ontdekkingstocht - archeon · 2018. 4. 18. · 11. romeins woonhuis 12. romeinse ruidentuin 1....
TRANSCRIPT
Ontdekkingstocht
Archeon
Zwerf door de prehistorielekker la
ng
Kom dichtbij de Romeinenhigh-t
ech
Duik de middeleeuwendiep door
10. Romeinse Poort 11. Romeins woonhuis 12. Romeinse kruidentuin 13. Kalender 14. Jupiterzuil 15. Tempel van Nehalennia 16. Forum 17. Rostra 18. Waterput 19. Zonnewijzer 20. Romeins vrachtschip Zwammerdam 21. Hijskraan 22. Badhuis 23. Arena 24. Herberg 25. Triclinium 25a. Cubicula
1. Kamp van de jagers- verzamelaars 2. Boomstamkano’s 3. Lineaire Bandkeramiek 1ste boeren 4. Trechterbeker cultuur 5. Hunebed 5a. Keitrekken 6. Bronstijdboerderij 7. Bronsgieterij 8. Heiligdom van Bargeroosterveld 8b. Grafheuvel 9. Terpboerderijen
Romeinse Tijd12 voor Chr. - 406 na Chr.Trajectum ad Rhenumrond 150 na Chr.
Bronstijd2000 - 800 voor Chr.
Romeins MuseumArcheologiehuis
Late Middeleeuwen1000 - 1500 na Chr.Gravendam rond 1350 na Chr.
Vroege Middeleeuwen406 - 1000 na Chr.Dorestad rond 800 na Chr.
IJzertijd800 - 12 voor Chr.
Entree
Parkeren
EntreeWinkel
Camping
1
2
3
45
6
7
8b
8
5a
9
12
10
13
14
15
16
18
17
11
19
21
20
23
22
24
25
25a
D
G
H
H
26a 26b
26
29
36
3033
3437
38
39a
31
32
27
28
35
10
4746
45 44
41
40
39
42
43
A
F
B
E
C
I. De Prehistorie III. De Middeleeuwen
Overige
MesolithicumMidden Steentijd8800 - 5300 voor Chr.
Welkom in Archeon
II. De Romeinse Tijd
NeolithicumNieuwe SteentijdTrechterbekercultuur 3500 - 2000 voor Chr.
NeolithicumNieuwe SteentijdDe eerste boeren 5300 - 4300 voor Chr.
26. Hutkom uit Rijnsburg 26a. Schuur van Dorestad 26b. Halfopen werkschuur uit De Woerd, Valkenburg ZH 27. Huis van de visser 28. Huis van de imker 29. Geitenstal 30. Werkplaats van de tinnegieter 31. Werkplaats van de mandenvlechter 32. De Dam 33. Huis van de hout- en beenbewerker 34. Huis van de herder 35. Galgenveld 36. Schuttersveld 37. Smidse 38. Stallen 39. Markt 39a. Marktkramen 40. Huis van de Schrijnwerker 41. Huis van de Schoenmaker 42. Klooster 43. Middeleeuwse kruidentuin 44. Huis van de wever/valkenier 45. Huis van de barbier/ chirurgijn 46. Huis van de bakker 47. Huis van de pottenkoopman
A. Educatieve RuimteB. SpeelweideC. Romeinse Castellum MuurD. DoolhofE. KantoorF. VlotG. CampingH. BHV verzamelplaatsI. Zwammerdam Restauratiewerf
I
De Middeleeuwen406 - 1500
De Romeinse Tijd12 v.Chr. - 406
De Prehistorie8800 - 12 v.Chr.
ArcheologiehuisRomeins museum
Romeinse Herberg Met Romeinse horeca
Prehistorie BekijkdeplattegrondvanArcheon.
1.TrekeenlijnomhetdeelvanArcheondatbijdeprehistoriehoort.
Prehistoriebetekentvoordegeschrevengeschiedenis.Indeoudesteentijdleefdendemensenalsgrootwildjagers,leerdenvanhetvuurgebruikmakenenmaakteno.a.vuurstenengereedschappen.Deoudesteentijdvan300.000voorChr.tot8.800voorChr.wordtookwelPaleolithicumgenoemd.
InArcheonbegintdeprehistorieindemiddensteentijd,demensenlevennogvandejacht.Demiddensteentijdvan8800-5300voorChr.wordtookMesolithicumgenoemd.
Hiernakomtdenieuwesteentijdvan5300-2000voorChr.Daarnademetaaltijden,debronstijdvan2000-800voorChr.endeijzertijdvan800-12voorChr.
Deprehistorieisduseenlangeperiode,300.000voorChr.totongeveerhetjaar0 2. Arceeropdetijdbalkdeprehistorieenzeteenlijnbijnu.
TussendenulijnendeprehistorieliggendusalleanderetijdenvandeRomeineninde1eeeuwnaChr.totaande21eeeuwvannu.
LoopvanafdeingangvanArcheonnaarhetkampvandejagers-verzamelaarsindeMiddenSteentijd.
Rond10000v.Chr.washeteindevandelaatsteijstijd.Nederlandwasdichtbebostmetveelmoerasgebieden.Menleefdevandejacht,devisserijenhetverzamelenvankruidenenplanten.Menwoondeinkampementenopdeplekwaarineenbepaaldseizoenhetmeestevoedseltevindenwas.Alleswatnodigwaswerddoordemensenzelfgemaakt.Vanvachtenvandierenwordtkledinggemaaktzelfsvangrasenboombast!
3.Aanhetwoordsteentijdkunjealafleidendatsteeneenbelangrijkmateriaalwasindeprehistorie.Omwelkesteensoortgaathethier.
A.Hunebedsteen B.Vuursteen C.Kalksteen
HetEngelsewoordvoordezesteenisFlintstone.Hetiseenkeihardesteensoortwaarvanscherpegereedschappengemaaktkunnenwordenzoalsmessen,boortjes,schrapertjesomhuidentebewerken,pijlpuntenenspeerpunten.
-300.000 -250.000 -200.000 -150.000 -100.000 -50.000 0 50.000
4. Schrijftweevoorwerpenopwaaraanjekuntziendatvisvangstbelangrijkwas.
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
Loopverdernaardeboerderijvandeeersteboeren.Hierbegintdenieuwesteentijd,dezemensenlevenalsboerenenwonenopeenvasteplek.Denieuwesteentijd5.300voorChr.tot2000voorChr.wordtookwelNeolithicumgenoemd.
DeeersteboerenvanNederlandwoondeninLimburgopvruchtbarelössbodemwaarzegewassenverbouwden.Zijwoondeningroteboerderijenwaarmeerderefamiliesbijelkaarwoonden.
5.ZetdeletterBinhetvakjevandeboerderijvandezeeersteboeren.
Dezeeersteboerenmaaktengebruikvangebakkenklei,aardewerkvoorkookpottenenvoorraadpotten.
Deeersteboerenmaaktenbijzondereversieringenophunaardewerk.Ditaardewerkwordtbandkeramiekgenoemd.
6.Bekijkdeversieringopdeboerderijgoed.Tekendezeversieringnaophetaardewerkvandezeboeren.
Bekijkdeboerderijvanbinnenenvanbuitengoed.
7.Noemvierdingenwaaraanjekuntziendatdebewonersvandezeboerderijnietmeerrondtrokkenzoalsdejagersverzamelaarsvandeoudeenmiddensteentijd.
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
Loopverdernaardeboerderijvandehunebedbouwers.Dezemensenmaaktenaardewerkenpottenindevormvaneentrechter.Ditvolkwordtookweltrechterbekervolkgenoemd.
8.Welkeaardewerkenpothoortbijdezeboeren?
A B C
DestenenvaneenhunebedzijntijdenseenijstijddoordegletsjersinNederlandterechtgekomen.IndeprovincieDrenthekunjenogzo’n50hunebeddenvanditvolkbekijken.Hunebeddenzijngrotestenenmonumenten.Deheuvelvanaardedieoverhethunebedheenlagismeestalverdwenen.
9.Waarvoorwerdeenhunebedgebruikt?
A. Grotwoning B.Bed/slaapkamer C.Grafkamer
Naasthethunebedkunjezienhoeeengrotesteenversleeptkanworden.
AanheteindevandesteentijdkwamendeeerstekoperenvoorwerpenNederlandbinnen.Metdeuitvindingvanbrons(eenmengselvankoperentin)begintereennieuweperiode.Debronstijdduurtvan2000tot800voorChr.
Loopnaarhetbronstijderfmetschuurendewoon/stalboerderij.
10.ZetletterAinhetvakjevandeboerderijZetletterBinhetvakjevandeschuur
Indebronstijdboerderijwoondenmensenendierensamenondereendak.Erkondenwelzo’n30runderenindeboerderijstaan,wellekkerwarm!Demensenleefdenvangewassenophetlandenhethoudenvandieren.
Bronsisergkostbaar,vuurstenengereedschappenblijvendaaromookingebruik.Bronswordtgemaaktvankoperentin,dezegrondstoffenzittennietindeNederlandsebodem.ErwarenalhandelswegendoorheelEuropaomproductenenmaterialentevervoeren.
11.Watiseenvoordeelvanbronsbovenvuursteen?
A. MateriaalkanwordenhergebruiktdoorhetomtesmeltenB.BronswordtnietbotC.Bronsisoveraltevinden
Uitdebronstijdzijnveelvondstengedaanwaarvanmendenkdathetofferszijn.Ookdehoutenconstructievanpalenbijheterfzoueentempeltjekunnenzijngeweesthoehetprecieszitmetbijgeloofofdebetekenisvandit‘tempeltje’wetenweniet.
Opdeakkerswerdvoedselzoalsgranenengroentesverbouwd.Ookvlaswerdverbouwd.Vlasiseenplantdieindestengellangevezelsheeftwaarlinnendradenvangemaaktkunnenworden.Vandezedradenwordtlinnenstofgeweven.
12.Welkdierlijkmateriaalwordtnaastlinnengebruiktvoorhetwevenvanstoffen?
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
Loopnaardelaatstetweeboerderijenvandeprehistorie.Dezeboerderijenhorenbijdeijzertijd.Deijzertijdduurtvan800tot12voorChr.
Langsdekustwerdenijzertijdboerderijenopzelfgemaakteheuvelsgebouwd.Zo’nheuvelwordteenterpgenoemd.Dekweldersrondomdeterpenoverstroomdeneenpaarkeerperjaar
13 Waaromgingboerenopterpenwonen?Erzijntweegoedeantwoorden!
A. Erwasveelgrasvoordekoeienindekweldersronddeterpen. B. Erspoeldenvaakgrotestukkenijzeroeraandiedeboerenomsmoltentotijzer. C. Opdeterpenwasmenveiligvoorhethogezeewater. D. Deboerenkondenopgegravenvuurstenengebruikenomboerderijentebouwen.
Bijdeijzertijdboerderijenkunjewaarschijnlijkijzeroervinden.Vanijzeroerkunjeijzermaken.
14. Hoemaaktemenindeijzertijdvanijzeroerijzer?Schrijfdelettersvandezinnenindejuistevolgordeop.
A. Meteenblaasbalgwerdhetijzerertsverhit. B. Naverhittingmaaktemenvan
ijzergereedschapofwapens.C. Brokkenijzeroerwerdenineenvuurgeroosterdtotijzererts.D.Naafkoelingvandeovenhamerdemenhetijzerschoon.E.Brokjesijzerertswerdenmethoutskoolineenovengeladen.
Dejuistevolgordeis:
____________________________________________________________________________________
Vuurwasindeprehistorieergbelangrijk.Demogelijkhedenvanvuurzijnveelzijdig,vuurgeeftwarmteenlicht,zorgtvoorveiligheidenjekuntervoedselmeebereiden.Doorderookkanvlees,visofhuidengerooktwordenenhethoudtdemuggenweg.Ookdeasendehoutskoolwordengebruikt.
Misschienkunjezelfproberenopeenprehistorischemaniervuurtemaken!Vuurmakenmetvuursteenwerktalsvuursteentegenijzergeslagenwordt,danontstaanervonkjes.IJzerenvoorwerpenomvuurtemakennoemjevuurslagen.Devonkjeswordenopgevangenopietswatsnelgaatbrandenofblijftgloeien.
15. Zetdevolgendemanierenomvuurtemakenindejuistevolgordevantijd.Dusvanlangnaarminderlanggeleden.
A. Meteenvuurslageneenvuursteen. B. Doorwrijvingvanhoutophout. C. Doornatuurbijvoorbeeldbliksem.Dejuistevolgordeis:
____________________________________________________________________________________
16. Deprehistorieiseenlangeperiode,arceeropverschillendemanierendevolgendetijdenvandeprehistorie.
A. Middensteentijd8800-5300voorChr. B.Nieuwesteentijd5300-2000voorChr. C.Bronstijd2000-800voorChr. D. IJzertijd700-12voorChr.
9000 8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 1000
In12voorChr.kwamendeRomeineninNederland.ZijkondenlezenenschrijvenenbeschrevenhoeNederlanderinhunogenuitzag.Detijdvoordegeschrevengeschiedenis(deprehistorie)wasvoorbij.
17.Schrijfdevolgendelettersonderdejuistetijd
A. SchrijfletterNvoorNomadischbestaanofVvoorvastewoonplaats B. SchrijfeenValservuursteengebruiktwordt. C. SchrijfeenAalseraardewerkgebruiktwordt. D.SchrijfJ-VvoorjagersverzamelaarsenBvoorboeren E.Schrijfhetwoordonderdejuistetijd:vuurslag,koperentin,kookzak,hunebed
Vraag Midden Steentijd Nieuwe Steentijd Bronstijd IJzertijd
A
B
C
D
E
Romeinse TijdBekijkdeplattegrondvanArcheon.
1. TrekeenlijnomhetdeelvanArcheondatbijdeRomeinsetijdhoort.(Ziepag2)
LoopnaardehoutenmuurdiehetRomeinse‘castellum’(Latijnvoorfort)beschermt.KlimopdemuurenbekijkdeRomeinsegebouwen.
Jestaatnuopdemuurvan‘TrajectumadRhenum’.DitisLatijnvoor‘oversteekplaatsaandeRijn’.Hetleveninditstadjespeeltzichafrond150naChr.
DeRomeinenwaren2000jaargeledenhetmachtigstevolkvanEuropa,zekwamenoorspronkelijkuitItaliëenveroverenvelelanden.
2. Schrijfdelettersvandefoto’sopdejuisteplaatsindeplattegrond
Tussen12voorChr.en406naChr.IshetzuidelijkedeelvanhethuidigeNederlanddoordeRomeineninbezitgenomen.DeRomeinennoemdeditGermaniaInferior.
3. ArceerindetijdbalkdeRomeinsetijd.
0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600 1800 2000
Degrens(limes)lieplangsdeRijn.Langsdegrenswerdenfortengebouwd.IndezefortenzatenBataafsesoldatendiedeRomeinenhielpen.InAlphenaandenRijnstondhetfortAlbanianae.
A B C D E
4. SchrijfdeletterAvanAlbanianaeindejuistecirkelopdekaart.
Tip:MatiloishethuidigeLeidenenTrajectumhethuidigeUtrecht.
Loopnaarhetforum,ditisdemarkt,eencentraleplekopeenkruisingindeRomeinsestad.Hetforumiseenverzamelplaatsvoormensen,eriseenmarktmetkraampjeswaarspullenverkochtworden,eenwaterputwaardemensenhunwaterhalenenerwordentoesprakengehouden.DeRomeinenbrachtenallerleiproductenendierenmeediedemensenhiernognietkendenzoalskippen,pauwenofkruidenzoalsbasilicumentijm.DeRomeinenhieldenvanstructuurinhunsamenlevingmaarookinhunbouwstijlenaanlegvanwegenensteden.Ziejehoerechtdewegenzijnenhoesymmetrischdegebouwen!
DeRomeinenbetaaldenalmetgeld,zijhaddenmuntenmetafbeeldingenvandekeizers.
VoorhetbadhuisziejekraampjesenerlooptvastergenseenRomeinsesoldaatrond.
Delegionairszijndevoetsoldaten,methunbepakkinglegdenzijenormeafstandenafommethunlegergebiedenteveroveren.
5. Schrijfdenamenvandeuitrustingvandesoldaatindejuistevakjes.
Loophetbadhuisinenzoekdeplattegrondop.
DeRomeinengingennietalleennaarhetbadhuisomschoontewordenmaarookomanderemensenteontmoeten.EenbelangrijkeuitvindingvandeRomeinenwasdevloerverwarming.
Achterinhetbadhuiswerdenhetwaterendeluchtverwarmd.Zoekdeplattegrondopinhetbadhuis
6.Hoeveellauweenwarmedelentelthetbadhuis.
ZoekinhetbadhuisdeRomeinsetoilettenop.Diezagenerandersuitdanonzetoiletten.Zewarenvansteenofvanhout.Doorhetgeultjeindevloerstroomdewaterzodatjeallesweerkonschoonmaken.
7. WaaromhebbendeRomeinsetoilettendezevorm?
A.Zokondendeslavinnendetoilettenmakkelijkerschoonmaken B.Jekoneenstokmeteensponsdoorhetgatheenstekenenjezelfschoonmaken C.Nietalleenmannen,maarookjongetjeskondenzomakkelijkplassen D.Desoldatenkondenzohunzwaardenensperenveiligopbergen
AandekledingkonjerangenstandvandeRomeinenaflezen.OokkonjeaandekledingzienofjeinheemswasofdatjeRomeinsburgerwas.Detogawaseenlangedoekmetveelkostbarestofdierondhetlichaamgewikkeldwerd.Dezewerdalleengedragendoorderijke,gegoederomeinseburgers.Demeestegewonemannenzoalsambachtsliedendroegeneentuniek.Devrouwendroegeneenlangetuniekeneenpalla,ditwaseenomslagmanteloverdeschouderensomsoverhethoofd.
8.Schrijfdenamenvandekledingonderhetplaatje.
Verlaathetbadhuisenloopdearenabinnen.DeRomeinenwarengekopgladiatorengevechten.Devoorstellingenwarenvaakgratis.Hetgevechteindigdemeestalmetdedoodvaneenvanbeidegladiatoren.DebekendstearenaishetColosseuminRome.HetgrondvlakvanhetColosseumisniethelemaalrond.Alsjeereenkruisinzetisdelengte188meterendebreedte156meter.
9. Watbetekenthetwoord‘arena’?
A.Speelplaats B.Plaatsmetzand C.Martelplaats D.Offerplaats
VerlaatdearenaenloopnaarhetRomeinseschipdatlinksvandeingangvandearenaligt.
10a. WatisdelengteendebreedtevanhetRomeinseschipdatbijZwammerdam(indebuurtvanAlphenaandenRijn)isgevonden?
Lengte: meter
Breedte: meter
10b. Maakeentekeningvanhetschipmeteenzeilerop.Tekenookhoeergestuurdkonworden.
Tip:kijknogeveninhetbadhuisomeenmodelvanhetschiptebekijken!
LoopnaardetempelvanNehalennia.Indeloopvandemiddagisereenofferceremoniebezig.Erwordendanallerleioffersaandegodingebracht.DegodinwaseenplaatselijkegodindiedemensenuitZeelandvereerdenvoordatdeRomeinenhungebiedveroverden.DeRomeinennamendezegodinopinhunmeergodenstelsel.
11a. Schrijfdetekstoverdieopdesteenbijdeingangvandetempelstaat.
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________ 11b. Omcirkelindezetekstdenaamvandegodin.
11c.Bekijkhetbeeldvandegodinindetempel.Ditisdegodinvande
A. Dood B. Wijsheid C. Hemel D.Vruchtbaarheid
LoopnaardezuilmetdegodJupitererop.Jezietdezegodookopdefoto.Ditisdebelangrijkstegod,deoppergod.Jupiteristeherkennenaandebliksemschichten.HijbeschermtalletempelsvanhetRomeinserijk.
DeRomeinenhebbenveelgoden.Dezegodenkunjeherkennenaandevoorwerpendiezebijzichhebben.
12.Verbinddegodenmethunvoorwerpenviapijltjes
Neptunes,godvandezee uil Venus,godinvandeliefde drietand Minerva,godinvandewijsheid duif
LoopdoordepoortnaarhetRomeinsewoonhuis.Binnenkunjeschilderijenvansteentjesaandemuurzienhangen.
13a. Watisdenaamvanzo’nschilderij?
A. Ets B. Aquarel C. Mozaïek D. Litho
13b.Noemhetberoepvandebewonervanhetlinkerdeelvandithuis.
____________________________________________________________________________________
DeRomeinenschreveninLatijn.Vanafhun7ejaargingenjongensnaarschoolwaarzijleerdenlezenenschrijven,meisjesgingenalophun12etrouwen.Erwerdgeschrevenopplankjesmetwas.Meteenstaafjevanmetaalofhout,eenstilus,werdindebijenwasgekrastomteschrijven.ZoalsjeopdeherbergkuntzienkendendeRomeinenookalgraffiti.
Loopinderichtingvanhetbadhuisendeherberg.AanjerechterhandziejeeenzonnewijzermetRomeinsecijfers.
14a. SchrijfdeRomeinsecijfersopdejuisteplaatsindezonnewijzer.
14b.HoeschrijfjedevolgendeArabischecijfersinRomeinsecijfers?
50 ____________ 500 ____________
100 ____________ 1000 ____________
hethuidigejaar ____________
LoopnaardedoolhofnaastdeRomeinseherberg.
15.WelkRomeinscijferstaatopdepaalmiddeninhetdoolhof?
________________________________________________________________________
Loopomdeherbergheen.Erstaanverschillendetekstenopdemuren.Zoekdetekstvandefotoop.
16a.Welkwoordhoorterbovendezeteksttestaan?
________________________________________________________________________
16b.WatisdebetekenisvanditLatijnsewoord?
A. Gastenverblijf B. Ziekenhuis C. Badhuis D. Kazerne
Aanheteindevandemiddagkunjeindearenaeengladiatorengevechtbekijken.MisschieniserookeengroepRomeinsesoldatenaanwezig.
OpdefotoziejehetTweedeLegioen(LEGII)vaneenRomeinsekeizer.
17.Welkekeizerisdat?
A.Nero B.Augustus C.MarcusAurelius D.Hadrianus
Tip:letopdelaatstedrielettersopdevlag.DeRomeinenschrijveneenVinplaatsvaneenU.
18. MaakdepuzzeloverdeRomeinseTijdinArcheon.
11
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Horizontaal:1 Romeinsfort2 Iemanddievoortoeschouwersgaatvechten3 Gebouwwaarmensenzichwassenenlatenmasseren4 Romeinsstadion5 Romeinsegodinvandevruchtbaarheid6 RomeinsegrenslangsdeRijn7 EersteRomeinsekeizer8 Instrumentomdetijdtemeten9 Schilderijvansteentjes10 LatijnvoorRijn oplossingpuzzel:Verticaal: 11 LatijnvoorAlphen(aandenRijn) _________________________________________
MiddeleeuwenBekijkdeplattegrondvanArcheon.
1. TrekeendikkelijnomhetdeelvanArcheondatbijdemiddeleeuwenhoort.(Ziepag2) Tip:datzijndenummers26totenmet47opdekaart.
Indevroegemiddeleeuwenontstondendorpenensteden,vaakopkruisingenvanrivierenenwegen,opplekkenwaarjemakkelijkmetjehandelswaarkonkomenperbootofmetpaardenwagen.Bijdezemarktplaatsengingenmensenwonenenwerken.Erontstondendorpendieuitgroeidentotsteden.
Startjewandelingdoordemiddeleeuwenbijnummer26vandeplattegrond.Zo`noudestadinNederlandisWijkbijDuurstede(bijUtrecht)indevroegemiddeleeuwenheettedezestadanders.
2. HoeheettedestadwaardezeschuurgestaanheeftIndemiddeleeuwen?
______________________________________________________________
Dezestadisindevroegemiddeleeuwenrond850eenaantalkerenaangevallendoorVikingen.DeVikingenkwamenuitScandinavië.MetVikingschepenmaaktenzijgrotezeereizenenzettenvoetaanwalinheelEuropa,RuslandenAmerika,omhandeltedrijvenennieuwegebiedenteveroveren.Ohja...datvandiehoornsopdehelmenisechteenfabeltje,jekuntwelgoeddrinkenuitzo’nhoorn.
Bijdevroegemiddeleeuwenhorendejaartallen400tot1000.Bijdelatemiddeleeuwenhorendejaartallen1000tot1500.
3a.Arceerindetijdbalkdevroegemiddeleeuwen. b.Arceerindetijdbalkdelatemiddeleeuwenopeenanderemanier.
0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600 1800 2000
Wanneererveelmensenbijelkaargaanwonenineenstadiservanallesnodigaanvoedsel,bouwmateriaal,huisinrichting,kledingenz.Erontstondenverschillendeberoepen.IndeDamstrate,eigenlijkderandvandestad,woondendeambachtliedendieruimtenodighaddenzoalsherders,vissersenboeren.Ookdeberoependieoverlastzoalsstankofherrieveroorzakenwoondenhier.
LoopdeDamstratevanGravendamin.Linksenrechtsziejeverschillendehuisjesstaan.Dezehuisjeshorenbijdelatemiddeleeuwen.
4a.Schrijfdelettersvandeberoepenindejuistevakkenvandehuizen.
b.Schrijfdeberoepenonderdefoto’s.
Tip:gebruikdeplattegrond!
Deschutterijwasindemiddeleeuweneensoortburgerwacht.Zijbeschermdenhetdorpofdestadbijeenaanval.Meteenbeetjegelukkunjeophetschuttersveldproberenofjijlidkanwordenvandeschutterij.
5. Hoevaakhebjehetbordgeraakt?Noteerjescore.
___________________________________________
LooptussendehuisjesvandeDamstrateoverdeDamnaarhetkleinegebouwtjemetdeschoorsteen(nr37)
6a.Watishetberoepvandeambachtsmanvandezewerkplaats? ______________________________________________________________
Omijzertebewerkenmoethetvuurergheetzijn.
b.Watgebeurteralsjeermetdegroteblaasbalgluchtbijblaast?
A. Vuurwordtkouder B. Hetijzerwordtluchtiger C. Hetvuurwordtheter
Achterdesmidseisdestal
7. Noemdriedierendieinenomdestallenleven.
______________________________________________________________
A B C D E
Indemiddeleeuwenisdekoninghetbelangrijkst.Daaronderkomenhertogen,gravenenheren.Zijhelpendekoningenbezittengrotestukkenland.Hetgewonevolkbestaatuitvrijemannenzoalsdekoopliedenenambachtslieden.Zijbetaleninditstadjebelastinginruilvoorstadsrechten.Slavenenhorigenwarenhetlaagstinrangenstandvandemiddeleeuwen.
LoopnaardemarktendeHeerestraat,derijkestraatvanGravendam.
8.Schrijfdelettersvandeberoepenindejuistevakkenvandehuizen.
BekijkheteerstehuisaanderechterkantvandeHeerestraatgoed.Hierwoontdepottenkoopman.Hijkooptzijnpottenvaneenpottenbakkerendezeverkoopthijinzijnwinkel/huis.
9.Hoekunjeziendatdezakengoedgaan?
_______________________________________________________________ Tip:vergelijkhethuiseensmetdeanderehuizen!
Bovendedeurvandepottenkoopmaniseenafbeeldingvaneenpottezien.
10a. Wathangterbovendedeurvandebakker?
___________________________________________________________________________
b. Wathangterbovendedeurvandeschoenmaker?
___________________________________________________________________________
HetlaatstehuisindeHeerestraataanderechterkantishethuisvandewever.
11. Zetdevolgendewoordenindejuistevolgorde:
draad-weefgetouw-schaap-spinnewiel-stof-wol-gras
__________________________________________________________
__________________________________________________________
A
B
C
D
ArcheotolkeninGravendamdragen14eeeuwsekleding.Aandekledingkonjezienofiemandrijkofarmwas.Doordestof,dekleurenendeversieringen.Iedereenhadeenbedekthoofd.Devrouwendroegenlangejurkendietijdenshetwerkopgegordwerden.Mannendragenlangetunica’senbeenlingen(lossepijpen).Demeestemensenhaddenéénstelkleren.Alshetstukiswerdhettelkensgerepareerd.
12. Kunjeaandekledingaflezenwiehetrijkstis? Schrijfdenummersvandetekeningeninvolgordevanrijknaararm.
Volgorde: __________________________________
A B C
Indemiddeleeuwenisdekerkergbelangrijk,depausstaataanhethoofdvandekerk,dandekardinalenenbisschoppenendandemonnikenenbroeders.Indemiddeleeuwenkondendemeestemensennietlezenofschrijven,demensenvandekerkkondendatwel.KruisriddersgaanopkruistochtnaarhetMidden-Oosten.ZijveroverendeheiligeplaatsenzoalsJeruzalem,NazarethenBethlehem.Vanuithetmiddenoostenbrengenzeallerleiluxeproductenmeeterug.
Hetlaatstegebouwvandemiddeleeuwenishetklooster.Inditkloosterlevendeminderbroeders.Zijleveninarmoedeenbedelenomvoedselendrinken.Ditdelenzemetdearmen,ziekenendaklozen.Debroedersgevenookonderwijs.Deminderbroedersbiddenachtkeerperdagenprekenovergoddiealleszomooigemaaktheeft.
13a.Waaromishetslimvandeminderbroedersomeenkloostervlakbijofineenstadtehebben?
A Danhoevenzenietvertereizenmethunhandelswaar. B. Indestadwonenveelmensen,zokunnenzijmeermensenhelpen C.Erzijnvoldoendemensenomophunlandtewerken.
b.Hoewordenmannelijkekloosterlingenookwelgenoemd?
__________________________________________________________
DeramenvanhetkloosterhebbendezelfdevormenalsbijdeRomeinsegebouwen.DatheetRomaans.IndeLateMiddeleeuwenwordensteedsmeerkerkenenkloostersindegotischestijlgebouwd.Ookbijditkloosterkunjedatzien.
_________________ 14ZetdewoordenRomaansenGotischbijdejuisteonderdelenvanditkloosterraam.
_________________
Looplangshetkerkhofnaardekruidentuin.Indekruidentuinstaangeneeskruiden,keukenkruidenengeurkruidenenanderedingenzoalshopombiervantebrouwen.Indenamenvankruidenvindjevaakdegebruikenvandeplantterug.Gaopzoeknaarpaaltje4.Daaromheengroeitlievevrouwebedstro.
15a.Waarvoorwerdditkruidgebruikt?
A. Keukenkruidvoorindekoninginnensoep B.Geurkruidomdatdeplantnaarziltezeeruikt C.Geneeskruidtegennervositeitengeurkruidom
injestromatrastestoppen.
LinkservangroeitZeepkruid.Vandewortelwordtzeepsopgemaakt.VoorbijhetzeepkruidvindjeMoerasspiraea,jezegtmoeras-spierea.Hetiseengeneesmiddel. b. Waarvoorwerdditkruidgebruikt?
A. Aspirientjetegenhoofdpijn B. Spireazalftegenspierblessure C. Moerastablettentegenzweetvoeten
JehebtrondgedwaaldinGravendamenoveralgoedrondgekeken.
16. Weetjenogwatjegezienhebt?Omschrijfdefoto’s.
Tip:Noembijvoorbeeldhetberoepdatbijdefotohoort.
JehebtdeinwonersvanhetMiddeleeuwsestadjeGravendaminmiddelsaardiglerenkennen.
17. Wiezegtwat?Schrijfdenamenbijdejuistepersonen.
Kiesuit:imker-chirurgijn/barbier-bakkersknecht–minderbroeder
Ik help de zieken, geef les en leef van wat de mensen me geven.
Elke dag sta ik voor dag en dauw op om mijn baas te helpen.
Ik maak zieken beter met kruiden. Ook knip en scheer ik.
Heb je wel eens vlees met honing geproefd? Heerlijk!
Wijzigingen en/of drukfouten voorbehouden