parçên axaftinê

8/3/2019 parçên axaftinê

http://slidepdf.com/reader/full/parcen-axaftine 1/25

*PARÇÊN AXAFTINÊPARÇÊN AXAFTINÊ, LI DU GIRÛPAN PAR VE DIBIN …..

1- GUHÊRBAR /2-NEGUHÊRBAR

* 1-ÊN GUHÊRBAR JÎ LI /5/ BEŞAN PARVEDIBIN ….

2-• ÊN NEGUHÊRBAR JÎ LI /3/ BEŞAN PARVEDIBIN

PARÇÊN AXAFTINÊ

GUHÊRBAR NEGUHÊRBAR

DAÇEK -1

GIHANDEK -2

HOKER -3

CÎNAV-1

RENGDÊR -2

NAV-3

JIMAR -4

5-LÊKER

* NAV – JI PARÇÊN AXAFTINÊ ÊN GUHÊRBAR E , EW JÎ LI DU PARÇANBELAV DIBE …

1-ŞÊNBER . 2- RAZBER .

* NAVÊN ŞÊNBER LI DU PARÇAN PAR VE DIBINA-NAVÊN CANBAR . B- NAVÊN NECANBAR



*NAVÊN RAZBER LI SÊ GRÛPAN PAR VE DIBE ..A-RAMANÎ . B – ABSTRAKTÎV . C – KIRINÊ

NAV

ŞÊNBER RAZBER

CANBAR RAMANÎMÊ .. / A / . NÊR.. /Ê/ MÊ../ A/ . NÊR / Ê/

NECANBAR ABISTRAKTÎV KIRINÊ + TÎ /Î (ATÎ)MÊ../A/ . NÊR…/Ê/

KIRINÊMÊ../A/ -NÊR/Ê/

• NAVÊN CANBAR DU PARÇE NE ….A- ZAYENDA NÊR . B- ZAYENDA MÊ .

A – NAVÊN ZAYENDA NÊR / YEKJIMAR/LI SÊ BEŞAN BELAV DI BIN .1-NAVÊN LAWIRAN / BERAN – GA – NÊRÎ ../ . 2 –

NAVÊN MÊRAN AZAD – ALAN ../. 3 – NAVÊNMIROVAN / BAV – MÊR … / .

PAŞDANKA HEVBENDÎ YA NÊR / Ê / DISTÎNE …AZADÊ JÎR



B- NAVÊN ZAYENDA MÊ / YEKJIMAR/LI SÊ BEŞAN BELAV DI BIN ..1- NAVÊN LAWIRAN / BIZIN-MIH …/ . 2- NAVÊNJINAN / NESRÎN – ŞÊRÎN../ . 3- NAVÊN MIROVAN /

JIN – BÛK – KEÇ …/PAŞDANKA HEV BENDÎ YA MÊ / A/ DISTÎNE ..ŞÊRÎNA HEMO

CANBAR

ZAYENDA NÊR ZAYINDE MÊPAŞDANKA HEV BENDÎYA NÊR/Ê/

PAŞDANKA HEV BENDÎYA MÊ/A/

LAWIRAN LAWIRAN

BERAN –GA - BIZIN-MIH

MÊRAN JINAN

ESRÎN -

MIROVAN MIROVAN

BAV -MÊR JIN – BÛK -

• NAVÊN TIŞTÊN NECANBAR .1-NAVÊN ZAYENDA MÊ /YEKJIMAR/ PAŞDENGAHEVBENDÎ / A / DISTÎNIN .. BARANA HÛR – BERFA GIRAN.

2-NAVÊN ZAYENDA NÊR / YEKJIMAR /PAŞDANKA HEV BENDÎ / Ê / DISTÎNIN .KONÊ REŞ – NANÊ SÊLÊ .



NECANBAR

ZYENDA MÊPAŞDANKA HEV BENDÎ /A/

DISTÎNEBARAN

ZAYENDA NÊR PAŞDANKA HEV BENDÎ /Ê/

DISTÎNEKON Ş/NAN ÊLÊA HÛR / BE A RF GIRAN Ê RE Ê S

• NAVÊN RAZBER . LI SÊ BEŞAN PAR VE DIBIN1-NAVÊN RAMANÎ.A-NAVÊN ZAYENDA MÊ ,PAŞDANKA HEV BENDÎ / A/

DISTÎNE.HÊZA DIJWAR – HÊVIYA GELB- NAVÊN ZAYENDA NÊR , PAŞDANKA HEV BENDÎ/Ê/DISTÎNE.SEWDANÊ MIN . HIŞÊ MIN.2-NAVÊN ABSTRAKTÎV (Z.MÊ).EW NAVÊN KUDAWIYA WAN /TÎ – Î – ATÎ/ DISTÎNIN .WEK : HEVALTÎ – ARZANÎ ….3- NAVÊN KIRINÊ . ( Z. MÊ) .MAKDER WEK : HATIN – BIRIN – FIROTIN ….PAŞDANKA HEVBENDÎ / A / DISTÎNIN : HATINA BARANÊ .- JI BILÎ VAN ….1- NAVÊN DU ZAYENDE .WEK : HEVAL- HEVALA MIN – HEVALÊ MIN .

2- NAVÊN BERNAS .WEK : AZAD – DEŞT – KURDISTAN .



DESTPÊKA VAN NAVAN BI TÎPA MEZIN TÊ NIVÎSANDIN .3- NAVÊN PIRJIMAR. PAŞDANKA HEVBENDÎ ( ÊN )DISTÎNIN.WEK : HEVALÊN ME – HÛZÊN DIJWAR – BARANÊN GELEK .

4- NAVÊN NEPENDÎ : Y.J : DANASÎNA XWE (EK)DISTÎNÊ

WEK : XORTEK (XOTEKÎ LEWEND) – KEÇEK (KEÇEKE HÊJA)PALE (PALEYEK) LÊ JI BO SIVIKBÛNA BILÊVKIRINÊ

PALE = PALE + EK = PALEK (E JI DAWIYA PALE TÊAVÊTIN)P.J : DANASÎNA XWE (IN) DISTÎNE : (XORTIN)XORTIN E HÊJA HATIN – KEÇIN E HÊJA HATIN

5- NAVÊN KOMBÊJ : KERÎ – REF – SELEF------------------------

10/12/2005 ŞEMÎGUESTINA NAVAN

- SÊ DIBISTANÊN RÊZIMANÎ HENE:1- DIBISTANA BEDIRXANIYAN EW JÎ NÊZÎ

ZIMANÊ FIRANSÎ YE

2- DIBISTANA KURDÊN RÛSYA / QENATÊKURDO/ NÊZÎ ZIMANÊ SILAVÎ YE

3- DIBISTANA /REŞÎDÊ KURD – CEGERXWÎN – OSMAN SEBRÎ / NÊZÎ ZIMANÊ EREBÎ YE.



GUESTINA NAVAN / Z . M /

FO

R

N.

N. P

MÊ

Y

PE N PENDÎ NDÎ EPENDÎ NEPENDÎF-RAST KE KEÇEK K Ç EÇ KEÇINF-BANGÊ KEÇÊ KEÇNO

F-TEWANDÎ KE K K ÇÊ EÇEKÊ EÇAN KEÇNANF-BIHEVRE

KERE

K R

K R

ÇÊ EÇEKÊE

EÇENE

KEÇNANRE

F-TEVAYÎ KEÇÊ KEÇEKÊ KEÇANVE

KEÇNANVEVE VE

F-CÎWARÎ KEÇÊ

DE

KEÇEKÊ

DE

KEÇAN

DE

KEÇNAN

DE

GUESTINA

N /AVAN Z . N /

N . Y N . PFORMÊN

GUHESTIN NDÎ NEPEND NDÎ NEPENDÎÊ PE Î PE

F-RAST XORT ORTEK RT RTINX XO XOF-BANGÊ XORT

OXORTNO

F-TEWANDÎ

XORT XORTEK Î

XORTA N

XORTINA N

F-BIHEVRE

XORTRE

XORTEK Î RE

XORTA N RE

XORTINA N RE



F-TEVAYÎ XORT XORTEK XORTA

XORTINA N VEVE Î VE N VE

F-CÎWARÎ XORT XORTEK XDE Î DE N

ORTADE

XORTINA N DE

1- F-RAST / NAV NAYÊ GUHERTIN :ORT DIBÎNEIR DIKEVE

? DAR ŞEWITIYEANGÊ :

Ê YE ? YA AZAD EDERÊ …? LI QAMIŞLÊ

…..? JI QAMIŞLÊHEVBENDÎ /RE/ DISTÎNÊ

I KÊ RE……? JI HEVAL RE

I KÊ VE….? DI ÇI VE….?I KÛ VE…?

6- F-CÎWARÎ / PAŞDENGA HEVBENDÎ //DE// DISTÎNE

KÎ ÇI DIKE …? XÇI ÇI … ? KEV

ÇI DI ÇI REWŞÊ DE YE2- F-BANGÊ – PAŞDENGA B

N . MÊ Ê YE N. NÊR O YEDUZAYEND NO YE

3- F-TEWANDÎ / BERSIVA :KÊ KIR ….? KÊ DÎT…? AZAD DÎTYA / YÊ / KÊ YE ? SOLA K

LI / JI / KÛDERÊ …? LI KÛ

JI KÛDERÊ4- F-BIHEVRE / PAŞDENGABIKÊRE ……? BI REMO REBI ÇI RE……? BI ÇEM REJJI ÇI RE……? JI DARE RE

DI KÛ RE…..? DI DEHLÊ REDI ÇI RE …..? DI PEL RE

5- F-TEVAYÎ / PAŞDENGA HEVBENDÎ //VE// DISTÎNEDI KÛ VE…? JBI ÇI VE….? B

DI KÛ DE….?



DI ÇI DE…..?

-------------------

rên kombêj / şeşek , heftek .. /

/ anî / ( yekanî )

jimar

1- jimarên bengeh- jimarên carkirî

în23- jima

4- jimarên bi paşdanka5- jimarên parçedar 6- jimarên rêzda.

*****1- jimarên bengehîn :a- jimarên dehên pêşî : / 1,2,3,4,…../

b- jimarên dehên diduyan : / 11,12,13,…./nasîn : ji jimara /2/TANÎ /20/ BI PIRJIMARÎ BIKAR TÊN .mînak : navê çardehan got . – jimarên dehta : / 10 , 20 ,c 30 …/

nasîn : ev jimar ji / 30 / ta / 100 / wek yek jimar tên bikaramînak : ji çilî bipirse .

N : / 1000 000, 1000

nîn.

000 000 ,…/

zan e.

: ji xana mezin dest pê dike .şt hezar û bîst û pênc .

d – JIMARÊN MEZI

êr melyon û milyar , n jimaran* nîşan : xwendina

ûne : 8625 = henim2 – jimarên carkirî :a- carek , ducar … b- yek-yek, yeko-yeko,…

c-yekta , duta ,…..3-4-



5- jimarên parçedar:r ên binehîn : 1/2 = ( nîv)

hekî : 0.1 = sifir xal yek.

a- jimarên parçeda1/3 = sêyek = yek ji sisiyan . b- jimarên parçedar ên de0.02 = sifir xal sifir didu.

6- jimarên rêzda :ekê …. )

..

- jimarên xwebeş : 1,2,3,..kamnîşan ( nîşana komkirinê ) = +kêmnîşan ( nîşana kêmkirinê ) = -

îşana carkirinê ) = ×

dabeşnîşan ( nîşana dabeşkirinê ) = ÷

engdêr

gî tê ? her û her li pey navan tê .imûne : kirasê sor , ava sar , hevalê hêja , çiyayê bilind ….

:

e : mezin mezintir mezintirîn / ya , yê ,

stina rengdêran :

a- pêşî ( ya , yê , yên y b- yekemîn , dwemîn …c- jimarên tewaw . 1,2,3,… ****

ferhengoka jimaran :1- jimarên cotî : 2-4-6-8 ….2- jimarên dabeş : 2-4-6…3•

•

• carnîşan ( n•

**********

R • çi diyar dike ? reng , kêsem , form , dêm , xarakter / /خصوصية • kenn* berhevkirina rengdûranBi alîkariya paşdankên / tir / û tiring / . Nimûn

yên/

• guhe



- dema nav mêza be , di hevoka navan de paşdanka hevbendî // e //estine .

baş.av nêrza be , di hevoka navan de paşdanka hevbendî // î //

estine .çşyayê bilindî , mezinî , dûr .

ên guhe an

d Nimûne : hevala jîre , delale ,

- dema nd Nimûne : * form- nêrza

stina rengdêr .

Yekjimar pirjimar Formênguhestinê

Pendî Nependî Pendî nependî1-rast Hevalê / jîr Hevalekî/jîr Hevalên/jîr Hevalne/jîr

2-bangê Hevalê/jîr ------------- Hevalno/jîrno ------------

3-tewandî Hevalê / jîr Hevalekî/jîr Hevalên/jîr Hevalne/jîr

4- Hevalê / jîr re Hevalekî/jîr re Hevalên/jîr re Hevalne/jîr re bihevre

5-tevayî Hevalê / jîr ve Hevalekî/jîr ve ve Hevalne/jîr veHevalên/jîr

6-cîwarî Hevalê / jîr de de /jîr de deHevalekî/jîr Hevalên Hevalne/jîr

- mêza :

Yekjimar pirjimar Formênguhestinê Pendî Nependî Pendî nependî1-rast Hevala / jîr Hevaleke/jîr Hevalên/jîr Hevalne/jîr

2-bangê Hevala/jîr ------------- Hevalno/jîrno ------------

3-tewandî Hevala / jîr Hevalekê/jîr Hevalên/jîr Hevalne/jîr

4- ne/jîr re bihevre Hevala / jîr re Hevalekê/jîr re Hevalên/jîr re Heval

5-tev evala / jîr ve Hevalekê/jîr ve Hevalên/jîr ve Hevalne/jîr veayî H

6- alne/jîr decîwarî Hevala / jîr de Hevalekê/jîr de Hevalên/jîr de Hev



• formên . 4,5,6 . nîşana forma xwe destine , lê rengdêr nayêguhestin .

an , di hevokên navan de , diguhestinên hevokên din , cûda ne .

)

- c.arzî.

rbixwe /

c .

• paşdankên guhestina rengdêr

cînav ( bernav , pronav 1- c.kesîtî / radêr , kesan /23- c.nîşankirinê/ şandek/4- c.lixweveger./ se5- c. hevdûtiyê /hev , hevdû /6- girêdanê . / peywendî /7- c. pirsê.8- C. nebinavkirî./ nenas/

= = = = = = = = = = = =

1- c.kesîtî:I- cînavên kesîtî . a sform ra t :

pirjimar / em /ekjimar / tu / . pirjimar / hûn /

ekjimar / ew(mê,nêr) . pirjimar / ew /I

a- kesê pêşî : yekjimar / ez / . b- kesê diduyan : yc- kesê sisiyan : yI – cînavên kesîtî , forma tewandî :a- kesê pêşî : y. p.j / me/ j / min/

p .j / we/ p.j / wan /

b- k.diduyan : y.j / tec- k.sisiyan : y.j /wê/= = = = = = = = = == = = = = = = = = =

2- c.arzî : ji paşdanka / ya,yê , yên / û cînavên forma tewandî sazdibin .

p.j/mê,nêr/=yên= == = = = =

a- y.j/mê/=ya y.j/nêr/=yê= = = = = = = == = == = =

3-c.nîşankirinê: I- nêzîk : y.j / ev / p.j / van/

n/II- dûr : y.j / ew/ p.j / wa



= = = = = = = = = = = == = = = = = = = =

4- c.lixweveger : / xwe / dikeve şûna hemî cînavên kesîtî de .

= = = = = = = == = = == = = = = = = = = =

5- c. hevdûtiyê : hev , hevdû

nê= = = = = = = = = = = = = == = = = = = = =

6- c. girêda :

I- yê , şûna navên yekjimar yên / nêr / digre.

igre.= = = =

I-ya , şûna navên yek jimar yên / mê / digre .I

III- yên , şûna navên pirjimar yên / mê,nêr / d = = = = = = = = = = = = = = = = = =

7-c.pirsê : -/ kî,çi,kîjan / şûna navan di hevoka pirsê de diyare .

= = = = = = = = = = = = = = = = = = = = ==

8 – c. nebinavkirî :I- / ti , hîç , heçî / nayin tewandin .II herkes , tişt , hertiI , hinek , çend

* ******** ina nîş ê :

avên n k vên

- yek , heryek , kes , şt , ti tişt , tu tişt.I I- hemû , hin , çendek .

**** **guhest cînavên ankirin

Cîn êzî Cîna dûr Yekjimar ar yekjim

F.G

mê nêr Pirjimar

mê nêr pirjimar

1 ev ev ev ew ew ew2 ------- ------- ------ ------ ------ -----3 vê vî van wê wî wan

4 Vê re Vî re Van re Wê re Wî re Wan re5 Vê ve Vê ve Van ve Wê ve Wî ve Wan ve6 Vê de Vî de Van de Wê de Wî de Wan de



* guhe a / kî / û / çi

stin /.

F.G kî çi mê nêr

1 kî çi Çi jine Çi xort2 ------- ----- ----- ------3 kê çi Çi jinê ortîÇi x4 Kê re Çi re Çi jinê re Çi xortî re5 Çi ve Çi jinê ve Çi xortî

veKê ve

6 de e inê de ortîKê Çi d Çi j Çi xde

* guhestina kîjan .yekjimar pirjimar F.Gmê nêr mê nêr

1 kîjan kîjan kîjan kîjan

2 ---- ---- ----- ------3 kîjanê kîjanî kîjanan kîjanan4 Kîjanî re Kîjanan re Kîjanan reKîjanê re5 Kîjanê ve Kîjanî ve Kîjanan ve Kîjanan ve6 Kîjanê de Kîjanî de Kîjanan de Kîjanan de

************



* Lêker :

Kar , Kirin , bûn û heyîna mirov , lawir , tiştan diyar dike .ibin , kes , jimar , çax ( dem ).* bi veguhestina lêkeran sê tişt berçav d

* kirde ( subject ) :Dibe mi i , ya e e .rovek , law rek n jî tişt k b* têker (object ):Di hevokê de tiştne tên serê wî ( wê ).

Nimûne :

têker lêker xwendfirot(..in)

Me(we) pez çêrand

*****

ar .kj ar

erênî )

înî

KirdeAzad pirtûk Wî(wê) gul

*****

* lêkerê // heyînê //1- forma heyînî ( erênî ) : m pirjimar yekji2-forma neyînî : ye im pirjimar

1- forma heyînî (yekjimar pirjimar

k1: Ez heme ( he + me ) Em hene (he + ne )k2 : tu hryî ( he + yî ) hûn hene ( he + ne )

k3 : Ew heye ( he + ye ) Ew hene (he + ne )2- forma ney

AK1 : ez neheme Em nehen( ne+he+me) e ( ne+he_ne)

(ne+he+ye) e+he+ne)K2: tu neheyî ( ne+he+yî) hûn nehene (ne +he+ne)K3: Ew neheye ew nehene(nB

K1: Ez nînim Em nîninK2: tu nînî hûn nîninEw nine Ew nîninK3:

C



K1: Ez tineme Em tineneK2: Tu tineyî Hûn tinene

= = = ==

1- lêkerêveguhestin2- navên û / ne/ne.

K3: Ew tineye Ew tinene= =* têbîbî :

// heyînê // ji rayê lêker û nîşana kesan / me,yî,ye/û/ne/ diê de , pêk tê.dawiya wan tîpeke dengdar be , nîşanên kesan / me,yî,ye/

Nimûne : Ez pale metîpeke dengdêr be nîşanên kesan / im,î , e/ û3- navên dawiya wan

/ in / ne. nimûne : Ez karmendim be / hersê kesên pirjimar re nayê

.

*lêkerê // hebûnê //

- form

a erênî

4- nîşana kesan / ne / û /

guhestin

1 a erênî .

formDema buhûrtî Dema mandê ( werê )

pirjimar yekjimar pirjimar yekjimar K1 Ez hebûm Em hebûn Ez ê hebim Em ê hebinK2 Tu hebûyî Hûn h Tê hebî Hûn ê hebinebûnK3 Ew hebûn ebinEw hebû Ew ê hebe Ew ê h

– fo .

erênî

2 rma neyînî

formaDema buhûrtî Dema mandê ( werê ) jimar yekjimar pirjimar yekjimar pir

K1 Ez ê tinebim Em ê tinebinEz tinebûm Em tinebûnK2 yî Hûn tinebûn Tê tinebî Hûn ê tinebinTu tinebûK3 Ew tinebû Ew tinebûn Ew ê tinebe Ew ê tinebin

**************

*

****

Daçek . Daçek bêjene ne guhêrbarin , berî navan , cînavan û jimaran tên , her ûher wan ditewînin. / bi,di,ji,li,bo ,……./



* gehandek.

.../

anî ji du parçan bi hev dikevin , du navan , bi hev ve girêdidin./ ji…jî,wisa…çawa,

e jî……/

w wisa , yan çawa…. barane

ne ba heye , ne jî baran heye.

*********

a- gehandekên yekta : bi erkên girêdana nav,lêker û hevokan radibin/ û ,jî,lê,da,ko,wekî,wilo,wisa,gava,eger,yan… b- gehandekên duta : bi kêm

an .du lêkeran , û du hevok wilo….çawa,

.hin jî , …. N… yan….yan jî, hin….

hînker : ez , tu û ew jî .•

eZivistanê yan berfe , yan jîHin hatin , hin jî çûn .Li ser heyvê

**********

* Nîr .cih , war û dem ê nîşan dike .-

- cih û war :

ber ( pêş , paş , ser , bin , çep , rast ) û xurdezaa- her şeş dên wan ( jor ,rex , kêlek …. ).

…/ nîr /

yên tewandin .

jêr , xwar , banî , nik , cem , b- dem :demên resen ( roj , şev , sal , meh ) û xurdezadên wan .

- nimûne :Ez bi zeraqa rojê re … / nav /Ez biroj rabûm * piştî daçekan re tên , lê na= = = = = = = == = == =

* Hoker .

arçên axaftinê , neguhêrbare.P- hoker : reng û rewşa kirin û bûnê nîşan dike.



Bersiva van pirsan dide :

Çawa….? / Çilo….? / Bi çi awayî …..? / Bi çi rengî …? /

dî ) hat.

Bi çi awayî axifî ? Bi nebaşî axifî.Bi çi rengî êrîş kirin ? bi cot êrîş kirin.

* Hco rast , nebaş .

n bi hoker bi afirîne û pirsên hoker nasiyê di wane , destnîşan bike?///

Jêder

- Çawa hat….? Bi lez hat , hêdî ( hêdî – hê

--

oker : hêdî – hêdî , yeko – yeko , bi tenê , bi başî , bi rastî , bi hêz ,bit , bi lez , zû , rast , raste –

///* karêmal

Pênc hevokê

ê ( sipartin ).

d = = = = = = = = = = == = = = = = = ==

* .

rin , birin , dan , bûn , kirîn , vegirtin ….

ek : vegirtina kon .na têkeran , di formên nependî de // y.j û p.j // weke formên

jêder bêdeng bee , ege ra d r be

Jêder ra paşdank

Dan da n

Ew bêje ne , yên ko nave kirinekê , yan jî nave bûnekê berçav dikin .

Wek : kiKirina cejnê , birina pirtûkê , dana geştê .

* nasîn :1- çaxê jêder nave , her û her zayend mê ye û paşdanka hevbendî // a//destine.2- çaxê têker , bi zayenda xwe mêza be , paşdankahevbendî // ê //destine , lêko nêrza be , nayê veguhestin .

W3- veguhestixwe dimînin .4- jêder bi paşdanka // in // kuta dibe . eger dawiya rayê. lê bi // n // kuta dib r deng a .

* nimûne :

Kirin kir inBirin bir in



Bûn bû n

* di zimanê kurdî de du rayên deman nasin, yek bo demên buhprtî , yek / dema werê , Dema fermanî û xurdezadên deman di pêş

hûr , b avêt aşdanka // in // û // n // ji jêder

ê dema buhûrtîKirin kir

niha , hîna li ber destan pêk hatî

n // jia niha dinasin .

+ im .//

// nivîs // rayê dema niha ye û //

= ==Komên lêkeran

jî bo dema nihade tên /.

1- Em rayên demên bu tî i ina pdistînin .

* nimûne :Jêder ray

Birin bir

2- rêzanek ji afirandina rayên dema

nine , lê çaxê pêşdanka demê // di // û nîşana kesan // im , î , e , ilêker bavêjin rayê dem

- Ez dinivîsim = Ez di + nivîs// wilo jî : tu , ew , em , hûn , ewJi vê parvekirinê tên zanîn , konivîsandin // jêder e .

= = = = = = = = = = =* .

emkirî.

= = = == = =* rayên îmî , wek navan n ar anîn .ev ra tenha boçêkirina demên buhûrtî û niha tên bikar anîn .-nimûn

jêder Rayê dema buhûrtî

Rayê dema niha

1 – lêkerên hîmî .2- lêkerên efirandî .3- lêkerên c

lêkerên h ayên bik

e :

1 Guhestin Guhest guhêz2 Dan Da D3 kolKolan Kola

- - - --- -- -- -- -- --- --



* Lêkerên efirandî : ji nav ûrayên lêkeran pêk î yênsaltgîr alîkariy nka // in // pêk tên . lê andîyênde v bi al / andin // pêk tên .

- çêkirina lêkerên efirandî ji navan .

nav Lêkerên saltgîr Lêkerên derhingêv

tên , lêkerên efirand, bi a paşda kerên efir

rhingê îkariya / I

A rev revîn revandinB lebet lebetîn lebitandin

II- çêkirina lêkerên efirandî , yên derhingêv ji rayên lêkerên hîmî .

Lêkerên saltgîr Rayê dema berê Rayê dema niha Lêkerê derhingêv Nalîn Nalî Nal nalandinŞewitîn Şewitî Şewit şewitandin

* Nasîn lêkerên saltgîr , bialîkariya

xistin

nkan : ( hil + kirin = hilkirin ) b- nav û rengdêran : (soz + dan = sozdan )

= = = = = = = = = = = = =

ALTGÎR

GÊV . EW LÊKER IN YÊN TÊKER DIXWAZIN

Ê DINIVÎSE , TE BELAVOK BIR , WÊ HELBEST

DIÇIM , BARAN HAT , EW PÛNIJÎ , GA MIR ,….

: lêkerên derhingêv ji rayên dema niha , yênpaşdanka // andin // çêdibin .

III-lêkerên cemkirî : ev kom ji lêkerên alêkar ( kirin , bûn , dan ,….) û ..

a- paşda

c- rengdêr û lêkerên alîkar ( kor + bûn = korbûn )=

LÊKERÊN DERHINGÊV Û LÊKERÊN S 1- LÊKERÊN DERHIN .WEK : TU NAMXWEND ,

2- LÊKERÊN SALTGÎR : EW LÊKER IN , YÊN HEVOKÊ BI LÊKER Û KIRDE SAZDIKIN.WEK : EZ



= = = = = = == DEM Û EFIRANDINA DEMAN .

- DEMA NIHA , 2- DEMA WERÊ ,3- DEMA FERMANÎ , 4- DEMAERÊ BUHÛRTÎ , 5- DEMA JI ZÛDE BUHÛRTÎ , 6- DEMA BERÊ (

IRÊJ ,

// REYÊ DEMA BUHÛRTÎ // KET // EYÊ DEMA NIHA // KEV//E .

- DEMA NIHA .ÎSHA IHA // DI // , DI VEGUHESTINÊ DE , BI

HI DI

I

FORMA ERÊNÎ .

1B

D7- DEMA BERÊ-NIHA,8- DEMA HEKEYÎ.

------------

VEGUHESTINA LÊKERÊN HÎMÎ , YÊN SALTGÎR.

* NIMÛNE : LÊKERÊ // KETIN,

1 N NA DEMA NPÊS YA RAYÊ DEMA NIHA VE BE Û NÎSHANA KESAN BI

DAW YA VÎ RAYÎ VE DIBE .

*

YEKJIMAR PIRJIMAR K1 ( DI+KEV+IM) N(DI+KEV+IN)EZ DIKEVIM EM DIKEVIK2 TU DIKEV'(DI+KEV+Î) HÛN DIKEVIN(DI+KEV+IN)K3 I+KEV+E) EW DIKEVIN(DI+KEV+IN)EW DIKEVE(D

* FOR

I VÊ FORMÊ DE //NA// SHÛNA //DI//DIGRE.YEKJIMAR PIRJIMAR

MA NEYÎNÎ.D K1 EZ NAKEVIM ( EM NAKEVIN(NA+KEV+IN)

NA+KEV+IM)K2 TU NAKEVÎ(NA+KEV+Î) HÛN NAKEVIN(NA+KEV+IN)K3 EW NAKEVE(NA+KEV+E) EW NAKEVIN(NA+KEV+IN)

2- DEMA WERÊ:



3-Di forma fermanî de // bi // dibe pêşdank ji rayê dema niha re . di formane kjimar// e // û pirjimar // in // destine .

• for kev + in )• forma neyînî .

ne+kev+e) ûn nekevin ( ne+kev+in)

4-dema berê buhûrtî .îşana kesan bi dawiya rayê dema buhûrtî ve dibe .

rma e

DEM DI FORMA FERMANÎ DE .

yînî de // ne // dibe pêşdank , ev form , bi kesê diduyan re yên ye

ma erênî .k2. tu bikeve ( bi + kev + e ) . hûn bikevin ( bi +

k2.tu nekeve (

n

a- fo rênî :K1 Ez ketim Em ketinK2 Tu ketî Hûn ketinK3 Ew ket Ew ketin

*Forma neyînî .K1 Ez neketim Em neketin

K2 Tu neketî Hûn neketinK3 Ew neket Ew neketin

5- DEMA JI ZÛDE BUHÛRTÎÊ DE KERÊ // BÛN // BI RAYÊ DEMA BERÊ VE / YÊ

ÊKERÊ HÎMÎ / DIBE Û LI GOR KESAN TÊ VEGUHESTIN .

ORM

DI V MÊ DE , LÊL A- F A ERÊNÎ .

K1 Ez ketibûm Em ketibûnK2 Tu ketibûyî Hûn ketibûnK3 Ew ketibû Ew ketibûn

B- FORMA NEYÎNÎ .K1 Ez neketibûm Em neketibûnK2 Tu neketibûyî Hûn neketibûnK3 Ew neketibû Ew neketibûn

6-7- DEMA A. BERÊ-NIH



NÎŞANÊN KESAN / ME , YÎ,YE,NE,/ DI VEGUHESTINA VÊ DEMÊ, BI DA YÊ DEMA BUHÛRTÎ VE DIBIN . LÊ EGER

ÎPA DAWÎ JI VÎ RAYÎ DENGDÊR ( BÊDENG ) BE . //I// DIKEVE// NÎŞANAN //

ORM

DE WIYA RAT NAVBERA // RA // ÛA- F A ERÊNÎ .

K1 Ez ketime Em ketineK2 Tu ketiiyî Hûn ketineK3 Ew ketiye Ew ketine

B-FORMA NEYÎNÎ .K1 Ez neketime Em neketineK2 Tu neketiyî Hûn neketineK3 Ew neketiye Ew neketine

8- DEMÊN GUH VÊ DEMÊ GELEK DISTÎNE :

MA //A//.ORM

HEKEYÎ .VE ESTINA FORMAN I – DEMA BERÊ . FOR A- F A ERÊNÎ.K1 Ez biketama Em biketanaK2 Tu biketayî Hûn biketana

K3 Ew biketa Ew biketana

B-FORMA NEYÎNÎ .a Em neketanaK1 Ez neketam

K2 Tu neketayî Hûn neketanaK3 Ew neketa Ew neketana

II- DEMA BERÊ/ FORMA //B//.

ORMA A-F ERÊNÎ .K1 Ez ê biketama Em ê biketanaK2 Tu ê biketayî Hûn ê biketanaK3 Ew ê biketa Ew ê biketana

B- FORMA NEYÎNÎ.K1 Ez ê neketama naEm ê neketa

K2 Tu ê neketayî naHûn ê neketaK3 Ew ê neketa naEw ê neketaIII- DEMA BERÊ , FORMA //C//



A- FORMA ERÊNÎ .K1 Ez ketibim Em ketibinK2 Tu ketibî Hûn ketibinK3 Ew ketibe Ew ketibin

B- FORMA NEYÎNÎ .Em neketibinK1 Ez neketibim

K2 Tu neketibî Hûn neketibinK3 Ew neketibe Ew neketibin

VI- DEMA NIHA.

ORM

A- F A ERÊNÎ .K1 Ez bikevim Em bikevinK2 Tu bikevî Hûn bikevinK3 Ew bikeve Ew bikevin

B- FORMA NEYÎNÎ.K1 Ez nekevim Em nekevinK2 Tu nekevî Hûn nekevin

K3 Ew nekeve ekevinEw n = = == = == =

EGUHESTINA LÊKERÊN HÎMÎ // YÊN DERHINGÊV//

- dema niha : nim Em dibînin

== = = = =V IK1 Ez dibîK2 Tu dibînî Hûn dibîninK3 Ew dibînin Ew dibînin

z ê bibînim EmII- dema werê :K1 E ê bibîninK2 Tu ê bibînî Hûn ê bibîninK3 Ew ê bibîne Ew ê bibînin

II- a- forma e

dema fermanî :rênî :



tu bibîne ? hûn bibînin ?

b- forma neyînî :tu nebîne ? hûn nebînin ?

derhingêv di demên niha , were û fermanî de weke yênaltgîr tên veguhestin .

de tên gotin , hinga ew di forma tewandî de bikar

irtûk dibîne .

ema be rtî .xê têk evokê de nayê gotin , lêker nayê veguhestin , lê kirde têndin .

- çaxê têker , di hevokê de hebe , nîşana kesan bi rayê dema berê ve dibe ,er di forma rast de tê bikar anîn û kirde di forma tewandî de cih digre.

* nasîn :1- hemî lêkerêns2- çaxê têker , di hevokêtên.Wek : ew pTu min dibînî.Ez te dibînim.

4- d rê buhûa- ça er , di htewa btêk a-K1 Min dît Me dît

K2 Te dît We dîtK3 Wî,/wê/ dît Wan dît

b-K1 Te ez dîtim Te em dîtinK2 Min tu dîtî tinMin hûn dîK3 Wî,/wê/ ew dît Wî,/wê/ ew dîtin

5- dema berê / ji zûde buhûrtî /a-K1 Mi dîtibû Me dîtibûK2 Te dîtibû We dîtibûK3 Wî,/wê/ dîtibû Wan dîtibû

b-Te ez dîtibûm Te em dîtibûnK1

K2 Mi tu dîtibûyî îtibûnMin hûn dK3 Wî,/wê/ ew dîtibû w dîtibûnWî,/wê/ e



6- dema berê / ya dirêj /

a-K1 Min didît Me didîtK2 Te didît We didît

K3 Wî,/wê/ didît Wan didît

b-K1 Te ez didîtim tinTe em didîK2 Min tu didîtî dîtinMin hûn diK3 Wî,/wê/ ew didît didîtinWî,/wê/ ew7- dema berê-niha.

a-K1 Min dîtiye Me dîtiyeK2 Te dîtiye We dîtiyeK3 Wî,/wê/ dîtiye Wan dîtiye

b-K1 Te ez dîtime Te em dîtineK2 Min tu dîtiye Min hûn dîtine

K3 Wî./wê/ ew dîtiye Wî,/wê/ ew dîtine8- demên hekeyî :

* lêkerên efirandî .

parçên axaftinê

Documents