Bytyn dynjanb proletarian Birle îglz!

Liicratura kitaexanasb,

Qaraketlanb Issa.

R E V O L y S I O N CbRLA

(2-ci кitasb)

Издание Карачаевского Областного Издательства.

fИсполнено по заказу КРЯЙНЯЦИЗДЯТЯ.

5 П

КИСЛОВОДСК

Пролетарии всех стран, соединяйтесь!

ИССА КЯРДКОТОВ.

РЕВОЛЮЦИОННЫЕ

С Т И Х И,_________ ы\ Каозчаево-Черкесская I

О Б Л А С Т Н А Я ' БИТПЛТСП' ЕК А

Те рок р. Райлито Ks 259.

Кисловодск, Типография Кар, Облиздата

Заказ № 11— 1075 31 г.

*

„ R e v o l y s i o n £ ь r 1 a” atlb Qaraketlanb Issa

QOldasnb bu kitaecbqbnb xaqbnda kelyByzge kelgen^Bir-

eki sezny ajtbrqa syeeiz.

Bizni Qaracajda x a l q ? b r c b l b q eurun zamanlada

ullu xurmetli orun а!ьв gyrygen eseda tnusliman din kir-

genden BaslaB mollalanb ?brqa qarsb avazlarbnb кусу в1а

ne xurmeti, ne sbjb BOlmaj taslanbB, unutuluB qalqan edi.

llinu soruqunda gazblqan ?ы (стихотворение) ese

Qaracajda Cbrt goq edi. Kertidi qaracaj tilni kesini encilik-

leri saqlanmaj, агав nazmulaqa elcelenie dinni xaqbnda,

xalqqa zaranlb zatlanb xaqbnda nazmula, ijnarla ваг edile.

Alaja alanb quraf. zfrranlblbqlaibndan sorada sir tyrly Bir

( ilmu ?oruqlarb, Bir tyrly Bir nizamlarb, Bir tyz elceleri

?oq edi.

Qaraketlanb Issanb bu kitaecbqb 2-ci kitaBbdb. Qara

ket ulu kesi 1922/23 ?blladan дагьв Ba?laqan ?a? Qbrcbdb.

£brcblbqda paxmusu, yly?y век ulludu. Qaraket ulu

Qaraket ulu ?olda?nb ни ?ы1агь maqana taealbn,

taebn (klas) taB a tbn , ojum taBatbn tolu Bolmaqlbqlarb в!а

Birge tehnika ganbndan cij qalqan gerleri keedy. Qbrlanb

qurasmaqlbqlarb, tizilmeklikleri ganbiida talaj kemlikle

kezge caeadbla.

Апь в1а Birge кИавпь gazma originalbn easmaqa

orunsuz osal xazbrlaqanbn eskermej BolmajBbz. 01 kem

likle, curumla seeeBli gazma originalnb talaj gerlerinde

talaj satbrlanb anblajalmaj isarala (Belgile) salbu qojoiaiiBbz.

Апь tbsbndada „InqilaB", „Xuriat“ kiwik qaracajlas-

maqan агав sezleni qaracaj tilge kijirgenin ariv kermejeiz.

Mundan arbsbnda Qarakel ulu goldas kesini qbjbnbn

Basmaqa xazbrlaqanda kesini bu tyBde eskerillik sezlerine

tyz BOlurqa kerekdi:

...„Sora вь!апь men Bblaj кегув Kysiy saoibslanbB certenterie Qaed, murad etiв kijindirirge

Ana tilimi eyjyndyryge:

Teeredim sezleni tinte, syze

Qalam в!а aq qzo|btxa tize

рьгсь, nazmucu eoisada atbm

Tamamlasmajdb alqbn muratim“...

BATCALANb ABULKERIM

QAJSbNLAMb AXMAT.

Narsana

15/1—31 9 .

KAFKAZ .

O hdem Kafkaz, salam ajtama sai\a

Tyrly-tyrly mijik, aruv tavlaqa, Uzaq ?erden keliB qonaq boIuvcu Kek Bululla yjyrsynye qonuvcu. Qacadbla bzlarbndan syrgenlej Bulqanalla qbppa kieik сыта1ьв $o ol xalda gitilege mingenlej Raxat boIub gatadbla culqanbB; Cardaq ttman em eulutla gajblbB Calqalarbn artlarbna qajbrbB Cajqalalla Bir-Birlne urusuB Demle?elle e?ynlerin BurusuB. Qaracbqbz! 01 tavlaqa syeliB, Teppeleri Bulutlaqa tirelie Bulutlanb iclerin Biri ?агьв £ulduzlaqa geterme dee uzalbB. Uaq, ullu, tergevsyz кев sanlarb Kek giBekden sblanadb даПагь;Xar zamanda Birca tyldy хаИагь Kezyvynde qacbB qalad’ qanlarb. Tavs-tyjys etedile dynyrdee Mbnajalla Bir-Birine gyryldeB SbjdamlanbB rnamuq kieik aqarbn Etekleri kyren tartbB, qaralbB. Turna keziy aruv tavla qimulim Kirfikleri acblmajbn gumuluB Kez tier dee av tyeyne «jasbiibB Buqojlanb auzlarb ась1ьв.Sora erij teerejdile syjynye £asanalla tyrly-tyrly kijniB

Mijk tavla tueanlaqa BeleniB Qzenleri kemkek aruv kegeriB. Teppeleri aq kyjyzden ?asalbB Kyn getgenlej aruv дьИыав ?апьв Kekny etegi tavqa ?ete qbzarbB ©rlegenlej geter xalda uzalbB.M ini— Tavdu aruvluqnu anasb Kymys kieik ^bllbrajdb Qaqasb Ne keledi, b u zalimini esine...Bir tavnuda ten etmejdi kesine... £ajaqlarb mamuq k iB ik aqarbB Qarae turad’ Кагвек tavqa сат1апьв:— „£alla, allbtndan meni в1а selesme, „Barbqbzdan men onluma kyresme! „Sana guvuq ullu Bijle ?я$а11а „Mallb, mylkly, ilmu Bilgen adamla „Seni maxtae ?azqandbla Bilmejin „Mana'kelge qollarbndan kelmejin. ,,£arlb eseda meni xalqbm, milletim „Senden ese кев aruvdu keleetim. „Kemsiz keBdy xar Bir tyrly Bajlbqbm: „Salqbn sbrtla, kelev kbrdbk, gajlbqbm; „АИьп, kymys qozlajdbla tavlarbm ,,§uvuldajla tyrly-tyrly suvlarbm; ,,£arajdbla suvsaeqa, per suqarqa „Darmandbla avruvlanb eaqarqa.„Endi mana qorquvsuz b o I ub Qolla „Keledile qralladan adamla;„Qarae, кегув syjyny?ye ketelle „Barbqbzdan meni qaeil etelle".[Xar suvlarbi; gbltbrajla, ?analla!Seni ysynden „zem-zem” suvla aqalla, Eteklerin salqbn ariv tatala]©zenlege seir keleet salalla.Bet ^anlarb qalbn aruv cegetle Iclerinde xar Bir tyrly kegetle,Sueaj esgen narat, пьгь terekle,Salqbn, ?uvas, ajaz ura, kelekge.Ajaz ursa вагь Birden qbmbldae

8

Silkinelle Bir-Birine sbBbrdau Qasnajdbla kemkek aruv k i j in iB Bas vitalia tavla taea ijliu.Minendile Biitaqlanb ysyne §atlbq kelgend’ ви1ви11апь csine: £uvuldejle andan-mundan sbzqbibB

' Qbrlajdbla tyrly aruv qbCbrbB.Buv, Ququtur, xar ganbvar qozqalbn Otlajdbla кед catlada quvanbB;Maral kijik gelevlege uzala Qasqa ecgi qaja bianda дивапа Kijikleni tamadasb ABsatb £etisimli kemsiz b o Iub xar zatb:— ,,’Menme— dejdi—kijiklege onovcu „Tersge-tyzge, islerine qaravcu,„Men Bolqanlaj bu gurtlada lamada „Maravcuqa tislik вегшеп hamanda, „ды1ав kelse дапьт kieik keryme „Mudax etmej tilegenin Berime".ABsatbnb дыъп ды1ав ulanla IJvqa ajlana mijik tavqa Cbqalla ^yryjdyle сивиг-сивиг kijiniB Kijikleni bzlarbndan ijliB.Тав tysgenlej bsanlasbB galalla Kijikleni тагав skok alalia;Sueaj esgen тагаПапь еНугув Qajtadbla qoslarbna кеКугув.Cegetleri adam etmez sbndbkla Talalarb gelev, tarlav kbrdbkla.Narl sez cyryjd’ „Gelev kersen ?er sorma" Апь kieik „Keleet kersen, er sorma".Кед catlada qosla salbB olturuB Malla otlaja talalanb tolturuB.Syryvcyle ojnajdbla gbjblbB Qajaladan suvla aqad’ qujuluB;Cacblalla ?orqa boIub дьИьгав Suvuqdula qolun tezmej qaltbraB; Tenerejle Bir-Birine сыта!ьв Cajqalalla ta?qa, aojacqa виЦапьв;

Kimi kezlev, kimi cucqur, coquraq, Gara suvla, issi suvla, kimi aq Kyzgydeca lasb, qatnu keryne Aqadbla агь-веп Belyne.Aruv suvla! ne gerleden cbqasbz? Guzaea etiB qalajlaqa Barasbz?— „Bizni atanbz suvuq kyrtle, Bulutla „CbqqaiibBbz laslb, nqaclb bu gurtla. „Biz ?ol salbB ezenlege, tyzl^ge „Sadaqa ete saharlaqa, ellegt „Ellis syrem tenizlege keleeiz „Mudax bo Iub OBaBbzqa kireBiz.„Bir zamanda a jb ib lbB keeinden ,,Biz qutuluB kemeleni lyBynden ,,Bulut boIub havalaqa cbqaebz ,,QajtbB kelis bu tavlaqa qonaBbz“ .

REVOLYSIJANb XAQbNDA

Xar qralda eterge.

£a ?a j edik ellede

Mirzev Bitmez ?erlede Ва?ь acbq gezende Та?1ь—aqa^lb ezende;

Aqac ici terende Tert ?апьвьг tav boIub Milletlege qo^ulmaj KezlerlBiz av boIub.

Buqovsuzlaj taqfclbB E?igiBiz (jaeblbB Kycly kirit salb'nbB Bajqa— Bijge ?а1ьпьв.

Туву— ъ ц Ъ topuraq £а1ьп tartbB у]увуг £arbq tijer Qerinde Mutxuz boIub kynyeyz.

BojnuBUzda Bojunsxa Ba? keltyrge qojmajbn Qarlblbqda, qbtlbqda Bir kyn acdan lojmajbn.

Caleb, rnalcb Biz boIub Bajqa, Bijge mylk etie l^ieizni tatbvu SeeeBsiz boIub ketie.

£an>q kermej kezyeyz Kirpikleri tot boIub Turduq kyje, termile £asavimuz ot boIub.

QoluBUzdan kelmeed' Maktaelada oqurqa ^azbqsbiibr kisi goq Bizni агь caqbrqa.

MaktaBlanb esigi Ась1а ed’ mallbqa Oqur kiBik madar ?oq Bizni k iB ik garlbqa.

Baqbvcula goq edile £arlblaqa gararqa Duva suvla iceek Avwivlanb eaoiarqa.

Merekeeni suvqa eziB leer k iB ik qaranb,Оде madar taBblmaj Baqar k iB ik дагадь.

Тед Bolmajbn патьэьд Baj, Bij в1а ?угу?уд £erde, mylkde taBblmaj

Seni Birda ylysyn.

Ajaq tyBde teeleniB Кев ingilie ezilie Qbjbn avruv kemiriB £a?av taemaj termiliB.

Biz b u xalda turqanlaj, Cerni qanla guvqanlaj £an>q gulduz tuvqandb Xalqqa keleet salqandb.

KeltyrylyB Bulutlar CaqblbnbB, сась1ьв

- 11 ~

Kenden kyren tartbldb, Cuvaq ajaz ась1ьп.

Bajla, Bijle qalasbn Syny в1а сасхапвьг Erkinlikni esigin Carlb xalqqa асхапвьг.

Keltyreik mylkleni Birikgen kycny salbB Urunajbq, islejik PajbBbznb ten а1ьв.

Arent alqan geriBiz TaBbladb eosuna Erinmein calqb tart Bicen isle qbsbna.

Dvua suvla icmejeiz Qarlblanb Baqarqa Balnisala acblqandb Avruqana gararqa.

Кев garlbla quvanalla Kommunanb isinden Bu niqmatxa Biz getdik Oktjaernb kycynden.

Baj qralla muratlblla Qazavatla acarqa Zorluq etiB umutlulla Mylkyeyzny cacarqa.

Qazavatlar acsalar Ariv в1а qojmajbn l?ni qoldan ijmeeiz Сьй artbBbz BOlmajbn.

Oktjaernb otlarbn Qrallaqa сасагвьг Anda i?ci xalqlanb Negerlikge tartarBbz.

B ir ig iB isci millet Qerni ysyne kecereiz Zalimleni tas etie Sosializm i^lerniz.

Mylkyeyzny keltyryB Quvanc в1а ?erisiB Onuncu OktjaBbrqaSez Bereciz kerysye:

Ne Buruvda tbjmajbn Kommunaqa ?eterge Endi onuncu quvancbn Xar qralda eterge!

Xar qralda сапсь1ы

Tamam toquz ?bl toldu

Tenlik tyzlyk tuvqanlb Ekinlikni albrqa £erni qanla guvqanlb.

Suv ornuna qan вагьв Atlar gyzer kel boIub Ullu azaela cegiB Toxtadbq Biz ken boIub.

Qojmajbn xar Bajlbqnb QoluBuzqa alqanBbz „Qan icgen gbBblanb" Cyreklerin garqanebz.

Xar Blr Bajlbq ty?gendi l?ci xalqnb qoluna I?iBiz tyzelgendi Kommunanb goluna.

Bojnueuzdan eojunsqa Kermez ?агь atbldb

Qaranblbq ta?ajbe Cuvaq ajaz acbldb.

Кев ingilis qbjnalbB Xalqqa tenlik salqanek Baj qralla kylyrca Qarlb boIub qalqanek.

Qazavatladan sora Aclbq, qbtlbq sbnadbq Nafs ucuzluqdan easxa Xar Bir zatxa boj' saldbq.

Talaj zamannb eardbq Qbtlbqla xalqnb а1ьв Aladanda qutulduq Birikgen kycny salbB.

Bizge kylgen qralla Endi B izn i Bilelle Savdygerlik qoI асьв Taqblbrqa syelle.

Biz cetgen niqmatlaqa Кев Busuvla etelle Amalsbz ?aqrej bo Iub Satbv, albv etelle.

Ala в1а ?yryjeyz I?le qoldan bcxbnmaj Bizge taexa „xo“ dejeiz Asbrb век tursunmaj.

O julqan sanaqatxa Kycly tamal salqanBbz Mylkyeyzny кеКугув Tolu qral BOlqanobz.

Qbrallada garlbla Bizden ylgy alalia Bu niqmatqa geterge Qasd etelle, вагаИа.

14 -

Inilizde, Qbtajda, eitev OjarB qrallada Carlbla tenlik izlee Qan tegelle xar qajda.

Xar Oktjaer eajramda Tyrlenedi xallarb Bajla ot Buruv boIub Tbjbladb allarb.

Xippil, i?ci qolla в1а Bu ot Buruv сась1ы! OktjaBrnb Bajraqb Xar qralda сапсь1ы!

- 15 —

Ojum tenizinde syzeme.

K e r dunljanb zorunda, kycynde;

Turqan ese cumurtxanb iclnde Meni aqblbm kirmez endl tuzaqqa, Keriledl tert ?апьпа uzaqqa.

Кев gansajma, men qorqmajma syzyme Barbsbndan Blrer ojum yzeme Вагьп а1ьв kez allbma tizeme Sora ojum tenizinde cyzeme.

Tavladan qanatsbz u c u b eteme Bu Qurtladan кепце uzaq keteme Bitev ?arq qbrallaqada kiriB Adam ojum alqan Qerge ?eteme.

Kereme anda ?a?la, „madamla" М1д1ев— т1ц1ев tentlregen adamla Kereme daqbda kemyrkez qbzla Qacan ese da Bir ?ацап culduzla.

Kereme qbjbnlbq getgen ?alan ва?1а Talaj kynny guq tatmaqan acla,

__ 16

Acxa malqa carxlarbti satxanla Avruvla а1ьв savluqlarbn atxanla.

Kereme avruv ezie aibqla boIub Ax, ox deB kyjye, $ь1ав, u I ub Sanlarbndan, kezlerinden qbzb! qanla Ташсь—lamcb gerge tamqan ulanla.

Kereme tezmejin elymge al вигив Qama, kerox в!а keslerin игив Talaj gerde talaj qanlb qolla Kesek—kesek boIub cerde gatxanla.

Kereme daqbda terleB, kyjyB Bajlar ycyn isles, san tyjye Bel tyzetmej 1?1ев million iscile Soluvsuz toxdavsuz i?legenle.

Tajmaj bu xalda me?ina вигиз Xaqlarbn taemajbn ?ь1ав u I u b ,Kereme termiliB

— 17 -

Bek kiritleB auzlarbn, qollarbn Emda tar etie oquv gollarbn Bblaj в1а ajaq tysde tutarqa Вагьпь xaqbn kesi gutarqa.

Iscile kapitalnb tanьв muratbn Qyrek keltyrmez artbqlbq zatbn,Es ijiB tbiiblasan iscilege B jlaj ajtadbla Biri-Birine:

„Bir kyn kapitalizm uvalbr, cirir, Kemylyr kerge tan gorge kirir.Biz elmesek ol kynny keryByz Qan icgenlege kel kendirieiz.

„Ax! qbjbiilbq Bygyo oeliBizni Kez taribmaj Basqan gerieizni Qarajabz tyzlyk gyrygen gerge Biz qol uzataabz SSSR-ge.

„Bizda termilip Sovet Vlastqa 0 ?yn вигавьг qanlb klassqa Qbtajda, Iingilizde, Indijada Barb kapitalizm qbrallada".

Вагьпь qallarbn men Bblaj кегув Bardbtn qatlarbna gyregim ег1в; Menida mudaxlbqbmb tanbB Biri sordu gyregi qbjnalbo:

— „Sena qajdansa, ne ajlanasa?Nedi bu?uvuu nek qbjnalasa?"— „Menda golovcuma uzaq gerden Тав Bygyn kelgenme SSSR-den“

Dee sozymy estgenlej qujuldula Вагь tegeregime gbjbldbla.Menida taB дап1агьса кегув Xapar ajtdbla ьэагьв ку1ув.

Вагьп аць1ав, вагьпа Ьць1ав Menda etdim Bilgenimca guvas

Berc qol golda^la, i?ci ulanla! Ezilirle sisnl emgen gblanla!

Bblaj ajtdbm gyreklerin gapbrdbm. InqilaB golqa вагьп caqbrdbtn.Вагь men ajtxana qol salaelle Маца tezmej—хагьгзьг— dejelle:

„Bizni, qan icgen kapitalqa qar?b Cyryrca кегуз qorquv а1ьв ва?ь Cyryjle kece— kyn Bizni шагав Zandarmla, palisljala qarae;

„Senda ваг B izn i ycyn sbtblma Saq cyry, tae, дугу tutulma”.Manda qol tutus веп ajrblbB Uzajmaj Bir yj myjy?ge виш1ив,

Kerdym syrylye огатпь erge Qajrb eseda sir uzaq gerge Klmnl garasb, kimlni qanb,Kimlnl ajaqbnda sbngbr tasb.

Aslambsb galan ajaq, galan ва$ ysleri вагьпь gaianac Savutlu asker' tegereklerln А1ьв tanbmaj Basqan gerlerin.

Bulanb kimi nazik, klml toq Qolu Buqovlanmaqan Biri goq. „Kimlelle?"—degenimde— „Barqbnla“ Bir amnia ajtdb: ,,ket ягь calla".

,,Ma, keremise ol да? ulanla Qalmaj вагьэь komsomollalla."Biri Baralmaj artxa atladb Zandarma игив gerge qaeladb.

Olda taB alajda дап веге qaldb Menida xar sanbm gbzbldadb;Bolmaj qaruvum Bir Bolu?urqa Bir kesim ala в1а uru?urqa,

— 18 -

Amma artbqlbqb mbjma etdy Qanbm qajnadb gyregim keedy. Oktjaer otuda Bir ganar dedim Sizni qanbqbz serge tamar dedlm

Daqbda kerdym men adam qanla Erkinlik degenlikge кев tuvralqanla Qan da BOlmajbn Bulaqa Buruv,Ne kece, ne kyn Bir toxdav, soluv.

Sosializm golqa xalqrib Burqa Bizde k iB ik Kenes xukuinat qurqa, Kommunanb nyry sinen Basla Toxdavsuz islegen kommunist gasla

Kapitalist qautnnu Bblaqa, tyzy; Acuvluedi cbrajb ?yzy Ti$ eilej edi век SSSR-ge Qolundan kelse kemerge Qerge.

Men da Bblaiu. earbnda Bblaj kerdym, Tas Bolsun dedim gerdem kapitalizm Nafs satmaqlbqnb avruvun tuvdurqan Adam ulunu nir-nlrine Buvdurqan;

yjatsbzlbqnb sense yjasb Xar kirli isni Buqqan qajasb;Sense tartbiitnaj adam qan emgen, £апь sav $аг1ьпь kerge kemgen.

Alaj da bu sezleni ajtdbm Barqan golum в1а ьгьта qajtdbm Barb eerdi Birer ojym, Birer aqbl Menida Bir kynym Bir kynymden taqbl.

Anbladbm, sezdim xar харагпь Sosializimden ва?ха madamb Qurutmazbn gavluqnu, zarlbqnb Tas etmezin taqbrlbqnb, tarbqnb.

Bu ajtxanlarbmb aqblbma а1ьв Saqb? eteme gyregim qant.B

Вагьп tinteme, вагьп syzeme Qalam в!а aq qaqbtqa tizeme

— 20 —

28/V— 29 g.

Erkinlikni savqasb.

(MIKOJAN SAXARNb ACbLO|ANbNb

ySYNDEN).

Тивап kece kekler gasnae

Bulutlar cacbla Baslae Кек кукугев saBbla atbldb ©ksyzleden kyn acbldb.

Tav qojnunda guqlaj edik . Тац atsa deB saqlaj edik Bir tavusdan Biz yjandbq SeskekleniB em qaradbq.

Tijdi bsara kyn garbtbB Soqurlaqa gol tanbtbB Seir BOlduq qaraqanlaj Bizni taBa ajlannanlaj;

Bajraq tutuB Bir qol kerdyk Isci qol dee Biz sbj Berdik Quanc boIub савьв keldik Bajraqnb tyeyne kirdik.

Biz i^cile— ellile Eki tuvqan qarnasebz Birle?ie gerni ysyne Xalq qalasbn salqanBbz.

Cerda, tavda qnltbrajla Birikmeklikni кегув Barbsbda ва? uralla Bu qalaqa sbj eerie.

Eki suv arasbna;Tavlanb garasbna Darman saldbq Baqarqa Ingilgenne fararqa.

Tavnv etegi salqbnda Erkinlikni fanarb Bundan агь allbnda Bytyn Qarbq дапагь.

Saeijlerin ketyrye Seni keryrge syjyB Uzaq cerden qatbnlar Mbllbklarbn atdblar.

Ne'er kisi qalmajbn Altb, ?eti тщ adam Aj'tbrqa эаца salam Tillennened’ xar alam.

Patcaxlbqnb qolunda КдгШепцеп avuzla Quvanclanb 9olunda Birden etiB tavusla:

„Eki Bajram Birgelej Bygyn quvanc купувуг Qor BOlsun дацьг Bygynne £a?aqan ешугувуг”.

Ariv tavla tbnc ^uqlaqan N-зпса erge qatbn Bolqan Barbsbndan qbzlaj qalqan Tama^asbz xalq suqlannan.

Erkinlikni saharb bu Sizni iegiz Bolluqdu

— 21 —

Sbjbqbznb keltyryr ycyn Kycly tamal sallbqdb.

Teerersiz em kijiniB Bytyn ariv slz syjynyB I?ci millet quvanbrca Xar Bir kergen suqlanbrca.

Temir collar etdyryByz Biz Bir tavdan Bir tavqa Ахыьпа setdiriBiz Inqilae etgen savqa.

Uzaqdan qaraqan kezge Necik ariv eolasa Sen Qasaqan tar ezene Necik kelBet salasa.

Nenca tyrly zatlar аса OktjaBbrnb qavqasb Qasaqbn sen кев ?asa Erkinlikni savqasb.

Sen Bolursan ej, ohdem! Xar Bajlbqnb tambrb; Salam ajtad’ xar kergen Arivluqnu saebrb.

7/XI-27 ?.

LENINNI XAQbNDA

X о r 1 a d ь д.

Saeijlikden Lenin ketdi

Inqilaenb goluna,Tyzlyk salbqa murat etie Qrallanb вагьпа.

01 ojla?bB cekgen kieik Bolur l?ni earbnda Вагьп вШв cbqcnan kieik Anasbnb qarnbnaa.

Soxdalbqda, век ;a?lbqda Xurluqnu i?in ва$1ав Bek qbtlbqda era aclbqda Cyrygendi yjyn ta?laB.

Naqbrda etie, sele?iB Sbnar ycyn tenlerin G ucxub qaraB em kyre?iB Bilir ycyn kellerin.

Esee etiB qajqb xalda Oquj edi maktaBda ^azbqsbnbB i?cileni Кегув Bolmaj kyclyleni.

Ullu oquvqa salqandbla Orta oquv Bltdirgenlej Maktaedan qbstaqandbla Munu ol xalbn Bilgenlej.

01 muralьп tamamlaqand' Bir artbna Bujuqmaj Xuriatnb Bajamlaoiand’Ne qagbqmaj ne qorqmaj.

FaBiiklede iscilege Cyrygendi selesirge Ojlandbrqa, Birlesdirge Bajla в1а kyresdirge.

Uaq-uaq хагы1апьв Bir kyn urusnu acarqa lsci xalqrib qar?b salbB Kyc dunjanb cacarqa.

Магав Ijmej iscilege. Qojmaj xalqqa selesirge Kycy getinej kyresirge Xalqnb eki ylesirge.

Polisijalar, zandarinalar Tajmaj maravcula сугув Bir kyri getiB tutqandbla Xalqoja sele?genin кегув.

Nenca kere tutmaq yjge Salqandbla tutue eltiB Syjmegenle: Bajla, Bijle Kyre?gendile dert ?etdiris.

Tyrmeleni сасьв ketiB Qbrallaqa qacbB etye Iscilege selesirge Ala в1а Birlesirge;

Qetis iB Октавы ajqa Qarsb cbqdbq Biz eajlaqa Patcaxlbqnb игив cacdbq Erkinlikni xalqqa acdbq.

Lenin Bizge onov etie Xar Bir ?erge савьв ?etiB

— 24 -

It Bajlanb sbrixa, qoloja Qbstaqamtbz ttzaq ^olqa.

lsci xalqda гахаЦаиьв Qyrekler quvancdan to!пм yigy Hici fi fyryiyrge MyfkyByzny keliyryrge

Ajaq ysge m in iB naslaa Cuncuvlanb ar'xa taslaB UstazbBbz ©idy Lenin Bizge yretiB xar Bilgenin.

Mudaxlanuand’ janvar ajda Ken iscile xar air qajda . Uzaq ^erden salbB kelia Qajbtdbla elygyn keryii.

01ym degen allaj zatdh £etse eliedi xater etmej Kezy^yne Lenin ketdi £ o q d u qalli.q elyn ketmej.

Ketdi ese elmegendi Xar muratbn tolturmaj Leninizma sbjblb oquvnu £erni ysyne olturtrnaj.

Nenca tyrly, nenca Buqov Xar Bir Buruv tbjmadb Toxdamajbn etdi onov QorquB Birda qojmadb.

Izlegeni tyzlyk, tenlik Salbma dee xalqqa kenlik Adamda qojmazqa kemlik Buda BO ldu qoldan kellik.

£аць ^oruq lyzlyk salbqa Xar kim pajbn kemsiz aloja Bir-sirine suqianmajbn Kisi qbjbnbna yutlanmajbn.

Tuqumlaqa, milletlege !?ci xalqnb yle?dirmej £bjaV ycyn Bir innetge Insanlanb kyre?dirmej.

Bu muratda, bu innetde ^anbn-qanbn ajamajbn £arar ycyn xar milletge Birda artxa gallamajbn.

Кев kere urus асхапвьг Talaj kere xorlananBbz QoluBuzdan keltnejin Qaruvimuz getmejin.

Acuvdan gyrekler кевув ^anbdan kyresiB BegiB Lenin ajtxan golqa Qurc temirca kyclyleniB.

Lenin elgend’ raxat gatsbn, Leninizma кев gasasbn;— Partijanb anasbdb Isci xalqnb qalasbdb.

Biz gyryjyk artxa qalmaj Lenin ajtxan goldan cbqmaj Tyzeteik isieizni Begiteik kycyeyzny.

Lenin etgendi osiat Tenlik, tyzlyk salbrqa Acbqbz deB xuriat Qbrallanb вагьпа;

Bizde Bolqan ylgyny Qbrallaqa kecyryrge Bu Ba?laqan i^iBizni Ахыьпа getdirirge.

Kyc dunjanb tas etiB Tamalbndan ojarqa.

— 26 -

Tuvduqlaqa savqa etiB Kommunanb qojarqa.

Leninizm tambrlarbn Xar Bir gerde eegitirge Sosializm esiklerin Sez BereBiz’acbB kirirge.

Ant eteeiz kyresirge Baj qauvumqa xorlatmajbn; Toxtamazqa, demle?lrge Kommunanb ornatmajbn.

7—II— 28.

— 27 —

U n u t m a B b z .

(LENINNI 0LGEN KyNYNE— 21-ci JANVARDA).

EltiB kerge salqanebz janvar ajda

UstazbBbz inqilaBCb Leninni Isci millet em ellile xar qajda Eskerelle кев sbj вепв b u kynny.

Апь е?Шв, syrekler mbdax boIub I$ci kezle ?blamuqladan tolue Qrallanb вагьпа tavu? boIub Teniz cajqalqanca qozqalbB, qoeuB:—

Qbralladan em iscile, ellile Kelgendile muratlarbn Bildirge Bir tavusdan вагьэь sez Berdile Tutqan isin ахыьпа getdirirge.

Qyreksiz boIub, titree, qaltbrae Lenin degen tavu?dan qorqqan Bajla Bygyn kynde dert setdiriB taBalae Quanc boIub fyrygendile xar qajda.

- 28 —

£anazb qblmajBbz, duva etmejeiz ^bjblqaiiBbz Bygyn alaj sez eerge; Baj qavumnu xaterlerin etmeeiz QaBbilarbn qazbB salbrqa kerge.

Lenin elgendi’, osijatb qalqandb Leninizm ellyk tyjyldy, savdu Вагьп Bizge savqa etin qojqandb Partijasb ?av cacmazca Bir tavdu.

Bes Qbl BOlad’ biz Leninsiz islejeiz Tajbsmajbn Leninizm golnndan Qrall’anb uaq-uaq kyclejBiz Isci millet isin ijmej qolundan.

Leninizm qurcdan kycly terekni Таты1агь kenden orun ajbrqand' Titreted’ Bajla Bijle Belekni Kegetleri qrallaqa gajblqand’.

Biz вагавьг mylkyByzny esdyrye yigy BiciB коттипапь goluna Kynden куце ilmuBuznu ketyryB Tenlik salqa qrallanb вагьпа.

Seni atbn unutulmaj tas Bolmaj £asan>qdb emyrny uzaqbna Baj’ qrallanb cacarbqebz BOj salmaj Sosializtn ornatbrBbz вагьпа.

Sen elsenda, uzaq ?a?ar muratbn, Qmyryne unutulmajbn atbn,Qasav в1а Bajamlana sbfatbn Taj’maj garbj, tola вагы suratbn!..

21/1 28 v.

SOSIALIZM QURAV

XAQbNDA

S e i m a s.

(SELMAS ZAVOTNU XAQbNDAN

CAZbLOJANDb).

Sos cajqalqan, saebr Donnu etegin—-

Тувве-lyz Simal Kafkaznb syregin, Qbzbl Asker qan в1а suqarqan tyzny Bygyn Bygeceda Bavurun, kekyregin;

Suv kiBik g ii i it iB legylgen teri Kenes xukumat tuvaqanlb Beri Soluvsuz islegen keriliB kerl Iscile в!а texnik ie askeri.

Endi dbtib! tyzny tuvra arasb El mylkny qurc temirden qalasb Qucaqiajsa lert дапьпа кепв qulac Бапьд, Basbn, teinir kyzgy, mermer tas.

Talaj mia tereze esik acasa Xava BOsluquna yiltin cacasa £aBuvun,dan kynny nyry tegyled’Kekde ucqan qusoja deri keryned’.

Kezny qbsbB acojan caqlb solumaj Minut ketmejd’ tnesinala ulumaj Kimi anda, kimi munda qurulue Min-min temir 9bgbibkla b u t u I u b ,

- .30 —

O^aqlarbn, tykyrelle ot tytyn;Te$ge cegyc uradbla nenca тщ Temir qollu, qurc kekyrek i?clle Xar Birisi, Birer isni Bi?ire.

Necik ullud' seni i?in, quvatbn,Nedi aqblbn, nedi qastbn muratbn? Anblatmaj meni bZbina а?ьгша Xar i?in,i глада luvra ajt ?а?ыша!

„Men S e l m a s dee ajtdwqanma atbma Elli ulan guvuq oltur qatbma,Xar isimi век адь1ав qajtbrsa Ellile’ge menden xapar ajtbrsa.

„Men BOlluqmaelli mylkyny anasb Mensiz sav eolluq tyjyldy garasb Mylk esdyrge i?ci, elli milletge Ma адь1а kiriemen bu innetge.

„Aqacnb, qurcnu, qorqa^inni, temirni Suvnu, xansnb, talaj zatnb, taskemyrny Amerikaqa, Anglijaqa eri?ie Вагьп xajbrlandbrama kyre?iB.

,,Ma kerese вагь вепв кус, qaruv Menda almajbn kyreseme soluv El mylkyne ilmu nyry kirica At egyzda gekmej эавап syryca;

„Calqbnbda Bojnuquzdan albca,Hudaj, Bicen me?inala calbca,Isci, elli tbnc i?lee tbnc Qasar ’cyn Erkin kijiB, syjgenica asar ’cyn.

„Е1 mylkyne me?inala quruma Tyzge, tavoja xar ?erge getdirime. Barbnbda сагхьп Birden Buruma Sosializmge вагьп Birden teedirime.

I§ci в1а ellileni ага ?1в1п, yzylmezlik qurc temirden i?lerme

- 3 1 .—

Вагьпь albma eelinden gygyn,—Tavnu 0?ynyn mesinaqa tesdlrime.

„Encilikni, artbqlbqnb eltyryme Ara mylkny esdyryme, keltyryme Xaman sosializmge guvuq вагыпа Sora Bir kyn gerni ysyne quruma.

„Budu muratbm, Budu meni qaslbm Тав Budu, elli ulan, meni etgen antbm Tysynsynle garbqlbqqa xar Biri Tav tynynde arlxa qalqanlaqa deri.

«Tas BOlsun encilik, tyssyn lenlik 0 ssyn ara myik, xalqqa Birden keulik Birevge BOlmasbn artbqibq, kemlik.BarbBbzqa Bir mylk egizlik derik:

„Teeresin geter yerin kezy kersyn;Ara mylkny esdyryrge kelyn Bersin;Meni sav-Bolur pi kyn gyrek garam Вагь ellilege Bojsun menden salam".

Kelym в1а tbn,bladbm вагьп estdim OjlasbB sora bu aqblqa kecdym:Bygyne deri yahilligime kyjdym Enci mylkden ara mylkny век syjdym.

28/IX - 29 ?.

Syryvcyny avzundan.

(TASCbNb XAQbNDA).

Ilmu tenizinden tavlaqa nyr игив,

Bulutlanb quvadb ijris, вигив, Baradbla Bir cacbla, qo^ula Uvaq-uvaq Biri-Birin а?ыа.

Ktekleri tas, a

Endi etersiz даць kijim kijerca Tyrsynyny isci, elli syjerca.

Ogaqbndan tytyn вигив cbqaibsa Qoean в!а вьщь1апь suqarbsa,Тав quvanbB кеце kirfik kerise Kijik xalqqa Batmaz garbq eerise.

£yregii;de me?inala quruBuz Barbsbnda tblpuv в1а Burueuz Porsunlbrb esyn urus eterle Tavusunu вагь elle estirle.

Tavnu esynyn mesinala keserle 0 zekleni teren-teren teserle Bu ?urtlada qurc qalala’ eserle, Tavdan tavqa temir ?olla eterle.

§ьвь1а kycny ezeklege kijirieiz Syjeklerin.Burquc в1а kemiriBiz Qiliklerin mesinada ijiriBiz Bblaj в1а altbn kymys syzereiz.

Maniuq tasnb, Bojav-tasnb, temirni Qorqasimii, altbn, kyniys, kemyrny Barbsbnda qozlatbrBbz tavlaqa Iscilege, ellilege savqaqa.

Кев min, isci iesge ?0gyc ururla Kezyv-kezyv mesinanb qururla QbZbv qatbB Qbgbrbkla Bururla Bir soluvsuz kece kynda ulurla.

Alaj BOlsa menda islerme kyresiB Amerikan tehnikaqa' erisiB Bir easlasam earbnada eazarma Artdan quvuB allarbna ozarma.

Cajqalbsa, bsarbsa, kylyse Ага шу1кпу ’век eaqalb keryse Tijilmegen qbzla kiBik tavlanb Xajbrlarbn ara mylkge eerise,

— 33 —

- 34

Xar в1г mylkny tambrbsa Bitevda Paravozluq etiB вагьп tartarsa Seni а1ьца euruv Bolmaz Bir gavda Sosializm esiklerin acarsa".

Esimi ijdim tbHbladbm вагьп estdim Sezlerinden Birda kysly ile^ie Sordum xapar „siz qajdansbz“ dedim Xar i^lerin anblarqa kyre?iB.

Orusca an,blamaqanca tanbB Bir qaracaj gas cbqdbda савьв Kyle keldi taB’ alaca kijimli Orta Bojlu век keloetli syjymly;

Salainlasdb Birda meni ijnaqlan Bilegitni qolu в1а qucaqiaB:„Bula вагь ingenerle, tehnikle Та\'1агьвьгпь ti tiB, qarmaB kerlykle;

Moskvadan meni в1а kelgenleri Xalqqa xajbr веш ycyn eeri“.Basdan ajaq ви1апь вагьп ajtdb Mb’cbmajbn qbsqa ьгпа qajtdb.

Qojcuqlarbm keterle deB guzaea Кев Btilgumaj menda ajlandbin ьгьта Andan веп вагьв keliB goqlajma Tascbnb isle» Baslar kynyn saqlajma.

£A§ T0 LyNy XAQbNDA

К © z а с .

(KOMSOMOLCU BLA MOLLANb DIN XAQbNDA S0LESGENLERI).

K e z ac, esger ozqan fitna dunjam.:

£a?avuBuz misalladan toludu,IjiriB , eziB о em qbSbB qbjnadb,Nenca qanlb uruslanb goludu.

Teren xbjsaelansan eolqan isiege,

ga?av tuvqan kynden eeri kyclege, in, xukumat emyrny uzaqbiia Bijlik etgend’ уагЫапь вагьпа.Tyzlyk BOlmaj i§de, о em cyrekde Qyrygendi avuzda, tilde sezde Bajlar miniB mijik keget terekge, £erde xalqqa tykyrmeklikden ezge.

Baj qralla arada urus асьв,Biri-Birin sagallarqa t’alasbB Zor kyc etiB Biri-Birin teBlerge,£erin, malbn, eazarlarbn kyslerge.

Din, xukumat xaman Bajqa yaq b o Iu b , Nek saqlajdb апь etegin saq b o Iu b , Nenca tyrly etyrykny ajtadb £аг1ь1апь qan yoluna tartadb.

Necyn ijnanasa eski qalamqa:Kesin tyzetiB gazadb zamana Maxdav salbB yazadb ве1ек ndamqa, Ten qaramaj eolqan yumlaj alamqa.

Qalam gazqandb Basda turqannb maxtao, 01 zamanda eajnb interesin saqlae,(jarlb xalqnb cyregin qorquv а1ьв, l?ler k iB ik aajqa Bijge aoj salbB.

Komsom. „Xalqnt aldaB qaltbraiqan ajt molla, Qajdadbla siz ajtuvcu tyz ?olla?Ne zat ycyn tegylgendile qanla?Kimler ycyn xars urqandbla qolla?

Bir toxtavsuz, Bir soluvsuz xamandaL. Xar adamnb aqblb eser zamanda Necyn yretesiz adam sojarqa, BolmajmbSbz adam qandan tojarqa?

Kesi k iB ik adamnb eltyryrge,

Nek kereged’ insannb yretirge Kyresgenin, Baj ^utluqun qojmajd’ deB, Апь kezy kisi xaqdan tojmajd’ dee.

M illion insannb tegylgen qanb Din golunda Bir zatqada sanalmaj, Ainma tolsun eajnb tojmaqan qarnb Kim ycynda ol gasasbn qbjnalmaj.

Igi tylmed’ sora qannb ornuna Xalq tartblsa kulturanb goluna Kimda islee taear edi qarnbna Tehnikanb Biz eardbrsaq allbna.

Zor, kyc etia milletni teBlegene Tilek tileB, sbj вепв galbnasbz,

Qblbc в1а rbsxb, mylk kyslegeue Nezai ycyn Bas игив taBbnasbz?

Qorqutasbz кев ingilgen milletni Вагьп tiziB gahanimni, gennetni,Zor etgenni, kyc etgenni вагьпа Olturtasbz dinni Bas taxdbSbna.

Ajaq tyade teBlengendi yjallbq;Кев да1ьпьв, кев i?lee kemli allbq.

- 36 -

01 BOladi. quruda xaqsbz qallbq Din golunda goqdu gazbqsbnmaqlbq.

£er ysynde insanlanb Bilemen Biri goqdu sizni k iB ik uelemen”;Qa^avnu uzaqbn qana suqartbB,Qan ьгхь1а goluquznu qbzartbB .

Kesigizni semirtirge, tojduruqa Kerekmedi xalqnb Bblaj sojduruqa? Nenca ege, nenca eksyz qaladb Nenca garlb siznicyn tye Boladb?

Dininden, ?eriatbndanda Bilgenim Вагьп qarae т а 1авхапып, em kergenim, Вагь qan yblamuq Bijlik, artbqlbq Bir-Birinden ась, gyrekge qatblbq.

C^arlblaqa goqdu dinden Bir fajda,

Din golunda tyzlyk ваг ese qajda?Siz kesigizni BegitiB terde—Basda,Bizni qbjbnbBbznb emgenden Basxa.

Mundan easxa dunjanb men Bilmejme Rennet yahanimda, еде kermejme £asavqa kez асьв ojlasqanbmda Barbda munda taB kez allbtnda.”

Molla: „Assb Bolma, BOj sal Bijge, век Bajqa £oqdu madar seriatdan cbqarqa Bardb allax tersge, tyzge qaraqan Вагьвьгпь sbnar ycyn yaratxan.

Baj yarlbda kesi syjyB etedi Neterle deB xaliBizge qararqa Kemli, kezli xar kimni Bblaj etin Вагьэьпь muratlarbn sbnarqa.

Вагь уаппь allax Bir kyn garatdb D inn i xaqbn xar kimgeda tanbtdb Boj salmajbn me?ys Bolqanlar ycyn Qazavat Bujurdu din saqlar ycyn.

— 37 -

— 38 —

Kitnlerge nasbB, гьэхь anda munda Kimni паэьвь, saqlajdb allbnda Cyregini ters ^ollaqa Bajlama Bu dynjanb axbratdan sajlama.

£аг1ьпь aqblb ty ld ’ eajca

Dinda kermej ©1ув ketgen вагь ganla, Qalaj ajtbB Barlbqdbla sualqa?

Qanlarb Bir kyn garatbldb dejdi...Bizni Birieiz, ol kynny nek kermedi... £asav в]а dinni Birge nek eermedi? Burunulanb ajbrb nek kergendi?

Ne cyn allax kom li, kezli garatdb? £arlblaqa dert getdiriB kyresdi?Bajnb, Bijni, qulnu, ezdenni’ sanatdb? Insanlanb qaumlaqa ylesdi? *

Ten BOlmajbn вагь insan, вагь gan? Muslimana ne cyn xalald’ gjavur qan? $eid dejse, qandan keriliB elgene,Kesi k iB ik insannb Bojnun kesgen,e?...

Вагь Bula Birer ojum Birer aqbl;Xalq anblar sizni kyn-kynden taqbl, Xbjlalarbnb вагьп Bir kyn acar;Din Bagu^nu 1ув tanibibndan cacar.

Entda, ajtxanlarbrnb qosaqbna;АНахьдь kimge usaqan’bna;Sen tbnbla, men tintejim, syzejim Talaj misal, kez а11ьда tizejim.

Patgaxla eajlada Bijlik qururqa Вагь kyresgeni allax BOlurqa,У1е?е11е gerni, suvnu, kekleni Zortyeynde kenden tartbB cekleni.

Keremise gerni qana guvduruB,Qanlb uruslatib вагьп tuvdurue;Вагьп xorlae Biri-Birin a?arqa £e rn i ysyne kerti allax BOlurqa.

Randan guvuq kermejmid’ bu isleni? Talaj bo Iub kesine erisgenleni?Nek BOlmajdb ви1апь Bir tbjarqa? Titiretie Bujruquna gbjarqa?...

— 39 —

— 40 —

Апь ваг ese Bujuruqunda qullarb,Bir talaj min ва? urojan 1авьпапь, Xalqdan sbjlb kergen terecileri, MinleB-minleB sbjlb kelecileri.

Kegy, ?eri, ajb, kyny, tavlarb Xava Bulutlarb, taza suvlarb,Ki?i Bilmez yarlb xalqdan islerin, Taiaj-talaj tasa kenescilerin.

Kynax, suvae syjgenica elgen isi,Kimge rbsxb, kimge агав Bergen kycy, Insanlanb talaj sortqa Belgeni,Ten qaramaj eki ajbrbB kergeni.

Patcaxlada etmejmedile Bb la j ,Birin lyrtyB, Birini ваэьп sblaj,Bared’ tasa isleri, kenesleri Syjmesele агав Berge kycleri.

Qerleri, kekleri, xar Bir zatlarb Din yolunda апьса sbjlb atlafb,Bijge qulqa ylesin iB xalqlarb Ana qarsbd’ xar B ir ly rly zatlarb.

Bu qaumdan kimdi allax Bilelmejme Barbndada Bir Basxalbq kermejme Ma tergev al Biri-Birinden ва1ах,Kez allbna t i z d im nellaj Bir allax...

£oqdu Bizni yaratxan allax, ne din ©tyrykdy qaBbr агав max^ar kyn Вагьп garatdbqbz а1ьв ojumdan Qullandbrbr ycyn taqbB Bojnumdan.

Allax kerti ваг ese xalqnb ijesi 01 yaratmaj garatbrqa Bolmaese Kimdi sora апь garatxan kesln!Tersine Burmaqbz xalqlanb esin!

Seir tylmyd’ b u qadar quvatlbnb, Bilmegeni купах1ьпь, suvaelbnb

Bazman qurae cekmej neda syzmejin Birem-Birem qbl kepyrge tizmein.

Вагь ylgy, вагь ojum b u dunjadan Milletni zor etgen, qbsqan, qbjnaqan Вагьп tuvdurduquz Bizni kyjdyryrge Bajla xajbrbna san tyjdyryrge.

Devr, sqat, zekat, fitir ej molla!Nekax, qalbn, вагь ?eriat golla.Вагьп Cbqarqansa Buruv eolurqa, ^asavunu qalaj syjsen qururqa.

Toxda garbqlbq xalqqa Bir sinse £bltbraqan ilmu gulduz mijisinde kylse, Xbjlalarbnb вагьп kerse, вагьп Bllse Sora keryse агвагьпа ijse.“

- 41 -

Komsomol Bblaj ajtbB sezyn BO?arqa, Mollada saqb?landb guvae qajtarqa £ertenterdi QuvaB taemaj mbjbsb taldb Тав avzundan sezy cbqalmajbn qaldb.

Menda ajtxanlarbn, вагьп estdim, sezdim Talaj syryv allax kez allbma tizdim, I^lerin tintdim, qarmadbm syzdym А11ах1агьть Barbndanda umut yzdym.

Коттипапь nyry ва?ьта kirdi Din Bagu^un mbjbmdan quvdu, syrdy. Kynden kyne taqbl menda вагьп eildim; Sora uzajmajbn komsomolqa kirditn.

£oqdu men ijnanan ne din, ne allax Zordan easxa ne Bij, ne xan, ne patcax Kyc, qaruv cyrymejdi Bir da 1asa,Xalqnb kezyn eajlamaqlbqdan easxa.

Turma ?аг1ь, allaxnb, dinni tasla Kyresyvny Bajlaqa qarsb Basla Kerek lyjyldy-?oqdu, Bizni Bijieiz Ara mylkge qullanbrqa syjeeiz.

£oq BOlsun, tas eolsun, tajmaj qan emiv! £erden tas Bolsa Bir-Birin gegiv Kimda qaruvun qbzqanmaj salbr Kereklisi qadar ara mylkden albr.

A^amaz Birev Birevny Bir zatbn,Ucuz etiB ajtmaz tuqumun, atbn Вагьца ten BOlur k ijim in asbn Вагь BOlur syjgen qarnasbn.

15/11— 28 q.

— 42 —

Qjmduruq в1а £а1сь.

A clbq век kemslz qbtlbq

Dunjanb qaltbratbB SbCJbB, ijirie gutluq Milletni aezbratbB.

Tergev а1сь qarada Ata, ana, Balada Bir-Birine BOlu^maj Bir yjyrca qonu^maj.

Senda ?a?avu taqbr Кев zaravatlbq getiB Ba? qaldbrbrqa faqbr Kelgenen murat etiB.

Cyregi it B ir adam Tyeedi eerdi salam Кев tintie, qarmae haman Aldarbn B iliB tamam.

£ацьz qarbn asbna, Cegerme dee во?ипа, Fajda izleB Basbna,Aldae eltdi qo§una:

- 43 —

Qumduruq:

Qalcb:

Qumduruq:

palcb:

Cumduruq:

„Ajt golun ьгьд qajdan!

Ne izlejse axsb ulan?"

„Uzun, i;zaq, ?ol дугув

Men keleine Qozandan

Qbjbnbnib satarqa

UrunuB Bas tutarqa“.

„Bbrmbdb ek^n qonusun,

Saqrejin, tanbsbn?“

,,Ma Bud’ meni kelgeniin £oqdu munda Bilgenim“ .

„Alaj Bolsa goldasbm

Bytynda din qarnasbm;

ljnannbq BOlsan шаца Qyregim, kelym sana,Bir Balamca kerlykme

Seni ycyn ellykme.

- Ingilegenini tanbB Keltirgenme qo?utna;

I^lesen веИц 1а1ьв Mylk eterse ва?ьда.

I^lemegen tislemez;Is qbjbn Bolsada tez, Xavle во1ша во?ипа Et rbsxb вавьда.

Bir easxasb BOlmajbn Qasbm’ k iB ik keryme,

Andan artxa qojmajbn Ten xaqbnb Berime.

Alaj ijnan sezyme!Сев bo Iub ty? kezyme, Uvmam xater etmejin Тав kelyne getmejin

Qojmam qolumdan kelie Amma senda islerse

44 ~

Allax ajtsa kel вепв Birda qojmaj eriniB.

Тав kermesen ва?ьда,Sor tijreme, xonsuma;Кев garlbda mylk etgend’ Kelin meni qosuma“.

Caleb: „gyregimden men sana brazblbq вегете,

Ajtxan sezyny таца

Bek Baqalb kereme.

Ma kerese ха1ьть,

Kes ajbma да1ьть, £umusunu eterme

Bek kelyne geterme“.

Cumduruq: „Bes yblqa xaq kesejim, Da, qoj galcb etejim.

Otuz qoj mal вепте

Andan еде netejim?

Bu ве? дь1пь icinde

Seni эьпав keryme.

Xar i?ini garatsam

Тав qbZbmb вепте.

Meni aryv qbZ b tnb Allax ajtsa, albrsa, Rbsxbma em mylkyme Ije b o Iub qalbrsa.

„Tezgen уапьт tuz a?ar“ Islemejin kim ?asar;Bu ees дь1пь icine Tatbsa’da кусуде;

£a savu n u кевуьу Mundan агь allbnda,

ingilmezse kertlsi Ма1ьп Bolsa qolunda“ .

Qalcb: „Atam, anam goq meni

.Vjyrsyndym sezynden

Endi keryme seni

Ata, ana kezynden.

Bek islerme, urunurma,

Bu ве? ?ь1пь turuma,

Атада ве1 вегтегте

Tuz b o I ub erimezme“ .

Qumduruq: „Allax ajtsa sav esen Bu ees Qblqa getemiz

Andan агь ga?avqa

Birden onov eterBiz."

— 45 —*-

Xaramlbq Bilmej ezge TeriliB kuka sezge £umduruqqa ijnanbB Ter cьqardьд qbjnalbB.

Qoj galcb dee а1ьда Sen ijnanbB antbna Birda xaramlbq Bilmej Isledin tbnclbq kermej.

£atarqa отид , malda Qajda kec BOlsa anda £astbqbnda tajaq, ta? A^aqanMV suvuq as!...

Тед qatbna Barmajbn, Bir bos купуд eolmajbn Sen kelyne geterge Emda гагь eterge.

Bolgalbnda Biterge Mai y le ? iB keterge

Qumudruq:

Qalcb:

£a?avunu qururqa Esen rahat eolurqa.

uMenden ада mal ketmesin, Qojiarbmb az etmesln" Degen xaram murat в1а Q uvub ?etdi ,,ol“ at в1а.

Qaranb aqacda, tasda Can BOlmaj senden easqa; Cetgenin ybrtar Buvar ’

Qan icivcy yanbvar:

„Toxda alajda atlamaj

£etgend’ seni во1уа1ьд Bir minutnu atlamaj

Ma Busaqat а?а1ьд!“

Cyregin qorquv а1ьв Seskeklenie qaradbn,Aman muratbn tanbB,Кев Qbladbn, taraldwv

„ 1 j ! eltyrme sen meni Tyzlygym ijmez seni

Menda insan, menda ?an

Nek icese adam qan...

Adam qana BOjarqa Хагы1ас1ьд qoluдu,£umusqa ijie sojarqa Saqlaqansa yolumu.

Sezym, i$im Bir boIub, ysym, ва^ьт kir boIub, Сити?иди etgenme Bek kelyne getgenme.

Qarnvumu qbzqanmaj Ma ве? уь1пь kyre?dim, Artbq malqa uzalmaj Тед xaqbmb ylesdim.

- 46 -

Qumduruq:

Qalcb:

Маца getgen ус, tert qoj Cars etdiriB kezyny, Ceti?gen kyn unutdun Alqbn ajtxan sezyny.

Maldan ese, ?an tatlb Sana qojdum т а 1ьшь, Xater et suvuq atlb,Alma meni дапыпь.

Сапьшь qaldbrbr ycyn Апь Baqalb кегув,Erie qaruvum, kycym Uzaq, uzun ?ol дугув;

Egec, qarna?dan ва§1ав Вагьп Qazanda ta?laB, Xaram etiB qojqanma, КеНв qulun eolqanma.«»

Cazbqsbnmaj ?yregin, TutuB qolun,, Bilegin, Albmbsa ?апьть? Tegermise qanbfflb?"

„Kelgen esen qol urn a!

Qaraqanma qarnbua,

Davun ?oqdu raalbma

A?brajbm ?о1ица“ .

„(^bjdba ta?qa, aqacqa

£агьМ ьт sana a?qa

A?arqa et taemaqbn,

Meni etimden Basqa...

Ki?iin goqdu qatbinda Kimim qalsbn artbmda Tyzdy gyregim, дьпьт Qurumaz meni qanbm.

- 47 —

Marda goqdu zorunda Сапып seni qolunda Ne tysynda kecim sal! Ne termiltmej ?anbtn‘al!“

Qumduruq: „Seni gazbqsbnbB lav, Qaltbrasa aqac, tas

£ а 1сь таца qallb gav Вальца etmezme bos.

Allax kesi ajtsada!Ne qamamam, yjalmam, Tijmez Bujuruq etseda Seni Bblaj qojalmam.

Bir qarama kezyme,Ту? Bolluqma sezyme Em galcbla, garlbla Вагь таца qallb la"—

— 48 -

Dep tartbB §kok atbB, Celke qanbnb tekdy Sen da can воге gatbB Kekyregine cekdy.

БаНагьдь tuvradb Bir-jsirine cbrmadb Qaqbnb icdi, emdi Teren ?bndbkka kemdy.

Сырь qalbn aqacda— Tillisiz cavul tasda Kimge qbCbr, kimni yjat?! Kimge etgin osujat?!...

Murat uzun... ne fajda... Be$ ?bllbq galbn qajda... Caleb sanbn uvaldb Qbzbl qana Bojaldb...

— 49 —•

Munu estgen adamla Вагь yazqan qalamla Zakon в1а BirlesiB Sen murdarqa, demlesie;

BiliB xaram isini,Bytyn etgen kycyny Tar yasavqa tbjdbla Taqbr yerge ybjdbla.

I?ci, elli yarlbla Itni ornunda kerdyle Er, ti?ida gbjblbB Вагь nalat eerdile...

Sen etgense qanlb i? Cyrek kyltyrmezlik kyc Urdunda ?erge kemdyn Qblan kieik, qan emdin-

Ne BOlluq ed’ elraeiln Olda gan ed’ ga?asa?Tert sanbnb qbjbntn Kesi raxat a^asa?

Needi, seni dertin Artbqbqb Barmedi?01 ga?asa dunjada,Sana ?a?av tarmedi?

Qbjbnbn qarnbna urue Kerpeslenie кев tojdun Siniralmaj quturuB— Sora уакьпь sojdun. .

Q a n а с ь Bir m i n u t d u ;

© l d y k e id i u n u t d u ,

Sen etini kemirise Век кев kynny termilise

Seni kieik yanbvarla Senden ojura albrla

San,a getgen taqbrlbq Ders Bolluqdu вагьпа.

Calcblada aldatmazca Endi acbq Bildile Kulak taB ty$se sojue Qan icgenin kerdyle.

13/111— 28 9.

- 50 -

I § s i z t u r m a.

I$ lem egen a$am az.

Bijler, xanlar earbsb

Sizge tatbv Bermejin— BuqovlanbB turqansbz Dunja garbq kermejin.

£a lqa , malqa Bir вагьв Kesisizni ty jgene iz Erklriliksiz dunjanb SbnaqanBbz, BilgenBiz.

SatbB alrnaj, ortaq calmaj Bir eli ger tasmajbn;Bij ajtxamta madar goq ed ’ Qullquna caBmajbn.

Aq qol b o Iub , aq oet boIub Salqbn yjde olturue Xaqbqbznb a?aj edi Qarnbn qandan tolturuB.

Can ter etie i?lej edin Апь mallb eterge 01 qan icgen gbBbnb Sen kelyne geterge.

SatbB albvcu gerini Sana acxasbz eerelle

I$lej uruna sen Bilsen Seni sbjlb kerelle.

Bo? taBxanlaj gerleni I§lej uruna Bilmejse Xavlelikge eoslanbB Sen i?lerge syjmejse.

Dunja tatbv kermeeiz Biz i?lemej, Birikmej Erkinlikni gyryteik Kegetlerin ciritmej.

Bijge etgen gumu?ui\u Вазьпа eterge Bilmejse Caz kezyvny ozdurmaj Завапьдь syrmejse.

Qaeda mirzev gbjadbla Urluq atqan adamla Oramlanb elcelejle Islemegen amanla.

— 51 —

Xalq qadalbB i?lese Oramlada kylese

Zamanbnda saean syr Kyz getgenlej calqb cal Cerda suvda ten soldu Qojmaj pajbnb ten al.

Sanlarb sav adamqa Bore BOladb i?lerge AjbB tylmyd’ saqb? et I?ler ycyn tilerge.

8/IV—26 g.

Tb§bRbVLANb XAQbNDA

A n a l b q .

£ a h il Bolsa anasb

Ne Billikdi Balasb Oldu saeij esdyrgen ToBuqunda kytyrgen.

On ве? уь1ь tolquncu Anasbnb qolunaa Aqbl— Balbq Bolquncu Qyryjdy апь yolunda.

Oquj Bilgen anala Qurcdan boIub qalala Balalaqa yarajla yretelle, qarajla.

yjdegide, yjyrde; y jde esikde xar yerde Oquvdan ala fajda Aladbla xar qajda.

Агь— веп culqanmaj Kirge— mirge Bulqanmaj Isin ete Biledi Taza turqa syjedi.

Т ь ?ьгьупц yoluna Bolmaqbz temir euruv KltaB alsbn qoluna Seeeesizdi bu tur uv.

Hr, tislda ten Bilse Ten oqusa, ten kerse Ten i?lerle, ten а1ьв; Birikgen kycny salbB.

Ti?i er den yle?mej Biz BirigiB kyre?mej £asavuBuz tbnc BOlmaz My’lkyeyz alqa earmaz.

Ilmud’ mylkny keltyrgen Milletleni esdyrgen Temir gollar etdyrgen Tenizlede gyzdyrgen.

Qaranblbqda turiiB Milletni aslambsb Sosializmanb qurae Tyld’ gasarbq gartbsb.

27/IV— 26 g.

Tavlu qbznb tarbOjbvu.

TbSbrbvla кев zaman

BuqovlanbB ga?adbq Temir avda gasaqan BulBullaqa usadbq.

Qanatlanb qaqaBbz Biz xavaqa ucarqa Qaranb eulutlanb £olimuzdan cacarqa.

Tot avlanb keterie Kezny garbq acarqa Qirigen adetleni ysvBvzden atarqn.

Mutxuz tijgen kynleni £arbq tijie keryrge Oquv, Bilim, ilmu а1ьв Erkin boIub gyryrge.

Er kisile ,,tbsbrbv“ dee Кев qbjbnlbq Berdile Bir Basxasb eolmajbn Satlbq’mallaj kerdyle.

Kesieizge sormajbn Syjmej erge Berdile Malb Bolqan kisige Bizni tbjbnslb kerdyle.

Razb boIub ajtmaek Bu is Bizge Bolsun dee Qojmasala вагаек ,,£ahanin sizden tolsun” den

Sez ajtbrqa Bolmaek Nambs ycyn yjala ©тугувуг keteedi £yreglBiz qbjnala.

Biz b u xalda turqanlaj QbZbl ?ulduz ganandb Erkek— tlsi ajbrmaj Xalqqa tenjik salqandb.

Xalqda gyrysyn ten,lik Adamda qalmaj kemlik Qarbqlbqnb goluna Turuquz qoldan kellik!

Ilmu e?ikle acbldb Xurmet Bizge cacbldb Qaranblbq dunjaqa Kenden tbrmb tartbldb.

5 'VI— 26 ?.

— 54 —

K yn t i jdi .(TAVLU Tb§bRbVLAO)A).

E j, ingilgen, ezilgen,

Кев zarbvatlbq ?etgen, gesirlikde Qyrygen,Inqilae azat etgen!

Qalbnsbz otda дапьв Nenca дь1 tutmaqlanbB Qasavdan qamaB, qanbB Gynaxsbz агав1апьв.

Kynler b o Iub cars tuean Ca?ajegiz ellede Sizden qaranb qalcnan Bolmaqandb yerlede.

Ne elle ol zamanla Patcaxlbqnb qolunda BuqovlanbB insanla §erijatnb yolunda.

CaratblmaqlbqbqbZ Kyje, Bi?e erlrge Oqese tuvqanmeglz Erkinlikde cyryrge.

Ta?laqbz euqovlanb! Bo^laqbz sanbqbznb, Albqbz onovlanb Inyitmej yanbqbznb!

Kecegiz kyndyz Bolqand’ Dunjaqa keleet gajblqand’ Er tbsbrbv ten Bolqand’ Xar kimda pajbn alqand’.

Tb^brbvla pajlarbn Alalainjdbla tolu Eski adetle qalmajbn Bolluq tyjyldy xaq yolu.

— 55 —

— 56 —

Segizinci Mart ajda Cbqadbla oramqa TbSbrbvla xar qajda Bu’ kynny eajramlarqa.

Saf—saf bo Iub xar gerde Qrallanb Barbnda Bytynda SSSR de Quvanclbqnb golunda.

TbSbrbvla kirigiz,Leninni eajraqbna Xurluq eergend’ Biligiz! ©myrny uzaqbna!

8/III—28 ?.

XAR ZATDAN# -------

A n a t i l i m

E j, ana tilim kirmej tergeve,

Mitvmin. Qbllanb qajda saqlandbn!? l?in, muratbn Birev, nirevge £azalmaj turuB ne kec goqlandbn....

Qaracaj, Malqar, Qaeartb, Noqaj, Uvaq milletle, daqbda talaj Nenca emyrriy atlalla sanan Ana til xarif kermejin qarae.

Uvaq xalqladan ne qadar ganla, Faxmulu, zakij, qallaj insanla,Sen goq seeeBli tergelmej sann Kirdile ?erge usaB xajvana.

Barmaq tergevden Basxa Bir sanav, Birda Bilmejin ваэьпа onov;Nek boIub qaldb Bblaj na? eavlu, Qalaj qbjnaldb zavallb tavlu.

Ма1ьпь sanbn tajaqqa kerkiB,Mylk gyrytgendi zavallb tavlu Qaranblbqda кев qajnaB, вегкув BoIub qalqandb Bblaj Bas eavlu.

Zorluq tyeynde qanb етШв Квв termilgendi zavallb tavlu, дапь savlaj qaBbrqa kemylyB BoIub qalqandb Bblaj ва$ savlu.

Ker, garbq gulduz keleetin tekdy Zorluqnu ga^db ?erge nyr seedi Oquv golunu e^igin kerdi,Senda quvanda Bir qas ker dedi.

Mugur kelly—tur tyzetirge Qbjbnlbq вуккеп mukkur веНд! Zaman tuvdu giti eterge Ilmuqa BileB duBBuq ШшД.

Tui endi, tur Birden Barajbq Tot kirfikleni асьв qarajbq Kirnda ajamasbn isin, kycyn Ana tilin garbtw ycyn.

Ana tilinde kez garbq kered’Ana tiline kimda sbj Bered’Saqb? etedi kecem— kynym Ana tilimdi gyregim, tinim.

Cuncyj, Bujuqa tasaqa qacdb

Tille icinde век galanacdb Avarqb qaruvsuz skleti

(^apbrblmajbn Bygyene getdi.

Bolusluqun Bygynda andan Qolundan kele qbzqanbB turqan Tbnclbqnb syjyB ?an qbjnaqandan Qurqaq sez в1а azmbd’ Bas gulqan.

Qasavda izleB ваэьпа taBbn „Tursunmaj atxaniaj Qblan qaBbn" Talaj qaracajlbnb Bilimi Xilikge etgendi ana tilimi.

Sora вь1апь men Bblaj кегув Ky?ly saqb?lanbB ?er tenteriB Qast murat etiB kijindirirge Anatilimi syjyndyryrge;

Teeirejme sezleni tinte, syze Qalam в!а aq qaqbtqa tize

— 58 —

— 59 -

Сыть, nazmucu solsada atbm Tamamlasmajdb alqbn muratbm.

Ana tilimi taiuvun Bilse Kimda minica eserin syjse Birer sez qossalada tolur Qyrekle qanbB gazarca Bolur.

16/5— 28 g.

Unutulmazsa.

(XALILLAMb SAID 9OLDASOIA).

Sen tuvqanen, Mini-tavnu tyeynde

£ahil xalqnb, kijk jalqnb, icinde Cbqqan edin kyn tijgenlej дапЛьв £arlb xalqnb вагы golun tanbtbB.

Tenlik quraj artbqlbqnb ornuna Soqmaq ete kommunanb goluna Qarlb xalqnb bu gol в1а tizerge Zalimlikni tanibrlarbn yzerge.

Uaq-uaq kynden-kyne sindiriB Kerti golnu garlb xalqqa B ild ir iB Xuriatnb esiklerin acarqa Qiltinlerin bu tavlaqa cacarqa.

Sora вШв muratbub, qasdbnb Tas eterge gerni ysynden а!ьць Bir it gbjbn tert ganbndan caedbla. Kesin дадьг ucxararaq taedbla.

Syjmegenlik, gavluq etie taealaa, TartbB-tartbB sanlarbnb paralae Tekgendile gerge qbzbl qanbiib Tyz/gerinde alqandbla дапьпь.

Оапьц ela tyzlygyuy ?uvarqa Xalqnb allbn alaj в1а tbjarqa Murat etiB bu gurtlada Begirge (^arlblaqa uzaq агав serlrge.

It gbjbnnb muratbna getdirmej, Artbqlbqnb inundan агь keltyrmej Biz B irig iB murdarlanb cacqanebz 01 sen syjgen erkinlikni acqanBbz

Cat, raxat garbq gulduz kyryude! Tolqandbla muratlarbn kelyn.de; Ellerinden qaranblbq tas Bolad’ Апь ornuna ?arbq gasav quralad’

14/VIII —28 ?.

— 60 -

K i m d a B i l i r .

Em mijik, ehdem, qar tavnu,

Тед etereiz, tyz serge;Bizge e$yn B u rqan ?avnu,- KemerBiz gerge, kerge.

Qbzbl Bajraq ?os-so? kylyr, BasbB tavlanb ysyn;Kimda keryr, kimda Bilir QbZbl Asgerni kycyn.

Ucqan qusca cbqaibBbz p tilege atlanb;Qanla в1а suqarbBbz ©zenleni, catlanb.

Qbzbl Bajraq ?os-sos kylyr BasbB tavlanb ysyn;Kimda keryr, kimda Bilir, QbZbl Asgerni kycyn.

Me§inala gbltin угув,Buqojlaqa kirirle;Birikgen b u kycny кегув,Tavla, tasla erirle.

QbZbl Bajraq ?os-sos kylyr,BasbB tavlanb ysyn;

Kimda keryr, kimda Bilir Qbzbl Asgerni kycyn.

Tob avzunda esgermiz,

Qorqutmaj elym, qanda. Tbncajbrqa шекашьвьг,Qajda kec eolsa anda.

Qbzbl Bajraq so?-sos kylyr,BasbB tavlanb ysyn;

Kimda keryr, kimda Bilir Qbzbl Asgerni kycyn.

Biz izlejBiz tenlik, tyzlyk,

l?ci, elli qoldan kellik,Xar insana, tenden kenlik, \ Birikgen mylk, egizlik.

Qbzbl Bajraq sos-sos kylyr,BasbB tavlanb ysyn;Kimda keryr, kimda Bilir Qbzbl Asgerni kycyn.

SaslarbBbz garlb xalqnb, tBuz gavqa cartlarqa;Qbzbl Asger Bergen atnb,Sez BereBiz saqlarqa.

Qbzbl Bajraq so?—sos kylyr

BasbB tavlanb ysyn;Kimda keryr, kimda Bilir Qbzbz Asgerni kycyn.

15/IV—30 ?.

- 61 -

— 62 —

T a v u $ d a n .

B iz aslan kelly

Bolqan ?a? telyCavqa Birden qarsb Cbqajbq©hdemler kieikQigitler kiBikOktjaernb otun gaqajbq.

Kyn nyryn alsaQajda kec BolsaAnda mekamlanbB yatarBbzCyrek BajlanbBCavqa ajlanbBTOBla plimetla atarBbz.

Kekleden keri Kek tenizleni Cajqae mindiriBiz garlaqa Sbjdam etegin,Uvaq geteginQatbsdbrbB qbzbl qanlaqa.

£yz min, kemele Tenizni ве1е Suvda Balbqlaca gyzereiz Ucxusla в1а Usta ulanlaKekge turnalaca tizereiz.

Havada, suvda Cyrygen Buvda TytynleB, кукугев ekyryr Suvdan toe atbB Kekden gaz сасьв Qavqa otla; oqla tykyryr.

Toxdarla qanbeQana BulqanbB^ипсив ot Buruvlu avu?danEslerl ketieCan soluv etie„Po morjam, po volnam" tavu?dan.

— 63 —

T y Z E T M E K L I KКИавпь 7-ci eetinde:

[Xar sanlari>n дь11ыа]1а, fanalla Seni ysynden „zem-zem suvla aqalia Eteklerin salqbn, ariv talala]

degen satwrlanh ornuna:Sbnfbr tavla кеце otek pajalla Erinlerin cyjyrelle qajala Mer-mer ta?la gbltbrajla, canalla

dee oquro|a kerekdi.Andan sorada 18-cl Betlni 13-cy satbrbnda (ea?bndan tergee)

,,Manda“ degen sezny „Menda" dee; 13-cy Betlni 16-сь satbrbnda (ва^ьп- dan tergee) „Ekinlikni” degen sezny „Erkinlikni" dee oqurqa kerekdi. Daqbda 28-ci Betint tyeynden tergee 3-cy satbrbnda „Qmyryne" degen sezny „втугуяе” dee oquroja kerekdi.

Baojasb 22 У .

o V -

9 S G G. Цена 22 к.X. 3

Н а йарачаевв-Еашрскои я зыкеИ. КАРАКОТОВ— „Революционные стихи"•