INDEKS PENCEMARAN UDARA (IPU) DAN KEPEKATAN LOGAM BERAT (Pb, Zn, Cd dan Cu) UDARA DI BANDAR

JENGKAPAHANG

INSTITUTE OF RESEARCH DEVELOPMENT AND COMMERCIALIZATION

UNIVERSITI TEKNOLOGI MARA 40450 SHAH ALAM

SELANGOR

MOHD ZAHARI ABDULLAH @ RAFIE MEGAT AHMAD KAMAL MEGAT HANAFIAH

MOHD TAHIR ABAS

NOVEMBER 2005

COPYRIGHT © UiTM

Tarikh : 31 November 2005

No Rujukan Projek : Oil 000040006

Prof. Dr Azni Zain Ahmed Penolong Naib Canselor Intitut Penyelidikan, Pembangunan dan Pengkomersialan (IRDC) Universiti Teknologi MARA Shah Alam Selangor Darul Ehsan

Ybhg. Prof.

LAPORAN AKHIR PENYELIDIKAN BERTAJUK " INDEKS PENCEMARAN UDARA (IPU) DAN KEPEKATAN LOGAM BERAT (Pb, Zn, Cd dan Cu) UDARA DI BANDAR JENGKA PAHANG

Bersama ini kami sertakan tiga (3) salinan laporan akhir projek penyelidikan yang telah dijalankan bersama oleh penyelidik-penyelidik daripada UiTM Kampus Jengka Pahang.

Kami mengambil kesempatan disini untuk mengucapkan jutaan terima kasih kerana telah meluluskan geran penyelidikan kepada pihak kami untuk menjalankan projek ini sehingga akhirnya.

Terima kasih

Yang Benar

MOHD ZAH^RI ABDULLAH® RAFIE Ketua penyelidik

l

COPYRIGHT © UiTM

KUMPULAN PENYELIDIK

MOHD ZAHARI BIN ABDULLAH @ RAFIE Ketua Penyelidik

rUA— Tandatangan

MEGAT AHMAD KAMAL MEGAT HANAFIAH Ahli

Tandatangan

MOHD TAHIR ABAS Ahli

w Tandatangan

11

COPYRIGHT © UiTM

PENGHARGAAN

Kami ingin mengucapkan setinggi-tinggi ribuan terima kasih kami kepada Universiti Teknologi MARA kerana telah memperuntukkan kami geran bagi menjalankan penyelidikan ini.

Terima kasih juga kepada semua pihak yang terlibat secara langsung atau tidak langsung sepanjang tempoh kajian dijalankan terutama kakitangan makmal sains dan bengkel perkayuan (DIP) yang membantu dalam kerja-kerja yang berkaitan pemasangan dan penggunaan makmal. Tidak lupajuga kepada En Wan Abdul Halim dan En Chuhairi daripada Pusat Penyelidikan Sg Tekam kerana membantu dalam kerja-kerja menganalisis sampel menggunakan peralatan ICP-AES.

Semogajasa baik kalian di Rahmati Oleh Yang Maha Kuasa.

Mohd Zahari Abdullah @ Rafie Megat Ahmad Kamal Megat Hanafiah

Mohd Tahir Abas

UiTMKampus Jengka Pahang

i

111

COPYRIGHT © UiTM

ABSTRAK

Lima bahan pencemar udara iaitu zarahan terampai (TSP), gas karbon

monoksida (CO), sulfur dioksida (S02), ozon (O3) dan nitrogen dioksida (N02)

telah ditentukan kepekatannya antara 17 Mei 2005 hingga 16 Jun 2005. Nilai

sub-indeks dan nilai IPU telah ditentukan berdasarkan kepada kepekatan

kelima-lima bahan pencemar tersebut. Penentuan indeks pencemaran udara

(IPU) adalah mengikut kaedah yang digunakan oleh Jabatan Alam Sekitar

Malaysia dan juga oleh pihak ASMA. Taburan IPU yang diperolehi menunjukkan

bahawa secara keseluruhannya kepekatan semua bahan pencemar berada di

bawah paras yang dicadangkan oleh pihak berkuasa. Julat nilai IPU sepanjang

tempoh kajian adalah di antara 29 hingga 171 mengikut skala IPU. Terdapat lima

bacaan IPU yang melebihi paras 100 pada skala IPU . Nilai IPU yang tinggi ini

adalah dipengaruhi oleh kepekatan TSP dan tidak oleh bahan pencemar yang

lain. Kepekatan tertinggi empat logam berat yang dianalisis daripada sampel

TSP iaitu Cu (8.2 ug/m3), Cd (0.0 ug/m3 ) , Pb (1.27 ug/m3) dan Zn (98 ug/m3)

secara amnya menunjukkan bahawa kepekatan ke empat-empat logam tersebut

adalah rendah dan diramalkann tidak akan membahayakan kesihatan umum.

COPYRIGHT © UiTM

KANDUNGAN HALAMAN

SURAT PENYEPvAHAN i

PENGAKUAN ii

PENGHARGAAN iii

ABSTRAK iv

SENARAI KANDUNGAN v

SENARAIJADUAL vii

BAB

I PENDAHULUAN

1.0 Pengenalan 1

1.1 Pencemaran Udara 2

1.2 Klasifikasi Pencemaran Udara 3

1.2.1 Jenis-jenis Bahan Pencemar 4 1.2.2 Punca Pencemaran 4

1.2.3 Kesan Pencemaran 5

1.3 Pencemaran Udara di Malaysia 5

1.4 Sumber Pencemaran udara 6

1.5 Indeks Kualiti Udara 7

1.6 Kepentingan Penentuan Kepekatan Logam Surihan 11 Dalam Sampel Udara

1.7 ObjektifKajian 11

v

COPYRIGHT © UiTM

II KAEDAH UJIKAJI

2.0" Lokasi persampelan 14

2.1 Tapak Persampelan 15

2.2 Persampelan Dan Analisis

2.2.1 Pengumpulan sampel TSP

2.2.1.1 High Volume Air Sampler 16

2.2.1.2 Teori Pengoperasian HVAS 17

2.2.1.3 Penyeliaan Kertas Penapis 18

2.2.2 Penentuan Kepekatan Gas CO, S02, 0 3 dan N0 2 19

2.3 Analisis Sampel Udara

2.3.1 Peralatan Analisis 20

2..3.2 Kaedah Penghadaman Sampel untuk analisis 21

Dengan ICP-AES

2.4 Penentuan Nilai IPU 22

III HASIL DAN PERBINCANGAN

3.1 Taburan Kepekatan Bahan Pencemar Udara dan 24 Nilai IPU

Tren Taburan Kepekatan Lima Bahan Pencemar Udara 27 Antara bulan Mei - Jun 2005

3.2 Taburan Kepekatan Logam Berat Dalam Sampel TSP 31

IV KESIMPULAN 34

SENARAIRUJUKAN 35

LAMPIRAN 37

VI

COPYRIGHT © UiTM

SENARAIJADUAL

Jadual Halaman

1 Indeks Pencemar Udara(IPU) di Malaysia 7

2 Piawai Kualiti Udara Persekitaran Kebangsaan 10 (NAAQS)

3. Cadangan Garis Panduan Kualiti Udara Malaysia 23 (pada 25 °C dan 1 atm) yang di ambil daripada pengiraan IPU

4 Purata Bacaan kepekatan bahan pencemar udara yang 24 Direkodkanbagi tempoh 17 Mei - 23 Jun 2005

5 Bacaan nilai sub-indeks bagi setiap bahan pencemar 26 Yang direkodkan bagi tempoh persampelan

6 Data asas kepekatan lima bahan pencemar yang telah 28 Direkodkan sepanjang tempoh persampelan

7 Purata bacaan kepekatan logam Cu, Pb, Cd dan Zn 31 Yang terkandung dalam 10 sampel ISP

8 Ireshold Limited Value (TLV) bagi pendedahan berterusan 33 Selama 40 jam

vn

COPYRIGHT © UiTM

<BA<BI

(FE!M)jUWLVjlN

COPYRIGHT © UiTM

BAB1

PENDAHULUAN

1.0 Pengenalan

Secara alamiahnya, kualiti udara persekitaran tidak pernah di dapati bebas

daripada bahan pencemar. Ini kerana kehadiran bahan pencemar di dalam udara bukan

hanya disumbangkan oleh aktiviti manusia tetapi juga oleh faktor semulajadi seperti

kebakaran hutan , letupan gunung berapi dan juga proses pengujaan daripada tanah dan

lautan.

Semenjak beberapa dekad yang lalu sehingga kini, telah berlaku beberapa

kejadian yang mengemparkan dunia berhubung dengan kesan daripada fenomena

pencemaran udara [1]. Antaranya:

1. Disember 1930, keadaan udara persekitaran berjerebu telah berlaku di

Belgium selama 3 hari berikutan pembebasan asap yang berlebihan oleh

beberapa pusat perindustrian. Kejadian ini telah mengorbankan hampir 60

penduduk berhampiran.

2. Januari 1931, keadaan persekitaran yang berjerebu di England selama 9

hari telah mengakibatkan hamper 600 penduduk meninggal dunia.

3. Sepanjang tahun 1948, hampir 14,000 penduduk tempatan di Donora,

Pennslyvania telah mengalami pelbagai masalah kesihatan yang serius.

Analisis yang dijalankan oleh pihak berkuasa tempatan mendapati ianya

adalah berpunca daripada pembebasan bahan pencemar udara ke alam

1

COPYRIGHT © UiTM

sekitar oleh beberapa kilang peleburan besi dan penghasilan bahan kimia

yang berhampiran.

4. Pada tahun 1952, pembebasan asap hitam berlebihan di London telah

mengakibatkan seramai hamper 4000 pendudk telah meninggal dunia.

1.1 PENCEMARAN UDARA

Pencemaran udara boleh didefinasikan sebagai terdapatnya gas, cecair atau zarah

yang terkandung di udara sehingga berlakunya perubahan dan menjejaskan kehidupan

atau bahan-bahan lain. Bahan-bahan tersebut terampai di udara dan memberi kesan

negatif kepada manusia, tumbuh-tumbuhan dan haiwan. Di mana bahan-bahan ini akan

masuk ke tubuh manusia melalui pernafasan dan berupaya menyekat pengaliran oksigen

ke dalam salur-salur darah. Ini boleh menimbulkan pelbagai penyakit seperti penyakit

kekejangangan, barah, asma, kekejangan dan anemia. Habuk, asap, kabus, wap atau

bahan-bahan lain yang boleh menghalang penglihatan mata merupakan pelbagai bentuk

pencemaran udara. Menurut WHO, 4 - 8 % kematian yang berlaku setiap tahun adalah

berkaitan dengan pencemaran udara [2].

2

COPYRIGHT © UiTM

1.2 Klasifikasi Pencemaran Udara

Pencemaran udara dibahagikan kepada dua bahagian, iaitu: .[3]

• Pencemaran Udara Primer

Penghasilan sulfur monoksida dan karbon monoksida akibat daripada proses

pembakafan yang tidak lengkap adalah punca pencemaran udara primer. Proses

ini menyebabkan zarah-zarah yang halus terampai-ampai di udara dan memberi

kesan sampingan kepada kesihatan kita. Kebanyakan pencemaran udara primer ini

dilepaskan melalui ekzos kenderaan, kawasan industri dan penggunaan dapur

arang atau kayu.

• Pencemaran Udara Sekunder

Pencemaran udara sekunder pula adalah tindak balas gas sulfur dioksida yang

bergabung dengan gas tertentu dan membentuk gas baru yang tidak diperlukan

oleh benda hidup.

Sulfur dioksida memerlukan gas seperti karbon monoksida dan sufur monoksida

(pencemar primer) untuk membentuk gas-gas lain. Sebagai contoh, gabungan

sulfur dioksida, sulfur monoksida dan wap air akan menghasilkan asid sulfurik.

Tindakbalas antara pencemar primer dengan gas-gas terampai di atmosfera akan

menghasilkan peroksida asetil nitrat (PAN).

3

COPYRIGHT © UiTM

1 Jenis-jenis Bahan Pencemar

Antara jenis-jenis bahan pencemar adalah seperti berikut:

• Sulfur dioksida

• Karbon monoksida

• Nitrogen dioksida dan ozon

• Zarahan terampai (pelbagai saiz)

• Plumbum dan logam-logam lain

2 Punca Pencemaran

Pencemaran udara boleh berpunca daripada :

• Pelepasan asap kenderaan

• Proses industri - penghasilan bahan pencemaran oleh kilang-kilang asbestos/

simen/ bated kereata

• Pembakaran di tempat pelupusan - pembakaran terbuka di bandar

• Pembakaran hutan

• Pelepasan habuk - pembakaran sisa kayu/ sekam padi

• Bahan-bahan sisa bandaran - sampah-sarap , sisa-sisa makanan

• Aktiviti Masyarakat - membakar sampah, memasak menggunakan arang/

kayu, merokok

4

COPYRIGHT © UiTM

1.2.3 Kesan Pencemaran

Kesan-kesan pencemaran udara:

• Kesihatan terj ej as

• Pertanian yang tidak produktif

• Kemalangan mudah berlaku - akibat penglihatan yang kabur

• Mengotorkan persekitaran - habuk

Kesan bahan pencemar udara kepada kesihatan manusia dijelaskan secara ringkas

pada Lampiran 1 [4] .

1.3 Pencemaran udara di Malaysia

Di Malaysia, kejadian pencemaran udara bukanlah satu kejadian yang baru malah

ianya telah diberi perhatian semenjak tahun 1970 lagi [5]. Pada awal 1970, bahan

pencemar udara di negara ini dikenalpasti berpunca daripada kenderaan bermotor dan

juga industri. Fenomena pencemaran udara di Malaysia biasanya dikaitkan dengan

keadaan persekitaran yang berjerebu. Pada tahun 1997, fenomena keadaan persekitaran

berjerebu yang berlaku di Malaysia di dapati berpunca daripada kejadian El Nino yang

telah menyebabkan kejadian kemarau di Malaysia dan juga di rantau Asia Tenggara.

Fenomena El Nino ini telah mengakibatkan berlaku kebakaran hutan yang besar

di Negara jiran, Indonesia. Analisa menunjukkan bahawa kejadian kebakaran ini telah

5

COPYRIGHT © UiTM

meningkatkan kepekatan zarahan terampai udara dengan berbagai saiz sehingga telah

merosakkan mutu kualiti udara bersih yang sedia ada. Lanjutan daripada itu, keadaan

darurat telah diisytiharkan di Kucing pada 23-24 September 1997 kerana nilai IPUnya

mencecah sehingga 850 um/m3 [6]. Hasil daripada kajian yang telah dijalankan [7] di

dapati bahawa fenomena berjerebu telah meningkatkan paras kandungan bahan

pencemar udara yang utama termasuklah HC, CO2 , NOx, SOx dan juga zarahan terampai.

Walaupun masalah pencemaran udara ini merupakan masalah yang agak baru di

Malaysia di mana keadaannya belum mendesak seperti yang dihadapi oleh beberapa

negara maju yang lain, namun di beberapa kawasan yang tertentu tahap pencemaran

udara telah meningkat dengan serius dan memerlukan perhatian dan tindakan yang

sewajarnya daripada pihak berkuasa .

1.4 Sumber Pencemaran udara.

Laporan daripada Kementerian Sains, Teknologi dan alam sekitar Malaysia

menyatakan bahawa bahan pencemar yang dibebaskan ke udara Malaysia melebihi 1 juta

tan setiap tahun. [8].

Secara amnya, punca pencemaran udara di Malaysia adalah disumbangkan oleh 3

faktor utama iaitu kenderaan, industri dan juga pembakaran [6]. Kajian yang dijalankan

oleh Sham Sani pada 1982 [9] di Malaysia menunjukkan bahawa pencemaran udara di

negara ini adalah bersumberkan kepada pembakaran bahan api iaitu sebanyak 669,410

tan. la melibatkan pengangkutan (45%), pembakaran kayu (27.4%), stesen janakuasa

(13.6%o), industri (11.1%) dan pusat pembersihan minyak (2.9%). Pecahan daripada

6

COPYRIGHT © UiTM

keseluruhan bahan pencemar yang dibebaskan di dapati bahawa karbon monoksida (CO)

adalah bahan terbesar yang dibebaskan iaitu meliputi hampir 58.3% dan diikuti oleh SO2

(21.1%), NOx (11.3%), zarahan terampai (5%) serta gas hidrokarbon (4.3%).

Semenjak 5 tahun kebelakangan ini pula, kenderaan bermotor (mobile sources)

merupakan penyumbang utama kepada peningkatan bahan pencemar dalam udara di

mana ianya menyumbangkan hampir 70 - 75 % daripada keseluruhan jumlah bahan

pencemar yang direkodkan. Perindustrian dan pengilangan (stationary sources)

menyumbangkan 20-25 % sementara pembakaran hutan dan pembakaran terbuka

menyumbangkan sebanyak hampir 3-5 %.

1.5 Indeks Kualiti Udara

Secara amnya, sistem mengukur indeks pencemaran udara (IPU) dinyatakan

dalam bentuk suatu julat nilai yang mudah difahami bagi mengambarkan kualiti udara

atau tahap pencemaran yang berlaku. Sistem indeks tidak menggunakan nilai kepekatan

sebenar setiap bahan pencemar yang dikesan kerana maklumat berkenaan akan

menyukarkan masyarakat untuk membuat penilaian dan memahaminya.

IPU atau API (Air Pollution Index) adalah satu petunjuk yang

menggambarkan tahap pencemaran udara. IPU ini dapat dibahagikan kepada lima

bahagian iaitu: sihat, sederhana, tidak sihat, sangat tidak sihat dan berbahaya [10].

Ianya dapat digambarkan dalam Jadual 1. Manakala JAS [11] pula menyatakan IPU ini

7

COPYRIGHT © UiTM

ada enam peringkat iaitu: baik, sederhana, tidak sihat, sangat tidak sihat, berbahaya

dan sangat berbahaya

Jadual 1. Indeks Pencemar Udara (IPU) di Malaysia

IPU

0-50

51-100

101-200

201-300

301-500

>500

Pengkelasan

(ASMA)

Sihat

Sederhana

Tidak sihat

Sangat Tidak sihat

Berbahaya

Pengkelasan

(JAS)

Sihat

Sederhana

Tidak sihat

Sangat Tidak Sihat

Berbahaya

Sangat Berbahaya

Menurut ASMA (1998), pengiraan IPU adalah berasaskan kepada nilai-nilai sub-

indeks (sub-IPU) yang diguna pakai di Malaysia dan Amerika Syarikat, Sub-IPU ini

mengandungi lima parameter yang merangkumi: debu (dust) dan gas. Kelima-limanya

adalah: Sulfur dioksida, SO2, nitrogen dioksida, N02 , ozon, O3, karbon monoksida, CO

dan PM10 (particulate matter) bersaiz 10 mikron ke bawah.. Kelima-lima bahan pencemar

ini digunakan untuk mengira nilai IPU di Malaysia melalui prosedur yang tertentu.

Objektif utama pembentukan indeks kualiti udara adalah untuk mengukur kualiti

udara sekitaran yang berkaitan dengan kesannya kepada kesihatan manusia khususnya

dan Iain-lain kehidupan sejagat. Indeks ini perlu ditentukan dan dihebahkan dari masa ke

8

COPYRIGHT © UiTM

semasa oleh pihak berkuasa kepada pihak umum. Ini adalah selaras dengan penetapan

yang dibuat oleh pihak Environmental Protection Agency (EPA), 1999.[12]

Penukaran kepekatan setiap bahan pencemar kepada nilai IPU bukan merupakan

satu penetapan yang linear dimana ianya adalah berdasarkan kepada suatu nilai rujukan

tertentu. Penetapan nilai rujukan bagi setiap bahan pencemar ditentukan oleh beberapa

faktor dan faktor yang paling utama adalah berkaitan dengan kesan bahan pencemar

tersebut terhadap kesihatan manusia. Setiap nilai rujukan yang digunakan biasanya

adalah berlandaskan kepada nilai National Ambient Air Quality Standard (NAAQS) yang

dikeluarkan oleh Amerika Syarikat (Jadual 2).

Dari paparan indeks IPU dan huraian berkenaan dengan IPU di AS, jelas

menunjukkan bahawa, aras bahaya dan kebersihan udara di Malaysia adalah sama dengan

amalan EPA di AS. Manakala teknik dan kaedah pengiraan bagi mendapatkan satu nilai

indeks IPU yang berasaskan nilai sub-indeks juga adalah sama dengan amalan di

Malaysia, kecualilah AS menambahkah komponen logam Pb sebagai sub-indeks

tambahan. Walaupun begitu, amalan dan kesedaran alam sekitar sahaja yang berbeza

antara Malaysia dengan AS. Di AS, setiap negeri mempunyai peraturan alam sekitarnya

yang tersendiri kerana mereka sangat peka kepada penjagaan alam sekitar yang bersih

mengikut kehendak kawasan mereka.

9

COPYRIGHT © UiTM

Jadual 2: Piawai Kualiti Udara Persekitaran Kebangsaan (NAAQS)

Pencemar CO Purata 8 jam Purata 1 jam N 0 2

Min arithmetic tahunan

o3 Purata 1 jam* Purata 8 jam Pb

Purata sukuan

Partikel (PMio)

Min arithmetic tahunan

Purata 24 jam

Partikel (PM25)

Min arithmetic tahunan Purata 24 jam

so2

Min arithmetic tahunan Purata 24 jam Purata 3 jam

Nilai standard

9 ppm (10 mg/m3)** 35 ppm (40 mg/m3)**

0.053 ppm (100 (ig/m3)**

0.12 ppm (235 ug/m3)** 0.08 ppm (157 ug/m3)**

1.5 157 ug/m3

50 ug/m3

150 ug/m3

15 ug/m 65 ug/m

0.03 ppm (80 ug/m3)** 0.14 ppm (365 ug/m3)** 0.50 ppm (1300 ug/m3)**

Jenis standard

Pertama Pertama

Pertama & Kedua

Pertama & Kedua Pertama & Kedua

Pertama & Kedua

Pertama & Kedua Pertama & Kedua

Pertama & Kedua Pertama & Kedua

Pertama Pertama Kedua

* Piawai satu jam O3 digunakan hanya bagi kawasan yang tidak dinyatakan piawainya setelah piawai O3 puarata 8 jam diguna pakai pada Julai 1997. Peruntukan ini membenarkan penggunaan piawai purata 8 jam dilaksanakan dengan lancar, mengikut peraturan dan praktikal. ** Nilai-nilai piawai di atas merupakan satu persamaan anggaran konsentrasi.

10

COPYRIGHT © UiTM

1.6 Kepentingan Penentuan Kepekatan Logam Surihan Dalam Sampel Udara

Sumber antropogenik merupakan penyumbang utama beberapa unsur

logam ke dalam alam sekitar dalam kuantiti surihan. Unsur logam surihan ini

tersebar di ruang udara bersama-sama dengan penghasilan bahan pencemar yang

lain seperti habuk dan zarahan terampai dimana penyumbang terbesar unsur

logam surihan ke dalam udara sekitaran adalah berpunca daripada tanah [13].

Kehadiran logam surihan dalam zarahan terampai udara perlu diberi

perhatian kerana logam-logam surihan ini mempunyai kaitan dengan penyakit

saluran pernafasan. Logam surihan bersaiz kurang daripada 2.5 um akan terserap

masuk ke dalam saluran pernafasan bersama-sama dengan zarahan teramapai

bersaiz 10 mikron ke bawah dan akan terenap pada bahagian tertentu paru-paru.

[14]. Kepekatan logam surihan ini di udara amat bergantung kepada jarak

daripada sumber pemancarnya dan juga factor-faktor meteorology seperti hujan

dan kelajuan angin [15] Risiko logam surihan kepada kesihatan diringkaskan

dalam Lampiran 3.

1.7 Obj ektif Kaj ian

Kajian berkaitan dengan pencemaran udara di Malaysia telah dilakukan oleh

beberapa individu yang tertentu termasuklah Chow and Lim, 1993 [16], Cheang, 1991

[17], dan Yap, 1995 [18]. Kajian berkenaan dengan kualiti udara ini telah niendapat

11

COPYRIGHT © UiTM

perhatian yang lebih serius oleh pihak berkuasa setelah negara mengalami keadaan

persekitaran berjerebu yang teruk pada 1997.

Kajian yang dijalankan oleh penyelidik daripada Universiti Putra Malaysia [ 19]

menunjukkan bahawa penumpuan pihak berkuasa tempatan dalam menilai kualiti udara

di negara ini masih banyak tertumpu kepada beberapa kawasan tertentu sahaja terutama

di Negeri Selangor dan Bandaraya Kuala Lumpur. Kajian yang dijalankan juga hanya

tertumpu kepada lima bahan penentu nilai IPU sahaja tanpa mempertimbangkan Iain-lain

bahan pencemar seperti kandungan logam berat dan juga kepekatan bahan organic terwap

di udara.

Semenjak kebelakangan ini akhbar tempatan melaporkan berlakunya keadaan

berjerebu hampir di semua bahagian diseluruh negara. Suasana berjerebu merupakan

suatu penunjuk bahawa berlakunya kemerosotan kualiti udara maka adalah menjadi

tanggungjawab pihak berkuasa untuk membuat pemonitoran kualiti udara di semua

kawasan termasuklah di luar Bandar.

Kajian ini dijalankan bagi mendapatkan data asas berkaitan dengan kualiti udara

di Bandar Jengka, Pahang yang merupakan satu kawasan luar bandar yang pesat

membangun . Kajian ini juga cuba melihat hubungan kepekatan zarahan terampai udara

dengan kepekatan beberapa logam berat yang terkandung di dalamnya.

12

COPYRIGHT © UiTM

(BJKBII

COPYRIGHT © UiTM

BAB II

KAEDAH UJIKAJI

2.0 Lokasi Persampelan

Bersesuaian dengan objektif kajian iaitu mendapatkan data asas IPU di kawasan

luar Bandar, maka Bandar Pusat Jengka (BPJ) di pilih sebagai pusat pengumpulan data

kualiti udara berdasarkan kepada kedudukannya yang berada ditengah-tengah kawasan

Gugusan Felda Jengka. Bandar Jengka merupakan pusat ekonomi bagi gugusan Wilayah

Jengka. Pelbagai usaha-usaha pembangunan sedang giat dijalankan bagi memenuhi

keperluan masyarakat yang semakin bertambah. Kegiatan ekonomi dan pembangunan

infrastruktur di BPJ di dapati semakin rancak dengan kewujudan Universiti Teknologi

Mara (Cawangan) dan beberapa kilang yang beroperasi disekitarnya.

Kemajuan pembangunan ini akan menarik lebih ramai peniaga dan pengusaha

untuk menjalankan aktiviti mereka di wilayah ini dan keadaan ini seterusnya akan

meningkatkan kapasiti penggunaan jalan raya terutama lori dan kereta dan pengangkutan

awam yang lain. Secara tidak langsung, kepadatan bilangan kenderaan di jalan raya akan

mempengaruhi kualiti udara di wilayah ini.

Selain daripada itu, juga dapat diperhatikan bahawa pihak berkuasa tempatan dan

pegawai Jabatan Alam Sekitar kurang memberikan tumpuan pengawasan terhadap

aktiviti perkilangan dan perladangan yang dijalankan di wilayah ini. Setiap hari kelihatan

14

COPYRIGHT © UiTM

asap hitam dibebaskan oleh pengusaha kilang yang terbabit (kilang kayu dan

pemprosesan sawit dan getah) yang kadangkala mengakibatkan keadaan persekitaran

yang sangat berjerebu sehingga menghadkan jarak penglihatan dan menganggu kelesaan

penduduk setempat.

2.1 Tapak Persampelan

Satu kawasan lapang di dalam Kampus Universiti Teknologi MARA telah dipilih

berdasarkan kepada beberapa faktor yang bersesuaian dan memenuhi untuk di jadikan

sebagai tapak persampelan [20]. Di antara faktor yang perlu dipertimbangkan

termasuklah:

1. Selamat untuk meletakkan alat persampelan dalam suatu tempoh masa

yang tertentu

2. Terdapat kemudahan bekalan arus elektrik

3. Berhampiran dengan kawasan perumahan penduduk

4. Tidak terlalu berhampiran dengan j alan utama

5. Terdedah kepada persekitran yang terbuka.

Pemilihan tapak ini dianggap bersesuaian dengan objektif kajian iaitu mendapatkan data

asas tahap kualiti udara di kawasan luar Bandar. Kedudukan tapak persampelan ini

berada sejauh lebih kurang 50 kilometer daripada tapak persampelan yang dijalankan

oleh pihak ASMA yang dtempatkan di daerah Jerantut (Lampiran 2).

15

COPYRIGHT © UiTM