rijksuniversiteit groningen prof. dr. g.a.m. strijards 1 doodstraf prof. dr. gerard strijards...

1

Rijksuniversiteit Groningen

Prof. Dr. G.A.M. StrijardsProf. Dr. G.A.M. Strijards

Doodstraf

Prof. Dr. Gerard Strijards

Holding the Chair of International Criminal Law

by special appointment at Groningen University

Senior Legal advisor in international mattersWith the Higher Prosecutorial Office

of the Netherlands

2



• Het recht van de overheid om een mens te doden.

• Engeland– 1956 de strijd om de handhaving van

de verplichte doodstraf in Engeland voor:

– Treasons

– Murder

– Setting fire to Her Majesty's dockyards and

3



Britse mores

• Nadat de foreman van Her Majesty's jury het "guilty"heeft uitgesproken begint een sinister ritueel:

– De rechter krijgt een "black cap" op het gepruikte hoofd en spreekt de formule:

• "The sentence of the court upon you is, that you be taken from this place to a lawful prison and thence to a place of execution and that you be hanged by the neck until you be dead; and that your body be afterwards buried within the precincts of the prison in which you shall have been confined before your execution. And may the Lord have mercy on your bloody soul.“

• Daarna zegt de "chaplain“ die met gevouwen handen en gebogen hoofd achter de rechter staat: "Amen".

• Alleen de Home Secretary is bevoegd daarna nog het Royal Prerogative of Mercy uit te oefenen. .'

4



Britse discussie

• Aanleiding tot de discussie: de zaak- Evans.

– Evans werd in 1950 ter dood veroordeeld en gehangen wegens moord op zijn dochtertje.

• De belangrijkste getuige 5 charge was Christie.

• In 1953 bekende Christie zijn eigen vrouw, de vrouw van Evans en diens dochtertje en nog anderen in het zelfde huis te hebben omgebracht door wurging.

5



Britse parlement

• Motie van het House of Commons by Mr Chuter Ede:

– 'That this house believes that the death penalty for murder no longer accords with the needs or the truc interests of a civilized society and calls upon her Majesty's Government to introduce forthwith with legislation for its abolition or for its suspension for an experimental period."

• De "Death Penalty Abolition Bill" werd op 12 maart 1956 aangenomen.

– Het Hoger Huis verwierp haar.

• Op 21 maart 1957 werd de "Homicide Act" aangenomen die de doodstraf voor moord afschafte voor Engeland, Wales en Schatland.

– Noord-Ierland werd niet genoemd.

6



Bij het ontstaan van ons Koninkrijk

• NEDERLAND 1813:– provisioneel Souverein Besluit

tot wederinvoering de lijfstraf der geseling en de doodstraf van wurging aan de gerotte.

• Afschaffing van de guillotine als reactie tegen het Franse regime.

– 1813:

• Provisioneele Instructie voor het Krijgsvolk te Lande en te Water: handhaving van de doodstraf bij de koorde,

– 1870

• intrekking geesel- en worgbesluit voor het commune strafrecht Staatsblad nr 162;

• handhaving Provisioneele Instructie voor de militairen.

• Handhaving van de doodstraf in Nederlands Indië (door ophanging).

7



De kop van Jut

• De zaak van Hendricus Jacobus Jut– vertroebelt de discussie nadien.

• Jut vermoordde op gruwelijke wijze op 13 december 1872

• mevrouw W.Th. van der Kouwen-ten Kate en haar dienstbode Helena Beeloo, daarin bijgestaan door zijn latere vrouw Christine Goedvolk.

– Hij werd op 6 mei 1876 door het Haagse Gerechtshof tot levenslange gevangenisstraf veroordeeld.

• Algemene opinie:– “Jut had de doodstraf moeten hebben".

– "De Kop van jut" op kermissen.

8



Nederlands parlement

• Tijdens het principiële Kamerdebat

– over de afschaffing van de lijf- en doodstraf in 1881

– ter gelegenheid van de totstandkoming van het huidige Wetboek van Strafrecht speelt de kop van Jut door de hoofden van de Kamerleden.

• De Kamers verdelen zich in– "Jutters“ en "niet-Jutters".

• "jutters" zijn voor de doodstraf.

• "niet-jutters" ertegen.

9



Tweede Kamer

• Verslag van de Tweede Kamer:– "De Commissie is met de Regering van oordeel, dat er geen termen

bestaan om terug te komen op de beslissing. ten aanzien van dit punt in 1870 gevallen. In de afdeelingen openbaarde zich verschil van gevoelen, ofschoon men algemeen erkende, dat den Staat zonder twijfel het regt toekomt om de doodstraf toe te passen."

• De Tweede Kamer stelt zijn beslissing afhankelijk van statistisch onderzoek:– "Belangrijk werd het echter door sommigen geacht dat de Kamer

werd in staat gesteld met de meeste nauwkeurigheid de gegevens der statistiek te onderzoeken en men wenschte daarom van de Regeling eene opgave te ontvangen van alle aanslagen op het leven, zowel van moord als van doodslag na de afschaffing der doodstraf hier te lande gepleegd, met eene vergelijking met die welke over eenzelfde aantal jaren vóór dien tijd hebben plaats gegrepen."

10



Parlementaire discussie

• Confessionelen: “Jutters”• De Savornin Lohman belangrijkste

woordvoerder.– Verwijzend naar Genesis IX:4; Leviticus VII: 27 en XVII: 1 4

betoogt

– "De heer van Bemmelen (anti-jutter) heeft mijns inziens te regt aangetoond, dat wij de doodstraf niet mogen verdedigen op grond hetgeen voorkomt in Genesis, omdat, indien wij de doodstraf wilden bedreigen, alleen op grond dat daar staat: "degeen die iemands bloed vergiet, diens bloed zal vergoten worden", wij dan ook geheel andere bepalingen zouden moeten overnemen, waaaraan wij toch niet denken, onder anderen, dat hij die het bloed van een dier eet, zal uitgeroeid worden. Maar wat wij wel kunnen overnemen van het Oude Testament is de voorstelling: dat God, Je huvah, een God der wrake is. Hij toornt over de ongeregtigheid. Wij menschen behooren ook te toornen over ongeregtigheid. Dat gevoelen bestaat bij allen die niet door theorie') verblind zijn."

11



Vervolg discussie

• A.E.J. Modderman, Minister van Justitie, anti-jutter

– "Wie waren het in de oudheid die de eersten waren die de doodstraf bestreden? De oudste Christenen, kerkvaders in de eerste eeuwen der Christenheid. Wie zijn in de Middeleeuwen de eerste bestrijders geweest? De Waldensen...

– Wie is in het tijdvak der nieuwere geschiedenis de eerste bestrijder geweest? Homhout Hogerbeets - en dat wel naar aanleiding van een bijbeltekst door hem in een brief dd 5 October 1623 geïnterpreteerd op eene wijze en in een vorm die althans dit bewijzen dat de godsdienst, de Christelijke godsdienst, hem vervulde en bezielde. En als wij den Oceean oversteken, wie vinden wij in Amerika als eerste bestrijders van het schavot? De Kwakers, wier eigenaardige godsdienstige opvattingen ik nu buiten bespreking laat ..."11

12



Wtenschappelijke argumenten

• De vraag van de doodstraf dient een wetenschappelijke te zijn

– Deze straf is niet proportioneel aan de schuld.

– De doodstraf is onherstelbaar

– Getuigen zullen aarzelen mede te werken aan de oplegging van die straf-

– De doodstraf sluit expiatie (wederverzoening) uit

– De doodstraf schrikt per se niet af

– De doodstraf is niet noodzakelijk voor onschadelijkmaking;dat doet het cellulaire stelsel al

– De meeste kapitale delicten worden daar begaan. waar de doodstraf bestaat

– De executie is hoogst demoraliserend

– De meeste landen schaffen haar af

13



Doodstraf uit het commune strafrecht

• Resultaat:• in het Algemeen Deel van het Wetboek van Strafrecht

wordt de doodstraf geschrapt.

• Zij blijft bestaan voor militairen (tot 1983)

• Voor de koloniën• In geval van staatsnoodtoestand

• In 1939:• debat over de wederinvoering van de doodstraf ten

laste van hoog- en landverraders en hulpverleners aan de vijand.

• Op 10 mei 1940 debat afgebroken.

14



Tweede wereldoorlog

• In de meidagen 1940:– één standrechtelijke executie.

– De bezetter voert de doodstraf middels zijn standrecht in.

• 1944: na de bevrijding– invoering Buitengewoon Besluit

Strafrecht:

– met terugwerkende kracht doodstraf ingevoerd;

• Mussert

• Van Genegten

• Blokzijl

• Rauter

15



Doodstraf algemeen onaanvaardbaar

• Afschaffing doodstraf-– onder het volkenrecht als dwingend

beginsel?

• Ad Hoc Militaire Tribunalen-• Neurenberg en voor het Midden-

Oosten:– doodstraf enige adequate reactie

voorvolkenmoord en de aanvalsoorlog.

– Maar: de wijze waarop Keitel aan zijn eind komt roept vele vragen op.

• Niettemin is niet aanvaard-– dat de doodstraf neerkomt op een wrede,

vernederende of onmenselijke behandeling .

16



Europees en mondiaal recht

• De doodstraf– wordt dan ook niet uitgesloten in het Europees Verdrag tot

Bescherming van de Rechten van de Mens. Wel in prot. VII.

• Niettemin:– - VN-gerelateerde tribunalen kennen haar niet:

– - ICTY 1993 ( Yoego Slavie )

– - ICTR 1994 ( Rwanda )

17



Het ICC - Int. Permanent Strafhof

• Inleiding tot een principiële discussie-– Tijdens de totstandkoming van het ICC-Statuut, in 1998 in Rome.

– Voor het eerst onderscheiding in de volgende vraagstukken:

• is de doodstraf een ethisch verantwoorde reactie in abstracto?

• Indien ja, voor welke misdrijven?

• indien hierover overeenstemming valt te bereiken welke executie-modaliteiten zijn dan aanvaardbaar?

• Welke personae miserabiles zijn ervan - bij verdragsduiding - uit te sluiten?

• Zijn er nog personen immuun voor deze straf (staatshoofden etc?)

• Moet het Statuut van een Internationaal Permanent Strafhof zich hierrichten tot het Hof of ook tot de Staten?

18



Rome: ICC vervolg

• Fundamentele discussie in de tweede juli-week in Rome

• Common Law-landen:– de doodstraf kan ethisch verantwoord zijn.

– Ieder land moet maar beslissen.

– Het Hof mag haar opleggen.

– Het moet met het gastland maar uitzoeken hoe zij geëxecuteerd wordt.-

• Islamitische landen:– zonder de bevoegdheid de doodstraf uit te spreken is het Hof

een papierentijger.

– De landen zijn vrij haar op te leggen: het volkenrecht kan niet binden.-

• Civil law landen:– de doodstraf is per se een wrede en onmenselijke bestraffing

die de gerechtigheid nooit kan dienen.

– Het Statuut moet dat uitspreken.-

• Aziatische landen:– wij zien nog wel:de doodstraf moet voorbehouden blijven aan

de staten naar bevind van zaken.

19



ICC: conclusie

• Gastland (Nederland )– wij leggen de doodstraf niet ten uitvoer,

– wat de Assembly of States Parties ook mag beslissen.

• Het ICC-Statuut– kent de doodstraf niet,

– maar niet als uitdrukking van enig dwingend volkenrecht.

• N.B.– Het Saddam Hoessein-Tribunaal

– kende de doodstraf wel en

– heeft deze ook toegepast

rijksuniversiteit groningen prof. dr. g.a.m. strijards 1 doodstraf prof. dr. gerard strijards...

Documents

rijksuniversiteit groningen

vrouw van evans en

het recht

gerard strijards

netherlands dia

dochtertje en nog anderen

overheid om een

te doden