ts de linsufficientia demonstratio

24
Q^ F, F. S, SPEQMEN PHILOSOPHICUM, Qvod, ttrwtf* /mplffimi Ctllegii pbiloßpbici in RegrA ae melj* ts Ad Auram JcadtmiA, De lINSUFFICIENTIA DEMONSTRATIO ISIS EXISTENT!« DEIA PRIORI, Süb PRÄLSIDIO HENRICI HASSEL, Eloqvenc. Prof, Reg. & Ord. h. t. RECT. MAGNIF. failieo estmini ntodeßt fu'nwtittir» eonatur JOHANNES LAIHIANDER Bore* Fenno. Die "XXVII. Oöobr. Anni cididccliv. Loco horisqve confvecis. ABQ& , £xcud, Joh, Jüarope R. A. Typ*

Upload: others

Post on 20-Mar-2022

1 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Q^ F, F. S,SPEQMEN PHILOSOPHICUM,

Qvod,ttrwtf* /mplffimi Ctllegii pbiloßpbici in RegrA ae melj*

ts Ad Auram JcadtmiA,De

lINSUFFICIENTIADEMONSTRATIO

ISIS EXISTENT!«DEIA PRIORI,

Süb PRÄLSIDIO

HENRICI HASSEL,Eloqvenc. Prof, Reg. & Ord.

h. t. RECT. MAGNIF.failieo estmini ntodeßt fu'nwtittir» eonatur

JOHANNES LAIHIANDERBore* Fenno.

Die "XXVII. Oöobr. Anni cididccliv.Loco horisqve confvecis.

ABQ& , £xcud, Joh, Jüarope R. A. Typ*

Srimr Königi. Maj:rKochbetrautem Manne und Obrrften des Äbol«ndl°

fchen Infanterie Regimente,Dem Hocbwsbigebohrne»Utrmr

H-m ERNEST GüST.W IL.L£DllÄn Yß*

<_ Meinem Gnädigen Gönner.Im S' find fchop ein'ge jähr verfioffenJ_L. MEIN GÖNNER,, da von DEINE huldfc

gnad und gute« hzb gvnoflTen.Nun &etf Ich tief in DEINE Ichuld j

Doch hfl'' rrein daivkbahres gewuthwEin opfer fein für DEINE gute;/

Nimm mein Mec-Enas gna_dig anDen erftling arbeitfamer Jugend /

Ich gebe was ich geben kan.Viekkht ift dies auch eine tuge«. ?.

|)itf danckbarkek iß jederzeitDer (chatten, von vvohid.___.gkek.

Gott fegne DEINE graue hare ,DU Edler M.n , DU Martis Sahn !

GOTT j»hre jähre zu die jähre iD r fegen fprichr; Ich Hin dein lohn.

DEIN Wille brennt poch für uns Finnen.GjK laÜ* DIR zUes vvohlgelingent'S

Ew. GnadenDem&brigßerQdfener

JOH. LAiHiANDER,

Genercßsßmo T)ömms

W~~% 114 f""_i nT"" 'ifklrf"\Dn. MAk I iNOcF n ¥R r R 4 NT7~5 l_ Vi __:, it. V. 1\ /i II J ___<"

.Re-gias, qv.ae in Tavaftia jeß, Legion. Eqveftr: Chi*liarcbas iocum tenentinincly-co.acm.aximeftren.uo.

Patrono Benigniffinno*

Qhmaämodam fdvortm , Tüum , Pacrone vommno fingttUrem furmn experti , <ro pr<e-

ferttm tempore , f» domo TUA NobilifTima«o^ verjari Hcftit; ita , |tMr»3 animi pieiatwi ,*p4 $#,# grati cßt pojjumm , declarandi aha nondiUtr oesaßo , opujculum hör: pbibfopbicmn TI-BI facrwn fdci/?7i44 , tpo*/ fd extptat bemvolen*$i4 , not antea ctignatui es , ®mm fittdioGontendimwti qvi pro ftrenni TUA mcolmmtateac flore caliaisfima fanden -vota non erirnm in-termißuri.

CeacfofißimiNominis Tui<>

Cuhtr perpttumJOB, LAI HIANDER.

Vir« ddmtdunt RetfffttfJö statt frtthrijjivio

Dn. Mag. LAÜR. SACKLINIO-Jtcclefiarum fci Wirmo, & Mietois Antiftiri Icngemeritiffimo, & adjacentis diftri&us Praepofitodignifli-mo, Parrono Sc Promotori propenfiffimo, exeptt-tiffimo, qvovis obfervanti« cultu ad ciaeres usqve

devcner*ndo.

firt Spt&ätifimt Mqve Cenßlti/ftm»Dn. iERICO JOHNNI TOLPO,Cotifuli Urbis Aboac, cwram juftitiae sdminiftr*nfhegerenti, Graviflimo ao /Eqviffimo Avunculo & E?

verget» optimo.

F'Ohli. Patronu Et. EvtrgtU. Optimi. Propett'Domum. Bewfitid, St. Sptm. UltmorU. Bette*

Dcv9ta. Mtntt. Et, Manu. Sa(wm % €ße Jubev.Usqvt, j£tat(mt decmi. Ab. Omni. Caidmitate.

am. De, Qyo. Perpttim. In.

N.N.

Cukor ObJOHANNES

Ttrt flurintum Rtvmnit Atqvt Tr£shri(fm*

Dn. NICOLAO TOLFO ,Paftori ac Pracpofito Ecclefiarum, qvas DEO, inCtsmce Sc Harjavalda colliguntur, vigilantiffimo ,

& adcuritiffimo, avunculi loco «tatemcoUndo.

ipeßnuijJtmt Mqtt Confulttjpmt Ffrs

Dn. ESAI^E WECHTER,Urbil Abo», ad Curiam, f Senstori «qviffimo ,

& Digniflimo, Avunculi loco perpctir»fufpiciendo.

fisßmi, Ob. Innumera. Ih, g\4t, Et, PdUrndm-<v»knttrz. Hoc, Levidtnje. Ingtmi. Adonumentum,

Succtdant. Dies. P'efiri. In, 6eram*Et. QumuUH, Qmnigena. Felititdte, Qvo* Habt*Sinn, tJHibi. Gratvlari. Qveitn.V. V.

[tr)ninti(Jimtu.LAIHIANDERr

Vir» flurimtim RtvtrmAo Atq%<t ClAt'ifßm»Dn HENRICO LAIHIANDRO ,Amiftiti Ecclcfi^ Srkylarenfium m&h&mo9

Parcati Exopotifümo«

Quantum Tibi Parens CarifSme , debeam ,hat maxime vetim, expücart tarnen bäud

vdito,' Bis megemißt, eff foßertm bmeßtmm ,

longe fuperat prim. Neqvt emm Btecrefcenti, cum'dtdte meo proßcitndi d&ßderio^ Tuum unqvam■difmt duxilswn , [filtern in qvantum , Brs tüa ,mnnibm mortsimm Bmtliter non ind&hens , per-mißt. Imo Bpim Tuis .aliqvid mcesßt^tib.m de-iraxißt, Kt'efjet, qvod [uppeteret noßrjs. Refpicudt ig.tur DbblS O, A4, ad va\e Patcrnwm Tuumerg4 me Ammusn, gff V-'^ denareri mn poßum9iargitw compenßt .bemficial 6crvet canos Tuos,(fjoüdu m&gls 'jtdgiiqvt dlbicdntes, Brvet imqvam. Te in tranqviilo otio , f*f qvam diutis*

Bme ab omni calamitate £ff mcerore immunemfraßet), Sie eptst, ßc ardentitßmo pedon vovet ,

sPacris OptimaBlius Ohiiitntifßmm

fOH. LAIHIANDER.

Mosfi'cur Sc Cb,T A;i%

PLußettrs ttdnt p4i dan% k fein de U forttune t ne erahnt pM svoir befo'm de ftj

cphiver , & par U ß raeketer de la eonditiondes Bttes, La Giotrs de kim amhns ou ieursStands biens hat tiennent Heß de toht; ntdnt*mein* ils Bßtment babiles , pclü fiavdtts.Likomme raifonanble "du eontrmrt je perfsßionnede jour m jour , £ff. mo-ins qm ft loriunc Imtn fournit (es moiem , plm il eherehe de parn<-nir 4 la perfcßion.

Ceß htm vom mm eher Ami , qvi, par tdfeavante Dißertation qut vom tnette^, an jour ,fdites voir , que malgre toutes les diffizilesqnl je fönt prtfantees pour faire eshomr Bdtre no-ble deßii» , vom vom eßes deqttü la reputs**ton de feavant , gf qtt' enßn vom bravem des*

>

jd ld ttiauraiß Fcrtttnt qnl rem ait perjeeute.Qtte vißoire vom eß toutt glorituß , & iom*

tnt vom acbevt*, et qttt vom avez ß bten com*

tnwee , faurois le plaißr , avdnt qui foit peu , devoir vStre indußrii recompenß pdr It Ldurier'Je vom in ftlkitt du fond du Coeur & juii

Monfieur mos eher Ami

TatH imhmlk ftfYw*fJ. PIPPING

M», D' armei«,

S' >*

Ö* ndo propoiitionem sliqv'im, ex prar«mifTis cenis atqvtf indubiis legitime ra#tiocinando elicimus , ülam dcmonflra*

aius. Ex ipfa ttaqvc hac geneü demonxiratio*nis ftatim patet, nos per ilbm iftiäfgitare , e-jjusttiodi probationis fpcciem , in qva qvis, perlegirima ratiocinia dslucide eftendn: sflerta(ftia defeendere ex prarmifTi* , «praruth Veritätindubia eft, Sic AriftctrSes vocs huic «andernfere tnbuit notionem , dum in Lfo, I. c. 2.'§*I, Annalyt, poft" aKü^t Kiyr* tmAKopram imTnuwinov,Ccrtitude igitur praenuflarum in cauifa eft cersitudinis conilufionuru. Un<k prxmiflx ill«cerrx principia detnonftrand* audiunt. qvs "■"<deo ciara atqvc evidentia tite debent, ut qviad ea aitendit & in illorum contemplatione de*

A tinc«

tinetur, de veritate eorum ambigere neqveat , Duoproinde palmaria funt reqvifita demonftrationis;I;um ut adfint prinapia rera & genuin», qvoddicitur mareriaie, 11,'um ut adfu legioma con-nexio conilufionum cum fuis pricip;is,& for-male nuneup-itur, Criterium autem demon-ftrationis fuffi.ientis eft convi&io, f. qvod ex-torqveat qvafi affenfum, propofitioni demonftraotx pracbendum, reddatqve nos liberos a formidi'ne oppofiti. Ncqve tarnen ideo infufticiens <t*in cenfenda demonßratio, qvod omnium ca-ptui non fucrit aecomodata , vel qvod ornneiper iliam non poffmt convinci, fiqvidem ü de-mum vim ejus pereipiunt, Sc ad veriratis agni*tionem compelluntur , qvi fingularum prasmis*Jarum, ratioanauones in ilia connexas ingre-dienuum, veriraiem perfpiciunt , formam de-monftrationis amnio corvprehcnfam tenent, Scdeniqve praefentem , qvx ipfis obvetfatur, tanqv^m parueuhrem, generali convenientera cflsagnofeunt, Piunbus- hie de variis demonftrauo»n:m cond.ncis mftnutionibus divcrfisqve modisin ilia adhibendis noftrum non eft agcre. **Suffi-

* Cfr. Rttdigtrum de finfa %en tYfal/i Lib. 4, r„ 4. §,

tSuiTiviat, pro rarione inftituci , ea folum indscafle, ex qvibus ejus fuffieicntia ent euccicnda.

§. ll*.C^_ ea, qv_e (enfus. rara interni qvara exter-

k3 ni nobis de re qvaeutiqve reprarfenrant ,fedulo obiervamus , & obfcrvata fi nul, qvo ?i-

-tium evitetur fubreprionis , rite examinamusleeundum regula», qvr vel ex. ipfa ratione in*notuerc, vel uiu & exercitatione inv_*Luere, velcoam arti« ex utroqve enr.t,c benefi-io (unt

©r^icriptac , rei lftius tnafeula arq7e indabia in-

de exfurgit experientia. Qv^cunqve autem v_*

ritstes, vei rcflc&endo fuper iis qvx percipiun-«ur, vei fecernendo accidenta.ia rei üb cilen-«ialifius Sc abftrahendo ab iis qyat plunbus com-muriia iunt, vei etiam detcnnmauon.s variabi-les in l las mutando, ab hac ipla eruuneur,vel euam ad illam redu^untur, prouti in rae-thodo analytica fieri folet , iiiae di.umur apofterton demonftrat«, Definimus itaqve de-monftrationem a pofieriori , per dedudioncmpropof.ttoms cujusdam ab ipfa expenentis,

A 2 $, 111.j , ihcmAßum to tcr efaWfung fcer wrnunft febtt cj,f, 46, Jiq. Chriß\ IFoifllum $n Log. Ltt.M Aisosavi^

§. 111.

Dlffert ab hac dcmoniirario a priori, noo-»qvidcui hoc modo, qvod in eacontesera-

oa ratio humaiia ops Sc miniftcrio fenfüum o*mniao dcftituacur; fme fcnfu qvippe internodemonftratio ne inctliigi qvidem potcft Sc ex-term, eoruanqyc imiratnx tmaginatio picrum-qvc muitum ad ca?2^ conferunt; ied qvod a pri-ori veritatcs invcftigamur qvarum ratio certitfcridmis a fc'nübus ncqve exrernii ncqvc internarepeti potcft.. Idealis hesc evidenria iocu??? obtine?iundimcnn,' & omnis qvx aqvintur cerritudojex chr3 folum Sc dffiin&a dcpendct p^rceprio-ase,, t, qvod perirtde cft ex d^fimtionibus <5eaxiotnatibus« Attfntio igitur ad ipfam vcritatumnatural Sc mutuum, qvo junguncur ncxum,«-tramqve feeic facit pagtsam. Soiet eriam Dc-jronftrario a prior? a nonul'lis di?i, probat, io»effeäus es fua cauffa *.■ fed adoptata a nobis li-fo vocii norione, inaise eilet prarfens propoßtumjJ - ijfcm nemo unqvam ade© erat abfonus, utexiiftntiam Entis ineäuffati ab aliqva cgnßtjanteriori, tanqvam efi.'ftum, vefiet eviäurn ire.

f. W.* V \o% Georg. Waichium in Ua fbilu t>, pmmßr*

4

f. IV.s

EXpofita fic indolc Sc diffsrentia demonftra^tionn tarn a priori qvam a poftertori, in

eo jam verfemur, ut certos utriqvc deflgnenau»limices Sc t>reviter monftremus, qvx vcritatcshujus, qvarqve iliius fint objeäum. Msramur hciccorum diflidta , qvorum alii omni cerifitudininuntium remitiere volunt, qvat ex pereeptionibusfen(ualibuj non eft cnata, exiftimantes rationemad omnem prsrterca eaügare veritatem; alii rur*(um jachtant rationem folarn ad qvamlibet verita-tem indagandam fuffiecre, omnesqvc idco obfcr-vationes heic exfulare; urinifterio fenfuum, qvod ü-

biqve fallax cfle dicunt, peaitus profcripto. Prkoretxa fentcnriam examinabimus in §. fcqvenrijqvod poftcnorcm attinet ftatuimus dari omninoveritates qv.s a pofteriori neutiqvam funt dete*£\x ncqve detegi potucrunt, licet poftmodumybi res ad praxi» devencrit, per experientiä qvcqjhaud raro conftet verum effe, qvod prius de«Hionßratum fuerat, Sic frjftra velles a p^fte-riori deducere genefin veriratum iliarum, qvaslonga admodum fene fibi invicem fubordmjtas

<;*

f. 4Q3 Chriftoph- Andr. Bumerum in Cur;", pbihf»Tom. 1. p. 90. \o, Andr, Sehmidiuia in Log. psßtfart. (0ß, Scft. /,. $. io,(if.

f

6exhibent mathematici. Indicsnt hoc perplu-rimac computationes Algebraic« ut Sc gcomc-tria ie&ionum' conioaruzti , qvas proindeexempli loco nominafle juvabit. Confiat au«tem per tot fecuia omnes, qvotqvot ad verita«»tem thcorematum geometrkorum inteliigcndamanimum appulcruat, ejus qveqvc fuifle convi-äos,- Sc qvantuscunqve in aliis veritaubuscxiftatadiffenfus, nuiius tarnen circa theorema«ta Archimedis, Euclidis, Apoilonii, Theodo«fii, Menclai obfervari potett, & q?od raagiseft , ne qvidcm intcr cos, qvi in aiiis, divcr«fis admodum deieclantur placitis, Pnctereares aäu exiftentes folx non funt (ciemix hu-man« objeäum; fed datur etiam cognitio pos-fibilium demonftrabiiii. Umbram autem procorpore captaret Sc figmenta effutiret, qvi di«ceret fc rei cujus dam poffibiiis tantum Sc non»dum exiftenris experientiam habere.

$. V.

DE rebus autem vere exiftentibus, qvicqviafeientiar poffidet genes humanuni, id ab

experientia utiqvc tanqvam prima featursgine«*promanavit. Singulas juftrandophilofophi« par-

tes

ces hoc probari pofTet. Sic omnem illaracogni.iönem , qvam de metitc nofira, ejus natu-ra , perf<*<ftionibus , operariombus variisqvcoperandi modis , conrintt Piy.ho.ogia vd ra-tionaiis vel empirica, obiervationi deHemus t-

ortsm, qvae ipia in femet converfa, tnrra pro*prium finum peragt animidvrrrir, Qvi9 enimqvaefo expioratas nebis redderet vires imelfcäus,qvas exf.rit, dutn vel ideas fimpliecs format ,vel etiam plures in relatione ad fe invicem cottfiderat Sc deprehenfa inter ilias conveniennaKombinat 5 repugnantes vero feparat , nifi mensper iminiam qvandam fenfionem has ipfas de«»teperrt. Eadetti ratione innotuit modus , qvov ntatem umm ex altera derivare folemus«Ncqve de virtutibus & vitiis vcluntaris aliunueedocemur, I_;nc palam eft , cur cmnis arväphüofrphi, ufut fumma cu«i avidi.are atqveinduftna qva?(iverint ipfirn ?nin.,i < fTcmiam ejus

qve cum corpore organk'o unicni? modum de*tfgi*re aüabonrint 5 tarnen vx priftina fua »m(citiä emergere non v luennt. Nee fpcrsmufillos in potterum uiterius forc deventures» De»u.Lme enim in hifee rebus -___.pcac__.3_i , no#

ftra

7

ftrs ultra iifsm fcicndi cupsdo vcl fishfifbt pror-fys neceffe eft, vel (altem hypothefibus critcontenta. Ad Phyficam jam f. fcientiam mun*di corporei faciamus tranfitum , ex codem il*larn fönte fcaturirc adfercnres, Tanto au*tem brevioribus nobis in hoc negotioeiTe iicebit, qvanto res eft magis perfpicua.Pr*fupponimus itaqve heic , tanqvam veritarem▼ei omnibus mandeftam ideoqve nobis faciic_>conccflam, vel etiamin metsphyflca demonftra*tarn , qvod fcslicct omnia corpora fyftcmatismundini tarn totalia, quam partijlia , minoraSc majora fint finita , nee afc exiftenria, qvac-qve adeo dependeant a cautfa libera ut peffinteffe & non cfle, cfle hoc vel alio qvocunqvemodo fabricara ac difpofita , ut tarnen harmo*fuam ister fe Sc cum toco univerfo non everte*renr, E'mdeai proinde confiderationem fubibuntac res aiiae, qv# a liberc agentibus varie pos*funt profieiiei, Neminem autem tarn ridiculum fore faeile credimus, ut de bu-jufeemodientibus fibi promitteret fcientiam, antcqvamexpersatur nun Sc qvomodo fint, Qyi plu.ra de iis afiirmant qvam per obfervatio-

nem

8

9nem mnotuerrmt, hi Majorem non merentur fidem,qvam de rcgionibus prorfus tncognitis Sc inacecs(is, vcl ctiam incolis pbnenrurn eorumqve qvalt--taribus fermocinaturus. Factum hme eft , utcum Philofophi recentions xvi cxperimentis ma*

gis ütare eceperint, quam antea, fciemia natu*ralis non ab hyp^thefibus fnlum perplurimis fir Ü-berata, fed merementa qvoquc ceperirma-xima. Sie Medicinam alt jus evexit adeura-tior illa cognitio partium carumqvc ftrudurae incorpore humano, quam aperuit Anaromh. A-natomiam gutem ptomovit roizrofeepiorum u(us. Aftronomiam cxtulit ars poliendi vitra, tu-bis per iilam inventis« In triplici regno na-tura, animali fc. mincrali Sc vegetabiii pertinaxin obfervando induftria id cflbcir , ut nunc exiis multa habeamus, qvibus 8c nec, ftirati & de«kitarioni noftrae fübvenire poffimus, S:d utdicenda breviter perftnngamus, ex hifee patefee-re putamus, nos tarn animar, qvam corporum,hoc eft omnium in mundo exiftentium feienti»am ab experientia haufifle. H.rum aatem caufTaprima Deus, cum etiam fit exiftens Sc qvidem ne*ceflario atqj ab aeterno,difpici-. nduro nunc r<ftat,

B cum

num Sc ejus ccgnitio dependeat ab experi*entia.

§. VI.autcm jam ?dftru&umivimuf8\Jf

rerum exiftentium cognitionem non nifi abxxpcrientia hauriendam efte j ha inde evidenseft , notitiam DEI, per fe exiftcntis Sc eorum,qv* exiftunt , omnium au&oris, ab cadaru»vcn fcatungine dcrivari dcberc. Übi enim, qv«unqva» nobis obveniunt contingentia atqvc fi-nita cfle advertimus, qvod exiftat Ens aiiqvodncceffarium Sc infinitum inde colligerc pronumeft. Finita namqvc Sc contingentia , fine prx«hsppofito infinito Sc neceflario nc cogitari qrudem poiTunt. Qyotqrot proinde in mente noftrafentimus facultates Sc operationes, qvot in corpo»rc membra habemus ac motus, qrot deniqre inmagno atqvc ftupendo tonus univerfi theacrares contemplamur , tot cerec adfunt divinitatisteftimenia, Qyid de artificiocifTima mundi ftru»£tura , Sc admiranda osnnium in eo coordina*tione, qvam etiatn in minuriffrmis vel acutifli--mi qviqve mortaiium merito ftupent, erit fen*tienaum $ Qvid de proiixa ilU.fßCCcffionum k<*

ttt

10

11rie , finiumqve tali inter fe fubordioatione, utotnnes ad torius umverfi perfeCtionem confpi-rent? annon horum omnium attenta & fcriajconfideratio , vel invitos compellat ad agno-(cendum DEUM , cjusqvc infinitam porcnnam,lapientiam Sc bonitatem? H<ec vero cognirio ,qvamvis immcdiate expcrimentaiis cfle neqvc3t»ab «xperienna tarnen aliarum reruoi dcducitur.linde fua fponte fluir , eo nos roagis in noritiaCondicons optimi Maximi proficcrc , qvo dili*gentius in fcrutmio & difqvifirionc natura: de-ffud.mu«, qvoqve profuodius in iüam introfpice*re Völ: nus, Tumida autcm eorum ingenii_j ,qvi imhc^iilitaris iux congenita: immcmores,vel ultra vci contra ea infinit« potcntir indicia,qvx in rebus crcatis comparent , mj,utü\ a»cumine faperc difeu-piunr, eo faciiius m trans»

verfum abripiumur, qvo tnagis a genuina ve~ri in his invcftigandi rationc aberr-nt &, Ta-le! omnino funr S.holafti i **, c«..ru«rqvc in-

B 2 ter

* V. hdt de re fluni epud Bernh, Nif-uentyr in Üb,€tfdnntnö§ Der toctfbctr/ mac^t «nt gute Uß §tit*liefen twieitö/ auf? bcm rechten gebroucl fcer htstxadjtmny.n aller twße tiVfrr weit ?■ 4-, r. fy,

** In yrimuMihmmiu Cant&.re^fis CT ibomißke/cremet

ter n.os frÄnores , qvi cxiftc-miam Sc attribu,»ta DEI arqve operationes a priori demonftrareconjti funr, Horum nunc argutationes pro in*ftituti rarione breviter cxamisabimus.

§. VII.

REnatos Cartefies cum fuis aflzxlis * getni-num ab idea DEI» qvam iir>i innatam_j

eile credidir , pro demonftranda ejus exifteatiapetit argumentum, Unum a pofteriori, a prio-ri alterutn. Illud rimari hujus non eft lochHoc autem f. argumentum a priori huc fereredit: Qvidqvid ad ideam rei alieujus pertine-re ciare Sc diftinäs pereipio , id utiqve ad remiftam revera pertinet. Atqve ciare ac diftinäepereipio, ad ideam Entis perfeftifFimi five DEIpertinere exiftentiam. Ergo.

Chri-Ihomtm de Aeft'tKO, uti refirt Henr. Nicol. in Ltb.de Not Dil NaU p. *». 24. f.

* Ctrtef' in ptrt. 1- frintip. philo/. §. $. 13, 17, ( & inijAeäit. fun de pbthftph, primi Mcdtt 3. Aiiüqve jcri*ptit , qpibiu Adverfarii tum faorum tbießtoves diltterefrußra tentAvit, Anten. Le Grand pratipaus (f m&ximtBretium erat ejus defenfsr hat in pArte. Fid. ejus Inßi-tutienes philo/, feeundum princip'iA Cartefii, f, 2% c. 2.(3' 1 §. §■ U2ti2(f, (f Jpologiam CArteßi contr* Fsre-kerim ÜAp. 13. P, Jf^, «"♦ 14* p- 6« <> V* ?- 17S«

II

Chriftianus 3urcm Wolffrus, in hoc argumen-ta id foium defiderat , qvod poiiibüitas Entisperfe&ifßmi a Csrtefio non fuerk demonftrata 5qvem dcfedum fuppiere iriUlrorat in toto fercCap, I. Theol. Nar. pa.rr, 11. übi iliam ex ma-gna qvadam dcfinitionum cotngerie dtducerc co*natur. Somma autem prolixe diclorum h^cceft; Reaiitas eft qvod' aiiqvid ponit. Reaiitasabsoluta ergo crit pofieivum, qvod omnem ex-cludit def.cium f. negationem. Ens autemperfediflimum , cum omnes poftideat rcalitatcsabfolutas, nihil in fe continet, qvod negario-nem involvat. Ergo nee contradidionem , adqvam neceffario rcqviritur negatio. Ergo Eniperfeifhlfimum eft poftibile. Adftrufta fic poßi-bilitate , exiftimat fe certo ad exißentiam qvo*qvc concludere, cadem prorfus rationc ac ipfeCartcfius, nifi in eo diferepantiam qvJtras,qvodhie exiftentiam nomine perfeclionis, illc autemrealitatis infignire voluerit. Adftipulatur Wolfiohac in rc Ifr, Gottiob. Cantzius , id omnitudi«nem virium nuneupando, qvod heie reaiitasabfoluta audit. Cfr. ejus Difcipl, Moral. Theol.Nat. Difc. I, pirt. I. c. I. p, isu §. 40s. &fcq, Ve*

*3

Verum h*e omnia accuratius eonfiJerata refolvuntur in hanc propofitionem . Ens p:rfcäi_fi<01 um ncoflmo exi'hr 3 fi es ftit. Qvod vtroexif. t id ahls ratiofl_t>_w eft demonfirjndumL..Ncqve a pcfiibihtate ad exiflcntiaiö eoacludcrclicet. Expoiiant itdqve demonilrationein iuama priori, qvo«odocunq[ve vclint , fabfternancilii qvotqvot plaeuerit {übtilirat.s raetaphyfi^as,mhd tarnen cffi.iunt , nifl in fubf.Jium voce*tur expenenria« Et qvando per tHam conil.t %Ens perkäiffimum exiliere 3 deinde, an iitpoüibiL' qvaerere fruilraneum eft. Exifientia qvip.pe prxfappfii&ü: poßibilitatem. Inutile pr,*rt_rfa_jjudicamus , hanc m^xmi moment. notitiam m#

veftigare difti iüori via , übi faciiem admodumnob s pucfcwit provida fum,i.i Num.nis benevolentia.

$. VIU,/)« ff/er» remittimnt B, L. sd Petr, Dam. Huetium ineenf pb.hf. €Arteft e. 4. f, fS. f. Petr von M*ßrtchtin gAngrjinA N«t>itt Cartepan, fetl. poß. e. 14, p. i;,g

tttr, toirtt in methodo in^emendi verum, ptrt. f. f. 96. §,7. / Ltydtcker in fdce terit, Lee. f. contrvverf, j. _?. p,89 Joh. Franc. Buddeuro im Ic&rft.flC XiCtt l(V dstljcifltttp/ un& fcem a&tffltouiN'../ tfVifr«4 u»gm, Lib.ß. f. i- $. _?. f. v*

14

15VIII.

ÖVx )«m adduximus de infuffiejcntia metho»di a priori ad cxiftentiam DEI demon-

ftrandam , ea fic accipienda non (um , ac fth_ec noftra eilet fcntentia, qvaadoid agitur ne-gotium , veritatutu a priori nullum onininodari u.ufT*. Res enim ipf_s contrarium ..dftruir.Nam exp?ricntia hie fubmmü.rat propofiuonesminores; fcd majores pr-a.be. veritas a priori.E- g. Singula, qvae nobi. in mundo obvemunfeile finita docet cxperientia. Verttm qvodnuilum finitum peilst Hie a fe, live qvod «*o*

dem recidit eile fimul finitum & infinitum, lda priori conftat« Et fic porro. Tota auiet»demonftratio rette judicatur efle a poftencri ,qvum bafis ejus ac fundamentum fn experie&üa«Neqve id in alns kientiis eft inivetum. Phy-fica dicitur experimentalis , qv_e obfctTanones«Sc experimenta fundamentum agrto.cit : eidemnihilominus ita fubfervit Mathefis abftrafta, qvanaut diäun. eft §. $. conftituunt verkates a prio-ri inventac , ut earum adminiculo carere omni*no ncqvcat. Addo, qvod Phylica hoc modotomparata, fit lons ac featungo Thcognofi*natural.*. §, IX

$. IX.

ÖVamvis aucem cxiftcntiam DEI a priori nonJcmoftrari contendamus ; non tarnen ideo

notitum infitam ncgafTc cenfendi fumus qvinpotius cam foüdiori fuperftruimus fundamento.fänh antem nobU inßtce nomine, il/a de D6O co-*

tnitio , qvam mens noßra ex fai ipßm conjeim*tit) fuoramqve ättributormn & a&ionum conßde-rationc-y adbibitU jttxta in Btbfidwm , qv<s a prioriCunt , 'VtritatibMy deducit, Deprchendit cnim

per experientiam fucceffiväs cogitauoncs, varias-qvc alias limitationcs, qvx finitudmem fuam nimis qvantum evineunt. Übi autem finitam fceffe intelligit, fimui etiam rartonem exiftentixlu« in Ente also, a fe diverfo ac injfinito con-tineri, agnofeere neceflum habet, nifi manifc*ftam ineurrcre velif contradiäioncm. Sc rci fini-ta infinitas tribucre proprietates. §, 6. Paretinde, omnem hanc notitiam infitam citra difeur*fus mentis acqviri non pofle ,* qvamobrem fal*luntur, nec a vitio fubreptionis immunen* fünf,qvi facuitatem immediatc ad illam pervenicadi

fibi vindicatum eunt4

S. D. G.

i6