solar power marathi - csirplaypen.meraka.csir.co.za/.../marathi/solarpowermar.pdfda mt>vo am{u w...

21
1 gy`©àH$me 1 gy`©àH$me 1 gy`©àH$me 1 gy`©àH$me gm¡aeº$s åhUOo gy`©àH$memVrc D$Om© Am{U gOrd {VMm H$m`_M Cn`moJ H$aV Amco AmhoV. gm¡aeº$s hr Amnë`mH$S>o AgUmar Odi Odi EH$_od D$Om© Amho. {hadr PmS>o gy`©àH$memVrc D$Om© dmnê$Z nmÊ`mVrc hm`S´>moOZ Am{U àmUdm`y `m XmoZ KQ>H$m§Mo {dKQ>Z H$aVmV. hdoVrc H$~©{ÛàmUrc dm`w (H$m~©Z S>m`m°ŠgmBS>) , hm`S´>moOZ Am{U nmÊ`mVrc I{ZOo `mnmgyZ dZñnVt_Yrc gd© KQ>H$ ~ZVmV. `mMm _Zwî`àmÊ`m§g{hV gd© àmÊ`m§Zm AÞ åhUyZ Cn`moJ hmoVmo. AmnU dmnaV Agcoco gd© cmHy$S>hr `mVyZM {_iVo. nmÊ`mMo {dKQ>Z Pmë`mda {Z_m©U Pmcocm àmUdm`y hdoV {_gicm OmVmo. _mZdmgH$Q> gd©M àmUr {Od§V ahmÊ`mgmR>r ídmgmVyZ `mMm dmna H$aVmV. cjmdYr dfmªnydu ApñVËdmV AgUmar {hadr PmS>o O{_ZrImcr JmS>cr OmD$Z Ë`mnmgyZ H$moigm V`ma Pmcm. g_wÐmVrc A{Vgyú_ {haì`m dZñnVtda OJUmao g_wÐmVrc Oo gyú_ Ord O{_ZrImcr JmS>co Joco, Ë`m§Mo I{ZO Voc Am{U Z¡g{J©H$ dm`yV ê$nm§Va Pmco. Aem VèhoZo, D$O}gmR>r AmnU dmnaV Agcoco I{ZO Voc, dm`w Am{U H$moigm ho gd© nwamVZ H$mimVrc gy`©àH$memnmgyZM ~Zcoco Amho. gy`©àH$memVrc CîUVo_wio hdm Ja_ hmoVo, nU hdoÀ`m {Za{Zamù`m Wam§Zm {XdgmÀ`m Am{U dfm©À`m {Za{Zamù`m doir H$_r A{YH$ gy`©àH$me {_iVmo åhUyZ {VMo Vmn_mZhr gd©Ì EH$gmaIoM ZgVo. `mMmM AW© Ja_ Am{U W§S> hdoMo _moR>_moR>o {d^mJ AgVmV. Ja_ hdm hr W§S> hdonojm dOZmZo hcH$s AgVo, åhUyZ Ja_ hdm da MT>Vo Am{U W§S> hdm {VMr ImcMr OmJm KoVo. åhUOo Aem àH$mao gy`©àH$mem_wioM dmam {Z_m©U hmoVmo Am{U Ë`mnmgyZ Amnë`mcm D$Om© {_iy eH$Vo. gy`©àH$memZo gmJamVrc nmÊ`mMr dm\$ hmoVo Am{U Vr T>Jm§À`m ñdê$nmV hdoV O_Vo. `mo½` n[apñWVrV T>JmVrc ÐdmMo nmÊ`mMo _moR>o q~Xy ~ZVmV Am{U nmdgmÀ`m ê$nmV Imcr `oVmV. O{_Zrdê$Z nmdgmMo nmUr naV gmJamcm OmD$Z {_iVo. dhmUmè`m ZÚm Am{U Y~Y~o `m_YyZhr Amnë`mcm D$Om© {_iVo. `mdê$Z, Amnë`mcm {_iUmè`m Odi Odi gd©M D$O}Mm CJ_ gy`m©nmgyZM Pmcm Amho ho Vw_À`m cjmV `oB©c. na§Vy AmOH$mc AmnU Ooìhm gm¡a eº$s~Ôc ~mocVmo, Voìhm AmnU `m gdm©Mm {dMma _m§S>V ZgVmo. n¥Ïdrda nmoMUmam gy`©àH$me Am{U gy`m©Mr CîUVm `m~Ôc AmnU ~mocV AgVmo. `mdoir nmD$g, dmam, H$moigm, I{ZO Voc qH$dm {Od§V dZñnVr `m§Mm {dMma Amnë`mcm A{^àoV ZgVmo. \$º$ gy`©àH$me- åhUOo gy`m©Mr _yiñdê$nmVrc D$Om© AgmM `mMm AW© AgVmo.

Upload: leliem

Post on 04-May-2018

216 views

Category:

Documents


1 download

TRANSCRIPT

1 gy`©àH$me1 gy`©àH$me1 gy`©àH$me1 gy`©àH$me

gm¡aeº$s åhUOo gy`©àH$memVrc D$Om© Am{U gOrd {VMm H$m`_M Cn`moJ H$aV Amco AmhoV. gm¡aeº$s hr

Amnë`mH$S>o AgUmar Odi Odi EH$_od D$Om© Amho.

{hadr PmS>o gy`©àH$memVrc D$Om© dmnê$Z nmÊ`mVrc hm`S´>moOZ Am{U àmUdm y `m XmoZ KQ>H$m§Mo {dKQ>Z

H$aVmV. hdoVrc H$~©{ÛàmUrc dm`w (H$m~©Z S>m`m°ŠgmBS>) , hm`S´>moOZ Am{U nmÊ`mVrc I{ZOo `mnmgyZ

dZñnVt_Yrc gd© KQ>H$ ~ZVmV. `mMm _Zwî`àmÊ`m§g{hV gd© àmÊ`m§Zm AÞ åhUyZ Cn`moJ hmoVmo. AmnU

dmnaV Agcoco gd© cmHy$S>hr `mVyZM {_iVo.

nmÊ`mMo {dKQ>Z Pmë`mda {Z_m©U Pmcocm àmUdm`y hdoV {_gicm OmVmo. _mZdmgH$Q> gd©M àmUr {Od§V

ahmÊ`mgmR>r ídmgmVyZ `mMm dmna H$aVmV.

cjmdYr dfmªnydu ApñVËdmV AgUmar {hadr PmS>o O{_ZrImcr JmS>cr OmD$Z Ë`mnmgyZ H$moigm V`ma Pmcm.

g_wÐmVrc A{Vgyú_ {haì`m dZñnVtda OJUmao g_wÐmVrc Oo gyú_ Ord O{_ZrImcr JmS>co Joco, Ë`m§Mo

I{ZO Voc Am{U Z¡g{J©H$ dm yV ê$nm§Va Pmco. Aem VèhoZo, D$O}gmR>r AmnU dmnaV Agcoco I{ZO Voc, dm`w

Am{U H$moigm ho gd© nwamVZ H$mimVrc gy`©àH$memnmgyZM ~Zcoco Amho.

gy`©àH$memVrc CîUVo_wio hdm Ja_ hmoVo, nU hdoÀ`m {Za{Zamù`m Wam§Zm {XdgmÀ`m Am{U dfm©À`m

{Za{Zamù`m doir H$_r A{YH$ gy`©àH$me {_iVmo åhUyZ {VMo Vmn_mZhr gd©Ì EH$gmaIoM ZgVo. `mMmM AW©

Ja_ Am{U W§S> hdoMo _moR>_moR>o {d^mJ AgVmV. Ja_ hdm hr W§S> hdonojm dOZmZo hcH$s AgVo, åhUyZ Ja_ hdm

da MT>Vo Am{U W§S> hdm {VMr ImcMr OmJm KoVo. åhUOo Aem àH$mao gy`©àH$mem_wioM dmam {Z_m©U hmoVmo Am{U

Ë`mnmgyZ Amnë`mcm D$Om© {_iy eH$Vo.

gy`©àH$memZo gmJamVrc nmÊ`mMr dm\$ hmoVo Am{U Vr T>Jm§À`m ñdê$nmV hdoV O_Vo. `mo½` n[apñWVrV T>JmVrc

ÐdmMo nmÊ`mMo _moR>o q~Xy ~ZVmV Am{U nmdgmÀ`m ê$nmV Imcr `oVmV. O{_Zrdê$Z nmdgmMo nmUr naV

gmJamcm OmD$Z {_iVo. dhmUmè`m ZÚm Am{U Y~Y~o `m_YyZhr Amnë`mcm D$Om© {_iVo.

`mdê$Z, Amnë`mcm {_iUmè`m Odi Odi gd©M D$O}Mm CJ_ gy`m©nmgyZM Pmcm Amho ho Vw_À`m cjmV

`oB©c.

na§Vy AmOH$mc AmnU Ooìhm gm¡a eº$s~Ôc ~mocVmo, Voìhm AmnU `m gdm©Mm {dMma _m§S>V ZgVmo. n¥Ïdrda

nmoMUmam gy`©àH$me Am{U gy`m©Mr CîUVm `m~Ôc AmnU ~mocV AgVmo. `mdoir nmD$g, dmam, H$moigm, I{ZO

Voc qH$dm {Od§V dZñnVr `m§Mm {dMma Amnë`mcm A{^àoV ZgVmo. \$º$ gy`©àH$me- åhUOo gy`m©Mr

_yiñdê$nmVrc D$Om© AgmM `mMm AW© AgVmo.

2

gy`m©H$Sy>Z n¥ÏdrH$S>o _moR>çmà_mUmda D$Om© `oV AgVo. Xa dfu gy`©àH$memÀ`m ñdê$nmV n¥Ïdrcm gy`m©H$Sy>Z

{_iUmar D$Om©, hr g§nyU© n¥Ïdrdarc H$moigm, I{ZO Voc Am{U dm`w `m§À`mVrc EH${ÌV D$O}À`m 130 nQ>

AgVo.

{edm` gy`m©H$Sy>Z EdT>r D$Om© Amnë`mcm Xadfu {_iV AgVo, BVHo$M Zìho Va AZoH$ dfmªnmgyZ Vr Amnë`mcm

{_iVM Amho. emókm§Mm `m~m~VMm A§XmO Iam Agoc Va `mnwT>rc 50 Vo 60 H$moQ>r dfmªn`ªV gy`m©H$Sy>Z Agm

nwadR>m hmoVM amhrc.

AWm©V, `mn¡H$s H$mhr gm¡aD$Om© dmVmdaUmMo Vmn_mZ dmTy>Z Ë`m_wio dmam Am{U dmXio {Z_m©U hmoÊ`mgmR>r IMu

nS>Vo. gmJamÀ`m nmÊ`mMr dm\$ ~ZdÊ`mgmR>rhr `mVrc H$mhr D$O}Mm dmna hmoVmo. dZñnVr `mMo H$mhr à_mUmV

emofU H$aVmV. `m gdm©gmR>r gy`©àH$memÀ`m EH$m chmZem A§emMmM Cn`moJ Ho$cm OmVmo. ~hþVoH$ gd© gy`©àH$me

n¥ÏdrM emofyZ KoVo.

AWm©V, n¥Ïdr Omo gy`©àH$me emofyZ KoVo Vmo H$mhr dm`m OmV Zmhr. Ë`m_wio n¥ÏdrMo Vmn_mZ dmT>Vo.

gy`©àH$mem{edm` n¥Ïdr \$maM W§S> am{hcr AgVr. gd©M Jmoï>r _J JmoR>ë`m AgË`m Am{U Ordg¥ï>r AeŠ`

Pmcr AgVr.

Oa gy`m©Mr D$Om© H$m`_ emofcr OmV am{hcr AgVr, Va n¥ÏdrMo Vmn_mZ H$m`_ dmT>V OmD$Z gd© Jmoï>r

{dViyZ, CH$iy cmJë`m AgË`m Am{U Ordg¥ï>r Zï> Pmcr AgVr. gwX¡dmZo, {Xdgm emofyZ KoVcocr D$Om©

n¥Ïdr amÌrÀ`m doir AdH$memV gmoSy>Z XoVo.

{Xdgm Amcocr D$Om© Am{U amÌr ~mhoa Q>mH$cocr D$Om© `mVrc g_Vmocm_wio g~§Y n¥ÏdrMo Vmn_mZ `mo½` VodT>oM

amIco OmVo.

AmnU gy`m©H$Sy>Z `oUmè`m `m D$O}n¡H$s H$mhr D$O}Mm dmna Ho$cm Aer H$ënZm H$am. Ë`m_wio hm g_Vmoc T>mgiyZ

Ë`mnmgyZ H$mhr hmZr hmoB©c H$m?

Zmhr. Ë`mZo hr D$Om© g§nUma Zmhr. D$Om© H$YrM g§nV Zmhr. AmnU Ho$di {VMo ñdê$n ~XcVmo, Am{U {VMr

AIoa Zoh_r CîUVoVM hmoVo. AmnU gy`m©H$Sy>Z `oUmè`m H$mhr D$O}Mm dmna Ho$cm, Var Ë`m_wio n¥ÏdrMo Vmn_mZ

dmT>ocM- nU Ë`mAmYr AmnU {VMm Cn`moJ Ho$cm Agoc.

ho EImÚm Y~Yã`mImcr Am§Kmoi Ho$ë`mgmaIo hmoB©c. AmnU gm~U cmdy Am{U Y~Yã`mÀ`m nmÊ`mZo Vo YwVco

OmB©c. Amncr Am§Kmoi Pmcr Var XoIrc Vo nmUr ImcÀ`m ZXrV dhmV OmB©cM. Ë`m nmÊ`mZo ZXr nyduà_mUoM

dhmV amhrc- nU Ë`m AmYr AmnU nmUr dmnaco Agoc BVHo$M.

AWm©V, Vgm AmnU gy`m©Mm Cn`moJ H$ê$Z KoVmoM. W§S>rÀ`m {XdgmV AmnU gy`©àH$memV OmD$Z ~gVmo, Am{U

añË`mÀ`m D$ÝhmÀ`m ~mOyZo MmcVmo. Ë`m_wio Amnë`mcm CîUVm {_iyZ N>mZ C~Xma dmQ>Vo.

W§S> àXoemVrc Kao nwamVZ H$mcmnmgyZ X{jUoH$S>o Vm|S> H$ê$Z ~m§Ycocr AgV, åhUOo Ë`m§Zm A{YH$ gy ©àH$me

{_io. {hdmù`mV, gy © Ooìhm AmH$memV H$_r D§$Mrda AgVmo, Am{U D$~ {_idUo \$maM _mocmMo AgVo, Voìhm

Kam§À`m X{jUoH$Sy>Z gy ©àH$me Mm§Jë`m VèhoZo nH$S>Vm `oB©.

3

gy`©àH$me `oÊ`mgmR>r åhUyZ Ka Oa CKS>o Agoc, Va Ë`mVyZ W§S> dmam, nmD$g Am{U ~\©$ XoIrc AmV `oB©c.

amo_Z gm_«mÁ`mÀ`m H$mimV KamÀ`m CKS>çm ^mJm§Zm nmaXe©H$ H$mM cmdÊ`mMr àWm gwê$ Pmcr. `mVyZ

gy`©àH$me AmV `oV Ago , nU Yyi, dmam Am{U Iam~ hdm_mZ ~mhoaM amIco OmB©.

amo__Yrc Á`m cmoH$m§Zm Aer H$mM cmdUo nadS>V Ago, Ë`m§Mr Kao {hdmù`mV A{YH$ C~Xma ahmV AgV.

gy`©àH$me AmV `oD$Z Ë`mZo AmVcr hdm Ja_ hmoB©, nU Vr Ja_ hdm naV ~mhoa _mÌ OmD$ eH$V Zgo.

Ja_ hdoVrc CîUVm BÝ\«$maoS> chatÀ`m ñdê$nmV ~mhoa Q>mH$cr OmVo. `m char WmoS>çm\$ma àH$me

{H$aUm§gma»`mM AgVmV. (dU©nQ>mVrc cmc a§JmÀ`m Imcrc a§Jmcm BÝ\«$maoS> Ago åhUVmV.) `m BÝ\«$maoS>

char cm§~ AgVmV Am{U Ë`m§Mm Amnë`m S>moù`m§da n[aUm_ hmoV Zmhr åhUyZ Ë`m Amnë`mcm {XgV ZmhrV.

gy`m©nmgyZ oUmè`m, S>moù`mcm {XgUmè`m, H$_r cm§~rÀ`m char H$mMoVyZ KamV `oD$ eH$VmV, nU A{YH$

cm§~rÀ`m BÝ\«$maoS> char H$mMoVyZ ~mhoa OmD$ eH$V ZmhrV. Ë`m_wiohr KamVrc D$~ {Q>Hy$Z ahmVo.

amo_À`m cmoH$m§Zr dZñnVtMr dmT> > hmoÊ`mgmR>rhr H$mMoMr Kao ~m§Ycr hmoVr. ~mhoaMo dmVmdaU Oar W§S> Agco Var

gy`m©Mr D$îUVm AmV amoIcr Joë`m_wio `m KamV Ë`m§Mr Mm§Jcr dmT> hmoV Ago. Aem H$mMoÀ`m Kam§Zm 'h[aV J¥h'

Ago Zmd Amho H$maU, ~mhoaÀ`m dmVmdaUmVrc W§S>r_wio ~mhoa \$maer PmS>o PwS>no Zgcr , Varhr AmVrc PmS>m§_wio

hr Kao N>mZ {hadr {XgVmV.

H$mMoV (qH$dm Aem àH$maÀ`m H$mhr BVa nXmWm©V) Á`m àH$mao CîUVm amoIyZ Yacr OmVo Ë`mcm 'h[aV

J¥hmgmaIm n[aUm_' (J«rZ hmD$g B\o$ŠQ>) AgoM Zmd Amho.

amo_Z gm_«mÁ`mÀ`m AñVmZ§Va h[aVJ¥hohr {dñ_aUmVM Jocr, nU AmVm AmYw{ZH$ H$mimV Ë`m§Mm naV EH$Xm

dmna gwê$ Pmcm Amho.

2 Amago Am{U gm¡a Hw$H$a2 Amago Am{U gm¡a Hw$H$a2 Amago Am{U gm¡a Hw$H$a2 Amago Am{U gm¡a Hw$H$a

gy`m©Mo {H$aU EH${ÌV H$ê$Z Ë`m§Zm chmZem OmJoV H$m|~Ê`mMo H$mhr _mJ© AmhoV H$m? åhUOo Ë`m chmZem

OmJoV A{YH$ D$Om© EH$dQ>oc, {VWco Vmn_mZ dmT>oc Am{U Ë`m D$O}Mm A{YH$ \$m`Xoera dmna H$aVm `oB©c.

àmMrZ J«rH$ Am{U àmMrZ {MZr cmoH$m§Zr Agm emoY cmdcm hmoVm H$s, EImÚm MH$MH$sV YmVyÀ`m A§Vd©H«$

VwH$S>çmVyZ àH$me namd{V©V Ho$cm, Va gy`m©Mo {H$aU EH${ÌV H$aVm `oVmV. Eadr gy`m©Mo {H$aU EH$_oH$m§Zm

g_m§Va Aem nÕVrZo `oVmV, nU `mV àË`oH$ {H$aU H|$Ðq~XyH$S>o namd{V©V Ho$cm OmD$Z Vo gd© EH${ÌV `oVmV.

ho namd{V©V {H$aU Á`m EH$m {d{eð> {R>H$mUr EH${ÌV hmoVmV, Ë`mcm '\$moH$g' Ago åhUVmV (`m c°{Q>Z eãXmMm

AW© Amho '\$m`aßcog' qH$dm eoJS>r). `m {R>H$mUMo Vmn_mZ BVHo$ dmT>Voo, H$s MQ>H$Z OiUmè`m åhUOo

ÁdmcmJ«mhr nXmWmªZm ghO AmJ cmJy eH$Voo.

4

`mgmR>r n{hë`mZo dmnaÊ`mV Amcoco Amago AY©JmocmH$ma hmoVo. `mV gy`©{H$aU EH$mM q~Xynmer EH$dQ>V

ZìhVo. Bgdr gZmnydu gw_mao 230 À`m gw_mamg, S>mo{g{W`yg ZmdmÀ`m J«rH$ J{UVkmZo Ago XmIdyZ {Xco H$s

AY©JmocmH$mamEodOr AY©c§~dVw©imH$ma (n°am~mocm°BS>) Amagm `mgmR>r A{YH$ Cn`moJr R>aVmo.

AY©c§~dVw©imH$ma AmaemÀ`m A§V^m©JmVyZ namd{V©V Pmcoco gy`©{H$aU '\$moH$g'À`m q~Xynmer Vrd«VoZo

EH$dQ>VmV. Aem q~XyMo Vmn_mZ IamoIaM Iyn Cƒ AgVo.

Oa AY©c§~dVw©imH$ma AmaemMr dH«$Vm {~ZMyH$ Agoc Am{U Ë`mVyZ gd© àH$me namd{V©V Pmcm Va Ë`mÀ`m

H|$Ðq~XyMo Vmn_mZ gy`m©À`m n¥ð>^mJmdarc Vmn_mZmBVHo$ AgVo ho AmVm Amnë`mcm _m{hV Amho. ho Vmn_mZ

6,000 A§e gopëe`g (10,000 A§e \°$aZhmBQ>) Agoc. `m Vmn_mZmV OiÊ`mgmaIo gd©H$mhr OiyZ OmB©c,

Am{U Oo OiÊ`mgmaIo Zgoc Vo {dViyZ CH$iy cmJoc. Aem Amaem§Zm 'gm¡a ^Å>>çm' (gmoca \$Z}g) Ago

åhUVmV.

àmMrZ J«rH$ cmoH$ Ago Amago ~Zdy eH$co ZmhrV; AJXr AcrH$S>À`m H$mimn`ªV H$moUmcmM Vo ~ZdVm Amco

ZìhVo. Varhr Am{H©${_S>rO hm J«rH$ J{UVk CËH¥$ð> Amago ~ZdV Ago, Ago åhUV AgV. {ga°Š`wO `m

{g{gcrÀ`m {H$Zmè`mdarc Ë`mÀ`m ehamcm B.g.nyd© 214 gmcr Ooìhm amo_À`m OhmOm§Zr doT>m KmVcm hmoVm,

Ë`mdoir Ë`mZo Amaem§À`m ghmæ`mZo àH$me namd{V©V H$ê$Z amo_À`m OhmOm§Zm AmJ cmdcr hmoVr Ago gm§{JVco

OmVo.

Am{H©${_S>rO ~ÔcMr hr H$Wm H$Xm{MV Iar Zgochr, nU `wÕmV gm¡a eº$sMm dmna H$aÊ`mÀ`m eŠ`Vog§~§Yr

cmoH$m§Zr Ë`m gw_mamg {dMma gwê$ Ho$cm hmoVm ho `mdê$Z {XgyZ `oVo.

B.g.1000 À`m gw_mamg, Ac² hmPoZ ZmdmMm Aa~r _wgc_mZ emók B{Oá_Yo ahmV Ago. Ë`mZo àH$memg§~§Yr

EH$ nwñVH$ {c{hco hmoVo Am{U Ë`mV Ë`mZo àH$me {H$aUm§À`m EH$ÌrH$aUmgmR>r AY©c§~dVw©imH$ma Amaem§Mo

dU©Z Ho$co hmoVo. B.g.1250 À`m gw_mamg am°Oa ~oH$Z `m B§½c§S>_Yrc {dÛmZmZo Ac² hmPoZMo nwñVH$ dmMco hmoVo

Am{U Aem àH$maMo AY©c§~dVw©imH$ma Amago, _wgc_mZ g¡Ý` {¼íMZ g¡Ý`m{déÕ Aóo åhUyZ dmnaÊ`mMr

eŠ`Vm Ë`mZo {ZXe©Zmg AmUcr hmoVr. {¼íMZm§Zr Vo Ë`mAJmoXaM {dH${gV H$amdoV Agohr Ë`mZo gwMdco hmoVo.

`wÕmgmR>r Ago Amago H$YrM ~ZdÊ`mV Amco ZmhrV, nU Ago chmZ Amago _mÌ ~ZdÊ`mV Amco. YmVwMo chmZ

VwH$S>o {dVidÊ`mgmR>r Ë`m§Mm Cn`moJ Ho$cm OmV Ago. Xya A§Vamdê$Z XoIrc ZwH$gmZ H$ê$ eH$Vrc Aem

VèhoMo _moR>o Amago V`ma H$aUo ho \$maM H${R>U H$m_ hmoVo.

na§Vy, gy`©àH$memVrc CîUVm EH${ÌV H$aÊ`mMo AÝ` _mJ©hr hmoVo. amo_À`m h[aVJ¥hm§Mm Zì`mZo emoY

cmdë`mZ§Va Ë`m H$ënZoMm Cn`moJ H$ê$Z KoÊ`mV Amcm.

1767 gmcr hmoa°g X gmoñ`wa `m pñdg emókmZo EH$mV EH$ ~gUmè`m H$mMoÀ`m S>ã`m§Mm AmamIS>m ~Zdcm.

~mhoaÀ`m àË`oH$ S>ã`mnojm AmVë`m S>ã`mV A{YH$ CîUVm {Q>Hy$Z amhr, Am{U gdm©V AmVë`m S>ã`mV nmUr

CH$iy eHo$c BVHo$ Ë`mMo Vmn_mZ Ago.

5

Aem S>ã`m§H$S>o ~è`mM doim 'EH$ ZdcmB©Mr dñVy' åhUyZM nm{hco OmV Ago. 1830 gmcr Om°Z hf©c ZmdmMm

B§½c§S>_Yrc IJmocemók X{jU Am{\«$Ho$Vrc EH$m {R>H$mUr Vmè`m§Mm Aä`mg H$aV hmoVm. {VWo ahmV AgVmZm,

Ë`mZo Aem VèhoMm Ho$di gy ©àH$memda MmcUmam EH$ gm¡a Hw$H$a ~Zdcm hmoVm Am{U Ë`mV Vmo Amncm ñd`§nmH$

H$aV Ago.

AWm©V, Ago dH«$ Amago qH$dm gm¡a Hw$H$a ~ZdUo ho EH$ Jw§VmJw§VrMo H$m_ hmoVo. Ë`mnojm Ooìhm ñd §nmH$mgmR>r

qH$dm YmVy {dVidÊ`mgmR>r CîUVoMr JaO ^mgoc Ë`mdoir cmHy$S> qH$dm H$moigm OmiUo ho A{YH$ gmo`rMo hmoVo

Am{U ~hþVoH$ OU VoM H$aV AgV.

1769 gmcr Ooåg d°Q> `m ñH$m°{Q>e B§{O{Z`aZo EH$ Mm§Jë`mn¡H$s dm\o$Mo B§{OZ ~Zdco. `m B§{OZmV cmHy$S> qH$dm

H$moigm OmiyZ {Z_m©U Pmcocr CîUVm EH$m YmVyÀ`m nmÌmVrc nmUr CH$iÊ`mgmR>r dmnacr OmV Ago. _J V`ma

Pmcocr dm\$ àgaU nmdV Ago. `m àgaUm_wio YmVyMo Xm§S>o BH$S>o {VH$S>o hcdco OmV. `m Xm§S>çm§_wio MmHo$ {\$aV

Am{U `§Ìo MmcV.

Aem dm\o$À`m B§{OZmV daModa ~Xc H$ê$Z Ë`mV ~è`mM gwYmaUm H$aÊ`mV Amë`m. 1800 gmcmn`ªV

B§½c§S>_Yo gw_mao 500 dm\o$Mr B§{OZo H$m_ H$aV hmoVr. hiy hiy Ë`m§Mm `wamon_Yo Am{U A_o[aHo$Vhr àgma Pmcm.

AmVmn`ªV Oo H$m_ _Zwî`m§Zm Am{U BVa àmÊ`m§Zm Amncr eº$s dmnê$Z H$amdo cmJo Vo AZoH$ àH$maMo H$m_ hr

dm\o$Mr `§Ìo H$ê$ cmJcr. ~moQ>tMr dëhr Am{U MmHo$ {\$adyZ hr dm\o$da MmcUmar OhmOo dmam Am{U àdmhm§À`m

CcQ> {XeoZo XoIrc àdmg H$ê$ eH$V. VgoM MmHo$ {\$adë`mZo AmJJmS>çm éim§dê$Z Ymdy eH$V.

dm\o$À`m B§{OZm§Zr Am¡Úmo{JH$ H«$m§Vr KS>dyZ AmUcr Am{U _Zwî`mÀ`m Am`wî`mV _moR>mM ~Xc Pmcm.

dm\o$Mr B§{OZo MmcÊ`mgmR>r cmHy$S> AJa H$moigm gmaImM Omimdm cmJo. na§Vy H$mhr {R>H$mUr Odinmg nwaogo

cmHy$S> AWdm H$moigm CncãY Zgo. _J ~amM IM© H$ê$Z cmHy$S> Am{U H$moigm Xyadê$Z AmUmdm cmJo. dm\$

~ZdÊ`mMm Xwgam H$mhr gmo`rMm _mJ© Agoc H$m?

nmUr CH$iÊ`mgmR>r gy`©àH$memVrc D$Om© dmnê$Z dm\o$Mr {Z{_©Vr H$aVm `oB©c H$m? Aem VèhoZo EImXo gm¡a

B§{OZ ~ZdVm Amco Va gy`©àH$memMm Cn`moJ H$ê$Z KoVm `oB©c. gy`©àH$me gd©Ì AgVmo Am{U Ë`mgmR>r H$mhr

IM©hr oV Zmhr åhUyZ Vo \$maM \$m`Xoera dmQ>Vo.

àmMrZ H$mir XoIrc gy`m©Mm Aem àH$mao Cn`moJ Ho$cm OmV Ago. {hamo ZmdmÀ`m J«rH$ B§{O{Z`aZo amo_Z

gm_«mÁ`mÀ`m H$mimV EH$m ZirZo OmoS>coë`m XmoZ nmÌm§Mm AmamIS>m V`ma Ho$cm hmoVm. EH$m nmÌmÀ`m Vimer nmUr

hmoVo, Am{U Ë`m VimVyZ {ZKmcocr Zir Xwgè`m nmÌmÀ`m daÀ`m ^mJmcm OmoS>cocr Ago. nmUr Agcoco nmÌ Oa

CÝhmV R>odco, Va AmVcr hdm àgaU nmdo Am{U Ë`m_wio AmVrc nmUr ZirVyZ daÀ`m Xwgè`m nmÌmV T>H$cco

OmB©.

`m àH$mao, gy`©àH$memMm dmna H$ê$Z nmUr da MT>dco OmB©. AWm©V, {hamoMo ho `§Ì åhUOo Ho$di EH$ IoiUo hmoVo.

6

Ë`mMà_mUo gy`©àH$memZo hdm àgaU nmdyZ Vr Am°J©ZÀ`m Zù`m§_YyZ Joë`mZo Ë`mVyZ g§JrVmMo gya {ZKy eH$V.

àmMrZ H$mimVrc H$mhr nwVù`m§da CJdË`m gy`m©Mo {H$aU nS>co H$s Ë`mVyZ gya EoHy$ `oV AgV. ^m{dH$m§Zm hm

M_ËH$ma dmQ>V Ago, nU Iao åhUOo hr àgaU nmdUmar hdmM hmoVr.

Am°JpñQ>Z _wemo ZmdmMm \«|$M J¥hñW hm gm¡a B§{OZmV ñdmañ` AgUmam n{hcm AmYw{ZH$ emók R>aVmo. 1861

gmcr gm¡a Hw$H$aÀ`m S>ã`m§da dH«$ Amaem§À`m dmnamZo EH${ÌV Ho$coco gy`©{H$aU EH$dQy>Z nmR>dÊ`mZo `m S>ã`m§Mo

Vmn_mZ AmUIr dmT>dÊ`mV Ë`mcm `e Amco.

{hamoà_mUoM nmUr da MT>dÊ`mgmR>r Ë`mZo `m CnH$aUmMm dmna Ho$cm, _mÌ ho Vmo _moR>çm à_mUmda Am{U A{YH$

JVrZo H$ê$ eH$cm. hf©cà_mUoM AÞ {eOdÊ`mgmR>r Am{U Xmê$ CH$iyZ Ë`mVyZ AëH$mohmoc {_idÊ`mgmR>rhr

Ë`mZo `mMm Cn`moJ Ho$cm.

dm\o$Mo B§{OZ MmcdÊ`mgmR>r nwaogo nmUr MQ>H$Z CH$iVm `oB©c Ago gm¡a S>~o ~ZdÊ`mV _wemocm `e `oB©n`ªV

1866 gmc COmS>co.

Ë`mMo ho `§Ì Iyn _moR>o Am{U AdOS> Va hmoVoM {edm` \«$mÝg_Yo gy`© H$mhr Zoh_rM VinV Zgo. {deofV:

{hdmù`mV ~aoM {Xdg T>Jmi AgV. Ë`m_wio ~hþVoH$ doim _wemocm ho gm¡a B§{OZ dmnaÊ`mMr g§YrM {_iV Zgo.

åhUyZ _J _wemo CÎma Am{\«$Ho$Vrc ApëO[a`m `m \«|$M dgmhVrV Jocm. {VWo IynM Mm§Jcm gy`©àH$me hmoVm.

Am{U _hËdmMo åhUOo {VWo H$moigm ZìhVm, åhUyZ gm¡a B§{OZo {VWo A{YH$M Cn`moJr Pmcr AgVr. CÎma

Am{\«$Ho$V Ë`mZo AZoH$ gm¡a B§{OZo ~Zdcr Am{U Ë`m§Mm doJdoJù`m H$maUm§gmR>r dmna Ho$cm Jocm.

hr gm¡a B§{OZo dmnaUo Oar eŠ` hmoVo Var Zoh_rÀ`m dm\o$À`m B§{OZm§À`m _mZmZo Vr ~arM _hmJ hmoVr.

gy`©àH$me _mo\$V {_iVmo åhUyZ ho Vgo AmíM`©H$maH$ dmQ>Vo Zm? na§Vy `m B§{OZmMo ^mJ H$mhr _mo\$V {_iV

ZmhrV. gy`©àH$me EH$dQ>Ê`mgmR>r Amdí`H$ AgUmam dH«$ Amagm IynM _hmJ AgVmo Am{U Vmo ghO Iam~

hmoD$ eH$Vmo. {edm`, Ë`mMo Vm|S> gy`m©H$S>o ahmdo `mgmR>r Vmo H$m`_ {\$admdm cmJo Am{U ho ÌmgXm`H$ H$m_ hmoVo.

gy`©àH$me EH$dQ>mdm cmJUma Zmhr Ago H$mhr H$aVm `oB©c H$m? gy`©{H$aU EH$dQ>Ê`mEodOr Zoh_rÀ`m

gy`©àH$memVyZ {_iUmè`m H$_r Vmn_mZmMm Cn`moJ H$ê$Z KoVm Amcm Va?

nmÊ`mnojm H$_r Vmn_mZmcm CH$ioc Ago EImXo Ðd CH$iÊ`mgmR>r Ago H$_r Vmn_mZ Cn`moJr R>ê$ eHo$c.

CXmhaUmW©, A_mo{Z`m -33 A§e gopëe`gcm (-28 A§e \°$aZhmBQ>) CH$iVmo. Vmo dm`wê$nmVM AgVmo, nU

X~mdmImcrc dm`wMo Ðdê$n hmoD$ eH$Vo. _J Zoh_rÀ`m gy`©àH$memV WmoS>ogo Vmndë`mda XoIrc Vmo naV

dm`wê$n hmoB©c. A_mo{Z`m dm wMo àgaU hmoD$Z Ë`m_wio dm\o$MoM H$m_ hmoB©c.

Mmëg© E. E. Vo{c`o `m \«|$M B§{O{Z`aZo gd©àW_ Ago H$_r Vmn_mZmMo gm¡a B§{OZ V`ma Ho$co. \«$mÝgÀ`m

hdm_mZmV Ë`mMm \$magm Cn`moJ hmoUma Zmhr ho hr Ë`mÀ`m cjmV Amco, Am{U Aer B§{OZo Am{\«$Ho$V Mm§Jë`m

àH$mao H$m_ H$ê$ eH$Vrc Ago XmI{dUmao EH$ nwñVH$ Ë`mZo 1890 gmcr à{gÕ Ho$co.

{dgmì`m eVH$mÀ`m gwadmVrcm Z¡F$Ë` A_o[aHo$À`m dmid§Q>r àXoemV AemM VèhoMr H$_r Vmn_mZmda MmcUmar

gm¡a B§{OZo ~ZdÊ`mV Amcr. `m àH$maMo gdm©V _moR>o Am{U gdm}Îm_ B§{OZ \«±$H$ ew_Z ZmdmÀ`m A_o[aH$Z

7

B§{O{Z`aZo Am{\«$Ho$V V`ma Ho$co hmoVo. Aem B§{OZm§Mo ^{dVì` CÁdc Amho Ago dmQ>V AgVmZmM 1914 gmcr

n{hco OmJ{VH$ `wÕ gwê$ Pmco Am{U Ë`mÀ`m Amem Ywircm {_imë`m. ho `wÕ g§nÊ`mnyduM ew_Z _aU nmdcm.

Zoh_rÀ`m dm\o$À`m B§{OZmV gwYmaUm H$aÊ`mV `oD$Z Vr A{YH$ Mm§Jcr hmoV hmoVr hr gm¡a B§{OZm§nwT>rc Iar

g_ñ`m hmoVr. {edm`, B§YZmMo Zdo ómoVhr gmnS>co hmoVo.

n{hë`m OmJ{VH$ `wÕmZ§Va B§YZ åhUyZ I{ZO VocmMm dmna A{YH$m{YH$ dmT>cm hmoVm. ho H$moiemhÿZ Iyn

A{YH$ gmo`rMo hmoVo Am{U Ë`mÀ`m VwcZoV dmnaÊ`mg `mhÿZ ~arM H${R>U AgUmar gm¡a B§{OZo ~ZdÊ`mMm

à`ËZ H$aÊ`mV \$magm AW© {XgV ZìhVm.

8

3 Ja_ nmUr3 Ja_ nmUr3 Ja_ nmUr3 Ja_ nmUr

nmÊ`mMm dmna H$aÊ`mgmR>r Xadoir Vo CH$iÊ`mMr JaO ZgVo. H$mhr doim nmUr Ho$di H$mo_Q> AgUo nwaogo

AgVo. CXmhaUmW©, AJXr W§S> nmÊ`mV Am§Kmoi H$aUo \$mago gwImMo Zgco, Var A{Ve` Ja_ nmÊ`mV Am§Kmoi

H$aUo Ë`mhÿZ ÌmgXm`H$ hmoVo. Am§Kmoircm gd©gmYmaU Ja_ nmUr gdm©V Mm§Jco dmQ>Vo. ho \$º$ Am§KmoirgmR>rM

Iao Amho Ago Zìho Va hmVmZo ^m§S>r KmgÊ`mgmR>r Am{U H$nS>o YwÊ`mgmR>rhr Vo `mo½` R>aVo.

Varhr, YwÊ`mgmR>r Oar H$mo_Q> nmUr hdo Agco, Var Vo H$moUË`m Var àH$mao Vmndmdo cmJVoM. YwÊ`mgmR>r ~aoM

nmUr dmnamdo cmJVo, åhUyZ `mgmR>r _moR>rM Myc noQ>dyZ Vr ~amM doi Mmcy R>odmdr cmJVo.

AmVm hr Myc noQ>Vr R>odÊ`mgmR>r cmHy$S> VmoS>Uo qH$dm H$moigm AmUUo ho H$ï>mMoM H$m_ Amho Am{U Ë`mMm IM©hr

~amM AgVmo. `mM H$maUmgmR>r Joë`m eVH$mV 'YwÊ`mgmR>r' åhUyZ AmR>dS>çmVcm EH$ {Xdg R>adÊ`mV `oV Ago

Am{U Aem àH$maMo H$ï>mMo gd© H$m_ Ë`m EH$m {XderM CaHy$Z KoÊ`mV `oV Ago. {edm` cmoH$ AmR>dS>çmVyZ

EH$ {XdgM Ja_ nmÊ`mMr Am§Kmoi H$aV AgV.

nU Oa ho H$m_ gy`m©Zo Ho$co Va? gy`©àH$memV R>odcoco Q>mH$s^a nmUr H$mo_Q> hmoB©cM, Zmhr H$m?

hmo`, nU Ë`mcm ~amM doi -Odi Odi AYm© {Xdg- cmJoc, Am{U T>J Amco, qH$dm {deofV: amÌ nS>cr Va

nmUr cJoM W§S> hmoB©c.

`mgmR>r Šc°aoÝg E_² H|$n ZmdmÀ`m A_o[aH$Z g§emoYH$mZo AmVyZ _D$, C~Xma H$mnS> cmdcoë`m EH$m S>ã`mV

nmÊ`mMr C§M ZiH$m§S>çmgmaIr ^m§S>r R>odcr Á`m_wio CîUVm MQ>H$Z ~mhoa OmÊ`mg AQ>H$md hmoB©c. `m S>ã`mÀ`m

daÀ`m ~mOycm H$mM hmoVr. hm EH$ àH$maMm gm¡a ~§~M hmoVm Ago åhUm`cm haH$V Zmhr.

H$mMoVyZ AmV Amcoë`m gy`©àH$memZo nmUr Ja_ hmoB©, Am{U C~Xma H$mnS>m_wio hr CîUVm ghOmghOr ~mhoa

nS>V Zgo. AmVcr ~mOy cdH$a Ja_ hmoB© Am{U A{YH$ doi VerM amhr. Aem VèhoMo gm¡a ~§~ cmoH$m§Zr Amnë`m

KamÀ`m N>Vmda, gy`©àH$me {_ioc Aem {R>H$mUr R>odm`cm gwadmV Ho$cr. ZimVyZ ho nmUr KamV AmUco OmB©,

OgOgo Ja_ nmUr dmnaco OmB© VgVgo daÀ`m Q>mH$sV AmUIr W§S> nmUr VmndÊ`mgmR>r ^aco OmB©.

Varhr, H$mMo_wio amÌrÀ`m doir, W§S> hdoV ho nmUr MQ>H$Z W§S> hmoB© Am{U gH$miÀ`m doir H$YrM Ja_ nmUr {_iV

Zgo.

1909 gmcr {dë`_ Oo ~ocr `m A_o[aH$Z B§{O{Z`aZo `mda EH$ Cnm` emoYyZ H$mT>cm. N>VmdaÀ`m Q>mH$sV

doQ>moio H$ê$Z ~gdcoë`m ZimV WmoS>ogoM nmUr amhrc Aer Ë`mZo ì`dñWm Ho$cr. ho WmoS>ogoM nmUr Agë`mZo Vo

9

MQ>H$Z VmnV Ago. Ë`mZ§Va Xwgè`m ZimZo Vo ñd`§nmH$KamVrc Q>mH$sV AmUyZ gmR>dco OmV Ago. `m Q>mH$scm,

Á`mVyZ CîUVm MQ>H$Z ~mhoa nS>Uma Zmhr, Aem àH$maMo doï>U, gd© ~mOy§Zr cmdcoco Ago.

{Xdg^amV A{YH$m{YH$ Ja_ nmUr ñd`§nmH$KamVrc Q>mH$sV gmR>dco OmB©. amÌrÀ`m doir Ë`mV ^a nS>V Zgo,

nU Q>mH$sV Agcoco nmUr IynM g§WJVrZo W§S> hmoB©, åhUyZ gH$miÀ`m doir Am§KmoirgmR>r Am{U YwÊ`mgmR>r Ja_

nmUr {_io. {Xdg da `oB©c Vgo AmUIr Ja_ nmUr `m Q>mH$sV `oD$Z nS>o.

AWm©VM, Á`m{R>H$mUr Iyn gy`©àH$me AgVmo Am{U Vmn_mZhr ~aoM AgVo, Aem {R>H$mUr `mMm Mm§Jcm Cn`moJ

hmoB©. A{YH$ gy`©àH$me åhUOo A{YH$ Ja_ nmUr Am{U A{YH$ Vmn_mZmV nmUr A{YH$ H$mi Ja_ amhr. `mM

H$maUmZo X{jU H°${c\$mo{Z©`mgma»`m àXoemV gm¡a ~§~ {deof cmoH${à` Pmco. hrM H$ënZm A°[aPmoZm,Ý`w

_opŠgH$mo Am{U Z§Va âcm°[aS>mVhr àgm[aV Pmcr.

nU Varhr, BVa àJV gmYZm§_wio gm¡a ~§~m§Mr _mJUr H$_rM Pmcr.

CXmhaUmW©, Z¡g{J©H$ dm wMo Zdo gmR>o emoYÊ`mV Amco. Ë`m_wio A{YH$ Z¡g{J©H$ dm`w, nydunojm ~è`mM ñdñV

{H$_Vrcm CncãY Pmcm. nmUr VmndÊ`mgmR>r cmHy$S> VmoS>Ê`mMr qH$dm H$moigm dmhÿZ ZoÊ`mMr AmVm

Amdí`H$Vm ZìhVr. nmÊ`mÀ`m Q>mH$sImcr EH$ J°gMr eoJS>r ~gdcr H$s H$m_ Pmco. J°g gwê$ H$ê$Z noQ>dcm

H$s nmUr Vmno. `m nÕVrZo, amÌrÀ`m doir, T>J AgVmZm, {hdmù`mV - Ooìhm Ooìhm Ja_ nmUr hdo Agoc Ë`mdoir

Vo {_io.

{edm`, `m Ja_ nmÊ`mÀ`m Q>mH$scm EH$ Vmn_mZ {Z`§ÌH$ (W_m}ñQ>°Q>) hr ~gdVm `oB©. hr `§ÌUm Vmn_mZmVrc

~Xcm§da AmYm[aV AgVo. Q>mH$sVrc nmÊ`mMo Vmn_mZ nwaogo H$_r Pmco, Va hr `§ÌUm J°gMr eoJS>r AmnmoAmn

gwê$ H$ao. Vmn_mZ nwaogo dmT>co H$s Vo Aem VèhoZo H$m`© H$ao H$s Ë`m_wio J°g AmnmoAmn ~§X hmoB©. Aem àH$mao,

nmÊ`mMo Vmn_mZ H$YrM \$ma W§S> qH$dm A{V Ja_ Z hmoVm `mo½` VodT>oM amIco OmB©.

H$mcm§VamZo, {dOoMo ~§~ Amë`mda, J°g JiVrMm qH$dm J°gÀ`m ñ\$moQ>mMmhr YmoH$m Z amhVm, Ja_ nmUr {_iy

cmJco.

{edm` _J Ja_ nmUr ghOnUo {_iy cmJë`mda, cmoH$m§Zr ^m§S>r Am{U H$nS>o YwÊ`mMr ñd §M{cV `§Ìo {dH$V

KoVcr Am{U KamV AmUIr ÝhmUrKao ~m§Ycr. Ë`m_wio Ë`m§Mr Ja_ nmÊ`mMr JaO AmVm gm¡a ~§~m§Zr

^mJÊ`mgmaIr am{hcr Zmhr.

1945 gmcr Wm§~coë`m Xwgè`m OmJ{VH$ `wÕmZ§Va I{ZO Voc Am{U Z¡g{J©H$ dm`w `m§À`m dmnamV EH$X_

IynM _moR>r dmT> Pmcr. `wÕmÀ`m H$mimV cmoH$m§Zr cîH$amÀ`m dmnamgmR>r B§YZmMr ~MV H$aUo _hËdmMo _mZco

hmoVo, nU `wÕ~§XrZ§Va AmnU `m~m~V M¡Z H$am`cm haH$V Zmhr Aer Ë`m§Mr _mZ{gH$Vm Pmcr.

VemVM, _Ü`nyd}À`m n[agamV I{ZO VocmÀ`m _moR>çm gmR>çmMm emoY cmJcm Am{U Amdí`H$Vonojm {H$VrVar

A{YH$ à_mUmV I{ZO Voc Am{U Z¡g{J©H$ dm`w CncãY Agë`mMo {MÌ {Xgy cmJco. I{ZO VocmÀ`m `m Zì`m

^Å>çm KamV ~gdë`m_wio cmoH$m§Zm hdr VodT>r CîUVm {_iÊ`mV AmVm H$mhrM AS>MU ZìhVr. H$moigm AmUm`cm

10

ZH$mo Am{U amIhr CMcyZ Q>mH$m`cm ZH$mo. EH$Xm H$m Q>mH$sV I{ZO Voc ^aco H$s Vmn_mZ {Z`§ÌH$ nwT>Mo gd©

H$m_ H$aV Ago.

1950 Am{U 1960 À`m XeH$mV I{ZO Voc {OVHo$ ñdñV hmoVo {VVHo$ Vo Eadr H$YrM ZìhVo, _J gm¡a D$O}V

H$moUmcmM ñdmañ` Caco Zmhr. AmVm Ë`mMr JaOM am{hcr ZìhVr.

4 AUw eº$s Am{U I{ZO Voc4 AUw eº$s Am{U I{ZO Voc4 AUw eº$s Am{U I{ZO Voc4 AUw eº$s Am{U I{ZO Voc

Xwgè`m OmJ{VH$ `wÕmZ§Va, _Ü` nyd}Vrc I{ZO VocmMo gmR>o ho gm¡a D$O}Mr OJmVrc JaO Zmhrer hmoÊ`mMo

H$mhr EH$_od H$maU ZìhVo.

H$mhr dfmªnydu, åhUOo 1896 gmcrM Agm emoY cmJcm hmoVm H$s `wao{Z`_ Am{U Wmo[a`_ `mgma»`m nXmWmªÀ`m

AUyVyZ A{Vgyú_ H$U ~mhoa Q>mH$co OmVmV. `mcm '{H$aUmoËgJ©' Ago åhUVmV. Ë`mH$mir _m{hV Agcoë`m

AUy§n¡H$s ho gdm©V OmñV Jw§VmJw§VrMo AUy hmoVo. ho H$U AUy§hÿZ ~aoM chmZ hmoVo åhUyZ Ë`m§Zm 'na_mUy' (g~

A°Q>m°{_H$ nm{Q>©H$ëg) Ago Zmd {Xco Joco.

11

`m à{H«$`oV `wao{Z`_ Am{U Wmo[a`_À`m àË`oH$ AUyVyZ AmíM © dmQ>oc BVŠ`m _moR>çm à_mUmda CîUVm ~mhoa

\o$H$cr OmVo. I{ZO Voc, H$moigm qH$dm cmHy$S> `m§À`m àË`oH$ AUyMm hdoVrc àmUdm`wer g§`moJ hmoD$Z

hmoUmè`m ÁdcZmVyZ {OVH$s CîUVm {Z_m©U hmoB©c Ë`mhÿZ hr CîUVm {H$VrVar A{YH$ hmoVr.

{H$aUmoËgJm©VyZ {Z_m©U hmoUmar CîUVm hr AUyÀ`m Jmä`mV (Ý`wŠcr`g), åhUOo AUyÀ`m H|$ÐñWmZr AgUmè`m

gyú_ KQ>H$mV hmoUmè`m ~Xcm§_wio CËnÞ hmoVo. åhUyZ `mcm 'AUyD$Om©' AgoM åh§Q>co OmVo.

~arM df} AUyD$Om© _hËdmMr Amho Ago dmQ>V Zgo, H$maU Oar àË`oH$ AUyV Vr AmíM`© dmQ>Ê`mEdT>çm à_mUmV

Agcr Var EH$m doir \$maM WmoS>çm AUyV Ago ~Xc KS>V AgV. `m_wio WmoS>ogo cmHy$S> Omië`mZo {_iUmar

EHy$UEHy$UEHy$UEHy$U D$Om© hr WmoS>çmem `wao{Z`_ _YyZ {_iUmè`m D$O}nojm A{YH$ Ago.

na§Vy 1939 gmcr emókm§Zm AmíM`© dmQ>oc Agm EH$ emoY cmJcm H$s, Ý`wQ´>m°Z ZmdmÀ`m AUyhÿZhr chmZ Aem

EH$m H$UmMr Oa `wao{Z`_À`m AUy§er Q>¸$a Pmcr Va doJù`mM àH$maÀ`m KQ>Zm KS>VmV. `wao{Z`_ À`m AUyZo

Oa Vmo Ý`wQ>m°Z H$U emofyZ KoVcm Va Ë`mMo Odi Odi XmoZ gmaIoM ^mJ hmoVmV. `mcm `wao{Z`_Mo {d^mOZ

({\$eZ) Ago åhUVmV.

`m {d^mOZmÀ`m à{H«$`oV AZoH$ Ý`wQ>m°Z ~mhoa nS>VmV. `mn¡H$s àË`oH$ Ý`wQ´>m°Z wao{Z`_À`m AmUIr EH$m

AUyda AmnQy> eH$Vmo Am{U Ë`mZo hmoUmè`m {d^mOZmZo AmUIr AZoH$ Ý`wQ>m°Z H$U ~mhoa nS>VmV. ho A{Ve`

OcX JVrZo hmoVo Am{U jUmYm©V `wao{Z`_À`m AãOmdYr AUy§Mo {d^mOZ hmoD$ cmJVo.

Aem VèhoZo {d^mOZ Pmcoë`m `wao{Z`_À`m AUyVyZ, Ho$di Ý wQ>m°Z ~mhoa Q>mH$Umè`m AUynojm A{YH$ D$Om©

{_iVo. Oa `wao{Z`_À`m AZoH$ AUy§Mo {d^mOZ hmoV Agoc Va Ë`mVyZ àM§S> à_mUmV D$Om© {Z_m©U hmoVo.

ho {d^mOZ ' wao{Z`_ 235' `m ZmdmÀ`m {d{eð> Am{U ghO Z {_iUmè`m `wao{Z`_ _YoM KSy>Z `oVo. Xwgè`m

OmJ{VH$ `wÕmÀ`m H$mimV A_o[aHo$Zo '`wao{Z`_ 235' H$em àH$mao EH$dQ>cm AgVm hr {d^mOZmMr e¥§Icm

H$m`m©pÝdV hmoB©c ho emoYyZ H$mT>co. {d^m{OV hmoUmao AUy Ho$di jUmYm©gmR>rM, Ë`m§À`mVrc D$Om© _moR>çm à_mUmV

dmT>on ªV, KÅ>nUo EH${ÌV R>odco. Ë`m EH$m jUmYm©Z§Va, 'AUy ~m°å~' Mm ñ\$moQ> hmoB©c BVH$s àM§S> D$Om© Ë`mV

O_m Pmcr. 1945 gmcr Aem AUy ~m°å~Mm àW_ ñ\$moQ> Ho$cm Jocm.

Xwgè`m OmJ{VH$ `wÕmZ§Va A_o[aH$m (Am{U BVa Xoem§Zrhr ) ñ\$moQ> Z hmoD$Zhr `wao{Z`_ Mo {d^mOZ H$go

KS>dyZ AmUVm `oB©c ho emoYyZ H$mT>co. `wao{Z`_À`m AUy§Mo ì`dpñWV [aVrZo {d^mOZ hmoV Joco, Ë`mVyZ Iyn

_moR>çm à_mUmda D$Om© {Z_m©U Pmcr Am{U Vr AZoH$ H$maUm§gmR>r dmnaUo eŠ` Pmco.

1950 Am{U 1960 À`m XeH$mV OJ^a gd©Ì AUy D$O}Mo àH$ën ~m§YÊ`mV Amco Am{U 2000 gmcmn`ªV,

`wao{Z`_Mo {d^mOZ hm OJmVrc D$Om© {_idÊ`mMm EH$ _hËdmMm _mJ© R>aoc Ago ~è`mM cmoH$m§Zm dmQy> cmJco.

nU Ë`mZ§Va `wao{Z`_ Am{U I{ZO Voc `m XmoÝhr ~m~VrV AZoH$ AS>MUr `oD$ cmJë`m.

`wao{Z`_À`m {d^mOZmÀ`m g§X^m©V {H$aUmoËgJm©À`m AS>MUr hmoË`m. na_mUy YmoH$mXm`H$ hmoVo. VgoM {d^mOZ

hmoUmè`m AUy§_YyZ {ZKUmao j {H$aU Am{U Jm_m {H$aU hr YmoH$mXm`H$ hmoVo. (`m àH$mechat à_mUoM,nU H$_r

cm§~rÀ`m Am{U Ë`mhÿZ IynM A{YH$ YmoH$mXm`H$ char hmoË`m)

12

AWm©V, `m YmoH$mXm`H$ {d^mOZmMr ZrQ> H$miOr KoVm `oVo Am{U AUy D$Om© àH$ënmVrc H$moUmMmM

{H$aUmoËgJm©Zo _¥Ë`w Pmcocm Zmhr. Varhr gwajoÀ`m Ñï>rZo ho àH$ën ~m§YVmZm ~arM H$miOr ¿`mdr cmJVo Am{U

Ë`mV AZoH$ gwajm `§ÌUm ~gdmì`m cmJVmV. `m_wio AUy D$O}Mo àH$ën IynM _hmJS>o R>aVmV Am{U Vo

~m§Ym`cm ~amM doi cmJVmo.

Var XoIrc ~è`mM cmoH$m§Zm Ë`m§Mr ^rVr dmQ>Vo Am{U Vo AUy D$Om© àH$ën ~m§YÊ`mÀ`mM {déÕ AmhoV.

VgoM `wao{Z`_À`m AUyMo XmoZ ^mJ Pmë`mZ§Va Ë`mVyZ {e„H$ ahmUmao AUyMo chmZ ^mJhr {H$aUmoËgJu

AgVmV Am{U Ë`mVyZ AZoH$ dfmªn`ªV YmoH$mXm`H$ na_mUy§Mo H$U ~mhoa nS>VM ahmVmV. hm '{H$aUmoËgJu H$Mam'

H$moUË`mhr _mJm©Zo, H$Yrhr O{_ZrV, ZXrV qH$dm hdoV {_gicm OmUma Zmhr Aem VèhoZo nwê$Z Ë`mMr

{dëhodmQ> cmdmdr cmJVo. OgOgm A{YH$m{YH$ {H$aUmoËgJu H$Mam {Z_m©U hmoV OmVmo Ë`mà_mUo Ë`mMr

gwa{jVnUo {dëhodmQ> cmdVm `oUma Zmhr Ago H$mhr cmoH$m§Mo _V Amho. AIoa EH$ {Xdg ho {H$aUmoËgJm©Mo {df

OJ^a ngaoc Aer Ë`m§Zm ^rVr dmQ>Vo.

I{ZO Vocm~m~VMr gdm©V _moR>r AS>MU åhUOo ho gmR>o g§nÊ`mÀ`m _mJm©da AmhoV.

1950 Am{U 1960 À`m XeH$mV Ooìhm _w~cH$ à_mUmV D$Om© CncãY AgÊ`mMm H$mi hmoVm Ë`mdoir `mMm

{dMma H$am`cm ~hþVoH$ cmoH$m§Mr V`marM ZìhVr, dmñV{dH$ nmhVm O{_ZrImcr AmVm \$mago I{ZO Voc

{e„H$ Zmhr. Xadfu OJmV I{ZO VocmMm _moR>çm à_mUmda dmna hmoV Jocm Am{U Xadfu ho à_mU dmT>VM Joco.

Á`m XamZo I{ZO Voc dmnaco OmV Amho, Ë`mdê$Z 2000 gmcmZ§Va \$ma H$mi Vo CncãY amhrc Ago {XgV

Zmhr.

A_o[aHo$Zo BVa H$moUË`mhr Xoemnojm A{YH$ I{ZO Voc ImoXyZ H$mT>co hmoVo Am{U VgoM Vo BVa H$moUË`mhr

Xoemnojm A{YH$ à_mUmV dmnacohr hmoVo. nU Ë`m§Zmhr 1970 nmgyZ I{ZO VocmMr H$_VaVm ^mgy cmJcr.

Ë`m§Zr {_idcoë`m I{ZO VocmMr H$_mc _`m©Xm JmR>ë`mZ§Va Xadfu Ë`mMm nwadR>m H$_r H$_r hmoD$ cmJcm.

na§Vy Ë`m§Mm I{ZO VocmMm dmna _mÌ dmT>VM Jocm, Am{U Ë`m§Zm _Ü`nyd}Vrc Xoem§H$Sy>Z I{ZO Voc Am`mV

H$aÊ`mg gwadmV H$amdr cmJcr.

H$mhr H$min`ªV ho gd© R>rH$ Mmcco hmoVo, na§Vy _Ü`nyd}V Aem§VVm hmoVr. 1920 gmcmnmgyZ ho Xoe _w»`Ëdo

B§½c§S> Am{U \«$mÝg `m Xoem§À`m A{YnË`mImcr hmoVo, nU Xwgè`m OmJ{VH$ `wÕmZ§Va _Ü`nyd}Vrc Xoe ñdV§Ì

Pmco. Ë`m§Zr Amnë`m I{ZO VocmÀ`m {d{har Vmã`mV KoVë`m Am{U Amncm g§K ~ZdyZ VocmÀ`m {H$_Vr

dmT>dë`m.

1973 À`m AIoarg H$mhr H$mi _Ü`nyd}Vrc Xoem§Zr A_o[aH$m Am{U BVa H$mhr Xoem§da ~{hîH$ma KmcyZ Ë`m§Zm

VocmMm nwadR>m H$aÊ`mg _ZmB© Ho$cr. A_o[aHo$V cJoMM noQ>mocgmR>r am§Jm cmJë`m Am{U AË`mdí`H$ Aem

D$O}gmR>r Vo naŠ`m Xoem§da {H$Vr Adc§~yZ AmhoV ho A_o[aHo$Vrc cmoH$m§À`m cjmV Amco. {edm` AmUIr

_hËdmMr Jmoï> åhUOo, `m ~{hîH$mamZ§Va I{ZO VocmMr {H$§_V OcX JVrZo dmTy> cmJcr Am{U Vo IamoIaM

\$ma _hmJ Pmco.

13

AmVm ñdñV {H$_Vrcm _w~cH$ D$Om© {_iÊ`mMo {Xdg g§nwï>mV Amco hmoVo Am{U I{ZO Voc H$mhr XeH$m§Z§Va

\$ma H$mi CncãY ahmUma Zmhr ho A{YH$m{YH$ cmoH$m§À`m cjmV `oD$ cmJco. nU nwT>o H$m`?

AUyD$Om© àH$ënm§Mr {Z{_©Vr H$aV ahmUo hm EH$ _mJ© hmoVm. na§Vy A_o[aHo$Vrc nopÝgëìhm{Z`m amÁ`mVrc W«r

_mBc Am`c§S> `m {R>H$mUÀ`m AUyD$Om© H|$ÐmV 1979 gmcr Pmcoë`m EH$m AnKmVmZ§Va (`m AnKmVmV

_Zwî`hmZr Pmcr ZìhVr, Varhr) ~è`mM cmoH$m§Zm Aem àH$ënm§Mr AmUIrM ^rVr dmQy> cmJcr.

AÚmn _w~cH$ H$moigm CncãY Agë`mZo Ë`mMm dmna dmT>dUo hm AmUIr EH$ _mJ© hmoD$ eH$Vmo. na§Vy H$moigm

ImUrVyZ H$mT>Uo Am{U hì`m Ë`m {R>H$mUr dmhÿZ ZoUo ho Vgo H${R>U H$m_ Amho. Vmo Omië`mZo hdoMo àXyfU hmoVo

(VgoM Vo I{ZO Voc OmiÊ`mZohr hmoVo). {edm`, H$moigm Am{U I{ZO Voc Omico AgVm, `mVyZ

H$~©{ÛàmUrc dm`w (H$m~©Z S>m`m°ŠgmBS>) hm dm`w CËnÞ hmoVmo. hdoVrc H$~©{ÛàmUrc dm`wMo à_mU H$mhr A§emZo

Oar dmT>co, Var Ë`m_wio n¥ÏdrÀ`m hdm_mZmV dmB©Q> VèhoMo ~Xc KSy>Z `oVrc Ago AZoH$ emókm§Mo _V Amho.

dmam, ZÚm§Mo àdmh, gmJamMr ^aVr-AmohmoQ>r, n¥ÏdrÀ`m Imoc A§Va§JmVrc CîUVm ho D$O}Mo BVahr H$mhr ómoV

AmhoV. àË`oH$mV H$mhrVar C{Udm AmhoVM Am{U Vo gd© {_iyZhr nwaogo nS>Uma ZmhrV.

AUyMo EH$sH$aU qH$dm g§`moJ hr ^{dî`mVrc EH$ eŠ`Vm Amho. `wao{Z`_Mr Amdí`H$Vm ZgUmar hr EH$

doJù`m àH$maMr AUy D$Om© Amho. hm`S´>moOZMo chmZ AUy \$moSy>Z Ë`mVyZ ho{c`_Mo Ë`m_mZmZo _moR>o AUy ~ZVmZm

hr {Z_m©U hmoVo. A{V e{º$emcr hm`S´>moOZ ~m°å~ ~ZdVmZm `m EH$sH$aUmVrc D$O}Mm dmna Ho$cm OmVmo.

{d^mOZmnojm EH$sH$aUmVyZ A{YH$ D$Om© Am{U H$_r {H$aUmoËgJ© {Z_m©U hmoVmo. hm`S´>moOZ {_idUo Am{U Vmo

hmVmiUohr gmono AgVo, {edm`, `mgmR>r Amnë`mH$S>o AãOmdYr df} nwaoc BVH$m, Amdí`H$ Vmo hm`S´>moOZ

CncãY Amho.

EH$sH$aUmVyZ AmnU àM§S> ~m°å~ V`ma H$ê$ eH$Vmo, nU `m EH$sH$aUmda {Z`§ÌU R>odyZ Ë`mVyZ gwa{jVnUo

Am{U g§WJVrZo D$Om© {_idUo Amnë`mcm O_coco Zmhr. H$Xm{MV cdH$aM AmnU Vo hr {eHy$Z KoD$, na§Vy Jocr

Vrg df} emók `m àíZmMm Aä`mg H$aV AmhoV Am{U AÚmn Var Ë`m§Zm `mV `e Amcoco Zmhr.

EH$sH$aUmMm hm àíZ CcJS>Ê`mMr dmQ> nhmV AgVmZm, AÝ` H$mhr _mJ© Amho H$m?

hmo, gy`m©Mr eº$s Va AmhoM. gy`© H$m`_ VinV AgVmo, Am{U ñdñVmVrc I{ZO Voc {_i>on`ªV hr gm¡aeº$s

dmnaÊ`mg§X^m©V ~arM àJ{V H$aÊ`mV Amcr hmoVr. AmVm Ë`mH$S>o naV Omdo H$m?

nmUr VmndÊ`mgmR>r Am{U Kao C~Xma R>odÊ`mgmR>r, VgoM H$mhr `§Ìo MmcdÊ`mgmR>r Oa AmnU gm¡a D$O}Mm dmna

Ho$cm, Va Amncr I{ZO VocmMr JaO {ZpíMVM H$_r hmoB©c.

AmnU Ë`mnojmhr A{YH$ H$mhr H$ê$ eHy$. AmOH$mc D$O}À`m ~hþVoH$ gd© JaOm§gmR>r AmnU {dOoMm dmna H$aVmo,

H$aU drO gd©M ÑîQ>tZr dmnaÊ`mg gdm©V gmonr AgVo.

gm_mÝ`V: Mw§~H$mÀ`m XmoZ Y«wdm§Xaå`mZ àM§S> _moR>r MmHo$ {\$adyZ {dOoMr {Z{_©Vr Ho$cr OmVo. Zm`JmamÀ`m

Y~Yã`mà_mUo OcX JVrZo nS>Umè`m nmÊ`mZo Aer MmHo$ {\$adcr OmD$ eH$VmV. nU ~è`mM doim H$moigm

qH$dm I{ZO Voc OmiyZ Vmndcoë`m nmÊ`mÀ`m dm\o$À`m eº$sZo ho Ho$co OmVo.

14

drO {Z{_©VrgmR>r, dm\o$Zo MmHo$ {\$amdrV åhUyZ nmUr CH$iÊ`mgmR>r, gm¡a eº$sMm Cn`moJ H$aVm `oB©c H$m?

H$Xm{MV `mMr Amdí`H$Vm ^mgUma Zmhr. H$Xm{MV `mnojm gmonm Am{U Mm§Jcm _mJ© Agy eHo$c.

5 gm¡a KQ>5 gm¡a KQ>5 gm¡a KQ>5 gm¡a KQ>

15

AUyÀ`m H|$ÐñWmZmVrc Jmä`m~mhoa 'BcoŠQ´>m°Z' ZmdmMo (F$U {dÚwV^ma AgUmao AUy_Yrc gyú_ q~Xy,

{dÚwVna_mUy) EH$ qH$dm AZoH$ gyú_ H$U AgVmV. ho 'BcoŠQ´>m°Z' Ooìhm _moH$io hmoVmV Am{U EH$m AUyH$Sy>Z

Xwgè`m AUyH$S>o àdmg H$aVmV, Voìhm {dOoMm àdmh V`ma hmoVmo.

{d{eð> àH$maÀ`m AUy§_Yrc 'BcoŠQ´>m°Z' _moH$io ìhmdoV `mgmR>r Amdí`H$ AgUmar D$Om© gy`©àH$memV nwaoem

à_mUmV AgVo. _J Ë`m àH$maMo AUy AgUmè`m nXmWm©VyZ gy`©àH$memV {dOoMm àdmh CËnÞ hmoD$ eHo$c.

BcoŠQ´>m°Z g§~§Yr H$mhr _m{hVr hmoÊ`mnyduM emókm§Zr àH$me Am{U {dÚwV `mVrc g§~§YmMm emoY cmdcm hmoVm.

1873 gmcr {dc~r pñ_W `m agm`ZemókmZo `moJm`moJmZo Agm emoY cmdcm hmoVm H$s goco{Z`_ `m YmVyda

COoS> nS>cm AgVm Ë`mVyZ {dÚwV àdmhmMo dhZ hmoVo. A§YmamV _mÌ `mVyZ {dÚwVàdmhmMo dhZ hmoD$ eH$V Zmhr.

`m {dOoMo à_mU AJXr H$_r Agë`mZo Ho$di EH$ _OoMr Jmoï> åhUyZM Ë`mH$S>o nm{hco Joco. H$mcm§VamZo _mÌ

`mMo doJdoJio Cn`moJ gmnS>co.

CXmhaUmW©, {Z`§ÌH$ CnH$aUmV (BcopŠQ´>H$ Am`) goco{Z`_Mm Cn`moJ H$aVm `oVmo. `m CnH$aUmV EH$m N>moQ>çm

S>~rVyZ gd© hdm H$mTy>Z KoVcocr AgVo åhUOo Vr {Zdm©V Ho$cocr AgVo. `mVrc YmVyÀ`m n¥ð>^mJmda

goco{Z`_Mm EH$ Wa {Xcocm AgVmo. Ooìhm `mda àH$me nS>Vmo Voìhm goco{Z`_ _YyZ BcoŠQ´>m°Z ~mhoa nS>VmV

Am{U Ë`mVyZ EH$ N>moQ>mgm {dÚwV àdmh ~mhoa nS>Vmo. `m {dÚwVàdmhmZo Aer EImXr _moR>r {dOoMr `§ÌUm gwê$ hmoD$

eH$Vo H$s Á`m_wio Xma CKS>Ê`mgmR>r pñà¨JgmaIr `moOZm AgVmZm XoIrc Vo Xma ~§X amhÿ eH$Vo.

Aem VèhoMm EImXm {Z`§ÌH$ EImÚm XmcZmÀ`m EH$m ~mOycm, àdoeÛmamOdi ~gdcm Amho, Am{U XmcZmÀ`m

Xwgè`m ~mOyZo EH$m chmZem {Xì`mZo {Z`§ÌH$mda COoS> nS>Vmo Amhoo, Aer H$ënZm H$am. Omon`ªV hm COoS> `oVmo

Vmon`©§V XadmOm ~§X ahmVmo. nU EImXr ì`º$s Oa Ë`m XadmOmH$S>o `oV Agoc, Va Ë`mÀ`m earamZo hm {dOoMm

àdmh AS>dcm OmVmo. _J `m {Z §ÌH$mVrc {dOoMm àdmh Wm§~Vmo Am{U Vr ì`º$s VoWyZ OmVmZm XadmOm CKS>Vmo.

Agm {Z`§ÌH$ ho '\$moQ>mo BcopŠQ´>H$ goc' Mo EH$ CXmhaU Amho; `mVrc '\$moQ>mo' `m J«rH$ eãXmMm AW© Amho 'àH$me'.

Oa Aem {Z`§ÌH$mMo H$m`© Ë`mda gy`©àH$me nS>ë`mZo hmoV Agoc Va Ë`mcm gm¡a KQ> Ago åhUVmV.

~amM H$min`ªV Aem VèhoÀ`m `§ÌUm Ho$di '_°{OH$ Am`' gma»`m chmZem {Z`§ÌH$m§gmR>rM dmnaë`m OmV

AgV, H$maU Ë`mVyZ chmZgm {dOoMm àdmhM {Z_m©U hmoV Ago. CXmhaUmW©, goco{Z`_da nS>Umè`m

gy`©àH$memVrc D$O}n¡H$s EH$ Q>Š`mhÿZhr H$_r àH$memMo {dOoV ê$nm§Va hmoVo.

Xaå`mZ, {dOoÀ`m àdmhm§Mo {Z`§ÌU H$aUo Am{U Ë`mMr j_Vm d ñdê$n erK« JVrZo Am{U gyú_ ê$nmV ~XcUo

`m àíZmda emók ~amM H$mi g§emoYZ H$aV hmoVo.

Odi Odi eVH$^a {Zdm©V Ho$coco {dOoMo {Xdo dmnamV hmoVo. `m {Xì`m§_Yo YmVyÀ`m gyú_ Vmam AgVmV, Am{U

Ooìhm `mVrc EH$M Vma Vmndcr Agoc Voìhm Aem {Zdm©V nmoH$irVrc BcoŠQ´>m°Z EH$m YmVyH$Sy>Z Xwgè`m YmVyÀ`m

VmaoH$S>o nmR>dVm `oV AgV. `m YmVyÀ`m Vmam§Mo JwUY_© ~mhoê$Z ~XcyZ Ë`m_wio BcoŠQ>m°ZMm àdmh OcX qH$dm

g§W H$aVm `oV Ago. Aem VèhoZo BcoŠQ´>m°ZÀ`m àdmhmV A{VOcX JVrZo ~Xc KS>dyZ AmUÊ`mZoM ao{S>`mo,

16

Q>o{cpìhOZ (XyaXe©Z) Am{U BVa BcoŠQ´>m°{ZH$ `§ÌUm ~ZdUo eŠ` Pmco. H$mMoÀ`m {dOoÀ`m {Xì`m§Zm (~ë~)

gm_mÝ`nUo 'ao{S>`mo Q>çw~' AgoM åh§Q>co OmVo.

1948 gmcr Agm emoY cmdÊ`mV Amcm H$s, Eadr {dOoMm àdmh dmhÿZ Z ZoUmè`m H$mhr nXmWm©_Yrc BcoŠQ´>m°Z

H$mT>yZ Q>mH$Vm `oVmV Am{U Ë`mZ§Va _mÌ `mVyZ {dOoMm àdmh Mm§Jë`m VèhoZo dmhÿZ Zocm OmVmo, åhUyZ Ë`m§Zm

'go_r-H§$S>ŠQ>a' Ago Zmd XoÊ`mV Amco.

Ago go_r-H§$S>ŠQ>a Oa A{Ve` ewÕ Aem nXmWmªMo, Ë`mV A{Ve` chmZ à_mUmV BVa H$mhr AUy {_giyZ

~Zdco AgVrc, Va Ë`mVrc BcoŠQ´>m°Z ghOnUo, MQ>H$Z _moH$io hmoVmV Am{U Ë`m§À`mda {Z`§ÌUhr R>odVm `oVo.

ao{S>`mo Q>çww~_Yrc BcoŠQ´>m°Zà_mUoM `m§Mr JVrhr ghO ~XcVm `oVo. Aem go_rH$§S>ŠQ>aÀ`m CnH$aUm§Zm

'Q´>°pÝPñQ>a' Ago åhUVmV. hiy hiy Q>çw~Mr OmJm `m Q´>°pÝPñQ>aZr KoVcr.

Q>çw~à_mUo ho Q´>°pÝPñQ>a Ja_ H$aÊ`mMr JaO ZìhVr, Ë`m_wio hr CnH$aUo MQ>H$Z gwê$ hmoV AgV. Q´>°pÝPñQ>a

H$UIa hmoVo, Vo _moS>V ZgV VgoM {POVhr ZgV. gdm©V _hËdmMo åhUOo Vo Q>çw~nojm ~aoM chmZhr hmoVo.

Á`m CnH$aUmV Ago Q´>°pÝPñQ>a dmnaco OmV Vr CnH$aUo nyduhÿZ IynM chmZ AmH$mamV ~ZdVm `oD$ cmJcr.

{IemV _mdUmao ao{S>`mo {H$§dm g§JUH$ (H$m°åß`wQ>a) N>moQ>çmem ~°Q>arda MmcVmV H$maU Q>çw~nojm Q´>°pÝPñQ>a

MmcÊ`mgmR>r IynM H$_r {dÚwVàdmhmMr JaO AgVo.

1950 gmcmn`ªV ~è`mM emókm§Zm Q´>°pÝPñQ>a_Yo IynM ñdmañ` {Z_m©U Pmco hmoVo.

Á`mnmgyZ Q´>°pÝPñQ>a ~ZdVm `oVmV Ë`mn¡H$s EH$ nXmW© åhUOo '{g{cH$m°Z'. hm gd©Ì Zoh_r AmT>iUmam nXmW©

Amho, CncãYVoÀ`m ~m~VrV `mMm n¥Ïdrda Xwgam H«$_m§H$ cmJoc. Amnë`m AmOw~mOyÀ`m IS>H$mV Am{U dmiy_Yo

gw_mao EH$ MVwWmªe ^mJ {g{cH$m°Z AgVo.

1954 gmcr A_o[aHo$Vrc '~oc Q>o{c\$moZ c°~moaoQ>ar'V ({g{cH$m°Z `oWoM àW_ ~ZdÊ`mV Amco) H$mhr emók

{g{cH$m°ZÀ`m H$m`m©V AmUIr gwYmaUm H$aÊ`mÀ`m à`ËZmV hmoVo. {g{cH$m°Zda àH$me nS>cm AgVm, {dOoMm

àdmh CËnÞ hmoVmo Ago `moJm`moJmZoM Ë`m§À`m cjmV Amco.

goco{Z`_nojm {g{cH$m°Z `m~m~VrV gag hmoVm. {g{cH$m°Zda nS>Umè`m gy`©àH$memVrc D$O}n¡H$s gw_mao 4

Q>Š`m§Mo {dOoV ê$nm§Va hmoV hmoVo. goco{Z`_À`m _mZmZo hr H$m`©j_Vm 5 nQ> A{YH$ hmoVr.

emókm§Zr {g{cH$m°Zg§~§YrMo g§emoYZ MmcyM R>odco, Ë`mV gyú_ à_mUmV BVa nXmWmªMo {_lU H$ê$Z ~Zdcoë`m

EH$m Z_wÝ`mVyZ gy`©àH$memÀ`m D$O}n¡H$s 16 Q> o$ ^mJmMo {dOoV ê$nm§Va hmoV hmoVo.

AWm©V `mV EH$ AS>MU hmoVrM.

OJmVrc EH$ MVwWmªe IS>H$ Am{U dmiyV AgUmao {g{cH$m°ZMo AUy àmUdm`wÀ`m AUy§er KÅ>nUo ~m§Ycoco

AgVmV. ho ~§Y gmoS>dyZ Ho$di {g{cH$m°ZMo AUy _moH$io H$aUo ho IynM H${R>U H$m_ Amho, Ë`mgmR>r ~amM H$mi,

~amM à`ËZ Am{U ~arM D$Om©hr cmJVo.

`m nÕVrZo {_idcoco {g{cH$m°Z IynM _hmJ AgVo. _J EH$Xm Ago EH$JÇ>m {g{cH$m°Z CncãY Pmco H$s Ë`mMo

A{Ve` nmVi Ago nmnwÐo H$mTy>Z Ë`mV `mo½` Ë`m à_mUmV BVa nXmW© {_gimdo cmJVmV. Ë`mcm AmUIr IM©

17

`oVmo. AIoa, {g{cH$m°ZÀ`m EH$m gm¡a KQ>mVyZ, goco{Z`_nojm A{YH$ Agcr Var, chmZ à_mUmV drO CËnÞ

hmoVo. Amnë`m ~hþVoH$ JaOm§gmR>r nwaoer drO {_iÊ`mgmR>r Ago AZoH$ gm¡aKQ> EH${ÌVnUo H$m`©aV Agmdo

cmJVrc.

A§VamimV _mÌ {g{cH$m°ZÀ`m gm¡aKQ>m§Mr Cn`wº$Vm {gÕ Pmcr Amho.

1957 nmgyZ a{e`m Am{U A_o[aHo$Zo A§VamimV n¥Ïdr^modVr {\$aUmao H¥${Ì_ CnJ«h gmoS>Ê`mg gwadmV Ho$cr.

Ë`mZ§Va Ë`m§Zr M§Ðmda Am{U BVa J«hm§H$S>o emoY`mZo nmR>dÊ`mg gwadmV Ho$cr; e{Z `m n¥ÏdrnmgyZ 80 H$moQ>r

_¡c Xya AgUmè`m J«hmH$S>o XoIrc Ago emoY`mZ nmR>dÊ`mV Amco.

`m H¥${Ì_ CnJ«hm§Zm d emoY`mZm§Zm Ë`mdarc CnH$aUm§Mo H$m_ Mmcy R>odÊ`mgmR>r, VgoM n¥ÏdrÀ`m g§nH$m©V

ahmÊ`mgmR>r ao{S>`mo Mmcy ahmdoV åhUyZhr D$O}Mr Amdí`H$Vm hmoVr. Agm D$O}Mm nwadR>m H$aUmè`m CnH$aUmMo

dOZ H$_r AgUo JaOoMo hmoVo, {edm` EH$Xm AdH$memV Joë`mda Ë`mVyZ AZoH$ df} D$Om© {_iUohr Oê$a hmoVo.

gm¡a KQ> ho `mMo Zo_Ho$ CÎma {XgV hmoVo. A_o[aHo$Zo H¥${Ì_ CnJ«hm§Zm D$Om© {_iÊ`mgmR>r `m§Mm Cn`moJ Ho$cm Am{U

hm à`moJ Mm§Jë`m VèhoZo `eñdr Pmcm.

AWm©V CnJ«hm§gmR>r _moR>çm à_mUmda D$O}Mr JaO ZìhVr ho EH$ H$maU hmoVo Am{U Xwgao åhUOo A§VamimV Mmcy

eHo$c Agm D$O}Mm Xwgam H$moUVm ómoVhr ZìhVm.

n¥Ïdrdarc n[apñWVr _mÌ {Zamir hmoVr. gm¡a KQ>, BVa D$Om© ómoVm§À`m MT>mAmoT>rV qOHy$ eH$V ZìhVo. BVa

_mJmªZr {Z_m©U Ho$cocr drO `mhÿZ nwîH$iM ñdñV hmoVr. 1960 Am{U 1970 À`m XeH$mV gy`©àH$memnmgyZ

{_iUmar drO ho EH$ ñdßZM am{hco.

18

6 dmid§Q>o Am{U A§V[aj6 dmid§Q>o Am{U A§V[aj6 dmid§Q>o Am{U A§V[aj6 dmid§Q>o Am{U A§V[aj

1980 À`m XeH$mnmgyZ XmoZ àH$mam§Zr n[apñWVr ~Xcy cmJcr.

EH$ åhUOo, I{ZO VocmÀ`m {H$_Vr gmVË`mZo dmTy> cmJë`m, Am{U JaO dmT>oc Ë`mà_mUmV BVa B§YZhr

A{YH$m{YH$ _hmJ hmoD$ cmJco, ho ñdm^m{dH$M Amho.

Ë`mM~amo~a, emók H$_r {H$_VrV A{YH$ Mm§Jco gm¡a KQ> ~ZdÊ`mMo _mJ© emoYyZ H$mTVrc Aem eŠ`Vmhr

dmT>ë`m. drg dfmªÀ`m H$mimV EH$m S>m°cacm {_iUmè`m gm¡a D$O}V Odi Odi 200 nQ>rZo dmT> Pmcr Amho.

Varhr B§YZ OmiyZ {_iUmè`m nma§nm[aH$ D$O}er VwcZm H$aVm Vr eoH$S>mo nQ>tZr _hmJ Amho. na§Vy gm¡a D$Om©

A{YH$m{YH$ ñdñVmV {_iÊ`mMr eŠ`Vm Amho Am{U nma§nm[aH$ D$Om©hr Z¸$sM AmUIr _hmJ hmoV OmV Amho.

AIoa EH$ {Xdg gm¡a D$Om© dmnaUo A{YH$ \$m`ÚmMo R>aoc.

AWm©V gy`©àH$memV _moR>çm à_mUmda D$Om© Agcr Var Vr gd©Ì H$_r à_mUmV {dIwacocr Amho. nma§nm[aH$

B§YZmer VwcZm H$aVm gy`©àH$memMr hr gdm©V _moR>r AS>MU Amho.

B§YZmnmgyZ Oa _moR>çm à_mUmda D$Om© {Z_m©U H$am`Mr Agoc, Va cmHy$S>, H$moigm qH$dm I{ZO Voc EH$m OmJr

gmR>dyZ R>odVm `oVo. gy`©àH$memÀ`m ~m~VrV _mÌ Ago H$aVm `oV Zmhr. gy`©àH$me EH$m chmZem OmJr O_m

H$ê$Z R>odVm `oV Zmhr. Iyn _moR>çm n[agamV Vmo O_dmdm cmJoc.

19

A_o[aHo$À`m dmnamgmR>r nwaoer drO {Z_m©U H$aÊ`mgmR>r hOmamo Mm¡ag _¡c O{_Zrda gm¡a KQ> ~gdmdo cmJVrc.

gd© OJmcm nwaoc EdT>r drO {Z_m©U H$aÊ`mgmR>r Va Ë`mÀ`m XgnQ>rhÿZ A{YH$ Mm¡ag _¡c àXoemV Ago gm¡a

KQ> Agmdo cmJVrc.

gwX¡dmZo n¥Ïdrda nwaoer O_rZ Amho. OJmV cmImo Mm¡ag _¡c ngacocr Iyn gy`©àH$me AgUmar dmid§Q>o AmhoV,

Ë`m§Mm \$magm H$mhr Cn`moJ Ho$cm OmV ZmhrM. ghmam dmid§Q> g§nyU© A_o[aHo$EdT>o _moR>o Amho. gm¡Xr Aa~ Xoe,

BamU, npíM_ Am°ñQ´>o{c`m, Z¡F$Ë` A_o[aH$m `m Am{U BVa H$mhr ^mJmV XoIrc _moR>r dmid§Q>o AmhoV.

Varhr, `m gd© ^mJmV gm¡a KQ> V`ma H$ê$Z ~gdÊ`mgmR>r nwîH$iM H$ï>, n¡gm, Am{U doi cmJoc. O§Jcr

OZmdao, AmV§H$dmXr, Am{U Mmoa cwQ>mê§$nmgyZ VgoM YwirMr dmXio Am{U BVa Z¡g{J©H$ AmnÎmtnmgyZhr `m gdmªMo

ajU H$amdo cmJoc.

{deof åhUOo, gy`©àH$memMm {dMma H$aVm n¥ÏdrÀ`m n¥îR>^mJmg§X^m©V BVahr H$mhr AS>MUr AmhoV. H$mhr

n[apñWVrV gy`m©Mm àH$me H$_r hmoVmo. dmiyÀ`m dmXim§_wio Ho$di gm¡a KQ>m§Mo ZwH$gmZ hmoB©c EdT>oM Zìho, Va

Ë`m_wio gy`©àH$mehr PmH$cm OmB©c. T>J, Xd, YwHo$, Yya `m gdmª_wio gy`©àH$me AS>dcm OmB©c Am{U Ë`m_wio

gm¡a D$O}À`m CËnmXZmV KQ> hmoB©c.

D$îU dmid§Q>r àXoemV T>J dJ¡a|Mr \$maer AS>MU hmoUma Zmhr, Am{U H$Xm{MV dmiyMr dmXiohr daModa hmoV

ZgVrc. ~hþVoH$ doim AmH$me {Za^« Agoc Am{U ñdÀN> gy`©àH$me Agoc Aer Anojm H$am`cm haH$V Zmhr.

Varhr, AJXr ñdÀN> hdoVhr ~amMgm gy`©àH$me emofyZ KoVcm OmVmo. gy`© Ooìhm S>moŠ`mda qH$dm A{YH$ C§Mrda

AgVmo, Voìhm emofUmMo à_mU H$_r AgVo, nU Ooìhm Vmo AmH$memV H$_r C§Mrda AgVmo Voìhm gy`©àH$me

O{_Zrn ªV nmoMÊ`mgmR>r àW_ Vmo hdoÀ`m OmS> WamVyZ Omdm cmJVmo, Am{U Vmo A{YH$ à_mUmV hdoV emofyZ

KoVcm OmVmo. Am{U AWm©V, amÌrÀ`m doir Va gy`©àH$me ZgVmoM.

~hþVoH$ doim XaamoO XwnmaÀ`m H$mhr VmgmVM {dOoMr {Z{_©Vr hmoD$ eHo$c.

`mhÿZ A{YH$ H$mhr H$aVm `oB©c H$m?

H$mhr cmoH$m§Zm dmQ>Vo H$s `m~m~V H$mhrVar H$aVm `oB©c.

g_Om, AmnU AdH$memV n¥ÏdrÀ`m {dfwdd¥Îmmda `oB©c Aem EImÚm {R>H$mUr Iyn _moR>çm ^mJmda gm¡a KQ>

cmdco. Ago EImXo AdH$memVrc gm¡a D$Om© H|$Ð gw_mao 22,000 _¡c D§$Mrda ~gdco, Va Vo 24 VmgmV

n¥Ïdr^modVr EH$ àX{jUm H$aoc. n¥Ïdr XoIrc Amnë`m Amgm^modVr 24 VmgmV EH$ àX{jUm H$aVo, åhUOo

Zo_Š`m `m H|$ÐmÀ`m Imcr AgUmè`mÀ`m Vo H$m`_M S>moŠ`mda Agoc.

AdH$memVrc Ago gm¡a D$Om© H|$Ð H$m`_ gy`©àH$memV amhrc, H$maU Vo Oar gy`m©À`m g§X^m©V n¥ÏdrÀ`m {dê$Õ

~mOycm Joco, Var n¥ÏdrMm Amg H$ccocm Agë`mZo Ë`mÀ`mda n¥ÏdrMr gmdcr nS>Uma Zmhr. \$º$ 20 _mM©

Am{U 23 gßQ>|~a `m {Xdg amÌrMm H$mi g_mZ AgUmè`m XmoZ {XderM amÌrMo H$mhr Vmg `mÀ`mda gmdcr

Agoc. g§nyU© dfm©V Ho$di XmoZ Q> o$ doiM `m H|$Ðmcm gy`©àH$me {_iUma Zmhr.

20

AmUIr EH$ {deof ~m~ åhUOo AdH$memV dmVmdaU Zgë`mZo gy`©àH$me emofcm OmUma Zmhr. VgoM {VWo

O§Jcr àmUr qH$dm Mmoa cwQ>mê$ `m§À`mnmgyZhr gm¡a KQ>m§Zm YmoH$m AgUma Zmhr. {VWo Oa H$mhr YmoH$m AgcmM Va

Vmo H$Yr H$mir `oUmè`m EImÚm chmZem CëHo$nmgyZ Agy eH$Vmo, nU hr AJXr ¹${MV KS>Umar KQ>Zm Agoc.

gm_mÝ`V: n¥Ïdrda EImÚm gm¡aKQ>mVyZ OodT>r D$Om© EH$m dfm©V {_iy eHo$c Ë`mÀ`m gw_mao 60 nQ> D$Om© Aem

AdH$memVrc gm¡a D$Om© KQ>mVyZ VodT>çmM H$mimV {_iy eHo$c.

AWm©V, AdH$memV {Z_m©U Ho$cocr D$Om© n¥Ïdrda AmUVm Amcr VaM n¥Ïdrda Ë`mMm H$mhr Cn`moJ hmoB©c. EH$

_mJ© åhUOo `m {dOoMo, aS>ma_Yo dmnaë`m OmVmV Vem àH$maÀ`m cKw ao{S>`mo charV , åhUOo '_m`H«$modoìhO'

ZmdmÀ`m cKwcharV ê$nm§Va H$aUo. `m char n¥ÏdrH$S>o nmR>dVm `oVrc, Ë`m EH$m {d{eð> àH$maÀ`m '[agrìha'

`§ÌUoV Jmoim H$ê$Z Ë`m§Mo naV {dOoV ê$nm§Va H$aVm `oB©c. `m cKwchar {d{eð> nÕVrZo EH${ÌV Ho$coë`m

{H$aUmÀ`m ñdê$nmV nmR>dÊ`mV Amë`m Va Ë`m nH$S>Ê`mMr `§ÌUm ([agrìha) hr gy`©àH$me nH$S>Ê`mgmR>rÀ`m

`§ÌUonojm AmH$mamZo ~arM chmZ H$aVm `oB©c.

`mn¡H$s H$mhr D$Om© hr gy`©àH$memMo cKwcharV ê$nm§Va H$aÊ`mV Am{U Ë`m§Mo naV {dOoV ê$nm§Va H$aÊ`mgmR>r

IMu nS>oc, na§Vy EH$m {d{eîR> AmH$mamÀ`m [agrìha `§ÌUoVyZ VodT>çmM AmH$mamÀ`m n¥Ïdrdarc gm¡aKQ>m§nojm

{H$VrVar A{YH$ à_mUmV D$Om© {_iy eHo$c.

`m cKwchar YmoH$mXm`H$ AgVrc Ago H$mhr cmoH$m§Mo _V Amho. na§Vy XmQ> cmoH$dñVrnmgyZ Iyn XyaÀ`m àXoemV

Ë`m EH${ÌV H$aVm `oVrc. VgoM, `m cKwchar {dai ñdê$nmV AmUVm `oVrc qH$dm EImXo {d_mZ AZdYmZmZo

Ë`m§À`m _mJm©V Amë`mg Ë`m§Mo àjonU nyU©nUo Wm§~dVmhr `oB©c. n¥Ïdrdarc D$Om© nyU©nUo g§nyZ OmÊ`mÀ`m

YmoŠ`mnojm `m cKwchatMm YmoH$m {ZpíMVM H$_r Agoc.

AWm©V, Ago WmoS>ogoM gm¡aKQ> ~ZdyZ H$mhrM \$m`Xm hmoUma Zmhr. AdH$memVrc àË`oH$ gm¡aKQ>mMo joÌ\$i àM§S>

Agmdo cmJoc. H$Xm{MV Vo AZoH$ Mm¡ag _¡cm§BVHo$ àM§S>hr Agoc. Am{U Varhr Aem EH$Q>çm XwH$Q>çm gm¡a D$Om©

H|$Ðm_wio n¥ÏdrMr D$O}Mr JaO ^mJUma ZmhrM. Aem S>PZmdmar D$Om©H|$Ðm§Mr EH$ _moR>r gmIirM n¥ÏdrÀ`m

{dfwdd¥Îmmdarc AdH$memV V`ma H$amdr cmJoc.

Ë`mgmR>r AãOmdYr S>m°caMm IM© H$amdm cmJoc. n¥Ïdrdarc cmoH$ `wÕmon`moJr gm_J«rgmR>r Xadfu AãOmdYr

S>m°ca ghOnUo IM© H$aVmV Am{U _moR>çm à_mUmda D$Om© dmnacr OmÊ`m{edm` `mVyZ Xwgao H$mhrM {ZînÞ

hmoV Zmhr. H$Xm{MV, n¥Ïdrda em§VVm Zm§XÊ`mMm H$mhr _mJ© Oa AmnU emoYyZ H$mTy> eH$cmo, Va Vmo\$m, aUJmS>o,

`wÕZm¡H$m Am{U cîH$ar {d_mZo `m `wÕmon`moJr gm_J«rgmR>r dm`m OmUmè`m aH$_on¡H$s H$mhr a¸$_ IM© H$ê$Z

AmnUm gdmªZm nwaoer D$Om© {_iÊ`mMr VOdrO H$aVm `oB©c.

AWm©V AmnU Ho$di gm¡a D$O}da Adc§~yZ ahmdo Agm `mMm AW© Zmhr. AdH$memVrc n{hco gm¡aD$Om© H|$Ð

A§VamimV OmB©n`ªV H$Xm{MV emókm§Zm AUyÀ`m {Z`§{ÌV EH$sH$aUmMm emoY cmJcm Agoc. qH$dm AmnU dmam,

^aVr-AmohmoQ>r, Am{U AgoM H$mhr Zdo gwYm[aV BVa _mJ© D$O}gmR>r dmnaV Agy.

21

Am{U Oa `m gd© D$Om©ómoVm§nmgyZ {dOoMr {Z{_©Vr H$aVm Amcr Va BVa gd© H$mhr {_idVm `oB©c. CXmhaUmW©,

Amnë`mH$S>rc B§YZ H$YrM g§nUma Zmhr. {dOoMm dmna H$ê$Z nmÊ`mVrc hm`S´>moOZ Am{U àmUdm`wMo {d^mOZ

H$aVm `oB©c.

hm`S´>moOZ dñVwV: EH$ Mm§Jco B§YZ Amho Am{U Ooìhm Vo OiVo, Voìhm Ë`mMm àmUdm`wer g§`moJ hmoD$Z naV nmUr

V`ma hmoVo. `mV Ho$di drOM IMu nS>Vo, Vr gy`©àH$memVrc D$O}VyZ {_iVo, Am{U Vr AãOmdYr df} {Q>Ho$c.

hm`S´>moOZ {ZpíMVM ñ\$moQ>H$ Amho Am{U dmnaÊ`mg YmoH$mXm`H$hr. na§Vy hm`S´>moOZ Am{U hdoVrc H$~©{ÛàmUrc

dm`wÀ`m (H$m~©Z S>m`m°ŠgmBS>) g§`moJmVyZ '{_WoZ' ZmdmMm dm`w ~ZdÊ`mMo _mJ© emoYyZ H$mT>Uo H$mhr AeŠ`

Zmhr. hm`S´>moOZnojm `mMo ÁdcZ gwa{jVnUo H$aVm `oVo Am{U `mÀ`m ÁdcZmVyZ, ho _wimV Á`mnmgyZ ~Zco

hmoVo Vo nmUr Am{U H$~©{ÛàmUrc dm`wM V`ma hmoVmo.

H$m`_M Amnë`mgmo~V AgUmè`m gy`m©Mm dmna H$aÊ`mMo Y¡`© Am{U XyaÑï>r Oa Amnë`mH$S>o Agoc, Va

_mZdOmVrMo ^{dVì` {ZpíMVM nydu H$YrM ZìhVo BVHo$ A{YH$ gwImdh Agoc `mV e§H$m Zmhr.