stan rozpoznania stanowisk zagro¿onych i chronionych ... · œl¹skiej (trampler et al. 1990;...
TRANSCRIPT
DOI: 10.2478/v10111-012-0027-z Leœne Prace Badawcze (Forest Research Papers), 2012, Vol. 73 (4): 283–295.
ORYGINALNA PRACA NAUKOWA
Stan rozpoznania stanowisk zagro¿onych i chronionych gatunków floryna przyk³adzie leœnictwa Soko³owice (Nadleœnictwo Oleœnica)
Recognition of endangered and protected species in the flora and their current condition:an example from Soko³owice forest administration region (Oleœnica forest district)
Piotr Gorzelak
Nadleœnictwo Oleœnica, ul. Spacerowa 3, 56–400 Oleœnica
Tel. +48 71 3140001; fax. +48 71 3140000; e-mail: [email protected]
Abstract. This article is an attempt to draw attention to the differentiation used to conserve endangered and protectedspecies of flora in an area that is administered by the management board of the State Forests. I also draw attention toareas of insufficient knowledge of this subject-matter. A detailed inventory of endangered and protected species offlora for the purpose of planning in forestry would be very useful in light of laws related to nature conservation and theproblem of preserving biological diversity. Research in the forest administration region of Soko³owice indicates thatalmost 2/3 (65.16%) of all sites harbouring endangered and protected species of flora are new (previouslyundocumented), despite the existence of numerous protected areas – this fact indicates that there are great researchpossibilities in this field. The main conclusion from this research confirms that multifunctional forestry in Poland willprovide the greatest opportunity to preserve the widespread and numerous sites holding endangered and protectedspecies of flora in economically important forests.
Key words: endangered plants, protected plants, forestry, nature protect, biodiversity
1. Wstêp i cel pracy
Ochrona przyrody w leœnictwie polskim zyskuje wostatnich latach coraz wy¿sz¹ rangê, choæ i dotychczasby³a ona dyscyplin¹ traktowan¹ przez leœników z nale-¿yt¹ uwag¹. Jednak z racji coraz szerszej ekologizacjileœnictwa, zapocz¹tkowanej przez ustawê o lasach z1991 r. (Ustawa 1991) oraz Zarz¹dzenie nr 11A Dy-rektora Generalnego Lasów Pañstwowych z 1999 r.(PGLLP 1999), a kontynuowanej przez np. obligato-ryjne sporz¹dzanie planów ochrony przyrody dla nad-leœnictw w ramach planu urz¹dzania lasu, zmiany wzasadach hodowli lasu czy zaliczenie wielu terenówleœnych do obszarów Natura 2000, wa¿nym zagadnie-niem wydaje siê byæ inwentaryzacja zasobów przyrod-niczych poszczególnych nadleœnictw (Olaczek 2007).Obliguje do tego równie¿ ustawa o ochronie przyrody(Ustawa 2004) i stosowne do niej rozporz¹dzenia.
Celem niniejszej pracy by³o zarysowanie stanu wie-dzy o zasobach przyrodniczych lasów gospodarczych,pozostaj¹cych w zarz¹dzie Pañstwowego GospodarstwaLeœnego Lasy Pañstwowe (PGLLP), na tle dotychcza-sowej wiedzy na ten temat, w szczególnoœci za-
gro¿onych oraz chronionych gatunków roœlin. Praca jestte¿ prób¹ wskazania wagi szczegó³owej inwentaryzacjiprzyrodniczej jako bazy danych, przydatnej przy spo-rz¹dzaniu planów oraz dokonywaniu póŸniejszych mo-dyfikacji dzia³añ hodowlanych i ochronnych w lasach.
2. Materia³ i metody
Badania terenowe zosta³y przeprowadzone na te-renie leœnictwa Soko³owice w Nadleœnictwie Oleœnica(N51°15'42”, E17°27'39”) – RDLP Wroc³aw w czasiedwóch okresów wegetacyjnych, w latach 2009–2010.Badania obejmowa³y poszukiwania stanowisk roœlinprawnie chronionych oraz umieszczonych na lokalnychlub ogólnopolskich listach roœlin zagro¿onych, w³¹cza-j¹c równie¿ stanowiska porostów oraz mszaków.
W celu usprawnienia badañ leœnictwo Soko³owicepodzielono na dwie czêœci. W roku 2009 zbadanopierwsz¹ czêœæ terenu, do której nale¿a³y oddzia³y:180–187, 193, 260A, 261–268, 202–206, natomiast wroku 2010 przeprowadzono badania w drugiej czêœciterenu, w oddzia³ach: 207–217, 271–277, 297–298.
Podczas badañ penetrowano ka¿dy z oddzia³ów leœ-nictwa Soko³owice wzd³u¿ transektów, usytuowanychrównolegle do d³u¿szego boku oddzia³u. Transekty by³yoddalone od siebie o 50 m, ich liczba uzale¿niona by³aod szerokoœci oddzia³u. Powtórzeñ obserwacji w ka¿-dym z badanych oddzia³ów dokonywano w odstêpachdwutygodniowych, pocz¹wszy od pocz¹tku marca dopo³owy wrzeœnia. Zbadano równie¿ pobie¿nie tereny wadministracyjnych granicach leœnictwa Soko³owice, nie-bêd¹ce w zarz¹dzie Lasów Pañstwowych.
Za odrêbne stanowisko uznano populacje roœlin lubich czêœci, znajduj¹ce siê w ró¿nych wydzieleniach leœ-nych, których oznaczenia s¹ zgodne z Planem urz¹dza-nia lasu dla nadleœnictwa Oleœnica na lata 2003–2012(BULiGL 2003). Dla stanowisk znajduj¹cych siê pozaterenem w zarz¹dzie Lasów Pañstwowych podanowspó³rzêdne geograficzne. Nazewnictwo przyjêto zaopracowaniem Fa³tynowicza (2003), Mirka et al. (2002)oraz Ochyry et al. (2003), wykorzystuj¹c równie¿ kluczedo oznaczania ró¿nych grup taksonomicznych roœlin(Nowak, Tobolewski 1975; Rothmaler 2009; Rutkowski2004; Szafran 1957, 1961). Leœnictwo Soko³owice le¿yw kwadratach ATPOL 10 x10 km – CE22, CE31 i CE32;poszczególne stanowiska odnoszono do tych¿e kwa-dratów (Zaj¹c et al. 2001).
W celu porównania danych dokonano równie¿ prze-gl¹du literatury, dotycz¹cej przyrodniczej charakterys-tyki badanego terenu, skupiaj¹c siê na stanowiskachroœlin zagro¿onych oraz chronionych (Kossowska, Tu-rzañska 1993; BULiGL 2003; Bazan, Tarnawski 2005a,b, 2007; Gorzelak 2008, w druku; Stefañska-Krzaczek,K¹cki 2009b).
3. Charakterystyka badanego terenu
Leœnictwo Soko³owice (1163,80 ha powierzchnileœnej oraz 2553,74 ha zasiêgu terytorialnego) le¿y wca³oœci na Równinie Oleœnickiej, wzd³u¿ doliny rzekiOleœnicy, zajmuj¹c zarówno obni¿enie doliny, jak i wy¿-sze tarasy rzeczne oraz otaczaj¹ce równiny (Kondracki1988; BULiGL 2003).
Wed³ug podzia³u geobotanicznego obszar badañznajduje siê w Dziale Brandenbursko-Wielkopolskim,Krainie Dolnoœl¹skiej, zaœ wed³ug podzia³u przyrod-niczo-leœnego w Krainie Œl¹skiej, Dzielnicy Dolno-œl¹skiej (Trampler et al. 1990; Matuszkiewicz 1993).
Wed³ug Romera klimat panuj¹cy na tym terenie na-le¿y do grupy klimatów podgórskich nizin i kotlin, cojest cech¹ obszaru przejœciowego pomiêdzy klimatematlantyckim i kontynentalnym (Schmuck 1959). Prze-waga wp³ywu klimatu oceanicznego powoduje ³ago-dzenie amplitudy rocznej i w konsekwencji wystêpo-wanie ³agodnych i krótkich zim, wczesnych, wilgotnychwiosen, jak i równie¿ ciep³ego lata (Kondracki 1998).
W dolinie rzeki Oleœnicy dominuj¹ gleby zwi¹zane zdolinami rzecznymi, powstaj¹ce przy wspó³udzialewody. S¹ to zazwyczaj gleby semihydrogeniczne i hy-drogeniczne. Wystêpuj¹ tutaj czarne ziemie, gleby glejo-bielicoziemne i gleby bagienne oraz pobagienne. Nawy¿szych tarasach rzecznych oraz przyleg³ych równi-nach wystêpuj¹ równie¿ gleby brunatnoziemne, tj. bru-natne kwaœne czy bielicoziemne-rdzawe (które stanowi¹ponad 80% powierzchni leœnictwa) oraz gleby bielicowe(Bro¿ek, Zwydak 2003; BULiGL 2003; Gorzelak 2008,w druku).
284 P. Gorzelak / Leœne Prace Badawcze, 2012, Vol. 73 (4): 283–295.
Rycina 1. Procentowy udzia³ typów siedliskowych lasu w leœnictwie Soko³owice (Nadleœnictwo Oleœnica)Figure 1. The percentage participation of the forest site types in Soko³owice forest administration region (Oleœnica forestdistrict)
Stosownie do zró¿nicowania geologicznego bada-nego terenu wystêpuje równie¿ zró¿nicowanie fitosocjo-logiczne – spotyka siê tutaj zarówno zespo³y roœlinnetypowo leœne, jak i zespo³y licznych ³¹k oraz pastwiskpozostaj¹cych w przewa¿aj¹cej czêœci w rêkach pry-watnych w³aœcicieli.
Do najczêœciej wystêpuj¹cych nale¿¹ zespo³yQuerco roboris-Pinetum, Calamagrostio arundinaceae-
Quercetum petraeae oraz Leucobryo-Pinetum – dwapierwsze zwi¹zane s¹ z typem siedliskowym lasu BMœwi LMœw oraz glebami rdzawymi, natomiast zespó³ boruœwie¿ego Leucobryo-Pinetum zwi¹zany jest z wystêpo-waniem gleb bielicowych i ubo¿szych rdzawych (Ma-tuszkiewicz 2002, 2006).
Wystêpuj¹ tutaj równie¿ liczne zbiorowiska zwi¹-zane bezpoœrednio lub poœrednio z wod¹, tj. Fraxino-
Alnetum, Ribeso nigri-Alnetum, Ficario-ulmetum
minoris; mo¿na równie¿ spotkaæ zespó³ Galio sylvatici-
Carpinetum betuli, jednak doœæ rzadko. W zwi¹zku zobecnoœci¹ na tym terenie kilku stawów hodowlanychwystêpuj¹ tutaj równie¿ zbiorowiska z klas Potametea
czy Phragmitetea, jak równie¿ zbiorowiska ³¹k, muraw ipastwisk z klas Molinio-Arrenatheretea, Koelerio-Cory-
nephoretea czy Nardo-Callunetea (Matuszkiewicz2002; Bazan, Tarnawski 2005a, b, 2007; Matuszkiewicz2006; Dzwonko 2007; Gorzelak 2008, w druku; Ste-fañska-Krzaczek, K¹cki 2009a, b).
Ze wzglêdu na ró¿norakie wp³ywy zewnêtrzne, takiejak gospodarka rolna, leœna czy te¿ wp³yw pobliskichosad, wymienione zbiorowiska podlegaj¹ zniekszta³ce-niom ró¿nego typu – obserwuje siê tutaj procesy mono-typizacji, fruticetyzacji, cespityzacji, juwenalizacji, neo-fityzacji czy pinetyzacji (Stefañska-Krzaczek, K¹cki2009a).
Zró¿nicowanie typów siedliskowych lasu, równie¿powi¹zane z wystêpuj¹cymi glebami, rozk³ada siê bar-dzo nierównomiernie – ponad 80% stanowi¹ siedliskaBMœw i LMœw (ryc. 1.). Odnotowano wystêpowanierównie¿ takich typów siedliskowych lasu jak: LMw,Lœw, Lw, Ol, Olj, L³ (BULiGL 2003).
Tereny chronione na terenie leœnictwa Soko³owicereprezentowane s¹ przez trzy u¿ytki ekologiczne („OlsySpalickie", „Olsy Soko³owickie" oraz „Mokrad³aBoguszyckie”), jeden proponowany u¿ytek ekologiczny(„Uroczysko Grotowskiego – Ma³e Brzezie”) orazobszar Natura 2000 „Dolina Oleœnicy i potoku Bogu-szyckiego”(Natura 2000), obejmuj¹ce swoim zasiêgiemzarówno tereny PGL LP, jak równie¿ tereny prywatne.
4. Wyniki
Na podstawie obserwacji przeprowadzonych w te-renie na obszarze leœnictwa Soko³owice oraz analizy
dostêpnej literatury, dotycz¹cej badanego obszaru,stwierdzono wystêpowanie 68 gatunków roœlin chro-nionych oraz posiadaj¹cych kategoriê zagro¿enia nalistach regionalnych i krajowych, na 686 stanowiskach(tab. 1.) (Kossowska, Turzañska 1993; BULiGL 2003;Bazan, Tarnawski 2005a, b, 2007; Gorzelak 2008, wdruku; Stefañska-Krzaczek, K¹cki 2009b). Spoœród nich52 gatunki objête s¹ ochron¹ gatunkow¹ (643 stano-wiska), a 29 gatunków posiada ró¿ne kategorie zagro-¿enia (103 stanowiska). Wœród stwierdzonych gatunkówroœlin wystêpuje 18 gatunków mchów (287 stanowisk)oraz 10 gatunków porostów (39 stanowisk). Wystêpo-wania jednego gatunku znanego z literatury (Salvia
glutinosa) nie zdo³ano potwierdziæ w terenie (Bazan,Tarnawski 2007). Stanowiska dotychczas niepubliko-wane stanowi¹ 65,16% ogólnej liczby stwierdzeñ (55gatunków).
Pod wzglêdem liczby odnalezionych gatunkówdominuj¹ zbiorowiska leœne (klasy Querco–Fagetea,
Alnetea glutinosae oraz Vaccinio –Piceetea), którychgatunki stanowi¹ 54,41% ogó³u stwierdzeñ. Stanowiskapoza terenami pozostaj¹cymi w zarz¹dzie PGLLPstanowi¹ 2,62% ogó³u stwierdzeñ (15 gatunków na 18stanowiskach).
W ujêciu fitosocjologicznym (Matuszkiewicz 2006)gatunki roœlin z terenu leœnictwa Soko³owice nale¿¹ donastêpuj¹cych grup syntaksonomicznych:
1. Zbiorowiska wodne i bagienne:klasa Scheuchzerio-Caricetea – 2 gatunki,klasa Potametea – 3 gatunki,klasa Oxyccoco-Sphagnetea – 1 gatunek.
2. Zbiorowiska szeroko pojêtych u¿ytków zielonych(³¹ki, murawy, pastwiska):
klasa Molinio-Arrhenatheretea – 5 gatunków,klasa Nardo-Callunetea – 2 gatunki,kl. Koelerio-Corynephoretea – 1 gatunek
3. Zbiorowiska leœne i welonowe:klasa Querco-Fagetea – 16 gatunków,klasa Alnetea glutinosae – 4 gatunki,klasa Vaccinio-Piceetea – 17 gatunków,klasa Rhamno-Prunetea – 2 gatunki.
4. Zbiorowiska segetalne, ruderalne i porêbowe:klasa Stellarietea mediae – 1 gatunek.
5. Szuwary w³aœciwe i turzycowe:klasa Phragmitetea – 1 gatunek.
Ponadto 13 gatunków reprezentuje inne zbioro-wiska.
P. Gorzelak / Leœne Prace Badawcze, 2012, Vol. 73 (4): 283–295. 285
P. Gorzelak / Leœne Prace Badawcze, 2012, Vol. 73 (4): 283–295. 287
12
34
56
7
9.C
hrob
otek
naje
¿ony
Cla
donia
port
ento
sa(D
ufou
r)C
oem
.18
1c,h
CE
22C
z
10.
Chr
obot
ekre
nife
row
yC
ladonia
rangif
erin
a(L
.)W
eber
exF.
H.W
igg.
185c
;181
h;18
2bC
E22
Cz
11.
Chr
obot
eksm
uk³y
Cla
donia
cili
ata
(Stir
t.)H
arm
.20
9f,d
CE
32C
z
12.
Cis
posp
olity
Tacs
us
bacc
ata
L.
273a
8C
E32
Cz
13.
Cza
rtaw
apo
œred
nia
Cir
caea
inte
rmed
iaE
hrh.
217a
;261
bC
E22
LC
14.
Dra
bik
drze
wko
wat
yC
lim
aci
um
den
dro
ides
(Hed
w.)
Web
.etM
ohr
268c
CE
32C
z
216i
CE
22
15.
Dzi
ubko
wie
cbr
uzdk
owan
yE
urh
ynch
ium
stri
atu
m(H
edw
.)Sc
him
p.26
1a;1
84h
CE
22C
z
16.
Dzi
ubko
wie
cZ
ette
rste
dta
Eurh
ynch
ium
angust
iret
e(B
roth
.)T
.Kop
.20
3a;2
71j;
263d
CE
32C
z
17.
Fa³d
owni
kna
stro
szon
yR
hyt
idia
del
phus
squarr
osu
s
(Hed
w.)
War
nst.
184h
;217
a,ax
,bx
CE
22C
z
215k
CE
32
18.
Fa³d
owni
ktr
zyrz
êdow
yR
hyt
idia
del
phus
triq
uet
rus
(Hed
w.)
War
nst.
184h
CE
22C
z
19.
Gaj
nik
lœni
¹cy
Hyl
oco
miu
msp
lenden
s(H
edw
.)Sc
him
p.26
6f,g
CE
32C
z
180h
;184
c,d,
f;18
1a;1
82b,
c,d;
185b
,cC
E22
20.
Gr¹
¿el¿
ó³ty
Nuphar
lute
um
(L.)
Sibi
th.e
tSm
.18
4g1
CE
22C
z
21.
Gro
szek
b³ot
nyL
ath
yrus
palu
ster
L.
184h
5C
E22
NT
1)E
17°2
5'20
”,N
51°1
4'01
”
276f
3 ;nie
u¿yt
ekpr
ywat
ny9
1)C
E31
215b
4C
E32
22.
Gro
szek
skrz
ydla
sty
Lath
yrus
monta
nus
Ber
nh.
267g
;264
bC
E32
NT
261f
CE
22
23.
Gru
szyc
zka
okr¹
g³ol
istn
aP
yrola
rotu
ndif
oli
aL
.18
6bC
E22
LC
24.
Kal
ina
kora
low
aV
iburn
um
opulu
sL
.26
0Aa;
183n
8 ;184
h5 ;186
a8C
E22
Cz
1)E
17°2
5'20
”,N
51°1
4'20
”
268d
1 ;267
d1 ;215
c,t8
CE
32
276f
3 ;³¹k
apr
ywat
na1)
CE
31
25.
Koc
anki
pias
kow
eH
elic
hry
sum
are
nari
um
L.
³¹ka
pryw
atna
1);³
¹ka
pryw
atna
2)C
E22
Cz
1)E
17°2
8'32
”,N
51°1
6'24
”,2)
E17
°28'
37”,
N51
°16'
15”
26.
Kok
oryc
zw
¹t³a
Cory
dali
sin
term
edia
(L.)
Mer
at26
2a6 ;2
61c;
260A
a;la
spr
ywat
ny1)
CE
22L
C1)
E17
°29'
50”,
N51
°16'
51”
268d
CE
32
27.
Kon
wal
iam
ajow
aC
onva
llari
am
aja
lis
L.
260A
a,b8 ,c
8 ,d,f
8 ;261
b8 ,f8 ,g
5 ;262
b8 ,c,f
8C
E22
Cz
263a
8 ,d8 ,f
8 ,h8 ,i,
l;26
4b,d
8 ,f8 ,h
;202
a,c8 ;2
03c8 ,g
;204
a8 ;21
1a8 ;2
12a8 ,b
8 ;213
b8 ,c8 ;2
98a,
d8C
E32
288 P. Gorzelak / Leœne Prace Badawcze, 2012, Vol. 73 (4): 283–295.
12
34
56
7
28.
Kop
ytni
kpo
spol
ity
Asa
rum
euro
paeu
mL
.18
4a8 ;2
16j1 ,b
;260
Aa;
las
pryw
atny
1)C
E22
Cz
1)E
17°2
9'49
”,N
51°1
6'46
”
215k
CE
32
29.
Kos
acie
csy
bery
jski
Iris
sibir
ica
L.
£¹k
apr
ywat
na7
1)C
E32
C/V
U/V
1)E
17°2
8'26
”,N
51°1
6'04
”
30.
Kos
trze
wa
leœn
aF
estu
caalt
issi
ma
All.
183n
CE
22L
C
31.
Kru
szyn
apo
spol
ita
Fra
ngula
aln
us
Mill
.18
0b8 ,h
8 ,i8 ;181
b8 ,c8 ,d
8 ;182
a8 ,b8 ,c
8 ;183
a,b8 ,c
8 ,d8 ,f
8 ,g8 ,h
8 ,j8 ,n,l;
184a
8 ,b8 ,d
8 ,f8 ,h
8 ,i8 ;185
b8 ,f8 ;
186b
8 ,c8 ,f
8 ;187
a8 ,c8 ;2
16a,
b,c8 ,d
,f8 ,g
8 ,h8
j1 ;21
7h8 ,i8 ,j8 ,a
x8 ;260
Aa8 ,b
8 ,c8 ,d
8 ,f8 ;2
61a8 ,b
8 ,c8 ,d
8 ,f8 ,g
8 ;26
2a8 ,b
8 ,c8 ,d
8 ,f8
CE
22C
z
202a
8 ,c8 ,b
8 ,f8 ;2
03a,
c,g8 ,h
8 ,f;2
04b,
f,i,j
8 ;20
5a8 ,b
8 ,d8 ,f
8 ,g8 ;2
06a8 ,b
8 ,c8 ,d
8 ,f8 ;2
07a8 ,b
8 ,c8 ;
208a
8 ,b8 ,c
8 ,d8 ,f
8 ;209
a,b8 ,c
,f8 ;2
11a8 ,b
8 ;212
a8 ,b8 ,f
;21
3a,b
8 ,c8 ,d
8 ,g,f
8 ;21
4a8 ,b
,c8 ,g
8 ,j8 ,m,n
8 ,i;21
5a8 ,f
8 ,h8 ,k
,l8 ,n8 ;2
63c8 ,d
,f,g
8 ,h8 ,i;
264a
,b,c
,d,f
,g;
265a
8 ,c8 ,d
8 ,f,g
8 ,h8 ;2
66a8 ,b
8 ,c8 ,f
8 ,g8 ,h
8 ,i8 ;26
7a8 ,b
1 ,c8 ,j8 ,k
,l8 ,f8 ,g
8 ,i8 ;268
b4 ,d8 ,c
8 ,f8 ;2
71b8 ,k
8 ,l8 ;
272b
,c8 ,d
8 ,h,i;
273a
8 ;274
b,d1 ,g
,i,f8 ,h
8 ;275
g,f8 ,a
,c8 ,d
,h;
277b
;297
a,b,
c8 ;298
a8 ,b8 ,c
,d8 ,f
8
CE
32
193a
1 ,b8 ;2
10b8 ,c
8 ,d8 ,f
8 ,g8 ,h
8 ,i8 ,j8 ;276
a8 ,b,c
,d,f
8C
E31
32.
Kuk
u³ka
plam
ista
Dact
ilorh
iza
macu
lata
(L.)
Soo
£¹k
apr
ywat
na1)
CE
22C
/VU
1)E
17°2
9'22
”,N
51°1
6'36
”
33.
Kuk
u³ka
szer
okol
istn
aD
act
ilorh
iza
maja
lis
(RC
HB
.)P.
F.H
UN
T&
SUM
ME
RH
.26
8a1
CE
32C
/NT
34.
Lis
tera
jajo
wat
aL
iste
raova
ta(L
.)R
.Br.
184a
5C
E22
C
35.
M¹k
lata
rnio
wa
Eve
rnia
pru
nast
ri(L
.)A
ch.
184f
,b;1
80b,
f,18
1c,1
85d,
cC
E22
Cz/
NT
211a
;213
b;26
4f;2
68b;
267j
CE
32
36.
M¹k
lik
otrê
bias
tyP
seudev
ernia
furf
ura
cea
(L.)
Zop
f18
0b,1
81c,
185d
,cC
E22
C
37.
Mok
rad³
oszk
aza
ostr
zona
Call
ierg
onel
lacu
spid
ata
(Hed
w.)
Loe
ske
184a
,hC
E22
Cz
276f
CE
31
268c
CE
32
38.
Ost
ró¿e
czka
poln
aC
onso
lida
regali
sG
ray
275h
CE
32L
C
39.
Pier
wio
snka
leka
rska
Pri
mula
veri
sL
.26
2b6
CE
22C
z
40.
Piór
osz
pier
zast
yP
tili
um
cris
ta-c
ast
rensi
s(H
edw
.)D
eN
ot.
205a
;266
fC
E32
Cz
41.
P³on
nik
posp
olit
yP
oly
tric
hum
com
mune
Hed
w.
211a
;212
aC
E32
Cz
217x
;262
bC
E22
42.
P³uc
nica
isla
ndzk
aC
etra
ria
isla
ndic
a(L
.)A
char
ius
181d
,hC
E22
Cz/
VU
43.
P³uc
nik
mod
ryP
lati
smati
agla
uca
(L)
W.L
.Cul
bet
C.F
.Cul
b18
0f;1
84f,
bC
E22
C
P. Gorzelak / Leœne Prace Badawcze, 2012, Vol. 73 (4): 283–295. 289
12
34
56
7
44.
Pom
ocni
kba
ldas
zkow
yC
him
aphil
aum
bel
lata
(L.)
W.P
.C.B
AR
TO
N18
6b;1
82d
CE
22C
/EN
45.
Porz
eczk
acz
arna
Rib
esnig
rum
L.
276f
3C
E31
Cz
268c
,fC
E32
262a
;261
a,c;
260A
a;21
6f1 ;1
84a5
CE
22
46.
Próc
hnic
zek
b³ot
nyA
ula
com
niu
mpalu
stre
(Hed
w.)
Schw
ägr.
£¹k
apr
ywat
na1)
CE
32
Cz
1)E
17°2
5'32
”,N
51°1
4'09
”
47.
Prz
ytuli
aw
onna
Gali
um
odora
tum
(L.)
Scop
.26
0Aa
CE
22C
z
48.
Rok
ietn
ikpo
spol
ityP
leuro
zium
schre
ber
i(W
illd.
)M
itten
.26
3a,b
,d,f
,g,h
;264
a,b,
c,d,
f,g,
hi;
265a
,b,c
,d,f
,g,h
;26
6a,b
,c,d
,f,g
,h,i;
267a
,b,c
,d,f
,g,i,
k;26
8f;2
71h,
i;27
2b,d
,h,i,
g;27
3b,c
,d,g
,i,j;
274b
,g,h
,i,d,
f;27
5a,b
,c,d
,f,g
,h;2
97a,
b,c,
d;29
8a,b
,c;2
77b;
209a
,b,c
,d,f
;208
a,b,
c,f;
207a
;206
b,c;
205a
,b,c
,d;
204b
,c,d
,f,i,
j;20
3a,b
,c,f
,g,h
,i;20
2a,b
,c,d
,f;2
11a,
b;21
2a,b
;213
b,c,
d;21
4a,c
;
CE
32C
z
276d
;193
a,b;
210a
,c,d
;C
E31
182a
,b,c
,d;1
83a,
b,f,
c,d;
181a
,b,c
,d,g
,f,h
;180
d,g,
h,i,b
,f;
184b
,c,d
,f;1
85a,
b,c,
d,f;
186a
,b,c
,d,f
;187
a,b,
c;21
6a,f
;26
0Ab,
c,d,
f;26
1b,d
,f,g
;262
b,c,
d,f;
216f
;21
7a,a
x,bx
,fx
CE
22
49.
Rut
ewka
w¹s
kolis
tna
Thali
ctru
mlu
cidum
L.
184a
5C
E22
LC
1)E
17°2
5'21
”,N
51°1
3'58
”
276f
3 ;nie
u¿yt
ekpr
ywat
ny9
1)C
E31
215b
4C
E32
50.
Rzê
œlha
kow
ata
Call
itri
che
ham
ula
taK
utz.
exW
.D.J
.Koc
h21
5c;
214b
CE
32D
D
51.
Sied
mio
pale
czni
kb³
otny
Com
aru
mpalu
stre
L.
³¹ka
pryw
atna
1)C
E32
NT
1)E
17°2
5'32
”,N
51°1
4'09
”
52.
Skrz
ypol
brzy
mi
Equis
etum
telm
ate
iaE
hrh.
184a
5C
E22
C/V
U1)
E17
°25'
17”,
N51
°14'
10”
nieu
¿yte
kpr
ywat
ny9
1)C
E32
268d
4C
E32
53.
Star
zec
b³ot
nySen
ecio
conges
tus
(R.B
r.)
D.C
.18
4g5
CE
22V
U1)
E17
°25'
24”,
N51
°14'
00”
nieu
¿yte
kpr
ywat
ny9
1)C
E31
214b
4 ;215
c4C
E32
54.
Star
zec
kêdz
ierz
awy
Sen
ecio
rivu
lari
s(W
alds
t.&
Kit.
)D
C.
268a
6 ,d6 ,c
;215
c;21
4mC
E32
NT
216i
CE
22
55.
Œnie
dek
bald
aszk
owat
yO
rnit
hogalu
mum
bel
latu
mL
.18
7cC
E22
LC
56.
Œnie
¿yca
wio
senn
aL
euco
jum
vern
um
L.
260A
a6 ;³¹k
apr
ywat
na1)
CE
22C
/NT
/V1)
E17
°29'
53”,
N51
°16'
51”
57.
Œnie
¿ycz
kapr
zebi
œnie
gG
ala
nth
us
niv
ali
sL
.26
0Aa
CE
22C
/NT
297c
6C
E32
praw
dopo
dobn
iesy
nant
ropi
jne
290 P. Gorzelak / Leœne Prace Badawcze, 2012, Vol. 73 (4): 283–295.
12
34
56
7
58.
Sza³
wia
lepk
aSalv
iaglu
tinosa
L.
prop
onow
any
u¿yt
ekek
olog
iczn
y„U
rocz
ysko
Gro
tow
skie
go–
Ma³
eB
rzez
ie”5
CE
22R
Eni
epo
twie
rdzo
no
59.
Tor
fow
iec
nast
rosz
ony
Sphagnum
squarr
osu
mL
.26
0Aa;
184h
CE
22C
z
268c
CE
32
60.
Tor
fow
iec
b³ot
nySphagnum
palu
stre
L.
184h
CE
22C
61.
Tuj
owie
cta
mar
yszk
owy
Thuid
ium
tam
ari
scin
um
(Hed
w.)
Br.
Eur
.18
4h;2
60A
aC
E22
Cz
62.
Tur
zyca
tuni
kow
aC
are
xappro
pin
quata
Schu
m.
215c
4 ,a4 ;2
14a4 ;³
¹ka
pryw
atna
1)C
E32
NT
1)E
17°2
8'32
”,N
51°1
6'04
”
nieu
¿yte
kpr
ywat
ny9
2)C
E31
2)E
17°2
5'14
”,N
51°1
4'06
”
³¹ka
pryw
atna
3);2
16h5
CE
223)
E17
°29'
15”,
N51
°16'
36”
63.
Waw
rzyn
ekw
ilcze
³yko
Daphne
mez
ereu
mL
.26
0Aa;
184a
8 ;216
b8 ,g5 ;2
17h8 ,i8
CE
22C
214m
4 ;213
a8C
E32
64.
Wid
³ak
goŸd
zist
yL
ycopodiu
mcl
ava
tum
L.
203a
CE
32C
/VU
182b
CE
22
65.
Wid
³ak
ja³o
wco
wat
yL
ycopodiu
mannoti
num
L.
266i
6C
E32
C/V
U
66.
Wid
³oz¹
bkê
dzie
rzaw
yD
icra
num
poly
setu
mSw
.18
0i,h
;184
d,f;
182b
;181
a,c,
h,d;
185b
,c;1
86a,
b,c,
f;18
7a,c
CE
22C
z/V
U
204f
;208
b;20
9a,b
,c;2
66f,
g,b
CE
32
67.
Wid
³oz¹
bm
iot³o
wy
Dic
ranum
scopari
um
(L.)
Hed
w.
181a
,c,h
;185
b,c;
187a
,c;1
82b;
186b
,fC
E22
Cz
264g
;209
a,b;
204f
;208
b;20
5gC
E32
68.
W³o
sien
iczn
ikw
odny
Batr
ach
ium
aquati
le(L
.)D
um.
184a
5C
E22
C
276f
3C
E31
�ró
d³o
/Sou
rce:
1K
osso
wsk
a,T
urza
ñska
1993
,2St
efañ
ska-
Krz
acze
k,K
¹cki
2009
b,3
Baz
an,T
arna
wsk
i200
5a,4
Baz
an,T
arna
wsk
i200
5b,5
Baz
an,T
arna
wsk
i200
7,6
Gor
zela
k20
08,
7G
orze
lak
(wdr
uku)
,8B
UL
iGL
2003
,9T
arna
wsk
i200
4.
5. Dyskusja i wnioski
Szczegó³owa inwentaryzacja chronionych oraz za-gro¿onych wyginiêciem gatunków flory na terenie leœ-nictwa Soko³owice w znacznym stopniu uzupe³ni³a wy-niki wczeœniejszych, licznych badañ na tym terenie.Blisko 2/3 liczby stanowisk nie by³o wczeœniej zare-jestrowanych, chocia¿ w granicach leœnictwa znajdujesiê wiele terenów chronionych (trzy u¿ytki ekologiczne,jeden proponowany u¿ytek ekologiczny oraz obszarNatura 2000).
Wobec zmieniaj¹cego siê charakteru lasów w Polscezwi¹zanego z przebudow¹ litych soœnin na drzewostanyodpowiadaj¹ce siedlisku, zmian zachodz¹cych w zes-po³ach roœlinnych na skutek zaniechania niektórychaspektów tradycyjnego sposobu u¿ytkowania terenówleœnych (wypas, zbiór œcio³y), wp³ywu zwi¹zkówazotowych na roœlinnoœæ i glebê, zmian klimatycznychoraz problemu zachowania ró¿norodnoœci biologicznej,dane te mog¹ stanowiæ doskona³¹ bazê podstawow¹,przydatn¹ w planowaniu zarówno dzia³añ z zakresuochrony przyrody, jak równie¿ ochrony i hodowli lasu(Czerepko, Soko³owski 2006; Krzy¿anowski et al. 2002;Matuszkiewicz (red.) 2007; Szwagrzyk 2007; Korzeniak2009; Za³uski 2009). Fakt ten ma du¿e znaczenie,zw³aszcza wobec stwierdzenia, ¿e tak wysoki procentnieznanych stanowisk flory nie jest przypadkiem odo-sobnionym, lecz znajduj¹cym potwierdzenie w lite-raturze (K¹cki et al. 2003).
Ochrona stanowisk rzadkich i zagro¿onych wygi-niêciem gatunków flory w lasach nie wymaga zanie-chania u¿ytkowania zasobów drzewnych czy te¿ wy³¹-czenia z u¿ytkowania terenów leœnych, a tylko mody-fikacji standardowych czynnoœci z zakresu ochrony ihodowli lasu, wykonywanych w ramach planuurz¹dzania lasu dla nadleœnictw PGLLP, chocia¿ mo¿ebyæ czasami obci¹¿eniem dla gospodarki leœnej (Kuja-wa-Pawlaczyk, Pawlaczyk 2001, 2003; Fa³tynowicz2006; Szwagrzyk 2007; Referowska-Chodak 2010).
Czynnoœci takie, jak: czyszczenia, trzebie¿e czyu¿ytkowanie rêbne drzewostanu, powinny byæ poprze-dzone lustracj¹ terenu w celu zidentyfikowania wystê-puj¹cych tam rzadkich i chronionych gatunków flory.Nale¿y zwróciæ uwagê równie¿ na gatunki porostówepifitycznych, wœród których równie¿ wystêpuj¹gatunki zagro¿one (w badanym leœnictwie – 4 gatunki na22 stanowiskach).
Nastêpstwem tego bêdzie, w miarê mo¿liwoœci,pe³na ochrona tych¿e gatunków, poprzez lokalizacjêszlaków zrywkowych poza ich stanowiskami, unikanieœcinki oraz zak³adania sk³adnic w miejscach ich wystê-powania czy te¿ lokalizacja kêp ekologicznych, wyzna-czanych w ramach u¿ytkowania rêbnego, w miejscachwystêpowania rzadkich gatunków.
Czynnoœci z zakresu ochrony lasu, a dok³adnie ichlokalizacjê w terenie, tj. wyk³adanie drzew zgryzowychdla jeleniowatych czy wyk³adanie pu³apek klasycznychna szkodniki wtórne, powinno równie¿ planowaæ siê napodstawie lustracji terenowej w celu unikniêcia przy-padkowego zniszczenia cennych przyrodniczo stano-wisk flory (Berdowski 2003; Fa³tynowicz 2006; Olaczek2007; Gorzelak 2008, 2009).
Jednoczeœnie stwierdziæ trzeba, ¿e sama gospodarkaleœna bywa jednym z czynników generuj¹cych rozprze-strzenianie siê lub ochronê niektórych gatunków, po-przez nisze ekologiczne, które tworzone s¹ w trakciezabiegów hodowlanych, np. rozprzestrzenianie siê po-rostów z rodzaju Cladonia wzd³u¿ u¿ytkowanych dróg iszlaków zrywkowych (Kujawa-Pawlaczyk, Pawlaczyk2003; Fa³tynowicz 2006).
Dane o stanie flory powinny byæ zawarte w planieochrony przyrody wraz ze szczegó³owymi zaleceniamidotycz¹cymi dzia³añ potrzebnych dla zachowania sta-nowisk tych¿e gatunków. Niestety metodyka pracurz¹dzeniowych nie jest w stanie obj¹æ swoim zakresempe³nej inwentaryzacji zagro¿onych i chronionych ga-tunków roœlin, co wyraŸnie widaæ w prezentowanymmateriale badawczym – dane o stanowiskach rzadkich ichronionych gatunków roœlin, opracowane na podstawieplanu urz¹dzania lasu (PUL) (BULiGL 2003) dla nad-leœnictwa Oleœnica, stanowi¹ 26,82% ogó³u stanowiskoraz 11,76% liczby gatunków stwierdzonych w trakciebadañ, przy czym g³ównym gatunkiem inwentaryzo-wanym by³a kruszyna pospolita (80,97% liczby stwier-dzonych w PUL stanowisk). Dlatego celowym jestkorzystanie z informacji pracowników terenowych LPoraz uzupe³nienie danych na podstawie literatury, jakrównie¿ w porozumieniu ze specjalistami. Wi¹¿e siê torównie¿ z dobrym rozpoznawaniem gatunków przezpracowników terenowych LP, co powinno byæ wspie-rane poprzez szkolenia z tego zakresu (Gorzelak 2008;Referowska-Chodak 2010).
Innym aspektem jest ochrona czynna chronionych izagro¿onych gatunków flory, która generuj¹c koszty,obci¹¿a finansowo PGLLP, jak równie¿ niespójneprawo ochrony przyrody, dotycz¹ce zw³aszcza obsza-rów Natura 2000, co rodzi wiele powa¿nych pytañ doty-cz¹cych gospodarki leœnej na tych terenach – problemyte nie zosta³y do tej pory rozwi¹zane systemowo(Szwagrzyk 2007; Referowska-Chodak 2010; Kacprzak2011).
Wyniki przeprowadzonych badañ pozwalaj¹ na sfor-mu³owanie nastêpuj¹cych wniosków:
1. Ochrona stanowisk rzadkich i zagro¿onych wygi-niêciem gatunków flory w lasach nie wymaga zanie-chania u¿ytkowania zasobów drzewnych czy te¿ wy³¹-czania z u¿ytkowania terenów leœnych.
P. Gorzelak / Leœne Prace Badawcze, 2012, Vol. 73 (4): 283–295. 291
2. Szczegó³owe rozpoznanie stanowisk zagro¿onychi chronionych gatunków flory mo¿e stanowiæ doskona³¹bazê podstawow¹, przydatn¹ w planowaniu dzia³añ zzakresu ochrony przyrody, ochrony i hodowli lasu.
3. Stan rozpoznania stanowisk zagro¿onych i chro-nionych gatunków flory jest dalece niewystarczaj¹cywobec obowi¹zuj¹cego prawa oraz tendencji panu-j¹cych w szeroko pojêtej ochronie przyrody.
Literatura
Bazan S., Tarnawski D. 2005a. Proponowany u¿ytek ekolo-giczny „Olsy Spalickie”. Maszynopis. Instytut Zoologicz-ny Uniwersytetu Wroc³awskiego, Zak³ad Bioró¿norod-noœci i Taksonomii Ewolucyjnej.
Bazan S., Tarnawski D. 2005b. Proponowany u¿ytek eko-logiczny „Olsy Soko³owickie”. Maszynopis. Instytut Zoo-logiczny Uniwersytetu Wroc³awskiego, Zak³ad Bioró¿-norodnoœci i Taksonomii Ewolucyjnej.
Bazan S., Tarnawski D. 2007. Proponowany u¿ytek ekolo-giczny „Uroczysko Grotowskiego – Ma³e Brzezie”. Ma-szynopis. Instytut Zoologiczny Uniwersytetu Wroc³aw-skiego, Zak³ad Bioró¿norodnoœci i Taksonomii Ewo-lucyjnej.
Berdowski W. 2003. Zanikanie gatunków leœnych na DolnymŒl¹sku, w: Zagro¿one gatunki flory naczyniowej DolnegoŒl¹ska (red. Z. K¹cki). Instytut Biologii Roœlin Uniwer-sytetu Wroc³awskiego, Wroc³aw, Polskie TowarzystwoPrzyjació³ Przyrody „Pro Natura”, s. 165–174. ISBN8391962601.
Bro¿ek S., Zwydak M., 2003. Atlas gleb leœnych Polski. War-szawa. Centrum Informacji Lasów Pañstwowych, 466 s.ISBN 8388478176.
BULiGL. 2003. Plan urz¹dzania lasu dla Nadleœnictwa Oleœ-nica na lata 2003–2012. Maszynopis. Biuro Urz¹dzaniaLasu i Geodezji Leœnej w Brzegu.
Cieœliñski S., Czy¿ewska K., Fabiszewski J. 2006. Czerwonalista porostów w Polsce, w: Czerwona lista roœlin i grzy-bów Polski (red. Z. Mirek, K. Zarzycki, W. Wojewoda,Z. Szel¹g). Kraków, Instytut Botaniki im. W. Szafera,PAN, s. 71–90. ISBN 8389648385.
Czerepko J., Soko³owski A. W. 2006. Zmiany roœlinnoœcimokrade³ leœnych na terenie Bia³owieskiego Parku Naro-dowego w przeci¹gu ostatnich 30–40 lat badañ. Materia³yz konferencji jubileuszowej z okazji 85-lecia Bia³owies-kiego Parku Narodowego „Nauka – Przyroda – Cz³owiek”,Bia³owie¿a, Wydawnictwo Bia³owieskiego Parku Naro-dowego, s. 39–58.
Dzwonko Z. 2007. Przewodnik do badañ fitosocjologicznych.Poznañ – Kraków, Instytut Botaniki Uniwersytetu Jagiel-loñskiego, 304 s. ISBN 9788389949233.
Fa³tynowicz W. 2003. The lichens, lichenicolous and alliedfungi of Poland. An annotated checklist. Kraków,W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Science.
Fa³tynowicz W. 2006. Porosty w lasach Polski – znaczenie,zagro¿enie, ochrona. Rogów, Studia i Materia³y Centrum
Edukacji Przyrodniczo-Leœnej, 8(4): 193–200.
Gorzelak P. (w druku). Nowe stanowisko kosaæca syberyj-skiego Iris sibirica L. (Iridaceae) na Dolnym Œl¹sku. Acta
Botanica Silesiaca.Gorzelak P. 2008. Zagro¿one oraz chronione gatunki flory
naczyniowej Równiny Oleœnickiej oraz zachodniej czêœciWzgórz Trzebnickich. Acta Botanica Silesiaca, 3:107–120.
Gorzelak P. 2009. Nowe stanowisko widlicza sp³aszczonegoDiphasiastrum complanatum L. (Lycopodiaceae) na Dol-nym Œl¹sku i mo¿liwoœci jego ochrony z punktu widzenialeœnika. Acta Botanica Silesiaca, 4: 125–133.
Kacprzak P. 2011. Problemy gospodarki leœnej na obszarachNatura 2000. Warszawa, Wydawnictwo „Œwiat”, Biblio-teczka Leœniczego, 335.
K¹cki Z., Dajdok Z., Szczeœniak E. 2003. Czerwona lista roœlinnaczyniowych Dolnego Œl¹ska, w: Zagro¿one gatunkiflory naczyniowej Dolnego Œl¹ska (red. Z. K¹cki). Wro-c³aw, Instytut Biologii Roœlin Uniwersytetu Wroc³aw-skiego, Polskie Towarzystwo Przyjació³ Przyrody „ProNatura”, s. 9–65. ISBN 8391962601.
Kondracki J. 1988. Geografia fizyczna Polski. Warszawa,PWN, 463 s. ISBN 8301023236.
Korzeniak J. 2009. National monitoring of threats and theeffectiveness of vascular plant protection in Poland,w: Rare, relict and endangered plants and fungi in Poland(eds. Z. Mirek, A. Nikel). Kraków, W. Szafer Institute ofBotany, Polish Academy of Science, s. 31–40. ISBN9788389648785.
Kossowska M., Turzañska M. 1993. Inwentaryzacja stanowiskchronionych gatunków roœlin na terenie gminy Oleœnica.Maszynopis. Wojewódzki Konserwator Przyrody we Wro-c³awiu.
Krzy¿anowski A., Zaj¹czkowski S., Zielony R. 2002. Struk-tura siedlisk leœnych w Polsce oraz kierunki zmian, w:In¿ynieria ekologiczna, 6 (red. J. Siuta) Warszawa, PolskieTowarzystwo In¿ynierii Ekologicznej, s. 38–46. ISBN8391139093.
Kujawa-Pawlaczyk J., Pawlaczyk P. 2001. Rzadkie i zagro-¿one roœliny naczyniowe lasów Ziemi Lubuskiej i £u¿yc.Œwiebodzin, Wydawnictwo Lubuskiego Klubu Przyrod-ników, 222 s. ISBN 8387846171.
Kujawa-Pawlaczyk J., Pawlaczyk P. 2003. Ochrona rzadkichi zagro¿onych roœlin w lasach. Œwiebodzin, Wydawnic-two Lubuskiego Klubu Przyrodników, 118 s. ISBN8387846287.
Matuszkiewicz J. M. 1993. Krajobrazy roœlinne i regiony geo-botaniczne Polski. Prace Geograficzne, 158: 5–107.
Matuszkiewicz J. M. 2002. Zespo³y leœne Polski. Warszawa,PWN, 357 s. ISBN 8301134011.
Matuszkiewicz J. M. (red.) 2007. Geobotaniczne rozpoznanietendencji rozwojowych zbiorowisk leœnych w wybranychregionach Polski. Warszawa, PAN, Instytut Geografii iPrzestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego,Monografie 8, 976 s. ISBN 9788387954780.
Matuszkiewicz W. 2006. Przewodnik do oznaczania zbio-rowisk roœlinnych Polski. Warszawa, PWN, 537 s. ISBN9788301144395.
Mirek Z., Piêkoœ-Mirkowa H., Zaj¹c A., Zaj¹c M., Paul W.,Ronikier M. et al. 2002. Flowering plants and pterido-phytes of Poland a checklist. Biodiversity of Poland, 1.
292 P. Gorzelak / Leœne Prace Badawcze, 2012, Vol. 73 (4): 283–295.
Kraków, W. Szafer Institite of Botany. Polish Academy ofSciences, 442 s. ISBN 8385444831.
Natura 2000 viewer. Natura 2000 – Standard Data Form –Dolina Oleœnicy i Potoku Boguszyckiego, PLH020091.European Enviroment Agency. http://natura2000.eea.europa.eu/natura2000/SDF.aspx?site=PLH020091#1[04.02.2012].
Nowak J., Tobolewski Z. 1975. Porosty polskie. Opisy i kluczedo oznaczania porostów w Polsce dotychczas stwierdzo-nych lub prawdopodobnych. Warszawa – Kraków, PWN,1177 s.
Ochyra R. 1992. Czerwona lista mchów zagro¿onych wPolsce, w: Czerwona lista roœlin zagro¿onych w Polsce(red. K. Zarzycki, W. Wojewoda) Warszawa, PWN, s.79–85.
Ochyra R., ¯arnowiec J., Bednarek-Ochyra H. 2003. Censuscatalogue of Polish mosses, w: Biodiversity of Poland, 3(red. Z. Mirek), s. 1–172. ISBN 838544484X.
Olaczek R. 2007. Inwentaryzacja przyrodnicza w LasachPañstwowych – kolejny krok na drodze ekologizacji gos-podarki leœnej, w: Siedliska i gatunki wskaŸnikowe wlasach (red. D. Anderwald). Rogów, Studia i Materia³y
Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leœnej, 2/3(16): 20–34.PGLLP. 1999. Zarz¹dzenie Nr 11 A Dyrektora Generalnego
Lasów Pañstwowych z dnia 11 maja 1999 r. zmieniaj¹ceZarz¹dzenie Nr 11 Dyrektora Generalnego Lasów Pañst-wowych z dnia 14 lutego 1995 roku w sprawie dosko-nalenia gospodarki leœnej na podstawach ekologicznych.Pañstwowe Gospodarstwo Leœne Lasy Pañstwowe.
Referowska-Chodak E. 2010. Leœne chronione gatunki roœlinnaczyniowych, w: Unia Europejska dla zachowania ró¿no-rodnoœci biologicznej polskich lasów. (red. D. Ander-wald). Studia i Materia³y Centrum Edukacji Przyrodniczo-
Leœnej, 2(25): 388–404.Rothmaler W. 2009. Exkursionsflora von Deutschland, Band
3. Gefäßpflanzen: Atlasband. Heidelberg, Spektrum Aka-demischer Verlag, 753 s. ISBN 9783827418425.
Rutkowski L. 2004. Klucz do oznaczania roœlin naczyniowychPolski ni¿owej. Warszawa, PWN, 814 s. ISBN 8301143428.
Schmuck A. 1959. Zarys klimatologii Polski. Warszawa,PWN, 160 s.
Stefañska-Krzaczek E., K¹cki Z. 2009a. Identyfikacja leœnychsiedlisk przyrodniczych NATURA 2000 na przyk³adzieNadleœnictwa Oleœnica Œl¹ska. Leœne Prace Badawcze,
70(1): 77–88.
Stefañska-Krzaczek E., K¹cki Z. 2009b. Fitosocjologicznacharakterystyka leœnych siedlisk przyrodniczych Europej-skiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 w nadleœnictwieOleœnica Œl¹ska. Acta Botanica Silesiaca, 4: 15–42.
Szafran B. (oprac.) 1957. Mchy (Musci), t. 1, w: Flora Polska,Roœliny Zarodnikowe Polski i Ziem Oœciennych. War-szawa, PWN, 448 s.
Szafran B. (oprac.) 1961. Mchy (Musci), t. 2, w: Flora Polska,Roœliny Zarodnikowe Polski i Ziem Oœciennych. War-szawa. PWN, 405 s.
Szwagrzyk J. 2007. Przestrzenne aspekty ochrony przyrody wlasach, w: Siedliska i gatunki wskaŸnikowe w lasach (red.D. Anderwald ). Rogów, Studia i materia³y Centrum Edu-
kacji Przyrodniczo-Leœnej, 2/3(16): 11–19.Tarnawski D. 2004. Proponowany u¿ytek ekologiczny „Mo-
krad³a Boguszyckie”. Maszynopis. Instytut ZoologicznyUniwersytetu Wroc³awskiego, Zak³ad Bioró¿norodnoœci iTaksonomii Ewolucyjnej.
Trampler T., Kliczkowska A., Dmyterko E., Sierpiñska A.1990. Regionalizacja przyrodniczo-leœna Polski na pod-stawach ekologiczno-fizjograficznych. Warszawa, Pañst-wowe Wydawnictwo Rolnicze i Leœne, 155 s.
Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. Dz.U. z2004 r. Nr 92, poz. 880, z 2005 r. Nr 113, poz. 954, Nr 130,poz. 1087.
Ustawa z dnia 28 wrzeœnia 1991 r. o lasach. Dz.U. 1991 nr 101poz. 444.
Zaj¹c A., Zaj¹c M. (red.) 2001. Atlas rozmieszczenia roœlinnaczyniowych w Polsce. Kraków, Pracownia ChorologiiKomputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagielloñ-skiego, 714 s. ISBN 8391516113.
Za³uski T. 2009. A voice in the discussion on threatenedspecies. w: Rare, relict and endangered plants and fungi inPoland. (eds Z. Mirek, A. Nikel) Kraków, W. Szafer Insti-tute of Botany, Polish Academy of Science, s. 61–76. ISBN9788389648785.
Zarzycki K., Szel¹g Z. (red.) 2006. Czerwona lista roœlinnaczyniowych w Polsce, w: Czerwona lista roœlin i grzy-bów Polski. (red. Z. Mirek, K. Zarzycki, W. Wojewoda,Z. Szel¹g) Kraków, Instytut Botaniki im. W. Szafera, PAN,s. 9–20. ISBN 8389648385.
Praca zosta³a z³o¿ona 16.04.2012 r. i po recenzjach przyjêta 2.09.2012 r.© 2012, Instytut Badawczy Leœnictwa
P. Gorzelak / Leœne Prace Badawcze, 2012, Vol. 73 (4): 283–295. 293