the ratnagotra vibhaga-mahayanott - prajna quest buddhist texts... · the ratnagotra...
TRANSCRIPT
THE
RATNAGOTRA VIBHAGA-MAHAYANOTT =
ARATANTRA-~ASTRA
COMPARED WITH SANSKRIT AND CHINESE
WITH INTRODUCTION AND NOTES
BY ZUIRYU NAKAMURA
SANKIBO-BUSSHORIN
TOKYO. 1961
1) Ratna-gorta-vibhago maha-yanottara -tantra-~ii8tram. --:)0(:--
2)
I 3) (lb) om namal.:t «;ri-vajra-sattvaya I 4) buddha«; ca dharma<; ca gat;la<; ca dhatur
bodhir gut;lal.:t karma ca bauddham ant yam I kritsnasya «;astrasya «;ariram etat samasato
vajra-padani sapta ~ 1 ~
5
vajr6pamasyadhigamarthasya padam sthanam iti vajra-padam I 10
t atra <;ru ti -cintamaya -jiiana -d u!?prativedhad anabhila pya -svabha val.:t
pratyatma-vedaniyo 'rtho vajravad veditavyal.:t I yany ak!?arat;li tam
artham abbivadanti tat-prapty-anukula-margabhidyotanatas tani
tat prati!?tha-bhutatvat padam ity ucyante I iti du!?prativedharthena
prati!?tharthena ca vajra - padatvam artha - vyaiijanayor anuga= 15
ntavyam I tatra katamo 'rthal.:t katamad vyaiijanam artha
ucyate sapta- prakaro 'dhigamartho yad uta buddhartho dharma=
rthal.:t sarhghartho dhatv - artho bodhy - artho gut;larthal.:t karm=
artha«; ca I ayam ucyate 'rthal.:t I yair ak!?arair e!?a sapta
prakaro 'dhigamartha1.l sucyate praka«;yata idam ucyate vyaii= 20
janam I sa Cal!?a vajra - pada - nirde«;o vistarel)a yatha sutram
anugan tavyaQ. I anidar«;ano hy ananda tathagatal.:t I sa na «;akya«; cak!?u!?a
dra!?tum I anabhiLipyo by ananda dharmal.:t I sa na c;akyal.:t
kart;lena <;rotum I asamskrito hy ananda samghal.:t I sa na <;akyal.:t 25
kayena va cittena va paryupa (2 a) situm I 5) itimani trit;li vajra ..
padani dri<;lhadhyayaya -parivartanusaret;lanugantavyani I
1) T Ii ratna-gotra-vibhago iJ>.t,r « I P J1&K 1;:1: phags pa thogs med kyi mdsad pa bshugs so iJ;.:b ~ 0
2) T li:1t.O)fniimiJ; 2b ~ 0
3) T 1;1 "om······sattvaya " iJ>.t.I <, "~tuO)fblfiiil(~~ L,j:~ " '/J>'.:b ~o 4) C 0) rti 2)o
5) "iti ...... anugantavyani" C I;:I:!J( < 0 T Ii S K~ifci" ~o
-1-
tathagata-vi~ayo hi ~ariputrayam arthas tathagata-gocar~ I sarva-~ravaka-pratyekabuddhair api tavac chariputrayam artho na
~akyal). samyak sva.prajfiaya 1) X X x dra~tum va pratyavek~itum
va I prag eva bala. prithag- janair anyatra tathagate.~raddhagama
anatal). I ~raddhagamanlyo hi ~riputra paramarthal). I parama= 5
rthal). iti ~ariputra sattva-dhator etad adhivacanam I sattva-dhatur
iti ~ariputra tathagata~garbhasyaltad adhivacanam I tathagata_garbha
iti ~ariputra dharma_ kayasyaltad adhivacanam I itidam caturtham
vajra. padam aniinatvapiirl)atva-nird~a 2~ parivartanusarel)anugant =
avyam I 10
anuttara, samyak-sambodhir iti bhagavan nirval)a - dhator etad
adhivacanam I nirval)a - dhatur iti bhagavams tathagata - :lharma
kayasyaItad adhivacanam I itidam pai'icamam vajra_ pad am arya
~rl.mala_siitranusarel)anugantavyam I yo 'yam ~ariputra tathagata. nirdi~to dharma - kayal). so'yam 15
avinirbhaga-dharma \avinirmukta- jfiana.gul)o yad uta gaIiga. nadi
valika_ vyatikrantais tathagata_dharamail). 3) I i (2b) tidam ~a~tham
vajra_ padam aniinatvapiirl)atva-nird~anusarel)anugantavyam I na mafiju~rIs tathagatal). kalpayati na vikalpayati I 4) atha
vasyanabhogenakalpayato'vikalpayata iyam evam-riipa kriya prav= 20
artate I itidam saptamam vajra_ padam tathagata- gUl)a-jfianacintya
vi~ayavatara _ nird~anusarel)anugantavyam I itimani samasat~
sapta. vajra_ padani sakalasyasya ~astrasyodd~a-mukha- samgraha = rthena ~arlram iti veditavyam I
svalak~al)enanugatani cal~am yatha - 25
kramam dharal)i-raja-siitre I nidanatas trIl)i padani vidyac catvari
dhlmaj.jina-dharma-bhedat II 2 II
I) T ~i ~es pa (jiiatum) iJ~~ ~o
2) T ~i parivarta ~?z < 0
3) C ~~~i "*5fIJ~···J3Jf.!ttif(" ~ ~ 0 T?z < 0
4) T ~~~t ran bshin gyis mkhas pa "ElM:Q)~"iJ~A? "C~-'Q.
-3-
e~am ca saptanam vajra-padanam svalak~al)a - nirde~ena yatha
kramam arya - dharal)l~vara - ra ja_ sutra - nidana - parivartanugatani
tril)i padani veditavyani I tata urdhvam ava~i~tani catvari bodh=
isattva - tathagata - dharma _ 1) nirde9a _ bhedad iti I tasmad yad
~~I 5
bhagavan sarva - dharma - samaUibhisambuddhatt supravartita
dharma-cakro 'nanta-~i~ya-gal)a-suvinUa iti I ebhis tribhir mula
padair yatha- kramam trayal)am ratnanam anupurva - samutpada
samudagama-yYavasthanam veditavyaml ava~i~tani catvari padani
tri- ratn6tpatty - anurupa - hetu _ samuda (3 a) gama-nirde~o vedita= 10
vya1:.I I tatra yato '~tamyam bodhisattva-bhumau vartamanatt sarva
dharma-va~ita_ prapto bhavati tasmat sa bodhi-mal)Q.a_ vara _ gatal)
sarva - dharma _ samaHtbhisambuddha ity ucyate I yato navam=
yam bodhisattva - bhumau vartamano 'nuttara - dharma _ bhal)aka =
tva- sampanna1:.I sarva - sattva~aya - suvidhi - joa indriya _ parama- 15
paramita-praptaJ:I sarva-sattva-kle~a-vasall'a'1usamdhi-samudghatana
ku~alo bhavati tasmat so 'bhisambuddha - bodhiJ:I supravartita
dharma - cakra ity ucyate I yato da~amyam bhuma v anuttara
tathagata-dharma_ yauva-rajyabhi~eka_ prapty _ anantaram anabhoga_
buddha - karyapratipra~rabdho bhavati tasmat sa supravartita - 20
dharma-cakro 'nanta_~i~ya-gal)a_suvinUa ity ucyate I tam punar
ananta - ~i~ya - gal)a - suvinUatam tad anantaram anena granthena
dar~ayati I mahata bhik~u-samghena sardham yavad aprameyeQ.a
ca bodhisattva - gaIjena sardham iti 2) I yatha-kramam ~ravaka
bodhau buddha - bodhau ca suvinUatvad evam-gUl)a-samanvagata= 25
ir iti I tata1:.I ~ravaka -bodhisattva - gUl)a-varl)a-nirde~anantaram acintya_
buddha-3amadhi-vri~abhatam pratUya vipula-ratna-vyuha 3)-mal)<;lala-
1) T~:l: nirde~a a-7{ < 0
2) T ~:l: de Ita bu\li yon tan dan Idan pa dag dan shes bya ba ni. "1k
o)~Q~Jf.Jma-Jl .. L '"Cfr1li'attJ: ~" iJ~~oo
3) T~:l: ~khor gyi khyams CmaI].c;laia nlli9a) PiImB l::. ~ ~ •
-5-
',: . • . ~., J.
vyuha _ nirvritti - tathagata _ pari9at - samavartana - vividha - divya
dravya- pu ja-vidhana-stuti-meghabhisarhprava (3 b) r9a1)ato buddha
ratna_ gUl).a_ vibhaga_ vyavasthanarh veditavyam I tad anantaram
udara-dharmasana_vyuha_prabha-dharma_paryaya-nama_gu1)a_parik=
irtanato dharma_r~tna_gu1).a-vibhaga-vyavasthanarh veditavyam I tad 5
anantaram anyonyarh bodhisat tva_ samadhi _ gocara-vi!?aya_ prabhava
samdar~ana-tad-vicitra_gu1).a_ var1).a- nirde~atal:I salngha_ ratna_ gU1)a
vibhaga - vyavasthanam veditavyam I tad anantaram punar api
buddha _ ra~my - abhigekair anuttara - dharma _ raja - jye9tha - putra
parama - vai~aradya _ pratibhan6pakara1)atarh 1) praUtya tathagata- 10
bhuta - gU1).a - paramartha - stuti - nirde~ata~ ca maha- yana_ parama
dharma katha- vastG.panyasanata~ ca tat-pratipattel:I parama - dhar =
mai<;varya-phala- prapti - samdar~anata<; ca yatha - sarhkhyam e9am
eva traya1).am ratnanam"'anuttara - gU1).a - vibhaga - vyavasthanarh
nidana_ parivartavasana-gatam eva dra9tavyam I 15
tatal:I - sutra - nidana - parivartanantararh buddha - dhatul:I !?a9ty
akara - tad - vi~uddhi - gU1).a - parikarma - nirde~ena paridipital:I I vi~odhye 'rthe gU1).avati tad - vi~uddhi - parikarma-yogat Imam
cartha - va~am upadaya da~asu bodhisattva- bhumi9u 2) punar
iata-rupa-parikarma 3)-vi~e96dahara1).am udahritam I asminn eva 20
ca sutre tathaga (4 a) ta- karma.- nirde~anantaram avi~uddha
vaiQ.urya-ma1).i-dri9tantal:I krital:I I tad-yatha kula-putra ku~alo ma1).ikaro ma1).i- ~uddhi-suvidhi-j=
fial:I I sa ma1).i - gotrad aparyavadapitani ma1).i- ratnani grihUva
nk91)ena 4) khar6daken6tk9alya 5) kri91)ena ke~a-kambala-paryava= 25
dapanena paryavadapayati I na ca tavan-matre1).a vlryarh pra~=
1) T ,;1: upakaral].atam 1J). fie bar bsgrub pa (upasamhara).
2) T ~J: punar a-;X < 0
3) T ~J: vi~e~a a-;X < 0
4) khara Ii T rc. Ian tsha (kf?ara) m, :"$0
5) T (;1: kri~.gena a-;X < 0
-7-
rambhayati I tata~ pa~cat tikglenamif?a-rasen6tkf?alya 1) khal).Q.ika
paryavadapanena paryavadapayati I na ca tavan-matrel)a viryam
prac;rambhayati I tata~ sa pa~can maha_bhaif?ajya-rasen6tkf?alya
suk~ma-vastra_paryavadapanena paryavadapayati I paryavadapitam
2) dipagata-kacam abhijata-vai<;luryam ity ucyate I evam eva kula- 5
putra tathagato 'py apari~uddham sattva - dhatum viditvanitya
du~khanatma~ubh6dvega - kathaya samsanlbhiratan sattvan udve=
jayati I arye ca dharma-vinaye 'vatarayati I na ca tavan-matr=
el)a tathagato viryam prac;rambhayati I tata~ pa!;cac chunyani=
mittapral)ihita - kathaya tathagata - netrim avabodhayati I na ca 10
tavan-matrel)a tathagato viryam prac;rambhayati I tata~ pa~cad
avivartya_dharma_cakra_kathaya trLmal)Qala_ pari~uddhi _ kathaya
ca tathagata;'vi~aye tan sattvan avatarayati nana-prakriti-"\) hetuk=
an I avati (4b) rl)ac; ca 4)samanas tathagata - dharmatam adhiga~
myanuttara dak~il)iya ity ucyanta iti I 15
etad eva vi~uddha-gotram tathagata-dhatum abhisamdhay6ktam I yatha patthara - CUl)l)am hi jata - rupam
na dissati I parikammel)a tad dinham evam loke tathagata
iti II
tatra katame te buddha-dhato~ ~a~ty-akara-vi~uddhi-parikarma
gUI).al:I I tad-yatha catur-akaro bodhisattvalamkar~ I a~takaro
bodhisa ttvavabha sa1;l I ~o<Ia~akara bodhisattva -mam - karuI).a I dva-trim~ad-akaram bodhisattva-karma I
20
tan .. nirde~anantaram buddha - bodhil:I ~oQ.a~akara - maha - bodhi.. 25
karUI)a-nirde~ena paridipita I tan-nirde~anantaram buddha-gul)3.
da~a-bala -catur -vai~aradya~tada~a venika-buddha-dharma -nirde~ena
paridipital:I I tan - nirde~anantaram buddha - karma dvatrim~ad-
1) s O)~;Mv:l:Jl:tmH:l:;;r::W3"c~o c -g?""(\, '0 0 T~:l: bal gyi la ba (koca-
va\l) m-J=-o kha~slaka ~:l:*J:t, :g:j)00)~0
2) T ~l dri rna (mala) i7~~ 0 0
3) T v:l: hetukan ~jz < 0
4) T ~'j: samanas ~!X. < 0
"-9-
akara - niruttara - tathagata - karma - nirde~ena paridipitam I evam
imani sapta_ vajra_padani sva ~ lak~a1)a - nirde~ato vistareI).a yatha
siitraIP anugantavyani I kal;! punar ef?am anu~lef?al;! I buddhad dharmo dharmata~ cary a ~ samghal)
samghe garbho jfiana-dhatv_apti-nif?thal) I taj-jffanapti<; cagra-bodhir baladyair dharmair
yukta sarva-sattvartha-kridbhil) II 3 II uktal) ~astra-sambandhal) I 2)
idanim ~lokanam artho vaktavyal) ye sattvas tathagatena
5
vinitas te tathagatam ~araI).am gacchanto dharmata _ nif?yandabhi= 10
prasadena (5 a) dharmam ca samgham ca ~araI).aril gacchanti I atas tat prathamato buddha - ratnam abhikritya ~lokal)
3) yo buddhatvam an-adi-madhya-nidhanam <;ant~l.Ih
vibuddhal) svayam buddhva cabudha-bodhan=
artham abhayam margam dide~a dhruvam I tasmai jfiana-kripasL vajra-vara -dhrig-dul)kh.
aIikuralka - cchide nana - drig _ gahanopagiiQ.ha
vimati-prakara-bhettre namal) II 4 II anena kim dar~ayati I
15
asamskritam anabhogam a-parapratyayoditam I 20
buddhatvam jnana - karuI).ya - ~akty - upetam
dvayarthavat II 5 II anena samasato 'f?thabhir gUI).ail) samgrihitam buddhatvam
udbhavitam I af?tau gU1)al) katame asamskritatvam anabhogatapara=
pratyayabhisambodhir jnanam karuI).a ~aktil) svartha-sampat par= 25
artha-sampad iti I an-adi-madhya -nidhana - prakritatvad asamsk =
ritam I
1) T ~t bstan palJi sgo nas (nirde~amukhena 30t mukhato) "!Ifc7.f;:Q.}
:g:j3r~" c. ~ 9 0
2) C -rtt 2)0
3) C ~t.l;;J,"""f~{A~J:I"lJ c. -to
-11-
~anta-dharma-~ariratvad anabhogam iti
smritam II 6 II pratyatmam adhigamyatvad a-parapratyayBd.
ayam I jffanam evam tridha bodhat karuI)a marga-
de~anat II 7 II ~aktir jffana _ kripabhyam tu dul)kha - kle~a
nibar haI)a t I tribhir adyair l)guI)ail). svarthal) pararthal)
pa~cimais tribhil) II 8 II
5
10
samskrita . viparyayeI)asamskritam veditavyam I tatra samsk =
ritam ucyate yasyotpado 'pi prajffayate sthitir api bhango 'pi
prajffayate I tad abhavad buddhatvam an-adi-madhya-nidhanam
asamskrita-dharma-kaya-prabhavitam dra?tavyam I sarva- prapa=
fica_ vikalpopa~antatvad anabhogam I svayambhu - jffanadhigamy '" 15
atvad a-parapratyayodayam u (5 b) dayo 'trabhisambodho
2) 'bhipretotpadal) ity asamskritad apravritti -lak~anad api tathaga=
tatvad anabhogatal) sarva - sambuddha - krityam a-sarilsara-koter
anuparatam anupacchinnam pravartate I ity evam atyadbhutacintya _ vi~ayam buddhatvam a9rutva 20
paratal) svayam anacaryakeI)a svayambhu - jffanena nirabhilapya
svabhavatam abhisambudhya tad anubodham praty ubudhanam.api
jatyandhanam pare~am anubodhaya tad - anugami-marga_vyupade~a
karaI)ad anuttara-jffana-karUI)fi.llvitatvam veditavyam I margasyab=
hayatvam lokottaratvat I lokottaratvam apunar-avrittita9 ca I yatha- 25
kramam para-dul)kha-kle~a-mula-samudghatam praty anayor eva
tathagata-jffana-karuI)ayol) ~aktir asi-vajra-dri~tantena pari dip ita I tatra dul)kha-miilam samasato ya ka-cid bhave~u nama-rupabhini=
rvrittil). I kle9a-mulam ya ka-cit satkayabhinive9a-purvika dri~tir
vicikitsa ca I tatra nama-rupa-samgrihitam dul)kham abhinirvritti- 30
lak?aI)atvad ailkura- sthaniyam veditavyam I tac-chettritve tath=
1) T l;t gUJ}.aiJ:1 ij:!X < 0
2) T Ii rna yin no (na) O)i!fJE;O) Jv:> -C ~, Q 0 nabhipretotpadaJ:1.
-13 -
agata- jnana - karUl;tayol:I ~aktir asi-drif?!anten6pamita veditavya I drif?!i -vicikitsa - samgrihIto dar~ana _l)marga_ praheyal:I kle~o laukika
jnana _ duravagaho durbhedatvad vana_ gahan6paguc;lha_ prakara
sadri<;al}. I tad-bhettritvat tathagata-jnana-karUl;tayol:I ~aktir vajra-
dri9!anten6pamita veditavya I 5
(6 a) ity ete yathoddi9!al:I 9a! -ta thagata _ gUI).a vistara - vibhaga
nirde~ato 'nayalvanupurvya sarva_buddha-vi9ayavatara-jnanaloka =
lamkara-sutranusare:I)anugantavya:Q. I tatra yad uktam anutpado
'nirodha iti manju~ris tathagato 'rhan samyak-sambuddha ef?a 2) ity
anena tavad asamskrita -lak9aI).as tathagata iti paridipitam I yat 10
punar anantaram vimala - vaic;lurya _ prithivi - ~akra-pratibimb6=
daharaI).am adim kritva yavan navabhir udaharaI).air etam 3) evanu=
tpadanirodha- tathagtartham adhikrityaha evam eva manju~ris
tathagato 'rhan samyak-sari1buddho nenjate na vithapeti na prapa=
ficayati na kalpayati na vikalpayati I akalpo 'vikalpo 'citto 'manasi- 15
karal:I <;itI-bhuto 'nutpado 'nirodho 'drif?!o '<;ruto 'naghrato 'nasvadito 'Sprif?!o 'nimitto 'vijnaptiko 'vijnapanlya ity evam-adir upa<;amaprabheda-4)prade<;a-nirde<;al:I I anena sva-kriyasu sarva-prapancavikalp6pa<;antatvad anabhogas tathagata iti paridlpitam I tata iirdhvam udaharaI).a-nirde<;ad ava<;if?!ena granthena sarva-dharma- 20
tathatabhisambodha - mukhe9v a - parapratyayabhisambodhas 5) tathagatasya paridipita:Q. I yat punar ante 9oc;la<;akaram ta thaga ta - bodhim nirdi.<;yalvam aha ta tra man ju<;ris
6) tathagatasyruvam - riipan sarva - dharman abhisambudhya
sattvanam ca dharma-dhatum vya (6 b) valokya<;uddham avimalam 25
sanganam vikric;lita nama sa ttve9u maha-karuI).a pravartata
iti anena tathagatasy 7) anuttara-jnana - karuI).anvitatvam
1) T~:t marga iJ~tJ:.l. '0
2) iti ~ T ~:t tshig bia dags Cadhivacana) c. -to 3) T ~t anutpadanirodha tathagata iJ~tJ:.l. '0
4) T~:t prade~a iJ~tJ:.l. '0
5) T~:t tathagatasya iJ~tJ:.l. '0
6) T~:t de Ita buq.i ran bshin "~llJH~" c. ~Iv ""C t 'Q. 7) T ~;:.~t anuttara iJ;~l. '0
-15 -
udbhavitam I tatralvam-rUpan sarva-dharman iti 1) yatha-purvam
nirdi~!an abha va - svabha vat abhisambudhyeti yatha - bhutam
avikalpa-buddha - jnanena jnatva I sattvanam iti niyataniyata
mithya-niyata-ra~Lvyavasthitanam I dharma·-dhatum iti sva-dha..
rmata _ prakriti - nirvi~i!?!a - tathagata _ garbham I vyavalokyeti
sarvakaram anavaranet)a buddha - cak!?u!?a dri!?!va I a~uddham
kl~avarat)ena bala-prithag_ jananam avimalam jneyavarat)ena
~ravaka_ pratyekabuddhanam I sailganam tad - ubhayanyatama
vi~i!?!ataya bodhi _ sattvanam I vikrIQita vividha": sam panna -
vinayopaya- mukhe!?u supravi!?!atvat sattve~u 2) maha-karut)a
pravartata iti samataya 3) sarva-sattva-nimittam 4) abhisambuddha
bodhe1:I sva - dharmatadhigama: samprapat)a~ayatvat I yad ita
urdhvam anuttara - inana- karut)a - pravritter asama-dharma-cakra
pravartanabhinirhara _ prayoga9ramsanam iyam anayo1:I parartha-
karat)e 9aktir veditavya tatral!?am eva yatha-kramam !?at)t)am
tathagata- gut)anam adyais tribhir asarilskritadibhir yoga1;1 svartha
sampat I tribhir ava~i~!air jfianadibhi1:I 5) parartha-sampat I api
khalu jnanena parama - nityopa9anti - pada - svabhisambodhi _ sthana-
5
10
15
(7 a) gut)at svartha - sampat paridlpita I karut)a - ~aktibhyam
anuttara-maha - dharma _ cakra-pravritti 6) - sthana-gut)at parartha- 20
sampad iti I 7) ato buddha-ratnad dharm,a-ratna_prabhavaneti tad anantaram
tad adhikritya 9loka1;1 I yo nasan na ca san na capi sad-asan nanyal}.
sato nasato '~akyas tarkayitum nirukty
apagata1;1 pratyatma-vedya1;1 ~iva1;1
1) T t:t go rim ji Ita ba (yatha kramam).
2) T t:tmaha karuna, t.;~tJ:\' '0
3) T t:t sarva t.;~tJ:\' '0
.) T t:t buddha t.;\tJ:\' '0
5) T t:t ban ldan (yoga p.) a-At1:L \, , Q.
6) T t:t sthana t:tj:( < 0
7) C t:t ~ra-~~R~ 2::. -t" 0
-17-
25
tasmai 1) dharma - divakaraya vimala _ jiiaml=
vabhasa _ tvi,?e sarvarambaI)a _ raga _ 2) do,?a
timira-vyaghata-kartre nam~ II 9 II
anenq kim dar~itam I
acintyadvaya_ni,?kalpa-~uddhL vyakti-vipak,?at~ I yo yena ca virago 'sau dharm~ satya - dvi -
lak,?aI)a~ II 10 II
anena samasato ',?!abhir gUI)aiJ.:t samgrihuam dharma _ ratnam
udbhavitam a,?!au gUI)~ katame acintyatvam advayata
5
nirvikalpata ~uddhirabhivyakti-karaI)am pratipak,?ata virago viraga- 10
hetur iti
nirodha-marga-satyabhyam samgrihUa virag ita I gUI)ais tribhis tribhi~ crute veditavye yatha -
kramam 111111
esam eva yatha - kramam ,?aI)I)am gUI)anam tribhir adyair 15
acintyadvaya- nirvikalpata-guI)air nirodha-satya-paridIpanad vir=
aga-samgraho veditavy~ I tribhir ava~i'?tai:tI ~uddhy-abhivyakti
pratipak,?ata-guI)air marga-satya-paridIpanad viraga -hetu -samgraha
iti I ya~ ca virago nirodha-satyam yena ca virago marga-satyena
tad ubhayam abhisamasya vyavadana - satya (7 b) - dvaya -lak,?aI)o 20
viraga-dharma iti paridIpitam I atarkyatvad alapyatvad arya_ jiianad acintyata I ~ivatvad advayakalpau ~uddhy - adi trayam
arkavat II 12 II samasato nirodha-satyasya tribhiJ.:t karaI)air acintyatvam vedi= 25
tavyam I katamais tribhi:tI I asat-sat-sad-asaD_n6bhaya_prakarai~
caturbhir api tarkagocaratvat I sarva-ruta_ravita-gho,?a_vakpatha-
nirukti- samketa - vyavaha rabhilapair anabhilapyatvat aryaI)am
ca pratyatma-vedanlyatvat I tatra _ nirodha satyasya katham advayata nirvikalpata ca 30
1) T ~t dam chos iii rna "~~(7):;t;:m" 0
2) T ~t sdan ba "lIIfi" 0
- 19-
, • "7.
veditavya 1) I yath6ktam bhagavata 2) ~ivo 'yam ~ariputra
dharma _ kayo 'dvaya- dharmavikalpa _dharma tatra dvayam
ucyate karma-kle~a~ ca I vikalpa ucyate karma_kle~a_samudaya
hetur ayoni~o _ manasi -karal). I tat -prakriti -nirodha - prati vedhad
dvaya _ vikalpasamudacara _ yogena yo dul).khasyatyantam anutpada 5
idam ucyate dul).kha - nirodha - sat yam I na khalu kasya - cid
dharmasya vina~ad dul;1kha - nirodha - sat yam paridlpitam I yathoktam anutpadanirodhe man ju~rl~ citta - mano-vi jffanani
na 3) pravartante I yatra. citta-mano-vijnanani na pravartante tatra
na ka~-cit parikalpo yena parikalpenayoni~o-manasi-kuryat sa 10
yoni~o_manasi-kara_pra (8 a) yukto 'vidyam na samutthapayati I yac cavidyasamutthanam tad dvada~anarn bhavanganam
asamutthanam I sajatir iti vistaral). yath6ktam na khalu
bhagavan dharma - vina~o dul).kha - nirodhal;1 dul).kha-nirodha-
namna bhagavann anadi-kaliko 'krito 'jato 'nutpanno 'k~ayal). k~ay = 15
apagatal;1 nit yo dhruval;1 I ~ival). 4) ~a~vatal;1 prakriti-pari~uddhal).
sarva-kle~a-ko~a-vinirmukto 5) ganga 6) -valika-vyativrittair avini=
rbhagair acintyair buddha-dharmail). samanvagatas tathagata-dharma.
kayo de~ital). I ayam eva ca bhagavams tathagata-dharma-kayo
, vinirmukta - kle~a-ko~as tathagata-garbhal). sucyate I iti sarva- 20
vistarel).a yatha - sutram eva dul;1kha - nirodha -satya - vyavasthanam
anugantavyam I asya khalu dul;1kha - nirodha - sam jnitasya tathagata - dharma
kayasya prapti - hetur avikalpa -jnana - dar~ana - bhavana - margas
tri-vidhena sadharmyel).a dinakara-'3adri~al;1 veditavyal;1 I mal).Qala - 25
vi~uddhi - sadharmyel).a sarv6pakle~a -mala - vigatatvat rupabhi =
vyakti - karal).a - sadharmyel).a sarvakara - jffeyavabhasakatvat
1) veditavya ~ veditavye (L ~tl~i}fJi: p. 499 Ttl 2)0
2) T Ij: ~iva 71). hgog pa (nirodha).
3) =;-.:f- A t- (L Ij: pravartantte C if) 0 t 4-O):tio < &t?o 4) T Ij: mi 1).jig pa "/G~ "0
5) T Ij: l:. l:. (L rnam par dbyer med "0-mE t.r ~ " 71). Jv:> "( ~, 00
6) T Ij: gail ga1).i kluil ",tJ!fij" 0
- 21-
tam~ - pratipak~a - sadharmyeI)a ca sarvakara - satya - dar~ana -
vibandha-pratipak~a_bhutatvat I vibandha.Q punar - abhuta-vastu_nimittarambaI)a - manasi-kara
purvika raga - dve~a - moh6tpattir anu~aya - paryutthana _ yogat
anu~ayato hi baHinam (8 b) abhiitam a-tat-svabhavam vastu 5
~ubhakareI)a va nimittam bhavati rag6tpattital:I I pratighakareI)a
va dve~6tpattital:I I avidyakareI)a va moh6tpattital:I I tac ca raga-
dve~a-moha-nimittam a-yatha-bhutam arambaI)am kurvatam ayoni<;o
manasi-kara~ cittam paryadadati I te~am ayoni~o-manasi -kara -
paryavasthita - cetasam raga - dve~a - mohanam anyatama _ kle~a - 10
samudacaro bhavati I te tato nidanam kayena vaca manasa
ragajam api karmabhisamskurvanti dve~ajam api mohajam api
karmabhisamskurvanti karmata<; ca punar- janmanubandha
eva bhavati evam el?am balanam anu~ayavatam nimitta_grahi =
1)am arambaI)a-caritanam ayoni<;o-manasi-kara-samudacarat kle~a_ 15
samuday~ kle~a - samudayat karma - samudayal:I karma
samudaya j janma - samudayo bhavati I sa punar el?a sarvakara
kle~a-karma_ janma-samkle~o bamnam ekasya dhator yatha-bhiitam
ajfi.anad 1) adar~anac ca pravartate I sa ca tatha dra~!avyo yatha parigavel?ayan na tasya kim -cin 20
nimittam arambaI)am va pa~yati I sa yada na nimittam narambaI)am
va pa~ati tada bhiitam pa~yati. I evam ete dharmas tathagaten =
abhisambuddhal:I samataya sarna iti ya evam asata~ ca
nimittarambaI)asyadar~anat sata~ ca yatha- bhuta (9 a) sya par=
amartha -satyasya dar~anat tad -ubhayor anutk~epaprak~epa - samata - 25
jfi.anena sarva-dharma-samatahhisambodhal:I so 'sya sarvakarasya
tattva-dar~ana-vibandhasya pratipak~o veditavyo yasy6dayad itara =
syatyantam asamgatir2)asamavadhanam pravartate I sa khalv e~a
dharma-kaya.prapti-hetur avikalpa-jnana-dar~ana-bhavana-margo
vistareI)a yatha-siitram prajffa-paramitanusareI)anugantavyal:I I 30
1) T ~-;t adar~anac ca iJ~t.r.\' '0
2) T~!. med par rtog par (asad-avadhana).
- 23-
1) ato mahayana - dharma - ratnad avaivartika - bodhisattva - gaI).a -
ratna-prabhavaneti tad-anantaram tad adhikritya e;lokal). I ye samyak_pratividhya sarva_jagato nairatmya-
kotiri:t e;ivam tac-citta-prakriti-prabhasvarataya
klee;asvabhavek!?aI).at I sarvatranugatam anavrita - dhiyal? pae;yanti
sambuddhatam tebhyal? sattva-vie;uddhy _ananta-
vi!?aya - jnanek!?aI).ebhyo namal). II 13 II anena kim dare;itam I
yathavad yavad-adhyatma_jnana-dare;ana
e;uddhital? I dhImatam avivartyanam anuttara -gUI).air
gaI).aQ II 14 II 2) anena samasato 'vaivartika-bodhisattva_gaI).a-ratnasya dvabhyam
5
10
3) akarabhyam yathavad-bhavikataya yavad-bhavikataya ca loka= 15
ttara_jfiana-dare;ana-vie;uddhito 'nuttara-~uI).anvitatvam udbhavitam I yathavat taj -jagac-chanta-dharmatavagamat
sa ca I prakritel? parie;uddhatvat klee;asyadi-
4)k!?ayek!?aI).at 1115 II 20
tatra yathavad-bhavikata kritsna (9b) sya pudgala- dharmak=
hyasya jagato yathavan nairatmya-koter avagamad veditavya I sa
cay am avagamo 'tyantadi-~anta- svabhavataya pudgala- dharmavi=
nae;a-yogena samasato dvabhyam karaI).abhyam utpadyate I prakriti
prabhasvarata -dare;anac ca cittasyadi - k!?aya - nirodha - dare;anac ca 25
tad -upaklee;asya I tatra ya cittasya prakriti - prabhasvarata yae; ca
tad-upaklee;a ity etad dvayam anasrave dhatau kue;alakuc;alayoe;
cittayor eka-caratvad dvitIya - cittanabhisamdhana - yogena parama
dUl?prativedhyam I ata aha I kl?aI).ikam bhagavan kue;alam cittam I
1) c ~t.l~Cf~{~3i:Jlt 2::. 1'"0 2) "anena····· ·udbhavi tam" C ~t jo{ ~, T ~t S ~;:. fRj 1.:.
S) T ~t rgyu (karaI].abhyam) 4) T l;t ik!ilaI}-at ~!X < 0
- 25-
na klec;ail;1 sarilklic;yate I k~aJ).ikam akuc;alam cittam I na samkl
i~tam eva tac cittam klec;ail;1 I na bhagavan klec;as tac cittam
spric;anti I 1) katham atra bhagavann asparc;ana- dharmi cittam
tamal;1-kli~tam bhavati I asti ca bhagavann upaklec;al;1 I 2) asty upa=
kli~tarn. cittam I atha ca punar bhagavan prakriti - paric;uddhasya 5
cittasyopaklec;artho duJ:tprativedhyal} I iti vistareJ).a yathavad-bha=
vikatam arabhya 3) dul;1prativedhartha-nirdec;o yatha-siitram anug=
antavyal} 4)
5) yavad-bhavikata jfieya-paryanta-gataya
dhiya I sarva-sattve~u sarvajfia-dharmatastitva
darc;anat II 16 II
10
15
tatra yavad-bhavikata sarva-jfieya-vastu-paryanta-gataya loko=
ttaraya prajfiaya sarva - sattve~v antac;as tiryag _ yoni - gate~v api
tathagata - garbhastitva _ darc;anad veditavya I tac ca darc;anarn.
bodhisattvasya prathamayam eva bodhisattva - bhiimav utpadyate 20
sarvatragarthena dharma-dhatu-prativedhat I 6) ity evarn. yo 'vabodhas tat pratyatma - jiiana -
darc;anam I tac chuddhir am ale dhatav asailgapratigha
tatal;1 II 17 II
1) T.1 serns non mons pa yan rna lags na ~:mlA L -n .. \ ~ 0
2) T.1 ne bar non mons .:>ar J::1gyur baJ::1i serns rna mchis .l:. ~ ~ 0 Jfj ~~A f$*v~ ~1 sems ne bar non mons pa yan mchis pas c ~ ~ , *ijR~1;gm'~~Ju, ~ijR~:t;gIi[~JUo
3) T.1 rtogs par dka\l baJ::1i bar bstan pa (duJ::1prativedhantaranirde~o) .
4) C (J) ""ftf: 1)~~ 5)6) ?:O)fiIijfl(:t C lr.1k-rl:tiltrrc!:tJ:?"Ct'Qo T l:t S KfI!Ill/<, ~fdJO)
~astra ,r. t Cb IJ 0
-2:1-
25
ity evam anena pra (lOa) kareI}.a yathavad-bhavikataya ca
yavad - bhavikataya ca yo lok6ttara-margavabodhas tad aryaI}.am
pratyatmam an-anya-sadharaI}.am lok6ttars- jnana-darc;anam abhip =
retam I tac ca samasato dvabhyam karaI)abJ:tyam itara-pradeC;ika
jfiana-darc;anam upanidhaya suvic;uddhir ity ucyate I katamabhy= 5
am dvabhyam I asafigatvad apratihatatvac ca I tatra yathavad
bha vikataya sattva-dhatu _ prakriti - vic;uddha - vi~ayatvad asangam
yavad-bhavikatayananta_jneya-vastu-vi~ayatvad apratihatam I jnana-darc;ana-c;uddhya buddha_ jnanad anuttarat I avaivartyad bhavanty arya:tI C;araI)am sarva - 10
dehinam II 18 II itiyam jnana-darc;ana-1) c;uddhir avinivartanlya-bhiimi-samar=
ii<;lhanam bodhisattvanam anuttarayas tathagata - jnana - darc;ana
viC;uddher upani~ad - gatatvad anuttara veditavya tad -anyebhyo
2) va 3) dana-c;lladibhyo bodhisattva-guI}.ebhyo yad yogad aviniva= 15
rtanlya bodhisattva~ c;araI}.a-bhiita bhavanti sarva-sattvanam iti I c;ravaka-sangha-ratnagrahaI}.am bodhisattva-gaI)a-·1) ratnanant=
aram tat piijelnarhatvat 5)
1) T Ii ~uddhi t,! l,.,o
2) T Ii va j);' iiid (eva).
3) T Ii dana j)Uee ~ '0 4) T Ii ratna tee Uo 5) C o)"ftt 1) 2), T Ii S It.IFilC < + •• ~~ <.
- 29-
20
25
5
10
15
na hi jatu paI)Q.ita bodhisattva-c;ravaka-guI)antara-jna mahabodhi- 2()
vipula-pUI)ya- jnana -sambhara pfiryamaI)a -jnana-karuI)a-maI)Q.alam
aprameya -sattva - dhatu - 1) gaI)a..., samtanavabhasa - pratyupasthitam
anuttara - tathagata -pfirI)a - candra - (10 b) gamananukUla - marga ~ •••
pratipannam bodhisattva-nava- candram utsrijya pradec;ika-jnana-
nif?!ha-gatam api tara-rupavat svasanltanavabhasa - pratyupasthitam 25
c;ravakam namasyanti I para -hita -kriyaC;aya _2) vic;uddhelJ. samni=
c;raya-guI)enalva hi prathama-cittotpadiko 'pi boddhisattvo niran
ukroc;am an-anya-pof?i - gaI)yam anasrava - c;ila- samvara-vic;uddhi
ni!;,!ha-gatam arya-c;ravakam abhibhavati I prag eva tad -anyair
daC;a-vac;itadibhir bodhisattva-guI)ailJ. I vakf?yati hi I 3()
1) T ~t gaI.1a-samtana t.r:. Lo
2) T ~t rnarn par rna dag pa~i phyir ro (avi~uddhe~).
- 31-
.-
yal). ~ilam atmartha-karam bibharti dul:I~na
sattve.f?u daya -viyuktal). I atmam -bharil). ~Ila -dhana pra~uddho vi~uddha
~naril na tam ahuT aryam II yaJ). <;ilam I)adaya paropajivyam karoti tejo
'nila-vari-bhuvat i
karuI).yam utI adya param parel?u sa ~navams
tat- pratirupako 'nya i ~i II tatra kenarthena kim adhikritya bhagavata ~araI).a - trayam
5
prajnaptam I 10
~astri-~asana-~il?yarthair adhikritya trL yanikan I kara-trayadhimuktam~ ca prajnaptam ~araI).a
trayam II 19 ~
buddhal). <;araI).am agryatvad dvi-padanam iti <;astri - gUI).od=
bhavanarthena buddha - bhavay6pagatan 3) bodhisattvan pudgalan
buddhe ca parama-kara-kriyadhimuktan adhikritya de~itam pra=
15
20
~~I ~
dharmal). ~araI).am agryatvad viragaI).am iti <;astul). ~asana
gUI).odbhavanarthena svayam pratitya- gambhira - dharmanubodh=
ayopagatan pra (11 a) tyekabuddha-yanikan pudgalan dharme ca
parama - kara - kriyadhimuktan adhikritya de<;itam prajnaptam I
1) T 'i yan dag blans pa byes te (samadaya).
2) C o)"ftl 3). T f> j( < 0
S) T Ii bodhisattvan rc. teg pa (yanikan) iJ~ i1.> 00
- 33-
samghal). e:;aral).am agryatvad gal).anam iti e:;astu~ e:;asane
supratipanna_<;i~ya-gul).6dbhavanarthena parata1). e:;rava-gho~asy"anu =
gamay6pllgatan c:;ravaka yanikan pudgalan samghe ea parama
kara-kriyadhimuktan adhikritya dee:;itam pra jnaptam I ity anena
samasatas tri-vidhenarthena ~at pudgalan adhikritya prabhedac;o
bhagavata samvriti pada-sthanena sattvanam1) anupiirva-nayavatara =
rtham imani trll).i e:;aral).ani dee:;itani prajfiaptani I tyajyatvan mo~a-dharmatvad abhavat sabha=
yatvata~ I dharmo dvidharya-samgha~ ea natyantarll
<;aral).am param II 20 \I
dvi-vidho dharma~ I dec:;ana-dharmo °dhigama-dharmae:; ea I tatra dee:;ana-dharma~ sutradi-dec:;anaya nama-pada-vyafijana-kaya
samgrihlta~ I sa ea margabhisamaya -paryavasanatvat ko16pama
5
10
ity ukta~ I adhigama-dharmo hetu-phala-bhedera dvi-vidha~ I 15
yad uta marga-sat yam nirodha-satyam ea I yen a yad adhigamyata
iti kritva I tatra margal). sarilskrita -lak~al).a - paryapanna~ yat
sarilskrita -lak~al).a-paryapannam tan mri~a mo~a dharmi I yan
mri~2. - mo~a - dharmi tad asatyam I yad asatyam tad anityam I yad anityam tad ae:;aral).am I yae:; ea tena margel).a nirodho 'dhig = 20
ata1). so 'pi e:;ravaka-nayena pradlF6cchedavat klee:;a-dul:tkhabhava
matra prabhavita~ I na cabhaval). c:;aral).am ae:;aral).aril va (11 b)
bhavitum arhati
sarilgha iti traiyanikasya gal).asyaltad adhivacanam I sa ea
nit yam sabhayas tathagata - e:;aral).a - gato nil;1saral).a - paryef?1 c:;aik~~ 25
sakaral).lya~ pratipannakac:; 2)canuttarayam samyak-sambodhav iti I katharil sabhaya~ I yasmad arhatam api k91l).a- punar- bhavanam
aprahll).atvad vasanaya~ satata - samitai... sarv? - samSkare9U tlvra bhaya-samjna pratyupasthita bhavati syad yathapi namotk~iptasike vadhaka-puru~e tasmat te 'pi natyanta-sukha-ni~saral).am adhiga= 30
ta~ I na hi c:;aral).am e:;araI)am parye9ate I yathalvac:;aral).a~ 1) T ~~ tbeg pa la rim gyis (anupiirva ya:ca) ~ t.:, I) 0
2) T~:!:. shugs pa rna yin no (apratipannaka) C: ib 9, iti ;g.!X. < 0 Im:i~ J.Jijf{ffi*~;:.~:t. shugs pa lags so. 2::. t.:,"'? -C ::, v;:.-@'"to
35 -
\.
sattva yena tena hhayena hhltas tatas tato nif).sara1).arh parye?ante
tadvad arhatam apy asti tad bhayarh yatas te hhayad bhUas
tathagatam eva ~ara1).am upagacchanti I ya~ cruvam sabhayatvac
chara1).am upagacchaty ava~yam bhayan nil;:tsaraI).am sa parye~ate I ni~sara1).a- parye!?itvac ca bhaya-nidam -praha1).am adhikritya ~aik~o 5
bhavati sakara1).lya~ I ~aik!?atvat pratipannako bhavaty ahhayam
ar!?abha-sthanam anupraptum yad utanuttaram samyak - sambod=
him I tasmat so 'pi tad-ariga-~ara1).atvan natyantarh c;araI).am I evam ime dye ~ara1).e paryanta-kale ~ara1).a: ity ucyete I
jagac-chara1).am l)ekatra buddhatvam parama= 10
rthikam I muner dharma-carlratvat tan nisthatvad .. .. ga1).asya ca II 21 II
anena tu purvoktena vidhinanutpadanirodha - prabhavitasya
mnner vyavadana-satya-2) dvaya-viraga- dharma-kayatvad dharma- 15
kaya-vi~uddhi-ni (12 a) ~thadhigama-paryavasanatvac ca trai-yani=
kasya ga1).asya paramarthikam evatra1).e '<;ara1).e loke 'paranta-koti
samam ak!?aya-~ara1).am nitya _ ~ara1).am 3) dhruva _ ~ara1).am 4) yad
uta tathagata arhantal;:t samyak - sambuddhal;:t e!?a ca nitya-
.dhruva -~iva - ~a~vatalka - ~araI).a - 5) nirde~o vistare1).arya - ~r1 - mala - 20
sutr jnusare1).anugantavy~ I ratnani durlabhotpadan nirmalatvat prabha
vata~ I lokalamkara -bhutatvad agratvan nirvikaratal;:t II 22 II
samasata~ ~aQ -vidhena-ratna - sadharmye1).altani buddha - dha= 25 rma - samghakhyani tr11).i ratnany ucyante I yad uta durlabhotpada-6 bhava - sadharmye1).a bahubhir api kalpa -parivartair anavaptakuc;ala - mulanam tat samavadhanapratilambhat I vaimalya - sidh =
armye1).a 7) sarvacara - mala - vigatatvat I prabhava - sadharmye1).a
1) T~:t nag gcig c ~ I) 0
2) T~:t dvaya O)~~~ mtshan nid (lak'lana). 3) dhruva ~ T ~~~:t gyuri druri (~a~vata). 4) T~:t skyabs ni gcigs (~araI].am ekam) ~J.m;:t -c\, 'Qo 5) T~:t nirde;o ~j{ < 0 6) T~:t bhava ~j{ < 0
1} T~:t mam pa thams cad (sarvakara).
- 37-
~aQ - abhi jfiady -acintya -prabha va -gUI)a -yogat I lokalamkara -sadh =
armyeI)a sarva- jagad-ac;aya-c;obha-nimittatvat I ratna-prativarI)i =
kagrya-sadharmyeI)a 10k6ttaratvat I stuti - nindady-avikara-sadhar=
myeI)asamskrita - svabhavatvad iti I ratna-traya_nirdeC;anantaram yasmin saty 1) eva laukika-lok6tta= 5
l"a - vic;uddhi-yoni - ratna- tray am utpadyate tad adhikritya c;loka1;t I samaIa tatha13.tha nirmala vim ala buddha-
gUI)a jina-kriya I vif?aya1;t paramartha-darc;inalTI c;ubha- ratna-
traya_sargako yata1;t II 23 II anena kim paridlpitam I
gotram ratna- tray asya sya vif?a (12 b) ya1;t sarva
darc;inam I catur-vidhal;1 sa cacintyac; caturbhil;1 karaI)ail;1
krama t II 24 ~
tatra sam ala tatha13. yo dhatur avinirmukta - klec;a-koc;as ta=
thagata - garbha ity ucyate nirmala tatha13. 2) sa eva buddha-
bhiimav ac;raya-parivritti-Iakf?aI)o yas tathagata-dharma-kaya ity
ucyate vimala - buddha - gUI)a ye tasminn evac;raya-parivritti-
10
15
lakf?aJ).e tathagata - dharma-kaye lok6ttara dac;a - baladayo buddha- 20
dharmal;1 I jina - kriya tef?am eva dac;a-baladlnam buddha -dh=
armaI)am pratisvam anuttaram karma yad 3) anif?!hitam aviratam
apratiprac;rabdham bodhisattva-vyakaraI)a-katham n6pacchinatti I tani punar imani catvari sthanani yatha-samkhyam eva caturbhi:ta
karaI)air acintyatvat 4)sarva-jfia- vif?aya ity ucyant~ I katamaic; ca= 25
turbhil;1
C;uddhy-upaklif?!ata-yogat nil;1samkleC;a-viC;u=
ddhital;1 I
1) T l;t eva 1i::!A < 0
2) T 0) D JtX l;t S K ~-t 0 0 P JtX l;t tathata 1i:: :m~o
3) T l;t rned par rna gyur shin.
4) T l;t sarvajiia 0) tx K ye ~es (jiiana) /J>' ~ 00
- 39-
avinirbhaga-dharmatvad anabhogavikalpatal;111 25 II tatra samaia tathaUi yugapad-eka-kalam 1) vic;uddha ea samk:
lif?ta eety aeintyam etat sthanaril gambhira-dharma _ nayadhimukt:
an am api pratyekabuddhanam agocara-vif?ayatvat I yata aha \ dvav
imau devi dharmau dUf?prativedhy:::.u 1 prakritL paric;uddha-eittam 5
dUf?prativedhyam I tasyalva eittasyopaklif?tata du~prativedhya I anayor devi dharmayol:t c;rota tvari1 va bhaver atha va maha
dharma-samanvagata bodhisattval;1 \ C;ef?a1)am devi 2) sarva-c;ravaka
pratyekabuddhanam tathagata-c;raddha-gamaniya (13 a) v evaltau
dharmav iti I 10·
tatra nirmala tathata purva - malasamkIil?ta pac;cad viC;uddhety
aeintyam etat sthanam yata aha prakriti - prabhasvaram
cittam I tat tathalva jfianam I tata ueyate I eka-kf?a1)a- 3) Iakf:? =
a1)a-samayuktaya prajfiaya samyak-sambodhir abhisambuddheti I tatra vimaia buddha-gu1)al;1 paurvaparye1)alkanta-samkli9tayam 15·
api prithagjana-bhumav avinirbhaga-dharmataya nirvic;if?ta vidyanta
ity aeintyam etat-sthanam 1 yata aha I
na sa kac;-eit sattval;1 sattva-nikaye samvidyate yatra tathagata
jfianaril na sakalam anupravi9tam 1 Hpi tu samjfia-grahatas tathagata
jfianam na prajnayate 1 samjna - graha - vigamat punal). sarva-jfia- 20
jnanam svayari1bhu - jnanam asangatal). prabhavati I tad-yathapi
nama bho jina-putra tri-sahasra-maha-sahasra-Ioka-dhatu-4) pra:
ma1)am maha-5) pustam bhavet 1 tasmin khalu punar maha-puste
tri - sahasra -maha - sahasra -loka-dhatul;1 6) sakala-samapta alikhito
bhavet 1 7) maha-prithivi-prama1)ena maha-prithivi 1 dvi-saha= 25
1) T ~t "vi~uddha······cety" ~ rnam par dag pa gail yin la, kun nas non moils pa gan yin pal}i phyir.
2) T v'l sarva '2:.?z < 0
3) T Ll: lak~aI].a '2:.?z < 0
4) T ~'l pramaI].a OJ »:.~;: dan mnam 7J>. ~ i5 0
5) T ~'l pus tam iJ~ dar yug (pattal}?) 6) T l:t sakala tJ.. "'0 7) T ~'l'::''::'''~ de rta ste, khor yug chen pol}i tshad du ni khor yug
chen po bris 7J>. ~ i5 ,
- 41-
.,
-sra-loka-dhatu-pramal).ena dvi-sahasra-loka-dhatul) I sahasra-loka
dhatu pramal).ena sahasra-loka-dhatul). I catur-dvlpika-pramal).ena
catur - dVlpikal). I maha- samudra - pramal).ena maha - samudral). I jambu - dVlpa _ pramal).ena jambu - dvlpal). purva - videha - dVlpa-
pramal).ena purva - videha - dvlpal). I 1) go (13 b) davarl - dVlpa- 5
pramal).ena godavarl- dvlpal). I uttara-kuru-dvipa- pramal).enottara
kuru- dvlpal). I sumeru- pramal).ena sumeraval). I bhumy - avacara
deva-vimana_pramal).ena bhumy_avacara-deva-vimanani I kama=
vacara - deva - vimana _ pramal).ena kamavacara - deva - vimanani I rupavacara_deva - vimana_ pramal).ena rupavacara-deva -vimanani I 10
tac ca maha- pustam tri-sahasra-maha-sahasra-loka - dhatv - ayama
vistara-prama!,lam bhavet I tat khalu punar maha - pustam ekas =
min paramal).u- rajasi prakf?iptam bhavet I yatha calka_ paramal).u-
ra jasi tan maha_ pustam prakf?iptam bhavet tathanyef?u sarva -para =
mal).u-rajal).su tat-pramal).any eva maha-pustany abhyantara-prav= 15
if?tani bhaveyul). I atha kac; - cid eva puruf?a utpadyate pal).Q.ito
nipul).o vyakto medhavl tatr6pagamikaya mlmamsaya samanvagataJ.:t I 2) divyam casya cak9ul). samanta- paric;uddham prabhasvaram bha =
vet I sa divyena cakf?uf?a vyavalokayati I idam maha - pustam
evam - bhutam ihalva parHte paramal).u - rajasy anutif?thate I na 20
kasya - cid api sattvasyopak~ri - bhutam bhavati tasyalvam
syat I yan nv aham maha-vlrya-bala-:;thamna etat paramal).u_rajo 3)
bhittva etan maha-pustam sarva-jagad upajIvyaril kuryam I sa maha
vlrya-bala-sthama-samjanayitva sukf?mel).a vajrel).a tat paramal).v-rajo
bhittva yathabhiprayam tan maha-pustam sarva-jagad upajIvyam 25
kuryat I yatha cal (14 a) kasmat tathac;ef?ebhyal;l. 4) paramal).ub=
hyas tathaiva kuryat I evam eva bho Jma-putra tathagata-jnanam
..apramal).a jnanam sarva-sa (VIla) ttvopajIvya-jnanam sarva-sattva-
1) T ~t nub kyi ba Ian spyod kyi glin (aparagodani dvipa).
2) T ~tdivya (J) t7Z~c mig tu (cak~u) 7J). ib ~ 0
3) T ~t bhi ttva (J)1Wv-C rdo rjes ( vajreI}a) 7J). ih .Q 0
") T ~t !te~a (J)t7ZV'c mthal} dag (sarva or samasta) 7J; cb .Q 0
- 43-
eitta - sariltane~u saka1am anupravi~!am I sarvaI).i ea tani sattva
eitta-samUinany api tathagata-1) jffana_pramaI).ani I atha ea punal;l
sam jna- graha -vinibaddha ba1a na jananti na pra jananti mlnubha =
vanti na sakf?at - kurvanti tathagata _ jffanam I tatas tathagato
'sangena tathagata_ jnanena sarva-dharma-dhatu-sattva_ bhavanani 5
vyava10kyaearya-samjnI bhavati ! aho bata ime sattva yathavat
tathagata- jffanam na pra jananti I tathagata_ jffamlnupravif?!a<; ea I yan nv aham ef?arn sattvanam aryeI).a margopade<;ena sarva -
sam jffa- krita - bandhamipanayanam kuryam yatha svayam evarya-
2) marga _ baladhanena mahatim 3) samjna _ granthim vinivartya 10
tathagata_ jffanam pratyabhijanlran I tathagata-samatam eanupra ==
pnuynl). I te tathagata-marg6pade<;ena sarva-samjffa - krita-ban ==
dhanani vyapanayanti I 4) apanitef?U ea sarva _ sarIljffa - krita-ban=
dhanef?u tat tathagata-jnanam apramaI).am bhavati sarva_jagad upa=
jIvyam iti I 15
tatra jina-kriya yugapat sarvatra sarva-kalam anabhogemlvikalpato
yatha<;ayef?u yath~Lvainayikef?u :qttvef?v akf?iiI).am anuguI).am pravar=
tata ity aeintyam etat sthanam I yata aha I samk~epa 5) - matra ==
kel).avataraI).artham sattvanam apramaI).am api tathagata - 6) karma
pramaDa (14 b) to nirdif?!am I api tu kula-putra yat tathagatasya 20
bhiitam tathagata-karma tad apramaDam aeintyam avijfieyam sarva
lokena I anlldaharaDam akf?arai~ I dll~sampadam parebhya~ I adhi~thitam sarva - buddha - k~etref?u I samatanugatam sarva
buddhai~ I samatikrantam sarvabhoga-kriyabhya~ I nirvikalpam
aka<;a-samataya I 7) nirnana-karaI).aln dharma-dhatu-kriyaya 25
1) T~:t ye ~es dan \1dra bar tshad med do. 2) T~:t marga iJ~ ye ~es (jiiana). 3) T~:t samjiia iJ~ ye ~s (jiiana). 4) T~:t log pa dag lao 5) T~:t matrakeI)a iJ~ tsam gyt sgo nas (matra mukhena) . 6) T~:t karma iJ>. ye ~es (jiiana).
7) :T =¥- A H~~:t nirnHiikaralprn ~ ~ ~;Q). C~:t "~~~~£7JU~'I:t1*tit" ~ ~.> f), T~:t tha dad du dbyer rned ~ ~·o~;: .t f) 4-c7):tlrl < ax ZV 00
- 45-
iti vistareI).a· yavad vic;uddha - vai<Jurya - maI).i - dril?!antam . kritva
nirdicati ~
tad anena kula - putra paryayeI)alVam veditavyam
acintyam tathagata - karma samatanugatam ca sarvato 'navadyalll
1) ca tri _ ratna - vamC;anupacchettri ca yatracintye tathagata-
karmaI).i pratil?!hitas tathagata akaC;a-svabhavatam ca kayasya na vi= 5-
jahati sarva - buddha _ kl?etrel?u ca 2) darC;anam dadati I anabh=
iIapy~-dharmatam ca vaco na vijahati yatha ruta-vijffaptya ca sat=
tvebhyo dharmam dec;ayati I sarva-cittarambaI).a-vigatac; ca sar=
va-sattva-citta-caritaC;ayamC; ca prajanatiti
bodhyam bodhis tad - arigani bodhaneti
yatha - kramam I hetur ekam padam trII)i pratyayas tad
vic;uddhaye 1\ 26 1\
el?am khalv api caturI).am artha-padanam sarva- jffeya-samgra =
10-
ham upada ya prathamam boddhavya _ padam dra~!avyam tad - 15·
anubodho bodhir iti dvitIyam bodhi-padam I bodher ariga_hhiita
buddha-guI)a iti tritlyam bodhy-ariga-padam I bodhy-arigair eva
bodhanam parel?am iti caturtham 3) bodhana _ padam I itimani
(15 a) catvari padany adhikritya hetu - pratyaya - bhavena ratna-
traya-gotra -vyavasthanam veditavyam I 20'
tatra1l?am caturI)am padanam prathamalll lok6ttara - dharma
bljatvat pratyatma - yoniC;o-manasi -kara -samniC;rayeI).a tad vi<;udd=
him upadaya tri - 4) ratn6tpatti - hetur anugantavya1;t I ity evam
ekam padam het~ katham trlI).i pratyaya1;t I tathagato
'nuttaram samyak - sambodhim abhisambudhya dac;a - baIadibhir 25-
buddha - dharmair dvatrimC;ad - akaram tathagata - karma kurvan
parato (VII b) ghol?a- samniC;rayeI)a tad vic;uddhim upadaya tri-
ratn6tpatti -pratyayo 'nugantavya};t ity evam trlI).i pratyaya1;t
1) T ~'1 dus gsum dan rjes su l}brel pa ~~?""(t'·oo
2) T ~'1 kun tu bstan to (samdar~na).
3) 7" ~ A Hc~:t bodhana ~ ~o lb, 4-O)UQ < gfclV 0 0
4) T ~c utpatti iJ~t.r." '0
- 47-
atal:I param 1) e~am eva caturI).am padanam anupurvam ava~i~tena
granthena vistara-vibhaga-nirdec;o veditavya}:l I 2)
tatra samalam tathatam adhikritya yad uktam sarva-sattvas
tathagata_garbha iti tat kenarthena I 3) buddha- jfianantargamat sattva-rac;es tan -
nairmalyasyadvayatvat prakritya I bauddhe gotre tat- phalasy6pacarad ukta}:l
sarve dehino buddha-garbha}:l II 27 II sambuddha - kaya- spharaI).at tathata vya=
tibhedata}:l I gotratac; ca sada sarve buddha - garbha}:l
~arIriI).al:I II 28 II
5
10
15
samasatas tri - vidhenarthena sada sarva - sattvas tathagata
garbha ity uktam bhagavata I 4) yad uta sarva-sattve~u tathagata ...
dharma - kaya _ parispharaI).arthena tathagata - tathata vyatibhedart:=
hena tathagata-gotra-sarilbhavarthena ca e~am punas trayal)am
artha- padanam uttaratra tathagata - garbha - sutranusareI).a nirde~o 20
bhavi~yati (15 b) purvataram tu yenarthena sarvatravi~e~eI).a
pravacane sarvakaram tad-artha_sucanam bhavati tad apy adhikr =
itya nirdek~yami I uddanam I svabha va-hetvol:t phala-karma-yoga-vri tti~v
avasthasv atha sarva-gatve I sada vikaritva _ gUI).e~v abhede jfieyo 'rtha
samdhi}:l paramartha- dhato}:l II 29 1/
1) C liJ21r~~D*JG&~m1ic."9Qo 2) S, T II: Ii "~:tm"""I±l1:~~~" 7J)t,J.t '0 3) T Ii 28(~ C. i" O)~~fflO) "samasatas···bhagavata" ~ 27 {~c. Atf;t, 27
~'i%itMO) ~astra II: lit,J.V'Io
4) T 'i "yad···bhavi~yati" C. purvataram.··nirdek~yami" ~~tlit"9 0
- 49-
25
samasato dac;a - vidham artham abhisamdhaya parama - tattva
jnana - vis;ayasya tathagata - dhator vyavasthanam anugantavyam I dac;a_vidho 'rthal;1 katamal;1 I tad yatha svabhavartho hetv-ar=
thal;1 phalarthal;1 karmartho yogartho vritty-artho 'vastha_prabhed=
arthal;1 sarvatragartho 'vikarartho 'bhedartha<; ca I tatra svabh= 5
a vartham hetv -artham carabhya <;lokal;! I sada prakrity - asamklis;!a~ <;uddha -ratnam =
barambuvat I dharmadhimukty - adhipra jiia - samadhi-
1) karuI).anvayal;1 II 30 II tatra piirveI).a <;lokardhena kim dar<;ayati
prabhavananyatha-bhava-snigdha-bhava-
svabhavatal;1 I cinta -maI).i -nabho -vari -gUI).a -sadharmyam
esu hi 113111 ya ete trayo 'tra piirvam uddis;!a es;u tris;u yatha - samkhyam
eva sva-laks;aI).am samanya -laks;aI).am carabhya tathagata _ dhato<;
cinta-maI).i-nabho-vari-viC;uddhLguI).a-sadharmyam veditavyam I
10
15
tatra tathagata-dharma-kaye tavac cintitartha - samriddhy _ adi 2)
prabhava - svabhavatam svalaks;aI).am arabhya - cinta -maI).i - ratna- 2()
sadharmyam veditavyam tathatayam ananyatha - bhava - sv:::
abhavatam svalaks;aI).am arabhyaka<;a- sadharmyam veditavyam I tathagata-gotre sattva- karuI).a - snigdha _ svabhavatam sva-laks;aI).am
arabhya (16 a) vari-sadharmyam veditavyam sarVeE;'am catra
sadatyanta -prakrity -anupakliE;'tatam prakriti-pari<;uddhim samanya - 25
1ak!ilaI).am arabhya tad eva cinta - maI).i - nabho -vari-vi<;uddhLguI).a
sadharmyam veditavyam I tatra pareI).a <;lokardhena kim dar<;itam I
3) caturdha varaI).am dharma _ pratigho 'py
atma-dar<;anam I 3()
1) T~:t anvayal). iJ~ byuti ba. 2) C~:t" prabhava···veditavyam" ~j( < 0
3) T~:t caturdhavaraI}-am iJ~t.r.. <, 7 ¥ I1DiJ~ 31D"C I1D~j( <, !la\litJ Q.) ~astra t lRJ~o
- '51-
samsara - du~kha - bhlrutvam sattvartham
nirapekl?ata II 32 U
icchantikanariI tIrthyanam <;ravakal}am
svayalubhuvam 1) I adhimukty - adayo dharmaC; catvara~
<;uddhi-hetav~ 1133 U
samasata ime tri-vidha~ satva~ sattva - ra<;au samvidyante
bhavabhila~il}o vibhavabhilal?il}as tad - ubhayanabhilal?il}a<; ca
5
tatra bhavabhilal?il}o dvi-vidha veditavya~ I mokl?a-marga-prati =
hata<;a aparinirval}a_gotrakab. sattva ye samsaram evecchanti na 10
nirval}am tan - niyati - patitac; ceha - dharmika eva I tad - ekatya
maha-yana-dharma_ vidvil?o yan adhikritya'ltad uktam bhagavata I 2)
nahanl tel?am <;asta na te mama <;ravaka~ I tan aham <;:ariputra 15
tamasas tamo3)':ntaram andhakaran mahandhakara- gaL.L~:.as tamo
bhiiyif?tha iti vadami I tatra vibhavabhilal?il}o dvi-vidha~ anupaya_ patita upaya-
patita<; ca I tatranupaya - patita api tri - vidha~ I ito bahya ba=
hu-nana-prakara<; caraka-parivra jaka- nirgranthi_ putra-prabhritayo 20
'nya-tIrthya~ I iha-dharmika<; ca tat-sabhaga- carita eva <;raddha
api durgrihIta-grahil}a~ I te ca puna~ katame I yad uta pudgala
dril?taya (16 b) <; ca paramarthanadhimukta yan prati bhagavata
<;iinyatanadhimukto nirvi<;i~to bhavati tirthikair ity uktam
~iinyata-dril?taya<; cabhimanika yel?am iha tad-vimokl?a-mukhe 'pi
<;iinyatayam madyamananam <;iinyatalva dril?tir bhavati yan adhik = rityaha I varam khalu ka<;yapa sumeru-matra pudgala-dri~tir na
tv evabhimanikasya <;iinyata-dri~tir iti I tatropaya-patita api dvi
vidha1:I I c;ravaka - yanlyaC; ca samyaktva - niyamam avakrantal).
pratyekabuddha-yanlyaC; ca I 1) T ~:t;:.;:.~;:: sgrib mam bshi iJ~~Q. 2) C O)rtt 2).
3) T~:t antaram ~j( ~ •
- 53-
25
30
tad - ubhayanabhilal?iI).~ punar maha -yana-samprasthital:t
parama-tIkl?I).endriyal:t sattva ye napi samsaram ieehanti yathe=
cehantika nanupaya-patitas tIrthikadivan napy upaya-patital.t
~ravaka-pratyekabuddhavat I api tu samsara-nirvaI).a-1) samata=
pti _ marga-pratipannas te bhavanty apratil?thita-nirvaI).ac;aya 5
nirupakli~ta-samsara-gata-prayoga dric;lha-karuI).adhyac;aya-prat=
il?thita-miila-paric;uddha iti I tatra ye sattva bhavabhilal?iI).a ieehantikas tan-niyati-patita
iha - dharmika 2) evoeyante mithyatva-niyatal:t sattva-raC;ir iti I
ye vibhavabhila9iI).o 'py anupaya-patita ueyante 3)'niyata1.l sattva
rac;ir iti I ye vibhavabhilal?iI).a upaya-patitas tad-ubhayanabhila9=
iI).ac; ea samatapti-marga-pratipannas ta ueyante samyaktva-niya=
10
15
ta1:t sattva-rac;ir iti I (17a)tatra maha-yana-samprasthitan sattvan
anavaraI).a-gaminal:t sthapayitva ya 4) ito 5) 'nye 6) sattvas tad
yatha [ ieehantikas tlrthyal:t c;ravaka~ pratyekabuddhaC; ea ! tef?am
imani eatvary avaraI).ani tathagata-dhator anadhigamayasakl?at
kriyayai samvartante ! katamani ea eatvari ! tad-yatha maha-yana
dharma-pratigha-ieehantikanam avaraI).am yasya pratipakl?o maha
yana-dharmadhimukti-bhavana bodhisattvanam I dharmel?vatma
darc;anam anya-tirthanam avaraI).am yasya pratipakl?al:t prajna- 20
paramita- bhavana bodhisattvanam I samsare du~kha-samjna
du.l).kha-bhirutvam c;ravaka-yanikana.m aVaraI).am yasya pratipak,?o
gagana-ganjadi-samadhi-bhavana bodhisattvanam I sattvartha
vimukhata sattvartha-nirapekl?ata pratyekabuddha-yanikanam
avaraI).am yasya pratipak'?o maha-karuI).a-bhavana bodhisattvanam 25
iti [
1) 7"::f- A 1- K I':t samatapatti Co;b Q t, C I':t " J2. if!:rf{'i!!~~Sf~" Co;b ~ ,
T t:t miiam-pa iiid thob-pa titK4-e):tm < ij1c~ 00
2) T I':t de giiis-ni(tad ubhaya) ~;co Qo
3) T I':t de-dag-ni (te) ~; co 00
4) T t.t ya iJ' de-dag (te) 5) T ~c.1':t ito iJ> tJ: ",.. 0
6) T t:t rmam-pa bshi-po (catur-vidhas) ~;I> 00
-55-
etac catur-vidham avara1).am e~am catur-vidhanam sattvanam
yasya pratipak~an imamc; caturo 'dhimuktyadin 1) bhavayitva
bodhisattva niruttarartha-dharma-kaya-vic;uddhi-paramatam ad=
higacchanty ebhic; ca vic;uddhi-samudagama-kara1).aic; caturbhir
anugata dharma-raja-putra bhavanti tathagata-kule I katham iti I 5
bijam ye~am agra-yanadhimuktir mata
prajna buddha-dharma-prasutyai t
garbha-sthanam dhyana-saukhyam kripokta
dhatri putras te 'nuja ta muninam II 34 II tatra phalartharn karmartham carabhya c;loka1;t I
c;ubha (17 b) tma-sukha-nityatva-gu1).a-
paramita phalam t
du1;tkha-nirvic-chama-prapti-cchanda-pra1).idhi -
karmakah II 35 II tatra piirve1).a C;lokardhena kiln darc;itam I
phalam e~am samasena dharma-kaye viparyayat 1 catur-vidha-viparyasa-pratipak~a-prabhavitam II 36 II
10
15
ya ete 'dhimukty-adayac; catvaro dharmas tathagata-dhator
vic;uddhi-hetava e~am yatha-samkhyam eva samasatac; catur-vidha
viparyasa-viparyaya- pratipak~e1).a catur-akara tathagata-dharma- 20
kaya-gu1).a-paramita phalam draf?!avyam r tatra ya rupadike vas=
tuny anitye nit yam iti samjiia I du1;tkhe sukham iti I anatmany
atmeti t ac;ubhe c;ubham iti samjna I ayam ucyate catur-vidho
viparyasa1;t r etad-viparyaye1).a catur-vidha evaviparyaso vedi=
tavya1;t I katamac; catur-vidha1;t I ya tasminn eva rupadike vastu= 25
ny anitya-samjiia I du1;tkha-samjiia I anatma-samjiia r ac;ubha
samjna I ayam 3) ucyate catur-vidha-viparyasa-viparyaya1;t I sa
khalv e~a nityadi-Iak~al)am tathagata-dharma-kayam adhikrit=
yeha viparyaC;o 'bhipreto yasya pratipak~e1).a catur-akadi tathag=
1) T l'j: adin v ~ I'C chos (dharman) a: f¥ '? "C \(, 7.> 0
2) T i':t vi~uddhi :D~ nam-par-dag-pa bshi (catur-vi~uddhi)o
3) T I< ucya te :D; t~ It" 0
- 57-
'I .
ata-dharma-kaya-guI).a-paramita vyavasthapita I tad-yatha nitya
paramita-sukha-paramitatma-paramita-c;ubha-paramiteti I el?a ca
,gran tho vistareI).a yatha sutram anugantavyaJ:! I viparyasta bhag==
avan sattva upatte~u paficasfipadana-skandhe~l.i I ~e bhavanty
anitye nitya-samjffinal? I dul).khe sukha-samjiiinaJ:! I anatmany 5
atma-samjffinaJ:! I ac;ubhe c;ubha-sam (18 a) jiiinaJ:! I sarva-c;ra::
vaka-pratyekabuddha api bhagavan c;iinyata-jnanenadrif?ta-piirve
sarva-jna-jnana-vi~aye tathagata-dharma-kaye viparyastaJ:! l 1) y6
bhagavan sattvaJ:! syur bhagavataJ:! putra aurasa nitya-sam jiiina
atma-samjffinaJ:! sukha-samjiiinaJ:! c;ubha-samjffinas te bhagavan 10
sattvaJ:! syur aviparyastaJ:! I syus te bhagavan samyag-darc;ina\l/
tat kasmad dhetoJ:! I tathagata-dharma-kaya eva bhagavaR nitya
paramita sukha-paramita atma-paramita c;ubha-paramita I ye
bhagavan sattvas tathagata-dharma-kayam evam pac;yanti et
samyak pac;yanti / ye samyak pac;yanti te 2) bhagavataJ:! putra ·15
aurasa iti vistaraJ:! I asam punac; catasriI).am tathagata-dharma-kaya-guI).a-para==
mitanam hetv-anupiirvya pratiloma-kramo veditavyaJ:! / tatra
maha-yana-dharma-pratihatanam icchan tikanam ac;uci -samsara==
bhirati-viparyayeI).a bodhisattvanam maha-yana-dharmadhimu== 20
kti-bhavanayaJ:! c;ubha-paramitadhigamaJ:! phalam draf?tavyam I pancasapadana-skandhe~v atma-'-darc;inam anya-tIrthyanam asad
atma-grahabhirati-viparyayeI).a prajna-paramita-bhavanayaJ:! pa==
ramatma-paramitadhigamaJ:! phalam dra9tavyam I 3) sarve hy
anya-tirthya riipadikam atat-svabhavam vasty atmety upagatal). I 25
tac Ca19amvastu yatha graham atma-lak~aI).ena visamvaditvat
sarva-kalam anatma I tathagatal). (18 b) punar yatha-bhiita-
1) ye a:: T (J) P 1Ili r.t de yan, D 1Ili r.t de dan G 1... -C It, .0 tJ~ S (J)"'Fit± tc: 1f
? tJ{flQ < gan (ye) G attr....:::. ~ -c:~ .0 0
2) T r.t te (J):?k tc: thams-cad (sarve) tJ{ ~ .0 0
3) T ~ A 1- K. r.t sarvem G ~ .0 tJ~:?kK. anya-tirthya G ~ .0 'b~ b sarve tc:
ijt~ Qo
- 59-
jfianena sarva-dharma-nairatmya-para-pa (IX a) rami-praptall I tac casya nairatmyam anatma-Iak~alJ.ena yatha-dar~anam avisa=
mvaditvat sarva-ka]am atmabhipreto nairatmyam evatmani
kritva I 1) yath6ktam sthito 'sthana-yogeneti I 2)
5
10
samsara-dul.Ikha-bhirulJ.am ~ravaka-yanikanam samsara-dul),kh6=
pa~ama-matrabhirati-viparyayeI)a gagana-gaffjadi-samadhi-bha=
vanayal), 3) sarva-Iaukika-Iok6ttara-4) sukha-paramitadhigamal), 15
phalam dra~!avyam I sattvartha-nirapek~aI)am pratyekabuddha
yaniyanam asamsarga-viharabhirati -viparyayeI)a 5)maha-karuI)a-
bhavanayal), satata-samitam a-samsarat sattvartha-6) phaligodha
pari~uddhatvan nitya-paramitadhigamal), phalam dra~!avyam I ity 7)etasam catasriI)am adhimukti-prajna-samadhi-8)karuI)a.-bha= 20
vananam yatha-samkhyam eva catur-akaram tathagata-dharma
kaye ~ubhatma-sukha-nityatva-guI)a-paramitakhyam phalam nH=
1) "yatha······yogeneti" tir. C K. r.t t;r It'o
2) S. T K.r.t C fD "J[D~~:ii······~E~~" tJrt;rIt'o
3) T r.t sarva tJr t;r It'o
4) Tr.t bde-ba dam-pal}i pha-rol-tu-phin-pa (parama-sukha-paramita)
c t;r -:> -C It, Q 0
5) T r.t byan-chub-sems-dpal} rnams-kyi-siiiIi.-rje chen-po (bodhisa-
ttvanam maha-karuJ}.a) c ~ tl 0
6) T r.t yon-su-sbyon-ba (pari~ddhana).
7) T r.t etasam catasriJ}.am tJ~t;r "'0
8) T r.t siiin-rje chin-po (maha-karuJ}.a).
- 61-
vartyate bodhisattvanam I abhi<; ea tathagato dharma-dhatu
parama aka<;a-dhatu-paryavasano 'paranta-ko!i-nif}!ha ity ueyate I maha-yana-parama-dharmadhimukti:hhavanaya hi tathagato 'ty=
anta-~ubha-dharma-dhatu-paramatadhigamad dharma-dhatu-par=
amal). samvrittal). I prajna-paramita-bhavanayaka<;6pama-sattva- I
bhajana-loka-naira (19 a) tmya-nif}tha-gamanad gagana-ganjadi
samadhi-bhavanaya ca sarvatra parama-dharmai<;varya-vibhu=
tva-samdar<;anad aka~a-dhatu-paryavasanal). maha-karu1).a
bhavanaya sarva-sattve~v aparyanta-kala-karu1).ikatam upadaya=
paranta-koti-nif}!ha iti I 10
asam puna<; l)eatasri1).am tathagata-dharma-kaya-gu1).a-param=
itanam adhigamayanasrava-dhatu-sthitanam apy arhatam prat::
yekabuddhanam va~ita-praptanam ca bodhisattvanam ime catv-
aral). paripantha bhavanti I tad-yatha pratyaya-lakf}a1).am hetu
lakf}a1).am sambhava-lakf}a1).am vibhava-Iakf}a1).am iti I tatra praty= 15
aya-lakf}a1).am avidya-vasa-bhumir avidyeva samskara1).am I hetu
lakf}a1).am avidya-vasa-bhumi-pratyayam eva samskaravad anasra=
yam karma I sambhava-Iakf}a1).am avidya-vasa-bhumi-pratyayana=
srava-karma-hetukI ca tri-vidha mano-mayatma-bhava-nirvritti<; eatur!upadana-pratyaya sasrava-karma-hetuklva tri-bhavabhinir= 20
vrittil). I vibhava-lakf}a1).am tri-vidha-mano-mayatma-bhava-nirvr::z
itti-pratyaya jati-pratyayam iva jara-mara1).am acintya pari1).a=
mikI cyutir iti r tatra sarv6pakle~a-samni<;raya-bhutaya avidya-vasa-bhumer
aprahI1).atvad arhantal). pratyekabuddha va~ita-prapta<; ca bodhi== 25
sattval). sarva-kle<;a-mala-daurgandhya-2)vasanapakarf}a-paryanta
~ubha-paramitam nadhigacchanti I tam eva cavi (19b)dya-vasa
-bhumim pratItya sukf}ma-nimitta-prapanca-samudacara-yogad
atyantam anabhisamskaram 3) atma-paramitam nadhigacchanti I tam cavidya-vasa-bhumim avidya-vasa-bhumi-pratyayam ca su=
1) T rnam-par bshi (catur-vidhanam) 2) T f';t bag-chags thams-cad dan-Idan-pal)i phyir (sarva-vasana-yogat) 3) T 1'1 anabhisamskara 7J). asamskrita, atma 7J~ de deg gi (tesam)
- 63-
k~ma - nimitta - prapafiea - samudadira - sarnutthapitam anasravarh
karma-pratttya mano-maya-skandha-samudayat tan nirodham
atyanta-sukha-paramitarh nadhigaeehanti I yavae ea niravac;e~a
-klec;a-karma-janma- sarhklec;a-nirodha-samudbhutarh tathagata
dhaturh na sak~at -kurvanti tavad aeintya-pariI)amikyaC; eyu 5
(IX b) ter avigamad l)atyantananyatha-bhavarh nitya-paramitarh
nadhigaeehanti I tatra klec;a-sarhklec;avad avidya-vasa-bhumil) I karma-sarhklec;avad anasrava-karmabhisarhskaral) I ]anma-sa=
mklec;avat tri-vidha mano-mayatma-bhava-nirvrttir aeintya-pa=
riI)amiki ea eyutir iti I 10
ef?a ea grantho vistareI)a yatha sutram anugantavyal) I 2)
syad yathapi nama bhagavann upadana-pratyayal) sasrava-karma
hetukas trayo bhaval) sarhbhavanti I evam eva bhagavann avid=
ya-vasa-bhumi-pratyaya anasrava-karma-hetuka arhatarh praty=
ekabuddhanarh vac;ita-praptanam ea bodhisattvanarh mano-mayas 15
trayal;t kayal) sarhbhavanti I asu bhagavan tisri~u*bhumif?v ef?3.rh
trayaI)am mano-mayanarh kayanarh sarhbhavayanasravasya ea
karmaI)0 'bhinirvrittaye pratyayo bhava (20 a) tyavidya-vasa
bhfimir iti vistaral) I yata ete~u trif?u mano-mayef?v arhat
pratyekabuddha-3) bodhisattva-kayef?u c;ubhatma-sukha-nityatva- 20
4) gUI)a-paramita na samvidyante tasmat tathagata-dharma
kaya eva nitya-paramita su~ha-paramitatma-paramita c;ubha
paramitety uktam I 5)sa hi prakriti-c;uddhatvad vasanapagamae ehucil) I parama tma tma - naira tmya -prapanea-6) k~aya
c;aD ti tal) II 37 II
7)sukho mano-maya-skandha-tad-dhetu-
1) T ~ atyanta a:!J( < 0
2) C~B.~(7)~a:lfii""o. T,~ bhiimi~v ~.x<o 3) Tt.t dban-thob (va~ita) :v~h 00
4) T ~ gUI].a a:!J( < 0
5) C ~:Btrr, T ~1t;@:o 6) T~ k~aya tJ~tx,,"'o
'I) C ~~fj, T t.t S c jRJ~o
- 65-
25
vinivrittit~ I ni tyal;! samsara -nirva1).a -samata
prativedhatal;! II 38 II samasato dvabhyam kara1).abhyam tathagata-dharma-kaye <; ...
ubha-paramita veditavya I prakriti-pari<;uddhya samanya-lak~a1).= 5
ena I vaimalya-pari<;uddhya vi<;e~a-]ak~a1).ena I dvabhyam kara1).=
abhyam atma-paramita veditavya I tirthikanta-vivarjanataya
catma-prapaffea-yigamae ehravakanta-vivarjanataya ea nairatmya
-prapafiea-vigamat I dvabhyam kara1).abhyam sukha-paramita
veditavya I sarvakara-du~kha-samudaya-praha1).ata<; ea vasananu= 10
Raffidhi-samudghatat sarvakara-dul;!kha-nirodha-sak~at-kara1).ata<;
ea mano-maya-skandha-nirodha-sak~at-kara1).at I dvabhyam ka=
ra1).abhyam nitya-paramita veditavya I anitya-samsaranapakar~a= 1).ata<; e6eehedantapatanan nitya-nirva1).asamaropa1).ata<; l)ea <;a<;=
vatantapatanat I yath6ktam I anityal;! sam (20 b) skara iti eed 15
bhagavan pa<;yeta sasya syad ueeheda-dri~til;! I sasya syan na
samyag-dri~til;! I nit yam nirva1).am iti eed bhagavan pa<;yeta sasya
syae eha<;vata-dri!?til;! I sasya syan na samyag-drif?tir iti I tad anena dharma-dhatu-naya-mukhena paramarthatal:t samsara
eva nirvaI).am ity uktam I ubhayathavikalpanapratif?thita-nirva1).a - 20
sak~at-karaI).atal;! I 2)
3)api khalu dvabhyam kara1).abhyam avi<;e~e1).a sarva-sattvan=
am asanna-duribhava - vigamad aprati!?thita-pada-prapti-matra_
paridipana bhavati I katamabhyam dvabhyam I iha bodhisattvo 25
'vi<;ef?eI).a sarva -sattvanam nasanni -bhavati pra jffaya<;e!?a -tri!?I).anu=
<;aya-praha1)at I na duri-bhavati maha-karuI).aya tad-aparityagad
iti I ayam upayo 'pratif?thita-svabhavayal;! samyak - sambodher ------------------------_._--
1) 7"::\'- A '" K r.t nitya-nirvaI}-a-samaropaI}-atal( !;;:.V.o t, T r.t myanan-las J;1das-pa rtag-pa mi snon-pas, C r.t~~~~j!i!~!; 4V oa, 4-O~Jl < iji(~ .0 0
2) C K "~)1-ZU······1fSJ!~" 11)1ir~~;:.V 11, T r.t~o
3) "api······ (39 1ir) 0 nirvritim va" C ~, T t;I: S K-j!co
- 67-
.anupdiptaye I prajnaya hi bodhisattvo '<;e!?a-tri!?T).anu<;aya-praha=
"T).ad atma-hitaya nirvaT).a-gatadhya<;aya~ samsare na pratil?thate
'parinirvaT).a-gotravat I maha-karuT).aya d~khita-sattvaparityagat
para-hitaya samsara-gata-prayogo nirvaT).e na pratil?thate
"c:;ama'lka-yana-gotravat I evam idam dharma-dvayam anuttadiya 5
bodher mf1)aril pratil?thanam iti I chittva sneham prajfiayatmany a<;e!?am sattva
-snehan nalti c:;antim kripavan I nilI<;rityalVam dhI-kripe bodhy-upayau
n6paity arya~ samvritim nirvritim va II 39 II 10
tatra piirvadhikri (21 a) tam karmartham arabhya pareT).a
"c:;lokardhena kim dar<;itam I buddha-dhatulI sa cen na syan nirvid
du~khe 'pi no bhavet I neccha na prarthana napi praT).idhir nirvritau
bhavet 1140 II 15
tatha c6ktam I tathagata-garbha<; ced bhagavan na syan na
-syad d~khe 'pi nirvin na nirvaT).a-iccha va prarthana va
praT).idhir yeti I tatra samasato buddha-dhatu-vic:;uddhi-gotram
mithyatva-niyatanam api sattvanam dvi-vidha-karya-pratyupa= 20
-sthapanam bhavati I samsare ca dulIkha-do!?a-darc:;ana-nilI<;rayeT).a
nirvidam utpadayati [ nirvaT).e sukhanu<;amsa-dar<;ana-ni~<;rayeDa
"cchandam janayati iccham prarthanam praT).idhim iti
icchabhila!?itartha-praptav asamkoca1;l l prarthanabhila!?itartha
prapty-upaya-parimargaT).a I praT).idhir yabhila!?itarthe l)cetana- 25
-cittabhisamskarai) I bhava-nirvaT).a tad-du~kha-sukha-do!?a-guDe=
k!?aDam I gotre sati bhavaty etad agotraT).am na
vidyate II 41 \I
yad api tat samsare ca dulIkha-do,?a-dar<;anam bhavati
n;rvaT).e ca sukhanu~amsa-dar<;anam etad apl <;uklam<;asya 1) T K.1'1 cetana-citta tJ~ serns C (1) ':J."h V 0
- 69-
p~dgalasya gotre sati bhavati nahetukam napratyayam iti Il)yadi
hi tad 2)gotnull antareJ).a syad ah~tukam apratyayam 3)papa
samuccheda - yogena tad icchantikanam apy apannlrvaJ).a
gotraJ).am syat I na ca bhavati tavad yavad agantuka-ma1a
viC;uddhi-gotram trayaJ).am anyatama-dharmadhimuktim na sa 5
(21 b) mudanayati satpurUf?a-Samsargadi-catu1;t-c;uk1a-samavadh=
ana-yogena I - , 4)yatra ny aha 5) I tatra pac;cad antac;o mithyatva-niyata
samtananam api sattvanam kayef?u tathagata-siirya-maJ).Qa1a-
6)rac;mayo nipatanti 7) * * * anagata-hetu - samjananataya 10
samvardhayanti ca kuc;alair dharmair iti I yat punar idam uktam
icchantiko 'tyantam aparinirvaJ).a - dharIheti tan maha-yana
dharma-pratigha icchantikatve hetur iti maha-yana-dharma-'I.
pratigha-nivartamlrtham uktam kal(}ntarabhiprayeI)a I na khalu
kac; - cit prakriti-vic;uddha-gotra-sambhavad atyantavic;uddhi - 15
8) dharma bh,vitum arhati I 9) yasmad avic;ef?eI)a punar bhag~vata
sarva-sattvef?u viC;uddhi-bhavyatam samdhay6ktam I anadi-bhiito 'pi hi cavasanikaJ:t svabhava-·
c;uddho dhruva -dharma -samhi ta1;t
anadi-koc;air bahir-vrito na dric;yate suvarI)a- 20
bimbam paricchaditam yatha U
tatra yogartham arabhya c;loka1;t I
mahodadhir ivameyB-guI)a-ratnak~ayakara1;t I pradipavad anirbhaga-guI)a-yukta-svabhava=
1) T tj: L L K de ciJ:li phir she na (tat kasmaddhetol).) ~t.:b.o o 2) T gotram antareI]-a ~!J\.. < 0
3) T r.t sdig-pa mi zad-pa dan-ldan-paJ:li tshul-gyis. (papasamu= ccheda-yogena)
.) "yatra···tatra" T,P Jlir.t hi aha CVdi--C:.:b 11 DJfNr.t gan-gi phir(yasmad hy aha)
5) ~W{~O~r.t jiHinalokalamkara sutra a: .:b 11-C It'" oo!lt3tY.t·gEj§JlJ ~ jifjj ~Kffi'" .0 0
6) T tj: ye-~s-kyi l).od-zer (jiiana-ra~ayo). 7) T r.t de dag la phan l).dogs l).gyur shin (te~u hitopakarayitva) 8) T dharma !J\..o 9) .. yasmat··.··· (5!JfHicv) yatha" C ~, T r.t S tc.--J§;o
-71-
1 !
, i
t
~
tab 1142 ~
tatra piirveI)a <;lokardhena kim dar<;itam I dharma -ka ya - jina - jfiana -karuI)a-dha tu - sam=
grahat I patra-ratnambubhil) samyam udadher asya - 5
dar<;itam "43,,
trayaI)am sthananam yatha-samkhyam eva tri-vidhena
maha-samudra-sadharmyeI)a tathagata-dhator hetu-samanvagam=
am adhikritya yogartho veditavyal) I katamani trlI)i sthanani I tad - yatha dharma-kaya-vi<;uddhi-hetul.I I buddha-jfiana-samu 10
(22 a) dagama-hetul) I tathagata-maha-karuI)a-vritti-hetur iti I tatm dharma-1)kaya-vi<;uddhi-hetur maha-yanadhimukti-bhavana
dra~!avya II buddha-jnana-samudagama-hetul.I prajna-samadhi
mukha-bhavana I tathagata-maha-karuI)a-2)pravritti-hetur bod=
hisattva-karuI)a-bhavaneti I 3) tatra 4) maha-yanadhimukti-bhav= 15
anaya bhajana-sadharmyam tasyam aparimeyak~aya-prajna-sam=
adhi-ratna-karuI)a-vari-samavasaraI)at I prajna-samadhi-mukha
bhavanaya ratna-sadharmyam tasya nirvikalpatvad acintya
prabhava-guI)a-yogac ca I bodhisattva-karuI)a-bhavanaya vari
sadharmyam tasyal) sarva-jagati parama-snigdha-bhavalka-rasa- 20
5) ]ak~aI)a-prayogad iti I e~am trayaI)am dharmaI)am anena tri-
6)vidhena he tuna tat_sambaddhal) samanvagamo yoga ity ucyate
tatrapareI)a ~lokardhena kim dar<;ayati I abhijna-jfiana-vaimalya-tathatavyatirekatal.I I dlpaloka~I)a-varI)asya sadharmyam vimala<;ra=
ye ,,44!1
trayaI)am sthananam yatha-samkhyam eva tri-vidhena
dlpa-sadharmyel).a tathagata-dhatol) phala-samanvagamam adh=
1) T I'd:: kaya ~!x. < 0
2) T rd:: pravritti f7) pra iJ~tx < karul)a-ri maha-k',: .ll)a. 3) C "tatra······S3.mavas:ual)at" !f\., T ri S l: -lifco
4) T rJ:: maha-yana f7)~OC chos (dharma) iJ~A '? '"'C """,,0
5) 6) T ~d:: lak,?a1)a -pra, vidl:ena a: !x. < 0
- 73-
25
ikritya yogartho veditavyal;1 I katamani triD-i ~tanani I tad-
. yatha abhijffa-asrava-k!?aya-jffanam asrava-kf?aya<; eeti I tatra paffeanam abhijffanam jvala-sadharmyam tasam arthanu=
bhava - 1) jfiana - vipak!?andhakara - vidhamana - pratyupasthana-
laksanatvat 2) asrava-k!?aya-jffanasYO!?D-a-sadharmyam tasya 5
nHava (22 b) <;e!?a-karma-kle<;endhana-dahana-pratyupasthana
lak!?aD-atvat I a<;raya-parivritter asrava-k!?ayasya varD-a-sadharm=
yam tasyatyanta-vimala-vi<;uddha-prabhasvara-lak!?aD-atvat
tatra vimalal;1 kle<;avaraD-a-prahaD-at I vi<;uddho JneyavaraD-a-
prahaD-at I prabhasvaras tad - ubhayagantukataprakritital;1 10
ity ef?am 3) samasatal;1 saptanam 4) abhijfia- jffana-prahaD-a
samgrihitanam a<;aikf?a-santanikanam dharmaD-am anasrava
dhatav anyonyam avinirbhagatvam aprithagbhavo dharma-dhatu
5) samanvagamo yoga ity ue-yate I 6) e~a eli yogartham arabhya
7) pradipa-drif?tanto vistal'eD-a yatha sutram anugantavyal;1 I tad- 15
yatha <;ariputra pradipal;1 [ avinirbhaga-dharma I avinirmukta
gUD-al;1 I yad-uta aloko!?D-a-varD-atabhi~ I maD-ir valoka-varD-a
samsthanail;11 evam eva <;ariputra tathagata-nirdif?!o dharma-kayo
'vinirbhaga-dharmavinirmukta-jffana-guD-o yad - uta ganga-nadi-
valika-vyativrittais tathagata-dharmair iti J a)
tatra vritty-artham arabhya <;lokal;1 I prithag-janarya-sambuddha-tathata vyatire=
katal;1 8) I
1) T jiiana ~ /;( < 0
2) T Ie v.t asrava-kl?aya-jiiana ~~ zag-pa med-pal}i ye-~es (anasrava-
jiiana) c & ... 1) 0
3) T samasata1). 1;\.0
4) T zag-pa med-pa1).i moon-par ~s-pa (anasrava-abhijiiana)o
5) T v P~v.t miiam-pa iiid-kyis ldan (samataya yoga), DJflj{r.tmiiam-
pa iiid-kyis ldan-pa ni ldan (samataya samanvagamo yoga) c ~ Do
6) "e:?a'" ···dharmair iti" C r.t /;(, Tr.tS c -~o 1) T v.t pradipa ~ I;\. < 0
8) T v.t vyatireka ~ dbyel;li-l}jug-pa las (bheda-vritte1].).
- 75 ~
sattve~u jina-garbho 'yam dec;itas tattva
darc;ibhil:t II 45 II
anena kim dar~itam I prithag-jana viparyasta dri~!a-satya viparyayat
yathavarl aviparyasta ni~prapaiicas tathaga=
tal:t II 46 II
yad idam tathagata-dhato~ sarva-dharma-tathata-vi~uddhi
samanya-Iak!?aI)am upadi~!am prajiia-paramitadi (23 a) ~u nirvi=
kalpa-jiiana-mukhavavadam arabhya bodhisattvanam asmlll
1) samasatas trayaI)am pudgalanam prithag- janasyatattva- 10,
dar~ina aryasya tattva-dar~ino vi~uddhi-ni~!hagatasya tathaga=
tasya 2) tridha bhinna pravrittir veditavya yad - uta
viparyastaviparyasta samyag-aviparyasta ni~prapaiica ca yatha
kramam I tatra viparyasta samjiia-citta-dri~!i-viparyasad
baJanam I aviparyasta viparyayeI)a tat - prahaI)ad aryaI)am I 15·
sam yag-aviparyasta ni~prapaf.ica ca savasana -kle~a- jiieya varaI)a
samudghatat samyak-sambuddhanam l atal:t param 3)etam eva vritty-artham arabhya tad-anye catvaro
'rthal:t prabheda-nirde~ad eva veditavya~ I tatral~am trayaI)am
pudgalanam avastha-prabhedartham 4) arabhya ~loka~ 20'
acuddho 'cuddha-cuddho 'tha suvicuddho .:. .:...!) ..)
yatha-kramam I sattva-dhatur 5) iti prokto bodhisattvas
tathagata~ II 47 II
anena kim dar~itam I svabhavadibhir ity ebhil:t ~aQbhir arthaih
samasatal:t I dhatus tisri~v avasthasu vidito namabhis
tribhil). II 48 II
1) T I':t samasatas a: 'x < 0
2) T r.t de-kho-na mthon-ba (tattva-dar~ina) ;u~;b 00
3) T I':tetam eva a: 'x < 0
4) T Ii artham a: 'x < 0
5) T I':t dhatu a: j( ( 0
-·77 -
25
iti ye ke-cid anasrava-dhatu-nirdec;a nana-dharma-paryaya
mukhesu bhaaavata vistarena nirdistah sarve ta ebhir eva . 0 .. •.
samasata~ ~a9bhi~ svabhava-hetu-phala-karma-yoga-vritty-ar=
thai~ samgrihItas tisri~v avasthasu yatha-kramam tri-nama
nirdec;ato ni~~i~ta veditavya~ I yad-utac;uddhavasthayam sattva- 5
dhatur iti I ac;uddha-c;uddhavasthayam bodhisattva iti [ (23 b)
suviC;uddhavasthayam tathagata iti I yath6ktam bhagavata J ayam
eva c;ariputra dharma-kayo 'paryanta-klec;a-koc;a-koti-gu9ha~ I samsara-srotasa uhyamano 'navaragra-samsara-gati-cyuty-upapa=
tti~u samcaran sattva-dhatur ity ucyate [ sa eva c;ariputra 10
dharma-kaya~ samsara-sroto - du~kha-nirvi1).1).o virakta~ sarva
kama-vi~ayebhyo dac;a-paramitantargataic; catur-ac;Itya dharma
skandha-sahasrair bodhaya caryam caran bodhisattva ity ucyate
I sa eva puna~ C;ariputra dharma-kaya~ sarva-k1ec;a-koc;a
parimukta~ sarva-du~khatikranta~ sarv6paklec;a-ma1apagata~ c;u= 15
ddho vic;uddha~ parama-paric;uddha-dharmatayam sthita~ sarva
sattvalokanlyam bhumim aru9ha~ sarvasyam jiieya-bhumav
advitlyam pauru~am sthama prapto 'navara1).a-dharmapratihata
sarva-dharmaic;varya-balatam adhigatas tathagato 'rhan samyak-
sambuddha ity ucyate I 20
tasv eva tisri~v avasthasu tathagata-dhato~ sarvatragartham
arabhya c;loka~ I sarvatranugatam yadvan nirvikalpa tmakam
nabha~ I citta-prakriti-vaimalya-dhatu:tI sarvatragas
tatha 1149\1 anena kim darc;itam I
tad-do~a-gu1).a-ni~tha~u vyapi-samanya-Iak~a=
1).am I hlna-madhya-vic;i~te~u vyoma rupa - gate~v
iva 1150 \I
yasau pri thag- janarya-sambuddhanam avikalpa-citta-prakri=
ti~ (24 a) sa tisri~v avasthasu yatha-kramam do~e~v apl gU1).e~v
- 79_
25
30
api gUI).a-vi<;uddhi-ni~!hayarn api sarnanya-lak~aI).atvad aka<;arn
iva rnrid-rajata-suvarI).a-bhajane~v anugatanupravi~!a sarna nir=
vi<;i~!a prapta sarva-kaJarn lata evavastha-nirde<;anantararn aha I tasmac chariputra nanyal;1 sattva-dhatur nanyo dharrna-kayal;1 I sattva-dhatur eva dharma-kayal;1 r dharma-kaya eva sattva- 5
dhatul;1 I advayarn etad arthena ! vyafijana-rnatra-bheda iti I etasv eva tisri~v avasthasu tathagata-dhatol) sarvatragasyapi
tat-samkle<;a-vyavadanabhyarn avikarartharn arabhya catur-da<;a
~lokal.l I ayam ca tei?am piJ)<;iartho veditavyal) I dOi?agantukata-yogad gUJ)a-prakriti-yogatal). I yatha piirvam tatha pa<;cad avikaritva-
dharrnata ,,51 II
10
1) dva-da<;abhir ekena ca <;lokena yatha-krarnarn a<;uddhava=
sthayarn a<;uddha-<;uddhavasthayam ca kle<;opakJe<;a- 2) do~ayor
agantuka-yogac catur-da<;arnena <;lokena suvi<;uddhavasthayam 15
ganga-nadl-valuka-vyativrittair avinirbhagair arnukta- jfiair aci=
ntyair 3)buddha-guJ)ail;1 prakriti-yogad aka<;a-4)dhator iva paur=
vaparyeJ)a tathagata-dhator atyantavikara-5)dharmata paridlpita I tatra<;uddhavasthayarn 6)avikarartharn arabhya katarne dva-da<;a-
~lokal;1 I 20
yatha sarva-gatam sauki?rnyad aka<;am nopa=
lipyate I
sarvatravasthi (24 b) tal;1 sattve tathayam •
nopalipyate "52,,
yatha sarvatra lokanarn aka<;a udaya-vyayal;1 I tathalvasamskrite dhatav indriyaJ)am vyayo=
dayal;1 II 53 II
1) C Vi "dva .. ····paridipita" iJq~~K t~ "? -c It, Qo
2) T Vi do~ayor !l\.o
3) T Vi san-rgyas-kyi chos (buddha-dharmaiJ:)o
4) T dhator !l\.o
5) T dharma ta !f{o
6) T Vi artham :I); mtshan-iiid-la (lak!?a~am)o
- 81_
25 I \
"1' '.
yatha nagnihhir akac;am dagdha - piirvam
kada-cana I tatha na pradahaty enam mrityu-vyadhi
jaragnaya~ II 5411
prithivyambau jalam vayau vayur vyomni
prati~thita~ I aprati~thitam aka~am vayv-amhu-k~iti-dha=
tu~u 115511
skandha-dha tv - indriyam
kle~a.,.prati~thitam I tadvat karma-
karma-kle~a~ sada yoni -manas-kara-prati~
thita~ 115611
ayoni~o-manas-kara~ ci tta-~uddhi-prati~thi=
taJ:! I sarva-dharme~u cittasya prakritis tv aprati:
~thita II 5711
prithivi-l) dhatuvaj jiieyaJ). skandhayatana
dhatava~ I ab-dhatu-sadri~a jiieyaJ). karma-kle~a~ ~arir=
iI.1am II 58 II
ayoni~o-manas-karo vijiieyo vayu-dhatuvat I tad amiiIaprati~thana prakritir vyoma
dhatuvat 115911
citta-prakritim alinayoni~o-manasa~-kriti~ I ayoni~o-manas-kara-prahhave klec;a-karmaI.1i
1160 II
karma-kle~ambu-sambhiita.J). skandhayatana
dhatava~ I utpadyante nirudhyante tat - samvarta
vivartavat II 6111
na hetu~ pratyayo napi na samagri na coda=
1) T ~ dhfitu !x. < 0
-83-
5
10
,
I 1
15 I
20
25
-,
ya~ I na vyayo na sthiti~ citta-prakriter vyoma ..
dha tuvat II 62 II
cittasya yasau prakritil.J prabhasvadi na
jatu 1) sa dyaur iva yati vikriyam l agantukai raga-maladibhis tv asav upaiti
<.
samkle~am .abhiita-kalpa- jail). II 63 II
katham anenaka~a-drit?!antel).a tathagata-dhator 2) a<;uddha=
vasthayam avikara-dharmata paridipita I tad ucyate I :5)
nabhinirvartayaty en am karma-kle<;ambu
samcayal). I na nirdahaty udi C25a)rl).o'pi mrityu-vyadhi
jaranalal). II 64 II
yadvad ayoni<;o-manas-kara-va ta-mal).Q.ala-sambhiitam karma
k]e<;6daka-ra~im 4) pratItya skandha-dhatv-ayatana-Ioka-nirvri=
ttya citta-prakriti-vyoma-dhator 5) vivarto na bhavati I
5
10
15
tadvad ayonis:o-manas-kara-karma-kle~a -va yv -ap-skandha-pratit?==
thitasya skandha-dhatv-ayatana-Iokasyastamgamaya mrityu
vyadhi-jaragni-skandha- samudayad api tad asamvarto vedita= 20.
vyal). I ity evam a<;uddhavasthayam bha~ana-Iokavad a<;et?a-kle~a
(XII a)-karma-janma-samkle~E.-samudayastamgame 'py akas:avad
asamskritasya tathagata-dhator 6) anutpadanirodhad atyantam
avikara-dharmata paridipita I et?a ca prakriti-vi~uddhi-mukham
dharmaloka-mukham arabhyaka<;a-drit?!anto vistarel).a yatha 7)sii=
tram anugantavyal;1 I 8)kavir mar~ kle~al;1 I aloko vi<;uddhil). I
1) Tr.t ja tu j\. < 0
2) T r.tdhator tJ~ siihi-po (garhhasya) 3) C r.t c. C. K "~lEJ~'fikJjl.······P.Jr~DI5ti:~" tJr;:b:;,o Tr.t7{ < 0
4) T ra~im a: 7{ < 0
5) T dhator a: 7{ < 0
6) T dhator tJ~ siihi-po (garhhasya) 7) 0 .~J;t c. Q'.) ~ a: gaganagaiija sutra .!: ~iiE 1,; -C If" :;, 0
8) kavir a: T Kt;t mun-pa (tamas)
- 85-
25
durbalal;t kle<;al;t r balavatI vipa<;yana I agantukal;t klec;al;t I miila
vi<;uddha prakritil;t I parikalpal;t klec;al;t I aparikalpa prakri til;t I tad
yatha mar~a iyam maha-prithivy apsu prati~!hita I apo vayau
prati~!hital;t I vayur aka<;e prati~!hita}:! l aprati~!hitam cakac;am
.! evam e~am catur1).am dhatiinaUI prithivi-dhator ab-dhator 5
vayu-dhator aka<;a-dhatur eva ballYo driQho 'calo 'nupacayo 1)
'napacayo 'nutpanno 'niruddha}:! sthita}:! sva-rasa-yogena I tatra
ya ete trayo dhatavas ta utpada-bhanga-yukta anavasthita
acira-sthayil1a}:! I dri<;yata e~am vikaro na punar akac;a-dhato}:! 2)
(25 b) kac;-cid vikara}:! I evam eva skal1dha-dhatv-ayatanani 10
karma-klec;a-prati~!hitani I karma-klec;a ayonic;o-manas-kara
prati~!hital;t I ayonic;o-manas-kara}:! prakriti-paric;uddhi
prati~!hita~ I tata ucyate prakriti-prabhasvaram cittam
agantukair upaklec;air upaklic;yata iti I tatra pac;cad yo 'yonic;o
manas-karo ye ca karma-klec;a yani ca skandha-dhatv-ayatanani 15
sarva ete dharma hetu-pratyaya-samgrihita utpadyante hetu
pratyaya-visamagrya nirudhyante I ya puna}:! sa prakritis tasya
na hetur na pratyayo na samagri notpado na nirodhal;t I tatra
yathakac;a-dhatus tatha prakritil;t I yatha vayu-dhatus tathayon=
ic;o-manasi-kara~ I yathab-dhatus tatha karma-klec;al;t I yatha 20
prithivi-dhatus tatha skandha-dhatv-ayatanani I tata ucyante
sarva-dharma 3) asara-miila aprati~!hana-miilal;t c;uddha-miiIa
amiila-mUla iti I uktam ac;uddhavasthayam avikara-Iak~a1).am arabhya prakriter
aka<;a-dhatu4) - sadharmyam tad ac;ritasyayonic;o - manasi - karasya 25
karma-kleC;anam ca hetu-Iak~a1).am arabhya vayu-dhatu-sadha=
rmyam ab-dhatu-sadharmyam ca tat_prabhavasya skandha-dhatv
ayatanasya vipaka-Iak~a1).am arabhya prithivi-dhatu-sadharmyam
I tad-vibhava-kara1).asya tu mrityu-vyadhi-jaragner upasarga-
1) T /tj; anupacaya ~!Jr( { 0
2) T I'C dhatol). ~!Jr( { 0
3) T /tj; rtsa-ba YOIis-su-chad-pa ste (miila-paricchinna) :D~;h 00
4) T dhatu ~!J\. < 0
-87 -
1akl?aI)am arabhya tejo-dhatu-sadharmyam noktam iti tad
ucyate [ trayo 'gnayo yugante 'gnir narakal). prakrital).
kramat I tray as ta upama jneya mrityu-vyadhi-jara:::
gnayal) II 65 II
tribhil). (26a) kara1).air yatha-kramam mrityu-vyadhi- jara1).am
agni sadharmyam veditavyam I l)l?aQ-ayatana-nirmamI kara1).ato
vicitra-2) kara1).anubhavanatal). samskara-paripakopanayanatal). I
5
ebhir api mrityu-vyadhi-jaragnibhir 3) avikaratvam arabhya 10
tathagata-dhator ac;uddhavasthayam idam uktam I loka-vyavahara
el?a bhagavan mrita iti va jata iti va I mrita iti bhagavann
indriy6parodha ei?al). I jata iti bhagavan navanam indriya1).am
pradurbhava el?al). I na punar bhagavams tathagata-ga (XIIb)
rbho jayate va jlryati va mriyate va cyavate votpadyate va I tat 15
kasmad dhetol). I samskrita-Iak~a1).a-vii?aya-vyativritto bhagavams
tathagata-garbho nit yo dhruval) c;ival) c;ac;vata iti I tatrac;uddha-c;uddhavasthayam avikarartham4) arabhya c;loka~1
nirvritti-vyuparama-rug-jara-vimukta aSyaI=
va prakritim 5)ananyathavagamya I janmadi-vyasanam rite 'pi tan - nidanam
dhlmanto jagati kripodayad bhajante 116611
anena kim darc;ayati I mrityu-vyadhi-jara -dul).kha-mulam aryair
apoddhritam I karma-klec;a-vac;aj jatis tad abhavan na tel?U
tat 116711
1) C r.t "!?aQ······upanayanataJ.1" 9to T r.t S ~ -~o
2) T r.tkaraI].a :U~ sdug-bsIial (dultkha)
3) T me gsum-po (tribhir agnibhih) . 4) T artham a: 9t < 0
5) T r.t ji-bshin.
6) (~J{~Wrr) T t.t dUJ.1kha ~ < •
- 89-
20
25
I I I t I
asya khalu mrityu-vyadhi-jara-6) du1;Ikha-vahner ac;uddha=
vasthayam ayonic;o-manasi-kara-karma-klec;a-purvika jatir indha=
nam ivopadanam bhavati I yasya mano-mayatma-bhava-pratila=
bdhe~u bodhisattve~u c;uddhac;uddhavasthayam atyantam anabha=
sa-gamanad itarasyatyantam anujjvalanam prajfiayate I 5
1) janma - mrityu - jara - vyadhin darc;ayanti
kripa tmakaJ:I I jaty-adi- 2)vinivrittac; ca yatha-bhutasya
darc;ana t II 68 II
kuc;ala-mula-3)samyojanad dhi bodhisattvaJ:I samcintyopapatti- 10
vac;ita-samnil)c;rayeI)a karuI)aya trai-dhatuke samc;li~yante
jatim apy upadarc;ayanti jaram api vyadhim api maraI)am apy
upadarc;ayanti Ina ca te~am ime jaty-adayo dharmaJ:I samvidyante I 4)yathapi tad asyalva dhator yatha-bhutam ajaty-anutpatti
darc;anat 1 sa punar iyam bodhisattvavastha vistareI)a yatha 15
sutram anugantavya I yad aha I katame ca te samsara-pravartakaJ:I
kuc;ala-mula-samprayuktaJ:I klec;aJ:I I yad uta pUI)ya-sambhara
parye~!y-atriptata -I samcintya-bhavopapatti-parigrahaJ:I l buddha
samavadhana-prarthana I sattva-paripakaparikhedaJ:I saddharma
parigrahodyog~ I sattva kim - karaI)iyotsukata I dharma- 20
5)raganuc;ayanutsargaJ:I 1 paramita-samyojananam aparityagaJ:I I
ity ete sagaramate kuc;ala-mula-samprayuktaJ:I klec;a yair bodhi=
sattvaJ:I samc;li~yante I na khalu klec;a-doc;air lipyante I aha
punaJ:I I yada bhagavan kuc;ala-mulani tat kena karaI)ena klec;a
ity ucyante I aha I b.tha hi sagaramate ebhir evam-rupail;t 25
6)klec;air bodhisattvas trai-dhatuke c;li~yante I 7)klec;a-sambhutam
1) c. Q){~@I':tCK~-C I':t~fj l: tJ:? -C It ... .0 0 T r.t S K mI t' 0
2) T r.t ~das-gyur(vyativritta~) 3) T r.t srid-pa kun-tu sbyor-ba(bhava-samyojana)
4) T t.t yathapi ~!X < 0
5) T chags-pa\li bsam-pa (raga~ya)
6) T r.t ran-bshin-gyi-non-mons-pa (prakriti-kle~)
1) T t.t kun-nas-non-mons-pa (samkle~)
- 91-
I
ea trai-dhatukam I tatra bodhisattva upaya-kauc;alena ea kuc;aJamiila-balanvadhanena ea sameintya trai-dhatuke <;li~yl!lnte r tenoeyante kuc;ala-mii]a-samprayukta~ klec;a iti I yavad eva
trai-dhatuke c;le~ataya na punac; eittopakle<;ataya I syad yathapi nama sagaramate c;re~thino griha-pater eka- 5
(27a) putraka i~ta~ kanta~ priyo manapo 'pratikiilo darc;anena
sa ea darako bala-bhavena nrityann eva mlQ.ha-kiipe prapateta I atha te tasya darakasya matri-jnataya~ pa~yeyus tam darakam
mlQ.ha-kupe prapatitam I dri~tva ea gambhlram nic;vaseyu~ c;oeeyu~
parideveran I na punas tam mlQ.ha-kiipam avaruhya tam 10
darakam adhyalamberan atha tasya darakasya pita tam
pradec;am agaeehet I sa pac;yetalka - putrakam miQ.ha-kiipe
prapatitam dri~tva ea C;ighra-C;lghram tvaramaI).a-riipa eka-putra=
kadhyac;aya-premanunlto 'jugu (XIIla) psamanas tam miQ.ha
kiipam1) avaruhyilka-putrakam abhyutk~ipet I iti hi sagaramate 15
upamal~a krita yavad evarthasya vijnaptaye ka~ 2)prabandho
dra~tavyal;t mlQ.ha-kiipa iti sagaramate trai-dhatukasyaltad
adhivaeanam I eka-putraka iti sattvanam etad adhivacanam I sarva-sattve~u hi bodhisattvasyalka-putra-samjfia pratyupasthita
bhavati I matri-jnataya iti c;ravaka-pratyekabuddha-yaniyanam 20
pudgalanam etad adhivacanam ye samsara-prapatitan sattvan
dri~tva c;ocanti paridevante . na puna~ samartha bhavanty
abhyutk~eptum I <;re~thi ·griha-patir 3) iti bodhisattvasyaltad
adhivacanam ya~ c;ucir vimalo nirmala-citto 'samskrita-dharma
pratyak~a-gatal;1 samcintya trai-dhatuke pratisamdadhati sattva- 25
paripakartham I seyam sagaramate bodhisattvasya maha-karuI).3.
yad atyanta-parimukta~ sarva-bandhanebhyal). punar eva bhavo=
papattim upadadati t upaya-kauc;alya-prajfj3.-parigrihita~ ea
samkleC;air na lipyate I sarva-(27b)klec;a-bandhana-prahaI).aya ca
sattvebhyo dharmam dec;ayatiti I tad anena siitra-pada- nirde::a 30
1) T r.t kupam ~; gnas (sthana) 2) T r.t prabandha ~~ don (artha) 3) T U khyim-bdag chen-po(maha-g'fiha-patir)
.- 93-
<;ena para-hita-kriyartham va<;ino bodhisattvasya samcintya
l)bhavopapattau ku<;ala-miila-,karu1).a-balabhyam upac;lefjiad upaya
prajiia-baIabhyam ca tad asamkle<;ad a<;uddha-<;uddhavastha
paridipita I tatra 2)yada bodhisattvo yatha-bhiitajaty-anutpatti-dar<;anam 5
agamya tathagata-dha tor imam bodhisattva-dharma tam anupra=
pnoti tatha 3) vistare1).a yatha-sutram anugantavyam I 4)yad aha I pac;ya sagaramate dharma1).am asaratam akarakat3.m niratmatam
ni~sattvatam nirjivatam ni~pudgalat3.m asvamikat3.m I yatra
hi nama yathe~yante 5) tatha vi!hapyante vi!hapita<; ca samana 10
na cetayanti na prakalpayanti I imam sagaramate dharma
vi!hapanam 6) adhimucya bodhisattvo na kasmirnc; - cid dharme
parikhedam utpadayati I tasyalva jfiana-darC;anam <;uci-c;uddham
bhavati I natra kac;-cid upakaro vapakaro va kriyata iti I evam .
ca dharma1).am dharmatam yatha-bhiitam prajanati I evam ca 15
maha-karu1).a-samnaham na tyajati I syad yathapi nama sagaramata
'nargham vai4urya-ma1).i-ratnam svavadapitam supari<;uddham
suvimalam kardama-parikfjiiptam varfjia-sahasram avatifji!heta I tad
varfjia-sahasratyayena tata~ kardamad abhyutk!?ipya lo<;lyeta par=
yavadapyeta I tat sudhautam pari<;odhitam paryavadapitam 7)sama= 20
nam tam eva c;uddha-vimala-ma1).i-ratna-svabhavam na jahyat I evam eva sagaramate bodhisattva~ sattvanam prakriti-prabhasva=
ratam cittasya prajanati I tam punar agantukoC28a)paklec;opakli::c
~!am pa<;yati I tatra bodhisattvasJalvam bhavati I mllte kle<;a~
1) T r.t bhava !x.. < 0
2) T r.t P JflZ ji-lta-ba (yatha), D JflZ7\.o
3) T vistareI}.a !x.. , 0
4) C r.t "yad aha······na tyajati" ~!x.. ~, "IIt~~R!"·"lE3[.pt"'t~ ~ Qo
5) T r.t tatha vilhapyante vi!hapitas ca samana ~!x.. < 0
6) T r.t vi!hapanam 't~ gshan-du mi-l}gyur-ba (ananyathatva)
7) T samanam 1= !x.. < 0
- 95-
sattvanam citta-prakriti-prabhasvaratayam pravi~!ah. I agantuka
ete kle<;a abhuta- parikalpa-samutthital) I <;aknuyam aham punar
e~am sa ttvanam l)agan tu -kle<;a panayana ya dharmam de<;ayi tum
iti I evam asya navalIyana-cittam utpadyate I tasya bhuyasya
matraya sarva-sattvanam antike pramok~a-citt6tpada utpadyate 5
I evam casya bhavati I nalte~am kle<;anam kim-cid balam sthama
va I abala durbala ete kle<;ah. I nalte~am kim-cid bhuta-prati=
~!hanam I abhuta-parikalpita ete kle<;ah. I te yatha-bhu (XIII b)
ta-yoni<;o-manasi-kara-nirlk~ita na kupyan ti I te 'smabhis tatha
pratyavek~itavya yatha na bhuya~ <;li~yeyuh. I a<;le~o hi kle<;a= 10
nam sadhur na punaJ? <;,:le~aJ? 1 yady aham kle<;,:anam <;,:li~yeya
tat katham kleca-bandhana-baddhanam sattvanam kleca-bandha= ~ ~
na-prahaI).aya dharmam de<;ayeyam I hanta vayam kle<;anam ca
na <:li~yamahe kle<;,:a-bandhana-prahaI).aya ca sattvebhyo dha=
rmam de<;ayi~yamaJ? I ye punas te samsara-prabandhakah. ku<;ala- 15
mula-samprayuktal) kle<;as te~v asmabhih sattva-paripakaya
~le~!avyam i ti I samsaraJ? punar iha trai-dhatuka-pratibimbakam anasrava
dhatau manomayam kaya-trayam abhipretam I tad dhy anasrava
ku<;,:ala-mulabhisamskritatvat samsaraJ? I sasrava-karma-kle<;,:ana= 20
bhisamskritatvan nirvaI).am api tat I yad adhikrityaha I tasmad
bhagavann asti samskrito 'pyasamskrito 'pi samsaral:I asti
samskritam apy asamskritam api nirvaI)am iti I (28b) tatra
samskritasamskrita - samsri~!a - ci tta-caitasika - samudacara-yogad
iyam a<;uddha-<;uddhavasthety ucyate I sa punar asrava-k~aya= 25
bhi jfiabhimukhy -asanga -pra jfia -parami ta -bha vana ya maha -karu=
I).a-bhavanaya ca sarva-sattva-dhatu-paritraI).aya tad - asak~at
karaI).ad abhimukhyam bodhisattva-bhumau pradhanyena vya=
vastha pya te I yath6ktam asrava-k~aya-jfi.anam arabhya nagar6daharaI)am I
2)
1) T \':t iie bal).i non mons pa shi bar bya bal).i phyir (upakle~a-~amaniiya)
2) C Ie "~~T······~PJ.mlIUll!!" ;b{ ~ .go
- 97--
5
evam eva kula-putra bodhisattvo mahata yatnena mahata vlryel).a 10
dri<.lhayadhya<;aya-pratipattya pancabhijna -ntpadayati tasya
dhyanabhijna - pari karma - krita-cittasyasrava - ki?ayo 'bhimukhi
bhavati I sa maha-karul).a-cittOtpadena sarva-sattva-paritral).a=
yasrava-ki?aya-jfiane parijayam kritva punar api suparikarma-
krita-cetasa~P 15
~a~thyam 2)
bhavati
asanga-prajnotpadad asrava-ki?aye 'bhimukhl-
evam asyam abhimukhyam bodhisattva-bhumav
asrava-k~aya-saki?at-karal).a-va<;itva-Iabhino bodhisattvasya vi<;u=
ddhavastha paridlpita [ tasyalvam atmana samyak-pratipannasya 20
paran api casyam eva samyak-pratipattau sthapayii?yamiti maha
karuI).aya vi pra ti pan na -sa ttva -pari tra I).abhi pra yasya <;ama-sukha=
nasvadanataya tad - upaya-krita-parijayasya samsarabhimukha
sattvapeki?aya nirvaI).a- 3) vimukhasya bodhy-anga-paripuraI).aya
dhyanair vihritya punap. kama-dhatau samcin tyopapatti-parigra= 25
haI).ato yavad a<;u sattvanam artham kartu-kamasya vi citra
tiryag - yon i - ga ta -ja taka - prabhedena pri thag - jan a tmabha va -sa=
mdar<;ana-vibhutva-Iabhino 'vi<;uddha (29a) vastha paridipita I 4) apara~ <;:lokartha~ I
1) C K "[i'ij~!g!iliZ~······mxg}E:m1W" iJ~ &? Qo 7'";f-;7.. l- K ceta~ .!:: &? Q lb B Ic1tt:? 0
2) T I'i sa-drug-pa-la (!?a~tha-bhumau)
3) T~;t milOn-du phyogs-par (abhimukhasya)
4) C I'i "aparal}······ (791~C')MtrC')) paridjpital}" a: 'X < 0
- 99-
.dharmataril prativicyemam avikaram jina=
tma-ja~ I dri<;yate yad avidyandhair jaty-adif?u tad
adbhutam II 69 II
ata eva jagad-bandhor upaya-karU1).e pare I yad arya-gocara-prapto dri<;yate bala-gocare
1170 II
sarva-loka-vyatito 'sau na ca lokad vini~s=
rita~ I loke carati lokartham alipto laukikair
malail;1 II 71 II
yatbfha m\mbhasa padmam lipyate jatam
ambhasi r
tatha loke 'pi jato 'sau loka-dharmair na
lipyate Ii 72 \I
ni tyojjvalita-buddhi<; ca kritya-sampadane
'gnivat I <;anta-dhyana-samapatti-pratipanna<; ca sa".
rvada 117311
piirvavedha-va<;at sarva-vikalpapagamac ca
sa~ I na puna~ kurute yatnam paripakaya dehi=
nam 117411
yo yatha yena vaineyo manyate 'sau tathalva
tat I de<;anya rupa-kayabhyam caryayerya-pathena
va 117511
anabhogena
sada I tasyalvam avyahata-dhiyal;1
jagaty aka<;a-paryante sattvartha~ sarilpra=
vartate 11760
etam gatim anuprapto bodhisattvas tatha=
-101-
5
10
15
20
25
30
gatai1;l I samatam eti loke~u sattva-samtaraI).am
prati 117711
atha eaI).o1;l prithivyac; ea gos padasyodadhec;
ea yat I 5
antaram bodhisattvanam buddhasya ea tad
an taram \I 78 U
e~am daC;anam C;lokanam yatha-kramam navabhi1;l c;lokai1;l
pramuditaya bodhisattva-bhftmer adhac; ea samkleC;a-paramatam
da<;amena c;lokena dharma-meghaya bodhisattva-bhftmer ftrdhvam 10
vi<;uddhi- 1) paramatam upanidhaya samasatac; eaturI).am bodhisa::::z
ttvanam dac;a~u 2)bodhisattva-bhftmil?u vic;uddhir avic;uddhiC;
ea paridipita I eatvaro bodhisattva1;l prathama-eittotpadika1;l 1 earya-prati (29b) panna1;l I avaivartikal) I eka-jati-pratibaddha
iti I tatra prathama-dvitiyabhyam <;lokabhyam anadi-kalikam 15
adril?!a-pftrva-prathama-Iokottara-dharmata-prativedha t pramudi:::::
tayam bhftmau3) prathama-eittotpadika-bodhisattva-4)gaI).a-5)vi<;u:::::
ddhi-1akl?aI).am paridipitam I tritiya-eaturthabhyam c;lokabhyam
anupalipta-earya-earaI).ad vimalam bhftmim upadaya yavad 6)
dftramgamayam bhftmau earya-pratipanna-bodhisattva-guI).a- 20
vic;uddhi-1akl?aI).am paridipitam I paneamena c;lokena nirantara
maha - bodhi - samudagama - prayoga-samadhil?u vyavasthitatvad
aeala yam bhftma v a vai vartika -bodhisattva -guI).a -vic;uddhi -lakl?a:::::
1).am paridipitam I I?a~!hena saptamena~!amena ea c;lokena sakala
sva-parartha-smTIpadanopaya-nil?!ha-gatasya buddha-bhftmy-eka- 25
earama - jan ma- . pra tibaddha tvad an u ttara-paramabhisambodhi
prapter dharma-meghayam bodhisattva-bhftmaveka-jati-pratiba::::z
1) T ~ paramatam 3:!J{ < 0
2) T ~ bodhisattva a:!J{ < 0
3) T ~ sa dan-po rab-tu dgal).-ba-Ia (pramuditayam prathama-bhumau)
4) T ~ yon-tan (gut;la) ~Q)3t J: 1)]l-c gUt;la -t: <V b 50 5) T ~ yon-su dag-pal).i (pari~uddhi) J;..("""F t T tj: (pari~ddhi)
6) duramgamayam a: T tj: mi-gyo-ba (acala)
-f(S-
ddha-bodhisattva-gul)a-vi~uddhi-lak9at;am paridipitam nava=
mena dae;amena ca e;lokena parartham atmartham carabhya
ni9tha-gata-bodhisattva-tathagatayor gut;a-vie;uddher 1) avie;e~o
vi~e~ac; ca paridipital). I tatra suvie;uddhavasthayam avikarartham arabhya C;l~ 5
ananyathatmak9aya-dharma-yogato
charat;yo 'naparanta-kotital). I sadadvayo 'say avikalpakatvato
dharmapy akrita-svabhavatal). II 79 II
anena kim dare;ayati I
Jagac-
, . -Vlnac;a-
na jayate na mriyate badhyate no na jiryate I sa nityatvad dhruvatvac ca c;ivatvac chae;vata=
(30a) tvatal:J II 80 II
na jayate sa nityatvad atmabhavair mano
mayail). I acintya-parit;amena dhruvatvan mriyate na
sal). II 81 II
vasana-vyadhibhil). siik!?umair badhyate na
e;ivatvatal). I anasra vabhisamskarail).
jIryate II 82 II
e;ae;vatatvan na
10
15
2()
sa khalv e!?a tathagata-dhatur buddha-bhiimav atyanta-vima=
la-vie;uddha-prabhasvaratayam sva-prakritau sthital). piirvantam
upadaya nityatvan na punar jayate manomayair atmabhavail). I aparantam upadaya dhruvatvan na punar mriyate 'cintya- 25
parit;amikya cyutya I piirvaparan tam upadaya e;ivatvan na
punar badhyate 'vidya-vasa-bhumi- parigrahet;a yae; ca"Ivam
anarthapatital). sa e;ae;vatatvan na punar jiryaty anasrava-karmaphala-parit;amena I
tatra dvabhyam atha dvabhyam dvabhyam 30
dvahyam yatha-kramam I padabhyam nityatady-artho vijffeyo 'samsrkite
1) T r.t vi(;uddher a:: Ix < 0
-105-
I' I.;, "
!
1) pade 1183 II
tad e~m asamskrita-dhatau 2)catur1).am nitya-dhruva-<;iva
<;a<;vata-padanam yatha-kramam ekaikasya padasya dvabhyam
dvabhyam udde<;a-nirde<;a-padabhyam artha _ pravibhago yatha
8iitram anugantavyal.J. 3) I y~d ahalnityo 'yam <;ariputra dharma- s kayo 'nanyatva-4)dharmakl?aya-dharmataya I dhruvo 'yam <;ilri=
putra dharma-kayo dhruva':'<;ara1).o paranta-koti-samataya I <;ivo
'yam <;ariputra dkarma-kayo 'dvaya- 5) dharmavikalpa- 6) dha=r
rmataya I <;a<;vato 'yam <;ariputra dharma-kayo 'vina<;a-7)dha=
rmakri trima-dharma ta yeti I asyam eva vi<;uddhavasthayam atyanta-vyavada (30b) na
nil?tha -gamana - 8) lak9a1).asya ta thaga ta-gar bhasyasambhedartham
arabhya <;lokal.J. I sa dharma-kayal.J. sa tathagato yatas tad aryasat yam paramartha_nirvriti~ I ato na buddhatvam rite 'rka-ra<;mivad gu~l(\,,"
vinirbhagatayasti nirvritil.J. II 84 II
tatra piirva-<;lokardhena kim dar<;ayati I dharma-kayadi-paryaya veditavyal.J. samasa=
tal.J. I catvaro 'nasrave dhatau catur-artha-prabhe=
da tal.J. II 85 II
samasato 'nasrave dhatau tathagata-garbhe caturo 'rthan adhi:o
kritya catvaro nama-paryaya veditavyal.I I catvaro 'rthal.J. katame r
1) T t:t dbyitis-Ia (dhatau) 2) T t:t ca turI).am !X 0
3) 7":!f A t q) T-!E!: K .t tL- r.r Nepali Do. K t:t ~ q) 3t ~~.A L. -c It, 0 c!:. 1:t V',
T tc t:t <b ~ -jic-j"" 00 nity~rtr.o 'nanyathfitmatvam ak!?ayya-guI].ayogatal;t I dhruvarthal;t ~raI).atmatvam antako!i- samanatal;t II
~ivartho 'dvaya dharmatvam avikalpa-svabhavatal) I ~~atartho 'vina~itvam akritrima-guI).atvatal) lie t:tj<{ < 0
4) 5) T t:t dharma ~!X < 0
6) T t:t dharmataya ~!X < 0
7) T a: dharma a: !X < 0
8) T t:t lak~aI).asya !Xo
-107-
10
20
,
I II' "
,.,."
buddha-dharmavinirbhagas tad - gotrasya
tathagamal). I amr if;lamof;la -dharmi tvam adi -prakri ti -<;an ta=
ta 118611
buddha-dharmavinirbhagarthal). yam adhikri tyoktam I a<;iinyo bhagavams tathagata-garbho gariga-nadi-valuka-vyati=
vrittair avinirbhagair amukta-jfiair aeintyair buddha-dharmair
iti [tad-gotrasya prakriter aein tya-prakara-samudagamarthal). I yam adhikrityoktam I 9ac;l- ayatana-vi<;ei?al). sa tadri<;al). param=
paragato 'nadi-kaliko dharmata-pratilabdha iti I amrii?amoi?ar= 10'
thal). I yam adhikrityoktam I tatra paramartha-satyam yad
idam amo~a-dharmi-nirval).am [ tat kasmad dhetol). [ nit yam
tad-gotram l)sama - dharmatayeti [ atyantOpa<;amarthal). [ yam
adhikrityoktam2) adi-parinirvrita eva tathagato 'rhan samyak
sambuddho 'nutpanno 'niruddha iti I ei?u eaturi?varthei?u yatha
samkhyam ime eatvaro nama-paryaya bhavanti I tad - yatha
dharma-kayas tathagatal). paramartha-satyam nirval).am iti I
IS
yata evam aha [ tathagata-garbha iti <;ari (31a) putra dharma
kayasyaltad adhivaeanam iti I nanyo bhagavams tathagato 'nyo
dharma-kaya~ I dharma-kaya eva bhagavams tathagata iti I duhkha-nirodha-namna bhagavann evam - gUl).a-samanvagatas
tathagata-dharma-kayo de<;ita iti [ nirval).a-dhatur iti bhaga=
YamS tathagata-dharma-kayasaltad adhivaeanam iti I tatraparel).a <;lokardhena kim dar<;ayati I
sarvakarabhisambodhi~ savasana-malOddhri=
ti~ I buddhatvam atha nirval).am advayam para=
martha ta~ II 87 II
yata (XVa) ete eatvaro 'nasrava-dhatu-paryayas tathagata
dhatav ekasminn ::I) abhinne 'rthe 8amava~aranti I ata e~am
1) T r.t gtan-du shi-bal)i chos-nid-kyis-na (atyanta-~ama-dharma taya)
2) fb.:I-~M-~
3) T r.t abhinne a: 7\. < 0
-109-
2()
25
ekarthatvad advaya-dharma-naya-mukhena yae ea sarvakara
sarva-dharmabhisambodhad buddhatvam ity uktam yae ea
1) mahabhisalnbodhat savasana-mala-prahaI)an
uktam etad ubhayam anasrave dha tav advayam
abhinnam aeehinnam I
nirvaI)am ity
iti dra~tavyam
sarvakarair asamkhyeyair aein tyair amalair
gUI)ail). I abhinna-Iak~aI)o mok~o yo mok~al). sa
tathagata iti II
5
yad uk tam arhat-pratyekabuddha-parinirvaI)am adhikritya 10
nirvaI)am iti bhagavann upaya e~a tathagatanam iti I anena
dlrghadhva-paric;ran tanam a!avI-madhye nagara-nirmaI)avad
avivartanopaya e~a dharma-parame<;varaI)am samyak-sambuddha=
nam iti paridlpitam I nirvaI)adhigamad bhagavams tathagata
bhavanty arhantal). samyak-sambuddhal) sarvaprameyaeintya- 15
vi<;uddhi-ni~!ha-gata-guI)a-samanvagata iti I anena eatur-akara
gUI)a-ni~patsv asambhinna-Iak~aI)am nirvat).am adhigamya tad-
atmakal). samyak-sambuddha bhavanti (31b) ti buddhatva-
nirvaI)ayor avinirbhaga-guQ.a-yogad buddhatvam antareI)a kasya
ein nirvat).adhigamo mlstiti paridlpitam I tatra tathagatanam anasrave dhatau sarvakara-varopeta
c;iinyatabhinirharata<; eitra-kara-drif?!3.ntena gut).a-sarvata vedi= .
tavya I anyonya-kuc;ala yadvad bhaveyu<; eitra-Iekhakal). I yo yad angam prajanlyat tad anyo nava=
dharayet II 88 II
atha tebhyal). prabhii-raja prayaeehed dii~yam
ajnaya I Earvair evatra yu~mabhil). karya pratikritir
mama 118911
tatas tasya prati<;rutya yuiljeramc; eitra
karmaI)i I 1) T r.t maha ~~ Ihan-cig (saha)
-111:-
20
25·
2)
tatraiko vyabhiyuktanam anya-de<;a - gatl)
bhavet 1190 II
dec;antara-gate tasmin pratima tad- viyogata:tI I na sa sarvanga-sampurIJa bhaved ity upama
krita 119111
lekhaka ye tad-akara dana-c;ila-k~madaya:tI I 1) sarvakara-var6peta c;unyata pratim6cyate
119211
tatnl1,?am eva danadinam e~ ai1casya buddha-vi~ayaparyanta
prakara-bheda-bhinnatvad aparimitatvam veditavyam I samkhya
prabha vabhyam ac;in tya tvam I rna tsaryadi -vi pak~a _3) mala -vasa=
ncipakar~itatvad viC;uddhi-paramatvam iti I tatra sarvakara
var6peta-<;unyata - Aamadhi-mukha-bhavanayanutpattika-dharma
labhad acaIayam bodhisattva-bhumav avikalpa-ni<;chidra-nira=
ntara - sva-rasa - vahi - marga - jfiana -samniC;rayeIJa tathagatanam
anasrave dhatau gUIJa-sarvata' samudagacchati I sadhumatyam
bodhisattva-bhumav asamkhyeya-samadhi-dharaIJi-mukha-samu=
drair aparimaIJa-buddha-dharma-pari (32 a) graha-jfiana-samni=
c;rayeIJa gUIJaprameyata samudagacchati I dharma-meghayam
bodhisattva-bhiimau sarva-tathagata-guhya-sthanaviparok~a-jfia=
na-samniC;rayeIJa gUI)acintyata 4)samudagacchati I tad anantararn
1) T f7;) vyakhya I'C r.tJlt1t'J:b{ 7 x 5 -e, S I'C t.r It, de-la milOn-par-sbyin-
nams-gy is :b~7 x 5 f7;) ~41'C A. ? -r: ", Q 0 f~@* r.t S I'C /RJ 0
2) C I'C r.t "Jlt{I······1!iJ::~fJ!:Qt" :b{';v Q 0 T ~ 9{o
3) T r.t mala ~ 9{ < 0
4) T r.t mnon-par l}grub-pa (abhinirvritti)
-113-
5
10
15
20
25
l)buddha-bhumy-adhigamaya sarva-savasana-klec;a - jneyavaraI)a
vimok~a-jnana-samniC;rayeI}.a gUI}.a-vic;uddhi-paramatii samudaga=
cchati yata e~u catur~u bhumi-jnana-samnic;raye~v arhat
pratyekabuddha na samdric;yante tasmat te durI-bhavanti catur
akara-guI}.a-parini~patty-asambhinna -lak~aI}.an nirvaI)a - dha tor 5
ity uktam r
2)prajfia-jfiana-vimuktlnam dlpti-spharaI)a
c;uddhi (XVb) ta~ I abhedatac; ca sadharmyam prabha-rac;my
arka-maI}.Q.alai~ (I 93 (I 10
yaya prajfiaya yena jnanena yaya .vimuktya ~a catur-akara
gUI)a -ni ~pa tty -asambhinna -lak!?aI)o nirvaI}.a-dha tu~ sucya te tasam
yatha-kramam tribhir ekena ca karaI)ena catur-vidham aditya
sadharmyam paridlpi tam I ta tra buddha-san tiinikya 10k6ttara
nirvikalpaya~ parama-jfieya-tattvandhakara-vidhamana-pratyu= 15
pasthanataya prajnaya dipti-sadharmyam I tat-PP!?!ha-Iabdhasya
sarvajfia-jfianasya flarvakara-niravac;e~a-jfieya-vastu-pravpttataya
rac;mi-jala-spharaI}.a-sadharmyam I tad - ubhayac;rayasya citta
prakriti -vimukter atyan ta- vimala-prabhasvaratayarka-maI}.Q.ala
viC;uddhi-sadharmyam I tisriI}.am api dharma-dhatv-asambheda- 20
svabhavataya tat-trayavinirbhaga-sadharmyam iti I ato 'nagamya-buddhatvam nirvaI}.am nadhi=
gamyate I na hi c;akya9. prabha-rac;mi nirvrijya prek!?i=
tum ravi~ II 94 II
yata evam anadi (32b) - samnidhya-svabhava-c;ubha-dharm6=
pahite dhatau tathagatanam avinirbhaga-guI}.a-dharmatvam ato
na ;) tathagatatvam asangapratihata3 ) prajfia-jnana-dar<;anam
1) 5"=\"-A H;t buddha-bhubhy c h o-»~, Tl'Csans-rgyas":kyi sa(buddha-
bhumi) c;b f), iID~Q)~:O> b~-c t buddha-bhumy -C:'h b)o 4-a:VJ 00
2) C. CD{~hlEK. * Q)1lM~H;t C c iffiit-t 0 -»t, T I'Z S I'C rm to
3) T r.t tathagatatvam CD tvam i=!X < 0
4) T rot prajiia i=!X < 0
--115-
25
anagarnya sarvavaral)a-virnukti-laki?~u).asya nirval)a- 1) dhator
adhigarna~ sak~at-karalfam upapadyate prabha-rac;rny-adar<;ina
iva surya-rnalfgala-darc;anam lata evam aha I na hi bhagavan
hlna-pralfIta-dharrnal)am nirval)adhigarna~ I sarna-dharrnalfam
bhagavan nirvalfadhigarna~ I sarna-jnananam sarna-virnuktinam 5
sarna-virnukti-jnana-darC;ananam bhagavan nirvalfadhigarnal? I tasrnad bhagavan nirval)a-dhatur eka-rasal) sarna-rasa ity
ucyate I yad uta vidya-vimukti-raseneti
2)jina-garbha-vyavasthanam ity evam dac;a=
dh6ditarn I 10
tat kleC;a-koC;a-garbhatvam punar jfieyam
nidar<;anail? II 95 II
ity etad aparanta-koti-sama-dhruva-dharmata-saillvidyarna=
natarn adhikritya dac;a-vidhenarthena tathagata-garbha-vyava=
sthanarn uktarn I punar anadi-samnidhyasarilbaddha-svabhava- 15
klec;a-kcc;allim anadi-samnidhya-Sarilbaddha-svabhava-c;ubha-dha=
rmatam cadhikritya llavabhir udaharal)air aparyallta-klec;;a-koc;a
koti-gughas tathagata-garbha iti yatha sutrarn anugalltavyarn
navodaharalfani katamalli I
3)
buddhal? ku-padme rnadhu rnak~.ikasu tu~esu
saralfY ac;ucau suvarlfam I nidhil? k~itav alpa-phale 'xikuradi praklinna
vastre~u jinatmabhaval? 1196 II
jaghanya-narI-jathare nripatvam yatha
bhaven mritsu ca ratna-bimbam I agantuka-klec;a-malavrite~u sattvesu tadvat
sthi ta e~a dha tul? II 97 II
20
25
padrna -praI)i -tu~ac;u ( 33a) ci -k~i ti -phala -tvak -pii ti -vas tra vara
strl-dul).kha-jvalanabhitapta-prithivl-dhatu-praka(;a malal). I 30
1) T f1: dbHor ~ 7-: < 0
2) C f1:.I;t r ~ ~.lJl ,tll<J ?rr~ £ ~ 7':. C. -t :0 0
3) C Kr.t "llt1.f!······Jm=.{f!"~~<V 00
-117-
buddha-k!?audra-susara-kaficana-nidhi - n yagrodha- ratna=
kriti-dvipagnldhipa-ratna-bimba-vimala-prakhyal). sa dh=
atul). paral). II 98 II l)kutsita-padma-koc;a-sadric;al). klec;al). I 2)buddhavat tathaga=
ta-dhatur iti I 5
yatha vivarlfambuja-garbha-ve!?titam tathag=
atam dipta-sahasra-Iak!?aJ).am ~
naral). samik!?yamala-divya-Iocano vimocayed
ambu ja-pattra-koc;atal). 1199 \I
vilokya tadvat sugatal). sva-dharmatam
aVici-samsthe!?v api buddha-cak!?u~ I vimocayaty avaraI).ad anavrito 'paranta-koti-
sthitakal). kripatmakal). 11100 \I
yadvat syad vi jugupsitaril jala-ruham sarilmifiji eXVla)
10
tam divya-drik tad-garbha-sthitam abhyudik~ya sugatam 15
patralfi samchedayet I raga-dve!?a-maladi- koc;a - nivritam sambuddha - garbham
jagat-karuJ).yad avalokya tan nivaraJ).am nirhanti tadvan
munih II 101 ~
k!?udra-praJ).aka-sadric;al) klec;al) I kf?audravat tathagata- 20
dhatur iti I yatha madhu pralfi-:gaJ).opaguQ.ham vilokya
vidvan puru!?as tad-arthi I samantatal). pralfi - gaJ).asya 3)tasmad upayato
'pakramaJ).am prakuryat 11102 ~ 25
sarva-jfia-cak!?ur 4)viditam maha-rf?ir madh=
upamam dhatum imam vilokya I
1) ~;tt.. J: !J W. ""f;h.li<v-fa (126 -fa ~ -C:) a:: i& < v -c: h Q tJ~, C (lJ7f:fID fAte h.,
-c C ~*3tte I';tq;~ L -C It .. :0 0
2) T I';t buddhavat tJ~ padma-lta-bu (padmavat)
3) T~;t tasmad a::!J\. < 0
4.) T r.t viditam tJ~ rigs (kula,gotra), DJli(lJ-fAt.t rig.
-119-
tad - avritlnam bhramar6pamanam a~le!?am
atyantikam adadhati 11103 II yadvat praJ)i-eahasra-ko!i-niyutair madhv avritam syan
naro madhv - arthi vinihatya tan madhu-karan madhya
ya tha - kama tal:I I 5
kuryat karyam anasravam madhu-nibham jfianam tatha
dehi!?u klec;al:I ksmdra-nibhajinal:I puru!?avat tad ghatane
kovidal:I II 104 II bahis-tu!?a-sadric;al:I kle<;al:I I antal:I-saravat tatha (33b) gata
dhatur iti I dhanye~~m saram tU!?a-sarilprayuktam nriJ)am
na yadvat paribhogameti I bhavan ti ye 'nnadibhir arthinas tu te tat
tu~ebhyal). parimocayanti 11105 11
f5attve!?v api kJec;a-ma16pasri!?!am evam na
tavat kurute jinatvam I sambuddha-karyam tri-bhave na yavad vim=
ucyate klec;a-ma16pasargat 11106 II
yadvatl)kanguka-~ali-kodrava-yava-vrihi!?v amuktam tu!?at
1o.
15
saram khaQ,y-asusamskritam na bhavati svadfipabhojyam 20
nriJ)am I tadvat klec;a-tu!?ad anil:Isrita-vapul.I ~3attve!?u dharmec;varo
dharma-prlti-rasa-prado na bhavati klec;a-ksudharte jane
1110711
ac,:uci-samkara-dhana-sadric;al). klec;al). I suvarJ)avat tathagata- 25
dhatur iti I
yatha suvarJ)am vrajato narasya cyutam
bhavet samkara-puti-dhane I bahuni tad var!?a-c;atani tasmin tathalva
tisthe:o avina<;a-oharmi !I 108 II
-121-
tad devata divya-vic;uddha-cakI?UT vilokya
tatra pravaden narasya I suvarJ).am asmin navam agra-ratnam vic;odhya
ratnena kurul?va karyam II 109 II dril?!va munil). sattva-guJ).am tathalva kle<;e~v 5
amedhya-pratimel?u magnam I tat-klec;a-panka-vyavadana-hetor dharmambu-
varl?am vyasri jat pra jasu 11110 II yadvat samkara-piiti - dhana-patitam camIkaram devat3.
dril?!va dric;yatamam nriJ).am upadi<;et samc;odhanartham 10
l)maIat
tadvat klec;a-mahac;uci -prapa titam sambuddha-ra tnam
jinal). sattvel?u vyavalokya dharmam adic;at tac-chuddhaye
dehinam 11111 II pri thi vI -tala -sadric;al). klec;al). ratna-nidhanavat tathagata- 15
dhatur iti I yatha daridrasya narasya vec;many antaQ-
2)prithivyam nidhir akl?ayaQ syat t
vidyan na calnam sa naro na casminn e!?o
'ham asmiti vaden nidhis tam ~ 112 ~
tadvan mano-'ntar-gatam apy 3)a(34a)cintyam
ak!?ayya-4)dharmamala-ratna-koc;am I abudhyamananubhavaty ajasram daridrya
d~kham bahudha prajeyam ~ 113 ~
20
yadvad ratna-nidhir daridra-bhavanabhyantar-gataQ syan 25
naram na hriiyad aham asmi ratna-nidhir ity evam
na vidyan narah
1) T ~ malst a: 1ft. < 0
2) T I';t sa l)og-na (pfithivi-tale) l:.;b., 0
3) T ~ acintyam ak!?ayya tJ~ bshag dati bsal medo
4) T I';t dharma ;6fchos-iiid (dharmata)
-123~-.
",- ~
".
tadvad dharma-nidhir mano-griha-gatal). sattva daridro::::
pamas te~am tat pratilambha-kara1).am ril?ir loke samut::::
padyate II 114 II tvak-koc;a-sadric;al). kle<;al). I bijankuravat tathagata-dhatur
ill I 5
yathamra-taladi l)-phale druma1).am bijank::::
uraJ:! san na vinac;a-dharmi I 2) uptal). prithivyam saliladi-yogat kramad
upaiti druma-ra ja-bhavam 11115 ~
sattve~v avidya (XVI b) di-phala-tvag-antal;1-
ko<;avanaddhal). 3) <;ubha-dharma-dhatul). I upaiti tat - tat - ku<;alam pratitya krame1).a
tadvan muni-ra ja-bhavam 11116 II arnbv-aditya-gabhasti-vayu-prithivi-kalambara-pratyayair
10
yadvat tala-phalamra-ko<;a-vivarad utpadyate padapal). I 15
sattva-klec;a-phala-tvag-antara-gatal). sambuddha-bijanku::::
ras tadvad vriddhim upaiti dharma-4)vitapas tais tail).
c;ubha-pratyayail). 11117 II piiti -vastra -sadp<;al). kle<;al). ratna-vigrahavat tathagata-
dhatur iti I bimbam yatha ratna-mayam jinasya durga=
ndha -piity -ambara -samni ruddharn I dp$tvojjhitam vartmani devatasya muktyai
vaded adhva-gam etam artham II 118 II nana-vidha-kle<;a- 5)malopagiigham asanga-
6)cakl?ul). sugatatma -bhavam I vilokya tiryak~v api tad-vimuktim praty abh=
1) T r.t tala a: 7{ < 0
2) T r.t uptal) tJ~ rmos (kan;;a~a)
3) T r.t a vanaddhaJ: a:: 7\. < 0
4) T I1:vitapastJ~ J:thon(jata), J;F[::j!J*~iHi' § i1<(7)~;:<1qC r.tmthon(dar~ana)
5) T~;t mala a:: !A. < 0
6) T r.t cak!?uJ: a:: 7\. < 0
-125-
2()
25
;:./
yupayam vidadhati tadvat 11119 ~
yadvad ratna-mayam tathagata-vapur durgandha-vastrav=
ritam vartmany l)ujjhitam ek~ya divya-nayano muktyai
nriI).am dan;ayet I tadvat klec;a-vipiiti-vastra-nivritam samsara-vartm6jjhi= 5
tam ti (34 b) ryak~u vyavalokya dhatum avadad dharmam
vimuktyai jina1;t 11120 II apanna-sattva-nari-sadric;a1;t klec;a1;t I kalala-maha-bhiita
gata-cakra-vartivat tathagata-dhatur iti I nari yatha ka-cid anatha-bhiita vased anath=
avasathe viriipa I garbheI).a ra ja-c;riyam udvahanti na savab=
udhyeta nripam sva-kuk~au 11121 ~
anatha-c;aleva bhav6papattir antarvati strivad
ac;uddha-sattva1;t I tad-garbhavat te!;'v amala1;t sa dhatur bhavanti
yasmin sati te sanatha1;t ~ 122 II yadvat str! mali~ambaravrita-tanur bibhatsa-riipanvita
vinded du1;tkham anatha-vec;mani param garbhantara-sthe
lO
15
nripe I 20
tadvat kJec;a-vac;ad ac;anta-manaso du1;tkhalaya-stha jana1;t
san-nathe~u ca satsv anatha-mataya1;t svatmantara-sthe~v
api ~ 123 II mrit-panka-Iepa-sadric;a1;t klec;a1;t I kanaka-bimbavat tathag=
ata-dhatur iti I hemno yathanta1;t-kvathitasya.piirI).am bimbam
bahir mrin-mayam ek~ya c;antam I antar-vic;uddhyai kanakasya ta j-jfia1;t samcod==
l) 7" ~ A He r.t ujjiiitam c. h 0 ~ 1;l1i],llEtc 118 m J: !J ~ L ujjhitam "t:h
b?o A,alc6? o o
25
ayed avaraI).am bahirdha ,,124 II
prabhasvaratvam prakriter malanam agantu=
katvam ca sada valokya I ratnakarabham jagad-agra-bodhir vic;odhayaty
a varaI)ebhya evam II 125 II
yadvan nirmala-dlpta-kaneana-mayam bimbam mrid- 5
antar-gatarn syae ehantam tad avetya ratna-kuc;alalt
sarilCodayen mrittikam I tadvae ehantam avetya c;uddha-kanaka-prakhyaril manah
sarva-vid dharmakhyana-naya-prahara-vidhitalt same=
odayaty avritim 1/126 1/ 10
udaharaI)anam piI)<;iarthal)
ambuja-bhramara-praI).i-tu~6ccara-k~itif?v atha I phala-tvak-puti-vastra-strI-garbha-mrit-koc;ake~v ap)
11127/1
buddhavan madhuvat sara-suvarI)a-nidhi-vrikf?avat I 15
ratna-vigrahavac eakra-vartivad dhema-bimba (35 a) ..
vat 1/1281/
sattva-dhator asambaddham kleca-kocesvanadisu .) .!t. •
citta-prakriti-vaimalyam anadimad udahritam 11129 ~
l)samasato 'nena tathagata-garbha-sutr6daharaI).a-nirdec;ena 20
kri tsnasya sattva-dhator 2) anadi -ci tta-samkleC;a-3)dharmagan tuk=
atvam anadi-citta-vyavadana-dharma-sahajavinirbhagata ea pa=
ridipita I tata ueyate I citta-samklec;at sattvalt samkliC;yante
citta-vyavadanad vic;udhyanta iti I tatra katamac; eitta-samk=
lec;o yam adhikritya navadha padma-koC;adi-dri~tanta-deC;ana I 25
raga-dvin-moha-tat-tlvra-paryavasthana (XVII a) -vas=
1) .. samasato··· (132fB.Jvffijv) gata iti" 3:: Tv P ~ • N ~r.t 132 mv "ete nava-ragadayal)··· (149W,iRffijv 51JtJfB.Jv ffij v) advaidhi-karo
iti." co 1$t Klli L L It, 00 D JflZ r.t S K -3&-t 0 0
2) T r.t anadi 2j~ thogs-pa med (apratigha) c!: h !'J 0
3) T r.t dharma a:!1< < 0
-1~9-
anai;I i drin-marga-l)bhavanac;uddha-c;uddha-bhumi-gata 2)mala~
11130 II
padma-koc;adi-drif?~antair navadha samprakac;ital) I aparyantopasamklec;a-koc;a-kotyas tu bhedatal) 11131"
samasata ime nava-klec;al) prakriti-paric;uddhe 'pi tathagata-
dhatau padma-koc:adaya iva buddha-bimbadif?u 3)sadagantukataya
sariwidyante I katame nava I tad - yatha raganuc;aya-lakf?al).al)
klec;al) I dvef?anuc;aya-Iakf?al).al) 4) I mohanuc;aya-lakf?al).al) 5) I tlbra-raga-dvef?a-moha- paryavasthana -lakf?al).al:t I avidya-vasa
bhumi-samgrihlta~l darc;ana-prahatavyal) I bhavana-praha=
tavyal) I ac;uddha-bhumi-gatal:t <;uddha-bhumi - gatac; ca I tatra ye laukika-vIta-raga-san tanikal) klec;a anifi jya-samskarop=
acaya-hetavo ruparupya-dhatu -nirvartaka lokottara- jfiana -vadh=
yas ta ucyante raga-dvef?a-mohanuc;aya-Iakf?al).a iti r ye ragadi
carita-sattva - santanikal) pUl).yapul).ya - samskar6pacaya - hetaval)
kevala-kama-dhatu-nirvartaka ac;ubhadi-6)bhavana-jfiana-vadhyas
ta ucyante tIbra-raga-dve (35 b) f?a-moha-paryavasthana-Iakf?al).a
iti I ye 'rhat-santanika anasrava-karma-pravritti-hetavo vimala
mano-mayatmabhava-nirvartakas tathagata-bodhi-jfiana-vadhyas
5
10
15
ta ucyante 'vidya-vasa-bhumi-samgrihlta iti dvi-vidhal) c;ai= 20
kf?al) prithag-jana aryac; ca tatra ye prithag-jana-c;aik~a
samtanika~ 7)prathama-Iokottata-dharma-darc;ana-jfiana-vadhyas
ta ucyante darc;ana-prahatavya iti I ya arya-pudgala-c;aikf?a-
1) T K r.!: span (prahana) 'V~;:V:o 0
2) T r.!: malal). :V~* f{~ K f$."? Lit' .0 0
'3) T r.!: sada ~!J( < 0
4) S) T K r.!: iion -mons-pa dan (kle<;al). ca) :V~;:V:o 0
6) T ~ 7. J- r.!: bhava -C-;:V:O :V~, T r.!: sgom -pa (bhavana) -C-;:V 1) 1ru~ (f) l't 1" l? ~. -z: bhavana -C-;:V h ? 0 ~rtx::Y>:o 0
7) T ~ A J- V)"FtlK r.t T r.!: sa dan-po l)jig-rten-Jas l)das-pal).i (prath= ama -bhilmi -lokottara) -C-;:V:O C :t~m L L It, :0 :V~, F,,'@V') sa (bhilmi) t;t samtanikal). :V~ T Kr.!: rgyud-Ia yod pas(a)C.:EmK~A,.-C-It'.oV) a: "Ftl~ r.!: pas (a) V) Fi'l9 K cheg a: A.n. -z: pa C sa I'C 5t 11, pa a: 1rulm tc S'1 ~ Vt I'C ft 11 -z: WJe A,. ti '4:. cO c .m b.n. 0 0 T cD P lUX D lUX~ I'C Pas (a) c <b
lJ it 3t I'C -fie 1" 0 0
-131-·
.;;,antanika yatha-dri~ta-lokottara-dharma-bhavana-jnana-vadhy=
as ta ueyante bhavana-prahatavya iti I ye 'ni9tha-gata-bodhi ...
sattva-santanika]:I sapta-vidha-ifHina-bhiimi-vipak!?a a!?tamy-adi
bhiimi - traya-bhavana-jfiana-vadhyas ta ueyante '<;uddha-bhii=
mi-gata iti I ye ni!?thagata-bodhisattva-santanika a!}tamy-adi- 5
bhiimi-traya-bhavana-jfiana-vipak~a vajropama-sam2dhi-jiHina
vadhyas ta ueyante <;uddha-bhiimi-gata iti I J;ete
_ 2jnava-ragadaya]:I kle<;a]:I samk~epe1'.la yatha-kramam I navabhi]:I padma-ko<;adi-dri!?tantai1? sampraka<;ita]:I II 132 n
vistare1'.la punar eta eva eatur-a<;lti-sahasra-prakara-bhedena 10
3) tathagata-jf.i.anavad aparyan ta-bhavanti yair aparyanta-kJe<;a
ko<;a-koti-giic;lhas tathagata-garbha ueyate I balanam arhatam ebhi1? <;aiksa1'.lam dhlmatam kramat I malai<; eaturbhir ekena dvabhyam dvahhyam a<;uddhata
11133 II 15
4)yad uktam bhagavata I sarva-sattvas tathagata-garbha iti
tatra sarva-sattva1? samk!}epe1'.loeyante eatur-vidhas tad - yatha
prithag-jana arhan ta1? <;aik!}a bodhisattva<; eHi tatral~am
anasrave dhatau yatha-kramam eaturbhir ekena dvabhyam
dvabhyam ea kle<;a-5)malabhyam a<;uddhi1? (36 a) paridlpita I 20
katham punar ime nava-ragadaya1? kle<;a1? padma-ko<;adi-
sadri<;a veditavya1? katham ea tathagata-dhator buddha-
bimbadi-sadharmyam anugantavyam iti
tat-padmam mridi sambhiitam pura-bhiitva mano-ramam I aramyam abhavat pa<;ead yatha raga-ratis tatha 1113411 25
hhramara1? pra1'.lino yadvad 6)da<;anti kupita bhri<;am I
1) T r.t ete 'iJ' f~ (1) iF K A ? L It, .0 0
2) 132 f-Mf'1 C -(:f'1 "~~···[1;:rmJiD\9:n" c!::li:fj"KtJ:?LIt'.oO T r.tflM~o
3) T r.t bhedena tJ~ rab-tu dbye-bas (prabhedena)
4) C r.t .. yad······bodhisattva~ ceti" ~!x. < 0 T r.t S K-fr1'.o o
5) T r.t ma!abhyam ~!x. < 0
ti) T 1'1 da¥anti :v~ mdun-brdeg.
-133-
du~kham ja (XVII b) nayati dve~o jayamanas tatha
hridi II 135 II ~aly-adinam yatha saram avacchannam bahis tu~ai~ I l)moha:t;lQa-koc;a-samchannam evam sarartha-darc;anam
1113611 pratikiilam yathamedhyam evam 2)kama viragi:t;lam
kama-seva-nimittatvat paryutthanany amedhyavat 11137 II vasudhantaritam yadvad ajfianan napnuyur nidhim I svayam-bhiitvam tathavidya-vasa - bhiimy - avrita jana~
5
1113811 10
yatha bija-tvag-ucchittir arikuradi-kram6dayat I tatha darc;ana-heyanam vyavrittis tattva-darc;anat 11139 n
hata-satkaya-sara:t;lam arya-marganu~arigata~ I
bhavana-jfiana-heyanam piiti-vastra-3)nidarc;anam il140 n
garbha-koc;a-mala-prakhya:tI sapta-bhiimi-gata mala:tI I 15
vikoc;a-garbhavaj jnanam avikalpam vipakavat 1114111
mrit-parika-lepavaj-jneyas tri-bhiimy-anugata mala~ I vajr6pama-samadhana-4)jiiana-vadhya mahatmanam 11142 R
evam padmadibhis tulya nava-ragadayo mala~ I dhator buddhadi-sadharmyam svabhava-traya-samgrahat 20
1114311 tri-vidham svabhavam adhikritya citta-vyavadana-5)hetos tat=
hagata-garbhasya navadha buddha-bimbadi-sadharmyam anugan=
tavyam I tri-vidha~ svabhava~ katama~ I svabhavo dharma-kayo 'sya tathata gotram ity api I 25
(36 b) tribhir ekena sa jneya:tI paiicabhic; ca nidarc;anaiQ
~ 144 II
1) T r.t moha tJ~ ma-rig (avidya) 2) Tr.t chags dati-bcas-rnams-kyi ( kamaviragiI)am) 3) Tr.t mtshutis (sama) tJ{J....? -C It" Q 0
4) Tr.t jiiana t: ~ < 0
5) Tr.t hetos ~{ khams (dhatu)
-13!l-
;
"l
tribhir buddha - bimba - madhu -l)sara - dri!?!antair dharma
kaya-svabhaval.:t sa dhatur avagantavyal.:t ekena suvarI).a
dri!?!antena tathata-svabhava~2) I paficabhir nidhi-taru-ratna
viaraha-cakra-varti-kanaka-bimba-dristantais tri-3)vidha-buddha-I:) •••
kayotpatti-gotra-svabhava iti I tatra dharma-kayal.:t katamal:l I S
dharma-kayo dvidha jneyo dharma-dhatul:l sunirmalal). I tan - ni~yandac; ca gambhirya-vaicitrya-naya-dec;ana
1114511 dvi-vidho buddhanam dharma-kayo 'nugantavya~ I suvic;ud=
dhac; ca dharma-dhator avikalpa-·1)jfiana-gocara-vi!?ayal). 1()'
sa ca tathagatanam pratyatmam adhigama-dharmam adhikritya
veditavyal). tat - prapti-hetuc; ca suvic;uddha-dharma-dhatu
nif?yando yatha *vaineyika- para-sattve~;u vi jfiapti-prabhava~ I sa ca dec;ana-dharmam adhikritya veditavyal). I dec;ana punar
dvi-vidha siik!?maudarika - dharma-vyavasthana-naya-bhedat 15·
yad uta gambhlra - bodhisattva - pitaka - dharma - 5)vyavasthana -
naya-dec;ana ca paramartha-satyam adhikritya vicitra-siitra
geya-vyakaraI).a - gath6dana-nidanadi - vividha-dharma-vyavasth=
ana-naya-dec;ana ca samvriti- sat yam adhikritya I lok6ttaratval loke 'sya dri!?tantanupalabdhital). I dhatos tathagatenalva sadric;yam upapaditam 11146 ~
madhv -eka-rasavat siik~ma-gambhlra-naya-dec;ana I 6)nanaI).<;!a-saravaj jfieya vicitra-naya-dec;ana 1114711 ity evam ebhis tribhir buddha-bimba-madhu-sara-dri~!an=
20-
tais tathagata-dharma-kayena niravac;e!?a-sattva-dhatu-parispha= 25
raI).artham adhikritya tath~gatasyeme garbhal:l sarva-sattva i.
1) T 1'1 sara iJ~ J:bruJ:i siiiIi-po (phaIa-sara)
2) T 1'1 Ita -1::u1).o (upamal).} iJ~ dJ 0 0
3) T t;t vidha a:= ~ < 0 4) T t;t jiiana a: Ix. < 0
" "f" =\=-:;t.. ;.. r.t vainayika. T r.t gdul-bya, 3t:/I!EmfB1iJF~ p. 581 ~tt 3) I'C J:: 0
4-Q):[m < at~ 1c. o
5) T t;t vyavasthana a: 7\. < 0 6) T t'1 aI}c;la ;bi sbubs (ko~a).
-137"":"
(37 a) ti paridlpitam I na hi sa ka~-eit sattva!) sattva-dhatau
samvidyate yas tathagata-dharma-kayad hahir akac;a-dhator
Iva rupam I evam hy aha I yathamharam sarva-gatam\ sada matam tath=
alVa tat sarva-gatam sada matam I yathambaram rupa-gate~m sarva-gam tatl:.alva
tat sattva-gat:lef?u sarva-gam iti II
prakriter avikaritvat kalyat:latvad vic;uddhita1;l I hemal)-mat:l<;lalakaupamyam tathatayam udahritam 11148 ~
5
yae e:i.ttam aparyanta-kle<;a-du1;lkha- 2)dharmanugatam apl 10
prakriti-prabhasvarataya vikaranudahriter ata1;l kalyat:la-suvart:l='
avad ananyatha-bhavarthena tathatety ueyate I sa ea sarve!?am
api mithyatva-niyata-samtananam sattvanam prakriti-nirvi<;i~!=
anam sarvagantuka-3)mala-vic;uddhim agatas tathagata iti samkh=
yam gaeehati I 4)evam ekena suvart:la-dri~tantena tathatavyati= 15
bhedartham adhikritya tathagatas tathatal~m garhha1;l 5)sarva
sattvanam iti paridipitam I eitta-prakriti-vi<;uddhy advaya
dharmatam upadaya yathoktam bhagavata I tatra mafijuc;ris
tathagata atmopadana - mula - parijnatavl I atma-vic;uddhya
sarva-sattva-vic;uddhim anugata1;l I ya eatma-vic;uddhir ya ea 20
6)sattva-vi<;uddhir adVayal~advaidhl-kard. iti I evam hy aha
sarve~m avic;i~!api tathata c;uddhim agata I tathagatatvam tasmae ea tad-garbha1;l sarva
dehina i ti II
gotram tad dvi-vidhalTI jfieyam nidhana-phala-vrik£?= 25
avat I
1) T r.t maI}<;lalaka :D~ gzugs-pa (rilpa)
2) T r.t dharma t: ~ < 0
3) mala"b; T -c:r.t Don-mons-pa (k le~a)
4)' T r.t evam "b~ des-na (ta tal}.)
S) T r.t sarva t: 7< < 0
6) T t1 sems-can thams-cad (sarva-sativa)
-139-
anidi-prakritistham ca samudanltam uttar am 11149 ~
buddha-kaya-trayavaptir asmad gotra-dvayan mata I prathamat prathamal). kayo dvitl (37 b) yad dvau tu
par,cimau II 150 II ratna-vigrahavaj jfieyal) kayal) svabhavikal) <;ubhal;1 5
akritrimatvat prakriter gUI)a-ratna~rayatvatal:Il) 11151 II maha-dharmadhidi jatvat sambhogac; cakra-varti vat I pratibimba - svabhavatvan nirmaI)am hema-bimbavat
1115211 ity evam ebhir ava~i~tail) paffcabhir nidhi-taru- ratna- 10
vigraha-cakra-varti-kanaka-bimba-dri~tantais tri-vidha-buddha
kayotpatti-gotra -2)svabhavartham adhikritya tathagata-dhatur
e~am garbhal;1 sarva-sattvanam iti paridlpitam I tri-vidha
buddha-kaya-prabhavitatvam hi tathagatatvam I atas tat -prap=
taye hetus tathagata-dhatur iti I hetv-artho 'tra dhatv-arthal:I I 15
3)yata aha I tatra ca sattve sattve tathagata-dhatur utpanno
garbha-gatal) samvidyate na ca te sattva budhyanta iti I evam
hyaha
anadi-kaliko dhatul:I sarva-dharma-samac;=
rayal) I 20
tasmin sati gatil:I sarva nirvaI)adhigamo 'pi ca
tatra katham anadi-kalikal) I yat tathagata-garbham evad=
hikritya 4)bhagavata purva-kotir na prajfiayata iti dec;itam
pTa jfiaptam I dha:tur iti I yad aha I yo 'yam bhagavame tatha=
gata - garbho lo.kottara 5)-garbhal;1 prakriti - paric;uddhaoL garbha
iti I sarva-dharrua- samac;raya iti I yad aha I tasmad bhagavams
tathagata-garbho nic;raya adharal). prati~tha sambaddhanam
1) T r.t a~rayatva ~t gter (nidhi) .1::. <b V 0
2) T K svabhavflrtham ~ 7\. < 0
3) C r.t "yata······iti" ~ 7\. <, T r.t S .!: -€fi'".o o 4) T~:t bhagavata ~ 7\. < 0
5) 6) T r.t chos tJ~A? -C lokottara-dharma, pari~uddha-dharmao
-141-
25
('
'(
avinirbhaganam amukta-jnananam asarilskritanam dharmal)am I asambaddhanam api bhagavan l)vinirbhaga-dharmal)am mukta
jnananam samskritanam dharmal)am nic;raya adhara:tI prati!?!ha
tathagata-garbha iti I (38 a) tasmin sati· gati:tI sarveti I yad
aha I sati bhagavams tathagata- garbhe samsara iti 2)parikalpam 5
asya vacanayeti I nirval)adhigamo 'pi ceti I yad aha I tatha=
gata-garbha<; ced bhagavan na syan na syad dul.lkhe 'pi nUVln
na nirval)eccha prarthana pral)idhir yeti vistara:tI I sa khalv e!?a tathagata-garbho 3)dharma- kayavipralambhar;
tatha tasambhinna-lak!?al)o ni yata-gotra- svabha va:tI sarvada c.a 10
sarvatra ca nirava<;e~a-yogena 4)sattva-dhatav iti dral?!avyam
dharmatam pramal)l-kritya yath6ktam ei?a kula-putra
dharmal)am dharmata I utpadad va tathagatanam anutpadad
va sadalvalte sattvas tathagata-garbha iti I yalva casau dhar=
mata salvatra yuktir yoga 5)upaya:tI paryaya:tI I evam eva tat 15
syat I anyatha nalva tat syad iti sarvatra dharmatalva
6)prati<;aral)am I dharmatalva yukti<; citta-nidhyapanaya citta
samjnapanaya I sa na cintayitavya na vikalpayitavyadhimokta=
vyetj7) I <;raddhayalvanugantavyam paramarthe svayam-bhuvam I 20
na hy acakl?u:tI prabha-dlptam lkl?ate surya-mal)Qalam
1115311 samasata ime catvaral) pudgalas tathagata-garbha-dar<;anam
praty acaki?ul?manto vyavasthita:tI I katame catvara:tI I yad uta
1) T ~i. vinirbhaga-dharmaI}.am :I); mam-par dbye-ba dan bcas-pal}.i
chos (savinirbhaga······)
2) T I'j: btags-pa (upanlta, prajiiapti)
3) T I'j: chos-kyi sku-Ita rgya-che-ba de-bshin-gyigs-pa (dharmaka~
yavad-vipula-tathagata)
4) T I'j: sattva-dhatav a: !X < 0
5) T I'j: upayal) paryayaJ: :I); thabs yin teo
6) T I'j: prati~araI}.am :I)~ rtogs-pa (vyutpanna)
7) T ~ l)baJ:-shig-tu zad-pa (kevalam) a: Ait-1m'ID{ 1..- -C" ... 00
-143-
pfithag-janal.J <;ravakal.J pratyekabuddho nava-yana-samprasthita<;
ca bodhisattval.J I yathoktam I agocaro 'yam bhagavarns tatha:::
gata - garbhal.J satkaya - dri~ti - patitanam viparyasabhiratanam
<;unyata-vikf;lipta-cittanam iti I tatra satkaya-dri~ti-patita ucyante
bala-prithag-jallal.J I tatha hi te 'tyanta-sasrava-skandhadl 5
(38 b) n dharman atmata atmlyata<; copagamyahamkara-mama
karabhiniviftah satkava-nirodham anasrava-dhatllm adhimoktum ., • .J
api nalam I kutal.J punal;l sarva-jna-vi$ayam tathagata-garhham
avabhotsyanta iti I nedam sthanam vidyate I tatra viparyasa:::
bhirata ucyante <;ravaka-pratyekabuddhal.J I tat kasmat I te 'pi 10
hi nitye tathagata-garbhe saty uttari bhavayitavye tan - nitya...,
samjna- bhavana-viparyayel).anitya - sarnjna - bhavanabhiratal). I sllkhe tathagata-garbhe saty uttari bhavayitavye tat - sukha
sarnjfHi-bhavana-viparyayel).a dul).I~:J.a-samjna-bhavanabhiratal). I atmani tathagata-garbhe saty uttari bhavayitavye tad - atma- 15
sarnjna - bhavana-viparyayel).anatma-sariljna-bhavanabhiratal.J I <;ubhe tathagata-garbhe sa ty uttari bhavayitavye tac - chubha
samjna-bhavana-viparyayel).a<;ubha-sariljna -bhavanabhirata~
evam anena paryayel).a sarva-<;ravaka-pratyekabuddhanam api
dhalml-kaya-prapti-vidhura-margabhiratatvad agocaral). sa par::: 20
ama-nitya-sukhatma-<;ubha-Iakf;lal).o dhatur ity llktam I yatha
ca sa viparyasabhiratanam anitya-dul;lkhanatma<;ubha-samjnanam
ago caras tatha vistarel).a maha-parinirval).a-sutre bhagavata vapI
toya-mal).i-drif;ltantena prasadhita1;l I tad - yathapi nama bhik~avo grI~ma-kale vartamane salila- 25
bandhanam baddhva svail). svair maw;lanak6pabhogair janal). salile
krl~leyul). atha tatralko jatyaril vai<J.urya-mal).im antar-udake
sthapayet I tatas tasya vai<J.uryasyarthe sarve te mal).<J.anakani
tya (39 a) ktva nima jjeyul;l I atha yat tatrasti c;arkaram katha:::
Iyarn va tat ~e maI).ir iti manyamana grihltva maya labdho maI).ir
ity l)utsri jyotsri jya vapI-tIre sthi tva nayam maI).ir iti sam jnam. ----._----- --
1) T r.t phyun -no, phyun -nas rdzin -bul).i l:gram - du bI tas- pa -Da
(unmajjeyul)., unmajjya vapftire dri~tva)
-145-
30
pravarteyul). I tac ca vapy-udakam maI).i-prabhavena l)tat-prabh=
eva bhra jeta I evam te1?am tad udakam bhra jamanam 2)dri1?tvaho
maI).ir iti gUI).a-samjna pravarteta I atha tatralka upaya-ku<,;aIo
medhavi maI).im tattvata~l pratilabheta levam eva bhik1?avo YU1?m=
abhil). sarvam anityam sarvam duJ:tkham sarvam anatmakam sar= 5
yam a<;ubha (XIX a) m iti sarva-grahaI).ena bhavita-bhavitam
bahuli - krita - bahult - kritam 3)dharma - tattvam ajanadbhis tat
sarvam 4)ghatitam nirarthakam I tasmad bhik1?avo vapi-<;arkara
kathaIya-vyavasthita iva rna bhuta upaya-ku<;aIa yuyam bhavata I yad yad bhik1?avo YU1?mabhil). sarvam anityam sarvam duJ:tkham 10
sarvam anatmakam sarvam a<;ubham iti sarva-grahaI).ena bhavita
bhavitam bahuli-krita-bahuli-kritam tatra tatntnia nitya-sukha-
5)<;ubhatmakani santiti vistareI).a parama-dharma-tattva-vyavast=
hanam arabhya viparyasa-bhuta-nirde<;o yatha-sutram anugant=
avyal). I 15
tatra <;unyata-vik1?ipta-citta ucyante nava-yana-samprasthita
bodhisattvas tathagata - garbha-<;unyatartha6)-naya-viprana1?tal;11
ye bhava-vina<;aya <;unyata-vimok1?a-mukham icchanti sata eva
dharmasyottara-kalam ucchedo vina<;aJ:t parinirvaI).am iti I ye
va punal). <;unyatopalambhena <;unyatam pratisaranti <;unyata 20
nama rupadi - vyatirekeI).a ka<; - cid bha (39 b) vo 'sti yam
adhigami1?yamo bhavayi1?yama iti I tatra katamah sa tathagata
garbha-<;unyatartha7Lnaya ucyate I napaneyam atal). kim-cid upaneyam na kim-cana
1) T 11: ta t ':II~ nor-bu (maI].i)
2) T ~i dri~tva ~ Ix < 0
3) T 11: nor-bu ltar chos-kyi don de-kho-na (maI].ivat dharmartha
tattvam ?)
4) gha~itam ':II~ T 11: iie-bar bshag (upasthana)
5) T::\"- A He ~abha c.:b ~d1 tt. c t, 1m 1m a: ~d:f 1: II' 0 gil> b ~ubha IV ~
~ -e.:b b '50 4- ~ubha K ij1c~ 00 T r.t ~ubha a:!J\. < 0 6) T r.t a rtha a:!J\. < 0
7) T r.t artha i:!J\. < 0
-147-
", .:.,f-..
dra~!avyam bhutato bhutam bhuta-darC;l vimucyate
1115411 c;unya agantukair dhatu~ sa-vinirbhaga-Iakl?aI).ai~ I ac;unyo 'nuttarair dharmair avinirbhaga-IakfjiaI).ai~ 11155 ~
kim anena paridlpitam I yato na kim-cid apaneyam asty 5
-atal.J. prakriti-paric;uddhat tathagata-dhato~ samklec;a-nimittam
agantuka-mala-l)c;unyata-prakrititvad asya I napy atra kim-
cid upaneyam asti vyavadana-nimittam avinirbhaga-<;uddha
dharma-prakrititvat I tata ucyate <;unyas tathagata-garbho
vinirbhagair mukta-jnai~ sarva-klec;a-ko<;ail.J. I a<;unyo gailga- 10
nadI-valika-vyativrittair avinirbhagair amukta-jnair acintyair
buddha-dharmair iti I evam yad yatra mlsti tat tena <;unyam
iti samanupa<;yati I yat punar atrava<;ifji!am bhavati ta1-:;ad ihastiti
yatha - bhutam prajanati I samaropapavadanta - parivarjanad
2)aparyantam <;unyata-IakfjiaI).am anena <;loka-dvayena paridlpi= 15
·tam I tatra yefjiam ita~ c;unyatartha3Lnayad bahi<; cittam vikfji=
ipyate visarati na samadhlyate nalkagrl-bhavati tena te c;unyata
·vikfjiipta - citta ucyante I na hi paramartha - <;unyata - jnana
mukham4) antareI).a <;akyate 'vikalpo dhatur adhigantum5) sakfjia=
tkartum 1 idam ca samdhay6ktam I tathagata-garbha-jnanam 20
·eva tathagatanam c;unyata-jnanam I tathagata-garbhac; ca sarva
<;ravaka-pratyekabuddhair adrifji!a-purvo 'nadhigata-purva iti
vistaral.J. I sa khalv efjia tathagata-garbho (40 a) yatha dharma
·dhatu-garbhas tatha satkaya - dpl?!i - patitanam agocara. ity
uktam dristi-pratipak~atvad dharma-dhatol.J. I yatha dharma- 25
kayo lokottara - 6~dharma - garbhas tatha viparyasabhiratanam
1) T I':t !;Unyata !J~ braJ-ba ni (vigata) 2) aparyanta:t~ T -(-I':t phin-chi rna log-pa (aviparyasta) 3) T Ie artha t:!J\. < 0
4) T I':t mukham a:!J\. < 0
5) T I':t mnon-par J:1dus-bya-ba (abhisamskara) -6) T I':t dharma t:!J\. < 0
-149-
agocara ity uktam anityadi-Ioka-dharma-pratipak~et:la lok6ttara-
1) dharma - paridlpanat yatha 2)prakriti-pari<;uddha- dharma
garbhas tatha c;unyata-3)vikf?iptanam ago car a ity uktam agantuka
mala-c;unyata-prakrititvad vi<;uddhi-gut:la-dharmaI).am avinirbb.=
aga - lok6ttara-dharma-kaya-prabhavi (XIXb) tanam iti I tatra 5
yad eka-naya-dharma-dhatv -asambheda-jfiana-mukham agamya
lok6ttara-dharma-kaya-prakriti-paric;uddhi - vyavalokanam idam
atra yatha-bhuta-jfiana-darc;anam abhipretam yena da<;a-bhumi
sthita bodhisattvas tathagata-garbham I~at pa<;yantity uktam
evam hy aha I 10
chidnibhre nabhasiva bhaskara iha tvam
<;uddha-buddhlkf?at:lair aryair apy avalokyase
na eakalal). 4)prade<;ikI-buddhibhil). I jfieyananta-nabhas-5)tala-pravisritam te dha=
rma-kayam tu te sakalyena vilokayanti bha=
gavan yef?am ananta matir iti II 6)yady evam asanga-ni~!ha-bhiimi-.pratif?!hitanam api param=
aryat:lam a-sarva-vi~aya e~a durdri<;o dhatul:I I tat kim anena
bala-prithag-janam arabhya dec;iteneti I de<;ana-prayojana-
15
sangrahe c;lokau I 7)ekena prac;no dvitlyena vyakarat:lam I 20
t;Unyam sarvam sarvatha tatra tatra jfieyam
megha-svapna-maya-kritabham I ity uktvalvam 8)buddha-dhatul). puna~ kim
1) T ~ dharma ~ chos-kyi shu (dharmakaya)
2) T VcI: prakfiti :D' chos-kyi sku (dharmakaya)
3) T K VcI: sems (citta) 'Dr;?; ¢ 0
4) prade~iki 1.1> T K VcI: phyogs-gcig (eka -prade~iki)
5) T r.t tala iJ~ dbyins (dhatu)
6) C r.t J;t l' ~ f.?/!l<: ~ £ ~ -E; c L.. -C It, ¢ 0 T I'C VcI: fj'Hit K smras -pa (PTili thamana) ~.fim'ID{ L.. -C it.> ¢ 0
7) C VcI: "ekena··· ···vyakaraI)am" ~ 'X < 0
S) T r.t sans-rgyas suin-po (buddha-garbhal})
-151-
sattve l)sattve 'stiti buddhair ih6ktam 11156 n
linam cittam hll1a-sattve~v avajfHibhii (40 b)
ta-graho bhiita-dharmc1pavada~ I atma-sneha~ cadhika~ pafica-do~a2) ye~am
te~am tat prahaJ).artham uktam 1115711
asya khalu ~loka-dvayasyartha~ samasena da~abhi~ ~lokair
vedi tavya~ I viviktam samskritam sarva-prakaram bhiita-koti~u I kle~a-karma-vipakartham meghadivad udahritam 1115811
kle~a megh6pama~ kritya-kriya svapn6pabhogavat I maya - nirmitavat skandha vipaka~ kJe~a - karmaI)lim
1115911
piirvam evam vyavasthapya tantre punar ihottare I pafica-do~a-prahal).aya dhatv-astitvam praka~itam 11160 ~
tatha hy a~raval).ad asya bodhau cittam na jayate I ke~am cin nica-cittanam atmavajfiana-do~ata~ 1116111
bodhi-citt6daye 'py asya ~reyan asmiti manyata~ I bodhy-anutpanna-citte~u hlna-samjfia-pravartate 11162 II tasyalVam matinal) samyag-jiifmam n6tpadyate tatal) I
5
1()
15
abhiitam parigrihl).ati bhiitam artham na vindate II 163 II 2()'
abhiitam sattva-do~as te kritrimagantukatvata~ I bhutam tad - dOf?a-nairatmyam ~uddhi-prakritayo gUl).a~
1116411
gr.ihl).an dOf?an asad-bhiitan bhiitan apavadan gUl).an I maitrim na labhate dhiman sattvatma-sama-darcikam 25
~
1116511
tac-chravaj jayate tv asya protsaha~ ~astri- gauravam I prajfia jfianam maha-maitri pafica-dharmodayat tata~
1116611 niravajfia./;1 sama-prekf?i nirdo~o gUl).avan asau I
I} T I':t sa ttve a: Ix < 0
2) T I':t lhag-pal)i skyon lIi.a (adhikal;l paiica-do~a)
-153-
3()
atma-sattva-sama-sneha~ k!?ipram apnoti buddhatam
1116711 l)iti ratna-gotra-vibhage maha-yan6ttara-tantra-<;astre tatha
gata-garbhadhikara~ prathama~ pariccheda~ <;lokartha-samgraha-
vyakhyanata~ samapta~ 1\ I 1\ Ii
---,0,---
IT 2)ukta samala tathata I nirmala (41a) tathatedanlm vakta= 10
vya I tatra katama nirmala tathata yasau buddhanam bhagava=
tam anasrava-dhatau sarvakara-mala-vigamad a<;raya-parivri ttir
vyavasthapyate I sa pu,nar a!?tau 3)padarthan adhikritya samasato
vedi tavya I a!?tau 4)padartha~ katarne I <;uddhi~ praptir visamyoga~ sva-pararthas tad-a<;raya~ 15
gambhlryaudarya - maha tmyam yavat kalam yatha ca tat
II 1 II ity ete '~tau 5)padartha yahta-samkhyam anena <;lokena
paridlpita~ I tad-yatha svabhavartho hetv-artha~ phalartha~
karmartho yogartho vritty-artho nityartho 'cintyartha~ I 20
tatra eXXa) yo 'sau dhatur avinirmukta-kle<;a-ko<;as tathagata
garbha ity ukto bhagavata I tad - vi<;uddhir a<;raya-parivritte~
svabhavo veditavya~ I yata aha I yo bhagavan sarva-kle<;a
ko<;a-koti-gii<;lhe tathagata-garbhe ni~kank!?a~ sarva-kle<;a-ko<;a
vinirmuktes tathagata-dharma-kaye 'pi sa ni!?kank~a iti I dvi- 25
vidham jfianam 10k6ttaram avikalpam taL pri~tha-Iabdham ca I laukika-Iok6ttara-jnanam a<;raya-parivritti-hetu~ prapti-<;abdena
paridlpita~ I prapyate 'neneti praptil.J. I tat phalam dvi-vidham I dvi-vidho visamyoga~ kle<;avaraI).a-visamyogo jfieyavaraI).a-visam=
yoga<; ca I yatha-krarnam sva-parartha-sampadanam karma I tad 30
1) C t:t "iti······samapta~" 3::!J\. < 0 T t:t S ~ -ito 2) C t:t.!?A l' 3:: ~~1i!f~i~HN::£~i\ c L.. -C Ii' Q 0
3) 4) 5) T t:t padartha tit don (a rtha)
-155-
, I
adhi?!hana-samanvagamo yogalJ tribhir gambhlryaudarya
mahatmya-prabhavitair buddha-kayair nit yam a-bhava-gater
acintyena prakare (41b) I).a vartanam vrittir iti I uddanam I svabhava-hetu-phalatalJ karma-yoga-pravrittitalJ I tan-nityacintyatac; calva buddha-bhiimif?v avasthitilJ 11 2 II 5
tatra svabhavartham hetv-artham dirabhya buddhatve tat-
prapty-upaye ca c;lokalJ 1
buddhatvam prakriti-prabhasvaram iti proktam yad aga==
ntuka-klec;a - jfieya - ghanabhra-1)jala - patala - cchannam
ravi-vyomavat l sarvair buddha-guI).air upetam amalair nit yam dhruvam
c;ac;va tan1 dharmaI).am tad akal pana -pra vica ya - jfianac;ra==
yad apyate 11311
asya c;lokasyarthalJ samasena ca tur bhilJ c;lokair vedita vyalJ t
1()
buddhatvam avinirbhaga-c;ukla-dharma-prabhavitam I 15
adityakac;ava j jfiana-prahaI).a-dvaya-lakf?aI).am II 4 II ganga-2)tIra-ra jo-'tItair buddha-dharmailJ prabhasvarai-tI I sarvair akritakair yuktam avinirbhaga-vrittibhi-tI II 5 II
svabhavaparinif?patti-vyapitvagantukatvatalJ I klec;a-jneyavritis tasman meghavat samudahrita II 6 II 20
dvayavaraI).a-vic;le~a-hetur jnana-dvayam puna-tI I nirvikalpam ca tat-prif?!ha-labdham taj jfianam if?yate
11711
yad uktam ac;raya-parivrittelJ svabhavo vic;uddhir iti tatra
vic;uddhi-tI samasato dvi-vidha pralqiti-vic;uddhir vaimalya- 25
vic;uddhic; ca I tatra prakriti-vic;uddhir ya vimuktir na ca visa=
myogalJ prabhasvarayac; citta-prakriter agantuka-malavisamyo=>
gat I vaimalya-vic;uddhir vimuktir visamyogaC; ca vary-adlnam
iva raja -3)jaladibhya-tI prabhasvarayac; citta-prakriteranavac;e:z
1) T r.t tshogs (gaI)a, sambhara)
2) T r.t tira iJ~ kluil (nadl)
3) T r.t jala a: !x < 0
-157-
I?am agantuka (42a)-malebhyo visamyogat I tatra vaimalya
vic;uddhau phalartham arabhya l)dvau c;lokau I hrada iva vimalambul:I phulla-padma-2)kramaQ-hyal:I sakala
iva c;ac;ariko rahu-vaktrad vimuktal:I I ravir iva 3)jaladadi-klec;a-nirmukta-rac;mir vimala-gut;la- 5
yutatvad bhati muktam tad eva II 8 II muni-vrif?a-madhu- sara- hema-ratna- 4)pravara
nidhana-5)maha-phala-drumabham I sugata-vimala - ratna - vigrahagra - kf?iti - pati-
kaficana-bimbavaj jinatvam 11911 10
asya khalu c;loka-dvayasyartha~ samasato 'f?!abhi~ c;lokair
veditavya~ I
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
ragady-agantuka-klec;a-c;uddhir ambu-hradadivat
jfianasya nirvikalpasya phalam uktam samasata~ 1110 ~
sarvakara-var6peta-buddha-bhava-nidarc;ananl ! 15
phalam tat-prif?!ha-labdhasya jfianasya paridlpitam 1111 ~
svacchambu-hradavad raga-raja~-6)kaluf?ya-hanita~ I vineyambu-ruha-dhyana-vary-abhif?yandanac ca tat 1112 II dvef?a-rahu-pramuktatva (XXb) n maha- maitrI-kripam=
c;ubhil:I l 20
jagat-spharaI).atal:I purt;la-vimalendupamam ca tat 1113 II mohabhra-7)jala-nirmokf?aj jagati jfiana-rac;mibhi~ l tamo-vidhamanat tac ca buddhatvam amahirkavat 1114 ~
stulya-tulya-dharmatvat saddharma-rasa-danata~ I phalgu-vyapagamat tac ca sugata-kf?audra-saravat 1115 ~ 25
T ~ dvau ~X < 0
T~ a<JhyaI: tJ~ khebs-pa (chadana)
T ~ jaJadadi tJ~ sprin tshogso
T ~ pravara 3:: X < 0
T ~ mahaphala 3:: X < 0
T ~ kalu~ya 3:: X < 0
T ~ jala 3:: X < 0
-159-
pavitratvad gU1).a-dravya-daridrya-vinivartanat 1 vimukti-phala-1)danac ca suvart;a-nidhi-vrik!?avat 1116 II dharma-ratnatma-bhavatvad dvi-padagradhipatyatal). \
riipa-ratnakrititvac ca tad ratna-nripa-(42b)2)bimbavat
111711 yat tu 3)dvi-vidham lok6ttaram avikalpam tat-pri!?tha-labdh=
5
am ca jnanam a~raya-parivritter hetur visamyoga-phala-sam jn=
itayal). I tat karma sva-parartha-salupadanam ity Gktam I tatra
katama sva-parartha-sampat I ya savasana-klec:;a-jneyavarat;a
vimoksad anavarat;a-dharma-kaya-pdiptir iyam ucyate svartha- 10
sampattil). I ya tad iirdhvam a-Iokad anabhogatal). kaya-dvayena
samdarc:;ana-de~ana vibhutva-dvaya-pravrittir iyam ucyate para=
rtha-sampattir iti I tasyam*sva-parartha- sampattau karmar=
tham arabhya trayal). ~lokal). I anasravam vyapy avinac:;a-dharmi ca dhru=
Yam c:;ivam ~a~vatam acyutam padam
tathagatatvam gagan6pamam satam !?ac;l-ind=
riyarthanubhave!?u karat;am 1118" vibhiiti-riipartha-vidarc:;ane sada 4)nimitta
bhiitam sukatha-c:;uci-c:;rave I tathagatanam c:;uci-~na - jighrat;e maharya
saddharma-rasagra-vindane ,,19 II samadhi-samsparc:;a-sukhanubhiiti!?u svabhava
gambhlrya-nayavabodhane I susiik!?ma-cinta-paramartha-5)gahvaram tatha=
gata-vyoma-nimiUa- varjitam II 20 II
1) danae iJ~ T ID~K r.t smin-byed pyir : pakat)
2) T r.t bimb:lVat iJ~ gser bshin (}-:em:lVat)
15
20
25
3) T r.t dvi-vidham ~!J\. < 0 * sva-Darartham sampattau ~ ~'ilR K J: !J $eN> Q 0
4) T ,'Cy;t nimitta-bhiitam iJ: 2) W1 KA lJ, ~.z 20 'WI".:> samadhi
samspar~a sukhanubhuti~u 1;: 19 -U~ I'CA.. -:> L: It, .0 0
5) T r.:t gahvaram :V~ bde-mdsad (~amkaram).
-161-
I
I I
asya khalu ~lok1.-trayasyartha\l samasato 'f?!abhil). c;loka!r
veditavyul). t karma jnana-dvayasyaitad veditavyam samasatal;1 ,
pilral)am mukti-kayasya dharma-kayasya ~odhanam II 21 II vimukti-dharma-kayau ea veditavyau dvir ekadha I anasravatvad vyapitvad asamskrita-padatvatal;1 II 22 ~
anasravatvam kle<;anam savasana-ni (43a) rodhatal).
asangapratighatatvaj jnanasya vyapita mata 112311
asamskritatvam atyantam avina<;a-svabhavatal;1 I •
avina~itvam udde<;as tan-nirde~o dhruvadibhi\l 1124 II na~a~ eatur-vidho jneyo dhruvatvadi-viparyayat I piltir vikritir uechittir aeintya-namana-cyutil? II 25 II
tad abha vad l)dhruvam jneyam ~ivam ~a~vatam aeyutam I padam tad amala-jnanam ~ukla-dharmaspadatvatal;111 26 II
5
10
yathanimittam aka.~am nimittam rilpa-dar<;ane I 15
~abda-gandha-rasa-spri~ya-dharmal)am ea ~ravadif?u II 27 II indriyarthe~u dhiral)am anasrava-gul)odaye I hetul;1 kaya-dvayam tadvad anavaral)a-yogatal). II 28 II
yad uktam aka~a-Iakf?al)o buddha iti tat paramarthikam
aver;ikam tathagatanam 2)buddha-Iakf?ar;am abhisamdhay6ktam I 20
evam hy aha I sa ced dvatrim<;an-maha-puruf?a-Iakf?al)ais tath=
agato draf?!avyo 'bhavif?yat tad - rajapi eakra-vartI tathagato
'bhavif?yad iti I tatra paramartha-Iak~al)e yogartham arabhya
~lokal;1 I aeintyam ilityam ea dhruvam atha ~ivam ~a<;vatam atha 25
pra<;antam ea vyapi vyapagata-vikalpam gaganavat I asaktam sarvatrapratigha-paru~a-spar<;a-vigatam na dri=
<..yam na grahyam <;ubham api ea 3)buddhatvam amalam
1129 II
1) p, D JWZ~K bstan (nirde~a) c. <b !) , *:jI:*~m@:~*f'C ~ brtan (dhr=
uvam)
2) T ~ buddha a: !x < 0
3) T t1 buddhatva 1J~ sans-rgyas (buddha)
-163-
atha khalv asya c;lokasyarthal;t samasato \,tabhil) c;lokair
"'Veditavyal) I vimukti-dharma-kayabhyam sva-parartho nidarc;ital;t
sva-pararthac;raye tasmin yogo 'cintyadibhir gUl)ail). ~ 30 II
acintyam anugantavyam tri-jnanavi~ayatvatal). I 5
(43b)sarva-jna- jfiana-vif?ayam l)buddhatvam jnana-dehi=
bhil). 11 31 11
c;rutasyavif?aya~ saukf?myac cintayal). paramarthata~ I laukyadi-bhavanayac; ca dharmata gahvaratvata~ 11 32 ~
drif?ta-purvam na tad yasmad balair jaty-andha-kayavat I 10
aryaic; ca 2)sutika-madhya-sthita-balarka-bimbavat 11 33 "
utpada-vigaman nit yam nirodha-vigamad dhruvam \
c;ivam etad - dvayabhavac chac;vatam dharmata-sthite~
113411
c;antam nirodha-satyatvad vyapi sarvavabodhatal) I akalpam apratif?thanad asaktam klec;a-hanital) 11 35 ~
sarvatrapratigham sarva- jneya varal)a-c;uddhital). I parw?a-sparc;a-nirmuktam 3)mridu-karmal)ya-bhavatal).
113611
15
adric;yam tad arupitvad agrahyam animittata~ I 20
c;ubham pralqiti-c;uddhatvad amalam mala-hanital). II 37 II
yat punar etad akac;avad asamskrita-gul)avinir bhaga-vritt=
yapi tathagatatvam a-bhavagater acintya-mah6paya-karul)a
jfiana-parikarma-vic;e~el)a jagad-dhita-sukhadhana-nimittam ama=
lais tribhil) svabhavika-sambhogika-nairmal)ikail). 4)kayair anup= 25
aratam anucchinnam anabhogena pravartata iti draf?!avyam ave=
l)ika-dharma- yutatvad iti 1 tatra vritty-artham arabhya buddha-
1) T r.t buddhatvam tJ~ sans-rgyas (buddha)
2) T r.t sutika - madhya-sthita tJ~ btsas-pal}i khyim nas.
3) T r.t mfidu tJ~ giiis med (advaya)
4) T~;t kuyair ~7-:<o
-165-
kaya-vibhage eatvara~ ~lokal) I anadi-madhyantam abhinnam advayam tridha
vimuktam vimalavikalpakam l samahita-yoginas tat -l)prayatnal) pa~yanti
yam dharma-dhatu-svabhavam II 38 II ameya-ganga-sikatativrittair gUI)air aeintyair
asamair upetal) I savasanonmiilita-sarva (44a)-do~as tathagat=
anam amalal) sa dhatul) 113911 vieitra-saddharma-mayiikha-vigrahair jagad
vimok~artha-samahritodyamal) 1
kriyasu einta-maI)i - raja - ratnavad vieitra
bhavo na ea tat-svabhavavan II 40 II loke~u yae chanti - pathavatara - prapaeana
vyakaraI)e nidanam I bimbam tad apy atra sadavaruddham aka~a
dhatav iva riipa-dhatul) ~ 41 II
e~am khalu eaturI)am ~lokanam 2)piI)Qartho vim~ati- ~lokair
veditavyal) 1
5
10
15
yat tad buddhatvam ity uktam sarva-jnatvam svayam- 20
1)
2)
3)
4)
bhuvam 1
nirvritil) paramaeintya-praptil) 3)pratyatma-vedita II 42 ~
tat-prabhedas tribhil) kayair vrittil) svabhavikadibhi~ I gambhlryaudarya-maha tmya -gUI)a -dharma -prabha vita~
~~~ ~
tatra svabhavika~ kayo buddhanam panca-lak~al).a~
4)pancakara-guI)opeto veditavya1;t samasata~ II 44 II asarnskritam asambhinnam anta-dvaya-vivarjitam l kle~a-jneya-samapatti-trayavaraI)a-ni~sritam II 45 ~
TI'j: prayatnal} 'iJ~ rtogs-pa (vyutpannal})
TI'j: piI].~a ~ ~ < 0
TI'j: dgra-bchom (arhat) 'iJ~A?-C" .. ~o
T ~;.t akara a:!J( < 0
-167-
vaimalyad avikalpatvad yoginam goearatvata}:I I prabhasvaram v.i~uddham ea dharma-dhato}:I svabhavata}:I
114611
aprameyair asamkhyeyair aeintyair asamair gut).ai}:I I vi~uddhi-parami-praptair yuktam svabhavikam vapu}:I
114711
udaratvad agat).yatvat tarkasyagoearatvatal:I
kaivalyad vasanoeehitter aprameyadaya}:I kramat II 48 II vieittra-dharma-sambhoga-1)rupa-dharmavabhasatal:I I karUl).a-~uddhi-ni~yanda-sattvarthasramsanatvata}:I ~ 49 ~
nirvikalpam nirabhogam yathabhipraya-purita}:I
einti-mat).i-prabhavarddhe}:I sambhogasya vyava
( 44b) sthiti}:I II 50 II
de~al1e dar~ane krityasramsane 'nabhisamskritau I atat-svabhavakhyane ea eitrat6kta ea pafieadha 11511
ranga-pratyaya-vaieitryad atad-bhavo yatha mat).e}:I I sa ttva-pra tya ya -vaicitryad a tad -bha vas ta tha vibho}:I
115211
maha-karut).aya kritsnam lokam alokya loka-vit I
1o.
15-
dharma-kayad 2)aviralam nirmat).ai~ eitra-rupibhi}:I II 53 ~ 2(}
3)jatakany upapattim ea tu~ite~u eyutim tata}:I I garbhavakramat).am janma <;ilpa-sthanani kau~alam II 54 II
anta}:I-pura-rati-kri<;Uim nai~kramyam du1).kha-carikam I bodhi-mat).Q.OpaSalnkrantim mara-sainya- pramardanam
~ 5511 25
sambodhim dharma-eakram ea nirvat).adhigama-kriyam I k~etre~v apari~uddhe~u dar~ayaty a-bhava-sthite}:I II 56 II anitya-dul:Ikha-nairatmya-~anti-~abdair upaya-vit I udvejya tri-bhavan sattvan pratirayati nirvritau II 57 II
1) T t.t rupa 'D~ rati-bshin (svarupa)
2) T t.t rna gyos-par (avicalarn)
3) T tJ: skye-ba rnnon-p3.r skye- ba dati (jatakabhyupapattiffi)
-169-
~anti-margavatirt:tamC; ca l)prapya nirvaI).a-samjffinal) I saddharma-puI).c;iarikadi-dharma-tattva-prakac;anail). II 58 U
purva-grahan nivartyaltan prajffopaya - parigrahat I paripacyottame yane vyakaroty agra-bodhaye 1159 II
2)sallk~myat prabhava-sampatter bala-sarthativahanat3)1 5
gambhiryaudarya-mahatmyam e~;u jffeyam yatha-kramam
1160 II prathamo dharma-kayo 'tra rupa-kayau tu pac;cimau I vyomni rupa-gatasyeva prathame ~ntyasya vartanam 1161 n
tasyalva kaya-trayasya jagad-dhita-sukhadhana-vrittau nity= 10
artham arabhya c;lokal) I hetv-anantyat sattva-4)dhatv-ak~ayatvat karuI).yarddhi
jffana-sampatti-yogat I dharmalc;varyan mrityu-maravabhangan nail).sva (45a)
bhavyac cha<;vato loka-nathal). II 62 II 15
asya piI).c;iarthal). ~ac;ibhil). <;lokair veditavyal). ,
kaya-jivita-bhoganam tyagail) saddharma-samgrahat
sarva-sattva-hitayadi-prati jffottaraI).atvatal) \I 63 II
buddhatve suvic;uddhayal) karul)ayal) pravrittital) I riddhi-pada-prakac;ac ca tair avasthana-c;aktital). 1164 D 20
jffanena bhava-nirvat:ta-dvaya-graha-vimuktital) I sadacintya-samadhana-sukha-sampatti-yogata-tJ 1165 II
loke vicarato loka-dharmair anupalepatal). I c;amamrita-pada-praptau mrityu-marapracaratal). 1166 n
asamskrita-svabhavasya muner adi-prac;antital). I 25
nit yam a<;araI).anam ca5)<;aranabhyupapattital). 1167 n
saptabhil). karaI).air adyair nityata rupa-kayatal.I I pac;cimaic; ca tribhil). <;astur nityata dharma-kayatal). II 68 ~
1) T r.t my a -nan J:1das U'ob (praptanirvaI].a)
2) T r.t zab (gambhiryat)
3) T y;t byis pa don mthun rab hdren phyir.
4) T r.t dhatv a:!;\. < 0
5) T r.t skyabs-Ia-sogs-pa l).thad-phyir (ftaranadyupapattital).)
-171-
sa cayam a~raya-parivritti-prabhavitas tathagatanam prapti
nayo 'cintya - nayenanugantavya iti I acintyartham arabhya
c;loka~ I avakyavattvat paramartha-samgrahad atarka
bhumer upama-nivrittita~ I niruttaratvad bhava-~anty-anudgrahad aci=
ntya aryair api buddha-gocaral] II 69 II asya piJ).c;larthac; caturbhi~ c;lokair veditavyal]
acintyo 'nabhilapyatvad alapyal] paramarthatal]
5
paramartho 'pratarkyatvad atarkyo vyanumeyatal] II 70 ~ 10
vyanumeyo 'nuttaratvad anuttaryam anudgrahat I anudgraho 'prati9!hanad gUJ).a-do~avikalpanat ~ 71 ~
paficabhil] karaJ).ail] sauk~myad acintyo dharma-ka)atal] I ~a~!henatattva-bhavitvad acintyo rupa-kayatal] I' 72 II
l)anuttara-jfiana-maha-kripadibhir gUJ).air aci=
ntya gUJ).a-paraga jinal] I (45b) ata1:J. kramo 'ntyo 'yam api svayambh=
uvo 2)'bhi~eka-labdha na maha"r!?ayo vidur iti
117311
15
iti ratna-gotra-vibhage maha-yan6ttara-tantra-~astre bodhy- 20
adhikaro nama dvitiyal] paricchedal] II 2 ~
---0'---
III ukta nirmala tathata I ye tad-ac;rita maJ).i-prabha-varJ).a- 25
samsthanavad abhinna-prakritayo 'tyanta-nirmala gUJ).as ta ida=
nlm vaktavya iti I anantaram buddha-guJ).a-vibhagam arahhya
c;loka.g. I svartha~ parartha~ paramartha-kayas tad
a~rita samvriti-kayata ca I
1) C r.t73ft'Jc "iti···paricchedaJ::" a:~<o T r.t S K-i&o
2) T r.t 'bhi~eka r.t dban (va~ita) dbati bskur ba G7J~fm-ct <boO ~ ~
30
phalam visamyoga-vipaka-bhavad etac catul).
l?al?!i-guI)a-prabhedam \I 1 II
kim uktam bha va ti I
a tma-sampatty-adhil?!hanam <;ariram paramarthikam
para-sampatty-adhil?!hanam ril?el). samketikam vapul).
II 2 II visamyoga-guI)air yuktam vapur-adyam baladibhi~ I l)vaipakikair dvitIyam tu maha-purul?a-Iakl?aI)ail). 1\ 3 n
ata~ param ye ca baladayo yatha canugantavyas tathatam
adhikritya grantha~ 1
2)
balatvam ajoana-vrite!?U vajravad vi<;arada::
tvam pari!?atsu simhavat I tathagataveI)ikatantarik!?avan muner dvidha
dar<;anam ambu-candravat ~ 4 n
balanvita iti
sthanasthane vipake ca karmaI)am indriye!?u ca I dhatu!?v apy adhimuktau ca marge sarvatra-gamini 1\ 5 I
5
10
15
dhyanadi-kle<;a-vaimalye nivasanusmritav api 1 20
divye cak!?ul?i 3)<;antau ca joanam da<;a-vidham balam
II 6 1\
4)va jra vad iti
sthanasthana-vipaka-dhatu!?u jagan-nanadhimuktau na=
ye samkle<;a-vyavadana indriyaC46a)-gaI)e piirve hivasa- 25
smritau I divye cak!?u!?i casrava-k!?aya-vidhav ajoana-varmacala-
1) T r.t rnam-smin yon-tan dag dan-ldan (vipaka-guJ)air yukam) 2) C v " EJ!It B """F"'Jh~Iit*Il" 1: ~ < 0 T Jb ~ < 0
3) T:f-.A 1- K I'd: ~an tau 1: T r.t ldan -pa (yoga) c tt 1.... -C v' Q tJ~, k.tt. r.t P JliZ-efR.J~*M:K D JliZr.t shi-ba c <b "? -C S Kiti"" Q 0
4) W. """F-{-:1J (~I£JIj¥F.) lm~~ (tmi=f-xW) -ri\~;tt:~ (5!~V) =-r=;ffI (7J<YJV·) 1: IDa < v-e;bQ~{, Cvm:mW,M:KS.Tr.t~"$i(.A-1....-CIDa~,
C Q.)m~·r.t:* K ~+ IlS ~ 1: IDa ~ ~ K ~. 1: 't C 6.? ~ tr -C V" Q.
-175-
I I t , I I
.,j .. .'.'
~ .
prakara -druma-bhedana -prakira1).a -cchedad balarh va ]r=
avat II 7 1I
catur-vai~aradya- prapta iti I sa rva -dha rmabhisam bodhe vibandha -pra ti~edhane
margakhyaoe nirodhaptau1) vai<;aradyam catur-vidham
II 8 II Jneye vastuni sarvathatma-parayor jnanat svayam jna=
panad dheye vastuni hani-kara1).a-kritel.I sevye vidhau
sevanat I
5
praptavye ca niruttare 'tivimale praptel.I para-prapa1).ad 10
aryaI).am sva-parartha-satya-kathanad astambhitatvam
kva-cit II 9 II 2)simhavad iti
nit yam vanante~u yatha mrigendro nirbhlr
anuttrasta-gatir mrigebhyal.I I munindra-simho 'pi tatha ga1).e~u svastho
nirasthal.I sthira-vikrama-sthal.I 1110 II a~!a-da<;aveI).ika-buddha-dharma-samanvagata iti I skhalitam ravitam nasti <;astur na mu~i.ta-smritil.I 1 na casamahitam cittam napi nanatva-samjnita 1111 n
n6pek~apratisamkhyaya hanir na cchanda-vlryata,tI I smriti-prajna-vimuktibhyo vimukti-jnana-dar<;anat 1112 0
jnana -piirvam -gamam karma try-adh va - jnanam ana vrit=
am I ity ete '~!a-da<;anye ca guror aveI).ika gUI).al.I 1113 II nasti praskhalitam ravo mU9itata citte (48a) na sambh=
edatal.I sam jfia na sva-rasadhyupek~aI).am ri~er hanir na
ca cchanda tal.I 1
vlryac ca smritito vi<;"uddha-vimala-pra jna-vimuktel.I sada
mukti - jfiana -3)nidar<;a nac ca nikhila - jfieyartha -samdar=
1) aptau 'iJ~ T ~ ston-pa (akhyane)
2) * C t;Urti=J-3?:W ~ ~ f~ m -t" 0
3) T J'j: nidar):anac a: !X. < 0
-177-
15
20
25
~an~it 1\14 n
sarva-jnana-puro - javanuparivarty arthe~u karma-tra=
yam tri~v adhvasv l)aparahata suvipula-jfiana-pravrittir
dhruvam I ity e~a jinata maha-karuI)aya yuktavabuddha2) jinair 5
yad bodhaj jagati pravrittam abhayadam saddharma.-ca=
kram mahat \I 15 II 3)aka~avad iti I
ya k~ity-adi~u dharmata na nabhasal;1 sa dharmata vidya
(48b) te ye canavaraI)adi-lak~aI)a-guI)a vyomno na te 10
riipi~u I k~ity-ambu - jvalananilambara-sama loke~u sadharaI)a
4)buddhaveI)ikata na caI)v api punar loke~u sadharaI)a
U 1611 dvatrim~an-maha-puru~a-Iak~aI)a-riipa-dhariti 1 suprati~!hita-cakra:rika-vyayat6tsanga-padata I dirghangulikata jala-paI)i-padavanaddhata 1117 U tva:ri-mridu-~ri-tarUI)ata sapt6tsada-~arirata I eI)eya-janghata naga-ko~avad vasti-guhyata 1118 U simha-piirvardha-kayatvam nirantara-citam~ata I samvfitta-skandhata vfitta-~lak~I)anunnama-bahuta
n 19 n .
pralamba -bah uta c;uddha-prabha -maI)Qala-ga tra ta
kambu-grivatvam amalam mrigendra-hanuta sarna 11200
15
20
catvarimc;ad5LdaC;anata svacchavirala-dantata I 25
vic;uddha"3ama-dantatvam ~ukla-pravara-dam~!rata II 21 n
1) T r.t thogs-pa med-pa (avyahata)
2) T r.t avabuddha ::b~ briies (avalabdha)
3) *C r.t~~.~~tclf!i'"o
-
4) T t:t buddha i= !Ie. < 0 ca~ api t1 T ~ rdul phran tsam yan ~ 4b 0 11~ ; -atN> 1c 0
5) T t:t miiam-pa (sama) ::b~A-:>""C"'oo
-179-
: ,
prabhuta-jihvatanantiicintya-rasa-rasagrata I kalavinka-rutam brahma-svarata ca svayambhuval]. D 221
nil8tpala-c;r1-vri~a-pak~ma-netra-sitamaI8r1;.1=
8dita-caru-vaktral]. I u~1;.1i~a-~ir~a-vyavadata-sUk~ma-suvar1;.1a-var1;.1a.
cchavir agra-sattval]. ft 23 n ekaika-vic;li~ta-mridurdh va-deha -pradak~il}a=
varta-susuksma-roma 1 l}mahendra-nilamala-ratna-kec;o nyagrodha
purl}a-druma-mal}Q.alabhal]. n 24 D
nara ya1;.1a -sthama -driQ.ha tma-hha val]. saman=
ta-bhadro 'pratimo maha-ri~il]. I dvatrimC;ad etany 2)amita-dyutlni narendra
cihnani vadanti c;astul]. D 25 "
5
10
3>daka-candravad iti I 15
vyabhre yatha nabhasi candramaso vibhutim pac; ..
yanti nila-c;arad-ambu-maha-hra (49a) de ca I sambuddha-ma1;.1Q.ala-tale~u vibhor vibhutim tadvaj
jinatmaja-gal}a vyavalokayanti 1126 n
itimani dac;a-tathagata-baHini catvari vaic;aradyany a~ta- 20
dac;avel}ika buddha-dharma dvatrimC;ac ca maha-puru~a-Iak~a1;.1=
any ekenabhisamk~ipya catul].-~a~!ir bhavanti 1 gUJ).ac; calte catu:g.-~a~ti:g. sanidana:g. prithak-prithak I veditavya yatha-samkhyam ratna-sutranusarata:g. II 270
e~am khalu yath8ddi~!anam eva catu:g.-~a~tes tathagata- 25
gUl}anam api yathanupurvya 4)vlstara-vibhage nirdec;o ratna
darika-sutranusarel}a veditavya:g. I yat punar e~u sthane~u 5)catur
vidham eva yatha-kramam vajra-simhambara-daka-candr8daha=
1) T t.t mahendra 1: ~ < 0
2) amita-dyutini ~~ T "'t:t.t bsam mi khyab-pa (acintya)
3) * C t.t:*J3" 1: ~tc:. Wi"" 0
4) T t.t vistara 1: ~ < 0
5) T tot ca tur-vidham 1: ~ < 0
-181-
, t .• "
raI).am udahritam asyapi piI).Qartho l)dva-da«;abhil.I «;lokair vedit=
avyal.I I nirvedhikatva-nirdainya-ni~kaivalya-nirihatal.l I vajra-simhambara-2)svaccha-daka-candra-nidar~anam II 28 II baladi~u balai1;l ~aQbhis tribhir ekena ca krama t I sarva-jneya-samapatti-savasana-3)ma16ddhritel.I II 29 " bhedad vikaraI).ac chedad varma-prakara-vrik~avat I guru-sara-dridhabhedyam vajra-prakhyam ri~er balam
1130 II guru kasmad yatal). saram saram kasmad yato driQham I dric;iharn kasmad yato 'bhedyam abhedyatvac ca va jra=
vat 113111
nirbhayatvan nirasthatvat sthairyad vikrama-sampadal.I I parl?ad-gaI).e~v a«;aradyam muni-simhasya simhavat II 32 II sarvabhijnataya svastho viharaty akuto-bhayal.I I nirastha~ «;uddha-sattvebhyo 'py atmano 'sama-dar«;anat
n 33 0 sthi (49b) ro nitya-samadhanat sarva-dharme~u cetasal.I I vikrantal.I paramavidya-vasa-bhiimi-vyatikramat II 34 II laukika -«;ra vakalkan ta -diri -dhlma t-svayambh u yam ! uttarQttara-dhI-sauk~myat pancadha tu nidar~anam 1135 n
sarva-Iok6pajivyatvad bhiimy~ambv-agny-anil6pamal). I laukya-Iok6ttaratita-lak~aI).atvan nabho-nibhal.I n 36 n
gUI).a dva-trim~ad ity ete dharma-kaya-prabhavital.I I maI).i-ratna-prabha-varI).a-samsthanavad abhedatal.I II 37 n dva-triri}(;al-Iak~aI).al.I 4)kaye dar«;anahladaka gUI).al.I I nirmaI).a-dharma-sambhoga-5)riipa-kaya-dvaya«;rital.I II 38 n ~uddher diirantika-sthanam loke 'tha jina-maI).Qale I
1) T r.t dva-da~abhi\l fD dva a: ~ < 0
2) T r.t svaccha a: ~ < 0
3) T r.t mala a: ~ < 0
4) T r.t kaya ~ < 0
5) T r.t rUpa-kaya ~~ rdshogs sku.
-183-
5
10 I ~
I
15 1E.} - *' ~Q
* lUI If!. -
20 ~ ~" ~~
51&, -25
dvidha tad dar~anam l)~uddham vari-vyomendu-bimbavat
U 3911 2)
3)iti ratne gotra-vibhage mahayanottara-tantra-<;astre gUI).ad= 5
hikaro name tritIyal:I paricchedal:I II 3 II
IV
ukta vimala buddha-gul).al:I I tat karma jina-kriyedanim va=
ktavya I sa punar anabhogata~ caprac;rabdhitac; ca samasato
dvabhyam akarabhyam pravartata iti I anantaram anabhoga=
pra~rabdham buddha-karyam arabhya 4)dvau ~lokau I vineya-dhatau vinayabhyupaye vineya-dha=
tor vinaya-kriyayam I tad - dec;a - kale gamane ca ni tyam vibhor
anabhogata eva vfitti:tI 111 II kritsnam ni!?padya yanam pravara-gul).a-gal).a- jfiana-5)rat=
na - sva - garbham pUl).ya - jfianarka - rac;mi - pravisrita - vipu
lan-anta-madhyambarabham I huddhatvam sarva-sattve vimala-gul).a-nidhim nirvic;i!?!am
vilokya klec;a-jffeyabhra-jalam vidhamati karuI).a vayu-
15
20
hhiita jinanam \I 2 II 25
(50a) etayor yatha-kramam dvahhyam a!?!abhic; ca c;lokai\l
pil).c;lartho veditavya\l I
1) T l'J: ~uddham a=!x. < 0
2) C ""Fa±1) ~Jmo
3) C t:t :Wl*:W~£ a= ~ 9 G To
') T t:t dvau a=!x. < 0
5) ratna-svagarbha tit T -c:t:t chu mtsho.
-185-
I
yasya yena ea yavae ca yada ea vinaya-kriya I
tad-vikalpodayabhavad anabhogal.:t sada munel? II 3 n
yasya dhator vineyasya yenopayena bhuri1).a I ya vinIti-kriya yatra yada tad-de<;a-kalayol.:t II 41\
nirya1).e tad-upastambhe tat-phale tat-parigrahe'l
tad-avritau tad-ueehitti,-pratyaye divikall'atal.:t II 5 ~
bhumayo da<;a nirya1).am tad-dhetul.:t sambhriti-dvayam I tat phalam parama bodhir bodhel.:t sattval.:t parigrahatt
5
11611 ro tad-avritir aparyanta-kle<;opakle<;a-vasanal.:t I karU1).a tat-samudghata-pratyayal.:t sarva-kalikal:t II 7 II l)sthanani veditavyani f?aQ etani yatha-kramam I mahodadhi-ravi-vyoma-nidhamlmbuda-vayuvat II 8 II jfiamlmbu-gu1).a-ratnatvad 2)agra-yanam( 46a) samudravat I sarva-sattvopajivyatvat sambhara-dvayam arkavat II 9 II vipulan-anta-madhyatvad bodhir aka<;a-dhatuvat I samyak -sambuddha -dharma tva t sa ttva -dha tur nidhana vat
1110 II agantu-vyapty-anif? (46b) pattes tat-salukle<;o 'bhra-ra=
<;ivat I tat kf?ipti-pratyupasthanat karu1).odvritta3Lvayuvat 1111 n
paradhikara-nirya1).at sattvatma-sama-dar<;anat I kritiaparisamapte<; ea 4)kriyapra<;rabdhir a-bhavat 1112 \I
yad anutpadanirodha-prabhavitam buddhatvam ity uktam tat
katham ihasamskritad apravritti-Iakf?a1).ad buddhatvad anabhoga=
pratipra<;rabdham a-Iokad avikalpam buddha-karyam pravartata
iti 1 buddha - mahatmya - dharmatam arabhya vimati - sa ..
mdeha - jatanam aeintya- buddha-vif?ayadhimukti-salnjananartham
1) T '-> vyakhya 1'1=:1iJ, ~astra 1'1R!41iJ, ~SKil-To 2) T I'i agra-yanam ~ sa rnams (bhUmaya\J,) 3) T I'i udvfitta tJ~ mi-bzad-pa (ak~aya) 4) T ti kriYa ~!t\. < 0
-187-
15
20
25
I , ~
t
f
I
'~ ,
l)tasya mahatmye e;lokal.:t I e;akra-dundubhivan megha-brahmarka-mal)i-ratnavat I pratie;rutir ivakae;a-prithivivat tathagatal}. 1113 II asya khalu siitra-sthanlyasya e;lokasya yatha-kramam parie;i=
~!ena granthena vistara-vibhaga-nirdee;o veditavyal.:t I 5
<;akra-pratibhasatvad iti I 2) vi<;uddha-vaidiirya-mayam yathedam syan mahi-talam I svacchatvat tatra drie;yeta devendral.:t sapsaro-gal)al.:t n 140
prasado vaijayantae; ca tad-anye ca divaukasal}. I tad-vimanani citraJ;.li tae; ca divya-vibhiitayal.:t \115 0 atha narI-nara-gal)a mahI-tala-nivasinal.:t I pra tibhasam tam alokya pral)idhim kuryur idrie;am n 16 D
adyalva na cirad evam bhavemas trida<;ee;varal.:t3) I ku<;alam ca samadaya varterams tad avaptaye \117 U
pratibhaso 'yam ity evam avijnayapi te bhuval) I cyutva divy upapadyerams tena e;uklena karmal)a 1118 ~
pratibhasaQ sa catyantam avikalpo ni (37a) rIhakal). II I evam ca mahatarthena bhuvi syat pratyupasthital). 1119 ~
tatha e;raddhadi-vimale e;raddhadi-gul)a-bhavite I sattval}. pae;yanti sambuddham pratibhasam svacetasi 1120 n
lak~al)a-vyanjan6petam vicitrerya-patha-kriyam I cankramyama?am ti~thantam ni~al)l)am <;ayanasthitam II 21 D
bha~amaI).am e;ivam dharmam tii~l)im-bhiitam samahitam I citral)i pratiharyal)i dar<;ayantam maha-dyutim II 22 II
10
15
20
tam ca dri~tvabhiyujyante buddhatvaya sprihilnvital). I 25
tad-dhetum ca samadaya prapnuvantipsitam padam U 23 0
pratibhasal). sa catyantam avikalpo nirIhakal). I evam ra mahatarthena loke~u pratyupasthitaQ ·1124 n svacitta-pratibhaso ayam iti naivam prithag-janal). I jan ant yatha ca tat te~am avandhyam bimba-dar<;anam n 25 0
1) tasya ~ T r.t dpel'-i (dristantasya), ~1d- del'-i (tasya) rD M !'J -e" 0 ~ 0
2) C r.t14fr.,»,. ;26fr.,~7< < 0 Tr.t S tc:.-i(o
3) T tj: Iha dvan (deve~vara) . tri-da~a tj; trayas-trh.n~a rDllflfc-e".o ~ •
-189-
~
I 1 I
I j
1 i I ;
1 1
tad dhi darc;anam agamya kramad asmin naye sthital). I saddharma-kayam madhya-stham pac;yanti jnana-cakf?uf?a
112611 1)bhur yadvat syat samanta-vyapagata-vi~ama-sthan<lntar
amala vaiQurya-spaf?ta-c;ubhra vimala-maI).i-guI).a c;rimat
sarna-tala I ~uddhatvat tatra bimbam surapati- bhavanam mahendra
marutam utpadyeta krameI).a kf;'iti-guI).a-vigamad astam
punar iyat II 2711
5
tad bhavayopavasa-vrata-niyamataya tlanady-abhimukh~ 10
pu~padlni k~ipeyul). praI).ihita-manaso nari-nara-gaI).al). I vaiQ urya -svaccha -bh ute manasi muni -pa ti -cchayadhigama:::
ne citraI).y utpadayanti pramudita-manasas tadva] jina-
sutal). II 28 II
yathalva vaiQurya-mahI-tale c;ucau surendra
kaya-pratibimba-sambhaval). I tatha ja (47b) gac-citta-mahI-tale c;ucau mun.:
indra-kaya-pratibimba-sambhaval). II 29 II
bimbodaya-vyayam anavilatavila-svacitta-pra:::
vartana-vac;aj jagati pravrittam I loke~u yadvad avabhasam upaiti bimbam tad:::
van na tat sad iti nasad iti prapac;yet II 30 n 2)deva-dundubhivad iti I yathalva divi devanam purva-<;uklanubhavatal). I yatna-sthana-mano-rupa-vikalpa-rahita sat! II 31 n
ani tya -du:gkha -naira tmya -C;an ta -c;abdai:g p ramadina:g (
codayaty amaran sarvan asakrid deva-dundubhil). II 32 D
vyapya buddha-svaraI).alvam vibhur jagad ac;e~atal). I dharmam dic;ati bhavyebhyo yatnadi-rahito 'pi san II 33 D devanam divi divya-dundubhi-ravo yadvat sva-karm6db=
1) C I'j: 27 • 28m, a:: 1~bc L-. 29· 30m a:: iW vc...1fl L- -C It, Q 0 T r.t S K. *1" 0
2) 30m,.!:: xttt¥V?Fl'I'jlc Cr.t 41M.:b ;':.11~, S, Tr.t7c <vr:p~ 1 mil~tJ: <, 1tl!r.t89. 90. 91f.fij.!:: L- -c:i1t1fl L- -Cit' Q 0
--191-
I
15
20
25
I j
I
havo dharmodaharaI).am muner api tatha loke sva-karmo::::
dbhavam I yatna-sthana-c;arlra-citta-rahital). c;abdaJ:! sa c;anty-avaho
yadvat tadvad rite catUf?!aya-mayam dharmaJ:! sa c;anty-a=
vahaJ:! II 3411 5
samgrama-klec;a-vrittavasura-bala-jaya-krIc;la-praI).udanam
dundubhyaJ:! c;abda- hetu-prabhavam abhayadam yadvat
sura-pure I sattvef?u klec;a -duJ:!kha -pramathana -c;amanam rnargottama-
vidhau dhyanarupyadi-hetu-prabhavam api tatha loke 10
nigadi tam" 35 II
l)kasmad iha dharma-dundubhir evadhikrita na tad-anye div=
yas turya-prakaraJ:! te 'pi hi divaukasam purva-krita-2)kuc;ala-kar=
ma-vac;ad agha!!ita eva divya-c;ravaI).a-mano-hara- c;abdam anu=
ruvanti I tais tathagata-ghof?asya catuJ:!-prakara-guI).a-vaidhar= 15
myat I tat pu ( 48a) nal:I katamat I tad -yatha pradec;ikatvam ahita=
tvam asukhatvam anairyaI).ikatvam iti 1 dharma - dundubhyal:I
punar apradec;ikatvam ac;ef?a-pramatta-deva-gaI).a-samcodanataya ca
tat-kalanatikramaI).ataya ca paridlpitam I hitatvam asuradi-para
cakropadrava - bhaya - paritraI).ataya capramada- samniyojanataya 20
ca 1 sukhatvam asat-kama-rati-sukha-vivecanataya ca dharmarama
rati-sukhopasamharaI).ataya ca I . nairyaI).ikatvam anitya-duJ:!kha-
c;un yana tma -c;abdocca raI).ataya ca sarvopadra vopa yasopac;an ti -kara=
I).ataya ca paridlpitam I ebhiJ:! samasatac; caturbhir akarair dharma
dundubhi-sadharmyeI).a buddha-svara-maI).c;lalam vic;if?yata iti I 25
buddha -s vara -maI).c;lala -vi c;e f?aI).a -c;lokaJ:! I sarva- janyo hita-sukhaJ:! pratiharya-trayanvital:I I muner ghof?o yato divya-turyebhyo 'to C50a) vic;il?yate
113611 ef?am khalu caturI).am akaraI).am yatha-samkhyam eva catur~ 30
bhil:I c;lokaiJ:! samasa-nirdec;o veditavyal.I I 1) C I'j: "kasmad······41fi.,iK1illVJ pratYayan~rtham" k ~ < • 2) T l'1 kus:ala ~ 7< { 0
-193-
<;abda mahanto divi dundubhlnam k!?iti
sthite!?u <;rava:t:mm na yanti I samsara - patala - gate!?u loke sambuddha-
l)turyasya tu yati <;abdal). 11 ~
bahvyo 'maraI).am divi turya - kotyo nadanti
kama-jvalamlbhivriddhau I ekas tu gho~al). karul).atmakanam dul).khagni
hetu-pra<;ama-pravpttal). II 38 II
<;ubha manojfia divi turya-nisvana bhavanti
cittoddhati-vriddhi-hetaval). I tathagatanam tu rutam 2)mahatmanam
samadhi-cittarpal).a-bhava-vacakam II 39 11
samasato yat sukha - karal).am divi k!?itav
anantasv a(50 b) pi loka-dhatusu I a<;e!?a-loka-spharal).avabhasanam 3)pragho!?am
agamya tad apy udahritam II 40 II
5
10
15
kay& -vikurvitena da<;a -dig-a<;ef?a -loka -dhatu-spharat:mm pddhi
pratiharyam iti sucitam I cetal).-paryaya-jfianena tat paryapannam
sarva-sattva-citta-carita-gahanavabhasanam ade<;ana-pratiharyam I vag - gho!?odaharal).ena nairyal).iklm pratipadam arabhya tad 20
avavadanu<;asanam anu<;asti-pratiharyam I ity evam avyahata
gater aka<;a-dhatuvad aparicchinna - vartino 'pi buddha - svara -
mal).galasya yan na sarvatrasarva - ghof?opalabdhil). prajfiayate
na tatra buddha-svara-maI).galasyaparadha iti I pratyayanartham
4)a-tat-prahitanam atmaparadhe'5) <;lokal). I 6)yatha sukf?man <;abdan anubhavati na <;rotra-vikalo na
divya-<;rotre 'pi <;raval).a-patham aya'1ti nikhilam I tatha dharmal). suk!?mal). parama-nipul).a-jfiana-vi~ayal.I
1) T ~;t Uirya ~~ rna (dundubhi) 2) T r.t mahatmanam ~; thugs-rje1)i bdag-i'iid (k[patmanfim) 3) T r.t pragho~am tJ~ dbyans-i'iid (ghol?atvam?) 4) a-tat-prahitanam iJ> T r.t de ma-gtogs-pa-rnams kyi. 5) aparadhe iJ~ T r.t i'ies-pa-Ias brtsams-te (aparadham arabhya) 6) iltW"r.t T r.t 2m.!: L~S tciti'"o
-195-
25
1
1 • j
prayaty eke1?arh tu «ravaI)a-patham aki1~!a-manasam
1141 II meghavad iti I l)pravrit-kale yatha megha}::t prithivyam abhivar?ati I vari-skandham nirabhogo nimittarh sasya-sarhpadal). II 42 II 5
2)karUI)ambudatas tadvat saddharma-salilarh jinai.:t I jagat-ku«ala-sasye1?u nirvikalpam pravar~,ati II 43 II
3)loke yatha 4)ku<;ala-karma-patha-pravritte
var~anti vayu-janitarh salilam payodag I tadvat kripanila - jagat - ku«ahlbhivriddhe.9.
saddharma - var?am abhivar?ati buddha·
meghai:I Ii 44 \I
5)bhave?u sarhvit - karUJ)avabhritkai:I k?ani==
k~,arasanga-nabhas-tala-sthal.l I samadhi - dharaI)Y - amala (51 a) mbu-garbho
munindra-megha.9. «ubha-sasya-hetu.9.11 45 II bhajana-vimatratayam I 6)«ltarh svadu-prasannarh mridu laghu ea payas tat
payodad vimuktarh k?aradi-sthana-yogad atibahu-rasatam
eti yadvat prithivyam I arya~!angambu-varf?arh suvipula-karuI)a-megha-garbhad
vimuktam santana - sthana - bhedad bahu - vidha-rasatam
eti tadva t prajasu II 46 II, nirapekf?a-pravrittau I yanagre 'bhiprasannanarh madhyanarh pra tighatinam I manu?ya-eataka-preta-sadriC;a raC;ayas traya.9. \I 47 \I
grl?mante 'mbudharef?v asatsu manuja vyomny-apra:::
caral.I khaga var~asv apy ativar~aI)a - prapatanat pretal.I
k?itau du1.lkhital.I I apradurbhavanodaye 'pi karuI)a - meghcibhra- dharmam=
1)2) C I'd: 42,43f&~~ < 0 T~S K.if-ro
3) 5) C ~ 44, 45 {~iJ;/\.7Ji\ T ~ S .!: [RJ t: 0
4) T ~ karma k ~ < 0
6) T 1:1 46 m ~ 2 m.!: L. S K.if-r.o 0
...... 197-
10
15
20
25
30
. } j
bhaso dharmakank~i1).i dharmata-pratihate loke ea salvO:.
pama 114811 sthiilair bindu-nipatanair a<;anibhir vajragni-sampatanail).
siik~ma-pra1).aka-<;aila-de<;a-gamikan napek~ate toyadal). I siikf?maudarika-yukty-upaya -vidhibhil). prajfia -kripambho
dharas tadvat kle<;a-gatan dri~ty-anu<;ayan napek~ate
sarva tha II 49 II
du1;lkhagni-pra<;amane I l)samsaro 'navanlgra-jati-mara1).as tat-samsritau pafiea=
5
dha margal). pafiea-vidhe ea vartmani sukham noeeara- 10
saugandhyavat I tad dul).kham dhruvam agni-<;astra-<;i<;ira-k~aradi-sams=
par<;a-jam tae - ehantyai ea srijan kripa-jala-dhara1;t
saddharma-var~am mahat II 50 II
deve~u eyuti-du1;lkham ity avagamat parye~ti-duJ.:tkhari1 15
nri~u prajfia mlbhila~nti (51 b) deva-manuje~v ai<;varyam
apy uttamam I prajfHiya<; ea tathagata - pravaeana - <;raddhanumanyad
idarh dul;tkam hetur ayaril nirodha iti ea jilanena saril=
prek~aI).at II 51 II 20
vyadhir jffeyo vyadhi - hetu1;l praheya~
svasthyaril prapyam bhe~ajarh sevyam
evam I dU9kharil hetus tan-nirodho 'tha margo
jfieyam heyal). spar<;itavyo ni~evya,tJ. n 52 0 maha-brahmav3d iti I 2)sarvatra deva-bhavane brahmyad aviealan padat I pratibhasam yatha brahma dar<;ayaty aprayatnatal;1 n 53 I 3)tadvan munir anabhogan nirma1).ail). sarva-dhatu~u I
25
dharma-kayad aviealan bhavyanam eti dar<;anam II 54 D SO
1) S (T.) 50,51,52 fij ~ C t;t 52,50,51 m V) m~-ew 1, "C It, 0 0 T ~ S tc:
iti'" 0
2) 3) C ~ 53,54 fij a: !It < 0 T ~ S r.:-ifco
-199-
t , I
,
l)yadvad brahma vimanan na ealati satataril kama
dhatu-pravi~taril devaf.J. pa<;yanti ealnaril vi~aya-rati-harari1
darcanaril tae ea tesam I ~ .
tadvat saddharma-kayan na ealati sugataf.J. sarva-loke!?u
eamaril bhavyal), pa<;yanti <;a<;vat sakala-mala-hararil
dar<;anaril tae ea te!?am 1\ 55 I:
2)svasyalva purva-pral)idhana-yogan marud-
gaDanam ea <;ubhanubhavatJ
brahma yatha bhasam upaity ayatnan
nirma1)a-kayena tatha svayarilbhul). II 56 II anabhasa-gamane I eyutiril garbhakrantiril janana-pitri-ve<;ma-pravi<;anam
rati-kriQara1)ya-pravicaraDa-mara-pramathanam I maha-bodhi-praptim pra<;ama-pura - marga - pra1).ayanam
nidar<;yadhanyanam nayana-patham abhyeti na munif.J.
II 57 II
suryavad iti I surye yatha tapati padma-gaDa-prabuddhi (XXVa)r
ekatra kala-samaye kumuda-prasupti~ I buddhi·prasupti-gu1).a-do~a-vidhav akalpal). suryo 'mbuje~v
atha ea tadvad iharya-surya1;l1l 58 II 3)dvi-vidhatI. sattva-dhatur avineyo vineya<; ea I tatra yo
vineyas tam adhikri (52 a) tya padm6pamata svaeeha-jala-bha
jan6pama ta ea I nirvikalpo yathadityaf.J. kamaHini sva-ra<;mibhil). I bodhayaty eka-muktabhif.J. paeayaty aparaDY api II 59 U
saddharma-kira1).air evam tathagata-diva-karaJ:t I vineya-jana-padme~u nirvikalpa~ pravartate II 60 II dharma-rupa-<;arirabhyam bodhi-maDQambar6dita~ I
5
10
15
20
25
jagat-spharati sarva-jfia-dinakrij jfiana-ra<;mibhiJ:t II 61 II 3(}
1) 2) C I'i S (/) 55,56 l$HdiUm: L, T I'i S c fFi.J to 3) CI'i "dvi-vidhal} ... (63~) yatharhatal}" a:: X < 0 TI'iSI'C,*"-to
-~Ol-
A j
J 1 .i I
«
i
I I:; ,
J
i
yatal) <;ucini sarvatra vineya - salilaC;aye1) I arneya-sugataditya-pratibimbodayal). sakrit II 62 1\
evam avikalpatve 'pi sati buddhanariI tri-vidhe sattva-rac;au
darC;anadeC;ana-pravritti-kramam adhikritya 2)C;ailOparnata. I sada sarvatra visrite dharrna-dhatu-nabhas-tale I 5
buddha-surye vineyadri-tan-nipato yatharhatal). II 63 II udita 3)iha sarnantal lokam abhasya yadvat pratata
dac;a~ataInc;ul). sapta-saptil;1 krarneI).a I pratapati vara-madhya-nyuna-<;aile!?u tadvat pratapati
jina-suryal;1 sattva-rac;au krameI).a II 64 II 10
prabha-rnaI).Qala-viC;e!?al)e I sarva-k!?etra- nabhas-tala- spharaI).ata bhanor na sariIvid=
yate napy ajfiana-tarno 'ndha- kara- gahana- jfieyartha
-sariIdarC;anam I nana-varna-vikirna-racmi - visarair 4)ekaika-romodbhavair . . .. bhasante karuI).atrnaka jagati tu jneyartha-samdarc;akal).
116511 buddhanam nagara-praveC;a-sarnaye cak!?ur-vihlna janal).
pac;yanty artham anartha-jala -vigamam vindanti tad
darC;anat I mohandhaC; ca bhavarI).avantara-gata dp!?!y-andha-kara=
vrita buddharka - prabhayavabhasita - dhiyal) pa<;yanty
adri!?!am padam 1\ 66 1\
cinta-mal)ivad iti I (52 b) yugapad-gocara-sthanam sarvabhipraya-pural)am I kurute nirvikalpo 'pi ppthak-cinta-ma1)ir yatha II 67 II buddha-cinta-mal)im 5)tadvat sametya prithag-ae;ayal). I <;pI).vanti dharmatam citram na kalpayati tame; ca sal).
1\ 68 II
1) T 1'1 ac;;aye !J~ snod. 2) T 1'1 c;;aila !J~ iii-rna (surya). 3) T 1'1 iha~; bshin (iva). 4) T 1'1 ekaika-rornodbhavair ~ ~ < 0
5) Tl;t. maJ:}.im ~~ < 0
-203-
15
20
25
J t ~ i • ., J f
~ ; ~
• f'
l)yathavikalparh mar;i-ratnam Ipsitarh dbanariI
parebhyo vispjaty ayatnata~ I tatha munir yatnam rite yatharhata~ panlr=
tham ati!?!hati nit yam a-bhavat II 69 II durlabha-prapta-bhavas tathagata iti I iha <,;ubha-mar;i-praptir yadvaj jagaty atidurlabha jala
nidhi - gatarh patala-stharh yata~ sprihayanti tam I na sulabham iti jfieyarh tadvaj jagaty atidurbhage manasi
vividha-kleC;a-graste tathagata-dar<,;anam II 70 II prati<,;rutka-C;abdavad iti I pratic;rutka-rutarh yadvat para-vijfiapti-sarhbhavam I nirvikalpam anabhogarh nadhyatmam na bahi~ sthitam
II 7111 tathagata-rutarh tadvat para-vijfiapti-sarhbhavam I nirvikalpam anabhogam nadhyatmam na bahi~ sthitam
~ 72 II aldiC;avad iti I ni!?kiFh-eane nirabhase niralambe niraC;raye I eak!?u!?-patha-vyatikrante 'py ariipir;y anidarC;ane II 73 II yatha nimnonnatarh vyomni driC;yate na ea tat tatha I buddhe!?v api tatha sarvarh driC;yate na ea tat tatha II 74 II prithivlvad iti I sarve mahi-ruha yadvad avikalpam vasurh-dharam I niC;ritya vriddhhn vairiic.lhim vaipulyam upayanti ea II 75 ~
sambuddha-prithivlm evam avikalpam aC;e!?ata~ I jagat-kuC;ala-miilani vriddhim aC;ritya yanti hi II 76 II 2) udaharar;anam pir;c.lartha~ I na prayatnam rite kac;-cid dri9!a~ kurvan kri (XXVb) yam ata1;l1
vbeya-samC;aya-eehittyai navadhoktam nidarc;anam II 7711
siitrasya(53 a)tasya namnalva dlpitam tat prayojanam I . yatralte nava-dri9!anta vistareI)a prakac;ita~ il 78 II
1) C rJ: ·'yathavikalpam ... dar~anam II 70 J/ ~!J\.., 0 Tr.t S Kir-, 0
2) C Yi "udaharaI}.anam .•. artha1l' ~!J\.. ( 0
- 205-'-
5
10
15
20
25
30
"
~
!
'~
i
1 "
I •
I I .J t t
etac-chruta -may6dara -jfianalokady-alamkrita!:I I dhimanto 'vataranty a~u sakalam buddha-gocaram II 79 0 ity-artham ~akra-vaidurya-pratibimbady-udahriti!:I I navadh6dahrita tasmin tat-pi1).Qartho 'vadharyate II 80 U
dar~anade~ana vyaptir vikritir jfiana-ni~sriti~ I mano-vak-kaya-guhyani prapti~ ca karu1).atmanam ~ 81 B
sarvabhoga-parispanda-pra~anta nirvikalpika~ I dhiyo vimala-vai<;lurya-~akra-bimb6dayadivat II 82 D
pratjjfiabhoga-~antatvam hetur dhi-nirvi.kalpata I
5
dri!?tanta~ ~akra-bimbadi~ prakritartha-susiddhaye II 83 n 10
ayam ca prakrito 'trartho navadha dar~anadikam I janmantardhim rite ~astur anabhogat pravartate \I 84 n l)etam evartham adhikrity6dahara1).a-samgrahe catvara~
~loka~ I ya~ ~akravad dundubhivat payodavad brah. 15
marka-cinta-ma1).i-raja-ratnavat I prati~ruti-vyoma-mahivad a-bhavat parartha
krid ya tnam rite sa yoga -vit II 85 II surendra-ratna - pratibhasa -dar~ana~ sudai=
~iko dundubhivad vibho rutam I vibhur maha - jfiana - kripabhra - ma1).Qalal).
spharaty anantam jagad-a-bhavagratal).11 86 n
anasravad brahmavad acyuta~ padad ane=
kadha-dar~anam eti nirmitail). I sadarkavaj jfiana-viniQ.srita-dyutir vi~uddha
cinta-ma1).i-ratna-manasaJ:t II 87 ~
2)pratirava iva gho!?o 'nak!?ar6kto jinanam gaganam iva
~ariram vyapy arupi dhruvam ca I k!?itir iva nikhilanam <;ukla-dharmau!?adinam jagata iha
samantad aspa (53 b) dam buddha-l:lhumil). II 88 \I
1) C I'i "etam ... (87 m) manasal1" ~ ~ < 0
~ CI'i~.~Hmm~*~V~*KWL~~~o* •• V*K~~.~' '1--C~l?'~It'Q»"b~.v*fcl:*ml: L-CS· T~~< iW3.t~CK~~? 1r:. t v l: ,W-t> tt- Q 0
-207-
20
25
30
, , .: r ,j ; i
l)katham punar anenodaharaI)a-nirde~ena satamm anutpanna
aniruddha~ ca buddha bhagavanta utpadyamana nirudhyamanac;
ca samdri~yante sarva-jagati Cal!?am anabhogena buddha-karya
pratiprac;rabdhir iti paridipitam I 2)
c;ubham vaic,liiryavac dtte buddha-dar~ana-hetukam I
tad-vic;uddhir asamharya - C;raddhendriya -viriic,lhita II 89 II C;ubhodaya-vyayad buddha-pratibimbodaya-vyaya!). I munir nodeti na vyeti C;akravad dharma-kayatal). II 90 ~
ayatnat krityam ity evam dar~anadi pravartate 1
dharma-kayad allutpadanirodhad a-bhava-sthite!). \I 91 n
ayam e!?am samarartha-aupamyanam krama~ puna!). I purvakasyottarel).okto vaidharmya-pariharata!). II 92 II buddhatvam pratibimbabham tadvan na ca na gho!?avat I
5
10
deva-dundubhivat tadvan na ca no sarvathartha-krit 15
1193 II maha-meghopamam tadvan na ca no sartha-bijavat I maha-brahmopamam tadvan na ca natyanta-pacakam
1194 II siirya-mal).c,lalavav) tadvan na natyanta-tamo 'paham I 20
dnta-maI)i-nibharil Ladvan na ca no durlabh6dayalU ~I 95 n prati~rutk6pamaril tadvan na ca pratya) ..:-sambhavam I aka~a-6adri~am tadvan na· c~ C;ukl,-,-,padam "a tat II 96 U
prithivi-maI)c,lala-pra~'1yal.d tat-prati!?tha~rayatvatal;11
laukya-lok6ttaraC;e!?a·iagat.4)ku~ala-sampadam II 97 \I
buddhanam bodhim agamya lok6ttara-pathodayat 1
<;ukla-karma-patha - dhyam'lpramalfarupya - sambhava iti
Ii 98 II 5)
1) eli "katham .... paridipitam" ~ 'x. < 0
2) C Q) r itt 2) $ lffio 3) T~;l: maI].Qalavat:ll~ gzugs-bshin (bimbavat).
4) T ~ ku~ala ~ ~ < 0
:.' C 17.) ~ itt 7) $ lffio
-209-
25
l)iti ratna-gotra-vibhage maha-yanottara-tantra-<;astre tatha,.
gata-lqitya-kriyadhikara<; caturthal). (XXVla) paricchedal). <;lokar.
tha-samgraha-vyakhyanatal), samaptal). II 4 ~
v
ata~ param eE?v eva yatha pariki (54 a) rtiteE?u 2)sthaneE?v
5
adhimuktanam adhimukty-anu<;amse E?at-<;loka}:1, I 10
buddha-dhatur buddha-bodhir buddha-dharma buddha-lqit
yam [
gocaro 'yam nayakanam <;uddha-sattvair apy acintyal). 111 II iha jina-vi<;aye 'dhimukta-buddhir gUI).a-ga1)a-
bhajanatam upaiti dhiman [
abhibhavati sa sarva-sattva-puI).ya-prasavam
acintya-gut;uibhilaE?a-yogat 112 II yo dadyan maI).i-samslqitani kanaka-kE?etraI).i bodhy-ar ..
thiko buddha-kE?etra-rajal;1-samanyahar-aho dharme<;va::r
15
rebhya,g. sada [ 20
ya<; canyal;l <;riI).uyad ital). padam api <;rutvadhimucyed
ayam tasmad dana-mayac chubhad bahu-taram PUI).yam
samasadayet II 3 II ya,g. <;Ilam tanu-van-manobhir amalalTI rakE?ed anabho=
gavad dhiman bodhim anuttaram abhila!?an kalpan
anekan api I ya<; canyal;1 <;riI).uyad ita,g. padam api <;rutvadhimucyed
ayam tasmac chiia-mayac chubhad bahu-taram pUI).yam
samasadayet Ii 4 II dhyayed dhyanam apiha yas tri-bhuvuua-kle<;agni-nirva=
pakam divya - brahma - vihara - parami - gatal;1 sambodhy-
1) C~;t "i ti ra tna ... samaptal} II 4 II .. ~!X. < 0
2) Tt;tsthane,,?v:b~ gnas bshi-po(catur-sthane!?v).
25
3()
~
~
J , ~
I '~l
, , "
'.
upayaeyutaq \
ya,; eanyaq <;riI).uyad itaq padam api <;rutvadhimueyed
.ayam tasmad dhyana-mayae ehubhad bahu-taram pUI). ..
'yam samasadayet 11511 danam bhogan avahaty eva yasmae ehilam
svargam bhavana kle<;a-hanim I prajfia kle<;a - jfieya - sarva - prahaI).am satal)
<;re9!ha hetur asyaq <;ravo 'yam II 6 II e!3am <;lokanam l)piI).Q.artho navabhil.I <;lokair veditavya}:l I .a<;raye tat-paravrittau tad-gUI).e9v artha-sadhane I eatur-vidhe jina-jfiana-vif?aye 'smin yathodite II 7 II dhiman astitva-<;aktatva-guI).avattvadhimuktita}:l I tathagata-pada-prapti-bhavyatam a<;u gaeehati II 8 II asty asau vi9ayo 'cintya}:l <;akyai:J. praptum sa madri<;ail). I
5
10
prapta evam gUI).a<; easav iti <;raddhadhimuktitai:J. 119 II 15
eha n da -virya-smriti- dhyana-prajfiadi-gUI).a -bhajanam I bodhi-cittam bhavaty asya satatam pratyupasthitam 1110 II 2)tae-eitta-pratyupastha (54 b) nad avivartyo jinatmajai:J. I pUI).ya-paramita puri-pari<;uddhim nigaeehati 1\11 II pUI).ymn paramita}:l pafiea tredha tad avikalpanat I tat- puril.1 pari<;uddhis tu tad-vipak9a-prahaI).atai:J. Ii 12 11
danari1 dana-mayam pUI).yam <;ilam <;ila-mayam 3)smritam I dye bhavana-mayam kf?anti-dhyane Vlryam tu sarva-gam
1113 II
20
tri-maI).Q.ala-vikalpo yas taj jfieyavaraI).am matam I 25
matsaryadi- vipakf?o4) yas tat kle<;avaraI).am matam 1114 ~
etat-prahaI).a-hetuc; ea nanyal). prajfiam rite tatai:J. I <;ref?!ha prajfia <;rutam easya mUlam tasmae ehrutam
param II 15 II
1) T r;t piI).Q a a:!J\. ( 0
2) tac citta "/J~ de ni rtag-tu(tat satatam) 3) T r.t smritam a::!J\. ( 0
-4) T r.t vipak~o "/J' rnam-rtog(vikalpo)
-213-.
I , 1
I 1
. .
1)
itidam apbigama-yukti-samC;rayad udahritam
kevalam atma-c;uddhaye I dhiyadhimuktya kuc;alOpasampada samanvita
ye tad anugrahaya ca II 16 II 2)prad1pa-vidyun-maJ).i-candra-bhaskaran pra ...
tItya paC;yanti yatha sacak!?u!?al.:t I mahartha - dharma - pratibha - prabhakaram
munim pratItyedam udahritam tatha II 17 n
3)yad arthavad dharma - padopasamhitam tri-
dhatu-samklec;a-nibarhaJ).am vaca}:l I bhavec ca yac chanty - anuC;amsa - darc;akam
tad uktam ar!?aril viparItam anyatha 1118 D
4)yat syad avik!?ipta - manobhir uktam <;as::o
taram ekam jinam uddic;adbhil.:t I mok!?a (XXVI b) pti - sarilbhara-pathanukiilam
murdhna tad apy ar!?am iva praUcchetll19 II '5)yasman neha jinat supaJ).<;lita-tamo loke 'sti kaC;-cit kva-
5
10
15
cit sarva-jfial.:t sakalam sa veda vidhivat- tattvam param 20
miparal.:t I tasmad yat svayam eva n1tam ri!?iJ).a sutram vicalyam
na tat saddharma-pratibadhanam hi tad api syan n1ti
bhedan munel.:t II 20 II aryamC; capavadanti tan nigaditam dharmam ca garhanti
yat sarva}:l so 'bhiniveC;a-darC;ana-krital:I kleC;o vimu<;lhat::o
manam I 1) C (1) ~ itt 1) $. Jffio 2) T K ji-ltar b~ad-pa l)di las brtsams te tshigs-su-b~ad-pa(katham
n1ya te tam arabhya ~lokal).) tJ! <b 0 0
3) gan b~ad-pa de las brtsams te tshigs-su-b~ad-pa (kiln nirde~am tam arabhya ~lokal)) tJ~ ~ 0 0
4) gail gis b~ad-pa de las brtshams te tshigs-su-b~ad-pa(kena nirde~ena tam arabhya ~lokal))'f!~.h 0 0
.5) T K bdag bsruIi-bal)i thabs las brtsams te tshigs-su-b~d-pa (atmasamrak~anopayam arabhya ~lokal)) tJ~ .h 0 0
-215-
25
f • ..
tasman mibhinivec;a-dri!?!i-maline tasmin nlVec;ya matil.l
C;uddham vastram upaiti ranga-vilqitim na sneha-pankan=
kitam II 21 II l)dhi-mandyad adhimukti-C;ukla-virahan mithyabhimana=
C;rayat saddharma - vyasanavritatmakataya neyartha- 5-
tattva-grahat I lobha-gredhataya ea darC;ana-vaC;ad dharma-dvi!?am seva=
nad arad dharma-bhritam ea hina-rueayo dharman
ksipanty arhatam II 22 II 2)nagner nogra-vi!?ad aher na vadhakan naivaC;anibhyas 10·
tatha bhetavyam vidu!?am ativa tu yatha gambhIra
dharma-k!?ate!). I kuryur jivita-viprayogam anala-vyalari -vajragnayas tad
dhetor na punar vrajed atibhayam avicikanam gatim 112311 yo 'bhik!?J)am pratisevya papa-suhrida!). syad buddha- 15-
du!?!ac;ayo rna ta -pi tr-arihad -vadhaearaJ)a-krit sanghagra-
bhetta nara!). I syat tasyapi tato vimuktir aciram dharmartha-nidhyanato
dharme yasya tu manasam pratihatam tasmai vimuk~
ku tah II 24 II 2() 3)
ratnani vyavadana-dhatum amalam bodhim gUJ)an karma
ea vyakrityartha-padani sapta vidhivad yat pUJ)yam 25
aptam maya I teneyam janatamitayu!?am ri!?im paC;yed ananta-dyutim
dri!?!va eamala-dharma-eak!?ur udayad bodhim paramap=
nuyat 1125 II
1) Tr.:t.t iiams-paJ;1i rgyu las brtsams te tshigs-su-b~ad-pa (vina~tahetum arabhya s:lokaJ;1)"h~ <i> ¢ 0
2) T tt: I'i iiams-paJ;1i J;1bras-bu las brtsam te tshigs-su-bs:ad-pa(vina~taphalam arabhya ~lokal}):l){.:b ¢ 0
3) co"'F lEt 1) ~ P.«o
- 2.17-
j.
e~am api da<;anam <;lokanam pit).Q.arthas tribhi~ <;lokair
veditavya~ I yata<; ca yan nimittam ca yatha ca yad udahritam I yan nir:;yanda-phalam <;lokai<; caturbhi~ paridipitam II 26 n
atma-1)samrakr:;at).opayo dvabhyam ekena ca lq;atel). I 5
hetu~ phalam atha dvabhyam <;lokabhyam paridipitam
112711 2)
samsara-ma1).Q.ala-kr:;antir bodhi-prap~ samasata:b. I dvidha-dharmartha-vadasya phalam antyena dar<;itam 10
U 28 II
3)iti ratna-gotra-vibhage maha-yanottara-tantra-~astre 'nu<;am=
sadhikaro nama paficamal:t pariccheda~ <;lokartha-samgraha-vyak
hyanata:b. samapta:b. n 5 U
1) bdag-iiid dag-pa yis thabs(atma-sam~dhanopaya?).
2) C Q) ~ itt 2) $ J!«o T t ~ < 0
3) C~ "iti ratna ... samaptal}" ~~< 0 T.D~~Sr.:-!fci'".o:D~, PMi t1 t. Q) Fp, r-:: teg-pa chen-po rgyud bla-ma\li bstan-bcos. mgon-po byams-pas mdsad-pa rdsogs-so (mahayanottaratantram natha
maitreyena kfitam samaptam) :ll~ h .0 0
-219-
..