patubig - freewebs.com · importante nga elemento han proseso para han pagduso han community...

Agosto 2008

Operation and Maintenance Manual Series (Waray Edition)

MGA TARAMDAM PARA HAN KAUSWAGAN HAN KOMUNIDAD

Patubig Level 1 Water System

Department of Social Welfare and Development Field Office 8

Magsaysay Boulevard, Tacloban City 6500 Leyte, Philippines Telefax: (053) 321 1651

KALAHI CIDSS KKB Project

Level 1 Water System Operation and Maintenance Manual

1

ABBREVIATIONS AND ACRONYMS USED

ACT Area Coordinating Team

ANA As Need Arises (as needed)

BWSA Barangy Waterworks and Sanitation Association

CBO Community Based Organization

CEAC Community Empowerment Activity Cycle

DILG Department of the Interior and Local Government

DOH Department of Health

DOLE Department of Labor and Employment

DPWH Department of Public Works and Highways

DSWD Department of Social Welfare and Development

EO Executive Order

IEC Information, Education and Communication

LCE Local Chief Executive

LGU Local Government Unit

MCT Municipal Coordinating Team

MIBF Municipal Inter-Barangay Forum

MIT Municipal Inspectorate Team

MHO Municipal Health Office

MLGOO Municipal Local Government Operations Officer

NGO Non-government Organization

O & M Operation and Maintenance

PDPRA Project Development and Participatory Resource Allocation

PO People�s Organization

PTCA Parents Teachers Community Association

SB Sangguniang Bayan

SET Sustainability Evaluation Tool

TWG Technical Working Group

WATSAN Water and Sanitation

PV Photovoltaic

Department of Social Welfare and Development (DSWD)

2

Dayon la, kita-a ha sakob Mga Mensahe

Leticia T. Corillo, DSWD Regional Director

Celeste B. Madlos, Regional Project Manager, KALAHI CIDSS

3

4

Pagpapakilala

1. An Epektibo nga O & M Kay Ano Importante an O & M

Ano an Sustainability?

Mga Butang nga Nakakabulig para Magin Sustinable an Pro-hekto

8

9

11

2. Komunidad ug Organisasyon Konsepto ug Pagtindog han BWSA

Tagdumara han BWSA

Pagpa-iwas ug Pagkarawat han Membro

Pagdumara han BWSA

16

17

19

27

3. Teknikal nga Aspeto han O & M Mga Patubig nga Prohekto han KALAHI

Teknikal nga Aspeto han O & M para han Level 1 Water Sys-tem (Handpump)

28

28

4. Panalapi han BWSA Diin Nagtitikang an Pondo han BWSA

Pagdumara han Panalapi

Ano an Pwede Gastosan han BSWA

Mga Instrumento han Pagdumara han Panalapi

32

33

35

36

5. Sustainability Evaluation Tolo nga Proseso han SET

42

3�4

5�7

8�15

16�27

28�31

32�40

41�46

Annexes Sample: Constitution and By-Laws

Proseso han accreditation ug pag-abre han bank account

Sample: Mutual Partnership Agreement

47�50

47

49

58


3

K ami ha Department of Social Welfare and Development, Field Office 8, nagpapa-

abot han amon mapaso ug kinasing-kasing nga pakikipag sumpayan han mga project partners han KALAHI CIDSS, labi na ang mga volunteers ug leaders han community ug mga opisyales han local government units.

Hingyap han amon opisina an makusog, sustinable ug dayoday nga partnerships kaupod an mga ahensya nga nagduduso han kausawagan ha mga barangay, labi na an mga community based organizations ug iba pa nga mga grupo o ahensya nga na representar han mga tawo ha komunidad.

Ini nga Operation and Maintenance Manual in usa la han amon mga pa-agi para makabulig han pagduso han kausawagan. Usa ini nga pagpakita han padayon nga suporta han DSWD ngadto han mga tawo ha ilarum han KALAHI CIDSS KKB Project.

An KALAHI CIDSS, kun mahinunumdum kita, nagtotoyo pag pirdi han kakablasan pina-agi han community empowerment ug good governance. Mahinungdanum an proseso han empowerment kun an mga tawo may-ada impormasyon o hibabro-an nga magigin basehan han ira ginhihimo nga mga desisyon.

Mahinungdanum an gintatawag nga �Voice and Choice� kun nakabase han solido ug eksakto nga impormasyon an boses nga igin papa-angbit han mga tawo ngadto han gin-aagi-an nga proseso para makaghimo hin mga desisyon an komunidad�mga desisyon nga may kalabutan han ira prohekto ug mga bagay nga nagtotoyo han ira kauswagan.

Salit kaparte han iginduduso nga empowerment han KALAHI CIDSS amo an pagpadukwag han kapasidad han mga organisasyon ug mga membro han komunidad nga magkamay-ada, ug makagpa-angbit, hin igo nga impormasyon ug kasayuran. Naglalaum an DWSD nga makakabulig ini nga O & M Manual, upod na han iba pa nga mga impormasyon nga iginpa-angbit han KALAHI CIDSS, han pagpasarang han kalamragan dida han dalan tipakadto ha kauswagan.

LETICIA T. CORILLO, RSW Regional Director DSWD-FO 8

Mensahe Han DSWD Regional Director


4

N alilipay an mga tagdumara han KALAHI CIDSS dinhi ha Rehiyon 8 hin pagpa-abot

hini nga Operation and Maintenance Manual ngadto han mga tawo nga nag-iimplementar hin mga prohekto ha ira tagsa nga komunidad.

Dako an amon pagla-um nga pina-agi hini nga manual magigin epektibo an mga gindadabihan dida han pag mantene han ira tagsa-tagsa nga mga prohekto. Sugad man, karuyag namon tagan hin duon an importansya han O & M komo pa-agi para magin sustainable an mga prohekto ha barangay�posible diri la prohekto han KALAHI CIDSS pero bisan iba pa nga prohekto nga nagtotoyo han kauswagan han mga komunidad.

Kun epektibo an O & M han prohekto, maiha an iya serbisyo ug igo an iya iginhahatag nga benepisyo ngadto han mga tawo. An eksperyensa nga nakukuha han mga tawo dida han maupay nga pagdumara han O & M nagigin kapital para hin pama-agi nga masesegurado an pag sustiner han ira prohekto. Ini nga eksperyensya magpapadukwag han kapasidad para magin manilampuson an ira hingyap hin dugang pa nga mga prohekto para han kauswagan. An manilampuson nga pag implementer han O & M Program in usa han mga pangilal-an han epektibo ug

manilampuson nga implementasyon han KALAHI CIDSS.

Bisan kun natuman han mga tawo an mga burahaton bahin han pag implementar han ira kada tagsa nga sub-project, waray hini hinungdan kun diri magigin sustinable an nasabi nga sub-project tungod kay diri epektibo an O & M. Salit duro ka importante han O & M. Pina-agi hini nga O & M Manual, karuyag nga makabulig han DSWD nga magin epektibo an pagdumara han O & M ha kada barangay nga nag-iimplementar han KALAHI CIDSS.

Igin-papasabot dinhi hini nga manual an mga probado nga mga pama-agi han epektibo nga pag implementar han O & M, labi na han parte nga pag tindog han organisasyon, ug mga impormasyon nga may kalabutan han teknikal ug pinansyal nga aspeto han O & M.

CELESTE B. MADLOS Regional Project Manager KALAHI CIDSS KKB Project, DSWD-FO 8

Mensahe Han KALAHI CIDSS Regional Project Manager


5

Pagpapakilala ug pahinumdum bahin hini nga manual

I ni nga Operation and Maintenance (o O & M) Manual amo inin usa han mga ginhimo

han KALAHI CIDSS KKB Project nga mga taramdam para makabulig han mga tawo ha komunidad agud nga magin manilampuson hira han pag implementar han ira mga prohekto.

An pagigin manilampuson han komunidad diri la makikita pina-agi han ira natapos nga mga prohekto. Diri la liwat ini makikita pina-agi han pagsunod han mga polisiya han KALAHI kaparte pananglitan han mga technical specification, han procurement o pinansyal nga mga butang, ug han epektibo nga pag maintain or pag mentina han ira mga tagsa-tagsa nga prohekto.

An pagigin manilampuson han komunidad makikita liwat pina-agi han pag-gamit han ira mga hinbabaro-an nga mga pagdumura han mga burohaton nga nagtotoyo para han kauswagan han ngatanan. Ini an gintatawag nga capacity building, ug ini in usa nga importante nga elemento han proseso para han pagduso han community empowerment. Kun aton mahinunumduman, an empowerment amo an usa han mga batakan nga mga katoyo-anan han KALAHI CIDSS.

Gintatagan han KALAHI hin duon an O & M para han mga nakompleto nga mga prohekto komo usa han mga mag-upay nga mga burohaton para magin manilampuson an komunidad dida han ira ginhihingyap nga kauswagan.

Toyo han maupay nga pagdumara han O & M an dayoday nga serbisyo han nasabi nga mga prohekto ngadto han mga katawhan. Hinumdum kita nga an mga tawo mismo an nagpili ug nag implementar hini nga mga prohekto�upod na an mga prohekto nga igin implementar pina-agi hin kontrata�salit waray duda nga ini nga mga prohekto in kinahanglanon gud han mga tawo ug dako an ira tambulig para makab-ot (ha pag-abot han panahon) an kauswagan han komunidad.

MGA PARTE HAN MANUAL

Lima ka parte an ginhimo nga pag-presentar han mga topiko dinhi hini nga manual. An una nga parte naghihidabi bahin han mga polisiya han KALAHI CIDSS nga may kalabutan han gintatawag nga sustainability.

An ikaduha nga parte amo an bahin han pagtindog ug pagpakusog han organisasyon nga responsable para han pagdumara han O & M. Para han patubig ug sanitasyon � o water and sanitation (WATSAN)�nga prohekto, an organisasyon nga angay mag dumara han iya O & M amo an gintatawag nga Barangay Waterworks and Sanitation Association, o BWSA.

An sunod nga mga topiko konektado pa gihapon han pagdumara han BWSA ug an panginlabot han bug-os nga komunidad, pero may kalabutan liwat han teknikal ug panalapi


6

nga aspeto.

An ika-tulo nga parte naghihidabi bahin han teknikal nga aspeto han O & M. Upod dinhi an mga aktibidades nga angay pagbuhaton agud magpadayon an rugdug nga operasyon han prohekto.

Ika-upat � an parte han panalapi nga aspeto han O & M. Upod han angay masayuran han organisasyon nga nagdudumara han O & M amo an pag aram kun pira an kinahanglanun nga pondo para masustineran an mga buruhaton para han O & M ug mga panginahanglan han prohekto. Amo ini an pagbabasehan kun pira an angay makolekta han BWSA tikang han iya mga membro.

An ikalima nga parte nagtotoyo nga maintindihan hin maupay han mga O & M Groups han KALAHI ug pati na han mga taga barangay an Sustainability Evaluation Tool (SET) han KALAHI para makita han mga gindadabihan kon epektibo an pag-implementar han ira O & M o diri.

An resulta han kada SET nga paghihimo-on han mga tawo, kaupod an ACT or MCT, amo in magpapakita han progreso han BWSA o iba pa nga mga O & M Groups han ira aplikasyon han mga pama-agi ug lesyon nga iginpapa-abot hini nga manual.

PARA KANAY INI NGA MANUAL

Siyahan, gintoyo han DSWD an paghimo hini nga manual para han mga nagdudumara han O & M han mga nakompleto na nga mga sub-projects ha KALAHI. Para han mga water supply nga sub-projects, makakabulig ini nga manual para han pagtuman han mga responsabilidad

han mga opisyales ug membro han BWSA.

Ikaduha, labot la han mga opisyales ug membro han mga O & M groups, pwede gihap magin giya ini mga manual para han mga opisyales han barangay ug han munisipyo nga nag-iimplementar han KALAHI, labi na han ira pag monitor han nasabi nga mga sub-projects.

Ini nga manual pwede makabulig ha kadam-an nga molopyo � hin-o man dida hin usa nga barangay an interesado nga madugangan an iya hibaro bahin han O & M, labi na an para han WATSAN.

AN PAG-GAMIT HAN MANUAL

An kabug-usan han manual naghihingaday bahin han pagtukod, pagdumara ug pagpakusog han organisasyon nga responsable para han O & M han WATSAN � an BWSA.

Pero sugad han nasabi na, mayda mga parte han manual nga naghihingaday han mga han responsabilidad han BWSA para han iba-iba nga aspeto han O & M, ug ini an may kalabutan han organisasyon o komunidad, teknikal ug bahin han panalapi.

Ha paypay 7, may kahon nga nagpapakita hin mga simbolo. Gagamiton ini para mas madali mahinumduman han magbarasa an ginhihusgutan nga mga topiko.

PADAYON NGA PAKIG-BINULIGAY HAN DSWD

An KALAHI CIDSS KKB Project, ha pamumuno han Department of Social Welfare and Development (DSWD) dinhi ha Rehiyon 8, ug pina-agi han pakiki-pagsumpayan han mga namumuno ug iba pa nga mga gindadabihan


7

ha nasyonal ug lokal nga mga pang-gobernohan, amo in naglalaum nga ini nga O & M Manual makakabulig ha mga tawo para han pagpadukwag han ira hibaro parte han pagdumara han ira mga prohekto.

Upod, o labot la, han O & M guidelines han KALAHI CIDSS, ini nga manual in kumuha liwat hin mga impormasyon tikang han Rural Water Supply and Sanitation Sector Project han Department of the Interior and Local Government, Department of Public Works and Highways ug Department of Health, ug mga barasahon tikang han World Health Organization ug International Rescue Committee Water and Sanitation Centre.

Gin-aaghat an ngatanan nga diri mag alang pag daop han mga tawo han DSWD, pina-agi han mga Area Coordinating Teams (ACTs) didto han iba-iba nga mga bungto ug barangay, ug sugad man han mga opisyales ug personahe han local government units (LGUs), kung mayda hira mga paki-ana ug angay ig-konsulta bahin hini nga manual.

Ha ngatanan nga bumulig pina-agi han mga suhestiyon o mga ideya, para mahimo ini nga manual (duro ka damo para mangaranan dinhi), damo nga salamat.

Ginhimo Agosto 2008, Department of Social Welfare and Development, Field Office 8, Tacloban City.

Mga opisina nga pwede daopon kun kinahanglan in tambulig �

Para han mga paki-ana bahin han pag-tindog ug pagpa-kusog han asosasyon: Department of Social Welfare and Development, Department of Labor and Employment, Cooperative Development Authority, Municipal Social Welfare Officer, Municipal Inter-Agency Committee, Provincial Planning and Development Office

Para han teknikal nga aspeto han O & M: Department of Social Welfare and Development, Provincial Engineering Office, Provincial Planning and Development Office, Department of Public Works and Highways, Department of Agriculture, Department of Environment and Natural Resources, National Irrigation Administration, Municipal Health Office, Municipal Engineer, Municipal Inter-Agency Committee

Para han financial nga aspecto han O & M: Department of Social Welfare and Development, Municipal Accountant, Municipal Treasurer, Municipal Inter-Agency Committee


8

111 Epektibo nga O & M an dalan han sustinable nga prohekto

KAY ANO NGA IMPORTANTE AN O & M?

H a Pilipinas, ug bisan pa ha iba nga gintatawag nga developing countries,

duro ka damo an mga kaso han O & M han mga gudti ug pan komunidad nga mga pasilidad para han patubig ug sanitasyon (water and sanitation, o WATSAN) an diri na-aatenderan hin maupay. Segun han istadistika, naabot hin 30 kutob 60 porsyento han mga na eksiste nga mga pan komunidad nga patubig an diri nagagamitan. Karuyag sidngon, haros 40 milyones nga Pilipino an waray makaka benepisyo hin sadang o supisente nga malimpyo nga tubig para han ira matag adlaw nga panginahanglan. Dako an epekto hini nga kapakyasan, tungod kay nagigin mabug-at para han mga tawo an magka-ada hin maupay nga panlawas o malibre hira han magka dirodilain nga sakit.

Kun mayda maupay nga sumat, ini in makikita han guti-ay nga mga pagbag-o tipakadto han pagkilala han mga tawo han ka importante han O & M. Damo an mga prohekto yana parte han WATSAN an nag-aaghat han mahugot nga pagbutok han mga aspeto han O & M kaupod han iba nga pitad para han pag-implementar han nasabi nga mga prohekto � tikang han pag-plano kutob ngadto han construction ug pag-monitor. Upod na dinhi hini nga mga prohekto an KALAHI CIDSS, ug an DSWD amo in

naniningkamot para ma-establisar an mga mekanismo ha lokal nga pangobernohan ug mga komunidad nga na pabor para han pagduso han O & M ug sustainability han mga prohekto.

Damo an ginhihimo nga mga pa-agi han DSWD para ma-establisar an mga kondisyones ug mga mekanismo para magin epektibo an O & M han mga prohekto ha mga barangay. Upod na dinhi an pag tukod han mga polisiya ug mga legal nga instrumento para pag-basehan han mga gi-os nga bubuhaton han mga LGUs; pagpa-abot han mga kaangayan nga impormasyon ug pag-hatag hin mga training.

Tungod kay gintatagan han KALAHI CIDSS hin duon an pagka-ada hin gahum ug partisipasyon han komunidad ha ngatanan nga proseso han pag-dumara han prohekto, importante nga diri magkulang an DSWD han pag-hatag hin giya ngada han mga molopyo para magin mahinungdanun ug diri mapakyas an pagtuman han ira responsabilidad.

Importante nga makita han mga tawo ha barangay nga diri natatapos an ira partisipasyon dida han pag kompleto han prohekto, sugad pananglitan han patubig o sanitasyon (WATSAN). Lugod an nakompleto nga prohekto kinahanglan mag-serbe komo sorok han mga benepisyo nga magpapabilin matapos ig indorso han Barangay Sub-Project


9

Management Committee (BSPMC) ngadto han BWSA o hin-o man nga O & M Group. Para masegurado nga magpapadayon hin paghatag hin benepisyo an prohekto, kinahanglan magin sustinable an nasabi nga prohekto. Ug ini in mahinanabo kun an O & M nagin kaparte han pagdesenyo han prohekto � labi na an aspeto han pagpili han angay gamiton nga teknolohiya � tikang han siyahan nga mga pitad dida han Community Empowerment Activity Cycle (CEAC) kutob ngadto han implementasyon.

An CEAC in usa nga dalan nga naghahatag hin pondasyon para magin sustinable an mga prohekto han KALAHI, sugad han pagpahitaas han lebel han pag-ugop o panag-iya han mga tawo han ira prohekto. Ug tungod hini nagigin klaro an posibilidad nga magigin dayoday an serbisyo ug benepisyo han mga prohekto han KALAHI ngadto han mga tawo; an mga patubig makakahatag hin supisente ug malimpyo nga tubig para han matag-adlaw nga panginahanglan han mga tawo; magigin menus kaupay an panahon nga magagamit han mga parag-alog para makakuha hin tubig; magkaka-ada hin mga pasilidad para han sanitasyon; ug makakabulig para han kabug-usan nga pagdukwag han panginabuhi han mga tawo ha barangay.

ANO AN SUSTAINABILITY?

Damo nga tawo an naghihingaday bahin han gintatawag nga �sustainability�. Para han ngatanan�o kun di man para han kadam-an�ano ba an karuyag sidngon han �sustainability.�

Segun han mga polisiya ug guidelines han KALAHI CIDSS, �sustainable� o sustinable an usa nga serbisyo kun:

1. Nag-o-operate ug nagagamit an pasilidad;

2. Nakakahatag hiya hin benepisyo ug serbisyo segun han ginhimo nga plano (sugad pananglitan han ginkikinahanglan nga volume ug kalidad han tubig; kun nakakahatag an prohekto hin mas masayon ug mas hiluag nga dalan para makakuha an mga tawo hin tubig; kun dayoday ug matatapuran an serbisyo; kun nakakahatag hin benepisyo para han maupay nga panlawas ug kabug-usan nga kauswagan; ug ha parte han sanitasyon, kun may-ada benepisyo para han pag mantine han malimpyo nga kalibungan);

3. Kun dayoday nga nagagamit an pasilidad segun han ginlalauman nga tubtuban han iya serbisyo (o economic/useful life);

4. Kun an mga tawo mismo ha komunidad o barangay amo an nanginginlabot para han pagdumara han O & M o han prohekto; an pagdumara han prohekto may pahinungod han panginahanglan han mga babaye ug han mga tawo nga may kakulangan o diperensya ha lawas; ug igo an sumpayan ngadto han mga lokal nga pang-gobernohan ug mga community-based organizations (CBOs);

Diri nagigin sustinable an mga prohekto, tungod kay

1. Diri maupay an plano o desinyo han prohekto

2. Kulang an partisipasyon han komunidad

3. Diri maupay an pag dumara/monitor han O & M


10

5. Kun an pondo para han mga gastoson para han O & M (sugad han pag-ayad, pag-liwan han mga ruba nga istraktura ug ekipaje, ug iba pa nga mga pagkakagastosan sugad han administratibo nga mga burohaton) in kaya makolekta tikang han mga membro han BWSA o han komunidad pina-agi han butaw, taripa o �user fees�, o pina-agi hin alternatibo ug sustinable nga panalapi.

6. Kun an prohekto o pasilidad waray maraut o negatibo nga epekto ha kalibungan.

Mga Rason kay Ano Diri Nagigin Sustinable an mga Prohekto

Siyahan, kun diri maupay an ka pagka-plano o pagka-desinyo han prohekto. Pananglitan dinhi an prohekto nga patubig ug sanitasyon nga waray lain o iba nga toyo kundi madugangan an na eksister nga mga pasilidad han patubig, ug kulang hin pag-hunahuna han damo nga mga rason nga nakaka-impluwensya para magin sustinable an prohekto.

Ikaduha, kun waray sadang nga partisipasyon an komunidad ug ini nakakahatag hin rason para sumiring an mga tawo nga diri ira ug waray hira labot han prohekto. Usa nga resulta hini amo an kakulangan han panginahanglan tikang ha komunidad para han serbisyo o benepisyo nga pwede ighatag han prohekto. Tungod hini nagigin bale waray gamit an prohekto ug diri nagigin sustinable. Salit importante kaupay an partisipasyon han mga tawo (lalaki ug babaye) dida han proseso nga nagigin dalan para mahimugso an usa nga prohekto, diri la para masegurado nga an prohekto makakabaton o makakaresponde han panginahanglan han komunidad, pero para maaram an mga tawo han ira responsabilidad para han magka-dirodilain nga aspeto han O & M (panalapi, teknikal, administratibo, pagmaneho, environmental, ug iba pa) nga kinahanglan uyunan para magin sustinable an prohekto.

Ikatulo, kun diri maupay an pag monitor han operasyon han mga pasilidad durante han panahon han O & M. Kaurugan mahihinabo ini

An importansya han O & M para ma sustineran an serbisyo han prohekto iginpapakita ha Pigura 1, kun diin usa nga prohekto han KALAHI gin plano o gin desinyo para maghatag hin benepisyo ngada han mga tawo tikang Lebel A kutob ha Lebel B. An CEAC han KALAHI mayda upat nga stages, upod na an pagplano, pag imple-menter ug O & M han pro-hekto. Kun diri maupay an O & M (3) diri sustinable an pro-hekto. Kun maupay an O & M (1 & 2) sustinable an prohekto. Source: KALAHI CIDSS, WHO & IRC


11

kun kulang hin kapasidad o pag-ugop an BWSA o ano man nga O & M group nga unta responsable para han O & M han prohekto.

MGA BUTANG NGA NAKAKABULIG PARA MAGIN SUSTINABLE AN SERBISYO HAN PROHEKTO

Porlomenos upat nga mga bagay o butang an nagdedetermina han pagigin sustinable han prohekto: (1) an komunidad ug organisasyon nga namamahala o nagdudumara han O & M; (2) teknikal nga aspeto; (3) an environment o kalibungan; ug (4) an legal ug institutional nga kahimtang o sitwasyon nga nakaka apekto han pagdumara han prohekto. Importante nga mahinumduman ini nga mga butang han mga tagdumara para maseguro an pagigin sustinable han ira prohekto.

1. Mga bagay bahin han komunidad o BWSA

• An panginahanglan han mga tawo para han serbisyo. Pabor para han prohekto kun kinahanglan han mga tawo an serbisyo nga iginhahatag han prohekto. Pananglitan, han waray pa pasilidad para han patubig an usa nga barangay,

an mga tawo na alog

han tubig tikang didto han kaluyo nga barangay. Nagastos hira hin porlomenos 50 ka pesos kada adlaw para hini nga panginahanglan. Kun di man, naabot hin hasta 1 ka oras kada adlaw an ira nagagamit para la maka alog hin tubig. Pero pagka mayda nira hin kalugaringon nga patubig dida han ira barangay, waray na nira gastos para maka alog hin tubig. An kabataan nakaka alog hin tubig ha sakob hin 5 kutob 10 ka minuto. Kun sugad iginpapakita han prohekto nga nakasolbar hiya han problema han mga tawo parte han pagtaga tubig. Kinahanglanon gud han mga tawo an serbisyo o benepisyo nga nakukuha tikang han prohekto.

• An pag tag-iya han mga tawo han prohekto. Kun an mga tawo ug an komunidad nagtatag-iya han prohekto, nagkaka-ada hira hin interes nga ma sustineran an prohekto.

• Partisipasyon han mga tawo dida han mga proseso nga gin-agian han prohekto (sugad han CEAC o project cycle);

• Kapasidad ug kagustuhan han mga tawo nga magbayad han butaw o taripa. Kinahanglan matuman ini nga duduha nga elemento�kapasidad ug kagustohan. Bisan may kapasidad an mga membro han BWSA kun diri nira gusto magbayad, dudable an pagigin sustinable han prohekto. Sugad man, bisan gusto nira magbayad kun waray kapasidad, kostyunable gihapon an pagigin sustinable han prohekto.

Briccio, kay ano mahinay man asenso

han aton barangay?


12

• Kapasidad han BWSA o grupo han O & M nga naka base ha barangay para magdumara o magpalakad han asosasyon, grupo o organisasyon.

• Kapasidad han BWSA o grupo han O & M para makakolekta han panalapi nga kinahanglanon para han epektibo nga pagdumara han O & M.

• Kapasidad han BWSA o grupo han O & M para ma-atenderan an teknikal nga aspeto han pag operate ug pag maintain han prohekto (sugad han pag implementar han preventive maintenance, pag ayad han mga ruba nga parte han pasilidad, etc.

• Mga tradition o kultura han mga tawo bahin han patubig. Pananglitan, mayda mga tawo nga natoo nga an tubig kinahanglan libre tungod kay tikang ini han Ginoo ug waray ini hira makagastos para magka-ada hin tubig tikang hira mabuhi ha kalibutan. Bisan kun tama ini nga ira panlantaw, kinahanglan maintindihan han ngatanan nga diri ini makakabulig para magin sustinable an prohekto.

• Mga kina-iya o batasan han mga tawo bahin han panlawas, patubig, kalinisan ug sanitasyon. Pananglitan, mayda mga tawo ha barangay nga, tungod han kama iha nga binuhatan, mas gusto maglabog han ira baya didto han ira mga libong kompara hin paghimo hin kasillas. Bisan kun mayda ug maupay an mga pasilidad para han patubig dida hin usa nga barangay kun may problema

hira parte han sanitasyon, an benepisyo nga hatag han malimpyo nga tubig mababale waray ini kun ma-aapektohan han mahugaw nga kalibungan. Kinahanglan maintindihan han ngatanan nga usa han pinaka importante nga katoyo anan han patubig amo an magka-ada hin maupay nga panlawas an mga tawo. Mapapakyas ini kun may problema an barangay han iya sanitasyon.

2. An teknikal nga aspeto � an masunod nga mga butang o bagay nakaka apekto han pagigin sustinable han prohekto:

• An pinili nga teknolohiya han prohekto ug an kamakuri o kamasayon han paggamit han teknolohiya. Damo nga teknolohiya an pwede pagpili-an para han patubig ug sanitasyon nga prohekto. Pananglitan, han pag pili han sorok han tubig o paghimo han intake, ha iningles mayda gintatawag nga Rooftop rainwater harvesting, Catchment and storage dams, Springwater collection,

Ambot ngahaw.

Paki-ana daw kan Tapiskig.


13

Dug well, Drilled wells, Subsurface harvesting systems, Protected side intake, River-bottom intake, Floating intake, Sump intake, ug iba pa.

Ha pagpasaka han tubig, mayda gin tatawag nga: Rope and bucket, Bucket pump, Rope pump, Suction plunger handpump, Direct action handpump, Deep-well diaphragm pump, Deep-well piston handpump, Centrifugal pump, Submersible pump, Hydraulic ram pump, etc.

Iba-iba liwat an teknolohiya nga pwede gamiton para han power-driven nga mga pumps, sugad han: Windmills, Solar power system, Diesel generator, ug kuryente.

Mayda gihapon mga teknolohiya parte han pagpahamis o pagpalimpyo (treatment) han tubig, sugad han simple nga pag pakaladkad (Boiling) han tubig, Household slow sand filter, Water chlorination at household level, Storage and sedimentation, Upflow roughing filter, Slow sand filtration, Chlorination in piped systems..

Para han storage ug distribution, an mga teknolohiya na kompone han masunod: Concrete-lined earthen reservoir, Reinforced concrete reservoir, Elevated steel reservoir, Ferrocement tank, Public standpost, Domestic connection, Domestic water meter, etc.

An mga teknolohiya nga pwede gamiton para han sanitasyon amo an masunod: Improved traditional pit latrine, Ventilated improved pit latrine, Double-vault compost latrine, Bored-hole latrine, Pour-flush latrine, Septic tank and aqua privy, Vacuum tanker, Manual pit emptying technology (MAPET), Soakaway,

Drainage field, Small-bore sewerage system.

• An kapasidad han teknolohiya para makabaton han panginahanglan han mga tawo. Mayda mga bentaha ug limitasyon han kada teknolohiya nga pwede gamiton para han usa nga WATSAN project. Importante nga an teknolohiya nga gagamiton han prohekto in may kapasidad para makaresponde han panginahanglan han mga tawo.

• An presensya han mga tawo nga may kakayahan para mag operate ug mag maintain han prohekto. Bisan ano nga teknolohiya an gamiton han prohekto, importante nga mayda kakayayan an BWSA, o O & M Group, nga magpadalagan han prohekto. Kun waray tawo dida ha komunidad nga pwede mag operate han teknolohiya, kinahanglan kumontrata an BWSA hin tawo tikang ha gawas han barangay, o kun di man magpadara hin tawo para mag training para mahibaro han pag

Asenso? Hinay asenso kay ruba-ruba prohekto. Luya

menten project. Waray labot tawo. Sayang gastos.


14

operate han teknolohiya ug han prohekto.

• An presyo ug pagka-abilable han mga spare parts nga gamit han prohekto. Makaka apekto liwat han pagigin sustinable han prohekto kun mayda o waray abilable nga mga ekipaje ug spare parts nga kinahanglan han teknolohiya para umandar an prohekto. Ikaduha, bisan kun abilable an ekipaje kun diri kaya mabayaran han BWSA an iya presyo, mamimiligro an padayon nga operasyon han prohekto.

• Kabug-usan nga gastos han O & M. Kaya ba han BWSA o O & M Group ma taparan an kinahanglan gastosan han prohekto? Kun kaya, pabor ini han pagigin sustinable han prohekto. Kun diri, piligroso an prohekto.

3. Mga Aspeto Pangkalibungan

• An kalidad han tubig (ini nga bagay

magdedetermina kun kinahanglan an treatment o pag tratar han tubig ug ini makaka impluwensya han pagpili han angay gamiton nga teknolohiya).

• Kun kinahanglan proteheran an sorok han tubig. Importante nga manteneran hin maupay an kalinisan han sorok han tubig. Sugad man, an iba nga aspeto han pasilidad, pananglitan an watershed nga naghahatag han padayon nga awas han tubig, kinahanglan gihapon bantayan. Bisan maupay an pasilidad kun waray tubig tungod kay kulang hin kapasidad an watershed para maka hatag hin permanente nga supply han tubig, limitado la gihapon an gamit han nasabi nga pasilidad. Karuyag sidngon, maawas la hin tubig an pasilidad kun may uran. Waray tubig kun masirak.

• An kantidad o kadamo-on han tubig ug istado han pagkapermanente han pag awas;

• Epekto han sewerage ug drainage system, han mga septic tank ug pag labog han mga baya han tawo ngada han kalibungan � importante nga magkasumpay an pag tratar han patubig, kalinisan ug sanitasyon tungod kay mababali waray an benepisyo han patubig ngada han maupay nga panlawas han tawo kun diri malimpyo an kalibungan.

4. Legal ug Institutional nga Aspeto

An KALAHI CIDSS ha pamumuno han DSWD naghahatag hin mga ayuda ngada han mga

Hi ako? Mabayad man ako basta ma-

bayad tanan.

Aw, amo na. Prob-lema an sugad han aadi ha akon luyo.

Diri nabayad pirmi pa absent hit miting.


15

Ano an Operation and Maintenance?

Operation � an operation han prohekto naghihingaday han kada adlaw nga pagpa-dalagan han mga pasilidad, sugad han pagpa-andar ug pag-parong han makina, pag-abre ug pag-sara han mga balbola ug mga gripo, chlorination ug palinis han tapstand ug drainage han apron.

Maintenance � nagtotoyo han padayon nga operasyon han pasilidad pina-agi han pag-repair, pag-liwan han mga ruba nga parte han pasilidad o kun diri man pagpa-balik han iya kondisyon o kapasidad nga makahatag hin serbisyo ngadto han katawhan. Tolo an dagko nga bahin han functions han maintenance � regular maintenance, preventive maintenance, ug emergency

maintenance.

Duha ka bahin an regular maintenance � una, an kada adlaw nga paglinis ug gudti nga mga pag-repair han mga ruba nga mga component han water system; ika-duha an dagko nga mga repair, pati na an overhaul han makina ug pag-disinfect han reservoir, ug pag-test han tubig.

An preventive maintenance na-kompone han mga planado, o pro-active, nga mga aktibidades nga nagtotoyo malikayan an mga problema han operasyon han pasilidad.

An emergency maintenance an gin-bubuhat han mga caretaker han BWSA para kadagmitan nga marespondehan an mga ruba han pasilidad nga durot han kalimidad, aksidente ug bandalismo.

LGUs ug ka partner nga mga organisasyon para maka establisar hin legal ug institutional nga tumbanan agud mapadig-on an pan komunidad, teknikal ug environmental nga panginahanglan para han epektibo nga O & M. Ini nga mga ayuda na konsiste han pag organisar han mga pag-aradman o training,

pagbantay o pag-monitor ug pagpa-angbit han pinansyal nga suporta. An iba nga mga institutional nga suporta nagtitikang han mga balaod nga sugad han Local Government Code, RA 6716, ug partisipasyon han mga NGOs ug iba pa nga mga pribado nga sector ha komunidad.

Nagigin sustinable an serbisyo han prohekto, tungod han:

1. Komunidad o BWSA

a) An panginahanglan para han serbisyo

b) An pag tag-iya han mga tawo han prohekto

c) Partisipasyon han mga tawo dida han CEAC

d) Kapasidad ug kagustuhan han mga tawo nga magbayad han butaw o taripa

e) Kapasidad han BWSA o grupo han O & M (administratibo, teknikal ug pinansyal)

f) Mga tradition nga na suporta han patubig

g) Mga kina-iya o batasan han mga tawo

2. Mga teknikal nga aspeto

a) An pinili nga teknolohiya

b) Kapasidad han teknolohiya para

makabaton han panginahanglan han mga tawo

c) An presensya han mga tawo nga may kakayahan para mag operate ug mag maintain han prohekto

d) An presyo ug pagka abilable han mga spare parts nga gamit han prohekto

e) Kakayahn para mabaton an kabug-usan nga gastos han O & M

3. Mga Aspeto Pangkalibungan

a) An kalidad han tubig

b) Proteksyon para han sorok han tubig

c) An kadamo-on han tubig ug istado han pagkapermanente han pag awas

d) Epektibo nga waste management, sewerage ug drainage system

4. Legal ug Institutional nga Aspeto


16

222 Komunidad ug makusog nga organisasyon

U sa han pinaka importante nga mga butang nga nakakabulig para han

epektibo nga O & M amo an partisipasyon han komunidad ug pagkamay-ada hin makusog nga organisasyon. Ini nga organisasyon�nga na representar han mga tawo ha komunidad�amo an responsable para han pagdumara han O & M han prohekto. Ug para han mga patubig ug sanitasyon nga mga prohekto (WATSAN), an mayda eksakto nga istraktura ug mandato para magdumara han O & M amo an gintatawag nga Barangay Waterworks and Sanitation Association, o BWSA.

Ano an BWSA?

An BWSA amo in usa nga grupo hin mga tawo nga nakakabenepisyo han patubig ug mga pasilidad para han sanitasyon dida hin usa nga barangay nga karuyag mag tag-iya, mag operate ug mag mantene (maintain) hini nga mga pasilidad.

Kay ano nga an mga benepisyaryo kinahanglan magtindog hin BWSA?

Nagtitindog ang mga benepisyaryo hin hin BWSA para magpakita hira han ira pagka-urosa. Pina-agi han BWSA nagpapasabot an mga membro han ira kagustohan nga bumulig dida han urosa nga pag-gios para ma seguro nga mayda hira patubig hirani han ira lugar, ug para maka alog hin supisente ug malinis nga tubig

pina-agi hin eksakto ug tama nga pag mantene han patubig.

Ginkikinahanglan han bala-ud (RA 6716) an pagtindog ha BWSA antes kumarawat an barangay hin ayuda tikang ha goberno para magka-ada hin mga pasilidad para hin patubig ug sanitasyon. Kinahanglanon liwat nga ig-rekognisa o ig-accredit han Sangguniang Bayan an BWSA.

Paunan-o an pagtindog han BWSA?

Nagkaka may-ada BWSA pina-agi, siyahan, hin asembliya han bug-os nga katawhan kun diin an mg tawo magpipili hin mga membro han Board of Directors para mamuno han asosasyon. An kadam-an han mga tawo magigin membro han asosasyon. An mga tawo, labi na an mga opisyales, magkaka-ada hin

REPUBLIC ACT NO. 6716

SEC. 3. Operation and Maintenance. - In order to ensure the proper use of the water facilities herein provided, a Barangay Waterworks and Sanitation Association, herein referred to as BWSA, shall be formed and organized for the purpose of maintaining the water facilities: Provided, That pending the organization of the BWSA, the water facilities shall be operated and maintained by the barangay council.


17

mga training bahin han mga katungod ur responsibilidad han kada membro. Dinhi hini nga asembliya, mapirma an mga membro hin usa nga �Kasabutan� (Manifesto Resolution), kita-a an sampol ha payapy 23, komo pagpakita han ira boluntaryo nga pagkarawat han ira obligasyon ug responsabilidad komo membro han asosasyon.

Ikaduha, mabulig an ACT han DSWD ug an Municipal Coordinating Team (MCT) han LGU (kon phase-out na an KALAHI), para han pagbubuhaton nga mga pitad han asosasyon tikang han pag organisa, pag maneho o pag manage han asosasyon, pati na an ira panalapi, para magin manilampuson an ira O & M ug magin sustinable an ira prohekto.

AN MGA TAGDUMARA HAN BWSA

1) Komposisyon han mga opisyales

An nagpapadalagan o nagmamaneho han BWSA amo an mga opisyales nga pinangungunahan han Board of Directors (BOD). An BOD ma kompone han mga opisyales sugad han Presidente, Bise Presidente, Sekretarya, Tresorero(a), ug iba pa nga membro han Board of Directors. An asosasyon kinahanglan mag kamay-ada tinapuran nga mga personahe sugad han Caretaker ug Bookkeeper, nga kinahanglan kumarawat hin bisan gutiay nga sweldo.

Kun an BWSA sobra hin usa an pasilidad dida hin usa nga barangay, kinahanglan supisente an kadamo han mga personahe nga ma atender han mga trabaho-on nga

kinahanglan buhaton han asosasyon.

Makikita ha paypay 24 an ehemplo han istraktura han BWSA para han usa la an pasilidad han patubig ug para han may sobra pa hin usa nga pasilidad han patubig.

2) Mga Responsabilidad han BWSA

Responsabilidad han BWSA an masunod:

a) Pag asikaso para han tama nga paggamit ug pag ateman o pagmantene han patubig;

b) Seguradohon nga ma atender ha mga training an ngatanan nga mga membro nga nombrado para mag atender hin mga training;

c) Pag kolekta han binulan nga bayad tikang han mga membro;

d) Pagpakusog han pagka-urosa han mga membro han asosasyon agud makab-ot an mga hingyap ug katoyo-anan han BWSA;

e) Pag segurado nga maimplementar an

Paag, Goya, Piyangka, Bonong, Berta, Her-mogenes! Pakadi na kamo. Magti-tindog

kita asosasyon!


18

mga polisiya ug regulasyones nga gin tukod o gin pasaka han BOD;

f) Pag segurado nga magin manilampuson an pag implementar han mga gin plano nga aktibidades (Action Plans) han BWSA; ug

g) Pag sumite han mga dokumento o reports ngadto han ACT o MCT bahin han implementasyon han O & M han patubig.

3) An mga Membro han BWSA

a) Angay nga mga kina-iya han mga membro

Pabor han BWSA kon an mga membro may-ada sugad hini nga mga kina-iya: Residente dida han nasabi nga barangay; Na re-representar hin usa nga pamilya (pananglitan Nanay o Tatay); hul-os ha kasingkasing an iya interes nga makabulig para han kaupayan han BWSA (sugad han pagsunod han mga regulasyones, pag bayad han butaw/taripa, ug iba pa nga mga obligasyones).

b) Mga responsabilidad han mga membro

An kada asosasyon mayda gin aaro nga responsibilidad tikang han iya mga membro. Amo gihap an BWSA. Komo membro han BWSA, an kada tagsa may-ada responsabilidad, siyahan, pag atender han mga meeting o mga training nga ginbubuhat para han mga membro; ikaduha, pagbayad han kada bulan nga butaw o taripa para han O & M han patubig; ikatulo, pagtuman han mga polisiya o patakaran nga iginpasaka han BOD; ikaupat, pag sagdon han iya ka membro han BWSA bahin han maupay nga gawi o tama nga paggamit han patubig; ug ikalima, pagpadayon han pag mantine han malinis nga kalibungan ug tama nga pag ateman han mga pasilidad pan sanitasyon.

c) Mga Katungod han mga Membro

An mga membro han BWSA mayda liwat mga katungod. Siyahan, may katungod an mga membro hin pagamit han mga pasilidad han patubig ug han pan sanitasyon. Ikaduha, katungod han kada membro an pagbotos para han pagpili han mga opisyal han BWSA. Ikatulo, katungod han bisan hin-o nga membro an mapili pina-agi han eleksyon komo opisyal han BWSA. Ikaupat, katungod han membro nga magpasabot han iya mga paki-ana, ideya o suhestiyon kun may-ada miting o asembliya an BWSA.

An iba pa nga mga katungod han mga membro amo an masunod: pag-aro hin

Andam it aton opisina bumulig han mga tawo

para magtindog


19

resibo para han bisan pira nga kantidad nga ira ginbayad ngada han BWSA; ug pag-usisa bahin han mga libro o rekordo bahin han panalapi han asosasyon. Katungod liwat han mga membro an mahibaro kon ano an mga burohaton o responsabilidad han iba nga mga membro han BWSA. Kalakip hini an iya katungod para mag pasa hin reklamo kontra han hin-o man nga membro o opisyal han BWSA nga waray makasunod han iya mga obligasyon, o nagtalapas han mga polisiya, han asosasyon.

PAGPA-IWAS UG PAGKARAWAT HAN MEMBRO

San-o pwede matanggal ha BWSA an usa nga membro

An usa nga membro pwede matanggal dida han asosasyon kun mapamatud-an nga diri hiya nagtutuman han iya mga responsabilidad komo membro o kun hiya nagtatalapas han Constitution and By-Laws han BWSA. An pagtanggal han membro nga may kaso igpapa-agi hin desisyon han BOD nga kinahanglan oyonan hin di maubos hin 2/3 han ngatanan nga membro han BOD. Tatagan an nakasayop nga membro hin resolusyon han BOD bahin han nasabi nga desisyon, para magka-ada hiya hin higayon nga maresolba an iya kaso. Kun diri hiya maka baton ha sakob hin napulo (10) ka adlaw, igpapatuman an pagtanggal ha iya komo membro.

Pwede liwat matanggal an usa nga membro kun diri hiya makabayad han taripa nga kinahanglan niya bayaran ha sakob hin unom (6) ka bulan.

An matatanggal nga membro han BWSA mawawarayan katungod hin paggamit han mga pasilidad han patubig o hin paka benepisyo han serbisyo han patubig ug sanitasyon.

Paonan-o makakarawat otro an natanggal nga membro

An natanggal nga membro pwede makabalik ha pagin membro han BWSA kun hiya magpapasabot pina-agi hin kasuratan han iya pagkarawat han mga responsabilidad han usa nga membro segun han mga balaod o polisiya han BWSA. Ikaduha, kinahanglan uyunan ini hin diri ma-ubos hin 2/3 han ngatanan nga membro han BOD.

AN PAGDUMARA HAN BWSA

Ha kada hugpo, grupo o asosasyon hin mga tawo, magkadiro-dilain nga kina-iya o batasan an makikita-an. Salit para magin epektibo an pagdumara hini nga mga hugpo, kinahanglan han tagdumara hin kakayahan para ha pakig-sarabot ug pakigsumpayan han mga tawo.

Makarawat kamo hini nga mga obli-

gasyon?


20

Kinahanglan an epektibo nga komunikasyon ug patas nga pagtratar ha mga membro.

Mahibabaro-an nga epektibo an pagdumara han asosasyon kun natutuman an mga plano han asosasyon tipakadto han pagigin sustinable han ira prohekto.

Mga pangilal-an han maupay nga pagdumara han asosasyon

1) Kun an asosasyon may hul-os nga pahinungod ngadto han interes han mga membro pina-agi hin paghimo ug pagpasunod hin mainugupon ug patas nga mga polisiya.

2) Abre para hin mga ideya nga magpapadukwag han kapasidad han mga membro ug han kabug-usan nga asosasyon.

3) Nagamit hin mga proseso nga nakaka-aghat hin partisipasyon han mga membro para han paghimo ug pagimplementar han mga plano.

4) Andam kumarawat han kaluyahan pero porsigido para mahibaro agud magin mas epektibo an O & M han prohekto.

Pagpili han mga opisyales han BWSA ug an ira mga obligasyones

Makikita ha paypay 21 kutob 22 in usa nga pa-agi para magpili an mga membro han BWSA han ira mga opisyales. Ug ha paypay 24 kutob 25, makikita sampol han istraktura ug batakan nga mga responsibilidad han mga opisyales han asosasyon.

An toyo han pagpresentar hini nga proseso han pagpili ug lista han mga responsibilidad han

mga opisyales amo in paghatag la hin giya. Diri ini nangangahulugan nga kinahanglan gud hiya pagsundon bisan kun diri aplikable dida hin usa nga lugar.

Mga butang nga kinahanglan mahimo o matuman para magin manilampuson an BWSA

Para han manilampuson nga BWSA, kinahanglan�

1) An mga membro nagkaka-urosa, nagbuburubligay o nagsusuportahay para mahimo nira an angay buhaton komo ka parte han usa nga asosasyon.

2) Nga an nagdudumara mayda kakayahan, matatapuran ug tangkod magserbisyo para han kaupayan han asosasyon.

3) Epektibo an mga polisiya para rumesponde ngadto han mga panginahanglan han BWSA.

4) Igo an iginhahatag nga serbisyo han mga pasilidad han patubig ug sanitasyon ngadto han mga membro han BWSA.

Nangunguna nga mga burohaton han mga tagdumara han BWSA

Repasohon ta daw an plano ngan budget. Ki-nahanglan waray man-

galimtan, ok?


21

SAMPLE BWSA MEMBER INFORMATION SHEET

Ngaran han prospektibo nga membro: ___________________________

Edad: _________ Estado Sibil: ___________________________ Sex: _____________

Lugar nga Natawhan: __________________________________________ Petsa han Katawo: ________________

Mga Membro han Pamilya (upod an mga kabulig, kun mayda):

Ngaran Edad Relasyon ngada han membro

_______________________________ ________ __________________________

_______________________________ ________ __________________________

_______________________________ ________ __________________________

Hain an pamilya nakuha hin tubig yana? (Palihog pag marka) □ Bomba (Handpump) □ Artesian □ Dug Well □ Spring/Salog/Sapa □ Iba pa An gastos para tubig han pamilya yana: Php______________ Distansya han ginkukuhaan han tubig: ____________ metro Nagpapamatood ako nga tinood ug eksakto an mga impormasyon nga akon iginhatag dinhi.

SAMPLE LIST OF BWSA MEMBERS ________________________________________

Ngaran han BWSA ________________________________________

(Barangay/Munisipyo) ________________________________________

(Probinsya)

BWSA MEMBERS Ngaran Agnay Purok/Sitio Ngaran Agnay Purok/Sitio 1)_________________ ____________ ___________ 6)_________________ ____________ _________ 2)_________________ ____________ ___________ 7)_________________ ____________ _________ 3)_________________ ____________ ___________ 8)_________________ ____________ _________ 4)_________________ ____________ ___________ 9)_________________ ____________ _________ 5)_________________ ____________ ___________ ug iba pa ��..


22

SAMPLE BALLOT PARA ELEKSYON HAN OPI-SYALES HAN BWSA BOD Ballot No. ____

Lupig Brgy Waterworks & Sanitation Association Brgy Lupig, Sta. Rita, Samar

OFFICIAL BALLOT (BWSA OFFICERS) _____________________________ Presidente _____________________________ Bise President _____________________________ Sekretarya/o _____________________________ Tresorera/o

ELEKSYON HAN MGA OPISYALES HAN BWSA

Nagpipili an mga membro han BWSA han ira mga opisyales pina-agi han balota. Para hini nga aktibidad, pwede mag serbe an MCT o ACT member komo presiding officer o chairper-son han Committee on Election nga mamahala han paghihimo-on nga eleksyon. An chairper-son an mag didistribwer han mga balota nga pirmado niya. Para han eleksyon han BOD members, ngatanan nga membro mabotos ug gagamiton an balota para han BOD election (kita-a an sample han balota ha ubos). Para han eleksyon han mga opisyales, an mga mem-bro la han mapipili nga BOD members an mabotos, ug gagamiton an balota para han opi-syales han BWSA (kita-a an sample han balota ha ubos). Igsusurat han mga botante ang ngaran han ira karuyag magin opisyal han asosasyon. Kun diri kaya makasurat han membro, pwede hiya magpabulig han taga ComElec. Huhulogon an nasuratan na nga balota ngada han ballot box. Kun tapos na bomotos ngatanan, ig kakanbas han ComElec an mga balota. Iihapon an mga botos ug an makakuha han pinakadamo nga botos an magigin opisyal han BWSA.

Kay ano nga kinahanglan secret ballot an elek-syon para han mga opi-syal han BWSA?

Malilikayan an pag-uba o pag-domot han pag aranyaw kon panangli-tan diri nira gusto pili-on an usa nga anyaw.

SAMPLE BALLOT PARA HAN BOD ELECTION

BOD Ballot No. ____

Lupig Brgy Waterworks & Sanitation Association Brgy Lupig, Sta. Rita, Samar

OFFICIAL BALLOT 1) _____________________________ 2) _____________________________ 3) _____________________________ 4) _____________________________ 5) _____________________________ 6) _____________________________ 7) _____________________________

SAMPLE TALLY SHEET (BOD ELECTION) Lupig BWSA

Brgy Maybunga, Balangiga, E Samar NGARAN HAN MGA KANDIDATO NO. OF VOTES 1) ______________________ _________ 2) ______________________ _________ 3) ______________________ _________ 4) ______________________ _________ 5) ______________________ _________ 6) ______________________ _________ 7) ______________________ _________ Prepared by: Date Prepared: _________________________ _____________ ComElec Chairperson (Print Name Below Signature)

Right Thumbmark

Right Thumbmark

SAMPLE TALLY SHEET (BOD ELECTION) Lupig BWSA

Brgy Lupig, Sta. Rita, Samar NGARAN HAN KANDIDATO NO. OF VOTES A) President 1) ______________________ _________ 2) ______________________ _________ 3) ______________________ _________ B) Bise Presiente 1) ______________________ _________ 2) ______________________ _________ C) Sekretarya/o 1) ______________________ _________ 2) ______________________ _________ D) Tresorera/o 1) ______________________ _________ 2) ______________________ _________


23

SAMPLE HAN MANIFESTO RESOLUTION

KASABUTAN (MANIFESTO RESOLUTION)

Kami nga na representar han mga pamilya ha Barangay ___Lupig____, Munisipyo han ____Sta. Rita___, Probinsya han _______Samar______, naghihingyap hin tambulig tikang han goberno lokal han munisipyo ug han Department of Social Welfare and Development ha ilarum han KALAHI CIDSS para magka-ada hin prohekto nga patubig ug sanitasyon (WATSAN) dinhi ha amon barangay.

Naiintindihan namon an mga obligasyones ug responsabilidad nga angay tumanon komo benepisyaryo han mga pasilidad han WATSAN, ug tungod hini nagkakaurosa kami nga magtindog hin Barangay Waterworks and Sanitation Association (BWSA) segun han mga polisiya nga iginduduso han RA 6716, ug amon iginpapasabot an masunod:

1) An ngaran han asosasyon amo ini __Lupig__ Barangay Waterworks and Sanitation Association (LBWSA);

2) An asosasyon nagtotoyo, labaw han ngatanan, nga mag tag-iya ug mag operate hin WATSAN nga prohekto para makahatag ngada han iya mga membro hin malimpyo ug igo nga tubig para han ira matag adlaw nga panginahanglan;

3) An asosasyon magkaka-ada hin opisina dida han barangay ug an iya address amo ini: __Barangay Hall___ ____Lupig, Sta. Rita, Samar________;

4) An masunod amo an na eleher nga mga opisyales han asosasyon�

Presidente ______Amelita Badal_______

Bise Presidente ______Rodrigo Amadar_____

Sekretarya/o ______Lita Amascual ______

Tresorera/o ______Chona Abuda _______

Membro han BOD ______Roberto Camero_____ __Liberato Padel___ __Cesario Vazquez___

5) An asosasyon abre para kumarawat hin mga membro nga representante han kada pamilya nga taga dinhi ha barangay o hirani han mga pasilidad han prohekto nga WATSAN;

6) Ini nga manifesto pwede otrohon o liwanan pina-agi hin botos han mga membro nga na kompone han mayorya;

7) Ug para masegurado an maupay nga implementasyon ug epektibo nga operation and maintenance han prohekto, ginkakarawat namon an masunod nga mga obligasyon ug responsabilidad�

a) Mamimiling kami hin tama nga lugar para mabutangan han mga pasilidad;

b) Andam kami hin pagbayad han mga kinahanglan kolektahon nga mga taripa, butaw, membership fees ug iba pa nga mga kontribusyon nga aprobado han Board of Directors/General Assembly;

c) Pag-atender han mga meeting ug trainings;

d) Pag pahimolos han mga katungod komo membro�pagbotos, magin opisyal han BWSA, makakarawat hin impormasyon bahin han estado han asosasyon, ug makagamit han mga pasilidad han prohekto.

8) An asosasyon magkaka-ada hin kabug-usan nga asembliya kada tuig hiton __Agosto 12__ para maghisgot han mga butang nga may kalabutan han BWSA ug para mag pili han mga opisyales nga mag seserbe sakob hin usa ka tuig.

INI NGA KASABUTAN GIN PIRMAHAN yana nga ____Hulyo 27, 2006____, dinhi ha Barangay ___Lupig__, __Sta. Rita, Samar___.

(Ha ubos mga pirma han mga membro)


24

Pigura 2: Istraktura han BWSA nga 1 an Pasilidad para han Patubig

KABUG-USAN NGA ASEMBLIYA HAN MGA MEMBRO

(GENERAL ASSEMBLY)

BOARD OF DIRECTORS

• PRESIDENTE • BISE PRESIDENTE • SEKRETARYO/A • TRESORERO/A • MGA MEMBRO HAN BOD

TINAPURAN (CARETAKER)

BOOKKEEPER

Pigura 3: Istraktura han BWSA nga Sobra hin 1 an Pasilidad para han Patubig

KABUG-USAN NGA ASEMBLIYA HAN MGA MEMBRO

(GENERAL ASSEMBLY)

BOARD OF DIRECTORS

• PRESIDENTE • BISE PRESIDENTE • SEKRETARYO/A • TRESORERO/A • MGA MEMBRO HAN BOD


BOOKKEEPER



25

MGA RESPONSABILIDAD HAN MGA OPISYALES HAN BWSA

1) BOARD OF DIRECTORS • Pag pili han mga opisyales han BWSA. • Pag tawag hin miting han BOD ug han General Assembly. • Paghimo hin Action Plans para han BWSA • Pagpahibaro, pagpaintindi ug pagpasunod ha mga mem-

bro han mga polisiya ug regulasyones han BWSA segun han iya Constitution and By-Laws.

• Pagpasa hin mga resolusyon para mag implementar han mga polisiya, regulasyones o plano han BWSA.

• Paghatag hin pahinungod han mga membro han asosas-yon nga nagpapakita hin pagsuporta nga angay magin ehemplo para han iba.

• Pag appoint han tinapuran ug bookkeeper han BWSA. • Pag ateman han mga gamit ug panag-iya han BWSA. • Pag desisyonan an mga kaso han mga membro nga

waray makakasunod han mga polisiya han BWSA. • Pag sumite hin mga report nga kinahanglanon han MCT,

ACT ug iba pa nga mga ahensya. 2) PRESIDENTE

• Pag preside han ngatanan nga meeting han BOD ug han General Assembly.

• Pagpatuman han ngatanan nga polisiya ug regulasyones han BWSA ug pag ataman han mga pasilidad.

• Pangunahan an pag implementar han mga plano nga gin aprobaran han BOD.

• Pag resolba han mga problema nga durot han diri pagsi-nabtanay han mga membro han BWSA.

• Pag representar han BWSA ha mga katitirok o akti-bidades kun diin partisipante an asosasyon.

• Pag aram o pag repaso han kabutangan han BWSA para mapa uswag an iya estado o para masolbar an iya mga problema, kun may ada.

• Pag pirma han mga withdrawal slips kung mayda igpapa-gawas nga kwarta tikang han banko nga gindi-depositohan han BWSA.

• Pag presentar hin matag-tuig nga sumat ngada ha bug-os nga asembliya.

• Pag atender han iba pa nga mga trabaho-on nga kina-hanglan mabuhat han BWSA.

3) BISE PRESIDENTE An Bise Presidente obligado mag tuman han mga responsi-bilidad han Presidente kun in kaso an President mamatay, mawarayan hin kapasidad para magpadayon han iya pagserbe dida han iya posisyon, o kun di man na diri hiya pag tuman han iya mga obligasyon.

4) SECRETARYA/O • Pagtipig han mga dokumento han BWSA, upod an lista

han mga ngaran ug address han mga membro. • Pagpadara han mga notisya hin miting kun mayda pa-

ghihimo-on nga miting ngadto han mga partisipante han nasabi nga miting.

• Pag atender han ngatanan nga miting, pag lista han ngatan nga umatender han miting ug an pag himo han

minuta han kada miting. • Pag himo han mga surat o mga papeles nga

may kalabutan han operasyon han BWSA ug kinahanglan pirmahan han Presidente.

• Pag himo hin lista o rekordo han mga panhinabo ha sakob han asosasyon.

• Pag asister han Presidente para han pag himo han mga reports.

• Kung wala ang Presidente ug Bise Presidente, pag tawag hin miting kun kinahanglanon ug mag preside kutob makapag boto hin Acting President.

• Iba pa nga angay pagbuhaton han Sekretarya/o. 4) TRESORERA/O

• Pag atender han ngatanan nga miting han BOD ug iba pa nga miting han BWSA.

• Pag abre hin account ha Banko nga gin designate han BOD para magin depository bank ug mag deposit han ngatan nga pondo han BWSA.

• Pagpirma han mga withdrawal slips upod an Presidente. • Pag segurado nga areglado an mga papeles sugad han

resibo para han ngatanan nga nakakarawat nga salapi han BWSA.

• Pag andam han mga papeles sugad han voucher para pirmahan han Presidente ug mag disburse o magpaga-was han pondo han BWSA ug pagpapirma han nag karawat han pondo.

5) BOOKKEEPER • Pag atender han miting han General Assembly ug han

BOD kung ginkikinahanglan. • Pag tipig han mga papeles han BWSA nga may kalabu-

tan han parte panalapi. • Pagkolekta han bayad han mga membro para han serbi-

syo han patubig ug iba pa nga salapi han BWSA, ug pag hatag hin resibo para han nakarawat nga salapi o pondo.

• Paghimo han lista ug sumada han mga bayad kada bulan tikang han mga membro, pati na an petsa han pagbayad.

• Pag endorso han ngatanan nga nakolekta nga bayad ngadto han tresorera/o.

• Pag sumite hin report bahin han panalapi han BWSA kada tolo ka bulan o ha bisan mas temprano nga pana-hon kun kinahanglanon.

• Pag himo han tinuig nga budget para han BWSA para paghisgutan ug aprobahan han BOD.

6) TINAPURAN/CARETAKER • Pag atender han miting han General Assembly ug han

BOD kun ginkikinahanglan. • Panginano para han tama nga paggamit han mga pasili-

dad han patubig. • Pagtutdo han mga membro para hira mahibaro han

tama nga paggamit han mga pasilidad han patubig. • Pagpasabot ngadto han BOD kun may ruba han pasili-

dad ug kinahanglan an kadagmitan nga pag-ayad. • Pag-ayad han mga ruba han mga pasilidad.


26

SAMPLE BWSA ACTION PLAN FOR YEAR 2008

Barangay: Lupig Municipality: Sta. Rita Province: Samar

ANO HIN-O SAN-O BUDGET (Pesos) BWSA Brgy LGU Mun LGU

A) Operation & Maintenance Program (Level 2 Power-Driven [Diesel] Water System, KALAHI CIDSS KKB Project) 1) Organizational Support

a) Pag-review han mga polisiya ug Constitution and By-Laws

BOD Enero-Agosto

b) Pag-monitor, pag-analisa han re-ports, pag-conduct hin training para han operators/opisyales, etc.

Presidente/Opisyales

Enero-Desemre 1,000 5,000 15,000

c) Paghimo hin IEC materials para hygiene education

Opisyales Enero

d) Follow-up han SB re-accrediation Presidente Pebrero e) Annual General Assembly meeting,

election of officers GA members Nobemre 500

2) Finance a) Pag-himo han monthly nga budget

ug financial reports Bookkeeper Una nga se-

mana han bu-lan

b) Pagkolekto han taripa, butaw, etc Treasurer/Book�r Enero-Desemre c) Pag-update han account ha banko Treasurer/Pres Hulyo d) Pagtipig han financial records Treasurer/Book�r Enero-Desemre

3) Technical* a) Pag paandar han makina Tinapuran Kada adlaw b) Pagpalit hin diesel, chlorine, spare

parts, ekipahe, cement, baras, etc. Tresorera Kada semana 3,000

c) Paglinis han tapstand, apron, drain-age, intake boxes, reservoir

Tinapuran, mga membro

Kada semana

d) Pag check/adjust han mga balbola, oil filters, belts, pipes, chlorinator; pag liwan han engine oil, pump oil, filters, betls, tornilyo, etc. pag ayad han mga ruba, tagas, cracks, etc.

Tinapura, opisyales Kada semana, or as needed

e) Pag chlorinate ug pag check han chlorinator

Tinapuran, MHO Kada bulan 500

f) Pag lista han O & M activities ha logbook, pagtipig han logbook

Tinapuran Kada adlaw

B) Operation and Maintenance (Income Generating Projects)* 1) Agroforestry (Watershed Dev�t): Clear-

ing han tuna, pananom han kahoy, coordinate ha DENR for CBMA

Opisyales ug mga membro (lalake)

Enero-Desemre 5,000 50,000

2) Fish processing (pamalit han matery-ales, marketing, bookkeeping, etc)

Opisyales ug mga membro (babaye)

Enero-Desemre 5,000 15,000

C) Clean and Green Program (Operation Linis han kalsada ug drainage, baya han tawo ug hayop)

Mga membro Kada Domingo

D) Administrative Services 1) Salaries/Honoraria Tinapuran, BK, BOD Kada bulan 4,800 2) Office supplies, other expenses Tresurer Kada bulan 1,000

Prepared and Approved by at least majority of BOD members. * kinahanglan mas detalyado ha actual nga Action Plan


27

Para han epektibo nga pagdumara han BWSA, kinahanglan ma-atenderan an masunod nga mga burohaton:

1) Pagplano (upod na an pag-budget)�pagtikang pala han BWSA kinahanglan mayda na hini Action Plan para magin giya han ira paghihimo-on nga mga aktibidades ha masunod nga mga bulan. Kaparte hini nga Action Plan an mga burohaton nga ginplano ha ilarum han Barangay Maintenance Program han KALAHI CIDSS ug han Sustainability Evaluation Checklist. An plano kinahanglan kompleto han mga elemento nga sugad han gintotoyo nga angay mahinabo o target, an panahon kun san-o angay pagbuhaton an mga aktibidades, mga indikasyon nga makakapagsumat han katumanan han mga plano, ug mga rekorso nga kinahanglanon (sugad han budget) para han pag implementar han plano.

2) Pag-organisar han mga tawo nga magbubuhat han mga aktibidades nga gin plano han BWSA (sugad han Action Plan).

3) Pag-pasunod han mga polisiya han asosasyon. Responsabilidad han tagdumara

han BWSA an masegurado nga mahi-imponer an iya mga polisiya ngadto han kada tagsa nga membro.

4) Pag-monitor, pag-ebalwar ug pag-himo han mga report bahin han O & M han prohekto. Importante an pag-monitor ug pag ebalwar tungod kay amo ini an magigin basehan han mga tagdumara han BWSA hin pag-siring kun manilampuson hira o diri han ira mga burohaton.

PAHINUMDUM NGADA HAN MGA MEMBRO HAN BWSA

• An kada katungod mayda kaatbang nga responsibilidad.

• Imporante para han tawo nga diri hira pirme nadepende ha goberno para mabaton an iya mga panginahanglan.

• An tambulig tikang ha goberno, kun mayda man, in kinahanglan pagtipigan para magma-binungahon ug magka-ada hin igo nga benepisyo ngada han mga tawo.

• Tawo an susi para han kauswagan han komunidad. Aada ha mga kamot han mga membro an pagkaurosa ug pagigin makusog han BWSA, an pagigin manilampuson han patubig, ug an kauswagan han barangay.

MGA INSTRUMENTO NGA KINAHANGLANON PARA HAN PAGDUMARA HAN BWSA

• Lista han BWSA members; Information Sheets han kada membro

• Manifesto Resolution • Notice to a Meeting; Order of Business han

kada miting; Steps para han pag pasilidar han miting; Minuta han miting

• Election forms; procedures • Oath of Office (para han mga opisyales) • Computation of water fees • Action Plan/Brgy Maintenance Program • List of BWSA Activities • Statement of Operations • Deed of Donation o BC Resolution • BWSA Status Reports (para han MCT o ACT)


28

U sa han pinaka importante nga elemento para magka-ada hin epektibo nga O & M

an kakayahan o kapasidad para maintindihan, maghisgut ug mag dumara han teknikal nga aspeto han prohekto.

Konektado an teknikal nga aspeto han mga sub-project ngada han bug-os nga proseso han KALAHI pina-agi han CEAC. Tungod hini kinahanglan igo an impormasyon han mga tawo bahin han mga teknikal nga aspeto han prohekto, tikang pala han ira pagplano kutob ngada han panahon para han O & M (kita-a an Pigura 1, paypay 10), para magin mahinungdanon an ira pag-hisgut ug paghimo hin mga desisyon bahin han ira prohekto.

Mayda mga importante kaupay nga mga teknikal nga aspeto han prohekto nga pwede magdetermina kun magigin sustinable an nasabi nga prohekto o diri, sugad han masunod:

1) An pinili nga teknolohiya�damo an teknolohiya para han patubig ug sanitasyon nga prohekto, ug an maupay nga pagpili han teknolohiya�depende han sorok han tubig, ka-abilable han mga ekipaje nga gagamiton ug han abilable nga pondo, kakayahan para han pag-implementar han teknolohiya, ug damo pa nga iba�an makakabulig para magin sustinable an prohekto.

2) Kapasidad han teknolohiya para makabaton han pangi-nahanglan han mga tawo�kada teknolohiya mayda bentaha ug disbentaha o limitasyon.

3) An presensya han mga tawo nga may kakayahan para mag-operate ug mag-maintain han prohekto.

4) An presyo ug pagka abilable han mga spare parts nga gamit han prohekto.

5) Kakayahn para mabaton an kabug-usan nga gastos han O & M.

MGA PATUBIG NGA PROHEKTO HA KALAHI

An mga patubig nga sub-projects ha KALAHI nakompone han gintatawag nga Level 1 ug Level 2 nga mga pasilidad. Level 1 kun an pasilidad a-ada mismo han sorok han tubig, sugad han handpump o dug well. Level 2 kun mayda pasilidad distribution system ngan tapstand para han publiko. Para Level 1 ug Level 2, igin rerekomenda an standard nga usa nga handpump o tapstand ha kada 10 kutob 12 nga kadamo hin pamilya.

TEKNIKAL NGA ASPETO HAN O & M PARA HAN LEVEL 1 WATER SYSTEM (HANDPUMP)

Ini nga teknolohiya pag kuha han tubig nagamit hin bomba nga may cylinder ug plunger (o piston). Kasagaran ada ini iginbubutang ha

Teknikal nga aspeto han pag mentina han prohekto 333


29

igbaw han pump stand ug well mismo. Ginbubutangan anay hin tubig an plunger antes gamiton. Pag alsaha han plunger na menos an pressure ha sakob han suction pipe ug nadudugangan an pressure han tubig ha sakob han well, nga nag reresulta han pag saka han tubig. Pag bomba pa ubos han plunger ma resulta hin pagsara han check valve ha ganggang han suction pipe ug na agi an tubig han abre nga plunger valve. Ha sunod nga pag alsa han plunger masara na liwat an plunger valve ug maawas na an tubig tikang han bomba. Dungan hini masusudlan an suction pipe hin bag-o nga takos o volume hin tubig. Epeptibo ini nga teknolohiya kun an buho han bomba diri ma sobra hin 7 ka metro ha ilarum han sea level, ug aplikable ha mga lugar nga hirani la an dalagan han groundwater tikang ha igbaw han tuna.

Iba-iba nga klase hin handpump

Damo nga klase an handpump ug mga bomba nga manual an pagpa andar. Upod na dinhi an gintatawag nga Bucket Pump, Direct Action Pump, Deep Well Diaphragm Pump, Deep Well Piston Handpump, Hydraulic Ram Pump, ug Rope Pump.

An bucket pump ginagamit kasagaran kun mayda drilled well. An sukol han bucket (o balde) igo la dida hin 125 mm nga PVC tube kun diin hinuhulog an bucket. Pag-abot han bucket ngadto han tubig, ma-abre an balbola ha lobot para sumakob an tubig. Pag-alsaha han bucket masara an balbola para madara an tubig pa-igbaw para madiskarga ha container.

An direct action pump amo in simple, barato ug masayon paghimo-on nga mekanismo para pagkuha hin tubig tikang hin binuho nga well ha tuna. Pero tungod kay direkta an pag alsa han tubig, aplikable la an teknolohiya ha mga lugar nga hirani la an tubig tikang igbaw han tuna, pananglitan diri masobra hin 12 ka metros.

Para han Deep Well Diaphragm Pump, an teknolohiya nagamit hin cylindrical pump, flexible diaphragm, flexible hose, mga balbola ug pilot pipes. Mayda pedal nga tinatamakan para ma-inflate an diaphragm ug hiya an nahigop han tubig pa-igbaw. Pag release han tubig ma-alsa otro an pedal ug andam na liwat han pag bomba han diaphragm.

An Deep Well Piston Handpump mayda piston dida hin cylinder ha sakob hin deep well mga 15-45 ka metro ka hilarum ha ubos han tuna.

HANDPUMP Source: WHO & IRC


30

Mga responsibilidad para han O & M han suction plunger hand pump

HIN-O ANO AN PAGBUBUHATON KINAHANGLANON NGA KAKAYAHAN (SKILLS)

Mga membro han BWSA

Pag limpyo han lugar; pag bomba han tubig; pag mentina han pasilidad; panginano han mga ruba

Caretaker o tinapuran Pag monitor han paggamit han tubig; pag limpyo o pag mentina han kalinisan han lugar

Tagdumara han BWSA Pag repair han mga ruba nga diri kaya han tinapuran; pag monitor han trabaho han tinapuran; pag kolekta han bayad

Tagdumara han BWSA Pag palit han mga spare parts nga kinahanglan para han pag repair

Goberno Pag test han kalidad han tubig; paghatag hin training ha BWSA

Simple la nga trabahoon, usahay kinahanglan hin training ug IEC para madugangan an kakayahan han mga membro;

Simple/komon o basic la nga skill; Technical skill; Hitaas nga kwalipikasyon.

Mga teknikal nga panginahanglan han O & M

AKTIBIDAD SAN-O MATERYALES/SPARE PARTS

MGA HIGAMIT

Paglinis han bomba ug paligid; pag check han mga ruba

Kada adlaw Malinis nga tubig. Siphid, balde

Pag grasa han mga parte han pump stand

Kada semana Oil o grasa Lubricator

Pag check han mga parte han bomba

Kada bulan Spanners

Pagpaho-ot han mga tornilyo; pag liwan han mga ruba nga parts

As needed Washers, cupseals, bear-ings, welding electrodes

Spanners, pipe wrench, welder file, etc.


31

Ini nga piston nga konektado hin pumping rod an naduso han tubig tipasaka ha kada pagbomba. An tipa-igbaw nga pagbomba an nausop han tubig ngada han cylinder nga amo naman an naawas kun tipa ubos an pag bomba.

An teknolohiya han Hydraulic Ram Pump gin kokompone ha mas hamubo nga lugar han sorok han tubig. Tikang han sorok gintitirok an tubig ug pina-agi hin mekanismo an bug-at han nadalagan nga tubig pa-ubos amo an naduso han iba nga parte han tubig pa-igbaw, ug ini an nakokolekta han tawo.

Ug para naman han Rope Pump, pina-agi hin lubid, pipe ug moton, naa-alsa an tubig tikang ha deep well nga may kahiladmon kutob 45 metros. Ha kada pag libot han lubid may dara nga tubig, ug kaya hini makakolekta hin .6 litro kada segundo (10 m ka hilarum). Pwede himo-on nga windmill o power driven.

Mag burohaton para han O & M

An pagpa andar han bomba nagtitikang hin pag bohos hin tubig ngada han baba o ganggang han plunger ug pag bomba hin pa-igbaw ug pa-ubos han handle. Kaya mag bomba bisan han mga babaye ug mga bata.

An pagmentina han bomba madali la, tungod kay aada ha gawas han well an mga piyesa han pasilidad. Kadam-an han mga burohaton mag mentina madali makaya han tinapuran/

caretaker.

Upod han mga importante nga burohaton an pag grasa han mga bearing kada semana, pag liwan han mga ruba nga washer o gasket, panginano han sakob han bomba kada bulan, ug pag ayad han pump stand kada tuig.

Kinahanglan han BWSA an highly skilled nga mga caretaker para han pag repair han mga dagko nga ruba nga parte han bomba, sugad han pag welding han mga bari nga puthaw.

Angay bantayan nga mga problema

• Mga ruba/haros/porak nga mga washers, cupseals ug bearings;

• Duro nga taoy nga nagigin kawsa han kautod han mga pump rods ug pag tagas han rising mains;

• Sub-standard nga klase hin bomba ug damo nga klase an denesinyo para han pan pamilya nga gamit ug diri para han bug-os nga komunidad;

• Limitasyon han suction plunger nga bomba an pag pasaka han tubig nga mas hilarum pa hin 7 ka metro. Pan deep-well nga bomba an kinahanglan kun diri kaya han suction pump an pagpasaka han tubig; ug

• Usahay mahugaw nga tubig an ginagamit pagpa-andar han bomba.


32

U sa han mga pangilal-an han pagigin sustinable han prohekto amo an

kapasidad han O & M group nga makakolekta hin pondo para han iya mga burohaton. Para han patubig ug sanitasyon (WATSAN) nga prohekto, an ginkikilala nga O & M group amo an BWSA.

DIIN NAGTITIKANG AN PONDO HAN BWSA

Butaw ug Taripa

Sustinable an WATSAN kun an pondo para han mga gastoson para han iya O & M (sugad han pag-ayad, pag-liwan han mga ruba nga istraktura ug ekipaje, ug iba pa nga mga pagkakagastosan sugad han administratibo nga mga burohaton) amo in kaya makolekta tikang han mga membro han BWSA o han komunidad pina-agi han butaw (membership fee) ug taripa (user fees).

An butaw ug taripa amo an siyahan nga magdedetermina kun magigin epektibo an O & M ngan dayon magin sustinable an WATSAN nga prohekto. An taripa amo an binabayaran han membro kada bulan para han serbisyo nga iya natatagamtaman ha prohekto, sugad han tubig nga iya inaalog tikang ha bomba o tapstand.

An pag-determina han taripa nga angay bayaran han kada membro madepende han mga gastos han BWSA para han O & M. Ini

ngatanan nga mga butang parte han panalapi han BWSA in kinahanglan pag-hisgutan ug pag-desisyonan han bug-os nga komunidad ha panahon pala han pag-plano han prohekto.

Igin-prepresentar ha paypay 37-38 in usa nga ehemplo han mga detalye han pag kwenta han taripa. Tolo ka-lain nga sumada han taripa an pwede ig-imponer ha mga membro depende han ira pagkaurosahan dida hin General Assembly miting. Dida han iginpresentar nga ehemplo, an babayaran nga taripa kon kada balay an pagsokot amo in 5.50 ka pesos. Kun kada tawo an pag-bayad han taripa, an kantidad ma-abot hin 1.00 ka pesos kada bulan.

Iba pa nga sorok hin pondo

Pwede gihapon magtikang an iba nga pondo han BWSA hin alternatibo ug sustinable nga panalapi. Pananglitan dinhi an kada tuig nga alokasyon tikang ha goberno lokal (barangay ug munisipyo) ug kita han income generating projects han BWSA, kun may-ada. Iba pa nga sorok han pondo han BWSA � pero diri sugad ka sustinable � amo an mga donasyon, utang, ug iba pa.

Kapasidad ug kagustohan magbayad

Importante nga konsiderasyon kaparte han panalapi han BWSA pina-agi han bayad tikang han iya mga membro amo an kapasidad ug

Panalapi para han O & M 444


33

kagustuhan han mga tawo nga magbayad. Kinahanglan matuman ini nga duduha nga elemento � an kapasidad ug kagustohan.

Bisan may kapasidad an mga membro han BWSA kun diri nira gusto magbayad, dudable an pagigin sustinable han prohekto. Sugad man, bisan gusto nira magbayad kun waray kapasidad, kostyunable gihapon an pagigin sustinable han prohekto.

An kapasidad han membro nga magbayad na depende una han ngatanan han pangita han pamilya. Base han eksperyensya ha kadam-an nga lugar, apabor an mga tawo hin pag-gastos hin 3 kutob 5 ka porsyento han ira pangita para gastoson an ira panginahanglan parte han patubig ug sanitasyon. Kun sumobra pa hini nga porsyento, karuyag sidngon magsasakripisyo na hira para han iba nga panginahanglan ug dako an posibilidad nga diri hira makakatuman han obligasyon para magbayad ha BWSA labi na kun kulang an ira pangita.

An kagustuhan magbayad na depende hin damo nga butang, upod na gihapon an kapasidad han pamilya para kumita para han ira batakan nga panginahanglan (kita-a an kahon ha paypay 35).

PAONAN-O AN PAGDUMARA HAN PANALAPI HAN BWSA

Sensitibo ug usahay masamok nga butang an parte han panalapi han BWSA. Tungod hini kinahanglan nga mayda igo nga kakayahan ug integridad an tagdumara han BWSA para magin epektibo an iya pagdumara han panalapi.

Responsabilidad han mga opisyales

Responsabilidad han tagdumara o opisyales han BWSA an kabug-osan nga pamahala, pagmaneho o pagdumara han panalapi han BWSA.

An tresorera/o an nakapot han kwarta o pondo han BWSA. An Bookkeeper an nagkokolekta han mga bayad han membro han BWSA. An kabug-osan nga responsibilidad para han pagdumara han panalapi han asosasyon aada han mga opisyales. Importante nga diri mawara an pagtapod han mga membro ngada han ira mga opisyales para magin epektibo hira han ira trabaho. Ha luyo nga bahin, kinahanglan pirmi ipakita han mga opisyales an ira kakayahan ug sinsiredad ha serbisyo para makuha nira an pagtapod ha ira han mga membro.

Paghatag hin resibo

Ha kada pagkarawat han Bookkeeper han bayad han membro para han serbisyo han patubig, kinahanglan maghatag hiya hin resibo ngada han nagbayad. Ililista an ngaran han nagbayad nga membro o kun hin-o man an naghatag hin kwarta, kun hin-o an naghatag ug kakan-o pag-hatag.

Pagdeposito ha banko

An Bookkeeper ug an Tresorero/a kinahanglan maaram magtipig hin maupay han kada kwarta nga ira nakakarawat. An salapi nga nakakarawat han Bookkeeper kinahanglan ig-indorso ngadto han Tresorera/o. Kun umabot na an kantidad han koleksyon nga kinahanglan igdeposito ha banko, an kwarta nga nakarawat han Tresorera/o in kinahanglan igdeposito dayon. An BOD mayda polisiya kun pera nga


34

kantidad an angay na igdeposito ha banko.

An pondo nga nakadeposito ha banko pwede i-withdraw kun kinahanglanon ug kun ini nakabase ha budget nga aprobado han BOD. Kun mayda importante ug tigda nga kinahanglan pagkagastosan ngan waray ini ha budget, pwede mag-pagawas hin kwarta para dinhi kun may otorisasyon an BOD. An otorisasyon igpapa-agi hin usa nga resolusyon nga gin aprobahan dida hin usa nga miting ug pirmado han mga membro han BOD.

Petty Cash

Pwede gihapon magkapot an Tresorera/o hin kwarta nga limitado an kantidad, o petty cash, agud magamit han BWSA para han tigda nga mga panginahanglan. An kantidad ug pa-agi han pag-replenish han petty cash kinahanglan aprobado liwat han BOD pina-agi hin resolusyon.

Mga signatory ha bangko

An BWSA kinahanglan mag nombra hin diri maubos hin duha nga signatories para han mga transaksyon niya ha banko. Pwede magin signatory an Presidente ug Tresorera/o, o bisan hin-o nga opisyal o membro han BWSA basta igintutugot han mga polisya ug Constitution and By-Laws.

An mga signatory han BWSA an magpapasa hin mga papeles, upod na an specimen o sampol han ira mga pirma, ha bangko para han pag-abre hin account. Pabor ha BWSA kun mayda niya duha nga account ha bangko � an savings ug current account � pero madepende ini han pag-aproba han bangko.

Mga basehan han transaksyon

An kada pag-disburse o pagpagawas han kwarta han BWSA in kinahanglan nga suportado hin mga dokumento. Upod hini nga mga documento an voucher nga ginhimo han Tresorera/o ug aprobado han Presidente, aprobado nga budget o otorisasyon han BOD, payroll, mga papeles parte han pamalit sugad han canvass, resibo, inspection certification, ug iba pa nga aplikable nga mga dokumento.

An pondo han BWSA kinahanglan gamiton la para han pagpadukwag han asosasyon, para han kaupayan han iya mga membro, o para han pagduso han ira intereses. May katungod an asosasyon nga magreklamo kontra han mga opisyales o membro nga diri nakakasunod han mga polisiya parte han panalapi.

Abre ug Hayag nga mga Transaksyon

Kinahanglan may kompleto nga lista an Tresorera/o han ngatanan nga nakarawat ug iginpagawas nga kwarta han BWSA. Ini nga mga datos in iya ig-prepresentar ngadto han mga

Pag-estimate han O & M recurrent costs (kita-an an sampol ha paypay 37)

• Ig-lista an ngatanan nga mga burohaton para han O & M, upod na kun san-o pagbubuhaton

• Ha kada burohaton, i-lista an ngatanan nga kinahanglanon (tawo, materyales, spare parts, higamit, iba pa)

• Ig-estimate an kantidad han gastos han kada item (burohaton)

• I-define an activity cost han kada item • Ig-sumada an gastos han ngatanan nga

burohaton


35

membro kun mayda miting han general assembly.

An mga papeles o dokumento han BWSA kinahanglan abre para han ngatanan nga membro nga interesado para kita-on ini. Maupay gihap nga pa-agi an pag-mentina hin bulletin board para mabasa han mga membro an importante nga notisya han asosasyon para han kadam-an.

ANO AN PWEDE GASTOSAN HAN BWSA

Kun ano an ginbasehan nga mga garastoson han pag-kwenta han taripa amo gihap an kinahanglan pag-andaman han BWSA para han iya pag-budget. Ini nga mga garastoson na kumpone han masunod:

• Pan-ayad han mga parte han pasilidad;

• Honoraria/sweldo han opisyales o bayad han mga tawo nga nag aayad han mga ruba nga parte han pasilidad;

• Garastoson para han pag mentina han opisina, sugad han pagpalit han mga office supplies, pagbayad ha kuryente, ug iba pa.

• Iba pa nga mga panginahanglan han asosasyon.

Nag-iiba an klase ug kantidad han mga garastoson para O & M han kada prohekto. Nadepende an klase ug kantidad han kada tagsa nga panginahanglanon han prohekto ug sitwasyon han komunidad. Pero an kinahanglan hinumduman han ngatanan amo an pagka importante han mga butang nga angay pagkagastosan han BWSA agud magpadayon an prohekto hin paghatag hin benepisyo ngadto han katawhan.

Upod han mga garastoson an gintatawag nga direct costs, o garastoson para han burohaton nga kinahanglan para han pag-operate ug pag-maintain han prohekto, sugad han honorarium han caretaker o para han pagpalit han diesel.

Mayda liwat gintatawag nga indirect costs � mga garastoson ug panginahanglan han O & M para han (1) depreciation ug pagtirok han pondo nga kinahanglan para pagliwan han pasilidad kung ruba na ug waray na remedyo para ma-ayad; (2) pagbawi han pondo nga nagastos para han pag construct han

Mga butang nga nakaka-impluwensya han kagustohan han mga membro nga magbayad: • An ira pangita o income • A service level han pasilidad (mas hirani an tapstand ha balay mas pabor ha membro) • Kalidad han serbisyo ug gintutuohan/ginhuhunahuna nga benepisyo • Opportunity costs (pabor ba ha membro magbayad ha BWSA, o pumalit na la hin tubig

ha iba nga lugar?) • Pabor ba an mga tawo, o acceptable ba para ha ira, an sorok han tubig? • Pagka-urosa han komunidad • Pag tag-iya han prohekto • Mga polisiya han BWSA • Suporta tikang han iba nga mga ahensya (goberno o pribado nga sector)


36

Lupig BWSA

(Name of BWSA) Lupig, Sta. Rita

(Barangay, Municipality) Samar

(Province)

BILLING FORM

No. 114

To: FATIMA FORONDA

Purok 1, Lupig, Sta. Rita

Address

PERIOD COVERED

AMOUNT FROM TO

mo day year mo day year

Abril 1 2008 Abril 30 2008 5.50

Please pay your bill at the BWSA Office on or before the due date.

Prepared by: Date Prepared: Date Due:

ROMULO NERIO 2 June 2008 15 June 2008

Treasurer

prohekto/pasilidad; (3) gastos para ha mga training; (4) gastos para han pag mentina han watershed, ug damo pa nga iba.

Nadepende han kada tagsa nga BWSA an pagdesisyon kun ikakarga niya an ngatanan nga direct ug indirect costs dida han pagkwenta han taripa. Mayda mga BWSA, labi na an nagtitikang pala han operasyon, an nagsosolisitar hin alokasyon tikang han lokal nga panggobernohan (barangay o munisipyo) para panggastos han indirect costs. Ha luyo nga bahin, kinahanglan diri hingalimtan han mga tawo nga marka han pagigin sustinable han usa nga prohekto an pagka-ada hin

kapasidad nga masuportahan an ngatanan nga panginahanglan pina-agi han kalugaringon nga koleksyon.

MGA INSTRUMENTO NGA KINAHANGLAN PARA HAN PAGDUMARA HAN PANALAPI HAN BWSA

Makakabulig han BWSA para han iya pagdumara parte han panalapi an masunod nga mga forms ug dokumento: (1) Estimated Monthly Expenditures and Chargeable Water Fees; (2) Official Receipt (OR); (3) Budget Form; (4) Billing Form; (5) Voucher; (6) Cash Position Statement; (7) Statement of Operations; and (8) Financial Summary Report.


37

SAMPOL HIN USA NGA PA-AGI HAN PAG-KWENTA HAN TARIPA

1) Kwentahon an gastos kada bulan a) Pag-operate ug pag-maintain han patubig i) Spare parts, tools, sand, cement, chlorine, other materials P 250.00 ii) Honoraria/Salaries .00 ii) Incidental/miscellaneous expenses P 200.00 Sub-Total P 450.00 b) Depreciation cost * i) Pira ka damo an household/pamilya 155 ii) Total population 930 iii) Estimate han kada adlaw nga konsumo han tubig (cubic meter) 93 iv) Estimate nga konsumo han kada bulan (cubic meter) 2,790 v) Estimate han kada tuig nga konsumo (cubic meter) 33,480 vi) Presyo/kantidad han pag construct han mga istraktura ug pagpalit han

mga ekipaje (reservoir, pipe lines, makina, intake box, tapstand, etc.) P 125,000.00

vii) Estimate kun pera ka tuig nga higagamitan an mga istraktura ug ekipaje 10 viii) Kada tuig nga depreciation cost (Fixed declining balance method) P 38,756.00 ix) Kada tuig nga depreciation cost per cubic meter P 1.16 x) Kada bulan nga depreciation cost per cubic meter P .10 c) Kabug-usan nga gastos kada bulan i) Konsumo han tubig kada bulan (cubic meter) 2,790 ii) Operating cost per cubic meter P .16 iii) Depreciation cost per cubic meter P .10 Sub-Total P .26 Add: 10 percent revenue share * P .03 Total cost per cubic meter P .28 Total cost kada bulan P 791.06

2) Baraydan nga taripa kada bulan a) Kun kada balay (household) an pag bayad P 5.50 b) Kun kada tawo an pag bayad P 1.00

Notes:

* An depreciation cost ug revenue share an gingagamit nga basehan pagkwenta han pondo nga kinahanglanon han BWSA para makapalit hin bag-o nga mga ekipaje o mag-construct hin bag-o nga mga pasilidad o istrak-tura ha panahon nga diri na gud magagamitan an na-eksiste nga mga pasilidad.

• An mga membro han BWSA pina-agi han General Assembly miting an mag dedesisyon kun gusto nira per household o per individual.


38

Lupig BWSA



(Province)

ESTIMATED MONTHLY EXPENDITURES AND CHARGEABLE WATER FEES

Expenditures Amount

Operation and Maintenance Php 250.00

Honoraria/Salaries .00

Miscellaneous/Incidental Expenses 100.00

Others

Total Php 791.00

Chargeable Water Fee = 791.00

155

Php 5.50

Prepared by: Date Prepared:

JOAN R. DECIO 28 May 2008

Bookkeeper

(Print name below signature)

Chargeable Water Fee =

Office Supplies 100.00

Depreciation, Revenue Share 341.00


39

Lupig BWSA



(Province)

OFFICIAL RECEIPT

No. 11460

Received from FATIMA FORONDA the sum of Five Pesos Fifty Centavos (P 5.50 ) in payment of Taripa (bulan han Abril 2008) .

Date:

ROMULO NERIO

Treasurer

2 June 2008

Lupig BWSA



(Province)

VOUCHER

No.

Paid to: Address:

Amount (P): Explanation:

Prepared by: Date Prepared : Recommended by: Date Recommended:

Bookkeeper Treasurer

Approved by: Date Approved: Received Payment by: Date Payment Received:

President Payee or Authorized Person

Date:


40

Lupig BWSA



(Province)

FOR THE MONTH OF JUNE 2008

Expected Income Butaw (Membership Fees) Php 200.00

Taripa (Water Fees) 852.50

Contribution from members 00

Donation from outside sources 00

Income from IGPs 00

Other sources (Brgy & Mun LGU) 1,000.00

Total 2,052.50

Expected Expenditures

Honoraria/Salaries .00

Operation and Maintenance Cost 250.00

Office Supplies & Incidental Expenses 200.00

Other Items 00

Total 450.00

Prepared by: Date:

ROMULO NERIO 2 June 2008

Treasurer

LUPIG BWSA BUDGET


41

U sa han mga pa-agi para mahibaro an mga tawo ha komunidad kun ano na an

istado han implementasyon han ira O & M plan ug gintatagan hin importansya han KALAHI CIDSS amo an gintatawag nga Sustainability Evaluation Tool, o SET.

Pina-agi han SET mahihibaro an mga tawo kun manilampuson an ira panalinguha � ha pag-plano, pag-implementar ug pag-monitor han ira O & M plan � para magin sustinable an ira prohekto. Pina-agi han SET mahihibaro an mga tawo kun kinahanglan pa nira dugangan an ira ginbubuhat para magin epektibo an ira O & M.

An SET naghahatag hin marka o grado ngadto han O & M Group, o BWSA kun patubig ug sanitasyon an prohekto, para han ira ginbuhat nga implementasyon han ira O & M plan. Upat nga klase an grado han SET: siyahan, an excellent, ika-duha an very satisfactory, ika-tolo an satisfactory, ug ika-upat an fair. Pero para hini nga manual, magigin tolo la kalain an marka han SET:

3 � Excellent

2 � Satisfactory

1 � Unsatisfactory

Ini nga SET rating an magsusumat ha komunidad kun epektibo an ira O & M ug dayon sustinable an ira prohekto segun han iginpakita nga Pigura 1 (sustainability framework) ha

paypay 10 ug iginbalik ha paypay 42.

Kun 3 (o Excellent) an SET rating han O & M Group, o BWSA, karayug sidngon epektibo ug maupay an pagdumara han O & M ug nagpapakita han pagka-sustinable han prohekto. An lebel han benepisyo nga iginhahatag ngada han mga tawo hitaas. Implikasyon hini an pag-aghat han mga gintutu-inan nga igpadayon an ira maupay nga ginbubuhat parte han O & M.

Kun an SET rating 2 (o satisfactory), pasado pa gihapon an implementasyon han O & M pero diri duro ka hitaas an lebel han benepisyo nga iginhahatag han prohekto ngada han mga tawo. Ini nga SET rating in magduduso han BWSA (o O & M Group) nga pakusgon pa nira an ira asosasyon para madugangan an iya kapasidad nga magin epektibo ug manilampuson han ira burahaton bahin han O & M.

Kun an SET rating 1 (o unsatisfactory) karuyag sidngon maluya an implementasyon han O & M ug hamubo an lebel han benepisyo nga nakakarawat han mga tawo tikang han prohekto.

Magsusumat ini han tagdumara han O & M Group, o BWSA, nga kinahanglan otrohon an ira pag-plano para han O & M, dugangan an ira panalimbasog parte han implementasyon han nasabi nga plano, ug upayon an pag-monitor han implementasyon han O & M.

Sustainability Evaluation Tool 555


42

TOLO NGA PROSESO HAN SET

Tu-tolo an dagko nga parte han pa-sirkulo (o pa-ikot) nga proseso han SET. Una dinhi an pag-plano. Ika-duha an pag-implementar. Ug ika-tolo an pag-grado. Pagkatapos han pag-grado mabalik an BWSA han pag-plano.

An pagplano na-konsiste han Action Plan nga ginhihimo han BWSA kada tuig. Ehemplo hini nga Action Plan in makikita ha paypay 26. Ini nga Action Plan na-konsiste gihapon han Barangay Maintenance Program nga ginhihimo han Project Preparation Team komo usa han mga documentary requirements para han pag-sumite han project proposal ngadto han MIBF para han Project Development and Participatory Resource Allocation (PDPRA) para han sub-project prioritization.

Ini nga Barangay Maintenance Program in nakabase liwat han standard nga mga organizational, financial ug technical requirements para han pag-operate ug pag-maintain han usa nga prohekto. Ehemplo para han teknikal nga aspeto han O & M para han power-driven water system project makikita ha ika-tolo nga parte hini nga manual.

Upod dida han aspeto han pag-plano an Mutual Partnership Agreement nga ginpirmahan han mga representante han O & M Group, Barangay ug Municipal LGUs (kita-a an sampol ha Annex).

An pag-implementar han O & M plan amo an maghahatag hin katumanan han ungara nga magin sustinable an usa nga prohekto. Dinhi makikita an importansya han partisipasyon han komunidad, an pagka-urosa han mga membro han asosasyon, ug an suporta han iba nga mga ahensya sugad han barangay ug municipal LGUs, ug han goberno nasyonal sugad han DSWD.

Aada han mga kamot han mga tawo mismo an kapakyasan o pagka-manilampuson han usa nga prohekto nga makahatag hin benepisyo ngadto han mga tawo ha dayoday nga panahon.

An pag-grado in pagbubuhaton han mga tawo mismo, pina-agi han ira mga representante, ug mga representante han barangay ug municipal LGUs, han MIAC, ug han DSWD.

An sampol han instrumento nga ginagamit han SET, pati na an proseso han pag-conduct han SET, in makikita ha paypay 44-46.


43

An pag-plano para han O & M in ginbubuhat durante han project preparation stage han CEAC, sugad han iginpapakita nga mga sampol hin dokumento �

1) an O & M Plan, ug

2) an Technical O & M Plan (paypay 30);

ug durante han panahon han O & M stage kun diin gin-re-review han BWSA an O & M plan pina-agi han ira action plan.

3) an Annual BWSA Action Plan (paypay 26)

Importante para han komunidad an technical assistance nga tikang ha municipal LGU ug DSWD para magka-ada hira hin igo nga impormasyon ug tama nga desisyon bahin han ira pag-plano para han O & M.

An tama nga O & M kinahanglan subay han panginahanglan han teknolohiya nga ginagagamit han prohekto. An pagpili han teknolohiya nakabase hin damo nga butang, ngan makakabulig an LGU ug DSWD pagpahamtang han ngatanan nga pertinente nga impormasyon agud ma-eksakto an pili-on nga teknolohiya han komunidad para han ira prohekto. Kun depektado an una nga O & M plan han komunidad, pwede ini ma-improve pina-agi hin pag-review ug pag-revise han Annual Action Plan han BWSA.


44

PROCEDURE HAN PAG-GRADO HA SET An SET ka parte han proseso para ma-empower ug madugangan an kapasidad han komunidad para makab-ot nira an ira gin-uungara nga kauswagan. San-o Ginhihimo an SET ha kada 6 ka bulan matapos makompleto an implementasyon han usa nga sub-project. An ACT o MCT mag-iimpormar han mga gintutuinan bahin han schedule ug iba pa nga detalya han paghihimo-on nga SET. ACT ug MCT Ha pinaka-una nga pagbubuhaton nga SET, importante nga ig-orient han ACT an ngatanan nga involved han proseso kun papano an pag-implementar han SET. Igpapadayon han MCT an responsabilidad han ACT ha panahon nga tapos na an KALAHI dida hin usa nga munisipyo. Municipal Inspectorate Team (MIT) An MIT nga gin-establisar han LCE pina-agi hin Executive Order an mamumuno han pag-hihimo-on nga SET. An MIT na kumpone han MIAC ha pangunguna han Municipal Engineer ug TWG, mga representante han kada barangay, O & G Group, ug han DSWD. SET Form Makikita ha paypay 83�84 an pag-gamit han SET Form. Ini nga instrumento an gagamiton han pag-grado han ginbubuhat nga O & M para han natapos na nga mga sub-proect. Pag-kwenta han grado Duha ka parte an SET Form. Una an pag-grado para han organizational ug financial nga aspeto han O & M. Balor ini hin 60 porsyento han bug-os nga grado. Ika-duha an teknikal nga aspeto. Balor naman ini hin 40 porsyento han bug-os nga grado. An MIT ug iba pa niya nga ka-upod pag administrar han SET in mapakadto han project site ug komunidad nga tag-iya han sub-project. An pag-fill up han SET Form mahihimo pina-agi han pag-pakiana han mga tawo ug han consensus o desisyon han MIT, mga kaupod, ug taga O & M Group nga involved. Una nga parte: Organizational and Financial Aspects Yes or No an ig-babaton han mga paki-ana ha una nga parte han SET Form (organizational and financial aspects). An suma han aplikable nga paki-ana (pananglitan 21) ig-didivide han suma han Yes nga baton (pananglitan 20). Ma-resulta ini hin

21/21 = 100 %. Adi an bracket han kada porsyento nga makukuha tikang han mga Yes nga baton: 95 % � 100 % = 3 .00 90 % � 94 % = 2.50 85 % � 89 % = 2.00 80 % � 84 = 1.50 79 % pa-ubos = 1.00 Tungod kay 100 an nakuha nga porsyento, an rating para han aton pananglitan amo in 3.00. Ika-duha nga parte: Technical Aspect Para han ika-duha nga parte han SET Form (technical), kikita-on han MIT an physical nga kondisyon han sub-project. Mayda demerit kun may ruba han physical nga istraktura. Para hini, gagamiton adi nga bracket: Degree of Defects/Damages Numerical Rating 0 % = 3.00 5 % � 1 % = 2.75 � 2.99 24 % � 6 % = 2.00 � 2.74 50 % � 25 % = 1.10 � 1.90 > 50 % = 1.00 Susumahon an ngatanan nga numerical rating ug kukuha-on an average. Pananglitan: 50.48 an suma han ngatanan nga numerical rating tikang hin 18 nga paki-ana, ig-didivide ini nga sumada (50.48) hin 18. Salit:

50.48/18 = 2.80 Kabug-osan nga rating Pag-susumahon an numerical rating han una ug ika-duha nga parte. Balor hin 60 % an una nga parte; balor hin 40 % an ika-duha nga parte. Subay, han aton pananglitan, an resulta amo ini: Aspeto han O & M Final Rating Equivalent A) Organizational 3.00 (60 %) 1.80

and Financial B) Technical 2.80 (40 %) 1.12 An sumada han duha nga aspeto amo ini:

1.80 + 1.12 = 2.92 Adi an bracket para han kabug-osan nga numerical rating: 3.00 � 2.50 = 3 (Excellent) 2.49 � 2.00 = 2 (Satisfactory) 1.99 � 1.00 = 1 (Unsatisfactory) An overall rating nga nakuha han aton pananglitan amo in 2.92, o equivalent hin 3 (Excellent).


45

3 100 1.80

Level 1 Water Water System


46


47

CONSTITUTION AND BY-LAWS Barangay Waterworks and Sanitation Association (BWSA)

PREAMBLE

We, the members of the _______________ Barangay Waterworks and Sanitation Association of _________________________________, imploring the aid of Divine Providence, in order to establish an association founded on mutual understanding, harmonious relationship and spirit of cooperation; in order to help support the various activities for the improvement of our water and sanitation facilities and for the enhancement of the welfare and progress of our community, do hereby unite ourselves and promulgate this constitution.

ARTICLE I Name and Address

Section 1 � The name of the association shall be the ____________________________________.

Section 2 � Its office shall be at _____________________________________________________. ARTICLE II

Membership Section 1 � Membership shall be open to all barangay residents, particularly heads of households or their representatives.

ARTICLE III Declaration of Principles

Section 1 � We believe and adhere to the tenets of democracy, both as a form of government and as a way of life.

Section 2 � We believe in the principle of democratic association under the protective mantle of the Philippine Constitution and existing statutes as a means of protecting social justice and insuring our well-being and economic security in a free society.

Section 3 � We acknowledge and recognize that the association funds constitute public trust which shall be dedicated and disbursed only for the benefit of the association.

Section 4 � We respect the dignity of our members and the privacy of human personality, rejecting and objecting to all forms of exploitation of the members of the association.

Section 5 � We believe in continuous and consistent adherence to these principles and that their ultimate realization shall sustain and guide us in our activities.

ARTICLE IV Objectives

Section 1 � The aims and objectives of the Association shall be: (a) To promote the welfare of the residents of this barangay particularly in the area of water supply, sanitation and overall health condition of the community members; (b) To operate and maintain effectively the waterworks and sanitation facilities in our barangay; (c) To work closely with various government and non-government organizations that seek to promote the health conditions of the people; and (d) To develop the organizational capacity of the association and its individual members in managing community projects.

ARTICLE V General Assembly and Officers

Section 1 � The General Assembly shall be composed of all members of the association and shall be its highest policy making body.

Section 2� The Board of Directors, composed of at least 7 members elected at large during the Annual General Assembly, shall approve plans and programs and supervise the daily operations of the association. The officers shall be elected by the BOD members from among themselves. The Officers of the association shall be composed of the President; Vice President; Secretary; Treasurer; and members of the Board of Directors. However, in case of transfer or any inevitable cause of vacancy, the vacant positions shall be filled as follows: (a) The President shall be replaced by the Vice President; (b) All other succeeding positions shall be filled up and/or replaced through appointment by the incumbent President with the concurrence of the of the Board of Directors (BOD).

ARTICLE VI Duties and Responsibilities of the Officers

Section 1 � The President shall preside at meetings of the association and of the executive committee; shall be a member ex-officio of all committees except the nominating committees; and shall perform all other duties usually pertaining to the Office. He/she shall appoint other staff of the association on a per need basis, subject to approval by the BOD.

Section 2 � The Vice President shall act as aide to the President and shall perform the duties of the President in the absence of that Officer (in their designated order).


48

Section 3 � The Secretary shall keep a correct record of all meetings of the association and of the BOD and shall perform such other duties as may be assigned for him.

Section 4 � The Treasurer shall receive all money of the association, shall keep an accurate record of receipts and expenditures, and shall pay out local funds only when authorized by the association. The Treasurer shall present a statement of account at every meeting of the association and at other times when requested by the BOD and shall make full report at the General Assembly. The Treasurer�s accounts shall be examined annually by an auditing committee of not less than three members, who is satisfied that the Treasurer�s annual report is correct shall sign a statement of the fact at the end of the report.

ARTICLE VII Executive Committee

Section 1 � The BOD may create an executive committee composed of at least three of its members, and shall meet anytime upon the call of the President and shall be authorized to transact business in behalf of the BOD.

ARTICLE VIII Meetings

Section 1 � The annual General Assembly meeting shall be held on a date to be set by the BOD. The BOD shall meet quarterly. Section 2 � Emergency Meetings or Special Meetings shall be determined by the Executive Committee with the approval of the BOD.

ARTICLE IX Dues and Fees

Section 1 � There shall be an annual membership fee and monthly user fees in amount to be determined by the Board and approved by the General Assembly. The fees shall be collected by Treasurer from each member and shall be used for the O & M expenses of the association and any other projects or activities approved by the BOD.

ARTICLE X Tenure of Office

Section 1 � Officers shall be nominated from among the eligible members who are present during the election and shall be voted upon through secret ballot. The term of office of every officer shall be for one (1) years with re-election; election shall be held during General Assembly.

ARTICLE XI Committees

The BOD may create committees it deems necessary to carry out its mandate. These committees may include, but not necessarily limited to, the following: Executive Committee, Finance Committee, Fund Raising Committee, Ways and Means Committee and O & M Committee.

ARTICLE XII Parliamentary Authority, Standing Rules

Section 1 � Parliamentary Authority�All meetings of this association shall be conducted in accordance with parliamentary rules and procedures.

Section 2 � Quorum�A majority of 40% + 1 of the regular members shall constitute a quorum for the transaction of any business.

Section 3 � Standing Rules and Regulations: (a) No member shall be allowed to attend a meeting if found out to be under the influence of liquor; (b) Any member who deliberately absents himself/herself from attending Regular or Special Meetings and �Pentakasi� shall be punished by a fine of Twenty Pesos Only (P20.00), collectible at the end of the school year. This will be a prerequisite to the issuance of the Clearance of his/her child/children in the next school year.

ARTICLE XIII Amendments

Section 1 � The Constitution and By-Laws shall be amended at any regular or special meetings by three-fourts (3/4) votes of all members of the General Assembly, provided that the Secretary has disseminated adequate information to all concerned at least ten (10) days prior to the time of voting.

ARTICLE XIV Effectivity

Section 1 � This Constitution and By-Laws shall take effect immediately upon ratification thereof by the members of the association and to be duly signed by the members of the BOD.


49

PROSESO HAN BWSA REGISTRATION HA DOLE

• An representante han BWSA mapakadto han opisina han Department of Labor and Employment (DOLE). Pwede ha Provincial Office han DOLE, o ha Regional Office nga makikit-an ha may Provincial Capitol Site, Tacloban City. Ma-aro hin mga forms ug lista han mga requirements para han pagpa-register han BWSA.

• Pag-kokompletohon han BWSA an mga requirements han DOLE para ma-register an BWSA. Upod dinhi an kopya han Constitution and By-Laws, lista han mga opisyales ug ka-angayan nga mga resolusyon. Mayda liwat babayaran nga mga fees ha DOLE.

• Matapos an pira ka semana, ma-abot han address han BWSA an registration certificate tikang ha DOLE, pina-agi ha Post Office.

PROSESO HAN BWSA ACCREDITATION HA SANGGUNIANG BAYAN (SB)

• An BWSA komo usa nga people�s organization mayda katungod ha ilarum han balaod, partikularmente an Local Government Code (RA 7160) nga makilala han lokal nga panggobernohan komo ka-usa o ka-atbang han goberno para han pagduso han kauswagan han komunidad. An proseso han pagkilala (accreditation) han BWSA amo an magigin dalan para magin membro han Local Special Bodies ug ka-partner han LGU para mag-implementar han mga prohekto nga pan-kauswagan.

• An BWSA magsusumite ngadto han Sangguniang Bayan hin application for accreditation, upod na an BOD Resolution, Certificate of Registration tikang ha DOLE, lista han mga opisyales, accomplishments ug financial reports.

• An proseso han accreditation nakabase han pira nga criteria, sugad han: legal personality; profile han organisasyon (organizational purpose and objectives, community organization and development, institution building, local enterprise development, livelihood development, capability building and other developmental objectives); community-based with project development and implementation record; reliability as evidenced by the preparation of annual reports and conduct of annual meetings as certified by the Secretary, etc.

• An SB mag-a-accredit han qualified nga mga PO ha sakob hin 60 ka adlaw tikang masumite an mga papeles para han accreditation.

• An MLGOO han DILG magtatawag hin miting han mga representante han accredited nga organisasyon para magpili han ma-representar ha ira dida han Local Special Bodies.

PROSESO HAN PAG-OPEN UG PAG-MENTINA HIN CURRENT/SAVINGS ACCOUNT HA BANKO

• An representante han BWSA mapakadto ha banko ug maaro hin forms ug lista han mga requirements para pag-abre hin current/savings account.

• Pagkokompletohon han BWSA an mga requirements ug an mga signatory mapakadto ha banko para mag fill up han signature cards ug iba pa nga mga dokumento.

• Magdedeposito han kinahanglanon nga kantidad para maka-abre hin account. Kinahanglan andam an BWSA pag deposit han nasabi nga kantidad (iba-iba an polisiya han banko parte han kantidad han initial deposit labi na kun current account an ina-aplayan). Kinahanglan sundon liwat an polisiya han banko parte han maintaining balance para diri magsara o ma de-activate an nasabi nga account.


50

Level 1 Water System (Handpump)

Magsaysay Boulevard, Tacloban City 6500 Leyte, Philippines Telefax: (053) 321 1651

Para han dugang nga kasayuran, mga paki-ana, feedback o suhestyon bahin hin nga manual, pakig-kita:

Ms. Celeste B. Madlos Regional Project Manager KALAHI CIDSS KKB Project

Department of Social Welfare and Development-Field Office 8

patubig - freewebs.com · importante nga elemento han proseso para han pagduso han community...

Documents