tahan times journal- vol. 1- no. 14, jan 11, 2012

Upload: lehkhabukhawvel

Post on 04-Apr-2018

273 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

  • 7/29/2019 Tahan Times Journal- Vol. 1- No. 14, Jan 11, 2012

    1/20

    VOL.1 NO.15 11 JANUARY 2012 WED

    general aung san-ahringnun chhuan film

    i in ngam leh in raWh

    zofate

    dinchhuahna

    comedian show:mapuia leh a pawlte

    pG 15

    pG 11

  • 7/29/2019 Tahan Times Journal- Vol. 1- No. 14, Jan 11, 2012

    2/20

    2 |TAHANTIMES domesticnews

    KuM thaRah RiLRu thaR

    Kum 2011 chu a her liam ta a. Kum thar duhawm takah kan chuang kaita reng mai. A lawmawm e. Kum 2011 chhung khan khawvelah thil

    thleng hraw pui pui a awm a. Thal chho vel atang khan Arab khawvelahrevolution a thleng a, chu chuan khawvel a nghawng tak zet a ni. A bul

    intanna pawh Tunisia ramah a ni. Kawng sira thei rah zuar, lehkha thiampakhat chu hmeichhe police-in a beng a. Hotute hnena a thlen chungpawha awmzia a neih loh avangin amah a intihlum a. He boruak hianEgypt, Libya ram hruaitu chu an lalna ata a hnuk thla a. Syria leh Borianram lamah a kangkai. Mi sual lalpa Bin Ladena thah a ni a. Mi nun rawngGadda an chil hlum bawk. Ram hlauhawma ngaih North Korea hruaitua thi bawk. Khawvelah zalenna duhtu an pung tual tual.

    Kan ramah pawh thil lawmawm a thleng nasa hle. Penson hlawhpun a ni a. Foreign car lei phalna chhuah zalen an ni a. Democracykawng kan zawh chhoh tak avangin khawvel ram hruaitute an lawm a.Mipui pawh kan hlim sawt. Tanpuina pawh a rawn lut chur chur dawn.NLD party pawhin Bi-Election-ah tel an tum. Company lian tak tak pawhan rawn lut dawn. Chutih laia pawimawh em em chu tun kum thar himipuiin rilru thar, inbuatsaihna thar, ngaihtuahna thara kan hman a tulhi a ni. Kohhran leh khawtlang pawhin rilru thar pu ila, kan mimal nuntheuhvah pawh sim tur kan neihte sima nun thar leh rilru thara hun kanhman kum lo ni mawlh rawh se. He kum tharah hian Pathianin khaw-vel leh a chhunga awm zawng zawngte malsawmna a pek kum, kumchhinchhiah tlak a ni ngei ang.n

    GENERAL AUNG SAN-A HRINGNUN CHUANNA FILMLAKNA TURAH THE LADY, THEY CALL IT MYANMAR

    FILM-A DIRECTOR-TE CHU PUI TURIN SAWMGeneral Aung San-a hringnun tarlan-na lm lakna turah The Lady, Theycall it Myanmar lm-a director-te chutanpuina an dil thu director Mg Thura(Zarganar) chuan a sawi a. Khawl lamthilah pawh tanpuina hi an dil.

    Chung lm latute chuan Daw AungSan Su Kyi-i lm leh Myanmar ramahmasawnna a rawn thlen dante an laa, khawvel hriatah a tlangzarh a ni.

    The Lady lm director Luc BasoneJ leh They call it Myanmar lm di-rector Robert Lieberman-a te chu kanrama lo zin turin sawm an ni a. Janu-ary thla chhung hian an rawn zin ang.Film chan dan tur entir an ni ang a,tanpuina pawh dil nghal an ni ang.An pahnih zinga pakhat chu director

    atana hual an ni nghe nghe. He an lm lak tur hi international levela lak anih dawn avangin technology lamah pawh a level a san a tul thu director KyiPhyu Shin chuan a sawi.

    "An lak dan tur, an tawngkam tih ang vel ziak a tul tawh a, kum thumchhung leka zawh el tur a nih avangin inbuatsaih a hun hle tawh. Aung Sananena lo khawsa dun hi an awm mang tawh loh avangin beih nasat a tul dawna ni. Kan ram chhung mai bakah ram dang pawha lak a tul dawn a, ram dangmi pawh an tel ang" tiin Maung Thura (Zarganar) chuan a sawi.

    England, Japan, China ram thlengin an la ang. General Aung San lehU Nu-a te lemah ram chhung mi hman an ni ang a, ram dang mite nena aninkawp danah chuan ram dang mi hman an ni bawk ang.n[7 Day News]

    GENERAL AUNG SAN-A HRINGNUN HLIMTHLA LANNAFILM CHU KUM 2012 DECEMBER-AH LA TAN ANG

    General Aung San-a hringnun hlimthla lan-na lm chu kum 2012 December thlaah laktan a ni dawn. Pegu luh tirha hmun (acre100), studio atana hman an dilna chu Peguregional prime minister U Nyan Win chuan aphalsak thu Zarganar chuan 9.12.2011 khan

    a sawi. A lakna tur hmun chungchangah In-vestment committee president U Soe Theinhnenah tanpuina an dil a, ani pawhin tanpui

    a lo tiam. Pegu region hi Yangon atanga a hlat loh avangin a remchang emem dawn a ni. Pegu regional prime minister chuan hmun acre 100 hi hralhpawh kan ni lo va, hawh pawh kan ni lo, kan tanpui a ni ber mai a ti. Nat Mautleh Yaynanchaung-ah te pawh kalin lm hi an chang dawn a. Shan State,Pinlong khuaah pawh an chang ang. Yangon-a minister-ho oce-ah te lehGeneral Aung San-a lo khawsak tamna hmunah lm shooting hi neih tur ani. He lm-a changtu turte an inbuatsaih el hnu, 2012 December thla atangashooting hi tan tur a ni. February 13, 2015 hi General Aung San-a kum 100 atlinna tur a ni a, chumi hmaa peih el vek tum a ni.n[Pyi Myanmar]

    INTHLAN BUAIPUITU COMMISSION PRESIDENT LEHCHANCHINBU MITE INBIAKNA THU LAK TAWI

    Danangtakakankalchuanengpawhhizalentakinatihtheih.Bi-Electionbuat-

    saih a ni dawn a. Keimah chauh chuan ka ti vek thei lo. Kan thawhho a tul ang. Azalenngelenlotihzawhatullo.Keimahhimintehmai rawhu.Mintehna

    tur pawh constitution hi a ni ang. Constitution zuiin hna ka thawk ang. Hunkaltawhahengngeantih?Tunahengngeanthawh?Nakinatananrin-tlakangem?tihzawhnahrerenginthlangangcheu.

    Inthlanbuaipuitutehichuanatlingzawkzawkpuanhikanhnaani.Mipahnihtling turin engmah tih theihna kan nei lo.

    Diklotakatlinaichuandiktakatlinlohhiazahawmzawk.Heihikangaihsanzawng a ni.

    Kawnghranghrangathildiklehdiklo hiaawma.Thildiklochualodiktheihna tura kawng zawn hi a tha ber. I tih a dik lo tia kan insawisel reng chuaninhuatna bak a thleng lo vang.

    Chanchinbupakhatinpartymember-tekhawilovazindawninpartythilanihchuan commission-ah hriattir tur tih an chhuah a. Hei hi ka sawi chhuah a ni lo.

    Thuneitutelehpartyinkarahthilkaldanalafuhchiahlo.Partythilakaltehithuneituten an la hmu thiam chiah lo.

    Party-tehianzalentakinthilantithei.Kanlothlirmaiturani.Dananbawh-

    chhiat erawh chuan thuneituten an chungthu an rel thei chauh. Party danang takin kei chuan an chungthu ka rel ang. Zalen takin party chu che rawhu. Zalen takin vote zawng rawh u. Zalen takin kal rawh u. Party-te hian ramthatna tur in thawk ngei ang tih ka ring. Party chet vel dan hi kei chuan ka khap

    hauh lo.n [The Myanmar Post]

    KUM 2002 HNU LAMA KAN RAMALO KAL HMASA BER JAPAN FOREIGN

    MINISTER, KOICHIRO GEMBADecember 25 khan Japan ForeignMinister Koichiro Gemba chu kanramah a rawn kal a. Kum 2002 hnulama Japan Foreign Minister rawnkal hmasa ber a ni. Kan rama a rawn

    kal hma hian kan rama remna lehdemocracy thua hmasawnna thlengchu lawmawm a tih thu a lo sawitawh nghe nghe. Koichiro Gemba-a hi Nay Pyi Taw-ah kalin kan rampresident U Thein Sein leh ForeignMinister U Wanna Maung Lwin-a te

    a kawm a. Ram hnih inkara insumdawn tawn dan turte an sawi.Foreign Minister U Wanna Maung Lwin-a nen an inkawmnaah Japan

    Foreign Minister Koichiro Gemba chuan politics avanga lung in tang chhuahleh Bi-Election chu zalen taka buatsaih turin a sawi a. Japan Foreign Minis-ter Koichiro Gemba-a chuan December 26 tlai lam dar 5 leh minute 20 khanYangon-ah Daw Aung San Su Kyi chu a chenna inah a va kawm bawk a.Kum 2002 khan Japan Foreign Minister Yoriko Kawaguchi chu kan ramah arawn kal tawh a. Hemi hnua Japan Foreign Minister rawn kal leh hmasa bera ni ta a ni.

    Kum 1954 khan kan ram leh Ja-pan ram hian inzawmna an lo nei tantawh a. Japan hian kan ram hi nasatakin a lo tanpui tawh thin a. Ocial-a a tanpuina (ODA) chu kum 2003khan a titawp nghe nghe.

    Kumin June thla khan Japan ramchuan ocial-a kan ram a tanpuinachu thar thawh leh mah se, buildinglian sakna tura project lam chu a latanpui thei lo a. ODA tanpuina a lo

    pek tawh thinah sum puk, tanpuina pek leh thiamna (technology) lama tan-puinate a tel thin. ODA tanpuina pek a nih theih nan kumin November 28khan Nay Pyi Taw-ah Japan hruaitute nen sawihona neih a lo ni tawh bawk.

    He sawihonaah hian kan ram sawrkar tharin economics kalpui a tumdan te, ocial taka tanpuina a rawn pek theih dan tur te leh ram pahnihten in

    sumdawn tawnna tha an neih theih dan turte chu a tel. Japan Embassy lamchuan kan ram chu democracy ram a lo nih takah chuan tanpuina pek chhohzel a duh thu a puang nghe nghe.n

    11 January 2012 Wednesday|Vol.1 No.14

  • 7/29/2019 Tahan Times Journal- Vol. 1- No. 14, Jan 11, 2012

    3/20

    TAHANTIMES |3

    Zomi Idol 2011 intihsiakna chu December 13 khan EFCMHall-ah ropui takin neih zawh el a ni ta. Zomi Idol hi kum2007 khan neih tan a ni a, hemi tum hian USA lama Dr.Zam Khai-ten an sponsor a. Kum 2008-ah buatsaih leh niinZBCM lam sponsor a ni thung. 2011-a buatsaih hi Jackson-ville (Florida, USA)-a Zomi Fellowship-in a sponsor bawk.

    Kum 2011-a tel zat hi mi 98 an ni a. Tonzang, Tedim,Kalay, Tamu, Yangon leh Mandalay lam atangin an tel hlawm.Top 10 an thlang chhuak a, heng top 10-te hi EFCM hall-ah

    an intihsiak leh a. Zomi Idol 2011-a Idol chuan lawmman-ah sum ai nuai 7 a dawng. First Runner Up chuan nuai 4leh a chanve a dawng a. Second Runner Up chuan nuai 3a dawng. Mi dang 7-te chuan sing nga theuh an dawng. Abuatsaihtute hi Zomi Music Uplit Society [ZOMUS] an ni a.Tedim tawnga hlate hi sak a ni. Gospel leh ramngaih hla a nideuh ber. Endiktu 12 an awm a, Falcon band leh Ever Smileband-ten music an tum.

    2011 Idol Niang Pi 700,000/-1st Runner Up Ma Cin 450,000/-2nd Runner Up Dim 300,000/-

    Idol hian 2012 ah US zin theihna a nei anga, Runner-up-holeh Consolation prize winner te hian Singapore leh Malaysiaa zin theihna an nei bawk ang. n

    LocALnews

    ZOMI IDOL 2011THLANMUAL THAR HMANG TANKalaymyo Kristian Thlanmual kan tih mai, Tahan atanga hmar lam Letpanchaung khawpanna, Varpui khaw piah lawka awm chu January 1, 2012 ni atang khan hman tan a ni ta.Tahan atanga mel hnih leh a chanvea hlaa awm a ni a, Tahan 'B' group-a awm Pi Kailian-buaii kum 81 mi, 2.1.2012 zing lam dar 7-a thi chu 3.1.2012 zing dar 9-ah Kristian thlan-muala vui liam hmasak ber a ni.

    He mi ni hian thlan ruak 5 vel chauh a la awm a, ruang khat phum nan hian Ks.100000,(thlan hi t. 8x4) a ni a, lei laih a nih chuan (t 7'x3' a thuk lam t.4') Ks.150,000 sen a tulthung thu thlanmual enkawltu Pu Tlangchuailova'n a sawi.

    Thlanmual hmun laili-ah hian mitthi inhalna a awm a, mi pakhat hal nan hian Ks.45,000sen a tul a, mi pakhat hal chhung hi darkar hnih chhung a awh a. He inhalna pawh hi1.1.2012 ni atang hman tan a ni bawk a, hemi ni hian mi pathum hal nghal a ni. He inhalnaaenkawltu leh a haltu Pu Kyaw Htay-a chuan "A hlim chhawn te a nih avangin man tlawmteinkan han tan phawt a, nakinah chuan hei ai pawhin a la sang mai thei a ni" a ti.n

    COMEDIAN SHOW BUATSAIH DAWN

    February 7-9, 2012 khian Sympathy Helping Committee lehTCYF combine chuan comedian show ropui tak a buatsaihdawn a, EFCM Hall-ah buatsaih a ni ang. He show ropui hienkawltu nei lo tarte leh rualban lote tanpuina tana buatsaiha ni dawn nghe nghe. He show-ah hian Mizoram lama kanunau Zephyr Drama Club (Mapuia leh a pawlte) mai bakahTuarpuii (Mathana) leh Lalnunsiama (Suntea) te an lo kaldawn a, kan hlim viau dawn niin thu kan dawng. n

    11 January 2012 Wednesday|Vol.1 No.14

    tunlai tahan boruak

    Christmas leh kum thar hlimawmtak chu lawmin hlim takin hun kan

    hmang hlawm a. Lengkhawm khuangri pawh bengah a la cham vang vangmai. Kohhran tinin Christmas leh kumthar lawmna ruai kan theh vek a. Ruaihnih nei leh ruai khat chauh theh er-awh kan awm nuk mai. Christmasruai hi a tlangpuiin vawi hnih deuhvek kan theh a. Kum thar ruai erawhvawi khat chauh theh an awm nual.Bawng, vawk leh ar talh zat hriat a

    chakawm a, a tam tham leh ngawtang. Christmas leh kum thar lai vel hichuan thawmhnaw zuartuten thaw-mhnaw an hralh thei em em a, second hand zuartute hian an hralh thei zual emaw tih tura ni.

    Beauty parlour dawr hawngtute pawh an lun hle a. thlang kawngpui thlerphei Vengpui Methodist Biak in chhak thlerah ngawt pawh beauty parlour dawr ruk tehmeuha awm. Naupang lamin silai lem an lei nasa a, a zuartuten an hralh thei hle. Thawmhnawrate lam a kai sang deuh. Thlai hnah lam erawh a pangngai a, sa rate pawh a ngai tho a ni.

    Kan ram hruaitute zinga mi Kalaymyo-Tahan-ah an lo kal dawn hnai niin a lang bawk.Sumdawnna lam a kal tluang a, hausa ve tak tak an awm tan. Bike tha chi pawh a rawnlut tan a. Hruaitute an lo kal dawn vang nge kawng tha lo lai pawh an siam tha mek. GSMphone pawh February thla chho velah chuan a rawn lut tan dawn ni awm tak a ni. Hei hiKalaymyo-a communication department hotu ber sawi a ni a. A man pawh a to chiam dawnlo. Khawl man (a part telin) a pangngai reng bawk. Foreign atanga car tha an chah pawh6/7 vel an chah thleng tawh a. A lo la thleng zel ang. Heng car-te hi a model sang lo mahse, a hmangtute hi an changkang a, an kawngte a tha bawk nen a thar ang chiah a la ni

    a, an mawi em em bawk. Car hlui deuh hlek tawh pawh pakhatah nuai 100 vel an ni deuhtlangpui.

    Internet lam a la muang reng a. ISP lam tha turin siam mah se, a la rang tak tak lo.Skynet-web lam erawh a tha a, G-talk erawh a la muang zel. A hmangtute tan dawhtheih atul hle. Kum 2013-ah hian kan ram hian SEA Game a thleng dawn a, hemi hma hian hmunhrang hranga internet lam chu international level-a siam vek a tum. Tahan leh a chhehvelconnection awmte pawh an tha chho thuai ang. Electric (meter) man thuah sawi neuh neuha tam a. A huphurh awm sa ang reng khawp mai. Christmas leh kum thar vela an kharkohhran oce leh sawrkar lam oce pawh hawn a ni leh tawh a. A kal ngaiin a kal leh ta.School pawh hawn a ni leh tawh a, boarding school-ah pawh zirlai an lut el leh vek tawh.

    Current lam thuah chuan tun hma aiin a regu ta deuh. Thlanmual chungchangah sawineuh neuh a tam a. January 3, 2012 Thawhlehni chawhma lam khan a hmasa ber atanthlanmual tharah Pi Kailianbuaii (kum 81), Tahan 'B' group-a khawsa chu phum a ni ta.n

    MAS & KUM THAR RUAIKumpui lingleta kan lo nghahhlelh em em Krismas chu hlim takin kan hmangho thei a, a lawm-

    awm hle. Tahan leh a chhehvelah chuan 25, 26 December, 2011 tlaiah ruai theh deuh vek a nia, ruai thum nawnte pawh an awm. Chuti ang vekin kum thar ruai pawh 1, 2 January, 2012 tlailamah neih a ni bawk. Ruai thawhlawmah hian puitling pakhatah K.1000, 1500 tuk a nih laiinhmun thenkhatah chuan mimal tlawmngaiin emaw kohhran tum liau liau te a ni thung. n

    WESLEY HOSPITAL SILVER JUBILEE DENCHHENA BUATSAIH

    FOOTBALL TOURNAMENT TAN LEH TA

    Wesley Hospital Silver Jubilee denchhena buatsaih ootballinkhelhna chu nikum lam atang khan buatsaih tawh a ni a, ni-kum khan quarter-nal hma zawng match khelh zawh tawh a nia. Kumin January 4 atang khan quarter-nal hmasa ber khelha ni leh ta. Match hmasa berah hian Tahan F leh Khawpui-

    chhip-te an inkhel a, Tahan F-in 10-3-in an hneh. Quarter-naldangah Tahan B leh Pyinkone, Myohla leh Kawlkulh, Tahan Aleh Taung Paing (Tahan chhimlam)-te an inkhel a, he thuziaklai hian result kan hre hman ta lo. Final hi January 13-ah ankhel ang.n

  • 7/29/2019 Tahan Times Journal- Vol. 1- No. 14, Jan 11, 2012

    4/20

    4 |TAHANTIMES internAtionALnewsKRISMAS CHHUNG VEL KHAN SYRIA-IN

    A RAM MI 100 CHUANG A THAT

    Syria president Bashar al-Assad duh lotu pawl insuihkhawm(Free Syria Army) pawl innghahna hmun leh eptute chaknahmun Homs khua chu Syria sipaiin dang chatin mi an thatnasa a. Arab League lamin Syria sawrkar chu tharuma achetna chawlhsan turin a ngen. Eptute chuan Arab Leaguechu Syria rama rawn luta rawn endik turin an ngen bawk.

    UNO lam pawhin Syria sawrkar chet dan chu demin arang lama tharum thawhna chawlhsan turin a hrilh. Pope-inSyria rama remna a thlen theih nana a tawngtaisak hnu reivak lohvah Syria sipaite chu ram hmar lama khaw thenkha-

    tah lutin mipui an kap chiam mai a ni. Mi 100 chuang an thi.Arab League lam pawh Syria-ah lutin thil an endik ngeia, mahse eptu lam chuan Arab League pawh hi an ringhleldeuh tawh tih Al Jazeera chanchinbu-ah a chuang. Marchthla atanga intan he buainaah hian mipui 6000 chuang an thitawh.n

    KENYA SIPAITE SOMALI-AH LUT ZEL

    Kenya sipaite hian an rama khualzin mi man thin Al Sabbathpawlho man turin Somali ramah an kal a. Tunah misual tu-mah awm tawh lo mah se, an la haw duh chuang lo. Somaliram atanga tlanchhia misual pawl pawhin Kenya sipai do tu-rin an lo inbuatsaih ve bawk.n [CNN]

    NIGERIA RAMA BIAK INAH KRISMAS NIKHAN BOMB A PUAK A, MI 40 DAWN LAI THI

    2011 Krismas ni khan Nigeriarama Catholic biak in pakhatleh hmun pakhatah bomb a

    puak a, mi 40 dawn lai an thihthu Nigeria sawrkar chuan o-cial-in a puang. An khawpuiAbuja bula Catholic biak inahtawngtai inkhawm an neih laiinbomb hi a puak a. Jos khaw-bula biak inah pawh bomb pa-khat a puak bawk. Muslim r-ak pawlho pakhat chuan antih a nih thu an puang. 2010

    Krismas hma deuh khan Jos khuaah Muslim rak pawl pa-khat chuan bomb an lo tipuak tawh a, mi 32-in an lo thihphah tawh. He pawl (Bokoharam) hian kumin ngawtah mi500 chuang an that tawh.

    Jos khuaa bomb a puah hnu lawk hian silai keng mi r-akte chuan police chu an kap leh nghek a. Building pakhat-

    ah pawh bomb pahnih an chhar a, an sut hman hlauh. Joskhaw chhim lamah Kristian an cheng tam a, hmar lamahMuslim an cheng tam. An lo intibuai deuh reng thin a ni.n [AP]

    KIM JONG IL CHU VUI A NI TANorth Korea hruaitu hlun leh com-munist lalpa Kim Jong Il-a chu De-cember 28 khan a vuina programtan a ni a, ni hnih chhung programhi hman a ni. A vuinaa tel mipuitelung a chhe hle a, an mittui pawh atla nasa. Program hi ram TV-in live-

    in an tichhuak nghe nghe.He mi ni hian vur a tla nasa hle

    mai a, an duan lawk angin programpawh a kal tluang hle. Program kimchang erawh an thup tlat thung.Kim Jong Il-a pian lai hian vur a tla nasa hle a, a thiha an vui niah pawh vur hi a tla nasa hle.Amah an chawimawi nan silai vawi 21 an kap a, a pa Kim I l Sun-a an vui khan silai vawi 24an kap.

    KIM JONG IL-A VUINAAH SOUTH KOREA RAMPRESIDENT HLUI NUPUI A TELKim Jong Il-a an vuinaah South Korea president hlui Kim Dae-jungnupui Lee Hui Ho-i chu a tel. Hyundai president Hyon Jong-unpawh a tel ve a. December 26 khan Pyung Yang khawpui an thleng.South Korea president hlui, thi tawh Kim Dae-jung leh Kim Jong Il-a

    te hi kum 2000 khan remna zawngin an lo inbe tawh. Lee Hui Ho-iNorth Korea a kal hi personal thil mai a ni a, South Korea phalnaakal a ni nghe nghe. Vuinaa lo kal zawng zawngte hi North Koreachuan tha takin a lo dawngsawng. Khawvel pawhin a hriatpui anduh hle. New York-a awm North Korea Embassy-ah sunna lehkha-bu dah a ni a. Hming sign apiang chu thla an lo la a ni. North Koreahian UNO General Assembly-ah an hruaitu sunna atan minute khatngawi renga hun hman an dil a, hnawl a ni.n

    NORTH KOREA HRUAITU THAR CHUAN RAM A AWP DANA TIDANGLAM DAWN

    Communist hruaitu Kim Jong Il a thih avangin a apa kum20 vel leka upa Kim Jong Un chuan ram a hruai dawn taa. Ram a awp dan turah chi hnih ang deuh inawp dan atihrang a. Sipai thuneihna leh sawrkar thuneihna a hrangina kalpui dawn niin an sawi. He thu hi China leh North Ko-

    rea hre chiangtute atanga lo darh chhuak a ni nghe nghe.Nuclear siam mek nia an sawi North Korea hian Kim lalchhungkua atang dictatorship-a ram an lo awp thin atanginthuneihna a chang thei tawh ang. North Korea-ah hiansipai hian thu an nei hle a, kum 2006 khan nuclear bombpakhat pawh tha takin an chhin thei. An hruaitu a thih hnu

    hian sipai lal lam pawhin a apalal ta lam hi an tangin an thlawphle. Sipaiin Kim chhungkaw lakata lalna a chhuh a rinawm lo.Sipai lalten Jong Un-a hi an duha, sipai lalna pawhin ram hruai-naah thui tak a inrawlh tho vangtiin an hruaitu pakhat chuana sawi. Jong Un-a pu hruainapawh a inrawlh thuk hle bawkang. He pa hi North Korea-ahchuan huhang a nei lian em ema ni.n [Reuters]

    11 January 2012 Wednesday|Vol.1 No.14NORTH KOREA HRUAITU KIM JONG IL-A CHU

    LUNG NATNA AVANGIN THI TANorth Korea ram hruaitu chu December 17 khan athih tak thu Korea chanchinbu lamin an ziak. Decem-ber 17, zinglam 8:30 khan khawpui Pyongyang pawnlama a zin chhuah laiin a thi a. Rela a chuan laia thi ani nghe nghe. A thih hian kum 69 mi a ni. A ram mitetana rim taka hna a thawh laia thi a nih avangin mipuipawhin an sun hle. Tunhma deuh atangin lung na hia nei a, a lo inenkawl nasa hle tawh thin tih KCNAchuan a tarlang. North Korea hruaitu Kim Jong Il-a athih tak thutah chuan South Korea lam paw'n kawngengkimah an inralring ve nghal a. Kum 1994 khan Kim Jong Il-a pa hi a thi a. Kim Jong Il-achu communist hruaitu a rawn ni chho tan a. Heti anga a thih tak hnu hian North Korearam chu nasa taka a insiam danglam an ring.n

  • 7/29/2019 Tahan Times Journal- Vol. 1- No. 14, Jan 11, 2012

    5/20

    TAHANTIMES |5internAtionALnews11 January 2012 Wednesday|Vol.1 No.14

    China ram chhim lama awm Guangdong Pro-vince-ah in leh lo dinna turin sawrkar lam chuanmimal hmun a chhuhsak a. An chhuhsak zingapakhat chuan sawrkarah zangnadawmna a dila, chu pa chu manin an sawisa a, a thi ta a ni.He thil thleng hi lungawi lovin Pu Kan khawmite chuan kawngzawh an huaihawt a. Chinasawrkar chuan he khaw kal pawhna kawnghi a khar tlat a, eiin tur pawh a lak luhsak lohavangin China ram mipuite chuan a ram pum

    huapa kawngzawhna nei turin internet lehacebook lamah an inhriattir huai huai mai.

    Kawng an zawhna khuaa internet, phone,current hrui zawng zawng chu sawrkar lamin

    CHINA MIPUITE KAWNGZAWH TURININHRIATTIR TAN

    EGYPT RAM BUAINAIN NI 5 A AWHCHHO, KAWNG ZAWHTUTE AN CHE NASAUH, HMEICHHIA AN VUA CHU THIL

    TIH ZAHAWM LO TAK A NI TIINCLINTON-I A TAWNG CHHUAK

    Sipai awp behna duh lova kawng zawhtute leh Egypt ramsecurity-te inbeihna chuan December 20 khan ni 5-na athleng ta. Kawng zawhtute an che na sawt a. Hmeichhepakhat security lamin vawi eng emaw zat an vuak hrepavangin US Secretary o State Clinton-i chuan heti anga

    hmeichhe chunga kutthlak hi thil zahpuiawm tak a nih thua sawi.

    Kawng zawhtute leh police-te hi lungin an invawm tawna. Mipuite um darh turin police lam hian an silaite pawh ankap a. Buainaa thi zat hi December 16-20 inkarah mi 14an awm tawh. Kawng zawhtute chunga tharum thawh turinkan ti lo tiin sipai sawrkar chuan thuchhuah a siam a, anhmeichhe vuak chu a kawrhnuai hial a lan thu erawh anpha lem lo.

    Sipai pakhatin he hmeichhia hi a chhip sama thamin apawt dawr dawr a, a kawrah 'hmeichhe zahawmna bawh-chhetu sipaite' tih a inziak a. Al-Tahir chanchinbuah tarlana ni nghe nghe.

    Egypt ram hruaitu Mubarrak-a a lal tawh lohna hi kumkhat lai a ni tawh a, mahse politics-ah leh kawng velah tepawh hmeichhe hmuhsitna hi a la hluar hle a ni tiin Clinton-

    i chuan a sawi. George Town university-a thu a sawinaahClinton-i chuan, "Egypt hmeichhiate zahna tura awpbeh hiram uniorm atan chuan a zahthlak a ni," tiin a sawi.n [AFP]

    INTERVIEW-AH PRESIDENT ASSAD CHUAN DAWT LEHHNIALNA THU A HMANG KAWP VE VE

    TV interview-ah Syria president Assad chuanthla 9 vel liam taa mipui kawng zawh kahhlumna thupek a pek loh thu a sawi. UNOlamin thi zat hi mi 4000 chuang a nih thu ansawi pawh a hnial bawk. Assad-a chuan engrama hruaitu mahin a ram mite kah hlum thu-pek an pe lo vang a, mi a tu emaw hruai sawr-kar chauhvin thu pek hi an chhuah ang a ti

    zui. TV-a an zawhna pakhat kawng zawhtutena taka an chhan let thuah amah chu presi-dent mai a nih thu, sipai lam nen an inkung-kaih loh thu a sawi chhuak bawk. Rawng taka

    che thinte an hrem thu te, rawng taka chetna hi mimal ngaih dana chetna mai a nih thu te,pawlho thil a nih lohzia te, ocer thenkhatten dik lo taka chet an lak thuah ngaih dan a phirthute pawh a sawi.

    Ni tin kawngah eptu lamin kawng zawh reng mah se, amah duhtu tam tak an awm thu te,Syria ram hi mipui duhna lova awp a har thu leh thi ta te avanga a rilru a hreawm thute pawha sawi. He interview-a a thu sawi chungchangah USA-a Washington University-a Syria ramhrechiangtu pakhat chuan Assad-a hian hnialna leh dawt thu hmanga zawhnate a chhan thu

    THLAHLAWH PUN NGIATIN INDIA DOCTOR 10000 CHUANG NUARIndia ram thlang lama awm Jaipur khuaa Ze-

    nana damdawi ina nau hring Nasroon Bano-i

    chu nau a hrin zawhah a thi a. A thih chhan hi

    doctor awm loh vang niin a chhungte chuan

    an sawi. Zenana damdawi ina thawk doc-

    tor 10000 vel chu December 24 atang khan

    an nuar a, dam lo tan thil buai thlak a thleng

    ta a ni. Rethei tak takin an pan thin sawrkar

    damdawi ina thawk doctor-te hian hlawh punan ngiat a, an position pawh tihsan an phut. Mahse tun thleng hian sawrkarin engmah thu

    chhuah an la siam lo. December 24 khan police-te chuan mahni hna thawk duh lo case-in

    doctor 394 chu an man nghe nghe. n [CNN]

    a tichat vek tih Washington post-ah an ziak.Mi 20,000 vel chenna khua hi, sangha manaei zawngtute chen tamna a ni a. Sawrkar-in kawng a khar tlat avangin khaw dangaan chhungten a ruk tak meuhvin eiin hi anthawn a. Sawrkarin mimal ram(hmun) a

    chhuhsak hi June thla (2011)-ah khan a ni a,zangnadawmna diltu hi Zhu Jiang Bo-a a nia, police-ten an sawisaknaah a thi a, kawng-zawh hi an huaihawt ta a ni. Sawrkar lamchuan Zhu Jiang Bo-a chu lung na avangathi-ah an puh hlauh thung. Kawng zawhtutehian khaw awptute oce lamah an che nadeuh a, sawrkar hian tihian a khar ta a ni anti bawk.

    Guangdong Province Lu Fang khuahnathawktute kawngzawh chu a thawm a nahle a. Kawngzawhtute zawm ve turin Shang-hai leh Beijing khawpuia mite chuan mipuian ngen. Kawngzawhtute khua sawrkarin adang char tlat hi human rights zah lohna liantak a nih thu an sawi. Sawrkar lam chuanhe khua hian tui hri natna chi khat a thlenavangin khaw dang a kai loh nana khua hidang phui an nih thu an sawi.n

    MANILA KHUAA SCHOOL PAKHAT-AHTHLAWHNA A TLA, NAUPANG PAHNIH

    TELIN MI 13 AN THI

    Philippines ram, Manila khua school pakhatah December 10khan thlawhna a tla a, naupang pahnih telin mi 13 an thi. Hethlawhna hi mi paruk phur thei thlawhna te chi a ni a. Ma-nila chhim lama awm Paranaque hmuna primary school-ahthlawhna hi a tla a ni. Thlawhna tlak hun hi lehkha zir hun ani lo va, mei alh erawh a thenawm in velah a darh nasa hle.Leia thi zat chiah hi an la hre chiang thei lo. Kang thelhtutechuan mitthite ruang hi a kang ut vek a, thlawhna pilot leh apuitu chauh thlawhnaah hian an chuang. He thlawhna hianengine pahnih a nei a, a tlak hlimah kang thelhtute hi kal

    nghal mah se, kawng hi a zim em avangin an che lawk theilo. Darkar thum hnuah kangmei hi an thelh thei chauh. Mi 10chuang hliamte chu damdawi inah an kalpui nghal. An zingapanga chu an na hle. n

    SYRIA RAM LAKA USA HREMNA CHU IRAQ-IN DUH LOWhite House-ah hmanni khan US president leh Iraq primeminister-ten press release an nei a.

    Hetah hian Iraq prime minister chuan USA-in Syria rama hrem dan tur chu tha a tih loh thu a sawi a.

    Syria president hnuk thla tur pawha tih theih a neih lohthu a sawi bawk. n [CNN]

  • 7/29/2019 Tahan Times Journal- Vol. 1- No. 14, Jan 11, 2012

    6/20

    6 |TAHANTIMES worLdcrime

    NU PAKHATIN A PASAL SERH TAN TUMBakcheh hmanga a pasala serh tantum nu pakhat chu man a ni. VirginiaValdez-i (kum 67) a ni a, US dollar64,000-in he nu hi a in-bail a, PalmSprings, Caliornia, USA-a police-techuan an chhuah leh ta. Kum 62-a upa

    pa pakhat chuan police-ho hnenah a nupuiin bakcheha aserh tan a tum thu a report a, police-te chuan an man ta ani. He pa hi damdawi inah kalpui a ni a, thil tul an tih zawhahhawpui lehnghal a ni.n [The Sun]

    HMEICHHE MISUAL RUAL: PAWI NASATAK KHAWIH CHUNGA ZALEN

    Rhea Page-i chu Somalian hmeichherualin nasa takin an sawisa a, a luahte vawi tam tak petin a sam te an kehthlak sak hial a, kawng laiah a tluhlawm reng mai a ni.

    Thinrim thlak tak maiin UnitedKingdom-a court pakhat chuan amahbeitute hi a chhuah zalen leh si a ni.Engvangnge?"Ruithangannilo",tih vang a ni. Page-i chuan amahbeitute'n a lu an pet a, a sam an kehlai hian "He mingo hmeichhe h** hithat ang u (Kill the White s**t)" tiin an

    au a ti. Hetia a hnam zawnga an beihna pawh hian hrem-na engmah a tawrh tir lo. Court thutlukna hi Page chuan"tenawm" a ti hle. Hemi zan hian a bialpa nen an leng chhuaka, kea an haw kawnga he thil hi lo thleng a ni."Kan kal mai mai lai chu 'White B****', 'White S***' ti tein minrawn au chiam a."Ka hawi let chu pakhatin kan samah a rawn tham a, leiah

    mi pawt thlu ta a."Ka hnungzang leh luah min pek chhawk ta ngat ngat a."Police an rawn thlen khan rei tak ka lo tuar hman tawh."Mingo ka nih vanga min bei ni maiin ka hria. A chhan dangtur engmah ka hre lo."An mi beihna hian ka nunah hun rei tak nghawng a nei dawna, anni chu engmah ti lovin an chhuak ta mai lehnghal".n

    [The Sun]

    11 January 2012 Wednesday|Vol.1 No.14KA HMANGAIH TE TIA AN KOHNA

    AVANGIN LAWNG SIPAI CAPTAIN HMEICHHEPAKHAT CHU LAWNGAH A INTIHLUM

    Royal lawng sipai ocer hmeichhepakhat chu a aia nihna sang ocerpakhatin ka hmangaih te tia a kohavangin amah leh amah a intihlum.

    He nu hming hi Sara ElizabethHellawell-i a ni a, kum 26 mi niin cap-tain a ni. Lawnga ama mutna room-ahdrug over dose-in a thi a ni. A thih hmahian Major Philip Bites-a nen inhmuinan inkawm a. Hetah hian Major hianka hmangaih te tiin a ko va. A kohchhan pawh a lainat avanga ko satliah mai a ni a, captain nuhian a ni lo zawngin a awmzia a lo la sual palh ta a ni. Thinurtaka kal sawnin ama room-ah a lo intihlum ta a ni ber mai.

    Sara-i chhungte chuan ka hmangaih te tia Major-an akohna hi Bawng kawlh hmaa puan sen tar ang a nih thuan sawi. Sara-i hian amah zah taka biak a lo inbeisei lai-in hmeichhia a nihna a theihnghilh a ni tiin an hotuten ansawi.n [Daily Mail]

    CHHUNGKAW PAKHAT THAWNTHULUNGCHHIAT THLAK TAK CHU

    He thil thleng hi pa pakhat chuan a chhungte (3) chu chema vit hlumin amah pawh a intih-hlum thu a ni a. A thlen chhan hi hriat a la ni lo bawk.

    He thil a thlen hma kar khat velah pawh hlim takin chhungkaw thlate an la ho kha a nia. He thlalaka an hmel lan danah pawh lungngai hmel a lang lo va, buaina nei hmel pawha lang lo. A chhungte chema vittu hi Richard Smith-a a ni a, a nupui bakah thla 13-a upa aapa naupang zawk leh kum 9 mi a apa upa zawk chu chemin a vit hlum a ni. A chhungtehi timna awm hauh lovin chemin a vit hlum a, an chenna room chu halin amah pawh a kanghlum ve nghal.

    Police-te chuan he thil thleng phenah hianinhmangaihna eng emaw a awm ngei an ring a,he tual thahna awm chhan ber pawh a nih an ring.Smith-a hi kum 37 mi niin company pakhata de-signer a ni a. A nupui hi Clair-i niin kum 36-a upaa ni tawh a, accountant lama manager thawk thina ni. Kum 9 mi apa Tin leh thla 13-a upa apaAaron-a chu an nei a. He thil a thlen hma ni khat-ah pawh khan an chhungkuain Cricket club-in abuatsaih party-naah pawh an tel nghe nghe. A tukzing lamah Smith-a hian a chhungte chu a that taa ni. Khuma mu a nupui chu that hmasa berin aapa naupang zawk chu a that leh a, a hnuhnungberah a apa upa zawk chu a vit hlum leh ta a ni.

    A chhungte a thah hnu hian inah darkar 24vel a la awm a. An car pawh tuiin a sil ai nghenghe. A tuk zingah an chenna room chu a kharphui sauh sauh a, a hal ta a, meikhu a hip nasatavangin a thi ta niin an ngai. An ina meikhu nasatak an hmuh chuan an thenawmte chuan policean ko ta a. Room-a ruang pali chu an hmu ta a ni.

    Police te chuan he tual thahna thuah hiantumah an tel ve lo va, Smith-a hian ama duh thungeiin a chhungte hi a thah thu an puang. Chhung-kaw hlim thei tak an ni a, eng vanga heti angatual thahna hi thleng nge a nih an thenawmte pawhin an hre lo. He mi te chhung hi WestYorkshire, UK-ah hian pound 180000 man in rawn leiin an rawn pem a ni a, sum harsatnaavanga thleng pawh a nih an ring lo.

    Engpawh ni se, tual thahna phenah hian chhan eng emaw tak chu a awm ngei ang a, achhan la hre lo mah se, thil thleng lungchhiat thlak tak chu a ni hr im mai.n [Daily Mail]

    AMA FANU PAWNGSUALTU TAN VAWI 2,080 VUAKOcial Saudi chanchinbu pakhat sawidanin, amaanu ngei pawngsualtu chu kum 13 lung in a tanchhungin vawi 2,080 vuak tuar tura a chungthu rela ni.

    Mecca khaw court chuan, he pa hian a anutleirawl chu kum sarih chhung zet drugs rui chungaa pawngsual thin thu a hmu chhuak a.

    Okaz chanchinbuin a sawi danin, he pa hian alung in tan chhungin dawhsan chungah ngei vuakhi a tuar thin dawn a ni. A hming erawh chu sawi lana ni lo.n

  • 7/29/2019 Tahan Times Journal- Vol. 1- No. 14, Jan 11, 2012

    7/20

    TAHANTIMES |7generALknowledge11 January 2012 Wednesday|Vol.1 No.14UK AIIN BRAZIL RAM HAUSA ZAWK DAWNKhawvela ram hausa zingah UK chu apasarihnaah tla dawn. India leh Russiaramte pawh an hausa chho viau dawn niahriat a ni bawk. 2020-ah chuan he ram pa-hnih hian UK hi hausak lamah an leh pelh anring bawk. Tunah hian UK ram hi paruknaaha ding mek. Tunah hian US chu top a ni a,China, Japan leh Germany-ten an dawt.n

    UNIVERSE-A CHHUM DAWLHTU'BLACK HOLE' PAKHAT HMU CHHUAK

    Kan solar system atangaeng kum 27,000 emawmel (27x5878x10)-a hlaaawm glaxy an tih arsi bil-lion tam tak awmna laiah'Black Hole' turu zet maian hmu a. Black Hole chu'khuarkhurum dum' tihnaa ni mai ang chu. A laiah

    chhum tam zet a vir kual vel bawk a ni. Universe-a chhumhlawm tam tak chu a lem mek a ni. Europe chhim lama awmESO-a enlenna lian lutuk (VLT) atanga a lan danin he chhumpui hi kan leilung aiin a let thumin a chhah a ni awm e. He

    chhum kal chak zawng hi darkar kahtah kilometre 2350-achak a ni. Kum 2013-ah chuan he chhum pui hi Black Holehian a lem zawh an ring. He chhum pui hi a lian tual tual niinan sawi bawk. He Black Hole hian hip loh a nei lo va, engpawh a hip bet tlat zel a ni awm e.n [CNN]

    KUM 2012-AH KHAWVELA TAWP DAWN LO

    Maya mite calendar an chhut atang-a an hmuh chhuah kum 2012-ahkhawvel a tawp dawn an tih chu thilni thei a nih miah loh thu mi thiamtenDecember 5 khan an puang chhuak.Maya mite calendar-a a lan danahchuan kum 2012 December 12,

    zing lam dar 11 leh minute 11-ah anpathian chu rawn tho lehin khawvel

    hi a tichhe dawn tih a chuang a ni. Mexico rama NationalAutonomous University o Mexico (UNAM)-a mithiam pakhatchuan hemi chungchang hi a lo zir char char a, a nih theihlohzia a theory telin a puang ta a ni. National Institute oAnthropological History in Mexico-a zirlai 15,000 te chu anzir chiantir theuh va, zirlai pahnih chiahin a nih theih thu ansawi. Hmanlai Maya hnama an thawnthu hlui mai mai niinan ngai. An calendar-a a lan danah chuan kum 394 a herchhuah apiangin Baktuns hun an vuah a, kum 2012 hi Bak-tuns hun hnuhnung ber a nih avangin khawvel tawp turah anngai a ni awm e. Maya-ho calendar hi Isua Krista pian hma(BC 3,114) daih atanga lo awm tawh a ni nghe nghe. n

    KAWNGZAWHTUTE CHU "PERSON OF THE YEAR"-AHTIMES MAGAZINE CHUAN THLANG

    Khawvela chanchinbu lar Times magazinechuan kum tin 'Person o the Year' hi a thlangthin a. Kumina a thlan chu Arab khawvel atangaAthen thleng, Occupy Wall Street atanga Mos-cow thleng dikna duha kawng zawhtute chu athlang a ni. Times magazine-a executive edi-tor Richard Stengel chuan dik lo tak leh rawng

    taka rorel thin duh lova Tunesia ram mi thei rahzuartu atangin Moscow-a kawng zawhtute, diklo taka rorelna duh lova kawng zawhtute chukumina "Person o the Year" atan an thlang ta a ni a ti.n [Daily mail]

    RUSSIAN MODEL PAKHAT CHU MP ATAN PUTIN-AN RUATRussia prime minister Putin-a chuan model leh lm star hmel thaMaria Kozhevnikova (kum 27) chu member o parliament-ah a ruat.Hmanni lawka buatsaih Russia MP inthlannaah Putin-a party Rus-sia United Party chuan vote 50% an hmu. Vote chhiarnaah thil el loawma an hriat avangin mipui thinurin kawng an zawh chiam mai a.Putin-a chuan hetianga model hmel tha tak MP-a a ruat hi partlia-ment-ah kut bengin an lo lawm.

    He model hi Olympic-ah vur phaha Hokey intihsiaknaah vawihnih ngawt pakhatna lo la tawh Alexandar Kozhevnikov-a anu a ninghe nghe. Model leh lm star a nih hma hian Love Stories music

    band-a an singer a lo ni tawh bawk.n [CNN]

    KHAWVELA RAM HRUAITU NAUPANG BER TUNGE?Kum 28/29 vela upa Kim Jong Un-a chu North Korea hruaitu a rawnni der mai. Sipai lama hotu ber a rawn ni nghal bawk. Hruaitu atanaocial-a puan a nih tawh chuan amah hi tunlai khawvela ram hruaitunaupang ber a ni ang. Mahse King (lal) nei ramah chuan Mim JongUn-a aia naupang lal hi an awm nual. King rule-a kal lo ram zingahruaitu naupang ber chu Haiti ramah kum 1971 khan apa a thihavangin Juan Claus de Feliz Dia-a chu a rawn lal a, a lal hian kum19 chiah a la ni. Lal nei ram kan chhut tel dawn a nih chuan kum1902-a lal rawn ni, Spain lal Alonso-a hi a naupang ber a, kum 16a nihin a lal. Tuna lal naupang ber chu kum 2006-a rawn lal Bhutanking hi a ni a, a hming chu Jigme Khesar Namgyel Wangchuck niinkum 26 a nihin a lal tan.n

    KHAWVELA KUM-LI-MI RIT BER: LU ZHIHAOA va han tui!! Foshan, Guangdong province-a

    bazar pakhatah Lu Zhihao, kum-li-miin ar thla

    hem hmin a ei. Lu hi thla thum mi a nih atangin

    a chawei a tui chho em em a, tunah chuan a san

    lam eet 3 leh inches 7 niin a rih lam chu pound

    136 a ni.

    A nu leh pa te mangang chuan damdawi in

    tam tak an panpui tawh na a, hetia a thau em

    emna chhan chiah hi hriat a la ni lo. Local media

    te chuan eiin a ei nasat lutuk avanga thau-ah an

    ngai.n

    ASKMEN.COM-IN KUM 2011-A KHAWVELAHMEICHHE HMELTHA BERTE A THLANG

    Askmen.com chuan kum 2011-a

    khawvela hmeichhe hmeltha a tihte a

    thlang a, an thlante chu December 13

    khan puan chhuah a ni. Top 10 chauh

    lo tarlang ila:

    1. Kate Middleton (Prince William-a nupui)

    2. Larissa Riquelme

    (Paraguay model leh actress)

    3. Camilla Belle (American film star)

    4. Ivanka Trump

    (American fashion model leh sum la lut thei)

    5. Ana de la Regueva (Maxico film star)

    6. Celeste (American model)

    7. Margaret Grace (American film star)8. Kristen Stewart (American film star)

    9. Layla Kayleigh (British USA TV announcer)

    10. Natalie Imbruglia (Australia zai thiam, hla phuahtu, model leh film star)

    Beauty Parlor

    qHyifnyf? acgif;avQmf? rsufESmopf? rsufESmaygif;wif? qHyifaygif;wifqHyifza,mif;oGif;? qHyifaumuf? aq;qdk;? em;azguf

    -15000-30000

    -

    (A)ZODI

  • 7/29/2019 Tahan Times Journal- Vol. 1- No. 14, Jan 11, 2012

    8/20

    8 |TAHANTIMES ceLebrity 11 January 2012 Wednesday|Vol.1 No.14aShton KutcheR-a nuLa:

    Ka hRehaWMnaAston Kutcher leh Demi Moore te nupa inkara chhiatna thlentu chuan a nun chu hremhmunang mai a nih thu a sawi. Sara Leal, 22, chuan mi hur a nih loh thu sawi mah se, a nu lehpate leh a thian tha berin an kawmserh tawh a, oce hna pawh a chan tawh nghe nghe a ni."Ka pa'n min be duh tawh lo va, mi dang leh ka thiante nu leh pate hnen atangin phone callschimawm tak tak ka dawng reng a ni," a ti. Actor Kutcher, 33, nen Caliornia-a an chet sual

    hmain Kutcher-a chu pawmlai nei a nih a hriat loh thu a sawi.Fox News a hrilh dan chuan, "A atthlak khawp mai, engnge ka tih tak pawh ka hre lo,he thil hi ka dil a ang viau naa a ni si lo," a ti. "A hmel a tha em atin a ni. Miin, "Hetiangi tithei chu a mak hle mai," min tih chang hian, "Kei ang kum 22 mi a tam zawk chuanan ti ve tho ang," tia chhan let ve tak ka nap thin," a ti. He thil thleng avang hian DemiMoore, 49, chuan inthenna lehkha a theh lut tawh a, an sum $200 mtd chu an insemrin a ni. n

    PlaYboY magaZine coVer moDel-ahlinDsaY lohan-i tang DaWn

    Lindsay Lohan-i chuan Playboy magazine cover model ni tura an sawmna chu a remti a. Tunlai hianLindsay Lohan-i hian thubuai a la nei a, Playboy magazine cover model a nih dawn avangin US dol-lar maktaduai khat a hlawh dawn a ni. 2012 January leh February thla chhuak Playboy magazinecover-ah Lohan-i thlalak chu a chuang ang. Kumin chhung hian Lohan-i hian thubuai a neih chu abuaipui deuh reng a, chhanchhuahna camp-ah a kal thul. Tunah chuan mi pangngai a ni tawh tiin anu Diana Lohan-i chuan chanchinbu mite a hrilh. November thlaah pawh khan a hna ngai chu tanincamera hmaah a inlan leh tawh thu pawh a sawi bawk. Playboy magazine-a cover model a nih tur thua than rualin a diary-a thu inziak pawh an sawi duh hle. Mahse, Lohan-i chuanhemi chungchangah a ka a ang lo. n

    KA PASAL NEIH LAI KHA A NUAM BER:SCARLET JOHANSSONKum 27-a upa lm star lar Scarlet Johansson-i chuan ka pasal hlui RyanRenolds-a nena kan inneih lai hunte kha hun nuam leh hlimawm tak ani a ti. Anni pahnih hi kum 2008 khan an innei a, kum 2010 Decemberthla khan an inthen leh ta kha a ni a. An ngaih dan a inthuhmun theih

    loh avanga inthen an ni a. Scarlet Johansson-i chuan Ryan Renolds-anena kan inneih thuah engmah inchhirna ka nei lo, amah ka nei kha kathil tih that berah ka ngai. Tha nia ka rin chauh hi ka t i thin a ti. Nupuipasal neih hi nun pakhat a ni a, kan inrin tawn phawt chuan nun thardina inneih hi a tha a ni a ti bawk. Ka pasal nen inthen mah ila kaneih tur tak neiah ka inngai a t i bawk. An inneih lai khan an awmhrang zing hle a, hun rei tak chhung inhmangaih zel dan tur lama bengkhawn vak lo a ni. "A nihna takah chuan hmangaihnathu hi a hnawk khawp mai. Inhmangaih reng theih dan turkawng pawh hi ka hre lo. Kei leh Ryan Renolds-a te'n hnakan ngah lutuka kan awm hrang deuh reng mai a ni,"a ti bawk. An inthen hnu hian Sean Penn nen an inzuithin tih thu thang a awm bawk. He nu hi tunhma deuhatang khan ngaihzawng neih lamah a kal tluang angreng hle. Hmangaihna dik zawngah a inruat mai thin.A pasal hlui nena an inneih lai hun kha nuam a tih

    hun lai berah a chhal a ni.n

    MiLey cyRuS:Ka hnu te hi diKtaK a ni

    Hannah Montana starMiley Cyrus-i chuan kahnu te hi hnu te dik taka ni tih a sawi. Miley-i

    hi kum 19 mi a ni a, asam a met tawi hle a,a lang naupang vah

    mai. Tuna in sawi

    zawng zawng hika pawm, mahse,tuna ka hnute hi

    siam chawpengmah a awm

    lo, ka hnutedik tak a ni,"

    a ti.

  • 7/29/2019 Tahan Times Journal- Vol. 1- No. 14, Jan 11, 2012

    9/20

    TAHANTIMES |9

    MILEY CYRUS-IINPUANNA

    Film star lar Miley Cyruschuan Los Angeles-ashow pakhatah lm starLiam Hemsworth-a chukut suihin a rawn kalpui.

    Miley Cyrus-i chuanLiam Hemsworth-a chu abialpa a nih thu ocial-ina sawi chhuak a. A bialpachu a tana mi amkim anihzia pawh a sawi tel.n

    SUPER MODEL TYRA BANKS-INBIALPA BANSuper model lar Tyra Banks-ichuan kum 3 lai a lo kawp tawha bialpa John Utendahl-a nenan inkawp tawh loh thu a sawi.An lo inhmangaihna te theih-

    nghilha zangkhai taka awm atum mek. Kum 5 vel liam taahkhan inhmangaihna thawnthungaihnawm tak tak a lo nei tawhthin a. Tunah chuan hmangaih-na thuah a thawm a dai ta.n

    entertAinment

    TOP 10 BOXOFFICE

    1 Mission Impossible:Ghost Protocol $141M2 Sherlock Holmes:Game of Shadow $137M3 Alvin and Chipmunks:Chipwrecked $98M4 The Girl with the Dragon Tattoo $60M5 War Horse $44M6 We Bought a Zoo $45M7 The Adventures of Tintin $51M8 New Year's Eve $47M9 The Darkest Hour $14M10 The Descendants $40M

    TOP 10 MUSIC ALBUM

    1 21 Adele2 Take Care Drake3 TM:103: Hustlerz Amb Young Jeezy4 Own The Night Lady Antebellum5 Sorry For Party Rocking LMFAO6 Ceremonials Florence+Machine7 El Camino The Black Keys8 Mylo Xyloto Coldplay9 Talk That Talk Rihanna10 NOW 40 Various Artists

    WiLL SMith:Men in BLacK iii

    Men in Black lm chu a pathumna a rawn chhuak dawn ta. Agent J (Will Smith) leh Agent K (Tommy Lee Jones)

    te chu, universe misual rual bei turin leh alien-ho lak ata New York khawpui chhanhim turin an inkawp leh ta.Tun tumah hi chuan Agent K naupan lai (Josh Brolin) tawk turin Agent J hi hun kal tawhah te a zin let leh dawna ni awm e.

    1969 kuma a zin let lai hi trailer-ah an show tel a. Emma Thompson leh Alice Eve te pawh an tel a, X Factorjudge Nicole Scherzinger pawh a inlan ve. Secret government agent te hi kum sawm an chawlh hnuah an rawnkir leh ta chauh a ni a, he comedy hi Barry Sonneneld bawkin a direct leh a, 2012 July thla lama release tur ani. A lm hmasa pahnih khan pound mtd 600 an hai lut. n

    11 January 2012 Wednesday|Vol.1 No.14

    Beauty Salon

    Website: www.tahantimes.comE-mail: [email protected]

    JLO-IN FOOTBALL SHOWKhawvela lm star lar leh zaithiamhmeltha, lam thiam, TV announcerleh ashion designer Jenier Lopez-ichu US-a khawsa a ni a, hmannideuh khan Peru ramah kalin a oot-ball thiamna a show vel a ni. Kum 42mi Lopez-i hi Latin America-a lar em

    em iQviva tana kal a ni nghe nghe.Hei hi TV channel pakhat a ni. Foot-ball uar em em rama heti anga aootball thiamna a show hi a tiuh angreng hle.n

    VICTORIA BECKHAMINPUANNAVictoria Beckham chuannau a pai lai hunahte khanina vulh chi ran vulh achak thin zia thu a sawia. Mahse a pasal DavidBeckham-an a phal tlat lo.A pasal hian zawhte pa-khat vulh chiah a phalsak.

    Tunah hian Victoria-i hianashion dawr thar hawn atum mek.n

    Highlight

    tm;ay;rI (10) BudrfjynfhygursufESmaq;? *sD;cRwf? aygif;wif? acgif;avQmfjcif;rsm; aqmif&Gufay;ygonf/

    (B) Tel. 073-22008

  • 7/29/2019 Tahan Times Journal- Vol. 1- No. 14, Jan 11, 2012

    10/20

    10 |TAHANTIMES popl 11 January 2012 Wednesday|Vol.1 No.14

    Aung San Suu Kyi hi 1945June ni 19-ah a piang a. 1990

    general election khan a party,National League or Democra-cy (NLD) chuan ram pum vote59% changin Parliament seat81% (485 zinga 392) a hneh a.Amaherawhchu, inthlan hmahauh hian house arrest-a phuara ni tawh a ni.

    Suu Kyi hi General AungSan-a a pathumna leh anuneih chhun a ni.

    A HminAung San Suu Kyi-i hmingaAung San tih chu a pa hming

    atanga lak tih kan hre theuh anga, Suu tih hi a pa lama a pihming, Daw Suu atanga lak ani a, Kyi tih hi a nu, Daw KhinKyi hming atanga lak chhuah ani. Amah ngaisangtuten AmaySuu (Mother Suu) tiin an ko thinbawk.

    A Mimal NnAung San Suu Kyi hi Rangoon-ah a lo piang a. A nuta pahnih,Aung San Lin and Aung San Oote nen, a nu, Khin Kyi chuan ahmeithai pui a. Aung San Linchu kum riat mi a nihin tuiah atla a, a thi ta a. A u, Aung SanOo chu San Diego, Caliornia-ah

    pemin United States khua lehtui a ni ta a. Methodist EnglishHigh School (tuna Basic Educa-tion High School No. 1 Dagon)-ah sikul kaiin Burma ramah anaupang nun chu a hmang a.

    Suu Kyi-i nu, Khin Kyi chu1960 khan India leh Nepal ramtana Burmese ambassador-aruat a ni a, Aung San Suu Kyichuan zuiin Convent o Jesusand Mary School, New Delhi-ah lehkha a zir a. New Delhi-aLady Shri Ram College atangin1964-ah politics degree a la a.St Hugh's College, Oxord-ah azirna chhunzawm lehin Philoso-

    phy, Politics leh Economics-ah1969 khan B.A. degree a la leha. A graduate hnuin New York-aan chhungkaw thiante hnenahchengin UN tan kum thum hnaa thawk a. 1972 kumah Dr. Mi-

    chael Aris, Tibetan culturescholar, Bhutan-a awm nen aninnei a. A kum lehah a a tir, Al-exander Aris chu London-ah ahring a; a apa pahnihna, Kimchu 1977 kumah a nei. 1985kumah School o Oriental andArican Studies, University oLondon atangin PhD a hmua.1990 kumah Honorary Fellowatana thlan a ni.

    1988 kumah Suu Kyi chuana nu damlo kan turin Burmaramah a haw a, pro-democracymovement a kaihruai ta hlauhzawk ta a ni. 1995 kum Kris-mas-a an inhmu kha Suu Kyi te

    nupa tan an inhmuh hnuhnungber a ni ta a ni. Suu Kyi chuBurma ramah a cham hlen a,Burma sawrkarin an pa chu ramchhung luh phalna visa a pe duhbawk si lo a ni. Aris chu 1997kumah cancer natna avangina chau hle ta a. United States,UN Secretary General Ko An-nan and Pope John Paul II tenan ngen pui chungin, Burmasawrkar chuan Aris chu visaa pe duh lo va. Aung San SuuKyi-in ram chhuahsana a pasaltlawh turin thu an rawn ve thunga ni. Chutih lai chuan, Suu Kyichu house arrest atanga achhuah lai tak a ni na a, ram

    chhunga luh leh phalsak a nihtawh loh a hlauh avangin ramchhuahsan chu a duh lo va.Sipai sawrkarin a luh leh theihtur thu an tiam chu a ring hlawllo a ni.

    Aris chu a kum 53-na pian-cham, 27 March 1999 khan athi a. 1989 kuma a nupui housearrest-a an phuar atang khan,an nu chu tum nga chiah a hmuleh a ni.

    Politics Bltanna

    Aung San Suu Kyi chu, a nudamlo enkawl turin 1988 kumkhan Burma ramah a haw a.

    Chumi kum vek chuan, Burmasipai hotu anga hun rei tak loawm tawh leh sawrkar hruaituGeneral Ne Win chu a nihna ataa bang a. 1988 August ni 8-ademocracy dila mipui nawrh-

    a. John Yettaw pawh chu ram

    tibuaituah a puh bawk. Suu Kyi-i tan thuhretu pali zinga pakhatchauh koh phal a nih laiin pro-secution tan chuan 14 koh phala ni thung. Yettaw chuan Suu Kyihnena a kal chhan chu a nunnaa derthawn theih thu va hrilh turmai a nih thu a sawi a.

    He thil thlenga an man danleh a chungthu an rel dan vel hiUN Secretary General Ban Ki-moon, United Nations SecurityCouncil, khawthlang sawrkartam tak, South Arica, Japan lehBurma ram pawh member angaa tel vena Association o South-east Asian Nations (ASEAN) tehial pawhin an dem nasa hle.

    2009 August ni 11-ah kumthum lung in tang tura a chung-thu rel a ni ta a. Sipai lalten thla18 house arrest ni turin an thlaksak leh a. He thutlukna hian2010-a lo awm tur inthlannaah atitel thei dawn lo a ni

    2010 chhah zalenna

    2010 November ni 13, inthlan-pui zawh hnu ni ruk tlai khanAung San Suu Kyi chu housearrest atanga chhuah zalen ani ta a. Rangoon-a a in kawtaamah ngaisangtute hmaah arawn inlan thei ta a ni. NobelPeace Prize dawngtu hi kum kal

    ta kum 21 chhung khan kum 15hren a ni.A apa, Kim Aris chu 2010

    November khan kum sawmchhunga a vawi khatna atan anu hmu tura visa pek phalsak ani ta a. Hemi hnu hian vawi hniha rawn tlawh tawh bawk.

    2011 December ni 1 khanSuu Kyi chuan Hillary Clinton akawm a.

    2011 December ni 21 khanThai Prime Minister YingluckShinawatra leh Suu Kyi te chuRangoon-ah an inkawm leh a,hei hi house arrest atanga achhuah hnua ramdang hotu lu-ber a kawmna hmasa ber a ni.

    Ramdante thlapna

    Aung San Suu Kyi hian tawng-kam taka thlavang hauhna chuEurope lam Khawthlang hnamte, Australia, North leh South

    America, India, Israel, Japan,

    Philippines leh South Koreaatang tein a dawng a. December2007 khan US House o Repre-sentatives chuan CongressionalGold Medal hlan turin 4000-inan vote a (vote thlaktu zawng-zawng 400-in hlan turin an votevek tihna a ni.) He chawimawi-na dawngtu zinga lung in tangawmchhun a ni bawk.

    Malaysia chuan Burma sawr-karin Suu Kyi a hren avanginASEAN atanga ban a tawh turthuin a vau bawk a. ASEANram thenkhat; Indonesia, Thai-land, Philippines leh Singaporete bakah South Arica, Bang-ladesh leh Maldives te pawhin

    chhuah zalen a nih theih nan annawr nasa hle bawk.

    December 2008 khan UnitedNations General Assemblychuan Burma ram human rightschungchanga demna resolutionleh Suu Kyi-i zalen tura phutnaa pass a, he thutlukna hi ram80-in an tawmpui a, 25-in anhnial a, 45 chu an ngawi a ni.

    Nobel Peace Prize

    Aung San Suu Kyi chu 1991khan Nobel Peace Prize hlan ani. Nobel Committee chuan anthutlukna hetiang hian a tarlang:Norwegian Nobel Committee

    chuan Aung San Suu Kyi ofMyanmar (Burma) hnenah, de-

    mocracy leh human rights tantharum thawh lova nasa takaa beihna avangin 1991 NobelPeace Prize hi hlan a rel a.

    Suu Kyi-i beihna hi kum tamtak chhung atan, Asia khaw-muala huaisenna namai lo tak

    lantirna a ni. Ani hi dodalna karabeihna chhiahchhiahna pawi-mawh tak a ni chho a...

    Aung San Suu Kyi hnena

    1991 Nobel Peace Prize a hlanhian, Norwegian Nobel Commit-tee chuan he nu hi beidawng

    lova a beihna atan chawimawi-na ni turin leh khawvel hmun

    hrang hranga democracy, hu-man rights leh hnam bil buaina

    chungchanga tharum thawhlova beitute tan tanpuina a nih abeisei a ni.

    Oslo, 14 October 1991 n

    THE RENGS

    A tan hun chhungte

    1989Julyni20:Martiallawhmanginhousearrest-aphuarani.1995Julyni10:Housearrestatangachhuahani.2000Septemberni23:Housearrest-aphuarani.2002Mayni6:Thla19hnuahchhuahani.2007Mayni25:U.N.Secretary-GeneralKofiAnnanandirect-a

    General Than Shwe hnena a ngensak chungin house arrest chu kumkhat tan pawh sei leh a ni.

    2007Octoberni24:Housearrest-aaawmnakum12atling,khawvel hmun hrang hranga khaw 12-ah kawngzawh a ni.

    2008Mayni20:Housearrestchukumkhatatanpawhseilehani,chu chu international law leh Burma law ngei tan pawha thil dik lo a ni.2009Augustni11:HousearrestchuMay2009trespassincident

    avangin thla 18 dang tana pawh sei leh a ni.2010Novemberni13:Housearrestatangachhuahani.

    na (8888 uprising) chu a vung

    chho tual tual bawk a. 1988August ni 26 khan democraticsawrkar din turin ShwedagonPagoda hmaah, mipui nuai ngachu a uih a. Amaherawhchu,sipai lal tharin sawrkarna a laleh ta a ni.

    Aung San Suu Kyi chuan1988 September ni 27-ah Na-tional League or Democracyparty (NLD) a din a, 1989 July ni20 atangin house arrest-a phuara ni ta a ni. Ram a chhuahsanchuan zalen a nih tur thu anhrilh a, mahse a hnial a ni.

    1990 Inthlan Pi1990 kumah sipai sawrkarin

    general election a buatsaih a,National League or Democracy(NLD) chuan vote 59% hmuinparliament seat 81% a changbawk a ni. Amaherawhchu, sipaisawrkar chuan inthlanna re-sult chu engmah lova chantirinsawrkarna a hlan duh ta lo va.Aung San Suu Kyi chu Univer-sity Avenue-a ama inah housearrest-a phuar a ni ta a. Hetiahouse arrest-a a awm chhunghian 1990 kumah SakharovPrize or Freedom o Thoughthlan a ni a, a kum lehah NobelPeace Prize hlan a ni leh bawk.A apate pahnih, Alexander and

    Kim te chuan a aiawhin NobelPeace Prize hi an lak sak.

    1996 Beih a tak1996 November ni 9-a NationalLeague or Democracy hruai-tute, Tin Oo leh U Kyi Maung tenen motor ruala bial an an laiinbeih a tawk a.

    Mi 200 rualin an rawn bei a,Aung San Suu Kyi chuanna mo-tor tukverh hnung lam chu chhutchhiat a ni. NLD chuan police-ah ocial complaint a thehlut a,sawrkar chuan investigation neiangin report a ni tak na a, actionlak erawh engmah a awm lo.

    2009 Trespass incident2009 May ni 3 khan Ameri-can pakhat, John Yettaw intichuan Inya Dil hleuh kaiin SuuKyi-i inah sawm lohin a lenga, ni thum hnua a hawn kawn-gah an lo man ta a. Kum hnihkal ta khan hetianga tih hi a lotum tawh a, mahse a thulh leha ni awm e. A inah chu pa tuihleuh chau chu ni hnih lai acham tir avangin May ni 13-ahSuu Kyi chu house arrest dana bawhchhia tiin an man ve ani. Tichuan, Suu Kyi chu InseinLung inah an hruai a, kum ngaconnement (khung hran)-a tan

    tir tumin a chungthu an rel ta a.May ni 18-ah a thu an rel tana, diplomat-te leh journalist-techu an thurel ngaithla tura luhphal an ni lo. Prosecution chuanthuhretu 22 koh a tum phawt

    A Life History of

  • 7/29/2019 Tahan Times Journal- Vol. 1- No. 14, Jan 11, 2012

    11/20

    TAHANTIMES |11essay11 January 2012 Wednesday|Vol.1 No.14

    Mizo thawnthu tha elkhena awm. Zawngtein a PuVawma tui (tlan bik) a vengran mai. Chutih lai chuanSakei a lo kal. A vengtuzawngte chuan, Ka puVawm Vawma tui a nih khale, i in ngam leh in rawh, idawt ngam leh dawt rawh,a lo ti. Sakei intipa leh inti-huaisen tak chuan a in ngamta tlat. A tui neitu Pu Vawmaa lo thleng ta. Eng thil ngethleng ta le? Intipa ve ve,hauisen tawka inngai ve venaam chu le, Pu Vawma lehPu Keia te pahnih chu an in-sual ta tiang tiang mai a ni.An inkhawih na tawnin an

    chau ve ve hle. An intihhuai-na leh an inngam tawnna rahan seng chu, insual hrepa natak tuar a ni ta mai.

    He thawnthu mak takatang hian keimahni nunahkan tangkaipui theihnakawng dapin i zirho ang u.He mi thu kalhmang en hiankan in ngam leh ngam lohchauh ni lovin kan ei ngamleh ngam loh, kan tihngamleh ngam lohte pawh kanawm lut vek mai ang. Kanhotu leh hruaitu, kan nu lehpaten ram leh hnam, khaw-

    tlang leh kohhran siam thata pawimawh tih thu an sawichamchi a. Keimahni nuntheuh hi inbih chiang theuhila. A siam tha theitu tur nikhawpin keimahni nun siamthat hmasak a ngai tih mah-niah inluh chilh a tul tih e-rawh sawi bo reng reng lohtur a ni ang.

    Keini Mizo Kristiante hi

    chuan zu hi sual bul ni hi-alah kan puh a ni ber a. Zuuma zu chhin phui tlat hidawhkanah dah ila. Chusaidawium chhunga zu chuasualnahmuhturawmem?Asualtakachualangem?Chu dawhkanah chuan enganga hun rei pawh dah ila,mi tumahin an hawn lohvaan in miah loh chuan a awmngaiin a awm reng mai ang.Chu zuin thil a tihsual chuhmuh tur a awm hek lo vang.Chu tak chu a ni dawhkanahun reng zu chu I in ngamleh in rawh titu an awm tatlat. Mi tuin emaw chu zuchu in ta sela, a ruih avanga

    amah ngeiin/a intu ngeiin thila tihsual chuan ama tan ngeipawh thil tha lo a ni ta mai. Ain ngam avanga zu dang a intam ang zelin ama taksa ngeipawhin tihdam theih loh nat-na tuar hun a nei thei bawkang. Zu in ngamtu chuanama taksaah tuar hun a neinge nge thin. Zu in ngamtuteavang hian an chhungkuainan tuar thei a, khawtlanginkan tuar thei bawk. Tuarnachi tam tak tuar tur a awm tihkan hre theuh. Mahni taksangei leh mahni chhungkaw

    tan chhiatna thlen pawisamiah lote chuan kan in ngambawka kan in avanga tuar turlo thleng apiang pawh tuarngam zel mai ang aw. PuVawma leh Pu Keia chung-changah Pu Keia intihuaisentak chuan Pu Vawma intihuaive tho tui chu a in ngam. Aninsual phah nghek. An nave ve hle. A tuartu an ni ta

    D

    ear Tahan Times Pipa te

    7/11/2011 (Thawhtan) zingkhan Tahan Vengpui Me-

    thodist Biakin bul Pu Ku-Sia

    in ah khan Tahan Times tih

    lehkha tar ka hmu a, lehkha

    bu thahnem tak leh mawi

    hnai tak tak hi a lo awm teuh

    mai a, mahni tui ve na zawng

    tih takah kal pel mai chu ka

    tan thil harsa tak a ni a, ka lut

    ta nge nge a, mahni in lam

    dinhmun ngaihtuah chang

    miah lovin kan duhzawng

    leh tha tura ka ngaih te chu

    lei ka duh leh ta mai a,ka in

    ngaihtuah let vat a, Tun hmaTahan Venglai PCM Lehkha-

    bu dawra lehkha inziak kha

    ka hre chhuak ta thut mai

    ve ve. Zuinmi kan niem?Kan in ngam alawm. Duhleh keimahni kawchhungngat hi natna chhe ber tuarngamkannimailawmni?Achhe ber tuar huamin kan ina ni. Sawi sawi mah sela kanghei dawn chuang lo, kan titlat si a le!

    Kuva ka thial ngam. Tui-bur pawh ka hmuam ngam.Khaini ka hmuam ngambawk. Ahmuam ngam loh,thial ngam loh ka nei lo, kanti. Kan ngam alawm, kan duhduh thialin i hmuam pengpeng mai ang aw. Duh lehkan hahni, kan ka, kan thinleh lung, kal leh pumpui, kan

    eng mai pawh hian a tuartuarin tuar hmiah hmiah mairawh se. Kan ha sen thehthuhleh dum renrun pawh a mawiloh lohvin mawi lo mai rawhse. Kan hahni te pawh duhleh hekin ral sela, kan ha bul/zungte pawh lang thiau thiauang hmiang. A pawi lo. Kanthial leh hmuam avanga kantaksa leh a chhungrilte chua nat hun hunah zai a tul anih leh doctor-in zai hmiahhmiah mai rawh se. Engmahthial lo leh hmuam lova kandam tur kum chen (kan thial

    leh hmuam avanga) damthleng lo tur ka nih pawhinpawi lo, kan ti a ni mai. Tuka-ah mah mi tu-mahin thialtur leh hmuam tur min barha ni reng reng lo. Keimahningatin kan inbarh theuh. Mitumah mawhchhiat turkan nei lo.

    a, ei ai leh hak ai pawhin

    Lahkhabu hi lei zel tura mipuimin uihna lehkha a ni.Chu

    chuan thiam min chantir

    leh ta a, ka hlawh emaw ka

    sum neih hrechang miah lo

    chuan ka lei ve ta a, ka lawm

    hle a, Tun laia an sum dah

    pung an sawi thin ang mai

    hian keimah hian ka hlim em

    em a,ka suangtuahna leh ka

    rilru put hmang chuan pun

    lam a panleh dawn a ni tih

    hi chiang takin ka hre nghal

    a, phur em em hian Yangon

    lam chu ka pan ta a ni. Sum-

    dawng miten thil dang ngaih-tuah miah lova,an tih that

    tuma in lam pan an phur em

    em ang mai hian ka phur em

    Keimahni thu liau liau-vathial leh hmuam kan ni. Ithial ngam leh thial rawh. Ihmuam ngam leh hmuamrawh. I tuar hun hunah vialngawl ngawl leh then tuau-vin khum laizawla mut behhmiah a ni tawh ang a. Hekhawvelah hian chatuanpawha piang nawn tawh lotura muhil hlenin, vuitu Pas-tor-in i chatuan ram pannatur hmun pawh i chhungterilru nawmna tur atan LalIsuan a tana ram a buat-saihah intawh leh kan beisei,a tian raih mai dawn a ni.

    I ei ngam leh ei rawh,tih pawh a la awm. Sathau,

    vawkthau tih ang chi ngeihlo natna vei khawpin kan loei nasa lutuk tawh. Kan dula kiar hun tawh mai. Kanei apiangin kan lu a hai,kan thisen a sang zel tawhmai bawk. Mahse, Kan eichu kan tuar ngam tur a ni,kantimaw?Ieingamleheizel rawh. Dul kiar hun, thauluak, vawksa ei apianga lu-hai zel leh thisen sang zualzel nih tawh pawha ei ngamzel naam chu tuar ngamnun alawm. Chuti khawpai taksain a ngeih tawh loh,

    thatpui aia chhiatpui tawhzawk pawh ei lui ngam i nitawhmaw? Iei avangadulkiar chiang tawh, thau sa lohlohva thau tawh i ni tawh tihpawh i hre chiang. Insum aiatuar pawh huam i nih takah

    em a ni. Ka lei theih erawh

    a tlem hle a, mahse henglehkhabu atanga hriatna tha

    leh min tanpuitu tur thu tha

    hmuh tur erawh atam hle

    dawn a ni tih chu ka chiang

    em em a ni.

    Ti chuan keia sum neih

    chuan eng ruai lei thei hek

    lo i le, chhiar chak leh duh

    erawh ka nei nasa si a, he-

    tiang hian in tanpuina ka

    rawn dil dawn ta a ni.

    Kan Training School ah

    hian Lehkhabu ahrah te te

    kan nei a, a tam zawk phei

    chu Sap tawng a ni a, keival-mawla tan chuan Mizo

    tawng tluka chianahna,

    hlawkna hmuh tur Tawng

    i in ngaM Leh in RaWhei lui rawh, dul kiar belh la,thau zual zel la. I ei apiangai lu-hai pawh nihphungahngai zel rawh. Nangma thuthu alawm.

    Thil tam kan sawi lo. Iin ngam leh in rawh, kan ti.I thial, i hmuam ngam lehthialin hmuam rawh, kan ti.I ei ngam leh ei rawh, kanhan ti ngei taka, insum theihram la chuan nangmahleh i chhungte tan avan thadawn em! I tana tha lo tur tihi hriat na na na chu tilui lothei la tha ber zawk a ni. Kaduhsak ber zawk che chumaw, insumin invawng m-khur hram rawh, tih hi

    ni zawk rawhse, ka ti a ni.n

    dangah chuan nei hek lo le,

    chuvangin Thu leh Hla lehPathian Thu lama ka pur-

    chawk zel theihna tur chu

    he lehkhabu dahkhawmna-

    ah hian MIZO TAWNG leh-

    khabu dah ta ila, chu chu ka

    hun neih apiangin kal ta ila,

    tih hi.

    Chuvangin In hnena

    Mizo tawng lehkhabu, Nun-

    kawng hruaitu atana tha

    tak tak te, Pathian Thu lam

    hawi, kal kawng dik leh tha

    min kawhhmuh thei leh zir-

    tur min pe thei lehkha bu

    tha tak tak in hnena awm,in zawrh mek te kha, a

    hming leh a man zat min

    rawn thawn thei ulatih hi

    F. LALRAMMAWIA

    letter to editorka tanpui dilna che u a ni.

    He ka au thawm hi min longaih pawimawh sak theih

    chuan ka lawm ngawt ang.

    In hmalakna leh thahnemn-

    gaihna te avangin in zavaia

    chungah lawmthu ka sawi

    a, duhsakna ka hlan nghal a

    che u.

    Tahan Hun vawngtu leh

    mite nun kaihruaitu pawi-

    mawh tak in nih zel theih nan

    ka lo tawngtai pui zel dawn

    che u a ni.

    In sangawizawn pui

    Samela

    YANGON

  • 7/29/2019 Tahan Times Journal- Vol. 1- No. 14, Jan 11, 2012

    12/20

    12 |TAHANTIMES HlthTHISEN SANG NATNA LO AWM CHHANThisen sang natna hi mipaten an neiduh zual bik a. Neih chhan eng emawzat a awm.(1) Rih zawg a pun avangin(2) Zu in nasat lutuk avangin(3) Rilru a hah o avangin(4) Chi leh al lam ei uar avangin(5) Taksa sawizawi ngai loh avangin(6) Kal na neih avangin

    Naupai laia thisen a sang hi a thalo hle a. Nau neih zawhah chuan a tla-hniam ve leh mai thin bawk.

    Enne tih tr?(1) Thisen a san leh san lo hriat a tul avangin kum 30 chung

    lam chuan a tlem berah kum hnihah vawi khat tal bloodpressure teh tur.

    (2) I blood pressure chu 140/90 mmHg aia a tam chuan idoctor chuan kar rei lo te amah pan leh turin a hrilh angche.

    (3) Vawi thum teha thisen a sang chho zel te a nih loh chuanthisen sang natnaa sawi theih a ni lo.

    I doctor chan tihian a lo enkal an che:(1) ECG hmanga lung en(2) Thisen dawt chhia a awm leh awm loh ah nana mit en(3) Thisen a san chhan hriat theih nana zun leh kal en

    (4) Thisen sang hi kan enkawl lo a nih chuan kal leh thisendawt a tichhe thei a. Thisen dawt hi a zim viau thei.n

    [Health Digest]

    BEER BELLY (BEER DUL)Beer in thinte dul a lo lianchho hi beer belly tiin an kothin. Kan dul vun vela hriak/thau (ats) a rawn tam vang-a dul kiar thin kan ni. Rihlam normal tak pawh ni ila,lunga thisen dawt zim natnakan neiha beer belly kan nih

    bawk chuan kan thi hma ngei ngei ang. Beer

    kan heh lutuk chuan beer belly kan rawn nithuai ang a, kan taksa laihawl vel chu rawnthauin (central obesity) emaw big tummyemaw kan rawn ni mai dawn a ni. Beer kanheh lutuk a nih chuan kan rih zawng a thangthuai ang. Beer kan heh viau a, taksa sawiza-wi kan uar leh si loh chuan beer belly kan nithuai dawn a ni.

    Dul kiar chhan hi mipaah chuan beer in na-sat vang a ni duh hle a. Hmeichhe beer hehtedul hnuai leh mal velah thau a rawn tam vethung. He mi hmuna thau tihtlem hi a harsabik hle. Genes (thlahtute chhun) pawh hianthui tak awmzia a nei. A huhova chhungkawchaw ei khawm o te, thut tamte pawh hian rihzawng a tipung thei hle. Dul kiar hian mihringmawina a tichhe hle a, hriselna atan pawhtha lo tak a ni bawk. Zun thlum vei a awl sawtbawk. Thisen sang, lung natna, thin natna lehmutthilh laia thawh harsatnate pawh a thlenduh bik niin mi thiamten an sawi.n

    BEER DUL LAKA KANHIM THEIH NAN

    Kea vei vah tam a tha.Zu emaw beer emawnasa taka in loh hi apawimawh ber. Beerum khat leh wine nokhatah hian calorie 15a awm. Ni khatah beerum 2 kan in ziah a nih

    chuan kan taksaah calorie hi ni tin a pungdawn tihna a ni a. Kum khat a lo tlin chuanthau (at) 12kg chu kan taksaah a lo awmang. Beer in laia a hmeh (a vei lam) ei uarvak hi sim a tha. Bean, alu kan tih ang chi einghek hi a tha lo. Regu takin taksa sawizawirawh. Hriselna atana tha ei-in thlang thiambawk la. Hriaka kan ei-in aiin a chhumachhum ei uar a tha hle.

    Kan dul teh o pawh hi invenna tha taka tling. Mipa kawng chu 90 cm aia tlem,hmeichhe kawng chu 80cm aia tlem ni theise a tha tiin Dr. Wai chuan a sawi. Kan taksarih zawng kan tihhniam nan exercise kan lakziah a tul. Kan ei-in pawh 'balanced diet' a nitur a ni. Kan lo hausak deuh hian beer man

    velah kan buai lo va, kan lo in tam mai thin.Singapore-a Dr. Wai chuan tun ang zela kankal chuan Singapore mipate dul hi a kiar vekang a ti.n[Health Care]

    chi-aL Leh StRoKe

    11 January 2012 Wednesday|Vol.1 No.14

    Stroke neih theihna chancelian ber 2 chu, ei lutuk leh

    chi ei tam hi a ni tiin, GraemeJ. Hankey, Royal Perth Hos-pital, Perth, Western Austral-ia, chuan a ziak.

    He thil pahnih hi mi tamtakin kan chhehvel boruak

    azir a kan chin dan ani, Dr.Hankey chuan a ti. Kanchenna environment dang-lam avang hian mihringtehian, ram changkangahchuan thil/chakna lakluh tama hmanchhuah tlem zawk hikan chin dan a ni ta,hei hiram changkang mekah a nizual zawk e bawk

    Kum 1970 atanga 2008inkar chho vel atnag khanram hausa zawkah chuanStroke hi zaah 42 velin atlahniam a, hei hi a chhan niawma lang chu, heng ram amipui mimir zinga hriselnalama hriatna an neih nastavanga Thisen sang hlauh-awm zia leh, Cholesterol(Thau Chhia) hlauhawmnate leh Meizial thatlohna anhriat vang niin a lang.

    Ram rethei zawkah erawhchuan tun thleng pawh hianStroke hi zaah 100 ai pawhina tam chho zawk a ni. Heihi nun dan phung danglamchho leh ei leh in kalphungthlak danglam hret hret vangniin a lang.

    Ene Eitr tha Ch?Dr. Hankey hian ei leh inleh stroke inkungkaih danzirchianna chi hrang hrang

    kum 1970 atanga kum 2011inkara PubMed a chhuakreng reng a zir tha leh a,heng zirchianna ah hian anhmuh dan a dang angreng a,trial pawh a tam loh ang huinan thil hmuh dan dang a tamzawk ani a ti.

    Entir nan zirchianna pa-khatah chuan, ei leh in thaei hian stroke risk a ti sangzawkin a hmu a, pakhatveleh chuan a letling hlauhhi an hmuh dan a ni hlauhbawk a.

    Chaw/ei leh in chi hranghrangin stroke risk an tihtam/tlem dan heng studyatanga a lan dan han tarlangila.

    Sanha: Nitin vawi thum eihian stroke risk zaah 6 in atihniam thei.

    Thei leh thlai hrin: Nitinvawi/serving 5 aia tam eiinstroke risk zaah 26% in a tih-niam

    Sa: Nitin ei hian stroke riskzaah 24in a tisang.

    Mulco/Taazabawnghnuteang hian bawnghnute pang-ngai aiih stroke risk an tih-niam zawk.

    Chocolate: Ei tam hianstroke risk zaah 29 in a tih-niam.

    Coffee: Nitin no 3 4 17%in a tihniam.

    Thinpi: Nitin no 3 hian21% in a tihniam.

    Coco cola/pepsi etc anghian thau a ti tam a, zun-thlum leh lung lam thalo asiam nasa thei.

    Rice/Bh: Hei hian eng vaka tidanglam lo

    Zir chianna dang la neih

    leh a tul hle dawn a ni tihheng kan hma lama an thil lozir tawh hmuhchhuah chiangvak lo atang hian a hriatthei awm e. Tunah tak pheihi chuan kan chaw ei lam aimah chuan kan chi ei danphungah hian buai zawk ilaa tha awm e.

    Zir chianna tam zawkahkan hmuh dan pakhat chuhan tarlang bawk ila Vita-min supplement hian strokerisk an tihniam tih hi khawistudyah mah hmuh a la awmmang lo tlat.

    Ei tr/Cha tha ber a lachian thei lo veTunah rih chuan enge eitur tha ber chu ni ta tih a lachiang thei lo a hma lamakan tarlan tawh pawh khi atam zawk te hmuh dan a nimai a thenkhat hmuh danchu a letling hlauh a ni ve tlato tih hria ila.

    Ei tur tha ai mah pawhchuan exercise pawimawhnate pawh hre thar leh ila, zukleh hmuam insum ila, kanei ang chaw kan ei theuh

    chung hian, ruih theih thilainsum thei leh exercise la thate chu an hrisel zawk dawn ani tih hria ang u.n[Hriselna]

    HNATHAWK TAM NU AN HRISELResearch an neihna pakhatah USA-anute zingah in lama nau chauh awmnute aiin hnathawk thin nute chu anhrisel zawk tih an hmuchhuak a, hlimpawh an hlim zawk. Greensboro-aNorth Carolina University-a CherylBuehler leh a thawhpuiten nu 1364an interview-naa an hmuhte leh nau-pang hriselna lam an chhinchhiahnaatangin he thu hi an hmuchhuak a ni.Family Psychology chanchinbuah an

    tichhuak nghe nghe. Nausen pawm lai nei leh Nursery-a kalthei naupang nei nute hi ina awm ngawr ngawr nute aiin anhrisel zawk a, an rilru pawh a hah lo bik. Part time-a thawhleh ull time-a thawh, nuah danglamna a awm lo.n

    CHER ANGA KAN INNGAIHTUAH HIANI taksa hriselna nena inmil ei leh in i ei thintih i ngaihtuah ngawt pawh khan i ril tamna achhawk hle ang. Yale University-a zirchiannaan neihnaah mi thenkhat chu bawng hnutetui, tui em em lo pawh tui tak anga hrilha iintir chuan ril titamtu hormone (ghrelin) chua tihniam thei tih an hmuchhuak.n[Men's Health]

    EI-IN LEH TAKSA SAWIZAWILung natna laka kan hlima mihrisel tak kan nih theih nan taksasawizawi pawimawhzia kan hretheuh tawh a. Ei-in mkhur hi ngekan tan thaa taksa sawizawi hi?America rama mithiamte chuankum 45 bawr vel mipa 14,000 chuan zirchiang a. An zinga a zatvechu thau deuh hlek mah se, regu

    takin taksa an sawizawi a. A zatve la bangte chuan taksasawizawi lovin ei-in lam an mkhur thung. Kum 6 a liam hnuchuan taksa sawizawi thin zawkte hriselna chu a tha zawk etih hmuhchhuah a ni a. Ei-in mkhur thinte aiin lung dawt zimlamah 19%-in an tlahniam a, zeng natna vei pawh 15%-in antlahniam a, thi pawh 11%-in an tlahniam tih an hmuchhuak.Lung lam natna laka kan hlim theih nan ei-in mkhur a tul

    rualin regu taka taksa sawizawi hi a pawimawh zual zawk.BMI 18.5 leh 24.9 inkara awm hi a tha hle a. Chuti ang mi kannih chuan regu takin taksa sawizawi ila, mi hrisel tak kan lo nimai dawn a ni. Regu taka i taksa i sawizawi phawt chuan miaiin thau deuh mah la, mi hrisel tak i ni tho ang.n

  • 7/29/2019 Tahan Times Journal- Vol. 1- No. 14, Jan 11, 2012

    13/20

    TAHANTIMES |13Hlth & But

    Hmeichhe tan sam hriselleh nalhneih tluk a hlua awm lo va, mipate

    tanpawn sam hrisel neih tlukamawia awm chuang lo.Hmeic-hhiate mawitaka anlan theihna bul pui ber chuansam a ni a, sam tihdanglam avanginhmelthlengin a danglam thei a nitihkan hre theuh awm e.

    Sam nalh nei turchuan kan thileia hrisel tura ni a, sam hrisel nei tur-chuan thau lampang kan einasa tura ni. Thau kan eihian sam tana thaomega-3atty acids a awm tih hriat atha. Hmeichhe tam tak chuan an tak-sa mawi lohhlauin thau an ei ngamlova, chuvangin sam a mawithei taktak lo a ni. Thau hantih hian Sang-ha-ah te hianthau a tam a, oil tamnalamei a ni deuh ber mai.

    Vitamins B-6, B-12 leholic acidte pawh sam tan apawimawh emem a, sa eingailo ten heng vitamintehi an nei tam tawk lo va, kanthileite a in chawhpawlhmawi tawk tura ni.Vitamin B-6 awmtamna te chubalhla, alu lehthlai hringah te a ni a,olicacid tamna te chu thei, alulehvegetables ah te a ni. Vi-tamin B-12

    awmna te chuarsa, sangha leh sahrimhrimah te a ni.Protein pawh samhrisel nei tur

    chuan kanmamawh tel thova, salam-pang ei hnem a pawi-mawh a ni.

    SaM hRiSeL neih dan

    FLUORESCENT LIGHT (ELECTRIC BULB SEI) ENGHNUAIA THLAI HNAH

    Taksa hriselna nena inmil thlai hnah siam kan duh chuan fuorescent light

    (electric bulb sei) eng hnuaia dah tur a ni a, hei hian vitamin a neih tamtir.Zirchianna an neihnaah kawldawng hi fuorescent light hnuaiah an dah a, thimzinga dah kawldawng aiin orlic, vitamin C, E, K chu a lo nei tam zawk daih tihan hmuchhuak. Super market vela chawhmeh kan leiin chuti ang eng hnuaiaan dah chu lei tur a ni. n[Men's Health]

    ZUN/THISEN THLUM LAKA HIM DAN TUR1. Breakast kan ei chuan thisena chini zat chu mi dang aiin 50%-in kan nei

    tlem ang. Kan ei pawhin Fibre tel Cereal ei a tha. Hei hian zan lama kanei atanga cholestrol kan neih, thisena bet tur pawh a veng.

    2. Thingpuisen in rawh. Chaw leh eiin kan ei zawh apiangin black tea in atha.

    3. Kar khata vawi khat hriak ngah sangha ei thinte chuan ei ngai lote aiinzun/thisen thlum an vei lo bik.

    4. Cinnamon(Ngayoh kaung)-ah hian Insulin data ang deuh hi a awm ve a.Buhchiar (San-Piauh) kan hawpin cinnamon telh a tha. n

    TAKSA RIH ZAWNG TIHNIAM DUHTE TANA HRIAT TURAmerica rama an zirchiannaah mut hun chhung leh ippikna (stress) hianawmzia thui takin a nei. Mi 500 an zirnaah rilru ippik ngai vak lo leh zanadarkar 6-8 thleng mu thinte rihna chu a tla duh bik.n

    PUM SA THINTE HRIAT TURCarbonated Beverages an tih carbon tel in chi hian pumpui hi a tizau thin a.Pumpui a zau chuan pumpui chhunga tui hipna tube-ah nghawng a neihtira, chuvangin pum sa thinte tan carbonated Beverages in loh a tha khawpmai.n

    TB DAMDAWI CHHUAK THAR

    World Health Organization (WHO) chuan TBnatna avanga kum tin mihring Mtd.2 chuang

    an thi a, Mtd. 2000 chuang chu he natna hlau-hawm tak inkaichhawn theih laka an awm thu apuang chhuak a ni.

    Tuna he TB damdawi an hmuh thar hi Isonia-zid leh Riapentine damdawi chi hnih a ni a, thlathum chhung ei tur a ni ang. Chumi thla thumchhung ah pawh nitin ei kher a ngai lo. Chawlkar

    khat ah vawi khat chauh, thlathum chhung ei tura ni ang. Tuna an damdawi hmuh thar hi, tuna anhman mek inenkawlna thla 6 course emaw thla9 course emaw nitin an ei thin nen a hna thawh

    dan a inang reng tho bawk a ni. Taksa a a hna thawh dan pawh tuar harsaem em a nih loh a vangin, a course zawh thleng a ei pawh a harsa lo bawkang. Tuna TB inenkawna a an hman mek damdawi thla 6 course emaw thla9 course emaw ah hian damdawi no 200 (or) 300 ei zawh thin a nih avan-gin, a course tawp thlenga inenkawl hi thil harsa em em a ni. Nitin a hunbidik taka ei a lo ngai bawk nen. Hei vang reng hian BT nanna nei te hian aninenkawlna lamah harsatna an nei thin a ni. Mahse, tuna damdawi chhuakthar erawh damdawi no 12 chauh ei tur a nih mai bakah, nitin ei a ngai lova,chawlhkar khat ah vawi khat chauh ei tur a ni ang. He damdawi chhuak tharhi, America rama Centers or Disease Control and Prevention (CDC) pawhin an pawmpui tawh a ni. Mahse, he damdawi hi an pekna hmuna va ei thintur a ni bawk. Spain, Brizil leh North America rama AIDS nana neilo TB veitemihing 7500 hnenah hlawhtling taka hman a ni tawh. Mahse, AIDS natnaneite, hmeichhe naupai leh naupang 12 hnuai TB natna neite tan hman theia la ni lo.n

    11 January 2012 Wednesday|Vol.1 No.14

    Sa ei lovin an sammamawh antlak chhamnachhan chu sa lampangchian ei duh tlat loh vang a nia, sa eichi erawh te chuanthlai lam pawh anei a, anmamawh awmna tur an eitelvang a ni deuh ber.

    Heng a chunga kansawi hranghrangte hian samthatna turin hnaan thawk vek a, olic acid hian sam

    tlatur a veng a, an hnathawhdan ain ang vek lo va, mahsesam nalhnei tur chuan ithilei mkhur la, i samtanatha eikim tum ang che.

    Mi tam tak chuan saman zuah seivak mai a, ansam mamawh tur an-eikhawp an hmuh leh thinloh avan-gin an taksa te acher phah a, antaksamamawh tur samah a kalhnemzawk a ni ber. Sam izuah dawn a nihchuan ithilei ti tha ang che.

    Mizo hmeichhiate a bikin sampawh ngil te kanching a, kan sampawh ngilna hmanrua hi a sat ema-vangin sam a ti thi thin tihhriat a tha.

    Sam tikawi nasalutuk sawisa deuhreng hian sam tha an nei lotlang-pui, i sama oil awmsakha i pawhngiltir hian i sawr bo a ni deuh ber tih i

    hretheuh ang u. I sam kha ui la, en-kawluluk rawh, hmeichhe sammawimipa hian nalh an titih hre reng angche.n [Diktawn]

    LUPHUT LAKAH FIHLIM RAWHLuphut hi thil ho tak anga lang si hian enkawlanih loh chuan buaina tam tak min siam sak theia, mi zinga hiah surh surh a awlin a mawi chiahbawk si lova, a enkawlna thenkhat kan han tar-lante hmang hian luphut i nei a nih chuan hanenkawl ve teh, tangkaipuitute zinga mi i nih vengei kan duhsak tak zet che a ni.

    Vinegar thiran 2-ah tui thiran 6 pawlh la,chu chuan kar tin vawi khat, thla thum chhungi sam suk hmain hnawih thin ang che. Hei hianluphut a ti reh duh. Ser tui leh bawnghnute kharchawhpawlh i lu suk hmain i sam leh luvun velah

    hnawih thin bawk ang che. Sunhlu tuiah hian Iron a tam em em a, hei hiansam a ti thangduang duh a. Tichuan, sunhlu tuiah ser tui pawlh la, chu chui luvunah uluk takin hnawih la, darkar chanve hnuah i su leh dawn nia.

    Artui pum 2 leh tui thirante 2 chawhpawlh la, chu chuan i sam huh laiahtat la, i luvun velah nuai nawk nawk bawk la, minute 10-15 vel chiah la, i suai leh dawn nia, hei hian luphut leh sam tla a veng tha em em a ni. Artuipum 2, Ser tui, Coee, Bawnghnute khar no chanve leh khawizu thirantekhat chawhpawlh la, chu chu i sam leh luvun velah uluk takin hnawih thin la,darkar chanve hnuah i su ai leh dawn nia, hei hi CONDITIONER tha lutuka ni.n[Senhri]

    I SAN ZAWNG LEH I RIHNA A INMIL EM?Eng tin nge kan hriselna a tha tawk tih kan hriat theihang?Chhanna tam taka awm thei ang a, chu'ng zinga mawl tea hriat theih dan chu heti-ang hi a ni.

    I rihna (Pound) kha 705 in puntir la, chumi (answer) chu i san zawnginches-in sem ang che. Chumi (answer) chu 18.5 atanga 24.9 inkar a nihchuan i hrisel tihna a ni. Chuan, Pound zawnga i rih dan tur i hriat duh chuana hnuaia kan tarlanah hian en teh. Hei aia i rih chuan i inlak t a ngai dawntihna a ni. Khai le, Pound zawnga i rih dan tur i hriat duh chuan heti ang hi ani ang:

    San zan Rih dan tr Rih dan trFit Inches Pond K4 10 118 41 - 474 11 123 43 - 495 00 127 45 - 515 01 131 47 - 525 02 135 49 - 545 03 140 50 - 555 04 144 51 - 575 05 149 53 - 595 06 154 54 - 615 07 158 56 - 63

    5 08 163 59 - 655 09 168 60 - 665 10 173 62 - 685 11 178 63 - 706 00 183 65 - 72

  • 7/29/2019 Tahan Times Journal- Vol. 1- No. 14, Jan 11, 2012

    14/20

    14 |TAHANTIMES rticl

    'IELTS' ka zir mek.... IELTS chhanka tum.... IELTS zir turin Yangonlamah a chhuk.... IELTS mark a tul tih

    te leh IELTS a score tha lutuk tih te hitunlai hian kan hre ta o mai. 'IELTS'tih thumal hi a then chuan kan tlang-nel tawh viau mai thei a, thenkhat vethung chuan IELTS chu engnge a niha, eng atana hman nge a nih pawhhre lem lovin 'E, a nih tak chu' kan tiliam ve mai thin bawk. Tunah chuan'IELTS chu engnge a nih' tih tal hi chuzirlaiten kan hriat ve tak tak a tul ta. Achhan chu kan ram hian Democracyke chheh dik a zir tan mek a, thil pawha changkangin a inthlak danglam vehret hreta hriat a ni. Hetianga kan kalchho zel thei dawn te a nih ngai chuanzirna lamah pawh kan tlan nasa tial

    tial ang a, zirna tha leh sang zawkbeiseiin thalaite hi kan la phi suausuau ngei ang. Chumi hunah chuantuna kan sawi tum IELTS emaw, atlukpui test dang emaw pawh ni se,loh theih loh zinga pakhat a nih tlatdawn avangin kan ngaihthah reng theitawh bik hauh lo vang.

    IELTS ch enne?The International English LanguageTesting System tih a ni a, kan Englishthiam dan enchhinna (test) a ni. Hetest hi khawvel hriatpui leh pawmpuiocial test a ni. University tha lehchangkang (Foreign universities pawha tih zawk theih ang) chuan ramdang

    zirlai (International students) te chuan school-a kal tlakin English a thiamtawk em tih hriat nan he IELTS (emawa tlukpui test dang) hi an paltlangtirphawt thin a, an school-in mark hmuhtur zat a bithliah hmu phakte chauhadmission a pe thin a ni. Ram dangacollege/university kan kai duh emawmaster kan chhunzawm duhte a nihchuan kan hriat tur chu Europe schooltam zawkah chuan IELTS mark hi atul 'ngei ngei' ang hiala ngaih a ni a,Asia school tam takah pawh an dil thobawk. Mahse, Asia school te hian Eu-rope ai chuan mark an dil tlem deuhnia hriat a ni. (School kan tih hi univer-

    sity/college leh institute te kan huam-tir vek e.)

    Ram dang school kan tih hian vanarahah kan ngai nghal mai thei a;mahni sumpai senga kal tur phei

    chuan beisei chi-ah pawh kan ngaihloh avangin kan ngaihsak peih thin lo.Mahse, kawng a awm. Mahni sum-pai seng miah lo emaw, tlem azawngchauh senga zir theih dan a awm.Chu chu 'scholarship' emaw 'grant' chihrang hrang kal tlangin a ni. Scholar-ship kan tih chu lehkha thiam, mahsesumpai harsatna avanga zir thei lotetana 'tanpuina/chawmna' pek tiinmawlmang takin a sawi theih ang. Kei-ni ang ram rethei (developing country)tan hian international universities tamtakin scholarship a pe chhuak churchur reng a ni. School thenkhatin100% (senso zawng zawng) an pek

    laiin thenkhat chuan 50% emaw 20%chauh pe pawh an awm. (Scholar-ship chungchang hi chu a hre zawkteziahah dah leh ta ila). Heng scholar-ship dawng thei tur hian IELTS hi apawimawh ber zinga mi a ni kan tithei ang. A chhan chu eng scholar-ship orm-ah mai pawh hian Englishmark (IELTS/TOEFL) an dil deuh veka, chumi mark nei lo chu a dil theihloh tlangpui IELTS hi khawvel ram 100chuanga universities ten an pawmbawk. IELTS mark hmu tha viau pheichu scholarship hmuh theihna chancea tam em em a ni. Chuvangin, mahnisenso-a kan tlin lo a nih pawhin Eng-lish thiam taka zira IELTS mark tha

    deuh kan neih chuan ram dang uni-versities thaah kan zir thei ve tho.

    IELTS band score leh examIELTS exam chhan man : $145-147

    (Kyats Nuai khat chung lam zel a ni)IELTS exam chhan hun : Thla tinIELTS exam chhanna hmun : (A bik takin)

    British Council (Yangon/Mandalay)

    IELTS-ah hian thiamna chi li (4 skills)test a ni a. Chungte chu listening,reading, writting leh speaking te anni. Heng 4 skills te hian mark an neihran vek a, speaking chauh thiam hlemah la, a danga i hmuh that loh chuan

    a chawhrual (overall band score) ahmuh that theih chuang loh a ni. Chu-

    vangin a vaia thiam rual vek a ngai ani. Overall band score an pek dan enlawk ila:

    Entirnan, i score ch:Listening sub-test : 6.5Reading sub-test : 5Writting sub-test : 7Speaking sub-test : 6 te lo ni ta seBelh khawm chu : 24.5 a ni.

    Belh khawm mark/score hi hmun li-ahthen sawm leh ila:

    24.5/4 = 6.125Chuvangin i overall band score chu6.0 a ni. A chhan chu point hnunganumber hi 5 leh a chunglam a nihchauhin 6.5 i hmu ang.

    Overall band score: 0 atang 9 thleng

    a awm. IELTS-ah hian ail leh pass tiha awm lova, kan mamawh zat hmuhleh hmuh loh kha a thupui ber a ni.Fail kan hmang duh talhte a nih chuan0-3.0 hi a ni mai.

    Band 9 - Expert userBand 8 - Very good userBand 7 - Good userBand 6 - Competent userBand 5 - Modest userBand 4 - Limited userBand 3 - Extremely limited userBand 2 - Intermittent userBand 1 - Non userBand 0 - Do not attampt the test

    UK/USA/Australia/etc. tea Bachelorlevel zir turte tan chuan 5.5-6.0 hihmuh a tul tlangpui a, mahni luh duh-na school azirin a inang lo ve thin.Ama'rawh chu, Laos, Cambodia, Thai-land, Malaysia, etc. te angah chuan5.5 hi an pawm tlangpui nia hriat a ni.Europe/Australia university thaa Post-graduate (master chin) kan zir dawna nih chuan 6.5-7.5 hi a tul tlangpui.Hei pawh hi kan luhna tur school azira ni. Mahse, 6.5 hi chu a tlem berah atul ngei ngei. Oxord/Cambridge/Har-vard te angah chuan 7.0 te pawh a tulmahna.

    IELTS hi tawngpawng hlauh chiam chia ni lo va, zuam tur tihna pawh a ni

    LALTHANSANgA

    mizO NOVeLs | thLa tiN chhuak magaziNes | NaupaNg thawNthu bute

    kawL & mizO kristiaN Lehkha bu chi hraNg hraNg

    kawL weekLy jOurNaL chi hraNg hraNgte

    lEi tUR kAN NEi RENg E.

    11 January 2012 Wednesday|Vol.1 No.14

    Tel: 09-47072961

    chuang lo. Ngawrh tak leh taima taka zirchuan har lutuk leh kan tih ve theih lohtur chu a ni bik hauh lo. Ama'rawh chuEnglish test nan chuan a tawk/tling thaviau mai. Anmahni sapho ngei pawn 6.5atanga 8.0 inkar bak an hmu ngai bik loniin an sawi. English thiam tak tak leh

    thiam tak tak lo chu IELTS hian a hril hle.Keini chuan sap tawnga tawng nal takhi thiam kan tih chu a ni mai a. A thenchuan grammar thiamte hi thiam kan tileh em em bawk. A dik e. An thiamnazawnah an thiam e. Ama'rawh chu inter-national huapa English thiam an tehnachu kan sawi tak 4 skills thiamte kha ani ve tlat. Chu chu tuna kan sawi IELTShian an test ta thin a ni. Mahse, thil pa-khat awm chu English thiam tak tak si a,vanduai vanga IELTS-a che chhe tlat anawm tih kan hriat erawh a tul. Hei hi kanZoate zingah pawh an awm.

    Aw le, keini Zoate pawh hi zirna lamah

    hma la thar zel ila, kan ram zirnaa kanduhkhawp lo a nih chuan ram dangalehkha zir tura tan kan lak zaho pawha hun tawh viau. Ram danga harsa emem leh hlauthawng renga inhlawh turainthawn chhuah ni tawh lovin lehkha ziremaw, hna thawk kan nih pawn mi hnatha leh rintlak kan thawh ve theih nanemaw thiamna zir tura inthawn chhuahhi tum tawh zawk ila, a zir turte pawn anram, an khawtlang leh kohhran tan mi-thiam, tangkai leh chhawr tlak nih ngeitum bawk se, kan heti reng tawh bikhauh lo vang. Chuvangin, hawh u, zirnatha lamah rilru i han seng tak tak teh angu.[IELTS = International English Language

    System]n

    'ieLtS' Kan tih fo chu

  • 7/29/2019 Tahan Times Journal- Vol. 1- No. 14, Jan 11, 2012

    15/20

    TAHANTIMES |15

    zofAte dincHHuAHnA

    zirna

    rticl

    Tuna he khawvela chengmekte hi kan pian vanga

    awm kan ni a. Piang lo ilaemaw, kan pian hlim/tirhkhan emaw boral ta ila kanawm lo mai tur. Mahse, hekhawvel, siamtun duh takleh mawi tak, amkim taka aduan leh din, a mi chengateamkim loh avanga amkimlohna khawvel tia kan koh takkhaw eng mawi tak mai hmuhtheihna mit kan neite hi kanva vannei tak em! Lehlamaherawh he khawvela lo piangzawng zawngte hi kan din-

    hmun, tlakna mual, chennaram, khawsak dan phung er-awh chu inpersan hlawm takkan ni.

    Chung mi chi hranghrangte zingah chuan a thenchu nu leh pa kara seilian lehduh duh nei thei, zir theiin anpiang a. A then an hmelthathle laiin mi thenkhatte chuchhe ve tak tak kan ni hlawma. Chhungkua hung tak takan awm laiin belh tur pawhnei lo, van atanga tla ang hri-ma mal leh ahrah tak tak kankat nuk bawk. Nu leh paten

    lehkha zir tura an uih pawhazir peih lo kan awm laiin zirchak em em, zirna tur sumleh pai neih loh vang emaw,chhungkaw dinhmunin a zirloh vang emawa zir zawm theita lote pawh kan ni hlawm a.Mi aten nupui pasal an neihzut laiin tawng lo ve u u ankat nuk bawk. Hman sen lohkhawp neia hausa an zik nuainuai laiin zanriah thlak tur takngial pawh nei lova pachhiakan awm teuh bawk a ni. Pi-anpui unau hnih thum avangaro insem dawna buai an awm

    laia ro chuhtu tur pawh neilo khawpa piang mal ngawihngawihte chenna khawve-

    lah hian kan dunhmunleh nihna tur

    hi Lalpan ang khat, intlukt-langin a duang a.

    Chu a mi ruat ang dinh-mun chang pha leh luah theitur chuan ngaihtuah peih te,zir te, taimak te, rinawm te,nun uluk te, adt., a tul a. Tutemah hi sang bik leh hniambik, chanvo tha leh dinhmunsang luah tur a thliar lova,min din hek lo. Kan nihna turchu keimahniah a innghat ani. Chu chu hrethiama zawngapiang an hlawhtling a, a hre

    duh lo te erawh chuan hniamlam kan pan raih raih mai ani.

    Chutiang chanvo tha luahtur chuan mi aten an tih theihang chu ka ti ve thei ang tihthinlung pu rana inerna rilruni lo, inelna thinlung kan puta tul a. Ka ti ve thei lovang,ka thiam ve lovang, ka tihchi a ni ve lovang, ... kan tihchhung chuan engtikah mahkan tithei hek lo vang. Chungaihtuahna chu inngaih-tlawmna ni lovin inngaih-hniamna a ni. He thinlung hi

    Zoa Kristiante hian kan punasa hle niin a lang bawk.Pathianin he khawvela chenghnam chi hrang hrangte hiinangkhat vekin min siam-in min din a. Sap pain a tihtheih chu Mizo pa pawhinkan ti thei ang. China pain angaihtuah theih chuan kanngaihtuah ve thei tih rilru kanput a hun tawh hle. Mahse, tive thei lo, ngaihtuah thei lova kan inngaih chhung chuanengtikah mah kan ngaihtuahthei lovang a, kan tithei heklovang. He mahni insit tlatna

    hi Zoaten kan nih tur angmin nihtir thei lo o thintua ni a. Kan thanharha hun tawh tak

    zet a ni.Mithiamte chuan tunlai

    khawvel hi modern age mai nitawh lovin post-modern age(tunlai hun piahlam) tiin an kotawh a. Chu dinhmun chuankawng chi hrang hranga inel-na leh intlansiakna a kengtel nghal a. Engkim mai hithopa zuanin an zuang a niber mai. Chu hunah chuanzoate pawh hi kan chengve a, mi chuang ang maiakan hawi kan hawi lohna tur

    chuan zir a ngai a. Zir hantih hian lehkha zir kan kawkdeuh bik ang a. He zirna hirual kan khum ve theihnatur kawngpui pawimawh ani. Mihring nihphungah hianzir hi a tel hrim hrim a, kanpian tirh phat atangin zir turhlirin a khat a, kan zir a, zirzawh tih awm lovin kan thithin. Zir mamawh lo chu mi aemaw ramsa