the firmament - lediemchihue.com filevà vài nhận xét về những bản dịch sang thơ việt...

Firmament Volume 10, No. 1, April 2017 1

The

Firmament

Literary Journal

Th‰ H»u Væn ñànApril 2017


ContentsPêcheur sous la neige 3Bar at Folies Bergère 4To The Reader 5 Phạm Doanh. Vùng Tối 6David Lý Lãng Nhân. Tích Xưa: Vị Hoài Sơn 10Đàm Trung Pháp. Cơ Cấu Tiếng Việt Trong Khuôn Khồ Ngữ Pháp Hoàn Vũ 11 Phạm Trọng Lệ. Liễu Tông Nguyên: Giang Tuyết 17

Và Vài Nhận Xét Về Những Bản Dịch Sang Thơ Việt Và Thơ AnhLê Diễm Chi Huệ. Người Đi Lưu Mấy Dòng Không 30Godoy-Nguyễn Thị Hương Cần. Manger et boire au Viêt Nam à travers la littérature

populaire par Dr. Nguyễn Đình Cát 35Đàm Trung Pháp. Demain dès l’aube: Một Tuyệt Tác của Victor Hugo 39TMCS. Poetry in Translation 42

Vũ Đình Liên. Lòng ta là những hàng thành quách cũ 42TMCS. (tr.). My Mind - the Ancient Ramparts and Fortifications 42TMCS. (tr.). Ngã Tâm Vi Cổ Đại Thành Quách (in Sino-Vietnamese) 43TMCS. (tr.). Ngã Tâm Vi Cổ Đại Thành Quách (in Chinese) 43

Thanh Trà Tiên Tử. Chuyện Làng Nọ 45 Poetry Corner 49

Thanh Trà Tiên Tử. Vu Vơ 49 Hoàng-Tâm. Càn Khôn Liên Khúc/CK Song Medley 50David Lý Lãng Nhân. Tình Bậu Với Qua 52David Lý Lãng Nhân. Chuối Non Giú Ép 52Lê Diễm Chi Huệ Tịch Mịch Bên Trời 53Đàm Giang. Tâm Tư 54Đàm Giang. Vọng Quê Hương 54Đàm Giang. Vọng Quê Nhà 54Thomas D. Le. Free 56

Author Unknown. Mẹ Tôi 58Hoàng-Tâm Hilton. (tr.). My Mother 58Hans Christian Andersen. The Emperor’s New Clothes 59Haiku Poetry 62

Kim Châu. Tuyết Băng 62Kim Châu. Bình Minh 62Kim Châu. Tĩnh Mịch 63Kim Châu. Chuông Chiều 63Kim Châu. Biển Lặng 64Kim Châu. Lũ Lụt 64Kim Châu. Lốc Cuốn 65Thanh Trà Tiên Tử. As the World Unfolds 65Thanh Trà Tiên Tử. Trees Are Turning Brown 65

Corneille. Œdipe (fin) 66Æsop. Fables : 114

The Fox Who Had Lost His Tail 114The Boy and the Nettles 114 The Man and His Two Sweethearts 114

Charles Dickens. A Christmas Carol (the end) 115


Pêcheur sous la neigehttp://www.urban-shaker.com/wp-content/uploads/2013/01/diaporama1816-Pecheur-sous-la-

neige1945.jpeg


Bar at Folies Bergèrehttps://en.wikipedia.org/wiki/A_Bar_at_the_Folies-Berg

%C3%A8re#/media/File:Edouard_Manet,_A_Bar_at_the_Folies-Berg%C3%A8re.jpg


To The ReaderDear Friend and Reader,

There are times when we stop to think about some other aspect of life. Phạm Doanh is doingthis in his serialized novel The Shadowy World (Vùng Tối), the first installment of which appears onthese pages. What social forces at work are here depicted with humor in a vernacular that is tantalizingdespite its simplicity and homeliness, to say nothing of the engrossing events unfolding in the lives ofcommon folks.

Do you know everything about the structure of Vietnamese? Seriously. Then spend somequality time with Linguist Ðàm Trung Pháp as he uses transformational grammar theory to show thatdeep and surface structure is mediated by transformational rules, which are universal to naturallanguage. And if Demain dès l’aube moves you to tears, you owe it to Victor Hugo and Ðàm, whosecomments will touch you to the core of your soul.

This scholar takes one Tang poem and compiles a rich collection of Vietnamese and Englishrenderings with comments of his own. Phạm Trong Lệ’s approach allows you to appreciate the beautyof language and thought across three cultures.

Emptiness, melancholy, feeling, such are the themes eternal which Lê Diễm Chi Huệ fathoms inthis essay on life that a song by Hoàng Quốc Bảo elicited in her sensitive heart.

Hương Cần Godoy, prompted by recent concerns about fake food, poisonous food launchedfrom a country with the world’s second largest economy, reminds us, again, of the existence of healthydown-home Vietnamese cooking which her late father had taken right out of Vietnamese literature inhis book reviewed in a previous issue of this journal. Give her father’s book the serious attention itdeserves.

She did it again. This time with a parable. Where are Heaven and Hell? In the afterlife? In thislife? Look no further than your Weltanschauung, so seems to opine Thanh Trà Tiên Tử.

There is rarely a one-half-page piece that contains such profound thought about the healingprofession. And David Lý Lãng Nhân to his credit captures the essence of this noble career whosemotto is to do no harm.

As usual in the poetry world Kim Châu, Lê Diễm Chi Huệ, Thanh Trà Tiên Tử (with her firstHaiku verses), Hoàng-Tâm, TMCS, Ðàm Giang continue to explore the secrets of the human heart andnature.

The last segment of Dickens’s novella follows the trajectory of Scrooge to a happy ending,raising hope that a man can be reformed. And Corneille brings his drama to an ending that isunexpected by those who know how Sophocles’ Oedipus ended his saga.

You have nothing to laugh about? Then this Emperor of Hans Christian Andersen’s worldshould give you an excuse to unwind.

With spring comes a new birth of colors in nature and a new expectation in the souls of humans.Now have you laughed today yet? Don’t inhale nitrous oxide; just look at life with blissful joy in spiteof anything that is unlaughable around. ■

Thomas D. LeApril 2017

Comments and submissions/commentaires et communications: t [email protected],To join/pour vous inscrire à Thế Hữu Vǎn Ðàn: http://groups.yahoo.com/group/thehuuvandan/join THVD/Firmament web site, archive and more/et plus: http://thehuuvandan.org/firmament.html.


Editor’s Note: Today begins the first installment of Pham Doanh’s novel Vùng Tối (The ShadowyWorld), a sketch of urban life in contemporary Vietnam as lived by a class of natives and expatriatesseeking entertainment.

Vùng TÓi (còn ti‰p)Phåm Doanh

Phần 1

Quán Ngọc Huơng nằm trên đường Võ thị Sáu được mở dưới dạng mới và theo luật hiện hành. Mấynăm trước, sau một thời gian các quán Karaoke ôm vì quá vi phạm thuần phong mỹ tục nên chính phủhạ lệnh đóng cửa, lý do vì dân đi hát ngồi trong phòng riêng có máy lạnh, đóng kín cửa, tắt hẳn đèn chỉcòn ánh sáng từ màn ảnh TiVi không đủ soi đến chỗ ngồi. Khi hết một bản chờ sang bản khác thì tốinhư hủ nút, trong phòng chỉ có vài khách cùng tiếp viên khiến khách chơi tha hồ mà quậy. Nhiều chỗbiến thành ổ điếm trá hình, có nơi còn lộng hành đến nỗi tiếp viên chui xuống gầm bàn mà... đánh giàycho khách. Bây giờ chính phủ cho thư giãn trở lại nhưng cấm ngăn phòng riêng kín mít và tối bưng, nghĩalà tất cả mọi khách và tiếp viên cùng ở trong một vài phòng lớn, đèn thì mờ mờ chứ không được tắt. Dĩnhiên chuyện khách bốc hốt hay sờ soạng là điều khó tránh nhưng ở quán này chủ yếu tiếp khách sangnên để đèn sáng hơn, trang trí nhã nhặn hơn và tuyển tiếp viên mặt mũi sáng sủa hơn, nói chung thìcũng có cô chịu theo đi khách, vào hotel hay đi đâu không biết, nếu khách trả nhiều tiền; nhưng chuixuống gầm bàn thì chưa xảy ra bao giờ, một phần vì khung cảnh không dung túng, che đậy các hành vithiếu vệ sinh đó. Trên nguyên tắc thì chủ quán không can hệ gì đến chuyện không xảy ra trong quánmình. Tiếng nhạc dần dần tắt, Giám Đốc Phú cầm micro hồi hộp nhìn vào màn ảnh Karaoke chờ máychấm điểm bài hát của mình. Ông ta muốn biểu diễn với bàn tiệc hôm nay nên đã tập đi tập lại bài"Chuyện Ba Người" cả tuần nay. Màn ảnh chớp chớp vài cái, các con số trên khung điểm quay loạnlên, kéo dài sự chờ đợi của khán thính giả một lúc rồi ngừng ở mức 75 trên 100 và hàng chữ "Good"nhấp nháy. Phú tiu nghỉu về lại bàn trong tiếng vỗ tay cò mồi của đàn em và nhân viên. Hòa, Phó GiámĐốc Tài Chính muốn nâng bi xếp - Cái máy này chấm điểm sai bét, hôm trước anh hát bên Hồng Dạ cùng một bài này được tới 90và "ve ri gút" mà. Lệ Thảo ngồi cạnh Hòa cũng hùa vào - Dạo này anh hát hay hơn trước nhiều rồi. Chắc máy hư làm sao đó anh Phú, ít có ai được trên90 lắm. Thành, Trưởng ban nhân sự sau khi vỗ tay bôm bốp, chuồn vào phía sau kiếm Hằng, chủ quánhỏi - Nè chị chủ nhà, có cách nào cho cái máy chấm điểm cho Giám Đốc tui khá khá hơn không?mỗi lần ổng đi hát ở đây, toàn là dưới 80 điểm, làm ổng và tụi này quê cơ quá. Coi chừng chị mấtkhách đó, tui dã nói cho chị một hai lần rồi.

Hằng vừa thở dài vừa xum xoe: - Anh Thành ơi, bộ máy này mới mua một tháng vì mấy anh chê bộ máy cũ đó. Tôi gửi tận bênNhật tốn cả hai mươi ngàn đô la, thằng cháu mua giùm nói bộ này chưa tới kịp Hồng Kông nữa đó anh.


Lần trước sau khi anh than phiền vụ chấm điểm, tôi có bảo mấy thằng nhỏ coi có cách nào nâng điểmanh Phú không, vì máy hiện đại quá nên tụi nó mày mò cả tuần rồi mà không được, lúc nãy ảnh hát làcó đứa điều chỉnh âm thanh theo sát giọng ảnh đó. Tôi có thuê một kỹ sư tin học đến xem rồi, anh tahứa là có thể viết chương trình lại để điều khiển chuyện chấm điểm được. Tuần sau thì xong. - Chị làm sao thì làm, ổng quê lắm đó. - Dạ để tụi tôi gắng hết sức, cám ơn anh đã cho biết. Hằng dúi vào tay Thành một phong bì nhỏ, tiền phần trăm cho công của Thành mang bữa tiệclớn này lại quán bà ta. Chuyện kẻ có cơm người có cháo là phổ thông và đương nhiên ở cái xứ này. Từngười tài xế lái xe đưa khách du lịch vào quán nghỉ chân dọc đường, hay chỉ mối khách sạn, hay đưaViệt Kiều đến các nơi mua sắm, đâu đâu cũng phải biết luật chơi, ngay cả xe đò chỉ chở khách nghèokhổ vào quán ăn xập xệ bên đường, chủ quán không trả nổi tiền phần trăm thì cũng dọn cho tài xế và lơxe một bàn riêng, thức ăn thịnh soạn và chén bát sạch sẽ ngon lành hơn bàn cho khách đi xe buôn thúngbán bưng chỉ dám gọi vừa đủ túi tiền. Phú rút khăn lau trán, ngồi xuống bàn cạnh Mai Ly, chờ phản ứng của nàng, Mai Ly chỉ mỉmcưòi, vỗ tay lấy lệ, rít một hơi thuốc lá Kool rồi thổi khói ra mà không nói gì làm Phú càng bực mình,nốc cạn ly rượu rồi dằn mạnh xuống bàn. Lúc nãy Phú yêu cầu Mai Ly hát chung với hắn mà Mai Ly từchối, viện cớ không quen bài này, thật ra thì Mai Ly chán mấy cái bài rề rề đó lắm. Trong lúc Giám ĐốcPhú lên hát thì Mai Ly ngồi lơ đãng, tâm tư xáo trộn với những suy nghĩ không sao kiểm soát được.Mai Ly không ngờ đời mình có lúc lại xuống chỗ bùn lầy như thế. Mai Ly chưa thuộc vào hạng bất cứ ai bỏ tiền ra cũng mua được thân thể nàng, nàng cũng đãngủ với nhiều người, nhưng nếu tên nào đòi trả tiền để ngủ với nàng thì chỉ nhận được sự từ chối thẳng.Còn những khách đã có công theo đuổi nàng, tặng quà, tặng tiền bo và nàng thấy thích hắn hay ít rakhông cảm thấy lợm giọng khi gần hắn thì có thể có lúc nàng chiều ý. Trong thâm tâm Mai Ly cũngbiết mình chưa là gái điếm thì cũng là gái bao, bồ nhí của các tên Giám Đốc, Sĩ Quan. Có những thờigian ở với người nào đó, nàng không cần đi làm cũng đủ tiền bao. Nhưng những quan hệ vợ bé nửachừng xuân này cũng chẳng bền gì. Mai Ly chỉ còn chút tự an ủi mình là nhờ có chút nhan sắc và giọnghát hay nên dù có phải bán thân xác mình thì cũng còn có quyền chọn khách. Sự tự an ủi đó cũng là sựtự mình lừa dối mình thôi. Mới đây mà đã ba năm, lúc đó cô bé Hương Tảo, tên thật của nàng, còn đang học trung học phổthông lớp mười hai.... ... Hương Tảo ôm cặp ra khỏi lớp, đầu óc mệt mỏi vì những con số toán học không tiêu hóa nổi,nàng không có khiếu về toán nhưng bố mẹ bắt học ban Toán để sau này học kỹ thuật. Hương Tảo chỉ thích đọc sách và ca nhạc, trong thâm tâm nàng mong được vào Viện Âm Nhạc nhưng dù có năng khiếu mà không có cơ hội để phát triển nên khi đi thi sơ khảo họ đã cho nàng biết là chưa đủ trình độ kỹ thuật cần phải học thêm trước khi thi thật.

Chợt có ai giật tay áo, Hương Tảo quay lại thấy Hoàng Liên, cô bạn cùng lớp, cười cười- Tảo lại nhà Liên chơi không? có mục này hay lắm.

- Mục gì vậy Liên ? - Thì cứ đến rồi biết. - Thôi đi, mày lại tính giới thiệu chàng cả quỷnh nào cho tao chứ gì , chán bỏ xừ. - Không có đâu. mày khó tính quá ai mà dám giới thiệu hoài. Lần trước anh Luân sáng sủa như thế, lại Sinh Viên Phú Thọ, một năm nữa là ra trường, mà mày cứ tỉnh bơ đi. - Dân kỹ sư khô như vỏ cau, cả buổi chỉ đực mặt ra, chả nói được câu nào ra hồn. - Thật ra tao cũng không muốn cà cho mày, nhưng ông Thịnh anh tao, chơi với chàng thân lắm, chàng cứ nói mãi làm ông Thịnh bảo tao tìm cách cho hai người gặp nhau đấy chứ. - Vậy thì lần này có gì ? - Bảo đảm mày sẽ thích, coi chừng mai mốt lại đuổi cũng chẳng về.


- Gớm, cái gì mà kinh thế! nào thì đi nào.Hoàng Liên đưa Hương Tảo về nhà ở một khu chung cư đường Cao Thắng. Liên gửi xe tại một

nhà ở tầng chệt. Thường thì chung cư nào cũng có ít nhất một nhà ở tầng dưới đất làm nghề giữ xe chocác gia đình ở các từng trên, vì ít ai muốn mang xe mình lên cầu thang để cất vào nhà, mà để dưới sânthì không yên bụng, nhất là qua đêm. Ở Vietnam chiếc xe Honda, xe gắn máy Nhật được gọi chung làHonda, là cả một tài sản lớn và là phương tiện di chuyển phải có. Xã hội Saigon hay Vietnam nói chungcó thể tạm chia làm hai, giai cấp có xe Honda và giai cấp không có xe Honda, dạo sau này có lác đácxuất hiện giai cấp xe hơi, là các tay doanh nghiệp hay cán bộ cao cấp. Vả lại khoảng sân chung thườnghay bị các hộ tầng chệt lấn chiếm, hoặc bán hàng hoặc để lu khảm. Các gia đình giữ xe rút vào phòngtrong mà ở, để phần ngoài chứa xe, ban ngày người gửi lấy xe đi làm gần hết, cái nào còn thì mang rasân, giằng dây xích với nhau, và luôn luôn có người trông chừng.

Hoàng Liên chỉ cái ghế salon, bảo Hương Tảo - Mời em đặt đít xuống, chị bật TiVi cho xem.Hương Tảo nghĩ thầm " Chắc nó lại thuê được bộ phim nào mới nên rủ mình coi chung đây, có vậy mà cũng làm ra vẻbí mật" Liên bấm đầu máy video, cảnh bãi biển hiện ra với từng làn sóng bạc đầu vỗ vào ghềnh đá, mộtngười nam ngồi lặng lẽ trên mỏm đá, mắt nhìn xa xa, rồi một dòng chữ mầu trắng xuất hiện "Ngày tháng nào đã ra đi khi ta còn ngồi lại" Dòng chữ này từ từ chuyển sang màu đỏ, từ chữ thứ nhất dến chữ cuối, rồi câu khác lại hiện ra; "Cuộc tình nào đã ra khơi"... Rồi cứ thế, từng câu từng câu cho đến hết bài. Trong khi bài mới được giới thiệu, Hoàng Liênnhìn Hương Tảo cười tủm tỉm - Sao ? Hay không ? - Sao cái gì ? Hay chỗ nào ? bộ đây là chương trình ca nhạc cho người điếc hả ? Chẳng ai hát vàchẳng có nhạc gì cả. - Muốn có nhạc hả ? dễ quá mà.

Liên bấm một nút ở cái remote control, tiếng nhạc đệm không lời trổi lên, cùng với những dòngchữ đổi màu.

"Ta thấy em trong tiền kiếp"...Liên lại nhìn Hương Tảo, lại tủm tỉm cười. Hương Tảo nói:- Nhạc thì hay, cảnh thì đẹp, nhưng chỉ vậy thôi hả. Chắc là để dạy đánh vần Việt ngữ bằng các

bài hát phải không ? Tao thì thuộc lòng như cháo các bản này rồi. Có vậy mà cũng rủ với rê.Hoàng Liên phá lên cười- Em nhà quê quá em ơi, cái này là Karaoke đó. - Karaoke là cái gì ?- Là ca ra thì OK, mà ca hổng ra thì hổng OK, hihihi. Thôi không chọc mày nữa, chờ tí nhé.Liên mở trong tủ ra một cái microphone, quấn dây chung quanh như dây thắt cổ trong các phim

cao bồi, và phía đầu tròn bọc một miếng vải nhỏ. Liên cố tình làm cho Hương Tảo sốt ruột, tháo dâythật từ từ rồi cắm vào máy khuếch thanh, cầm micro lên nói "A lô, A lô".

Tảo thấy micro ngờ ngợ máy để làm gì nhung cũng chưa hiểu được hết thì thấy Hoàng Liên mắtdán vào màn ảnh TiVi, cầm micro hát theo các dòng chữ

"Mưa vẫn mưa bay trên tầng tháp cổ Dài tay em mấy thuở mắt xanh xao Trên bước chân em reo mòn gót nhỏ Đường dài hun hút cho mắt thêm sâu...."

Hương Tảo ngây người ra mà nghe mà xem, Tảo không ngờ lại có cái chuyện hay ho thích thúnày, dù giọng hát Liên ngày thường chẳng khá gì nhưng khi vào trong máy nghe vang vang cũng ra trò


lắm. Ngoài balcony đã có thập thò vài người hàng xóm đứng xem. Có lẽ nhà Liên là một trong nhữngnhà có bộ máy này trong chung cư.

Liên say sưa hát liền mấy bản, rồi đưa micro cho Tảo:- Hát đi nhỏ.Tảo ngập ngừng- Thôi, tao chưa hát Karaoke bao giờ cả, không biết đâu.

- Thì vậy mới gọi là ca ra thì OK, mày có giọng tốt, cứ tập là thích ngay.Tảo cầm micro mà run run, liếc ra ngoài cửa thấy mấy người đứng coi lại càng mắc cở, trả lại

micro cho Liên - Thôi, người ta nhìn kỳ quá. Liên cười, lại càm micro mà hát. Tảo nghĩ thầm "Nó hát dở vậy mà chả sợ gì cả", dần dần Tảocũng nhấp miệng, hát khẽ theo những dòng chữ và cảm thấy mình muốn thử xem giọng mình vàomicro thì ra sao.

Liên hát xong một bài lại đưa micro cho Tảo, Tảo ngượng ngập cầm, bắt theo dòng chữ mà hátnhưng cứ vào hụt đứng ngớ ra, làm Tảo lại phải quay băng lại. Khi đã quen sơ Tảo vào nhịp đúng lúcnhưng giọng cao quá nên lạc bè với nhạc. Liên nói:

- Stop, stop! mày hát xuống 1 tông đi, cứ như Thái Thanh ấy, máy tao đâu có chỉnh cao thấpdược.

Thế là lại làm lại. Nhưng chỉ một lát sau Tảo đã thông hiểu vấn đề, hát rất hay, toàn là nhữngbài khó mà Liên chịu thua như "Tuổi Mười Ba" hay "Rồi từ giọng hát em" của Ngô Thụy Miên. GiọngHương Tảo cao vút lại được micro trợ lực vang ra ngoài, cứ sau mỗi bài lại có tiếng vỗ tay của hàngxóm đứng xem đã dần dần đông.

Liên và Tảo thay đổi nhau, hát cả giờ không chán. Bỗng từ ngoài cửa Trí, bạn trai của Liên vàThụ, bạn anh ta, rẽ người xem bước vào nhà, Trí nói, giả giọng Huế:

- Ủi chu choa, ai hạt mà hay rửa ?Thụ cũng chêm vào:- Điệu này thì mình hết dám cầm micro rồi.Liên cười:- Gớm hai cái ông quỷ này, hôm nay Liên định làm giờ riêng tư, sao lại đánh hơi được mà đến

thế này.Thụ làm bộ hơi hưóng mũi về phía Tảo, hít hà vài cái- Thơm quá, thơm quá, làm sao mà không đánh hơi được người đẹp Xạ Hương.Tảo đỏ mặt, gặp Thụ mấy lần rồi mà vẫn chưa quen lối tán cải lương đó. Tuy không lấy làm

phấn khởi với sự có mặt của Thụ cho lắm, nhưng vì quá thích trò giải thích này, lại hợp với lòng yêumến ca nhạc nên Tảo vẫn nán lại. Bốn người thay phiên nhau mà hát, mỗi lần đến phiên Thụ, hắn lạivặn âm thanh lến hết cỡ mà tra tấn cả chung cư. Ngược lại khi Tảo hát những bài tình ca thật hay thì ởbên ngoài mà nghe chắc tuởng ca sĩ hát. Có lúc Trí ngây người ra mà ngắm Tảo hát, Liên ngồi bênnhéo một cái vào đùi Trí

- Này, anh coi chừng đó nghe, không có dê bậy bạ mà chết với em đó.Trí vừa xuýt xoa vừa chối bây bẩy.Buổi tối đến lúc nào không biết, Thụ chạy ra ngoài mua bánh mì thịt nguội làm bữa cơm tay

cầm. Chơi mãi đến lúc mẹ Liên phải xua cả bầy về mới rã đám.Hương Tảo ngồi sau lưng xe Thụ chở về nhà mà lòng háo hức, chỉ mong mau đến thứ bảy cuối

tuần để lại được đến Liên hát. ■

(còn tiếp)��


Tích xÜa : VÎ Hoài sÖnDavid Lš Lãng Nhân sÜu tÆp

Ngày xưa có ông thầy thuốc rất nhân ñức. Một hôm, một bà thân chủ ñến nài nĩ ông xin một toa thuốcñể giết chồng bà mà không ai biết và nghi ngờ. Ông thầy biên cho bà ta một toa thuốc… bổ thận , dùngvị Hoài sơn làm vị chính. Ông dặn bà kiên nhẫn cho chồng uống mỗi ñêm thì chồng bà sẽ chết.

Quả thật, ông chồng chết không lý do rõ rệt , bà vợ rất hài lòng, còn ông thầy rất ñau khổ vàhối hận bèn giãi nghiệp, ñóng cửa tiệm thuốc.

Một hôm, có người ñến khóc lóc xin ông cúu giùm vợ anh ta ñang bị sinh nở khó khăn. Ôngthầy từ chối, quay lưng bảo người nhà múc cho ông thau nước lạnh ñể ông rửa mặt. Người xin thuốclầm tưởng ông thầy mách mình phuơng pháp ñể cứu tử vợ mình, bèn chạy ù về nhà, lấy nước lạnhlau mặt cho vợ, tiếp sức rặn một phát, ñứa nhỏ chui khỏi lòng mẹ ngay. Được tin nầy, ông thầy thuốcchép miệng ứng khẩu 2 câu thơ sau ñây, truyền tụng ñến giờ :

Vận khứ Hoài sơn năng sát tửThời lai thanh thủy khả hồi sinh

Dịch nghĩa Hán Việt:

Vận rủi Hoài sơn hay giết chếtThời may nước lạnh cũng hoàn sinh. ■

David LDavid LDavid LDavid Lšššš Lãng Nhân Lãng Nhân Lãng Nhân Lãng Nhân Madison, AL - February 2017

Editor’s comment:

The above anecdote illustrates a couple of interesting concepts: (1) the fallacy of post hoc causalityand (2) the placebo effect.

In the first case, a tonic for the kidneys prescribed by the doctor “caused” the death of thepatient. We really do not know if this is the case. Just because one event precedes another does notnecessarily establish causation between them. The patient could have succumbed to some otherunknown and undiagnosed ailment, and unless an autopsy is performed there is no way to confirm thecause of death. Yet the post hoc argument (the Latin phrase post hoc, ergo propter hoc means afterthis, therefore because of this) is routinely employed in daily life and also in debates, especiallypolitical ones. It is a fallacy that is hard to eradicate, and which we will do well to extirpate in rigorousthinking.

The second involves the complicated issue of the placebo effect besides being another exampleof post hoc. A woman in intensely exhaushing labor on the verge of collapse received a new burst ofenergy she needed to deliver her baby safely by a simple application of cold water to her face. Thehusband had mistaken the doctor’s washing his face for the prescription. No ethical considerations areinvolved since neither doctor nor husband, who misunderstood him, was implicated in deception. Onlya conscious use of the placebo raises the ethics specter. We are not here involved in a debate on thedefinition, ethics, or effect of the placebo. But we can’t argue with a successful outcome and arecontent to let the experts work out the issues.


CÖ CÃu Ti‰ng ViŒt Trong Khuôn Kh°Ng» Pháp Hoàn VÛñàm Trung Pháp

Noam Chomsky (sinh năm 1928 tại Philadelphia) là một trong những tư tưởng gia có nhiều ảnh hưởngnhất trong thời đại chúng ta. Ông cũng là một trong số rất ít các khoa học gia mà công trình nghiên cứuđược quần chúng quan tâm theo dõi.

Sau khi tốt nghiệp tiến sĩ ngữ học tại Đại Học Pennsylvania vào năm 1955, Chomsky bắt đầu dạy họctại Viện Kỹ Thuật Massachusetts (MIT). Ông được thăng giáo sư thực thụ năm 1961, và năm 1976được nhận tước vị Institute Professor tức là được gia nhập một hàng ngũ chọn lọc các đồng nghiệp màđa số đã lãnh giải Nobel về các bộ môn khác nhau. Rất nhiều chuyên viên ngữ học thời danh khắp nămchâu từng là học trò cũ của ông hoặc từng chịu ảnh hưởng sâu đậm của ông nên vẫn một lòng tiếp tụcngưỡng mộ và quảng bá những lý thuyết cũ cũng như mới của Chomsky.

NGỮ PHÁP BIẾN TẠO

Sự đóng góp quan trọng nhất của Chomsky là đã đề xướng được một mô thức không ai sánh kịp để mởđường cho các khám phá ngoạn mục trong các môn khoa học tri thức (cognitive sciences). Mô thứcriêng cho ngôn ngữ, thường được biết đến dưới danh hiệu ngữ pháp biến tạo (transformationalgrammar), được công bố trong cuốn Syntactic Structures (1957). Cuốn sách khiêm tốn không quá 120trang giấy này, xuất bản tại Hòa Lan, đã đánh dấu một kỷ nguyên mới cho khoa ngữ học trong hậu bánthế kỷ 20, thách thức mọi ức thuyết trong các lãnh vực triết lý, tâm lý, và lịch sử tri thức.

Chomsky đã làm thay đổi hướng đi của khoa ngữ pháp bằng cách không đoái hoài tới những công việcmô tả và xếp loại các câu nói thực sự như các nhà ngữ học thời đó thường làm, mà là bắt đầu đặt nhữngcâu hỏi về bản chất cái hệ thống sản xuất ra ngôn ngữ loài người.

Chomsky cho rằng lý thuyết của trường phái hành vi (behaviorist school), đang làm mưa làm gió tronglĩnh vực ngôn ngữ học thời đó, là quá hạn hẹp vì nó chỉ chú trọng đến việc mô tả những câu nói đã thựcsự xảy ra và không cắt nghĩa được bản chất sáng tạo (creativity) của ngôn ngữ cá nhân. Theo Chomsky,một ngữ pháp đích thực phải có khả năng cắt nghĩa được cái bản chất sáng tạo của ngôn ngữ, vì phảinhờ vào bản chất này nhân loại mới có thể thốt ra và hiểu được một con số vô hạn định những câu nóihoàn toàn mới mẻ (novel utterances).

Xác quyết căn bản của ngữ pháp biến tạo là sự thừa nhận một ngữ pháp hoàn vũ (universal grammar).Ngữ pháp hoàn vũ được khám phá ra dựa vào các đặc trưng hiện diện trong toàn thể ngôn ngữ nhânloại, chắc hẳn do bản chất đồng nhất của bộ óc con người. Ngữ pháp biến tạo chủ trương làm sáng tỏ,qua những công thức có hình dạng toán học, tất cả những quy luật ngữ pháp có thể tạo sinh ra các cấuthức nổi (surface structures) tức là tất cả những gì chúng ta thực sự nói, nghe, đọc, và viết. Nó cũng giảđịnh sự hiện hữu của các cấu thức chìm (deep structures) ở một mức độ trừu tượng hơn, nằm trong nãobộ của người nói, người nghe, người viết, hoặc người đọc để giúp chúng ta hiểu nghĩa các cấu thức nổi.

Để cụ thể hóa ý niệm deep structure cho dễ hiểu hơn, trường phái Chomsky cũng đưa ra ý niệm tươngđương là kernel sentence (câu lõi). Một câu lõi là một câu đơn gồm có một chủ từ, một động từ ở thờihiện tại và thể xác định, và một túc từ, chẳng hạn như:


[The boy eats an apple.]

Các thí dụ bằng tiếng Việt sau đây sẽ làm sáng tỏ phần nào những ý niệm nêu trên của ngữ pháp biếntạo:

[Kim Trọng và Thúy Kiều nhớ nhau] là một cấu thức nổi, gọn gàng hơn so với câu có thể được coi nhưcấu thức chìm là [Kim Trọng nhớ Thúy Kiều và Thúy Kiều nhớ Kim Trọng].

Ý niệm biến tạo được thấy trong tiến trình câu lõi [Thúy Kiều yêu Kim Trọng] trở thành cấu thức nổi[Kim Trọng được Thúy Kiều yêu] qua luật biến tạo thụ động cách. Luật này đã (a) hoán chuyển vị tríhai nhân vật, (b) đẩy động từ xuống cuối câu, và (c) thêm ngữ vị chức năng “được” vào giữa hai nhânvật, theo tiến trình:

Thúy Kiều yêu Kim Trọng > Kim Trọng Thúy KiềuKim Trọng Thúy Kiều > Kim Trọng Thúy Kiều yêuKim Trọng Thúy Kiều yêu > Kim Trọng “được” Thúy Kiều yêu

Một cấu thức chìm có thể được thể hiện qua vài cấu thức nổi (nhờ vào các quy luật biến tạo khác nhau)mà ý nghĩa vẫn là một, theo giải thích dưới đây: [(1) Kiều trao Kim của tin][(2) Kiều trao của tin cho Kim] [(3) Kim được Kiều trao của tin] đều là cấu thức nổi. Câu (2) có thể được coi như là cấu thức chìm chung cho cả ba câu liên hệ.

Ngược lại, hai cấu thức nổi rất giống nhau về hình thức nhưng lại có thể khác nhau rất nhiều về ý nghĩavì chúng được biến tạo từ hai cấu trúc chìm khác biệt. Thí dụ:

[(4) Cô Lan dễ chiều chuộng] là cấu thức nổi của cấu thức chìm “Người ta chiều chuộng cô Lan. Việclàm này dễ dàng.” Trong câu (4), Cô Lan là túc từ của động từ chiều chuộng, [(5) Cô Lan sẵn sàng chiều chuộng] là cấu thức nổi của cấu thức chìm “Cô Lan chiều chuộng người khác. Cô không do dự làm việc ấy chút nào.” Trong câu (5), Cô Lan làchủ từ của động từ chiều chuộng.

Trường phái hành vi do Leonard Bloomfield (1887-1949) và B. F. Skinner (1904-1990) chủ trương thìkhông thể nào giải thích được sự khác biệt về ý nghĩa này trong các câu có hình thức tương tự nhưtrong trường hợp vừa nêu trên đây.

Từ khi cuốn Syntactic Structures ra đời năm 1957, Chomsky đã không ngừng cập nhật hóa lý thuyếtcủa mình với nhiều ý niệm mới trong những cuốn sách về sau, nhất là trong các cuốn Aspects of theTheory of Syntax (1965), Rules and Representations (1980), và The Minimalist Program (1995).

CƠ-QUAN NGÔN-NGỮ

Chomsky đã làm giới nghiên cứu tâm lý và ngữ học trên hoàn cầu (lúc ấy còn đang cho rằng trí não của


trẻ thơ chỉ là một trang giấy trắng) sửng sốt với ý niệm mới mẻ rằng ngôn ngữ, cũng như đa số cácnăng khiếu khác của con người, tùy thuộc vào các cơ cấu trí não đã được an bài trong nhiễm thể.

Theo Chomsky, sự trở nên thành thạo tiếng mẹ đẻ một cách dễ dàng và nhanh chóng trong thời thơ ấuphải là một phần của sự trưởng thành cơ thể đã được thiên nhiên “thảo chương” từ trước. Cũng như ditruyền tính đã ban cho mỗi hài nhi một trái tim và hai lá phổi càng ngày càng phát triển sau khi lọt lòngmẹ, di truyền tính cũng ban cho nó một cơ quan ngôn ngữ (language organ) vô cùng phức tạp và hiệunghiệm. Những thăng trầm trong đà tiến hóa của loài người đã “uốn nắn” cái cơ quan ngôn ngữ ấy saocho nó chỉ có thể học được những ngôn ngữ nhất định nào đó trong một phạm vi tương đối nhỏ hẹp củacác cấu trúc luận lý. Những ngôn ngữ khác không ở trong phạm vi ấy thì ngay cả các thần đồng cũngkhông tài nào học nổi!

Vẫn theo Chomsky, qua những tác động với môi trường ngôn ngữ ngoài đời, cơ quan ngôn ngữ sẽ dầndần trở thành ngữ pháp của tiếng nói ấy. Như vậy, nếu một cá nhân sinh trưởng ở Philadelphia, nhưtrường hợp Chomsky, khối óc người ấy sẽ ký hiệu hóa (encode) kiến thức về phương ngữ Philadelphiacủa tiếng Mỹ. Và nếu khối óc ấy sinh trưởng ở Huế thì nó sẽ ký hiệu hóa phương ngữ Huế của tiếngViệt.

NGỮ-PHÁP HOÀN-VŨ

Chomsky không những đã khai sáng ra ngữ pháp biến tạo mà còn kêu gọi các nhà nghiên cứu hãy lưutâm đến những nét hoàn vũ của ngôn ngữ (language universals) để tìm ra những yếu tố và những cơcấu xuất hiện trong mọi ngôn ngữ, hoặc đa số ngôn ngữ. Quan trọng hơn nữa, họ còn phải xác địnhđược những giới hạn, những kiềm chế hoàn vũ (universal constraints) trong đó ngôn ngữ loài ngườithực hiện chức năng. Những kiềm chế này, theo Chomsky, có tính cách di truyền, và con người rất cóthể đã được cung cấp trong nhiễm thể một kiến thức căn bản về ngôn ngữ và cách thao tác của ngônngữ loài người. Chomsky mệnh danh cái nòng cốt di truyền (inherited core) đó là ngữ pháp hoàn vũ(thường được viết hoa là Universal Grammar và viết tắt là UG).

Ngữ pháp hoàn vũ cho rằng mỗi cá nhân đều biết một số nguyên lý (principles) áp dụng cho tất cả ngônngữ và một số thông số (parameters) có thể khác biệt từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ kia, nhưng chỉtrong những giới hạn nhất định. Như vậy, học hỏi một ngôn ngữ có nghĩa là áp dụng những nguyên lýcủa ngữ pháp hoàn vũ vào ngôn ngữ đó, và khám phá ra nét đặc trưng của mỗi thông số trong ngôn ngữđó. Và hiển nhiên, người sử dụng nhiều ngôn ngữ khác nhau thì phải biết đến và tôn trọng nhữngthông số cá biệt của từng ngôn ngữ liên hệ.

CHƯƠNG TRÌNH TỐI THIỂU

Gần đây hơn, Chomsky trong cuốn The Minimalist Program (1995) đã áp dụng một thảo chương ởmức tối thiểu để sắp xếp lại toàn bộ lý thuyết ngữ pháp mà ông đã xây đắp trên căn bản nguyên lý vàthông số (principles and parameters approach) trong cuốn Lectures on Government and Binding (1981).Lần này, Chomsky đã bỏ đi rất nhiều và chỉ giữ lại những yếu tố cần thiết tối thiểu, vì ông đã hết tâmchú trọng đến các nguyên tắc tiết kiệm (economy) và đồ án tối lợi (optimal design).

NGUYÊN LÝ

Chomsky và các cộng sự viên (nhất là với Howard Lasnik) đã mổ xẻ tận tường khoảng 30 ngôn ngữ đại


diện các vùng, các ngữ hệ, các sắc tộc. Họ đã tạm thời xác định được khoảng 45 nguyên lý (principles)áp dụng cho toàn thể ngôn ngữ nhân loại.

Một thí dụ về nguyên lý của ngữ pháp hoàn vũ là sự phụ thuộc cấu trúc (structure dependency). Điềunày có nghĩa là nếu chúng ta muốn hiểu một ngôn ngữ, chúng ta phải dựa vào kiến thức của nhữngtương quan cấu trúc (structural relationships) trong câu, thay vì chỉ nhìn vào câu đó như một chuỗi chữnối tiếp nhau. Do đó, sự hiểu ý của câu [Hoa đào năm ngoái còn cười gió đông] không phải chỉ là nhìnvào một chuỗi chữ độc lập [Hoa - đào - năm - ngoái - còn - cười - gió - đông] mà phải là được giảithích như sau:

Câu này gồm hai phần mệnh danh chủ ngữ (subject) và vị ngữ (predicate). Chủ ngữ là vai trò của phầncâu danh (noun phrase) [Hoa đào năm ngoái] và vị ngữ là vai trò của phần câu động (verb phrase) [còncười gió đông]. Tương quan cấu trúc giữa chủ ngữ và vị ngữ trong câu này giúp người nghe, người đọchiểu ý nghĩa của nó.

Cấu trúc câu tiếng Việt trên đây cũng nằm trong cái quy luật kết cấu cú phần (phrase-structure rule)trong cuốn Syntactic Structures được biểu hiện bằng công thức [S > NP + VP] với các chữ viết tắt vàký hiệu có nghĩa như sau: [S = sentence / > = rewritten as / + = and / NP = noun phrase / VP = verb phrase].

Công thức trên của cú pháp hoàn vũ được chuyển sang Việt ngữ như sau:

[Câu > Phần câu danh + Phần câu động].

Trong công thức trên, phần câu danh và phần câu động cũng được gọi là hai cấu phần cấp kỳ(immediate constituents) của một câu, với phần câu danh đóng vai chủ ngữ (subject) và phần câu độngđóng vai vị ngữ (predicate).

Đi vào chi tiết hơn nữa, chúng ta có thể diễn tả phần câu danh và phần câu động của câu thơ qua cácquy luật viết lại (rewritten rules) như sau:

Phần câu danh > Danh từ 1 + Tĩnh từ [Hoa đào + năm ngoái]Phần câu động > Động từ + Danh từ 2 [còn cười + gió đông]

Danh từ 1 > Danh từ đầu (head noun) + danh từ bổ nghĩa (modifier noun)Danh từ 2 > Danh từ đầu + danh từ bổ nghĩa

Tĩnh từ > Danh từ + Tĩnh từĐộng từ > Trạng từ + Động từ

Thứ tự các yếu tố của phần câu danh câu thơ = (Danh từ đầu + Danh từ bổ nghĩa) + (Danh từ + Tĩnh từ)

Thứ tự các yếu tố của phần câu động câu thơ = (Trạng từ bổ nghĩa+ Động từ) + (Danh từ đầu + Danh từbổ nghĩa)

Thứ tự các yếu tố của hai phần câu danh và động trên đây là một công thức để cấu tạo một câu “đúng”cú pháp Việt, trong khuôn khổ ngữ pháp hoàn vũ.


Do đó, câu sau đây (hoàn toàn đúng cú pháp Việt) cũng do công thức trên kiến tạo:

[Ông thầy ngữ học / vẫn dậy văn khoa].

THÔNG SỐ

Một thí dụ về thông số là thông số bỏ rơi đại danh từ chủ ngữ (“the pro-drop parameter” trong trườngphái biến tạo). Thông số này có 2 lựa chọn: (1) bỏ rơi [pro-drop] hoặc (2) không bỏ rơi [non-pro-drop].

Thông số không bỏ rơi đại danh từ chủ ngữ phổ cập hơn và hiện diện trong nhiều ngôn ngữ đông ngườisử dụng như Anh ngữ, Pháp ngữ, Đức ngữ. Xin quan sát các chủ ngữ không thể bỏ rơi viết bằng chữlớn cho ba thí dụ đồng nghĩa trong Anh, Pháp, và Đức ngữ:

John is my friend. HE speaks Spanish.Jean est mon ami. IL parle espagnol. Johann ist mein Freund. ER spricht Spanisch. Thông số bỏ rơi đại danh từ chủ ngữ là sự lựa chọn của ngữ pháp tiếng Việt và một số tiếng khác cóđông người sử dụng như Hoa ngữ, Tây ban nha ngữ. Xin quan sát các thí dụ dưới đây, trong đó các kýhiệu [ai?] / [谁?] / [quién?] đánh dấu chỗ đại danh từ chủ ngữ bị bỏ rơi:

[ai?] phong tư tài mạo tót vời[ai?] vào trong thanh nhã ra ngoài hào hoa (Nguyễn Du) [谁谁谁谁?] 举头举头举头举头妄妄妄妄明明明明月月月月 [ai?] ngửng đầu nhìn trăng tỏ[谁谁谁谁?] 低头低头低头低头思思思思故故故故乡乡乡乡 [ai?] cúi đầu nhớ cố hương (李白) (Lý Bạch)

aúnque [quién?] no me quieras dù cô chẳng yêu tôi[quién?] tengo el consuelo tôi còn niềm an ủide saber que [quién?] sabes vì biết rằng cô biếtque [quién?] te quiero tôi còn mãi yêu cô

TƯƠNG LAI NGỮ PHÁP HOÀN VŨ

Có thể một ngày nào đó lý thuyết của Chomsky sẽ bị đào thải, do sự đồng thuận của các nhà ngữ học cho rằng lý thuyết ấy không còn phù hợp hoặc đã “đi trật đường rầy” trong việc giải thích ngữ pháp nhân loại. Nhưng giả dụ ngay cả khi điều ấy xảy ra, thì nỗ lực siêu phàm hình thức hóa được những ý niệm của ông trong công việc phân tích ngôn ngữ đã giúp chúng ta hiểu được những ý niệm kiệt xuất đó. Và chỉ điều này thôi cũng đã đủ cho chúng ta có thể kết luận rằng “cuộc cách mạng Chomsky” đã thành công lớn rồi. ■

ññññàm Trung Phàm Trung Phàm Trung Phàm Trung Pháááápppp


Tài liệu tham khảo

Chomsky, N. (1957). Syntactic structures. The Hague: Mouton & Company. Chomsky, N. (1965). Aspects of the theory of syntax. Cambridge: The MIT Press.Chomsky, N. (1980). Rules and representations. Columbia University Press.Chomsky, N. (1981). Lectures on government and binding: Dordrecht: Foris.Chomsky, N. (1995). The minimalist program. Cambridge: The MIT Press.

��


LiÍu Tông Nguyên: Giang Tuy‰t Và Vài NhÆn Xét VŠ Nh»ng Bän DÎch Sang ThÖ ViŒt Và ThÖ Anh

Phåm Tr†ng LŒ sÜu khäo

Bài thơ tứ tuyệt Giang Tuyết (Jiang xue) của thi sĩ ñời Đường Liễu Tông Nguyên (773-819) là mộttrong những bài thơ Đường nổi tiếng ñã ñược các học giả và nhà thơ Việt Nam từ Tản Đà (1937) ñếnTrần Trọng Kim, Trần Trọng San, và từ phía thi sĩ Anh Mỹ từ Witter Bynner (1929), ñến BurtonWatson, Kenneth Rexroth, Gary Snyder và David Hinton. J. P. Seaton, và nhiều nhà thơ khác dịch sangthơ Anh. Hàng chục nhà thơ hay học giả dịch thành thơ với những mức ñộ thành công khác nhau. Bàithơ cũng gây cảm hứng cho nhiều bức tranh (en.m.wikipedia.org/liu_zongyuan) tả một ngư ông câutrên sông tuyết.

Bài này ôn lại một số bản dịch sang thơ Việt và thơ Anh và nhấn mạnh ñến những yếu tố quan trọngtrong tiến trình dịch, từ thể thơ ñến chữ dùng khi chuyển dịch bài thơ tiếng Trung Hoa sang thơ Việt, vàthơ Anh với vài nhận xét ñể người dịch thơ lưu ý hầu rút tỉa kinh nghiệm. Cũng nhấn mạnh về sự côñọng của từ ngữ, và hình ảnh (images) trong thơ và sự dùng, hay bớt dùng văn phạm như liên từ(conjunctions) hay giới từ (prepositions) trong khi chuyển dịch câu thơ Trung Hoa sang câu thơ Anh.Cũng ñể ý ñến những cách xếp ñặt chữ, dùng những chỗ trống (space), dấu dash hay dấu chấm (period)ñể tạo khoảng thời gian ngưng ñể gây ấn tượng khi ñộc giả ñọc bài thơ.

Tiểu sử Liễu Tông Nguyên – Lyou Dzung-Ywan (773-819), hay cũng viết là Liu Zongyuan. Ông tự làTử Hậu (courtesy name Zihou), sinh ở Hà Đông (Hedong), tỉnh Sơn Tây (Yongji, Shanxi), sống ởTràng An (Chang’an), kinh ñô của nhà Đường thời bấy giờ. Đời Đường Đức Tông, ông thi ñậu tiến sĩ,làm ñến chức huyện úy (prefectural Governor) tại Lam Điền, sau thăng chức làm giám sát ngự sử, rấtñược biệt ñãi, nhưng khi vua Đường Thuận Tông thoái vị năm 805, ông bị thất sủng, sau bị biếm về HồNam. Còn là một ñại gia về tản văn ñời Đường (Classical Prose Movement) (Lược theo Trần TrọngSan, p. 230).

Bài thơ Giang Tuyết

Phần chữ Hán

江江江江雪雪雪雪千千千千山山山山鳥鳥鳥鳥飛飛飛飛絕絕絕絕，，，，萬萬萬萬徑徑徑徑人人人人蹤蹤蹤蹤滅滅滅滅。。。。孤孤孤孤舟舟舟舟簑簑簑簑笠笠笠笠翁翁翁翁，，，，獨獨獨獨釣釣釣釣寒寒寒寒江江江江雪雪雪雪。。。。

Figure 1.

Giang Tuyết

Thiên sơn ñiểu phi tuyệt,Vạn kính nhân tung diệt.Cô chu thoa lạp ông,


Độc ñiếu hàn giang tuyết.

Nghĩa (dịch xuôi):

Tuyết trên sôngTrên ngàn ngọn núi, chim bay ñi hết; muôn con ñường nhỏ nhạt hết vết chân người ñi. Trong conthuyền cô ñơn, ông già mặc áo tơi, ñội nón lá, một mình ngồi câu trên tuyết sông lạnh (theo Trần TrọngSan).

Dịch nghĩa từng chữ

Thiên (ngàn) sơn (núi) ñiểu (chim) phi (bay) tuyệt (chấm dứt)Vạn (muôn) kính (ñường nhỏ) nhân (người) tung (vết) diệt (xóa)Cô (ñơn côi) chu (thuyền) thoa (áo tơi) lạp (nón) ông (ông lão)Độc (một mình) ñiếu (câu) hàn (lạnh) giang (sông) tuyết (tuyết)

Phát âm từng chữ

/chyèn shàn nyău fèi jywé/Thousand – mountain/s – bird – fly/flying - ended/wàn jìng rén dzùng myè/Ten thousand – path/s – man/people’s – tracks - obliterated/gù jòu swò lì wèng/

Solitary - boat - reed cloak - bamboo hat - old man/dú dyàu hán jyàng sywè/Alone - fishes - cold - river - snow

(Source: Greg Whincup. The Heart of Chinese Poetry.New York: Anchor Books Doubleday, 1987, pp. 163-164).

Figure 2.

Phần A. Các bài dịch sang thơ Việt và nhận xét

1. Tản Đà (1938)

Tuyết Trên SôngNghìn non mất bóng chim bay,Muôn con ñường cũ dấu giày tuyệt không.Kìa ai câu tuyết bên sông,Áo tơi, nón lá, một ông thuyền chài.(Ngày Nay, số 92 (2-Jan-1938)

(Nguyễn Quảng Tuân. Thơ Đường Tản Đà Dịch. TPHCM: nxb Trẻ, 1989, p.106.)


2. Trần Trọng Kim (1945)

Sông ñầy tuyếtNghìn non chim hết vẫy-vùng,Vắng tanh muôn nẻo tuyệt không dấu người.Áo tơi, nón lá, ông chài,Con thuyền giữa tuyết ngồi hoài buông câu.

(Trần Trọng Kim. Đường Thi: Dịch Ra Thơ Việt Văn (336 bài). In lại tại Taiwan, Rep. of China từ bảncủa nxb Tân Việt năm 1945, p. 338.)

3.Trần Trọng San (1957)

Tuyết Trên SôngNgàn ngọn núi chim bay ñi hết;Muôn con ñường nhạt vết chân người.Ông già nón lá áo tơi,Đậu thuyền sông tuyết, riêng ngồi buông câu.

(Trần Trọng San. Thơ Đường. Bắc Đẩu, in lần thứ 5, (Lần thứ nhất in tại Saigon 1957), lần thứ 5 tạiScarborough, Ont., Canada, 1993, p. 230-231.)

4. Bùi Khánh Đản (1958, 2006)

Tuyết phủ Trên Sông(I)Nghìn núi chim bay hếtVắng tanh khắp ngả ñườngThuyền ñơn lão nón láCâu tuyết giữa Hàn giang

(II)Đường chim dãy núi chắn rồiCả muôn nghìn lối dấu người cũng khôngÁo tơi nón lá ngư ôngMột mình câu tuyết trên dòng Hàn giang.

(Đỗ Bằng Đoàn và Bùi Khánh Đản. Đường Thi Trích Dịch. Bản quay ronéo Saigon, 1958. In lại và sửachữa Saigon: TT Nghiên cứu Văn Học: NXB Văn Học, 2006, p. 1104-1105.)

5. Tương Như (1987)

Tuyết Trên SôngNghìn non, bóng chim tắt,Muôn nẻo, dấu người không.Thuyền ñơn, ông tơi nón,Một mình câu tuyết sông.


(Hoa Bằng, Tảo Trang, Hoàng Tạo. Thơ Đường. Hanoi: nxb Văn Học, tập I, 1987, p. 249.)

6. Nguyễn Hà, (1996)

Nghìn núi chim bay hếtMuôn nẻo không dấu ngườiThuyền ông tơi nón láSông tuyết thả câu hoài…(Nguyễn Hà, Đường Thi Tứ Tuyệt. Hanoi: nxb Văn Hóa Thông Tin, 1996, p. 130.)

7. Lê Nguyễn Lưu (1997)

Tuyết Trên SôngNghìn non chim vắng hết,Muôn dặm người không vết.Nón lá chiếc thuyền con,Buông câu dòng nước tuyết.

(Lê Nguyễn Lưu. Đường Thi Tuyển Dịch. Huế: Nxb Thuận Hóa, Tập Hai, 1997, p. 1029.)

8. Hà Bỉnh Trung (2005)

Tuyết trên SôngRặng núi trùng trùng bặt cánh chimBóng người vạn dặm cũng im lìmThuyền ñơn một mảnh riêng ông lãoNgồi thả cần câu mặt tuyết im.

(Hà Bỉnh Trung. Thơ Lý Bạch. (Phụ Lục: Thơ của các nhà thơ khác). Reston, VA: Câu Lạc Bộ VănHọc Nghệ Thuật, 2005, p. 171.)

9. Phạm Doanh, 2015. TƯỞNG BÓNG AI: TUYỂN TẬP THƠ TÌNH ĐỜI ĐƯỜNG. Leesburg, VA:Đạm Ninh, 2015. Email communication w/ translator 2/23/2017.

(1)Tuyết Trên SôngNgàn non chim bay tít,Vạn nẻo người vắng bặt.Thuyền con ông áo tơi,Ngồi câu trên sông tuyết.

(2)Ngàn non chim tít mù khơi,Đường ñi vạn nẻo, bóng người vắng im.Áo tơi ông lão ngồi thuyền,Giữa sông tuyết lạnh, ôm cần thả câu!

10. Trúc Cư, Nguyễn Đương Tịnh (2015)


Tuyết Trên SôngNghìn non chim vắng bóngVạn nẻo cũng không ngườiChài, lão, tơi, nón láNgồi câu sông tuyết phơi.

(Trúc cư Nguyễn Đương Tịnh. Đường Thi: Phiên Âm, Dịch Nghĩa, Minh Họa. Mua qua Amazon.com,2015, $25, p. 214.)

11. Trần Nhất Lang. Hoa Sơn. Đường Thi Hồn Việt. San Jose, CA: Hoa Sơn Trang.Website: http://ww.hoasontrang.us/tangpoems/ => Dưới tiêu ñề “Giang Tuyết” có in trên 10 bài dịch của các dịch giả người Việt và hai bản dịch sangtiếng Anh. Các bài dịch không ghi năm dịch. Sau ñây xin chọn một số bài tiêu biểu:

11a. Trường Tương Như

Thiên sơn hùng vĩ núi mây ngànĐông rét lạnh lùng tuyết lập sangNgõ vắng, người không, chim khuất bóngSông sâu, thuyền một, sóng dờn loangÁo tơi, câu thả, dòng xuôi máiTuyết rũ, nước cuồn, gió thoảng ngangMuôn nẻo trời thinh ôm cảnh vậtGợi buồn cho khách lúc chiều tàn.

11b. Nguyễn Phước Hậu

Ngàn non mất dấu bóng chim bayMuôn lối còn ñâu vết gót hàiThuyền vắng, áo tơi, ñầu nón láGiăng câu sông tuyết một ông chài

11c. Song Nguyễn Hàn Tú

Chim ngàn rời núi bay ñiTrên ñường khắp nẻo chẳng ghi dấu ngườiLênh ñênh thuyền chiếc lẻ loiÁo tơi che tuyết, lão ngồi buông câu.

11d. Vô Tình

(1)Rừng núi quanh ñây – chim trốn mấtĐường ñi muôn nẻo vắng tanh ngườiÁo tơi – nón lá – thuyền lơ lửngLão vẫn ngồi câu – tuyết vẫn rơi.


(2) Núi non trùng ñiệp chim ñâu mấtVạn nẻo giao lưu chẳng bóng ngườiTuyết trắng thuyền câu sông nước lạnh Áo tơi nón lá – lão chờ thôi..!

11e. Phụng Hà

Nghìn non chim vắng mút trời,Quạnh hiu muôn nẻo không người vãng lai.Áo tơi nón lá, ông chài,Một thuyền, dầm tuyết, câu hoài trên sông.

11f. Nguyễn Minh

Trên ngàn núi chim ñã bay ñi hếtVạn nẻo ñường không một vết chân ngườiMột ông già nón lá với áo tơiTrên sông tuyết, lẻ loi, ngồi câu cá.

11g. Kiều Vân

Nghìn non chim bay hết,Muôn nẻo, bặt bóng người.Thuyền lẻ, câu trên tuyết,Một ông già áo tơi.

11h. Anh Nguyên

Nghìn non vắng bóng chim rồi,Đường ñi vạn nẻo, bóng người cũng không.Thuyền con, tơi, nón, một ông,Một mình câu cá trên sông tuyết ñầy!...

11i. Trần Tân Mỹ

Ngàn non nào thấy bóng chim trời,Muôn lối ñường không dấu vết người.Ông lão trên thuyền, tơi với nón,Buông câu sông tuyết một mình thôi.

11j. Mai Lộc

(1)Trên non khuất dạng dấu chim bay,Vạn dặm ñường dài chẳng bóng ai.Nón lá áo tơi, thuyền một chiếc,Ôm cần, sông lạnh, tuyết rơi ñầy.


(2) Dấu chim bay ngàn non khuất hẳn,Vạn dặm ñường hoang vắng bóng người.Lão già nón lá áo tơi,Thuyền ñơn sông lạnh, tuyết rơi ôm cần.

(3)Trên non chim khuất dạng,Dặm ñường chẳng bóng ngườiThuyền ñơn áo tơi nón,Ngồi câu sông tuyết rơi.

11k. Trần Minh Tú

Chim bay khuất giữa ngàn nonTrên ñường muôn ngả chẳng còn dấu chânÁo tơi, nón lá, thả cầnÔng chài giữa tuyết ñơn thân trên thuyền.

Nhận Xét Về Những Bài Dịch Sang Thơ Việt.

Về thể thơ, trong 26 bài dịch sang thơ Việt, 8 bài dùng thể lục bát, 2 bài dùng thể thơ song thất lục bát(bài 3, 11j (3)); 7 bài dùng thể thơ 7 chữ (bài 8, 11a, 11b, 11d (1), 11d(2) 11j(1)); 8 bài dùng thể thơ ngũngôn năm chữ như nguyên bản (bài 1, 5, 6, 7, 9 (1), 10, 11g, 11j (2); và một bài dùng thể thơ 8 chữ (bài11f).

Chữ dùng: Tản Đà dùng chữ thuần Việt. Ưu ñiểm: dùng chữ “Kìa ai” gây cho người ñọc một cảm giácngạc nhiên, ñem cảnh vật hiện ra trước mắt (immediacy). Về nghĩa, nhóm chữ “hết vẫy vùng”củaTTKim hơi xa nghĩa trong bài (“ñiểu phi tuyệt”) khi tả nghĩa chim bay ñi hết; nhưng câu “vắng tanhmuôn nẻo tuyệt không dấu người” của cụ rất khéo. BKĐản dùng “dấu người cũng không” cũng tả cùngmột ý rất hay. TTSan dùng “nhạt vết chân người” cùng khéo lắm.

Thơ Năm chữ. Một số bài dùng thơ 5 chữ rất hay, nhưng có thể vì chữ quá ít và bị vần bó buộc, nêncách xếp chữ làm câu tối nghĩa:

Thí dụ: bài số 5, của Tương Như: Thuyền ñơn ông tơi nón, một mình câu tuyết sông. Hai nhóm chữ“ông tơi nón” và “câu tuyết sông” nghe không xuôi.

Trái lại, bài số 6 của Lê Nguyễn Lưu cũng dùng thể thơ 5 chữ tài tình, vần khít khao:

Nghìn non chim vắng hết,Muôn dặm người không vết.Nón lá chiếc thuyền con,Buông câu dòng nước tuyết.

Tóm lại, chủ ñích của bài dịch sang thơ Việt, là nhắm vào người ñọc bài thơ là người Việt nên nhữngthể thơ thuần Việt như lục bát, song thất lục bát dễ hiểu hơn vì những âm bằng trắc, vần ñiệu du dươnghơn loại thơ 7 chữ hay 5 chữ, trong ñó câu 1, 2 và 4, có vần nằm ở cuối câu.


Phần B. Nhận Xét Về Những Bài Dịch Sang Thơ Anh.

14 bài dịch sang thơ Anh dưới ñây cho thấy xu hướng dịch của các học giả và thi sĩ người Anh, Mỹ hayGia Nã Đại, hay Trung Hoa là ban ñầu họ chú ý ñến nghĩa và văn phạm ñể người Anh dễ hiểu nên dùngcâu ñầy ñủ văn phạm, nhiều khi câu dài hơn nguyên bản. Thí du: bài 2, 3. Nhưng những nhà thơ chịuảnh hưởng của phái Ảnh Tượng Imagism của Ezra Pound như Wai-Lim Yip, lại chủ trương bớt vănphạm, duy trì hình ảnh cụ thể và cô ñọng, không xen ý riêng: ñó là những bản dịch của Gary Snyder,Wai-Lim Yip, Kenneth Rexroth hay J.P. Seaton. Những dịch giả này lại dùng những khoảng trống haydấu dash hay dấu period—ngay cả giữa câu-- ñể người ñọc ngưng. Greg Whincup, người Canadian cóbằng Hán học, dùng lối dịch này. Đa số dịch giả ngoại quốc nhờ sự cộng tác của một học giả TrungHoa ñể giải thích những ý nghĩa và tiểu sử tác giả, hay ñiển cố, hay dịch nguyên văn bài thơ. Thí dụnhà thơ Mỹ Witter Bynner (1881-1968), trong 11 năm, có sự cộng tác của học giả Kiang Kang-hu giúpdịch cuốn Đường Thi Tam Bách Thủ sau in thành sách nhan ñề tiếng Anh là The Jade Mountain (1929).Eza Pound dùng những ghi chú của Ernest Fenollosa (1853-1908), giáo sư ñại học Harvard sang Tokyodạy kinh tế, ñã ñược một số học giả và giáo sư Nhật giỏi chữ Hán phiên âm và chú thích một số bài thơĐường. Trong khi Pound ñọc những cuốn notebooks của Fenollosa, Ông ñã dịch bài Trường Can Hànhcủa Lý Bạch (Li Bai thành Rihaku) và bài thơ thành bài “The River-Merchant’s Wife: A Letter,” và in15 bài thơ Đường trong tập Cathay của ông. Rất ít thi sĩ Mỹ học tiếng Trung Hoa tới mức thâm hậu,ngoại trừ một số những nhà truyền ñạo. Hay một học giả như Arthur Waley (1889-1966), người Anh,nhà Đông phương học và Hán học uyên thâm, Orientalist and sinologist, mà Greg Whincup khen là“greatest translator of all” (Greg Whincup, p. 175). Trong 14 bản dịch bên dưới, có bản dịch của XuYuan Zhong (số 9) là dùng vần khi dịch sang thơ Anh.

1. Witter Bynner, 1928 Liu-Tsungyuan

River-Snow A hundred mountains and no bird,A thousand paths without a footprint;A little boat, a bamboo cloak,An old man fishing in the cold river-snow.

(Witter Bynner. The Jade Mountain. A Chinese Anthology. Being Three Hundred Poems of the T’angDynasty 618-906. New York: Vintage Books, 1972; Alfred A. Knopf, 1929, renewed 1957, p. 97.)

2. Robert Payne, 1947.

(Robert Payne, ed. and trans. The White Pony: An Anthology of Chinese Poetry from the EarliestTimes to the Present Day. New York: John Day, 1947.)

Ice in a StreamAcross thousands of mountains no birds fly.Across thousands of paths there are no footprints.On a lonely boat lies an old fishermanFishing solitarily in the ice of a frozen stream.


3. Burton Watson, 1987

River SnowFrom a thousand hills, birds flights have vanished,On ten thousand paths, human traces wiped out.Lone boat, an old man in straw cape and hat,Fishing alone in the cold river snow.

(Burton Watson. The Columbia Book of Chinese Poetry. New York: Columbia University Press, 1987, p. 282.)

English Translations by Rexroth, Snyder and Hinton ( Weinberger, ed.)

1. Kenneth Rexroth, 1956Liu Tsung-Yuan

River SnowA thousand mountains without a bird.Ten thousand miles without no trace of man.A boat. An old man in a straw raincoat,Alone in the snow, fishing in the freezing river.

(From Kenneth Rexroth, One Hundred Poems from the Chinese. New York: New Directions, 1956.)

2. Gary Snyder.

River SnowThese thousand peaks cut off the flight of birdsOn all the trails, human tracks are gone.A single boat--coat--hat--an old man!Alone fishing chill river snow. (From The Gary Snyder Reader ,1999, p. 543)

3. David Hinton.

River SnowA thousand peaks: no more birds in flight.Ten thousand paths: all trace of people gone.

In a lone boat, rain cloak and hat of reeds,An old man’s fishing in the cold river snow.

(Eliot Weinberger, ed. w/ trans. by Ezra Pound, Kenneth Rexroth, Gary Snyder, and David Hinton. The New Directions Anthology of Classical Chinese Poetry. New York: New Directions, 2003, p. 139.)

4. Wai-Lim Yip, 1976

River Snow


A thousand mountains—no bird’s flight.A million paths—no man’s trace.Single boat. Bamboo-leaved cape. An old manFishing by himself: ice-river. Snow.

(Wai-Lim Yip. ed. & trans. Chinese Poetry: An Anthology of Major Modes and Genres. University of California Berkeley, 1976; Durham, NC: Duke University Press, 1997, p. 234.)

5. John Knoepfle (1985)

Liu zongyuan

Snow on the riverNo singing of birds in the mountain rangesNo footprints of men on a thousand trailsThere is only one boat on the waterWith an old man in a straw rain capeWho stands on deck and fishes by himselfWhere the snow falls on the cold river.

(John Knoepfle, and Wang Shouyi, trans. T’ang Dynasty Poems. Spoon River Poetry Press, 1985, p. 43.)

6. Greg Whincup (1987)

Snowy RiverA thousand mountainsWhere birds have ceased to fly.Ten thousand pathwaysWhere tracks of men are gone.

A solitary boat,An old man in reed cloak, bamboo hat—Fishing aloneOn the cold river in the snow.

Lyou Dzung-ywanTang DynastyAbout 810 A.D.(Greg Whincup. The Heart of Chinese Poetry. New York: Anchor Books, DoubleDay, 1987, p. 163.)

7. Xu Yuan Zhong, (1994)

Liu Zong-Yuan (773-619) Fishing in SnowFrom hill to hill no bird in flight,From path to path no man in sight.A straw-cloak’d man a float, behold!


Is fishing snow on river cold.

(Xu Yuan Zhong. Songs of the Immortals. London and New York: Penguin Books, 1994, p. 86.)

8. J. P. Seaton, (2006)

River SnowA thousand mountains, no birds fly.Ten thousand paths, no footprints.Lone skill, rush-cloaked old man,Fishing alone, cold river snow.

(J. P. Seaton. trans. & ed. The Shambhala Anthology of Chinese Poetry. Boston: Shambhala, 2006, p. 120.)

9. Innes Herdan (d. 2008, author of 300 Tang Poems. The Far Easter Book Co., isbn 9576124719, pbk 1999.)

River Snow(1)A hundred mountains and no bird,A thousand paths without a footprints;A little boat, a bamboo cloak,An old man fishing in the cold river-snow.(2)In a thousand hillsBirds have ceased to fly;On countless tracksFootprints have disappeared.A solitary boatmanIn bamboo cape and hatIs fishing the icy riverIn the snow.

Source: http://www.hoasontrang.us/tangpoems/

10. Peter Harris, (2009)

River SnowThe flights of birds are cut short in hundred of hills;On thousands of paths people’s footprints are wiped out. In a solitary boat an old man in a cape and a hatFishes on his own in the cold river snow.

(Peter Harris. Three Hundred Tang Poems. New York: Everyman’s Library Pocket Poetry, 2009, p. 184.)


11. Dongbo

River SnowThousand mountains birds flown away,Ten thousand paths men’s traces extinguished. Lone boat old man in straw hat,Fishing alone in cold river snow.

Liu Zongyuan, 773-819 Dongbo, trans. (Source: http://www.mountainsongs,net/poems_.php?id=150)

Tổng kết. Giang Tuyết là một bài thơ nổi tiếng nhất của Liêu Tông Nguyên. Bài thơ chỉ vỏn vẹn 20chữ, như một bức họa, và như Greg Whincup chú thích (p. 164), ñã là nguồn cảm hứng cho nhiều bàithơ và bức họa. Chữ quan trọng nhất trong bài thơ là chữ TUYẾT, nhưng hai câu ñầu không nói gì vềtuyết. Như vậy lại làm cho chủ ñề tuyết càng lan khắp bài. Cứ qua mỗi câu thơ lại lộ thêm một chitiết: ngàn núi tuyệt nhiên không một bóng chim, muôn con ñường nhỏ không một vết chân người, dướithuyền một ông già áo tơi nón lá ngồi buông câu, trên dòng sông ñầy tuyết lạnh. Ẩn trong bài thơ làtâm sự của tác giả: nỗi cô ñơn, của một người bị thất sủng, a lonely outcast, bài thơ này ông viết khi bịmất chức cũ (Whincup, p. 164).

Nhưng hiểu theo một nghĩa khác, ông già ngồi trên thuyền câu cô ñơn là hình ảnh con người yên lặnghòa mình với cái lạnh giá của thiên nhiên. Đây không phải thuyền trưởng Ahab chống chọi với thiênnhiên và cố tìm cách khắc phục thiên nhiên qua hình ảnh tượng trưng là con cá voi Moby Dick nhưtrong cuốn truyện của Herman Melville. Nhưng bài thơ cùng có một ý nghĩa hòa ñồng với thiên nhiênnhư ông lão ngồi câu trong ao thu trong bài Thu Điếu của Nguyễn Khuyến.

Tựa gối ôm cần lâu chẳng ñượcCá ñâu ñớp ñộng dưới chân bèo. ■

Tham khảo

-“The Method of Translation,” Arthur Waley, A Hundred and Seventy Chinese Poems. New York: Alfred Knopf, 1919; Sandwich, MA: Chapman Billies, 1997, p.33-34. (Tóm tắt ý Waley): Literal translation, not paraphrase; imagery as of poetry, avoid either images of myown or suppressing those of the original; keep rhythms of the original; try to produce regular rhythmiceffects similar to those of the original; do not pad out the line with unnecessary verbiage. I have notused rhyme because the restrictions of rhyme necessarily injure the vigour of one’s language or theliteralness of one’s version. What is known as blank verse is the worst medium for translating Chinesepoetry…whereas in Chinese the stop always comes at the end of the couplet.

-“The translation of Chinese Poetry,” in A.C. Graham. Poems Of The Late T’ang. Penguin Books,1965, reprint 1977, pp. 13-35.


-Phần ôn lại trong bài viết này về phong trào Ảnh Tượng Imagism của Pound tóm tắt vài ý trong bàitựa của Eliot Weinberger, ed. The New Directions Anthology of Classical Chinese Poetry. New York:New Directions, 2003, xvii-xxvii.)

-“Translating Chinese Poetry, the Convergence of Languages and Poetics—A Radical* Introduction,”in Wai-Lim Yip, ed. & trans. Chinese Poetry. An Anthology Of Major Modes and Genres. Durham andLondon: Duke University Press, 1997. Earlier edition by Univ. of California at Berkeley,1976.

* By “radical” I mean “root” (author’s footnote, p. 1.)

. (Tóm tắt ý của Wai-Lim Yip): I’ve organized the Chinese poem in this book into a three-partstructure. Given first is the poem in the original Chinese. It is followed by my word-for-wordannotations, and, finally, my translation with minimal but workable syntax….to open up an aestheticspace where readers can move back and forth between classical Chinese and modern Americanperceptual-expressive dimensions…a sparseness, if not absence, of connective elements (prepositionsor conjunctions)…and no tense declensions in verbs…(p. xiii).

. Insists on capturing the visual events as they emerge and act themselves out before us, releasing themfrom the restrictive concept of time and space…instead of standing between the reader and the eventsexplaining them, analyzing them (p. 7).

PhPhPhPhååååm Trm Trm Trm Tr††††ng Lng Lng Lng LŒŒŒŒViết xong tại Virginia tháng Ba, 2004; bổ chính đầu tháng Hai 2017

Photo Credits

Figure 1. Bức hình minh họa. Landscape by Zhou Wenjing, featuring part of Liu Zongyuan’s poem

“Winter snow”. Retrieved from https://en.wikipedia.org/wiki/Liu_Zongyuan

Figure 2. Wang Wei*. (n.d.). Snowy River. Retrieved from

http://artmuseum.princeton.edu/collections/objects/22730

*Wang Wei 王維 (ca. 699 - ca. 759)

��


NgÜ©i ñi LÜu MÃy Dòng KhôngLê DiÍm Chi HuŒ

Lần đầu tiên nghe bản nhạc “Hồ Như” của Hoàng Quốc Bảo, tôi có cảm giác như có một tiếng vọngxa xăm xoáy vào hồn mình. Chỉ đọc cái tựa đề không thôi mà đã dấy lên sự mông lung, hư hư thựcthực. Những con chữ thênh thang, âm điệu êm dịu khiến tôi thắc mắc và tìm hiểu thêm về dòng nhạccủa ông. Một nhà văn gọi dòng nhạc của ông với ba chữ ”Khúc Vô Thanh”. Còn tôi, chỉ dùng một chữđể diễn tả, đó là dòng nhạc “Không”.

Một chữ “KHÔNG” thôi hàm chứa bao nhiêu cốt lũy của đạo Phật. Hoàng Quốc Bảo đã thấutriệt bản chất cuộc đời – hư huyễn, giả tạm nên xếp lại những cung mi, cung la và xuất gia tại thiềnviện Trúc Lâm.

Trong bài Hồ Như, chúng ta thấy rõ nỗi khắc khoải về quá khứ, mơ hồ về thân phận, cuộc đời:

Đôi lúc ta buồn hơn bến sôngĐời trôi qua như tiếng muôn trùng(Hồ Như-Hoàng Quốc Bảo)

Nghệ sĩ thường mẫn cảm, buồn hơn thế gian buồn. Hoàng Quốc Bảo “buồn hơn bến sông” và“buồn hơn cỏ dại”. Sự mẫn cảm là chất liệu xúc sáng tạo và là lớp bọc giúp người nghệ sĩ tồn tại trongthế giới riêng của mình bởi cuộc đời ngoài kia vốn gai góc.

Đôi lúc đường về quê mịt mùNgựa hồ như đứng hí thiên thu(Hồ Như-Hoàng Quốc Bảo)


Hình ảnh ngựa đứng hí thiên thu giữa núi rừng hoang vu, tịch mịch. Dường như đó cũng làhình ảnh những tâm hồn lưu lạc tha hương mõi mắt ngóng về quê cũ, không biết ngày nào mới trở lại.Tình quê tình nước vẫn chứa chan nhưng quê nhà vẫn xa vời vợi trong tâm tưởng. Tiếng ngựa hí thiênthu là nỗi khắc khoải trong lòng nhạc sĩ khi nhìn lại đời mình? Hay phải chăng cũng là tiếng kêu thốngthiết của một kiếp nhân sinh?

Có lẽ ta về ai biết đâuTrồng vàng hoa trên núi sương hào

Có lẽ trăm rừng xanh trở lạiGọi đàn chim xa mãi phương nào

Có lẽ ta về như giấc mơLàm giòng sông bôi xóa đôi bờ

(Hồ Như-Hoàng Quốc Bảo)

Đôi bờ có phải diễn tả hai thế giới nghệ sĩ và tỉnh thức luôn mâu thuẫn nhau? Những ngườicùng dòng từ trường thường có cùng sự rung động hoặc giao cảm. Nỗi xâu xé, nỗi chênh vênh giữa haithế giới khiến tôi đồng cảm sâu xa trong từng lời nhạc của Hoàng Quốc Bảo. Có lẽ ta xuống cõi chợ,có lẽ ta lên non cao, và “có lẽ ta về ai biết đâu”. Và vì vậy mà đôi khi ta lơ thơ lẩn thẩn, xác đây màhồn dạt phương nào như mô tả trong tập thơ Chèo Vỡ Sông Trăng của thiền sư Minh Đức Triều TâmẢnh:

Sống với núi mà hồn chưa hóa núiĐôi khi lòng thơ thẩn một dòng sông

Muôn trùng chập chờn, muôn trùng mộng mị vòi vĩnh nét bi lụy trong tâm hồn nghệ sĩ. Hồ Nhưlàm tôi liên tưởng đến bản nhạc Concerto De Aranjuez Adagio của Joaquín Rodrigo, một nhà soạn nhạcnổi tiếng bị mù từ năm lên ba tuổi. Âm điệu toát lên cái buồn thăm thẳm, nỗi đau khổ chất ngất vì tácgiả phải sống cả đời trong trong bóng tối. Sự huyền diệu của âm thanh, cung bậc trầm bồng diệu vợi invào tim óc như tiếng chuông gõ chạm vào vùng tâm thức để bừng lên một trời ký ức.

Đạo níu đời gây bao cảnh se sua. Đời níu đạo sinh nhiều vênh váo. Đâu nhị nguyên? Đâu hýluận? Người mê cho mình tỉnh, người tỉnh không biết mình vẫn còn mê. Mê tỉnh, tỉnh mê – vô bến vô bờ – vô cội vô căn, lăn lóc trong kiếp luân hồi.

Trong khi nhiều người muốn làm cái thước để đo người khác thì Hoàng Quốc Bảo lại muốn làm“con đò chở nhân gian qua”. Một ý tưởng thật nhân bản.

Xin làm con đò chở nhân gian qua


Bờ bến trăm năm, thân chú mịt mù.(Tịch Mặc Nét Ai Cươi-Hoàng Quốc Bảo)

Đôi khi ta tách mình ra khỏi cõi chợ để hứng chút nhựa sống uyên nguyên của đất trời, để cảm những điều dung dị, để lật lại những trang tâm và để gậm nhấm nỗi cô liêu một cách thú vị chứ không phải đoạ đày. Cô liêu cũng là nhịp cầu hướng đến sự giải thoát nội tâm.

Nghệ sĩ thích sự sáng tạo và đam mê và họ thoát thai sự sáng tạo đam mê đó bằng nhiều hìnhthức. Hoàng Quốc Bảo thoát với nốt nhạc, với “vài trang thư rụng xuống đời mang mang”. Tôi cũngthích cuộc phiêu lưu làm ăn mày văn chương để thoát dòng tư tưởng, để tìm về cội nguồn.

Hồn ta – dòng suối mát trongMân mê con chữ giữ lòng nhân gian

Hoàng Quốc Bảo không chỉ muốn làm con đò chở nhân gian qua, mà còn muốn “làm cội maivàng nở ngát thiên thu”. Đó là một người với cái tâm thường tại, tâm không mong không cầu – annhiên. Không phải ai cũng có được mà đôi khi đòi hỏi một công án thiền. Với Phạm Công Thiện thì“tiếng chuông vọng luân hồi”, còn Hoàng Quốc Bảo thì “chuông đại hồng xoá oán thù xưa”. Thật vậy, thương – ghét mấy rồi tất cả rồi cũng đi qua. Ngàn năm mây trắng bay, vẫn bay!

Âm nhạc có chất trị liệu tinh thần. Vui đi nghe nhạc. Buồn cũng đi nghe nhạc. Dòng nhạcHoàng Quốc Bảo không chỉ ru hồn mà còn chứa một sự sâu lắng về nhân sinh quan. Chất thiền, sự khaingộ ẩn hiện trong nỗi khắc khoải. Có lẽ ông ngộ ra rằng âm nhạc không thể cứu cánh bờ tâm linh, nênđã rời xa chốn bụi. Mỗi chúng ta có mặt trên cuộc đời này đều có một sứ mệnh. Đôi khi sứ mệnh khônglà việc đào sông lấp biển, mà có thể rất đơn giản: ban bố một nụ cười, giúp một ai trong lúc khó khăn,lắng nghe một nỗi lòng.

Nếu mình không thể tử tế với người khác thì ít ra cũng tử tế với chính mình. Tử tế với chínhmình là sống thật cho dù trong hỉ, nộ, ái . Có cảm tưởng rằng con người thích sống dùm người khác.Được nhờ sống dùm đã đành, đằng này không được nhờ mà tình nguyện nói dùm, nghĩ dùm, và gàokhóc dùm luôn mới siêu đẳng. Sống tử tế cũng là sống biết tha thứ cho chính mình. Ngọn lưỡi nhângian nhọn. Chúng ta hụp lặn, ươm muộn phiền, chồng chấp lớp lớp uẫn, và một lúc nào muốn vứt bỏhết. Chúng ta vứt vì cảm thấy quá muộn phiền, còn Hoàng Quốc Bảo “vứt dép theo trăng” vì “nhìnthấy cội nguộn”, và đốn ngộ vô thường.

Thật vậy, không ai cho mình phẩm lượng cuộc sống, và cũng không ai phân định giá trị bảnthân mình bằng chính mình. Đâu nhị nguyên? Đâu hý luận? Tất cả loanh quanh một vòng đối đãi, vàcuối cùng như câu thơ trong bài Thơ Khuya của BS Trần Xuân Ninh: ” Vẫy vùng, được mất, thẩy đềukhông”. Ở nhạc Hoàng Quốc Bảo, tôi thấy một tư tưởng giải thoát sâu xa thấm nhuần, Hoàng QuốcBảo đã “nhìn lại bên kia bờ vắng như không.”


Người đã vào chốn thiền môn để làm con đò chở nhân gian qua. Tôi vẫn ngồi đây với giọt lắng đọng lật những trang đời đã qua với bao ngậm ngùi. Mùi trầm hương quyện mịt mù không gian.

Hoàng Quốc Bảo mạnh mẽ giã từ thế giới nghệ sĩ và chọn cho mình một con đường cao cả, mộthạnh nguyện cao vời. Còn tôi, một kẻ tài tử vẫn lăn lóc trong cõi tục lụy:

Xoè tay bắt bóng bên cầuBóng vờn bay mãi bạc đầu xanh xaoTrầm u quyện giấc chiêm baoThềm rêu dõi ngóng non cao tự tình(Như Huyễn Như Mộng- Lê Diễm Chi Huệ)

Giữa trùng trùng duyên nghiệp, tôi cố nhắc mình lời của thiền sư Trần Nhân Tông “đối cảnh vôtâm mạc vấn thiền”. Hớp một ngụm trà. Mĩm một nụ cười an nhiên. Mảnh trăng lưỡi liềm hắt tia sáng yếu ớt qua khe hở xuyên qua mành cửa sổ. Sương khuya ngoài kia có lẽ vẫn còn sa giữa không gian bao la của màn đêm tĩnh mịch. ■

February 9, 2017

Lê DiLê DiLê DiLê DiÍÍÍÍm Chi Hum Chi Hum Chi Hum Chi HuŒŒŒŒ


Trích dẫn:

-Trần Nhân Tông, Kệ Vân [Xem bản điện tử trong trang nhà thivien.net]-Phạm Công Thiện, Hiu Hắt Quê Hương Bến Cỏ Hồng Phạm Công Thiện [Xem bản điện tử trong trangnhà phamcongthien.com]-Hoàng Quốc Bảo, Hồ Như, Lên Non Quảy Mộng, Tịch Mặc Nét Ai Cười [Xem bản điện tử trong trang nhà lyric.tkaraoke.com]-Minh Đức Triều Tâm Ảnh, Chèo Vỡ Sông Trăng [Hội Văn Học Nghệ Thuật Thừa Thiên Huế xuất bản 1993]-BS. Trần Xuân Ninh, Thơ Khuya [Xem bản điện tử trong trang nhà Lediemchihue.com]

��


MANGER ET BOIRE AU VIÊT NAMÀ TRAVERS LA LITTÉRATURE POPULAIRE

Auteur : Nguyễn Đình CátPrésenté par : Godoy-Nguyễn Thị Hương Cần

Au décès de mon père, Dr Nguyễn Đình Cát, au Canada le 16 octobre 1987, je me suis mise en tête delui rendre hommage en publiant ses écrits. Ça, c’était le plan ! Ce n’est qu’en 2012, en évoquant avecma sœur aînée nos souvenirs familiaux que j’ai découvert l’existence du livre « Le boire et le mangervietnamiens à travers la littérature populaire », publié en 1991 par l’association des médecinsvietnamiens au Canada. Après l’avoir entièrement retapé avec l’aide de mon fils et relu avec ma fille,j’ai eu l’opportunité de le faire publier en 2013.

Dr Nguyễn Đình Cát avait fait des études médicales à la Faculté de Médecine de Hà Nội, sespécialisant en ophtalmologie de 1939 à 1944. Entre 1945 et 1950, il séjourna à Paris pour seperfectionner à la Faculté de Médecine de Paris et à l’hôpital de la Pitié. Il garda de ce séjour unprofond attachement à la culture et à la langue françaises. À son retour au Viêt Nam, il exerça savocation d’ophtalmologue jusqu’en 1985 et à sa retraite, il émigra avec ma maman au Canada pourrejoindre mes sœurs.

À côté de ses activités professionnelles, il se passionnait pour les littératures vietnamienne etfrançaise sur des sujets très divers. Par exemple, il collectionnait tout ce qui se rapportait à lagastronomie dans la littérature populaire de ces deux pays. Voulant partager sa passion pour la bonnechère et les belles lettres, il traduisit des textes importants du patrimoine vietnamien pour un publicfrancophone et pour chaque type d’aliment, il donna tous les détails sur ses valeurs nutritives afin debien les mettre en valeur. D’autre part, en tant que confucéen convaincu (et médecin), il incitait à lamodération de tout plaisir et n'oubliait pas les vertus du bouddhisme qui, encore aujourd’hui, guideprofondément le peuple vietnamien. L’écriture de Manger et boire au Viêt Nam à travers lalittérature populaire l’a accompagné durant de longues années.

Ayant hérité de mon père la passion de la bonne cuisine, je ne pouvais m’empêcher decompléter ce livre sur la gastronomie en vous rapportant des recettes de mets qui y sont mentionnés.


EXTRAIT (p.64 et suivantes)

Quel est pour le Vietnamien le secret des aliments, c’est-à-dire sa signification dans l’évolutionde l’homme ? Ils sont destinés à entretenir la santé ; ils constituent d’autre part une source dedélectation. Ils concrétisent enfin un comportement spirituel qui met l’homme en rapport avec la natureet le monde de l’au-delà.

L’aliment doit nourrir.Le Vietnamien qui se respecte considère que le fait de bien se nourrir pour avoir une bonne

santé est aussi important que celui de faire des études sérieuses afin de devenir savant :

Ăn vóc, học hay.Manger pour avoir une bonne stature, étudier pour devenir savant.

Les connaissances en calories, en vitamines, en protéines lui sont complètement indifférentes,mais il sait bien que, depuis des milliers d’années, la source vitale est constituée par des aliments debase dont l’essence est le riz :

Người sống vì cơmCá sống vì nước.

L’homme subsiste grâce au rizLe poisson vit grâce à l’eau.

Le riz est l’élément diététique dont la production demande la concentration de toutes lesactivités. La Genèse raconte que le jour où Dieu chassa Adam du Paradis Terrestre, Il lui dit : « C’est àla sueur de ton visage que tu mangeras du pain … ». Le paysan vietnamien exprime le même sentimentsous forme de proverbe dans lequel le riz est l’équivalent du pain :

Cơm cha áo mẹ ăn chơi,Cất lấy cơm người đổ bát mồ hôi.

Quand il s’agit du riz de papa et de l’habit de maman, on ne s’en soucie pas,Mais lorsqu’il s’agit de gagner du riz des autres, il faut verser un bol de sueur.

Aliment de base, le riz a toujours été « considéré » comme le principe de vie du monde oriental.Venait-il à manquer, c’est la famine, l’émeute… Pendant les périodes de sécheresse qui sontparticulièrement néfastes pour la culture du riz, le paysan ne cesse d’implorer le ciel pour qu’il fassetomber la pluie :

Lạy trời mưa xuống,Lấy nước tôi uống,Lấy ruộng tôi cày,Lấy đầy bát cơm,Lấy khúc cá to.

Plaise au ciel, qu’il pleuve,Pour que j’aie de l’eau à boire,

Pour que j’aie mes rizières à labourer,Pour que j’aie un bol plein de riz,

Pour que j’aie une grosse tranche de poisson.


BOUILLON DE TOFUCanh đậu phụ

(texte p. 105)

Ingrédients pour 6 personnes :• ½ litre de bouillon clair• 200 g de tofu• 3 tomates• 1 oignon• 1 œuf battu• Nước mắm• Poivre

Temps de préparation : 30 minutes

Préparation :

Couper le tofu en cubes de 2 cm de côté et les tomates épépinées en 8 quartiers. Emincer l’oignon.

Chauffer dans une casserole du bouillon clair. Ajouter l’oignon et les tomates.

Après 15 minutes de cuisson, ajouter les morceaux de tofu.

Rectifier l’assaisonnement avec du nước mắm.

Lorsque la soupe est à forte ébullition, verser, en un mince filet, l’œuf battu tout en mélangeant bienavec une fourchette pour obtenir un nuage de filaments d’œuf.

Poivrer à volonté avant de servir dans une soupière.

Note de HC : Pour varier, on peut ajouter au bouillon quelques tranches de poitrine fraîche ou detravers de porc.

Un repas familial vietnamien se termine toujours par un bouillon pour aider à finir proprementson bol de riz.

��


Demain, dès l’aube:M¶t TuyŒt Tác Cûa Victor Hugo

ñàm Trung Pháp

Tuyển tập Les Contemplations của Victor Hugo (1802-1885) chứa ñựng 158 bài thơ ghi lại các kỷniệm của ông về những chuyện vui buồn trong ñời sống thường nhật, gồm cả nỗi ñớn ñau khôn lườngdo cái chết mang lại. Tất cả ñược thi hào sáng tác trong khoảng thời gian từ 1830 ñến 1855 và cho xuấtbản năm 1856.

Trong số những bài ghi lại nỗi ñớn ñau vì tử biệt trong Les Contemplations, vô số ñộc giả trong cũngnhư ngoài nước Pháp ñã coi bài Demain, dès l’aube quả là một tuyệt tác mà có người ñã học thuộc lòngngay sau lần ñọc ñầu tiên.

Victor Hugo viết bài ấy trong dịp tưởng niệm hàng năm lần thứ tư sự qua ñời quá sớm của cô con gáiñầu lòng Léopoldine. Tuyệt tác chỉ gồm 12 dòng thơ chia làm 3 ñoạn (strophes) giản dị trong sángnhưng ñậm nét sầu thương dùng ñể dựng lên trong tâm trí thi hào một chuyến sắp ñi thăm mộ cô congái thương yêu nhất của ông.

Mời quý bạn ñọc thưởng lãm bài thơ Demain, dès l’aube nguyên tác trước, sau ñó là bản dịch hết sứccố gắng của tôi sang tiếng Việt. Khi làm công việc liều lĩnh này tôi biết mình có cơ nguy bị lên án làdám “phản bội” một tuyệt tác, như lời cảnh cáo chí lý từ lâu của dân tộc Pháp: “Traduire, c’est trahir”(Dịch, ñó là phản bội).

Demain, dès l’aube, à l’heure où blanchit la campagne, Je partirai. Vois-tu, je sais que tu m’attends. J’irai par la forêt, j’irai par la montagne. Je ne puis demeurer loin de toi plus longtemps.

Je marcherai, les yeux fixés sur mes pensées, Sans rien voir au dehors, sans entendre aucun bruit, Seul, inconnu, le dos courbé, les mains croisées, Triste, et le jour pour moi sera comme la nuit.

Je ne regarderai ni l’or du soir qui tombe, Ni les voiles au loin descendant vers Harfleur, Et quand j’arriverai, je mettrai sur ta tombe Un bouquet de houx vert et de bruyère en fleur. Ngày mai, lúc rạng ñông, khi vùng quê bừng sáng,Cha sẽ lên ñường. Con ơi, cha biết con nóng lòng chờ ñợi.Cha sẽ ñi qua rừng, cha sẽ ñi qua núi.Cha không thể nào lâu hơn nữa ở xa con.

Cha sẽ bước ñi, mắt chìm sâu trong suy nghĩ,Không nhìn quanh, chẳng nghe ñộng tĩnh chi,Cô ñơn, lạc lõng, lưng khòm, tay chắp,


Lòng sầu ñau, với cha ngày sẽ tối như ñêm.

Cha sẽ không ngắm ánh chiều vàng rơi xuống,Cũng như cánh buồm xa thẳm hướng Harfleur,Và khi tới, cha sẽ ñặt cho con trên mộChùm ô rô xanh lá và thạch thảo trổ hoa.

Bài thơ dẫn người ñọc ñi xuyên qua miền ñồng quê vùng Normandie phía tây bắc nước Pháp, nhưngtác giả chưa cho biết chuyến ñi sẽ dẫn tới nơi nào. Rồi lần lượt người ñọc thấy tác giả thì thầm nhữnglời âu yếm với một người nào ñó ñang chờ mong ông, tiếp theo là một hình ảnh ñăm chiêu của ông vớilưng khom và ñôi tay khoanh trước ngực như ñang cầu nguyện một ñiều gì trên ñường ñi hành hươngñến một nơi nào chưa rõ.

Qua nguyên tác bằng tiếng Pháp, cho ñến hết 10 dòng thơ ñầu, người ñọc tốt phần sẽ ñoán ñây là mộtcuộc hẹn hò của hai tình nhân, vì hai ñại từ nhân xưng thân mật “je” và “tu” rất hợp cho hoàn cảnh này.

[Buồn thay, bản dịch của tôi ñã làm mất ñi lời ñoán thú vị ñó, chỉ vì hai ñại từ nhân xưng “cha” và“con” của tiếng Việt không thể nào áp dụng cho hai tình nhân ñược. Mỗi dịch giả chỉ còn có nước “ñổtội” cho sự khác biệt trong cách sử dụng ñại từ xưng hô giữa tiếng Pháp và tiếng Việt mà thôi!]

Mãi tới khi bàng hoàng với 2 dòng thơ chót, người ñọc mới thấy ñược cuộc hẹn hò lạ thường nàythiêng liêng và cận kề trái tim Victor Hugo bội phần hơn bất cứ một cuộc hò hẹn nào khác trong ñờicủa vị ñệ nhất văn thi sĩ nước Pháp.

Léopoldine là trưởng nữ và cũng là cô con gái yêu dấu nhất (có thể so với “con gái rượu” trong nếpsống dân Việt) của Victor Hugo. Bốn năm về trước, khi cô 19 tuổi và người chồng mới cưới ñã chếtñuối trong dòng sông Seine ở khúc gần thị trấn nhỏ Villequier vì chiếc thuyền của họ bị lật. Ông bốVictor lúc ấy ñang du lịch với tình nhân ở miền nam nước Pháp và chỉ ñược biết muộn màng về cáichết thảm của con gái khi ông ngồi xem nhật trình trong một quán cà phê!

Nỗi ñoạn trường ấy ñã ñược Victor Hugo thổ lộ trong bài thơ À Villequier cũng trong tuyển tập Les


Contemplations. Bên mộ Léopoldine tại Villequier sát bờ sông Seine thơ mộng, nơi cô tử nạn 4 năm vềtrước, thi hào ñã than thân với Đấng Vô Cùng:

Ô mon Dieu! cette plaie a si longtemps saignéL’angoisse dans mon âme est toujours la plus forteEt mon coeur est soumis, mais il n’est pas résigné

Thượng Đế hỡi! vết thương này rướm máu ñã quá lâuTrong hồn tôi nỗi xót xa mỗi lúc chỉ thêm sâuVà trái tim chịu thua, nhưng chưa hề cam phận

Demain, dès l’aube là bài thơ trữ tình chất ngất nỗi tiếc thương mà người cha Victor Hugo viết cho côcon gái yêu dấu nhất của mình ñã phải lìa ñời quá trẻ. Câu kết tuyệt chiêu của bài thơ là một ước aobất tử hóa cuộc ñời tươi ñẹp nhưng vắn số của ái nữ Léopoldine. Còn gì khác có thể ñóng vai một ẩn dụtoàn bích hơn là chùm ô rô lá mãi xanh màu và cụm thạch thảo hoa muôn ñời nở ñã ñược người cha lẫylừng tên tuổi âu yếm ñặt trên mộ ñể người ñời không bao giờ quên ñược nàng?

Nếu như khẳng ñịnh của thi hào Alfred de Musset (1810-1857) rằng “Les plus désespérés sont leschants les plus beaux” (Những bài ca tuyệt vọng nhất là những bài ca ñẹp nhất) lúc nào cũng ñáng tincậy, thì Demain, dès l’aube của Victor Hugo là một minh chứng hùng hồn vô song. ■

ññññàm Trung Phàm Trung Phàm Trung Phàm Trung PhááááppppViết trong một ngày mưadầm dề cuối năm 2016 tại California

��


Poetry in TranslationBy TMCS

Lòng ta là những hàng thành quách cũ

(Thơ Vũ Đình Liên 1913-1996)Dậy đi thôi con thuyền nằm dưới bến, Vì đêm nay ta lại căng buồm đi Mái chèo mơ để bâng khuâng trôi đến Một phương trời mây lọc bóng trăng khuya.

Gió không thổi, nước sông trôi giá lạnh Thuyền đi trong bóng tối luỹ thành xưa Trên chòi cao, từ ngàn năm sực tỉnh Trong trăng khuya bỗng vẳng tiếng loa mơ.

Từ ngàn năm cả hồn xưa sực tỉnh Tiếng loa vang giây lát động trăng khuya Nhưng giây lát lại rơi im hiu quạnh Cả hồn xưa im lặng trong trăng khuya.

Trôi đi thuyền! cứ trôi đi xa nữa Vỗ trăng khuya bơi mãi! cánh chèo mơ Lòng ta là những hàng thành quách cũ Từ ngàn năm bỗng vẳng tiếng loa xưa. ■

Làm sau khi xem lễ Nam giao 1936. Đăng trên báo Tinh hoa. Nguồn: Hoài Thanh, Hoài Chân, Thi nhân Việt Nam, NXB Văn học, 2007

My Mind - the Ancient Ramparts and Fortifications(Poem by Vũ Đình Liên. Translation by TMCS)

Please, wake up, the boat lying at the dock!Because we will glide our full sail tonight.Our oars are dreaming of the skiesWhere clouds would purify the moonlight.

The cold river doesn’t flow and the wind doesn’t blow.The boat slides in the rampart and fortification shadows.Like in a dream, they suddenly hear the hornOf thousands of years agoFrom a watch-tower that is so highSounding in the moonlight of that deep night.

Vũ Đình Liên (1913-1996)


Suddenly the soul of so long ago,Wakes up with a start by the hornStirring the moon light of that deep night.Then into the tranquility The horn sound falls down so quickly!And the soul of the past falls silent instantaneously. Let the boat drift further and further…Into the dream, the oars stir the moonlight in the river.My mind is like the ancient ramparts and fortificationsWhere the horn of thousands of years agoSuddenly revives so various emotions. ■

NGÃ TÂM VI CỔ ĐẠI THÀNH QUÁCH(VŨ ĐÌNH LIÊN thi - TMCS dịch Hán Việt)

Dịch Hán Việt

Khởi lai! tại độ thuyền đương ngọa Thử dạ trương phàm tướng khởi hành Mộng lí thuyền tương lưu viễn xứ Khán vân ư lộc nguyệt quang minh.

Phong bất xuy, giang trung lãnh thuỷ. Cổ thành âm ảnh thuyền lưu hành Thiên niên cao tháp thượng lai tỉnhThâm dạ nguyệt quang, lạt bá thanh.

Hốt nhiên thiên tuế hồn lai tỉnh Lạt bá kinh thâm dạ nguyệt quang Khoảnh khắc chi trung hựu tĩnh tạiCổ thời hồn phách nguyệt quang man.

Lưu khứ, thử thuyền lưu viễn xứ Nguyệt quang dao động, mộng thuyền hành Ngã tâm vi cổ đại thành quách Hốt thính thiên niên lạt bá thanh. ■

Dịch nghĩa:

Dậy đi, con thuyền đang nằm ở bếnĐêm nay sẽ căng buồm khởi hành Trong mơ mái chèu trôi tới viễn xứXem mây đang lọc ánh trăng trong

Gió không thổi, nước dòng sông lạnh ngắtThuyền đi trong bóng đen của thành cổNgàn năm tỉnh lại từ chòi caoÁnh trăng đêm khuya, vang tiếng loa..

Bỗng nhiên hồn ngàn năm thức dậyLoa rung động ánh trăng đêm khuyaTrong khoảnh khắc lại chìm vào tĩnh lặngLinh hồn đời xưa tràn ngập áng trăng

Trôi đi, thuyền này trôi đi viễn xứÁnh trăng động trong đêm, thuyền mộng trôiLòng tôi là thành quách thời cổBỗng nghe thấy tiếng loa ngàn năm xưa. ■

TMCS dịch sang Hán ngữ:

我心為古代城郭我心為古代城郭我心為古代城郭我心為古代城郭

(武廷蓮詩武廷蓮詩武廷蓮詩武廷蓮詩-相梅居士譯相梅居士譯相梅居士譯相梅居士譯)

起來在渡船當臥起來在渡船當臥起來在渡船當臥起來在渡船當臥


此夜張帆將起行此夜張帆將起行此夜張帆將起行此夜張帆將起行

夢裡船夢裡船夢裡船夢裡船桨桨桨桨流遠處流遠處流遠處流遠處

看雲於漉月光明看雲於漉月光明看雲於漉月光明看雲於漉月光明

風不吹江中冷水風不吹江中冷水風不吹江中冷水風不吹江中冷水

古城陰影船流行古城陰影船流行古城陰影船流行古城陰影船流行

千年高塔上來醒千年高塔上來醒千年高塔上來醒千年高塔上來醒

深夜月光喇叭聲深夜月光喇叭聲深夜月光喇叭聲深夜月光喇叭聲

忽然千忽然千忽然千忽然千歲歲歲歲魂來醒魂來醒魂來醒魂來醒

喇叭驚深夜月光喇叭驚深夜月光喇叭驚深夜月光喇叭驚深夜月光

頃刻之中又靜在頃刻之中又靜在頃刻之中又靜在頃刻之中又靜在

古時魂魄月光漫古時魂魄月光漫古時魂魄月光漫古時魂魄月光漫

流去此船流遠處流去此船流遠處流去此船流遠處流去此船流遠處

月光搖動夢船行月光搖動夢船行月光搖動夢船行月光搖動夢船行

我心為古代城郭我心為古代城郭我心為古代城郭我心為古代城郭

忽聽千年喇叭聲忽聽千年喇叭聲忽聽千年喇叭聲忽聽千年喇叭聲 ■

\

��


ChuyŒn Làng N†Thanh Trà Tiên Tº

(Phát triển từ ý tưởng về Thiên Đường của Thiền Sư Ajahn Brahm)

Ÿ một vùng núi kia có một bản làng Nọ. Dân làng hiền lành và quanh năm cần cù làm ăn. Giữa làngcó một ngôi đền cổ được xây từ thuở nảo không ai hay. Già làng ai cũng rất cung kính và đều bảo rằngngôi đền đó thiêng lắm, rằng ngôi đền đó có trước cả thời ông cố nội của ông cố nội của họ. Còn trướcđó nữa thì ai mà biết được!

Có một điều kỳ lạ là ngôi đền làm bằng đá rất vững chắc đó có rất nhiều bức tượng của các vị thầnkhác nhau. Các già làng kể lại rằng từ thời các ông cố nội của các cố nội của họ có nhiều tu sĩ đạo sĩcác tôn giáo đạo giáo khác nhau từng đến đó. Mỗi vị tu sĩ đạo sĩ đều mang theo tượng thần linh haygiáo chủ của họ và đặt thêm vào trong đền. Ngôi đền linh lắm, vì thế các tu sĩ đạo sĩ đều giữ nguyêncác bức tượng thần linh đã có sẵn và đều cẩn thận lau chùi bảo quản chúng.

Mùa đông năm nay có một vị tu sĩ trẻ tới làng Nọ. Vị tu sĩ cũng mang theo một bức tượng thần linhmới. Tu sĩ nhờ dân làng làm hộ một bệ đá mới. Sau đó tu sĩ thận trọng đặt bức tượng mới trên chiếc bệđá đó. Anh ta lau cũng chùi rất cẩn thận các bức tượng cũ trong đền.

Vị tu sĩ bắt đầu nhanh chóng hoà nhập vào cuộc sống với bản làng. Tu sĩ dạy trẻ con đọc viết, chữabệnh cho mọi người, và giảng dạy về đạo đức làm người. Nên hơn sau hai mùa trăng bà con ai cũngquý mến vị tu sĩ đó.

Ngày đầu xuân, dân làng tụ tập nghe tu sĩ nói chuyện và khuyên mọi người hãy yêu thương giúp đỡnhau như chim chóc cùng đàn, như con thú cùng bầy, như cành lá cùng cội, như anh em cùng nhà. Vịgiáo chủ của tu sĩ là một vị thánh như con chim đầu đàn, như con thú đầu bầy, như cội cây cho hoa lá,như người cha trong nhà. Ai đi theo vị thánh đó, sau khi chết sẽ được đến một thôn làng tuyệt vời xinhđẹp, gọi là Hạnh Phúc Sơn Thôn. Nơi đó chỉ có hạnh phúc, trẻ con sanh ra là biết chữ và thông thái,người lớn không có khổ đau và bệnh tật, ai cũng sống trong tràn ngập yêu thương.

Khi đó, có một già làng cất tiếng hỏi, giọng sang sảng âm vọng rừng cây:- Này tu sĩ, cái bụng anh tốt, cái đầu anh giỏi, cái mắt anh biết nhìn xa. Già muốn hỏi anh về cha ta, ôngnội ta, cha của ông ấy và cứ thế các ông nội cố nội của họ. Tất cả bọn họ đã biết sống rồi chết như khimặt trời biết sớm mọc chiều lặn và mặt trăng biết lúc tròn lúc khuyết. Họ chết cả rồi và nay họ đi đâurồi? Cái bụng họ tốt lắm. Nhưng họ chưa bao giờ theo một vị giáo chủ nào cả, dù rằng đã có nhiều tu sĩđạo sĩ nhân sĩ tới làng rồi lại bay đi như những cánh chim trời hay con thú lạc rừng. Các ông cố của giàđang ở đâu, có tới được Hạnh Phúc Sơn Thôn không? Vị tu sĩ suy nghĩ hồi lát, nhất thời không trả lời được nên khất với già làng và bà con tuần sau sẽ có câutrả lời. Thế là cả tuần đó, vị tu sĩ trẻ tra cứu sách vở, lao tâm suy ngẫm, và tất nhiên là tra cứu Google và lêncác diễn đàn trực tuyến để tham vấn với các tu sĩ thâm niên nữa chứ! Không đâu có câu trả lời ưng ýcả. Cuối cùng, các tu sĩ đều cho rằng: Đây là một câu hỏi hay mà vị tu sĩ trẻ kia phải tự tìm ra câu trảlời.


Một tuần trôi qua nhanh chóng. Ngày hẹn với dân làng đã đến, vị tu sĩ trẻ toát mồ hôi vì chưa tìm racâu trả lời. Anh ta mệt quá, ngồi lim dim trên một bậc đá trước đền...Gió từ núi rừng bay về vi vu.. vivu... thầm thì.. thầm thì.. Vị tu sĩ mơ màng trong một giấc mộng lạ kỳ...

~*~

Dường như vị tu sĩ đang cưỡi gió đạp mây xuyên qua một cảnh giới kỳ ảo mà anh ta chưa từng thấybao giờ. "Là ngọn gió khiến ta bay quá nhanh, hay là trần cảnh trôi nhanh quá?" Gió lặng dần, mâyngừng trôi... Tu sĩ bước xuống như đi theo một 'định mệnh'.

Trước hai cánh cổng lớn là một chiếc máy tự động với hàng chữ: Dịch Vụ Vấn Đáp Tự Động TrựcTuyến. Chiếc máy có gắn hệ thống cảm ứng hiện đại nên xác định được có người đang tới. Các ánh đènnhấp nháy và một âm thanh ghi sẵn phát ra: Chào mừng quý khách đến với dịch vụ Trí Tuệ KinhDoanh (Business Intelligence) của liên kết công nghệ IBM Watson, Microsoft Twitter chat bot,Facebook chatbot, Google Assistant, và Amazon Alexa. Trong dịp khuyến mại đầu xuân, mỗi quýkhách được hỏi ba câu hỏi miễn phí. Trước hết quý khách hãy mở tài khoản và đồng ý cho phép liênhãng sử dụng các thông tin cá nhân cho mục đích quảng cáo và phân tích dữ liệu lớn (big dataanalytics). Các thông tin cá nhân của quý khách sẽ được bảo mật… Vị tu sĩ tỏ vẻ ngạc nhiên, rồi kêu À..! một tiếng. Sau đó anh ta thành thạo nhấn một loạt các nút bấmtrên máy, nào Next, Accept, Skip, nào Enter và cất giọng hỏi: Đây là đâu vậy?

Chiếc máy tức khắc đáp:- Đây là Hạnh Phúc Sơn Thôn. Quý khách có thể mang giấy khai tử đã được xác nhận sang bộ phậnPhán Xét để phân tích hạnh kiểm và công tội cá nhân, sau đó nộp đơn xin Thẻ Xanh nhập cư vào HạnhPhúc Sơn Thôn. Nếu đã có Thẻ Xanh, mời quý khách sang phòng Nhập Cảnh. Quý khách lưu ý, chỉcòn hai câu hỏi miễn phí nữa.

Quá mừng rỡ, vị tu sĩ reo lên: Hạnh Phúc Sơn Thôn là đây sao! Và không để lỡ cơ hội, anh ta nhấn nút Tiếp tục (Next) và hỏi tiếp:- Ông cố nội của ông cố nội của già làng ở thôn làng Nọ và thân nhân đã quá vãng của họ có ở đâykhông vậy?

Sau một hồi tra cứu và xử lý dữ liệu, chiếc máy tự động trả lời:- Không tìm thấy những tài khoản cá nhân đó hay dữ liệu liên quan. Những người đó chưa bao giờnhập cảnh Hạnh Phúc Sơn Thôn.

Vị tu sĩ lại nhấn Next và hỏi tiếp:- Vậy... Hãy tìm vị tối cao của ta, vị thánh ấy chắc chắn phải ở trên đây..!

Sau phút chốc tra cứu, chiếc máy lại trả lời, giọng đều đều:- Không tìm thấy tài khoản cá nhân đó hay dữ liệu liên quan. Người này chưa bao giờ nhập cảnh HạnhPhúc Sơn Thôn. Quý khách đã sử dụng hết ba câu hỏi miễn phí. Để tiếp tục sử dụng dịch vụ Trí TuệKinh Doanh của liên hãng, đề nghị quý khách vui lòng quẹt thẻ tín dụng hoặc dùng PayPal để thanhtoán dịch vụ phí. Hiện nay liên hãng có các chương trình khuyến mại cho các tư vấn đăng ký thườngtrú, nhập hộ khẩu... Vị tu sĩ quá đỗi kinh ngạc, không thốt nên lời, rồi thất vọng quay đi. Ngẩn ngơ trên mây, lơ đãng theo


gió.... Ngọn gió 'định mệnh' ấy đưa đẩy đẩy đưa. Phút chốc tu sĩ chìm dần vào suy tưởng mông lung."Họ đã về đâu? Ta sẽ về đâu? Phải chăng loài người vì quá khao khát hạnh phúc mà đã tạo ra công thứctính toán và lập trình cho cả cõi Hạnh Phúc. Con người đã thiết lập trật tự và các hình thức thủ tục đểcon người răm rắp làm theo.. như máy. Thậm chí con người còn công nghệ hóa và thương mại hoáHạnh Phúc Sơn Thôn..! Đến nỗi cả thánh nhân cũng không tới được..!!! Phải chăng chính ta cũng đangđịnh thiết lập một con đường như thế cho dân làng, đưa họ vào các hình thức lễ nghi.. Không! Nơi tahướng tới phải là Hạnh Phúc đích thực.." Vị tu sĩ bất giác mỉm cười...

Vào lúc đó anh ta ngạc nhiên nghe tiếng cười giòn rã, và âm nhạc rộn ràng vang lên mỗi lúc một gần hơn. Thế rồi lạ thay, trước mắt tu sĩ mở ra cả một khung cảnh hoành tráng, ánh sáng rực rỡ, tiếng nhạc vanglừng, dân chúng mặc trang phục đủ màu sắc và reo vui nhảy múa hát ca. Ai cũng rạng rỡ hân hoan. Đếncả muôn thú cũng lăng xăng, dường như chúng cũng nhún nhảy theo điệu nhạc vậy. Trên các bàn tiệcbày biết bao nhiêu sơn hào hải vị mà nhân gian chưa từng thấy. Nhận thấy vị khách lạ, dăm người dânbước lại hoan hỷ chào: Ồ, tu sĩ lướt theo ngọn gió nào, nương theo cánh chim nào tới đây? vào đây vớichúng tôi đi, bản làng đây vui lắm. Lần này, vị tu sĩ e dè đáp: Tôi có thể hỏi ba câu miễn phí chứ? Đây là đâu vậy?

Mấy người dân thân thiện dang rộng vòng tay và vui vẻ trả lời:- Welcome to Hell! Bản thôn có tên là Địa Ngục Sơn Thôn, ông hỏi bao nhiêu câu cũng được mà. Nghe những lời ấy, vị tu sĩ bán tín bán nghi. Nhưng thấy mọi người vui tính và cởi mở nên vị tu sĩ không ngần ngại hỏi tiếp: - Vậy sao! Ông cố nội của ông cố nội của ông già làng Nọ và thân nhân đã quá vãng của họ có ở đây không vậy?- Có chứ, ở góc rừng kia kìa, họ đang ăn trái cây đấy. Cái bụng họ tốt lắm, họ lành như con nai con hươu vậy.

Vị tu sĩ quá đỗi ngạc nhiên, và phấn chấn hỏi tiếp:- Vậy... vị tối cao của tôi có đây không?- Có chứ, vị thánh đó vừa uống trà với chúng tôi đấy. Bản thôn có cả các vị đại nhân thánh nhân từngđược tạc tượng trong các ngôi đền ở dương gian ấy. Cái bụng các vị ấy tốt lắm, họ như những cánhchim đầu đàn, như những con thú đầu bầy, như những tàng cây cổ thụ của rừng núi, như những vị chalành vậy.

Vị tu sĩ vô cùng hoan hỷ và ngạc nhiên:- Tôi xin hỏi thêm, khí không phải, sao Địa Ngục.. mà lại vui thế, lại có nhiều thánh nhân??- Ồ, ngày xưa chúng tôi cực khổ lắm. Từ khi các ông cố nội nhiều đời làng Nọ và các vị đại nhân tớiđây, họ giúp chúng tôi nhận ra rằng niềm Hạnh Phúc đích thực ở ngay nơi tâm ta, nơi tâm thiện lànhcủa chúng ta. Chúng tôi tự tạo ra hạnh phúc nơi tâm mình và đang thọ hưởng đấy!

~*~

Non ngàn véo von tiếng chim ca, xa xa vọng tiếng thú hú gọi bầy, và rừng cây trổ ra muôn hoa lá.Người người hăng say trên nương, kẻ kẻ đủng đỉnh ngoài chợ... Vị tu sĩ bừng tỉnh giấc mộng trongniềm vui rạng rỡ, và mỉm cười sung sướng. "Cả tuần nay ta mông lung lục tìm trong sách vở, trong kho


tàng đạo lý và những cánh rừng khái niệm, mà không ngờ hạnh phúc đang hiện hữu, ngay bây giờ và ởchính nơi tâm này đây."

Mọi việc nơi trần thế,do tâm này tạo ra, Địa Ngục hay Thiên Giớiđều quy về tâm ta. ■

Thanh Trà Tiên T Thanh Trà Tiên T Thanh Trà Tiên T Thanh Trà Tiên T º º º º

Mang ý tưởng chính từ một câu chuyện vui do Thiền Sư Ajhan Brahm kể, truyện ngắn trên đã được Thanh Trà Tiên Tử xây dựng và phát triển theo một hình thức khác.

��


ThÖ Thanh Trà Tiên Tº

Vu VơVân Lan - Thanh Trà Tiên Tử

Trần gian muôn nẻo rêu phongVô tư ngõ đạo, thong dong chợ đời,

Tiêu dao mây gió lưng trờiVu vơ thả chữ nghe lời vô ngôn.

The world is full of thousands, thousands old mossy roadsI walk at ease, my path is made with an innocent mind,Wandering among the clouds and winds with pleasureFreely letting go off words, the wordlessness I may find. ■

Thanh Trà Tiên T Thanh Trà Tiên T Thanh Trà Tiên T Thanh Trà Tiên T º º º º


ThÖ Hoàng-Tâm

Càn Khôn Liên Khúc/CK10 Song Medley

Lời: Hoàng-Tâm

1. (Theo bài: Vui Ca Lên)

Every day if you practicebowing exerciseJust ten minutes onlyit will make a differenceYou will have more energy and feel happierMake sure you breathe in deeplyand breathe out slowly.

2. (To the tune of: Mỗi ngày tôi chọn một niềm vui by Trịnh Công Sơn)

Mỗi ngày nên lạy thiền mười phútEach day bow for ten minutesMở ngón tay ra hạ xuống nhẹ nhàngHands wide-open, put down gentlyGối thả chữ V, đặt kề bàn tayKnees in V shape, placed close to handsToàn cánh tay thẳng, đỉnh đầu chạm xuống thảm.Arms stretched straight out, the crown on the mat.Trở về, ngẩng mặt, ngồi chò hỏHands back, face up, sit squattingRồi đứng lên nhớ bụng ưởn lưng congThen stand up with your back archingThở vàosâu dài, thở ra chậm rãiBreathe in deeply, breathe out slowlyVào sâu, ra chậm, năng lượng sẽ dâng cao.In deep, out slow, energy will rise.

3. (Theo bài: Love Me Tender do Elvis Presley hát)

Each day practice CK10To be in good healthTo be happier, more openMore loving and kind.

Heaven: Dharma starts within,Reaches out to othersThe teaching is everywhereThe practice is infinite


Remove all our afflictionsLet go off attachmentsAnd open our vast mindCome back to our true self

Eliminate blind spotsUse the empty mindTo deal with our life mattersAnd forgive with ease

4. (Theo bài Dòng Sông Xanh, nhạc của Johann Strauss)Ngồi thiền ban đêm (meditate/at night)Và ngồi thiền ban mai (meditate/in the morn)Toàn người thật thư giãn (whole body/is relaxed)Để lòng mình lắng xuống (let the mind/ be still)Thở vào ra vi tế (breathe in-out/ subtly)Cảm nhận giây phút quý (aware of /precious moment)Trở về với chân tâm (Come back to our true self)Mình sẽ thấy an lạc và hạnh phúc chan hoà. (We will feel relaxed, happy and peaceful…)(Mình sẽ thấy thanh thản và hạnh phúc bình yên)

HoHoHoHoààààng-T ng-T ng-T ng-T ââââmmmm

��


ThThThThÖ David Lš Lãng Nhân David Lš Lãng Nhân David Lš Lãng Nhân David Lš Lãng Nhân SSSSÜu tu tu tu tÆÆÆÆpppp

Hát ñưa em

Tình Bậu với Qua (*)

Bậu với Qua không duyên không nợQua với Bậu như Tấn như Tần

Sống dương gian chẳng ñặng nằm gầnThác âm phủ ñừng mong ñừng ñợi

Bậu nói với Qua Bậu không bẽ lựu hái ñàoLựu ñâu Bậu bọc, ñào nào Bậu cầm tay? ■

(*) Cước chú : Chữ Bậu và Qua trong Nam trước ñây ñược dùng ñồng nghĩa với chữ Em và Anh trong thi ca Việt.

Chuối non giú ép

Chuối non giú ép chát ngầmTrai tơ ñòi vợ khóc thầm sáng ñêm

Khóc rồi bị mẹ ñánh thêmVợ ñâu mà cưới nửa ñêm cho mày. ■

David L David L David L David L š š š š Lãng Nhân Lãng Nhân Lãng Nhân Lãng Nhân

��


ThThThThÖ Lê DiÍm Chi HuŒ

TÎch MÎch Bên Tr©i

Con chữ buồn giữa thinh không bặt tiếngMáu buồng tim rỉ rả chảy không nguôiMộng vỡ rồi, ôi! một giấc chiêm baoThân liễu dập vùi bao phen chìm nổi.

Cay xé mắt phiến đá sầu bật khócBao mùa trăng cùng bấy cuộc nhân luânThế thái đảo điên lòng người điên đảo

Sóng nhân tình ì oạp vỗ trôi xa.

Cánh nhạn trắng chao nghiêng trời cô tịchHeo mây về hun hút bóng tà huy Ai sầu khổ, ai được còn thi thố?Hoa lá bùi ngùi hát khúc vô tâm.

Xin tạ hết những tai ương đã gặtCủa trần gian khốn khổ biết bao miền

Nay thưa gót vạn nẻo đường xuôi ngượcTịch mịch bên trời ray rứt nỗi niềm riêng. ■

12.08.2016

Lê DiLê DiLê DiLê DiÍÍÍÍm Chi Hum Chi Hum Chi Hum Chi HuŒŒŒŒ

��


ThÖ ñàm Giang

Tâm TÜ

Nắng chiều lấp lánh giỡn vòm câyIn bóng hoàng hôn sông nước vầy

Cỏ biếc lao xao đùa với gióHoa tươi yểu điệu thẹn cùng mâyOng vàng xục xạo nhụy tìm đáp

Lẩn quẩn chuồn xanh nhàn nhã bayAi có hay chăng tâm một nỗi

Song hành đứt đoạn dạ còn ngây. ■

ññññàm Giangàm Giangàm Giangàm GiangJanuary 2017

V†ng Quê HÜÖng

Rừng xa phẳng khói mây giăng mắcHàng hàng núi lạnh màu xanh ngắt

Lầu thượng ngập màn đêmRũ người buồn đứng yênCạnh thềm đau xót khổ

Chim vội bay về tổĐường chốn cũ quê nhàNgàn trùng mờ mịt xa. ■

ññññàm Giangàm Giangàm Giangàm GiangTháng 1, 2017

V†ng Quê Nhà

Rừng xa lặng phủ khói sươngNúi xanh lạnh lẽo như vương nỗi sầu

Bóng đêm xâm nhập lầu caoNgười đứng lòng dạ nôn nao buồn phiền

Chim bay về gấp tổ êmHoài về quê cũ chẳng yên nỗi lòngĐường trường quá thể viễn vông

Ngàn trùng xa cách nhớ mong miệt mài. ■

Tháng 1, 2017


ññññàm Giangàm Giangàm Giangàm Giang

Ghi chú. Hai bài Vọng Quê Hương và Vọng Quê Nhà được viết theo ý từ bài từ Bồ Tát Man của Lý Bạch.

��


ThÖ Thomas D. Le

"I don't want to get to the end of my life and find that I just lived the length of it. I want to live thewidth of it as well."

- Diane Ackerman (1948)American poet

Free

To one who loves poetry.

Four men alone on the dark stage, all is black,Playing what sounds like new jazz,

intense, wrapped up in the syncopated rhythm,Nothing else matters, only the percussion,

the raspy voice, the spare melody from the keyboard and guitar

Slung from a shadowy shoulder.No excitement, no rousing of a revival

but the pizzazzrouses the invisible listeners to loud applause.

What a moment! Subdued and measured.What a communion! A few men in control of the soundsthey make; and in the dark, strangers, fans, tell the story

of joy that does not end with the music and the dimming lights.

In the night they stream into,they chatter like birds, like freed souls that had found

new life in the sound of music that just died.

They keep walking and shivering, shaking off the white flakeson mitten-clad sleeves. Brr!

They keep walking, the conversation thinning with every step,trailing off into the air, still, silent,

glistening in the lone sallow, trembling street light.

Their steps begin to fall heavy in earnestas if struggling to free themselves

from the cobbles that thickenin a blanket of white down.

They yank the door open. A stuffy warm blast greets them.They shuffle in in a hurry.

Safe at last from the dark, cold world, leaving behind


all cares.They are free, free at last. ■

Thomas D. LeThomas D. LeThomas D. LeThomas D. Le

12 January 2017

��


A very short storyTranslated by Hoang Tam Hilton

MË tôi

Chiến tranh ác liệt. Bố ra chiến trường. Mẹ cô ñộc dắt con lánh nạn khắp nơi.Hòa bình. Bố không trở về. Mẹ khóc hằng ñêm.

Năm năm sau mẹ mới quyết ñịnh lập bàn thờ với bức di ảnh của bố.

Một mình mẹ vất vả nuôi con. Vậy mà căn bệnh ung thư quái ác lại cướp mất mẹ.Hôm bức ảnh mẹ ñược ñưa lên bàn thờ bên cạnh bố, bất ngờ bố trở về! Tất cả chợt vỡ oà...

Bức ảnh bố ñược hạ xuống. Trên bàn thờ ...mẹ lại một mình. ■

Author unknown

My Mother

The devastating war continued. My dad went to fight in the faraway front. My lonely young mom had to hold my hand and run from place to place for refuge so many times. Then peace came. Dad didn’t come back. Mom cried every night.

It wasn’t till five years later that Mom decided to set up an altar with Dad’s best picture on it. She worked hard to send me to school. But a terrible cancer took her away.

The day I placed Mom’s photo on the altar next to Dad’s, Dad showed up unexpectedly. Everyone cried and wept...

Dad took down his photo. On the altar, Mom was once again alone. ■

Translated by HoHoHoHoààààng-T ng-T ng-T ng-T ââââm Hilton.m Hilton.m Hilton.m Hilton. 5/17/13

(This story reminded me of what my best friend went through. I was so touched when I read it that I had to translate it immediately.)

��


The Emperor’s New ClothesBy Hans Christian Andersen

Many years ago, there was an Emperor, who was so excessively fond of new clothes, that he spent allhis money in dress. He did not trouble himself in the least about his soldiers; nor did he care to goeither to the theatre or the chase, except for the opportunities they afforded him for displaying his newclothes. He had a different suit for each hour of the day; and as of any other king or emperor, one isaccustomed to say, “he is sitting in council,” it was always said of him, “The Emperor is sitting in hiswardrobe.”

Time passed merrily in the large town which was his capital; strangers arrived every day at thecourt. One day, two rogues, calling themselves weavers, made their appearance. They gave out thatthey knew how to weave stuffs of the most beautiful colors and elaborate patterns, the clothesmanufactured from which should have the wonderful property of remaining invisible to everyone whowas unfit for the office he held, or who was extraordinarily simple in character.

“These must, indeed, be splendid clothes!” thought the Emperor. “Had I such a suit, I might atonce find out what men in my realms are unfit for their office, and also be able to distinguish the wisefrom the foolish! This stuff must be woven for me immediately.” And he caused large sums of moneyto be given to both the weavers in order that they might begin their work directly.

So the two pretended weavers set up two looms, and affected to work very busily, though inreality they did nothing at all. They asked for the most delicate silk and the purest gold thread; put bothinto their own knapsacks; and then continued their pretended work at the empty looms until late atnight.

“I should like to know how the weavers are getting on with my cloth,” said the Emperor tohimself, after some little time had elapsed; he was, however, rather embarrassed, when he rememberedthat a simpleton, or one unfit for his office, would be unable to see the manufacture. To be sure, hethought he had nothing to risk in his own person; but yet, he would prefer sending somebody else, tobring him intelligence about the weavers, and their work, before he troubled himself in the affair. Allthe people throughout the city had heard of the wonderful property the cloth was to possess; and allwere anxious to learn how wise, or how ignorant, their neighbors might prove to be.

“I will send my faithful old minister to the weavers,” said the Emperor at last, after somedeliberation, “he will be best able to see how the cloth looks; for he is a man of sense, and no one canbe more suitable for his office than he is.”

So the faithful old minister went into the hall, where the knaves were working with all theirmight, at their empty looms. “What can be the meaning of this?” thought the old man, opening his eyesvery wide. “I cannot discover the least bit of thread on the looms.” However, he did not express histhoughts aloud.

The impostors requested him very courteously to be so good as to come nearer their looms; andthen asked him whether the design pleased him, and whether the colors were not very beautiful; at thesame time pointing to the empty frames. The poor old minister looked and looked, he could notdiscover anything on the looms, for a very good reason, viz: there was nothing there. “What!” thoughthe again. “Is it possible that I am a simpleton? I have never thought so myself; and no one must know itnow if I am so. Can it be, that I am unfit for my office? No, that must not be said either. I will neverconfess that I could not see the stuff.”

“Well, Sir Minister!” said one of the knaves, still pretending to work. “You do not say whetherthe stuff pleases you.”

“Oh, it is excellent!” replied the old minister, looking at the loom through his spectacles. “This


pattern, and the colors, yes, I will tell the Emperor without delay, how very beautiful I think them.”“We shall be much obliged to you,” said the impostors, and then they named the different colors

and described the pattern of the pretended stuff. The old minister listened attentively to their words, inorder that he might repeat them to the Emperor; and then the knaves asked for more silk and gold,saying that it was necessary to complete what they had begun. However, they put all that was giventhem into their knapsacks; and continued to work with as much apparent diligence as before at theirempty looms.

The Emperor now sent another officer of his court to see how the men were getting on, and toascertain whether the cloth would soon be ready. It was just the same with this gentleman as with theminister; he surveyed the looms on all sides, but could see nothing at all but the empty frames.

“Does not the stuff appear as beautiful to you, as it did to my lord the minister?” asked theimpostors of the Emperor’s second ambassador; at the same time making the same gestures as before,and talking of the design and colors which were not there.

“I certainly am not stupid!” thought the messenger. “It must be, that I am not fit for my good,profitable office! That is very odd; however, no one shall know anything about it.” And accordingly hepraised the stuff he could not see, and declared that he was delighted with both colors and patterns.“Indeed, please your Imperial Majesty,” said he to his sovereign when he returned, “the cloth which theweavers are preparing is extraordinarily magnificent.”

The whole city was talking of the splendid cloth which the Emperor had ordered to be woven athis own expense.

And now the Emperor himself wished to see the costly manufacture, while it was still in theloom. Accompanied by a select number of officers of the court, among whom were the two honest menwho had already admired the cloth, he went to the crafty impostors, who, as soon as they were aware ofthe Emperor’s approach, went on working more diligently than ever; although they still did not pass asingle thread through the looms.

“Is not the work absolutely magnificent?” said the two officers of the crown, alreadymentioned. “If your Majesty will only be pleased to look at it! What a splendid design! What gloriouscolors!” and at the same time they pointed to the empty frames; for they imagined that everyone elsecould see this exquisite piece of workmanship.

“How is this?” said the Emperor to himself. “I can see nothing! This is indeed a terrible affair!Am I a simpleton, or am I unfit to be an Emperor? That would be the worst thing that could happen—Oh! the cloth is charming,” said he, aloud. “It has my complete approbation.” And he smiled mostgraciously, and looked closely at the empty looms; for on no account would he say that he could not seewhat two of the officers of his court had praised so much. All his retinue now strained their eyes,hoping to discover something on the looms, but they could see no more than the others; nevertheless,they all exclaimed, “Oh, how beautiful!” and advised his majesty to have some new clothes made fromthis splendid material, for the approaching procession. “Magnificent! Charming! Excellent!” resoundedon all sides; and everyone was uncommonly gay. The Emperor shared in the general satisfaction; andpresented the impostors with the riband of an order of knighthood, to be worn in their button-holes, andthe title of “Gentlemen Weavers.”

The rogues sat up the whole of the night before the day on which the procession was to takeplace, and had sixteen lights burning, so that everyone might see how anxious they were to finish theEmperor’s new suit. They pretended to roll the cloth off the looms; cut the air with their scissors; andsewed with needles without any thread in them. “See!” cried they, at last. “The Emperor’s new clothesare ready!”

And now the Emperor, with all the grandees of his court, came to the weavers; and the roguesraised their arms, as if in the act of holding something up, saying, “Here are your Majesty’s trousers!Here is the scarf! Here is the mantle! The whole suit is as light as a cobweb; one might fancy one has


nothing at all on, when dressed in it; that, however, is the great virtue of this delicate cloth.”“Yes indeed!” said all the courtiers, although not one of them could see anything of this

exquisite manufacture.“If your Imperial Majesty will be graciously pleased to take off your clothes, we will fit on the

new suit, in front of the looking glass.”The Emperor was accordingly undressed, and the rogues pretended to array him in his new suit;

the Emperor turning round, from side to side, before the looking glass.“How splendid his Majesty looks in his new clothes, and how well they fit!” everyone cried out.“What a design! What colors! These are indeed royal robes!”“The canopy which is to be borne over your Majesty, in the procession, is waiting,” announced

the chief master of the ceremonies.“I am quite ready,” answered the Emperor. “Do my new clothes fit well?” asked he, turning

himself round again before the looking glass, in order that he might appear to be examining hishandsome suit.

The lords of the bedchamber, who were to carry his Majesty’s train felt about on the ground, asif they were lifting up the ends of the mantle; and pretended to be carrying something; for they wouldby no means betray anything like simplicity, or unfitness for their office.

So now the Emperor walked under his high canopy in the midst of the procession, through thestreets of his capital; and all the people standing by, and those at the windows, cried out, “Oh! Howbeautiful are our Emperor’s new clothes! What a magnificent train there is to the mantle; and howgracefully the scarf hangs!” in short, no one would allow that he could not see these much-admiredclothes; because, in doing so, he would have declared himself either a simpleton or unfit for his office.Certainly, none of the Emperor’s various suits, had ever made so great an impression, as these invisibleones.

“But the Emperor has nothing at all on!” said a little child.“Listen to the voice of innocence!” exclaimed his father; and what the child had said was

whispered from one to another.“But he has nothing at all on!” at last cried out all the people. The Emperor was vexed, for he

knew that the people were right; but he thought the procession must go on now! And the lords of thebedchamber took greater pains than ever, to appear holding up a train, although, in reality, there was notrain to hold. ■

��


HAIKU Kim-Châu(12/2016-1/2017)(12/2016-1/2017)(12/2016-1/2017)(12/2016-1/2017)

Source: Google Images

Tuyết Băng

Lạnh se sắtHoa nở lộc đâm chồi Giữa tuyết băng. ■


Bình Minh

Sớm tinh khôiTuyết phủ trắng núi đồi

Trời bừng sáng. ■



Tĩnh Mịch

Hồ tĩnh mịchSương huyền ảo mờ mờ

Đẹp như thơ. ■


Chuông Chiều

Hoàng hôn xuốngXơ xác mái chuông chiều

Chốn tịch liêu. ■


Source: Google Image

Biển Lặng

Ngư thuyền đậuTrong biển lặng gió êm

Ngày bình yên. ■


Lũ Lụt

Giòng nước cuốnQua vùng đất khô cằn

Không gì ngăn. ■



Lốc Cuốn

Một cơn lốcTan nát hết cửa nhàThiên tai qua. ■

��

HAIKU of Thanh Trà Tiên Tº

As the world unfoldsWe explore with mindfulnessRespond and lead change. ■

Trees are turning brown,Crows cry by the lotus pond Autumn is calling. ■

��

https://posterimageart.com/collections


ŒDIPE

de Corneille

1659

https://fr.wikisource.org/wiki/%C5%92dipe_(Corneille)

Editor’s Note

This version of Œdipe by Corneille reveals the differences in Corneille’s and Voltaire'sapproaches, fifty-nine years apart, to Sophocles’ iconic tragedy Oedipus Rex. The innovationsto and departures from the Sophoclean original for a French audience of the seventeenth andeighteenth centuries tell the shift in time, taste, culture, and audience as well as the creativegeniuses of each of the French authors.

The reader is referred to Voltaire’s comments on the three versions in hiscorrespondence, which appeared in Firmament of April 2016 (pp. 98ff) as: Lettres écrites en1719 qui contiennent la critique de l’ Œdipe de Sophocle, de celui de Corneille, et de celui del’auteur.

��

Liste de personnages :

Œdipe, roi de Thèbes, fils et mari de Jocaste.Thésée, prince d'Athènes, fils d'Egée et amant de Dircé.

Jocaste, reine de Thèbes, femme et mère d'Œdipe.Dircé, princesse de Thèbes, fille de Laïus et de Jocaste, sœur d'Œdipe et amante de Thésée.

Cléante, Dymas, confidents d'Œdipe.Phorbas, vieillard thébain.

Iphicrate, chef de Corinthe.Nérine, dame d'honneur de la Reine.

Mégare, fille d'honneur de Dircé.

SommairePierre Corneille

ACTE IScène première


Scène IIScène IIIScène IVScène VACTE II

Scène premièreScène IIScène IIIScène IVACTE III

Scène premièreScène IIScène IIIScène IVScène V

ACTE IVScène première

Scène IIScène IIIScène IVScène VACTE V

Scène premièreScène IIScène IIIScène IVScène VScène VIScène VIIScène VIIIScène IX

(Actes I et II ont paru dans Firmament January 2017.)

ACTE III

Scène première.

DIRCÉ.Impitoyable soif de gloire,

Dont l'aveugle et noble transportMe fait précipiter ma mort


Pour faire vivre ma mémoire,Arrête pour quelques moments

Les impétueux sentimentsDe cette inexorable envie,

Et souffre qu'en ce triste et favorable jour,Avant que te donner ma vie,Je donne un soupir à l'amour.

Ne crains pas qu'une ardeur si belleOse te disputer un coeur

Qui de ton illustre rigueurEst l'esclave le plus fidèle.

Ce regard tremblant et confus,Qu'attire un bien qu'il n'attend plus,N'empêche pas qu'il ne se dompte.

Il est vrai qu'il murmure, et se dompte à regret ;Mais s'il m'en faut rougir de honte,

Je n'en rougirai qu'en secret.L'éclat de cette renommée

Qu'assure un si brillant trépasPerd la moitié de ses appas

Quand on aime et qu'on est aimée.L'honneur, en monarque absolu,

Soutient ce qu'il a résoluContre les assauts qu'on te livre.

Il est beau de mourir pour en suivre les lois ;Mais il est assez doux de vivre

Quand l'amour a fait un beau choix.Toi qui faisais toute la joie

Dont sa flamme osait me flatter,Prince que j'ai peine à quitter,

À quelques honneurs qu'on m'envoie,Accepte ce faible retour

Que vers toi d'un si juste amourFait la douloureuse tendresse.

Sur les bords de la tombe où tu me vois courir,Je crains les maux que je te laisse,

Quand je fais gloire de mourir.J'en fais gloire, mais je me cacheUn comble affreux de déplaisirs ;

Je fais taire tous mes désirs,Mon coeur à soi-même s'arrache.

Cher prince, dans un tel aveu,Si tu peux voir quel est mon feu,


Vois combien il se violente.Je meurs l'esprit content, l'honneur m'en fait la loi ;

Mais j'aurais vécu plus contente,Si j'avais pu vivre pour toi.

Scène II.

DIRCÉ.Tout est-il prêt, madame, et votre TirésieAttend-il aux autels la victime choisie ?

JOCASTE.Non, ma fille ; et du moins nous aurons quelques jours

À demander au ciel un plus heureux secours.On prépare à demain exprès d'autres victimes.

Le peuple ne vaut pas que vous payiez ses crimes :Il aime mieux périr qu'être ainsi conservé ;

Et le roi même, encor que vous l'ayez bravé,Sensible à vos malheurs autant qu'à ma prière,

Vous offre sur ce point liberté toute entière.

DIRCÉ.C'est assez vainement qu'il m'offre un si grand bien,

Quand le ciel ne veut pas que je lui doive rien ;Et ce n'est pas à lui de mettre des obstacles

Aux ordres souverains que donnent ses oracles.

JOCASTE.L'oracle n'a rien dit.

DIRCÉ.Mais mon père a parlé ;

L'ordre de nos destins par lui s'est révélé ;Et des morts de son rang les ombres immortelles

Servent souvent aux dieux de truchements fidèles.

JOCASTE.Laissez la chose en doute, et du moins hésitez


Tant qu'on ait par leur bouche appris leurs volontés.

DIRCÉ.Exiger qu'avec nous ils s'expliquent eux-mêmes,C'est trop nous asservir ces majestés suprêmes.

JOCASTE.Ma fille, il est toujours assez tôt de mourir.

DIRCÉ.Madame, il n'est jamais trop tôt de secourir ;

Et pour un mal si grand qui réclame notre aide,Il n'est point de trop sûr ni de trop prompt remède.Plus nous le différons, plus ce mal devient grand.

J'assassine tous ceux que la peste surprend ;Aucun n'en peut mourir qui ne me laisse un crime :Je viens d'étouffer seule et Sostrate et Phaedime ;

Et durant ce refus des remèdes offerts,La Parque se prévaut des moments que je perds.

Hélas ! Si sa fureur dans ces pertes publiquesEnveloppait Thésée après ses domestiques !

Si nos retardements...

JOCASTE.Vivez pour lui, Dircé :

Ne lui dérobez point un coeur si bien placé.Avec tant de courage ayez quelque tendresse ;Agissez en amante aussi bien qu'en princesse.Vous avez liberté toute entière en ces lieux :

Le roi n'y prend pas garde, et je ferme les yeux.C'est vous en dire assez : l'amour est un doux maître ;Et quand son choix est beau, son ardeur doit paraître.

DIRCÉ.Je n'ose demander si de pareils avis

Portent des sentiments que vous ayez suivis.Votre second hymen put avoir d'autres causes ;Mais j'oserai vous dire, à bien juger des choses,

Que pour avoir reçu la vie en votre flanc,


J'y dois avoir sucé fort peu de votre sang.Celui du grand Laïus, dont je m'y suis formée,

Trouve bien qu'il est doux d'aimer et d'être aimée ;Mais il ne peut trouver qu'on soit digne du jourQuand aux soins de sa gloire on préfère l'amour.

Je sais sur les grands coeurs ce qu'il se fait d'empire :J'avoue, et hautement, que le mien en soupire ;

Mais quoi qu'un si beau choix puisse avoir de douceurs,Je garde un autre exemple aux princesses mes soeurs.

JOCASTE.Je souffre tout de vous en l'état où vous êtes.

Si vous ne savez pas même ce que vous faites,Le chagrin inquiet du trouble où je vous voi

Vous peut faire oublier que vous parlez à moi ;Mais quittez ces dehors d'une vertu sévère,

Et souvenez-vous mieux que je suis votre mère.

DIRCÉ.Ce chagrin inquiet, pour se justifier,

N'a qu'à prendre chez vous l'exemple d'oublier.Quand vous mîtes le sceptre en une autre famille,

Vous souvint-il assez que j'étais votre fille ?

JOCASTE.Vous n'étiez qu'un enfant.

DIRCÉ.J'avais déjà des yeux,

Et sentais dans mon coeur le sang de mes aïeux ;C'était ce même sang dont vous m'avez fait naîtreQui s'indignait dès lors qu'on lui donnât un maître,

Et que vers soi Laïus aime mieux rappelerQue de voir qu'à vos yeux on l'ose ravaler.

Il oppose ma mort à l'indigne hyménéeOù par raison d'état il me voit destinée ;

Il la fait glorieuse, et je meurs plus pour moiQue pour ces malheureux qui se sont fait un roi.

Le ciel en ma faveur prend ce cher interprète,Pour m'épargner l'affront de vivre encor sujette ;


Et s'il a quelque foudre, il saura le garderPour qui m'a fait des lois où j'ai dû commander.

JOCASTE.Souffrez qu'à ses éclairs votre orgueil se dissipe :

Ce foudre vous menace un peu plus tôt qu'Oedipe ;Et le roi n'a pas lieu d'en redouter les coups,

Quand parmi tout son peuple ils n'ont choisi que vous.

DIRCÉ.Madame, il se peut faire encor qu'il me prévienne :

S'il sait ma destinée, il ignore la sienne ;Le ciel pourra venger ses ordres retardés.

Craignez ce changement que vous lui demandez.Souvent on l'entend mal quand on le croit entendre :

L'oracle le plus clair se fait le moins comprendre.Moi-même je le dis sans comprendre pourquoi ;

Et ce discours en l'air m'échappe malgré moi.Pardonnez cependant à cette humeur hautaine :Je veux parler en fille, et je m'explique en reine.

Vous qui l'êtes encor, vous savez ce que c'est,Et jusqu'où nous emporte un si haut intérêt.Si je n'en ai le rang, j'en garde la teinture.

Le trône a d'autres droits que ceux de la nature.J'en parle trop peut-être alors qu'il faut mourir.Hâtons-nous d'empêcher ce peuple de périr ;

Et sans considérer quel fut vers moi son crime,Puisque le ciel le veut, donnons-lui sa victime.

JOCASTE.Demain ce juste ciel pourra s'expliquer mieux.

Cependant vous laissez bien du trouble en ces lieux ;Et si votre vertu pouvait croire mes larmes,

Vous nous épargneriez cent mortelles alarmes.

DIRCÉ.Dussent avec vos pleurs tous vos Thébains s'unir,

Ce que n'a pu l'amour, rien ne doit l'obtenir.


Scène III.

DIRCÉ.À quel propos, seigneur, voulez-vous qu'on diffère,

Qu'on dédaigne un remède à tous si salutaire ?Chaque instant que je vis vous enlève un sujet,

Et l'état s'affaiblit par l'affront qu'on me fait.Cette ombre de pitié n'est qu'un comble d'envie :

Vous m'avez envié le bonheur de ma vie ;Et je vous vois par là jaloux de tout mon sort,

Jusques à m'envier la gloire de ma mort.

OEDIPE.Qu'on perd de temps, madame, alors qu'on vous fait grâce !

DIRCÉ.Le ciel m'en a trop fait pour souffrir qu'on m'en fasse.

JOCASTE.Faut-il voir votre esprit obstinément aigri,

Quand ce qu'on fait pour vous doit l'avoir attendri ?

DIRCÉ.Faut-il voir son envie à mes voeux opposée,

Quand il ne s'agit plus d'Aemon ni de Thésée ?

OEDIPE.Il s'agit de répandre un sang si précieux,

Qu'il faut un second ordre et plus exprès des dieux.

DIRCÉ.Doutez-vous qu'à mourir je ne sois toute prête,

Quand les dieux par mon père ont demandé ma tête ?

OEDIPE.Je vous connais, madame, et je n'ai point douté

De cet illustre excès de générosité ;


Mais la chose après tout n'est pas encor si claire,Que cet ordre nouveau ne nous soit nécessaire.

DIRCÉ.Quoi ? Mon père tantôt parlait obscurément ?

OEDIPE.Je n'en ai rien connu que depuis un moment.

C'est un autre que vous peut-être qu'il menace.

DIRCÉ.Si l'on ne m'a trompée, il n'en veut qu'à sa race.

OEDIPE.Je sais qu'on vous a fait un fidèle rapport ;

Mais vous pourriez mourir et perdre votre mort ;Et la reine sans doute était bien inspirée,Alors que par ses pleurs elle l'a différée.

JOCASTE.Je ne reçois qu'en trouble un si confus espoir.

OEDIPE.Ce trouble augmentera peut-être avant ce soir.

JOCASTE.Vous avancez des mots que je ne puis comprendre.

OEDIPE.Vous vous plaindrez fort peu de ne les point entendre :

Nous devons bientôt voir le mystère éclairci.Madame, cependant vous êtes libre ici ;

La reine vous l'a dit, on vous a dû le dire ;Et si vous m'entendez, ce mot vous doit suffire.

DIRCÉ.Quelque secret motif qui vous aye excité


À ce tardif excès de générosité,Je n'emporterai point de Thèbes dans AthènesLa colère des dieux et l'amas de leurs haines,

Qui pour premier objet pourraient choisir l'épouxPour qui j'aurais osé mériter leur courroux.Vous leur faites demain offrir un sacrifice ?

OEDIPE.J'en espère pour vous un destin plus propice.

DIRCÉ.J'y trouverai ma place, et ferai mon devoir.

Quant au reste, seigneur, je n'en veux rien savoir :J'y prends si peu de part, que sans m'en mettre en peine,

Je vous laisse expliquer votre énigme à la reine.Mon coeur doit être las d'avoir tant combattu,Et fuit un piége adroit qu'on tend à sa vertu.

Scène IV.

OEDIPE.Madame, quand des dieux la réponse funeste,De peur d'un parricide et de peur d'un inceste,

Sur le mont Cythéron fit exposer ce filsPour qui tant de forfaits avoient été prédits,Sûtes-vous faire choix d'un ministre fidèle ?

JOCASTE.Aucun pour le feu roi n'a montré plus de zèle,

Et quand par des voleurs il fut assassiné,Ce digne favori l'avait accompagné.

Par lui seul on a su cette noire aventure ;On le trouva percé d'une large blessure,

Si baigné dans son sang, et si près de mourir,Qu'il fallut une année et plus pour l'en guérir.

OEDIPE.Est-il mort ?


JOCASTE.Non, seigneur : la perte de son maître

Fut cause qu'en la cour il cessa de paraître ;Mais il respire encore, assez vieil et cassé ;

Et Mégare, sa fille, est auprès de Dircé.

OEDIPE.Où fait-il sa demeure ?

JOCASTE.Au pied de cette roche

Que de ces tristes murs nous voyons la plus proche.

OEDIPE.Tâchez de lui parler.

JOCASTE.J'y vais tout de ce pas.

Qu'on me prépare un char pour aller chez Phorbas.Son dégoût de la cour pourrait sur un message

S'excuser par caprice et prétexter son âge.Dans une heure au plus tard je saurai vous revoir.Mais que dois-je lui dire, et qu'en faut-il savoir ?

OEDIPE.Un bruit court depuis peu qu'il vous a mal servie,Que ce fils qu'on croit mort est encor plein de vie.

L'oracle de Laïus par là devient douteux,Et tout ce qu'il a dit peut s'étendre sur deux.

JOCASTE.Seigneur, ou sur ce bruit je suis fort abusée,

Ou ce n'est qu'un effet de l'amour de Thésée :Pour sauver ce qu'il aime et vous embarrasser,

Jusques à votre oreille il l'aura fait passer ;Mais Phorbas aisément convaincra d'imposture

Quiconque ose à sa foi faire une telle injure.


OEDIPE.L'innocence de l'âge aura pu l'émouvoir.

JOCASTE.Je l'ai toujours connu ferme dans son devoir ;

Mais si déjà ce bruit vous met en jalousie,Vous pouvez consulter le devin Tirésie,Publier sa réponse, et traiter d'imposteur

De cette illusion le téméraire auteur.

OEDIPE.Je viens de le quitter, et de là vient ce trouble

Qu'en mon coeur alarmé chaque moment redouble." ce prince, m'a-t-il dit, respire en votre cour :Vous pourrez le connaître avant la fin du jour ;

Mais il pourra vous perdre en se faisant connaître.Puisse-t-il ignorer quel sang lui donne l'être ! "Voilà ce qu'il m'a dit d'un ton si plein d'effroi,Qu'il l'a fait rejaillir jusqu'en l'âme d'un roi.Ce fils, qui devait être inceste et parricide,

Doit avoir un coeur lâche, un courage perfide ;Et par un sentiment facile à deviner,

Il ne se cache ici que pour m'assassiner :C'est par là qu'il aspire à devenir monarque,Et vous le connaîtrez bientôt à cette marque.

Quoi qu'il en soit, madame, allez trouver Phorbas :Tirez-en, s'il se peut, les clartés qu'on n'a pas.Tâchez en même temps de voir aussi Thésée :Dites-lui qu'il peut faire une conquête aisée,Qu'il ose pour Dircé, que je n'en verrai rien.

J'admire un changement si confus que le mien :Tantôt dans leur hymen je croyais voir ma perte,J'allais pour l'empêcher jusqu'à la force ouverte ;

Et sans savoir pourquoi, je voudrais que tous deuxFussent, loin de ma vue, au comble de leurs voeux,

Que les emportements d'une ardeur mutuelleM'eussent débarrassé de son amant et d'elle.

Bien que de leur vertu rien ne me soit suspect,Je ne sais quelle horreur me trouble à leur aspect ;Ma raison la repousse, et ne m'en peut défendre ;Moi-même en cet état je ne puis me comprendre ;


Et l'énigme du Sphinx fut moins obscur pour moiQue le fond de mon coeur ne l'est dans cet effroi :

Plus je le considère, et plus je m'en irrite.Mais ce prince paraît, souffrez que je l'évite ;Et si vous vous sentez l'esprit moins interdit,

Agissez avec lui comme je vous ai dit.

Scène V.

JOCASTE.Prince, que faites-vous ? Quelle pitié craintive,

Quel faux respect des dieux tient votre flamme oisive ?Avez-vous oublié comme il faut secourir ?

THÉSÉE.Dircé n'est plus, madame, en état de périr :

Le ciel vous rend un fils, et ce n'est qu'à ce princeQu'est dû le triste honneur de sauver sa province.

JOCASTE.C'est trop vous assurer sur l'éclat d'un faux bruit.

THÉSÉE.C'est une vérité dont je suis mieux instruit.

JOCASTE.Vous le connaissez donc ?

THÉSÉE.À l'égal de moi-même.

JOCASTE.De quand ?

THÉSÉE.De ce moment.


JOCASTE.Et vous l'aimez ?

THÉSÉE.Je l'aime

Jusqu'à mourir du coup dont il sera percé.

JOCASTE.Mais cette amitié cède à l'amour de Dircé ?

THÉSÉE.Hélas ! Cette princesse à mes désirs si chère

En un fidèle amant trouve un malheureux frère,Qui mourrait de douleur d'avoir changé de sort,N'était le prompt secours d'une plus digne mort,Et qu'assez tôt connu pour mourir au lieu d'elle

Ce frère malheureux meurt en amant fidèle.

JOCASTE.Quoi ? Vous seriez mon fils ?

THÉSÉE.Et celui de Laïus.

JOCASTE.Qui vous a pu le dire ?

THÉSÉE.Un témoin qui n'est plus,

Phaedime, qu'à mes yeux vient de ravir la peste :Non qu'il m'en ait donné la preuve manifeste ;Mais Phorbas, ce vieillard qui m'exposa jadis,Répondra mieux que lui de ce que je vous dis,

Et vous éclaircira touchant une aventureDont je n'ai pu tirer qu'une lumière obscure.

Ce peu qu'en ont pour moi les soupirs d'un mourantDu grand droit de régner serait mauvais garant.


Mais ne permettez pas que le roi me soupçonne,Comme si ma naissance ébranlait sa couronne ;

Quelque honneur, quelques droits qu'elle ait pu m'acquérir,Je ne viens disputer que celui de mourir.

JOCASTE.Je ne sais si Phorbas avouera votre histoire ;

Mais qu'il l'avoue ou non, j'aurai peine à vous croire.Avec votre mourant Tirésie est d'accord,

À ce que dit le roi, que mon fils n'est point mort.C'est déjà quelque chose ; et toutefois mon âme

Aime à tenir suspecte une si belle flamme.Je ne sens point pour vous l'émotion du sang,

Je vous trouve en mon coeur toujours en même rang ;J'ai peine à voir un fils où j'ai cru voir un gendre ;

La nature avec vous refuse de s'entendre,Et me dit en secret, sur votre emportement,

Qu'il a bien peu d'un frère, et beaucoup d'un amant ;Qu'un frère a pour des soeurs une ardeur plus remise,

À moins que sous ce titre un amant se déguise,Et qu'il cherche en mourant la gloire et la douceur

D'arracher à la mort ce qu'il nomme sa soeur.

THÉSÉE.Que vous connaissez mal ce que peut la nature !Quand d'un parfait amour elle a pris la teinture,

Et que le désespoir d'un illustre projetSe joint aux déplaisirs d'en voir périr l'objet,Il est doux de mourir pour une soeur si chère.

Je l'aimais en amant, je l'aime encore en frère ;C'est sous un autre nom le même empressement :Je ne l'aime pas moins, mais je l'aime autrement.

L'ardeur sur la vertu fortement établiePar ces retours du sang ne peut être affaiblie ;Et ce sang qui prêtait sa tendresse à l'amourA droit d'en emprunter les forces à son tour.

JOCASTE.Eh bien ! Soyez mon fils, puisque vous voulez l'être ;Mais donnez-moi la marque où je le dois connaître.

Vous n'êtes point ce fils, si vous n'êtes méchant :


Le ciel sur sa naissance imprima ce penchant ;J'en vois quelque partie en ce désir inceste ;

Mais pour ne plus douter, vous chargez-vous du reste ?Êtes-vous l'assassin et d'un père et d'un roi ?

THÉSÉE.Ah ! Madame, ce mot me fait pâlir d'effroi.

JOCASTE.C'était là de mon fils la noire destinée ;

Sa vie à ces forfaits par le ciel condamnéeN'a pu se dégager de cet astre ennemi,Ni de son ascendant s'échapper à demi.Si ce fils vit encore, il a tué son père :

C'en est l'indubitable et le seul caractère ;Et le ciel, qui prit soin de nous en avertir,

L'a dit trop hautement pour se voir démentir.Sa mort seule pouvait le dérober au crime.

Prince, renoncez donc à toute votre estime :Dites que vos vertus sont crimes déguisés ;

Recevez tout le sort que vous vous imposez ;Et pour remplir un nom dont vous êtes avide,Acceptez ceux d'inceste et de fils parricide.

J'en croirai ces témoins que le ciel m'a prescrits,Et ne vous puis donner mon aveu qu'à ce prix.

THÉSÉE.Quoi ? La nécessité des vertus et des vices

D'un astre impérieux doit suivre les caprices,Et Delphes, malgré nous, conduit nos actions

Au plus bizarre effet de ses prédictions ?L'âme est donc toute esclave : une loi souveraineVers le bien ou le mal incessamment l'entraîne ;

Et nous ne recevons ni crainte ni désirDe cette liberté qui n'a rien à choisir,

Attachés sans relâche à cet ordre sublime,Vertueux sans mérite, et vicieux sans crime.

Qu'on massacre les rois, qu'on brise les autels,C'est la faute des dieux, et non pas des mortels.

De toute la vertu sur la terre épandue,Tout le prix à ces dieux, toute la gloire est due ;


Ils agissent en nous quand nous pensons agir ;Alors qu'on délibère on ne fait qu'obéir ;

Et notre volonté n'aime, hait, cherche, évite,Que suivant que d'en haut leur bras la précipite.

D'un tel aveuglement daignez me dispenser.Le ciel, juste à punir, juste à récompenser,

Pour rendre aux actions leur peine ou leur salaire,Doit nous offrir son aide, et puis nous laisser faire.

N'enfonçons toutefois ni votre oeil ni le mienDans ce profond abîme où nous ne voyons rien :

Delphes a pu vous faire une fausse réponse ;L'argent put inspirer la voix qui les prononce ;

Cet organe des dieux put se laisser gagnerÀ ceux que ma naissance éloignait de régner ;

Et par tous les climats on n'a que trop d'exemplesQu'il est ainsi qu'ailleurs des méchants dans les temples.

Du moins puis-je assurer que dans tous mes combatsJe n'ai jamais souffert de seconds que mon bras ;

Que je n'ai jamais vu ces lieux de la PhocideOù fut par des brigands commis ce parricide ;

Que la fatalité des plus pressants malheursNe m'aurait pu réduire à suivre des voleurs ;

Que j'en ai trop puni pour en croître le nombre...

JOCASTE.Mais Laïus a parlé, vous en avez vu l'ombre :De l'oracle avec elle on voit tant de rapport,

Qu'on ne peut qu'à ce fils en imputer la mort ;Et c'est le dire assez qu'ordonner qu'on effaceUn grand crime impuni par le sang de sa race.

Attendons toutefois ce qu'en dira Phorbas :Autre que lui n'a vu ce malheureux trépas ;

Et de ce témoin seul dépend la connaissanceEt de ce parricide et de votre naissance.

Si vous êtes coupable, évitez-en les yeux ;Et de peur d'en rougir, prenez d'autres aïeux.

THÉSÉE.Je le verrai, madame, et sans inquiétude.

Ma naissance confuse a quelque incertitude ;Mais pour ce parricide, il est plus que certainQue ce ne fut jamais un crime de ma main.


ACTE IV

Scène première.

DIRCÉ.Oui, déjà sur ce bruit l'amour m'avait flattée :

Mon âme avec plaisir s'était inquiétée ;Et ce jaloux honneur qui ne consentait pas

Qu'un frère me ravît un glorieux trépas,Après cette douceur fièrement refusée,

Ne me refusait point de vivre pour Thésée,Et laissait doucement corrompre sa fierté

À l'espoir renaissant de ma perplexité.Mais si je vois en vous ce déplorable frère,

Quelle faveur du ciel voulez-vous que j'espère,S'il n'est pas en sa main de m'arrêter au jourSans faire soulever et l'honneur et l'amour ?S'il dédaigne mon sang, il accepte le vôtre ;Et si quelque miracle épargne l'un et l'autre,Pourra-t-il détacher de mon sort le plus douxL'amertume de vivre, et n'être point à vous ?

THÉSÉE.Le ciel choisit souvent de secrètes conduites

Qu'on ne peut démêler qu'après de longues suites ;Et de mon sort douteux l'obscur événement

Ne défend pas l'espoir d'un second changement.Je chéris ce premier qui vous est salutaire.

Je ne puis en amant ce que je puis en frère ;J'en garderai le nom tant qu'il faudra mourir ;

Mais si jamais d'ailleurs on peut vous secourir,Peut-être que le ciel me faisant mieux connaître,

Sitôt que vous vivrez, je cesserai de l'être ;Car je n'aspire point à calmer son courroux,Et ne veux ni mourir ni vivre que pour vous.

DIRCÉ.Cet amour mal éteint sied mal au coeur d'un frère :

Où le sang doit parler, c'est à lui de se taire ;Et sitôt que sans crime il ne peut plus durer,


Pour ses feux les plus vifs il est temps d'expirer.

THÉSÉE.Laissez-lui conserver ces ardeurs empressées

Qui vous faisaient l'objet de toutes mes pensées.J'ai mêmes yeux encore, et vous mêmes appas :

Si mon sort est douteux, mon souhait ne l'est pas.Mon coeur n'écoute point ce que le sang veut dire :

C'est d'amour qu'il gémit, c'est d'amour qu'il soupire ;Et pour pouvoir sans crime en goûter la douceur,

Il se révolte exprès contre le nom de soeur.De mes plus chers désirs ce partisan sincère

En faveur de l'amant tyrannise le frère,Et partage à tous deux le digne empressement

De mourir comme frère et vivre comme amant.

DIRCÉ.Ô du sang de Laïus preuves trop manifestes !

Le ciel, vous destinant à des flammes incestes,A su de votre esprit déraciner l'horreur

Que doit faire à l'amour le sacré nom de soeur ;Mais si sa flamme y garde une place usurpée,

Dircé dans votre erreur n'est point enveloppée :Elle se défend mieux de ce trouble intestin,Et si c'est votre sort, ce n'est pas son destin.

Non qu'enfin sa vertu vous regarde en coupable :Puisque le ciel vous force, il vous rend excusable ;

Et l'amour pour les sens est un si doux poison,Qu'on ne peut pas toujours écouter la raison.

Moi-même, en qui l'honneur n'accepte aucune grâce,J'aime en ce douteux sort tout ce qui m'embarrasse,

Je ne sais quoi m'y plaît qui n'ose s'exprimer,Et ce confus mélange a de quoi me charmer.

Je n'aime plus qu'en soeur, et malgré moi j'espère.Ah ! Prince, s'il se peut, ne soyez point mon frère,

Et laissez-moi mourir avec les sentimentsQue la gloire permet aux illustres amants.

THÉSÉE.Je vous ai déjà dit, princesse, que peut-être,Sitôt que vous vivrez, je cesserai de l'être :


Faut-il que je m'explique ? Et toute votre ardeurNe peut-elle sans moi lire au fond de mon coeur ?

Puisqu'il est tout à vous, pénétrez-y, madame :Vous verrez que sans crime il conserve sa flamme.

Si je suis descendu jusqu'à vous abuser,Un juste désespoir m'aurait fait plus oser ;Et l'amour, pour défendre une si chère vie,

Peut faire vanité d'un peu de tromperie.J'en ai tiré ce fruit, que ce nom décevant

A fait connaître ici que ce prince est vivant.Phorbas l'a confessé ; Tirésie a lui-même

Appuyé de sa voix cet heureux stratagème :C'est par lui qu'on a su qu'il respire en ces lieux.

Souffrez donc qu'un moment je trompe encor leurs yeux ;Et puisque dans ce jour ce frère doit paraître,

Jusqu'à ce qu'on l'ait vu permettez-moi de l'être.

DIRCÉ.Je pardonne un abus que l'amour a formé,

Et rien ne peut déplaire alors qu'on est aimé.Mais hasardiez-vous tant sans aucune lumière ?

THÉSÉE.Mégare m'avait dit le secret de son père ;

Il m'a valu l'honneur de m'exposer pour tous ;Mais je n'en abusais que pour mourir pour vous.

Le succès a passé cette triste espérance :Ma flamme en vos périls ne voit plus d'apparence.

Si l'on peut à l'oracle ajouter quelque foi,Ce fils a de sa main versé le sang du roi ;

Et son ombre, en parlant de punir un grand crime,Dit assez que c'est lui qu'elle veut pour victime.

DIRCÉ.Prince, quoi qu'il en soit, n'empêchez plus ma mort,

Si par le sacrifice on n'éclaircit mon sort.La reine, qui paraît, fait que je me retire :

Sachant ce que je sais, j'aurais peur d'en trop dire ;Et comme enfin ma gloire a d'autres intérêts,

Vous saurez mieux sans moi ménager vos secrets :Mais puisque vous voulez que mon esprit revive,


Ne tenez pas longtemps la vérité captive.

Scène II.

JOCASTE.Prince, j'ai vu Phorbas ; et tout ce qu'il m'a ditÀ ce que vous croyez peut donner du crédit.Un passant inconnu, touché de cette enfance

Dont un astre envieux condamnait la naissance,Sur le mont Cythéron reçut de lui mon fils,

Sans qu'il lui demandât son nom ni son pays,De crainte qu'à son tour il ne conçût l'envie

D'apprendre dans quel sang il conservait la vie.Il l'a revu depuis, et presque tous les ans,

Dans le temple d'élide offrir quelques présents.Ainsi chacun des deux connaît l'autre au visage,

Sans s'être l'un à l'autre expliqués davantage.Il a bien su de lui que ce fils conservé

Respire encor le jour dans un rang élevé ;Mais je demande en vain qu'à mes yeux il le montre,

À moins que ce vieillard avec lui se rencontre.Si Phaedime après lui vous eut en son pouvoir,

De cet inconnu même il put vous recevoir,Et voyant à Trézène une mère affligée

De la perte du fils qu'elle avait eu d'Aegée,Vous offrir en sa place, elle vous accepter.

Tout ce qui sur ce point pourrait faire douter,C'est qu'il vous a souffert dans une flamme inceste,

Et n'a parlé de rien qu'en mourant de la peste.Mais d'ailleurs Tirésie a dit que dans ce jour

Nous pourrons voir ce prince, et qu'il vit dans la cour ;Quelques moments après on vous a vu paraître :Ainsi vous pouvez l'être, et pouvez ne pas l'être.Passons outre. À Phorbas ajouteriez-vous foi ?

S'il n'a pas vu mon fils, il vit la mort du roi,Il connaît l'assassin : voulez-vous qu'il vous voie ?

THÉSÉE.Je le verrai, madame, et l'attends avec joie,

Sûr, comme je l'ai dit, qu'il n'est point de malheursQui m'eussent pu réduire à suivre des voleurs.


JOCASTE.Ne vous assurez point sur cette conjecture,

Et souffrez qu'elle cède à la vérité pure.Honteux qu'un homme seul eût triomphé de trois,

Qu'il en eût tué deux et mis l'autre aux abois,Phorbas nous supposa ce qu'il nous en fit croire,Et parla de brigands pour sauver quelque gloire.

Il me vient d'avouer sa faiblesse à genoux." d'un bras seul, m'a-t-il dit, partirent tous les coups ;

Un bras seul à tous trois nous ferma le passage,Et d'une seule main ce grand crime est l'ouvrage. "

THÉSÉE.Le crime n'est pas grand s'il fut seul contre trois ;Mais jamais sans forfait on ne se prend aux rois ;

Et fussent-ils cachés sous un habit champêtre,Leur propre majesté les doit faire connaître.

L'assassin de Laïus est digne du trépas,Bien que seul contre trois, il ne le connût pas.

Pour moi, je l'avouerai, que jamais ma vaillanceÀ mon bras contre trois n'a commis ma défense.L'oeil de votre Phorbas aura beau me chercher,Jamais dans la Phocide on ne m'a vu marcher.

Qu'il vienne : à ses regards sans crainte je m'expose ;Et c'est un imposteur s'il vous dit autre chose.

JOCASTE.Faites entrer Phorbas. Prince, pensez-y bien.

THÉSÉE.S'il est homme d'honneur, je n'en dois craindre rien.

JOCASTE.Vous voudrez, mais trop tard, en éviter la vue.

THÉSÉE.Qu'il vienne ; il tarde trop, cette lenteur me tue ;

Et si je le pouvais sans perdre le respect,


Je me plaindrais un peu de me voir trop suspect.

Scène III.

JOCASTE.Laissez-moi lui parler, et prêtez-nous silence.Phorbas, envisagez ce prince en ma présence :

Le reconnaissez-vous ?

PHORBAS.Je crois vous avoir dit

Que je ne l'ai point vu depuis qu'on le perdit,Madame : un si long temps laisse mal reconnaîtreUn prince qui pour lors ne faisait que de naître ;

Et si je vois en lui l'effet de mon secours,Je n'y puis voir les traits d'un enfant de deux jours.

JOCASTE.Je sais, ainsi que vous, que les traits de l'enfance

N'ont avec ceux d'un homme aucune ressemblance ;Mais comme ce héros, s'il est sorti de moi,Doit avoir de sa main versé le sang du roi,

Seize ans n'ont pas changé tellement son visageQue vous n'en conserviez quelque imparfaite image.

PHORBAS.Hélas ! J'en garde encor si bien le souvenir,Que je l'aurai présent durant tout l'avenir.

Si pour connaître un fils il vous faut cette marque,Ce prince n'est point né de notre grand monarque.

Mais désabusez-vous, et sachez que sa mortNe fut jamais d'un fils le parricide effort.

JOCASTE.Et de qui donc, Phorbas ? Avez-vous connaissanceDu nom du meurtrier ? Savez-vous sa naissance ?

PHORBAS.


Et de plus sa demeure et son rang. Est-ce assez ?

JOCASTE.Je saurai le punir si vous le connaissez.

Pourrez-vous le convaincre ?

PHORBAS.Et par sa propre bouche.

JOCASTE.À nos yeux ?

PHORBAS.À vos yeux. Mais peut-être il vous touche ;

Peut-être y prendrez-vous un peu trop d'intérêt,Pour m'en croire aisément quand j'aurai dit qui c'est.

THÉSÉE.Ne nous déguisez rien, parlez en assurance, Que le fils de Laïus en hâte la vengeance.

JOCASTE.Il n'est pas assuré, prince, que ce soit vous,

Comme il l'est que Laïus fut jadis mon époux ;Et d'ailleurs si le ciel vous choisit pour victime,Vous me devez laisser à punir ce grand crime.

THÉSÉE.Avant que de mourir, un fils peut le venger.

PHORBAS.Si vous l'êtes ou non, je ne le puis juger ;

Mais je sais que Thésée est si digne de l'être,Qu'au seul nom qu'il en prend je l'accepte pour maître.

Seigneur, vengez un père, ou ne soutenez plusQue nous voyons en vous le vrai sang de Laïus.


JOCASTE.Phorbas, nommez ce traître, et nous tirez de doute ;

Et j'atteste à vos yeux le ciel, qui nous écoute,Que pour cet assassin il n'est point de tourments

Qui puissent satisfaire à mes ressentiments.

PHORBAS.Mais si je vous nommais quelque personne chère,

Aemon votre neveu, Créon votre seul frère,Ou le prince Lycus, ou le roi votre époux,

Me pourriez-vous en croire, ou garder ce courroux ?

JOCASTE.De ceux que vous nommez je sais trop l'innocence.

PHORBAS.Peut-être qu'un des quatre a fait plus qu'il ne pense ;

Et j'ai lieu de juger qu'un trop cuisant ennui...

JOCASTE.Voici le roi qui vient : dites tout devant lui.

Scène IV.

OEDIPE.Si vous trouvez un fils dans le prince Thésée,

Mon âme en son effroi s'était bien abusée :Il ne choisira point de chemin criminel,

Quand il voudra rentrer au trône paternel,Madame ; et ce sera du moins à force ouverte

Qu'un si vaillant guerrier entreprendra ma perte.Mais dessus ce vieillard plus je porte les yeux,Plus je crois l'avoir vu jadis en d'autres lieux :Ses rides me font peine à le bien reconnaître.

Ne m'as-tu jamais vu ?

PHORBAS.Seigneur, cela peut être.


OEDIPE.Il y pourrait avoir entre quinze et vingt ans.

PHORBAS.J'ai de confus rapports d'environ même temps.

OEDIPE.Environ ce temps-là fis-tu quelque voyage ?

PHORBAS.Oui, seigneur, en Phocide ; et là, dans un passage...

OEDIPE.Ah ! Je te reconnais, ou je suis fort trompé :C'est un de mes brigands à la mort échappé,

Madame, et vous pouvez lui choisir des supplices ;S'il n'a tué Laïus, il fut un des complices.

JOCASTE.C'est un de vos brigands ! Ah ! Que me dites-vous ?

OEDIPE.Je le laissai pour mort, et tout percé de coups.

PHORBAS.Quoi ? Vous m'auriez blessé ? Moi, seigneur ?

OEDIPE.Oui, perfide :

Tu fis, pour ton malheur, ma rencontre en Phocide,Et tu fus un des trois que je sus arrêter

Dans ce passage étroit qu'il fallut disputer ;Tu marchais le troisième : en faut-il davantage ?

PHORBAS.


Si de mes compagnons vous peigniez le visage,Je n'aurais rien à dire, et ne pourrais nier.

OEDIPE.Seize ans, à ton avis, m'ont fait les oublier !

Ne le présume pas : une action si belleEn laisse au fond de l'âme une idée immortelle ;Et si dans un combat on ne perd point de temps

À bien examiner les traits des combattants,Après que celui-ci m'eut tout couvert de gloire,

Je sus tout à loisir contempler ma victoire.Mais tu nieras encore, et n'y connaîtras rien.

PHORBAS.Je serai convaincu, si vous les peignez bien :

Les deux que je suivis sont connus de la reine.

OEDIPE.Madame, jugez donc si sa défense est vaine.

Le premier de ces trois que mon bras sut punirÀ peine méritait un léger souvenir :

Petit de taille, noir, le regard un peu louche,Le front cicatrisé, la mine assez farouche ;

Mais homme, à dire vrai, de si peu de vertu,Que dès le premier coup je le vis abattu.

Le second, je l'avoue, avait un grand courage,Bien qu'il parût déjà dans le penchant de l'âge :

Le front assez ouvert, l'oeil perçant, le teint frais(on en peut voir en moi la taille et quelques traits) ;

Chauve sur le devant, mêlé sur le derrière,Le port majestueux, et la démarche fière.

Il se défendit bien, et me blessa deux fois ;Et tout mon coeur s'émut de le voir aux abois.

Vous pâlissez, madame !

JOCASTE.Ah ! Seigneur, puis-je apprendre

Que vous ayez tué Laïus après Nicandre,Que vous ayez blessé Phorbas de votre main,

Sans en frémir d'horreur, sans en pâlir soudain ?


OEDIPE.Quoi ? C'est là ce Phorbas qui vit tuer son maître ?

JOCASTE.Vos yeux, après seize ans, l'ont trop su reconnaître ;

Et ses deux compagnons que vous avez dépeintsDe Nicandre et du roi portent les traits empreints.

OEDIPE.Mais ce furent brigands, dont le bras...

JOCASTE.C'est un conte

Dont Phorbas au retour voulut cacher sa honte.Une main seule, hélas ! Fit ces funestes coups,

Et par votre rapport, ils partirent de vous.

PHORBAS.J'en fus presque sans vie un peu plus d'une année.

Avant ma guérison on vit votre hyménée.Je guéris ; et mon coeur, en secret mutiné

De connaître quel roi vous nous aviez donné,S'imposa cet exil dans un séjour champêtre,Attendant que le ciel me fît un autre maître.

THÉSÉE.Seigneur, je suis le frère ou l'amant de Dircé ;Et son père ou le mien, de votre main percé...

OEDIPE.Prince, je vous entends, il faut venger ce père,

Et ma perte à l'état semble être nécessaire,Puisque de nos malheurs la fin ne se peut voir,

Si le sang de Laïus ne remplit son devoir.C'est ce que Tirésie avait voulu me dire.

Mais ce reste du jour souffrez que je respire :Le plus sévère honneur ne saurait murmurer


De ce peu de moments que j'ose différer ;Et ce coup surprenant permet à votre haineDe faire cette grâce aux larmes de la reine.

THÉSÉE.Nous nous verrons demain, seigneur, et résoudrons...

OEDIPE.Quand il en sera temps, prince, nous répondrons ;Et s'il faut, après tout, qu'un grand crime s'efface

Par le sang que Laïus a transmis à sa race,Peut-être aurez-vous peine à reprendre son rang,Qu'il ne vous ait coûté quelque peu de ce sang.

THÉSÉE.Demain chacun de nous fera sa destinée.

Scène V.

JOCASTE.Que de maux nous promet cette triste journée !J'y dois voir ou ma fille ou mon fils s'immoler,

Tout le sang de ce fils de votre main couler,Ou de la sienne enfin le vôtre se répandre ;

Et ce qu'oracle aucun n'a fait encore attendre,Rien ne m'affranchira de voir sans cesse en vous,

Sans cesse en un mari, l'assassin d'un époux.Puis-je plaindre à ce mort la lumière ravie,Sans haïr le vivant, sans détester ma vie ?

Puis-je de ce vivant plaindre l'aveugle sort,Sans détester ma vie et sans trahir le mort ?

OEDIPE.Madame, votre haine est pour moi légitime ;

Et cet aveugle sort m'a fait vers vous un crime,Dont ce prince demain me punira pour vous,Ou mon bras vengera ce fils et cet époux ;

Et m'offrant pour victime à votre inquiétude,Il vous affranchira de toute ingratitude.


Alors sans balancer vous plaindrez tous les deux,Vous verrez sans rougir alors vos derniers feux,

Et permettrez sans honte à vos douleurs pressantesPour Laïus et pour moi des larmes innocentes.

JOCASTE.Ah ! Seigneur, quelque bras qui puisse vous punir,

Il n'effacera rien dedans mon souvenir :Je vous verrai toujours, sa couronne à la tête,De sa place en mon lit faire votre conquête ;

Je me verrai toujours vous placer en son rang,Et baiser votre main fumante de son sang.

Mon ombre même un jour dans les royaumes sombresNe recevra des dieux pour bourreaux que vos ombres ;

Et sa confusion l'offrant à toutes deux,Elle aura pour tourments tout ce qui fit mes feux.

Oracles décevants, qu'osiez-vous me prédire ?Si sur notre avenir vos dieux ont quelque empire,

Quelle indigne pitié divise leur courroux ?Ce qu'elle épargne au fils retombe sur l'époux ;Et comme si leur haine, impuissante ou timide,N'osait le faire ensemble inceste et parricide,Elle partage à deux un sort si peu commun,Afin de me donner deux coupables pour un.

OEDIPE.Ô partage inégal de ce courroux céleste !Je suis le parricide, et ce fils est l'inceste.

Mais mon crime est entier, et le sien imparfait ;Le sien n'est qu'en désirs, et le mien en effet.

Ainsi, quelques raisons qui puissent me défendre,La veuve de Laïus ne saurait les entendre ;

Et les plus beaux exploits passent pour trahisons,Alors qu'il faut du sang, et non pas des raisons.

JOCASTE.Ah ! Je n'en vois que trop qui me déchirent l'âme.

La veuve de Laïus est toujours votre femme,Et n'oppose que trop, pour vous justifier,À la moitié du mort celle du meurtrier.

Pour toute autre que moi votre erreur est sans crime,


Toute autre admirerait votre bras magnanime,Et toute autre, réduite à punir votre erreur,

La punirait du moins sans trouble et sans horreur.Mais, hélas ! Mon devoir aux deux partis m'attache :

Nul espoir d'aucun d'eux, nul effort ne m'arrache ;Et je trouve toujours dans mon esprit confus

Et tout ce que je suis et tout ce que je fus.Je vous dois de l'amour, je vous dois de la haine :L'un et l'autre me plaît, l'un et l'autre me gêne ;

Et mon coeur, qui doit tout, et ne voit rien permis,Souffre tout à la fois deux tyrans ennemis.

La haine aurait l'appui d'un serment qui me lie ;Mais je le romps exprès pour en être punie ;

Et pour finir des maux qu'on ne peut soulager,J'aime à donner aux dieux un parjure à venger.

C'est votre foudre, ô ciel, qu'à mon secours j'appelle :Oedipe est innocent, je me fais criminelle ;

Par un juste supplice osez me désunirDe la nécessité d'aimer et de punir.

OEDIPE.Quoi ? Vous ne voyez pas que sa fausse justiceNe sait plus ce que c'est que d'un juste supplice,

Et que par un désordre à confondre nos sensSon injuste rigueur n'en veut qu'aux innocents ?Après avoir choisi ma main pour ce grand crime,C'est le sang de Laïus qu'il choisit pour victime,

Et le bizarre éclat de son discernementSépare le forfait d'avec le châtiment.

C'est un sujet nouveau d'une haine implacable,De voir sur votre sang la peine du coupable ;

Et les dieux vous en font une éternelle loi,S'ils punissent en lui ce qu'ils ont fait par moi.Voyez comme les fils de Jocaste et d'Oedipe

D'une si juste haine ont tous deux le principe :À voir leurs actions, à voir leur entretien,

L'un n'est que votre sang, l'autre n'est que le mien,Et leur antipathie inspire à leur colère

Des préludes secrets de ce qu'il vous faut faire.

JOCASTE.Pourrez-vous me haïr jusqu'à cette rigueur


De souhaiter pour vous même haine en mon coeur ?

OEDIPE.Toujours de vos vertus j'adorerai les charmes,

Pour ne haïr qu'en moi la source de vos larmes.

JOCASTE.Et je me forcerai toujours à vous blâmer,

Pour ne haïr qu'en moi ce qui vous fit m'aimer.Mais finissons, de grâce, un discours qui me tue :

L'assassin de Laïus doit me blesser la vue ;Et malgré ce courroux par sa mort allumé,Je sens qu'Oedipe enfin sera toujours aimé.

OEDIPE.Que fera cet amour ?

JOCASTE.Ce qu'il doit à la haine.

OEDIPE.Qu'osera ce devoir ?

JOCASTE.Croître toujours ma peine.

OEDIPE.Faudra-t-il pour jamais me bannir de vos yeux ?

JOCASTE.Peut-être que demain nous le saurons des dieux.

ACTE V

Scène première.

DYMAS.


Seigneur, il est trop vrai que le peuple murmure,Qu'il rejette sur vous sa funeste aventure,

Et que de tous côtés on n'entend que mutinsQui vous nomment l'auteur de leurs mauvais destins.

D'un devin suborné les infâmes prestigesDe l'ombre, disent-ils, ont fait tous les prodiges :L'or mouvait ce fantôme ; et pour perdre Dircé,Vos présents lui dictaient ce qu'il a prononcé :

Tant ils conçoivent mal qu'un si grand roi consenteÀ venger son trépas sur sa race innocente,

Qu'il assure son sceptre, aux dépens de son sang,À ce bras impuni qui lui perça le flanc,Et que par cet injuste et cruel sacrifice,

Lui-même de sa mort il se fasse justice !

OEDIPE.Ils ont quelque raison de tenir pour suspect

Tout ce qui s'est montré tantôt à leur aspect ;Et je n'ose blâmer cette horreur que leur donne

L'assassin de leur roi qui porte sa couronne.Moi-même, au fond du coeur, de même horreur frappé,

Je veux fuir le remords de son trône occupé ;Et je dois cette grâce à l'amour de la reine,

D'épargner ma présence aux devoirs de sa haine,Puisque de notre hymen les liens mal tissus

Par ces mêmes devoirs semblent être rompus.Je vais donc à Corinthe achever mon supplice.Mais ce n'est pas au peuple à se faire justice :L'ordre que tient le ciel à lui choisir des roisNe lui permet jamais d'examiner son choix ;

Et le devoir aveugle y doit toujours souscrire,Jusqu'à ce que d'en haut on veuille s'en dédire.

Pour chercher mon repos, je veux bien me bannir ;Mais s'il me bannissait, je saurais l'en punir ;Ou si je succombais sous sa troupe mutine,

Je saurais l'accabler du moins sous ma ruine.

DYMAS.Seigneur, jusques ici ses plus grands déplaisirs

Pour armes contre vous n'ont pris que des soupirs ;Et cet abattement que lui cause la peste

Ne souffre à son murmure aucun dessein funeste.


Mais il faut redouter que Thésée et DircéN'osent pousser plus loin ce qu'il a commencé.

Phorbas même est à craindre, et pourrait le réduireJusqu'à se vouloir mettre en état de vous nuire.

OEDIPE.Thésée a trop de coeur pour une trahison ;Et d'ailleurs j'ai promis de lui faire raison.

Pour Dircé, son orgueil dédaignera sans douteL'appui tumultueux que ton zèle redoute.

Phorbas est plus à craindre, étant moins généreux ;Mais il nous est aisé de nous assurer d'eux.

Fais-les venir tous trois, que je lise en leur âmeS'ils prêteraient la main à quelque sourde trame.

Commence par Phorbas : je saurai démêlerQuels desseins...

PAGE.Un vieillard demande à vous parler.

Il se dit de Corinthe, et presse.

OEDIPE.Il vient me faire

Le funeste rapport du trépas de mon père :Préparons nos soupirs à ce triste récit.

Qu'il entre... Cependant fais ce que je t'ai dit.

Scène II.

OEDIPE.Eh bien ! Polybe est mort ?

IPHICRATE.Oui, seigneur.

OEDIPE.Mais vous-même

Venir me consoler de ce malheur suprême !


Vous qui, chef du conseil, devriez maintenant,Attendant mon retour, être mon lieutenant !

Vous, à qui tant de soins d'élever mon enfanceOnt acquis justement toute ma confiance !

Ce voyage me trouble autant qu'il me surprend.

IPHICRATE.Le roi Polybe est mort ; ce malheur est bien grand ;Mais comme enfin, seigneur, il est suivi d'un pire,

Pour l'apprendre de moi faites qu'on se retire.

OEDIPE.Ce jour est donc pour moi le grand jour des malheurs,

Puisque vous apportez un comble à mes douleurs.J'ai tué le feu roi jadis sans le connaître ;

Son fils, qu'on croyait mort, vient ici de renaître ;Son peuple mutiné me voit avec horreur ;

Sa veuve mon épouse en est dans la fureur.Le chagrin accablant qui me dévore l'âme

Me fait abandonner et peuple, et sceptre, et femme,Pour remettre à Corinthe un esprit éperdu ;

Et par d'autres malheurs je m'y vois attendu !

IPHICRATE.Seigneur, il faut ici faire tête à l'orage ;

Il faut faire ici ferme et montrer du courage.Le repos à Corinthe en effet serait doux ;

Mais il n'est plus de sceptre à Corinthe pour vous.

OEDIPE.Quoi ? L'on s'est emparé de celui de mon père ?

IPHICRATE.Seigneur, on n'a rien fait que ce qu'on a dû faire ;Et votre amour en moi ne voit plus qu'un banni,De son amour pour vous trop doucement puni.

OEDIPE.Quel énigme !


IPHICRATE.Apprenez avec quelle justice

Ce roi vous a dû rendre un si mauvais office :Vous n'étiez point son fils.

OEDIPE.Dieux ! Qu'entends-je ?

IPHICRATE.À regret

Ses remords en mourant ont rompu le secret.Il vous gardait encore une amitié fort tendre ;

Mais le compte qu'aux dieux la mort force de rendreA porté dans son coeur un si pressant effroi,

Qu'il a remis Corinthe aux mains de son vrai roi.

OEDIPE.Je ne suis point son fils ! Et qui suis-je, Iphicrate ?

IPHICRATE.Un enfant exposé, dont le mérite éclate,Et de qui par pitié j'ai dérobé les jours

Aux ongles des lions, aux griffes des vautours.

OEDIPE.Et qui m'a fait passer pour le fils de ce prince ?

IPHICRATE.Le manque d'héritiers ébranlait sa province.Les trois que lui donna le conjugal amourPerdirent en naissant la lumière du jour ;

Et la mort du dernier me fit prendre l'audaceDe vous offrir au roi, qui vous mit en sa place.

Ce que l'on se promit de ce fils supposéRéunit sous ses lois son état divisé ;

Mais comme cet abus finit avec sa vie,Sa mort de mon supplice aurait été suivie,


S'il n'eût donné cet ordre à son dernier moment,Qu'un juste et prompt exil fût mon seul châtiment.

OEDIPE.Ce revers serait dur pour quelque âme commune ;

Mais je me fis toujours maître de ma fortune ;Et puisqu'elle a repris l'avantage du sang,

Je ne dois plus qu'à moi tout ce que j'eus de rang.Mais n'as-tu point appris de qui j'ai reçu l'être ?

IPHICRATE.Seigneur, je ne puis seul vous le faire connaître.

Vous fûtes exposé jadis par un Thébain,Dont la compassion vous remit en ma main,

Et qui, sans m'éclaircir touchant votre naissance,Me chargea seulement d'éloigner votre enfance.

J'en connais le visage, et l'ai revu souvent,Sans nous être tous deux expliqués plus avant :

Je luis dis qu'en éclat j'avais mis votre vie,Et lui cachai toujours mon nom et ma patrie,

De crainte, en les sachant, que son zèle indiscretNe vînt mal à propos troubler notre secret.

Mais comme de sa part il connaît mon visage,Si je le trouve ici, nous saurons davantage.

OEDIPE.Je serais donc Thébain à ce compte ?

IPHICRATE.Oui, seigneur.

OEDIPE.Je ne sais si je dois le tenir à bonheur :

Mon coeur, qui se soulève, en forme un noir augureSur l'éclaircissement de ma triste aventure.

Où me reçûtes-vous ?

IPHICRATE.Sur le mont Cythéron.


OEDIPE.Ah ! Que vous me frappez par ce funeste nom !Le temps, le lieu, l'oracle, et l'âge de la reine,

Tout semble concerté pour me mettre à la gêne.Dieux ! Serait-il possible ? Approchez-vous, Phorbas.

Scène III.

IPHICRATE.Seigneur, voilà celui qui vous mit en mes bras ;

Permettez qu'à vos yeux je montre un peu de joie.Se peut-il faire, ami, qu'encor je te revoie ?

PHORBAS.Que j'ai lieu de bénir ton retour fortuné !

Qu'as-tu fait de l'enfant que je t'avais donné ?Le généreux Thésée a fait gloire de l'être ;

Mais sa preuve est obscure, et tu dois le connaître.Parle.

IPHICRATE.Ce n'est point lui, mais il vit en ces lieux.

PHORBAS.Nomme-le donc, de grâce.

IPHICRATE.Il est devant tes yeux.

PHORBAS.Je ne vois que le roi.

IPHICRATE.C'est lui-même.


PHORBAS.Lui-même !

IPHICRATE.Oui : le secret n'est plus d'une importance extrême ;

Tout Corinthe le sait. Nomme-lui ses parents.

PHORBAS.En fussions-nous tous trois à jamais ignorants !

IPHICRATE.Seigneur, lui seul enfin peut dire qui vous êtes.

OEDIPE.Hélas ! Je le vois trop ; et vos craintes secrètes,Qui vous ont empêchés de vous entr'éclaircir,Loin de tromper l'oracle, ont fait tout réussir.Voyez où m'a plongé votre fausse prudence :

Vous cachiez ma retraite, il cachait ma naissance ;Vos dangereux secrets, par un commun accord,

M'ont livré tout entier aux rigueurs de mon sort :Ce sont eux qui m'ont fait l'assassin de mon père ;

Ce sont eux qui m'ont fait le mari de ma mère.D'une indigne pitié le fatal contre-temps

Confond dans mes vertus ces forfaits éclatants :Elle fait voir en moi, par un mélange infâme,Le frère de mes fils et le fils de ma femme.Le ciel l'avait prédit : vous avez achevé ;

Et vous avez tout fait quand vous m'avez sauvé.

PHORBAS.Oui, seigneur, j'ai tout fait, sauvant votre personne :

M'en punissent les dieux si je me le pardonne !

Scène IV.

OEDIPE.Que n'obéissais-tu, perfide, à mes parents,


Qui se faisaient pour moi d'équitables tyrans ?Que ne lui disais-tu ma naissance et l'oracle,

Afin qu'à mes destins il pût mettre un obstacle ?Car, Iphicrate, en vain j'accuserais ta foi :

Tu fus dans ces destins aveugle comme moi ;Et tu ne m'abusais que pour ceindre ma tête

D'un bandeau dont par là tu faisais ma conquête.

IPHICRATE.Seigneur, comme Phorbas avait mal obéi,Que l'ordre de son roi par là se vit trahi,

Il avait lieu de craindre, en me disant le reste,Que son crime par moi devenu manifeste...

OEDIPE.Cesse de l'excuser. Que m'importe, en effet,

S'il est coupable ou non de tout ce que j'ai fait ?En ai-je moins de trouble, ou moins d'horreur en l'âme ?

Scène V.

OEDIPE.Votre frère est connu ; le savez-vous, madame ?

DIRCÉ.Oui, seigneur, et Phorbas m'a tout dit en deux mots.

OEDIPE.Votre amour pour Thésée est dans un plein repos.

Vous n'appréhendez plus que le titre de frèreS'oppose à cette ardeur qui vous était si chère :

Cette assurance entière a de quoi vous ravir,Ou plutôt votre haine a de quoi s'assouvir.

Quand le ciel de mon sort l'aurait faite l'arbitre,Elle ne m'eût choisi rien de pis que ce titre.

DIRCÉ.Ah ! Seigneur, pour Aemon j'ai su mal obéir ;


Mais je n'ai point été jusques à vous haïr.La fierté de mon coeur, qui me traitait de reine,

Vous cédait en ces lieux la couronne sans peine ;Et cette ambition que me prêtait l'amour

Ne cherchait qu'à régner dans un autre séjour.Cent fois de mon orgueil l'éclat le plus farouche

Aux termes odieux a refusé ma bouche :Pour vous nommer tyran il fallait cent efforts ;Ce mot ne m'a jamais échappé sans remords.D'un sang respectueux la puissance inconnue

À mes soulèvements mêlait la retenue ;Et cet usurpateur dont j'abhorrais la loi,

S'il m'eût donné Thésée, eût eu le nom de roi.

OEDIPE.C'était ce même sang dont la pitié secrète

De l'ombre de Laïus me faisait l'interprète.Il ne pouvait souffrir qu'un mot mal entendu

Détournât sur ma soeur un sort qui m'était dû,Et que votre innocence immolée à mon crime

Se fît de nos malheurs l'inutile victime.

DIRCÉ.Quel crime avez-vous fait que d'être malheureux ?

OEDIPE.Mon souvenir n'est plein que d'exploits généreux ;

Cependant je me trouve inceste et parricide,Sans avoir fait un pas que sur les pas d'Alcide,

Ni recherché partout que lois à maintenir,Que monstres à détruire et méchants à punir.

Aux crimes malgré moi l'ordre du ciel m'attache :Pour m'y faire tomber à moi-même il me cache ;

Il offre, en m'aveuglant sur ce qu'il a prédit,Mon père à mon épée, et ma mère à mon lit.

Hélas ! Qu'il est bien vrai qu'en vain on s'imagineDérober notre vie à ce qu'il nous destine !Les soins de l'éviter font courir au-devant,Et l'adresse à le fuir y plonge plus avant.

Mais si les dieux m'ont fait la vie abominable,Ils m'en font par pitié la sortie honorable,


Puisqu'enfin leur faveur mêlée à leur courrouxMe condamne à mourir pour le salut de tous,

Et qu'en ce même temps qu'il faudrait que ma vieDes crimes qu'ils m'ont faits traînât l'ignominie,

L'éclat de ces vertus que je ne tiens pas d'euxReçoit pour récompense un trépas glorieux.

DIRCÉ.Ce trépas glorieux comme vous me regarde :Le juste choix du ciel peut-être me le garde ;Il fit tout votre crime ; et le malheur du roi

Ne vous rend pas, seigneur, plus coupable que moi.D'un voyage fatal qui seul causa sa perteJe fus l'occasion ; elle vous fut offerte :

Votre bras contre trois disputa le chemin ;Mais ce n'était qu'un bras qu'empruntait le destin,

Puisque votre vertu qui servit sa colèreNe put voir en Laïus ni de roi ni de père.

Ainsi j'espère encor que demain, par son choix,Le ciel épargnera le plus grand de nos rois.L'intérêt des Thébains et de votre famille

Tournera son courroux sur l'orgueil d'une filleQui n'a rien que l'état doive considérer,

Et qui contre son roi n'a fait que murmurer.

OEDIPE.Vous voulez que le ciel, pour montrer à la terreQu'on peut innocemment mériter le tonnerre,

Me laisse de sa haine étaler en ces lieuxL'exemple le plus noir et le plus odieux !

Non, non : vous le verrez demain au sacrificePar le choix que j'attends couvrir son injustice,

Et par la peine due à son propre forfait,Désavouer ma main de tout ce qu'elle a fait.

Scène VI.

OEDIPE.Est-ce encor votre bras qui doit venger son père ?

Son amant en a-t-il plus de droit que son frère,


Prince ?

THÉSÉE.Je vous en plains, et ne puis concevoir,

Seigneur...

OEDIPE.La vérité ne se fait que trop voir.

Mais nous pourrons demain être tous deux à plaindre,Si le ciel fait le choix qu'il nous faut tous deux craindre.

S'il me choisit, ma soeur, donnez-lui votre foi :Je vous en prie en frère, et vous l'ordonne en roi.

Vous, seigneur, si Dircé garde encor sur votre âmeL'empire que lui fit une si belle flamme,

Prenez soin d'apaiser les discords de mes fils,Qui par les noeuds du sang vous deviendront unis.Vous voyez où des dieux nous a réduits la haine.

Adieu : laissez-moi seul en consoler la reine ;Et ne m'enviez pas un secret entretien,

Pour affermir son coeur sur l'exemple du mien.

Scène VII.

DIRCÉ.Parmi de tels malheurs que sa constance est rare !

Il ne s'emporte point contre un sort si barbare ;La surprenante horreur de cet accablement

Ne coûte à sa grande âme aucun égarement ;Et sa haute vertu, toujours inébranlable,

Le soutient au-dessus de tout ce qui l'accable.

THÉSÉE.Souvent, avant le coup qui doit nous accabler,

La nuit qui l'enveloppe a de quoi nous troubler :L'obscur pressentiment d'une injuste disgrâce

Combat avec effroi sa confuse menace ;Mais quand ce coup tombé vient d'épuiser le sort

Jusqu'à n'en pouvoir craindre un plus barbare effort,Ce trouble se dissipe, et cette âme innocente,


Qui brave impunément la fortune impuissante,Regarde avec dédain ce qu'elle a combattu,

Et se rend toute entière à toute sa vertu.

Scène VIII.

NÉRINE.Madame...

DIRCÉ.Que veux-tu, Nérine ?

NÉRINE.Hélas ! La reine...

DIRCÉ.Que fait-elle ?

NÉRINE.Elle est morte ; et l'excès de sa peine,

Par un prompt désespoir...

DIRCÉ.Jusques où portez-vous,

Impitoyables dieux, votre injuste courroux !

THÉSÉE.Quoi ? Même aux yeux du roi son désespoir la tue ?

Ce monarque n'a pu...

NÉRINE.Le roi ne l'a point vue,

Et quant à son trépas, ses pressantes douleursL'ont cru devoir sur l'heure à de si grands malheurs.

Phorbas l'a commencé, sa main a fait le reste.


DIRCÉ.Quoi ? Phorbas.

NÉRINE.Oui, Phorbas, par son récit funeste,

Et par son propre exemple, a su l'assassiner.Ce malheureux vieillard n'a pu se pardonner ;

Il s'est jeté d'abord aux genoux de la reine,Où, détestant l'effet de sa prudence vaine :" si j'ai sauvé ce fils pour être votre époux,

Et voir le roi son père expirer sous ses coups,A-t-il dit, la pitié qui me fît le ministre

De tout ce que le ciel eut pour vous de sinistre,Fait place au désespoir d'avoir si mal servi,

Pour venger sur mon sang votre ordre mal suivi.L'inceste où malgré vous tous deux je vous abîme

Recevra de ma main sa première victime :J'en dois le sacrifice à l'innocente erreur

Qui vous rend l'un pour l'autre un objet plein d'horreur. "Cet arrêt qu'à nos yeux lui-même il se prononce

Est suivi d'un poignard qu'en ses flancs il enfonce.La reine, à ce malheur si peu prémédité,

Semble le recevoir avec stupidité.L'excès de sa douleur la fait croire insensible ;Rien n'échappe au dehors qui la rende visible ;

Et tous ses sentiments, enfermés dans son coeur,Ramassent en secret leur dernière vigueur.

Nous autres cependant, autour d'elle rangées,Stupides ainsi qu'elle, ainsi qu'elle affligées,

Nous n'osons rien permettre à nos fiers déplaisirs,Et nos pleurs par respect attendent ses soupirs.Mais enfin tout à coup, sans changer de visage,

Du mort qu'elle contemple elle imite la rage,Se saisit du poignard, et de sa propre mainÀ nos yeux comme lui s'en traverse le sein.

On dirait que du ciel l'implacable colèreNous arrête les bras pour lui laisser tout faire.

Elle tombe, elle expire avec ces derniers mots :" allez dire à Dircé qu'elle vive en repos,

Que de ces lieux maudits en hâte elle s'exile ;Athènes a pour elle un glorieux asile,


Si toutefois Thésée est assez généreuxPour n'avoir point d'horreur d'un sang si malheureux. "

THÉSÉE.Ah ! Ce doute m'outrage ; et si jamais vos charmes...

DIRCÉ.Seigneur, il n'est saison que de verser des larmes.

La reine, en expirant, a donc pris soin de moi !Mais tu ne me dis point ce qu'elle a dit du roi ?

NÉRINE.Son âme en s'envolant, jalouse de sa gloire,

Craignait d'en emporter la honteuse mémoire ;Et n'osant le nommer son fils ni son époux,Sa dernière tendresse a toute été pour vous.

DIRCÉ.Et je puis vivre encore après l'avoir perdue !

Scène IX.

CLÉANTE.La santé dans ces murs tout d'un coup répandue

Fait crier au miracle et bénir hautementLa bonté de nos dieux d'un si prompt changement.

Tous ces mourants, madame, à qui déjà la pesteNe laissait qu'un soupir, qu'un seul moment de reste,

En cet heureux moment rappelés des abois,Rendent grâces au ciel d'une commune voix ;

Et l'on ne comprend point quel remède il appliqueÀ rétablir sitôt l'allégresse publique.

DIRCÉ.Que m'importe qu'il montre un visage plus doux,

Quand il fait des malheurs qui ne sont que pour nous ?Avez-vous vu le roi, Dymas ?


DYMAS.Hélas, princesse !

On ne doit qu'à son sang la publique allégresse.Ce n'est plus que pour lui qu'il faut verser des pleurs :

Ses crimes inconnus avoient fait nos malheurs ;Et sa vertu souillée à peine s'est punie,

Qu'aussitôt de ces lieux la peste s'est bannie.

THÉSÉE.L'effort de son courage a su nous éblouir :D'un si grand désespoir il cherchait à jouir,Et de sa fermeté n'empruntait les miracles

Que pour mieux éviter toute sorte d'obstacles.

DIRCÉ.Il s'est rendu par là maître de tout son sort.Mais achève, Dymas, le récit de sa mort ;

Achève d'accabler une âme désolée.

DYMAS.Il n'est point mort, madame ; et la sienne, ébranlée

Par les confus remords d'un innocent forfait,Attend l'ordre des dieux pour sortir tout à fait.

DIRCÉ.Que nous disais-tu donc ?

DYMAS.Ce que j'ose encor dire,

Qu'il vit et ne vit plus, qu'il est mort et respire ;Et que son sort douteux, qui seul reste à pleurer,

Des morts et des vivants semble le séparer.J'étais auprès de lui sans aucunes alarmes ;

Son coeur semblait calmé, je le voyais sans armes,Quand soudain, attachant ses deux mains sur ses yeux :

" prévenons, a-t-il dit, l'injustice des dieux ;Commençons à mourir avant qu'ils nous l'ordonnent ;

Qu'ainsi que mes forfaits mes supplices étonnent.


Ne voyons plus le ciel après sa cruauté :Pour nous venger de lui dédaignons sa clarté ;Refusons-lui nos yeux, et gardons quelque vie

Qui montre encore à tous quelle est sa tyrannie. "Là, ses yeux arrachés par ses barbares mains

Font distiller un sang qui rend l'âme aux Thébains.Ce sang si précieux touche à peine la terre,

Que le courroux du ciel ne leur fait plus la guerre ;Et trois mourants guéris au milieu du palais

De sa part tout d'un coup nous annoncent la paix.Cléante vous a dit que par toute la ville...

THÉSÉE.Cessons de nous gêner d'une crainte inutile.À force de malheurs le ciel fait assez voirQue le sang de Laïus a rempli son devoir :

Son ombre est satisfaite ; et ce malheureux crimeNe laisse plus douter du choix de sa victime.

DIRCÉ.Un autre ordre demain peut nous être donné.Allons voir cependant ce prince infortuné,Pleurer auprès de lui notre destin funeste,

Et remettons aux dieux à disposer du reste. ■

FIN

��


FablesÆsop (Sixth century B.C.)

A NEW TRANSLATION BYS. VERNON JONES

The Fox Who Had Lost His Tail

A FOX caught in a trap escaped, but in so doing lost his tail. Thereafter, feeling his life a burdenfrom the shame and ridicule to which he was exposed, he schemed to convince all the other Foxes thatbeing tailless was much more attractive, thus making up for his own deprivation. He assembled a goodmany Foxes and publicly advised them to cut off their tails, saying that they would not only look muchbetter without them, but that they would get rid of the weight of the brush, which was a very greatinconvenience. One of them interrupting him said, "If you had not yourself lost your tail, my friend,you would not thus counsel us." ■

The Boy and the Nettles

A BOY was stung by a Nettle. He ran home and told his Mother, saying, "Although it hurts mevery much, I only touched it gently." "That was just why it stung you," said his Mother. "The next timeyou touch a Nettle, grasp it boldly, and it will be soft as silk to your hand, and not in the least hurt you."Whatever you do, do with all your might. ■

The Man and His Two Sweethearts

A MIDDLE-AGED MAN, whose hair had begun to turn gray, courted two women at the sametime. One of them was young, and the other well advanced in years. The elder woman, ashamed to becourted by a man younger than herself, made a point, whenever her admirer visited her, to pull outsome portion of his black hairs. The younger, on the contrary, not wishing to become the wife of an oldman, was equally zealous in removing every gray hair she could find. Thus it came to pass that betweenthem both he very soon found that he had not a hair left on his head. Those who seek to pleaseeverybody please nobody. ■

��


A Christmas CarolBy Charles Dickens

Illustrated By George Alfred Williams

http://www.gutenberg.org/files/19337/19337-h/19337-h.htm

New York THE PLATT & PECK CO.[ii]

Copyright, 1905, by THE BAKER & TAYLOR COMPANY

[iii]

"He had been Tim's blood horse all the way from church."

INTRODUCTION

The combined qualities of the realist and the idealist which Dickens possessed to a remarkable degree,together with his naturally jovial attitude toward life in general, seem to have given him a remarkablyhappy feeling toward Christmas, though the privations and hardships of his boyhood could haveallowed him but little real experience with this day of days.

Dickens gave his first formal expression to his Christmas thoughts in his series of small books,the first of which was the famous "Christmas Carol," the one perfect chrysolite. The success of thebook was immediate. Thackeray wrote of it: "Who can listen to objections regarding such a book asthis? It seems to me a national benefit, and to every man or woman who reads it, a personal kindness."

This volume was put forth in a very attractive manner, with illustrations by John Leech, whowas the first artist to make these characters live, and his drawings were varied and spirited.

There followed upon this four others: "The Chimes," "The Cricket on the Hearth," "The Battleof Life," and "The Haunted Man," with illustrations on their first appearance by Doyle, Maclise, andothers. The five are known to-day as the "Christmas Books." Of them all the "Carol" is the best knownand loved, and "The Cricket on the Hearth," although third in the series, is perhaps next in point ofpopularity, and is especially familiar to Americans through Joseph Jefferson's characterisation of CalebPlummer.

Dickens seems to have put his whole self into these glowing little stories. Whoever sees but aclever ghost story in the[iv] "Christmas Carol" misses its chief charm and lesson, for there is a differentmeaning in the movements of Scrooge and his attendant spirits. A new life is brought to Scrooge whenhe, "running to his window, opened it and put out his head. No fog, no mist; clear, bright, jovial,stirring cold; cold, piping for the blood to dance to; Golden sun-light; Heavenly sky; sweet fresh air;merry bells. Oh, glorious! Glorious!" All this brightness has its attendant shadow, and deep from thechildish heart comes that true note of pathos, the ever memorable toast of Tiny Tim, "God bless Us,Every One!" "The Cricket on the Hearth" strikes a different note. Charmingly, poetically, the sweetchirping of the little cricket is associated with human feelings and actions, and at the crisis of the storydecides the fate and fortune of the carrier and his wife.

Dickens's greatest gift was characterization, and no English writer, save Shakespeare, has drawnso many and so varied characters. It would be as absurd to interpret all of these as caricatures as to


deny Dickens his great and varied powers of creation. Dickens exaggerated many of his comic andsatirical characters, as was his right, for caricature and satire are very closely related, whileexaggeration is the very essence of comedy. But there remains a host of characters marked by humourand pathos. Yet the pictorial presentation of Dickens's characters has ever tended toward the grotesque.The interpretations in this volume aim to eliminate the grosser phases of the caricature in favour of themore human. If the interpretations seem novel, if Scrooge be not as he has been pictured, it is because amore human Scrooge was desired—a Scrooge not wholly bad, a Scrooge of a better heart, a Scrooge towhom the resurrection described in this story was possible. It has been the illustrator's whole aim tomake these people live in some form more fully consistent with their types.

GEORGE ALFRED WILLIAMS.Chatham, N.J.

[v]

CONTENTSSTAVE PAGE

I Marley's Ghost 11

II The First of the Three Spirits 32

III The Second of the Three Spirits 51

IV The Last of the Spirits 76

V The End of it 93

[vi]

ILLUSTRATIONS

"He had been Tim's blood horse all the way from church." Frontispiece

"A Merry Christmas, Uncle! God save you!" cried a cheerful voice.”

14

“To sit staring at those fixed glazed eyes in silence, for a moment, would play, Scrooge felt, the very deuce with him.”

26

"You recollect the way?" inquired the spirit. "Remember it!" cried Scrooge, with fervour; "I could walk it blindfold."

36

"Why, it's Ali Baba!" Scrooge exclaimed in ecstasy. "It's dear old honest Ali Baba!"

38

[11]


A CHRISTMAS CAROLIn Prose

BEING A GHOST STORY OF CHRISTMAS(The end)

(Staves One and Two appeared in Firmament January 2017.)

STAVE THREETHE SECOND OF THE THREE SPIRITS

Awaking in the middle of a prodigiously tough snore, and sitting up in bed to get his thoughts together,Scrooge had no occasion to be told that the bell was again upon the stroke of One. He felt that he wasrestored to consciousness in the right nick of time, for the especial purpose of holding a conferencewith the second messenger dispatched to him through Jacob Marley's intervention. But, finding that heturned uncomfortably cold when he began to wonder which of his curtains this new spectre would drawback, he put them every one aside with his own hands, and, lying down again, established a sharp look-out all round the bed. For he wished to challenge the Spirit on the moment of its appearance, and didnot wish to be taken by surprise and made nervous.

Gentlemen of the free-and-easy sort, who plume themselves on being acquainted with a moveor two, and being usually equal to the time of day, express the wide range of their capacity foradventure by observing that they are good for anything from pitch-and-toss to manslaughter; betweenwhich opposite extremes, no doubt, there lies a tolerably wide and comprehensive range of subjects.Without venturing for Scrooge quite as hardily as this, I don't mind calling on you to believe that hewas ready for a good broad field of strange appearances, and that nothing between a baby and arhinoceros would have astonished him very much.

Now, being prepared for almost anything, he was not by any means prepared for nothing; andconsequently, when the[52] bell struck One, and no shape appeared, he was taken with a violent fit oftrembling. Five minutes, ten minutes, a quarter of an hour went by, yet nothing came. All this time helay upon his bed, the very core and centre of a blaze of ruddy light, which streamed upon it when theclock proclaimed the hour; and which, being only light, was more alarming than a dozen ghosts, as hewas powerless to make out what it meant, or would be at; and was sometimes apprehensive that hemight be at that very moment an interesting case of spontaneous combustion, without having theconsolation of knowing it. At last, however, he began to think—as you or I would have thought at first;for it is always the person not in the predicament who knows what ought to have been done in it, andwould unquestionably have done it too—at last, I say, he began to think that the source and secret ofthis ghostly light might be in the adjoining room, from whence, on further tracing it, it seemed to shine.This idea taking full possession of his mind, he got up softly, and shuffled in his slippers to the door.

The moment Scrooge's hand was on the lock, a strange voice called him by his name, and badehim enter. He obeyed.

It was his own room. There was no doubt about that. But it had undergone a surprisingtransformation. The walls and ceiling were so hung with living green, that it looked a perfect grove;from every part of which bright gleaming berries glistened. The crisp leaves of holly, mistletoe, and ivyreflected back the light, as if so many little mirrors had been scattered there; and such a mighty blazewent roaring up the chimney as that dull petrifaction of a hearth had never known in Scrooge's time, orMarley's, or for many and many a winter season gone. Heaped up on the floor, to form a kind of throne,were turkeys, geese, game, poultry, brawn, great joints of meat, sucking-pigs, long wreaths of sausages,


mince-pies, plum-puddings, barrels of oysters, red-hot chestnuts, cherry-cheeked apples, juicy oranges,luscious pears, immense twelfth-cakes, and seething[53] bowls of punch, that made the chamber dimwith their delicious steam. In easy state upon this couch there sat a jolly Giant, glorious to see; whobore a glowing torch, in shape not unlike Plenty's horn, and held it up, high up, to shed its light onScrooge as he came peeping round the door.

"Come in!" exclaimed the Ghost. "Come in! and know me better, man!"Scrooge entered timidly, and hung his head before this Spirit. He was not the dogged Scrooge

he had been; and, though the Spirit's eyes were clear and kind, he did not like to meet them."I am the Ghost of Christmas Present," said the Spirit. "Look upon me!"Scrooge reverently did so. It was clothed in one simple deep green robe, or mantle, bordered

with white fur. This garment hung so loosely on the figure, that its capacious breast was bare, as ifdisdaining to be warded or concealed by any artifice. Its feet, observable beneath the ample folds of thegarment, were also bare; and on its head it wore no other covering than a holly wreath, set here andthere with shining icicles. Its dark brown curls were long and free; free as its genial face, its sparklingeye, its open hand, its cheery voice, its unconstrained demeanour, and its joyful air. Girded round itsmiddle was an antique scabbard; but no sword was in it, and the ancient sheath was eaten up with rust.

"You have never seen the like of me before!" exclaimed the Spirit."Never," Scrooge made answer to it."Have never walked forth with the younger members of my family; meaning (for I am very

young) my elder brothers born in these later years?" pursued the Phantom."I don't think I have," said Scrooge. "I am afraid I have not. Have you had many brothers,

Spirit?""More than eighteen hundred," said the Ghost.[54]"A tremendous family to provide for," muttered Scrooge.The Ghost of Christmas Present rose."Spirit," said Scrooge submissively, "conduct me where you will. I went forth last night on

compulsion, and I learnt a lesson which is working now. To-night, if you have aught to teach me, let meprofit by it."

"Touch my robe!"Scrooge did as he was told, and held it fast.Holly, mistletoe, red berries, ivy, turkeys, geese, game, poultry, brawn, meat, pigs, sausages,

oysters, pies, puddings, fruit, and punch, all vanished instantly. So did the room, the fire, the ruddyglow, the hour of night, and they stood in the city streets on Christmas morning, where (for the weatherwas severe) the people made a rough, but brisk and not unpleasant kind of music, in scraping the snowfrom the pavement in front of their dwellings, and from the tops of their houses, whence it was maddelight to the boys to see it come plumping down into the road below, and splitting into artificial littlesnow-storms.

The house-fronts looked black enough, and the windows blacker, contrasting with the smoothwhite sheet of snow upon the roofs, and with the dirtier snow upon the ground; which last deposit hadbeen ploughed up in deep furrows by the heavy wheels of carts and waggons; furrows that crossed andrecrossed each other hundreds of times where the great streets branched off; and made intricatechannels, hard to trace, in the thick yellow mud and icy water. The sky was gloomy, and the shorteststreets were choked up with a dingy mist, half thawed, half frozen, whose heavier particles descendedin a shower of sooty atoms, as if all the chimneys in Great Britain had, by one consent, caught fire, andwere blazing away to their dear hearts' content. There was nothing very cheerful in the climate or thetown, and yet was there an air of cheerfulness abroad that the clearest summer air and brightest summersun might have endeavoured to diffuse in vain.[55]

For, the people who were shovelling away on the housetops were jovial and full of glee; callingout to one another from the parapets, and now and then exchanging a facetious snowball—better-natured missile far than many a wordy jest—laughing heartily if it went right, and not less heartily if it


went wrong. The poulterers' shops were still half open, and the fruiterers' were radiant in their glory.There were great, round, pot-bellied baskets of chestnuts, shaped like the waistcoats of jolly oldgentlemen, lolling at the doors, and tumbling out into the street in their apoplectic opulence. Therewere ruddy, brown-faced, broad-girthed Spanish onions, shining in the fatness of their growth likeSpanish Friars, and winking from their shelves in wanton slyness at the girls as they went by, andglanced demurely at the hung-up mistletoe. There were pears and apples clustered high in bloomingpyramids; there were bunches of grapes, made, in the shopkeepers' benevolence, to dangle fromconspicuous hooks that people's mouths might water gratis as they passed; there were piles of filberts,mossy and brown, recalling, in their fragrance, ancient walks among the woods, and pleasant shufflingsankle deep through withered leaves; there were Norfolk Biffins, squab and swarthy, setting off theyellow of the oranges and lemons, and, in the great compactness of their juicy persons, urgentlyentreating and beseeching to be carried home in paper bags, and eaten after dinner. The very gold andsilver fish, set forth among these choice fruits in a bowl, though members of a dull and stagnant-blooded race, appeared to know that there was something going on; and, to a fish, went gasping roundand round their little world in slow and passionless excitement.

The Grocers'! oh, the Grocers'! nearly closed, with perhaps two shutters down, or one; butthrough those gaps such glimpses! It was not alone that the scales descending on the counter made amerry sound, or that the twine and roller parted company so briskly, or that the canisters were rattled upand[56] down like juggling tricks, or even that the blended scents of tea and coffee were so grateful tothe nose, or even that the raisins were so plentiful and rare, the almonds so extremely white, the sticksof cinnamon so long and straight, the other spices so delicious, the candied fruits so caked and spottedwith molten sugar as to make the coldest lookers-on feel faint, and subsequently bilious. Nor was it thatthe figs were moist and pulpy, or that the French plums blushed in modest tartness from their highly-decorated boxes, or that everything was good to eat and in its Christmas dress; but the customers wereall so hurried and so eager in the hopeful promise of the day, that they tumbled up against each other atthe door, crashing their wicker baskets wildly, and left their purchases upon the counter, and camerunning back to fetch them, and committed hundreds of the like mistakes, in the best humour possible;while the Grocer and his people were so frank and fresh, that the polished hearts with which theyfastened their aprons behind might have been their own, worn outside for general inspection, and forChristmas daws to peck at if they chose.

But soon the steeples called good people all to church and chapel, and away they came, flockingthrough the streets in their best clothes, and with their gayest faces. And at the same time thereemerged, from scores of by-streets, lanes, and nameless turnings, innumerable people, carrying theirdinners to the bakers' shops. The sight of these poor revellers appeared to interest the Spirit very much,for he stood with Scrooge beside him in a baker's doorway, and, taking off the covers as their bearerspassed, sprinkled incense on their dinners from his torch. And it was a very uncommon kind of torch,for once or twice, when there were angry words between some dinner-carriers who had jostled eachother, he shed a few drops of water on them from it, and their good-humour was restored directly. Forthey said, it was a shame to quarrel upon Christmas-day. And so it was! God love it, so it was![57]

In time the bells ceased, and the bakers were shut up; and yet there was a genial shadowingforth of all these dinners, and the progress of their cooking, in the thawed blotch of wet above eachbaker's oven; where the pavement smoked as if its stones were cooking too.

"Is there a peculiar flavour in what you sprinkle from your torch?" asked Scrooge."There is. My own.""Would it apply to any kind of dinner on this day?" asked Scrooge."To any kindly given. To a poor one most.""Why to a poor one most?" asked Scrooge."Because it needs it most.""Spirit!" said Scrooge after a moment's thought. "I wonder you, of all the beings in the many

worlds about us, should desire to cramp these people's opportunities of innocent enjoyment."


"I!" cried the Spirit."You would deprive them of their means of dining every seventh day, often the only day on

which they can be said to dine at all," said Scrooge; "wouldn't you?""I!" cried the Spirit."You seek to close these places on the Seventh Day," said Scrooge. "And it comes to the same

thing.""I seek!" exclaimed the Spirit."Forgive me if I am wrong. It has been done in your name, or at least in that of your family,"

said Scrooge."There are some upon this earth of yours," returned the Spirit, "who lay claim to know us, and

who do their deeds of passion, pride, ill-will, hatred, envy, bigotry, and selfishness in our name, whoare as strange to us, and all our kith and kin, as if they had never lived. Remember that, and charge theirdoings on themselves, not us."

Scrooge promised that he would; and they went on, invisible,[58] as they had been before, intothe suburbs of the town. It was a remarkable quality of the Ghost (which Scrooge had observed at thebaker's), that, notwithstanding his gigantic size, he could accommodate himself to any place with ease;and that he stood beneath a low roof quite as gracefully and like a supernatural creature as it waspossible he could have done in any lofty hall.

And perhaps it was the pleasure the good Spirit had in showing off this power of his, or else itwas his own kind, generous, hearty nature, and his sympathy with all poor men, that led him straight toScrooge's clerk's; for there he went, and took Scrooge with him, holding to his robe; and, on thethreshold of the door, the Spirit smiled, and stopped to bless Bob Cratchit's dwelling with thesprinklings of his torch. Think of that! Bob had but fifteen "Bob" a week himself; he pocketed onSaturdays but fifteen copies of his Christian name; and yet the Ghost of Christmas Present blessed hisfour-roomed house!

Then up rose Mrs. Cratchit, Cratchit's wife, dressed out but poorly in a twice-turned gown, butbrave in ribbons, which are cheap, and make a goodly show for sixpence; and she laid the cloth,assisted by Belinda Cratchit, second of her daughters, also brave in ribbons; while Master PeterCratchit plunged a fork into the saucepan of potatoes, and, getting the corners of his monstrous shirtcollar (Bob's private property, conferred upon his son and heir in honour of the day) into his mouth,rejoiced to find himself so gallantly attired, and yearned to show his linen in the fashionable Parks. Andnow two smaller Cratchits, boy and girl, came tearing in, screaming that outside the baker's they hadsmelt the goose, and known it for their own; and, basking in luxurious thoughts of sage and onion,these young Cratchits danced about the table, and exalted Master Peter Cratchit to the skies, while he(not proud, although his collars nearly choked him) blew the fire, until the slow potatoes, bubbling up,knocked loudly at the saucepan lid to be let out and peeled.[59]

"What has ever got your precious father, then?" said Mrs. Cratchit. "And your brother, TinyTim? And Martha warn't as late last Christmas-day by half an hour!"

"Here's Martha, mother!" said a girl, appearing as she spoke."Here's Martha, mother!" cried the two young Cratchits. "Hurrah! There's such a goose,

Martha!""Why, bless your heart alive, my dear, how late you are!" said Mrs. Cratchit, kissing her a dozen

times, and taking off her shawl and bonnet for her with officious zeal."We'd a deal of work to finish up last night," replied the girl, "and had to clear away this

morning, mother!""Well! never mind so long as you are come," said Mrs. Cratchit. "Sit ye down before the fire,

my dear, and have a warm, Lord bless ye!""No, no! There's father coming," cried the two young Cratchits, who were everywhere at once.

"Hide, Martha, hide!"


So Martha hid herself, and in came little Bob, the father, with at least three feet of comforter,exclusive of the fringe, hanging down before him; and his threadbare clothes darned up and brushed tolook seasonable; and Tiny Tim upon his shoulder. Alas for Tiny Tim, he bore a little crutch, and had hislimbs supported by an iron frame!

"Why, where's our Martha?" cried Bob Cratchit, looking round."Not coming," said Mrs. Cratchit."Not coming!" said Bob with a sudden declension in his high spirits; for he had been Tim's

blood horse all the way from church, and had come home rampant. "Not coming upon Christmas-day!"Martha didn't like to see him disappointed, if it were only in joke; so she came out prematurely

from behind the closet door, and ran into his arms, while the two young Cratchits[60] hustled Tiny Tim,and bore him off into the wash-house, that he might hear the pudding singing in the copper.

"And how did little Tim behave?" asked Mrs. Cratchit when she had rallied Bob on hiscredulity, and Bob had hugged his daughter to his heart's content.

"As good as gold," said Bob, "and better. Somehow, he gets thoughtful, sitting by himself somuch, and thinks the strangest things you ever heard. He told me, coming home, that he hoped thepeople saw him in the church, because he was a cripple, and it might be pleasant to them to rememberupon Christmas-day who made lame beggars walk and blind men see."

Bob's voice was tremulous when he told them this, and trembled more when he said that TinyTim was growing strong and hearty.

His active little crutch was heard upon the floor, and back came Tiny Tim before another wordwas spoken, escorted by his brother and sister to his stool beside the fire; and while Bob, turning up hiscuffs—as if, poor fellow, they were capable of being made more shabby—compounded some hotmixture in a jug with gin and lemons, and stirred it round and round, and put it on the hob to simmer,Master Peter and the two ubiquitous young Cratchits went to fetch the goose, with which they soonreturned in high procession.

Such a bustle ensued that you might have thought a goose the rarest of all birds; a featheredphenomenon, to which a black swan was a matter of course—and, in truth, it was something very like itin that house. Mrs. Cratchit made the gravy (ready beforehand in a little saucepan) hissing hot; MasterPeter mashed the potatoes with incredible vigour; Miss Belinda sweetened up the apple sauce; Marthadusted the hot plates; Bob took Tiny Tim beside him in a tiny corner at the table; the two youngCratchits set chairs for everybody, not forgetting themselves, and, mounting guard upon their posts,crammed[61] spoons into their mouths, lest they should shriek for goose before their turn came to behelped. At last the dishes were set on, and grace was said. It was succeeded by a breathless pause, asMrs. Cratchit, looking slowly all along the carving-knife, prepared to plunge it in the breast; but whenshe did, and when the long-expected gush of stuffing issued forth, one murmur of delight arose allround the board, and even Tiny Tim, excited by the two young Cratchits, beat on the table with thehandle of his knife, and feebly cried Hurrah!

There never was such a goose. Bob said he didn't believe there ever was such a goose cooked.Its tenderness and flavour, size and cheapness, were the themes of universal admiration. Eked out byapple sauce and mashed potatoes, it was a sufficient dinner for the whole family; indeed, as Mrs.Cratchit said with great delight (surveying one small atom of a bone upon the dish), they hadn't ate itall at last! Yet every one had had enough, and the youngest Cratchits, in particular, were steeped in sageand onion to the eyebrows! But now, the plates being changed by Miss Belinda, Mrs. Cratchit left theroom alone—too nervous to bear witnesses—to take the pudding up, and bring it in.

Suppose it should not be done enough! Suppose it should break in turning out! Supposesomebody should have got over the wall of the back-yard and stolen it, while they were merry with thegoose—a supposition at which the two young Cratchits became livid! All sorts of horrors weresupposed.

Hallo! A great deal of steam! The pudding was out of the copper. A smell like a washing-day!That was the cloth. A smell like an eating-house and a pastrycook's next door to each other, with a


laundress's next door to that! That was the pudding! In half a minute Mrs. Cratchit entered—flushed,but smiling proudly—with the pudding, like a speckled cannon-ball, so hard and firm, blazing in half ofhalf-a-quartern of ignited brandy, and bedight with Christmas holly stuck into the top.[62]

Oh, a wonderful pudding! Bob Cratchit said, and calmly too, that he regarded it as the greatestsuccess achieved by Mrs. Cratchit since their marriage. Mrs. Cratchit said that, now the weight was offher mind, she would confess she had her doubts about the quantity of flour. Everybody had somethingto say about it, but nobody said or thought it was at all a small pudding for a large family. It would havebeen flat heresy to do so. Any Cratchit would have blushed to hint at such a thing.

At last the dinner was all done, the cloth was cleared, the hearth swept, and the fire made up.The compound in the jug being tasted, and considered perfect, apples and oranges were put upon thetable, and a shovel full of chestnuts on the fire. Then all the Cratchit family drew round the hearth inwhat Bob Cratchit called a circle, meaning half a one; and at Bob Cratchit's elbow stood the familydisplay of glass. Two tumblers and a custard cup without a handle.

These held the hot stuff from the jug, however, as well as golden goblets would have done; andBob served it out with beaming looks, while the chestnuts on the fire sputtered and cracked noisily.Then Bob proposed:

"A merry Christmas to us all, my dears. God bless us!"Which all the family re-echoed."God bless us every one!" said Tiny Tim, the last of all.He sat very close to his father's side, upon his little stool. Bob held his withered little hand in

his, as if he loved the child, and wished to keep him by his side, and dreaded that he might be takenfrom him.

"Spirit," said Scrooge with an interest he had never felt before, "tell me if Tiny Tim will live.""I see a vacant seat," replied the Ghost, "in the poor chimney-corner, and a crutch without an

owner, carefully preserved. If these shadows remain unaltered by the Future, the child will die."[63]"No, no," said Scrooge. "Oh, no, kind Spirit! say he will be spared.""If these shadows remain unaltered by the Future, none other of my race," returned the Ghost,

"will find him here. What then? If he be like to die, he had better do it, and decrease the surpluspopulation."

Scrooge hung his head to hear his own words quoted by the Spirit, and was overcome withpenitence and grief.

"Man," said the Ghost, "if man you be in heart, not adamant, forbear that wicked cant until youhave discovered What the surplus is, and Where it is. Will you decide what men shall live, what menshall die? It may be that, in the sight of Heaven, you are more worthless and less fit to live thanmillions like this poor man's child. Oh God! to hear the Insect on the leaf pronouncing on the too muchlife among his hungry brothers in the dust!"

Scrooge bent before the Ghost's rebuke, and, trembling, cast his eyes upon the ground. But heraised them speedily on hearing his own name.

"Mr. Scrooge!" said Bob. "I'll give you Mr. Scrooge, the Founder of the Feast!""The Founder of the Feast, indeed!" cried Mrs. Cratchit, reddening. "I wish I had him here. I'd

give him a piece of my mind to feast upon, and I hope he'd have a good appetite for it.""My dear," said Bob, "the children! Christmas-day.""It should be Christmas-day, I am sure," said she, "on which one drinks the health of such an

odious, stingy, hard, unfeeling man as Mr. Scrooge. You know he is, Robert! Nobody knows it betterthan you do, poor fellow!"

"My dear!" was Bob's mild answer. "Christmas-day.""I'll drink his health for your sake and the Day's," said Mrs. Cratchit, "not for his. Long life to

him! A merry Christmas and a happy New Year! He'll be very merry and very happy, I have nodoubt!"[64]


The children drank the toast after her. It was the first of their proceedings which had noheartiness in it. Tiny Tim drank it last of all, but he didn't care twopence for it. Scrooge was the Ogre ofthe family. The mention of his name cast a dark shadow on the party, which was not dispelled for fullfive minutes.

After it had passed away they were ten times merrier than before, from the mere relief ofScrooge the Baleful being done with. Bob Cratchit told them how he had a situation in his eye forMaster Peter, which would bring in, if obtained, full five-and-sixpence weekly. The two youngCratchits laughed tremendously at the idea of Peter's being a man of business; and Peter himself lookedthoughtfully at the fire from between his collars, as if he were deliberating what particular investmentshe should favour when he came into the receipt of that bewildering income. Martha, who was a poorapprentice at a milliner's, then told them what kind of work she had to do, and how many hours sheworked at a stretch, and how she meant to lie abed to-morrow morning for a good long rest; to-morrowbeing a holiday she passed at home. Also how she had seen a countess and a lord some days before, andhow the lord "was much about as tall as Peter"; at which Peter pulled up his collars so high, that youcouldn't have seen his head if you had been there. All this time the chestnuts and the jug went roundand round; and by-and-by they had a song, about a lost child travelling in the snow, from Tiny Tim,who had a plaintive little voice, and sang it very well indeed.

There was nothing of high mark in this. They were not a handsome family; they were not welldressed; their shoes were far from being waterproof; their clothes were scanty; and Peter might haveknown, and very likely did, the inside of a pawn-broker's. But they were happy, grateful, pleased withone another, and contented with the time; and when they faded, and looked happier yet in the brightsprinklings of the Spirit's[65] torch at parting, Scrooge had his eye upon them, and especially on TinyTim, until the last.

By this time it was getting dark, and snowing pretty heavily; and as Scrooge and the Spirit wentalong the streets, the brightness of the roaring fires in kitchens, parlours, and all sorts of rooms waswonderful. Here, the flickering of the blaze showed preparations for a cosy dinner, with hot platesbaking through and through before the fire, and deep red curtains, ready to be drawn to shut out coldand darkness. There, all the children of the house were running out into the snow to meet their marriedsisters, brothers, cousins, uncles, aunts, and be the first to greet them. Here, again, were shadows on thewindow blinds of guests assembling; and there a group of handsome girls, all hooded and fur-booted,and all chattering at once, tripped lightly off to some near neighbour's house; where, woe upon thesingle man who saw them enter—artful witches, well they knew it—in a glow!

But, if you had judged from the numbers of people on their way to friendly gatherings, youmight have thought that no one was at home to give them welcome when they got there, instead ofevery house expecting company, and piling up its fires half-chimney high. Blessings on it, how theGhost exulted! How it bared its breadth of breast, and opened its capacious palm, and floated on,outpouring, with a generous hand, its bright and harmless mirth on everything within its reach! Thevery lamp-lighter, who ran on before, dotting the dusky street with specks of light, and who wasdressed to spend the evening somewhere, laughed out loudly as the Spirit passed, though little kennedthe lamp-lighter that he had any company but Christmas.

And now, without a word of warning from the Ghost, they stood upon a bleak and desert moor,where monstrous masses of rude stone were cast about, as though it were the burial-place or giants; andwater spread itself wheresoever it listed; or would have done so, but for the frost that held it prisoner;and nothing[66] grew but moss and furze, and coarse, rank grass. Down in the west the setting sun hadleft a streak of fiery red, which glared upon the desolation for an instant, like a sullen eye, and,frowning lower, lower, lower yet, was lost in the thick gloom of darkest night.

"What place is this?" asked Scrooge."A place where Miners live, who labour in the bowels of the earth," returned the Spirit. "But

they know me. See!"


A light shone from the window of a hut, and swiftly they advanced towards it. Passing throughthe wall of mud and stone, they found a cheerful company assembled round a glowing fire. An old, oldman and woman, with their children and their children's children, and another generation beyond that,all decked out gaily in their holiday attire. The old man, in a voice that seldom rose above the howlingof the wind upon the barren waste, was singing them a Christmas song; it had been a very old songwhen he was a boy; and from time to time they all joined in the chorus. So surely as they raised theirvoices, the old man got quite blithe and loud; and, so surely as they stopped, his vigour sank again.

The Spirit did not tarry here, but bade Scrooge hold his robe, and, passing on above the moor,sped whither? Not to sea? To sea. To Scrooge's horror, looking back, he saw the last of the land, afrightful range of rocks, behind them; and his ears were deafened by the thundering of water, as itrolled and roared, and raged among the dreadful caverns it had worn, and fiercely tried to underminethe earth.

Built upon a dismal reef of sunken rocks, some league or so from shore, on which the waterschafed and dashed, the wild year through, there stood a solitary lighthouse. Great heaps of seaweedclung to its base, and storm-birds—born of the wind, one might suppose, as seaweed of the water—rose and fell about it, like the waves they skimmed.

But, even here, two men who watched the light had made a[67] fire that through the loophole inthe thick stone wall shed out a ray of brightness on the awful sea. Joining their horny hands over therough table at which they sat, they wished each other Merry Christmas in their can of grog; and one ofthem, the elder too, with his face all damaged and scarred with hard weather, as the figure-head of anold ship might be, struck up a sturdy song that was like a gale in itself.

Again the Ghost sped on, above the black and heaving sea—on, on—until, being far away, as hetold Scrooge, from any shore, they lighted on a ship. They stood beside the helmsman at the wheel, thelook-out in the bow, the officers who had the watch; dark, ghostly figures in their several stations; butevery man among them hummed a Christmas tune, or had a Christmas thought, or spoke below hisbreath to his companion of some bygone Christmas-day, with homeward hopes belonging to it. Andevery man on board, waking or sleeping, good or bad, had had a kinder word for one another on thatday than on any day in the year; and had shared to some extent in its festivities; and had rememberedthose he cared for at a distance, and had known that they delighted to remember him.

It was a great surprise to Scrooge, while listening to the moaning of the wind, and thinking whata solemn thing it was to move on through the lonely darkness over an unknown abyss, whose depthswere secrets as profound as death: it was a great surprise to Scrooge, while thus engaged, to hear ahearty laugh. It was a much greater surprise to Scrooge to recognise it as his own nephew's, and to findhimself in a bright, dry, gleaming room, with the Spirit standing smiling by his side, and looking at thatsame nephew with approving affability!

"Ha, ha!" laughed Scrooge's nephew. "Ha, ha, ha!"If you should happen, by any unlikely chance, to know a man more blessed in a laugh than

Scrooge's nephew, all I can say is, I should like to know him too. Introduce him to me, and I'll cultivatehis acquaintance.[68]

It is a fair, even-handed, noble adjustment of things, that, while there is infection in disease andsorrow, there is nothing in the world so irresistibly contagious as laughter and good-humour. WhenScrooge's nephew laughed in this way, holding his sides, rolling his head, and twisting his face into themost extravagant contortions, Scrooge's niece, by marriage, laughed as heartily as he. And theirassembled friends, being not a bit behindhand, roared out lustily.

"Ha, ha! Ha, ha, ha, ha!""He said that Christmas was a humbug, as I live!" cried Scrooge's nephew. "He believed it,

too!""More shame for him, Fred!" said Scrooge's niece indignantly. Bless those women! they never

do anything by halves. They are always in earnest.


She was very pretty; exceedingly pretty. With a dimpled, surprised-looking, capital face; a ripelittle mouth, that seemed made to be kissed—as no doubt it was; all kinds of good little dots about herchin, that melted into one another when she laughed; and the sunniest pair of eyes you ever saw in anylittle creature's head. Altogether she was what you would have called provoking, you know; butsatisfactory, too. Oh, perfectly satisfactory!

"He's a comical old fellow," said Scrooge's nephew, "that's the truth; and not so pleasant as hemight be. However, his offences carry their own punishment, and I have nothing to say against him."

"I'm sure he is very rich, Fred," hinted Scrooge's niece. "At least, you always tell me so.""What of that, my dear?" said Scrooge's nephew. "His wealth is of no use to him. He don't do

any good with it. He don't make himself comfortable with it. He hasn't the satisfaction of thinking—ha,ha, ha!—that he is ever going to benefit Us with it."

"I have no patience with him," observed Scrooge's niece.[69] Scrooge's niece's sisters, and allthe other ladies, expressed the same opinion.

"Oh, I have!" said Scrooge's nephew. "I am sorry for him; I couldn't be angry with him if I tried.Who suffers by his ill whims? Himself always. Here he takes it into his head to dislike us, and he won'tcome and dine with us. What's the consequence? He don't lose much of a dinner."

"Indeed, I think he loses a very good dinner," interrupted Scrooge's niece. Everybody else saidthe same, and they must be allowed to have been competent judges, because they had just had dinner;and, with the dessert upon the table, were clustered round the fire, by lamp-light.

"Well! I am very glad to hear it," said Scrooge's nephew, "because I haven't any great faith inthese young housekeepers. What do you say, Topper?"

Topper had clearly got his eye upon one of Scrooge's niece's sisters, for he answered that abachelor was a wretched outcast, who had no right to express an opinion on the subject. WhereatScrooge's niece's sister—the plump one with the lace tucker, not the one with the roses—blushed.

"Do go on, Fred," said Scrooge's niece, clapping her hands. "He never finishes what he beginsto say! He is such a ridiculous fellow!"

Scrooge's nephew revelled in another laugh, and, as it was impossible to keep the infection off,though the plump sister tried hard to do it with aromatic vinegar, his example was unanimouslyfollowed.

"I was only going to say," said Scrooge's nephew, "that the consequence of his taking a disliketo us, and not making merry with us, is, as I think, that he loses some pleasant moments, which coulddo him no harm. I am sure he loses pleasanter companions than he can find in his own thoughts, eitherin his mouldy old office or his dusty chambers. I mean to give him the same chance every year,whether he likes it or not, for I pity[70] him. He may rail at Christmas till he dies, but he can't helpthinking better of it—I defy him—if he finds me going there in good temper, year after year, andsaying, 'Uncle Scrooge, how are you?' If it only puts him in the vein to leave his poor clerk fiftypounds, that's something; and I think I shook him yesterday."

It was their turn to laugh, now, at the notion of his shaking Scrooge. But, being thoroughlygood-natured, and not much caring what they laughed at, so that they laughed at any rate, heencouraged them in their merriment, and passed the bottle, joyously.

After tea they had some music. For they were a musical family, and knew what they were aboutwhen they sung a Glee or Catch, I can assure you: especially Topper, who could growl away in the basslike a good one, and never swell the large veins in his forehead, or get red in the face over it. Scrooge'sniece played well upon the harp; and played, among other tunes, a simple little air (a mere nothing: youmight learn to whistle it in two minutes), which had been familiar to the child who fetched Scroogefrom the boarding-school, as he had been reminded by the Ghost of Christmas Past. When this strain ofmusic sounded, all the things that Ghost had shown him came upon his mind; he softened more andmore; and thought that if he could have listened to it often, years ago, he might have cultivated thekindnesses of life for his own happiness with his own hands, without resorting to the sexton's spadethat buried Jacob Marley.


But they didn't devote the whole evening to music. After awhile they played at forfeits; for it isgood to be children sometimes, and never better than at Christmas, when its mighty Founder was achild himself. Stop! There was first a game at blindman's buff. Of course there was. And I no morebelieve Topper was really blind than I believe he had eyes in his boots. My opinion is, that it was adone thing between him[71] and Scrooge's nephew; and that the Ghost of Christmas Present knew it.The way he went after that plump sister in the lace tucker was an outrage on the credulity of humannature. Knocking down the fire-irons, tumbling over the chairs, bumping up against the piano,smothering himself amongst the curtains, wherever she went, there went he! He always knew where theplump sister was. He wouldn't catch anybody else. If you had fallen up against him (as some of themdid) on purpose, he would have made a feint of endeavouring to seize you, which would have been anaffront to your understanding, and would instantly have sidled off in the direction of the plump sister.She often cried out that it wasn't fair; and it really was not. But when, at last, he caught her; when, inspite of all her silken rustlings, and her rapid flutterings past him, he got her into a corner whence therewas no escape, then his conduct was the most execrable. For his pretending not to know her; hispretending that it was necessary to touch her head-dress, and further to assure himself of her identity bypressing a certain ring upon her finger, and a certain chain about her neck, was vile, monstrous! Nodoubt she told him her opinion of it when, another blind man being in office, they were so veryconfidential together behind the curtains.

Scrooge's niece was not one of the blindman's buff party, but was made comfortable with alarge chair and a footstool, in a snug corner where the Ghost and Scrooge were close behind her. Butshe joined in the forfeits, and loved her love to admiration with all the letters of the alphabet. Likewiseat the game of How, When, and Where, she was very great, and, to the secret joy of Scrooge's nephew,beat her sisters hollow: though they were sharp girls too, as Topper could have told you. There mighthave been twenty people there, young and old, but they all played, and so did Scrooge; for, whollyforgetting, in the interest he had in what was going on, that his voice made no sound in their ears, hesometimes came out with his guess[72] quite loud, and very often guessed right, too, for the sharpestneedle, best Whitechapel, warranted not to cut in the eye, was not sharper than Scrooge; blunt as hetook it in his head to be.

The Ghost was greatly pleased to find him in this mood, and looked upon him with such favour,that he begged like a boy to be allowed to stay until the guests departed. But this the Spirit said couldnot be done.

"Here is a new game," said Scrooge. "One half-hour, Spirit, only one!"It was a game called Yes and No, where Scrooge's nephew had to think of something, and the

rest must find out what; he only answering to their questions yes or no, as the case was. The brisk fireof questioning to which he was exposed elicited from him that he was thinking of an animal, a liveanimal, rather a disagreeable animal, a savage animal, an animal that growled and grunted sometimes,and talked sometimes, and lived in London, and walked about the streets, and wasn't made a show of,and wasn't led by anybody, and didn't live in a menagerie, and was never killed in a market, and wasnot a horse, or an ass, or a cow, or a bull, or a tiger, or a dog, or a pig, or a cat, or a bear. At every freshquestion that was put to him, this nephew burst into a fresh roar of laughter; and was so inexpressiblytickled, that he was obliged to get up off the sofa, and stamp. At last the plump sister, falling into asimilar state, cried out:

"I have found it out! I know what it is, Fred! I know what it is!""What is it?" cried Fred."It's your uncle Scro-o-o-o-oge!"Which it certainly was. Admiration was the universal sentiment, though some objected that the

reply to "Is it a bear?" ought to have been "Yes": inasmuch as an answer in the negative was sufficientto have diverted their thoughts from Mr. Scrooge, supposing they had ever had any tendency that way.[73]


"He has given us plenty of merriment, I am sure," said Fred, "and it would be ungrateful not todrink his health. Here is a glass of mulled wine ready to our hand at the moment; and I say, 'UncleScrooge!'"

"Well! Uncle Scrooge!" they cried."A merry Christmas and a happy New Year to the old man, whatever he is!" said Scrooge's

nephew. "He wouldn't take it from me, but may he have it nevertheless. Uncle Scrooge!"Uncle Scrooge had imperceptibly become so gay and light of heart, that he would have pledged

the unconscious company in return, and thanked them in an inaudible speech, if the Ghost had givenhim time. But the whole scene passed off in the breath of the last word spoken by his nephew; and heand the Spirit were again upon their travels.

Much they saw, and far they went, and many homes they visited, but always with a happy end.The Spirit stood beside sick-beds, and they were cheerful; on foreign lands, and they were close athome; by struggling men, and they were patient in their greater hope; by poverty, and it was rich. Inalmshouse, hospital, and gaol, in misery's every refuge, where vain man in his little brief authority hadnot made fast the door, and barred the Spirit out, he left his blessing, and taught Scrooge his precepts.

It was a long night, if it were only a night; but Scrooge had his doubts of this, because theChristmas holidays appeared to be condensed into the space of time they passed together. It wasstrange, too, that, while Scrooge remained unaltered in his outward form, the Ghost grew older, clearlyolder. Scrooge had observed this change, but never spoke of it, until they left a children's Twelfth-Nightparty, when, looking at the Spirit as they stood together in an open place, he noticed that its hair wasgrey.

"Are spirits' lives so short?" asked Scrooge.[74]"My life upon this globe is very brief," replied the Ghost. "It ends to-night.""To-night!" cried Scrooge."To-night at midnight. Hark! The time is drawing near."The chimes were ringing the three-quarters past eleven at that moment."Forgive me if I am not justified in what I ask," said Scrooge, looking intently at the Spirit's

robe, "but I see something strange, and not belonging to yourself, protruding from your skirts. Is it afoot or a claw?"

"It might be a claw, for the flesh there is upon it," was the Spirit's sorrowful reply. "Look here."From the foldings of its robe it brought two children; wretched, abject, frightful, hideous,

miserable. They knelt down at its feet, and clung upon the outside of its garment."Oh, Man! look here! Look, look, down here!" exclaimed the Ghost.They were a boy and girl. Yellow, meagre, ragged, scowling, wolfish; but prostrate, too, in their

humility. Where graceful youth should have filled their features out, and touched them with its freshesttints, a stale and shrivelled hand, like that of age, had pinched, and twisted them, and pulled them intoshreds. Where angels might have sat enthroned, devils lurked, and glared out menacing. No change, nodegradation, no perversion of humanity, in any grade, through all the mysteries of wonderful creation,has monsters half so horrible and dread.

Scrooge started back, appalled. Having them shown to him in this way, he tried to say they werefine children, but the words choked themselves, rather than be parties to a lie of such enormousmagnitude.

"Spirit! are they yours?" Scrooge could say no more."They are Man's," said the Spirit, looking down upon them. "And they cling to me, appealing

from their fathers. This boy is Ignorance. This girl is Want. Beware of them both, and[75] all of theirdegree, but most of all beware this boy, for on his brow I see that written which is Doom, unless thewriting be erased. Deny it!" cried the Spirit, stretching out its hand towards the city. "Slander those whotell it ye! Admit it for your factious purposes, and make it worse! And bide the end!"

"Have they no refuge or resource?" cried Scrooge.


"Are there no prisons?" said the Spirit, turning on him for the last time with his own words."Are there no workhouses?"

The bell struck Twelve.Scrooge looked about him for the Ghost, and saw it not. As the last stroke ceased to vibrate, he

remembered the prediction of old Jacob Marley, and, lifting up his eyes, beheld a solemn Phantom,draped and hooded, coming like a mist along the ground towards him.[76]

STAVE FOURTHE LAST OF THE SPIRITS

The Phantom slowly, gravely, silently approached. When it came near him, Scrooge bent down uponhis knee; for in the very air through which this Spirit moved it seemed to scatter gloom and mystery.It was shrouded in a deep black garment, which concealed its head, its face, its form, and left nothingof it visible, save one outstretched hand. But for this, it would have been difficult to detach its figurefrom the night, and separate it from the darkness by which it was surrounded.He felt that it was tall and stately when it came beside him, and that its mysterious presence filled himwith a solemn dread. He knew no more, for the Spirit neither spoke nor moved.

"I am in the presence of the Ghost of Christmas Yet to Come?" said Scrooge.The Spirit answered not, but pointed onward with its hand.

"You are about to show me shadows of the things that have not happened, but will happen in thetime before us," Scrooge pursued. "Is that so, Spirit?"

The upper portion of the garment was contracted for an instant in its folds, as if the Spirit hadinclined its head. That was the only answer he received.

Although well used to ghostly company by this time, Scrooge feared the silent shape so muchthat his legs trembled beneath him, and he found that he could hardly stand when he prepared to followit. The Spirit paused a moment, as observing his condition, and giving him time to recover.[77]But Scrooge was all the worse for this. It thrilled him with a vague uncertain horror to know that,behind the dusky shroud, there were ghostly eyes intently fixed upon him, while he, though hestretched his own to the utmost, could see nothing but a spectral hand and one great heap of black.

"Ghost of the Future!" he exclaimed, "I fear you more than any spectre I have seen. But, as Iknow your purpose is to do me good, and as I hope to live to be another man from what I was, I amprepared to bear you company, and do it with a thankful heart. Will you not speak to me?"

It gave him no reply. The hand was pointed straight before them."Lead on!" said Scrooge. "Lead on! The night is waning fast, and it is precious time to me, I

know. Lead on, Spirit!"The phantom moved away as it had come towards him. Scrooge followed in the shadow of its

dress, which bore him up, he thought, and carried him along.They scarcely seemed to enter the City; for the City rather seemed to spring up about them, and

encompass them of its own act. But there they were in the heart of it; on 'Change, amongst themerchants; who hurried up and down, and chinked the money in their pockets, and conversed ingroups, and looked at their watches, and trifled thoughtfully with their great gold seals; and so forth, asScrooge had seen them often.

The Spirit stopped beside one little knot of business men. Observing that the hand was pointedto them, Scrooge advanced to listen to their talk.

"No," said a great fat man with a monstrous chin, "I don't know much about it either way. I onlyknow he's dead."

"When did he die?" inquired another."Last night, I believe."


"Why, what was the matter with him?" asked a third, taking a vast quantity of snuff out of avery large snuff-box. "I thought he'd never die."[78]

"God knows," said the first with a yawn."What has he done with his money?" asked a red-faced gentleman with a pendulous

excrescence on the end of his nose, that shook like the gills of a turkey-cock."I haven't heard," said the man with the large chin, yawning again. "Left it to his company,

perhaps. He hasn't left it to me. That's all I know."This pleasantry was received with a general laugh."It's likely to be a very cheap funeral," said the same speaker; "for, upon my life, I don't know

of anybody to go to it. Suppose we make up a party, and volunteer?""I don't mind going if a lunch is provided," observed the gentleman with the excrescence on his

nose. "But I must be fed if I make one."Another laugh.

"Well, I am the most disinterested among you, after all," said the first speaker, "for I never wearblack gloves, and I never eat lunch. But I'll offer to go if anybody else will. When I come to think of it,I'm not at all sure that I wasn't his most particular friend; for we used to stop and speak whenever wemet. Bye, bye!"

Speakers and listeners strolled away, and mixed with other groups. Scrooge knew the men, andlooked towards the Spirit for an explanation.

The Phantom glided on into a street. Its finger pointed to two persons meeting. Scrooge listenedagain, thinking that the explanation might lie here.

He knew these men, also, perfectly. They were men of business: very wealthy, and of greatimportance.

He had made a point always of standing well in their esteem: in a business point of view, that is;strictly in a business point of view.

"How are you?" said one."How are you?" returned the other.[79]"Well!" said the first. "Old Scratch has got his own at last, hey?""So I am told," returned the second. "Cold, isn't it?""Seasonable for Christmas-time. You are not a skater, I suppose?""No. No. Something else to think of. Good morning!"Not another word. That was their meeting, their conversation, and their parting.Scrooge was at first inclined to be surprised that the Spirit should attach importance to

conversations apparently so trivial; but, feeling assured that they must have some hidden purpose, heset himself to consider what it was likely to be. They could scarcely be supposed to have any bearingon the death of Jacob, his old partner, for that was Past, and this Ghost's province was the Future. Norcould he think of any one immediately connected with himself, to whom he could apply them. Butnothing doubting that, to whomsoever they applied, they had some latent moral for his ownimprovement, he resolved to treasure up every word he heard, and everything he saw; and especially toobserve the shadow of himself when it appeared. For he had an expectation that the conduct of hisfuture self would give him the clue he missed, and would render the solution of these riddles easy.

He looked about in that very place for his own image, but another man stood in his accustomedcorner, and, though the clock pointed to his usual time of day for being there, he saw no likeness ofhimself among the multitudes that poured in through the Porch. It gave him little surprise, however; forhe had been revolving in his mind a change of life, and thought and hoped he saw his new-bornresolutions carried out in this.

Quiet and dark, beside him stood the Phantom, with its outstretched hand. When he rousedhimself from his thoughtful quest, he fancied, from the turn of the hand, and its situa[80]tion inreference to himself, that the Unseen Eyes were looking at him keenly. It made him shudder, and feelvery cold.


They left the busy scene, and went into an obscure part of the town, where Scrooge had neverpenetrated before, although he recognised its situation and its bad repute. The ways were foul andnarrow; the shops and houses wretched; the people half naked, drunken, slipshod, ugly. Alleys andarchways, like so many cesspools, disgorged their offences of smell, and dirt, and life upon thestraggling streets; and the whole quarter reeked with crime, with filth and misery.

Far in this den of infamous resort, there was a low-browed, beetling shop, below a pent-houseroof, where iron, old rags, bottles, bones, and greasy offal were bought. Upon the floor within werepiled up heaps of rusty keys, nails, chains, hinges, files, scales, weights, and refuse iron of all kinds.Secrets that few would like to scrutinise were bred and hidden in mountains of unseemly rags, massesof corrupted fat, and sepulchres of bones. Sitting in among the wares he dealt in, by a charcoal stovemade of old bricks, was a grey-haired rascal, nearly seventy years of age, who had screened himselffrom the cold air without by a frouzy curtaining of miscellaneous tatters hung upon a line, and smokedhis pipe in all the luxury of calm retirement.

Scrooge and the Phantom came into the presence of this man, just as a woman with a heavybundle slunk into the shop. But she had scarcely entered, when another woman, similarly laden, camein too, and she was closely followed by a man in faded black, who was no less startled by the sight ofthem than they had been upon the recognition of each other. After a short period of blank astonishment,in which the old man with the pipe had joined them, they all three burst into a laugh.

"Let the charwoman alone to be the first!" cried she who had entered first. "Let the laundressalone to be the second; and let the undertaker's man alone to be the third. Look here,[81] old Joe, here'sa chance! If we haven't all three met here without meaning it!"

"You couldn't have met in a better place," said old Joe, removing his pipe from his mouth."Come into the parlour. You were made free of it long ago, you know; and the other two an't strangers.Stop till I shut the door of the shop. Ah! How it skreeks! There an't such a rusty bit of metal in the placeas its own hinges, I believe; and I'm sure there's no such old bones here as mine. Ha! ha! We're allsuitable to our calling, we're well matched. Come into the parlour. Come into the parlour."

The parlour was the space behind the screen of rags. The old man raked the fire together with anold stair-rod, and, having trimmed his smoky lamp (for it was night) with the stem of his pipe, put itinto his mouth again.

While he did this, the woman who had already spoken threw her bundle on the floor, and satdown in a flaunting manner on a stool; crossing her elbows on her knees, and looking with a bolddefiance at the other two.

"What odds, then? What odds, Mrs. Dilber?" said the woman. "Every person has a right to takecare of themselves. He always did!"

"That's true, indeed!" said the laundress. "No man more so.""Why, then, don't stand staring as if you was afraid, woman! Who's the wiser? We're not going

to pick holes in each other's coats, I suppose?""No, indeed!" said Mrs. Dilber and the man together. "We should hope not.""Very well, then!" cried the woman. "That's enough. Who's the worse for the loss of a few

things like these? Not a dead man, I suppose?""No, indeed," said Mrs. Dilber, laughing."If he wanted to keep 'em after he was dead, a wicked old[82] screw," pursued the woman,

"why wasn't he natural in his lifetime? If he had been, he'd have had somebody to look after him whenhe was struck with Death, instead of lying gasping out his last there, alone by himself."

"It's the truest word that ever was spoke," said Mrs. Dilber, "It's a judgment on him.""I wish it was a little heavier judgment," replied the woman; "and it should have been, you may

depend upon it, if I could have laid my hands on anything else. Open that bundle, old Joe, and let meknow the value of it. Speak out plain. I'm not afraid to be the first, nor afraid for them to see it. Weknew pretty well that we were helping ourselves before we met here, I believe. It's no sin. Open thebundle, Joe."


But the gallantry of her friends would not allow of this; and the man in faded black, mountingthe breach first, produced his plunder. It was not extensive. A seal or two, a pencil-case, a pair ofsleeve-buttons, and a brooch of no great value, were all. They were severally examined and appraisedby old Joe, who chalked the sums he was disposed to give for each upon the wall, and added them upinto a total when he found that there was nothing more to come.

"That's your account," said Joe, "and I wouldn't give another sixpence, if I was to be boiled fornot doing it. Who's next?"

Mrs. Dilber was next. Sheets and towels, a little wearing apparel, two old-fashioned silver tea-spoons, a pair of sugar-tongs, and a few boots. Her account was stated on the wall in the same manner.

"I always give too much to ladies. It's a weakness of mine, and that's the way I ruin myself,"said old Joe. "That's your account. If you asked me for another penny, and made it an open question, I'drepent of being so liberal, and knock off half-a-crown."

"And now undo my bundle, Joe," said the first woman.[83]Joe went down on his knees for the greater convenience of opening it, and, having unfastened a greatmany knots, dragged out a large heavy roll of some dark stuff.

"What do you call this?" said Joe. "Bed-curtains?""Ah!" returned the woman, laughing and leaning forward on her crossed arms. "Bed-curtains!""You don't mean to say you took 'em down, rings and all, with him lying there?" said Joe."Yes, I do," replied the woman. "Why not?""You were born to make your fortune," said Joe, "and you'll certainly do it.""I certainly shan't hold my hand, when I can get anything in it by reaching it out, for the sake of

such a man as He was, I promise you, Joe," returned the woman coolly. "Don't drop that oil upon theblankets, now."

"His blankets?" asked Joe."Whose else's do you think?" replied the woman. "He isn't likely to take cold without 'em, I

dare say.""I hope he didn't die of anything catching? Eh?" said old Joe, stopping in his work, and looking

up."Don't you be afraid of that," returned the woman. "I an't so fond of his company that I'd loiter

about him for such things, if he did. Ah! You may look through that shirt till your eyes ache; but youwon't find a hole in it, nor a threadbare place. It's the best he had, and a fine one too. They'd havewasted it, if it hadn't been for me."

"What do you call wasting of it?" asked old Joe."Putting it on him to be buried in, to be sure," replied the woman with a laugh. "Somebody was

fool enough to do it, but I took it off again. If calico an't good enough for such a purpose, it isn't goodenough for anything. It's quite as becoming to the body. He can't look uglier than he did in that one."

Scrooge listened to this dialogue in horror. As they sat[84] grouped about their spoil, in thescanty light afforded by the old man's lamp, he viewed them with a detestation and disgust which couldhardly have been greater, though they had been obscene demons, marketing the corpse itself.

"Ha, ha!" laughed the same woman when old Joe, producing a flannel bag with money in it, toldout their several gains upon the ground. "This is the end of it, you see! He frightened every one awayfrom him when he was alive, to profit us when he was dead! Ha, ha, ha!""Spirit!" said Scrooge, shuddering from head to foot. "I see, I see. The case of this unhappy man mightbe my own. My life tends that way now. Merciful Heaven, what is this?"

He recoiled in terror, for the scene had changed, and now he almost touched a bed: a bare,uncurtained bed: on which, beneath a ragged sheet, there lay a something covered up, which, though itwas dumb, announced itself in awful language.

The room was very dark, too dark to be observed with any accuracy, though Scrooge glancedround it in obedience to a secret impulse, anxious to know what kind of room it was. A pale light, rising


in the outer air, fell straight upon the bed: and on it, plundered and bereft, unwatched, unwept, uncaredfor, was the body of this man.

Scrooge glanced towards the Phantom. Its steady hand was pointed to the head. The cover wasso carelessly adjusted that the slightest raising of it, the motion of a finger upon Scrooge's part, wouldhave disclosed the face. He thought of it, felt how easy it would be to do, and longed to do it; but hadno more power to withdraw the veil than to dismiss the spectre at his side.

Oh, cold, cold, rigid, dreadful Death, set up thine altar here, and dress it with such terrors asthou hast at thy command: for this is thy dominion! But of the loved, revered, and honoured head thoucanst not turn one hair to thy dread purposes, or make one feature odious. It is not that the hand isheavy, and[85] will fall down when released; it is not that the heart and pulse are still; but that thehand WAS open, generous, and true; the heart brave, warm, and tender; and the pulse a man's. Strike,Shadow, strike! And see his good deeds springing from the wound, to sow the world with lifeimmortal!

No voice pronounced these words in Scrooge's ears, and yet he heard them when he lookedupon the bed. He thought, if this man could be raised up now, what would be his foremost thoughts?Avarice, hard dealing, griping cares? They have brought him to a rich end, truly!

He lay, in the dark, empty house, with not a man, a woman, or a child to say he was kind to mein this or that, and for the memory of one kind word I will be kind to him. A cat was tearing at the door,and there was a sound of gnawing rats beneath the hearth-stone. What they wanted in the room ofdeath, and why they were so restless and disturbed, Scrooge did not dare to think.

"Spirit!" he said, "this is a fearful place. In leaving it, I shall not leave its lesson, trust me. Let usgo!"

Still the Ghost pointed with an unmoved finger to the head."I understand you," Scrooge returned, "and I would do it if I could. But I have not the power, Spirit. Ihave not the power."

Again it seemed to look upon him."If there is any person in the town who feels emotion caused by this man's death," said Scrooge,

quite agonised, "show that person to me, Spirit! I beseech you."The Phantom spread its dark robe before him for a moment, like a wing; and, withdrawing it,

revealed a room by daylight, where a mother and her children were.She was expecting some one, and with anxious eagerness; for she walked up and down the

room; started at every sound; looked out from the window; glanced at the clock; tried, but in[86]vain,to work with her needle; and could hardly bear the voices of her children in their play.

At length the long-expected knock was heard. She hurried to the door, and met her husband; aman whose face was careworn and depressed, though he was young. There was a remarkableexpression in it now; a kind of serious delight of which he felt ashamed, and which he struggled torepress.

He sat down to the dinner that had been hoarding for him by the fire, and, when she asked himfaintly what news (which was not until after a long silence), he appeared embarrassed how to answer.

"Is it good," she said, "or bad?" to help him."Bad," he answered."We are quite ruined?""No. There is hope yet, Caroline.""If he relents," she said, amazed, "there is! Nothing is past hope, if such a miracle has

happened.""He is past relenting," said her husband. "He is dead."She was a mild and patient creature, if her face spoke truth; but she was thankful in her soul to

hear it, and she said so with clasped hands. She prayed forgiveness the next moment, and was sorry;but the first was the emotion of her heart.


"What the half-drunken woman, whom I told you of last night, said to me when I tried to seehim and obtain a week's delay, and what I thought was a mere excuse to avoid me, turns out to havebeen quite true. He was not only very ill, but dying, then."

"To whom will our debt be transferred?""I don't know. But, before that time, we shall be ready with the money; and, even though we

were not, it would be bad fortune indeed to find so merciless a creditor in his successor. We may sleepto-night with light hearts, Caroline!"

Yes. Soften it as they would, their hearts were lighter. The children's faces, hushed and clusteredround to hear what[87] they so little understood, were brighter; and it was a happier house for thisman's death! The only emotion that the Ghost could show him, caused by the event, was one ofpleasure.

"Let me see some tenderness connected with a death," said Scrooge; "or that dark chamber,Spirit, which we left just now, will be for ever present to me."The Ghost conducted him through several streets familiar to his feet; and, as they went along, Scroogelooked here and there to find himself, but nowhere was he to be seen. They entered poor Bob Cratchit'shouse,—the dwelling he had visited before,—and found the mother and the children seated round thefire.

Quiet. Very quiet. The noisy little Cratchits were as still as statues in one corner, and sat lookingup at Peter, who had a book before him. The mother and her daughters were engaged in sewing. Butsurely they were very quiet!

"'And he took a child, and set him in the midst of them.'"Where had Scrooge heard those words? He had not dreamed them. The boy must have read

them out, as he and the Spirit crossed the threshold. Why did he not go on?The mother laid her work upon the table, and put her hand up to her face."The colour hurts my eyes," she said.The colour? Ah, poor Tiny Tim!"They're better now again," said Cratchit's wife. "It makes them weak by candle-light; and I

wouldn't show weak eyes to your father, when he comes home, for the world. It must be near his time.""Past it rather," Peter answered, shutting up his book. "But I think he has walked a little slower

than he used, these few last evenings, mother."They were very quiet again. At last she said, and in a steady, cheerful voice, that only faltered

once:[88]"I have known him walk with—I have known him walk with Tiny Tim upon his shoulder very

fast indeed.""And so have I," cried Peter. "Often.""And so have I," exclaimed another. So had all."But he was very light to carry," she resumed, intent upon her work, "and his father loved him

so, that it was no trouble: no trouble. And there is your father at the door!"She hurried out to meet him; and little Bob in his comforter—he had need of it, poor fellow—came in.His tea was ready for him on the hob, and they all tried who should help him to it most. Then the twoyoung Cratchits got upon his knees, and laid, each child, a little cheek against his face, as if they said,

"Don't mind it, father. Don't be grieved!"Bob was very cheerful with them, and spoke pleasantly to all the family. He looked at the work

upon the table, and praised the industry and speed of Mrs. Cratchit and the girls. They would be donelong before Sunday, he said.

"Sunday! You went to-day, then, Robert?" said his wife."Yes, my dear," returned Bob. "I wish you could have gone. It would have done you good to see

how green a place it is. But you'll see it often. I promised him that I would walk there on a Sunday. Mylittle, little child!" cried Bob. "My little child!"


He broke down all at once. He couldn't help it. If he could have helped it, he and his childwould have been farther apart, perhaps, than they were.

He left the room, and went up-stairs into the room above, which was lighted cheerfully, andhung with Christmas. There was a chair set close beside the child, and there were signs of some onehaving been there lately. Poor Bob sat down in it, and, when he had thought a little and composedhimself, he kissed the little face. He was reconciled to what had happened, and went down again quitehappy.

They drew about the fire, and talked; the girls and mother[89] working still. Bob told them ofthe extraordinary kindness of Mr. Scrooge's nephew, whom he had scarcely seen but once, and who,meeting him in the street that day, and seeing that he looked a little—"just a little down, you know,"said Bob, inquired what had happened to distress him. "On which," said Bob, "for he is the pleasantest-spoken gentleman you ever heard, I told him. 'I am heartily sorry for it, Mr. Cratchit,' he said, 'andheartily sorry for your good wife.' By-the-bye, how he ever knew that I don't know."

"Knew what, my dear?""Why, that you were a good wife," replied Bob."Everybody knows that," said Peter."Very well observed, my boy!" cried Bob. "I hope they do. 'Heartily sorry,' he said, 'for your

good wife. If I can be of service to you in any way,' he said, giving me his card, 'that's where I live.Pray come to me.' Now, it wasn't," cried Bob, "for the sake of anything he might be able to do for us, somuch as for his kind way, that this was quite delightful. It really seemed as if he had known our TinyTim, and felt with us."

"I'm sure he's a good soul!" said Mrs. Cratchit."You would be sure of it, my dear," returned Bob, "if you saw and spoke to him. I shouldn't be

at all surprised—mark what I say!—if he got Peter a better situation.""Only hear that, Peter," said Mrs. Cratchit."And then," cried one of the girls, "Peter will be keeping company with some one, and setting

up for himself.""Get along with you!" retorted Peter, grinning."It's just as likely as not," said Bob, "one of these days; though there's plenty of time for that,

my dear. But, however and whenever we part from one another, I am sure we shall none of us forgetpoor Tiny Tim—shall we—or this first parting that there was among us?"

"Never, father!" cried they all."And I know," said Bob, "I know, my dears, that when we[90] recollect how patient and how

mild he was, although he was a little, little child, we shall not quarrel easily among ourselves, andforget poor Tiny Tim in doing it."

"No, never, father!" they all cried again."I am very happy," said little Bob, "I am very happy!"Mrs. Cratchit kissed him, his daughters kissed him, the two young Cratchits kissed him, and

Peter and himself shook hands. Spirit of Tiny Tim, thy childish essence was from God!"Spectre," said Scrooge, "something informs me that our parting moment is at hand. I know it,

but I know not how. Tell me what man that was whom we saw lying dead?"The Ghost of Christmas Yet To Come conveyed him, as before—though at a different time, he

thought: indeed, there seemed no order in these latter visions, save that they were in the Future—intothe resorts of business men, but showed him not himself. Indeed, the Spirit did not stay for anything,but went straight on, as to the end just now desired, until besought by Scrooge to tarry for a moment.

"This court," said Scrooge, "through which we hurry now, is where my place of occupation is,and has been for a length of time. I see the house. Let me behold what I shall be in days to come."

The Spirit stopped; the hand was pointed elsewhere."The house is yonder," Scrooge exclaimed. "Why do you point away?"The inexorable finger underwent no change.


Scrooge hastened to the window of his office, and looked in. It was an office still, but not his.The furniture was not the same, and the figure in the chair was not himself. The Phantom pointed asbefore.

He joined it once again, and, wondering why and whither he had gone, accompanied it untilthey reached an iron gate. He paused to look round before entering.

A churchyard. Here, then, the wretched man, whose name[91] he had now to learn, layunderneath the ground. It was a worthy place. Walled in by houses; overrun by grass and weeds, thegrowth of vegetation's death, not life; choked up with too much burying; fat with repleted appetite. Aworthy place!

The Spirit stood among the graves, and pointed down to One. He advanced towards ittrembling. The Phantom was exactly as it had been, but he dreaded that he saw new meaning in itssolemn shape.

"Before I draw nearer to that stone to which you point," said Scrooge, "answer me one question.Are these the shadows of the things that Will be, or are they shadows of the things that May be only?"

Still the Ghost pointed downward to the grave by which it stood."Men's courses will foreshadow certain ends, to which, if persevered in, they must lead," said

Scrooge. "But if the courses be departed from, the ends will change. Say it is thus with what you show

me!"The Spirit was immovable as ever.Scrooge crept towards it, trembling as he went; and, following the finger, read upon the stone of

the neglected grave his own name, EBENEZER SCROOGE."Am I that man who lay upon the bed?" he cried upon his knees.The finger pointed from the grave to him, and back again."No, Spirit! Oh no, no!"The finger still was there."Spirit!" he cried, tight clutching at its robe, "hear me! I am not the man I was. I will not be the

man I must have been but for this intercourse. Why show me this, if I am past all hope?"For the first time the hand appeared to shake."Good Spirit," he pursued, as down upon the ground he[92] fell before it: "your nature

intercedes for me, and pities me. Assure me that I yet may change these shadows you have shown meby an altered life?"

The kind hand trembled."I will honour Christmas in my heart, and try to keep it all the year. I will live in the Past, the

Present, and the Future. The Spirits of all Three shall strive within me. I will not shut out the lessonsthat they teach. Oh, tell me I may sponge away the writing on this stone!"

In his agony, he caught the spectral hand. It sought to free itself, but he was strong in hisentreaty, and detained it. The Spirit, stronger yet, repulsed him.

Holding up his hands in a last prayer to have his fate reversed, he saw an alteration in thePhantom's hood and dress. It shrunk, collapsed, and dwindled down into a bedpost.[93]

STAVE FIVETHE END OF IT

Yes! and the bedpost was his own. The bed was his own, the room was his own. Best and happiest ofall, the Time before him was his own, to make amends in!


"I will live in the Past, the Present, and the Future!" Scrooge repeated as he scrambled out ofbed. "The Spirits of all Three shall strive within me. Oh, Jacob Marley! Heaven and the ChristmasTime be praised for this! I say it on my knees, old Jacob; on my knees!"

He was so fluttered and so glowing with his good intentions, that his broken voice wouldscarcely answer to his call. He had been sobbing violently in his conflict with the Spirit, and his facewas wet with tears.

"They are not torn down," cried Scrooge, folding one of his bed-curtains in his arms, "they arenot torn down, rings and all. They are here—I am here—the shadows of the things that would havebeen may be dispelled. They will be. I know they will!"

His hands were busy with his garments all this time; turning them inside out, putting them onupside down, tearing them, mislaying them, making them parties to every kind of extravagance.

"I don't know what to do!" cried Scrooge, laughing and crying in the same breath; and making aperfect Laocoön of himself with his stockings. "I am as light as a feather, I am as happy as anangel, I am as merry as a school-boy. I am as giddy as a drunken man. A merry Christmas toeverybody![94] A happy New Year to all the world! Hallo here! Whoop! Hallo!"

He had frisked into the sitting-room, and was now standing there: perfectly winded."There's the saucepan that the gruel was in!" cried Scrooge, starting off again, and going round

the fire-place. "There's the door by which the Ghost of Jacob Marley entered! There's the corner wherethe Ghost of Christmas Present sat! There's the window where I saw the wandering Spirits! It's all right,it's all true, it all happened. Ha, ha, ha!"

Really, for a man who had been out of practice for so many years, it was a splendid laugh, amost illustrious laugh. The father of a long, long line of brilliant laughs!

"I don't know what day of the month it is," said Scrooge. "I don't know how long I have beenamong the Spirits. I don't know anything. I'm quite a baby. Never mind. I don't care. I'd rather be ababy. Hallo! Whoop! Hallo here!"

He was checked in his transports by the churches ringing out the lustiest peals he had everheard. Clash, clash, hammer; ding, dong, bell! Bell, dong, ding; hammer, clang, clash! Oh, glorious,glorious!

Running to the window, he opened it, and put out his head. No fog, no mist; clear, bright, jovial,stirring, cold; cold, piping for the blood to dance to; Golden sun-light; Heavenly sky; sweet fresh air;merry bells. Oh, glorious! Glorious!

"What's to-day?" cried Scrooge, calling downward to a boy in Sunday clothes, who perhaps hadloitered in to look about him.

"EH?" returned the boy with all his might of wonder."What's to-day, my fine fellow?" said Scrooge."To-day!" replied the boy. "Why, CHRISTMAS DAY.""It's Christmas Day!" said Scrooge to himself. "I haven't missed it. The Spirits have done it all

in one night. They can[95] do anything they like. Of course they can. Of course they can. Hallo, myfine fellow!"

"Hallo!" returned the boy."Do you know the Poulterer's in the next street but one, at the corner?" Scrooge inquired."I should hope I did," replied the lad."An intelligent boy!" said Scrooge. "A remarkable boy! Do you know whether they've sold the

prize Turkey that was hanging up there?—Not the little prize Turkey: the big one?""What! the one as big as me?" returned the boy."What a delightful boy!" said Scrooge. "It's a pleasure to talk to him. Yes, my buck!""It's hanging there now," replied the boy."Is it?" said Scrooge. "Go and buy it.""Walk-ER!" exclaimed the boy.


"No, no," said Scrooge, "I am in earnest. Go and buy it, and tell 'em to bring it here, that I maygive them the directions where to take it. Come back with the man, and I'll give you a shilling. Comeback with him in less than five minutes, and I'll give you half-a-crown!"

The boy was off like a shot. He must have had a steady hand at a trigger who could have got ashot off half so fast.

"I'll send it to Bob Cratchit's," whispered Scrooge, rubbing his hands, and splitting with a laugh."He shan't know who sends it. It's twice the size of Tiny Tim. Joe Miller never made such a joke assending it to Bob's will be!"

The hand in which he wrote the address was not a steady one; but write it he did, somehow, andwent down-stairs to open the street-door, ready for the coming of the poulterer's man. As he stoodthere, waiting his arrival, the knocker caught his eye.

"I shall love it as long as I live!" cried Scrooge, patting it with his hand. "I scarcely ever lookedat it before. What an honest expression it has in its face! It's a wonderful knocker[96]!—Here's theTurkey. Hallo! Whoop! How are you? Merry Christmas!"

It was a Turkey! He never could have stood upon his legs, that bird. He would have snapped'em short off in a minute, like sticks of sealing-wax.

"Why, it's impossible to carry that to Camden Town," said Scrooge. "You must have a cab."The chuckle with which he said this, and the chuckle with which he paid for the Turkey, and the

chuckle with which he paid for the cab, and the chuckle with which he recompensed the boy, were onlyto be exceeded by the chuckle with which he sat down breathless in his chair again, and chuckled till hecried.

Shaving was not an easy task, for his hand continued to shake very much; and shaving requiresattention, even when you don't dance while you are at it. But, if he had cut the end of his nose off, hewould have put a piece of sticking-plaster over it, and been quite satisfied.

He dressed himself "all in his best," and at last got out into the streets. The people were by thistime pouring forth, as he had seen them with the Ghost of Christmas Present; and, walking with hishands behind him, Scrooge regarded every one with a delighted smile. He looked so irresistiblypleasant, in a word, that three or four good-humoured fellows said, "Good morning, sir! A merryChristmas to you!" And Scrooge said often afterwards that, of all the blithe sounds he had ever heard,those were the blithest in his ears.

He had not gone far when, coming on towards him, he beheld the portly gentleman who hadwalked into his counting-house the day before, and said, "Scrooge and Marley's, I believe?" It sent apang across his heart to think how this old gentleman would look upon him when they met; but heknew what path lay straight before him, and he took it.

"My dear sir," said Scrooge, quickening his pace, and tak[97]ing the old gentleman by both hishands, "how do you do? I hope you succeeded yesterday. It was very kind of you. A merry Christmasto you, sir!"

"Mr. Scrooge?""Yes," said Scrooge. "That is my name, and I fear it may not be pleasant to you. Allow me to

ask your pardon. And will you have the goodness——" Here Scrooge whispered in his ear."Lord bless me!" cried the gentleman, as if his breath were taken away. "My dear Mr. Scrooge,

are you serious?""If you please," said Scrooge. "Not a farthing less. A great many back-payments are included in

it, I assure you. Will you do me that favour?""My dear sir," said the other, shaking hands with him, "I don't know what to say to such

munifi——""Don't say anything, please," retorted Scrooge. "Come and see me. Will you come and see me?""I will!" cried the old gentleman. And it was clear he meant to do it."Thankee," said Scrooge. "I am much obliged to you. I thank you fifty times. Bless you!"


He went to church, and walked about the streets, and watched the people hurrying to and fro,and patted the children on the head, and questioned beggars, and looked down into the kitchens ofhouses, and up to the windows; and found that everything could yield him pleasure. He had neverdreamed that any walk—that anything—could give him so much happiness. In the afternoon he turnedhis steps towards his nephew's house.

He passed the door a dozen times before he had the courage to go up and knock. But he made adash, and did it.

"Is your master at home, my dear?" said Scrooge to the girl. Nice girl! Very."Yes sir.""Where is he, my love?" said Scrooge.[98]"He's in the dining-room, sir, along with mistress. I'll show you up-stairs, if you please.""Thankee. He knows me," said Scrooge, with his hand already on the dining-room lock. "I'll go

in here, my dear."He turned it gently, and sidled his face in round the door. They were looking at the table (which

was spread out in great array); for these young housekeepers are always nervous on such points, andlike to see that everything is right.

"Fred!" said Scrooge.Dear heart alive, how his niece by marriage started! Scrooge had forgotten, for the moment,

about her sitting in the corner with the footstool, or he wouldn't have done it on any account."Why, bless my soul!" cried Fred, "who's that?""It's I. Your uncle Scrooge. I have come to dinner. Will you let me in, Fred?"Let him in! It is a mercy he didn't shake his arm off. He was at home in five minutes. Nothing

could be heartier. His niece looked just the same. So did Topper when he came. So did the plump sisterwhen she came. So did every one when they came. Wonderful party, wonderful games, wonderfulunanimity, won-der-ful happiness!

But he was early at the office next morning. Oh, he was early there! If he could only be therefirst, and catch Bob Cratchit coming late! That was the thing he had set his heart upon.

And he did it; yes, he did! The clock struck nine. No Bob. A quarter past. No Bob. He was fulleighteen minutes and a half behind his time. Scrooge sat with his door wide open, that he might seehim come into the tank.

His hat was off before he opened the door; his comforter too. He was on his stool in a jiffy;driving away with his pen, as if he were trying to overtake nine o'clock."Hallo!" growled Scrooge in his accustomed voice as near[99] as he could feign it. "What do you meanby coming here at this time of day?"

"I am very sorry, sir," said Bob. "I am behind my time.""You are!" repeated Scrooge. "Yes. I think you are. Step this way, sir, if you please.""It's only once a year, sir," pleaded Bob, appearing from the tank. "It shall not be repeated. I was

making rather merry yesterday, sir.""Now, I'll tell you what, my friend," said Scrooge. "I am not going to stand this sort of thing any

longer. And therefore," he continued, leaping from his stool, and giving Bob such a dig in the waistcoatthat he staggered back into the tank again: "and therefore I am about to raise your salary!"

Bob trembled, and got a little nearer to the ruler. He had a momentary idea of knocking Scroogedown with it, holding him, and calling to the people in the court for help and a strait-waistcoat."A merry Christmas, Bob!" said Scrooge with an earnestness that could not be mistaken, as he clappedhim on the back. "A merrier Christmas, Bob, my good fellow, than I have given you for many a year!I'll raise your salary, and endeavour to assist your struggling family, and we will discuss your affairsthis very afternoon, over a Christmas bowl of smoking bishop, Bob! Make up the fires and buy anothercoal-scuttle before you dot another i, Bob Cratchit!"

Scrooge was better than his word. He did it all, and infinitely more; and to Tiny Tim, whodid NOT die, he was a second father. He became as good a friend, as good a master, and as good a man


as the good old City knew, or any other good old city, town, or borough in the good old world. Somepeople laughed to see the alteration in him, but he let them laugh, and little heeded them; for he waswise enough to know that nothing ever happened on this globe, for good, at which somepeople[100] did not have their fill of laughter in the outset; and, knowing that such as these would beblind anyway, he thought it quite as well that they should wrinkle up their eyes in grins as have themalady in less attractive forms. His own heart laughed: and that was quite enough for him.

He had no further intercourse with Spirits, but lived upon the Total-Abstinence Principle everafterwards; and it was always said of him that he knew how to keep Christmas well, if any man alivepossessed the knowledge. May that be truly said of us, and all of us! And so, as Tiny Tim observed,God bless Us, Every One! ■

The End

��

the firmament - lediemchihue.com filevà vài nhận xét về những bản dịch sang thơ việt...

Documents