پبشدن، ضوبر طتنبه هذاب اسلاهی، سبل پژص/ 277

Islamic Denominations

Vol. 8, No. 15, September 2021

(DOI) 10.22034/jid.2021.168173.1749

Ontology in Ibn Arabi School1

Ibrahim Hanifniya2* Ali Afzali

**

Yusof Qazbani***

Rasul Mazrai****

(Received on: 2019-01-17; Accepted on: 2019-03-04)

Abstract

Although the concept of "being" is known, and its nature is the same, there are

different views on it. Ibn Arabi's view on the issue has a different and special place.

Ontology in his school is tied to another fundamental issue called the "personal unity

of being", without understanding which, it is difficult to achieve the ontological

system of this great mystic. Therefore, we have tried to seek his opinion about

"being" directly by relying on his two important books, Fotuhat and Fosus.

According to Ibn Arabi, there is a single being in the universe, and that is the

Almighty, and the rest of the beings are manifestations, or in other words, the names

and attributes of God.

Keywords: Ontology, Personal Unity of Being, Ibn Arabi, Right, Names and

Attributes.

1. This article is taken from: Ibrahim Hanifniya, "The System of Creation in the Quran and

Traditions and the Comparison of Ibn Arabi School with It (Focusing on the World of Spirits

and the World of Particles", 2019, PhD Thesis, Supervisor: Ali Afzali, Faculty of Mysticism,

University of Religions and Denominations, Qom, Iran.

* PhD Student in Islamic Sufism and Mysticism, University of Religions and Denominations,

Qom, Iran (Corresponding Author), e.hanifnia@urd.ac.ir.

** Professor of Islamic Philosophy and Mysticism, Research Institute of Iranian Wisdom and

Philosophy, Tehran, Iran, afzali@irip.ac.ir.

*** Assistant Professor, Department of Sufism and Islamic Mysticism, University of

Religions and Denominations, Qom, Iran, ghazbani@urd.ac.ir.

**** Level Four of Seminary, Qom, Iran, erfani2015@chmail.ir.

پبشدن، ضوبر طتنبه هذاب اسلاهی، سبل پژص/ 278

نامه مذاهب اسلامی پژوهش

«مقاله پژوهشی» 821ـ877، ص1044 بهار و تابستان، پانزدهم، شماره هشتمسال

5ػشبی ورىدؽاعی دس هکتب ابى **علی اف لی *یا ابساین حیف

****زس هصزئی ***یسف غ بای

[13/12/1397تبسیخ‌پزیشش:‌‌27/10/1397]تبسیخ‌دسیبفت:‌ چکیذه

بی‌هتفبتی‌دسثبس‌آى‌‌هقلم،‌‌حمیمت‌آى‌احذ‌است،‌اهب‌دیذگب‌«جد»گشه‌هفم‌‌جد‌اص‌جبیگب‌هتفابت‌‌یاژ‌.‌گب‌اثيهغشح‌ضذ‌است ای‌ثشخاسداس‌‌فشثی‌ث‌هسئل

‌ثیبدی‌دیگشی‌تحات‌فااى‌‌است.‌جدضبسی‌دس‌هىتت‌اثي حاذت‌»فشثی‌ثب‌هسئل‌ایاي‌‌بثی‌ث‌ؾابم‌ستیی‌گش‌خسد،‌و‌ثذى‌فن‌آى،‌دست«‌ضخصی‌جد ضبساب

‌‌فتحبتفشثی،‌‌این‌ثب‌تىی‌ثش‌د‌وتبة‌هن‌اثي‌ضد.‌لزا‌وضیذ‌فبس ‌ثضسي‌دضاس‌هی‌جد‌جیب‌ضین.‌اص‌ؾش‌اثيفصظ فشثی،‌دس‌فبلن‌یه‌جد‌‌،‌هستمیوب‌ؾش‌ا‌سا‌دسثبس

لیابت‌‌احذ‌هجد‌است‌‌آى‌حك‌هتقبل‌است‌‌ثابلی‌هجادات،‌ثا‌یاه‌تقجیاش‌تج‌ؽسات‌‌ث‌تقجیشی‌دیگش،‌اسوب‌‌صفبت‌خذا‌ستذ.

‌فشثی،‌حك،‌اسوب‌‌صفبت.‌جدضبسی،‌حذت‌ضخصی‌جد،‌اثي‌هب: کلیذواژه ین حیف1 ایات قسآى دز خلهت ظام» یا، . بسگسفت اش: ابسا اح عذادن هحزیذت با آى با عسبی ابي هکتب سجص ز ازب، قن، ایساى، «ذز عادن وا: علی اف لی، داطکد عسفاى، داطگا ادیاى هرا .1931، زساد دیتسی، استاد زاداطذذجی دیتذذسی تصذذف عسفذذاى اسذذلاهی، داطذذگا ادیذذاى هذذراب، قذذن، ایذذساى یسذذد هسذذ *

e.hanifnia@urd.ac.ir afzali@irip.ac.irف ایساى، تساى، ایساى ** استاد فلسف عسفاى اسلاهی، هؤسس پژطی حکوت فلس

ghazbani@urd.ac.ir*** استادیاز گس تصف عسفاى اسلاهی، داطگا ادیاى هراب، قن، ایساى erfani2015@chmail.ir**** سطح چاز حش علوی قن، قن، ایساى

279/ عزبی ضبسی در هکتب ابي جد

مقذمهای، هىحی و هحاؾ بدا ٠دؿم، ٨دا، ، به ه١ای بىؾ، بیIوشؿJبه شهث ل٥ىی ال قیه I وشىؾJواژه

Kيددابىؾی و يیىددحی اوددثJ ددیء وشددىؾا أو ٠ددؿها ؾق اددلاض، :68/8: =;68هدد٩ىی، I أو للJوشىؾ I ه٩هىهی گىحكؾه ؾاقؾ که وا١٬یث هىحی و ٬ىام يام ٠الن به آو وابىحه اوثJوشدىؾ I گداه

ؼىايدؿه I وشدىؾJای ؾاقؾ، بهدكهI بىؾوJال گیكؾ ؾق ایى ىقت، هك آيچه ٬كاق هیI ٠ؿمJؾق ه٭ابل ؾق I وشدىؾJدىؾ يیدم، گداهی هعىدىب هیI ٠ؿمJالفات اوث و بالI يیىحیJىؾ و آيچه هی

و هاهیدث بده ه١دای I هىدحیJگیكؾ ؾق ایى دىقت، وشدىؾ بده ه١دای ٬كاق هیI هاهیثJه٭ابل Jچیىحی I ایا اوث

حه ال ٬بیل ج٭ىدین وشدىؾ بده ٤یدب و دهىؾ، های هح١ؿؾی ىقت گك٨ بؿی بكای وشىؾ، ج٭ىینهای ٨کكی هؽحلد٧، بكؼدی وشدىؾ قا ادیل ج٭ىین وشىؾ به همکى و واشب و ؾق بیى هکحب

ؾهدؿ ؾايؿ و هاهیث قا ا٠حباقی ظکمث هح١الیه، بكؼی هن بك٠که، االث قا به هاهیث هی هیو ؾودحه ؾوم قا I الىشىؾی ادالةJقا گیكيدؿ ادكا٬یاو ؾودحه اول و وشىؾ قا ا٠حبداقی ؾق يدك هی

Jالماهیحی االة Iياهؿ هی ؾايؿ، ولی به جبایى ظ٭ی٭ث وشىؾ ؾق ؼال٫ و هؽلى٪ ٨لاو٩ه هاء، وشىؾ قا هحك ه١ىی هی

٨لاو٩ه ؿقایی به ىق کلی، ؾق ؾو هكظله به وشىؾ يك ؾاقيؿK ؾق یدک هكظلده، وشدىؾ قا ايؿ ٬ائلگىیؿ وشىؾ، واظؿ اوث، اهدا ؾاقای ؾقشدات و هكاجدب ؾايؿ و هی هیظ٭ی٭حی هکک و ـوهكاجب

ماق اوثK و ؾق هكظله ب١ؿی ه١ح٭ؿيؿ وشىؾ، ه٩هىم کلی و ٠مىهی اوث که بدك همده هح١ؿؾ و بیهىشىؾات ٬ابل ظمل اوث و ؾق ٠یى كا٨ث و بىاث، اهل همه هىشىؾات اودث و هىشىؾیدث

یابؿ ایى شاه١یدث وشدىؾ، شهدث گیكؾ و ٬ىام هی ی هیهك چیمی وابىحه به وشىؾ اوث و ال آو ٨ای که يه ؾوم ؾاقؾ و يده کؿK وظؿت ظ٭ه ظ٭ی٭یه وظؿت ٠الن قا ؾق ٠یى کركت هىشىؾات ٨كاهن هی

:;8-<:8: 8<68پاه، يک : یمؾاو جکكاقپفیك اوثكبدی و ٠ ٠كبدی شایگداهی ویدژه ؾاقؾ بده دىق ؼدا، ابى ؾق ایى هیاو، وشدىؾ ؾق هکحدب ابى

گىیؿ وشىؾ ظ٭ی٭ث واظؿی اوث که همه چیم قا ؾق بك گك٨حه اوث و بده هدیچ یدک ال پیكواي هیگىیؿ ظ٭ی٭ث يام ٠الن بدك جىاو وشىؾ ظ٭ی٭ی قا يىبث ؾاؾ ٠ك٨ا بك ایى اوان هی الله يمی هاوىی

Jوظؿت وشىؾ و هىشىؾ I اوحىاق اوث اهكوله ال ایى ؾیؿگاه با ٠ىاوJؾ یداؾ وظؿت ؽیه وشدىها و ىيؿ با ایى ظال، ؾق بىدیاقی ال گ٩حده ىؾ، که هىشىؾات جصلیات وشىؾ واظؿ ه١ك٨ی هی هی

پبشدن، ضوبر طتنبه هذاب اسلاهی، سبل پژص/ 280

قو، ؾق ایى جع٭ی٫، بدا ها جعلیل و جبییى ؾقوحی ال ایى ؾیؿگاه ههن ىقت يگك٨حه اوث ال ایى يىحه کین اوی ؾق هکحب او قا بكقوی هی الؿیى ٠كبی، وشىؾ اوحاؾ به آذاق هعیی

وصذت ؽخقیه ورىد

٠كبی، ٬بل ال هك چیم بایؿ هىتله وظدؿت ؽدیه وشدىؾ بكای اؼث ؾ٬ی٫ وشىؾ ؾق هکحب ابىایدى بعدد، ال هىدائل بیداؾیى و ؾ٬ید٫ ٠ك٨داو اودث کده بدك ؾیگدك هىدائل يدام Jبكقوی دىؾ

ؿت جؤذیكگفاق اوث بكؼی وظؿت ؽی وشىؾ قا هماو جىظیؿ ٠ك٨ايی وشىؾاوی ٠ك٨ايی به Iدىؾ داؼحی ٠اق٨داو هعىدىب هی جكیى هدؿ٠ای هىحی جكیى و هعىقی کؿ، که ههن ٬لمؿاؾ هی

دىؾ، يىدبث ؾاؾه هی ٠كبی ابىؾ به وشى به ىق ه١مىل، اولیى جىیط ه٩ل وظؿت 6:7هماو: اوح٩اؾه يکكؾ I وظؿت وشىؾ٠Jكبی ؼىؾي ال ل٩ هكچؿ ابى

وظؿت وشىؾ، بیايگك آو اوث که ـات هىحی یکی، بلکه یگايه اوث و هؿا٪ آو ظ٫ ؼدؿا وشىؾ يیم، وظؿت ظ٭ه ظ٭ی٭یه ؾاقؾ ی او و ال تىيات اویؿاوث و هاوىای آو يمىؾ و هىق و جصل

و به ٠ىاو یک ظ٭ی٭ث، ال یگايگی و كا٨ث بكؼدىقؾاق اودث کده هدؿا٪ آو ـات اظدؿی ؼدؿا اوث به وؽى ؾیگك، ظ٭ی٭ث وشىؾ ؾق گىهك و ـات ؼىی واظؿ اوث و ؾق د٩ات و اودمای

و يىبث اا٨ه آو ظ٭ی٭ث، ٬ؿین اوث و اللدی و هحکرك، و هیچ ج١ؿؾی ؾق آو يیىث، هگك به ا٠حباقابؿی ظال اگك به آو ظ٭ی٭ث ال ظید ـاج يك کی، گىیی ظ٫ اودث و اگدك ال ظیدد د٩ات و اومای به او بگكی، ی١ی ال ظید هىقي ؾق ا٠یاو همکات، گىیی کده ؼلد٫ یدا ٠دالن اودث

یدك، ٬دؿین اودث و ظداؾخ، اول بابكایى، آو ظ٭ی٭ث وشىؾی، ظ٫ اوث و ؼل٫، واظدؿ اودث و کردیJکده گىیدؿ: اوث و آؼك، اهك اوث و باى ایى هماو وظؿت وشىؾ اوث، چاو ء لیىدث ب

بدات والعیدىاو والأ٨دلا دىق الم١داؾو وال ىقة و هکفا جصدؿه ٨دی لائؿ ٠لیها بل هی ٠یى کل يدی والأهلا ٨ىبعاو هى أهك ألأ ـ كت ٠یی الی ٤یك وشهه و ها ودم١ث أ یاء و هى ٠یها ٨ما ي

ها هیچ چیمی لایؿ بك او يیىث، بلکه او ٠یى همه دىقتK J<:7/9جدا: ٠كبی، بی ابىI ؼلا٦ کلاهه وث آو یابی همه ا اوث همچیى، ؼؿا قا ؾق ىقت ه١اؾو و يبات و ظیىاو و ا٨لا و هلائک هی

ام شم قوی او يؿیؿه و گىن شدم ودؽى او قا که هىشىؾات قا پؿیؿ آوقؾ و ؼىؾ ٠یى آيها اوث ؾیؿه يیؿه اوث

او ه١ح٭ؿ اوث وشىؾ، ظ٭ی٭حی اوث واظؿ و اللیK ایى وشىؾ واظؿ اللدی البحده، ؼدؿا اودث و الن هحىهن هدا لده گىيه ٠الن، ؼىؾ، وشىؾ هىح٭ل ظ٭ی٭ی يؿاقؾ، وهن و ؼیال ك٦ اوث ٨ال١ بؿیى

281/ عزبی ضبسی در هکتب ابي جد

های وشىؾ ظ٭ی٭ی و وشىؾ ظ٭ی٭ی یک چیم بی يیىث جمام اؼحلا٨اجی که ؾق ادکال و دىقتکائات اوث، چیمی يیىث الا هاهك گىياگىو ظ٭ی٭حی واظؿ، که هماو وشدىؾ الاهدی اودث و ؾق

او اودث ٠كبی ال همیى يكیه يای ؿه، و همیى ٨کك اوث که اوان كی٭ده وا٬، جمام آقای ابىجىاو به ؾو وشىؾ و هىشىؾ شؿاگايه ٬ائل بىؾ، که یکی ؼال٫ بادؿ و ؾیگدكی هؽلدى٪K بابكایى، يمی

بلکه بایؿ به وشىؾ واظؿی ٬ائل بىؾ که آو قا چىو ال یک وشه بگكيؿ ؼلد٫ اودث و چدىو ال وشده ایى پكو پدی ؾیگك بگكيؿ ظ٫ اوث و بیى آو ؾو وشه، جبایى و ج٥ایك ـاجی يیىث ؾق ایصا ب١ا

جىاو آیؿ که په ظؿوخ کائات ٠الن که ياچاق هعىىن و ههىؾ اوث و آو قا به هیچ وشه يمی هی٠كبی به ایى پكو ایى اوث که وشىؾ البحده، ظ٭ی٭حدی واظدؿ ابى ايکاق کكؾ، چگىيه اوث شىاب

کده اللدی اوث و ظؿوخ و ج١ؿؾ و جکرك يؿاقؾ ایى ظ٭ی٭ث واظؿ، ٠باقت ال هماو ـات ظ٫ اودثاوث و ٠الن ؾق وا٬، وشىؾ ظ٭ی٭ی و هىح٭ل يؿاقؾ، يمىؾ و يمای و وهدن دك٦ اودث و وشدىؾ

<66-=66: :<68کىب، يک : لقیىوا١٬ی، هؽح ـات ظ٫ اوث Jيهایث، همده وا٬د قا ٨دكا گك٨حده و ٠ك٨ا بك ایى باوقيؿ که وشىؾی بىی، یکپاقچه، یکىاو و بی

عاو اوث ٤یك ال او وشىؾ ؾیگكی ؾق هیاو يیىدث و همده هؽلى٬دات، ایى وشىؾ، هماو ؼؿاويؿ وبالؿیى یکی ال ٠باقات هعیی :;6: 7<68يژاؾ، اهییI ج١الی هىحؿ تىو، اوما و ظالات وشىؾ ظ٫

ىقة ها کاو لل١الن وشدىؾ و لى لا وكیاو الع٫ ٨یJچیى اوث: : 5>٠68كبدی، ابىI المىشىؾات بالاگك وكیاو ظ٫ ؾق هىشىؾات و هىق ؾق آيها يبىؾ، ٠الن قا وشىؾی يبىؾ په، ه٭ىؾ ٠اق٨داو 77

الله يمدىؾ و ال وظؿت وشىؾ ایى اوث که هىحی هعك ؾق ـات هح١الی ؼؿاويدؿ اودثK هاودىیاي هىق و جصلی او اوث به ایى بیاو، ؼؿاويؿ که هىدحی هعد اودث، دؿت و کمدال هىدحی

ددىؾ ـات ظددكت ظدد٫ ٠ددیى ٠دد٫ و هعبددث اوددث، و هددىق و جصلددی هیهىشددب ٠دد٫ بدده جكیى چیم يمؾ ظكت ظ٫، ؾیؿو ـات ؼىؾ، ال كی٫ ؾیؿو تىيات ـاجی ؼىؾ اوث، که ال هعبىب

ايدؿ، و اودحصلاء جدام هىق ـات ظ٫ ال بكای ـات ؼىؾ ؾق ج١یدات ج١بیدك کكؾهI اوحصلاءJآو به ؤو ال تىيات به بیاو ؾیگك، هكاؾ ال وظدؿت وشدىؾ ایدى ىؾ هگك به هىق او ؾق هك ظال يمی

اوث که وشىؾ ؾق ٠یى ایکه ؽی اوث، ولی کركت و ج١دؿؾ و اؼدحلا٦ ايدىا و آذداق آيداو يیدم هع٩ى اوثK هايؿ ي٩ه ايىاو که واظؿ ؽی اوثK لیكا هىلما هك ٨كؾی یک دؽ بدی

هكی و بدای هدا٠ك، هادمه، ياهیده و يیىث، ولی ؾق ٠یى ظال با ٬ىای ؼىؾ ا٠دن ال ٬دىای دا٠كبدی ؾق ٨د هداقويی ال ايدؿ ابى هىلؿه هحعؿ اوث که ي٩ه، ٠یى ٬ىای ؼىؾ و ٬دىا، ٠دیى ي٩ه

گىیؿ: هی ٥ى الضلانکحاب

پبشدن، ضوبر طتنبه هذاب اسلاهی، سبل پژص/ 282

٠اق٦ کاهل کىی اوث که هك ه١بىؾی قا، ؾق هك ىقجی، شلىه ظ٫ ببیؿ کده ظد٫ ؾق آو ايؿ، بدا ایکده ياهیؿهI الاهJهمه آيها قا قو اوث که ىؾ ال ایى ىقت ؼا، ٠باؾت هی

آو ه١بىؾ، گاه وگ اوث و گاه ؾقؼث، گاه ظیىاو اوث و گاه ايىاو، و گاه وحاقه اودث و :<6: 5>٠68كبی، گاه ٨كحه ابى

او قا ٠دیى هدك چیدم ٠داق٦وث که ظ٫ قا ؾق همه چیدم ببیدؿ، بلکده کىی ا ٠اق٦گىیؿ او هی٨کاو ٠حب هىوی أؼاه هاقوو لما و٬ الأهك ٨ی ايکاقه و ٠ؿم اجىدا٠ه ٨دبو ال١داق٦ هدى JبیؿK هی

بابكایى، ٠حاب هىوی به بكاؾقي 7<6: 5>٠68كبی، ابىI ء کل یء، بل یكاه یكی الع٫ ٨ی کل یکكؾ و ٬لب چىو هىوی اجىا يؿاث هاقوو ال ایى شهث بىؾ که هاقوو ايکاق ٠باؾت گىواله هی

بیؿ ؾق شای ؾیگدك ال ٨د بیؿ بلکه او قا ٠یى هك چیم هی ظ٫ قا ؾق هك چیم هی ،چه ایکه، ٠اق٦ل١اق٦ المکمل هى قأی کل ه١بىؾ هصلی للع٫ ی١بؿ ٨یه و لفلک ومىه کلهن واJگىیؿ: هاقويی هی

Iالها ه اومه الؽا بعصك أو صك أو ظیىاو أو ايىاو أو کىکب أو ٨لک هفا اون الؽیة ٨یده٠اق٦ هکمل کىی اوث که هك ه١بىؾ قا ؼدىاه K J:<6: 5>٠68كبی، K ابى76:: =>68لاؾه آهلی، ظىى

دىؾ ال بیدؿ کده ظد٫ ؾق آو هصدلا پكودح هی ؼىاه ٤یكهكو هصلای ظ٫ هی هكو باؿ وقو ه١بىؾ قا الاه ياهیؿيؿ با ایکه آو یء قا اون ؼا اوث که هىما به ظصك یا صك یا ظیىاو ایى

ها یا ايىاو یا کىکب یا هلک یا ٨لک اوث، که ظ٭ی٭ث کلیه به ا٠حباق ج١یاج به اون ایى ؽیث I اوث هىوىم ؿههى الىاقی ٨ی هىمی المؽلى٬ات والمبؿ٠ات، و Jگىیؿ: ٠كبی ؾق ج٩ىیك هىق ظ٫ هی يیم، ابى

دىقجه ط الىشىؾ ٨هدى ٠دیى الىشدىؾ ٨ال١دالن : 5>٠68كبدی، ابىI لى لن یکى الأهك کفلک ها 6:9 KJی اودث چده ؼدىؾ او وداقی ؾق هىدمای په او اوث که ؾق هؽلى٬دات و هبدؿ٠ات وداق

چیى يباؿ ی١دی ودكیاو ظد٫ ؾق هىشدىؾات يبادؿ هبؿ٠ات و هؽلى٬ات اوث و اگك اهك، ایىوشىؾ هیچ هىشىؾی هحع٭٫ يؽىاهؿ ؿ لیكا که به ظ٫ هىشىؾ اوث يه به ي٩ه ؼىؾ و هدك چده قا

اودث يده ٤یدك يگكی ظ٫ اوث که بؿاو ىقت اهك ؿه اوث په ظ٫ ٠یى وشىؾ هع هی 6:9: =>68لاؾه آهلی، ظىىI آو و په ٠الن ال آو شهث که ٠الن اوث ىقت ظ٫ اوث

کیدؿ ٠كبی كیعا ا٠لام هی ابى کؿ که هىیث ظ٫، ٠یى هىیث لیدؿ و ٠مدكو اودث ظحدی جؤ، آيصدا گىیین لیؿ ؾق ٠لن ٤یك ال ٠مكو اوث، يبایؿ اکالی بك ایى ا٠ح٭اؾ واقؾ کؿ کؿ که اگك هی هی

I ٨لا ی٭ؿض ٬ىلا او لیؿا ؾوو ٠مكو ٨ی ال١لن أو جکىو هىیة الع٫ ٠یى لیدؿ و ٠مدكوJگىیؿ: که هی

283/ عزبی ضبسی در هکتب ابي جد

په بك ایى وؽى ها که هىیث ظ٫ ٠یى لیؿ و ٠مكو باؿ، ٬دؿض و ١دی K J;:7: 5>٠68كبی، ابى I آیؿ که گ٩حه ىؾ لیؿ ؾق ٠لن ٤یك ٠مكو اوث لالم يمی

های هح١ؿؾی آوقؾه ؿه اوث ؾق اؾاهه كای اذبات و كض آو هرالؾق اكاق بك وظؿت وشىؾ و ب کین به بكؼی ال ایى جمریلات ااقه هی

کاسبشدهای تمخیلی وصذت ؽخقیه ورىد

ايؿ، ال ك٨ؿاقاو ایى هکحب بكای آایی اـهاو با هؿ٠ای ؼدىؾ ال جمردیلات هح١دؿؾی ودىؾ شىدحه شمله:

Eیا یا و هىد دس ؿ ؾقیا ؾاقای هىز اوث و هىز ٠یى ؾقیا اوث هرال هدا گىی هی تمخیل اول: دسها ٠یى ـات ؼؿا هىحؿ و ال و جمام هىشىؾات با ؼؿا هماو هرال هىز و ؾقیا اوث ی١ی جمام پؿیؿه

هدای پؿیؿآهدؿه ای ال شلدىات ؼدؿا هىدحؿ ایدى هىز او شؿا يیىحؿ، بلکه ىقی ال اىاق و شلىهK لیكا لهايی ؾقیا و آب آو بىؾ، ولدی ایدى اهدىاز يبىؾيدؿK و ال ودىی ايؿ بی١حا ٤یك ال ؾقیا و آب آو

ؾیگك، هىز چیمی بك ؾقیا يی٩موؾه اوث، و په ال آيکه ؾقیا هىاز ؿ، ها بال چیمی شدم ؾقیدا و آب يؽىاهین ؾاث، و هك چه هىث هماو آب ؾقیا اوث لیكا همده هىشدىؾات و جصلیدات و ج١یدات،

ج١الی هىحؿ و ظ٭ی٭ث ؼل٫ هماو ظ٭ی٭ث هىشی اوث کده يده ؾق ظ٫کكاو وشىؾ اهىاز ؾقیای بیآیؿ ایدى اهدىاز هكظله ه٭ام ـات ظ٫، بلکه ؾق هكظله هىق و بكول ـات و با ه٭یؿؿو آو پؿیؿ هی

او هىحؿ، و با آيکه وشىؾی ؾق کداق وشدىؾ ظد٫ ٠یىج١الی، و ال شهحی ؼلای٫، ال شهحی ٤یك ظ٫ايؿ و بده ظیریدث ج٭ییؿیده دؤيیه وشدىؾ ؼدؿا يیىحؿ، چىو ؤو ظ٫ و هىز آو ؾقیا هىحؿ، هحع٭٫

6;6-5;6: 7<68يژاؾ، اهییهىشىؾيؿ هگاهی کده دؽ ؾق اجدا٬ی ه٭ابدل چدؿیى آیده ٬دكاق @Kتمخیل دوم: آیه و فىست دس آیه

دىؾ و ؾق حی ايىاو واقؾ ایى اجا٪ هیها با هن ٨ك٪ ؼىاهؿ ؾاث و٬ گیكؾ، جىیكي ؾق ایى آیه هیآیؿ و هك های هؽحل٧ پؿیؿ هی ایىحؿ، هماقاو جىیك ايىاو ال هماو یک ٨كؾ ؾق ایى آیه وو آو هی

ای ؼا ال هماو یک ايىداو ای به ظىب اوح١ؿاؾ و ايؿاله و قيگ و کل ؼىؾ، جىیك و شلىه آیهدىؾ، همگدی های هؽحل٧ ؾیؿه هی او با ویژگیکؿ ؾق ایى هصمى٠ه هكچؿ هماقاو ايى پؿیؿاق هی

ايؿ و اگدك اهدك بدك کىدی هدحبه دىؾ و های هماو یک ايىاو ایىحاؾه ؾق وو اجا٪ جصلیات و شلىهها بکؿ، جا ظ٭ی٭ث واظؿ آو اوث که آیه گىيی ؾق اجا٪ هىحؿ، قاه چاقه های گىيه بپؿاقؾ که ايىاو

٠الن چیى اوثK ی١ی هىشىؾات ال ٠٭دل اول جدا هداؾه ج١الی با هىشىؾات يمایاو ىؾ يىبث ظ٫

پبشدن، ضوبر طتنبه هذاب اسلاهی، سبل پژص/ 284

ج١الی هىحؿ بابكایى، ؾق ایى هرال با وظؿجی ؾق ـات و کركجدی های چهكه ظ٫ يؽىحیى، همگی آیهها و هىقات و هصالی هىاشهین به همیى جكجیب، ؾق يكیه وظؿت وشىؾ يیدم ـات واظدؿ ؾق شلىه

9;6: 8<68پاه، یمؾاوماقی ؾاقؾ ها و هاهك بی هل٭ی ؾاقین که شلىهاگك يىقی هردل يدىق ؼىقدیؿ قا ؾق يدك آوقیدن کده ؾق بكابدك آو هاE يىس و ؽیؾه تمخیل عىم:

های هؽحل٧ ٬دكاق ؾادحه بادؿ، چده قوی ؼىاهدؿ ؾاؾ يدىق هایی ال یه با قيگ ها و پصكه بکهك آيکه یک يىق اوث و جکركی يؿاقؾ قيگ اوث و ؾیگ ؼىقیؿ ؼىؾ ؾو ویژگی ؾاقؾ: يؽىث آيکه بی

های ه٭ابل، ال ؾودث ؼىاهدؿ قوؿ آو ؾو ویژگی قا ال لعا ظال یه ها هی ایى يىق و٬حی به یهها پؿیؿاقيؿ، اولا هحکركيؿ، و ذايیا گیكؾ يىقهایی که پث یه ؾاؾ و ؼىیث ؾیگكی به ؼىؾ هی

هدای هحکردك و قيدگ و شلىه ؾاقيدؿ: یدک يدىق بیهای گىياگىيی وبم، ودكغ، آبدی، لقؾ و قيگ Jقيگ اوث: ج١الی يیم یک يىق واظؿ بی قيگاقيگ وشىؾ ظ٫ ق

دماوات والأ ه يىق الى کده بده I الل

ؾهؿ ایدى ها و جصلیات هحکرك، ؼىؾ قا ياو هی های ا٠یاو ذابحه ایا، به شلىه ا٬حای ـوات و بکهيدژاؾ، اهیی ال یک شهث هماو يىق واظؿيؿ و ال شهث ؾیگدك ٤یدك آيدؿهای هحکرك و قيگاقيگ شلىه68>7 :6;8 J ٨الع٫ بالىبة الی ل ؼا ٥یك و کبیك، و ا٦ و أد٩ی، کدالىق بالىدبة الدی

كب هرال ظصابه ٠ى الاك ٨ی المشاز یحلىو بلىيه، و ٨ی ي٩ه الأهك لا لىو له و لکى هکفا جكاه ای ؼدا، کىچدک ج١الی يىبث بده ودایه بابكایى، ظJ٫ 659: 5>٠68كبی، ابىI لع٭ی٭حک بكبک

جكK هايؿ يىق يىدبث بده ؾق ظصداب بدىؾي ال بیدؿه، ال هیداو اوث و بمقگ، ا٦ اوث و ا٦الاهك يدىق قا قيگدی يیىدث، اهدا ایدى ىؾ، ؾق ظالی که ؾق ي٩ه پفیك به قيگ آو هی یه، که قيگ I که هرالی باؿ هك ظ٭ی٭ث، جى قا به پكوقؾگاقتىؾ چیى اقائه هی

ال شمله کاقبكؾهای جمریلی ؾق جبییى وظدؿت ؽدیه وشدىؾ و یک و اػذادE تمخیل چهاسم:چگىيگی کاقآهؿو ایى وظؿت با کركات، جمریل یک و ا٠ؿاؾ اوث ال یک وى، واظؿ یا یک، ٠دؿؾ

قويؿ، چیمی شم جکكاق يعى لای٭٩ی پی هی يهایث، که به يیىث، و ال وىی ؾیگك، ا٠ؿاؾ ال ؾو جا بییک يیىحؿ بابكایى، کركت ٠ؿؾ ال وظؿت یک پؿیؿ آهؿه، و یک، ؼدىؾ قا ؾق دك٦ ا٠دؿاؾ، کریدك کكؾه اوث همیى يىبث با كای٧ هىشىؾ ؾق آو، هیاو وشىؾ واظؿ ظ٫ و کردكات ٠دالن يیدم بك٬دكاق

ق کركت اىاق و تىو اوث و ایى اىاق و ج١الی هماو وشىؾ واظؿ هحىق و هحؤو ؾ اوثK لیكا ظ٫ تىو، شم هماو واظؿ ه٭یؿؿه يبىؾه، اىاق و تىو و هكاجب اویؿ

به ؾيبال جمریل پییى یک و ٠ؿؾ، ٠ك٨ا ؾق آذاق هىم و هردىق الق و صشوفE تمخیل پزن:٠ؿؾ هىث، هیاو ايؿK لیكا هماو يىبحی که هیاو یک و قا يیم هكض کكؾهI ال٧ و ظكوJ٦ؼىؾ هرال

285/ عزبی ضبسی در هکتب ابي جد

ال٧ و ظكو٦ يیم بك٬كاق اوث: با جبؿل ال٧، چه ؾق ؼد و يىدحى و چده ؾق ل٩د و گ٩دحى، ؾیگدك گیكيؿ ال٧ اگك کس ىؾ قاء و لاء قا، و اگك ال وو ؼن دىؾ ؾال قا، و اگدك پهدى و ظكو٦ کل هی

دىق بدا و همیى های آو قو بده بدالا قوؾ، دماقی ال ظدكو٦ هردل بداء و جداء قا، ا٨٭ی ىؾ و گىهکدؿ و ؾهؿ بابكایى، ال٧ ؾق ظدكو٦ هدىق هی های هؽحل٧، ب٭یه ظكو٦ قا واهاو هی گیكی کل

ىيؿ و ال٧، ؾق آيها ال ؾیؿ ؽ ٤ا٨دل گدن های ال٧ هی ظكو٦، اکال و ؾق ٠یى ظال ظصابیم، يىدبث بده بیؿ وشىؾ واظؿ ظ٫ ي ای که ؾق وایك ظكو٦ گىیا الا ال٧ قا يمی گىيه ىؾ، به هی

ىيؿ کؿ و آيها لبان و ظصاب او هی هىشىؾات اهکايی چیى يىبحی ؾاقؾ او ؾق همه هىق هیهدایی کده ٠ك٨دا ؾقبداقه اقجبدا ظد٫ و ؼلد٫ و ال شملده هرالتمخیل ؽؾن: عایه و ؽنخـ

ايؿ، هرال ودایه و داظب آو چگىيگی جع٭٫ کركت ؾق کاق وظؿت الا٬ی وشىؾ ظ٫ هكض کكؾهوایه ؾق ه٭ایىه با اظب آو، ك٨ا وشىؾی ؼیالی و يمىؾی بىدیاق د١ی٧ اودثK گكچده اوث

جىاو آو قا ه١ؿوم ايگاث و ال جع٭٫ و وا١٬یح ايکاقياپدفیك اودث، وشدىؾي يیدم ظ٭ی٭حدا يمیؾهؿ همه ٠الن ؾق ه٭ایىده بدا وشىؾ ؽ يیىث و هیچ وهمی ال هحى وشىؾی او قا جکیل يمی

ىيؿK ؾق ٠یى آيکه هىحؿ، هیچ بؽی ال هدحى وا٬د قا وداهاو ه او مكؾه هیج١الی وای وشىؾ ظ٫٠كبی ای و لی و ؼیالی ؾاقؾ ابى بؽؿ و وشىؾ ظ٭ی٭ی ال آو ؼؿا اوث، و ٠الن، وشىؾ وایه يمی

ا٠لدن Jگىیؿ: بكؾ و هی ؾق ه١ك٨ی ظ٭ی٭ث ٠الن ال ایى هرال بهكه هی ٥ى الضلانؾق ٨ یىو٩ی همداو: أو هىمی ال١الن هى بالىبة الی العد٫ کالدل للدؽ I وىی العJ٫لیه أو الم٭ىل ٠

656K Jج١دالی چه يام ٠دالن ؾاقؾ، ؾق ه٭ایىده بدا ظ٫ گىیؿ یا هماو بؿاو آيچه به او هاوىای ظ٫ هیکدل هدا یلد٫ Jگىیدؿ: ٬یكی ؾق كض کلام او هیI همايؿ وایه ؽ ؾق ه٭ایىه با او اوث

دل للدؽ و ٠لیه اون ال ٥یكیة او ی٭ال ٠لیه ايه هىمی ال١الن ٨هى بالىبة الدی العد٫ ج١دالی کالـلک لاو الل لا وشىؾ له الا بالؽ کفلک ال١الن لا وشىؾ له الا بدالع٫ والم٭دىؾ اذبدات

ن آيچه يدام ٤یكیدث ؾاقؾ و یدا بدؿاو هىدمای ٠دال6K J<;: :>٬68یكی قوهی، Iأو ال١الن کله ؼیال گىيده جع٭٭دی يدؿاقؾ، ج١الی همايؿ وایه ؽ اوثK لیكا ودایه هیچ گىیؿ، ؾق ه٭ایىه با ظ٫ هی

اظب وایه و ٠الن يیم وشىؾ و جع٭٭ی يؿاقؾ، هگك بده ظ٫ ج١دالی و ه٭دىؾ ال هگك به ؽ I ایى هرال اذبات آو اوث که ٠الن یکىكه ؼیال اوث

یدا I پىوث و ه٥دمJیا I ىقت و ه١اJای ؾیگكی هايؿ: ه ها، ٠ك٨ا ال جمریل ٠لاوه بك ایى جمریلJشىن و شاوI68ه١لمدی، بكيدؿ ، ؾق جبییى وظؿت ؽیه وشىؾ و اقجبا ظ٫ و ؼل٫ بهكه هی== :

که هىق ال ایى جبیهات ؾق ایى لهیه، جبیه ظ٫ به ه١ا و ٠الن به ىقت، یا جبیه ظد٫ بده <69

پبشدن، ضوبر طتنبه هذاب اسلاهی، سبل پژص/ 286

ج١دالی ای ال آذاق ٠ك٨ايی و اؾبیات اودح١اقی، ه٥دم هردال ظ٫ قهقوض، و ٠الن به شىن اوث، یا ؾق پا اوث که ؾق پىوحیى ؼل٫ آهؿه اوث

صن، صویوت یگايه هىرىد

٠كبی قا به ؾوث ؾاقؾ ایى اودث کده ظ٭ی٭دث وشدىؾی ؾق گدىهك و ـات ای که لهام ج٩کك ابى ٬یه، هگدك بده ا٠حبداق و ؼىی واظؿ اوث و ؾق ٩ات و اومای هحکرك، و هیچ ج١ؿؾی ؾق آو يیىدث

يىبث و اا٨ه اگك به آو ظ٭ی٭ث ال ظید ـاج يك کی، گىیی ظ٫ اوث و اگك ال ظید ٩ات و اومای به او بگكی ی١ی ال ظید هىقي ؾق ا٠یاو همکات گىیی کده ؼلد٫ یدا ٠دالن اودث

اول بابكایى، آو ظ٭ی٭ث وشىؾی، ظ٫ اوث و ؼل٫، واظدؿ اودث و کریدك، ٬دؿین اودث و ظداؾخ، اوث و آؼك، اهك اوث و باى په ظ٫ هماو ظ٭ی٭ث یگايه هىشىؾ اوث و چیم ؾیگدكی شدم او

٨I Kىبعاو هى أهك الأیاء و هى ٠یهداJگىیؿ: که هی يیىث ایى هماو وظؿت وشىؾ اوث، چاوJهمه اوث آو که هىشىؾات قا پؿیؿ آوقؾ و ؼىؾي ٠یى آيها اوثJ I ٨مدا يدكت ٠یدی الدی ٤یدك

ام شدم قوی او قا يؿیدؿه و ؾیدؿهK J<:7/9جدا: ٠كبدی، بی ابىI ها وم١ث أـيی ؼلا٦ کلاهه وشههK و I گىن شم وؽى او قا يیؿه اوث

اها ٠الن ٨ی ي٩ىه، ؼیالی و قإیایی اوث که بكای ٨هن ظ٭ی٭ح بایؿ جؤویل ىؾ وشىؾ ظ٭ی٭دی وث و هؿلىل ٠یى ؾلیل او ه١ح٭ؿ يیال ال ؾلیل اوث چىو ؾلیل ٠یى هؿلىل ا ٨٭ ؼؿا اوث و او بی

اوث و وشىؾی ادا٨ی ؾاقؾ کده وشدىؾي ؾق ا٠یداو I ـاجه ٨یJاوث ظ٫، وشىؾی ظ٭ی٭ی ؾاقؾ که ا٨حؿ و بدا ای اوث که بك ؾیگك هىشىؾات هی همکات اوث ایى وشىؾ، يىبث به ؼؿاويؿ هايؿ وایه

گك ال ظید ٠یى و بدا و بؽؿ په ٠الن وایه اوث، ا ، ؼؿاويؿ به آياو وشىؾ هیIاهكJاون های هىدحی ال الكظمى اوث کده دىقت شىهك ه٭ىه لعا ىؾ، شىهك ه٭ىم ٠الن هماو ي٩ه

ىؾ، لیكا ي٩ه الكظمى بال٭ىه ىق همه هىشىؾات اوث هماو گىيه اوز جا ٨كوؾ، ؾق آو ک٩حه هی٠كبی ال ؼل٫ ٠الن ودؽى آیؿ ابى که ي٩ه ايىاو بال٭ىه، همه ظكو٦ و کلماجی اوث که ال آو بكهی

گىیؿ، اها ه٭ىؾي ایصاؾ ٠الن ال ٠ؿم و پؿیؿآوقؾي ؾق لهايی ه١یى يیىث، بلکه ؼل٫ يمؾ او هیای، ؾق هماو جصلی ؾائن الاهدی اودث کده اللدی و ابدؿی اودث ی١دی ایکده ظد٫ ؾق آو و لعده

دىؾ، لیدكا ق يمیکؿ و ایى هىق ؾق ٠یى کركت و ؾوام، هكگدم جکدكا ماق هىق هی های بی ىقتهای وشىؾی، ٤یك ال يىبث او با ىق ؾیگك اودث ؾق يدك يىبث ـات الاهی به هك یک ال ىقت

٠كبی، ظ٫ هماو قوض وشىؾ اوث و وشىؾ، ىقت اهك ظ٫ اوث و هك وؽی کده هد١ك بده ابى

287/ عزبی ضبسی در هکتب ابي جد

ی کىی قا ٠اق٦ ٠كب قو، ابى ال ایى =7-;7: 5>٠68كبی، ابى ؼىايؿ ؾوگايگی باؿ، با ايؿیه او يمیىؾ و هدك کده شدم ایدى بیؿ که ظ٫ ؾق آو ٠باؾت هی ؾايؿ که هك ه١بىؾی قا هصلایی هی کاهل هی

٠باؾت کؿ، قاش به ظ٭ی٭ث ه١بىؾ ؼىؾ شاهل اوث های وشدىؾی اودث و ٠كبی، ه١بىؾ ی١ی آو شىهك اللی و ٬ؿین که ه٭دىم همده دىقت يمؾ ابى

یى شىهك اوثK په هك ىقجی ال ىق، ودؽى ال الىهیدث ٠ابؿ، ی١ی آو ىقجی که ج٭ىه به اهای او اودث هدك کصدا قوی کؿ و هك ه١بىؾی یک چهكه ال چهكه ظ٫ بك لباو ؾاقؾ و جىبیط او هی

و ٬ی قبدک او Jایؿ: کیؿ آيصا قوی و وشه او اوث و هك چیم قا که ٠باؾت کیؿ شم او قا يپكوحیؿهاو ه١ح٭ؿ اوث ه١بىؾ 77اوكاء: I کن کكؾه که شم او قا يپكوحیؿپكوقؾگاقت ظI KJلا ج١بؿوا الا ایاه

پكوحیؿ: قا يمیI اللهJما به هك ىقجی که باؿ، ظکن و ج٭ؿیك اللی ؼؿاويؿ ایى اوث که شم جكیى آيها بكای ایى يام، قویؿو به هكجبه وظؿت ـاجی هیاو جكیى يى ٠باؾت و لیبؿه هح١الی

ـو٪، ؾقیابی که جى اویدی و او جدى اودثK جدى اویدی ال ظیدد ه٠ابؿ و ه١بىؾ اوث، ی١ی بقوی ؾق ا٨ح٭اقی و اهکاو، بل ؾق ٠ؿم ـاجی، و او به لعا ٠یى و شىهك، جى ىقت، ال ایى

<7: 5>٠68كبی، ابىکؿ اوث، لیكا او اوث که بؽی ال وشىؾي قا بك جى ا٨اه هی

٨لا جك الی الع٫ و ج١كیه ٠دى الؽلد٫

لی الؽل٫ و جکىىه وىی الع٫ ا جكو لا

الع٫

8<هماو: J به ظ٫ چاو هگك که او قا به ىق کلی ال ؼل٫ جهی يمایی و به ؼل٫ هگك آو گىيده کده وی قا

666هماو: I ای بپىايی شم ظ٫ شاهه

تؼالی ايذهاد اؽیا دس رات باسیج١الی، کده ؿوؾ ٠الن، چگىيه ال ـات باقیىؾ که: کركات هح١یى و ج١یات هع ایى پكو هكض هی

آوقيؿ و قابه هیاو آو ـات هلد٫ بده ادلا٪ ه٭ىدمی و ج١یدات و ج١یى اوث، وك بك هی هل٫ بی کركات هعؿوؾ و ه٭یؿ چیىث

ؾق پاوػ بایؿ گ٩ث ه٭ىؾ ٠ك٨ا ال ایکه ـات ظ٫، هل٫ ال ج١یات اوث ایى اودث کده ؾق آو ای کده ـات بدؿاو ی به ىق همحال ال ج١یی ؾیگك هىشىؾ باؿ، به گىيدهگىيه يیىث که ج١ی ه٭ام، ایى

کدؿام ال ه٭یؿ ىؾ و هگام ااقه به ـات، به آو ج١یى ااقه کین البحه ایى بؿاو ه١ا يیىث کده هیچ

پبشدن، ضوبر طتنبه هذاب اسلاهی، سبل پژص/ 288

ایى ج١یات هح١ؿؾ، ؾق آو ه٭ام هىشىؾ يیىحؿ، بلکه هىشىؾیدث آيهدا ؾق آو ه٭دام، بده يعدى ج١یدات ؿیگك يیىث و ایى يا٨ی وشىؾ ایى ج١یات به يعى ايؿهاشی و بال٭ىه ؾق آو ه٭دام يؽىاهدؿ همحال ال یک

ای ای ؾاقؾ، بده گىيده بىؾ ایى ظکن، ٨٭ ؾق ٤یك ـات ظ٫ شاقی اوث که هك هىشىؾی هىیث ویژهکه ج١یى ؼای، ؾق ه٭ابل ؾیگك ج١یات، بك آو هىیث ٤لبه ؾاقؾK هرلا ؾق یاو اون هدل ظد٫ و

>76: 8<68پاه، یمؾاو، ج١یى هؿایحی و اون هاؾی الله الالی ٤لبه ؾاقؾ و ؾق قوىل ىج١یاي ؾق پهده گیحدی ج١الی، الا٪ ه٭ىمی ؾاقؾ و به همیى ودبب، وشدىؾ ياهحداهی ظ٭ی٭ث ظ٫

I وشدىؾ هدى ظیدد هدى هدىJگىحكؾه اوث و جها وشىؾ ظ٭ی٭ی اوث، اها همیى وشىؾ که ال آو به ؾق هماو الا٪ ـاجی، جمام کمالات وشىؾی قا يیم، البحه به يعى الا٬ی و ايؿهاشی، ىؾ، ج١بیك هی

کؿام ال ایى کمالات، بك ؾیگكی جكشیط يؿاقيؿ ؼلاه آيکه، جمام ٩ات و ؾاقؾ، به يعىی که هیچج١الی، جمام ظ٭ای٫ ٠الن قا يىب و اا٨ات ؾق آو ه٭ام، به يعى کاهى و هؿهس هىشىؾيؿ و ـات ظ٫

ه يعى ايؿهاشی ؾق ؼىؾ ؾاقؾ ٩ات و ج١یات که ؾق ه٭ام ـات ظ٫ به يعى ٤یكهمحال، ٤یكه٩دل، بايؿهاشی و هل٫ هىشىؾ بىؾيؿ، ؾق هگام هىق، ه٩ل و همحال ؼىاهؿ بىؾ به بیداو ؾیگدك، ـات

هدای کمدىيی و هایی به يعى هىق ؾاقؾ همه ایدى ظالث هایی به يعى کمىو و يیم ظالث ظ٫ ظالثهای او اوث، ولی ؾق یک ه٭ام به ىقت کمىيی هىشىؾيدؿ و ؾق ه٭داهی ؾیگدك بده هىقی، ظالث

->76همداو: پدفیكؾ هدا قا هی يعى هىقی ٨٭ یک وشىؾ هل٫ و یگايه اوث که جمام ایدى ظالثىؾ که بدك اودان آو، اوح٩اؾه هیI بىی الع٭ی٭ةJبكای ٨هن بهحك ایى بعد ال ٬ا٠ؿه ٨لى٩ی =76

ؾق ه٭ام وظؿايی ؼىؾ، به يعى الا٬ی و ايؿهاشی، همه تىو و ٬دىای ؼدىؾ قا ؾاقؾ بدابكایى، ي٩هJبىی الع٭ی٭ة کل الأیاء و لیه بیء هها I ؾق ه٭ام ـات بؿیى ه١دا اودث کده ظ٭ی٭دث بىدی

وشىؾ، همه اهىق و ایا قا ؾق ؼىؾ به يعى ايؿهاشی ؾاقؾ یک ظ٭ی٭ث بىدی، بده ي٩ده وشدىؾي، =88همداو: چیم قا ؾق ؼىؾ ؾاقؾ، بؿوو ایکه جکرك یدا جمدایمی ؾق هدحى وشدىؾي پؿیدؿ آیدؿ همهء هك ٨دی ج٩ادیل ال١دالن الا و ٨دی العدكة الالهیدة ها هى یJگىیؿ: هی ٥تىصاا٠كبی ؾق ابى

یل چیمی ؾق ج٩ادK J:7/98جا: ٠كبی، بی ابىI ىقة جاکل ها هك أی یح٭یؿ بها و لى لا هی ها هك٠الن يیىث، هگك ایکه ؾق ظكت الاهیه، ىقت و ج١یی که هاب٫ بدا آو و هبد٫ بدك آو اودث

I ؿ وشىؾ ؾاقؾ، به يعىی که اگك چیى يبىؾ اهك يمیآیدؿ قابه بیى ظ٫ و ؼل٫ همايؿ اقجبا واظؿ ٠ؿؾی اودث، بدا ا٠دؿاؾی کده ال آو پؿیدؿ هی

ىيؿ، ظد٫ هدمه يیدم همداو ؼلد٫ ؾق او اهك هی ىق که واظؿ ٠ؿؾی ٠یى ا٠ؿاؾی اوث که هماوهبه اوث و هكل هیاو ؼل٫ و ؼال٫ شم به ا٠حباق يیىث ال ا٠حباق که بگفقین، ؼلد٫ همداو ؼدال٫

289/ عزبی ضبسی در هکتب ابي جد

اوث و ؼال٫ هماو ؼل٫، لیكا ٠یى واظؿ اوث، اها ال وشهی ؾیگك ی١ی اگك به ىقت ؼل٫ يدك ؼلK٫ په جى اویی و يه اویی، و او جى اودث کی، يه ٠یى و شىهكي يه ؼل٫، ظ٫ اوث و يه ظ٫،

و يه جى اوثK ی١ی جى ال لعا ظ٭ی٭ث و ٠یى، اویی، و ال ظید ىقت و داهكت، او يیىدحی ال =7: 5>٠68كبی، ابىجىاو ظ٫ قا به اؿاؾ جىی٧ کكؾ و با اؿاؾ اؼث قو هی ایى

ورىد: ظهىس اعما و فلات خذا

و وشىؾ، چیمی ٤یك ال ـات ؼؿاويؿ یکحا و هىق اوما و ٩ات او بك اوان ٠ك٨او، ظ٭ی٭ث هىحیال آو یداؾ I وظؿت ؽدیه وشدىؾJؿه و ١٬ی، که ؾق ٠ك٨او با ج١بیك ب٫ الی پفیك٨حه يیىث

ىؾ، همه بىؾ و يبىؾ ٠الن ؼؿا اوث و آيچه ها به ٠ىاو هؽلى٬ات و هىشىؾات و ٠اك هىدحی هیگاه هىح٭ل و شؿای ال ـات الاهی يیىدث ؾق وا٬د، وث که هیچاوین، همگی اومای ؼؿا ا هی

ظ٫ یکحا اوث و شم او هیچ يیىث و ٤یك او، همه ؼىؾ او و ال جصلیات، ج١یات و جدؤيات او اودث ايؿ بده ها و اواهی گىياگىو هىق یا٨حه ايؿ، که به کل ای هىحهلک و هؿهس و همگی ؾق او به گىيه

بیین، ایدى اهك هح٩داوت هدی و ٠الن وشدىؾ، هىشدىؾات گىيداگىو و بدهؾیگك وؽى، اگك ؾق هىحی گىيی و اؼحلا٦ هىشىؾات، هىقات یک وشىؾيؿ و چیمی شم هىق ـات ؼؿا يیىدحؿ ی١دی گىيه

و٩٬دده و ال١دداؾه ددگ٩ث بی ؼدىؾ ـات الاهددی ؾق هكاجددب و هكاظددل و هددؿاقز ٠دالن، ؾق ٨كآیددؿ ٨ى٪جصلدی و هدىق Jجصلی کكؾه و هىق یا٨حه اودث: I یالؽا جکیک ؼاJای، به ىقت پیىوحه

ؾق ٠ك٨او، که ؾق بكابك ٠لیث ٨لى٩ی هكض ؿه اوث، به ه١ای اهاق ها ٨ی البداى اودثK ی١دی 759: 7<68يژاؾ، اهیی Iج١الی ؿو ظ٭ای٫ هؿقز و هؿ ؾق ـات باقی بكولیا٨حى و يمایاو

Jج١دالی ٠ك٨ايی ال وا١٬یث، وشدىؾ هىداوی بدا ظ٫الؽای یا هماو جعلیل بك اوان جکیک ؼااوث و کل هحى وا٬ قا ٨كا گك٨حه و همیى وشىؾ، ؼىؾ قا ؾق هىقهای گىياگىو ؿت و د٧١ يداو ؾاؾه

ایدى J =:6همداو: I ج١دالی اودث اوث ؾق ٠ك٨او همه ؼلای٫، ٩ات و ظالات و تىو وشدىؾ ظ٫یؿ هك کصا ٬ؿم يهاؾ پكجدىی و ادكا٬ی ال او داهك دؿ بیین لکك ٩ات و اوماء او هىشىؾات که هی

اـت هكاجب ايؿ یک ؾاق وشىؾ اوث بده ی١ی همه هكاجب و هالل و هكاظل، یک ظ٭ی٭ث واظؿه و هکک 6: =>68لاؾه آهلی، ظىىI اي اهك و یک هكجبه ٤ایب جکیک هكاجب، یک هكجبه

ای کكؾ که بیؿ به شهاو ىقت ؼىی شلىه

ه ؾق آب و گددددل همق٠دددده آؾم لؾؼیمدددد

پبشدن، ضوبر طتنبه هذاب اسلاهی، سبل پژص/ 290

بابكایى، ؾق وكاوك ٠الن کائات شم ؼدؿا يیىدث و او ٠دیى همده ادیا اودث ایدى هلدب ؾق ٬كاولاو جى٦ و ٠ك٨او به كاظث جمدام بیداو دؿه اودث ؾق های پی ها و يىحه شای گ٩حه شای

ىؾ همچىو ؾقؼحی که همه هی٨لى٩ه ال ایى ه١ا به ٠ییث اوما و ٩ات با ـات و با یکؿیگك یاؾ جكاوؾ و ال ايؿهاز و اوحهلا ؼداقز اي بكوو هی اي ال ؾل هىحه قیه و وا٬ه و اؼه و بكگ و هیىه

ايدؿ و بده اقاؾه و ج١دالی کداهى و پهاو یابؿ، همه هىشىؾات ؾق ـات باقی ىؾ و بكول و هىق هی هی ؾهدؿ یابدؿ و يدام اظىدى قا دکل هی هیهیث الاهی با ين و جكجیبی ظکیمايه بدكول و هدىق

:75: 7<68يژاؾ، اهییگىيه اوث که ؼؿاويؿ اقاؾه کكؾ جا اؼحه ىؾ بدابكایى، ؾق ؾق يگاه ٠ك٨ايی، ج٩ىیك هىحی بؿیى

آییه اوما و ٩ات ؼىی اهك ؿ و هىشىؾات، چیمی شم هىق و بكول اومای الاهی يیىدحؿ هؽحل٩ی آکاق ؿ، که بكمكؾو ایى هكاجدب و هكاظدل ـات الاهدی، ایى اوما و ٩ات ؾق هكاظل

ؾهؿ اگك ؼؿا ؾق هصالی و هاهك اوما و ٩ات ؼدىی ج٩ىیك هىحی قا بك اوان ٠ك٨او کل هیؿ په وشىؾ چیدمی شدم هدىق اودمای هايؿ و هكگم اؼحه يمی ؿ، کم هؽ٩ی هی اهك يمی

گداهی واظث و هكجبه ج١یات، هك کؿام هدىى و شلىه ج١الی، ؾق الاهی يیىث اوما و ٩ات ظ٫گاه ؾیگكی ؾاقيؿ، اها ؾق ه٭ام ـات که ه٭ام الا٪ ه٭ىمی اوث، هیچ اون و ٩حی بدك ٤یك ال شلىه

اون و ٩ث ؾیگكی بكجكی يؿاقؾ، ظحدی اهحیدال يىدبی ال یکدؿیگك و بده كید٫ اولدی ال ؼدىؾ ـات قو اودث کده هاشی وشىؾی، ؾق ـاج هىشىؾيؿ ایى، ال آويؿاقيؿK با آيکه همه آو اوما به يعى ايؿ

پفیكؾ، اها هكگم ؾق هدیچ اوث که همه اظکام قا هیI يهایث بیJو I بؿوو ظؿ Jوشىؾ ظ٫، وشىؾی ٨ىشدىؾ Jگىیدؿ: ٠كبدی هی کده ابى چاو :85: 8<68پداه، یمؾاوىؾ و٩ی هعك و هعؿوؾ يمی

٠كبدی، ابىI هی أهىق ٠ؿهیة و لیه الا ال١یى الفی هى الدفاتالکركة ٨ی الأوماء، و هی الىب، و 68<5 :<; KJايؿ و آيچده په کركت ؾق اوما اوث که هماو يىب هىحؿ و ایى يىب اهىقی ٠ؿهی

I ؾق ؼاقز هىث ٨٭ ـات ظ٫ اوث

یگايگی ظاهش، ظهىس و هظهشاهك جصلی وشدىؾ او اي، ه ظ٭ی٭ث هىحی ـات ؼؿا اوث و ٤یك او، به شهث ؿت و کمال هىحی

هىحؿ ؾق يحیصه، ظ٭ی٭ث وشىؾ ؾق ٠یى وظؿت ـاجی، به شهث جصلی ؼدىؾ، کردكت ٠كدی ؾاقؾ وظؿت ؾق ٠یى کركت و کركت ؾق ٠یى وظؿت و يكیه وظؿت وشىؾ با جىشه به يكیده جصلدی و

٠اقدی یابؿ ٠ك٨ا وظؿت قا ـاجی و کردكت قا هىق و به ؾيبال آو با وظؿت ؾق ٠یى کركت ه١ا هی

291/ عزبی ضبسی در هکتب ابي جد

مكيؿ ال ؾیؿ ایاو، یک وشىؾ بىی و یکپاقچه، کكاو جا کكاو هىحی قا به دىقت یکىاؼدث هیپك کكؾه اوث ایى وشىؾ که شایی بكای وشىؾ ظ٭ی٭ی ؾیگكی يگفاحه، هماو ؼؿای هح١ال اودث و

ك، ال هك چه ٤یك او اوث، هیچ بهكه ظ٭ی٭ی ال وشىؾ يؿاقؾ و ال لىاظ٫ و ٠دىاق، یدا بده بیداو ؾیگديدک : تىو و جصلیات آو وشىؾ واظؿ بىؾه، به يعى بدال١ك و ا٠حبداقی و هصدالی هىشدىؾ اودث

Jوظؿت وشىؾI :ؾق ،http://erfanvahekmat.com وشىؾ ظ٫ و هىحی هل٫ که هك شدا داهك اودث، ٠دیىاهك، هاهك اوث و ٨ك٪ هیاو ایاو ظ٫ و هاهك به الا٪ و ج٭یؿ اوث، چه ایکه او ؾق همه هد

ء ٨ی الهدىق ٨هى ٠یى کل ی: ٥Jتىصاا٠كبی ؾق و به گ٩حه ابى 67: 8=68شاهی، بفاجه اهك اوث 9K=7/9جدا: ٠كبدی، بی ابىI ها هى ٠یى الأیاء ٨ی ـواجها وبعايه و ج١الی بل هى هدى والأدیاء أدیاء

Jدیا بادؿ، چكاکده او ء اوث، يه ایکه ؾق ه٭ام ـات، ٠دیى ا ج١الی ؾق ه٭ام هىق، ٠یى هك ی ظ٫ I بكجك و والاجك ال آو اوث، بلکه ؾق ه٭ام ـات، او اوث و ایا، ایا هىحؿ

٩ات و ج١یات که ؾق ه٭ام ـات ظ٫ به يعى ٤یكهمحال، ٤یكه٩ل، ايؿهاشی و هلد٫ هىشدىؾ هدایی بده يعدى بىؾيؿ، ؾق هگام هىق، ه٩ل و همحال ؼىاهؿ بىؾ به بیاو ؾیگك، ـات ظد٫ ظالث

هدای او های کمىيی و هدىقی، ظالث هایی به يعى هىق ؾاقؾ همه ایى ظالث ىو، و يیم ظالثکماوث، ولی ؾق یک ه٭ام به ىقت کمىيی هىشىؾيؿ و ؾق ه٭اهی ؾیگك به يعدى هدىقیK ٨٭د یدک

ایدى يیىدث I هىقJپفیكؾ بابكایى، هكاؾ ال ها قا هی هىشىؾ هل٫ و یگايه اوث که جمام ایى ظالثگكؾؾ که ؾق ٠دك وشدىؾ ظد٫ ىؾ و وبب ایصاؾ وشىؾهایی هی یمی ال ـات ظ٫ ه٩ل هیکه چ

هایی که به يعى ايدؿهاشی ؾق ـات الا٬دی ظد٫ ظدىق یابؿ، بلکه هماو ٩ات و ظالث ه١ا هیهدا و هىقهدای ؼدىؾ او ىيؿ و ایها همگی ظالث ؾاحؿ، ظال به يعى ج٩یلی و همحال اهك هی

و به ىقت همحال I ٬ؿیك٠I ،JلینJكظله اوث که اومای ظىای ظ٫، همايؿ هىحؿ ؾق ایى هج١الی داهك، ي٩ده قظمدايی، بابكایى، ظ٫ =76: 8<68پاه، یمؾاوىيؿ و هح٩اوت ال هن اهك هی

هىق و هىشىؾات، هاهك آو هىقيؿ ایؿ بحدىاو داهك و هدىق و ههدك قا بده ؾودحگاه آپداقات ا٨حدؿ قوؾ و جىیكهایی که بك پكؾه هی ىؾ و جا پكؾه ویما هی قی که ال آو وا هیویما، ی٧ يى

یا به لاهپ جىیك جلىیمیىو، يدىق بكآهدؿه ال آو و جدىیكهای قوی د٩عه جدبیه کدكؾ آو يىقهدا 767: 7<68يژاؾ، اهییهىقيؿ و ایى جاویك، هاهك آو يىقها

پبشدن، ضوبر طتنبه هذاب اسلاهی، سبل پژص/ 292

‌نتیجهی بكای آو ٬ائل ٠كبی ویژگی ىو ج١اقی٧ هؽحل٩ی ؾاقؾ، اها ابىهای گىياگ وشىؾ، ؾق هکحب های ؼا

وظدؿت ٠Jكبی به ه٭ىله ؾیگدكی وابىدحه اودث کده جعدث ٠دىاو اوث وشىؾاوی ؾق يگاه ابىىؾ بك ایى اوان، وشىؾ هعك ؾق ـات ؼؿا اودثK هاودىی اللده ال آو یاؾ هیI ؽیه وشىؾ

و چیمی شم هىق اوما و د٩ات ؼدؿا يیىدث وشدىؾ ؾاقای يمىؾ و هىق و جصلیات اویؿ و شهاىؾ: يؽىث، ه٭ام الىهی وظؿت، ؾوم ه٭ام ؼل٭دی وا١٬یحی یگايه اوث که ؾق ؾو ه٭ام هكض هی

اهك، بیى وشىؾ ؼال٫ و هؽلى٬ات شؿایی و ؾوگايگی اودث، اهدا بدا کركت ؾق ایى يگاه گكچه بههمدايی بك٬دكاق ٨حه و بؿاو پكؾاؼحه ؿ، ؾق يهایث، بیى آيهدا ایىکاق ق جىشه به ج١ابیك و جمریلاجی که به

٠كبی ؾقباقه وشىؾ، با هك هکحب ؾیگكی، ال شمله با جىظیؿ ٬كآيدی کده ىؾ بابكایى، ؾیؿگاه ابى هی بیى وشىؾ ؼؿا و هؽلى٬ات شؿایی کاهل و ج٩كی٫ ـاجی و هاهىی ٬ائل اوث هح٩اوت اوث

نوشت‌پی

>8-:8: ;=٠68كبی، الؿیى ال ایى جمریل اوح٩اؾه کكؾه اوث، يک : ابى هعیی @

‌منابع

٬كآو کكین ، بیكوت: ؾاق اؾق ال٦تىصاا الملایةجا بى ٠كبی، هعیی الؿیى بیا

، چاپ ؾوم جهكاو: المهكاء ٥ى الضلان، 5>68الؿیى ٠كبی، هعیی ابى ، جكشمه: هعمؿ ؼىاشىی، جهكاو: هىلا ٥ى الضلان ;=68الؿیى هعمؿ ٠كبی، هعیی ابى

: هئوىه آهىلی و پژوهی اهام ؼمیی ، ٬نهبايی ـ٥او املاهی 7<68يژاؾ، ٠لی اهیی ، جع٭ی٫: هاؾی قوحگاق، ٬ن: بىوحاو کحاب اىة اللماا 8=68شاهی، ٠بؿ الكظمى

اؾ اولاهی، چاپ اول همؼ الهمن ػؿ ىـس ٥ى الضلان =>68لاؾه آهلی، ظىى ظىى ، جهكاو: ولاقت ٨كهگ و اقاـث ى٥ی :<68کىب، ٠بؿالعىیى لقیى جهكاو: اهیكکبیك، چاپ هصؿهن ،اؿفه هی

الؿیى آحیايی، جهدكاو: ٠لمدی و ، به کى: ویؿ شلالىـس ٥ى الضلان :>٬68یكی قوهی، هعمؿ ؾاووؾ ٨كهگی، چاپ اول

68، جهكاو: ولاقت ٨كهگ و اقاؾ اولاهی، زالتض٪ی٨ ٥ی کلماا ال٪ـآو اللاـین =;68ه٩ىی، ظىى ، ٬ن: هاشك و يـ ـ٥ا ==68ه١لمی، ظىى

، ٬ن: هئوىه آهىلی و پژوهی اهام ؼمیی هبايی و اىل ـ٥او يـ 8<68پاه، ویؿ یؿالله یمؾاو

293/ عزبی ضبسی در هکتب ابي جد

References

The Holy Quran.

Amininejad, Ali. 2013. Mabani Erfan Islami (Fundamentals of Islamic Mysticism),

Qom: Imam Khomeini Education and Research Institute. [in Farsi]

Gheysari Rumi, Mohammad Dawud. 1996. Sharh Fosus al-Hekam, Prepared by

Seyyed Jalal al-Din Ashtiyani, Tehran: Scientific & Cultural, First Edition. [in

Arabic]

Hasanzadeh Amoli, Hasan. 1999. Momed al-Hemam dar Sharh Fosus al-Hekam,

Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance, First Edition. [in Arabic]

Ibn Arabi, Mohyi al-Din Mohammad. 2007. Fosus al-Hekam, Translated by

Mohammad Khajawi, Tehran: Mola. [in Farsi]

Ibn Arabi, Mohyi al-Din. 1992. Fosus al-Hekam, Tehran: Al-Zahra (S), Second

Edition. [in Arabic]

Ibn Arabi, Mohyi al-Din. n.d. Al-Fotuhat al-Makkiyah (Meccan Openings), Beirut:

Sader Institute. [in Arabic]

Jami, Abd al-Rahman. 2004. Asha„ah al-Lamaat (Radiance of Rays), Researched by

Hadi Rastegar, Qom: Book Garden. [in Arabic]

Moallemi, Hasan. 2009. Erfan Nazari (Theoretical Mysticism), Qom: Hajar. [in

Farsi]

Mostafawi, Hasan. 1989. Al-Tahghigh fi Kalemat al-Quran al-Karim (Research in

the Terms of the Holy Quran), Tehran: Ministry of Culture and Islamic

Guidance, vol. 13. [in Arabic]

Yazdanpanah, Seyyed Yadollah. 2014. Mabani wa Osul Erfan Nazari

(Fundamentals and Principles of Theoretical Mysticism), Qom: Imam Khomeini

Educational and Research Institute. [in Farsi]

Zarrinkub, Abd al-Hoseyn. 2016. Arzesh Mirath Sufiyeh (The Value of Sofia

Heritage), Tehran: Amir Kabir, 18th Edition. [in Farsi]