panel 33 philosophy and religion - hs.kku.ac.thkhwanpracha jansuphrom, sukanya aim-im-tham panel 33:...

|Proceedings of 12th International Conference on Humanities & Social Sciences 2016 (IC-HUSO 2016) 14-15 November 2016, Faculty of Humanities and Social Sciences, Khon Kaen University, Thailand

1. Reasoning on Belief in Rebirth in Buddhist philosophy 1420

Pharkucamu Akkaradech Sanaseng, Khanika Kamdee

2. Dhama Principles of management of Chaisri Temple, Khonkaen Province 1431

Khanika Kamdee

3. On Moral Philosophy of Immanuel Kant and Venerable SalyKantasilo 1448 Phra Denxay VILAISAK, Khanika Kamdee

4. Symbol of Buddha image : philosophical interpretation 1459

Laksanawalee Apiwattanapanya, Puttharak Prabnok

5. Human Resource Development by Tri-sikha Doctrine: 1468

Case of Thai Monks Working in Thai Temples,The Republic of India

Khwanpracha Jansuphrom, Sukanya Aim-Im-Tham

Panel 33 : Philosophy and Religion

1420 Proceeding of 12th International Conference on Humanities & Social Sciences 2016 (IC-HUSO 2016),

14-15 November 2016, Faculty of Humanities and Social Sciences, Khon Kaen University, Thailand |

Reasoning on Belief in Rebirth in Buddhist philosophy

การใชเหตผลกบความเชอเรองการเวยนวายตายเกดในพทธปรชญาเถรวาท*

Pharkucamu Akkaradech Sanaseng1 and Khanika Kamdee2

1,2Department of philosophy and Religions, Faculty of Humanities and Social Sciences

1,2Center for Research on Plurality in the Mekong River (CFRP) 1,2Khon Kaen University, Thailand

1E-mail: [email protected]

Abstract

This paper aims to investigate the reasons for belief in a cycle of birth and death, Theravada

Buddhism. The qualitative researchby tightening the information document Data collection And

edited by descriptive analysisIn order to understand Teachings of the Buddha The four Noble

TruthsPaticcasamuppada Mugabe's bahtTupper's eye factors Consistent with the principle of the

cycle of birth and death(transmigration)Buddhist philosophyDescribe and illustrate the cycle of

birth and death of people and animalsThat is reasonable in accordance with the law of karma or

notFrom this research foundWhy Buddha displayed in4 Noble TruthsPaticcasamuppada

Mugabe's baht orTupper's eye factors Is consistent with The karma(action)In Buddhism

Appeared inJulakammavipagkasutmahakammaThe fate of the individualIf a person creates good

karma in the presentIt is why the nation is going to be affected in Paradise worldsIf a person has

bad karma out. It is why the nation is going to get the perfect incarnation of all sizes

Keywords: Reason, Belief, transmigration

วทยานพนธ สาขาวชาปรชญาและศาสนา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน โดย ดร.กรรนกา ค าด เปนอาจารยทปรกษา


1421

บทคดยอ

บทความวจยนมจดประสงคเพอศกษาการใชเหตผลในความเชอเรองการเวยนวายตายเกดในพทธศาสนา

เถ รวาท ซ ง เป นงานว จย เช ง คณ ภ าพ (Qualitative Research) โดยแ นนการศกษาข อม ล เช ง เอกสาร

(Documentary research) ในการเกบขอมล และเรยบเรยงโดยวธพรรณนาวเคราะห (Descriptive analysis)

เพอใหเขาใจใน หลกธรรมค าสอนของพระพทธศาสนา เรองอรยสจ 4 ปฏจจสมปบาท อทปปจจยตา กบความ

สอดคลองของหลกการเกยวกบเวยนวายตายเกด (สงสารวฏ) ของพทธปรชญาเถรวาท ทอธบายและยกตวอยาง

การเวยนวายตายเกดของบคคลและสตว วามความสมเหตสมผลโดยสอดคลองในเรองของกฎแหงกรรมหรอไม

อยางไร จากการวจยในครงนพบวา เหตผลทพระพทธเจาทรงแสดงเอาไวใน อรยสจ 4 ปฏจจสมปบาท หรอ อ

ทปปจจยตา มความสอดคลองกบ เรองของกรรม (การกระท า) ในทางพระพทธศาสนาทปรากฏอยในเรองจฬกมมว

ภงคสตร มหากรรมวภงคสตร ทกลาวถงกรรมของแตละบคคล หากบคคลใดสรางกรรมดไวในชาตปจจบน กจะเปน

เหตใหในชาตตอไปไดรบผลคอเกดในสคตภพ และหากบคคลไดสรางกรรมชวเอาไว กจะเปนเหตใหในชาตตอไป

ไดรบผลคอเกดในทกขตภพ

ค าส าคญ: เหตผล, การเวยนวายตายเกด, สงสารวฏ



ความเปนมาและความส าคญของปญหา มนษยอยคกบความสงสยมาชานาน เมอเกดความสงสยขน มนษยจงคดหาค าตอบ ในการคดหาค าตอบนน จ าเปนตองใชเหตผลมาสนบสนนเพอใหค าตอบมความนาเชอถอ หรอเปนค าตอบทสมเหตสมผล แมบางครงการไดมาซงค าตอบทนาเชอถอนน ยงอาจถกโตแยงดวยการใชเหตผลใหมทดกวา และไดค าตอบใหมทนาเชอถอและสมเหตสมผลกวา เพราะในการคดหาค าตอบดวยการใชเหตผลแตละครงนน อาจถกโตแยงเรอยไปจนไมสามารถหาขอโตแยงไดอกตอไป ความสงสยกบการคดหาค าตอบของมนษยจงเปนสงส าคญทท าใหมนษยรจกการใชเหตผล เพอพฒนาความคดและสมรรถภาพการไตรตรองโดยการใชปญญาของตนอยเสมอ มนษยจงเปนสตวทรจกคดดวยเหตผล รวมไปถงการคดคนหลกการวาดวยวธการหรอกฎเกณฑในการใชเหตผลอกดวย เรยกวา “ตรรกศาสตร” หรอ “ตรรกวทยา” ซงเปนสาขาวชาหนงของปรชญา “วชาวาดวยความนกคดอยางเปนระบบ หรอวชาวาดวยการตรกตรองอยางเปนระบบ และเพราะการคด การตรกตรองอยางเปนระบบนเอง ปราชญทวไปจงมความเหนรวมกนวา ตรรกศาสตร คอ วชาวาดวยกฎเกณฑการใชเหตผล” การใชเหตผลกบการด าเนนชวตของมนษยจงมความสมพนธทไมสามารถตดขาดจากกนได ทงน กเพอแสดงถงศกยภาพดานความเฉลยวฉลาดของมนษย ในการรจกคดหาค าตอบของขอสงสยของตนเองทตางจากเดรจฉานทวไป

การใชเหตผลจงเปนสงทส าคญอยางหนงของมนษยทจะท าใหการด าเนนชวตเปนไปดวยความเรยบรอยและเกดประโยชนสงสด หากมนษยไมรจกทจะใชเหตผลมนษยกไมแตกตางกนกบสตวเดรจฉาน เหตผลเปนสงทท าใหมนษยรจก ผด ชอบ ชว ด แตในบางครงมนษยกใชเหตผลในการท ารายบคคลอน เพราะเหตผลทใชอาจไมใชเหตผลทดและถกตองเสมอไป ดวยเหตนการใชเหตผลควรมเกณฑเพอพจารณาไตรตรองอยางรอบคอบอยางมสตคดถงประโยชนทงของตวเองและสวนรวมเปนหลกปรชา ชางขวญยน (2543: 17) กลาววา การอางเหตผลคอการดงขอความหนงออกมาจากขอความหนงโดยมจดประสงคเพอชวนใหเชอหรอเพออธบายใหเขาใจ และมกฎเกณฑส าหรบตดสนวาดงออกมาไดถกตองหรอไม การอางเหตผลทถกตองคอการดงขอความหนงออกมาจากอกขอความหนงโดยเดนตามกฎ โดยขอความทเปนตวตงเรยกวา “ขออาง” และขอความทเราดงออกมาจากขออาง เรยกวา “ขอสรป” หรอกลาวอกอยางหนงวา ประโยคทเราดงออกมาจากประโยคอนเปน “ผล” ประโยคทเปนแหลงทมาของประโยคอนเปน “เหต” โดยจะเหนไดจากประโยคทเรายกขนมาเพอตอบค าถาม “เพราะเหตใด” ในทางพระพทธศาสนาเองไดใหความส าคญกบการใชเหตผล จนกระทงไดชอวา “พระพทธศาสนาเปนศาสนาของเหตและผล”ททาทายใหคนมาพสจน (เอหปสสโก) โดยพระพทธเจาสอนไมใหเชอแบบงมงายไรหลกการ จะเหนไดในหวขอธรรมหรอในพระสตรตางๆเชน อรยสจ4 ปฏจจสมปบาท อทปปจจยตา ซงหมายถง การเกดขนของสงทงหลายมการอาศยซงกนและกนตวอยางเชน สงนมสงนจงม สงนเกดสงนจงเกด เปนตน หรอกฎแหงกรรม เชน ท าดไดด ท าชวไดชว หรอค าสอนยอๆ ทพระอสสชกลาวแกพระสารบตรเมอครงพบกนครงแรกวา “สงใดสงหนงเกดขนมาแตเหต สงนนกดบไปทเหตเชนเดยวกน”(ประยงค แสนบราณ2545-63) หลกความเปนเหตเปนผล ซงเปนหลกของเหตปจจยทองอาศยซงกนและกน ทเรยกวา "กฎปฏจจสมปบาท" เมออนนม อนนจงม เมออนนไมม อนนกไมม เพราะอนนเกด อนนจงเกด เพราะอนนดบ อนนจงดบ"นเปนหลกความจรงพนฐาน วาสงหนงสงใดจะเกดขนมาลอย ๆ ไมได หรอในชวตประจ าวนของเรา "ปญหา"ทเกดขนกบตวเราจะเปนปญหาลอย ๆ ไมได จะตองมเหตปจจยหลายเหตทกอใหเกดปญหาขนมา หากเราตองการแกไขปญหากตองอาศยเหตปจจยในการแกไขหลายเหตปจจย ไมใชมเพยงปจจยเดยวหรอมเพยงหนทางเดยวในการแกไขปญหา เปนตน

ค าวา "เหตปจจย" พทธศาสนาถอวา สงทท าใหผลเกดขนไมใชเหตอยางเดยว ตองมปจจยตาง ๆ ดวยเมอมปจจยหลายปจจยผลกเกดขน ตวอยางเชน เราปลกมะมวง ตนมะมวงงอกงามขนมาตนมะมวงถอวาเปนผลทเกดขน


1423

ดงนนตนมะมวงจะเกดขนเปนตนทสมบรณไดตองอาศยเหตปจจยหลายปจจยทกอใหเกดเปนตนมะมวงได เหตปจจยเหลานนไดแก เมลดมะมวง ดน น า ออกซเจน แสงแดด อณหภมทพอเหมาะ ปย เปนตน ปจจยเหลานพรงพรอมจงกอใหเกดตนมะมวง ตวอยางความสมพนธของเหตปจจย เชน ปญหาการมผลสมฤทธทางการเรยนต า ซงเปนผลทเกดจากการเรยนของนกเรยน มเหตปจจยหลายเหตปจจยทกอใหเกดการเรยนออน เชน ปจจยจากครผสอน ปจจยจากหลกสตรปจจยจากกระบวนการเรยนการสอนปจจยจากการวดผลประเมนผล ปจจยจากตวของนกเรยนเอง เปนตน

ดงนนผศกษาวจยจงไดมงประเดนของการศกษาวจย เพอใหเขาในแนวความคดเรองการเวยนวายตายเกดใหชดเจนอยางมเหตมผลตามแนวทางของพทธปรชญาเถรวาทโดยเปนไปตามหลกการทางพระพทธศาสนาอยางแทจรง ผานการวเคราะหสงเคราะหและน าไปใชเผยแผใหไดประโยชนสงสดตอไป วตถประสงคของการวจย

1. เพอศกษาการใชเหตผลในพทธปรชญาเถรวาท 2. เพอศกษาแนวความเชอเรองการเวยนวายตายเกดในพทธศาสนาเถรวาท 3. เพอวเคราะหการใชเหตผลกบความเชอเรองการเวยนวายตายเกดในพทธปรชญาเถรวาท

ขอบเขตของการวจย การวจยนเปนการวจยเชงคณภาพโดยเนนการศกษาเรองความเปนเหตเปนผลการเวยนวายตายเกดทมอยในพทธปรชญาเถรวาทโดยอาศย

5.1 ดานเอกสาร ประถมภมจะเนนการศกษาการเวยนวายตายเกดในพระพทธศาสนาเถรวาทจากหนงสอพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย และหนงสอพทธปรชญาจากพระไตรปฎก สวนความเปนเหตเปนผลใชหนงสอ การใชเหตผล : ตรรกวทยาเชงปฏบต

5.2 ดานเนอหา โดยอางหลกการทางพระพทธศาสนา คออรยสจ 4 ปฏจจสมปบาท อทปปจจยตา โดยน ามาวเคราะหผานหลกธรรมทางพระพทธศาสนา คอ จฬกมมวภงคสตร มหากรรมวภงคสตร และกรรม 12 ในวสทธมรรค กฎแหงกรรม ความคดเรองสงสารวฏ การเวยนวายตายเกด และกรรมกบการเกดใหม วธการด าเนนงานวจย

การด าเนนการวจยครงนใชวธวจยเชงเอกสาร (Documentary research) ในการเกบขอมล และเรยบเรยงโดยวธพรรณนาวเคราะห (Descriptive analysis) ซงด าเนนตามขนตอน ดงน

1. ศกษาขอมลจากเอกสารปฐมภม ในหนงสอพทธปรชญาจากประไตรปฎก ในประเดนเรอง อรยสจ 4 ปฏจจสมปบาท อทปปจจยตา และหนงสอพระไตรปฎก ฉบบมหาจฬาฯ ในประเดนเรองกฎแหงกรรม ความคดเรองสงสารวฏ การเวยนวายตายเกด กรรมกบการเกดใหมใน กามวจรสคตภมม กามวจรทคตภมภมมและในรปภพและอรปภพ รวมทงเอกสารทตยภมทเกยวของอนๆ

2. จ าแนกและตรวจสอบขอมล 3. วเคราะหและเปรยบเทยบขอมลทได 4. สรปผลการวจยและน าเสนอตอไป



ผลการวจย เหตผล คอความคดหาบทสรปเรองใดเรองหนงอยางเปนระบบ แตถาวามนษยรจกการใชเหตผลตงแต

เมอใด ไมมใครทราบแนชด แตความสงสยยงมอยคกบมนษยมาชานาน ความสงสยนเองเปนสงทท าใหมนษยคดทจะหาค าตอบ อาจจะเปนค าตอบทเพยงพอกบสมยนน ๆ แตเมอกาลเวลาผานไปค าตอบทเคยคดวาใชได อาจจะถกโตแยงดวยการใหเหตผลขนมาใหมทดกวา และอาจจะถกโตแยงไปจนไมสามารถหาขอโตแยงไดอกตอไป ดวย เหตน ศาสตรตาง ๆ จงเกดมาจากการคดของมนษยนเอง อรสโตเตล ใหค านยามของมนษยไววา “มนษยเปนสตวทรคดดวยเหตผล หรอมนษยเปนสตวแหงเหตผล” วธการใชเหตผลพรอมดวยกฏเกณฑแหงการใชเหตผลนเองทเรยกวา ตรรกวทยา หรอ ตรรกศาสตร กรกและอนเดยไดชอวาเปนแหลงก าเนดนกคดทส าคญ ๆ ของโลกมากมายเชน โสเครตส เพลโต อรสโตเตล พระพทธเจา ปตสชล ศาสดามหาวระ ฯลฯ หลกค าสอนตาง ๆ ทเกดจากการคดคนของนกปราชญแตละทาน ท าใหมนษยในสมยปจจบนไดศกษาคนควา และไดพบศาสตรใหม ๆ อยางไมมทสนสด

สวนในทางพระพทธศาสนาเถรวาทนนไดอธยายความเปนเหตเปนผล หรอความสมพนธของเหตปจจยไวในหลกค าสอนของพรพทธเจา ทเรยกวา “หลกปฏจจสมปบาท” ซงเปนการแสดงใหเหนอาการของสงทงหลายทสมพนธกนทอาศยเปนเหตปจจยตอกนอยางเปนกระแส ในภาวะทเปนกระแสน ขยายความหมายออกไปใหเหนแงตาง ๆ ไดคอ

- สงทงหลายมความสมพนธตอเนองอาศยเปนปจจยแกกน - สงทงหลายมอยโดยความสมพนธกน - สงทงหลายมอยดวยอาศยปจจย - สงทงหลายไมมความคงทอยอยางเดมแมแตขณะเดยว (มการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา ไมอยนง) - สงทงหลายไมมอยโดยตวของมนเอง คอ ไมมตวตนทแทจรงของมน - สงทงหลายไมมมลการณ หรอตนก าเนดเดมสด แตมความสมพนธแบบวฏจกร หมนวนจนไมทราบวา

อะไรเปนตนก าเนดทแทจรง หลกค าสอนของพระพทธศาสนาของพระพทธศาสนาทเนนความสมพนธของเหตปจจยมมากมาย ในทนจะกลาวถงหลกค าสอน 2 เรอง คอ ปฏจจสมปบาท และอรยสจ 4 ปฏจจสมปบาท คอ การทสงทงหลายอาศยซงกนและกนเกดขน เปนกฎธรรมชาตทพระพทธเจาทรงคนพบ การทพระพทธเจาทรงคนพบกฎนนเอง พระองคจงไดชอวา พระสมมาสมพทธเจา กฎปฏจจสมปบาท เรยกอกอยางหนงวา กฎอทปปจจยตา ซงกคอ กฎแหงความเปนเหตเปนผลของกนและกนนนเอง

กฏปฏจจสมปบาท คอ กฎแหงเหตผลทวา ถาสงนม สงนนกม ถาสงนดบ สงนนกดบ ปฏจจสมปบาทมองคประกอบ 12 ประการ คอ

1) อวชชา คอ ความไมรจรงของชวต ไมรแจงในอรยสจ 4 ไมรเทาทนตามสภาพทเปนจรง 2) สงขาร คอ ความคดปรงแตง หรอเจตนาทงทเปนกศลและอกศล 3) วญญาณ คอ ความรบรตออารมณตางๆ เชน เหน ไดยน ไดกลน รรส รสมผส 4) นามรป คอ ความมอยในรปธรรมและนามธรรม ไดแก กายกบจต 5) สฬายตนะ คอ ตา ห จมก ลน กาย และใจ 6) ผสสะ คอ การถกตองสมผส หรอการกระทบ 7) เวทนา คอ ความรสกวาเปนสข ทกข หรออเบกขา


1425

8) ตณหา คอ ความทะเยอทะยานอยากหรอความตองการในสงทอ านวยความสขเวทนา และความดนรนหลกหนในสงทกอทกขเวทนา

9) อปาทาน คอ ความยดมนถอมนในตวตน 10) ภพ คอ พฤตกรรมทแสดงออกเพอสนองอปาทานนนๆ เพอใหไดมาและใหเปนไปตามความยดมนถอมน 11) ชาต คอ ความเกด ความตระหนกในตวตน ตระหนกในพฤตกรรมของตน 12) ชรา มรณะ โสกะ ปรเทวะ ทกขะ โทมนส อปายาสะ คอ ความแก ความตาย ความโศกเศรา ความ

คร าครวญ ความไมสบายกาย ความไมสบายใจ และความคบแคนใจหรอความกลดกลมใจ องคประกอบทง 12 ประเภทน พระพทธเจาเรยกวา องคประกอบแหงชวต หรอกระบวนการของชวต ซงมความสมพนธเกยวเนองกนท านองปฏกรยาลกโซ เปนเหตปจจยตอกน โยงใยเปนวงเวยนไมมตนไมมปลาย ไมมทสนสด กลาวคอ

“เพราะมอวชชา จงม สงขาร เพราะมสงขาร จงม วญญาณ เพราะมวญญาณ จงม นามรป เพราะมนามรป จงม สฬายตนะ เพราะมสฬายตนะ จงม ผสสะ เพราะมผสสะ จงม เวทนา เพราะมเวทนา จงม ตณหา เพราะมตณหา จงม อปาทาน เพราะมอปาทาน จงม ภพ เพราะมภพ จงม ชาต เพราะมชาต จงม ชรา มรณะ โสกะ ปรเทวะ ทกขะ โทมนส อปายาสะ”

องคประกอบของชวตตามกฎปฏจจสมปบาทดงกลาวนเปนสายเกดเรยกวา สมทยวาร ในทางตรงกนขาม ถาเราสามารถรเทาทนกระบวนการของชวตและก าจดเหตเสยได ผลกยอมสนสดลง ปฏจจสมปบาทดงกลาวนเปนสายดบเรยกวา นโรธวาร ซงมล าดบความเปนเหตเปนผลของกนและกนดงน

จากกฎนจะเหนชดวา ทงสายเกดและสายดบ ทกสงทกอยางหรอทเรยกวา สภาวธรรม จะมอวชชาเปนตวเหตอนดบแรก กลาวคอ เพราะมอวชชา ทกสงทกอยางจงม และเพราะอวชชาดบคอสนสดลง ทกสงทกอยางกยอมดบลงดวย ดงน “เพราะ อวชชา ดบ สงขาร จงดบ เพราะ สงขาร ดบ วญญาณ จงดบ เพราะ วญญาณ ดบ นามรป จงดบ เพราะ นามรป ดบ สฬายตนะ จงดบ เพราะ สฬายตนะ ดบ ผสสะ จงดบเพราะผสสะ ดบ เวทนา จงดบ เพราะ เวทนา ดบ ตณหา จงดบ เพราะ ตณหา ดบ อปาทาน จงดบ เพราะ อปาทาน ดบ ภพ จงดบ เพราะ ภพ ดบ ชาต จงดบ เพราะ ชาต ดบ ชรา มรณะ โสกะ ปรเทวะ ทกขะ โทมนส อปายาสะ จงดบ”

จากกฏปฏจจสมปบาทหรอกฎอทปปจจยตาทวาอวชชาเปนตวเหตของทกสงทกอยาง อวชชาคอความไมรแจงในอรยสจ 4 ดงนน กฎปฏจจสมปบาท เมอกลาวโดยสรปแลวกคอ อรยสจ 4

อรยสจ หมายถง หลกความจรงอนประเสรฐหรอหลกความจรงทท าใหผ เขาถ งเปนผประเสรฐ ม 4 ประการ คอ

1) ทกข หมายถง ความไมสบายกาย ไมสบายใจ หรอสภาพทบบคนจตใจใหทนไดยาก ทกขเปนสภาวะทจะตองก าหนดร

2) สมทย(ทกขสมทย) หมายถง ตนเหตทท าใหเกดทกข ไดแก ตณหา 3 ประการ คอ กามตณหา ภวตณหา และวภวตณหา สมทยเปนสภาวะทจะตองละหรอท าใหหมดไป

3) นโรธ (ทกนโรธ)หมายถง ความดบทกข หรอสภาวะทปราศจากทกข เปนสภาวะทตองท าความเขาใจใหแจมแจง

4) มรรค (ทกขนโรธคาม นปฎปทา) หมายถง ทางดบทกข ห รอขอปฏบ ตให ถ งความ ดบทกข ไดแก มชฌมาปฏปทา หรออรยมรรคมองค 8 ซงสรปลงในไตรสกขา คอ ศล สมาธ ปญญา มรรคเปนสภาวะทตองลงมอปฏบตดวยตนเองจงจะไปสความดบทกขได



อรยสจ 4 นถาวเคราะหกนในเชงวทยาการสมยใหมกคอ “ศาสตรแหงเหตผล” เพราะอรยสจ 4 จดไดเปน 2 ค แตละคเปนเหตเปนผลของกนและกน เมอวเคราะหในทางกลบกน จากกฎทวา เมอมทกข กตองมความดบทกข อรยสจ คทสอง (นโรธและมรรค) กลายเปนเหตทน าไปสผล คอ การดบอรยสจคแรก (ทกขและสมทย) อนเปนการยอนศรอกรอบหนง

จะเหนชดวา อรยสจ 4 เปนกระบวนการท เกยวเนองกน เปนระบบเหตผล คอ เมอมเหตเกดแหงทกข (สมทย) กจะท าใหเกดความทกข (ทกข) ในขณะเดยวกน หากตองการสภาวะหมดทกข (นโรธ) กตองก าจดเหตเกดแหงทกข คอตณหาดวยการปฏบตตามมรรค 8 (มรรค)

ดวยความเปนเหตเปนผลนกยงใชอธบายการเวยนวายตายเกดของสตวโลกหรอทเรยกวา “สงสารวฏ” โดยความเชอเรองการเวยนวายตายเกดนสงผลใหเกด “ภพชาต” เมอเกดแลวตาย ตายแลวเกด อยางน จตหรอวญญาณของสตวทงหลายกเหมอนกบการเดนทาง นบตงแตปฏสนธในครรภของมารดาจนกระทงออกมาสโลกภายนอก มชวตจนกระทงสนอายไขสดทายชวตกจะผานจากภพนไปสภพอน จากภพอนไปสภพตอๆไปไมมทสนสด ดงพทธองคไดตรสไววา ...ดกอนภกษทงหลาย สงสารนก าหนดทสดเบองตนเบองปลายไมได เมอเหลาสตวผมอวชชาเปนเครองขวางกน ตณหาเปนเครองประกอบไว ทองเทยวไปมาเบองตนยอมไมปรากฏ ฯลฯ ...ดกอนภกษทงหลาย ทอนไมทบคคลโยนขนบนอากาศ บางคราวกลงทางโคน บางคราวกลงทางขวาง บางคราวกลงทางปลาย แมนฉนใด สตวทงหลายผมอวชชาเปนเครองขวางกน มตณหาเปนเครองประกอบไว ทองเทยวไปมาอยกม ฉะนนแล บางคราวกจากโลกไปสปรโลก บางคราวกจากปรโลกมาสโลกน ขอนนเปนเพราะเหตไร เพราะวาสงสารนก าหนดเบองตนเบองปลายมได(ส . นทาน. 16/438/39) ...ดกอนภกษทงหลาย สงสารนก าหนดเบองตนเบองปลายไมได ฯลฯ เมอบคคลทองเทยวไปตลอดหนงกป พงมโครงกระดก รางกระดก กองกระดกใหญเทาภเขาเวปลละ ถากองกระดกนนเปนของพงขนมารวมกนได และกองกระดกนนกองไวไมพงกระจดกระจายไป ขอนนเพราะเหตไรเพราะวาสงสารนก าหนดเบองตนเบองปลายมได(ส . นทาน. 16/440/41)

จากพทธพจนทไดยกมาแสดงใหเหนแนวความคดเรอง สงสารวฏและภพชาตในพระพทธศาสนาไดเปนอยางด การทบคคลเวยนวายตายเกดน ไมใชเฉพาะมนษยอยางเดยว แตหมายรวมไปถงสตวเดรจฉานดวยแร งเเหงกรรมทไดท าเอาไวในชาตนจะสงผล ในการเวยนเกดเวยนตายเปนมนษยหรอสตวเดรจฉานกขนอยกบกรรมหรอการกระท าทไดกระท าไว พระพทธองคไดทรงอปมาไววา แมแตกองกระดกทเราเวยนวายตายเกดอยในสงสารวฏนหาเบองตนเบองปลายมได กองกระดกของเราถาเอามารวมกนแลวกจะใหญโตเทาภเขาเวปลละ(1ใน5ภเขาของกรงราชคฤห)

ดวยความทสตวโลกรวมทงมนษยและสตวเดรจฉาน เวยนวายตายเกดในสงสารวฏตามก าเนด ทเรยกวา คต 5 แปลวา “ทางด าเนนทไปถง” หรอทไปเกดหลงจากตายแลวแบงตามภาวะของภมทไปเกดม 5 อยาง คอ เทวดา มนษย นรก เปรต และเดยรจฉาน ดวยอ านาจแหงการกระท าทเปนเหตเปนผลของกฎแหงกรรม โดยแบงตามคณลกษณะทดหรอไมดเปนเกณฑก าหนด คต 5 กแบบออกได 2 คอ สคต - คตทด และ ทคต – คตทไมด เมอบคคลตายไปดวยอ านาจแหงการกระท าทถอวาเปนบญทไดท ามาจะสงผลใหไปเกดใน สคต คอเกดเปน มนษย เทวดา(รวมพรหมทกประเภท) แตถาหากท าความชวไวมาก ทคต คอเกดเปน นรก เปรต และเดยรจฉาน เปนทไป อ านาจทท าใหเกดเชนนพระพทธศาสนาไดอธบายไววาเกดจาก “กรรม” คอการกระท าทบคคลเมอตอนทมชวตอยไดกระท าเอาไว เมอตายลงกจะเปนผลทท าใหไปเกดในสคตหรอทคต แมนวาจดหมายสงสดของพระพทธศาสน


1427

คอ นพพาน แตคนสวนมากกยงปรารถนาซง เทวโลก มนษยโลก คออยากเกดเปนเทวดาแลวกยงปรารถนาทจะเกดทภมทด หรออยากเกดเปนมนษยกอยาก เกดท ชาตตระกลท ด มผวพรรณวรรณงดงาม ร ารวยเงนทอง ฯ สงเหลานจะเกดขนไดกดวยบญทท าเอาไวในชาตกอนหนา ตามในยะทพระพทธองคไดกลาวเอาไวใน จฬกมมวภงคสตร มหากรรมวภงคสตร และกรรม 12 ในวสทธมรรค

ในจฬกมมวภงคสตร สภมาณพ โตไทยบตร ไดเขาไปเฝาพระพทธเจา ซงประทบอย ณ พระวหารเชตวนอารามของทานอนาถบณฑกเศรษฐ โดยไดกราบทลถามพระพทธเจาวา เหตใด มนษยทเกดมาจงแตกตางกนไป คอ มอายสน มอายยน มโรคมาก มโรคนอย มผวพรรณทราม มผวพรรณงาม มศกดานอย มศกดามาก มโภคะนอย มโภคะมาก เกดในสกลตา เกดในสกลสง มปญญาทราม มปญญามาก ดงน พระพทธเจาไดตรสตอบวา สตวทงหลายมกรรมเปนของตน เปนทายาทแหงกรรม มกรรมเปนกาเนด มกรรมเปนเผาพนธ มกรรมเปนทพงอาศย กรรมยอมจาแนกสตวใหแตกตางกนไป สภมาณพ โตไทยบตร ขาพระองคไมอาจเขาใจความโดยยอนนได ขอพระองคไดโปรดอธบาย ใหขาพระองคไดเขาใจในรายละเอยดดวยเถด พระพทธองคไดทรงอธบายในรายละเอยดดงน

ผใดฆาสตว เมอตายแลวจะตกนรก หรอเกดมามอายสน ผใดไมฆาสตว เมอตายแลวไดขนสวรรค หรอเกดมามอายยน ผใดเบยดเบยนสตว เมอตายแลวจะตกนรก หรอเกดมามโรคมาก ผใดไมเบยดเบยนสตว เมอตายแลวไดขนสวรรค หรอเกดมามโรคนอย ผใดมกโกรธ เมอตายแลวจะตกนรก หรอเกดมามผวพรรณทราม ผใดไมโกรธ เมอตายแลวไดสวรรค หรอเกดมาเปนคนนาเลอมใส(มผวงาม) ผใดมกรษยา เมอตายแลวจะตกนรก หรอเกดมามศกดานอย ผใดไมมกรษยา เมอตายแลวไดขนสวรรค หรอเกดมามศกดามาก ผใดไมท าบญใหทาน เมอตายแลวจะตกนรก หรอเกดมามโภคะ(โภคทรพย)นอย ผใดท าบญใหทาน เมอตายแลวไดขนสวรรค หรอเกดมามโภคะ(โภคทรพย)มาก ผใดไมสภาพออนนอม เมอตายแลวจะตกนรก หรอเกดมาในสกลต า ผใดสภาพออนนอม เมอตายแลวไดขนสวรรค หรอเกดมาในสกลสง ผใดไมแสวงธรรมจากพระ เมอตายแลวจะตกนรก หรอเกดมามปญญานอย ผใดแสวงธรรมจากพระ เมอตายแลวไดขนสวรรค หรอเกดมามปญญามาก(จฬกมมวภงคสตร

14/579/596)การปฏบตตนในชาตนเปนอยางไร กยอมน าไปสผลของการเกดในชาตตอไปอยางนน จากจฬกมมวภงคสตร จะเหนไดวาพระพทธองคไดบอกถงเหตของการทคนเราจะเกดเปนอยางไร ผลกคอตายแลวเกดใด ถาเกดเปนมนษยจะเกดมาอยางไรดงค ากลาวทวา “อยากรวยให ใหทาน อยากงามใหรกษาศล ยากมปญญาใหเจรญภาวนา” จากขอความใน มหากรรมวภงคสตร ทวา เมอบคคลตายแลวไมไดเกดเปนมนษยสงทกลาวมาขนตนกจะไมเกดขน หากเหตของการกระท าทท าไวนนจะสงผลไปสภมทเกดแทน คอ กศลกรรม ทท าไวเมอครงเปนมนษยกจะสงผลใหไปเกดใน สขต เชน สวรรค อกศล กท าไวเมอครงเปนมนษยกจะสงผลใหไปเกดในทคต เชน นรก อยางเปนเหตเปนผล โดยมใจความโดยสรปวา

1. บคคลบางคนยงมชวตอย เปนผกระท าความชวหรอประกอบดวยอกศลไวมาก ครนเมอตายจากโลกนไปแลวกไปเกดในทคต เชน นรก



2. บคคลบางคนยงมชวตอย เปนผกระท าอกศลไวมาก ครนเมอตายจากโลกนไปแลวกไปเกดในสวรรค 3. บคคลบางคนยงมชวตอย เปนผกระท ากศลกรรมไวมาก ครนเมอตายจากโลกนไปแลวกไปเกดใน

สวรรค 4. บคคลบางคนยงมชวตอย เปนผกระท ากศลกรรมไวมาก ครนเมอตายจากโลกนไปแลวกไปเกดในทคต

เชน นรก (มหากรรมวภงคสตร ม. อปร. 14/603) จากขอความในพระสตรนกจะเหนมองแบบผวเผนจะเหนถงความสมเหตสมผลและความไมสมเหตสมผลอย ในขอท 1,3 ดสมเหตสมผลดแลว แตขอท 2,4 ยงดเหมอนวาไมสมเหตสมผลเทาไรนก ในขอท 2“บคคลบางคนยงมชวตอย เปนผกระท าอกศลไวมาก ครนเมอตายจากโลกนไปแลวกไปเกดในสวรรค” และขอท 4 “บคคลบางคนยงมชวตอย เปนผกระท ากศลกรรมไวมาก ครนเมอตายจากโลกนไปแลวกไปเกดในทคต เชน นรก” พระพทธองคใหเหตผลวาการทบคคลจะไปเกด ใน สคตหรอทคต จอกจากขนอยกบผลบญแลวยงขนอยกบ “สภาวะจตกอนทจะตาย” กลาวคอ เมอกอนสนลมหายใจจตของบคคลคดถงเรองใดกอนตาย ถาเปนกศลกไปเกดในสคต ถาเปนอกศลกไปเกดในทคต แตถาวาเมอหมดกรรมทไดรบหลงจากสนขณะจตแลว กจะไปเสวยผลกรรมทท าไวดงเดม ตามในทอธบายไวในค าภรวสทธมรรคและค าภรธรรมวภาคปรเฉทท 2 เรองของกรรม 12 คอ

1. กรรมใหผลตามคราว 4 ชนด 1. ทฎฐธรรมเวทนยกรรม กรรมใหผลในภพน (ในชาตน) 2. อปปชชเวทนยกรรม กรรมใหผลในชาตหนาถดจากชาตน 3. อปราปรยเวทนยกรรม กรรมใหผลในชาตตอ ๆ ไปถดจากชาตหนา 4. อโหสกรรม กรรมทใหผลเสรจสนแลว

2. กรรมใหผลตามล าดบ 4 ชนด 1. ครกรรม กรรมหนก 2. พหลกรรม กรรมทท าไวมาก 3. อาสนนกรรม กรรมใกลดบจตหรอกรรมใกลตาย 4. กตตตาวาปนกรรม กรรมสกวาท า 3. กรรมใหผลตามกจ 1. ชนกกรรม กรรมน าไปเกด 2. อปฆาตกรรม กรรมสนบสนนชนกกรรม 3. อปปฬกกรรม กรรมบบคน 4. อปฆาตกรรม กรรมตดรอน อภปลายผล


1429

ดงนนบคคลทตายไปแลวจะไปเกดในภพภมใดกตามกยอมขนอยกบการกระท าในครงทมชวตอยและ ผลของกรรมทกระท านนไมวาจะดหรอชวกยงตดตามไปเหมอนเงาตาม จากความเปนเหตเปนผลของหลกธรรมค าสอนของพระพทธศาสนา ในเรองอรยสจ 4 ปฏจจสมปบาท จะเหนไดวามความสอดคลองกบหลกการเรองการเวยนวายตายเกดของพทธปรชญาเถรวาท ทปรากฏในจฬกมมวภงคสตร มหากรรมวภงคสตร ตามทไดยกตวอยางมาแลวนนการเวยนวายตายเกดของบคคลหรอสตวทเกดในสงสารวฏนน เปนไปตามอ านาจแหงกรรมและด าเนนไปตามหลกเหตและผลดวย

เหตผลทกลาวมานนกคอการกระท า(กรรม)ของแตละบคคล หากบคคลใดสรางกรรมดไวในชาตปจจบน กจะเปนเหตใหในชาตตอไปไดรบผลคอเกดในสคตภพ และหากบคคลไดสรางกรรมชวเอาไว กจะเปนเหตใหในชาตตอไปไดรบผลคอเกดในทกขตภพ แตถาบคคลไมมความเชอเรองของภพชาต การเวยนวาตายเกดแลว กจะสงผลใหความเชอเรองของกรรมทใหผลขามภพชาต กรรมตามทเกด จะไมมความหมายทนท ซงความเชอเรองการเวยนวายตายเกดนไมสอดคลองกบความเชอของศาสนาครสตและอสลาม ทมความเชอแบบเทวนยมคอเชอในพระเจาวาเปนผสรางและผท าลาย และความเชอเรองชาตกอนหนา ชาตตอไปไมม เมอตายแลวท าความชวกถกจองจ าอยกบซาตานหรอตกนรก แตถาท าความดกจะไดไปอยในอาณาจกรของพระเจาหรออยกบพระเจา ถาเปนในฝายนกปรชญาตะวนตกสมยใหม ทไมไดเหนดวยกบเรองการเวยนวายตายเกดภพชาตกมหลายทานเชน คอ ฟรดรค นตเช อมมานเอล คานต และนกปรชญากลมเหตผลนยมสวนมากไมมความเชอเรองภพชาต เนองจากเปนสงทพสจนไมไดเปนเพยงความเชอในทางอดมคตเทานน จงไมเปนเหตผลเพยงพอทจะท าใหนกปรชญาตะวนตกสนบสนนแนวความคดน ในบทความของอรสโตเตลเรอ เมโน โสกราตส ไดพดคยกบเมโนและคนรบใชของเมโน ไดขอสรปวามนษยสามารถมความรกอนทจะมประสบการณ ความรบางอยางตดตวมาแตก าเนดโดยไมตองเรยนรมากอนกสามารถมความรนนได เชน ความรในคณตศาสตร แตความรดงกลาวโสกราตสไมไดอธบายวาเปนความรจากชาตกอนหนา

หากเปนปรชญาทางฝงตะวนออกหลกการเรองการเวยนวายตายเกดของพระพทธเจากสอดคลองกบหลกการของศาสนาศาสนาพราหมณ-ฮนดและเตาทมความเชอวา ถาหากยงไมถงจดสงสดของศาสนาแลวบคคลกจะยงคงเวยนวายตายเกดตอไปอยางไมมทสนสด จนกวาจะถงสดหมายสงสดขอศาสนานนๆ ถาเปนศาสนาพทธจดหมายสงสดคอนพาน(ไมเวยนเกดเวยนตายอก) ศาสนาศาสนาพราหมณ-ฮนด จดหมายสงสดกกลบไปอยกบพระเจาตาย(กลบไปเปนสวนหนงของพรม) ศาสนาเตา จดหมายสงสดคอ การจากโลกนไปสโลกวญญาณอนเปนนรนทเรยกอกอยางหนงวา “เซยน” การทจะเขาถงสขนรนนนกตองเขาถง “เตา” ถาหากยงเขาไมถงเตากยงคงเวยนวายในวฏสงสารเกดตายตอไป ขอเสนอแนะ 1.ควรน าความรทไดจากงานวจยไปอบรมใหความรความเขาใจแกพระสงฆเพอน าเผยแผไดอยางถกตอง 2. ควรน าความรทไดจากงานวจยไปเผยแผในสถานศกษาและสาธารณะ 3. ควรจดท าสอเผยแผใหเหมาะสมและทนสมย เอกสารอางอง

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%AD%E0%B8%B4%E0%B8%A1%E0%B8%A1%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%B9%E0%B9%80%E0%B8%AD%E0%B8%A5_%E0%B8%84%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%95%E0%B9%8C



ปรชา ชางขวญยน. (2524).การใชเหตผล.กรงเทพฯ : โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย. ปย แสงฉาย. (2510). พทธปรชญา. กรงเทพฯ :โรงพมพลก ส.ธรรมภกด. พระธรรมปฎก. (2545). นรก-สวรรค ในพระไตรปฎก. กรงเทพฯ :โรงพมพพมพสวย. พระธรรมปฏก. (2542). วธคดตามพทธธรรม.กรงเทพฯ: สยาม. พระปราโมทย ปาโมชโช. (2550). อรยสจ.กรงเทพฯ:โรงพมพเมดทราย. ภาควชาปรชญา คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. (2538). การใชเหตผล : ตรรกวทยาเชงปฏบต.

กรงเทพฯ : โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย. รตนทพย กญชร ณ อยธยา. (2555). ทรพยแทของพระพทธเจา.กรงเทพฯ: โรงพมพสาธกจ. วศน อนทสระ. (2548). หลกธรรมอนเปนหวใจพระพทธศาสนา.กรงเทพฯ: ธรรมดา. ศ.ดร. ประยงค แสนบราณ. (2545). ปรชญาอนเดย.ขอนแกน : มหาวทยาลยมหามกฏราชวทยาลย วทยาเขต

อสาน จงหวดขอนแกน. ศ.ดร. วทยวศทเวทย. (2543). ปรชญาทวไป.กรงเทพฯ: อกษรเจรญทศน. ศ.ดร.ประยงค แสนบราณ. (2549). ตรรกศาสตรเบองตน.ขอนแกน : โรงพมพมหาวทยาลยขอนแกน สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส. (2529). สวนปรมตถปฏปทา และ สวนสงสารวฏ

[หลกสตรนกธรรมและโรรมศกษาชนเอก].กรงเทพฯ:โรงพมพมหามกฏราชวทยาลย. สนทร ณ รงส. (2543). พทธปรชญาจากพระไตรปฎก.กรงเทพฯ : โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย. งานวทยานพนธ พระมหาบญไทย ดวงวงศ . (2540). การใชเหตผลทางตรรกะในพระไตรปฎก.เชยงใหม : โรงพมพ

มหาวทยาลยเชยงใหม พระมหาพเชษฐ ธลว โส. (2534). การศกษาเชงวเคราะหเรองกรรมและสงสารวฏในพทธปรชญาเถรวาททม

ผลกระทบตอการด าเนนชวตของพทธศาสนกชนไทยในปจจบน.กรงเทพฯ : โรงพมพมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

เมธา คงสนธ. (2542). สงสารวฏ.กรงเทพฯ: มหาวทยาลยศลปากร รตนตกร วชยดษฐ. (2550). แนวคดเรองกรรมและการเวยนวายตายเกดและในพระไตรปฎกและวรรณกรรม

เรองพระมาลย.เชยงใหม : โรงพมพมหาวทยาลยเชยงใหม


1431

Dhama Principles of management of Chaisri Temple, Khonkaen Province

หลกธรรมในการบรหารจดการวดไชยศร จงหวดขอนแกน

Khanika Kamdee

Department of philosophy and Religions, Faculty of Humanities and Social Sciences

Center for Research on Plurality in the Mekong River (CFRP) 1,2Khon Kaen University, Thailand

E-mail: [email protected]

Abstract

This research is for the study of the Dhama Principles of management of Chaisri Temple,

Khonkaen Province. This qualitative study is studying by the data document research and in-

depth interviews. 3 monks 6 tourists 6 community people are interviewed, in total of 15 people to

be interviewed. Ethnography description is also included. The result found that the Chaisri

temple use 3 principles for management; 1. the Dhama principle for themselves are the basis of

success, the base of sympathy, the virtues for a good household life, the five precepts, the auprim

award, the virtues of the king, main tolerance refinemen and the highest blessing; 2. the Dhama

priciple for others are the principle of holy abiding, the state of conciliation for unity, the main

context for the new requirements and quality of a good man, and 3. the Dhama principle for

social and environment is the four noble truths.

Keywords: principles in the management, Temple



บทคดยอ

การวจยนมจดประสงคเพอวเคราะหหลกธรรมในการบรหารจดการวดไชยศร จงหวดขอนแกน เปนการ

วจยเชงคณภาพ (Qualitative research) โดยการศกษาขอมลเชงเอกสาร (documentary research) และการ

สมภาษณเชงลก แบงออกเปนสมภาษณพระภกษ 3 รป นกทองเทยวจ านวน 6 คน คนในชมชน 6 คน รวมทงหมด

15คน และศกษาเชงชาตพนธวรรณนา (Ethnographic research) ผลการวจยพบวาวดไชยศรใชหลกธรรมใน

การบรหารจดการวด 3 ประการคอ 1. หลกธรรมตอตนเอง ไดแก หลกอทธบาท 4 หลกสงคหวตถ 4 หลกทฏฐธม

มกตถสงวตตนกธรรม 4 หลกกลยาณมตร หลกฆราวาสธรรม 4 หลกศล 5 หลกอปรมทส หลกทศพธราชธรรม

หลกขนตโสรจจะ หลกมงคลชวต 38 ประการ 2. หลกธรรมตอผอน ไดแกหลกพรหมวหาร 4 หลกสาราณยธรรม

หลกอปรหานยธรรม หลกสปปรสธรรม 7 3 .หลกธรรมตอสงคมและสงแวดลอมไดแก หลกอรยสจ 4

ค าส าคญ: หลกธรรมในการบรหารจดการ, วด


1433

บทน า วดไชยศร เปนวดเกาแกตงอยทหม 8 บานสาวะถ อ.เมอง จ.ขอนแกน ซงอยหางจากตวจงหวดขอนแกนประมาณ 21 กโลเมตรมโบสถ (ชาวอสานเรยกสม) ทเกาแกมาก อายกวารอยปเศษ "สมวดไชยศร" สรางในสมยหลวงปออนสา เจาอาวาสรปแรก ประมาณป พ.ศ. 2443 ไดรบพระราชทานวสงคามสมา ป พ.ศ. 2460 เปนการรวมศรทธาสรางของพระและชาวบาน หลวงปออนสา เปนผทก าหนดออกแบบควบคมการกอสรางเปนสวนใหญ เพราะทานมฝมอดานชางเปนอยางด อกทงจะตองใหถกตองตามพระวนยก าหนด สวนผแตมฮปชอ นายชางทอง ทพยชา มาจากอ าเภอบรบอ จงหวดมหาสารคาม และคณะชางแตมอกหลายคน เชน ชางเคน นามตะความโดดเดนอยทฮปแตมของสมวดไชยศรทมลกษณะการเขยนภาพ“ฮปแตม” วดไชยศร มลกษณะพเศษ คอการเขยนภาพเตมผนงไมเหลอทวาง ภาพคนมทงขนาดใหญและเลกมรางกายไมสมสดสวน ทาทางดเปนธรรมชาตมากกวานาฏลกษณ ตวภาพตางๆ แสดงทาทางเคลอนไหวโลดโผน มการจดองคประกอบอยางเหมาะสมลงตวดสวยงามแปลกตา ซงแปลกไปจากฮปแตมแหงอน ๆ ทงยงมการบรรจภาพลงในสวนตาง ๆ ของอาคารไดอยางเหมาะสมและมชวตชวาอยางยงฮปแตมหรอภาพจตรกรรมฝาผนง มทงดานนอกและดานใน โดยสวนมากเปนเรองสนไซ ซงเปนทนยมของคนในทองถนอยางมากในสมยนน โดยฮปแตมเลาเรองนรกเจดขมเรองอดตชาตของพระพทธเจา ( ชาดก ) และในเนอเรองยงมคตธรรมค าสอนแทรกไวดวยฮปแตมทวดไชยศรจงไมใชศลปะทสอเฉพาะความงามเพยงภายนอกเทานน แตยงเปนสอน าธรรมะและค าสอนฮตคองอนดงามใหแทรกซมแตมแตงวถชวตของผคนในชมชนใหเกดความงามในจตใจไดอยางนาอศจรรย ใหมรากแกวแหงคณธรรม เสรมรากฐานทางวฒนธรรมของชมชนใหเขมแขงยงขนสทใชแตมฮปเปนสฝนวรรณะสเยน คอ สคราม ฟา ขาว เหลอง เปนสวนใหญ มองสบายตาเนนสดสวนในการเขยนภาพทเกยวของ กบอารมณของภาพดสนกสนานตวละครออกทาทางโลดโผนจากความโดดเดนของวดไชยศรจงมนกทองเทยวมาชมวดอยตลอดเวลา จนเปนทรจกทวประเทศไทย

พระครบญชยากรเจาอาวาสวด เปนผทมความรความสามารถไดน าหลกธรรมมาใชในการบรหารจดการวดจนไดรบการคดเลอกเปนผท าคณประโยชนตอพระพทธศาสนาประเภทสงเสรมและอนรกษวฒนธรรมมรดกไทยทางพระพทธศาสนา เนองในวนวสาขบชา ประจ าป 2552 เขารบรางวลพระราชทานเสาเสมาธรรมจกรจากสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร เมอวนท 8 พฤษภาคม 2552 ซงรางวลพระราชทานเสาเสมาธรรมจกร เปนรางวลเกยรตยศทมอบใหแกบคคล หรอหนวยงานทท าคณประโยชนตอพระพทธศาสนา บคคลหรอองคกรทไดรบรางวลนจะมสทธไดรบเพยงครงเดยว เพราะถอวาเปนรางวลทรงเกยรตสงสดในชวต นอกจากน พระครบญชยากร ยงไดรบการถวายโลเกยรตคณ “ความดทขอนแกน”ตาม โครงการ “เพอพอขอท าดใตรมพระบารม 84 พรรษา” โดย เทศบาลนครขอนแกน ในป 2554 ซงเปนปมหามงคลของชาวไทย ในวโรกาสทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ ทรงมพระชนมาย 84 พรรษาในปพทธศกราช 2554 คณะกรรมการอ านวยการอนรกษมรดกไทย ไดพจารณายกยองใหพระครบญชยากร เปนผอนรกษมรดกไทยดเดน ประจ าปพทธศกราช 2554และไดกราบนมสการพระครบญชยากร เขาเฝาฯ และรบพระราชทานเขมเกยรตคณวนอนรกษมรดกไทย จากสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร จากเหตผลดงกลาว ผวจยจงสนใจทจะศกษาหลกธรรมในการบรหารจดการวดไชยศร จงหวดขอนแกน ผลการวจยสามารถน าหลกธรรมไปใชในการบรหารจดการแกวดและชมชนอนเพอเพมคณภาพในการบรหารวดเพราะหลกธรรมเปนสาระส าคญทจ าเปนส าหรบชวตของทกคน เปนเครองยดเหนยวจตใจ และเป นเครองมอสรางสรรคสงท ดงาม เปนประโยชนสขแกตนเองครอบครวสงคมและมนษยชาต



วตถประสงคของโครงการวจย เพอศกษาหลกธรรมในการบรหารจดการวดไชยศร จงหวดขอนแกน ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 1.ทราบหลกธรรมในการบรหารจดการวดไชยศร จงหวดขอนแกน 2.วดและชมชนอนสามารถน าหลกธรรมไปใชเปนแนวทางในการบรหารจดการ 3. หนวยงานทเกยวของสามารถน าผลการวจยและขอเสนอแนะไปประยกตใชเพอการพฒนาและการแกไขปญหาตางๆในจงหวดขอนแกนและในภาคอสาน ขอบเขตการวจย ในการศกษาครงนมผวจยเลอกพนทศกษาแบบเจาะจง (Purposive sampling) ท าการศกษาเฉพาะกรณ (casestudy) เปนการศกษากบผใหขอมลส าคญ (key information) ทตงอยในเขตจงหวดขอนแกนโดยเลอกพนทศกษาวดไชยศร 1. ขอบเขตดานประชากรทท าการศกษาวจยโดยการสมภาษณเชงลกจาก 1.1 พระภกษ จ านวน 3รป 1.2 นกทองเทยว จ านวน 6 คน 1.3 ผน าชมชนและชาวบานในชมชน จ านวน 6 คน 2.ขอบเขตดานเวลาระยะเวลาในการวจยคอชวงเดอน มกราคม 2559 ถงเดอน สงหาคม 2559 3.ขอบเขตดานการศกษา ศกษาเกยวกบหลกธรรมทใชในการบรหารจดการวดไชยศร จงหวดขอนแกน นยามศพทเฉพาะ 1.วด หมายถง สถานททางพทธศาสนา ซงประกอบดวย พระอโบสถ พระวหาร พระเจดย สถป พระพทธรป รวมทงมพระภกษสงฆอยอาศย 2.การบรหารจดการ หมายถง ระบบทประกอบไปดวยกระบวนการในการน าทรพยากรทางการบรหารทงทางวตถและคนมาด าเนนการเพอบรรลวตถประสงคทก าหนดไวอยางมประสทธภาพและประสทธผล 3.หลกธรรมเปนหลกแหงความจรงความดงามความถกตองทใหพลงในการด าเนนชวตและเปนเปาหมายรวมในการกระท าทกอยางของคนแบงออกเปน 3ประเภท คอหลกธรรมตอตนเอง หลกธรรมตอผอน และหลกธรรมตอสงคมหรอสงแวดลอม จดมงหมายของการมหลกธรรมเพอการพฒนาทง 4 มต คอ กาย จต สงคมและปญญาอยางบรณาการ และเพอสรางความตระหนกใหเหนคณคา


1435

วธการด าเนนการวจย ในการวจยเรองนผวจยอาศยระเบยบวธวจยเชงคณภาพส าหรบแสวงหารวบรวมและศกษาวเคราะห ขอมล เนอหา โดยวธการสมภาษณเชงลก กลมตวอยางคอ พระภกษ นกทองเทยว ผน าชมชนและชาวบานในชมชน ประกอบ การ ศกษาว จ ย การว จย ทาง เอกสาร (documentary research) และ เช งช าตพ น ธ ว รรณ นา (Ethnographic research) โดยมวธการคอ 1) การสงเกตแบบมสวนรวมโดยท าการสงเกตทงวถชวตและพฤตกรรมของชาวบานทอาศยอยในละแวกวดซงถกจดใหเปนแหลงทองเทยวเชงศาสนา 2) การสมภาษณเชงลก โดยท าการสมภาษณภกษของวดทไดลงพนทศกษารวมถงสมภาษณชาวบานทเขามามสวนไดสวนเสยกบวด สมภาษณนกทองเทยว สวนเครองมอทใชในการสมภาษณเชงลก ไดแก แบบสมภาษณ จากนนรวบรวมและประมวลผลขอมลทงหมดมาศกษาวเคราะหตามขนตอนกระบวนการและวตถประสงคการวจยทก าหนดไว โดยน าขอมลทไดจากกระบวนการศกษาทไดกลาวมาแลวขางตนคอสงเกตแบบมสวนรวม และการสมภาษณเชงลก มาพจารณารวมกบขอมลทศกษาจากเอกสารและก าหนดบทบาทผวจย ผลการวจย จากการสมภาษณพบหลกธรรมทใชหลกธรรมในการบรหารจดการวดไชยศรซงสามารถแบงเปน3 ระดบดงน 1.หลกธรรมตอตนเอง ไดแก หลกธรรมค าสอนทบคคลพงปฏบตตอตนเอง เพอความดงาม และคณคาแหงชวต เปนคนเกง คนด มความสข จากการสมภาษณพระครบญชยากรและคนในชมชนพบหลกธรรมทใชดงตอไปน 1.1หลกอทธบาท4 หมายถง ขอปฏบตใหถงความส าเรจ ม 4 ประการ คอ 1.1.1 ฉนทะ ทกคนมความพอใจในงานทท าในวดมความรกความผกพนกบวด โดยเฉพาะพระครบญชยากรเพราะในสมยททานเปนเดกทานอาศยอยบานสาวตถ ทานไดรจกสนทสนมกบพระในวด พอแมทานไดปลกฝงจตส านกรกวดเมอมาบวชทานจงอยากพฒนาวดดวยความพอใจทจะพฒนาวด 1.1.2 วรยะ กรรมการวดทกคนมความเพยรพยายามท างานใหส าเรจ ไมยอทอตอการท างานพระครบญชยากรทานกลาววาการรวมทกขรวมสขกบชาวบาน อยกบชาวบานตอนล าบากจะท าใหชาวบานประทบใจ ในชวงทล าบากทสดคอชวงทเราไมควรทงกนตองมความเพยรพยายาม 1.1.3 จตตะ ความเอาใจใสในการท างาน ทกคนในชมชนมการเอาใจใสงาน โดยเฉพาะพระครบญชยากรตงใจท างานอยางสม าเสมอโดยเฉพาะในตอนฟนฟเรองวฒนธรรมทานกตองไปหาผเฒาในหมบานเพอศกษาขอมล ทานคนพบวาขอดของผเฒาผแกในบานสาวะถคอรจกหมดทกอยาง มประสบการณมาก เชน การจดงานบญผะเหวด(เวสสนดร)ท ามาเปนเวลากวา 70-80 ป จนมความช านาญมากถาใหดอกเตอรกบผ เฒาผแกคงจะไดปรญญาจ านวน10 ใบแลว 1.1.4 วมงสา มความคดรอบคอบ ใชปญญาพจารณาไตรตรองงานทท าวามขอบกพรองอะไรทควรแกไขหรอควรเพมเตมอะไรซงจะท าใหงานนนดขน มการท าตนใหเปนอยาง โดยการสรางสงจงใจ และการตอบสนองตอความตองการของคนในชมชน เพอใหเกดประโยชนสงสดและมประสทธภาพ ซงสอดคลองกบบทสมภาษณพระครบญชยากรเลาวาตองเปนพเลยงใหกบผเฒาผแกและเยาวชนวาจะตองท าอยางไรบาง ตองรวาจงหวะไหนจะปลอยใหเขาท าเอง จงหวะไหนควรทจะชแนะ



1.2 หลกสงคหวตถ 4 คอ มเครองสงเคราะหซงกนและกน ซงประกอบดวย 1.2.1 ทาน คอ พระครบญชยากรใหปนสงของ มการผกใจคนโดยอาศยการใหเปนหลกพนฐาน การใหเปนการแสดงออกถงไมตรจตของผใหทผรบพอใจ ทานสนนสนนชวยเหลอทงผใหญและเยาวชน เชน ชวยบรจาคปจจยสนนสนนทมฟตบอลชอสโหจ านวน5,000บาทสนนสนนคาใชจายน านกเรยนไปศกษาดงานทอ าเภอปาย จงหวดเชยงใหมและจงหวดพษณโลกเปนตน 1.2.2 ปยวาจา คอ พระครบญชยากรใชถอยค าทไพเราะออนหวาน นาฟง ซงเปนอกสวนหนงทจะชวยครองใจคนดวยไมตรจต ทานตองคอยเปนพเลยงใหกบผเฒาผแกวาจะตองท าอยางไร ทานรจงหวะวาจะปลอบใจ ใหก าลงใจทานเลาวาตอนนนเวลามพวกนกศกษาปรญญาโทมาสมภาษณ ผเฒาเพนยานสน(คนแกกลว) อาตมาเลยบอกไปวา สไปยานเฮดหยงไผสไปฮส าเจาเจานระดบดอกเตอร(จะไปกลวท าไมไมมใครทจะรดไปกวาเราหรอก) ตองใหก าลงใจคนแก 1.2.3อตถจรยา คอพระครบญชยากรประพฤตตนใหเปนประโยชนตอผอน เปนคนไมดดาย รจกชวยเหลอผอน บ าเพญตนใหเปนประโยชนตอสงคมทานไดจดตงพพธภณฑพนบานวดไชยศรซง เปนแหลงรวบรวมมรดกทางวฒนธรรมทมคณคาทางประวตศาสตร เชน ความเปนมาของทองถน การด ารงชพ การท ามาหากน วตถสงของ เครองมอ เครองใชของคนในชมชนซงมใชสบทอดมาตงแตสมยบรรพบรษ ตลอดจนรกษาวฒนธรรมประเพณอสาน จนไดรบการคดเลอกเปนผท าคณประโยชนตอพระพทธศาสนาประเภทสงเสรมและอนรกษวฒนธรรมมรดกไทยทางพระพทธศาสนา เนองในวนวสาขบชา ประจ าป 2552 เขารบรางวลพระราชทานเสาเสมาธรรมจกรจากสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร เมอวนท 8 พฤษภาคม 2552 พระครบญชยากรกลาววามาวดน ตงแตวดนมเณรนอยอยองคเดยวมกฏมลคา 670 บาทเปนบานเขา(ชาวบาน)ทเกดฟาผาเขาเลยเอามาถวาย เวลานงฉนขาว น ากหยดลงมาจากหลงคา สงกะสรวทกแผนเหมอนในหนงโฆษณากระเบอง อาตมากไดเลอนหนน าถงเราท าอะไรใหกบหมบานไมไดมากแตกขอใหไ ดท าเพอหมบานบางเพราะอยางนอยๆเรากจะไดมความภาคภมใจวานคอหมบานของเราคอตวตนของเราถงมนจะได 2-3 เปอรเซนต แตเรากมสทธเลอกวาจะท าอะไรใหกบหมบานใหเยอะกวานดกวาน 1.2.4 สมานตตตา คอ ถงแมวาทานเปนพระทมชอเสยงพระครบญชยากรเปนผมความสม าเสมอ วางตนเหมาะสมไมถอตว นอบนอมตอผทมาสนทนาธรรมและคนทวไป 1.3 หลกทฏฐธมมกตถสงวตตนกธรรม 4 คอ ธรรมทเปนไปเพอประโยชนในปจจบนไดแก 1.3.1อฏฐานสมปทา มความถงพรอมดวยความหมน คอ ขยนหมนเพยรในการปฏบตหนาทการงาน ประกอบอาชพอนสจรต มความช านาญ รจกใชปญญาสอดสอง ตรวจตรา หาอบายวธ สามารถจดด าเนนการใหไดผลด พระครบญชยากรทานท าใหชมชนเขาใจเรองของตนเองโดยเรมการฟนฟ วฒนธรรม ประเพณ ภมปญญาชมชน หลงจากทมความเขาใจในเรองของตนเองและไดทราบเกยวกบประวตศาสตรความเปนมาของวดไชยศรแลว เรมมการบรหารจดการหาแนวทางเพอฟนฟสบสานวฒนธรรมทองถน เชน การบรณะโบสถ(สม) หมอล า ประเพณ เพอใหชมชนเขมแขง ไมถกกลนไปกบกระแสโลกาภวตน 1.3.2 อารกขสมปทา ถงพรอมดวยการรกษา คอรจกคมครองเกบรกษาโภคทรพยและผลงานของตนทไดท าไวดวยความขยนหมนเพยร โดยชอบธรรม ดวยก าลงของตน ไมใหเปนอนตรายหรอเสอม น าวฒนธรรมมาสบทอดใหเกดความภาคภมใจ พระครบญชยากรกลาววา การท าอะไรทภมใจมนไมมเงนสกบาทเขากอยากท าชมชนทองถนมความภาคภมใจในวฒนธรรมทองถนของตน จนไดน าภาพตวละคร ชอตวละคร จากวรรณกรรมทองถนของตนมาวาดภาพในสถานทตางๆแมแตปายโรงเรยน หองน า ถงน า กวาดรป ใชชอตวละครในวรรณกรรม


1437

พนบาน น ามาตงเปนชอทมฟตบอล หรอ ท าปายหนาหมบานเปนตวสโหซงเปนตวละครตวหนงในเรองสงขสนไชยทเปนเรองหนงในฮปแตมทโบสถ 1.3.3 กลยาณมตตตา คบคนดเปนมตรคอ พระครบญชยากรทานรจกก าหนดบคคลในถนทอาศย เลอกเสวนา เลอกกรรมการวด 1.3.4 สมชวตา พระครบญชยากรมความเปนอยเหมาะสม คอบรเวณวดจะมความสะอาดเรยบงาย ประหยด ตวอาคารใชวสดทหาไดในชมชน เชน ไมไผ หญา เปนตน 1.4 กลยาณมตร “พระครบญชยากรมคณสมบตของกลยาณมตร 7 ประการคอ 1.นารก ทานมความออนนอม เปนกนเอง มงมน ยนดตอนรบทกคน 2.นาเคารพจากการสมภาษณคนในชมชนและนกทองเทยวพบวา ทกคนเคารพและศรทธาพระครบญชยากรมาก เนองจากทานปฏบตดปฏบตชอบ 3.นาเทดทนคนในชมชนและนกทองเทยวทกคนเทดทนพระครบญชยากร ยกยองใหเปนผน า 4.ฉลาดพดดงเชนค าสอนทานทวาในปจจบนเปนสมยวตถนยมท าใหคนสนใจคณคาทางวตถมากกวาคณคาทางจตใจ ทงๆทจตจตใจเปนสงทตองมากอนและยดมนกบความดบคคลทถกเรยกวาคนจนอาจจะมความสขกวามหาเศรษฐกไดในมตของจตใจหากเพยงแตจะตองพงพอใจในการด าเนนชวตตนเอง 5.อดทนตอถอยค า 6.แถลงเรองทลกล าได จากการสมภาษณพระครบญชยากรทานสามารถอธบายหลกธรรม และความรรอบตวตางๆไดอยางลกซง เชน เรองศลปวฒนธรรม เรองหมอล าในอดต เปนตน 7.ไมชกน าไปในสงทเสอมเสย 1.5 ฆราวาสธรรม4 ขอ ถงแมพระครบญชยากรทานจะเปนบรรพชต ทานกมคณลกษณะทดของฆราวาสซงไดแก 1.5.1 สจจะ คอท าอะไรท าจรงๆทมเทใจลงไปเลยมความเดดเดยวเชอมนในตนเอง 1.5.2 ทมะ หมายถง การชนะใจตวเองการพฒนาตนซงมความหมาย 2 นยยะ คอ 1. ฝกฝมอตนเองใหมความรและมความสามารถ คนทมความรแตไมมความสามารถกอาจจะไมประสบผลส าเรจ ความรจงตองคกบความสามารถนนกคอการมศลปะทจะน าความรไปใชผทจะท าไดอยางนนตองเปนคนชางสงเกต คนทชางสงเกตจะเปนคนใจละเอยดชางสงเกตในทนคอสงเกตขอดของผอนหรอคอยจบถกของผอนไมใชจบผดของผอน 2.ตองสามารถหยดตวเองไดคอชนะใจตวเองไมใหไปท าในเรองเสยหายไมท าความชวไมถล าไปในทางทเสอมนนคอตองรกษาศล5 ไดและไมยงกบอบายมข 1.5.3 ขนต คอความอดทน มอย 4 ระดบ ระดบท 1 อดทนตอความล าบากตรากตร า อดทนตอสภาพดนฟาอากาศ หนกเอาเบาส ไมทอถอย ระดบท 2 อดทนตอทกขเวทนา เมอ เจบปวยรางกายทานใหหมอรกษา แตใจทานรกษาดวยการฝกสมาธ ระดบท 3 อดทนตอการเจบใจอดทนตอความกระทบกระทงการอยกบคนหมมากยอมเกดปญหาดงนนทานจงระวง ไมพดเรองทไมควรพด



ระดบท 4 อดทนตอสงเยายวน ความเยายวนใจ เชน ลาภ ยศ สรรเสรญทานเลาวามบรษททวรจะมาจางวดใหวดท าพธสะเดาะหเคราะหในชวงเวลาพเศษทไมใชชวงเดอนทจะท า แตทานกปฎเสธไมรบเนองจากจะเกดความสบสนเรองประเพณและวฒนธรรม 1.5.4จาคะ แปลวาการสละทานสละเวลา ทมเทเพอสวนรวมจนไดรบรางวล 1.6 ศล 5 พระครบญชยากรรกษาศล คอ ศล 5 ไดแก 1. ปาณาตปาตา เวรมณ เวนจากฆาสตวมชวต 2. อทนนาทานา เวรมณ เวนจากการถอเอาของทเจาของมไดให 3. กาเมส มจฉาจารา เวรมณ เวนจากการประพฤตผดในกาม 4. มสาวาทา เวรมณเวนจากการกลาวเทจ 5. สราเมรยมชชปมาทฏฐานา เวรมณ เวนจากการดมน าเมา คอ สรา และเมรย 1.7 หลกอปรมทส คอหลกทพระสงฆอนเคราะหคฤหสถ พระครบญชยากรใชหลกดงน 1. หามปรามจากความชว 2. ใหตงอยในความด 3. อนเคราะหดวยความปรารถนาด 4. ใหไดฟงสงทยงไมเคยฟง 5. ท าสงทเคยฟงแลวใหแจมแจง 6. บอกทางสวรรค สอนวธด าเนนชวตใหประสบความสขความเจรญ 1.8 ทศพธราชธรรม คอเนองจากทานเปนเจาอาวาสจงยดธรรมทคนเปนผน าตองถอควรปฏบ ตม 10 ประการคอ 1.ทาน (ทาน ) การให หมายถงการใหการเสยสละนอกจากเสยสละทรพยสงของแลวยงหมายถงความมน าใจแกผอนดวย 2.ศล (ศล ) คอความประพฤตทดงามทงกาย วาจา และใจใหปราศจากโทษทงในการปกครองอนไดแกกฏหมายและนตราชประเพณ และในทางศาสนา 3.บรจาค (ปรจาค ) คอ การเสยสละความสขสวนตน เพอความสขสวนรวม 4.ความซอตรง (อาชชว ) คอ ความซอตรงในฐานะทเปนผปกครอง ด ารงอยในสตยสจรต 5.ความออนโยน (มททว ) คอ การมอธยาศยออนโยนเคารพในเหตผลทควร มสมมาคารวะตอผอาวโสและออนโยนตอบคคลทเสมอกนและต ากวา 6.ความเพยร (ตป) หรอความเพยร มความอตสาหะในการปฏบตงานโดยปราศจากความเกยจคราน 7.ความไมโกรธ (อกโกธ) หรอความไมแสดงความโกรธใหปรากฏไมมงรายผอนแมจะลงโทษผท าผดกท าตามเหตผล 8.ความไมเบยดเบยน (อวหสา) การไมเบยดเบยน หรอบบคน ไมกอทกขหรอเบยดเบยนผอนทกครงทท างานทานจะประชมปรกษาหารอ กรรมการตลอด 9.ความอดทน (ขนต) การมความอดทนตอสงทงปวง รกษาอาการ กาย วาจา ใจใหเรยบรอย

http://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A8%E0%B8%B5%E0%B8%A5


1439

10.ความยตธรรม (อวโรธน ) ความหนกแนนถอความถกตองเทยงธรรมเปนหลกไมเอนเอยงหวนไหวดวยค าพด อารมณ หรอลาภสกการะใดๆทานเสนอวาเวลามนกวชาการมาสมภาษณคนเฒาคนแกแลวขอมลไมเคยกลบมาหาชาวบาน มหาวทยาลยไมเคยคนขอมลมาหาชมชนเลย ตองขอขอมลยอนกลบดวย เรองนทานกตอสมานานจนปจจบนไดรบขอมลยอนกลบ และมการประสานงานท ดแลวกบทางมหาวทยาลยและนกวชาการทมาวด 1.9 หลกขนตโสรจจะมความอดทนดงททานเจาอาวาสกลาววามาตงแตวดนมเณรนอยอยองคเดยวมกฏมลคา670 บาทบานเขาฟาผาเลยเอามาถวาย เวลานงฉนขาวน ากหยดลงมาจากหลงคาสงกะสรวทกแผน เหมอนในหนงโฆษณากระเบองทานกไดเลอนหนเอา นอกจากนนยงมหลกโสรจจะ หมายถง ความสงบเสงยม ความมอธยาศยงดงาม ความประณตความเรยบรอยรวมถงความไมหรหราศาสนสถานในวดจะมความเรยบงาย น าวสดพนบานมาใช เชน ไมไผ ใบจาก เปนตน 1.10 มงคลชวต 38 ประการ มงคล 38 ประการ มงคล คอเหตแหงความสข ความกาวหนาในการด าเนนชวต คณธรรมทท าใหชวตประสบความเจรญหรอม "มงคลชวต" ซงม 38 ประการไดแก 1.การไมคบคนพาล พระครบญชยากร ทานไมคบคนคดชว คอการมจตคดอยากไดในทางทจรต พดชว คอค าพดทประกอบไปดวยวจทจรตเชน พดเทจ พดสอเสยด พดค าหยาบ และพดเพอเจอ และท าชว คอท าอะไรทประกอบดวยกายทจรตเชน การฆาสตว ลกขโมย ฉอโกง ฉดคราอนาจาร ประพฤตผดในกาม 2. การคบบญ ฑต ปจจบ นพระครบญ ชยากร เปนผท มความดงามท ท าประโยชนตอพระพทธศาสนาและประเพณอสาน จนไดรบรางวลพระราชทานเสาเสมาธรรมจกรจากสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร เมอวนท 8 พฤษภาคม 2552 และยงไดรบการถวายโลเกยรตคณ “ความดทขอนแกน” 3. การบชาบคคลทควรบชา ทานพระครบญชยากรทานเปนบคคลทมปกตออนนอม ปกตกราบไหวตอผใหญเปนนจ ดงค าสมภาษณทกลาววา คอวาอาตมาจะเปนทงผปกครองและผถกปกครอง อาตมากจะแยกแยกถาเปนพระทมอายมากกวาเชนเปนเจาอาวาสอาตมากจะไปหาเขาหาในเชงบรการไปชวยเชนหลวงปพนมอาย 70-80 ปซงมอายมากพอๆ กบพอเราอาตมากจะใชวธใหทานเอนดเมตตาเรา กดแลทานเชนเรองของคณะสงฆแทนทจะใหทานท าเรากไปท าแทนในเชงบรการทานลกษณะของผทมพรรษามากกวาเรา คอเราตองท าใหทานรก 4. การอยในถนอนสมควร วดมสงแวดลอมทเปนธรรมชาต สงบ รมรน เรยบงาย วดไชยศรตงอยในบรเวณของชมชนสาวะถท าใหมความสะดวกในการอปโภคและบรโภค ภายในบรเวณวดมหองน าไวบรการหลากหลายแหงคอดานหนา และดานหลงของวด หองพกภายในวดยงไมมบรการดานหองพกแกนกทองเทยวแตกรณทมการจดกจกรรมเขาคายพกแรม สามารถพกไดทศาลารวมแยกฝงชายและหญงสถานทจอดรถภายในวดมสถานทจอดรถอยางเพยงพอ นกทองเทยวสามารถจอดรถไดทบรเวณลานวดดานหนา นอกจากนยงมพพธภณฑพนบานวดไชยศร ซงเปนแหลงรวบรวมมรดกทางวฒนธรรมทมคณคาทางประวตศาสตร เชน ความเปนมาของทองถน การด ารงชพ การท ามาหากนวตถสงของ เครองมอ เครองใชของคนในชมชนซงมใชสบทอดมาตงแตสมยบรรพบรษตลอดจนรกษาวฒนธรรม



5. การตงตนชอบ พระครบญชยากรและคนในชมชนมการอนรกษและยดมนในประเพณอสาน ทเรยกวา ฮต12 คอง14 เชนเดอนสามจะมงานบญขาวจซงเปนประเพณท เกดจากความสมครสมานของชมชนชาวบานจะนดหมายกนมาท าบญรวมกนโดยชวยกนปลกผามหรอปะร า เตรยมไวใน ตอนบาย ครนเมอถงรงเชาในวนตอมาชาวบานจะชวยกนจขาว หรอปงขาวและตกบาตรขาวจรวมกน หลงจากนนจะใหมการเทศนนทานธรรม เรองนางปณณทาสเปนเสรจพธ 6. ความเปนพหสต พระครบญชยากรเปนผมองการณไกลจงมการเตรยมการใหเยาวชนเขาสสากล โดยกลาววาตองฝกเดกนกเรยนเขาสอาเซยนฝกเดกนกเรยนแลวเอาเดกไปแขงระดบอ าเภอกบระดบจงหวด แสดงวาทานรลก คอการรในสงนนๆ เรองนนๆอยางหมดจดทกแงทกมม อยางมเหตมผล รถงสาเหตจนเรยกวาความช านาญ และรรอบ คอการรจกชางสงเกตในสงตางๆ รอบตว ตลอดจนรกวาง คอการรในสงใกลเคยงกบเรองนนๆ ทเกยวของสมพนธกนเปนตน 7. การรอบรในศลปะ ทานจดท าพพธภณฑพนบานวดไชยศร ซงเปนแหลงรวบรวมมรดกทางวฒนธรรมทมคณคาทางประวตศาสตร เชน ความเปนมาของทองถน การด ารงชพ การท ามาหากนวตถสงของ เครองมอ เครองใชของคนในชมชนซงมใชสบทอดมาตงแตสมยบรรพบรษตลอดจนรกษาวฒนธรรมมการรอฟนหมอล าพนปเปนหมอล าอาวโสทมประสบการณมาก

8. มวนยทด ทานมปาฏโมกขสงวร คอการอยในศลทงหมด 227 ขอ การผดศลขอใดขอหนงกถอวาตองโทษแลวแตความหนกเบา เรยงล าดบกนไปตงแต ขนปาราชก สงฆาทเสส ถลลจจย ปาจตตย ปาฏเทสนยะ ทกกฏทพภาสต เปนตน 9.กลาววาจาอนเปนสภาษต ค าทกค าททานกลาวลวนเปนค าจรง เปนค าสภาพ คอพดดวยภาษาทสภาพ มความไพเราะในถอยค า ไมมค าหยาบโลน หรอค าดา พดแลวมประโยชน พดดวยจตทมเมตตา คอพดดวยจตใจทมความปรารถนาดตอผฟง มความจรงใจตอผฟง พดไดถกกาลเทศะ คอพดในสถานทเหมาะสม และในเวลาทเหมาะสม 10.การบ ารงบดามารดาระหวางเมอทานยงมชวตอยทานกเลยงดทานเปนการตอบแทน ชวยเหลอเปนธระเรองการงานใหทาน ด ารงวงศตระกลใหสบไปไมท าเรองเสอมเสย 11.ท างานไมใหคงคาง วดไชยศรนนนบวามผน า มเจาอาวาสทมความสามารถมาก ทานเจาอาวาสทาน สามารถแบงงาน จ าแนกแจกแจงงาน โดยผมสวนรวมทกคนตองท าหนาทของตนและไมคงคาง ดงค าสมภาษณดงตอไปน แบงหนาทแตเรากตงพระเจาหนาทขนมาเพอรบผดชอบ เราสอนใหพระมความรบผดชอบสมยเมอสบกวาปกอนอาตมามาท าเรองนเขาขดเคองมากเพราะทกอยางเจาอาวาส อาตมากเลยพดวาบรหารประเทศยงมรฐมนตรฝายตางๆ วดเรากเหมอนกนกตองมผชวยอาตมากเรยกวารฐมนตรคลงซงเปนเรองใหมอาตมาพดวาเจาอาวาสไมคอยไดอยมงานนมนตเยอะคณจะรอยมเหรอ อาตมากเรมแบงฝายรบผดชอบเชนฝายทจดงานเณรบวชภาคฤดรอนอบรมเยาวชนเรากมเลขาเพราะพระเลขาเรยนจบปรญญาตรแลวกมความถนด อยางเชนพวกนกเรยนนกศกษามาพระเลขาจะตองไปประสาน คออาตมามคนมาหาหลากหลายกลมพระเลขากจะจดการและการบรหารจดการเกยวกบชาวบานกบกลมวฒนธรรม กลมหมอล าพนป อยางเชนมผมาศกษาเกย วกบวฒนธรรมถาเขาตองการหมอล าพนปเขากจะโทรมาบอกวาเขาตองการหมอล าพนปโดยโทรหาอาตมาโดยตรง ตองการปราชญชาวบาน ซงจะมผมาตดตออยประจ าซงพวกเราเขาใจนโยบายกนดเพราะท างานรวมกนมาหลายป ซงแตละกลมกมคนรบผดชอบ กลมหมอล าพนปกมคนรบผดชอบซงสามารถตดตอไดโดยตรงกบผรบผดโดยไมตองผานอาตมา ถาเปนกจกรรมอยางอนๆ ในการบรหารเรากใชหลกการหลกธรรม เชนอยางเราเปนผใหญเรากควรมเมตตากบเขา


1441

สรางความชดเจนในตวของเราตองมแนวทางอยางชดเจน อาตมานกชดเจนเรองแนวทางอยแลวตองมประ เดนในการบรหารจดการทกกรณ 12.การใหทาน ทานมทงอามสทาน คอการใหวตถ สงของ หรอเงนเปนทาน ธรรมทาน คอการสอนใหธรรมะเปนความรเปนทาน และอภยทาน 13.การประพฤตธรรม ทงกายสจรต วจสจรต มโนสจรต 14.การสงเคราะหญาต ทานท าไดทงทางธรรมและทางโลกไดแก ในทางธรรม โดยการชวยแนะน าใหท าบญกศล ใหรกษาศล และท าสมาธภาวนา และในทางโลก ไดแก แบงปนสงของ 15.ท างานทไมมโทษ งานทไมมโทษ ประกอบดวยลกษณะดงตอไปน 1.ไมผดกฏหมาย2.ไมผดประเพณ 3.ไมผดศล คอขอหามทบญญตไวในศล 5 4.ไมผดธรรม ไมคาอาวธ ไมคามนษย ไมคายาพษ ไมคายาเสพยตด ไมคาสตวเพอน าไปฆา

16.ละเวนจากบาป ไดแก อกศลกรรมบถ 10 17.ไมประมาทในธรรมทงหลาย คอทานไมประมาทในเวลา ในวย ในความไมมโรคในชวต ในการงาน ในการศกษา ในการปฏบตธรรม 18.มความเคารพ ทานใหความเคารพพระภกษทพรรษาแกกวา พรรษานอย ตลอดจนฆราวาสทกคน

19.มความถอมตนไมแสดงออกถงความสามารถทตวเองมอยใหผอนทราบเพอขมผอน หรอเพอโออวด การไมอวดด เยอหยงจองหอง แตแสดงตนอยางสงบเสงยม 20.มความสนโดษ หมายถงความยนดตามมตามเกด คอมแคไหนกพอใจเทานน เปนอยอยางไรกควรจะพอใจ ไมคดนอยเนอต าใจในสงทตวเองเปนอย ความยนดตามก าลง ยนดตามควร 21.มความกตญญ เนนเรองกตญญ ทานเลาวา แตกอนเฒาจ า(ผเฒาทท าพธสอสารกบวญญาณบรรพบรษ)กพดแควาเลยงผอาตมากเลยไปบอกเฒาจ าวาพอใหญปตานนเปนผบรรพบรษ พอใหญพดเรองความกตญญใหหนอย พอใหญกพดไปแบบนกการเอาธรรมเขาไปรวมแลวนะเรากคยกบจ าผทมหนาทตรงนวาเราก ควรจะแสดงความกตญญตอบรรพบรษทมาสรางบานสาวะถใหเขามความกตญญเอาคณธรรมดานศาสนาเขาไป

22.มความอดทน อดทนตอความล าบาก ความอดทนตอทกขเวทนา คอทกขทเกดจากสงขารของเราเอง เชนความไมสบายกายเปนตนความอดทนตอความเจบใจ คอการทคนอนท าใหเราตองผดหวง หรอพดจาใหเจบช าใจ ไมเปนอยางทหวงเปนตน ความอดทนตออ านาจกเลส

23.เปนผวางาย มการรบฟงดวยด ไมใชแกตวแลวปดประตความคดไมรบฟงไมนงเฉยเมอไดรบการเตอน ไมจบผดผวากลาวสงสอน ไมดอรน 24.การไดเหนสมณะ ทงเหนดวยตา เหนดวยใจ เหนดวยปญญา 25.การสนทนาธรรมตามกาล 26.การบ าเพญตบะ คอ ทานมใจส ารวมในอนทรยทง 6ทานประพฤตรกษาพรหมจรรย ทานมการปฏบตธรรม 27.การประพฤตพรหมจรรย 28.การเหนอรยสจ หมายถงความจรงอนประเสรฐ หลกแหงอรยสจมอย 4 ประการ

29.การท าใหแจงซงพระนพพาน ทานพยายามดบกเลส 30.มจตไมหวนไหวในโลกธรรม ทานใชปญญาพจารณา โดยตงอยในหลกธรรมของพระพทธศาสนา พจารณาอยเนองๆ ถงหลกธรรมตางๆ และเจรญสมาธภาวนา ใชกรรมฐานพจารณาถงความเปนไปในความไมเทยงในสรรพสงทงหลายในโลก และสงขาร



31.มจตไมเศราโศกทานใชปญญาพจารณาอยเนองๆ ถงความไมเทยงในสงของทงหลาย และรางกายของเราไมยดมนในตวตน ทกอยางในโลกลวนเปลยนแปลงอยทกขณะ คดวาทกสงทกอยางลวนไมเทยง 32.มจตปราศจากกเลส ทานพยายามพฒนาภาวะของจตทดบกเลสใหหมดสน หลดจากอ านาจกรรม

33.มจตเกษม หมายถงมความสข สบาย หรอสภาพทมจตใจทเปนสข

2. หลกธรรมตอผอน ไดแก หลกธรรมค าสอนทมงเนนการประพฤตปฏบตทถกตองดงามกบผอนเพอสมพนธภาพทดและอ านวยประโยชนตอกนพระครบญชยากรท าใหวดไชยศรวดและชมชน มความสมพนธกนอยางแนบแนน โดยททานไดน าทงสองสวนมารวมกนมการน ามาจดการใหมจากความสมพนธแบบเดมหรออาจเรยกวา การบรณาการชมชน หมายถงการน าเอาความรในศาสตรตางๆทมความสมพนธกนมารวมเขาดวยกนหรอผสมผสานกนใหมความกลมกลนกนและสอดคลองกนโดยเชอมโยงเพอใหเกดประโยชนสงสดโดยมการเนนองครวมทงหมดมากกวาองคความรเฉพาะ ดงนนการบรณาการของชมชนและวด คอการน าเอาความเปนพทธศาสนาแบบทองถนกบชมชนทองถน วถชวตทองถน โดยใชวฒนธรรมประเพณทองถนเปนตวเชอมองคความรทเกดข นของชมชนถอไดวาเปนองคความรใหมจากฐานความรเดมนบไดวาเปนการบรณาการอยางแทจรงประวตความเปนมาของชมชน เปนหลกฐานส าคญทบงบอกเรองราวทางประวตศาสตร ทานไดสงเสรมใหชมชนรอฟนประวตศาสตรและปลกจตส านกใหคนในชมชนมความรในวฒนธรรมในชมชนของตนเอง หลกธรรมทพระครบญชยากรและชมชนใชคอ 2.1 พรหมวหาร 4 หลกพรหมวหาร4เปนหลกธรรมประจ าใจเพอใหตนด ารงชวตไดอยางประเสรฐและบรสทธ ประกอบดวยหลกปฏบต 4 ประการ คอ เมตตา ความปรารถนาอยากใหผอนมความสขทานอยากท าใหชมชนเขาใจเรองของตนเองพระครบญชยากรเลาวา ตองเรมการฟนฟ วฒนธรรม ประเพณ ภมปญญาชมชน หลงจากทมความเขาใจในตนเองแลวไดทราบเกยวกบประวตศาสตรความเปนมาของทางวดไชยศรแลว เรมมการบรหารจดการ หาแนวทางเพอฟนฟ สบสานวฒนธรรมทองถน เชน การบรณะโบสถ(สม) หมอล า ประเพณ เพอใหชมชนเขมแขง ไมถกกลนไปกบกระแสโลกาภวตน กรณา ความปรารถนาอยากใหผอนพนทกข มทตา ความยนดทผอนมความสขในทางทเปนกศลพระครบญชยากรและชมชนไดสรางเครอขาย(Network)คอการเชอมโยงของกลมของคนหรอกลมองคกรทสมครใจ ทจะแลกเปลยนขาวสารรวมกนหรอท ากจกรรมรวมกน โดยมการจดระเบยบโครงสรางของคนในเครอขายดวยความเปนอสระเทาเทยมกนภายใตพนฐานของความเคารพสทธ เชอถอ เอออาทรซงกนและกนวดมการสรางเครอขาย โรงเรยน ชาวบาน ปราชญชาวบาน มหาวทยาลยขอนแกน อเบกขา การวางจตเปนกลางการมเมตตากรณามทตาเปนสงทดแตถาไมสามารถชวยเหลอผนนได จตจะเปนทกข ดงนน จงควรวางอเบกขาท าวางใจใหเปนกลางและพจารณาวาสตวโลกยอมเปนไปตามกรรมทไดเคยกระท าไวจะดหรอชวกตามกรรมนนยอมสงผลอยางยตธรรมตามทผนนไดเคยกระท าไวอยางแนนอน

http://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%80%E0%B8%A1%E0%B8%95%E0%B8%95%E0%B8%B2

http://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%81%E0%B8%A3%E0%B8%B8%E0%B8%93%E0%B8%B2

http://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A1%E0%B8%B8%E0%B8%97%E0%B8%B4%E0%B8%95%E0%B8%B2

http://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%AD%E0%B8%B8%E0%B9%80%E0%B8%9A%E0%B8%81%E0%B8%82%E0%B8%B2


1443

2.2.สาราณยธรรมหลกแหงความสามคคพระครบญชยากรและคนในชมชนมความสามคค ประกอบดวย 2.2.1 เมตตามโนกรรม หมายถงการคดดการมองกนในแงดมความหวงดและปรารถนาดตอกนรกและเมตตาตอกน คดแตในสงทสรางสรรคตอกนไมอจฉารษยาไมคดอคตไมพยาบาทไมโกรธแคนเคองกนรจกใหโอกาสและใหอภยตอกนและกนกนอยเสมอ วดไชยศรมการประสานงานระหวางเทศบาลมหาวทยาลยขอนแกนและวดคอการท างานรวมกนเพอเพมประสทธผลและประสทธภาพของการผลต หรอบรการระหวางหนวยงานและรวมท งท วองคกรประชาชนตองการเรยน รก จกรรมท ด สวนช มชนในการตด ตอประสานงานการท า MOU(Memorandum Of Understanding)กนอยางจรงจงกมเทศบาล มหาวทยาลยขอนแกน วดไชยศร เปน 3 ขาท เขมแขงเทศบาลพรอมทจะเปดเผยมนออกดวยก าลงทางการเมองแตวาเขาจะท าไมไดถาขาดวชาการมหาวทยาลยกมสวนสนบสนนวชาการชมชนนเปนชมชนนาจะท ากจการประสบผลส าเรจ 2.2.2 เมตตาวจกรรม หมายถง การพดแตสงทดงามพดกนดวยความรกความปรารถนาดรจกการพดใหก าลงใจกนและกนในยามทมใครตองพบกบความทกความผดหวงหรอความเศราหมองตางๆโดยทไมพดจาซ าเตมกนในยามทมใครตองหกลมลง ไมนนทาวารายทงตอหนาและลบหลงพดแนะน าในสงทดและมประโยชน พดอยางใดกท าอยางนน ไมพดปดมดเทจ 2.2.3 เมตตากายกรรมหมายถงการท าความดตอกนสนบสนนชวยเหลอกนทางดานก าลงกายมความออนนอมถอมตนรจกสมมาคารวะไมเบยดเบยนหรอรงแกกนไมท ารายกนใหไดรบความทกขเวทนาท าแตในสงทถกตองตอกนอยตลอดเวลา 2.2.4 สาธารณโภค หมายถง การรจกแบงปนผลประโยชนกนดวยความยตธรรม ชวยเหลอกน ไมเหนแกตว ไมเหนแกประโยชนสวนตน ไมเอารดเอาเปรยบ และมความเสมอภาคตอกน เออเฟอซงกนและกนอยเสมอ 2.2.5 สลสามญญตาหมายถงการปฏบตตามกฎระเบยบขอบงคบหรอวนยตาง ๆอยาง เดยวกนเคารพในสทธเสรภาพของบคคล ไมกาวกายหนาทกน ไมอางอ านาจบาตรใหญไมถออภสทธใดๆทงปวง 2.2.6 ทฏฐสามญญตา หมายถง มความคดเหนเปนอยางเดยวกน คดในสงทตรงกน ปรบมมมองใหตรงกน รจกแสวงหาจดรวมและสงวนไวซงจดตางของกนและกน ไมยดถอความคดของตนเปนใหญ รจกยอมรบฟงความคดเหนของคนอนอยเสมอ 2.3หลกอปรหานยธรรม ธรรมอนเปนเหตไมใหเกดความเสอมม 7 ขอ ซงพระครบญชยากรและคนในชมชนปฎบตดงน 1. หมนประชมกนเนอง ๆการปรกษาหารอ ถามความคดเหนจากชมชนเปนสงส าคญ ดงททานเจาอาวาสไดกลาววา อาตมานจะไมเปนคนพดแทนชมชน อาตมาจะถามความคดเหนจากชมชน ถามหลายครงหาความเหนทจะสรางสรรคพฒนาใหกบชมชนหมบานของเรา อาตมาอยากใหเขาคดเปนใหเขาบรหารตอจากอาตมาอาตมาตองสนชวต แมกระทงหลวงพอคณกไมเหลอแลว อาตมาอยากเหนกลมเดกนอยทอาตมาสงเสรมและรวมกจกรรมกนมาจบปรญญาตรปรญญาโทอาตมาท าใหเดกนอยกลมนนกลบคนมาคยเรองชมชนอกสกหนอยเขาตองเปนผใหญบานตองมทศทางและวฒนธรรมอยางชดเจน 2. ประชมหรอเลกประชม และท ากจของสวนรวมอยางพรอมเพรยงกน 3. ไมบญญตสงทมไดบญญต ไมถอนสงทไดบญญตไวแลวยดถอปฏบตตามหลกธรรมทบญญตไว 4. เคารพนบถอเชอฟงและใหเกยรตแกผเปนประธาน ผบรหารหมคณะ และปฏบตตามหลกธรรมทบญญตไว 5. ใหเกยรต ใหความปลอดภยแกสตรเพศ ไมขมเหงรงแก



6. เคารพนบถอบชาพระเจดยทงหลายทงภายในและภายนอก และไมบนทอนผลประโยชนทเคยอปถมภบ ารงพระเจดยเหลานน 7. จดการอารกขาโดยธรรมแกพระอรยะ ดแลตอนรบพระอรยะใหทานอยอยางผาสก 2.4 หลกสปปรสธรรม 7

หมวดธรรมขอนเปนการแสดงถงความยดหยนของผบรหารการใชเหตผลการรจกประมาณตนการรอจงหวะเวลา ตลอดไปจนถงการรจกภมหลงของสงคมชมชนเปนตน 1.ธมมญญตา รจกเหต ผบรหารจ าตองเปนคนทรจกเหตวาปญหา หรอความ ส าเรจทเกดขนในขณะนนนมมาจากเหตอะไร และเหตทเกดขนนนจะสามารถน าไปสผลอะไรบาง 2.อตถญญตา รจกผลในขอนผบรหารจ าเปนทจะตองรจกผลของการกระท าทกอยางทไดกระท าลงไปวาสงทไดกระท าลงไปนนยอมมผลอะไรเกดขน โดยเฉพาะการท างานเชงนโยบาย ยอมจะมการวางแผนงานทเลงถงผลของการกระท าในสงเหลาน 3.อตตญญตา รจกตน ผบรหารตองสามารถประเมนตนเองออกวามความรความสามารถมากนอยแคไหน พรอมทจะพฒนาศกยภาพของตวเอง 4.มตตญญตา รจกประมาณ ผบรหารจะตองรจกประมาณในทกดาน ไมปลอยใหท าอะไรตามใจตวเองจนกอใหเกดผลเสยหายทงสวนตวและสวนรวม 5. กาลญญตา รจกเวลา บางครง บางเวลา ใหจดล าดบความส าคญอะไรกอนอะไรหลง แลวลงมอท างานพระครบญชยากรเลาวาทานตดสนใจปฏเสธทวรทจะมาท าเสยเคราะห(สะเดาะเคราะหแกกรรม)มา 300 กวาคนมาเปนบรษทได 7 บรษท มาตอนสงกรานต ทานบอกวาถาเจาอาวาสเหนแกเงนกจะจดแตท าไมไดเพราะวามนไมไชประเพณคอสงกรานตถาใครอยากจะท าวนไหนกท าแตพอถงเวลาจรงๆจะไมส าคญชมชนเรากจะสบสนเรองวฒนธรรมตนเองการเปดใหเทยวตองมนใจวาคนในชมชนเราสามารถปกปองวฒนธรรมตวเองอาตมาเลยบอกวาถาอยากไดตง(เงน)ตองไปแอบท าไปท าทอนอนนกถอวาเรามภมคมกน 6.ปรสญญตา รจกชมชน ผน ากอนทจะเขามาท างานจ าเปนตองมองดภมหลงของชมชน เนองจากพระครบญชยากรมภมล าเนาเดมอยต าบลสาวะถ จงรจกชมชนเปนอยางด 7.ปคคลปโรปรญญตา รจกบคคล การใชคนเปนสงส าคญผน าจ าตองใชคนใหถกกบงาน


1445

3. หลกธรรมตอสงคมและสงแวดลอม ไดแก หลกปฏบตเพอประโยชนสขของสงคมสวนรวม หรอเรยกวา หลกธรรมระหวางมนษยกบสงแวดลอม ไดแก หลกอรยสจ 4 ทานมการพฒนาโดยไมละทงสงแวดลอม และสามารถน าอรยสจ 4 มาเปนหลกสามารถวเคราะหไดซงประกอบดวย 1.ทกข หมายถง ปญหาไดแก ปญหาดานสงแวดลอม สขภาพ สงคมและเศรษฐกจ 2.สมทย หมายถง สาเหตของปญหาซงแบงเปนปญหาระดบนโยบายและระดบพนท 3.นโรธ หมายถง ภาวะไมมทกข ซงมเปาหมายหลก 3 ประการ คอ การมธรรมาภบาล การพฒนาทยงยนและการสรางสงคมทมความสขสงบ 4. มรรค หมายถง แนวทางแกปญหา อภปรายผล ผลการวจยพบวาวดไชยศรใชหลกธรรมในการบรหารจดการวด3ประการคอ 1.หลกธรรมตอตนเองไดแก หลกอทธบาท 4 หลกสงคหวตถ 4 หลกทฏฐธมมกตถสงวตตนกธรรม 4 หลกกลยาณมตร หลกฆราวาสธรรม 4 หลกศล 5 หลกอปรมทส หลกทศพธราชธรรม หลกขนตโสรจ หลกมงคลชวต 38 ประการ2. หลกธรรมตอผอน ไดแกหลกพรหมวหาร 4 หลกสาราณยกรรมหลกแหงความสามคคหลกอปรหานยธรรม หลกสปปรสธรรม7 3 .หลกธรรมตอสงคมและสงแวดลอม ไดแกหลกอรยสจ4 เนองจากมผน าทเขมแขง และเจาอาวาสมคณธรรม มความยตธรรม ไมตกอยภายใตอคต 4 ประการ คอ ฉนทาคต โทสาคต โมหาคต และภยาคต ชมชนกสามคคกน และเชอฟงค าสงสอนของพระสงฆ ทานสนนสนนศลปวฒนธรรมอสาน โดยเฉพาะหมอล าการน าวฒนธรรมหมอล าพนปมาดดแปลงแสดงกอใหเกดความภาคภมใจ เพราะ หมอล ามบทบาทในสงคมอสาน อาท การใหความบนเทง และใหความร คอสามารถน าการขบรองแบบหมอล ามาใชเปนสอในการเรยนการสอนไดอกทงด ารงไวซงพระศาสนา ชวยใหพระพทธศาสนาเปนเรองท เขาใจงายส าหรบคนอสาน หมอล านนยงเปนการอนรกษ ภาษาถน วรรณกรรมพนถน เพลงแคน ประเพณทส าคญของสงคมอสาน จากหมอล าสการขดเกลาทางสงคม ค าสอนค ารองของหมอล าจะชวยในการขดเกลาบคคลใหเปน ผทมคณธรรม ดวยค ารองทเปนค าสอน กลอนล ายาสอนหลาน ปสอนหลาน เปนการปลกฝงในเรองของการปฏบตตว วางตวครองตวอยในสงคมไดอยางเหมาะสม ความออนโยน ความออนนอมถอมตน มสมมาคารวะเออเฟอความมเมตา ซงแสดงใหเหนถงความสมพนธทางดานจรยธรรมคณธรรม ของคนในสงคมทควรปฏบตตอกน หมอล าเปนสอพนบานทชวยในการเสรมสรางการเรยนรใหกบคนในสงคมอสาน

นอกจากนนแลววดไชยศรมแนวทางบรหารการจดการ สอดคลองกบหลกการบรหารจดการ ตามแนวคดของลเทอกลลค (Luther Gulick) เสนอเกยวกบ ภาระหนาททส าคญของนกบรหาร POSDCoRB7ดานคอ 1. การวางแผนวดไชยศรมการวางแผนท าใหชมชนเขาใจเรองของตนเองเรมการฟนฟ วฒนธรรม ประเพณ ภมปญญาชมชน หลงจากทมความเขาใจในตนเองไดทราบเกยวกบประวตศาสตรความเปนมาของทางวดไชยศรแลว เรม การบรณะโบสถ(สม) หมอล า ประเพณ เพอใหชมชนเขมแขง ไมถกกลนไปกบกระแสโลกาภวตน 2. การจดองคการวดก าหนดโครงสรางขององคการ โดยพจารณาใหเหมาะสมกบงาน เชน 2.1การแบงงาน (Division of Work) เปนแผนก โดยอาศยปรมาณงาน คณภาพงาน หรอจดตามลกษณะเฉพาะของงาน (Specialization) 2.2สงอ านวย

http://adisony.blogspot.com/2012/10/luther-gulick.html



ความสะดวก 2.3 การจดกจกรรม 2.4ประชาสมพนธ 3. การจดบคลากรปฏบตงานวดไชยศรมกรรมการมากถง37 คน วดไชยศรมแนวทางการพฒนาโดยมงเนนทวฒนธรรมทองถนเปนหลก อาศยความสามคคการมสวนรวมของชมชนเพอการบรหารจดการทด 4. การอ านวยการภาระกจในการอ านวยการใชศลปะในการบรหารงาน เชน ภาวะผน า (Leadership) มนษยสมพนธ (Human Relations) การจงใจ (Motivation) และการตดสนใจ(Decision making) 5. การประสานงานพระครบญชยากรท าใหวดไชยศรวดและชมชน มความสมพนธกนอยางแนบแนน โดยททานไดน าทงสองสวนมารวมกนมการน ามาจดการใหมจากความสมพนธแบบเดมหรออาจเรยกวา การบรณาการชมชน 6. การรายงาน 7. การงบประมาณ มการท างานรวดเรวมการตรวจสอบเงนบรจาคทกวนโดยกรรมการวด ในดานการการจงใจ ยงสอดคลองกบทฤษฎแรงจงใจตามล าดบขนของมาสโลวทกลาววา มนษยมความตองการ ความปรารถนา และไดรบสงทมความหมายตอตนเอง ความตองการเหลานสามารถตอบสนองไดถาบคคลมาใกลชดกบพระโดยจะเรยงล าดบขนของความตองการ ตงแตขนแรกไปสความตองการขนสงขนไปเปนล า ดบ ซงมอย 5 ขน ดงน 1. ความตองการทางรางกาย (physiological needs) เปนความตองการขนพนฐานของมนษยเพอความอยรอด วดม อาหารการกนเผอแผผทมาชวยเหลอวด โดยเฉพาะอยางยงชวงเทศกาล 2. ความตองการความปลอดภยและมนคง (security or safety needs) เมอมนษยสามารถตอบสนองความตองการทางรางกายไดแลว มนษยกจะเพมความตองการในระดบทสงขนตอไป เชน ความตองการความปลอดภยในชวตและทรพยสน ความตองการความมนคงในชวตและหนาทการงานการไดมาวด มาปฏบตธรรมกอใหเกดความมนคงในชวตทงทางรางกายและจตใจมาก 3. ความตองการความผกพนหรอการยอมรบ (ความตองการทางสงคม) (affiliation or acceptance needs) เปนความตองการเปนสวนหนงของสงคม ซงเปนธรรมชาตอยางหนงของมนษย การเขารวมกจกรรม หรอเปนกรรมการวดจะไดรบซงความรก วาเปนสวนหนงของหมคณะ ความตองการจะไดรบการยอมรบ และไดรบความชนชมจากผอนมาก 4. ความตองการการยกยอง (esteem needs) การเปนกรรมการวด หรอมาวดจะเกด ความภาคภมใจในตนเอง และไดรบการยกยอง นบถอ และสถานะจากสงคม 5. ความตองการความส าเรจในชวต (self-actualization)คอการท าบญไดมาใกลชดกบศาสนา ไดฝกฝนพฒนาเปนความตองการสงสดของแตละบคคล ขอเสนอแนะในการวจย 1.ควรมการสรางสอตางๆในการประชาสมพนธใหหลากหลายยงขนโดยการจดท าวดโอขอมลประวตวดและศาสนสถานทส าคญ 2. รฐบาลควรสงเสรมดานงบประมาณ ใหวดไดมโอกาสพฒนาเพมขน 3. ควรสงเสรมใหเกดเครอขายในแตละจงหวดเพอใหเกดการแลกเปลยนเรยนรรวมกน ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป 1.ควรวจยเรองหลกธรรมจากวดอนทมชอเสยง 2.ควรวจยเรองบทบาทของวดในการพฒนาดานตางๆ เชน ดานศลปวฒนธรรม ดานการทองเทยว ดานการเผยแผศาสนา ดานพฒนาสงคม


1447

บรรณานกรม

กมลพร มลอามาตย. (2556). การศกษาพฤตกรรมการทองเทยวสถานททองเทยวเชงศาสนาของผสงอายจงหวดขอนแกน. รายงานการศกษาอสระปรญญาบรหารธรกจมหาบณฑต สาขาวชาการจดการการทองเทยว คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยขอนแกน.

กลวด ละมายจน. [ม.ป.ป.].เอกสารประกอบการสอน วชาวฒนธรรมการทองเทยวเชงนเวศ. อบลราชธาน: มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน. (ไมไดตพมพ). กรมการศาสนา กระทรวงวฒนธรรม. (2551). พระอารามหลวง เลม 1.กรงเทพฯ: โรงพมพชมนมสหกรณ การเกษตรแหง ประเทศไทย. กรมการศาสนา กระทรวงวฒนธรรม. (2557). แนวทางการด าเนนงานโครงการสงเสรมการทองเทยว เสนทาง แสวงบญในมตทางศาสนา ป 2557.กรงเทพฯ: ส านกงานพฒนาคณธรรมจรยธรรม กรมการ ศาสนา กระทรวงวฒนธรรม. กองนโยบายและแผนงาน. (2555). ศาสนสถานประเภทวดในกรงเทพมหานคร ป พ.ศ. 2555. รายงาน การศกษา. กรงเทพฯ: ส านกผงเมอง กรงเทพมหานคร. จมพล หนมพานช. (2553). สงคมมนษย Human Societyหนวยท 1-8 . พมพครงท 10. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. จลน เทยนไทย. (2553). มานษยวทยาธรกจ. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. ฐรชญา มณเนตร. (2553). รายงานการวจยการใชหลกเศรษฐศาสตรเชงพทธในการจดการการทองเทยว อยางยงยน ในกลมจงหวดรอยแกนสาร. ขอนแกน : มหาวทยาลยขอนแกน ธนวฒน แสนค าวงษ. (2553). การพฒนาศกยภาพการทองเทยวเชงศาสนารอบบงแกนนคร อ าเภอเมอง จงหวดขอนแกน.รายงานการศกษาอสระปรญญาบรหารธรกจมหาบณฑต สาขาวชาการจดการการ ทองเทยวบณฑต วทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน. ธญญภรณ วงศจระกจ. (2555). แนวทางการสงเสรมการทองเทยวพพธภณฑ กรณศกษา โฮงมนมงเมอง ขอนแกน. รายงานการศกษาอสระปรญญาบรหารธรกจมหาบณฑต สาขาวชาการจดการการ ทองเทยว บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน. ธนาคารแหงประเทศไทย. (2556). ประเดนเศรษฐกจในรอบป 2556 และแนวโนมป 2557.กรงเทพฯ: ธนาคารแหงประเทศไทย. ตนตกร โคตรชาร. (2555). พฤตกรรมนกทองเทยวไทยในการทองเทยวเชงศาสนา พระธาตประจ าวนเกด จงหวดนครพนม.รายงานการศกษาอสระปรญญาบรหารธรกจมหาบณฑต สาขาวชาการจดการการ ทองเทยว บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน.



On Moral Philosophy of Immanuel Kant and Venerable SalyKantas𝐢lo

วาดวยแนวคดทางจรยธรรมของอมมานเอลคานทกบพระอาจารยชาล กนตสโล

Phra Denxay VILAISAK1 and Khanika Kamdee2

1,2Faculty of Humanities and Social Sciences, Khon Kaen Univesity, Thailand

1,2Research on Plurality in the Mekong Region (CERP) 1E-mail: [email protected], 2E-mail: [email protected]

Abstract

This Qualitative Research aims to analyze the conceptual principle on moral philosophy of

Kant and Venerable Saly Kantasilo to, which appears on the document, Publications and CD, and

then to discuss and descriptive analysis.

The results of research was found that a good life for Kant is a life to serves others as a

human being perfectly, using intelligence with the pure reason and analytical thinking only . For

Venerable Saly Kantasilo’s moral philosophy, a good life is a life should practice the threefold

training, there are precept, concentration and wisdom, to refrain three bad deed, try to do well

done and purify the mind. A good life for Venerable Saly separate two levels, there are a good

life in this world and a good life in the supreme world. For the difference concept of Kant and

Venerable Saly’s moral philosophy, Kant’s vision to do good do not necessary into the effect of

their actions in anyway. But Venerable Saly said that Nibb��na is a supreme gold for Human

beings. On the emotional sense, whether positive and negative emotion for Kant would not a

measure good deed anyway, but Venerable Salygrant that positive emotion such as compassion

kindness loving etc. as a measure of good deed.

Keywords: Moral, Precept, Mindfulness and Wisdom.

บทความนเปนสวนหนงของวทยานพนธเรอง: วาดวยแนวคดทางจรยธรรมของอมมานเอลคานทกบ พระอาจารยชาล กนตสโล


1449

บทคดยอ

งานวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) นมวตถประสงคเพอวเคราะหหลกแนวคดทางจรยธรรมของ

คานทกบพระอาจารยชาล กนตสโล ทปรากฏในเอกสาร สอสงพมพ และ CD แลวน ามาวเคราะหและอภปรายผลเชง

พรรณนา ผลการวจยพบวาส าหรบคานท ชวตทดคอชวตทท าหนาทในฐานความเปนมนษยใหสมบรณ โดยใชปญญา

ใครครวญดวยเหตผลบรสทธ ซงเปนเหตผลทมาจากเจตนาดเทานน สวนจรยธรรมของพระอาจายชาล กนตสโล

ชวตทดตองเปนชวตทปฏบตตามหลกของไตรสกขา คอ ศล สมาธ ปญญา การละเวนอกศลกรรม 3 ท ากศลกรรมให

ถงพรอม ท าจตใจใหบรสทธผองใส ชวตทดในทรรศนะของพระอาจารยชาลแยกเปน 2 ระดบ คอชวตทดระดบโลก

ยะ และชวตทดระดบโลกตตระ ดานความแตกตางแนวคดทางจรยธรรมของคานทกบพระอาจารยชาล ส าหรบ

คานทการท าดไมจ าเปนตองค านงผลของการกระท าแตอยางใด แตพระอาจารยชาลพดถงเปาหมาย คอ การ

เขาถงโลกตตระธรรม ในดานอารมณความรสกนน ส าหรบคานทแลวอารมณความรสกไมวาจะเปนอารมณดานบวก

หรอลบไมใชเครองวดความด ความชวได แตพระอาจารยยอมรบวาความรสกดานบวก เชน ความเมตตากรณา

เปนตน วาเปนเครองวดความด

ค าส าคญ: จรยธรรม, ศล, สต และปญญา



บทน า จรยปรชญา (Moral philosophy) หรอจรยศาสตร (Ethics) เปนศาสตรท ศกษาหลกการด าเนนชวตนก

ปรชญาตะวนตกและตะวนออกตางสนใจศกษา เพอตอบค าถามเรองคณคาชวตทดคออะไร ประเดนนเปนขอโตแยงกลมนกปรชญามาทกยคสมย เรมจากยคกรกโบราณเปนตนมา นกปรชญาตะวนตกกลมแรก เชน กลมโสฟสท (The Sophists) มความเชอวามนษยเราประกอบขนดวยรางกาย และจตใจไมมวญญาณทเปนทวนยม (Dualism) ชวตมนษยจะสนสดเมอตาย ดงนนในขณะทยงมชวตอยสงทประเสรฐสดทมนษยควรแสวงหา คอความสขสบาย ความอมหน าส าราญ ความรนเรงบนเทงใจ ทรพยสนเงนทอง และผลประโยชนทกรปแบบทสามารถตกตวงได ทงนเพราะความด ความชว ถก ผด เปนเรองทขนกบความคด ความรสกสวนตวของแตละบคคล ดงค ากลาวของปราชญผมชอเสยงในกลมโสฟสททานหนงชอโปรธากอรส (Protagorus490-421 B.C.) วา “มนษยเปนเครองวดทกสง” (Man is the measure of all things) ในตวมนษยเองแตละคนเปนเครองวดทกสง ไมมอะไรเปนจรง เปนเทจ ไมมอะไรถก อะไรผด ใครชอบอะไรกด และถกส าหรบคนนน(วทยวศทเวทย, 2526 : 48) มนษยไมจ าเปนตองไปแสวงหามาตรการตายตววาอะไรถก ผด เพราะมนไมม ฉะนนสงทมนษยควรแสวงหาใหกบชวตคอ ความสขอ านาจ เงนทอง และเกยรตยศ ชอเสยง ขณะทกลมอพควเรยน (Epicureanism) ซงมอพควรส (Epicurus 341-271 B.C.) เปนเจาส านกเชอวาจดมงหมายสงสดคอความสข เพราะทกชวตตองการความสข ทานใชค าวา ความสข (Happiness) ในท นมความหมายเดยวกนกบค าวา “ส าราญ” (Pleasure) ดงมอพควรสกลาววา “เรายนยนวาความส าราญเปนจดเรมตนและจดหมายปลายทางของการด าเนนชวตทมความสข เพราะเราตระหนกวา ความส าราญนเปนความดอนดบหนงทตดตวเรา และเราจะเลอกอะไรหรอไมท าอะไร กเพราะอาศยความส าราญเปนเกณฑในการตดสนใจ” (พระธรรมโกศาจารย (ประยร ธมมจตโต), 2552 : 312) แตค าวาส าราญในทนหมายถง ความสขส าราญดวยวธทชอบธรรม ไมใชความสขแบบคนเสเพลหรอคนเจาส าราญอยางผทรามปญญาแตอยางไร ดงทอพควรสเสนอวา มนษยทกผควรมคณธรรมในการอยรวมกนใหมความสขประกอบดวยคณธรรมคอความรอบคอบความซอสตย และความยตธรรมเขากลาววา “เปนไปไมไดทมนษยจะด ารงชวตอยางมความสขโดยปราศจากความรอบคอบ ซอสตย และยตธรรมโดยไมมความสข ใครกตามด ารงชวตทปราศจากความรอบคอบ ซอสตย และยตธรรมเขาผนนไมอาจใชชวตอยางมความสข”(พระธรรมโกศาจารย (ประยร ธมมจตโต), 2552 : 314)

จากทศนะกลมโสฟสทและกลมอพควรสดงกลาวขางตน มนกนกปรชญาอกกลมทเหนตางไป เชน โสกราตส (Socrates 469-399 B.C.) เหนวามนษยไมใชเครองวดทกสง สงทใหความสขแกเรากไมจ าเปนตองเปนสงทถกตองและสงทใหความทกขกไมจ าเปนตองเปนสงเลวเสมอไป ความพอใจของรางกายมใชเครองวดความจรงและความด จตอนเปนอมตะพรอมกบอ านาจแหงเหตผลเทานนทจะวดความจรงได กจกรรมทมนษยควรจะสนใจมใชกจกรรมทางกาย แตเปนกจกรรมทางจต คอการใชปญญาพจารณาไตรตรอง(Huby. อางถงในศรนวล ศภานสนธ, 2546 : 1) การด าเนนชวตดนนมนษยตองรจกพฒนาปญญาใหเขาถงความจรง โสกราตสกลาววา“ความรคอคณธรรม” (Knowledge is virtue) (Stumpf,1975) ความรตามทศนะของโสกราตส หมายถงความรทรวาอะไรด ชว ถก ผด หรอควร ไมควร โสกราตสเชอวาผมความรจะไมกระท าในสงผด แตบางครงการทบคคลกระท าสงผดนน เพราะเขาผนนขาดความร ฉะนนโสกราตสจงสอนใหมนษยพจารณาหรอส ารวจตนเองอยเสมอ ดงทโสกราตสกลาววา “ชวตทปราศจากการส ารวจไมคมทจะอย”(วทยวศทเวทย, 2526 : 49) นอกนนกมเพลโต (Plato 428-348 B.C.) ผเปนศษยของโสกราตสและอรสโตเตล (Aristotle 382-322 B.C.) มทศนะเชนเดยวกบโสกราตสทเชอวาชวตทดคอ ชวตทใชปญญา หรอความรเปนเครองน าทางในการด าเนนชวต


1451

ในสวนจรยศาสตรของคานท นนแตกตางจากทศนะขางตนอยางสนเชง กลาวคอ คานทเชอวาชวตท ด นอกจากมปญญาประกอบดวยเหตผลทเกดแตเจตนาดแลว ความดตามทศนะของคานทตองเปนสงแนนอนตายตวดวย โดยไมขนกบเวลา สถานท เหตการณและตวผกระท าใด ๆ ทงสน เพราะคานทเชอวาเจตนาด (Good will) เปนเครองตดสนคาการกระท าทางจรยธรรม ดงทคานทกลาววา“Nothing can possibly be conceive in the world, or even out of it, which can be called good, without qualification, except a good will. แปลวา ไมมสงใดทเปนไปไมได ทเราจะคดวาสงหนงในโลกนหรอ แมแตนอกโลกเปนสงทด โดยปราศจากเงอนไข นอกจากเจตนาด” (Kant, Immanuel,1959 : 55) จากขอความนชใหเหนวาโดยตวของมนแลว (ความด) การกระท าทกอยางไมวาจะเปนทางบวกหรอลบ ผลของการกระท าความดท เกดจากเจตนาดกยงถอวามคาทางจรยธรรมอยนนเองดงนนคานทเชอวาโดยธรรมชาตของมนษยแลวเปนสตวทมมโนธรรมส านกมปญญาและเจตนาดทเปนอสระจากโลกธรรมชาต

การศกษาหลกแนวคดทางจรยธรรมตะวนออกโดยเฉพาะแนวคดทางจรยธรรมตามในพระพทธศาสนาตามทศนะของพระอาจารยชาล กนตสโล การเลอกศกษาตามทรรศนะของพระอาจารยชาล เพราะทานเปนพระมหาเถระผใหญททรงความรความสามารถทโดดเดนหลายดาน เชน ดานธรรมศกษา ภาษาบาล อภธรรมวปสสนากรรมฐานและดานการพฒนาสงคมความสามารถในการน าหลกแนวคดทางพระพทธศาสนามาประยกตอบรมกบศาสตรสมยใหมไดเปนอยางด ดวยความช านาญและรอบรดานปรยตและปฏบต ฉะนน การน าหลกธรรมเผยแผสสาธารณชนจงประสบผลส าเรจเปนทยอมรบของพระภกษสงฆและประชาชนทงในและตางประเทศ ทานมผลงานทเปนคณปการตอสงคมนานบประการในหลายดาน ดวยความดงามของทานน กอนวาระสดทายชวตของทาน จงไดรบการแตงตงจากคณะสงฆลาวใหด ารงต าแหนงส าคญ ๆ ตามล าดบ ดงน (1) เปนรองประธานองคการพระพทธศาสนาสมพนธลาวรปท 4 (2) เปนประธานกรรมดานการเผยแผวปสสนากรรมฐาน (3) เปนประธานโครงการพทธศาสนาเพอการพฒนา และ (4) เปนรองประธานแปลพระไตรปฎกฉบบภาษาลาว และนอกจากนทานยงไดรบปรญญาพทธศาสตรดษฎบณฑตกตตมศกดจากมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลยใน พ.ศ. 2551 อกดวย

ในประเดนแนวคดทางจรยธรรมของคานทกบพระอาจารยชาล กนตสโลนน มหลกคดพนฐานทแตกตางทางวฒนธรรมกนมากทเดยว ซงวฒนาตะวนตกกบตะวนออกนนขอนขางแตกตางกนมากเลยทเดยว เปนไปไดไมวาเมอน าหลกแนวคดทางจรยธรรมของทงสองทานมาเปรยบเทยบกนแลวจะมความคลายคลงกนทงหมดหรอวาแตกตางกนอยางสนเชงอยางไร ในประเดนน ผวจยจะไดท าการศกษาแลวมาเปรยบเทยบประเดนขอสงสยใหชดเจน แลวน าเสนอขอเทจจรงตอไป วตถประสงคของการวจย

2.1 เพอศกษาแนวคดทางจรยธรรมของอมมานลเอลคานทกบพระอาจารยชาล กนตสโล 2.2 เพอศกษาวเคราะหเปรยบเทยบแนวคดทางจรยธรรมของอมมานเอลคานท กบแนวคดทางจรยธรรม

ของพระอาจารยชาล กนตสโล



วธด าเนนการวจย การศกษาวจยครงนเปนการศกษาวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) โดยมขนตอนการศกษา ดงน 5.1 ศกษาคนควาขอมลจากเอกสาร ต ารา และ CD บนทกการบรรยายทเกยวของทงขอมลปฐมภมและ

ทตยภม 5.2 เรยบเรยงขอมลทไดทงหมดน ามาวเคราะห 5.3 สรปผลการวจย 5.4 อภปรายผลการวจยเชงพรรณนาตอไป

ผลการวจย

แนวคดทางจรยธรรมของคานท (The concept of Kant’s Moral Philosophy) ผลการศกษาพบวา แนวคดทางจรยธรรมของคานทเปนแนวคดท ตองใชหลกของเหตผล(reason) คานท

เรยกวา เหตผลปฏบต(practical reason) กลาวคอ มนเปนเหตผลปฏบตทางปญญาท เกดจากเจตนาด (good will) ซงกคอเจตนาดในการปฏบตหนาถกตอง การท าดในทรรศนะของคานทคอ ตองเปนความดในทกโอกาส โดยปราศจากเงอนไข ทงนตองมการกระท าทเรยกวาดได ตองเกดจากเจตนาดเทานน ดงทคานทกลาววา “มนเปนไปไมได ทเราจะคดวามสงหนงใดในโลกน หรอแมแตนอกโลกเปนสงทดโดยปราศจากเงอนไข นอกจากเจตนาด ” คานทอธบายวา เจตนาดเปนสงดโดยปราศจากเงอนไข เพราะมนเปนสงดในตวมนเองหรอดอยางสมบรณ เจตนาดเปนสงทดไดในทกสถานการณและทกสภาพแวดลอม โดยไมจ าเปนตององอาศยปจจยภายนอกใด ๆ เขามาเกยวของหรอเสรมคณคาของมน ดงนน ความเปนคนดในทรรศนะของคานทกคอตองเปนบคคลทกระท าการใด ๆ กตามตองเกดจากเจตนาด เพราะเจตนาดเทานนทใชเปนเกณฑตดสนการกระท าทกอยางวาดไดโดยไมมเงอนไขเปนความดตามหนาในฐานะความเปนมนษย

อนง ความคดทางจรยธรรของคานทถอวาเปนแนวคดแบบสมบรณนยม (Absolutism)เพราะคานทถอวาการกระท าใดหนงจะดหรอชวนนไมไดขนอยกบผลของการกระท า แตก าหนดเอากฏเกณทแนนอนตาย ในทรรศนะของคานท ถอวาคณคาทางจรยธรรมนนเปนวตถวสย (objective) และเกณฑการตดสนกมความแนนอนตายตวเชนกน ดงนน แนวหลกคดทางจรยธรรมของคานทจงจดแปนแบบสมบรณนยม ค าวาสมบรณนยม คอสงทเปนอยทแนนอนตายตวไมเปลยนแปลงไปตามโอกาส เวลา สถานท หรอแมแตตวบคคลใด ๆ ทงสน

แนวคดทางจรยธรรมทปรากฏในค าสอนของพระอาจารยชาล พบวา มอย 3 ขน คอ จรยธรรมพนฐาน (The best moral philosophy) จรยธรรมพนฐาน ไดแก เบญจศล (ศล 5) และเบญธรรม (ธรรม 5) ซงเปนหลกธรรมทใชปฏบตควบคกนแยก

ออกจากกนไมได เพราะหลกทง 2 น ไดแก (1) การงดเวนจากการฆา การเบยดเบยน คกบธรรม คอเมตตากรณา ความรกใครปรารถนาด ชวยเหลอเออเฟอเผอแผ (2) งดเวนจาการลกทรพยคกบธรรม คอสมมาอาชวะ การประกอบอาชพสจรต (3) งดเวนจากการลวงละเมดหรอประพฤตผดในกามของสาม-ภรรยาผอน คกบธรรม คอ กามสญญมะ การส ารวมในกาม ไมประพฤตผดในกาม (4) งดเวนจากการพดเทจ พดสอเสยด ค าหยาบเพอเจอ คกบธรรม คอ สจจะวาจา มความจรงใจ (5) งดเวนจากการดมน าเมา ยาเสพตด ทใหโทษทกชนดอนเปนทตงแหงความประมาท คกบธรรม คอ สมมาสต มสตสมปชญญะ มสตปญญาด รรอบ


1453

จรยธรรมพนฐานนเมอจ าแนกแยกสวนแลวได 2 สวนดวยกน คอ สวนทเปนขอหามการละเมดตอบคคลอน 1 และสวนท เปนขอหามการละเมดตอตนเอง 1 การละเมดตอบคคลอน เชน การฆาเปนสงผดเพราะละเมดรางกายและชวตผอน(รวมสตวดวย) การลกทรพยผด เพราะละเมดทรพยสนทคนอนครอบครอง, การประพฤตผดในกามผด เพราะละเมดบคคลทคนอนครอบครอง

หลกจรยธรรมขนกลาง ( The Middle Moral Philosophy) จรยธรรมขนนเปนจรยธรรมทยกระดบคณภาพชวตทสงขนจากขนจรยธรรมพนฐาน (ศล 5 -ธรรม 5) ขางตน

จรยธรรมขนพฒนามาจากหลกจรยธรรมพนฐาน แตการจะปฏบตตามหลกจรยธรรมขนกลางนตอง ปฏบตตามหลกธรรมทเรยกวา กศลกรรมบถ ซงหลกจรยธรรมขนนตองใชวจารณญาณ คอมโยนโสมนสการทแยบยนตกอนลงมอท าสงตาง ๆ เมอสามารถท าไดตามล าดบดงน กจะสามารถพฒนาธรรมทสงยงขนไปถง จรยธรรมขนสงสดได ดงนน จรยธรรมขนกลางนจงยงเปนธรรมขนทเรยกวากศลกรรมบถ 10ประการ โดยแยกปฏบตไดเปน 3 ขอดงน

กายกรรม การกระท าทางกาย ไดแกการเวนอกศล3 คอ (1) เวนจากการฆา การเบยดเบยน (2) เวนจากการลกทรพยและ (3) เวนจากการลวงละเมด หรอประพฤตผดในกาม

วจกรรม การกระท าทางวาจา ไดแก การเวนอกศลกรรมบถของศลขอ 4 โดยแยกเปน 4 ขอ คอ (1) เวนจากการพดเทจ (2) เวนจาการพดสอเสยด (3) เวนจากการพดค าหยาบ (4) เวนจาการพดเพอเจอ

มโนกรรม การกระท าทางใจ ไดแกการเวนจากคดทกอใหเกดอกศลกรรม โดยแยกเปน 3 ขอ คอ(1) ไมคดโลภอยากไดของผอน (2) ไมคดปองรายเบยดเบยนกน (3) ไมเหนผดจากท านองคลองธรรม

ในการปฏบตตามหลกแนวคดทางจรยธรรมขนน กเพอยกระดบความประพฤตกรรมดงามใหสงขนไปอกระดบ ซงกคอการพฒนาจากจรยธรรมขนพนฐาน คอ ศล 5 -ธรรม 5 นนเอง ฉะนน จรยธรรมในระดบนจงเปนยกระดบสงดงามตามวถของกศลกรรมบถ ในการยกระดบชวตทดงามใหสงขนระดบนสงทควรใสใจและจ าเปน กคอ การรจกคดใครครวญใหรอบคอบ (โยนโส) กอนเสมอหมายถง การใชโยนโสมนสการกอนแลวลงมอท า นอกจากนพงงดเวนอกศลกรรมบถ 10 คอ ทางแหงความเสอมทตรงขามกบกศลกรรมเพราะอกศลกรรม (สงชว) นนมนยตรงขามกศลกรรมบถดงกลาวขางตน คอ กายกรรม 3 วจกรรม 4 มโนกรรม 3 ดงนน หลกจรยธรรมขนนจงจดวาเปนหลกธรรมทมความละเอยดลกซงกวาขนศลธรรม เพราะนอกจากมศลธรรมดแลวตองรจกใชวจารญาณใครควรใหถถวนและแยบคายกอนลงมอปฏบตกจกรรมทกครงไป

หลกจรยธรรมขนสง (The highest Moral Philosophy) ดงกลาวแลวขางตนเรองการด าเนนชวตทดนนตองเปนไปตามหลกศลธรรมและกศลกรรมบถตามล าดบ ทงน

กเพอพฒนาคณภาพชวตทละขนตามล าดบเพอกาวเขาสชวตทขนสง นนก คอ การปฏบ ตตามวถของมชฌมาปฏปทาหรอมรรคมองค 8 ซงเปนหลกหรอวถของอรยบคคล ในหลกธรรมขนมความสมพนธกนกบหลกจรยธรรม 2 ขนดงกลาวขางตน มรายละเอยดการปฏบต ดงน

สมมาทฎฐ(Right Understanding) ความเหนชอบ หมายถงการเหนไตรลกษณ คอ มความรความเขาใจถกตองในกศลและอกศลม 2 ระดบไดแก ความเหนถกตองระดบโลกยะและโลกตตระ ความเหนถกระดบโลกยะนนเปนความเหนของผทยงเกยวของอยในโลก เชอในคณความด เชอวาท าดยอมไดด ท าชวยอมไดชว บญและบาปมจรงเปนตน แลวแสดงออกทางกาย วาจา ใจ ทเปนสมมา (ถกตอง) ดวยการประพฤตแตสงทเปนประโยชนแกตนและแกผอน โดยไมท าตนเบยดเบยนผอนและผอนกไมไดรบความเดอดรอนอนเกดจากการกระท าของตวเรา สวนความเหนถกระดบโลกตตระนนเปนความเหนทถกบมเพาะตวเองทเขมขนในธรรมจนถงขนเปนผมปญญาเหนแจงในอรยสจจ คอ เหนวาสงทงหลายไมมตว ไมใชตนของเรา เปนแตเหตปจจยปรงแตงตามธรรมชาต เปนตน ฉะนน



สมมาทฎฐ นจงเปนการเหนถกตองจากการใชปญญาใครควร โดยมองคประกอบ 2 ประการเปนหลก คอ(1) ปรโตโฆสะ คอ มเสยงท ดงาม เสยงทถกตอง ทอ านวยใหเกดความรทถกตอง เชน การมกลยาณมตรคอยใหค าตกเตอนหรอแนะน าสงทดให และ (2) โยนโสมนสการ คอ การท าใจแยบคาย หมายถงรจกใชปญญาคดหาเหตผลรจกแยกแยะวาสงใดผด สงใดถก หรอควร ไมควรอยางไร หลกธรรมทง 2 นลวนเปนปจจยสนบสนนกอใหเกดปญญารแจงในธรรม ถาหากขาดองคประกอบอยางใดอยางหนงหรอผดพลาดคอ มจฉาทฎฐได

สมมาสงกปปะ (Right Thought) ความด ารหรอความตงใจทถกตอง หมายถงความตงใจไวชอบทจะกระท าสงทถกตองสมมาสงกปปะแบงได 2ระดบคอสมมาสงกปปะระดบโลกยะและสมมาสงกปปะระดบโลกตตระ องคธรรมกอใหเกดความด ารชอบหรอความคดชอบ

สมมาวาจา (Right Speech)วาจาชอบ หมายถง การเจรจาแตสงทเปนประโยชน สมมาวาจาแบงได 2 ระดบไดแกสมมาวาจาทเปนโลกยะและสมมาวาจาทเปนโลกตตระสมมาวาจาทเปนโลกยะ ไดแก1) การงดเวนจากการพดเทจ คอพดความสตย ตามความเปนจรง ไมมเจตนาทจะพดใหคลาดเคลอนออกไปจากความเปนจรงและพดเหมาะสมตามกาละเทศะและบคคล2) การงดเวนจากวาจาสอเสยด พดประสานสามคค คอ การพดสงเสรมใหเกดความรกใครปรองดองกนในหมคณะ ไมเกดการทะเลาะเบาะแวงกน3) การงดเวนจากวาจาหยาบคาย ใหพดแตค าพดสภาพ ไพเราะ ไมเปนโทษแกผฟง รจกพดยกยอง ใหก าลงใจแกผทท าความด และ 4) การงดเวนจาการพดเพอเจอ คอ พดแตสงทมประโยชนแกตนและผอน สามารถน าไปประกอบอาชพหรอด ารงชวตใหอยในสงคมไดด ลกษณะค าพดทมประโยชนนนจะตองสงเสรมใหผฟงมจตใจสงขน ละทงความชวหนมาท าความดสมมาวาจาดงกลาวมนยตรงขามกบมจฉาวาจา 4 ในอกศลกรรมบถ 10 ไดแก พดเทจ, พดสอเสยด, พดค าหยาบ และ พดเพอเจอสวนสมมาวาจาทเปนโลกตตระ ไดแก เจตนาการงด การเวน การเวนขาด คอ มเจตนางดเวนจากวจทจรต 4 ของทานผมจตเปนอรยะมจตไรอาสวะ มอรยมรรคเปนตวน าทาง และก าลงเจรญอรยมรรคอย

สมมากมมนตะ(Right Action) การกระท าชอบหรอการปฏบตงานชอบ หมายถง การประกอบการงานทไมมโทษทกชนด สมมากมมนตะนแบงออกเปน 2 ระดบดวยกน คอ ระดบโลกยะและโลกตตระสมมากมมนตะระดบโลกยะ ไดแก1) การงดเวนจากการตดรอนชวตหรองดเวนจากการฆา เนองจากทกชวตตางมความรกในชวตของตนไมปรารถนาใหชวตของตนตองพบกบความทกขยากเดอดรอน ตองการพบกบความสข ความเจรญ มนษยมความรกในตนเองมากเทาไรสตวอนกมลกษณะอยางเดยวกน ดงนนการไมฆาหรอไมเบยดเบยนยอมเปนความตองการของสตวทงหลาย ดงนน เราตองมธรรมใหงดเวนจากการฆา นนคอ ความเมตตา กรณา 2) การงดเวนจากการถอเอาสง ของทเขามไดใหการลกขโมยทรพยสมบตทมเจาของรกและหวงแหนเปนสงผดเพราะทรพยสนเปนของทหามาดวยความยากล าบากการขโมยสงของของผอนยอมท าใหชวตและครอบครวเขาไดรบความเดอดรอน หลกธรรมประกอบในการเวนจากการลกขโมย นนคอ ทาน การใหเปนการท าลายความโลภทมอยในจตใจได และ 3) การงดเวนจากการประพฤตผดในกาม คอ การไมประพฤตผดคครอง บตร ภรรยา และสามผอน การเวนจากการประพฤตผดในกามจะตองมธรรมประกอบ นนคอสนโดษอนเปนหลกธรรมทท าใหเกดความพอใจในคครองของตนนนเอง สวนสมมากมมนตะในระดบโลกตตระไดแก ความงด ความเวน ความเวนขาด คอ เจตนางดเวนจากกายทจรต 3 ของผทมจตใจหางไกลขาศก มจตหาอาสวะมไดพรงพรอมดวยอรยมรรคเจรญอรยมรรคอย (โดยเฉพาะภกษ)


1455

สมมาอาชวะ(Right Livelihood) การเลยงชพชอบ หมายถง การประกอบอาชพทไมเปนโทษทกชนด โดยแบงออกเปน 2 ระดบ คอ ระดบโลกยะและระดบโลกตตระ สมมาอาชวะระดบโลกยะ ไดแก การประกอบอาชพสจรต ละอาชพท เปนมจฉาอาชวะ ซงเปนการหาเลยงชพทไมถกตอง เชน การคดโกง หรอหลอกลวง การตลบตะแลง การปลอมสนคาการรบซอของโจร เปนตนทงนในการประกอบสมมาอาชวะ ทานไดวางหลกธรรมทใชในการประกอบอาชพไวดวยคอ หลกทฎฐธมมกตถะประโยชน ไดแก อฎฐานสมปทาอารกขสมปทา กลยาณมตตตา และสมชวตาสวนสมมาอาชวะในระดบโลกตตระ ไดแก ความงด ความเวน ความเว นขาด เจตนางดเวนจากมจฉาอาชวะของภกษผมจตใจหางไกลขาศก มจตหาอาสวะมไดพรงพรอมดวยอรยมรรค เจรญอรยมรรคอย

สมมาวายามะ(Right Effort) หมายถง ความพยายามชอบหรอความเพยรชอบ ซงสมมาวายามะ เรยกอกอยางหนงวา สมมปปทานม 4ไดแก

1) เพยรปองกน หรอเพยรระวงไมใหอกศลเกดขน 2) เพยรละ หรอเพยรก าจดอกศลทเกดขน 3) เพยรเจรญ หรอเพยรสรางใหกศลทยงไมเกด ใหเกดมขน 4) เพยรรกษา หรอสงเสรมกศลทเกดขนแลว ใหมอยตอไป

สมมาสต (Right Mindfulness) การระลกชอบ หมายถง ระลกได ไมเผลอเรอ ไมฟนเฟอนเปนภาวะทตนตว คอยรบรสงตาง ๆ ทตนเกยวของ ซงเปนหลกธรรมทกอใหเกดสต กคอ สตปฏฐานท แปลวา ทตงของสต หรอททสตเขาไปตงอยหรอธรรมอนเปนทตงของสตม 4 ไดแก1)กายานปสนา คอ การพจารณาเหนกายในกาย 2) เวทนานปสสนา คอการพจารณาเหนเวทนาในเวทนา 3) จตตานปสสนา คอการพจารณาเหนจตในจต 4) ธมมานปสสนา คอ การพจารณาเหนธรรมในธรรมทเกดขนกบจต ทงทเปนกศลและอกศล

สมมาสมาธ (Right Concentration) ความตงใจมนชอบ หมายถง ภาวะทจตแนวแนตออารมณภาวะทจตไมฟงซาน ไมสายไปมา อภปรายผล

ประเดนทเหมอนกน การศกษาแนวคดทางจรยธรรมของคานทกบแนวคดทางจรยธรรมพระอาจารยชาล กนตสโล มขอสรป

ประเดนทมความสอดคลองไดวา ดงน ดานเกณฑการตดสนทางจรยธรรมกบการกระท าพบวา เกณฑการตดสนทางจรยธรรมตอการกระท าของ

คานทกบพระอาจารยชาลมความคลายคลงกนในแงทวา ตางมงเนนทสาเหตของการกระท าเปนหลก กลาวคอ ทศนะของคานทการกระท าดตองมสาเหตมาจากเจตนาด โดยคานทอธบายวา เจตนาดเปนสงดในตวเองโดยปราศจากเงอนไขใด ๆ มนเปนสงดในทกสถานการณและทกสภาพแวดลอม โดยไมองอาศยปจจยภายนอกใดๆ ทงสนมาเสรมคณคาความดของมน หรอกลาวอกนยหนงวา คาความดของเจตนาดไมใชไดมาจากผลของการกระท าหรอเปาหมายใด ๆ แตการกระท าทไมถกตองยอมมสาเหตมาจากเจตนาทตรงขาม สวนเกณฑตดทางจรยธรรมในทศนะของพระอาจารยชาลพดถงเจตนาวาเปนสามเหตการกระท าเชนกน วาเจตนานนเปนแกนแทของการกระท าทางกาย วาจา ใจ และเปนตวผลกดนอยเบองหลง แตเจตนาในทรรศนะของพระอาจารยชาลนนแยกเปนเ จตนามรากเหงาเปนกศลมล มความไมโลภ ความไมโกรธและความไมหลง สงผลใหกระท าแตความด ความถกตองดงาม และเจตนามรากเหงาเปนอกศลมล มความโลภ ความโกรธ และความหลง สงผลใหกระท าความชว หรอไมถกตองเลวทราม



ทศนะเกยวกบเรองหนาทพบวา หนาททางจรยธรรมของคานทและพระอาจารยชาล กนตสโลมความคลายคลงกนในแงทวา การกระท าตามหนาทตองเกดจากส านกในหนาทอยางแทจรง โดยไมหวงสงตอบแทน เปาหมายหรอประโยชนใด ๆ ในทศนะของคานทการกระท าตามหนาททางจรยธรรมตองเกดจากเจตนาดท แสดงออกมาในรปของการกระท าตามหนาท ในเรองนคานทมงเนนการท าหนาทเพอหนาท โดยไมหวงผลตอบแทน และไมมเงอนไขใด ๆ ทงสน สวนหนาทตามทศนะของพระอาจารยชาลนนแยกออกเปนสองระดบ คอ ระดบโลกยะและโลกตตระ การกระท าตามหนาททมงเนนเพอหนาทโดยไมหวงผลตอบแทนใด ๆ หรอการท าหนาททไมตองมเงอนไขหรอไมยดมนถอมนในการกระท าตามหนาทระดบนเปนการท าหนาทของอรยบคคลขนไป

ดานบทบาทและเหตผลดานแนวคดทางจรยธรรม พบวา บทบาททางจรยธรรมเรองเหตผลนน ทงคานทและพระอาจารยชาล มความคลายคลงกนในแงทวา เหตผลเปนพนฐานของการกระท าทด ในทศนะของคานทการกระท าทเปนบทบาททางจรยธรรมวามสาเหตจากเจตนาด วาเปนสงส าคญมากเพราะมนเปนสงทสรางหรอผลตเจตนาด นนคอ เหตผล ซงคานทเชอวามนษยเปนสตวผมเหตผล ส าหรบดแลความประพฤตหรอการกระท าตาง ๆ ไดอยางเหมาะสมกบงานทท า เหตผลทผลตเจตนาดเปนสงดในตวเองและเหตผลทเกดแตเจตนาดกเปนมลฐานของการกระท าทดทงหลายทงปวงกดวย ในทศนะการกระท าทเปนบทบาททางจรยธรรมของพระอาจารยชาลมสาเหต คอเจตนาดทประกอบ ดวยปญญาเปนมลฐานของการกระท าทงหมด ผทด าเนนชวตดวยปญญายอมเปนบคคลทเปนอยอยางผประเสรฐ นอกนนผเปนอยดวยปญญายอมสามารถแยกแยะวนจฉยไดวาการกระท าได เปนการกระท าทด ไมด ถกตอง ควรท า ซงสอดคลองพระเทพเวท (ป.อ.ประยตโต) กลาววา “ปญญา” คอ ความรทวหรอรชด ไดแก ความเขาใจ ความหยงร เหตผลหรอความร ประเภทคดจดสรรและวนจฉย รจกแยกแยะวนจฉยไดวาสงใดจรง เทจ ด ชว ถก ผด ควรหรอไมควร เปนคณ โทษ ประโยชน ไมใชประโยชน รความสมพนธระหว างเหตและผลหรอปจจยตาง ๆ รภาวะตามความเปนจรงของสงตาง ๆ รวาจะน าไปใชหรอปฏบตอยางไรจงจะแกปญหาได

ดานแนวคดแบบสมบรณนยม พบวา ความเปนสมบรณนยมของคานทและพระอาจารยชาลมความคลายคลงกนในแงทเกณฑส าหรบตดสนการกระท าและคาทางจรยธรรมมความ แนนอนตายตว กลาวคอ ในทศนะของคานทคาทางจรยธรรม เชน ด ชว ถก ผด วามความแนนอนตายตว โดยไมขนอยกบเงอนไขของเวลา สถานท ตวบคคลผกระท า หรอแมแตสภาพแวดลอมใด ๆ เมอคานทยอมรบวาคาทางจรยธรรมมความแนนอนตายตว กยอมรบอกวามเกณฑทใชตดสนคณคาทางจรยธรรมกมความแนนอนตายตวดวยเชนกน ดงนน คานทกลาววาเกณฑมใชตดสนกคอ เจตนาด สวนทศนะของพระอาจารยชาล คาทางจรยธรรม เชน ด ชว ถก ผด กมความแนนอนตายตวเชนกน กลาวคอ ความดเปนคณลกษณะทแนนอนของความจรง ไมวาการกระท าดปรากฏทไหนความจรงกปรากฏทนน และเกณฑทใชตดสนคาทางจรยธรรมวาเปนสงด ชว กคอ กศลมลและอกศลมล การกระท าใดหนงทเกดจากเจตนาดยอมกอใหเกดการกระท าทด ถกตองเสมอ การกระท าใดหนงทเกดจากอกศลมลกยอมกอใหเกดการกระท าทชวหรอไมถกตองอยางเชนกน

ประเดนทแตกตางกน ในประเดนความแตกตางดานแนวคดทางจรยธรรมของคานทกบพระอาจารยชาล กนตสโล กลาวคอ ใน

ทศนะของคานทอารมณความรไมวาจะเปนอารมณความรสกทางบวก และอารมณทางลบ ไมสามารถน ามาเปนเกณฑตดสนคาท าความดทางจรยธรรมได ทงนเพราะคานทเชอวาผลคอความสข ทกข ประโยชน ขาดทน เปนตนไมสามารถวดไดวาเปนความดอยางแทจรง คานทตดสนคาความดทางจรยธรรมวาเปนการกระท าทดหรอไม ใหดจากการปฏบตหนาทอนเกดจากเจตนาดเทานน ทงนตองประกอบไปดวยเหตผลทางปญญาไตรตรองดแลวเทานน แตพระอาจารยชาลกบใหคณคาทางจรยธรรมทเปนอารมณทางบวก เชน ความเมตตา กรณา ฉนทะ วาเปนความด


1457

เพราะเกดจากกศลเจตนาทประกอบดวยปญญาวาเปนเกณฑตดสนคณคาทางจรยธรรมวาเปนสงดแตความดตามทศนะของพระอาจารยชาลนนแบงความดเปน 3 ระดบ คอระดบของศลธรรมซงเปนความดระดบพนฐาน ความดละดบของกศลกรรมบถ ซงเปนความดระดบขนสมาธ และความดระดบสาม เปนความดขนอรยบคค เปนความดขนสงสดในทางพระพทธศาสนาตามทรรศนะของพระออาจารยชาล กนตสโลนนคอ การเดนตามอรยมรรคมองค 8

อนงคานทถอวาการกระท าความดนนจะตองมการพจารณาระหวางเหตผลกบอารมณความรสก แตพระอาจารยชาลถอวาอารมณความรสกดานบวกเปนสงควรท า กระนนกตามแมวาแนวคดทางจรยธรรมในทรรศนะคานทกบพระอาจารยชาลเรองความดสงสดเกยวกบหนาทนนมความคลายคลงกนอยบาง แตกมสวนแตกตางกนทเปาหมาย กลาวคอ ส าหรบคานทการท าตามหนาทเพอหนาทเปนการท าหนาทใหส าเรจ เมอปฏบตหนาทเสรจทกอยางกจบลงตรงนนไมไดค านงถงผลวาจะออกมาเปนอยางไร เปนบวกหรอลบ ทงไมตงเปาหมายอนนอกจากท าตามหนาทเทานน แตส าหรบการท าหนาท าหนาทในทศนะของพระอาจารยชาล นอกจากตองท าหนาทใหถกตองสมบรณแลวการท าหนาทตองมเปาหมายดวยในขณะเดยวกน นนคอ การเขาถงความจรงสงสดหรอความสขสงสด (นพพาน)

บรรณานกรม พระธรรมปฎก (ป.อ.ประยตโต). (2541). พทธธรรม.พมพครงท 7. กรงเทพฯ :โรงพมพ มหาจฬาลงกรณ. พระธรรมโกศาจารย (ประยร ธมมจตโต). (2552). ปรชญากรก:บอเกดภมปญญาตะวนตก. พมพครงท 7. กรงเทพมหานคร. ส านกพมพสยาม. พระอาจารยชาล กนตลโล. (2013). 80 ป ชวตธรรม. พมพครงท 1 . จดพมพโดยโครงการพทธ สาสนา เพอการพฒนา. โรงพมพดอกเกต ฯ : นครหลวงเวยงจนทน. ------. (2554). กาวสแดนปรมตร. จดหมายขาวชาวพทธ, 4 (7), 22-24/4 (8), 10-14./4 (9), 18-21. -------. (2556). ขนธ ๕ และปรมตถธรรม. [เอกสารสงพมพ ทอดเทปพระสญญา พทธวงศ]. นครหลวงเวยงจนทน. -------. (2556). แนวทางปฏบตกมมฏฐาน. [เทบบนทกเสยง, 5 มนาคม พ.ศ.2553]. นครหลวงเวยงจนทน. -------. (2556). อบรมพระนสตรน 11 เรอง แนวทางปฏบตพระกมมฏฐาน. [เทบบนทกเสยง, 26 กมภาพนธ]. นครหลวงเวยงจนทน. -------. (2556). ใหโอวาทพระนสตจากวทยาลยสงฆองคตอ เนองในวนครบรอบ 80 ปเรอง แนวทางการปฏบตในชวตประจ าวน. [เทบบนทกเสยง, 22 กมภาพนธ 2013]. นครหลวงเวยงจนทน. -------. (2556). อบรมกมมตฐานวดโพนชย จงหวดบอแกว เนองในโครงการวปสนากมมตฐาน. [เทบบนทกเสยง, 5 มนาคม 2553]. ศรนวล ศภานสนธ. (2546). ชวตทดตามทรรศนะของพทธจรยศาสตร. วทยานพนธ ปรญญา อกษรศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาจรยศาสตรศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล วทยวศทเวทย. (2526). จรยศาสตรเบองตน : มนษยกบปญหาจรยธรรม. กรงเทพมหานคร. พมพท โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย.



เอกศกด ยกตะนนทน , แปล. (2558). รากฐานแหงอภปรชญาของศลธรรม.กรงเทพมหานคร : จดพมพโดยวคตอรร.(ยงไมไดตพมพ) Kant, Immanuel.(1959). Foundation of the Metaphysic of Morals. L.W., Beck., New York: the Liberal Arts Press. Kant, Immanuel. (2005). Groundwork of theMetaphysics of Morals. Cambridge : Cambridge UniversityPress,.


1459

Symbol of Buddha image : philosophical interpretation

สญลกษณพระพทธรป : การตความเชงปรชญา

Laksanawalee Apiwattanapanya1 and Puttharak Prabnok2

1,2Faculty of Humanities and Social Sciences and Center for Research on Plurality in the Mekong Region (CERP),

KhonKaen University, Thailand 1E-mail: [email protected], 2E-mail: [email protected]

Abstract

The objective of this article was to present the philosophical interpretation through the

Buddha image affecting the Thai Buddhist’s belief and practice. The Buddha image is respectable

and mental refuge of the Buddhists. Buddha formation did not aim at a respect and mental refuge

of the Buddhists but it also concealed the Buddhist significance. The interpretation of the

philosophical Buddha image caused us know that the Buddha image was not only the respectful

idol but it also exhibited the Dhamma and right way of life by the Buddhist principle.

Keywords: The Buddha image, Symbol and Philosophy

บทความนเปนสวนหนงของวทยานพนธเรองความหมายของสญลกษณมทราในพทธปรญาเถรวาท



บทคดยอ

บทความนมวตถประสงคเพอจะน าเสนอ การตความเชงปรชญาผานพระพทธรปทสงผลตอความ

เชอและการปฏบตของพทธศาสนกชนไทย พระพทธรปเปนสงเคารพสกการะและเปนทพงทางใจของชาวพทธ การ

สรางพระพทธรปไมไดมวตถประสงคเพยงเพอเปนสงเคารพสกการะและเปนทพงทางใจของชาวพทธเทานน แตยง

แฝงไปดวยนยส าคญทางพระพทธศาสนาอกดวย การตความพระพทธรปในเชงปรชญาท าใหทราบวา พระพทธรป

มใชเปนเพยงแครปเคารพ แตยงน าเสนอหลกธรรมและวถการด ารงชวตทถกตองตามหลกการทางพระพทธศาสนา

อกดวย

ค าส าคญ: พระพทธรป, สญลกษณ, ปรชญา


1461

1. บทน า

พระพทธรปอยคกบพระพทธศาสนาและปรชญามาอยางชานาน พระพทธรปไมเพยงแตม ลกษณะทสวยงามในทางศลปะอยางเดยว ดวยเพราะวา รปเคารพทท าขนตามอดมคตนน ตองสรางใหเขาถงแกนของค าสงสอนของพระพทธศาสนาดวย จงกลาวไดวา ค าสงสอนของพระพทธศาสนาท าใหเกดการสรางพระพทธรปขน แตไมใชวาการสรางนนจะแสดงใหเหนถงรปรางทแทจรงของพระพทธองค แตการสรางพระพทธรป มทมาไปเกยวกบแนวคดและค าสอนในทางของพทธศาสนาอยางแยกไมได ตามหลกฐานทางประวตศาสตรแมไมปรากฏชดวามการสรางพระพทธรปในสมยพทธกาลหรอไม แตมการกลาวอางถงต านานการสรางพระพทธรป คอ ต านานพระแกนจนทน และภายหลงไดมการสรางพระพทธรปขนเปนครงแรกในแควน คนธาราษฎร เมอประมาณป พ.ศ 370 โดยกษตรยชนชาตกรกทมชอวาพระเจา มลนเดอร พระองคทรงเลอมใสในหลกธรรมค าสอนของพทธศาสนา และดวยความเปนชาวกรกทเคยนบถอรปเคารพของเทพเจาอยกอน พระองคจงไดสรางพระพทธรปขนเพอเปนสญลกษณเอาไวระลกถงองคพระสมมาสมพทธเจา ดวยเหตนการสรางพระพทธรปจงกลายเปนสญลกษณ เพอเอาไวแสดงถงความนอมร าลก และบอกถงความศรทราในหลกธรรม ค าสอนของพระพทธศาสนา การสรางพระพทธรปจงกลายเปนบอเกดของศรทรามากยงขนภายหลงองคสมเดจพระสมมาสมพทธเจาไดทรงดบขนธปรนพพานไป ท าใหเกดสญลกษณเตอนใจใหไดเจรญ พทธานสสต คอการระลกถงองคสมเดจพระสมมาสมพทธเจา และค าสอนตางๆของพระองค พระพทธรป จงกลายเปนตวแทนทมคณคาอนล าคาทางสญลกษณของศาสนาพทธ และเปน แมแบบของสญลกษณทสมบรณแบบอยางแทจรง เพราะสงทพระองคไดใหไวแกมวลมนษยคอ ความจรงอนประเสรฐทสงสด สญลกษณพทธานสตนจงเปนเครองมอใหเกดคณคาทางจตใจ น ามาซงความปต เพราะความซาบซงในพระคณของพระองค ฉะนนการจะศกษาเนอหาเบองหลงของความเชอผานสญลกษณในพระพทธรปจ าเปนจะตองน าหลกปรชญาทส าคญของชาวไทยพทธมาอธบายเบองหลงปรากฏการของคนสวนใหญทปฏบตตอพระพทธรป เพราะในทกๆ ความเชอและทก ๆ สาขาวชา กมกจะอยบนพนฐานของปรชญา ปรชญาเกยวของกบมนษยทกเรอง แมแตการเกดขนของพระพทธรปก เปนสงทเกยวของกบความศรทราทมตอศาสนา ผวจยมความเหนวา ปรชญาเปนสวนหนงของชวตมนษยบางรตววาตนมปรชญาบางไมรตววาตนมปรชญา แตทกๆการกระท าของมนษยนน ไมวาจะเปนความคด การพด บคลกภาพ ทงหมดทกลาวมานนคอปรชญาชวตของมนษยทงสน ผวจยมความเหนวาการจะศกษาเรองสญลกษณของพระพทธรปในศาสนานนมความหมายและสงผลมาจากความเชอของคนสวนใหญในสงคมเพอใหเกดความรและเขาใจในหลกปรชญาการใชชวตใหสอดคลองกบพทธนสสตของพระพทธศาสนา ผวจยจะไดจ าแนกใหชดเจนยงขนเปนล าดบไป



2.ระเบยบวธวจย การศกษาวจยในงานวจยครงนเปนการวจยเชงคณภาพ โดยมวธการด าเนนการวจย ดงตอน 2.1 การศกษาเอกสาร 2.2.1 รวบรวมเอกสารและงานวจยทเกยวของ 2.2.2 ศกษาขอมล 2.2.3 วเคราะหและเรยบเรยงขอมล 2.2.4 น าเสนอผลการวเคราะหขอมลในลกษณะการพรรณนาเชงวเคราะห 3.ผลการวจย พระพทธรปในตวแทนของศาสนา เดมนนพระพทธศาสนาไมมรปเคารพ ศาสนาพราหมณ ฮนด มมากอนศาสนาพทธ ศาสนาพราหมณ ฮนด กไมมพระพทธรปเชนกน หลงจากทพระพทธเจาปรนพพานไป ผเลอมใสในศาสนาพทธ อยากจะมสงทเปนเครองยดเหนยวทางจตใจ หรอเปนสญลกษณขององคศาสดา เพอสรางเรองราวขององคศาสดาทพระองคทรงหาทางดบทกขและทรงชน าทางสงสอนผคน เพอใหบรรลถงความเปนอยและกอใหเกดความสขในหมมนษย และสงมชวตบนโลก ครงแรกของการมสญลกษณแทนองคสมมาสมพทธเจานน ชาวพทธไดแตน าเอา กงกาน ใบโพธ จากบรเวรสงเวชนยสถาน 4 แหง มาเกบไวเพอระลกบชาเทานนจนมาถงสมยพระจาอโศกมหาราชพทธศาสนปถมภกทยงใหญพระองคหนงในสมยนน พระเจาอโศกมหาราชไดสงสมณฑต จ านวน 500 รปไปเผยแพรพระพทธศาสนาทเมองตกศลา แควนธาราฐ เมองนจงเปนเมองแรกทประสทธประสาทวทยาการตาง ๆ หรอ เปนมหาลยแหงแรกทางพระพทธศาสนากวาได แตยงคงไมมรปเคารพแทนพระพทธเจาทเปนรปคน พระพทธรปหรอรปเคารพแทนพระพทธเจามอยในต านานเรองพรแกนจนทรแตไมพบหลกฐานทแนชดเปนเพยงต านานการสรางพระพทธรปองคแรกขนเทานน เรองมอยวาพระพทธเจาเสดจไปจ าพรรษาเพอโปรดพทธมารดา ณ สวรรคชนดาวดงส พระเจาปเสนโกศลทรงคดถงและร าลกถงแตพระพทธองคเปนอยางมาก จงสงใหชางไปหาไมแกนจนทรหอมทดทสดมาเพอแกะสลกเปนพระพทธรปทมลกษณะคลายองคพระพทธเจาแลวอญเชญไปประดษฐานยงพระราชมนเฑยร หรอทวงของกษตรยนนเอง การสรางพระพทธรปจรงนนเรมขนมาระหวาง พ.ศ 500 ถง 550 โดยพระเจาเมนนเดอรท 1 กษตรยเชอสายกรกไดยกทพเรอเขามาครอบครอง แควนคนธาราฐ พระเจามลนทไดพบกบพระสงฆทานหนงนามวา นาคเสน จงเกดเรองราวของการแลกเปลยนความร และค าถามตอกน จนท าใหพระเจามลนท เลอมใสในพระพทธศาสนา หลงจากนนไมนานไดมการสรางสถาปตยกรรมและประตมากรรมในทางพระพทธศาสนามากมายในแควนคนธาราฎและการสรางพระพทธรปนนมลกษณะตาง ๆ ตามพทธประวต เรอยมา จากทกลาวมานแสดงใหเหนวา แนวคดเกยวกบการสรางพระพทธรปในอดต เรมจากมความระลกถงพระพทธเจากอน เมอไมไดเหนพระองคจรงของพระองคจงสรางองคแทน คอ พระพทธรปขนมา ตามหลกค าสอนทางพระพทธศาสนานน การระลกถงพระพทธเจาจดเปนกรรมฐานขอหนงทเรยกวา “พทธานสสตกรรมฐาน” ซงเปนการนอมจตระลกถงคณของพระพทธเจาเพอใหจตมความสงบ


1463

ก. สญลกษณกบพทธศาสนา Symbol หรอสญลกษณ เปนเครองหมายถงบางสงบางอยางแตไมไดคลายกบสงทบงชความเชอมโยง

ระหวางสญลกษณกบของจรงทอางองถงนนไมไชความเชอมโยงกนตามธรรมชาต แตเปนผลของขอตกลงของสงคม(social convention) และอาศยการเรยนร สญลกษณกบการเผยแพรศาสนาจงเปนสงทตองควบคไปดวยกนเพอใหหลกธรรมค าสอนของพทธศาสนาจะไดแพรไปโดยงายดงทพระพทธเจาถอหลกวา มนษยเปนผฝกได มนษยสามารถทจะรตามได ถาไดฝกตามหลกการของสงทแสดงและมองเหน

จะเหนวาผนบถอศาสนาพทธสวนหนงไดปฏบตและเดนตามลอยพระพทธเจาโดยใชสญลกษณทางศาสนาและไดถอเอาพระองคเปนตวอยางในการด าเนนชวตเพอใหเกดประโยชนสงสดของมนษยตามทพระองคทรงแสดงไว ตามสญลกษณในทางศาสนา เราสามารถแบงประเภทของอทธพลทางวฒนธรรมทมผลตอการออกแบบตราสญลกษณไดดงน 1. อทธพลทางวฒนธรรมทเกยวของกบศาสนา ความความเชอ รปแบบสญลกษณจะเปนสงทเกยวของกบศาสนา 2. อทธพลทางวฒนธรรมท เกยวของกบขนบธรรมเนยมประเพณ รปแบบสญลกษณทเกยวของกบขนบธรรมเนยมประเพณสวนใหญจะเปนเรองราวเกยวของกบสถาบนพระมหากษตรย จะเหนไดวาในการใชสญลกษณ และการออกแบบตราสญลกษณในพทธศาสนาคอนขางเปนนามธรรม มเรองราวความเปนมาและมความหมายเพอใหเขากบสญลกษณนนๆ ตามยคและสมย มอทธพลทางวฒนธรรม ประเพณ ความเชอ เขามาเกยวของในการสรางความหมายใหสญลกษณรวมดวย และในทางศาสนากสามารถแยกประเภทของสญลกษณไดดงน

ประเภทของสญลกษณในศาสนา สญลกษณทางศาสนาท เปนรปธรรมมหลายประเภท แลวแตวาสญลกษณนน จะน ามาใชแทนองคประกอบชนดใดของศาสนา สามารถจดประเภทได 3 อยาง คอ 1. ประตมากรรม คองานศลปะทแสดงออกทางรปทรง ไดแก รปปน รปหลอและแกะสลก ไมวาจะท าดวยไมหรอปน ดน โลหะ เทยน งาชาง กได งานประตมากรรมนยมสรางพระพทธรปจากวสดหลายชนดดงกลาวแตกมการใชวสดอนเพมเตมขน เชน ทองค า นาก ไม หนสตางๆ การสรางพระพทธรปขนาดใหญนยมสลกจากศลาแลง หรออฐ ถอปน โดยทวไปแลวพระพทธรปทสรางดวยวสดประเภทตางๆ มกมการลงรกปดทองดวยกนทงสน ดงนนพระพทธรปจงมสทองทงองค(ศกดชย สายสงห, 2554 : 29) 2. สถาปตยกรรม หมายถง อาคาร สงปลกสรางตางๆ อนเกดจากจนตนาการและการสรางสรรค 3. จตรกรรม หมายถงงานศลปะประเภททศนศลป เชนการวาดรป การเขยนภาพระบา(พสฎฐ โคตรสโพธ, 2550: 147) การเขยนงานจตรกรรมลงฝาผนงพระอโบสถ พระวหารและอนๆ สวนใหญเปนการเขยนลงบนผนงปน ไดพบหลกฐานบางแหงปรากฎวามการเขยนบนผนงทเปนไมหรอเขยนลงบนผาแลวน าไปประดบทผนงอาคารกม แตแหลทอหลกฐานอยนอยมาก นอกจากนกมงานเขยนหนงทเรยกวา “พระบฎ” คอการเขยนรปพระพทธเจาลงบนผา แลวน าไปแขวนเพอบชา งานจตรกรรมสวนใหญเปนภาพเลาเรองทางพทธศาสนา ไดแก พทธประวต ชาดก และสามารถแสดงเรองราวไดมากกวางานประตมากรรม



จะเหนวาในศาสนาพทธนนมประเภทของสญลกษณอยหลายแบบการสรางสญลกษณในพทธศาสนาหรอศาสนาอนๆ ลวนเปนสงทละเอยดออนและแฝงไปดวยความตงใจและ ความศรทราอนแรงกลาของผสรางและ ผรวมสราง เพราะตองการใหงานของตนถกตองตามลกษณะนยม พรอมยงตองอาศยถงความรสกทดงามของ ผกราบไหวบชาพระพทธรปดวย เชนนนอาจกลาวไดวาพระพทธรปเปนสญลกษณทมคณคาทางดานจตใจดวย ดงท กอมบรชและกดแมน นกทฤษฎการเลยนแบบสมยใหมมทศนะตรงกนวา ศลปะคอสญลกษณหรอภาษาประเภทหนง ซงหมายถง การท าสงหนงขนมาใหมใหเปนตวแทนหรอสญลกษณของอกสงหนงซงทงสองสงอาจจะเหมอนกนหรอไมเหมอนกนกได ทงสองทานนไดเรยกชอทฤษฎนวา “ทฤษฎสญลกษณ”(จรญ โกมทรตนานนท. 2540 : 27 อางในญาณภทร ยอดแกว. 2552) สญลกษณของพทธศาสนา

นอกจากสญลกษณในทางพทธศาสนาทกลาวมาแลวขางตน ผวจยจะยกตวอยางสญลกษณะส าคญๆในพทธศาสนาทแผไปหลายประเทศในโลก บางประเทศกอาจมการสรางสญลกษณแตกตางกนบางแตสวนมากกมกจะมสญลกษณทคลายกนเชน

ชาวพทธศรลงกา ถอธงฉพพนณรงส เปนสญลกษณ โดยถอวาส 6 ส เปนรศมทพงออกมาจากพระเศยรของพระพทธเจาคอ

1. สเขยวเหมอนดอกอญชน(นละ) 2. สเหลองเหมอนหรดาลทอง(ปตะ) 3. สแดงเหมอนตะวนออน(โรหตะ) 4. สขาวเหมอนสเงนยวง(โอทาตะ) 5. สแดงแหมอนหงอนไก(มญเชฎฐะ) 6. สเลอมพรายแหมอนแกวผลก(ประภสสร)คอสทง5รวมกน

ชาวพทธในประเทศอนๆ ใช ธรรมจกร เปนสญลกษณ และการสรางธรรมจกรจะจดใหมองคประกอบ 3 สวนและใหแตละสวนมความหมายตามปรชญาธรรม ดงน

1. กงลอ เปนวงอยรอบนอกทหมนเวยนหรอกระทบกระทงสงภายนอกใช แทนความหมายในอรยสจขอ 1 คอทกข และขอ 2 คอ สมทย

2. ก าหรอซ เปนสวนยดกรงลอระหวางกงกบดม ปกตท าใหม 8 ซ ใชแทน อรยสจขอท 4 นนคอมรรค8 ทประเทศอนเดย ธรรมจกรในสมยพระเจาอโศกมหาราช ผอปถมภ พระพทธศาสนา ในพทธศตวรรษท 3 สรางใหม ก าหรอซ มากกวา 8 ซประมาณได 30 ซ และแทนปรชญาไดดงน ถาก าหรอซม 12 ซจะหมายถง ปจจยาการหรอ ปฎจจสมปบาท ถามซ 24 ซหมายถง ปจจยาการทงดานเกด 12 และดานดบ 12 ถามซ 31 ซ หมายถงภม 31 (กามภม 11 รปภม 16 และอรปภม 4 ) 3. ดม เปนสวนกลางทสงบนง ใชแทนอรยสจขอท 3 นโรธหรอนพพาน นอกจากทกลาวมาแลวกยงมบางทาน ไดแบงสญลกษณของพทธสาสนาออกเปน 2 ประเภท 1. สญลกษณโดยตรง คอ พระพทธรป 2. สญลกษณโดยออม มพระพทธบาท, ธรรมจกร, ใบโพธ, ธงฉพพรรณรงส


1465

สรปไดวาสญลกษณในพทธศาสนามอยหลาหลายแบบแบงตามภมประเทศตางๆ กมหลากหลาย สญลกษณของศาสนาเหลานเปนตวแทนหลกของหลกธรรมและค าสอน ของผคนหมมากจงอาจกลาวไดวา สญลกษณในศาสนาคอกฎเกณฑ ทผกมดใหเราประพฤตปฏบต อนเปนการแสดงออกถงวถชวตทเสมอนเปนหนาทของผศรทธาอยางแทจรง ข. ปรชญาในพระพทธรป จากทกลาวมาขางตนสญลกษณ ในทาง พทธศาสนามอยหลายแบบไมวาจะเปนประตมากรรม สถาปตยกรรม และจตรกรรม ทงหมดนเปนสญลกษณทบงบอกถงเรองราวในครงทองคสมเดจพระสมมาสมพทธเจาทรงประกาศหลกธรรมค าสอน รวมไปถงการบ าเพญเพยรภาวนาอยางหนก ทเปนตนแบบของการใชชวตใหถกตองของการเปนมนษยอกดวย พระพทธรปจงกลายเปนเครองมอตวอยางในการท าใหจตใจของผพบเหนสงบและเกดอาการส ารวม เพราะสงทถกสรางมาใหเราไดเหนนนพนหลงถกสรางเพราะ ความดงาม และหลกปรชญาทสงคา รวมถงอยบนพนฐานของความดตามหลกของพทธศาสนาอกดวย ผวจยจะยกตวอยาง หลกปรชญาในศาสนาทจ าเปนตอพทธศาสนกชนสวนใหญและตามแบบของผวจยเองดงน หนาทของหลกปรชญาในศาสนา

พระพทธรปเปนเครองมอทส าคญอยางหนงรองลงมาจากหลกธรรมค าสอนของศาสนา เพราะพระพทธรปเกดมาเพอเปนทพงทางจตใจของมนษยและท าหนาทควบคกน ไปใหกบหลกค าสอนในศาสนา 3 อยางคอ 1. พระพทธรปศาสนาใหการสนบสนน (Support) และสงเสรมใหมนษยสราง ความด และตงมนด ารงอยในหลกแหงความด คอศลธรรมและจรยธรรม เพราะมนษยถก ปลกฝงใหเชอในเรองบาป บญคณโทษ และยดหลกปรชญาของศาสนามาปรบใชใน ชวตประจ าวน หากมนษย ท าผดไปไมวาจะเรองใด ไมวาจะมผพบเหนในการท าผดบาป นนหรอไม มนษยผนนตองรและสมผสไดถงหลกศลธรรมอนดทพระพทธศาสนา พร าสอน จะท าใหเกดความรสกผดในใจอยแลวทงสนเรยกอกอยางหนงวา นรกในใจนนเอง 2. การปลอบประโลม (Consolation) เมอมนษยประสบพบเจอกบความทกข หรอแกไขปญหาชวตไมได หรอเกดความรสกไมปลอดภย และผดหวงในชวตค าสอนทอย ในรปแบบสญลกษณของศาสนา (พระพทธรป)กจะชวยท าหนาทสอถงหลกธรรมค าสอนทจะชวยปลอบประโลมใหเกดความสงบทางจตใจผวจยจะยกตวอยางค านยามของศาสนาจากทานพทธทาส ภกข มาวาค าสงสอนของศาสนากเปรยบเหมอน “ โรงพยาบาลโลก” (ประยงค แสนบราณ, 2555 : 5) 3. พระพทธรปและค าสอนใหการประสานไมตร (Reconciliation) ในกรณทมนษยเกดความขดแยงกนขน ศาสนาสามารถจะท าหนาท เปนตวกลางประสานไมตร สรางความสามคค เพอกอใหเกดความเขาใจทดตอกนได จากขางตนกลาวไดวา “ศาสนา” คอ ปรชญาแหงการด ารงชวต โดยผานความประพฤตทถกตอง ศาสนาไดกลายเปนสวนหนงของปรชญาแหงการด าเนนชวตประจ าวนทสอดคลองกลมกลน เหมาะสมกบคนทกคนทกเพศ และทกวนในสงคม เพอทจะไดน าไปสวถชวตทดงาม และบรรลถงความสขสงสด สรปวาสญลกษณในศาสนาเปนเรองของอารมณ ความรสก ศรทรา เชอมน เคารพ บชา ตอสงศกดสทธและค าสงสอนของพระศาสดา



ศาสนาเปนสงจ าเปน มนษยกบศาสนาเปนสงทแยกจากกนไมไดมาตงแตโบราณ เมอมนษยเรมมความคด แสดงวามนษยเรมม

ปรชญา (พสฎฐ โคตรสโพธ, 2550 : 6) ศาสนาจงเปนเรองศรทรา หรอความเชอของมนษย ในสวนลกของจตใจมนษยนนรดวาตนเองมความบกพรอง ขาดแคลนอะไรอกมาก และมความตองการสงทจ าเปนเบองตนหลายอยาง เมอขาดสวนไหนกจะพยายามแสวงหาสวนนนมาเสรมเตมสงทเปนความตองการขนพนฐานของมนษย แบงออกไดเปน 4 อยางคอ

1. ความตองการทางกาย มนษยตองการอาหารเสอผา ทอยอาศย 2. ความตองการทางสงคม มนษยตองการ เกยรตยศ ชอเสยง 3. ความตองการทางสตปญญา มนษยตองการความรเพอหลกหนความโง ความไมร 4. ความตองการทางจตวญญาณ เปนความตองการในสวนลกของจตใจทศาสตรหรอวชาการตางๆ ในทาง

โลกไมสามารถตอบสนองได เมอทางโลกไมสามารถเปนทพงได แลว มนษยจงตองการศาสนา เปนเพราะวามนษยตองการสงตอไปนทอยในศาสนา

- ปรชญาชวต - ความด - ความสขขนสงสด - ความสมบรณ - ทพงอนประเสรฐ

สรปไดวาพระพทธศาสนาใหค าสอนและชวยเหลอมนษยไดหลายอยางไมวาจะดวยเหตผลใด ศาสนาจะเปนเครองมอทส าคญในการทจะชวยขดเกลาจตใจของมนษยได และเปนสงทชวยใหชวยใหมนษยมทพงทางโลกไดอยเสมอ เพราะถาหากมนษยน าหลกปรชญาขางตนมาใชกจะเกดประโยชนสงสดแกตนและ สงคมได 4. สรปและอภปรายผลการวจย

สรปจากการศกษาตามสญลกษณของพระพทธรป ในการตความเชงปรชญา ไดวา การสรางสญลกษณพระพทธรปเปนการถายทอดความดงามตามรปแบบผานวตถทเปนสญลกษณแทนองคพระสมมาสมพทธเจา พระพทธรปเปนตวแทนหลกทอยคกบพระพทธศาสนาและปรชญามาอยางชานาน พระพทธรปไมไดถกสรางใหเปน รปเคารพหรอประตมากรรมธรรมดาๆ เทานน แตถกสรางจากความดงามและมแกนแทเบองหลงอย นนคอ “ค าสงสอน” จงอาจพดไดวา หลกธรรมและค าสงสอน ท าใหเกดการสราง สญลกษณของพระพทธรปขนและไดกลายมาเปน บอเกดแหงศรทรามากยงขน ภายหลงทองคพระสมมาสมพทธเจาทรงดบขนธ ปรนพพานไป รปสญลกษณ จงเปนสงทมคณคาสงมากทางดานจตใจ และมนษยกไดน าคณคาทอยเบองหลงสญลกษณเหลานน มาปรบใชใหสอดคลองกบวถชวต เพราะมนษยมกพบเจอกบปญญาตางๆ ทเปนอปสรรคในชวตไมเวนแตละวน มนษยจงใชหลกปรชญาในศาสนาเพอเปนแนวทางในการแกไขปญหาชวต พระพทธรป จงถกแฝงไปดวยการประเมนคณคาทางดานจตใจกบคนทกระดบ กลายเปนสญลกษณทหลากหลายรปแบบตามภมประเทศตางๆ แตกอยบนพนฐานของค าสอน จงอาจกลาวไดวาสญลกษณในศาสนาคอ กฎเกณฑทผกมดใหมนษยตงมนและประพฤตอยในความดงาม และถกหลกของศลธรรม พระพทธรปจงเปนเครองมอส าคญรองลงมาจาก ค าสอน


1467

ในศาสนา เพราะค าสอนเปนนามธรรมสวนพระพทธรปเปนวตถ มนษยจะเกดการคดหาเหตผลใหกบตนเองไดกตอเมอเหนวตถนนกอน พระพทธรปจงเปนสงทถกแฝงไปดวยหลกปรชญาทสงคา ดงนนสรปไดวา 1. พระพทธรปในศาสนาคอ เบองหลงของปรชญาการใชชวต เพราพทธศาสนาคอยใหการสนบสนนและสงเสรมใหมนษยทกคนสรางแตความด 2. พระพทธศาสนาใหการปลอบประโลมใจเมอมนษยมความทกขหรอแกไขปญหาชวตของตนไมได เพราะศาสนาเปรยบเหมอนดง “โรงพยาบาลโลก” 3. พระพทธรปและค าสอนสามารถท าให เกดไมตรไดในกรณทมนษยเกดความขดแยงกนในสงคมขนได 5. เอกสารอางอง กานต กาญจนพมาย. (2553). วจยเรอง การศกษาวเคราะหพระพทธรปไมอสานเชงปรชญา. มหาวทยาลยขอนแกน ค าแหง วสทธางกร (บรรณาธการ).(2553). ปรชญาวฒนธรรม. ขอนแกน : ขอนแกนการพมพ. จรญ โกมทรตนานนท. (2540). สนทรยศาสตร : ปญหาเบองตนในปรชญาศลปะและความงาม. มหาวทยาลย

รงสต พมพครงท 2 อางในญาณภทร ยอดแกว. (2552) ไชยวฒน กปลกาญจน. (2529). หยงลงสพระพทธศาสนา. พระนครศรอยธยา ธนากต. (2540). พระพทธรปปางตางๆ. กรงเทพฯ : โรงพมพปรามด. ประยงค แสนบราณ. (2555). พระพทธศาสนาเถรวาท. ขอนแกน : โรงพมพมหาวทยาลยขอนแกน. ปฐม หงษสวรรณ. (2554). ต านานพระพทธรปลานนา. เชยงใหม:โรงพมพแมกซพรนตง(ส าน มรดกลา พระญาณวโรดม (ประยร สนตงกโร). (2543). ศาสนาตางๆ. กรงเทพฯ : โรงพมพมหามกฎราชวทยาลย ไพโรจน โสภา. (2557). ศรทธา. กรงเทพฯ : โรงพมพเลยงเชยง เพยรพทธศาสน. พสฎฐ โครตสโพธ. (2550). ศาสนาเบองตน. มหาวทยาลยเชยงใหม มานตย กนทะสก. (2553). วจยเรอง เตมเตมพระพทธรปเตมเตมจจพทธะ. มหาวทยลยศลปากร ศรพงศ ศกดสทธ. (2554). วจยเรอง คตการสรางพระพทธรปไมลานนา. มหาวทยลยศลปากร ศกดชย สายสงห. (2554). พระพทธรปส าคญและพทธศลปในดนแดนไทย. กรงเทพ: โรงพมพฟสกสเซนเตอร



Human Resource Development by Tri-sikha Doctrine:

Case of Thai Monks Working in Thai Temples,The Republic of India

การพฒนาทรพยากรมนษยตามหลกไตรสกขา

กรณศกษาพระสงฆทปฏบตงานในวดไทย สาธารณรฐอนเดย

Khwanpracha Jansuphrom1 and Sukanya Aim-Im-Tham2*

1 Graduate student, Public Administration, PhD. Program

2 Associate Professor, Dr., Chair of Public Administration, PhD. Program

1,2Faculty of Humanities and Social Sciences, Khon Kaen University, Thailand 1E-mail: [email protected], 2E-mail: [email protected]

* Correspondent author

Abstract

This documentary research aims to focus on human resource development by Tri-sikha

doctrine, case of Thai monks in The Republic of India. There are 5 temples namely; Wat Thai

Bod Gaya, Wat Thai Kusinara Chalerm Raj, Wat Thai Nawarat Ratanaram, Wat Thai Siri

Rachakrue and Wat Thai Saranat. The rationale of this study is that despite the mainstream of

human resource development to achieve efficiency, effectiveness, productivity and learning skills

for human, Buddhism focuses on the development of Thamma practice to reach the needs of the

organization by good deeds, ethic, happiness; sound mentality, good citizenship and its ultimate

goal as authenticate happiness. Human resource development thus needs to be encouraged in

parallel with knowledge, skills and attitudes particularly the ethical attitude which comprises

three components; abiding principle, concentration and wisdom. Representing Bali-Sanskrit term,

Tri-sikha covers behavior, mind and the enlightenment where Thai temples in the Republic of

India have had their monks practiced for years. It is with this preciousness that enhances the

prosperous and sustainable Buddhism for centuries.

mailto:[email protected]


1469

บทคดยอ

การวจยนเปนการวจยเอกสารทมงศกษาการพฒนาทรพยากรมนษยตามหลกไตรสกขา: กรณพระสงฆในวดไทยในสาธารณรฐอนเดย 5 แหงคอ วดไทยพทธคยา วดไทยกสนาราเฉลมราชย วดไทยนวราชรตนาราม วดไทยสรราชคฤห วดไทยสารนาถ ดวยเหตผลวาการพฒนาทรพยากรมนษยกระแสหลก คอ การพฒนาผลการปฏบตงาน เพอใหมประสทธภาพ ประสทธผล และผลตภาพ และการพฒนาการเรยนร เพอสนองความตองการของมนษย ท าใหเกดกระบวนทศนการพฒนาเพอผลงาน ซงกระบวนทศนการพฒนาเพอการเรยนรน แตกตางจากหลกพระพทธศาสนา ทนอกจากขางตนแลว ยงสามารถพฒนาไปถงกระบวนทศนการพฒนาระดบโลกยธรรม และระดบโลกตรธรรม จดประสงคการพฒนาทรพยากรมนษยทางพระพทธศาสนา คอมนษยในองคการท างานอยางมประสทธภาพ ตอบสนองความจ าเปนขององคการได ดวยสมมาอาชวะ มศลธรรม จรยธรรม ท างานอยางมความสข มสขภาพจตด เปนคนดของสงคม ประเทศชาต และเพอพฒนาไปสอดมคตของหลกพทธธรรม คอสนโรธหรอนพพานอนเปนความสขอนแทจรง การพฒนาทรพยากรมนษยทสมบรณจงตองท าพรอมกนทงดานความร ทกษะ ทศนคต โดยเฉพาะทศนคตดานคณธรรม จรยธรรม ดวยหลกไตรสกขา คอ ศล สมาธ ปญญา ทครอบคลมพฤตกรรม จตใจ และความรแจงเหนจรง ซงวดไทยในสาธารณรฐอนเดยไดรบการยอมรบวา เปนองคกรทน าหลกธรรมนมาพฒนาพระธรรมทตใหมความรความสามารถในการปฏบตงาน จนไดรบพลงศรทธาทงจากภาครฐ เอกชนและภาคประชาชนทวทกสารทศ สงเสรมใหพระพทธศาสนามความยงยนตอไป



บทน า ความกาวหนาทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยสารสนเทศ ซงในปจจบนมผลตอการพฒนาคณภาพชวตของ

มนษย และน าไปสการกนดอยดของประชาชน เพราะวทยาศาสตรและเทคโนโลยน าไปสการพฒนาสงอ านวยความสะดวก ท าใหเกดความสะดวกสบายในการด าเนนชวตของมนษย ทงในการศกษา การท างาน การตดตอสอสารในยคปจจบนคอยคแหงโลกไรพรมแดน (Globalization) (อารกษ ทองธาน, 2531)โดยเฉพาะในระบบการแขงขนทางเศรษฐกจ ซงเปนสงคมทมการแกงแยงแขงขน เอารดเอาเปรยบตางมงแสวงหาผลประโยชนสวนตนสรางความมงคง ร ารวยใหกบตนเองและกลมฉะนนถาหากใชความกาวหนาทางวทยาศาสตรหรอเทคโนโลยในทางทถกตองกจะเปนประโยชนอยางมหาศาล ในทางกลบกน ถาใชโดยขาดจตส านกกกอใหเกดปญหาตอสงคมอยางมากเชนเดยวกนพระธรรมปฎก (2540)ไดแสดงทศนะวาผลของการพฒนาทางเทคโนโลยทนาจะน ามนษยไปสชวตทดขน กลบเปนการสวนกระแส มนษยทอยในโลกกลบมปญหาขดแยงกน แบงแยกกนเปนกลมเปนพวก รบราพงกนเพอไขวควาหาความสข ซงเปนการสวนทางกบสภาพของโลกทพยายามรวมกนเปนอนหนงอนเดยวกนทางเทคโนโลยหรอทางวตถ เปนยคแหงลทธแบงพวกแบงเผา (Tribalism ) จนเปนสภาพทกอปญหาและอาจเปนทางตนของมนษยชาต ดงททานพทธทาสไดกลาวไวในหนงสอธมมกสงคมนยมวา โลกในสภาพปจจบนดเหมอนยงมความเจรญมากขน กยงไมมสนตภาพ เพราะค าวาเจรญมนหมายถงมนมากเขา มนมากขน มนหรหราขนเทานน แตไมไดหมายความวา มนถกตองมากยงขน (พทธทาสภกข,2529)

ยคโลกาภวตน (Globalization) ท าใหกระแสวฒนธรรมตะวนตกเขามามผลตอการพฤตกรรมของคนไทยในปจจบนเปนกระแสทนนยมและบรโภคนยม การวดคาของคนจากวตถของสงคมไทยในปจจบนท าใหเกดการวดคณคาความดงาม ความนาเคารพสรรเสรญในสงคมจากความมง คง ยดตดอยกบคานยมทางวตถ ถอเปนวกฤตทางจตใจ ทตองเรงแกไขดวยการปลกฝงคานยมใหมไมใหความส าคญกบวตถหรอไมเอาสวนเกน(พทธทาสภกข, 2529) และพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ภมพลอดลยเดชกทรงสอนใหประชาชนมชวตอยดวยความพอเพยง มน าใจ รจกการเสยสละแบงปน ดงพระราชด ารสทพระราชทานแกคณะครโรงเรยนสอนศาสนาอสลาม 4 จงหวดภาคใต เมอวนท 14 สงหาคม 2519 ความวา “ความเจรญของคนทงหลาย ยอมเกดมาจากการประพฤตชอบ การหาเลยงชพชอบเปนหลกส าคญ ผทจะสามารถประพฤตชอบ และหาเลยงชพชอบไดดวยนน ยอมจะตองมทงวชาความร ทงหลกธรรมทางศาสนา เพราะสงแรกเปนปจจยส าหรบใชกระท าการงาน สงหลงเปนปจจยส าหรบสงเสรมความประพฤตและการปฏบตการงานใหชอบ คอ ใหถกตองและเปนธรรม วชาการกบหลกธรรมนมประกอบกนในผใด ผนนจะไดประสบความสข และความส าเรจในชวตโดยสมบรณ”(ณฐหทย ชลายนะวฒน, 2546) ซงรฐบาลไดน ามาเปนกรอบแนวคดการพฒนาประเทศในแผนพฒนาฯ ตงแตฉบบท 8 ถงฉบบท 11 โดยยงคงยดหลกการปฏบตตาม “ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง” และขบเคลอนใหบงเกดผลในทางปฏบตทชดเจนยงขนในทกภาคสวน ทกระดบ ยดแนวคดการพฒนาแบบบรณาการเปนองครวมทม “คนเปนศนยกลางการพฒนา” (ธรพงษ มหาวโร, 2555) จะเหนไดวาทรพยากรมนษยมความส าคญตอการบรหารและการพฒนาประเทศเปนอยางยง ดงนนแผนพฒนา


1471

เศรษฐกจและสงคมแหงชาตดงขางตนจงเนนทการพฒนาทรพยากรมนษย (Human Resource Development) เพราะเปนกระบวนการทจะเสรมสราง และเปลยนแปลงบคลากรในดานตางๆทจะน าไปสการท างานทมประสทธภาพ การพฒนาคนในปจจบน ซงเปนปจจยส าคญตอการพฒนาประเทศ ไดน าเอาวทยาการสมยใหมมาเปนแนวทางในการขบเคลอนการพฒนา โดยอาศยระบบทนนยมจากแนวคดของสงคมตะวนตก ซงเปนการพฒนาทางวตถทเนนบรโภคนยม เมอน ามาปรบใชกบสงคมไทยนนมขอจ ากดและความบกพรองอยหลายดาน เพราะไมสอดคลองกบบรบทหรอภมปญญาของสงคมไทยทมความแตกตาง มความหลากหลาย (จรสพมพ วงเยน, 2558) และทส าคญมองขามการพฒนาทางดานจตใจ จนท าใหคณธรรมจรยธรรมซงเปนเหมอนเสาตนใหญทแขงแรงคอยค าจนสงคมใหอยรอดปลอดภยไดอยางยงยนถาวรไดถกกดกรอนก าลงจะหายไปจากสงคมไทย เนองจากการขาดคณธรรม จรยธรรมของบคคลทนบวนจะทวความรนแรงมากขน จนสงผลใหเกดปญหาสงคม และจะกลายไปเปนปญหาเรอรงของชาตบานเมองทยากจะแกไข (การพฒนาคณธรรมจรยธรรม: ปญหาททาทายของครไทย. ฟาฏนา วงศเลขา จากหนงสอพมพเดลนวส ฉบบวนท 10 ม.ย. 52) ซงสอดคลองกบงานวจยของ เพญแข ประจนปจจนก เรองการยกระดบคณธรรม จรยธรรมของสงคมไทยเพอการปฏรปสงคม: แนวทางและการปฏบต ไดสรปไววา ทมาหลกของปญหาจรยธรรมของสงคมไทย ไดแก ปญหาการขาดการ ปลกฝงคณธรรม จรยธรรม ใหแกบคคลจนถงระดบจตส านก (Conscience) ดงนน การยกระดบคณธรรม จรยธรรม จงไดแกการปลกฝงคณธรรม จรยธรรมใหแกบคคลจนถงระดบจตส านก เมอกลาวถงหลกศาสนาพทธ กตองยอนกลบไปในในอดตทผานมา วาสถาบนทเกยวของโดยตรงคอวด เพราะวดเปนสถานทเผยแผหลกธรรมรมค าสอนของศาสนาพทธ เปนทรวมจตใจของคนไทยและยงเปนสถานทใหความรแกคนในสมยกอน เพราะยคนนยงไมมโรงเรยนในระบบของกระทรวงศกษาเชนในปจจบนจงไดใชวดเปนสถานทใหความรนกเรยนโดยมพระสงฆเปนผอบรมสงสอน นอกจากนวดยงเปนทชมนมของผคนเพอเปนทประชมหรอเพอเปนทช าระจตใจ นบไดวาเปนศนยรวมจตใจของคน วดจงถอไดวามอทธพลตอคนไทยตงแตอดตจนมาถงสมยปจจปน โดยเฉพาะวดเปนทรวบรวมค าสงสอนของพระพทธเจา (ธรรมรตน แววศร,2555)

ส าหรบวดไทยในสาธารณรฐอนเดย ถอไดวาเปนองคกรทสามารถใชหลกไตรสกขาในการพฒนาทรพยากรมนษยไดประสบผลส าเรจอยางดยง โดยไดเรมสรางขนในคราวทอนเดยฉลองครบรอบ 25 พทธศตวรรษ หรอ 2,500 ป พระพทธศาสนา ซงรฐบาลอนเดยไดเชญประเทศทนบถอพระพทธศาสนาเขาไปสรางวดในอนเดย ไดแก ญปน จน กมพชา พมา ลาว ศรลงกา ธเบตและไทย (พระครปลดสวฒนสทธาคณ , 2542) ปจจบนมวดไทยทตงอยในสาธารณรฐอนเดย จ านวน 25 วด เปนทยอมรบกนอยางกวางขวางทงในประเทศและตางประเทศ มผลงานหลากหลายไมวาจะเปนการเทศน การสอนการจดพมพหนงสอเผยแผธรรมะ และการสรางสาธารณประโยชนแกประเทศอนเดยอยางเปนรปธรรมทชดเจน มน าหลกพระพทธศาสนามาปรบใชในการพฒนาคนทกระดบ มการสอนพทธธรรมในรถแสวงบญเปนศาลาฟงธรรม ปรบรถเปนพระอโบสถส าหรบไหวพระสวดมนต ยกระดบวดไทย เปนโชวรมแสดงผลงานของชาวพทธไทยใหปรากฎในสายตานานาอารยประเทศทสงเวชนยสถานอยางไดผล ใชเสนทางศาสนาพฒนาจตใจผคน ทงเอกชน ขาราชการ พอคา ประชาชน คร และนกเรยน จดไปบวชพระ บวชช (พระมหา



ปราโมทย มหาวรโย (ปกรม), 2548) รวมถงมการพฒนาพระธรรมทตซงเปนทรพยากรมนษยใหมความ รความสามารถในการปฏบตงานอยางตอเนอง เชน หลกสตรพระธรรมทตสญจร เปนตน

การศกษาการพฒนาทรพยากรมนษยตามหลกไตรสกขากรณวดไทยในสาธารณรฐอนเดย จะท าใหไดองคความรในการพฒนาทรพยากรมนษย โดยใชหลกไตรสกขา ในบรบททมความแตกตาง และยงจะเปนการแกไขปญหาในยคทจรยธรรม คณธรรมและศลธรรมตกต าลง เพอใหเกดการพฒนาองคกรและประเทศชาตทยงยนตอไปในอนาคต

ค าถามการวจย 1.แนวคดการพฒนาทรพยากรมนษยตามหลกไตรสกขา เปนอยางไร 2. การประยกตใชแนวคดใหมในการพฒนาทรพยากรมนษยตามหลกไตรสกขา เปนอยางไร วตถประสงค

1. ศกษาแนวคดการพฒนาทรพยากรมนษยบนฐานคดของค าสงสอนของพระพทธเจาดานนยาม ความหมาย ปรชญา องคประกอบ กระบวนการพฒนา

2. ศกษาตวแบบแนวคด (conceptual model) การพฒนาทรพยากรมนษย ตามหลกไตรสกขาและน ามาวเคราะหเปรยบเทยบ สงเคราะห

วธการศกษา วธด าเนนการวจยจะก าหนดจากลกษณะของเรองทจะท าการศกษา ค าถามในการวจย และวตถประสงคการศกษา ซงจะก าหนดรปแบบการวจย (สจตรา บณยรตพนธ, 2535, หนา 328-340) เปนการวจยเชงบกเบก (exploratory research) ใชเทคนคการวจยเชงคณภาพดวยการวจยเอกสาร เพอแสวงหาตวแบบแนวคดการพฒนาทรพยากรมนษยภาคทฤษฎ ทงนโดยใชการพฒนาทรพยากรมนษยกระแสหลกซงเปนแนวทางของตะวนตกเปนตวตง แลวน าแนวคดของพระพทธศาสนามาทาทายแนวคดตะวนตก เปนกระบวนการแสวงหาความรแบบนรนย (deductive method) ใชเทคนคการสงเคราะหแบบ Argumentation (Swanson, 1996b) ลกษณะขอมลและวธการรวบรวมขอมล ประกอบดวยหนงสอ เอกสาร รายงาน การวจย รายงานการประชม รายงานประจ าป บทความวชาการ วทยานพนธ ขอมลจากสออเลคทรอนคส เชน อนเตอรเนต ทงภาษาไทยและภาษาตางประเทศ สถานทใชในการเกบรวบรวมขอมลคอ หองสมดของสถาบนการศกษาตางๆ รานหนงสอ จากหนวยงานตางๆ เชน ส านกงานคณะกรรมการการวจยแหงชาต ขนตอนการวเคราะหขอมลจากเอกสาร จะเรมตนดวยการประมวลขอมล จดกลมแลวจงวเคราะหขอมล โดนเนนประเดนทเกยวกบแนวคดหรอสาระส าคญ ระเบยบวธวจย และผลการวจย ในการเขยนจะใชการวเคราะหเชงพรรณนา (descriptive analysis) จากการบรณาการองคความรเขาดวยกน ระหวางหลกไตรสกขาและการพฒนาทรพยากรมนษยกระแสหลก ใหเปนแนวคดการพฒนาทรพยากรมนษยตามหลกไตรสกขา ส าหรบแนวทางในการน าเสนอผลการวจย จะเรมตนดวยแนวคดหลก


1473

ภาพรวม และสาระส าคญ และค าอธบายขยายความดวยการวจยเอกสารมจดมงหมายในการแสวงหาตวแบบแนวคดการพฒนาทรพยากรมนษยตามหลกไตรสกขาในภาคทฤษฎ ตวแบบแนวคดทไดจะน ามาเปนกรอบในการวเคราะหกรณตวอยางทน ามาศกษาจงตองมแนวความคดตามขอคนพบจากการวจยเอกสาร ผลการวจยกรณศกษาจงเปนขอคนพบจากกรณตวอยางทมการพฒนาตามหลกไตรสกขาตามกรอบการวจย ทงยงเปนขอมลเชงประจกษดวย ดงนนจงมนใจไดวากรณทน ามาศกษามการพฒนาทรพยากรมนษยตามหลกไตรสกขาในขณะเดยวกนกจะใหขอมลเชงประจกษทเปนการปฏบตจรง จงสามารถตอบแนวคดการพฒนาทรพยากรมนษยตามหลกไตรสกขาในทางปฏบตวาท าอยางไร ประเดนทจะกลาวถงในการวจยประกอบดวย หลกเกณฑในการเลอกกรณทจะน ามาศกษา เทคนคทใชในการรวบรวม การวเคราะหขอมล และการตรวจสอบความนาเชอถอ ขอบเขตของการวจย ดานเนอหาคอแนวคดการพฒนาทรพยากรมนษยตามหลกไตรสกขา ในวดไทยในสาธารณรฐอนเดย ดานพนทประกอบดวย วดไทยพทธคยา วดไทยกสนาราเฉลมราชย วดไทยนวราชรตนาราม วดไทยสรราชคฤห วดไทยสารนาถ ระหวาง ป 2558 – 2559 หนวยทใชในการวเคราะห วดไทยในสาธารณรฐอนเดย 5 แหง เนองจากการพฒนาทรพยากรมนษยเปนกจกรรมขององคการ กลาวคอ องคการเปนบรบทส าคญในการพฒนาทรพยากรมนษย จงน าองคการมาเปนหนวยในการวเคราะหเนองจากมขอบเขตทชดเจน เพอน าผลการศกษาไปพฒนาทรพยากรมนษยตามหลกไตรสกขาไปประยกตใชส าหรบองคการอนๆทมเงอนไขแวดลอมลกษณะเดยวกน

ผลการวจย

จากการทบทวนเอกสารทเกยวของพบวาเปาหมายในการพฒนาทรพยากรมนษยในกระแสหลก มอย 2 ประการคอเพอการพฒนาผลงาน (performance) ใหมประสทธภาพ ประสทธผล ผลตภาพของบคคลและองคการ และเพอใหมนษยเกดการเรยนร (learning) เพอตอบสนองความตองการของมนษย โดยตงอยบนพนฐานของจรยธรรม ซงท าใหเกดกระบวนทศนการพฒนา 2 แบบคอ กระบวนทศนการพฒนาเพอผลงาน (performance paradigm) และกระบวนทศนการพฒนาเพอการเรยนร ซงมความแตกตางจากการพฒนาคนหรอการพฒนาทรพยากรมนษยในทางพระพทธศาสนา ทนอกจากประกอบดวย 2 กระบวนทศนขางตนแลว ยงสามารถพฒนาไปถงอก 2 กระบวนทศน คอกระบวนทศนการพฒนาในระดบโลกยธรรม และกระบวนทศนการพฒนาใน ระดบโลกตรธรรม สรปไดวาเปาหมายการพฒนาทรพยากรมนษยในทางพระพทธศาสนา ม 3 ประการ คอ 1) พฒนาทรพยากรมนษยในองคการใหท างานไดอยางมประสทธภาพ ตอบสนองความจ าเปนขององคการได มความสามารถในการประกอบสมมาอาชวะ 2) นอกจากพฒนาใหเปนคนเกงมความสามารถแลวยงตองศลธรรม จรยธรรม ท างานไดอยางความสข มสขภาพจตด เปนคนดของสงคมประเทศชาต และ 3) พฒนามนษยไปสระดบอดมคตตามหลก



พทธธรรม คอสระดบนโรธหรอนพพาน ซงจะท าใหมนษยมความสขทแทจรงหรอมสภาพของการดบทกอยางสนเชง

(ฌาน ตรรกวจารณ, 2551) ดงนนการพฒนาใหมนษยเปนผทสมบรณทงทางรางกายและจตใจ ไมวาจะเปนมนษย

ในฐานะของคนธรรมดาทวไป หรอมนษยในฐานะทรพยากรขององคการ จงกลาวไดวาหลกพทธธรรมเปนเสมอนตวชวยสงเสรมทศนคตและท าใหการพฒนาทรพยากรมนษยเปนไปอยางยงยน และกอใหเกดส านกความรบผดชอบตอสงคมอยางยงยนดวย (พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต), 2544)

การพฒนาทรพยากรมนษยใหเปนผทประเสรฐหรอสมบรณ จ าเปนอยางยงทจะตองพฒนาไปพรอมกนทงในดานความร ทกษะ ทศนคต โดยเฉพาะทศนคตดานคณธรรม จรยธรรมซงหลกธรรมในพระพทธศาสนาทเหมาะสมส าหรบการพฒนาคนหรอการพฒนาทรพยากรมนษย ทครอบคลมทงการพฒนาดานกาย พฤตกรรม การพฒนาดานจตใจ และการพฒนาดานความรแจงเหนจรง กคอหลกไตรสกขา อนประกอบดวย ศล สมาธ และปญญา วดจงเปนสถานทหรอองคกรทสามารถใชหลกไตรสกขาในการพฒนาทรพยากรมนษยไดเปนอยางด ในกรณวดไทยในสาธารณรฐอนเดยทง 5 แหงไดใชหลกธรรมะขอนในการพฒนามนษยทพสจนความส าเรจไดเปนอยางด

สรป การพฒนาทรพยากรมนษยโดยใชหลกไตรสกขา เพอพฒนาคนใหเปนผทมความสมบรณทงทางรางกาย

และจตใจนน มความส าคญเปนอยางยงในการพฒนาองคการและสงคมประเทศชาต โดยเฉพาะวดไทยในสาธารณรฐอนเดยมผลงานในการพฒนาทรพยากรมนษยทโดดเดนดวยการน าหลกพระพทธศาสนามาปรบใชในการพฒนาคนทกระดบรวมถงพฒนาพระธรรมทตใหมความรความสามารถในการปฏบตงานอยางตอเนอง เชน จดหลกสตรพระธรรมทตสญจรทมประโยชนในการพฒนามนษย เปนตน ถอไดวาเปนการใชหลกไตรสกขาในการพฒนาทรพยากรมนษยทเกดมรรคผลดงทไดกลาวมาแลวขางตน


1475

บรรณานกรม

หนงสอ ไกรยทธ ธรตยาคนนท. แนวพระราชด ารดานการพฒนาทรพยากรมนษยของพระบาทสมเดจพระ เจาอยหว. สถาบนไทยคดศกษาและฝายวจย จฬาลงกรณมหาวทยาลย. กรงเทพฯ. 2531. งามพศ สตยสงวน. การวจยเชงคณภาพทางมานษยวทยา. ส านกพมพแหงจฬาลงกรณ มหาวทยาลย. กรงเทพฯ. 2547. บญคง หนจางสทธ. เศรษฐศาสตรทรพยากรมนษย : ประชากร แรงงาน การศกษา ฝกอบรม

ศาสนธรรม จรยธรรม สขภาพ อนามยสงแวดลอม. ส านกพมพ โอ. เอส. พรนตงเฮาส.

กรงเทพฯ. 2540.

ธรพงษ มหาวโร,แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 (พ.ศ. 2555–2559).ส ำนกพมพ

เดอะบคส. 2555.

พทธทาสภกข. ธมมกสงคมนยม. มลนธโกมลคมทอง. กรงเทพมหานคร. 2529. พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต) แกนแทของพระพทธศาสนา. กองทนวฒธรรมเพอการศกษาและ ปฏบตธรรม. กรงเทพมหานคร. 2544. ------------------. ไอ ท ภายใตวฒนธรรมแหงปญญา (ศาสนากบยคโลกาภวตน) พมพ ครงท 7 ส านกพมพมลนธพทธธรรม. กรงเทพมหานคร. 2540 หนา 3-5. พระครปลดสวฒนสทธาคณ (วรยทธ วรยทโธ), งานฟนฟพระพทธศาสนาในแดนพทธภม,

อนสรณสมโภชวดไทยกสนารามหาวหาร 20–22 กมภาพนธ 2542, หนา 7). วชร ทรงประทม. มตใหมในการพฒนาทรพยากรมนษย. คณะรฐศาสตร, มหาวทยาลย รามค าแหง. 2549 หนา 43-47. อภชย พนธเสน. พทธเศรษฐศาสตร. ส านกพมพอมรนทร. กรงเทพมหานคร. 2544 หนา 744) อารกษ ทองธาน. ศาสนาวฒนธรรม กบความมนคงของชาต. บรษทจรลสนทวงศการพมพ จ ากด. กรงเทพมหานคร. 2531 หนา 94. อทย หรญโต. หลกการบรหารงานบคคล. ไทยวฒนาพานช. กรงเทพมหานคร. 2537 หนา 17).



วทยานพนธ ฌาน ตรรกวจารณ. แนวคดการพฒนาทรพยากรมนษยเชงพทธ. ดษฎนพนธรฐประศาสนศาสตร, คณะรฐศาสตร, มหาวทยาลยรามค าแหง. 2551. ณฐหทย ชลายนะวฒน. การพฒนาทรพยากรมนษยตามหลกพทธธรรม : กรณศกษา บรษท 505 โภคภณฑ จ ากด. วทยานพนธหลกสตรพฒนาแรงงานและสวสดการ, คณะสงคม สงเคราะหศาสตร, มหาวทยาลยธรรมศาสตร. 2546. พระศกดดา วสทธญาโณ. การพฒนาทรพยากรมนษยตามหลกพระพระพทธศาสนา. วทยานพนธ พทธศาสตรมหาบณฑต, คณะศลปศาสตร, มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. 2550. พระมหาปราโมทย มหาวรโย (ปกรม). การศกษาการเผยแผพระพทธศาสนาของพระราชรตนรงษ (วรยทธ วรยทโธ)ในฐานะพระธรรมทตไทยประจ าประเทศอนเดย. วทยานพนธพทธ

ศาสตรมหาบณฑต, สาขาวชาพระพทธศาสนา, มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. 2548.

เวบไซต จรสพมพ วงเยน. แนวคดหลงสมยใหม : การยอนสโลกแหงภมปญญา. สบคนเมอวนท 10 ตลาคม 2558 จาก www.tci-thaijo.org/index.php/jica/article/viewFile/2488/1938 ประเวศ วะส. 2549. ยทธศาสตรพระพทธศาสนากบการพฒนาประเทศไทย. สบคนเมอวนท 8 ตลาคม 2558, จาก www.prawase.com/books/23.pdf.)

http://www.tci-thaijo.org/index.php/jica/article/viewFile/2488/1938

http://www.prawase.com/books/23.pdf

panel 33 philosophy and religion - hs.kku.ac.thkhwanpracha jansuphrom, sukanya aim-im-tham panel 33:...

Documents