to Ernst 2002, pp. 42 
and 265 (note 45), Campanella had already been in Minervino in the early 1590s; see also 
Formichetti 1999, pp. 14-15.
13 Cosmografia and Encyclopedia facilis (both lost), and a final version of Epilogo magno\  
see DBI, 17, p. 378.
16The answer was certainly forwarded, because, as a rule, on incoming letters the annota
tions were recorded when the Congregation had taken decisions about the demands or infor- 
mations they contained, and when the reply had been formulated. There is no evidence, 
however, which makes it possible to establish whether the addressee was Campanella or else 
his superiors.
17A detailed reconstruction is in Amabile 1882: I, ch. 3.
~ 978 ~
15. TOMMASO CAMPANELLA 
1599 and brought to Naples with dozens of friars and hundreds of lay- men involved or compromised (doc. 41). The Roman Holy Office ap- pointed Alberto Drago, the then Vicar of the Bishop of Caserta Benedetto Mandina, the Neapolitan Vicar Ercole Vaccari and the Nun- cio Jacopo Aldobrandini as delegates for the trial against Campanella (doc. 45). Campanella, recognized as one of the main leaders of the re-  volt, was charged of lese majesty and heresy. Hence, his case appeared as a rather desperate one even from the very start. Only the conflicts be- tween ecclesiastical and lay tribunals, as well as the hope to press him to detailed revelations and lists of accomplices initially saved his life. When on 7 February 1600 he was submitted to torture, Campanella confessed most of the charges he was accused of, appearing unable to resist the torments. After a short while, however, at the beginning of  April, he began to act the part of a madman. Tortured again on 18 May, he did not betray himself and for more than a year he maintained the fiction that would save his life. According to canon law, a madman can- not be put to death because he is unable to regret his sins, hence his soul would be lost, and the fault would lie with the judges who con- demn him. When, on 4 June and 5 June 1601, he succeeded in getting over the terrible torture of the “veglia”, his judges let him sign the for- mal act which declared him legally mad.18Escaped from the scaffold, he lived several months between life and death, and was finally confined to striet surveillance in the underground jail of the Castel Sant’Elmo in Naples, with neither a conclusive verdict nor any hope of acquittal.
For the reconstruction of Campanella’s sixteenth-century trials, Luigi Firpo’s essay “I primi processi campanelliani in una ricostruzione uni- taria” (1939) is stili of some help.19Using the hundred documents from the Roman Holy Office published by Enrico Carusi in 1927,20Firpo succeeded in furnishing a more precise picture of Campanellas trials than that proposed by Luigi Amabile at the end of the nineteenth cen- tury.21In the late 1940s, the intervention of Card. Giovanni Mercati
18Firpo 1998, pp. 247-67.
19First edition in theGiornale critico della filosofia italiana\  now available in an edition by  
Eugenio Canone (in Firpo 1998).
20Carusi 1927.
PART TWO: TRIALS AND CENSURAE PROHIBITIONS
permitted Firpo to visit the Holy Office Archive, where he gathered twenty-three new documents concerning Campanella and his accom- plices,22which he would use - without publishing the texts - for essays to appear in the 1950s and 1960s, such as, the chronology in an edition of Campanellas works,23the entry on Campanella for the Dizionario 
 Biografico degli Italiam?* and for manuscript annotations to an offprint of his 1939 essay, now held in the Archivio Firpo in Turin.25
In addition to the 1598 letters by Mongio and Campanella (docs. 32, 37), the following documents are to be mentioned. A first group of decrees (docs. 4, 8, 9, 12, 13, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 22, 25, 27, 29, 35, 36) shed new light on the Paduan arrest in 1593 and the 1599 conspiracy in Calabria. A second group (docs. 7, 10, 14, 23, 28, 29, 31, 34, 39) makes it possible to identify the persons involved in the attempted jail-break in Padua (early 1594), which the Congregation started to investigate from 18 August 1594 (doc. 7). Those involved included Nicolo Fanti, who was pardoned on 4 March 1599 (doc. 39), and Antonio Brini, under examination since 21 March 1596 (doc. 14), and whose trial, although he was pardoned on 2 April 1598 (doc. 31), continued till at least 26 July 1600 (doc. 49). Other docu ments in this group of decrees regard the Jew Isac Senighi, resident in Mantua, on trial since 8 July 1598 (doc. 34). His cause was stili being examined by the Cardinals in 1604, as on 17 September of that year he was fined to pay 200 scudi.2b A note to an already known decree regards Campanella, charged of atheism, on a more direct basis (doc. 48). Finally, the letter from the Archbishop of Cosenza, dated 24 Sep tember 1599 (doc. 42), attests the outcry raised in Calabria by the re-  volt organized by the Dominican Friar.  Apart from doc. 38, all documents reproduced here have been re-
cently published in the reprint of Luigi Amabiles biography of Cam panella.27
22This discovery was announced in Firpo 1950a, p. 82.
23Firpo 1954.
24DBI, 17, pp. 372-401.
25Firpo 1998, p. XV.
26See ACDF, SO, Decreta,  1604-1605 [52], pp. 160-61, 251. 393; ACDF, SO, St. st., 
NN.3.d, fols. 154v-155r.
 27See Spruit-Preti 2006.
(Rome, 3 July 1593)
Die3.aIulij 68v 
Cong(regati)o habita apud Minervam in aedibus IllT Card. Ascula- ni29ubi interfuerunt Card.lesAlanus30et Borromaeus31reliquis ab Ur be absentibus. (...)
In sequenti Cong(regatio)ne tractandum de expurgatione operum 69r  
imprimendorum Hier(ony)mi Savonaroli32et prohibitione operum33 Thomae Campanellae, et de modo authenticandi Indices extra Ur bem mittendos cum sigillo 111.ml Card. Asculani Cong(regatio)nis Praesidis et subscriptione Secretarii sicut olim in publicatione Indicis Romani peractum fuit cum Secretarius per constitutionem Sixti V.1 facultatem habeat in publicam formam notariorum acta Cong(regatio)- nis redigendi, et commissum Ill.moCard. Asculano ut nomine Cong(rega- tio)nis S.mopraesentaret Indicem publicandum eiusdem auctoritate.
28Published in Firpo 1950c.
29Girolamo Bernieri; BlOGR.
i0William Allen; BlOGR.
31Federico Borromeo; BlOGR.
32See the minutes of the meeting of 8 October 1594, in ACDF, Index, Diari, 1, 81r: 
“Card.lisColumna retulit Censuram in sermones fratris Hyeronimi Savonarolae, et ex om
nium sententia conclusum quod M(agist)ro S. Palatii tradatur, et uni ex Jesuitis recognoscen
dum ex quorum approbatione censuratae sermones auctoritate Congregationis impressioni 
dari possint.” For the prohibition of the works of Girolamo Savonarola (1452-1498), see ILI, 
IX, p. 353.
33Notice that till 1593 Campanella had published only one book, namely Philosophia sen-
sibus demonstrata (Naples 1591); probably, the Congregation included the manuscripts con- 
fiscated in Bologna among the works to be prohibited (seesupra).
~   981 ~
2
(Rome, 8 February 1594)
l92r Congregatio Officij S(anc)tae Romanae et Universalis Inquisitionis habita in Palatio Ill.ml et R.mi Domini Card.llsS. Severinae35in Monte Citorio coram Ill.miset R.misDominis Card.busgeneralibus Inquisitori bus. In qua interfuerunt omnes infrascripti.
Die VIII. mensis Februarij feria III. MDXCIIII
IUmuset R musq   luJ(ius}Ant(onius) Card. S. Severinae IUmuset R musj) pctrus Card.llsDeza36 IU muset R mus Dominicus Card.llsPinellus37 IUmuset r  muspr Hier(ony)mus Berner(iu)s Car.llsAsculanus IU muset j mus fr_Constantius Car.llsSarnanus.38(...)
In qua quidem cong(regatio)ne propositae fuerunt causae infra- scriptae. (...)
I92v Octavij longhi39 fratris Thomae Campanellae Ioannis Baptistae Clarij40de Utino Philosophiae Doctoris quod omnes sup(radic)ti torqueantur arbitrio R.'1' P.aInquisitoris,41
et incipiatur ab Octavio deinde a Ioanne Baptista Clario, successive a fratre Thoma supradicto.
aAfter “P.”: “[Officialis]”, crossed out.
34Published in Carusi 1927, n° 1.
35Giulio Antonio Santori; BlOGR.
36Pedro de Deza; BlOGR.
~ 982 ~
(Rome, 3 May 1594)
Congregatio officii Sanctae Romanae et Univ(ersa)lis Inquis(itio)nis habita in Palatio Montis Citorij coram Ill.miset R.mlsdominis Card.busge neralibus Inquisitoribus. In qua interfuerunt omnes infrascripti videlicet:
Die III mensis Maii feria III. MDXCIIII
IU nmset mus Cardinalis S. Severinae IU muset musj Cardinalis D[eza]
Ill.muset R.musD. Card.llsPinellus 111.muset R.musfr. D. Car.llsAsculanus 111.muset R.musD. Card.llsSarnanus (...)
Paduana Ioannis Baptistae Clarij Fr(atr)is Thomae Campanellae ordinis Predicatorum et Octavii Longi
de Barletta carcerati in S. Off(ici)o Inq(uisitio)nis Paduanae facta relatio ne processus et Torturae sup(radic)ti Octavij Ill.,T" Domini mandaverunt procedi ad torturam contra Clarium et Campanella iuxta alia decreta.
4
(Rome, 6 July 1594)
Congregatio officii S. Romanae et Uni(versa)lis Inq(uisitio)nis habi ta in Palatio Ill.ml et R.ml Domini Card.llsS. Sev(erinae) in Monte Cito-
42Published in Carusi 1927, n° 2.
43Published in Frajese 2002, p. 45, note 53.
246v 
247v 
285r 
~ 983 ~
287r 
294r 
Die VI. mensis Iulii, feria IV. MDXCIIII
Ill.muset R.musD. Iulius Ant(oniu)s Card.lis S. Sev(erinae) Sanctorius 111.muset R.musD. Petrus Card.llsDeza IUimiset r  musprater Hieronymus Bernerius Card.IlsAsculanus et IU muSet musprater Constantius Car.lls Sarnanus (...)
Octavii Longhi de Barletta, carcerati in carceribus S. Inquisitionis paduanae, inquisiti de quibus in actis, lectis litteris ipsius datis, ordi natum fuerit quod litterae ponantur in processu.
5
(Rome, 15 July 1594)
 ACDF, SO, Decreta, 1594, fols. 294r, 297r«
Congregatio Officii s(anc)tae Romanae et Uni(versa)lis Inquisitionis habita in Palatio Ill.mi et R.mi Domini Card.lisS. Severinae in Monte Citorio In qua interfuerunt omnes infrascripti.
Die XV mensis Iulii, feria VI. M(D)XCIIII
IU muset r  musp) jujjus Ant(oniu)s Sanctorius Card.llsS. Sev{eri)nae IU muset R musq   petrus Cardinalis Deza IU mus£t musflater Hier(ony)mus Bernerius Card.llsAsculanus IUmus e t R .m us prater Constantius Car.ilsSarnanus et
111. ac R.musD. Paulus tit(ul)i s. Ceciliae Card.lisSfondratus45(...)
In qua quidem Cong(regatio)ne propositae fuerunt causae infra- scriptae (...)
44Published in Carusi 1927, n° 3.
45Paolo Emilio Sfondrati; BlOGR.
6
(Rome, 21 July 1594)
 ACDF, SO, Decreta, 1594, fols. 300v-301r47
Congregatio Officij Sanctae Romanae et Univ(ersa)lis Inquisitionis habita in Palatio Dominorum de Columna apud Basilicam SS. Duo decim Apostolorum de Urbe coram S.moD. N. Domino Clemente Pa pa VIII.48ac Ill.mlset R.mISDominis Car.busgeneralibus Inquisitoribus. In qua interfuerunt omnes infrascripti
Die XXI mensis Iulii feria V. MDXCIIII
IU mUSet r  mus Jul(jus) Ant(onius) Car.llsS. Severinae IU muset r  mus petrus Card.llsDeza IU muset musfrater Hier(ony)mus Berner(iu)s Card.llsAsculanus IU muset Rmus frater Constantius Car.llsSarnanus
a“carcerati (...) Pad.”: in the margin.
46The Archduchess Mary of Habsburg, identified by Firpo as the widow of Archduke 
Charles of Styria (t 1590) - brother of Maximilian II - and thus aunt of Rudolph II. Clario’s 
father Leonardo (ca. 1519-1599) was nominated Court Physician in Styria by the husband of  
the Archduchess; cf. Firpo 1998, pp. 74-78.
47Published in Carusi 1927, n° 4.
48Clement VIII; BlOGR.
IU muset musq   Paulus Car.llsSfondratus IU musac R_mus q Franciscus Card.llsToledo49(...)
fratris Thomae Campanellae ord. fratrum Predicatorum Ioannis Baptistae Clarij Octavii Longhi Neapolitani (...)
30ir R. D. Fiscalis50fuit voti quod Octavius longus Torqueatur, et Ioan- nes Baptista, urgeatur acriter et etiam Thomas campanella, qui redu catur prius ad car(ce)res.
R. P. fr. Albertus Tragagliolus51Comm(issa)rius S. Officii fuit voti quod Ioannes Baptista Campanella21torqueatur deinde, iuxta illius confessionem possit torqueri frater Thomas (habet illum pro con-  vincto).
R. P. frater Ioannes Vincentius52Vic(ariu)s gen(era)lis ord. Pred. fuit voti quod frater Thomas Campanella est inditium quod est prave intentionis propterea torqueatur, et etiam torqueantur alij iuxta ea que resultaverint ex dicto illius poterit [procedere].
R D. Cosmus53fuit voti quod omnes supradicti torqueantur sed gravius dictus frater Thomas.
R P D. Ferdinandus54fuit voti Torqueantur omnes sup(radic)ti sed incipiatur a fratre Thoma Campanella et gravius ipse torqueatur.
R. P. D. Dionysius Ratta55fuit voti quod omnes torqueantur. R. P D. Ioannes Angelus Papius56fuit eiusdem voti. R. P D. Anselmus Dandinus57fuit voti quod omnes sup(radic)ti Tho
mas, Octavius, et Ioannes Baptista sed gravius dictus frater Thomas, S mus13 n Dominus Clemens praelibatus auditis votis R.dorumDomino-
a“Campanella”: sic, for “Clarius”.
49Francisco Toledo;BlOGR.
55Cosmo de Angeli; BlOGR.
rum Praelatorum, ac Patrum Sacrae Theologiae et Dominorum luris Utr(iusque) Doctorum S.tlsSuae et dicti S. officij consultorum in eadem cong(regatio)ne interessentium decrevit, et ordinavit quod scribatur.a
7
(Rome, 18 August 1594)
Congregatio Officij Sanctae Romanae et Univ(ersa)lis Inquisitionis habita in Palatio IH.morumDominorum de Columna apud Basilicam SS. Apostolorum coram S.moD. N. Domino Clemente Papa VIII, ac Ill.miset R.misDominis Cardinalibus generalibus Inquisitoribus In qua interfuerunt omnes infrascripti videlicet.
Die XVIII. mensis Augusti feria V. MDXCIIII
IU mu* et r mus [3 Iul(iu)s Ant(onius) Sanctorius tituli S. Barth(olo- mae)i in Insula Car.llsS. Severinae
IUmuset r musq petrus tituli S. Hieronymi Illycorum Car.llsDeza IU muset j( musfrater Hieronymus tituli S. Mariae super Minervam
Car.llsAscul(anus) 111Ill.muset R.musfrater Constantius tituli S. Petri in Monte Aureo
Car.llsSarnanus IUmu* et R ,nus q paulus tituli S. Caecilae Car.IlsSfondratus Ul muset musq Franciscus tituli tituli S. Mariae Transpontinae
Card.llsToletus (...)
aAfter “scribatur” the text breaks off.
58This document refers to Campanellas accomplices involved in the attempt to escape 
from the Episcopical prison in Padua at the beginning of 1594.
59Published in Spruit 2001a, pp. 244-45.
317r 
— 987 ~
PART TWO: TRIALS AND CENSURAE PROHIBITIONS
3l7v Paduan. Lectis literis R P D. episcopi Paduan(i)60super edicto et gratia ob
tenta a Consilio cap. X. super impunitate eorum qui caperint seu oc ciderint eos qui violentiam fecerunt in carceres ad evadendum carce- ratos.a(...)
Paduan. Lectis literis R P D. Episcopi Paduan(i) datis V. superioris mensis
 Aug(us)ti ac literis seu bannobConsilij Capit .X. emanatis contra eos qui violentiam tentaverunt in carceres episcopales dictae Civitatis, et super impunitate promissa in eisdem literis seu banno illis qui cape rint seu occiderint eos qui huiusmodi violentiam intulerunt, quibus li teris idem D. episcopus petit absolvi ab irregularitate seu irregularita- tibus quam seu quas tam ipse quam aliquis alius incurrisset seu incur rere potuisset ob huiusmodi petitionem, et obtent[ionem] literarum seu edicti a dicto senatu seu capite .X. eo casu quo mors, seu mutila- tio membrorum alicuius sequeretur. Quibus auditis S.tasS. praedic tum D. Episcopum et omnes alioscpresenti decreto absolvit, ac cum eisdem dispensavit, et gratiose liberavit eosdem.
8
(Rome, 10 November 1594)
 ACDF, SO, Decreta, 1594, fols. 367v-368r
367v Congregatio officij Sanctae Romanae et Univ(ersa)lis Inq(uisitio)nis habita in Palatio Ap(ostoli)co apud S. Petrum coram S.moD. N. Do mino Clemente Papa VIII ac Ill.miset R.misDominis Card.busgenerali bus Inquisitoribus. In qua interfuerunt omnes infra(scrip)ti
aIn the margin: “Vide infra”. 
b“seu banno”: in the interlinear space. 
0“alios”: in the margin.
60 The Bishop of Padua was Luigi Cornelio from 20 February 1589 till his death (31Octo
ber 1594); he had been nominated Inquisitor General of Sicily in 1559 and he had been 
Bishop of Paphos (Cyprus) from 1570 to 1589. His letter is not found in ACDF.
988 ~
Die X. mensis Novembris feria V. MDXCIIII
IU muset r  musq  Card.llsS. Severinae IU muset R musq  Petrus Card.llsDeza IU muset r  muspr Hieronymus Berner(iu)s Card.llsAsculanus IU muset mus£r Constantius Card.llsSarnanus IU muset r  mus£>Paulus Card.llsSfondratus IU muset musq  Franciscus Card.hsToledo (...)
Octavij Longhi, filij q(uondam) camilli longhi de Barletta in Appulia 368r  
Tranensis dioecesis carcerati in carceribus d(ict)i s. officij ac inquisiti ex causis de quibus in actis Ill.mi et R.ml dd. Card.lespre(dic)ti decreverunt [quod] examinentur testes nominati a fratre Thoma Campanella, et Ioanne Baptiste Clario super indicijs novis contra dic[tum] octavium.
9
(Rome, 20 December 1594)
Congregatio Officij s. Romanae et Univ(ersa)lis habita in Palatio 389r  
Officij s. Romanae et Universalis Inquisitionis habita in palatio S(anc)ti Officijacoram Ill.miset R.mlsDominis Card.busgeneralibus In quisitoribus. In qua interfuerunt omnes infra(scrip)ti
Die xx mensis Decembris feria III. MDXCIIII
111muset r musj) Julius Antonius Sanctor(iu)s Card.llsS. Sev(eri)nae IU muset R musq  petrus Card.lls Deza IUmuset musfrat;er Hier(on)ymus Bernerius Car.1,sAscul(anus). IU muset r musfrater Constantius Card.llsSarnanus (...)
In qua quidem congregatione fuerunt visitati omnes infrascripti carcerati dicti S. Officij
“habita (...) Officij”: sic.
PART TWO: TRIALS AND CENSURAE PROHIBITIONS
Die xx. mensis Decembris ferie III MDXCIII 390r Nota carceratorum S(anc)ti Officij (...) 39ir 21. Fr. Thomas Campanella de Stilo ord. Praedicatorum visitatus et
auditus et ordinatum quod per procur(ato)rem ord(inis) [vestiatur]
10
(Rome, 9 February 1595)
 ACDF, SO, Decreta, 1595, f. 50r61
50r Congregatio Officij Sanctae Romanae et Universalis Inquisitionis ha bita in Palatio Apostolico apud sanctum Petrum coram S.moD. N. Do mino Clemente Papa VIII ac Ill.miset R.mISDominis Cardinalibus gene ralibus Inquisitoribus In qua interfuerunt omnes infrascripti videlicet.
Die IX. mensis Februarij feria V. MDXCV 
111.muset R.musD. Iulius Ant(onius) Sanctorius tituli Cardinalis Sanc tae Severinae.
Ill.muset R.musD. Petrus tituli S. Hier(ony)mi Illycorum Car.llsDeza IUmuset r musq Dominicus tituli S. Chrysogoni Car.llsPinellus IUmUSet ^muspra[er“ Hieronymus Bernerius Car.llsAsculanus IU muset mus Frater Constantius tituli S. Petri in Monte Aur(e)o
Car.hsSar(na)nus IUmuset musd paulus tituli S. Caecilae Car.llsSfondratus IU muset musq Franciscus tituli S. Mariae Transpontinae Card.lls
Toledo (...)
Mantuana seu aduana
61Published in Spruit 2001a, pp. 245-46.
~ 990 ~
15. TOMMASO CAMPANELLA 
Pro N62(...)aInquisito de et super attentata fractura carcerum Curiae Ecc(lesi)ae Paduanae lecto mem(orial)i pro eius parte exhibito tenoris etc. et dicto memoriali audito S.musD. N. Dominus Clemens papa VIII. praedictus mandavit quod d(ictu)s N. si vult audiri repre- sentet se, vel in Carceribus huius .S. Romanae et Universalis Inquisi tionis, vel alterius loci in statu Ecc(lesiasti)co et desuper scribatur In quisitori Mantuae.63
11
(Rome, 14 March 1595)
Congregatio Officii sanctae Romanae, et Universalis Inquisitionis 74v  
habita in Palatio dicti s. Officij apud s. Petrum coram 111.miset R.mls Dominis Cardinalibus generalibus Inquisitoribus, in qua interfuerunt omnes infras(crip)ti videlicet
Die XIIII mensis Martij feria III. MDXCV 
U l m u s et R.musDominus Iulius Antonius Car.llsS. Sev(eri)nae IU muset Rmus £) Petrus Card.llsDeza.
Ill.muset R.musD. Dominus Card.llsPinellus (...)
In qua quidem Congreg{atio)ne propositae fuerunt causae infra- scriptae et visitati infras{crip)ti carcerati (...)
Frater Thomas filius Hieronymi Campanellae de Stilo Squillacensis 77r  
Dioecesis Presbyter professus ordinis fratrum Praedicatorum carcera-
aThe suspensive points are in the manuscript.
62Probably Nicolo Fanti is meant; see docs. 23, 28, 29, 33, 34 and 39.
63The Inquisitor of Mantua was Domenico Istriani from Pesaro; cf. ACDF, SO, St. st.,  II.2.i, f. 125r.
64Published in Carusi 1927, n° 5.
991 ~
PART TWO: TRIALS AND CENSURAE PROHIBITIONS
tus in carceribus dicti S. Officii, ac inquisitus ex causis de quibus in actis, eductus e dictis carceribus, et in aulam Congregationis coram sup(radic)tis Ill.miset R.misDominis Card.bus generalibus Inquisitoribus praesentatus, et ab illis visitatus, et interrogatus, ac auditus fuit super eius necessitatibus, Deinde eo amoto a loco dictae Congregationis, et per eosdem 111.moset R.mosDominos Card.lesgenerales Inq.resdecre tum, et ordinatum fuit quod dictus frater Thomas examinetur deinde praefigatur ei terminus ad faciendum eius defensionem et procedatur ad ulteriora in causa,  Ac etiam provideatur ei a R.P. Procuratore gen(era)le dicti ordinis
fratrum Praedicatorum ibidem in eadem congregatione interessente, de Caligis, seu braghis et de diploide, ac de alijs necessarijs.
Ioannes Baptista filius Leonardi Clari de Utino65olim scholaris Pa duae, nunc carceratus in carceribus dicti Sancti Officij, ac inquisitus ex
77v // causis de quibus in actis, eductus e dictis carceribus, et in aulam dic tae congregationis coram supradictis Ill.miset R.misDominis Cardinali bus generalibus Inquisitoribus presentatus, et ab illis visitatus, et inter rogatus, ac auditus fuit super eius necessitatibus, Deinde illo amoto ab aula Cong(regatio)nis Ill.ml et R.ml domini Card.lesgenerales Inquisitores praedicti facto verbo de meritis eius processus decreverunt, et ordina  verunt, quod dictus Ioannes Baptista examinetur, postea praefigatur illi terminus competens ad faciendum eius defensiones.
Et insuper mandaverunt quod Custos dictorum Carcerum, loco vi ni, quod d(ic)tus Ioannes Baptista non bibit, suppleat in alijs cibis.
Octavius filius q(uondam) Camilli longhi de Barletta Tranensis dioecesis carceratus in carceribus dicti sancti Officij, ac inquisitus ex causis de quibus in actis, eductus e dictis carceribus et in Aulam dic tae Congregationis coram supradictis Ill.mISet R.misDominis Card.bus generalibus Inquisitoribus presentatus, et ab illis visitatus, et interro gatus, ac auditus fuit super eius necessitatibus.
65Leonardo Clario, father of Giambattista (seesupra).
~ 992 ~
(Rome, 19 April 1595)
Congregatio Officij Sanctae Romanae et Univer(sa)lis Inquisitionis habita in Palatio Ill.mi et R.mi Domini Cardinalis S. Severinae in Monte Citorio, coram Ill.mlset R.mlsDominis Card.busgeneralibus Inquisitori bus, In qua interfuerunt omnes infrascripti videlicet
Die XIX. mensis Aprilis feria IIII. MDXCV 
IU muSet R musj) Iuljus Antonius Sanctorius Car.llsS. Sev(eri)nae IU muset r  musq   petrus Card.llsDeza IU muset r  musq  Dominicus Card.hsPinellus et IU muset Rmus frater Constantius Card.IlsSarnanus (...)
In qua quidem congregatione propositae fuerunt causae infrascrip- tae (...)
fratris Thomae filij Hieronymi Campanellae de Stilo Squillacensis Dioecesis presbiteri professi ordinis fratrum Praedicatorum
Ioannis Baptistae filij Leonardi Clarij laicijade Utino, et Octavij filij q. Camilli longi laici de Barletta carceratorum in carceribus dicti sancti Officij, ac inquisitorum de,
et super haeretica pravitate, rebusque alijs etc. lecto processu contra eos, et eorum quemlibet formato, et illo mature atque diligenter con siderato Ill.mi et R.mi Domini Card.lesgenerales Inquisitores praedicti, decreverunt, et ordinaverunt quod repetantur testes repetendi, et praefigatur eisdem reis terminus ad faciendum eorum defensiones, et si nihil superveniat torqueantur omnes respective pro ulteriori verita te, et complicibus, cum protestatione citra preiudicium etc.
a“laicij”: sic, for “laici”, in the interlinear space.
103r 
105r 
— 993 ~
13
(Rome, 7 November 1595)
56iv (...) Die 7.amensis novembris 159568
Liber intit(ulatu)s fratris Thomae Campanellae Calabri de Stylo Ord(in)is Praedicatorum Filosophia3sensibus demonstrata in octo disputationes distincta fuit impressus Neapoli apud D. Horatium Sal-  vianum 1591.69111.ml prohibuerunt dictum librum, et mandaverunt illum reponi in Indice librorum prohibitorum.70
14
(Rome, 21 March 1596)
370r Congregatio Officij Sanctae Romanae et Un(iversa)lis Inq(uisitio)- nis habita in Palatio Ap(ostoli)co apud Sanctum Petrum coram s.mo
a“Filosophia”: sic.
66 The Decree is included in a list entitled “Nota alphabetica librorum omnium a Congre
gatione Romana S. Officij damnatorum ab anno 1550 usque ad annum 1596 per notarium ex  
Decretis S. Officii tradita”; cf. in the same codex, f. 550r. The Decree is not in the series of the 
 Decreta, because of the lacuna regarding the period between 2 May and 28 December 1595.
6' See also ch. The Organization of the Index, doc. VI.15.
68Recall that Campanella abjured on 31 October; see Introduction and doc. 37.
69Campanella 1591.
'° The work was not included in the Clementine Index (1596), which had been printed al- 
ready when this list was transmitted to the Congregation for the Index. See ch. The Organi
zation of the Index, doc. VI.15, note.
Published in Spruit 2001a, pp. 246-47; draft on f. 160r-v.
~ 994 ~
15. TOMMASO CAMPANELLA 
Domino Nostro Domino Clemente, Papa VIII ac Ill.mlset R.misDomi nis Cardinalibus generalibus Inquisitoribus, In qua interfuerunt om nes infrascripti videlicet
Die XXI. mensis Martij feria V. MDXCVI.
111m"Set r musQ Iulius Antonius Sanctorius Car.llsS. Sev(eri)nae IU muset musq   Petrus Cardinalis Deza IU muset j{ mus Dominicus Car.llsPinellus et IU muset R mus£) Franciscus Card.llsToledo (...)
In quaquidem congregatione propositae fuerunt causae et lecta memorialia infrascripta. (...)
Tarvisina Pro Antonio de Brinis de Noventa Piavae, lecto memoriali per eius
fratres Inquisitori Tarvisin(o)72exhibito, et dicto mem(oria)li audito dictum fuit quod si dictus Antonius comparuerit, et se personaliter presentaverit in carceribus sanctae Inquisitionis, quod quoad spec tantia ad sanctum officium non procedetur contra ipsum ad poenam ultimi supplicij.
15
(Rome, 2 April 1596)
Congregatio Officij sanctae Romanae et Univer(sa)lis Inquisitionis habita in Palatio dictae S. Inquisitionis, apud S. Petrum coram Ill.mls et R.misdominis Card.busgene(rali)bus Inquisitoribus, In qua interfue runt omnes infrascripti videlicet
Die secunda mensis Aprilis feria III. MDXCVI.
qua die celebrabatur festum S.° Franc(isci) de Paula IU mu®et r  musp Iulius Ant(onius) Sanctorius Car.llsS. Sev{eri)nae
a The Inquisitor of Treviso was Felice Pranzini; BlOGR.
370v 
379r 
~ 995 ~
PART TWO: TRIALS AND CENSURAE PROHIBITIONS
IU muset r  musq   pej;rus Cardinalis Deza et IU muset r musq   Dominicus Car.llsPinellus (...)
In quaquidem cong(regatio)ne visitati fuerunt omnes et singuli in- frascripti carcerati (...)
38lr Octavius fil(ius) q(uondam) Camilli longhi de Barletta in Appulia Tranen(sis) dioecesis carceratus in carceribus dictae .S. Inquisitionis ac inquisitus ex causis de quibus in actis eductus e dictis carceribus et in aulam cong(regatio)nis coram supradictis Ill.miset R.™sdominis Card.bus generalibus Inquisitoribus presentatus, et ab illis visitatus et auditus fuit super eius necessitatibus atque ordinatum quod detur illi aliquis liber.
16
(Rome, 16 May 1596)
I88r Congregatio Officij .S. Romanae et Universalis Inq(uisitio)nis habi ta in Palatio solitae habitationis Ill.ml et R.mi D. Car.llsMadrutij73in Platea Agone coram Ill.miset R.misDominis Car.busgeneralibus Inquisi toribus In qua interfuerunt omnes infrascripti
Die XVI. mensis Maij feria V. MDXCVI.
IU muset R mus£) Lud(ovi)cus Card.llsMadr(utiu)s IUmuset Rmusq Iul(ius) Ant(onius) Sanctorius Card.llsS. Sev(eri)nae. IU muset r  musq  petrus Card.llsDeza IU muset r  musq  Dominicus Card.IlsPinellus IU muset r musq   paulus Card.llsSfondratus (...)
I89r Octavij q(uondam) Camilli Longhi de Barlettaa
a“Octavij (...) Barletta”: crossed out.
7i Ludovico Madruzzo; BlOGR.
(Rome, 31 May 1596)
Congreg(ati)o Officij S. Romanae et Uni(versa)lis Inq(uisitio)nis ha bita in palatio solitae residendae2Ill.ml et R.mi domini Car.llsMadrutij prope ecc(lesi)am S(anc)te Agnetis inbAgone. In qua interfuerunt omnes infrascripti videlicet.
Die XXXI. mensis Maij feria VI. MDXCVI
Ill.muset R.musD. Ludovicus tituli S. Laur(enti)j in Luc(in)a Card.lls Madrutius
111.muset R.musd. Petrus Card.llsDeza IU muset mus£ Dominicus Car.llsPinellus IU muset j mus J3 paulus Card.llsSfondrat(u)s (...)
pro fratre Thoma Campanella car(cera)to [petente] restitui scripta sua lecto mem(oria)li et dictum fuit quod informet0que scripta sunt.
18
(Rome, 19June 1596)
Cong(regati)o officij S. Romanae et Un(iversa)lis Inq(uisitio)nis habi ta in Palatio solitae residendae Ill.mi et R.mi D. Car.llsMadrutij apud ecc(lesi)am S. Agnetisdin agone coram Ill.miset R.misdd. Card.busgene ralibus Inquisitoribus. In qua interfuerunt omnes infrascripti videlicet
a“solitae residentiae”; in the interlinear space.
b“prope (...) S(anc)te Agnetis”: in the interlinear space above “in Platea”, crossed out. 
cAfter “informet”: “de”, crossed out.
dAfter “apud”: “Plateam”, crossed out; “ecc(lesi)am S. Agnetis”: in the interlinear space.
193r 
194r 
201v 
~ 997 ~
Die 19 mensis Iunij feria 4. 1596
Ill.muset R.musd. Card.llsMadrutius et Ill.musCar.llsS. Sev(eri)nae Ill.muset R.musd. Card.lisDeza Ill.muset R.musD. Car.llsPinellus et III.1’1'1' ac R.musD. Card.llsSfondratus
202r pro fratre Thoma Campanella professo ord. predicatorumacond(uc)to in mon(aste)rio S. Sabinae de urbe petens habilitari
Ill.mi etc concesserunt eidem licentiam ut accedere possit semel ad  visitandum septem urbis ecc(les)ias privilegiatas tantum
19
(Rome, 3 July 1596)
2l2r Congreg(ati)o officij S. Romanae et Un(iversa)lis Inq(uisitio)nis ha bita in Palatio habitationis Ill.mi et R.mi Domini Card.lisMadrutij apud ecc(lesi)am S. Agnetis. coram Ill.mlset R.mlsdd. Car.busgeneralibus In quisitoribus In qua interfuerunt infrascripti
Die III. mensis Iulij fer. 4 1596
IUmus et R mus j C arcj Madrut(iu)s IU muset r  musj (]arc| ^§ Severinae
Ill.muset R.musD. Card.lisDeza IU muset r  musj car(J.IlsPinellus IU muset R musj Carc|^Sfondratus IU muset r musj ( ami]lus Card.llsBurgh(esiu)s74
Ill.muset R.musD. Pompeius Card.llsArigon(iu)s75(...)
74Camillo Borghese;BlOGR.
20
(Rome, 10 October 1596)
Congregatio Officii S. Romanae et Univ(ersa)lis Inq(uisitio)nis ha bita in Palatio solitae residentiae3111.mi et R.mi D Card.llsMadrutij co ram Ill.miset R.misDominis Card.busgeneralibus Inquisitoribus. In qua interfuerunt omnes infrascripti
Die X. mensis Octobris feria V. MDXCVI
IUmuset mus£) Ludovicus Car.llsMadrutius IU muset r mus£) pej-rus Card.llsDeza
IU muset mus Dominicus Card.llsPinellus et IU muset r mus j) Camillus Card.ilsBurghesius (...)
In qua quidem Cong(regatio)ne facta fuit relatio omnium carcerato- rum s(anc)ti officii et status causae unius cuiusque (...)
Octavius Longus
(Rome, 16 December 1596)
Die XVI mensis Decembris feria 2a1596
Cong(regati)o habita in pal(ati)o S. Officij coram 111.mlsIll.misbet
a“residentiae”: correction of “habitationis”.  b « J J J „ l i s J J ] m i s ” . s i c ^
'6Published in Carusi 1927, n° 6.
212v
279v 
312r 
~ 999 ~
R.misMadr(uti)o, S. Severinae Deza Pinellus Asculanus Sfondrato et 
Burghesio (...) 3i4r Nota Carceratorum in abiuratione publica expediendorum (...)
4. Octavius Longus de Barletta, eductus e carceribus, et coram 111.miset R.misdominis Card.bus
presentatus et ab illis visitatus et auditus fuit. (...)
315r Nota Carceratorum expeditorum (...)
3i5v fratris Thomae Hieronymi Campanellae de Stilo Squillacen. dioe cesis presbyteri professi ord(ini)s Fratrum Praedicatorum, detenti in 
monasterio S.teSabinae3de Urbe ad instantiam dictae S. Inq(uisitio)nis 
loco relegationis, vigore sententiae contra eum latae Ill.ml et R.ml Do
mini Card.les gen(era)les Inq(uisitio)res praefati decreveruntbquod 
amoveatur ex prefato monasterio S. Sabinae de Urbe et transferatur   ad Hospitium Conventus S. Mariae supra Minervam et consignetur  
 Vicario et proc(urato)ri gen(era)li dicti ord(ini)s.
22
(Rome, 3 January 1597)
390v Congregatio Officij S. Romanae et Univer(sa)lis Inq(uisitio)nis habi
ta in palatio solitae residentiae Ill.mi et R.mi domini Card.llsMadrutij 
apud ecc(lesi)am S. Agnetis in agone coram 111.mlset R.mlsDominis 
Car.busgeneralibus Inquisitoribus
Ill.muset RmusD Lud(ovi)cus S. Laurentij in Lu(ci)na Car.llsMadr(utiu)s  IU mus et R mus p) I u l iu s)  Ant(onius) Sanctor(iu)s tituli S. Mariae 
Transtyb. Car.llsS. Sev(eri)nae  IU muset r   musq petrus tituli S. Hier(onym)i Illycorum Car.llsDeza
aAfter “Sabinae”: “Campanellae”, crossed out. 
b“decreverunt”: in the margin.
~ 1000 ~
15. TOMMASO CAMPANELLA 
IU muset r mus£) Dominicus tituli S. Chrysogoni Car.llsPinellus IU muset r musfrater Hier(ony)mus Bernerius tituli S. Mariae supra
Minervam Car.lls Asculanus IU muset r musd. Paulus tituli S. Caeciliae Car.lls Sfondratus et IU muset musd Camillus11(...)
Octavij .q. Camilli Longhi de Barletta carcerati in carceribus d(ic)- 39lv  
tae S. Inquisitionis ac inquisiti etc fuerunt lecta memoralia et decretum habitum in anno 1595.77
23
Decree of the Congregation of the Holy Office (Rome, 6 February 1597)
 ACDF, SO, Decreta, 1597, f. 413r-v78
Congregatio Officij Sanctae Romanae et Universalis Inq(uisitio)nis 4i3r habita in Palatio Ap(ostoli)co apud S. Petrum coram S.moD. N. Do mino Clemente Papa VIII. ac Ill.miset R.misDD Card.hbusgeneralibus Inq(uisito)ribus. In qua interfuerunt omnes infrascripti videlicet
Die VI. mensis Februarij feria V. MDXCVII
IU muset r  musd . Ludovicus tituli S. Laur(entij) in Luc(in)a Car.lls Madr(utius)
IU muset musd. Petrus tituli S. Hiero(ny)mi Illyricorum Car.llsDeza IU muset R musd. Dominicus Car.llsPinellus tituli S. Chrisogoni IU muset R musprater Hier(ony)mus Bernerius tituli S. Mariae supra
Minervam Car.llsAsculanus*3 IU muset musd. Camillus tituli S. Eusebij Car.llsBurgh(esiu)s
aThe indication of the title is missing. Obviously, the text refers to Camillo Borghese, 
Card. of Saint Eusebius.
77Possibly, the Decree in doc. 12 is referred to.
78Published in Spruit 2001a, pp. 247-48.
~ 1001 ~
( . . . )
4i3v Paduan. Pro Nicolao fante79subdiacono dioecesis Paduanae lecto me-
m(oria)li pro eius parte exhibito S.musD. N. prae(dic)tus dixit quod compareat coram R.P.D. episcopo seu Inquisitore Paduano.
24
(Rome, 5 March 1597)
423v Congregatio Officij S(anc)tae Romanae et Univ(ersa)lis Inquisitionis habita in Palatio solitae residentiae Ul.mi et R.ml D. Car.llsMadrutij apud ecclesiam S. Agnetis in Agone coram Ill.miset R.misDominis Car.busge neralibus Inquisitoribus. In qua interfuerunt omnes infrascripti
Die V. mensis Martij feria IIII MDXCVII
IUmuset r  musp) Ludovicus Car.hsMadrutius IUmuset r  mus£) Jul<ius) Ant(onius) Sanctorius Car.llsS. Severinae IUmuset R musp>petrus Card.llsDeza IU muset R musp) Dominicus Card.llsPinellus 111muset r musfrater Hier(onymu)s Berner(iu)s Car.llsAsculanus IU muset r  musq  paulus Card.llsSfondratus IU muset r  musp) QimiHus Card.llsBurghesius IU muset Rmus p) Pompeius Card.IlsArigonius. (...)
424v fratris Thomae Campanellae Lecta depositione Scipionis Persenacis81de Stilo Squillacen(sis)
'9See doc. 10, and docs. 28, 29, 33, 34 and 39.
30Published in Carusi 1927, n° 7.
81 “Persenacis”: corrected by Firpo in “Prestinacis”. The Prestinace were a well-known 
family from Stilo; several members were involved in the 1599 conspiracy of Calabria; cf. Fir
po 1998, p. 87.
dioecesis facta in Curia Archiepiscopali Neapolitan.82Ill.mi et R.mi Do mini Card(ina)les generales Inq(uisitor)es prae(dic)ti, mandaverunt dictum Fratrem Thomam reduci ad carceres dictae S(anc)tae Inq(uisi- tio)nis et deinde fiant diligentiae pro verificatione contentorum in dicta depositione contra dictum fratrem Thomam.
25
(Rome, 28 March 1597)
Congregatio officij Sanctae Romanae et Univ(ersa)lis Inquisitionis habita in Palatio dicti S(anc)ti Officij apud sanctum Petrum coram Ill.miset R.misDominis Card.busgeneralibus Inquisitoribus In qua inter fuerunt omnes infrascripti videlicet
Die xxviii. mensis Martij feria V. MDXCVII
IU mu5et R musQ Ludovicus Card.llsMadrutius.
Ill.muset R.musD. Iul(ius) Ant(oniu)s Sanctorius Card.llsS. Severinae IU nmset r  musp Domjnicus Card.llsPinellus IU muset r  musfrater Hieronymus Bernerius Card.,lsAsculanus IU muset r  muspaulus tituli S. Caeciliae Card.llsSfondratus 111muset r mus£) Camillus tituli S. Eusebij Car.llsBurghesius 111muset musq Pompeius tituli S. Balbinae Car.1,sArigonius. (...)
In qua quidem congregatione propositae fuerunt causae infrascrip- tae et visitati fuerunt omnes carcerati infrascripti (...)
frater Thomas filius quondam Hieronymi Campanellae de Stilo Squillacensis dioecesis presbyter ordinis fratrum Praedicatorum sa crae Theologiae Doctor carceratus in carceribus dictae S(anc)tae In quisitionis, ac inquisitus ex causis de quibus in actis eductus e dictis
82 See the letters by Card. Giulio Antonio to Alfonso Gesualdo, Archbishop of Naples, 
 written between 22 February and 14 March, published in Scaramella 2005, pp. 217-21.
437v 
439r 
— 1003 ~
carceribus, et in locum dictae congregationis coram supradictis Ill.miset R.misDominis Card.busgeneralibus Inquisitoribus praesentatus, et ab il lis visitatus, et auditus fuit super universis eius necessitatibus. (...)
440v Octavius filius quondam Camilli Longhi de Barletta Tranensis Dioece sis carceratus in carceribus dicti S(anc)ti Officij, ac inquisitus ex causis de quibus in actis, eductus e dictis carceribus per custodes carcerum, et in aulam congregationis coram supradictis Ill.miset R.mlsDominis Cardi nalibus generalibus Inquisitoribus praesentatus, et ab illis visitatus, et au-
44ir ditus fuit super universis // eius necessitatibus, et per eosdem Ul.moset r  mos ]3ominos Cardinales ordinatum fuit quod provideatur eidem Octa  vio de diploide.
26
(Rome, 17 December 1597)
 ACDF, SO, Decreta, 1597, f. 606r-v83
606r Congregatio Officij S(anc)tae Romanae et Univer(sa)lis Inq{uisitio)nis habita in palatio solitae residentiae Ill.mi et R.mi Domini Cardinalis Madrutij apud ecc(lesi)am Sanctae Agnetis in Agone, coram Ill.mlset r   misD o m jn i s Cardinalibus generalibus Inquisitoribus, In qua inter fuerunt omnes infrascripti
Die XVII Decembris feria IIII MDXC[VII]
IU imaset r  musD Ludovicus Card.IlsMadrutius IU muset r  musq   Iul(ius) Ant(onius) Sanctorius Card.llsS. Severinae IUmuSet r  musj) petrUs Card.llsDeza IUmus R musq  Dominicus Card.llsPinellus IU muset r  musfrater Hier(ony)mus Bernerius Card.hsAsculanus
83 Published in Carusi 1927, n° 8. Draft of the same document in Decreta, 1597-1598, 
f. 78r, with some omissions: “et diligenter”, “et ordinaverunt”, “dictum fratrem Thomam”, 
“dicto Officij coram (...) S. Officij”. Fair, contemporary copy in ACDF, SO, Decreta 1597- 
1598-1599, p. 203.
15. TOMMASO CAMPANELLA 
IU muset r  musq   pau]us Card.llsSfondratus IU mUSet Rmusq   Camillus Card.llsBurghesius IU muset j(musq   Pompeius Card.llsArigonius (...)
In qua quidem cong(regatio)ne propositae fuerunt causae infra(scrip)- tae (...)
fratris Thomae Campanellae filij Hieronymi Campanellae de Stilo Squillacensis Dioecesis presbyteri professi ordinis fratrum Praedicato rum carcerati in carceribus dicti S. Officij, ac inquisiti ex causis de qui bus in actis, lecto processu contra eum formato, et illo mature atque di ligenter considerato Ill.mi et R.mi Domini Card.Iesgen(era)les Inq(uisito)res praedicti decreverunt et ordinaverunt quod dictus frater Thomam libe retur sub cautione iuratoria de se presentando in palatio dicti S. Officij coram Hl.m,set R.misDominis Card.busgeneralibus Inquisitoribus, sive eorum11R.P. // Commisario generali S. Officij toties quoties etc.
Utque eius libri, et scripta prohibeantur, praeter ea quae sunt in processu,84et ut consignetur eius superioribus, qui illum retineant in aliquo Conventu absque periculo, et scandalo. Ac ut prima sententia maneat in suo robore.
27
(Rome, 23 December 1597)
 ACDF, SO, Decreta, 1597-1598, fols. 82r, 84v-85r
Congregatio S. Romanae et Universalis Inquisitionis habita in pala tio S. Officij coramb
aAfter “sive eorum”: “loco” or “vice” is lacking. 
bThe text breaks off.
84 It is not known which books were prohibited. On 7 August 1603, several months after  
the conclusion of the Neapolitan trial (November 1602), Campanellas works were uncondi- 
tionally prohibited by Giovanni Maria Guanzelli, Master of the Sacred Palace; see Bujanda- 
Canone 2002, p. 477.
Die XXIII mensis Decembris feria III MDXCVII
IU muset R musq Ludovicus episcopus Sabinensis Card.llsMadr(utiu)s IU muset r musq Iulius Ant{oniu)s Sanctorius episcopus Praenesti
nus Card.llsS. Severinae IU muset musq Petrus tituli S. Laurentij in Luc{in)a Card.llsDeza IU mu* et musq Dominicus tituli S. Chrisog(on)i Card.llsPinellus IU muset r musfrater Hier(ony)mus Bernerius Card.ksAsculanus IU muset r musj) paulus tituli S. Caeciliae Card.llsSfondrat{u)s 111muset R musCamillus tituli S. Eusebij Card.lisBurghesius IU muset R musq Pompeius tituli S. Balbinae Card.llsArigonius (...)
84v Nota carceratorum expeditorum3(...) 85r 8. Octavius Longus de Barletta carc{era)tus die XI Octobris 1594.
28
(Rome, 29 January 1598)
2i3r Congregatio officij sanctae Romanae et Univ(ersa)lis Inq(uisitio)nis habita in palatio solitae residentiae 111.ml et R.mi Domini Cardinalis Madrutij, apud ecclesiam sanctae Agnetis in Agone, coram Ill.m,set r   misDominis Card.bus gen(era)libus Inquisitoribus. In qua interfue runt omnes infrascripti videlicet
Die XXIX. mensis Ianuarij feria V. MDXCVIII
IU mus£tr  musq  Lud0vicus Card.lisMadrutius
Ill.muset R.musD. Iulius Ant(oniu)s Sanctorius Card.lisS. Sev(eri)nae IU muset r  musq  Petrus Card.ksDeza
“This annotation, attached to the draft of the minutes of the meeting of 23 December  
1597, is missing in the fair copy of the minutes; cf. ACDF, SO, Decreta, 1597, fols. 608v-610v.
85Published in Spruit 2001a, pp. 248-49. Contemporary copy in ACDF, SO, Decreta,
1597-1598-1599, p. 238.
15. TOMMASO CAMPANELLA 
IU muset r  musq  Dominicus Card.llsPinellus IU muset r  musfrater Hier(ony)mus Bernerius Card.llsAsculan(u)s IU muset r  mus paulus Card.llsSfondratus IU muset R musp) Camillus Card.llsBurghesius et IU muset r  mus£) Pompeius Card.IlsArigonius. (...)
In qua quidem congregatione fuerunt propo-/ / sitae causae infra- scriptae (...)
Nicolai Fantis subdiaconi Paduanae Dioecesis complicis tentatae effractionis carcerum episcopatus Paduae, ut aufugerent frater Tho- mas Campanella, et Ioannes Baptista Clarius carcerati Sancti Officij, lecto memoriali, pro eius parte exhibito Ill.ml et R.ml Domini Card.les generales Inq(uisito)res prae(dic)ti decreverunt, et ordinaverunt quod dictus Nicolaus veniat ad Urbem, ac se presentet in hoc S(anc)to Of ficio, et remittetur ei poena vitae.3
29
(Rome, 5 March 1598)
Congregatio officij sanctae Romanae et Univer(sa)lis Inquisitionis habita in palatio ap(ostoli)co apud S. Petrum coram S.moD. N. Domi no Clemente Papa VIIJ. ac Ill.miset R.misDominis Car.busgeneralibus Inquisitoribus In qua interfuerunt omnes infrascripti etc.
Die V. mensis Martij feria V. MDXCVIII
IU muset r  musp Ludovicus Card.llsMadr(utiu)s episc. Sab. IU muset r  musp) [Ll|(jUS) Ant(onius) Sanctorius Episcopus Praenest.
Car.llsS. Sev(erinae) IU muset r  musp>pet(ru)s tituli S. Laurentij in Luc(in)a Card.llsDeza IUmuset r  musp) [3om(ini)cus Card.llsPinellus
aDraft in ACDF, SO, Decreta, 1597-1598, fols. 107r and 108v: “fugae Thomae Campanel
lae a carceribus et aliorum quoad vitam fiat ei gratia ideo compareat in hoc S. officio.”
214r 
214v 
235v 
~ 1007 ~
PART TWO: TRIALS AND CENSURAE PROHIBITIONS
IU mUSet r  musprater Hier{onymu)s Bernerius Card.llsAsculanus IU muset r  musq   Camillus Card.llsBurghesius IU muset r  musp) Pompeius Card.llsArigonius (...)
In qua quidem cong{regatio)ne propositae fuerunt causae infra- scriptae (...)
236r Pro Nicolao de Fantis de Montagnana subdiacono bandito [vi] poe nae capitis Paduae de anno 1594 propter carcerum fracturam attenta tam, ut liberaret Thomam Campanellam, et Ioannem Baptistam Cla rium carceratos ex causa S. Officij lecto memoriali pro eius parte por recto ac literis eius fratrum germanorum ad Inq{uisito)rem Paduae86 datis Montagnanae 9. feb. nec non literis Inq(uisito)ris Paduae datis 21. feb. in quibus offert se constituere coram episcopo87et Inq(uisito)re Paduae fateriadelictum, sed petit gratiam vitae S.musD. N. p(raedictu)s remisit ei poenam vitae, ac gratiam fecit poenae ultimi supplicij, quoad ius competens .s. officio, respective eiusdem poenae sibi impo sitae) a curia seculari, ipse sibi provideat, et caveat, et S.tassua commi sit huncbcausam R.P.D. episcopo et R.P. Inq(uisito)ri paduae.
30
(Rome, 1April 1598)
248r Congregatio Officii sanctae Romanae, et Univ(ersa)lis Inquisitionis habita in palatio solitae residentiae Ill.mi et R.mi Domini Card.llsMa-
aAfter “fateri” on the line below: “Paduan. Diocesis / Nicolao Fanti / petenti concedi 
episcopo et Inq(isito)ri paduan. licentiam lectis literis fra[...] et aliorum fratrum lecto memo
riali per eius partem exhibito super gratiam poenae”, crossed out. 
b“hunc”: sic, for “hanc”.
86From 1597 to 1602 the Inquisitor of Padua was Felice Pranzini; see ch. Medicine and 
Natural Philosophy, docs. 10, 15, 16, 25, 29-33, 36, 46, andBlOGR.
87Marco Cornaro; BlOGR
88Published in Carusi 1927, n° 9. Contemporary copy in ACDF, SO, Decreta, 1597-1598-
1599, p. 290.
drutij apud ecc(lesia)m S. Agnetis in Agonetis in Agoneacoram Ill.mis et R.misdominis Card(inali)bus generalibus Inquisitoribus. In qua in terfuerunt omnes infrascripti
Die Prima mensis Aprilis feria IIII. MDXCVIII
IU miis et R mus £) Ludovicus Card.lls Madr(utiu)s episcopus Sa-
b(inensis) 111.muset R.musD. Iul(ius) Ant(onius) Sanctor(iu)s episcopus Praene
stinus) Car.llsS. Sev(eri)nae IU mmet r mus£) petrus Card.llsDeza IU mUSet r musq Dominicus Card.llsPinellus IU muset r musfrater Hier(onymu)s Ber(neriu)s Card.llsAsculanus IU muset r musq Camillus Card.UsBurghesius et IUmuset r mus£) pompeius tituli S. Balbinae Card.lisArig(oniu)s (...)
Frater Thomas Campanella ord(in)is Praedicatorum expeditus in hoc s(anct)o Officio 17 Decembris pr(oxim)e preteriti sciatur in quo conventu sit assignatus de familia et scribatur ord(ina)rio loci, ut eius curam habeat et observet.
31
(Rome, 2 April 1598)
Congregatio Officij sanctae Romanae et Un(iversa)lis Inq(uisitio)nis habita in palatio apostolico apud .S. Petrum coram S.moD. N. Domi no Clemente Papa VIII. ac Ill.miset R.mlsDominis Card.busgeneralibus Inquisitoribus. In qua interfuerunt omnes infrascripti
a“in Agonetis in Agone”: sic.
89Published in Spruit 2001a, pp. 249-50. Contemporary copy in ACDF, SO, Decreta,
1597-1598-1599, p. 296; later copy in ACDF, SO, St. st, L.3.a, f. 1261r.
250r 
252r
— 1009 ~
Die secunda mensis Aprilis feria V. MDXCVIII
IUmuset r  musd   Lud(ovicus) Card. Madrutius, Ul_mus et R mus[3 Iu](ius) Ant(onius) Sanctor(iu)s Card. S. Sev(eri)nae IUmuset r  musq   petrus Card. Deza IUmuset r  musq   Dominicus Card. Pinellus
111.muset R.musfrater Hier(onymu)s Berner(iu)s Card.llsAsculanus IU muset r  musj) Paulus Card. Sfondratus IU muset r  musq   Camillus Card.llsBurghesius IU muset Rmusq   pompeius Card.llsArigonius (...)
In qua quidem cong(regatio)ne prop(osi)tae fuerunt causae infra- (scrip)tae (...)
253r Pro Antonio a q(uondam) Ioannis3Brini de Noventa Tarvisinae  dioecesis qui XVI. mensis Iulij 1597. abiuravit de Vehementi fauto- riam in S. officio In(quisitio)nis Paduae propter attentatam liberatio nem a carceribus Fratris Thomae Campanellae, et Ioannis Baptistae Clarij carceratorum ex causa S(anc)ti officij. relato memoriali eius no mine exhibito S.musD. N. prae(dictu)s fecit eidem Antoniobgratiam de poenis contentis in Bulla fe(licis) re(cordationis) Pij Papae V. quae incipit Si de Protegendis.90
a“a q(uondam) Ioannis”: in the interlinear space. 
b“Antonio”: in the interlinear space.
90 The Bull Si de protegendis, issued on 1April 1569 by Pope Pius V, ordained that who- 
soever offended the Inquisitors or hampered their work, would be deprived of ali posses- 
sions and dignities, and his sons of all heredities or donations: “filii etiam talium infames 
sunt”. See Bullarium, VII, pp. 744-46.
~ 1010 ~
32
Lorenzo Mongio, Bishop of Minervino,91 to Card. Giulio Antonio Santori, in Rome
(Minervino, 15 April 1598)
(autograph)
Ill.moet R.moMons(igno)r mio Padrone Colend(issi)mo
il Padrone di q(uest)a citta il S(igno)r Mario dei Tufo, perche io cer- cai a V. S. 111.ma, quel Padre Dominicano F. Thomaso Campanella detto, quando fui per partirmi da costi, essendo venuto il d(ett)o Padre qui, hora3mi ha pregato, che io di novo lo dimandi al S(igno)r Ant(oni)o Gaitano93per mio Theologho, et io per vivere quieto questi pochi di al- tri, ho scritto gia, et lo pregho mi lo cerchi in mio nome. Ma dall’altra parte pregho V. S. Ul.maper amor di Dio, che resti contenta di provede- re secondo Dio, et secondo lo spirito S(ant)o la inspirara, perche non pretendo altro io, che quanto e secondo Dio, et secondo il volere di q(uest)a S(acr)a Congreg(atio)ne de 111.™S(igno)ri Card.11in torno a cio, et in tutt’il resto, et negandolo, non mi faccino per amor de Dio pigliar’ inimicitia con questo sign(o)re, perche per non haverlilo portato da al- lhora, sempre mi ha traversato, di modo, che mi elegero piu presto ri- tornare in Convento che vivere cosi: perche come gli scrissi il peso e in- supportabile. Ne avederabrispondermi di q(uest)o, ma bastara dire al
a“hora”: in the interlinear space. 
b“avedera”: sic.
93Antonio Caetani (1566-1624), member of the illustrious Roman family, graduated in 
law in 1590; received minor orders in 1593; in 1596, while accompanying his uncle Card. En- 
rico in Poland, he was charged with a mission to the Duke of Bavaria and on his return, in 
1597, with an official visit to the Venetian Republic; nominated “cameriere segreto” by Pope 
Clement VIII; in August 1605, he became Archbishop of Capua; subsequently, he was Nun- 
cio to Rudolph II (1607-1611), and from August 1611 in Madrid; in April 1621, created Car
dinal by Pope Gregory XV, then Member of the Congregations of the Bishops and of the 
Council. See DBI, 16, pp. 120-25; HC, IV, p. 133; Pastor, XII, pp. 519-42, 553 and 584.
67 8r 
PART TWO: TRIALS AND CENSURAE PROHIBITIONS
servitore dei S(igno)r Abbate [Netio], che mi scriva, che si. et tanto mi bastera. acio le l(ette)re non vengino in loro mani. Li bascio le vesti, et li prego vita, et contento. Da Minervino li 15. di April dei 98.
Di V.S. Ill.maet R.ma Obblig(atissi)mo Serv(ito)re
Fra Lorenzo Gal(ati)no Vesc(ov)o di Min(ervi)no
685v Di Minervino Di Mons(igno)r Vescovo De’ 15. di Aprile 1598. Ric(evu)ta a’ VII. di Maggio
13 Maij 1598. Scribatur E(pisco)po Minervini ne accipiat ad eius servitia pro Theologo fratrem Thomam Campanellam.
Essendo stato costretto ad istanza dei Padrone di quella citta, di- mandar per suo Theologo fra Tomaso Campanella; per mezzo dei S(ign)or Ant(oni)o Caetano; ha voluto per quest’altra via significar al ie SS. VV. 111.meche questa dimanda la fa per forza, et per gratificar quel S(igno)re, e starvi in pace; ma dalPaltro canto desiderarebbe che non se gli concedesse.
Di questa risolutione non si cura che se gli risponda, et c.a
33
(Rome, 2 July 1598)
299r Congregatio Officij sanctae Romanae et Univ(ersa)lis Inq(uisitio)- nis habita in palatio Montis Citorij Ill.mi et R.mi D. Card.lls Sanctae
a“di Minervino (...) VII. di Maggio”, “Essendo stato (...) et c.”: annotations in the first 
hand. “13 Maij (...) Campanellam”: annotation in a second hand.
94Published in Carusi 1927, n° 10. Contemporary copy in ACDF, SO, Decreta, 1597-
1598-1599, p. 393.
In qua interfuerunt omnes infrascripti
Die secunda mensis Iulij feria V. MDCVIII
Ill.muset R.musD. Iul(ius) Ant(onius( Sanctorius Card.UsS. Sev(eri)nae episcopus Praenestinus
Ill.muset R.musD. Petrus Card.llsDeza presbyter tituli S. Laur(entij) in Luc(in)a
IU muset r  musq  Dominicus Card.llsPinellus IU muset Rmus £) Paulus tituli S. Caeciliae Card.llsSfondratus (...)
fratris Thomae Campanellae de Stilo ordinis fratrum predicatorum carc(era)ti in car(ceri)bus S. Inquisitionis Paduae3relatis depositioni bus presbyteri Nicolai Fantis de Montagnana factis in Sancto Officio Inq(uisitio)nis Paduae 18., 20. et 27. maij proxime praeteriti, in mate ria cuiusdam nepharijbCantici, Ill.mi et R.mi Domini Card.lesgen(era)les Inq(uisito)res prae(dic)ti decreverunt, et ordinaverunt quod ponatur in processu dicti fratris Thomae Campanellae, si quid contra eum tractu temporis superveniat.
34
(Rome, 8 July 1598)
 ACDF, SO, Decreta, 1598, fols. 302r, 303r95
Congregatio Officij S. Romanae et Univ(ersa)lis Inq(uisitio)nis habi ta in palatio Montis Citorij Ill.mi et R.ml Domini Card.llsSanctae Seve rinae In qua interfuerunt omnes infrascripti
a“carcerati (...) Paduae”: in the margin. 
b“nepharij”: equivalent for “nephandij”.
95Published in Spruit 2001a, pp. 250-51. Contemporary copy in ACDF, SO, Decreta,
1597-1598-1599, p. 394.
Die VIII. mensis Iulij feria IIII. MDXCVIII
IUmiiset r  musD Iul(ius) Ant(onius) Sanctor(iu)s episcopus Praene stinus Card.IlsS. Severinae
IU muset r  musq   petrus tituli S. Laurentij in luc(in)a presbyter Card.llsDeza
IUmuset r  musj) Dominicus tituli S. Chrisog(on)i Car.llsPinellus IU muset r  mus£) paulus tituli S. Caeciliae presbyter Card.lisSfon
dratus (...)
303r Isac hebraei Mantuani Comitis Brandolini, ut creditur Vicentini96 Dominici famuli Ioannis Baptistae Clarij ac Iacobi Casalaschi, vocati il Monferino nominatorum a presbytero Nicolao Fante de Montagnana in atten
ta fractura carcerum episcopatus Paduae pro liberandis fratre Thoma Campanella, ac Ioanne Bap(tis)ta Clario ibidem detentis ex causa S(anc)ti officij 111.mi et R.ml Domini Card.lesgen(era)les Inq{uisito)res prae(dic)ti decreverunt, et ordinaverunt quod scribatur Inq(uisito)ri Mantuae,9' ut se informet de p(raedic)to Isac hebraeo, ac Inq(uisito)ri Paduae ut melius specificare faciat eorundem aetatem, ac alias circun- stantias.
35
(Rome, 26 August 1598)
325v Congregatio officij S(anc)tae Romanae et Univ(ersa)lis Inq(uisitio)- nis habita in palatio solitae residentiae 111.ml et R.mi D. Card.llsMa-
96Domenico Brandolini, natural son of the homonymous Count Brandolino VII, or either  
of one of his legitimate sons; see Moro 1996, pp. 172-73.
9' Domenico Vignuzzi, Inquisitor of Mantua from 1597 to 1600; BlOGR.
98Contemporary copy in ACDF, 50, Decreta, 1597-1598-1599, p. 439.
~ 1014 ~
drutijaapud ecc(lesi)am S. Agnetis in Agone coram Ill.miset R.misDo minis Car.busgeneralibus Inquisito(ribus). In qua interfuerunt omnes infrascripti
Die XXVI. mensis Augusti feria quarta 1598
IU muset r  mus Ludovicus Card.llsMadrutius IU muset r  musq   pet;rus Card.llsDeza IU muset r  musj) Dominicus Card.llsPinellus et IU muset Rmus j) paulus Card.llsSfondratus (...)
Octavi) filij q(uondam) Camilli Longhi de Barletta Tranensis dioece sis cuius causa fuit expedita 30 octobris 1595. et ab(iurav)it pub(li)ce l[5]bmaij 1597. novissime inquisiti ex causis de quibus in actis 111.ml domini decreverunt quodc111.ml et R.mi domini Card.les gen(era)les Inq(uisito)res prae(dic)ti decreverunt quod expedito novo processu IU muset R musci (]ar iispinellus faciat illum retinere in triremibus per
aliquot menses.d
(Rome, 14 October 1598)
Congregatio officij sanctae Romanae et Universalis Inquisitionis habita in palatio 111.mi et R.mi Domini Cardinalis Sanctae Severinae, in
aAfter “Madrutij”: “coram ffl.mB”, crossed out.
bThe second figure of the number has been corrected and is difficult to read: probably  
“5”, correction of a preceding “8”. In ACDF, SO, Decreta, 1597-1598-1599, p. 439: “18”.
cAfter “quod”: “mittatur ad triremes per duos menses [...] experimenti causa ad viden
dum an sit sanae mentis”, crossed out. The scribe did not cancell the preceding “Ill.nl1domi
ni decreverunt quod”, which is thus repeated.
d“in triremibus per aliquot menses”: in the margin.
99Contemporary copy in ACDF, SO, Decreta, 1597-1598-1599, p. 478.
326r 
150r 
— 1015 ~
Monte Citorio, coram Ill.mlset R.misDominis Cardinalibus generalibus Inquisitoribus, In qua interfuerunt omnes infrascripti
Die XIIII. mensis Octobris feria IIII. MDXCVIII
ni_muset R.musD. Iulius Ant(oniu)s Sanctorius episcopus Praenest(inus) Card.1,5S. Sev(eri)nae
IU miis et r  mus petrus tituli S. Laurentij in lucina presbyter Card.lls Deza
( . . . )
15lv In qua quidem congregatione propositae fuerunt causae infrascrip- tae (...)
Octavij filij q(uondam) Camilli Longhi de Barletta in Appulia Tranensis Dioecesis carcerati in car(ceri)bus d(ic)ti S. officij lecto memoriali contra eum exhibito ab Hercule Rota100etiam carcerato Ill.ml et R.mi Domini Card.les generales Inq(uisito)res prae(dic)ti de creverunt, et ordinaverunt, quod dictus Hercules examinetur for- miter.
37
(Stilo, 11 November 1598)
(autograph)
922r 111.moe R.moSig(no)r sempre Colend(issi)mo
Finalm(en)te dopo tre anni di miserie per relegat(io)ne et infirmita- di incurabilj ritorno a supplicar V. S. 111.masi ricordj favorirmi per
100Ercole Rota, from Bologna, was imprisoned on 29 July 1597; visited on 23 December  
1597, 16 March 1598, 16 December 1598, and 5 April 1599; tortured on 27 May 1599 and 
released on bail on 22 December 1599. On 6 July 1600, he obtained permission to return to 
his native town and the authorization to practise as physician, necessary after an abjuration 
“de vehementi”; see Beretta 1998, p. 238.
101Published in Baldini-Spruit 2001a, pp. 184-85.
~ 1016 ~
15. TOMMASO CAMPANELLA 
questo Natale mi sia fatta gratia di questo poco tempo chiaresta ri- spetto a sei anni de’ travagli miej. Se questa ritornara senza effetto, moriro di doglia, se Dio con particolar’aiuto non mi sowerra. almeno diame buona risposta coi presentator di questa, perche troppo fasti dio e rossore ho sostenuto per obedire, al che fare son pronto sin’a morte, seben mi trovo stanco. Dio la conservi a benef(ici)o di Miseri.  Amen.
Da Stilo a di 11 di November 1598.
Di V. S. 111.™e R.ma
Ser(vito)re divotiss(i)mo F. Thomaso Campanella
 Airm m° er  moSig(no)r Car.le
di S(an)ta Severina mio Sig(no)r sempre Colend(issi)mo Rome
Di Stilo Di fra’ Tomaso Campanella
Degli XI. di Nov(emb)re 1598. Ric(evu)ta a’ 3. di Dec(emb)re.
Dimanda gratia dei tempo che gli resta di penitenza etc. 17 decembris 1597 Cum caut(ion)e de se repraesentando si libri et
scripta prohibeantur. Consignetur suis Sup(eriori)bus qui illum reti neant in aliquo loco sine scandalo. P(rim)a sententia maneat in suo robore.
30 octobris 1595 decretum quod abiuret de vehementi, [Conventu] sui ord(in)is Romae [pro] [...] loco carceris, per id tempus suspensis  voce act(iv)a et passiva.b
a“chi”: sic.
b“Di Stilo (...) penitenza etc.”: annotation by the first hand. “17 decembris (...) et passi
 va”: annotation in a second hand.
93 9v 
lOlr
lOlv
90vb
(Rome, 3 February 1599)
 ACDF, SO, Decreta, 1599-1600, fol. 101r-v102
Cong(regati)o Rom. et Univ. Inq(uisitio)nis habita in palatio Montis Citorij Ill.mi et R.ml D. Card.llsS. Sev(erinae). In qua interfuerunt om nes infrascripti.
Die 3. Februari) 1599 feria 4. MDXCIX
111.muset R.musD. Card.llsMadrutius episcopus Sabin(ensis) IU muset R mus£) £ar iis§ Sev(eri)nae epicopus Praenest(inus)
Ill.muset R.musD. Card.lisDeza IU muset r  mus[) (]art]J Pinellus et
Ill.muset R.musD. Car.lisSaxus (...)
Pro Octavio filio q(uondam) Camilli Longhi de Barletta Tranen(sis) diocesis carcerato in hoc S(ancto) Officio, ex quo VII. Maij MDXC-  VII per sententiam et abiurationem de formali apostasia a fide ad haebraicam perfidiam expeditus fuit, nunc detentus in carcere in poenam, facta relatione de eius infirmitate qua detenetur 111.011et R.ml Domini Car.les Inq(uisito)res praefati decreverunt et ordinaverunt quod dictus Octavius habilitetur ad hospitale Sancti Spiritus [...] [...] urbe, et saepius visitetur per capitaneum carceris S(ancti) officij.
39 Decree of the Congregation of the Holy Office
(Rome, 4 March 1599)
Congregatio officij .S. Romanae et Universalis Inq(uisitio)nis habita in palatio ap(ostoli)co apud .S. Pet(ru)m coram S.moD.N. Domino
102 partiaHy published in Frajese 2002, p. 44, note 50. Contemporary copy in ACDF, SO, 
 Decreta, 1597-1598-1599, p. 565.
105Published in Spruit 2001a, pp. 251-52. Draft on f. 90vb; contemporary copy in ACDF, 
SO, Decreta, 1597-1598-1599, pp. 585, 586.
~ 1018 ~
Ul muset r  musDomjnus Ludovicus episcopus Sabinensis Card.Ils
Madrutius 111.muset R.musDominus Iul(ius) Ant(onius) Sanctorius epicopus
Praenestinus Car.llsS. Sev(eri)nae IU muset r  musq   petrus tituli S. Laurentij in luc(in)a presbyter
Card.llsDeza IU muset r  musf) Dominicus tituli .S. Chrisogoni presbyter Card.lls
Pinellus U l m u s et R.musfrater Hier(ony)mus Bernerius tituli S. Mariae supra
Minervam Card.llsAsculanus IU muset r  mus£) LLltius tituli Sanctorum Quirici et Iulitiae presby
ter Car.llsSaxus IU muset r  musq   Camillus tituli .S. Eusebij Presbyter Card.IlsBur-
ghesius IU muset r  musq   pompeius tituli .S. Balbinae presbyter Card.llsAri-
gonius (...)
Pro Nicolao filio q(uondam) Hieronymi Fanti subdiacono'1de Terra MontagnanebPaduanae dioecesis, qui die XII. Aug(usti) 1598 in .s. officio Inq(uisitio)nis Paduae per sententiam contra eum latam ob attentatam fractionem carcerum dictae .s. Inq(uisitio)nis Paduae ad effectum liberandi e dictis carceribus fratrem Thomam Campanellam de stilo ordinis fratrum Praedicatorum, et Ioannem Baptistam Cla rium de Utino carceratos et inquisitos de haeresi in dicta sancta In quisitione, condemnatus fuit ad abiurandum, prout abiuravit, ut  vehementer suspectus de haeresi et declaratus incurrisse in poenas contentas in Bulla seu Const(itutio)ne felicis recordationis Pij Papae  V. quae incipit si de protegendis. Lecto mem(oria)li per eum exhibito super gratia, et remissione dictae poenae incursae et declaratae et dic to memoriali audito, et considerato S.musD. N. Dominus Clemens3
a“subdiacono”: in the interlinear space 
nAfter “Montagnane”: “subdiacono”, crossed out.
89va
— 1019 ~
PART TWO: TRIALS AND CENSURAE PROHIBITIONS
Papa VIII. prae(dic)tus praesenti decreto eidem Nicolao fecit gra tiam, et remissionem de poenis contentis in dicta Bulla seu constitu tione faelicis recordationis Pij Papae .V. quae incipit si de protegen dis, in quas incurrisse declaratus fuit.
40
(Rome, 26 August 1599)
 ACDF, SO, Decreta, 1599-1600, fols. 94rb-94va104
94rb Congregatio sanctae Romanae et Univ(ersa)lisbhabita in palatio Ill.mi et R.ml domini Card.llsS. Severinae in Monte Citorio coram Ill.mls et R.mlsDominis Card.busgeneralibus Inquisitoribus
In qua interfuerunt omnes infrascripti
Die XXVI. mensis Augusti feria V. MDXCIX 1599
IU mUSet r  mus[) Iul ius) Ant(oniu)s Sanctorius episcopus Praenesti
nus Car.lisS. Se[verinae]. IU muset R mus q   petrus tituli S. Laurentij in Luc(in)a presbyter
Card.llsD[eza]. IU muset R musQ Dominicus tituli S. Chrisogoni presbyter Car.llsPi-
nell[us] IU muset r musj) Paulus tituli S. Ceciliae presbyter Car.llsSfondratus IU muset r musj) Lutius tituli SS. Quirici et Iulitae presbyter Car.lls
Sax[us]105 IU muset R mus£) Camillus tituli SS. Ioannis et Pauli presbyter Car.lls
B[urghesius]
b“Uni(versa)lis”: scii. “Inquisitionis”.
104Published in Carusi 1927, n° 11. Contemporary copy in ACDF, SO, Decreta, 1597- 
1598-1599, p. 774.
105Lucio Sasso; BlOGR.
15. TOMMASO CAMPANELLA 
IU muset r  musq   p0mpeius tituli S. Balbinae presbyter Car.llsArig- [onius]
IU muset r mus q Robertus tituli S. Mariae in Via presbyter Car.hs B[ellarminus]106
(...) Thomae Campanellae filij Hieronymi3Campanellae de Stilo Squillacensis dioecesis presbiteri professi ordinis fratrum Praedicato rum lectis litteris episcopi Squillacensis107ad hoc S. Officium scriptis datisbXVI. Iunij proxime praeteriti 111.mi et R.mi domini Card.les gen(era)les Inquisitores praedicti decreverunt,0et ordinaverunt quod rescribatur eidem episcopo, ut illum abstinere faciat a sermocinando, et audiendis confessionibus sacramentalibus cum comminatione poe- ne triremium, si contraveniat: eique mittatur copia sententiae, et abiurationis factae in hoc S. Officio.
41
(Rome, 16 September 1599)
Congregatio Officij Sanctae Romanae et Univ(ersa)lis Inq(uisitio)nis habita in Palatio Ap(ostoli)co montis Quirinalis coram S.moD. N. Do mino Clemente Papa VIII. ac Ill.miset R.misdominis Card.busgeneralibus Inquisitoribus. In qua interfuerunt omnes infrascripti videlicet
Die XVI. mensis Septembris feria V. MDXCIX
IU muset r  musq  Card.llsMadrutius IU muset r  musp Card.llsS. Severinae
Ill.muset R.musD. Card.lisDeza
““Hieronymi”: written in the interlinear space above: “Hier[...]”>crossed out. 
bAfter “datis”: “[....] commendatae prohibeatur ne de [caetero] controveniat sub poena 
triremium”, crossed out.
cAfter “decreverunt”: “mittetur copia sententiae contra eum latae episcopo”, crossed out.
106Roberto Bellarmino; BlOGR.
107Bishop of Squillace was Tommaso Sirleto (t 1601); HC, III, p. 303.
94va
105rb
~ 1021 ~
IU muset Rmus q  Card.llsPinellus
Ul.muset R.musD. Card.IlsSfondratus 111.muset R.musD. Card.llsSaxus IUmuset r  mus£) Card.hsaBurghesius IU muset r  mus£) Card.llsArigonius IU muset r  musq   Card.llsBellarminus (...)
I06rb fratris Thomae .q. Hier(ony)mibCampanellae de Stilo Squillancen- sis dioecesis presbyteri professi ordinis fratrum Praedicatorum lectis litteris fratris Cornelij de Monte109ad hoc S. Officium scriptis datis Catanzari d{ie) 14. Aug{us)ti proxime praeteriti et secunda huiusc S. D. N. praedictus decrevit quod scribatur ProregibusdNeapolis et Calabriae ac Nuntio Ap(ostoli)cocxpro illius carceratione, et captus caute ducatur Neapolim.
42
Giovanni Battista Costanzo,111Archbishop of Cosenza, to the Congregation of the Holy Office, in Rome
(Cosenza, 24 September 1599)
(autograph)
96v (...) aggiongendo che merita castigo piu severo in q(uest)o tempo che mai, quando alcuni frati di Calabria, come V. S. I. havra inteso a
aAfter “Card.1,s”: “Burghesius”, crossed out. 
b“q. Hier(ony)mi”: in the interlinear space.
cAfter “huius”: “Ill.mi et R.1™domini Card<ina)les generales Inq(uisito»res”, crossed out. 
d“Proregibus”: sic.
108Published in Carusi 1927, n° 12. Contemporary copy in ACDF, SO, Decreta, 1597- 
1598-1599, p. 787. 109Cornelio di Nizza or dei Monte (t 1620), Calabrian Friar who instituted the ecclesiasti- 
cal proceedings concerning the heresy and conspiracy charges; see Amabile 1882 and 1887, 
passim. 110Jacopo Aldobrandini (1535-1606) was Nuncio in Naples from 1593 till 1605.
111Giovanni Battista Costanzo; BlOGR.
15. TOMMASO CAMPANELLA 
quest’hora, hanno avuto ardire, ordire e tramare una delle maggiori sceleraggini che sia stata commessa da molti secoli in qua; dico della congiura di frati che’erano in Catanzaro per la ribellione a Turchi; la quale mi scrive il S{igno)r Carlo Spinello112havere gia provata bene: essendo anco seguita la venuta dell’ armata Turchesca a questo effetto con molti soldati, et istrumenti da assaltare fortezze, la q(ual)e haven- do poi visto esser stato scoverto il trattato si e retirata verso la Cefalo- nia a 19 dei presente. Si che ho // quasi indovinato in q(ues)ti nove anni che sono qui che un giorno questi frati Calabresi, harebbono fat- to alcun grande eccesso per la loro scelerata vita; e questo sempre nelle occasioni ho riferito alia sacra Congregazione di Regolari, e