INHOUDSOPGAVE

Eperi sum is quis num nus dipsunt, non pe eturit, sundit erate od que nos doluptatatur aut derepud aecuptatur?Bus int re omnis volo doluptas voluptat autem que sanda sernatiam, ulpa cuptiae restent ectur, unt alis et quidebisti alit omnimet molum experci nihilla ceptius corrovit mo cuptati duntent exerum dolorit vel ma numque debis sed qui ab ipicte pliquia susam quatem sanducium qui rem elecate eosam corum nos con consequi dit doluptae aliciustis accuscid et ut ut debit quis endus, nonsendebis arciliquunt mod militio nsequid minvendis evendam ut ommolor rest peles sandis ut aut volori de sit erunteni qui aut estiatem fugiati busaestint.Emporatur sed etur aute et, ipsa natque laciisi dolup-tatiur?Vitaturitate ex est, quo omni od moluptatur sum, tendae sectate mporum inulpa di ium quosserrum, etur alitam voluptur?Aqui alissenis isci nihilit liciis esent inullesequis sani-hillam hit, te volorerchit vitis solupta spicia net latia comnis est, quaesedi corem as nonectatur alit que aut as arupit fuga. Parchil lacepudi omnimodiorum que consequatum que pa niendiasimil imus, num faccumquosa que videlit, iumquo excerum nullacep-tiae postrum endebit inihill uptaturit fuga. Commo ditat molupta spideniet et quiationsed quos endis sus exerro deliquam, omnias mos nihilit vel is ut aut esed quatia volorro volorepel imus net plis quid magnihit aut venducimeni dolest, veniminihit endicto dolores cimusa non pari consequi non repeliq uossin eat.Ostrum que viduntias ernatquiant, ini cuptatur?Cae sitatur sint expella boreptae natur accum ium landisc iistiasintur milicim que volor reritio consequi rem la volorem peliae. Occaturem que a nihicium rest volorru mquiam, sed maximet aspient qui volor-rum quae que pellam non nusam, officia nam in-usaerum, omnis et qui incto mi, quide venimperum aut qui simusantur mintemp oresene ctoreprat faccae

de volupta ecaborionet laccae explia volestor alit ape venestiundae cum et plit fugias volo volorerro et di-tio volestias aut harchillut aborumqui blaudis res est, idus et reiciendiam id et aute nonsequost, omnimus eumquiam cum apiente rectae voluptatur? Quiae optaque parchitaspid endelit atiorenis del magnima derum amus, suntur sitas sum re volo elestem. Et ut reseque ditiae nissimil iur? Ebis ute molessimus moluptata voleste mporepedipid est renimus tisci-ur? Qui cullabor simos dolum acitiam, ut lit, invel ident maionsequam es a eum quatiae ctatqui aestios volupit es dolorporum la nobitiis resto exerum re que evento mi, cusdam faccatur sum fugiati nvellaut illit ius sus, non eum, corrovidemod ut quiae pliquia simagni beate exeritatur? Qui utature pliant rem ipsant magnimi nturess imillibus aut faccum res et, ventus prehendios earum iusam renistisit, si as mos dus eatur, nos que vendit verio te nissimo luptas ex-perestrum consequossim illuptas quideni officipsum neceati dis ea volor molupta voluptatem est, te nos explicia seneste nis et vollignitat.Tem restemodit, ommodio reritatet as es estruntem vitas eseque volorunt expelis a con cuptium aspedite pratum desed molorest que dollorem resequi corerit aliae nos rereperibus et et mos exerchi licilit landae voloria volupta estius rehenis uteculp arcipsam har-itium sinctem re sam la quiam ulparitatur samus vel int.

JUBILEUMUITGAVE

25 JAARSTICHTING

SOLIDARITEIT PANAMA

bruggenbouwers voor een betere toekomst!

INHOUDSOPGAVE

hartelijk dank voor uw

solidariteit!stichting solidariteit panama

te hilversum ING bank 67.56.23.227

voorwoord voorzitter

4

terugblik VAN SILVIA HILHORST

9

het vergeten land el bale

felicitatie van mgr. José Dimas Cedeño

5

DANKBE- TUIGING VAN hECTOR OJO

11

mijn vader werd tachtig

jaar

25 jaar Stichting

Solidariteit Panama

interview PATER PIET

HULSEBOSCH

101 JARIGE MEVROUW VAN DIJK

KLM redt mensen-

levens in Panama

dankwoord VAN PATER ROBERTO

KERSTCADEAU VOOR KINDER-EN IN EL BALE

5 7

11 13

14 16 17 17

INHOUDSOPGAVE

21

Het is alweer 25 jaar geleden dat onze werkgroep, nu stichting werd opgericht. Wat is er veel gebeurd!

Het begon met de reis van 8 leerlingen van diverse scho-len naar Panama om daar aan pater Johan Schmiehuizen Fl. 100.000,- te overhandigen. Daarover meer in het ver-loop van dit verslag.

Als voorzitter van de huidige stichting wil ik mijn waardering uitspreken voor de huidige en eerdere bestuursleden, zonder uitzondering. Zonder de anderen tekort te doen wil ik hier met name de secretaris, Wim Janssen noemen, die onvermoeibaar de informatie ver-zorgt voor onze sponsors en initiatieven ontplooit. Hebben wij ons oorspronkelijk voornamelijk gericht op de sponsoring van het instituut van pater Johan Schmie-huizen in Atalaya in Panama, vanaf het 50 jarig bestaan van dit instituut is onze inzet voornamelijk gericht op de activiteiten van pater Roberto Gonzalez in El Bale.

Het is prachtig werk voor de voornamelijk Indiaanse bevolking in zijn gebied. De Panamesen zijn ons erg dankbaar!

Wij gaan door met onze activiteiten en zijn dankbaar dat wij dit werk met onze donateurs mogen doen.

A.J.Boereboom (voorzitter)

Voorwoord

4

Het 25 jarig jubileum van “Stichting Katholiek Onder-wijsbureau Midden Nederland” in februari 1988, was de directe aanleiding tot oprichting van een perma-nente werkgroep later “Stichting Solidariteit Pana-ma”. Het feest werd uitbundig gevierd met allerhande activiteiten w.o een feestelijke eucharistieviering in de Basiliek van Sint Jan te Laren (NH) met een groot gemengd koor - solisten en een groot symfonieorkest. Onder leiding van dirigent Wim Janssen werd de prach-tige “Messe Solennelle” van Ch. Gounod uitgevoerd. Voor de ruim 10.000 leerlingen van de bij het onderwijsbureau aangesloten scholen werd een spel en sportdag georganiseerd. Het centrum van Hilversum was geheel geblokkeerd toen een abnormaal lange stoet schoolbussen, gevuld met schoolkinderen de weg zocht-

en naar het sportpark van Hilversum. Aangekomen bij het sportpark stond de Politie Kapel klaar om als ope-ning gezamenlijk het door Wim Janssen gecomponeerde “Panamalied” te zingen. Het was een hele organisatie maar een bijzonder geslaagde dag. De kinderen werden bedankt voor hun inzet bij het via acties ingezamelde geld voor het onderwijsproject in Panama. Aan het oplaten van ballonnen hingen kaartjes met namen die uiteindelijk zouden bepalen welke kinderen symbolisch het bedrag van 100.000 gulden naar Pater Schmiehuizen in Panama mochten brengen.Verderop in deze jubileumuitgave is een uitgebreid verslag te lezen.De werkgroep was inmiddels een feit dus moest er worden gezocht naar financiële middelen om het onder-

25 jarigjubileum stichting

solidariteit panama

Aan het bestuur van Stichting Solidariteit Panama,

Als Emeritus Aartsbisschop van Panama, en als voor-malige Bisschop van Santiago in de provincie Veraquas gedurende 19 jaar, kan ik met overtuiging zeggen dat ik de mensen van Stichting Solidariteit Panama goed ken en hen hierbij mijn grote bewondering betoon, voor de steun die zij gedurende 25 jaar aan het Panamese volk geven.Ik weet dat deze stichting niet uit abstracte ideeën bestaat, maar uit een groep Christenen die betrokken zijn met de minderbedeelde broeders en zo de essentie van het Evangelie van Jezus Christus, welke de liefde tot God en de naaste is, in praktijk brengen.

Ik wil u van harte bedanken voor de steun die u hebt ge-geven aan het instituut Jesús Nazareno in Atalaya, en voor de hulp die u momenteel biedt aan pater Roberto en zijn projecten in het missionaire centrum in El Bale Cañazas. Stichting Solidariteit Panama ondersteunt het mission-aire centrum in El Bale bij onderwijs voor kinderen en jonge-ren bij het promoten van waarden als familie en het leven, als ook door gezondheidshulp te bieden aan zoveel hulpbehoevenden o.a door medicijnen te verstrekken. Deze hulp is het bewijs van de menselijke waarden en

Christelijke deugden van degenen die bij dit werk be-trokken zijn.

Moge de God van liefde, het leven en de vreugde u blijven zegenen, opdat Zijn vrede en Zijn vreugde zich kan ver-menigvuldigen en zal worden doorgegeven aan anderen. Gezondheid, beste wensen en zegen aan u met dankbaar-heid en bewondering.

José Dimas Cedeño Emeritus Aartsbisschop van Panama.

felicitatievan Mgr. José Dimas Cedeño

Delgado, Emeritus aartsbisschop

van Panama

wijsinstituut van pater Schmiehuizen in Atalaya te kunnen ondersteunen. Belangrijk was een goed en eerlijk verhaal, dat wij waar maar mogelijk naar buiten brachten. Dat de afgelopen 25 jaar succesvol zijn geweest zal blijken uit de opsomming van bijdragen die wij dankzij uw goede gaven hebben kunnen geven aan de vele projecten in Panama.

Gelden werden ingezameld o.a door:• het organiseren van fancy fairs• het Panama verhaal met beelden op scholen te vertellen• het geven van benefietconcerten in Hilversum en Woerden.• het opnemen en verkopen van cassettebandjes - Lp’s - Cd’s onder de naam “Kerst voor Panama”• sponsorloterij met prachtige prijzen• Maria Vocaal speciaal opgericht voor Panama. De dirigent werkte Pro Deo, de contributie was voor Panama. (helaas opgeheven bij gebrek aan mannen)• dankzij de vele goede gaven van particulieren en stichtingen.

Banken in Panama gesloten: Het door de schoolkinderen bijeen gebrachte bedrag van 100.000 gulden kwam voor pater Schmiehuizen als een geschenk uit de hemel. Panama ging nog gebukt onder de dictatuur van Noriëga die had besloten als een soort van machtsmiddel alle banken te sluiten. Voor pater Schmiehuizen waren de problemen groot omdat de school en het internaat moest doordraaien terwijl hij niet bij zijn geld kon komen. Omdat wij het geld dus maar beter niet konden over- maken naar de bank in Panama bedachten wij een andere weg. Door onze relaties in de bankenwereld in Nederland, en de goede contacten van pater Schmiehuizen met de consul in Panama die tevens directeur van een bank was, hebben wij het geld uiteindelijk Panama kunnen binnen sluizen, en kon het instituut open blijven.

37 hectare grond aangekocht: Tijdens een bezoek van pater Schmiehuizen aan Nederland kwam hij altijd op bezoek bij het onderwijsbureau van dhr. Boereboom. Daar werden alle plannen - noden en nieuwtjes uitgewis-seld. Zo belde pater Schmiehuizen op een dag vanuit het kantoor zijn medebroeder Juan de La Chambre in Panama. 37 hectare grond zou te koop worden aange-boden aan een projectontwikkelaar zo hoorde hij van zijn mede broeder. Pater Schmiehuizen had voor het uitbrei-den zijn vele projecten veel grond tekort dus werd al snel besloten dat wij het aankoopbedrag van 125.000 gulden zouden overmaken.

Slangenserum actie: Verderop in deze uitgave kunt u een uitgebreid verslag lezen over een spectaculaire actie, nadat pater Schmiehuizen ons een noodoproep zond per fax. Alle dagen stierven mensen na een slangenbeet omdat er (onder de dictatuur) geen antiserum voorhanden was. Binnen 24 uur konden wij ervoor zorgen dat dankzij de

KLM 34 ampullen serum werden bezorgd bij een overge-lukkige pater Schmiehuizen.

Start van tandartspraktijk: Het ministerie richtte een tandartspraktijk in zodat studenten, maar ook inwoners van Atalaya voor het onderhoud van het gebit op het instituut naar de tandarts konden gaan. Het probleem was echter dat materialen om vullingen te kunnen aanbrengen en de mogelijkheid foto’s te nemen van het gebit niet waren meegeleverd. Daar moest het instituut zelf voor zorgen. Om te kunnen starten als volwaardige tandartspraktijk hebben wij het ontbrekende gefinancierd.

Sponsoring studenten op het instituut en aan de Uni-versiteit: Vele bedragen hebben wij gedoneerd om de studie en verblijfskosten van kansarme studenten te kunnen bekostigen. Ook hebben wij meerdere studenten de mogelijkheid geboden aan de Universiteit te studeren voor landbouw ingenieur.

Ons absolute huzarenstuk was de bijdrage van ruim 500.000 dollar voor de bouw en inrichting van een nieuwe school.

Tijdens een bezoek van pater Schmiehuizen in juli 1998 aan Hilversum sprak hij zijn grote wens aan ons uit, t.w de bouw van een nieuw schoolgebouw. Een bouwtekening werd gemaakt welke wij aan onze sponsoren hebben toegezonden. Grote bedragen hebben onze sponsoren aan ons overgemaakt, waaronder mvr. Reijn de Graaf (zie foto) zodat wij dankzij deze sponsors ruim 500.000 dollar hebben kunnen bijdragen voor de bouw van een nieuwe school. Ook willen wij het Bon-hoeffer College te Castricum noemen die met een 24 uurs actie het restant voor de nieuwbouw bij elkaar hebben gesprokkeld. Het door hen ingezamelde geld werd aange-vuld met bijdragen van onze stichting en de Kruisvaarders van Sint Jan, zodat zij in aanmerking kwamen voor een extra aanvulling van de Wilde Ganzen. 14 december 2006 werd de nieuwe school onder grote belangstelling officieel geopend.. Lang heeft pater Schmiehuizen niet van zijn nieuwe school kunnen genieten omdat zijn gezondheid de laatste jaren snel achteruit ging. Zijn medebroeder pater Juan de La Chambre kwam op 17 oktober 2004 te overlijden, pater Schmiehuizen is overleden op 28 maart 2008 . Vele Hollandse Kruisvaarders waren hen al eer-

5 6

15 Augustus 1989 ontvingen wij van pater Johan Schmiehuizen een fax met de volgende inhoud: In Panama is geen serum meer tegen slangenbeten, de mensen gaan gewoon dood omdat zij niet de noodzake-lijke injectie kunnen krijgen. Alle dagen gaan er mensen dood, er zijn ook drie leerlingen van mijn school gebeten die nu ernstig ziek in het ziekenhuis in Panama City liggen. Het is vreselijk dat in een land waar zoveel gifslangen zijn, geen serum voorhanden is, het is een hulpeloze situatie! Zelfs met geld in de hand is het nergens te krijgen! Kunnen jullie ons met spoed helpen, elke dag die voorbij gaat gaan er mensen dood.

Direct na het ontvangen van de fax hebben wij met Panama telefonisch contact gehad en bleek dat zeer snel moest worden gehandeld. Na een beet van zo’n gifslang raak je in coma en ga je dood als er niet binnen 24 uur een tegen serum wordt ingespoten. Na vele telefoontjes o.a met het R.I.V.M bleek al snel dat bij ons dat serum ook niet te krijgen was, omdat deze gifslangen niet voorkomen in ons land. Omdat er zeer snel moest worden gehandeld hebben wij rond 21.00 uur de redactie van de Telegraaf gebeld met het verzoek een noodoproep te plaatsen in de ochtendkrant. Hoewel de persen na een half uur zouden gaan draaien, hebben zij eerst een artikel tussengevoegd alvorens de persen te laten draaien. Toen kwam alles in een stroomversnelling! Het onderwijsbureau waar onze voorzitter directeur was, veranderde van een rustig kan-toor in een onrustig crisiscentrum. Met vrijwel de hele wereld zijn er contacten geweest, en natuurlijk met vele ziekenhuizen w.o het Haven Ziekenhuis in Rotterdam. Wij stonden onder de enorme tijdsdruk van 24 uur. Als

wij al ergens in de wereld het serum zouden kunnen ko-pen moest het ook nog snel in Panama komen, en vanuit de hoofdstad Panama City worden vervoerd naar Atalaya, een tocht van ruim 6 uur!

Ongevraagd melde de KLM zich met het aanbod als wij het serum konden vinden, zij voor het vervoer naar Panama zouden zorgen. Een geweldig aanbod en voor ons een zorg minder! Via het Haven Ziekenhuis in Rotterdam kregen wij de mededeling dat het serum te verkrijgen was in Colombia. Zo konden wij 34 ampullen serum kopen in Colombia (prijs per ampul 350 gulden) . Het volgende probleem diende zich aan. De KLM vloog in 1989 niet op Bogotha (Colombia) . Toch heeft de KLM woord gehouden door het serum door een bevriende maatschappij vanuit Colombia naar Panama City te laten overvliegen. In Panama City stond een KLM medewerker klaar die de lange rit naar Atalaya ging ondernemen, om het serum aan de overgelukkige pater Johan Schmiehuizen te overhandigen. De vreugde bij ons was bijzonder groot toen wij pater Schmiehuizen belde en hij ons kon mededelen dat alles binnen de kritieke 24 uur was gerealiseerd. Een spectaculaire actie die een goed einde had dankzij de KLM. Toen wij hoorden dat de KLM ook het serum had betaald, stond voor ons direct vast dat het terecht is dat de maatschappij het Predikaat “Koninklijk” mag voeren. Wij danken hierbij nogmaals de KLM voor deze geweldige Koninklijke spectaculaire Actie!

KLM REDTMENSENLEVENS

IN PANAMA!

der voorgegaan. Jan Buijzen was Kruisvaarder in hart en nieren, en heeft in vele landen zoals in de Dominicaanse Republiek, Panama, Canada, Curacao, Nicaragua en El Salvador hard gewerkt. Later is hij getrouwd met zijn vrouw Rossy (ook Kruisvaarder) en hebben zij samen nog in een aantal landen ontwikkelingswerk gedaan. Met Jan en Rossy hebben wij een warme vriendschap opge-bouwd, hun waardering voor onze stichting was groot. Jan is vanaf 1968 een aantal jaren adjunct directeur – coör-dinator en leraar geweest aan het instituut in Atalaya. Elf december 2011 bereikte ons het trieste bericht dat onze vriend Jan was overleden.

Stichting Katholiek Onderwijsbureau Midden NederlandBurgemeester van Hellenberg Hubarlaan 11217 LJ HilversumTel.: 035-215059 035-235633Fax.: 035-42764

Hilversum, 17 augustus 1989

PERSBERICHT

In een artikel in De Telegraaf van 16 augustus werd gevraagd om hulp bij het redden van het leven van drie studenten in Midden Panama. De studenten zijn in levensgevaar door slangebeten waarvoor in Panama geen tegengif beschikbaar is.

Naar aanleiding van dit bericht is gedurende de hele dag een groot aantal mensen in bin-nen- en buitenland bezig geweest met het verkrijgen van het serum.Uit het bericht in de telegraaf van 17 augustus onder de kop havenziekenhuis redt levens studenten mag blijken dat het gelukt is om het serum ter plaatse te krijgen.

Inderdaad is het met de medewerking van vele mensen uiteindelijk gelukt om het antigif in Panama te krijgen. Echter, ere wie ere toekomt, niet dankzij het havenziekenhuis, maar dankzij de KLM zijn de studenten gered!

De ware toedracht is dat de KLM gezorgd heeft voor de levering van het serum.Het serum was namelijk alleen beschikbaar bij het “Institutio Nacional De Salud” te Bogo-tha, Columbia.

Nadat telefonisch bij dat Instituut was nagegaan of het serum kon worden afgehaald is door de regionale manager van de KLM Dhr. R. Ruiz het serum door Aero Lineas Argentinas naar een KLM vestiging in Panama City gebracht. Om 23:00 uur Nederlandse tijd kon het serum door een medewerker van de KLM worden overhandigd aan Pater Schmiehuizen. Alle kosten die aan deze operatie verbonden waren heeft de KLM voor haar rekening ge-nomen.

‘Ere wie ere toekomt’ ... de vele mensen die hebben gereageerd (waaronder Het Haven-ziekenhuis, Memisa, Het Rode Kruis, De Nederlandse Consul in Panama...etc., etc.), Dhr. A.J. Boereboom van S.K.O.M.N. als coördinator van het geheel en in het bijzonder de KLM.

Wij hechten eraan om dit in de publiciteit te brengen daar anders een verkeerd beeld zou ontstaan.Overigens hechten wij er ook aan te vermelden dat juist door de aandacht die De Telegraaf voor het probleem had in feite de studenten zijn gered.

7

Elk jaar, op 3 februari, moet ik er toch weer heel even aan denken… Als meisje van 9 jaar vertrok ik op deze datum in 1989 naar “het verre Panama”. Zonder mijn ouders, maar met een eigen paspoort en zelfs een visum. Dat klinkt enorm avontuurlijk en dat was het ook. Maar hoe kwam ik daar terecht?

In 1988 bestond de Stichting Katholiek Onderwijsbureau Midden Nederland 25 jaar. Alle katholieke basisscholen van deze regio deden ter gelegenheid van dit jubileumjaar mee aan een sportdag begin juni. Er was die dag ook een ballonnenwedstrijd. Onze basisschool, “De Mariaschool” in Eemnes, won met deze wedstrijd een prijs: één leerling van onze school mocht naar Panama. Om precies te zijn naar een Pater, Pater Schmiehuizen. Deze man kwam oor-spronkelijk uit Hilversum, maar was begin jaren ’60 naar midden Amerika vertrokken om een landbouwschool voor jongens op te zetten. Er was tijdens het jubileumjaar van het onderwijsbureau geld opgehaald voor deze school en wij zouden dat bedrag ter plekke symbolisch gaan overhandigen.

Mijn ouders gaven toestemming om mee te doen aan de loting die op school plaats zou vinden, maar dat ik uitein-delijk als winnares uit de bus zou komen, had niemand verwacht! Vervolgens kregen we een brief van meneer Boereboom, de directeur van het Katholiek onderwijsbu-reau midden Nederland. In een hele vriendelijke, kindger-ichte, stijl feliciteerde hij mij met mijn prijs en schreef dat we moesten wachten op “beter weer” in Panama, voordat we konden gaan. Generaal Noriëga was op dat moment aan de macht en de komende verkiezingen zouden uitwijzen of de kust veilig zou zijn voor ons. Vanaf dat moment begonnen al snel de voorbereidingen. Mijn ouders en ik werden tijdens een eerste bijeenkomst voorgesteld aan de andere zeven prijswinnaars van andere basisscholen in de omgeving. Drie jongens, vijf meisjes. We maakten kennis met Wim en Wil Janssen, André Eek en Joke Hendriksen , onze begeleiders alias reserve - ouders tijdens de reis naar Panama. Vervolgens kwamen we meerdere keren bij elkaar om van alles te leren over het land Panama, over het werk van Pater Schmiehuizen en over het doel van onze reis. Daarnaast konden we een beetje aan elkaar wennen en gingen we goed voorbereid op pad. Alles was tot in de puntjes geregeld!

Op de dag van vertrek, 3 februari 1989, kwam mijn hele klas mij uitzwaaien met spandoeken, we kwamen in de kranten en op Schiphol stond het Jeugdjournaal klaar om ons te interviewen over ons grote avontuur. Iets wat

als kind veel indruk op me maakte. Drie weken vrij van school, voor het eerst zonder ouders en zussen op reis, mijn eigen koffer, voor het eerst vliegen en dan meteen behoorlijk lang, met mensen op reis die ik amper kende, allemaal enorm spannend!! Ik was klein, maar dapper…

Na een tussenstop op Curacao en Carácas (Venezuela) landen we op de luchthaven in Panama. Uiteindelijk kwamen we aan op de plaats van bestemming: Atalaya. Daar stond het landbouwinstituut van de Pater. We sliep-en in een gebouwtje op het terrein.

Met z’n allen op een slaapzaal, afgeschermd met gordijntjes, zodat je toch je eigen slaapkamertje had. Wel schattig, maar als je last van heimwee hebt, zijn je nachten niet top… Gelukkig was de groep kinderen leuk en de begeleiders heel erg lief voor me.

Gedurende de 3 weken dat we op Panamees grondgebied waren, merkte ik al snel dat we niet zomaar op vakantie waren. We hadden een druk programma… Overdag gingen we op stap of keken wat de jongens van de landbouwschool deden. ’s Avonds schreven we in onze dagboekjes over onze ervaringen van die dag. Toen miss-chien niet leuk om te doen, maar nu een mooie herinner-ing!!

terugblikvan silvia hilhorst

We gingen regelmatig naar de kerk in Atalaya. Als er een dienst was waarbij Pater Schmie voorging, maar ook als er kinderen werden gedoopt. Tijdens de mis stonden de kerkdeuren open vanwege de warmte en er werd enorm veel muziek gemaakt. Vooral met gitaren. Iedereen zong mee met alle Spaanse liederen en het leek wel één groot feest elke keer! Zo anders dan in Nederland…Pater Schmiehuizen maakte er altijd een “swingend” geheel van. Op een dag was er een soort feestdag omtrent Jesus de Nazareno. Het beeld van Jezus werd in een stoet ge-dragen en er waren honderden, misschien wel duizenden mensen op de been. Het leek wel op een soort van be-devaart.

Elke dag was er weer iets anders te doen. We bezochten bananenplantages, boerderijtjes waar de jongens van het instituut lieten zien hoe ze koeien molken. En aan het eind van zo’n dag aten we op de kamer van de Pater kilo’s watermeloen in mijn beleving, maar dat zal wel iets minder geweest zijn. Wat ik wel zeker weet is dat we de Pater erg grappig vonden. Hij voldeed in de verste verte niet aan het beeld wat ik van Paters in Nederland had. Hij had van dat ruige, grijze haar en maakte vaak grapjes. Een hele lieve man! Het drukke, leerzame programma werd af en toe onderbroken door een “zwemuitje”. Dan reden we met de bus naar een plek tussen de rotsen, waar we met een stel jongens van het instituut en onze begeleiders gin-gen zwemmen. Heerlijke temperatuur en het had veel weg van een schoolreisje! Ik kan me herinneren dat ik daar erg veel lol heb gehad.

Op een dag vertrokken we naar Panama-city. Ik logeerde samen met een meisje van onze groep, Marjorie Pel, bij een Nederlands echtpaar. Weer spannend, want nu was de rest van de groep ergens anders ondergebracht en onze begeleiders waren niet dichtbij. Tijdens ons verblijf bezochten we belangrijke plekken, zoals het Panamaka-naal. Gigantische schepen lagen klaar om door het kanaal te varen. Indrukwekkend. We gingen ook op visite bij de minister van onderwijs. Dat vonden we maar “een saaie man”. Ik wist ook niet zo goed wat we daar deden, als 9-jarige vind je dit niet zo interessant. Gelukkig stond er ook weer “zwemmen” op het programma. Deze keer in de Grote Oceaan, maar hier gingen we niet zo enthousi-ast zwemmen als tussen de rotsen, want deze oceaan was behoorlijk link. Dat had te maken met de onderstroming en hoge golven. Maar gelukkig pasten “de jongens van Pater Schmie” goed op ons. Ze lieten ons slangen zien en leguanen. Dieren die ik nog nooit in het wild had gezien.Terug in Atalaya werd het tijd om het ingezamelde bedrag van 100.000 gulden aan de Pater te overhandigen. Dit gebeurde tijdens een “Hollandse avond” op het terrein van het instituut.

Het is maar goed dat ik toen 9 jaar was, want ik moest Vo-lendamse klederdracht aan en dat zou ik op latere leeftijd nooit aangetrokken hebben!! We lieten aan de jongens van het instituut typisch Nederlandse volksdansjes zien en

we overhandigden een groot doek waar we in Nederland hard aan gewerkt hadden. Het stelde de vier seizoenen voor, een groot schilderij! Met als afsluiting Pater Schmie-huizen als Sinterklaas en twee meisjes van onze groep als Zwarte Pieten werd het een onvergetelijke avond.

Tijdens een “Panamese avond” kregen we Panamese kle-ding. Traditionele, kleurrijke jurken met fluwele schoent-jes. De jongens van onze groep kregen een wit Panamees shirt en een rieten hoedje. De dagen ervoor waren we allemaal opgemeten door Panamese vrouwen, dus onze jurken waren helemaal op maat gemaakt. Hij hangt nog steeds bij mij in de kast! Een prachtig souvenir!

In de laatste week bezochten we een suikerfabriek waar we het hele proces van suikerrietstengel tot korreltjes suiker volgden. Ik kan me ook nog herinneren dat we op een dag naar een supermarkt gingen. Daar hebben we alle-maal levensmiddelen gekocht. Die brachten we naar een heel arm gezin. Die mensen woonden in een huis gemaakt van ijzeren golfplaten. Dat iemand ZO arm kon zijn, kon ik niet goed begrijpen… Dat had ik nog nooit gezien…

Na drie weken kwam het afscheid. Daar hikten we alle-maal wel een beetje tegenaan… Al die lieve jonge jongens van een jaar of 16 waar we al die tijd van alles mee mee-gemaakt hadden, moesten we gaan vertellen dat we terug gingen naar Nederland. Adressen werden uitgewisseld, afspraken over brieven schrijven werden gemaakt. Nog steeds heb ik de servetjes waarop de jongens met stift lieve teksten hadden geschreven voor mij. Eenmaal in Neder-land heb ik nog een tijdje geschreven met Herasto. Maar dat verwaterde natuurlijk na een tijdje…

Dat je dit avontuur als 9-jarige meemaakt, heeft voor - en nadelen. Op latere leeftijd bedacht ik me, dat ik voor sommige activiteiten gewoonweg te jong was. Denkende aan het bezoek aan de minister van onderwijs. Als ik ou-der was geweest, had ik deze ervaring waarschijnlijk heel anders beleefd. Maar aan de andere kant verbaas ik me er soms over dat ik nog zoveel heb onthouden van de dingen die we deden in dit Midden-Amerikaanse land. Blijkbaar heeft het toch veel indruk op me gemaakt. Gelukkig kan ik wanneer ik wil in mijn foto - album kijken om herin-neringen op te halen. De videobanden kan ik helaas niet meer kijken, maar wie weet laat ik de beelden nog eens op dvd zetten. De laatste jaren heb ik waanzinnig mooie reizen gemaakt naar allerlei delen van de wereld. Panama staat nog steeds op mijn verlanglijstje!! Helaas is pater Schmiehuizen inmiddels overleden, maar ik ben nog al-tijd zeer benieuwd wat er van zijn Instituto Agropecuario Jesus Nazareno de Atalaya over is. Zijn levenswerk… vWie weet komt er een dag dat ik opnieuw een visum aan ga vragen voor Panama!

Sylvia Hilhorst.

9 10

Atalaya, februari 2013  Geachte heren,Hierbij zend ik u een broederlijke groet, mijn felicitaties en dankbaarheid voor de onvoorwaardelijke steun die u tot op heden hebt gegeven aan de sociale projecten in Panama, door mensen te helpen die de middelen niet heb-ben maar wel hopen op een betere toekomst.Een van die loofwaardige projecten is het Instituut voor Landbouw Jesús Nazareno te Atalaya.  De integrale opleiding die ik daar heb mogen genieten, heeft de basis gelegd voor mijn huidige beroepsleven.Door Pater Johan Schmiehuizen, die als een tweede vader voor mij is geweest, heeft ‘Stichting Solidariteit Panama’ vijf jaar lang mijn studies aan de Universiteit van Panama gefinancierd. Dankzij God, uw steun en mijn wil om een

doel te bereiken in mijn leven, ben ik nu Zoötechnisch landbouw ingenieur met een specialisatie in dierlijke productie.  Tegenwoordig werk ik als leraar landbouw wetenschappen  in verschillende dorpen van de Provincie Veraguas.Altijd dankbaar voor uw waardevolle bijdrage en met een aanmoediging om de menselijke en professionele ontwik-keling te blijven bevorderen,

Verblijf ik,  Hoogachtend,

Ing. Héctor OjoEmail: elisaojo@hotmail.com

dankbetuigingvan hector ojo

De enig nog in leven zijnde Hollandse Kruisvaarder in Panama is de 85 jarige pater Piet Hulsebosch. Nog steeds actief en bereid om ons te woord te staan. Wij stelde hem de volgende vragen.

Mogen wij u wat vragen stellen voor de jubileumuit-gave?Natuurlijk mag dat, maar ik wil jullie op de eerste plaats feliciteren met het 25 jarig jubileum van Stichting Solidariteit Panama, en het ideaal dat uw stichting na- streeft. Ik bid twee maal per dag in mijn gebeden voor jullie stichting dat God met jullie moge zijn.

Waar bent u geboren, en hoe was de gezinssamenstel-ling bij u thuis?Ik weet niet hoe ik God moet danken dat Hij mij geboren liet worden op eerste Pinksterdag 23 mei 1926 in Heemstede. In 16 jaar hebben mijn ouders 11 kinderen gekregen. Mijn vader Theodoris was een enigszins in zichzelf gekeerde man, maar reusachtig trouw aan mijn moeder. Hij had een grote liefde voor het tuindersvak. Moeder was meer extrovert, en gedurende 28 jaar ben ik er getuige van geweest hoe deze twee mensen het leven aandurfde, en zo wonderbaarlijk naar elkaar zijn toegegroeid.

Wat voor schoolopleiding hebt u gedaan?Hier kan ik kort in zijn, ik heb alleen de lagere school

gedaan. De eerste drie jaren had ik les van broeders. In de vierde klas bleef ik één jaar zitten. Toen ik 14 jaar

interviewmet pater piet hulsebosch

was moest ik van school, en heb toen tot mijn 28e mijn vader geholpen op de groente kwekerij. Mijn vader was straatarm, en het gebeurde soms dat op de markt een groot gedeelte van de te verkopen groenten“doordraaide” omdat het niet werd verkocht terwijl de kwaliteit heel goed was. In de jaren ‘20 – ‘30 tot aan de tweede wereldoorlog was er een overschot aan groenten. Zelf heb ik nog enkele jaren een tuinbouwcursus gevolgd.

Hoe kwam u in aanraking met de Kruisvaarders van Sint Jan?Kapelaan de Ruijter van de O.L.vrouw – Hemelvaart pa-rochie in Heemstede had contacten met de Kruisvaarders. Na de oorlog was ik al enige jaren bij de K.J.B en door deze kapelaan is mijn interesse gewekt.

Wanneer bent u toegetreden tot de Kruisvaarders?Dat moet geweest zijn in de jaren ‘54 – ‘55. Maar daar ging een lange voorgeschiedenis aan vooraf die veel te lang is om daar nu op in te gaan. Laat ik beginnen bij het laatste gedeelte. Het moet ongeveer in ’43 – ’44 zijn geweest dat ik na 14 jaar van twijfel had besloten naar het Klooster “Groot Bijgaarden” in het zuiden van Brussel te gaan. Toen ik daar drie maanden was dacht ik iedere dag “hier blijf ik niet”. Ik ben toen weer naar huis gegaan maar ook daar dacht ik “hier kan ik ook niet blijven. Het was een heel sterk innerlijk proces waar ik 14 jaar mee had geworsteld. Op zekere dag nam ik de fiets en kwam ik met mijn koffer bij de Kruisvaarders in Wassenaar aan. Na ongeveer drie maanden werd ik naar Rijswijk gestuurd, naar een internaat met 50 jongens deels scholier en deels arbeiders. Na enkele maanden kwam de overste v.d Cor-put ons opzoeken en vroeg mij hoe ik het maakte.Ik heb zin om naar huis te gaan was mijn antwoord, waarop ik als antwoord kreeg .....alleen de sterken houden het uit!! Ik beschouwde mijzelf niet als een “sterke” maar hield het wel uit! Toen kwam de klap op de vuurpijl, ik moest terug naar Wassenaar als novice maar ook als kok.Ik vroeg mij verbaast af wie in Godsnaam de overste had verteld dat ik kon koken? Of wist hij dat ik thuis als oudste altijd moest koken als moeder ziek was? Eigenlijk had ik een hekel aan kokkerellen, maar na een jaar in de keuken is er niemand gestorven van de honger, en heb ik geen enkele klacht gehad over het eten. Moet je voor-stellen twee tot drie uur koken en braden, en eenmaal aan tafel binnen tien minuten was alles opgegeten! Na enige maanden in het noviciaat vroeg de overste of ik idee had om naar de tropen te gaan. Ik antwoorde ja, maar ik geloof niet dat ik het was die hem dit antwoord gaf, maar dat het een ingeving was van God. Ik heb er nooit spijt van gehad, integendeel! Eenmaal op de oceaan moest ik nog temidden van een storm een troost zijn voor mijn mede broeder Jan Buijzen (God heeft zijn ziel) die tijdens dat moment van beproeving de opmerking maakte –Piet wat zijn wij begonnen.Wel we waren toen toch iets groots begonnen, en wel zo dat we er het minste idee van had-

den wat ons allemaal te wachten stond. Normaal duurde de reis volgens de kapitein twee weken, maar het werden achttien zware dagen. Zo, en met heel veel andere toestanden ben ik als Kruisvaarder begonnen. En nu – na alles – weet ik niet hoe ik God kan danken!

In welke landen hebt u zoal gewerkt?Eerst ging ik voor drie maanden naar Curacao – daarna voor vier jaar naar de Dominicaanse Republiek, waar wij in 1960 werden weggejaagd door de toenmalige dictator Trujillo. We waren daar met acht medebroeders werkzaam in Dajabon, daar hadden wij de zorg over een internaat met 100 jongens. Vier broeders gingen terug naar Hol-land – twee broeders gingen naar Curacao. Schmiehuizen en ik bleven nog een week op de het internaat om alles zonder schulden over te dragen aan de Jezuïeten. Na enige maanden terug in Curacao gingen Schmiehuizen – de La Chambre en ik voor het eerst naar Panama. Daar zijn wij 50 jaar geleden begonnen. Na de moord op de dicta-tor Trujillo in de Dominicaanse Republiek, zijn wij weer teruggeroepen. Schmiehuizen bleef in Panama achter. In 1968 ging ik voorgoed terug naar Panama.

Wat waren uw taken in Panama?Ik had een slaapzaal van 60 jongens – een stuk experimenteergrond van ongeveer drie hectare en zestien klassen per week. Ik gaf les in Botanica, Genetica, Horticultuur e.d, Op zaterdag en zondag ging ik dan op de motorfiets naar verschillende gehuchten van tien tot vijftig hutjes waar ik dan een woorddienst hield.

Oorspronkelijk was u Broeder, Waarom bent u later Priester geworden?Bij vrijwel alles wat de Katholieke kerk in Panama betrof was ik bij betrokken. Ik had in de gaten dat er een enorm gebrek aan priesters was, terwijl allerlei sektes zich be-gonnen te roeren.In die jaren had Panama maar tien of elf priesters, waarvan maar één Panamees.Ik stelde mij voor aan Mgr. Dimas die direct enthousiast was. Mgr. Dimas kreeg vrij snel toestemming van Paus Paulus de zesde mij versneld op te leiden tot priester, onder bepaalde voor-waarden die ik meteen begon te vervullen zoals; gebed – studie – reflexie – enz. Ik voelde mijn keuze om Priester te worden als een late roeping zoals zo velen geroepen worden voor het huwelijk.

Waar hebt u als Priester zoal gewerkt in Panama?In Atalaya werkte ik vier jaar – dertien jaar in Montijo – weer een jaar terug naar Atalaya – twee jaar in Las Palmas – vijf jaar in de Kathedraal – zes jaar terug in Montijo – vijf jaar in San Anthonio. Ik vraag nog alle dagen aan God of hij mij wil laten werken tot aan mijn dood, en ik geloof dat Hij mij dat toestaat.

Mist u uw Hollandse medebroeders, en bent u wel eens eenzaam?Ik ben God erg dankbaar voor alle medebroeders die ik

11 12

heb gehad, maar ik moet bekennen dat ik vooral Juan de la Chambre mis, maar ik mis natuurlijk ook Johan Schmiehuizen maar.....ik voel me wel zoveel Panamees dat ik het gevoel van eenzaamheid goed onder controle heb.

Wanneer bent u voor het laatst in Holland geweest, en waarom gaat u nooit meer?De laatste keer dat ik naar Holland ging was voor een algemene vergadering van de Kruisvaarders in Vogelen-zang. Dat was in 1978 van juli t/m oktober. De reden dat ik niet meer terug ga naar Holland, zijn de grote veranderingen waardoor ik mij als een vreemdeling voel. Ik voel mij helemaal thuis in Panama terwijl ik wel Hollander blijf. Daarom moet ik nog steeds om de vijf jaar mijn paspoort vernieuwen.

Wat verwacht u van de Panamese kruisvaarders in de toekomst?De Panamese kruisvaarders werken heel hard, het zijn er zeven en één novice. Zij zijn zo tussen de veertig en vijftig jaar, en hebben allemaal verschillende taken. Zij vervullen allemaal functies op verschillende plaatsen, dit in tegenstelling met vroeger, waar alle Kruisvaarders op dezelfde plaats werkzaam waren.

Alle kruisvaarders werken enorm hard en dragen op hun eigen manier bij aan de ontwikkeling van de allerarmste kansarme medemens, en dit nog steeds met veel resultaat. Er zijn Kruisvaarders die in de missie werken – in ver-schillende parochies en op het instituut. Ik zie de toe-komst met vertrouwen in Gods voorzienigheid tegemoet.

Heeft de inzet van de Hollandse Kruisvaarders bijge-dragen aan de ontwikkeling van Panama?Het is een feit dat het instituut in de afgelopen 50 jaar een grote reputatie heeft opgebouwd in Panama door opvoed-ing en opleiding. Bedrijven en de regering hebben graag studenten die bij ons zijn opgeleid. De recensies in de me-dia – radio en TV zijn altijd zeer lovend. Onze Hollandse bijdrage is groter dan men denkt en meer dan men zich kan voorstellen.

Hebt u nog wensen?Mijn enige wens is dat in alles wat het instituut betreft, Gods Heilige wil vervuld mag worden, en dat de steun vanuit Holland zal voortduren.

Pater Piet, bedankt voor dit interview!Heel graag gedaan, en Gods zegen voor uw allen!

Beste Vrienden,

Ik kan geen woorden vinden om Stichting Solidariteit Panama te bedanken voor het immense werk dat zij heb-ben uitgevoerd in de afgelopen 25 jaar voor Panama. Wij delen uw jubileum met ons hart dat zowel in Panama als in Holland ligt.

De oprichters Ab Boereboom en Wim Janssen, en alle leden van de stichting willen wij danken voor alle enorme initiatieven die u hebt ontwikkeld voor de Kruisvaarders van Sint Jan in Panama.

De landbouwschool in Atalaya ontving uw steun bij het aankopen van nieuwe grond, het bouwen van een nieuwe school, het sponsoren van studenten van het instituut en de studenten die uw stichting een studiebeurs heeft aange-boden voor diverse universiteiten etc.etc. Wij zijn trots op uw volledig vertrouwen, uw creativiteit en uw reusachtige loyaliteit en vriendschap in de afgelopen jaren.Nu heeft u ook uw gezicht en hart gericht op het missionaire cen-trum van El Bale waar de allerarmste groep mensen van het land wonen. Door uw steun aan de allerarmste in de berggebieden in en rond El Bale hebt u de bewoners hoop voor de toekomst geboden. In het verleden was er voor de bewoners geen solidariteit –onderwijs – culturele en ge-

zondheidsprojecten. De kinderen in en rond El Bale heb-ben mede door uw steun een ander perspectief gekregen.Ook onze eigen stichting “Solidaridad Y Desarrollo” doet er alles aan, samen met de vele vrijwilligers gelden te ge-neren voor de ontwikkeling van de vele projecten zoals;• De bouw van scholen.• Het sportpark.• Infoplaza, een computercentrum met internet.• Een muziekschool.• Een Hostel voor overnachting van arme en vermoeide

mensen.• Vrijwilligers die de projecten onderhouden.• Het aanleggen van wegen en bruggen in de meest ver

gelegen gebieden.• Ontwikkelen van sociale activiteiten.. etc.

Wij zijn ook dankbaar voor het netwerk van sponsoren die u om u heen hebt gebouwd, waardoor wij een nieuwe rescue – car hebben gekregen. Ik wens alle sponsoren en het bestuur van uw stichting alle zegen vanuit de Hemel, en dank u nogmaals oprecht voor al uw steun en loyaliteit.

Pater Roberto Gonzalez – kruisvaarder van Sint Jan en pastoor van het Missionaire centrum in El Bale.De website van onze stichting is te vinden op: www.fusodep.com

dankwoordvan pater roberto

Toen wij in 1992 met zes personen op bezoek waren in Panama ging Roberto (toen nog geen priester) met ons naar El Bale. Tijdens dat eerste bezoek van Roberto aan dit uitgestrekte berggebied, kon hij niet vermoeden dat datzelfde gebied 10 jaar later het gebied zou worden waarnaar hij zou worden uitgezonden door de Bisschop.

Wij zullen nooit vergeten hoe wij het 17 Km lange tra-ject omhoog met de nodige hobbels en bobbels hebben doorstaan. Van het ene op het andere rotsblok hebben wij uiteindelijk ruim twee en een half uur gedaan over het kleine aantal kilometers de bergen in. Bij het bereiken van El Bale zagen wij een uitgestrekte vlakte met alleen een kerk en een huis voor 3 nonnen.

Wij waren geïnspireerd door de Colombiaanse non, Maria Mercedes Perez die was uitgezonden naar Panama. Zij had gebeden en gevraagd aan God, het is uw wil dat ik ben uitgezonden naar Panama wilt u mij begeleiden naar de plaats waar u mij wilt inzetten?Zij stapte in de auto en was benieuwd waar zij naartoe geleid zou worden. Na ruim een uur te hebben gereden kreeg zij het gevoel rechtsaf te moeten slaan, en kwam zij uiteindelijk op de 17 Km lange weg die wij ook heb-ben gereden. Boven aangekomen zag zij een uitgestrekte vlakte, zonder dat zij mensen kon waarnemen. Na enkele dagen kwamen de eerste bewoners vanuit de bergen naar beneden en begon zij te begrijpen wat haar taak daar zou worden. Er werd een huisje gebouwd voor de nonnen, een tuin aangelegd met geneeskrachtige kruiden, en er werd een kerk gebouwd die ook dienst deed als slaapplaats voor de Amerikaanse militairen die regelmatig naar dat gebied kwamen om te helpen.

Tijdens een boottocht op een rivier in de provincie Dariën is Maria Mercedez Perez enkele jaren geleden verdronken. Met 12 personen was zij onderweg naar een missiegebied. Toen de boot in een draaikolk raakte zonk de boot. Tien

mensen konden worden gered, twee mensen waaronder de non zijn verdronken.

Sinds pater Roberto in het missionaire centrum werkzaam is, en de zorg heeft over 33 verschillende dorpjes/ gehuchten in de bergen, hebben er al vele belangrijke verbeteringen plaatsgevonden. Doordat het bereiken van de verschillende plaatsen enorm veel tijd en inspanning koste, heeft hij allereerst met vele vrijwilligers meer dan 100 kilometer wegen in de bergen aangelegd. Fase twee in het aanleggen van wegen is begonnen, zodat ook de laatste plaatsen binnenkort beter bereikbaar zullen zijn. Doordat fase twee nog niet klaar is zijn er nog steeds locaties waarbij hij eerst 2 uur met de auto moet rijden, en daarna nog 7 uur moet lopen. U zult begrijpen dat ernstig zieke mensen, of slachtoffers van een slangenbeet onmogelijk op tijd hulp kunnen krijgen of het ziekenhuis kunnen bereiken.Door het oprichten van zijn eigen stichting en het organ-iseren van allerhande activiteiten met vele vrijwilligers, doet hij er zelf alles aan om al zijn projecten te kunnen financieren.

Zaden: Zijn landbouw opleiding aan het instituut van pater Schmiehuizen komt hem goed van pas. Via een relatie van onze stichting, een wereldwijde zaden produ-cent, ontvangt hij regelmatig zaden die hij uitdeelt aan de arme bewoners. Doordat er meestal sprake is van een overproductie, is er elke zaterdag een kleine markt waar de groenten worden verkocht, zodat er ook een klein inkomen ontstaat.

Honingproductie: Door de overweldigende flora zijn de bergen een goed gebied voor de productie van bijen-honing. Er zijn al 11 gezinnen die een inkomen hebben verkregen door de productie en verkoop van bijenhoning.

el balehet vergeten land

13 14

Visvijvers: Meer dan 40 visvijvers zijn in de bergen aange-legd, zodat de bevolking haar eigen vis kan vangen.

Hostel/voedsel/douchen: Alle dagen staan er in de vroege ochtend om 6 uur al mensen voor de deur die komen vragen om voedsel. Het komt niet zelden voor dat deze mensen al 7 tot 10 uur hebben gelopen om El Bale te bereiken. Diezelfde afstand moeten zij ook weer terug lopen. Pater Roberto biedt deze mensen een slaapplaats aan in een Hostel, er wordt een maaltijd voor hen bereid en zij kunnen heerlijk douchen, zodat zij fris en goed gevoed aan de terugtocht kunnen beginnen.

Gezondheidszorg: Via contacten van ons heeft pater Roberto een nieuwe Rescue Car gekregen. Twee chauffeurs zijn opgeleid om zieken en gewonden te vervoeren naar het ziekenhuis in Santiago. Ook voor andere reddingsacties zal deze nieuwe Rescue Car worden ingezet. Jaarlijks komen de Flying Doctors uit Amerika om een aantal dagen gratis gezondheidszorg te bieden. Ook gaat hij regelmatig met een arts de bergen in om voedsel te brengen, en de bevolking te onderzoeken en

medicijnen te verstrekken.Doodskisten: Veel arme bergbewoners hebben bij het overlijden van een dierbare geen geld voor een doodskist en begrafenis. Voor deze mensen wordt een doodskist en waardige begrafenis gratis aangeboden. Info Placa: Sinds kort is er dankzij de aanwezigheid van elektriciteit internet in El Bale. Twintig computers worden gebruikt door verschillende scholen voor o.a onderwijs- doeleinden. Ook staat er een kopieerapparaat zodat de bewoners kunnen worden geholpen bij het opstellen en verzenden van officiële stukken. Werkgelegenheid: De meeste mensen waren werkloos omdat de grote stad te ver van hun leefgebied was. Nu komt er regelmatig een grote bus naar El Bale om werkne-mers te vervoeren naar de suikerfabriek of andere werkge-legenheden. Ook rijden er enkele taxi’s die mensen tegen een geringe vergoeding naar de hoofd-stad Santiago brengen. Vaak zijn de taxi’s zo overvol dat

ze zelfs op het dak zitten, of achter op de bumper staan tijdens de 100 Km lange tocht. Dit taxibusje rijdt van El Peñón naar Santiago 100 Km.Baseball/sportpark: Er hebben al vele regionale wed-strijden plaatsgevonden in het door pater Roberto op-gerichte sportpark. Honderden kinderen krijgen les in diverse sporten. De lessen worden gegeven door bekwame sportleraren die voor het geven van de lessen een geringe vergoeding krijgen.

Muziekschool: “ ESCUELA DE MUSICA HERMAN FISCHER” vernoemt naar een overleden bestuurslid en belangrijke sponsor van onze stichting , heeft veel belang-stelling. Ook deze muziekdocenten krijgen een geringe vergoeding. De muziekschool wordt financieel onder- steund door de vrouw en kinderen van Herman Fischer.

Bruggenbouw: In de regentijd raken de meeste dorpjes in een isolement doordat de rivieren overstromen en elk dal

Voor zijn verjaardag vroeg hij van ieder een gift voor pater Johan Schmiehuizen. Voor ons als kinderen was deze pater een vrijwel onbekende persoon. Wie was hij? Mijn vader begon over hem te vertellen: Johan werkt als pater in Panama, hij doet daar goed werk. Hij heeft een weeshuis opgericht voor arme kinderen en heeft nu ook een middelbare landbouwschool opgezet voor kansarme jongens. Dit verdiende volgens hem veel respect en waardering. Mijn vader bleek Johan al langer financieel te steunen, iets dat wij als kinderen niet goed wisten. Johan was een van de verkenners uit de tijd dat m’n vader hopman was bij de verkennerij. Zij waren oude bekenden van elkaar.

Al snel ontstond het idee zelf het ingezamelde geld naar Johan in Panama te brengen. Pa was inmiddels gewend geraakt aan vliegen en zij konden elkaar nog in levende lijve ontmoeten. Eind 2004 vlogen Herman Fischer met zijn vrouw, zijn dochter en haar man voor het eerst naar Panama. Drie geweldige weken volgden, een weerzien tus-sen twee oude vrienden en een eerste kennismaking met al het werk dat Johan met zijn collega – paters in Atalaya tot stand had gebracht.

Nadien bleef de belangstelling voor “Panama” centraal staan in het leven van mijn vader en zijn vrouw. Zij gin-gen samen nog tweemaal op bezoek, onder andere bij de feestelijke opening van het nieuwe schoolgebouw.

Ook kregen zij veel waardering voor het werk van pater Roberto in zijn missiepost El Bale.Na het overlijden van mijn vader in 2010 kregen wij tijdens de uitvaartdienst het bericht dat pater Roberto zijn pas opgerichte muziek-

school naar mijn vader had genoemd.

ESCUELA DE MUSICA HERMAN FISCHER

Wij, zijn vrouw en kinderen vinden dit een geweldig eer-betoon aan onze Herman Fischer.

Wij vinden het belangrijk deze muziekschool financieel te steunen. Muziek maken geeft plezier, geeft energie, geeft harmonie en verbindt mensen met elkaar. Wij feliciteren de Stichting Solidariteit Panama met haar 25 jarig bestaan en hopen dat zij, zolang nodig is, dit werk kan blijven steunen.

Maaike.

Het bestuur is de familie Fischer zeer erkentelijk voor het financieel ondersteunen van de muziekschool. Her-man was een betrokken sponsor en bestuurder van onze stichting.

mijn vaderwerd tachtig jaar oud

veranderd in een meer. Omdat de kinderen dan ook niet naar school kunnen gaan, heeft pater Roberto al verschil-lende bruggen aangelegd. (Zie foto voorwoord)Bouwen van huizen: Elk jaar word een huis gebouwd voor arme gezinnen die onder zeer erbarmelijke om-standigheden ergens in de bergen wonen. Door ze naar El Bale te halen en voor een huisje te zorgen worden de leefomstandigheden sterk verbeterd, en is er meer zorg te geven.Sponsoring van studenten: Veel jongens en meisjes willen na de basisschool verder studeren. Omdat de ouders de kosten voor een studie aan een universiteit – de zeevaartschool of een studie aan het instituut in Atalaya niet kunnen betalen, heeft pater Roberto een speciaal fonds om deze studie te financieren.Eco Club: In Panama zijn op dit moment 14 Eco Clubs, zo ook in El Bale. Zij beschermen de natuur, doen aan her - beplanting ruimen afval, en geven educatie over de

natuur op scholen.Dit vergeten gebied bewoond door overwegend indi-anen, krijgt door de inzet van pater Roberto een betere toekomst. In de beginjaren was niet bekend wie waar woonde, en waren de meeste oudere bewoners analfa-beet. Pater Roberto registreert alle persoonsgegevens, helpt bewoners bij het alsnog laten inschrijven in het bevolkingsregister, zodat zij in aanmerking kunnen komen voor een kleine bijdrage van de regering. Zo krij-gen geregistreerde ouders 20 dollar per kind per maand als kinderbijdrage. Geregistreerde ouderen krijgen vanaf 70 jaar een bijdrage 50 dollar per maand. Er is nog heel veel te doen om de grote armoede te bestrijden, maar ze zijn op de goede weg dankzij de onophoudelijke inzet van pater Roberto Gonzalez.

15 16

Lieve Pater Roberto, ik geef jou eerst de tekst van een lied mee.

Wat God doet is welgedaanZijn wil is wijs en Heilig.Ik zal aan Zijn hand vertrouwend gaandie hand geleid mij veilig.In nood is Hij mij trouw nabijHij onze Heer der Herenzal eeuwig wijs regeren.

Vertrouw maar op Hem, Hij draagt jou door alles heen. Jij geeft je volkomen aan God en je medemensen, en doet dat met volle overgave. Ik bewonder jou en vind het een eer dat ik jouw “Oma” mag zijn. Ik houd heel veel van je Roberto, en ik denk elke dag aan je.

Ook bid ik elke dag voor jou, en vraag dan aan God dat de mensen lief voor je zullen zijn want dat heb jij nodig. Je geeft je helemaal voor hen, God kijkt met veel liefde naar jou.

Ik zegen jou in de naam van de Onze Vader, wees gezegend door Hem die jouw zo lief heeft.

Heel veel liefs van Mij,Oma Maria van Dijk.

101 jarigemevrouw van dijk en oma

voor Pater roberto

De Support Actie loterij wordt georganiseerd door de Nationale Stichting Grote Clubactie. In 1999 is de Support Actie opgericht om nog meer te kunnen doen voor goede doelen. De Support Actie loterij loopt het hele jaar door en heeft elk kwartaal een trekking.

De trekkingen vinden plaats om de twee maanden.

Supporters machtigen de Support Actie om een bedrag van €5,50 per lot , per trekking af te schrijven van hun bankrekening. De supporters van alle deelnemende organisaties spelen mee in de trekkingen van de Support Actie. De Support Actie maakt na elke trekking €4,40 per lot (80%) over op de rekening van de door de supporter gesteunde organisatie. In uw geval naar de bankrekening van Stichting Solidariteit Panama. De Support Actie heeft van de Minister van Justitie de beschikking over een vergunning tot het organiseren van een loterij (beschik-king SNL Loterij nr. 5631620/09/DSP). Naast een nieuwe auto zijn er nog vele andere mooie prijzen te winnen. Door zoveel mogelijk deelnemers te krijgen, krijgen wij weer een nieuwe bron van inkomsten die geheel zal worden besteed aan de vele projecten in Panama.

U kunt zich rechtstreeks aanmelden via onze website www.solidariteit-panama.nl in de rechter bovenhoek klikt u op Support Actie, steun en win. Als u niet over internet be schikt kunt u uw gegevens opsturen naar onze secretaris die alles voor u zal regelen. Wim Janssen, Huizermaatweg 200, 1276 MG Huizen.

Gegevens die wij nodig hebben: Dhr of Mevr, Voorletters, Naam, Adres, Huisnummer, postcode, Plaats. Het aantal loten per kwartaal of maand, uw telefoonnummer, bank/gironummer.

Uw lotnummer staat op uw afschrijving. De prijzen worden automatisch opgestuurd of rechtstreek op uw rek-eningnummer bijgeschreven. Als u wilt opzeggen stuurt u een berichtje naar onze secretaris Wim Janssen. Ook kunt u hem bellen om op te zeggen, aan te melden of voor meer informatie. 0654712034 of 035 - 5260141

Zou u de moeite willen nemen zoveel mogelijk vrienden, kennissen en familieleden te vragen mee te doen aan deze loterij? WIJ GUNNEN U DE HOOFDPRIJS, DAN KRIJGT PANAMA DIE OOK!!

kerstcadeauvoor kinderen in el bale en misschien ook voor u!

17

BRUGGENBOUWERS VOOR EEN BETERE TOEKOMST!

16

drukwerk: ReproMar copy en printcentrum

www.repromar.nl

Vormgeving:Wesley Bushoff

Redactie:Wim Huis in 't veld

Wim Janssenwww.solidariteit-panama.nl

Vertaling spaans-nederlands:Rossy Buijzen