အေၾကာင္းအရာအလိုက္ေလ့လာမ ......6 | conflict sensitivity...

Conflict Sensitivity | 1

အေၾကာငးအရာအလကေလလာမႈအစရငခစာ

ပဋပကၡက သတျပနားလညမႈ UNDP ၏ ေဒသႏရႏင ရပရြာဖြ႕ၿဖးေရး အေလအထမ အေတြ႕အၾကမား

2 | Conflict Sensitivity

ေလလာမႈအေၾကာငး“ဤအစရငခစာသည ျမနမာႏငငရ ဖြ႕ၿဖးမႈအစအစဥ ေရးဆြေဆာငရြကမႈမားတြင ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈ တးတကေစရနအတြက အသပညာမေဝျခငး၊ စြမးရညျမႇငတငျခငးႏင မဝါဒဆငရာ လပေဆာငခကမားမတစဆင ေဆာငရြကေပးသည UNDP ျမနမာ၏ အစအစဥေအာကမ အစတအပငးတစခ ျဖစပါသည။ ကရးယားသမၼတႏငင (ROK) ႏင ကရးယားအျပညျပညဆငရာ ပးေပါငးေဆာငရြကေရးေအဂငစ (KOICA) ၏ Saemaul Initiative Towards Sustainable and Inclusive New Communities (ISNC) စမခကေအာကမ ရနပေငြမား ပပးကညထားပါသည။

ပါဝငကညသမား - အယလဇဘကဒရး (Elizabeth Drew) (ဥးေဆာငသညသေတသနပညာရင)၊ ဒရးရးေဖာငဆကာ (Dilrukshi Fonseka)၊ မာတငဂမဆင (Martin Jensen)၊ ေရာဘတဘာကေလ (Robert Barclay)၊ ျမတသႏာကႏင ရပါႏြယ Technical partner: International Alert

တညးျဖတသ - ေဂဆငေဟာမနး (Jason Hallman)

ဂရပဖစဒဇငး - ကာစတငေဒါငးန (Kirsten Downie)၊ REVOTECH, ျမနမာ

ရပပမား - INK Strategy

ဤအစရငခစာတြင ေဖာျပထားေသာ အျမငမားသည UNDP သ႔မဟတ International Alert ၏ အျမငမားက ကယစားျပျခငးမရပါ။

ထပမသလသညမားရပါက ဆကသြယရန UNDP အတြကDilrukshi Fonsekaလမႈကၽြမးဝငရငးႏးေပါငးစပမႈႏင အပခပေရးလပငနးစဥ ကၽြမးကငပညာရင ကလသမဂၢဖြ႕ၿဖးမႈအစအစဥ၊ ျမနမာ[email protected]

International Alert အတြကRobert Barclayဌာေနညႊနၾကားေရးမး International Alert, ျမနမာ[email protected]

Copyright © 2017 UNDP Myanmar. All Rights Reserved.


အေၾကာငးအရာအလကေလလာမႈအစရငခစာ

ပဋပကၡက သတျပနားလညမႈ UNDP ၏ ေဒသႏရႏင ရပရြာဖြ႕ၿဖးေရးအေလအထမ အေတြ႕အၾကမား


ေကးဇးတငလႊာ UNDP သည ဤေလလာမႈတြင နညးပညာဆငရာ မတဖကအျဖစ ပးေပါငးေဆာငရြကေပးခေသာ International Alert က အထးပင ေကးဇးတငရပါသည။ ကၽြႏပတ႔သည UNDP Bureau of Policy and Programming Support (BPPS)၊ အထးသျဖင BPPS ၏ UNDP South-South Cooperation team၊ Development Impact Group (DIG) မ Monica Ridjal၊ Policy Specialist (Crisis Prevention) ႏင Shams Banihani (Policy Analyst, South-South Cooperation)၊ Bangkok Regional Hub ၏ UNDP Governance and Peacebuilding Team၊ အထးသျဖင Livio Sarandrea (Crisis Prevention and Rule of Law Specialist)တ႔အား ၎တ႔၏ ဆကသြယေျပာၾကားေပးမႈမားႏင ကညပပးမႈမားအတြက ေကးဇးတငရပါသည။ ထ႔ျပင UNDP ၏ အာဖရက၊ အာရႏငပစဖတ၊ ဥေရာပႏင CIS ၊ လကတင အေမရကႏင ကာရစဘယနေဒသတ႔အတြက Regional Bureaux မား၊ ဘဂၤလားေဒခ၊ ကလဘယာ၊ ေဂာဂယာ၊ ခရာဂစသမၼတႏငင၊ ေဂာဒန၊ ေမာဒဗာ၊ နေပါ၊ ပါပဝါနယးဂန၊ တာဂစကစစတန၊ ထငးႏငငႏင ယဂနဒါ ဌာေနရးမားမ သကဆငရာ အၾကေပးအရာရမား၊ အစအစဥႏင

စမခကဝနထမးမားကလညး ဤအစရငခစာအတြက ၎တ႔၏ အသပညာမား၊ အေတြ႕အၾကမားက မေဝကညေပးမႈမား အတြက ေကးဇးတငရပါသည။ ဤေလလာမႈတြင ကၽြႏပတ႔က ကညသးသပေပးခၾကေသာ ပညာရငမားျဖစသည Jos De La Haye (Cluster Lead, Governance and Peacebuilding, Arab States)၊ Livio Sarandrea ႏင Odhrán McMahon (UNV Project Officer, Conflict Prevention, UNDP Governance and Peacebuilding Team of the Bangkok Regional Hub) တ႔ကလညး ေကးဇးတငရေၾကာငး ေျပာၾကားလပါသည။UNDP သည ဤအစရငခစာအား အသကေမြးဝမးေကာငးမႈ လပငနးမား၊ လမႈကၽြမးဝင ရငးႏးေပါငးစပမႈႏင ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈ ဆငရာ လပငနးမား၏ တစစတတစေဒသအျဖစ ထတေဝချခငးျဖစၿပး ကရးယားသမၼတႏငင (ROK) ႏင ကရးယား အျပညျပညဆငရာ ပးေပါငး ေဆာငရြကေရးေအဂငစ(KOICA) ၏ Saemaul Initiative Towards Sustainable and Inclusive New Communities (ISNC) စမခကေအာကမ ရနပေငြမား ပပးကညထားပါသည။

Conflict Sensitivity | ၅


ေကးဇးတငလႊာ ၅

အတေကာကေဝါဟာရစကားလးမား ၇

အႏစခပ ၈

၁-၀။ နဒါနး ၁၃

၁-၁။ ေနာကခအေၾကာငးအရာ ၁၆

၁-၂။ အသးျပေသာ နညးလမးမား ၁၇

၂-၀။ ေတြ႕ရခကမား - ပဋပကၡကသတျပနားလညစြာလပေဆာငသည႔ ေဒသႏရႏင ရပရြာဖြ႕ၿဖးေရး လပေဆာငမႈ အေလ႔အထမား

၁၈

၂-၁။ အေျခခမမား၊ မဝါဒမားႏင နညးဗဟာမား ၁၉

၂-၁-၂။ စမခကႏင အေျခအေနၾကား အျပနအလနသကေရာကမႈမားက သရသတျပျခငး ၂၃

၂-၁-၃။ ေဒသႏရႏငရပရြာဖြ႕ၿဖးေရးမတစဆင ပဋပကၡကသတျပနားလညေသာရလဒမားႏငၿငမးခမးေရးရလဒမားရရေစမည နညးဗဟာမား

၂၅

၂-၂။ အစအစဥစမခန႔ခြမႈ ၃၁

၂-၂-၁။ ပဋပကၡဆနးစစေလလာခက ၃၁

၂-၂-၂။ စမခကဒဇငးပစေရးဆြျခငး ၃၃

၂-၂-၃။ စမခကအေကာငအထညေဖာျခငး ၃၅

၂-၂-၄။ ေစာငၾကညေလလာျခငးႏင ျပနလညသးသပအကျဖတျခငး (M&E) ၃၇

၃-၀။ သးသပခကမားႏင အၾကျပခကမား ၄၀

ျမနမာႏငငဆငရာ ေလလာမႈမ ေတြ႕ရခကမား ၄၃

၄-၀။ အရငးအျမစမား ၄၇

၄-၁။ ေလလာခေသာ/ရညညႊနးကးကားခေသာ UNDP အစအစဥ/စမခကမားအေၾကာငး အႏစခပ ၄၈

၄-၂။ ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈဆငရာ အရငးအျမစမား ၅၂

ဝကဆကမား/ အရငးအျမစဌာနမားေဆာငရြကရမညဟသည လမးညႊနမား/အရငးအျမစစစညးမႈမား၊ ဆနးစစေလလာမႈအေထာကအကျပနညးလမးမား၊ အဖြ႕အစညးႏငအေျခအေန ဆနးစစေလလာမႈ လမးညႊနမတစေဆာငးပါးမား

၅၃

မာတကာ

၆ | Conflict Sensitivity


CBCSPD Cross-Border Cooperation for Sustainable Peace and Development (ေရရညတညၿမေသာၿငမးခမးေရးႏငစဥဆကမျပတဖြ႕ၿဖးတးတကေရးအတြက နယစပျဖတေကာပးေပါငးေဆာငရြကမႈ)

CDA Conflict-related Development Analysis (ပဋပကၡႏငဆကႏြယေသာ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ ဆနးစစေလလာခက)

CHT Chittagong Hill Tracts (ခစတဂြနေတာငတနးေဒသ)

CHTDF Chittagong Hill Tracts Development Facility (ခစတဂြနေတာငးတနးေဒသဖြ႕ၿဖးေရးအစအစဥ)

CO Country Office (ဌာေနရး)

CSO Civil Society Organization (အရပဘကလမႈအဖြ႕အစညး)

DNH Do No Harm (ဆးကးျဖစေပၚျခငးမရေစမႈ)

EAO Armed Organization (တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႕အစညး)

EU European Union (ဥေရာပသမဂၢ)

FARC Revolutionary Armed Forces of Colombia (ကလဘယာေတာလနေရးတပဖြ႕)

ICA Institutional and Context Analysis (အဖြ႕အစညးဆငရာႏင အေျခအေန ဆနးစစေလလာမႈ)

KII Key Informant Interview (အဓကသတငးေပးႏငသက ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈ)

KOICA Korea International Cooperation Agency (ကရးယားႏငငတကာပးေပါငး ေဆာငရြကေရးေအဂငစ)

LRP Livelihoods Recovery for Peace Project (ၿငမးခမးေရးအတြက အသကေမြးဝမးေကာငးမႈလပငနးမား ျပနလညထေထာငေရး စမခက)

NGO Non-Governmental Organizations (အစးရမဟတေသာအဖြ႕အစညးမား)

ROK Republic of Korea (ကရးယားသမၼတႏငင)

SCBMP Support to Confidence Building Measures Programme (ယၾကညမႈတည ေဆာကေရးလပေဆာငခကမား ပပးကညမႈအစအစဥ)

STEP Southern Thailand Empowerment and Participation (ထငးႏငငေတာငပငး စြမးေဆာငရညျမႇငတငမႈႏင လထ ပါဝငေဆာငရြကမႈ)

UNDP United Nations Development Programme (ကလသမဂၢဖြ႕ၿဖးမႈအစအစဥ)

UNICEF United Nations Children's Fund

WFP World Food Programme

အတေကာကေဝါဟာရစကားလးမား

Conflict Sensitivity | ၇


အႏစခပ

ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈဆသညမာ ဖြ႕ၿဖးေရးလပေဆာငခကမား ေဆာငရြကရငး ပဋပကၡမား ျဖစေပၚႏငပက နားလညသရထား ျခငးႏင ျဖစေနသညပဋပကၡက ပဆးမသြားေစဘ (ဆးကးျဖစေပၚျခငးမရေစမႈ)၊ ျဖစႏငေျခရေသာ ပဋပကၡက ေလာပါးသကသာေစၿပး ျဖစႏငပါက ၿငမးခမးေရးက ရရေစမည၊ ၿငမးခမးေရးက ပမခငမာအားေကာငးေစမည နညးလမးျဖင ဖြ႕ၿဖးေရးအစအစဥမားက ေရးဆြ ေဆာငရြကျခငးဟ အဓပၸါယရပါသည။

ေဒသႏရ ႏင ရပရြာဖြ႕ၿဖးေရးအစအစဥမားအတြငး ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈႏငစပလဥးသည UNDP ၏ အေတြ႕အၾကမားမ ရရေသာ သငခနးစာမားႏင ေကာငးမြနေသာ အေလအထမားက အမအရမတတမးတငရန ရညရြယ၍ ဤအစရငခစာက ျပစျခငး ျဖစပါသည။ အစရငခစာတြင ေအာကပါတ႔က အေလးေပးတငျပထားပါသည -

၈ | Conflict Sensitivity

• UNDP သည အစအစဥမား၏ အခနးက႑အမးမးႏင အဆငအမးမးတြင ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈအား ေပါငးစပ ထညသြငးျခငးက အထးပင အေလးထားေဆာငရြကေသာ အဖြ႕အစညး ျဖစပါသည။ ႏငငအသးသးရ ဌာေနရးမားသည ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈအား ေပါငးစပထညသြငးႏငရနႏင အျခားေသာ ဌာေနရးမားနညးတ ရငဆငေနရသည စနေခၚ မႈမား၊ မမတ႔၏ လပငနးေဆာငရြကေနေသာ ႏငင၏အေျခအေနမားတြငသာ ေတြ႕ရရေသာ စနေခၚမႈမားက ေကာလႊားႏငရနအတြက ခဥးကပေဆာငရြကပနညးလမးသစမားႏငနညးဗဟာသစမားက ေဖာထတကာ စမးသပေဆာငရြကေနၾကပါသည။

• UNDP သည မၾကာခဏဆသလ အလြနရႈပေထြးေသာ ႏငငေရးပတဝနးကငမားတြင လပငနးမား ေဆာငရြကရတတပါသည။ ထပတဝနးကငမားတြင ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈဆငရာ အေျခခမမားႏင လကေတြ႕ရငဆငေျဖရငးေနရသည အေျခ အေနမားက ခနညႇရသညမာ လြယကလသညမဟတပါ။ ဥပမာ ႏငငအဆင ပါ၀ငဆကစပပတသကသအမးမးထမ လကခ ယၾကညမႈမား ရရေအာင ေဆာငရြကရသညတစခနတညးတြင အစးရ၏ ဥးစားေပးကစၥရပမားႏင ကကညေအာင အတတ ႏငဆး ညႇႏႈငးရျခငး၊ ႏငငတကာအလရငမား၊ မတဖကမားႏင ဆကသြယညႇႏႈငးကာ ၎တ႔၏ ဥးစားေပးကစၥရပမား၊ ၎တ႔က ႏငငအဆငဆကစပပတသကသမားမ ရႈျမငလကခထားပမားက အေကာငးဆး အသးခႏငမည သ႔မဟတ ညႇႏႈငး ေပးႏငမည နညးလမးမားက ရာေဖြရျခငး၊ ေဒသႏရ သ႔မဟတ ရပရြာဖြ႕ၿဖးေရး အစအစဥမားက ေရးဆြအေကာငအထည ေဖာသညအခါ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥတြင ပါဝငေဆာငရြကေနသည ဌာေနရး၏ ပမကယျပန႕ေသာ အခနးက႑ႏင လပငနးမားက အေထာကအကျပရန၊ မထခကေစရန ေဆာငရြကရျခငး၊ ဘကလကသညဟေသာ အျမငမား မျဖစေပၚေစရန သတထားေဆာငရြကရသည တစခနတညးတြင သကေသအေထာကအထားအေျခခေသာ စသတမတခကမားက အသးျပ ကာ အစအစဥေဆာငရြကေပးရမည ေနရာေဒသမားႏင လအပစမားက ေရြးခယရျခငး၊ စသညတ႔ ျဖစပါသည။

• အမနစငစစ UNDP သည ဆးကးျဖစေစမႈမားက ေရာငရားရနသာမက ၿငမးခမးေရး ရလဒမား ရရေအာင ရညရြယေသာ ေဒသႏရႏင ရပရြာဖြ႕ၿဖးေရးအစအစဥအမးမးက ဒဇငးေရးဆြအေကာငအထညေဖာေနပါသည။ ထအစအစဥမားမ အေထာကအပျပသည ဖြ႕ၿဖးမႈရလဒအမးအစားမား အမးမးကြျပားေသာလညး မားေသာအားျဖင အသကေမြးမႈလပငနးမား တးတကေစေရး၊ ဝငေငြရလပငနးမားဖနတးေပးေရးႏင အေျခခဝနေဆာငမႈမားက လကလမးမေရးတ႔က အဓကဥးတညပါသည။ ထ႔အတ UNDP အစအစဥမားမ ေမာမနးေဆာငရြကေလရသည ၿငမးခမးေရးဆငရာ အကးရလဒမားမာလညး အမးမးကြျပားပါသည။ ပမနအားျဖင ျပညသႏငအစးရၾကား ပမေကာငးမြနေသာ ဆကဆေရးက တညေဆာကႏငေရး၊ စတဝမးကြျပားေနေသာ လထအသငးအဝငးမားၾကား အျပနအလနဆကသြယမႈ သ႔မဟတ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမား အားေကာငးလာေစေရး၊ ေဘးဖယခထားရေသာ အပစမားက စြမးေဆာငရညျမႇငတငေပးေရး၊ စနစမားတြင အျမစတြယေနေသာ စးပြားေရးႏင လမႈေရး ဖယခနမႈမားက ကငတြယေျဖရငးေရးႏင ပဋပကၡဒဏချပညသမားအတြက ျပနလည ထေထာငေရးလပငနးမားက ပပးကညေရးတ႔ ပါဝငေလရပါသည။ အဓကရရသညသငခနးစာမာ ဆးကးမျဖစေစရန (DNH) ႏင ၿငမးခမးေရးက ပပးေပးေသာ ရညရြယခကမားက ေနာကပငးမ ေပါငးထညျခငးထက စတငဒဇငးေရးဆြစဥကတညးက ထညသြငးေရးဆြထားရမည ဟေသာအခက ျဖစပါသည။ ေဒသႏရႏငရပရြာ ဖြ႕ၿဖးေရးစမခကမားက အထေရာကဆး အသးျပရန ႀကးပမးသညအခါတြင ပဋပကၡကျဖစေစသည အေၾကာငးရငးမားက ကငတြယေျဖရငးရန၊ ဖယခနထားမႈမားက ကငတြယေျဖရငးရန သ႔မဟတ လမႈကၽြမးဝငရငးႏးေပါငးစပမႈရရေအာင ပပးကညရနဟေသာ ရလဒေကာငးမားက မေတာတဆရရျခငးမးမဟတဘ ထရလဒမား ထြကေပၚလာေစေရးအတြက ခငမာေသာ ညႊနကနးမား၊ ေစာငၾကညေလလာမႈမားမတစဆင စမခကမားက ‘တာဝနခမႈရ’ ရမညျဖစပါသည။

Conflict Sensitivity | ၉

၁၀ | Conflict Sensitivity

• ပါ၀ငဆကစပပတသကသမားႏင တငပငေဆြးေႏြးျခငး၊ အကးခစားခြငရသေရြးခယျခငးမားသည စမခကမား၏ ေအာငျမငမႈ သ႔မဟတ ကဆးမႈက အဆးအျဖတေပးႏငသညအရာမား ျဖစပါသည။ ေကာငးမြနသညအေလအထမာ ပါ၀ငဆကစပ ပတသကသမားႏင တငပငေဆြးေႏြးရနအတြက လေလာကေသာ အခနႏငအရငးအျမစမားက အစအစဥ၏ ကနဥးအစတြင သာမက အစအစဥတစေလာကလးတြင ရငးႏးျမႇပႏရနႏင အကးခစားခြငရသ ေရြးခယရာတြငလညး ပြငလငးျမငသာေသာ သတမတခကမားထားရကာ ထသတမတခကမားကလညး ကယကယ ျပန႕ ျပန႕ ဆကသြယအသေပးရန ျဖစပါသည။ ပဋပကၡကသတျပနားလညေသာ အစအစဥမားသည လကေလာညေထြ ေျပာငးလႏငေသာ စမခန႕ခြမႈလပထးလပနညးမား ျဖင ပပးေပးမညဆပါက ပမေအာငျမငႏငပါသည။ UNDP သည အေျခအေနဆနးစစေလလာခကမေတြ႕ရခကမားႏင ပါ၀ငဆကစပပတသကသမားထမထငျမငခက၊ အၾကျပခကမားက တ႔ျပနေဆာငရြကေပးလလငထကသ႔ေသာ လပထးလပနညးမားရရနလအပပါသည။ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈဆငရာ ေစာငၾကညေလလာမႈႏင သးသပအကျဖတမႈမားတြင တးတကမႈမား ရရေနၿပျဖစသညတင ထလပေဆာငမႈမားသည ယခမ အေျခတညကာစသာရေသးၿပး အလြနပကျပယ ေျပာငးလလြယသည အေျခအေနမားတြင အခကအလကမားက စေဆာငးျခငးႏင မေဝျခငးဆငရာ စနေခၚမႈမား၊ ေစာငၾကညတငးတာရသညအရာမားသည ေရရညမသာအကးရလဒက သရႏငသည သဘာဝရေနမႈမားကလညး ထလပေဆာငမႈမားက ေႏာငယကဟန႕တားေနေသာအရာမား ျဖစပါသည။

• ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈအေပၚ ၾသဇာသကေရာကႏငသညအခကမားမာ ယငးက အစအစဥအေကာငအထညေဖာမႈ စကဝနးအတြငး မညသ႔ ထညသြငးလပေဆာငသနညးဟသညအခကႏင ပ၍အေရးႀကးသညမာ ယငးက ဌာေနရးမားက မဟာဗဟာအဆငတြင မညသ႔ ထညသြငးစဥးစားေဆာငရြကသနညးဟသညအခက ျဖစပါသည။ UNDP ရးမားမ ႏငငမားသ႔ မညက႔သ႕ အကအညေပးေရးအစအစဥမေဘာငမား ဒဇငးေရးဆြပ၊ လပငနးမားက ဥးစားေပးသတမတပႏင ေရ႕ေနာကအစ အစဥသတမတပ၊ လပငနးလညပတေဆာငရြကမႈဆငရာ မဝါဒမားႏင လပထးလပနညးမားကခမတပႏင အဖြ႕အစညးတြငးတြင ပဋပကၡကသတျပနားလညေသာ ယဥေကးမႈအေလအထမား အားေကာငးလာေအာင ရငးႏးျမႇပႏ ေဆာငရြကပတ႔တြငလညး ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈက ၾသဇာသကေရာကႏငရမညျဖစပါသည။


ထေတြ႕ရခကမားက အေျခခကာ ေအာကပါ အၾကျပခကမား ထြကေပၚလာပါသည -

၁၂ | Conflict Sensitivity

စမခကဆငရာ တငပငေဆြးေႏြးျခငး၊ ထနးေကာငးၾကပမတျခငးႏင ေစာငၾကည ေလလာျခငးမားအတြက သကဆငရာ အစးရႏင အစးရမဟတေသာ လပေဆာငသ မားက ပးေပါငးပါ၀ငေစေသာ အားလးပါဝငေဆာငရြကႏငသည အခြငအလမး ေနရာမားအား ဖနတးေပးၿပး ေရရညအသးျပႏငေအာငထနးသမးေပးရန၊

ရနပေငြပပးမႈႏင မတဖကေရြးခယမႈဆငရာ ဆးျဖတခကမား၊ စမခကဒဇငးေရးဆြမႈ၊ အေကာငအထညေဖာမႈႏင လပငနးေဆာငရြကမႈ နညးလမးပစမားအတြက လအပေသာ အခကအလကမား၊ အေျခခဆးျဖတရမညအခကအလကမား ရရေစရန အတြက ပဋပကၡဆနးစစေလလာမႈမား စဥဆကမျပတလပေဆာငသြားႏငေအာင ရငးႏးျမႇပႏရန၊

ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈဆငရာပနးတငမား၊ ရညရြယခကမားက ေပါငးစပ ထညသြငးျခငး၊ ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈ လပငနးမားက သးျခားဒဇငးပစ ေရးဆြျခငးထက ဖြ႕ၿဖးေရးလပေဆာငခကမားႏင ရလဒမားအတြငး ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈနညးလမးကထညသြငးအသးျပေၾကာငးေသခာေအာငလပေဆာငျခငး ျဖငေဒသႏရႏငရပရြာဖြ႕ၿဖးေရးပပးကညမႈမားမ ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈရလဒမား အမားဆး ထြကေပၚလာေအာင ႀကးပမးေဆာငရြကရန၊

ပဋပကၡဆနးစစေလလာခကကအဆငေပါငးစတြင ေဆာငရြကႏငေအာငရငးႏးျမႇ ပႏရန၊ အထးသျဖင စမခက၏ဥးတညေဒသမားအတြငးရ ရပရြာအဆငတြငျဖစၿပး တငးေဒသႀကး/ျပညနယအဆင၊ ႏငငအဆငႏင ေဒသခြအဆငမားတြငလညး ေဆာငရြကရန၊

ဖယခနခထားရသညဟ ထငျမငယဆသမားထမ ဆန႕ကငမႈမားျပလာႏငသည အႏရာယကေလာခရနအတြက ကယကယျပန႕ျပန႕တငပငေဆြးေႏြးမႈမားက ဥးစားေပးျပလပရန၊ အလားတ ပါ၀ငဆကစပပတသကသမားၾကား တရားမတမႈ ရသညဟသည အသျဖစေပၚလာေအာင ေဆာငရြကရန၊ အကးခစားခြငရသ ေရြးခယရနအတြက ခငမာသည စသတမတခကမားက တငပငေဆြးေႏြးသည နညးလမးျဖင ခမတရနႏင ထသတမတခကမားက ပြငလငးျမငသာစြာချပရန၊ ေျပာငးလမႈက တ႔ျပနႏငေသာ စမခကစမခန႕ခြမႈဖြ႕စညးပတစခက တညေဆာကရန၊ အဆငအမးမးတြင ျဖစေပၚေနေသာ ေျပာငးလမႈမားက တငးတာႏငေအာင ရငးႏး ျမႇပႏရန။ စမခကႏငဆကစပေနေသာ ပဋပကၡႏင ၿငမးခမးေရးဆငရာ အေျခအေန မားႏင ပမကယျပန႕ေသာ ေနာကခအေျခအေနမားအေပၚ စမခက၏ သကေရာကမႈ ကမကျခညမျပတေစာငၾကညေနဖ႔အေရးႀကးပါသည။ (စမခက၏ၾသဇာသကေရာကမႈ အဝနးအဝငးအတြငးရ ပဋပကၡႏငၿငမးခမးေရးဆငရာ အေျခအေနမား၏ ေျပာငးလမႈ မားက တငးတာႏငသည) အျပနအလနသကေရာကမႈ ညႊနကနးမား (interaction indicators)က ျပစျခငးႏင အသးျပျခငးျဖင ဆးကးျဖစေစႏငမႈ အႏရာယက ဝနထမးမားက ႏးၾကားသတရေနၿပး ၿငမးခမးေရးဆငရာ ေကာငးမြနေသာ အကးသကေရာကမႈမား ရရလာလငလညး သရႏငပါသည။

အဖြ႕အစညးမားအတြငးရ အဆငမားအားလးတြင အစအစဥႏငစမခကစမခန႕ခြမႈက ေကာလြနကာ ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈအား ေပါငးစပထညသြငးထားမႈ အေျခအေနက ဆနးစစေလလာရန။

၁)

၂)

၃)

၄)

၅)

၆)

၇)

၈)


၁.၀။ နဒါနး

၁၄ | Conflict Sensitivity

ဤေလလာမႈအစရငခစာသည ႏငငအမးမးရ UNDP အဖြ႔အစညးမားမ စစညးရရသည ေဒသႏရႏင ရပရြာ ဖြ႕ၿဖးေရးအစအစဥမားအတြငး ပဋပကၡက သတျပ နားလညမႈအား ေပါငးစပထညသြငးေဆာငရြကမႈဆငရာ အသပညာ၊ အခကအလကမားက တငျပထားျခငး ျဖစပါသည။ ေလလာမႈတြင ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈ၏ ‘အနမဆး’ ရညမနးခကျဖစေသာ ဆးကးျဖစေစမႈမားက ေရာငရားရနမ ‘အျမငဆး’ ရညမနးခကျဖစေသာ ဖြ႕ၿဖးေရး အကအညေထာကပမႈမားသည ၿငမးခမးေရးက အေထာကအပျပရနအထ ရညမနးခက အမးမးအတြက အသးျပသညနညးဗဟာမားက ေလလာဆနးစစကာ အေတြ႕ရမားေသာ စနေခၚမႈမား၊ ထညသြငးစဥးစားရမည အခကမားႏင ဤနယပယတြင ကငသးေနက သ႔မဟတ အသစလကခကငသးလာသည ေကာငးမြနေသာ အေလအထမားက ေလလာမတတမးတငႏငရန ႀကးပမး ထားပါသည (ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈဆငရာ သေဘာတရားမားႏငစပလဥး၍အေသးစတအခကအလက မားက ဇယား ၁ ႏင အပငး ၄-၂ တြင ၾကညပါရန)။

ဤေလလာမႈ၏ ရညရြယခကမာ ျမနမာႏငင၏ အသြငကးေျပာငးမႈ အေျခအေနမားတြင ေဒသႏရႏင ရပရြာ ဖြ႕ၿဖးေရးအတြက အသးျပရမည နညးလမးမားက သရရနႏင ႏႈငးယဥေလလာ၍ သငခနးစာမားရယရန ျဖစပါသည။ ထ႔ျပင ပဋပကၡအေျခအေနမားတြင ဖြ႕ၿဖးေရး လပေဆာငေနေသာ အျခားသမားႏင UNDP ဌာေနအဖြ႕မား အသးျပႏငရနလညး ျဖစပါသည။

ကရးယားသမၼတႏငင (ROK) ႏင ကရးယား ႏငငတကာပးေပါငးေဆာငရြကေရးေအဂငစ (KOICA) ၏ “Saemaul Initiative Towards Inclusive and Sustainable New Communities” အစအစဥ၏ ရနပေငြျဖင UNDP မ ေဆာငရြကခသည ပဏာမလပငနးစဥ တစခတြင ပါဝငသည ေလလာမႈတစခက အေျခခကာဤအစရငခစာက ျပစထားျခငး ျဖစပါသည။ ဤပဏာမလပငနးစဥသည KOICA မ ျမနမာႏငင (ႏင အျခား ႏငငမား) သ႔ ႏစဖက သေဘာတပပးေပးေသာ ရနပေငြမားျဖင အေကာငအထည ေဖာေဆာငရြကေသာ ေကးလကေဒသ ဖြ႕ၿဖးေရးအတြက အသပညာစမခန႕ခြမႈ၊ စြမးရညျမႇငတငမႈႏင မဝါဒအၾကေပးမႈ နညးလမးမားျဖင ေဒသႏရႏင ရပရြာဖြ႕ၿဖးေရးအစအစဥမား အတြငး ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈအား ေပါငးစပ ထညသြငးမႈ အားေကာငးလာေစရန ေဆာငရြကျခငး လပငနးအား ျပညစေစရန ရညရြယပါသည။ ပဏာမလပငနးစဥတြင ကမ ၻာႏငငမားမ ေကာငးမြနေသာ အေလအထကငသးမႈမားက ေလလာခသညအျပင ျမနမာႏငငရ ေကာငးမြနေသာ အေလအထမားႏင သငခနးစာမားကေလလာျခငး၊ ပဋပကၡက သတျပနားလညမႈျဖငေဒသႏရႏငရပရြာဖြ႕ၿဖးေရးအစအစဥ ေရးဆြမႈဆငရာ စြမးရညျမႇငတငမႈမား၊ အစးရအရာရမားအတြက ေလလာေရးခရးစဥတစခ၊ ေဒသႏရႏင ရပရြာဖြ႕ၿဖးေရး စမခကမားက အေကာင အထညေဖာေနေသာ သ႔မဟတ ေစာငၾကညေလလာေသာ အစးရအဖြ႕အစညးမားမ အသးျပရနအတြက ညႊနကနးမေဘာငတစခ ေရးဆြျခငး တ႔လညး ပါ၀ငသည။

Conflict Sensitivity | ၁၅

ဖြ႕ၿဖးေရးလပေဆာငခကမားက မညသညက႑တြင လပေဆာငေနသညျဖစေစ ထလပေဆာငခကမားသည ပဋပကၡကတြနးအားေပးျဖစေပၚေစေသာ အေၾကာငးမားက ပမဆးရြားေစႏငသညအလားအလာ သ႔မဟတ ေရရညၿငမးခမးေရးရလဒေကာငးမားရရေအာင ပပးကညေပးႏငသည အလားအလာမား ရပါသည။ ဒတယရလဒက ရရရနအတြက ဖြ႕ၿဖးေရး အစအစဥ မားသည တတႏငသမ တငးမာမႈမားက ဖနတးျခငး သ႔မဟတ ပဆးေစျခငးက ေရာငရားၿပး ၿငမးခမးေရးက ပပးေထာကကေပးရန လအပပါသည။ ထအတြက လပေဆာငသမားႏင အစအစဥမားသည ပဋပကၡက သတျပနားလညဖ႔ လအပပါသည။

ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈႏင ဆးကးမား ျဖစေပၚျခငး မရေစမႈ(Do No Harm - DNH)တ႔သညအလြနနးစပေသာ သေဘာတရားမားျဖစၿပး မၾကာခဏဆသလ အျပနအလန ဖလယသးစြေလရပါသည။ မလက DNHသည ဖြ႕ၿဖးေရး အစအစဥမားႏင ေနာကခအေျခအေနမားၾကား အျပနအလနသကေရာကမႈ၏ ဆးကးမားကေရာငရားရန ႏင ေကာငးကးမားက တးပြားေအာင ေဆာငရြကရန ဟသည အဓပၸါယႏစမးစလးေဆာငပါသည။ သ႔႔ေသာ အခနကာလ ေရြ႕လားေျပာငးလလာေသာအခါ ဖြ႕ၿဖးေရးလပေဆာငသအမားအျပားက ဤအဓပၸါယဖြငဆခက၏ ပထမအပငးကသာ အာရစကၾကၿပး ယခအခနတြင

DNH ၏ အေပၚယတနဖးကသာ၊ ဆလသညမာ ‘ဆးကးျဖစေစမႈက ေရာငရားရန’ကသာ အေလးထား ေနၾကပါသည။ သ႔ေသာ DNH ႏင ပဋပကၡက သတျပ နားလညမႈ ႏစမးစလးသည ‘ဆးကးမျဖစေစမႈ’ႏင ‘ေကာငးကးျဖစေစမႈ’ အဓပၸါယႏစမးလးရသညဟ နားလညထားဖ႔ လအပပါသည။ ဆလသညမာ ၿငမးခမးေရးက အားေပးျမငတငရနအတြက ဖြ႕ၿဖးေရး အကအညေထာကပမႈမားက အသးခရနျဖစပါသည။

ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈသည လပငနးေဆာငရြကပနညးလမးတစခ ျဖစၿပး ဖြ႕ၿဖးေရးလပေဆာငသမားသည ေအာကပါတ႔က ေဆာငရြကရနလအပပါသည -

• ၎တ႔ လပငနးေဆာငရြကေနသည ေနာကခအေျခအေန အေၾကာငးအရာမားက နားလညသေဘာေပါကရန၊

• ၎တ႔၏ အစအစဥ (မား)သည ထအေျခအေနမားႏင အျပနအလနသကေရာကမႈရပက နားလညသေဘာေပါကရန၊

• ထအျပနအလနသကေရာကမႈမ ဆးကးရလဒမားက အနညးဆးျဖစေစၿပး ေကာငးကးရလဒမားက အျမငမားဆးရရေစရနအတြက ၎တ႔၏ အစအစဥ (မား)က လကေလာညေထြေျပာငးလေဆာငရြကရန။

ဇယား ၁

ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈအား အဓပၸါယဖြငဆျခငး

၁၆ | Conflict Sensitivity

၁-၁-။ ေနာကခအေၾကာငးအရာ

ယခအခါ ဖြ႕ၿဖးမႈဆငရာကညေထာကပမႈမား၊ ၿငမးခမးေရးႏင ပဋပကၡတ႔ၾကား အျပနအလနဆကစပေနမႈမားသည ယခငကထက ပမ၍ အေရးပါလာပါသည။ ၂၀၁၁ခႏစတြင ထတေဝခေသာ ကမ ၻာဖြ႕ၿဖးတးတကမႈအစရငခစာတြင အတအလငး ေဖာျပထားသကသ႔ပင လကနကကင ပဋပကၡ သညထပတလလသသရာလညေနေလရၿပး ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ ႏင စပလဥး၍လညး အလြနႀကးမားေသာ ဆးရႈးမႈမားက ျဖစေစႏငပါသည။ ထအစရငခစာကထတေဝခသညအခနက ဝငေငြနညးပါးၿပးအခနမေရြး ပဋပကၡျဖစပြားႏငေသာ သ႔မဟတ ပဋပကၡႏင ဆကႏြယေနေသာ ႏငငမားထတြင ေထာငစႏစ ရညမနးခက ပနးတင(MDG) ၏ လာထားသတမတခက တစခတစေလကျပညေျမာကေအာင ေဆာငရြကႏငခသည ႏငငတစႏငငမမရခပါ။ ဤသညမာ အထကေဖာျပပါအခက ကသကေသခေနပါသည။1၁ စဥဆကမျပတဖြ႕ၿဖးတးတကေရး ပနးတင ၁၆ သည ၿငမးခမးေရး၊ တရားမတမႈႏငအားေကာငးခငမာေသာ အဖြ႕အစညးမားက အားေပးျမႇငတငရနျဖစၿပး လကနကကင ပဋပကၡ၊ အၾကမးဖကမႈႏင လျခမႈမရျခငး မားသည ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈအေပၚ ဆးကးသကေရာကေစၿပး စဥဆကမျပတဖြ႕ၿဖးတးတကရနအတြက ၿငမးခမးေရးက လအပသညဟေသာအခကက အသအမတျပထားေသာ ပနးတငပငျဖစပါသည။

၁ ကမၻာဘဏ၊ ‘ကမၻာဖြ႕ၿဖးတးတကမႈအစရငခစာ - ပဋပကၡ၊ လျခေရးႏင ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ’၊ ၂၀၁၁၊ စာမကႏာ ၅။

UNDPသည ႏငငေပါငး၁၇၀ေကာတြငဆငးရမႈ၊ တနးတညမ မရမႈႏငဖယခနထားမႈမားက ပေပာကေစရန ႀကးပမး ေဆာငရြကေနၿပး ဒမကေရစနညးကအပခပေရးႏင ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈ၊ စဥဆကမျပတဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ၊ ရာသဥတေျပာငးလမႈႏငေဘးအႏရာယရငဆငတ႔ျပနႏငစြမး ရမႈတ႔အတြက အဓကဥးတညေဆာငရြကလကရပါသည။ UNDPသည ပဋပကၡႏငပဋပကၡျဖစၿပး ေနာကပငးအေျခအေန မား၌ ဖြ႕ၿဖးေရးအစအစဥမားက ေဆာငရြကရနအတြက သာမကပဋပကၡက တားဆးကာကြယၿပးၿငမးခမးေရးက ေရရညထနးသမးရန အေထာကအကျပသည ဖြ႕ၿဖးေရး အစအစဥမားက ေဆာငရြကရနအတြက လအပေသာ ကၽြမးကငမႈ ႏစမးစလးက ျပစပးေထာငလာခပါသည။ ဤအစရငခစာတြင UNDP ၏ ေဒသႏရႏငရပရြာဖြ႕ၿဖးမႈ အစအစဥမားမပဋပကၡကသတျပ နားလညမႈအေလအထမား၊ ကငသးမႈမားႏင စပလဥးသည အသပညာမား၊ ႏႈငးယဥ ေလလာစရာ သငခနးစာမားက တငျပႏငရန ႀကးပမးထား ပါသည။

၁-၂။ အသးျပေသာ နညးလမးမား

ဤေလလာမႈသည UNDP မ ေဆာငရြကေနဆ သ႔မဟတ လြနခေသာ သးႏစတာကာလအတြငး (၂၀၁၄-၂၀၁၆) ေဆာငရြကၿပးစးခသည ေဒသႏရႏငရပရြာဖြ႕ၿဖးမႈအစအစဥ

Conflict Sensitivity | ၁၇

မားမသငေလာရာအေတြ႕အၾကမားကအေျခခထားပါသည။ ေလလာမႈတြင ေအာကေျခအဆငမား (ျပညနယမား/တငးေဒသႀကးမား၊ ၿမ႕နယမား၊ ေကးရြာအပစမား၊ ေကးရြာမား) ရ ေဒသႏရအရငးအျမစမား၊ ယႏရားမားႏင စြမးေဆာငရည မားက ကယကယျပန႔ျပန႔ အသးခကာ ေဒသ၏စးပြားေရး ႏင လမႈအဖြ႕အစညးက တးတကေအာငရညရြယလပေဆာင ေနေသာ အစအစဥမားက ေလလာထားပါသည။ ေလလာမႈတြင DNH ေဆာငရြကခကမားႏင/သ႔မဟတ ၿငမးခမးေရးက အေထာကအပျပသည လပေဆာငခက မားက ရညရြယခကရရျဖင ေပါငးစပထညသြငးေဆာငရြက ေနေသာ အစအစဥမားက ေရြးခယေလလာခပါသည။

ေလလာမႈ၏ အတငးအတာက ကန႕သတရနႏင ပမတက ေသခာသည ေတြ႕ရခကမားက ရရေစရနအတြက ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈအားလးက ျခငေလလာျခငးထက ေဒသႏရႏငရပရြာဖြ႕ၿဖးတးတကမႈကသာ အဓကထား ေလလာခပါသည။ ေဒသႏရႏငရပရြာဖြ႕ၿဖးတးတကမႈက အဓကထားေလလာမႈသည UNDP ႏငလညး ဆေလာ ကကညမႈရပါသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ UNDP သည ဆငးရမႈ ေလာခေရး၊ အသကေမြးမႈလပငနးမားႏင ေစာလငစြာ ျပနလညထေထာငေရးအစအစဥမားက ႏငငတြငးႏင ႏငငတကာတြင ေဆာငရြကခသည အေတြ႕အၾကမားႏင သငခနးစာမား ရထားေသာေၾကာင ျဖစပါသည။ သ႔ေသာ ေရ႕ပငးတြင ေဖာျပခသညအတငး ေတြ ႔ရခကအမားအျပားသည အျခားေသာ ဖြ႕ၿဖးေရး အကအညမား၊ ရငးႏးမႈျမႇပႏမႈအမးအစားမားႏငလညး ဆေလာကကညမႈရပါသည။

ေလလာမႈတြင အလႊာလကေဆာငရြကေသာ နညးစနစ (layered method) က အသးျပခပါသည။ ကနဥးအေနျဖင ဆကစပဆေလာသည ဥပမာသာဓကမား ရရႏငရနအတြက UNDP ၏ မဝါဒႏငအစအစဥပပးမႈဗရ (Bureau for Policy and Programme Support - BPPS) မ ၂၀၁၆ခႏစတြင ေဆာငရြကခသည UNDP ၏ ကမၻာတစဝမးမ ပဋပကၡ တားဆးကာကြယေရးႏင ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈ လပငနးမားအေၾကာငး ေလလာမႈက ရညညႊနးကးကား ခပါသည။ အစအစဥႏင စမခကတစခခငးစအေၾကာငး အေသးစတထပမ ေလလာႏငရနအတြက UNDP ၏ ေဒသဆငရာဗရမ ဝနထမးမားႏင တငပငေဆြးေႏြး ခပါသည။ ထ႔ေနာက ေဒသဆငရာႏင ဌာေနရးမားတြင အေျခစကေသာ UNDP ဝနထမးမား (အစအစဥ မနေနဂာမား၊ စမခကမနေနဂာမားႏင ပဋပကၡဆငရာ

အၾကေပးမား) ႏင မနစ ၆၀ မ ၉၀ အထ ၾကာျမငေသာ ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမား (KIIs) ျပလပခပါသည။ ေတြ႕ဆ ေမးျမနးခသမားထမ အေတြ႕အၾကမားႏင ရရခေသာ သငခနးစာမားက ရးရးသားသား သးသပဆငျခငမေဝေပး ေစလသညအတြက အမညမားက လ႕ဝကထနးသမး ေပးထားမညအေၾကာငး အသေပးခပါသည။

ဤေလလာမႈက အဓကအေျချပေသာ သေတသနေမးခြနးမာ - ဤအေတြ႕အၾက/အစအစဥ/ စမခကမ ေဒသႏရႏင ရပရြာဖြ႕ၿဖး တးတကမႈအစအစဥမားေရးဆြေဆာငရြကသည ေနရာတြင ဒဇငးပစေရးဆြျခငး၊ အေကာငအထညေဖာျခငး၊ ေရရညေဆာငရြကႏငရန ႀကးပမးျခငး၊ ပဋပကၡကသတျပ နားလညမႈအား အသးချခငး၊ ယငး၏ သကေရာကမႈက တငးတာျခငးတ႔ႏင စပလဥး၍ မညသည သငခနးစာက ရရ ခပါသနညး။ ပ၍တကစြာဆရလင ဤေလလာမႈသည လပငနးစဥမားက DNH ခဥးကပမႈႏင/သ႔မဟတၿငမးခမးေရး က အေထာကအကျပမႈက ရညရြယေဆာငရြကချခငး ရပါ သလား၊ မညသ႔ လကနာေဆာငရြကခပါသနညး၊ဤရညရြယ ခကသည အစအစဥ သ႔မဟတ စမခကအေကာငအထည ေဖာမႈ၏ အဆငအမးမး၊ ေရရညေဆာငရြကႏငမႈ၊ တငးတာ ႏငမႈ၊ နညးလမးကရယာမား၊ ဆနးသစတထြငမႈမားႏင သငခနးစာမားရယရနအတြက ထညသြငးစဥးစား ေဆာငရြကပါသလား၊ မညသ႔ ေဆာငရြကပါသနညး။

ဤေလလာမႈတြင ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈ၏ သအရ တစခသ႔မဟတ ခဥးကပနညးတစခက စမးသပစစေဆးရန မဟတဘ အသးဝငမည အေတြ႕အၾကမားက ဆနးစစ ေလလာကာ ရယႏငမည သငခနးစာမားက ထတယရနသာ ရညရြယပါသည (ဤေလလာမႈတြင အသးျပထားေသာ သ႔မဟတ ရညညႊနးကးကားထားေသာ UNDP ၏ အဓက အစအစဥမားႏငစမခကမားက အပငး ၄-၁ တြငအကဥးခပ ေဖာျပထားပါသည)။ ေလလာမႈတြင UNDP ၏ ေဒသႏရႏင ရပရြာဖြ႕ၿဖးမႈအစအစဥမားကသာ အေလးေပးသည ကန႔သတမႈမားရခေသာေၾကာင အတငးအတာႀကးမားသည ဖြ႕ၿဖးမႈစမခကမား သ႔မဟတ ပဂၢလကက႑ ရငးႏးျမႇပႏမႈ မားက လႊမးျခေလလာႏငချခငးမရပါ။


၂-၀။ ေတြ႕ရခကမား

ေဒသႏရႏငရပရြာဖြ႕ၿဖးေရးအတြက ကင႔သးေနေသာ

အေလအထမား၏ ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈ

Conflict Sensitivity | ၁၉

လျခေရးႏငလမႈကၽြမးဝငရငးႏးေပါငးစပမႈတ႔ တးတကေစရန ျဖစပါသည။ ႏငငေတာငပငး၌ အစးရႏငခြထြကေရးဝါဒ မားၾကား ပဋပကၡျဖစပြားေနေသာ အေျခအေနတြင စမခကသည ဗဒၶဘာသာႏင မြတစလင အသငးအဝငး မားၾကား လမႈကၽြမးဝငရငးႏးေပါငးစပမႈရရေစရန ရပရြာဖြ႕ၿဖး ေရးအစအစဥမားက အထေရာကဆး အသးခႏငေအာင ႀကးပမးခပါသည။ ဥးစြာ UNDP သည ေတာငပငးေဒသရ အစးရ အဖြ႕အစညးမား၊ အရပဘကအဖြ႕မားႏင ထေတြ႕ ဆကသြယမႈမားစြာ ျပလပကာ စမခက အေကာငအထည ေဖာေရးအတြက လအပေသာ ယၾကညမႈက တညေဆာကႏငရန ႀကးပမးခပါသည။ ထ႔ျပင စမခကအေကာငအထည ေဖာသည ကာလတစေလာကလးတြငလညး ဤသ႔ေသာ ထေတြ႕ဆကသြယမႈမားက ဆကလကျပလပသြားႏငမည အစအစဥမား ခမတေဆာငရြကခပါသည။ ဤသ႔ အဆကမျပတ ထေတြ႕ဆကသြယမႈမားရေနသည အတြက တစဘကတြင စမခကသည ႏငငေရးရညရြယခကျဖင ေဆာငရြကျခငး မဟတေၾကာငး အစးရက သသယ ကငးရငးေစၿပး အျခားတစဘကတြင စမခက၏ ကညေထာကပမႈမားသည ဘကလကျခငးမရဘ အားလး ပါဝငေဆာငရြကႏငေၾကာငး အျခားပါ၀ငဆကစပပတသကသမားထမ ယၾကညစတခမႈမား ရရေစပါသည။ ဒတယအဆငအေနျဖင စမခကသည ပါ၀ငဆကစပ ပတသကသအားလး (ဗဟအစးရ၊ ေဒသခအာဏာပငမား ႏင ေဒသခ ရပရြာလထကယစားလယမား) ၾကား ေဆြးေႏြးမႈမားျပလပႏငေအာင ကညပပးေပးခၿပး အသငးအဝငးႏစခၾကား စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးမႈ လပငနး လပေဆာငရာတြင ကညပပးေပးမည ‘ၾကားေနေသာ’ အရပဘကလပေဆာငသမားက ေရြးခယႏငေအာင ေဆာငရြကေပးခပါသည။ ေဆြးေႏြးပြမားတြင အားလး၏ သေဘာတညခကက ရယႏငေအာင ကညပပးေပးပါသည။ ပါ၀ငဆကစပပတသကသမားက စမခကေဆာငရြကေန သည ေဒသရ တကသလတစခမ ပါေမာကၡမားက အမား ေလးစားယၾကညၿပး အၾကားအျမငဗဟသတမားကာ ‘ၾကားေနသည’ ပပးကညသမားအျဖစ အမားသေဘာတညမႈ ျဖင ေရြးခယသတမတေပးခၾကပါသည။ ဤေနရာတြငေတြ႕ရ ေသာ ေကာငးမြနသည အေလအထမာ ‘ၾကားေနသည’ မတဖကမား၏ အေရးပါမႈက အသအမတျပခရသာမက ၎တ႔က စမခက၏ပါ၀ငဆကစပပတသကသမားကယတင သတမတေရြးခယႏငေအာင ေဆာငရြကေပးချခငးပင ျဖစပါ သည။ ေမာဒဗာ ရ UNDP သည နစစထရျမစကမးတစဖကစ တြင ေနထငေသာ (၁၉၉၂ခႏစတြင ျဖစပြားခသည ထရန႔နစ စထရယနပဋပကၡေၾကာင သးျခားစေနထငၾကေသာ) လမႈ

၂-၁။ အေျခခမမား၊ မဝါဒႏင နညးဗဟာ

အစရငခစာ၏ ဤအပငးတြင အေျခခမမားႏင ပမကယျပန႕ေသာ နညးဗဟာဆငရာကစၥရပမားက ေလလာထားပါသည။ အဘယေၾကာင ဆေသာ ယငးတ႔သည ႏငငတြငးရ ေဒသႏရႏင ရပရြာဖြ႕ၿဖးမႈလပငနးမား အေပၚ တကရကသကေရာကႏငသလ သြယဝက သကေရာကမႈမားလညး ရႏငေသာေၾကာင ျဖစပါသည။

၂-၁-၁-။ ဘကလကျခငးမရေၾကာငးေသခာေစသည တစခနတညးတြင အစးရ၏ လကခယၾကညမႈက ရယျခငး

မဟာဗဟာကထညသြငးစဥးစားရသည အေရးအႀကးဆး ေသာအခကမာ ဘကလကမျခငးမရေအာင သတထား ေဆာငရြကေနစဥ တစဘကတြင အစးရ၏ လကခယၾကညမႈ က ရရေအာင ေဆာငရြကရျခငးျဖစပါသည။ ႏငငအခ႕တြင အထးသျဖင အစးရသည ပဋပကၡတြင ပါဝငေနသ သ႔မဟတ ပါဝငခသ ျဖစလင အစးရ၏ ေထာကခအားေပးမႈက ရယျခငးႏင အျခားေသာ ႏငငေရးႏင အရပဘကလပေဆာင သမား (မားေသာအားျဖင အစးရ၏ အတကအခမား) က ပါဝငလာေအာငဖတေခၚျခငးတ႔ၾကား အလြနသတထား လပေဆာငရပါသည။ ရရခေသာ အဓကသငခနးစာမားမာ ကလသမဂၢအဖြ႕ႀကး၏ ဘကလကျခငးကငးသည ရပတညမႈက အေလးထားရန၊ လပငနးမားက စနစတက စစဥျပငဆငရန၊ ယၾကညမႈက အခနယတညေဆာကရနႏင မဟာဗဟာကမတဖကျပမႈမား တညေဆာကရနတ႔ ျဖစပါသည။

ထငးႏငငတြင UNDP သည ထငးႏငငေတာငပငး စြမးေဆာငရညျမႇငတငမႈႏင လထပါဝငေဆာငရြကမႈ (Southern Thailand Empowerment and Participation - STEP) အစအစဥက ရညရြယခကသးချဖင ေဆာငရြက လကရရာ ရညရြယခကတစခမာ လအပခကမား ရေနေသာ လမႈအသငးအဝငးမားႏင ျပညသမားက ရပရြာဖြ႕ၿဖးမႈ လပငနးမား ေအာငျမငစြာ စမေဆာငရြကႏငေရးအတြက လအပသည ကၽြမးကငမႈမား၊ အရငးအျမစမား ပပးေပးကာ စြမးေဆာငရည ျမႇငတငေပးျခငးျဖင လသားေဘးကငး

၂၀ | Conflict Sensitivity

အသငးအဝငးမားက ေပါငးကးခတဆကေပးရန ရညရြယခကျဖင ယၾကညမႈ တညေဆာကေရး လပေဆာငခကမား ကညပပးမႈ အစအစဥ (Support to Confidence Building Measures Programme - SCBMP) က အေကာငအထညေဖာေနပါသည။ ဥးစြာစမခကသည ေဒသခအာဏာပငမား၊ အရပဘကလမႈအဖြ႕အစညးမား (CSOs)၊ စးပြားေရး လပငနးရငမား၊ အျခားေသာ ပါ၀င ဆကစပပတသကသမားက အားလးႏငသကဆငသည ဖြ႕ၿဖးေရးျပနာမားေျဖရငးရာတြငပါဝငလပေဆာငေစျခငး ျဖင ခတဆကေပးၿပး ဒတယနညးလမးမာ ေဒသခရပရြာ လထမား၏ စးပြားေရးႏင လမႈေရးဖြ႕ၿဖးတးတကမႈအတြက ပပးကညေပးသညနညး ျဖစပါသည။ ထငးႏငငရ STEP နညးတ စမခကသည ယၾကညလကခမႈ ရရရနႏင မတညေသာ လလားခကမားက ဟနခကညမတေအာင ခနညႇရနအတြက စမခကက အေကာငအထညမေဖာမ အခနမားစြာယကာ ေမာဒဗာဗဟအစးရ၊ ထရန႔နစစထရယနအာဏာပငမားႏင ယၾကညမႈ တညေဆာကခပါသည။ ထ႔ျပင ေဒသႏရႏငရပရြာ ဖြ႕ၿဖးေရးစမခကမားႏငစပလဥး၍ ပါ၀င ဆကစပပတသကသမားမ ထားရေသာ ေမာလငခက မားက ေကာငးစြာစမကငတြယရန အေရးႀကးပကလညး စမခကဝနထမးမားက ေျပာျပၾကပါသည။ ဆလသညမာ ထကသ႔ေသာ စမခကမားသည စတဝမးကြျပားေနေသာ လမႈအသငးအဝငးမားၾကား ခတဆကမႈမားက ခငမာေအာင အေထာက အကျပႏငေသာလညး အခ႕ပါ၀ငဆကစပ ပတသကသမား ေမာလငေနသကသ႔ ေရရညတညၿမေသာ ၿငမးခမးေရးက ရယေပးႏငသညအထေဆာငရြကႏငမည မဟတပါ။ ဤသညမာ ထလပငနးမား၏ လပငနးတာ၀န အတငးအတာထက မားစြာေကာလြနေနေသာေၾကာင ျဖစပါသည။ UNDP သည ခရာဂစသမၼတႏငငႏင တာဂစကစစတနတြင ေရရညတညၿမေသာ ၿငမးခမးေရးႏင စဥဆကမျပတဖြ႕ၿဖး တးတကမႈအတြက နယစပျဖတေကာ ပးေပါငးေဆာငရြက ေရး (Cross-border Cooperation for Sustainable Peace and Development - CBCSPD) စမခက (၂၀၁၅-၂၀၁၇) က ေဆာငရြကေနပါသည။ ထစမခကသည ေရ႕ေျပးစမးသပေဆာငရြကေနေသာ တာဂစ-ခရာဂစ ေကးရြာအစအဖြ႕မားရ တငးရငးသားလမးစေပါငးစ ႏင/သ႔မဟတ ဖယခနခထားရေသာ လမႈအသငးအဝငးမားၾကား ပးေပါငးေဆာငရြကမႈႏငယၾကညမႈမားက တးပြားလာေစျခငး ျဖင နယစပျဖတေကာအၾကမးဖကမႈမား အသစ ျပနလညျဖစပြားလာႏငသည အႏရာယက ေလာပါးသြား ေအာင ရညရြယေဆာငရြကေနျခငး ျဖစပါသည။

ထရညရြယခကအတြက ရပရြာလထအသငးအဝငးမားက ရပရြာအေျခခ အေဆာကအအမားအား အတတကြ ျပနလညျပငဆငထနးသမးျခငး၊ အသးျပျခငးႏင စမခန႕ခြျခငး၊ သဘာဝသယဇာတမားက အတ တကြ အသးျပျခငးႏင စမခန႕ခြေစျခငးျဖင ေပါငးစညးမႈမား ရရေအာင ကညပပးေပးၿပး မတညေသာအပစမားမ လငယမားႏင အမးသမးမားၾကား ေပါငးစညးမႈမား ရရေအာင အဓကဥးတညေဆာငရြကပါသည။ စမခကမ ရရေသာသငခနးစာအရ အစအစဥမားအတြက ႏငငေရးအားေပးေထာကခမႈမား ဆကလကရရေနေစရန ဗဟအဆငႏငေဒသႏရအဆင ႏစဆငစလးမ အရာရမားႏင မၾကာခဏထေတြ႕ဆကသြယညႇႏႈငး ေဆာငရြကရန လအပသညဟေသာအခကက ပမ ခငမာေစပါသည။ ေကာငးမြနေသာကငသးမႈတစခအျဖစ အစအစဥသည အစးရႏင အရပဘကအဖြ႕အစညး ကယစားလယမား ပါဝငေသာ ပးတြေစာငၾကညေလလာေရး အဖြ႕တစဖြ႕က လညး ဖြ႕စညးထားပါသည။ ထအဖြ႕သည စမခကေဒသ မားသ႔ အတတကြသြားေရာကစစေဆးကာ ပမေကာငးမြန ေအာင လပေဆာငသငသညမားအတြက ပးတြအၾကျပခက မားေပးၾကပါသည။ ထသ႔ လပေဆာငသညအတြက အစးရႏင အရပဘကလမႈ အဖြ႕အစညးက စမခကက ၎တ႔၏ ကယပငျဖစသည၊ ၎တ႔ႏငသကဆငသည ဟေသာ ခယမႈမားက တးပြားေစၿပး ပါ၀ငဆကစပ ပတသကသမားၾကား ပမကယျပန႕စြာ ေပါငးစပ ညႇႏႈငးႏငသည အခြငအလမးကလညး ေပးႏငခပါသည။ ထအစအစဥက ေလလာၾကညျခငးအားျဖင UNDP ၏ စမခက အပခပေရးယႏရားမားက ပဋပကၡကသတျပ နားလညမႈ ေဆာငရြကခကမားအျဖစ ဆနးသစတထြငကာ အသးျပႏငပက ေတြ႕ရခရပါသည။

ခစတဂြနေတာငတနးေဒသ (Chittagong Hills Tracts - CHT)တြင ေဆာငရြကခသညလပငနးမားႏငစပလဥး၍ UNDP ဘဂၤလားေဒခ၏ အေတြ႕အၾကမားမအကဆတသည ႏငငေရးအေျခအေနမားတြင ႏငငေရးအားေပးေထာကခမႈမားက ရရေစသည နညးဗဟာမားႏင ရငဆငရသည စနေခၚမႈမားအေၾကာငး အဖးတနသငခနးစာမားက ရရပါသည။ ခစတဂြနေတာငတနးေဒသ ဖြ႕ၿဖးေရးအစအစဥ (Chittagong Hills Tracts Development Facility - CHTDF) သည အတငးအတာႀကးမားသည ဖြ႕ၿဖးမႈ အစအစဥႀကးျဖစပါသည။ ရညရြယခကမားမာ CHT ရ အဖြ႕အစညးမားအား လထအေျချပ ဖြ႕ၿဖးေရးအစအစဥ မားက ထထေရာကေရာက အစအစဥေရးဆြ၊ စမခန႕ခြ ႏငၿပး နညးပညာအကအညမားေပးႏငသညအထ

Conflict Sensitivity | ၂၁

စြမးရညျမႇငတငေပးရန၊ အေသးစားဖြ႕ၿဖးေရး လပေဆာင ခကမားမတစဆင တငးရငးသားလမးစငယမားက စြမးေဆာငရညျမႇငတငေပးရန၊ ေဆြးေႏြးဖလယမႈႏင ျပနာေျဖရငးမႈမားမတစဆင အစးရႏင ျပညသၾကား ယၾကညမႈတညေဆာကေပးရန တ႔ျဖစပါသည။ ထစဥက အစးရ၏ အေနအထားမာ ျပညတြငးစစၿပးဆးသြားၿပျဖစ၍ ၿငမးခမးေရးက ျပနလညတညေဆာကရန လအပေနသည အခန ျဖစပါသည။ ထအေျခအေနတြင UNDP သည စမခက၏ ပဋပကၡက သတျပနားလညမႈ ရညရြယခက မားအား ‘ၿငမးခမးေရးကသတျပနားလညမႈ’ ရညရြယခက မားအျဖစ ျပနလညျပငဆငခမတခပါသည။ ယငးသည အစးရ၏လကခယၾကညမႈက ရယသညအလပအား ပမ လြယကေစခပါသည။ တစဘကတြငလညး စမခက လပငနးမား၏ အဓကရညရြယခကမားကလညး မထခက ေစခပါ။ အလားတပင ပါ၀ငဆကစပပတသကသမားက ‘ၿငမးခမးေရးတည ေဆာကမႈ’ ဟသည အသးအႏႈနးက မႀကကပါက CHT စမခကအား ‘လမႈအသငးအဝငး မားၾကား’ႏင‘အစးရႏင ျပညသၾကား’ယၾကညမႈ တညေဆာကျခငးဟ၍ ျပငဆငသးႏႈနးပါသည။ ဤေနရာတြငလညး အသးအႏႈနးကသာ ျပငဆငျခငး ျဖစၿပး လပေဆာငသည လပငနးမားမာမ ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈ လပငနးမားသာ ျဖစပါသည။ ဤသ႔ေသာ နညးဗဟာမားက သးစြခေစကာမစမခက၏

ပငမရညမနးခက (ဌာေနတငးရငးသားမားကစြမးေဆာငရည ျမႇငတငရနႏင CHT ရ ဌာေနတငးရငးသားမားႏင ဘဂၤါလ မားၾကား လမႈကၽြမးဝငရငးႏးေပါငးစပမႈ တးတကေစရန) ျပညေျမာကေရးေဆာငရြကရာတြင ဆန႔ကငတကခကမႈမား ဆကတကၾကေတြ႕ခရပါသည။ ဤအေတြ႕အၾကကၾကညလင ႏငငေရးအရ အလြနအကဆတသည အေျခအေနမားတြင ပဋပကၡက သတျပနားလညမႈႏင လ႕အခြငအေရး အေျချပ ဖြ ႔ၿဖးမႈ ခဥးကပနညးမားက ထနးညႇေဆာငရြကရာတြင ရငဆငရေသာ စနေခၚမႈက ေတြ႕ျမငႏငပါသည။

အခ႕ေသာအေျခအေနမားတြင ရရခေသာ သငခနးစာ မားက ေဒသတြငးအဆင၊ ႏငငအဆငႏင တငးေဒသႀကး/ျပညနယအဆငမားၾကား ကယပငအျဖစခယမႈ(ownership) မားက ခနညႇေပးရန လအပသညဟေသာ အခကက ေပၚလြငေစခပါသည။ ကလဘယာရ UNDP ၏ လကနကကငပဋပကၡဒဏခရေသာ ေကးလကေနမသားစ မား၏ အလပအကငရရႏငမႈႏင တထြငစြန႕စားစးပြားရာႏငစြမး (Employability and Entrepreneurship for Rural Families Victims of the Armed Conflict) ဟသည စမခကသည ပဋပကၡဒဏႏင ဖယခနထားမႈမား အမားဆး ခစားရေသာ ေတာငသလယသမားမား၏ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး အတြက ကညပပးေပးရန ႀကးပမးေသာစမခက ျဖစပါသည။ ကလဘယာေတာလနေရးတပဖြ႕ (Revolutionary Armed

၂၂ | Conflict Sensitivity

Forces of Colombia- FARC)ႏင ပဋပကၡတြင ပါဝင ပတသကခေသာ ေဒသႏရအစးရအရာရမားအေပၚ အခ႕လမႈအသငးအဝငးမားက ယၾကညမႈ မရၾကပါ။ ထ႔ေၾကာင စမခကက ထအရာရမားႏင ဆကသြယ ေဆာငရြကရာတြင ပမသတထားေရြးခယကာ အေျခ အေန တစခခငးစအလက သငေလာသလ ေဆာငရြက ရပါသည။ ဤေနရာတြင ေကာငးမြနသည အေလအထ တစခမာ ယၾကညလကခမႈရရေအာင ေဆာငရြကသည အခါ မမထငသလ လပျခငးထက ပဋပကၡႏင ပဋပကၡႏင သကဆငေသာ လပေဆာငသမားအေၾကာငး ျပညျပညစစ နားလညသရမႈအေပၚတြင အေျခခကာလပေဆာငရန ျဖစပါသည။ ယဂနဒါရ UNDP ၏ ယဂနဒါေျမာကပငး ေဒသႏရဖြ႕ၿဖးေရးႏင လမႈကၽြမးဝင ရငးႏးေပါငးစပမႈ (Local Development and Social Cohesion in Northern Uganda) စမခကသည အလပအကင အခြငအလမးမား တးတကေစရန၊ လငယမား၊ ပဋပကၡ ဒဏခရေသာ ထခကလြယသည လမႈအသငးအဝငးမား အတြက ဥးတညသည စးပြာေရးျပနလည နာလနထေရးႏင ျပနလည ေပါငးစညးဝငေရာကႏငေရး ေဆာငရြကေပးရန၊ စသည ရညရြယခကမားျဖင ေဆာငရြကပါသည။ စမခကတြင ယဂနဒါေျမာကပငးရ လကနကငယမား ေရာငးဝယမႈႏင လကနကးမႈေလာခေရးလပေဆာငခက မားလညး ပါဝငပါသည။ ယဂနဒါသည ကငညာ၊ အသ ယးပးယားတ႔ႏင ထစပေနေသာ နယစပမားတြင တရားမဝင

ဝငထြကႏငေသာေနရာမား ရေနသညျဖစရာ ထႏငငမား တြင ပ႔ပးကညသည အစအစဥမား ျဖည႔စြကေပးမႈရမသာ စမခက၏ အကးသကေရာကမႈမားမာ ေရရညတညတခငျမ ႏငမညျဖစသည။ ဤသညကၾကညလင အစအစဥမားတြင သကဆငရာႏငငအစးရမားသာမကေဒသတြငးႏငအမနးခငး ႏငငမားမ လပေဆာငသမားႏငပါ ပးေပါငးေဆာငရြကရန ထညသြငးစဥးစားသငေၾကာငး ထငရားေနပါသည။

အလရငမား၏ လလားခကမားႏင ႏငငအစးရ၏ လကခယၾကညမႈတ႔ၾကားထနးညႇေဆာငရြကရန အေရးႀကးပႏင ခကခပတ႔ကလညး UNDP ရးအခ႕ႏင ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမား တြင ေတြ႕ရခရပါသည။ သကဆငရာႏငငမလပေဆာငသ မား၏ ေထာကခအားေပးမႈ ရရဖ႔ဆသညမာ ၎တ႔ထတြင မညသ႔ေသာ သေဘာထားအျမငမား ရေနသည၊ ထအစအစဥအတြက မညသက ရနပေငြပပးေပးသည၊ စသညအခကမားေပၚတြင တကရကမတညေနပါသည။ ကလဘယာတြင အလရငမားထမ ရနပေငြမားက လကခသညအခါ ထအလရငမား၏ အစးရမား သည ကလဘယာ ပဋပကၡ အတြငး အေရးႀကးေသာ အခနးက႑မ ပါဝငခၾကသည အစးရမားျဖစေနပါက ဘကလကမႈရခသညဟ ရႈျမငခရႏငပါသည။ အလားတ သာဓကမားက တငျပရလင ေဂာဂယာတြင UNDP/EU တ႔ ပးေပါငးကာ ယၾကညမႈ တညေဆာကေရးႏင ေစာလငစြာတ႔ျပနေဆာငရြကေပးေရး လပငနးယႏရား

Conflict Sensitivity | ၂၃

(Confidence Building Early Response Mechanism - COBERM) စမခကက အေကာငအထညေဖာခပါသည။ ထစမခကတြင အရပဘက လမႈအဖြ႕အစညးႏင ဆကသြယ ညႇႏႈငးပးေပါငးကာ အပခပေရး နယနမတလမးေၾကာငး (Administrative Boundary Line - ABL) အတြငးႏင ထလမးေၾကာငးအတြငးအျပငရေအာကဆးအဆငရပရြာလထ အသငးအဝငးမားၾကား ထေရာကတကၾကြေသာ ပးေပါငး ေဆာငရြကမႈမား ျဖစေပၚလာေစရန ႏႈးေဆာစညးရး အားေပးပါသည။ ရညရြယခကမာ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ မားမတစဆင ပေသကားကအျမငမား (stereotype) ႏင လြမားေသာအယအဆမား ေလာပါးသြားေစၿပး ျပနလည ရငၾကားေစေရးက အေထာကအကျပႏငေစရန ျဖစပါသည။ ထအစအစဥတြင UNDP သည ဘကလကျခငးကငးေသာ၊ ႏငငေရးကငးရငးေသာ၊ ေျပာငးလြယျပငလြယေသာ ယႏရားတစခအျဖစ ေဆာငရြကေပးႏငခေသာေၾကာင အလရငမားအတြက အလြနအေရးပါေသာ ၾကားခအဖြ႕ အစညးတစချဖစခပါသည။

၂-၁-၂။ စမခကႏင ေနာကခအေျခအေနၾကား အျပနအလနသကေရာကမႈမားက သရသတျပျခငး

ေဒသႏရႏငရပရြာဖြ႕ၿဖးတးတကေရးအစအစဥမားက ႏငငတစႏငင သ႔မဟတ ေဒသတစခ၏ ပမကယျပန႕ေသာ ၿငမးခမးေရးႏငပဋပကၡအေျခအေနမားအတြငးအေကာငးဆး

အေနအထားတြင မညသ႔ထားရေဆာငရြကရမညဆသညႏင စပလဥး၍ UNDP အတြက စနေခၚမႈမားရပါသည။ မၾကာခဏထညသြငးစဥးစားရသည မဟာဗဟာကသည အခကတစခကမာ ပဋပကၡအေျခအေနမားအတြငးဖြ႕ၿဖးေရး အကအညမားကအခနကကျဖစေစရန မညသညအခနတြင ေပးအပရမည၊ မညသည ေရ႕ေနာကအစအစဥျဖင ေပးအပ ရမညဟသညအခက ျဖစပါသည။ တစဘကတြင ဖြ႕ၿဖးမႈ ေနာကကကနခမႈက ေျဖရငးေပးရနအတြကသာမက ရေနသည ခြျခားဆကဆမႈ ႏင ေဘးဖယထားမႈမား ပမဆးရြားမသြားေစရနအတြက ပဋပကၡဒဏခရေသာ ရပရြာလထအသငးအဝငးမား၏ လအပခကမားက ျဖညဆညးေပးရန အေရးႀကးပါသည။ ထကသ႔ေသာ အစအစဥမားသည ပဋပကၡဒဏက ကာလရညၾကာခခရေသာ သမားၾကား ယၾကညမႈ ျပနလညတညေဆာကရနအတြက ထေရာကေသာ လပေဆာငခကမား ျဖစႏငပါသည။ အျခားတစဘကတြငမ ထအစအစဥမားသည အခနကက လပေဆာငႏငမႈ အားနညးပါက ပဋပကၡက ‘သတျပ နားလညမႈမရ’ ရာေရာကပါသည။ ဥပမာ ရပရြာလထမားႏင ရပရြာ ေခါငးေဆာငမားသည ေဒသႏရႏငရပရြာဖြ႕ၿဖးေရး စမခကမားမ အကးေကးဇးမား ခစားရေသာအခါ ‘အလြန သကေတာငသကသာ’ ျဖစလာၾကၿပး ေရရညအတြက ပဋပကၡက ေျဖရငးႏငမညနညးလမးမား ရာေဖြရာတြင ပးေပါငးပါဝငလစတနညးပါးသြားႏငသည အႏရာယရပါ သည။ အခ႕ေနရာမားတြငလညး ထအစအစဥမားသည

၂၄ | Conflict Sensitivity

အစးရမားအတြက ဝနေဆာငမႈမား ေဆာငရြကေပးရမည ၎တ႔၏ တာဝနမားက အလြယတကအစားထးႏငေသာ နညးလမးမား ျဖစလာကာ အထးသျဖင ဝနေဆာငမႈမား ရရသင သေလာက မရရသည သ႔မဟတ ဖယခနခထားရၿပး ျဖစသည အပစမားအတြက တာဝနမားက ေရာငရားလာႏင သည အႏရာယျဖစလာႏငသည။

UNDP အတြက မဟာဗဟာကထညသြငးစဥးစားရသည ေနာကထပအခကတစခကမာ ယငး၏ ေအာကေျခအပငးသ႔ ပပးေပးသည အကအညေပးေရးအစအစဥမားသည အျခားေသာ ပဋပကၡတားဆးကာကြယေရးႏင ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈ လပငနးမားအေပၚ အကးသကေရာကမႈ ရႏငပါသလား၊ မညသ႔အကးသကေရာက ႏငပါသနညး၊ အျခားလပငနးမားကလညး ေအာကေျခအပငးသ႕ ပပးေပးသည အစအစဥမားအေပၚ အကးသကေရာကမႈ ရႏငပါသလား၊ မညသ႔အကးသကေရာကႏငပါသနညး ဟေသာအခက ျဖစပါသည။ ႏငငေရးအေျခအေနမားေပၚတြငမတညကာ အဆပါအျပနအလနသကေရာကမႈသည အေထာကအပျဖစႏငသလ အေႏာငအယကလညး

ျဖစႏငပါသည။ အခ႕ႏငငမားတြင UNDP ၏ ေအာကေျခ အပငးသ႕ ပပးေပးသည ဖြ႔ၿဖးေရးအကအည အစအစဥမား သည အထကအပငးသ႕ ပပးေပးသည ၿငမးခမးေရး လပငနးမားတြင UNDP အေနျဖင ပမပါဝငေဆာငရြကႏငရန အတြက လအပသည လကခယၾကညမႈ သ႔မဟတဝငေပါက မားက ရရေစပါသည။ ဥပမာ ေဂာဂယာရ ယၾကညမႈ တညေဆာကေရးႏင ေစာလငစြာတ႔ျပန ေဆာငရြကေပးေရး လပငနးယႏရား (COBERM) အစအစဥသည စတဝမးကြျပား ေနေသာလမႈအသငးအဝငးမားၾကားယၾကညမႈတညေဆာက ေပးရနအတြက ဒဇငးေရးဆြထားျခငးျဖစၿပး ထအစအစဥမ တစဆင UNDP သည လအခငးခငးၾကား ဆကသြယ ခတဆကမႈက အားေပးျမႇငတငရနအတြက ၀ငေပါက တစခရရခၿပး၊ အသကေမြးဝမးေကာငးမႈလပငနးမား၊ စြမးရညျမႇငတငမႈ၊ စသညတ႔ ျဖင ရပရြာလထ အသငးအဝငး မား၏ အမနတကယ လအပခကမားက ျဖညဆညးေပးေန သညတစခနတညးတြင စတဝမးကြျပားေနေသာ ထလမႈအသငးအဝငးမားၾကား ယၾကညမႈႏင အျပနအလန ေဆြးေႏြးဖလယမႈမား ျပနလည ရရေစခပါသည။ ပဋပကၡျဖစပြားၿပးေနာကပငး အေျခအေနတစခတြင

Conflict Sensitivity | ၂၅

အဆငအမားအျပား၌ ပါ၀ငဆကစပပတသကသ အမားအျပားႏင ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမားျပလပရန ျဖစႏငပါမညလားဟေမးလင ျဖစႏငသညဟ ေျဖရပါမည။ သ႔ေသာ ထသ႔ေသာအေျခအေနမးတြင အေျပာငးအလက ေဖာေဆာငေပးႏငရနမာမ အလြနခကခပါလမမည။ COBERM တြင ေဆးပညာရငမားႏင စးပြားေရးပညာရင မားကသ႔ေသာ ပညာရငအမးမး အပါအဝင ‘မနကန သငေလာသည’ မတဖကမားက ထထေရာကေရာက ေရြးခယႏငခပါသည။ ထပညာရငမားသည ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥတြင အဓကကေသာ ၾသဇာတကမရသမားႏင ၾကားဝငခတဆကေပးခၾကၿပး စတဝမးကြျပားေနမႈမားက ေပါငးစညးေပးႏငသညအျပင ေရ႕သ႔ေျမာျမင လပေဆာင ၾကရနအတြက စနမနာျပပဂၢလမားအျဖစ ေဆာငရြက ေပးႏငခၾကပါသည။ ေမာဒဗာတြငမ ေဂာဂယာႏင မတဘ UNDP သည ႏငင၏ တရား၀င ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥတြင ပါဝငေဆာငရြကေနျခငး မရသည အခကေၾကာင ေဒသႏရ အဆငရ ရပရြာလထ အသငးအဝငးမားၾကား ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈမားက အားေပးျမႇငတငႏငသည နညးလမး မားျဖင ၎၏ ေဒသဖြ႕ၿဖးေရးအစအစဥ (SCBMP) က ေရးဆြအေကာငအထညေဖာရန အစးရ၏ ခြငျပခက (ႏငငေရးဆငရာ အေျခအေနတစရပ - Political space)က ရရခပါသည။

UNDP ၏ အေတြ႕အၾကမားအရ ဌာေနရးမားသည မကခရ ႏငငေရးအဆငႏင စမခကအဆင ဆနးစစေလလာမႈမားက ေသခာစြာ ေပါငးစပျပလပရနလအပေၾကာငး သရရပါသည။ ထသ႔ ဆနးစစေလလာမႈက ေပါငးစပျပလပမသာလင စမခကႏင တကရကဆကစပေနေသာ ပတဝနးကငတြင သာမက ပမကယျပန႔သည ႏငငေတာႏင ေဒသဆငရာ

အေျခအေနမားတြငပါ စမခကႏင အေျခအေနၾကား အျပနအလနသကေရာကေနမႈမားက သတျပနားလညမႈျဖင ေဒသႏရႏငရပရြာဖြ႕ၿဖးမႈအစအစဥမားက ဒဇငးေရးဆြျခငး၊ အေကာငအထညေဖာျခငးႏင ေစာငၾကညေလလာျခငးတ႔က ျပလပႏငမညျဖစပါသည။ ၂-၁-၃။ ေဒသႏရႏငရပရြာဖြ႕ၿဖးတးတကေရးမတစဆင ပဋပကၡကသတျပနားလညေသာရလဒမားႏင ၿငမးခမးေရးရလဒမား ရရေစမည နညးဗဟာမား

ကမ ၻာႏငအဝမးတြင UNDP ၏ ေဒသႏရႏငရပရြာဖြ႕ၿဖးေရးအစအစဥမားသည DNH က ေကာလြနကာ ၿငမးခမးေရးက အေထာက အကျပႏငခသည ခးကးေလာကဖြယ သာဓကအမားအျပားရပါသည။ ရယေပးခသည ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈဆငရာ ရလဒမားက အပစခြမညဆလင ေအာကပါအတငး အပစခြႏငပါသည - စတဝမးကြျပားေန ေသာ ရပရြာလထအသငးအဝငးမားၾကား အျပနအလန ဆကသြယေဆာငရြကမႈ သ႔မဟတ လမႈကၽြမးဝင ရငးႏး ေပါငးစပမႈတ႔က အားေကာငးေစျခငး၊ အစးရႏငျပညသၾကား ပမေကာငးမြနေသာ ဆကဆေရးမားက တညေဆာက ေပးႏငျခငး၊ ေဘးဖယခထားရေသာ အပစမားက စြမးေဆာင ရညျမႇငတငေပးၿပး စနစမားတြင အျမစတြယေနေသာ စးပြားေရးႏင လမႈေရးဆငရာ ဖယခနထားမႈမားကကငတြယ ေျဖရငးေပးျခငးႏင ပဋပကၡဒဏချပညသမား၏ ျပနလည ထေထာငေရးအတြက ကညပပးေပးျခငးတ႔ ျဖစပါသည။

အခ႕ႏငငမားတြင UNDP စမခကမားသည စးပြားေရး ဆငရာမကလးမားကေပးကာ ၿငမးခမးေရးအတြက ေဆာငရြကၾကပါသည။ စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကမႈသည စတဝမးကြေနေသာ အပစမားၾကား ဆကသြယခတဆကရန

၂၆ | Conflict Sensitivity

စမခကသည တငးရငးသားလမးစအမးမးၾကား ခတဆကမႈႏင ဆကသြယမႈ အမးမးက ဖနတးေပးရန ႀကးပမးခပါသည။ ထႀကးပမးမႈမားတြင တငးရငးသား ေပါငးစ ပါဝငသည ကငးေထာကလငယလႈပရားမႈ အတြက ပပးကညျခငး၊ ထခကအလြယဆးေသာ ပဋပကၡဒဏခ မသားစမားအတြက ကညပပးေပးျခငးႏင လငယမား၊ အမးသမးမားအတြက ေကာငးျပငပ ပညာေရး အခြင အလမးအမးမးက ဖနတးေပးအပျခငးတ႔ ပါဝငပါသည။

တစဖကႏငတစဖက ရနလေနေသာ အပစမားၾကား ထေတြ႕ဆကဆမႈမား တးပြားေစရမျဖင အျပနအလန သရမႈ၊ နားလညမႈႏင ယၾကညမႈမားက တးတကေစႏင သညဟ ယဆေသာ ‘ထေတြ႕မႈသအရ (contact theory)’ တြင မထငမတဘ ကေရာကႏငေသာ အႏရာယမား ရေနပါသည။ အေတြ႕အၾကမားအရ ထအပစမားသည ပဂၢလေရးအကးစးပြားအတြက လပငနးကစၥသကသကျဖငသာ ဆကသြယေဆာငရြကၾကၿပး တစဥးအေပၚတစဥးထားရသည စတေနသေဘာထားမား သ႔မဟတ အျပအမမား တးတကေျပာငးလျခငး မရေၾကာငး ေတြ႕ရပါသည။ ထငးႏငင ရ STEP တြင ကနဥးပးေပါငးေဆာငရြကမႈမားအတြက မကလးမာ ေငြေရးေၾကးေရးေၾကာင ျဖစေသာလညး စမခကမ ဗဒၶဘာသာႏင မြတစလငဘာသာ အပစမား ပးတြကာ စးပြားေရးလပငနးမား စတငတညေထာငလပကင ႏငမည အစအစဥမားက တးခ႕ပပးကညခပါသည။ ထ႔ေၾကာင

ႏင အျပနအလနမခအားထားလာရနအတြက ႏစဖကစလးမ ႏစသကလကခႏငသည ဝငေပါကတစခ ျဖစႏငေၾကာငး သကေသအေထာကအထားမားအရ သရခရပါသည။ ဥပမာ UNDP ၏ ထငးႏငငရ STEP စမခကတြင ရပရြာ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈက အသးျပကာ ဗဒၶဘာသာဝငႏင မြတစလငဘာသာဝင အသငးအဝငးမားၾကား ကၽြမးဝငရငးႏး ေပါငးစပမႈမားက တးတကေအာင လပေဆာငေပးရန ႀကးပမးခပါသည။ ဤရညရြယခကျဖင စမခကသည အပစႏစစစလးမ ကယစားလယမား ပါဝငႏငသည အစအစဥမားက ေရးဆြေဆာငရြကေစခပါသည။ UNDP ေမာဒဗာ ၏ SCBMP စမခက၏ ရညရြယခကမားထတြင စးပြားေရးလပငနးမား တညေထာငႏငေအာင ပပးေပးသည နညးျဖင စတဝမးကြေနေသာ လမႈအသငးအဝငးမားၾကား ဆကသြယခတဆကမႈမားႏင ယၾကညမႈမား တညေဆာက ရနဟသည ရညရြယခကလညး ပါဝငပါသည။ စမခက သည ေဒသခကနသညႀကးမားအသငးႏင လကတြကာ ႏစဘကစလးမ တထြငစြန႔စားစးပြားရာလသည လပငနးရင မားအတြက စးပြားေရးပညာေပးဝနေဆာငမႈမား၊ အသပညာ မေဝမႈမား၊ ကြနရကခတဆကႏငမည အခြငအလမးမားက ပပးေပးခၿပး ထလပငနးရငမား သညလညး ၎တ႔၏ လမႈအသငးအဝငးအတြငး စနမနာေကာငးမား ျဖစလာခ ပါသည။ ေဂာဂယနႏင အကပခပစ လမးစမား တစသး တစျခားစ ေနထငၾကေသာ အကပေခးရားေဒသတြင UNDP ၏ ယၾကညမႈတညေဆာကေရးႏင ေစာလငစြာ တ႔ျပန ေဆာငရြကေပးေရးလပငနးယႏရား (COBERM)

Conflict Sensitivity | ၂၇

ထအပစမားသည မကလးေၾကာင ပးေပါငးေဆာငရြကျခငးမ ေကာလြနကာ ပမအဓပၸါယျပညဝေသာ ဆကဆေရးမားက တညေဆာကႏငခၾကပါသည။ ဤေနရာတြင ေကာငးမြနသည အေလအထမာ ပမနကရႈငးသည ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမား လအပၿပး ယၾကညမႈက တျဖညးျဖညး တညေဆာက သြားႏငမည လမႈေရး၊ စးပြားေရး လပေဆာငခကမားက ဒဇငးပစေရးဆြကာ စမခကၿပးဆးသညေနာကတြငလညး အတတကြယဥတြရေနမႈႏင အျပနအလနမခမႈမား ဆက လကျပလပေနေစမည အေျခအေနက ဖနတးေပးရန ျဖစပါသည။ COBERM မ ပပးေသာ လပငနးမားက CSO မားမ အေကာင အထညေဖာေဆာငရြကေနသည အေျခအေနတြင UNDP ေဂာဂယာသည ယၾကညမႈ တညေဆာကေပးသည လပငနးမားေၾကာင စတသေဘာထားခယခကမား ေျပာငးလမႈႏင အကး သကေရာကမႈမားက သေဘာထားအျမငမားက အေကာငးဘကသ႔ ေျပာငးလေစကာ ဆကဆေရးမားက ခငမာေစၿပး ျပနလညရငၾကားေစေရးသ႔ ဥးတညႏငမႈတ႔ႏင စပလဥး၍ မညမတးတကမႈရသညက တငးတာႏငရန အတြကလအပေသာ ရငးႏးျမႇပႏမႈမားကျပလပေနပါသည။ ထကသ႔ေသာ အစဥအလာေကာငးက ကငသးႏငဖ႔ဆလင စမခကမားမ ၎တ႔၏ ေျပာငးလမႈသအရမား (theories of change) က စမးသပစစေဆးႏငမည ခငမာေသာညႊနကနးမား ရရမညျဖစၿပး စမခကမစတငမႏင ၿပးဆးခန အေျခအေနမား (baselines and end lines) က သရရန လအပပါသည။

အျခားႏငငမားတြင UNDP ၏ ေဒသႏရႏငရပရြာဖြ႕ၿဖးမႈ အစအစဥမားသည အစးရႏငျပညသၾကား ဆကဆေရးမား တးတကေစရန အတြက အကအညေပးေရးအစအစဥမားက အေလးေပးေဆာငရြကလကရပါသည။ ဘဂၤလားေဒခ တြင CHTDF သည ႏငငေတာႏင ႏငငသား (vertical) ဆကဆေရးႏင လမႈအသငးအဝငးမားၾကား (horizontal) ဆကဆေရးတ႔က တးတကေကာငးမြနေစသည နညးလမး ျဖင အစးရ၏ဝနေဆာငမႈမား တးတကေကာငးမြနလာေစရန အတြက ေပးအပသညဘကတြငေရာ (supply)၊ ရယသည ဘကတြငပါ (demand) တးတကမႈမား ရလာေအာင ႀကးပမးခပါသည။ ‘ေပးအပသည(supply)’ ဘကတြင စမခကသညဝနေဆာငမႈေပးရာ၌တကတကၾကြၾကြမရလ ေသာ ေဟးလခရငေကာငစႏငလကတြကာ ပမတကၾကြမႈ ရၿပး ဌာေနတငးရငးသားမား၏ လအပခကမားက ပမတ႔ျပန ျဖညဆညးမႈရေသာ ဝနေဆာငမႈမား ေပးႏငလာေအာင ကညပပးေပးခပါသည။ စမခက၏ကညပပးမႈျဖငထေကာငစသည ၎တ႔၏ဧရယာအတြငးရစကပးေမြးျမေရး၊ ဥယာဥ ျခေျမစကပးမႈႏင ငါးဖမးလပငနးဆငရာ ဝနေဆာငမႈမား အတြက အျခားေသာဝနႀကးဌာနမားႏင က႑အလက ေပါငးစပညႇႏႈငးမႈမား၊ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမားက စတင ဥးစးဥးေဆာငျပလာပါသည။စမခကသညဝနေဆာငမႈမားက ရယသည ‘demand’ဘက တြငလညး ဌာေနတငးရငးသားမားက ဝနေဆာငမႈမားအား မညသ႔ရယႏငေၾကာငး နားလညသရေအာင ကညေပးခပါသည။ ဝနေဆာငမႈမား ေဆာငရြကေပးရာတြင တးတကေကာငးမြနလာမႈႏင

၂၈ | Conflict Sensitivity

ဝနေဆာငမႈမားက လာေရာကရယသးစြမႈမား တးပြားမား ျပားလာမႈတ႔ႏငအတ က႑အလက ဝနေဆာငမႈေပးေနသည ေနရာမားသည မတညေသာ လမႈအသငးအဝငးမားၾကား အျပနအလနထေတြ႕ဆကဆမႈမား ျပလပႏငသညေနရာမားအျဖစသ႔ အလအေလာကေရာကရလာခပါသည။

UNDP ၏ ေဒသႏရႏငရပရြာဖြ႕ၿဖးေရးအစအစဥအမားအျပားသည လမး၊ဘာသာ စသညက အေျခခေသာ ခြျခားဆကဆမႈမား (identity-based discrimination) သ႔မဟတ စနစမားတြငအျမစတြယေနေသာ ဖယခနထားမႈ မားက ကငတြယေျဖရငးရနအတြက လမႈစးပြားအကအည ေထာကပမႈမားက အသးျပခၾကေၾကာငး ေလလာမႈတြင ေတြ႕ရခရပါသည။ ထခြျခားဆကဆမႈမားႏင ဖယခနမႈ မားသည ယခငႏင လကရ ျဖစပြားေနေသာ ပဋပကၡမားက ျဖစေစသည အေၾကာငးရငးခမား သ႔မဟတ အသစ ျဖစပြားလာႏငသည ပဋပကၡမားက တြနးအားေပးသည အရာမား ျဖစပါသည။ ေဂာဒန တြင UNDP သည ဆးရးယားဒကၡသညမားက လကခထားရေသာ ထခကလြယ သည ေဂာဒနလမႈအသငးအဝငးမားအေပၚ အေရးေပၚ အေျခအေန၏ သကေရာကမႈက ေလာပါးသကသာေစျခငး (Mitigating the Impact of the Syrian Refugee Crisis on Jordanian Vulnerable Host Communities) ဟ

အမညရသည စမခကတစခက ေဆာငရြကေနပါသည။ ထစမခကသည သကေမြးမႈပညာသငတနးမား၊ လပခ ရရနအတြက အလပေပးသည အစအစဥမားမတစဆင အလပအကငမားက အေရးေပၚ ဖနတးေပးျခငး၊ တထြင စြန႔စား စးပြားရာႏငေအာင ကညပပးျခငးႏင ေဂာဒနႏင ဆးရးယားဒကၡသညမားၾကား ကၽြမးကငမႈမား အျပနအလန ဖလယျခငးအပါအဝင နညးလမးအမးမးက ေပါငးစပ အသးျပပါသည။ ထနညးလမးမားအားလးသည လငယ အမးသားႏငအမးသမးမားအေနျဖင အစြနးေရာကမႈ (radicalization) အႏရာယမားက တ႔ျပနႏငေအာငကညရန၊ ဒကၡသညမားႏငလကခထားသ လမႈအသငးအဝငးမားၾကား တငးမာမႈမားေလာနညးရန ရညရြယပါသည။ ထအႏရာယ မားက ကယတြယေျဖရငးရနအတြက စမခက၏ အသက ေမြးမႈ ကၽြမးကငသငတနးမားႏင တထြငစြန႕စား စးပြားရာမႈ ဆငရာ သငတနးမားသည မမကယက ေလးစားတနဖး ထားမႈ၊ ဆကသြယေရးႏင ပဋပကၡစမခန႕ခြမႈဆငရာ သငရးညႊနးတမးအပငးမားႏင တြဖကသငၾကားေပးပါသည။ ထ႔ျပင အမးသမးမားသည လျမငကြငးသ႔ထြကကာ လပကငရသည အလပအကငမားကလပကငရန မသငဟသည လမႈအသငးအဝငးက လကခထားေသာ အျမငက ေျပာငးလေပးရန ရညရြယခကျဖင စမခကသည ၎၏ ဥးတည အပစတြင ပါဝငေသာ အမးသမးအပစ

Conflict Sensitivity | ၂၉

အတြက သကေမြးမႈ လပငနးကၽြမးကင သငတနးေပးျခငးႏင အလပအကင ဖနတးေပးျခငးမားက ေဆာငရြကခပါသည။ အလားတပင UNDP နေပါ၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အသကေမြးမႈလပငနး ျပနလညထေထာငေရးစမခက (Livelihood Recovery for Peace Project - LRP) သည ဆငးရႏြမးပါးေသာ၊ ဇာတနမေသာ လမႈအသငးအဝငးမား အတြက အေသးစား အသကေမြးမႈလပငနးမားက ေရြးခယပပးေပးခပါသည။ ထလမႈအသငးအဝငးမား၏ လမႈစးပြားႏင ႏငငသားျဖစမႈ အဆငအတနးတ႔က တးတကေကာငးမြနလာေအာင လပေဆာငေပးျခငးျဖင လကနကကငပဋပကၡမားက မးထးေပးခသည စးပြားေရး အေျခအေန၊ ဇာတနမ ဇာတျမင၊ စသညတ႔က အေျခခကာ ခြျခားဆကဆမႈမားက ကငတြယေျဖရငးေပးရန ရညရြယျခငးျဖစပါသည။ ေဒသႏရႏငရပရြာဖြ႕ၿဖးေရးအကအညမားက ပဋပကၡ၏ အေၾကာငးရငးခမားက ကငတြယေျဖရငးရန သ႔မဟတ အနာဂတပဋပကၡ မားက တားဆးကာကြယရန အသးျပလလင ေရရညအတြက အဆကမျပတ ေဆာငရြက ေပးသြားႏငဖ႔ လအပပါသည။ ဝမးနညးစရာေကာငးသည အခကမာ မၾကာခဏဆသလ UNDP ၏ အစအစဥမ

ေဘာငမားသည စးပြားေရးဆငရာ အကးရလဒမားက ဖယၾကဥခရေသာ သ႔မဟတ ထခကလြယေသာ အပစ မား၏ စြမးရညျမႇငတငေပးရန လအပသည ႏငငေရးႏင လမႈေရးအရငးအႏးမားအျဖစ ေျပာငးလအသးခႏငေလာက သည အခနကာလအထ လႊမးျခႏငမႈမရျခငးပင ျဖစပါသည။ ဤေနရာတြင မတဖကမား၏ အခနးက႑သည အလြန အေရးႀကးလာပါသည။ ပဋပကၡဒဏချပညသမား၏ဝငေငြ တးတကေစရနႏင စဥဆကမျပတရရေနေစရန၊ ရရ ထားေသာ ထေအာငျမငမႈမားက ‘စမခကပစျဖင ပပးေပးသည’ ျပငပမအကအညမားထကသာလြနစြာ စဥဆကမျပတဆကလကထနးသမးသြားႏငရနအတြက ပဂၢလကက႑ႏင အစးရ-ပဂၢလက မတဖကျပမႈမားသည အေရးပါေၾကာငး ေတြ႕ဆေမးျမနးသအခ႕က ေျပာျပၾက ပါသည။ ကလဘယာတြင UNDP သည လယသမားမားက စကပးထတလပႏငစြမးျမႇငတငရန ကညပပးေပးၿပးေနာက တြင စမခက၏ ရလဒမားက ေရရညဆကလကထနးသမးသြားႏငရနအတြက စမခကမ ကညေထာကပေပးခေသာ လယသမားမားႏင ႏငငတကာ ကမၸဏမားၾကား ေစးကြက ခတဆကမႈမား ျပလပႏငေအာင ကညပပးေပးခပါသည။ ထ႔ျပင UNDP သည အၾကမးဖကမႈဒဏခခရေသာ သ႔မဟတ

၃၀ | Conflict Sensitivity

အႏရာယကေရာကႏငေျခရေသာ လမႈအသငးအဝငးမားႏင လကတြလပကငေသာအခါတြင ၎တ႔၏ အၾကမးဖကခရမႈ အေတြ႕အၾကမားႏင မားေသာအားျဖင ရရခေသာ ဒဏရာမားက သတျပစာနာမႈ မားစြာလအပေၾကာငး ကလညး သရထားရမညျဖစပါသည။ နညးဗဟာတစခ အျဖစ UNDP ကလဘယာသည ၎၏ ပဋပကၡဒဏခ၊ ထခကလြယေသာသမားႏင အတတကြလပ ေဆာငေသာ ဖြ႕ၿဖးေရးလပငနးမားတြင အတလကပါကညရန စတပညာရငမားက ခန႕အပထားပါသည။ ဤေနရာတြင ေကာငးမြန ေသာအေလအထတစခမာ အစအစဥမားက ေရးဆြအေကာငအထညေဖာသညေနရာတြင လမႈ အသငးအဝငးမားအတြက ခစားခက ပငးဆငရာႏင စတပငး ဆငရာအရ ျပနလညနာလနထႏငေအာင လအပသည အခနကာလသတမတခကမား၊ တြဖက ေစာငေရာကေပးမႈ၊ ပပးကညမႈမားႏငစပလဥး၍ စာနာနားလညမႈျဖင သတႀကးစြာထားကာ ေဆာငရြကေပးရန ျဖစပါသည။

ေဒသႏရႏင ရပရြာ ဖြ႕ၿဖးမႈအစအစဥမားသည ပဋပကၡက ျဖစေစသည၊ တြနးအားေပးသည အေၾကာငးအခကမားက

ကငတြယေျဖရငးေပးျခငးျဖင ၿငမးခမးေရးက အေထာကအပ ျပႏငသည အလားအလာ (ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈ၏ အျမငမားဆးပနးတင) ရသညမာမနေသာလညး အစအစဥ မားအားလးသည ထအတြက mandate သ႔မဟတ လေလာကေသာ ကၽြမးကငမႈႏင အေထာကအကမား ရလမမညမဟတေၾကာငးက သတျပရနအေရးႀကးပါသည။ ထေရာက၍ ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈ ရေသာလညး ပဋပကၡကသတျပ နားလညမႈ၏ အနမဆးပနးတင (ဥပမာ DNH) ကသာ ျပညမေအာင ေဆာငရြကၿပး ၿငမးခမးေရးတညေဆာကရန ရညရြယခကမရေသာ ေဒသႏရႏငရပရြာဖြ႕ၿဖးေရး အစအစဥေပါငးေျမာကမားစြာ ရေနပါသည။ ဆကစပေနေသာ အေျခအေနအေၾကာငး အရာမား၊ အဖြ႕အစညးဆငရာ mandate မား၊ ဆကစပ ပတသကသမား၏ အျမငမား၊ စမကနးေရးဆြမႈႏင အေကာငအထညေဖာမႈ အခနကာလသတမတခကမားႏင စြမးေဆာငရညမားက အေျခခကာ ပဋပကၡက သတျပ နားလညမႈ၏ အနမဆးပနးတငမ အျမငဆးပနးတငဆသ႔႔ ကးေျပာငးေဆာငရြကေပးႏငမည အလားအလာက သတရစြာျဖင ဆနးစစေလလာရမညျဖစပါသည။

Conflict Sensitivity | ၃၁

၂-၂။ အစအစဥစမခန႕ခြမႈ

ဤအခနး၏ ေနာကအပငးတြင စမခက စမခန႕ခြမႈစကဝနးတစခ၏ အဆငအမးမး၌ ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈအား ေပါငးစပထည သြငးမႈအေၾကာငး တငျပထားပါသည။ စမခကစမခန႕ခြမႈ၏ အဓကကေသာအဆငတငးႏင သကဆငသည လပငနးမားက ေယဘယ စမခကစမခန႕ခြမႈ ရႈေထာငႏင ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈရႈေထာငႏစခစလးမ မတဆကရငးလငးတငျပထားပါသည။

၂-၂-၁။ ပဋပကၡဆနးစစေလလာမႈ

ပဋပကၡဆနးစစေလလာမႈႏင သကဆငသည လပငနးမား ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈအတြက အေျခခအတျမစမာ ပဋပကၡဆနးစစေလလာမႈက စနစတကေဆာငရြကရနႏင စမခကစကဝနး၏ အဆငမားအားလးတြင ေနာကဆး ျဖစေပၚေနသညအေျခအေနမားက မကေျခမျပတ ဆကလကေလလာသြားကာ ေတြ႕ရခကမားေပၚ မတည၍ စမခကလပငနးမားကဒဇငးပစေရးဆြျခငး၊အေကာငအထည ေဖာျခငးႏင ေစာငၾကညေလလာျခငးတ႔က ေဆာငရြကရန ျဖစပါသည။

ပဋပကၡဆနးစစေလလာမႈတြင ေအာကပါတ႔က စနစတက ေဆာငရြကရပါသည-ပဋပကၡ၏ေနာကခအေၾကာငးအရာႏင သမငးေၾကာငးတ႔က နားလညသရေအာငလပေဆာငျခငး၊

• ပဋပကၡျဖစပြားရသည အေၾကာငးရငးမားက သတမတေဖာထတျခငး၊

• သကဆငေသာ အပစမားအားလးက သတမတေဖာထတျခငး၊

• ထအပစမား၏ အျမငမားႏင ထအပစမားအခငးခငး ဆကႏြယပတသကပမားက နားလညသရေအာင လပေဆာငျခငး။

အခ႕ေသာ အေျခအေနမားတြင ပဋပကၡဆနးစစေလလာမႈ အေၾကာငး ေျပာဆရသညမာ အလြနပငခကခၿပး အကဆတႏငပါသည။ ပမေယဘယဆနသည အသးအႏႈနးျဖစေသာ ‘အေျခအေနဆနးစစေလလာခက’ ဟသညက သးႏႈနးျခငးျဖင ထအခကအခက ေကာလႊား ႏငပါသည။ သ႔ေသာ လမႈေရး၊ စးပြားေရး၊ ႏငငေရးႏင

ယဥေကးမႈဆငရာ ကစၥရပမားက ကယကယျပန႕ျပန႕ ေလလာဆနးစစ သည အေျခအေနဆနးစစေလလာခကႏင ပဋပကၡအေၾကာငးက နားလညသရေစရန သးျခား လပေဆာငေသာ ဆနးစစေလလာခကတ႔ၾကား ကြာျခားခကက ကြကြျပားျပား သရဖ႔ အေရးႀကးပါသည။1၁

ပဋပကၡဆနးစစေလလာမႈလပငနးစဥႏင စပလဥး၍ အေကာငးဆးအစဥအလာမားမာ လထ၏ ပါဝငေဆာငရြကမႈ က အျမငမားဆးရရေအာင ေဆာငရြကရနႏင ေဒသခတ႔၏ ရႈေထာငအျမငမားက စေဆာငးရယရနျဖစပါသည။ ထ႔ျပင ရႈေထာငအျမငမားႏင ေျပာျပသည ျဖစစဥမားသည အမးမးကြျပားေနႏငသညအတြက ဆနးစစေလလာမႈျပရာတြင ေတြ႕ရခကမားက အျခားနညးစနစမား၊ ရငးျမစမားမ ရရသည ေတြ႕ရခကမားႏင တကဆငစစေဆးၾကညျခငးမား (Triangulation) ျပလပရနလညး အလြနအေရးႀကး ပါသည။ ထ႔ျပင ဆနးစစေလလာေတြ႕ရခကမားက ပါဝငကညခၾကသမားလညး သရခြငရေအာင ေဆာငရြက ေပးျခငးသည ေကာငးမြနေသာ အေလအထတစချဖစၿပး ယငးသ႔ေဆာငရြကေပးျခငးျဖင ရလဒမားက မနကနေၾကာငး အတညျပႏငသလ တ႔ျပနအၾကျပမႈ ကြငးဆက (feedback loop) ကလညး ၿပးျပညစေစပါသည။ ထမသာမက တငပင ေဆြးေႏြးမႈမားသည တစလမးသြားသာ ျဖစေနပါက ‘လခငသညအခကမားကသာႏႈကယသြားသည’ ဟဆကစပ ပတသကသ ေဒသခမားႏင ရပရြာလထမားက ခစားၾကရ ေသာအခါ ျဖစေပၚေလရသည အားမလအားမရႏင ချပငး ေဒါသထြကျခငးမားကလညး ေရာငရားႏငမညျဖစပါသည။ အဓကေတြ႕ရခကမား

UNDP ၏ ကမၻာတစဝမးလပေဆာငမႈမားမ ရရသည အေတြ႕အၾကမားအရ ခငလမနကနသည ပဋပကၡ ဆနးစစေလလာခကက အဆငမးစတြင ေဆာငရြကရန အေရးႀကးေၾကာငး ေတြ႕ရရပါသည။ ထငးႏငငရ UNDP ၏ STEP စမခကတြင အစးရ၊ တကသလ ပါေမာကၡမား၊ ရပရြာလထမားႏင ေဒသခ NGO မားအပါအဝင ႏငငအဆင ႏင ေဒသႏရအဆငမ ပါ၀ငဆကစပပတသကသမားႏင တငပငေဆြးေႏြးကာ ပဋပကၡေလလာဆနးစစခကက ႏစစဥေဆာငရြကပါသည။ ဤဆနးစစေလလာခကက အေျခခကာ စမခက၏ လပငနးအစအစဥက ျပငဆငၿပး အသစျပငဆငမြမးမထားေသာ လပငနးအစအစဥက အစးရမတဖကဝနႀကးဌာနမားက အတညျပေပးပါသည။

၁ ပဋပကၡက သတျပနားလညမႈစေပါငးအဖြ႕ ‘ပဋပကၡက သတျပနားလညမႈ ရရရနအတြက မညသ႔ လမးညႊနေပးမညနညး’ ၂၀၁၂ခႏစ၊ စာမကႏာ ၄

၃၂ | Conflict Sensitivity

ဘဂၤလားေဒခတြင CTDF သည စမခကအေကာငအထည ေဖာမႈ၏ ေနာကပငးအဆငမားတြင အဖြ႕အစညးဆငရာႏင အေျခအေန ဆနးစစေလလာခက (Institutional and Context Analysis – ICA) (ICA ႏင စပလဥး၍ အခကအလကမား ထပမသရလလင အပငး ၄-၂ တြင ေဖာျပထားေသာ ဆနးစစေလလာမႈ နညးလမးအေထာက အကမားတြင ၾကညပါရန) တစခက ေဆာငရြကခပါသည။ ထဆနးစစေလလာခကသည ဌာေနရးအား ပါ၀ငဆကစပ ပတသကသမား၏ ရပတညခကမားႏင သေဘာထား အျမငမားက ပမနားလညသရလာေအာင ကညေပးႏငခ သညအတြက ဆန႔ကငမႈမားက ေကာလႊားႏငေစရန အခ႕အပစမားႏငဆကသြယညႇႏႈငးမႈမား၊ အသေပးရငးလငး တငျပမႈမားက တးျမႇငလပေဆာငႏငခပါသည။

စသတမတခကႏင လကေတြ႕ကငသးမႈၾကားတြင ကြာဟခကတစခ ရေနေၾကာငး ေလလာမႈတြင ေတြ႕ျမငရ ပါသည။ UNDP သည ပဋပကၡဆနးစစေလလာခကက ပမနလပေဆာငရန အားေပးေနေသာလညး လကေတြ႕တြင ပမန လပေဆာငႏငျခငးမရသညက ေတြ႕ရပါသည။ ေတြ႕ဆေမးျမနးခမႈမားမ အတညျပႏငသညအခကမာ အဖြ႕အစညးအတြငးရ ပဋပကၡႏငၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈ ကၽြမးကငပညာရငမားသည ပဋပကၡ ဆနးစစေလလာမႈအစဥအလာအေလအထႏငစပလဥး၍ ခနပယမား ျဖစၾကေသာလညး ထပညာရငမားသည မၾကာခဏဆသလ အျခား UNDP ဝနထမးအမားစႏင ဆန႔ကငကာ အတကအခလပရတတပါသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ထဝနထမးမားတြင ပဋပကၡ ဆနးစစေလလာမႈက ျပလပရန လအပေသာအခန၊ အရငးအျမစ သ႔မဟတ နညးပညာကၽြမးကငမႈမား မရေသာေၾကာငေသာလညးေကာငး၊ ၎တ႔၏ အလပမား သည ‘ပဋပကၡႏငဆကႏြယမႈ’ မရေသာေၾကာင ပဋပကၡ ဆနးစစေလလာမႈ ျပလပရနမလအပဟ ယဆေသာေၾကာင ေသာလညးေကာငးျဖစပါသည။ UNDP နေပါတြင ပဋပကၡကသတျပ နားလညမႈဆငရာ စြမးရညမားက ျမႇငတငေပးရနႏင အဖြ႕အစညးစနစမားအတြငး စနစတက ေပါငးစပထညသြငးေပးရနအတြက အဖြ႕အစညးမား ပးေပါငးေဆာငရြကေသာ အစအစဥတစခ (UN Interagency Programme on Mainstreaming Conflict Sensitivity) ရပါသည။ ထအစအစဥေအာကတြင UNDP အဖြ႕သည ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈျဖင အစအစဥမား ေရးဆြေဆာငရြကျခငး၏ အကးရမႈက သေတသနျပခ ပါသည။ စမခကမားသည ပဋပကၡျဖစႏငေျခအႏရာယမား

က ထညသြငးစဥးစားရန သ႔မဟတ လကေလာညေထြ ေျပာငးလလပေဆာငရနပကကြကပါက ေငြေၾကးႏင အျခားတနဖးမားဆးရႈးရပက ခငလေသာ သကေသသာဓက မားရာေဖြကာ ေလလာခပါသည။ ဤေနရာတြင ေကာငးမြနေသာအေလအထတစခမာ ပဋပကၡဆနးစစ ေလလာမႈက အထးတလည အမႊမးတင ေျပာဆေနမည အစား ထသ႔ေသာဆနးစစေလလာမႈမားက ပမနလပေဆာင သငေၾကာငး သကေသျပႏငသည ခငလေသာ အေထာက အထားမားက ရာေဖြတငျပေပးရန ျဖစပါသည။ ထ႔ျပင အစအစဥအတြငးရ လပေဖာကငဖကမားက ပဋပကၡဆနးစစ ေလလာမႈက ဝနထပဝနပးတစခအျဖစ ရႈျမငေနမႈျပနာက ေျဖရငးရနအတြက ဆနးသစတထြငေသာ နညးလမးမားက ရာေဖြျခငးႏင အျခားေသာ ဆနးစစေလလာမႈမားႏင ေပါငးစပလပေဆာငျခငးတ႔ ျပလပရနလညး အေရးႀကး ပါသည။ နေပါ ဌာေနရးတြင ဆနးစစ ေလလာမႈမားက ေပါငးစပလပေဆာငႏငရနအတြက ရးတြငးရ ကားမ ေရးရာႏင လမႈေရးအရေပါငးစညးေပးမႈ (social inclusion) ဆငရာ အၾကေပးအရာရမားႏင ပးေပါငးကာ ထအေၾကာငး အရာမားအားလးက ေပါငးစပထညသြငးထားသည checklist မားက ျပစခပါသည။ ေမာဒဗာရ SCBMP တြင ပဋပကၡ ဆနးစစေလလာမႈက သးသန႔မလပဘ DNH ၏ အပငးက႑အခ႕ႏငအတ ကားမေရးရာ၊ ေဘးအႏရာယ ေၾကာင ဆးရႈးႏငေျခေလာချခငး (disaster risk reduction) ႏင အျခားေသာ အစတအပငးမား ပါဝငသည UNDP ၏ လမႈေရးႏငပတဝနးကငဆငရာ စစေဆးမႈနညးလမးကရယာ (social and environmental screening tool)က အသးျပ ခပါသည။ သ႔ေသာ တစဘကတြငလညး ပဋပကၡေျမပမား ပမနေရးဆြျခငး၊ ပါ၀ငဆကစပပတသကသမားႏင တငပင ေဆြးေႏြးျခငး၊ ပမန သးသပမႈမား ျပလပျခငး ကသ႔ေသာ လပငနးမားႏငလညး အားျဖညေပးထားပါသည။ ဤအေလအထသညေကာငးမြနေၾကာငး UNDP ယဂနဒါ၏ အေတြ႕အၾကမားက ထပေလာငး အတညျပေပးခပါသည။ ယဂနဒါတြင လပငနးထပေနမႈမားက ေရာငရားရနႏင တည ေသာ နားလညသေဘာေပါကမႈမား ပမရရရနအတြက ဆနးစစေလလာမႈမားက ပးတြေဆာငရြကၾကပါသည (ဇယားကြက ၂ က ၾကညရန)။

ထ႔ျပင ဆနးစစေလလာမႈမားက အခနအၾကာႀကးယကာ အေသးစတ လပေဆာငေစျခငး နညးတ/ထက သတငး အခကအလကမား က အခနႏငတစေျပးည မေဝဖလယ ျခငး၊ ဆနးစစေလလာျခငးႏင အနာဂတျဖစႏငေျခမားက ဆနးစစမနးဆကာ အစအစဥေရးဆြျခငး (scenario

Conflict Sensitivity | ၃၃

planning) တ႔က (ပမ) အသးဝငသညက ဌာေနရးမားမ ေတြ႕ရလာၾကပါသည။ အထးသျဖင ၿငမးခမးေရးႏင ပဋပကၡအေျခအေနမား အလြနအေျပာငးအလျမနသည ေနရာမား သ႔မဟတ ပဋပကၡဆနးစစေလလာမႈက ေဆာငရြကျခငးသည ႏငငေရးအရ အကဆတသည အခါမးတြင ပ၍ပင အသးဝငပါသည။ UNDP ေဂာဂယာ တြင ပမနတခါးပတ ဆနးစစေလလာမႈ အေတြ႕အၾကမားမ အလြနအသးဝငေသာ အခကအလကမားက ရရေနပါသည (ဇယားကြက ၃)။

၂-၂-၂။ စမခကဒဇငး စမခကဒဇငးႏငပတသကေသာ လပငနးမား

ဒဇငးပစေရးဆြသညအဆငတြင ပဋပကၡက သတျပ နားလညမႈအား ေပါငးစပထညသြငးသညအခါ ေအာကပါတ႔ ကသ႔ေသာ စမခက၏ အဓကကေသာ သတမတခကမား အားလးအတြက ပဋပကၡဆနးစစေလလာမႈမ ေတြ႕ရခက မားက အသးျပရပါသည -

• စမခကမ မညသညက လပေဆာငမညနညး။• မညသက မညသ႕အတြက

အေကာငအထညေဖာမညနညး။ • အကးခစားခြငရသမား/ပါဝငေဆာငရြကသမားမာ

မညသညမား ျဖစမညနညး။ • စမခကက မညသညေနရာတြင

အေကာငအထညေဖာမညနညး။ • စမခကလပငနးမားက မညသညအခနတြင

ေဆာငရြကမညနညး။

• စမခကက မညသညပစျဖင အေကာငအထညေဖာမညနညး။2၂

ထအပငးက႑တစခခငးစတြင ဆးကးျဖစေပၚေစျခငး မရ ေစရန (DNH) ေဆာငရြကခကမားက ေပါငးစပထညသြငး လပေဆာငသြားရန အေရးႀကးပါသည။ ျဖစႏငလင ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈအတြက အေထာကအကျပ ႏငေအာင ႀကးပမးျခငးသညလညး ေကာငးမြနသည အေလအကငကငသးမႈတစခ ျဖစပါသည။ စမခကဒဇငး ပစတြင ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈအတြက အထးပင အေရးႀကး သည အစတအပငးအခ႕မာ စမခက၏ ဖြ႕စညးပ (အထးသျဖင အခနကာလသတမတခကႏင အေကာငအထညေဖာမႈပစ)၊ အကးခစားခြငရသ ေရြးခယမႈဆငရာ ဆးျဖတခကမား၊ မညသမား၊ မညသည အခနတြင၊ မညသ႔ ပါဝငမညနညးဟသည ဖြ႕ၿဖးမႈစမခက ဒဇငးပစႏင စမခကဒဇငးေရးဆြမႈ လပငနးစဥအတြငး ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈက မဟာဗဟာကက ေပါငးစပ ထညသြငးျခငးတ႔ ပါ၀ငသည။ ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈျဖင စမခကဒဇငး ေရးဆြမႈ လပငနးစဥမားတြင အကးဆကစပသမား၏ ပးေပါငး ပါဝငေဆာငရြကမႈ ျမငမားေစရနေဆာငရြကျခငး၊အကးခစားခြငရသမားႏင အဓကကေသာ ဆကစပပတသကသမား (သကဆငရာ အစးရႏင EAO အာဏာပငမားအပါအဝင) ၏ ေအာကေျခမလာသညအျမငမား၊ ေဒသ၏ အေျခအေနက နကနကနန စဥးစားသးသပမႈမားက အေျခခကာ စမခက ဒဇငးႏငစပလဥးသည အဓကကေသာ ဆးျဖတခကမားက

၂ Ibid., စာမကႏာ ၈

ဇယားကြက ၂

ဆနးစစေလလာမႈမား အျပနအလနဖလယမႈရႏငေအာင ေပါငးစပညႏႈငးေပးျခငး - ယဂနဒါ

UNDP ယဂနဒါသည (အေမရကနႏငငတကာဖြ႕ၿဖးတးတကေရးအဖြ႕) ႏငအတ ယဂနဒါေျမာကပငးဖြ႕ၿဖးမႈမတဖကအဖြ႕တြင ပးတြ ဥက႒အျဖစ ေဆာငရြကပါသည။ ထအဖြ႕သည ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈဆငရာ ဆကစပပတသကသအမးမး (ဥပမာ အဖြ႕ အစညးအမးမးမ နညးပညာရငဝနထမးမား) ႏင ဆကသြယေဆာငရြကပါသည။ ဤအဖြ႕သည ယဂနဒါႏငငေျမာကပငးသ႔ ပပး ေပးေသာ အကအညေထာကပမႈမားက အဆကအစပရရျဖင ဟနခကညစြာ ေဆာငရြကေပးႏငရန ပးေပါငးညႏႈငးမႈမား ျပလပႏင သည ေနရာတစခ ျဖစပါသည။ ဤအဖြ႕၏ အဓကလပငနးတာဝနတစခမာ ပဋပကၡေလလာဆနးစစခကမားက ေပါငးစပညႏႈငး ေပးရနႏင ေတြ႕ရခကမားက မေဝေပးရန ျဖစပါသည။ မၾကာခဏဆသလ ျပငပမ လပေဆာငသမားက ဖတၾကားကာ အသပညာ မားက မေဝေပးပါသည။

၃၄ | Conflict Sensitivity

ခမတျခငးတ႔သည ေကာငးမြနေသာ အေလအထကငသးမႈ တစခ ျဖစပါသည။ အသြငကးေျပာငးေနသညအေျခအေနမားတြင အဓကကေသာ ပဂၢလမားႏင အဖြ႕အစညးမားထမ အၾကဥာဏမား၊ ပါဝငေဆာငရြကမႈမား သ႔မဟတ တရားဝငခြငျပခကမား ရရရနအတြက မညသသည၊ မညသညအခနတြင၊ မညသ႔ ပါဝငပတသကေနသညက အထးဂရျပရန လအပပါသည။

အဓကေတြ႕ရခကမား

UNDP တြင စမခကဒဇငးႏငစပလဥး၍ ပေသသတမတ ေပးထားေသာ နညးလမးမရပါ။ ထ႔ေၾကာင နညးလမး အမးမးက အသးျပေနၾကပါသည။ သ႔ေသာလညး ပါ၀ငဆကစပပတသကသမား၏ ပးေပါငးပါဝင ေဆာငရြကမႈ၊ တငပငေဆြးေႏြးမႈတ႔ျဖင ေရးဆြေသာ ဒဇငးမားျဖစရနကမ မားစြာအေလးထားေလရပါသည။ ေရတအတြကသာျဖစၿပး အခနကာလသတမတခကျဖင ႀကတငဒဇငးေရးဆြထားကာ ေျပာငးျပငရနခကခသည သမားရးကစမခက ဖြ႕စညးပမားသည ပဋပကၡက သတျပနားလညေသာ အစအစဥေရးဆြမႈမားအတြက သငေလာျခငးမရေၾကာငးက ဤေလလာမႈတြင ျပလပခသည ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားက အတညျပေပးခပါ သည။ ေကာငးမြနသည အေလအထတစခအျဖစ ဌာေနရး အမားအျပားသည စမခကတစခ၏အစတြင ေဒသခပါ၀င

ဆကစပပတသကသမားႏင တငပင ေဆြးေႏြးရန၊ ဆကဆေရးမား တညေဆာကရနအတြက မားေသာအားျဖင အခနတစႏစ သ႔မဟတ ထ႔ထကပ၍ ယတတၾကပါသည။ ဤေလလာမႈတြင ရညညႊနးကးကားခသည ယေရးရား၊ ထငး ႏင ေဂာဒန အစအစဥမားအားလးသည အခနမားစြာယကာ ရပရြာလထ အသငးအဝငးမားႏင တငပငေဆြးေႏြးၿပး အသငးအဝငးမား ၾကားလပေဆာငရမညလပငနးမား အတြက သေဘာတညခကရယၾကခပါသည။

အကးခစားခြငရသမားက ေရြးခယျခငးႏင ေနရာေဒသ ေရြးခယျခငးသည စမခကဒဇငးေရးဆြစဥ အတြငးတြင ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈရေစရနအတြက ထညသြငး စဥးစားရမည အခကခဆးေသာအခကမားထမ တစခက ျဖစပါသည။ UNDP ၏ အေတြ႕အၾကမားအရ အကးခစားခြငရသေရြးခယမႈႏင စမခကအခြ၏ ဒဇငးေရးဆြမႈ ႏစခစလးအတြက ခငမာ၍ ပြငလငးျမငသာေသာ စသတမတခကမား လအပသညဟေသာ အခကက ပမ ခငမာေစပါသည။ ဤသညႏငစပလဥး၍ UNDP ေဂာဒန၏ စမခကဒဇငးႏင အကးခစားခြငရသေရြးခယမႈ လပငနးစဥ တ႔က ခငမာေအာင ႀကးပမးမႈမားမ အဖးတနေသာ သငခနးစာမား ရရခပါသည (ဇယားကြက ၄ က ၾကညရန)။ ခရာဂစသမၼတႏငငႏင တာဂစကစစတနရ UNDP၏ CBCSPD စမခကမလညးေနာကထပသငခနးစာတစခ ရရခပါသည။ ထစမခကသည သဘာဝသယဇာတႏင

ဇယားကြက ၃

လစဥတခါးပတႏငငေရးဆနးစစေလလာမႈ - ေဂာဂယာ

UNDP ေဂာဂယာသည UN ကယစားလယမား၊ ယၾကညစတခရေသာ ျပငပမလပေဆာငသမားႏင လစဥကငးပသည ေပါငးစပညႏႈငးေရးအစညးအေဝးမားႏငခတဆကကာ ပဋပကၡဆနးစစေလလာမႈမားက ပမနျပလပႏငေအာင ကညပပးေပးပါသည။ အစညးအေဝးတြင Chatham House Rules က အသးျပကာ စကားေျပာသမားက အမညေဖာရန မလဘ အၾကဥာဏမား၊ အေတြးအျမငမားက လြတလပစြာ၊ လ႕ဝကထနးသမးမႈရစြာျဖင အျပနအလန ဖလယခြငေပးပါသည။ ဤအစညးအေဝးမားသည UNDP (ႏင တကေရာကသမား) က ႏငငေရးျဖစေပၚေျပာငးလ ေနမႈမားႏင အႏရာယမားအား မကျခညမျပတသရေစၿပး နညးဗဟာမားက ေပါငးစပညႏႈငးကာ အစအစဥဒဇငးႏင လကေလာညေထြေျပာငးလမႈမား ျပလပရနအတြက အသးဝငပါသည။ ထ႔ျပင ဌာေနရးသည ေဒသခ NGO မား၊ ရပရြာလထမားႏင ပမနတငပငေဆြးေႏြးကာ ေျမျပငတြင ျဖစပြားေနသညအေျခအေနမား က အတအက သရေအာင ေဆာငရြကပါသည။ ႏငငေရးအရအကဆတမႈမား ရေနသညအတြက ထအစညးအေဝးမားတြင အစးရ အာဏာပငမားက ယခအခနအထ ဖတၾကားျခငးမရေသးပါ။ သ႔ေသာ UNDP သည အျခားအစညးအေဝးမားက အသးျပကာ အစးရ အာဏာပငမား၏ အျမငမားက ရယသလ အထကပါအစညးအေဝးမားမ ထြကေပၚလာသည ဆနးစစခကမားက အစးရထ မေဝေပးႏငမည နညးလမးမားကလညး ရာေဖြေနပါသည။

Conflict Sensitivity | ၃၅

အေျခခအေဆာကအအ စမခန႔ခြမႈႏငစပလဥး၍ ပးတြ ေဆာငရြကခကမားမတစဆင လမႈအသငးအဝငးမားၾကား ကၽြမးဝငရငးႏးေပါငးစပမႈမားရရေအာငကညပပးေပးပါသည။ စမခကသည လငယမားႏငစပလဥးသည အထးျပ ကၽြမးကငမႈမားရေသာ UNICEF ႏင မတဖကျပခၿပး စမခကခြက ဒဇငးေရးဆြကာ အၾကမးဖကမႈတြင ပါဝင ပတသကႏငသညအႏရာယရေသာ လငယမားက ေရြးခယေဆာငရြကခရာ မားစြာအကးရခပါသည။ အခ႕ထခကလြယမႈမားက ကငတြယေျဖရငးရန သ႔မဟတ အခ႕ေသာအပစမားက ဥးတညေဆာငရြကေသာအခါ သကဆငရာအထးျပကၽြမးကငမႈရေသာ အဖြ႕အစညးမား ႏင လကတြလပေဆာငျခငးျဖင အကးေကးဇးမားစြာ ရရႏငပါသည။ သ႔ေသာလညး ထသ႔ေသာအဖြ႕အစညးမား က အသးျပမႈ နညးပါးေနေသးသညဟ ေျပာျပၾကပါသည။ ထ႔ျပင CBCSPD စမခကသည စမခကႏင အေျခအေန မားၾကား အျပနအလနဆကႏြယသကေရာကမႈမားက စမခက၏ လႊမးျခမႈ ျပငပအထ နားလညသရႏငရနအတြက ေရြးခယထားေသာ ေကးရြာႏစခစလးႏငသာမက အနးပတဝနးကငမ ေကးရြာမားႏငလညး တငပငေဆြးေႏြး ခပါသည။ ဤနညးဗဟာမားက ကငသးျခငးေၾကာင UNDP သည အျခားအဖြ႕အစညးမား၏ လပငနးမားႏင စပလဥး၍လညး သတငးအခကအလကမား ေပးႏငခပါ သည။ ဥပမာ - UNDP သည ပမနကငးပျပလပေနေသာ ေကးရြာမားႏင တငပငေဆြးေႏြးမႈမားအတြငးအနးဝနးကငမ ရြာတစရြာရ တတားေဆာကမညအစအစဥက ရြာသရြာသား မားမ သေဘာမတသညအေၾကာငးက သရခပါသည။ ထအခါ UNDP မ ထအစအစဥႏငသကဆငသည ကလသမဂၢအဖြ႕အစညးသ႔ အသေပးခရာ ထအဖြ႕အစညးမ ၎တ႔၏ အစအစဥက ျပနလညသးသပကာ လကေလာညေထြ ေျပငးလေဆာငရြကႏငခပါသည။

၂-၂-၃။ စမခကအေကာငအထညေဖာျခငး စမခကအေကာငအထညေဖာျခငးႏင သကဆငေသာလပငနးမား

စမခကတစခအား ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈျဖင အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကျခငးဆသညမာ မရညရြယဘ တငးမာမႈမားက ျဖစေပၚေစျခငး သ႔မဟတ ပဆးသြားေစျခငး မရေစဘ ၿငမးခမးေရးရလဒမားက အေထာကအကျပႏငမည အခြငအလမးမားက အထ ေရာကဆး အသးခသညနညးျဖင ေဆာငရြကျခငး ျဖစပါသည။ စမခက အေကာငအထညေဖာသညအဖြ႕သည စမခကမ တကရကႏင သြယဝက သကေရာကမႈရေသာ

လပေဆာငသမားႏင ဆကဆေရးမား တညေဆာကပ၊ စမေဆာငရြကပသည ပဋပကၡကနားလည သတျပ ေဆာငရြကမႈအတြက အခရာကေသာအခက ျဖစပါသည။ ထလပေဆာငသမား၏ အခနးက႑ႏင လပေဆာငခက မားကသရရနလအပၿပး ပမထေရာကမႈရေစရနအတြက လပေဆာငသအမးမးႏင လပေဆာငသမားၾကား ေကာငးမြနေသာ ဆကဆေရးမားက တတႏငသမ တညေဆာကႏငရန ႀကးပမးရပါမည။ 3၃


အေကာငအထညေဖာမႈႏငစပလဥး၍ ေကာငးမြနေသာ အေလအထတစခမာ စမခက၏ ဖြ႕စညးပမားသည အဆငအမးမးၾကား သတငးအခကအလကစးဆငးမႈက လြယကေခာေမြ႕ေစရန ကညပပးေပးျခငးပင ျဖစပါသည။ ေျမျပငရ အေျခအေနမားက နားလညသရမႈႏင ဆးျဖတခက ခမတမႈတ႔ၾကား ကြာဟခကရေနပါက ႀကးမားသည အႏရာယတစချဖစပါသည။ UNDP ၏ ကမၻာလးဆငရာ အေတြ႕အၾကမားအရ ပဋပကၡကသတျပနားလညေသာ စမခက အေကာငအထည ေဖာမႈအတြကလကေလာညေထြ ေျပာငးလျပငဆငႏငေသာ စမခန႔ခြမႈသညအေရးႀကးေၾကာငး ေပၚလြငထငရားပါသည။ ဥပမာ UNDP ေမာဒဗာ၏ SCBMP သည စမခကအေကာင အထညေဖာမႈမား ေရ႕ဆကရန အခကအခရလာပါကအသးျပရနအေရးေပၚအစအစဥမားက အခနေပးကာ အေသးစတေရးဆြထားပါသည။ ထ႔ျပင စမခကသည အေျခအေနေျပာငးလမႈမားက မကျခညမျပတ ေစရနအတြက ၎၏ အပခပေရးယႏရားမား (ဥပမာ - စမခကဘတအဖြ႕)က ပါ၀ငဆကစပပတသကသမးစႏင တငပငေဆြးေႏြးႏငသည နညးလမးကရယာတစခအျဖစ ဆနးသစတထြငစြာ အသးျပခပါသည။ စမခကအေကာင အထညေဖာရာတြင အေထာကအကျဖစေစမည လပငနးတ ေဆာငရြကသအဖြ႕တစဖြ႕က အလြတသေဘာ ဖြ႕စညးထားရမႈႏငသကဆငသည သငခနးစာတစခကလညး ေမာဒဗာ အေတြ႕အၾကမ ရရခပါသည (ဇယားကြက ၅ က ၾကညရန)။ ထ႔ျပင ေလလာမႈတြင ေတြ႕ဆေမးျမနးခမႈမားမ ခဥးကပ ေဆာငရြကပ နညးစနစမားႏင စြမးေဆာငရညမားသည ‘အဖြ႕အစညးစနစ အတြငး တရားဝငရေနျခငး’ ၏ အေရးပါမႈကလညး သးသပဆငျခငႏငခပါသည။ စမခက စမခန႕ခြမႈအဆငႏင ပမကယျပန႔ေသာ အဖြ႕ အစညးဆငရာ အဆငမား ႏစခလးတြင အဖြ႕အစညး၏ ဖြ႕စညးပသည

၃ ပဋပကၡက သတျပနားလညမႈစေပါငးအဖြ႕ (Conflict Sensitivity Consortium) ၏ ‘ပဋပကၡက သတျပနားလညမႈအား မညသ႔ လမးညႊနေပး မညနညး (How to guide to conflict sensitivity)’ ၂၀၁၂၊ စာမကႏာ ၁၂

၃၆ | Conflict Sensitivity

အတြက အေကာငးဆးနညးလမးမားက ေဖာထတႏငရန ႀကးပမးမႈအမားအျပား ရပါသည။ ဝနထမးမားသည ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈအား ‘အလပပ’ ဟ ရႈျမငေနမႈ မား မရေစရနအတြက စြမးရညျမႇငတငမႈမားသည အလြန အေရးႀကးသညဟ ယဆၾကပါသည။ ပဋပကၡသတျပ နားလညမႈက မဝါဒ၊ နညးဗဟာ၊ အစအစဥေရးဆြမႈႏင လပငနးေဆာငရြကမႈဆငရာ စာတမးမားထတြင ေပါငးစပထညသြငးထားရမညဟ ဆလျခငးျဖစပါသည။ UNDP နေပါ မ ရရေသာ သငခနးစာမာ ပဋပကၡက သတျပ နားလညမႈအား အဖြ႕မား သ႔မဟတ ဌာနမားတြင တာဝနခ ထားကာသးသန႕တာဝနေပးျခငးမးကေရာငၾကဥရနျဖစသည။ ရတတရကၾကညလင ယငးသည သတသတမတမတ တာဝနယမႈရေစရန နညးဗဟာေကာငးတစခဟ ထငမတ ရေသာလညး ေရတအတြကသာ ေကာငးပါသည။ ၾကာလာ လင အဖြ႕တြငးရ လပေဖာကငဖကမားက ပဋပကၡက သတျပနားလညမႈ ဆသည မာ စေပါငးယရမည တာဝန

UNDP ေဂာဒနသည ပဋပကၡကတားဆးကာကြယရနႏင ဒကၡသညမားႏင လကခထားသည လမႈအသငးအဝငး မားဆငရာ ျပငးထနသည ႏငငေရးအကဆတမႈမားက ကငတြယရန ရညရြယခကျဖင ၎၏ အသကေမြးမႈ လပငနးမား ပပးကညမႈအတြက အဆငျမငစမခက ဒဇငးေရးဆြမႈလပငနးစဥတစခက စနစတကေဆာငရြကခ ပါသည။ ေဂာဒနအဖြ႔သည ေဒသႏရအဆငရ ေရြးေကာက တငေျမာကခ စညပငသာယာေရးေကာမတ ဥက႒ႏင အဖြ႕ဝငမားထခဥးကပကာ ၎တ႔၏ အျမငမားႏင ပပးကညမႈမားက ရယခပါသည။ တစခနတညးတြင ေဒသခရပရြာအေျချပအဖြ႕အစညးမား (CBOs)၊ ထအဖြ႕အစညးမားသ႔ ဝငေရာကထားျခငးမရသည အျခားလငယမားႏငလညး တငပငေဆြးေႏြးခပါသည။ ထ႔ျပင ဥးတညအပစေဆြးေႏြးပြမား ကငးပျခငးႏင အမေထာငစမားထ သြားေရာကျခငးတ႔ကလညး ေဆာငရြကခပါသည။ ဤပါ၀ငဆကစပပတသကသ အမးမးမ အေရးပါေသာ ကြျပားျခားနားသည အျမငမား က ေျပာျပေပးႏငခၾကပါသည။

စမခကတစခလးက ဒဇငးေရးဆြၿပးေသာအခါ မညသညအတြကေၾကာင အခ႕အပစမားက ပပးကည

ေပးရေၾကာငး ရငးလငးသည အေၾကာငးျပခကမား ပါဝငသည အကးခစားခြငရသ ေရြးခယမႈလပငနးစဥ ကလညး ေဆာငရြကခပါသည။ ထမသာမက UNDP သည အရညအခငးျပညမမႈ စသတမတခကမားႏင ေရြးခယမႈစသတမတခကမား (မညသေလာကထားႏင သညႏငမညသက ဥးစားေပးေရြးခယမည)ႏင ေရြးခယမႈ လပငနးစဥ(ေၾကာျငာ၊ ရပရြာအစညးအေ၀းမား၊ ေလာကလႊာမားႏင ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမား) တစခကလညး ခမတခၿပး လထက ဆကသြယအသေပးခပါသည။ ဤသတငးအခကအလကမားက ပါ၀ငဆကစပ ပတသက သတ႔ႏင ကငးပေသာ အစညးအေဝးအမးမးတြင အသေပးၿပးေနာက ကယကယျပန႔ျပန႔ျဖန႔ေဝခပါသည။ ထလပေဆာငခကမားအတြက ရငးႏးျမပႏျခငးႏင ကယ ကယျပန႕ျပန႕အသေပးျခငးတ႔ေၾကာင အကးခစားခြင ရသမား အစအစဥမ ထြကသြားသညႏႈနး ျမငမားျခငး မရေအာငေဆာငရြကျခငး၊ အမနတကယလလားသည ဥးတညအပစထသ႔ ေရာကရျခငးႏင အာဏာပငမားထမ ေရာ၊ အျခားရပရြာလမႈအသငးအဝငးမားမပါ မေကနပမႈ မား၊ တငတနးမႈမား မရေအာင ေရာငရားျခငးတ႔အတြက အေထာကအကျဖစခပါသည။

ဇယားကြက ၄

ပဋပကၡကသတျပနားလညေသာ စမခကဒဇငးႏင အကးခစားခြငရသ ေရြးခယမႈ - ေဂာဒန

ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈအတြက အလြနအေရးႀကး သညဟ UNDP ဝနထမးအမားအျပားက ယဆၾကပါသည။ အဆငျမငပငးမ ဆးျဖတခကခမတ သမားသည စမခက မားအတြငးသ႔ ပဋပကၡက သတျပ နားလညမႈအား ေပါငးစပ ထညသြငးသညေနရာတြင အျပညအဝပပးကညေပးရမည အျပင လအပသည အရငးအျမစမား ရရေအာငလညး ေဆာငရြကေပးဖ႔ လအပပါသည။ ပဋပကၡကသတျပ နားလညမႈအား အဖြ႕အစညး၏ အဆငမားအားလးႏင စမခကဆးျဖတခကခမတမႈ အဆငမားအားလးတြင ေပါငးစပထညသြငးထားဖ႔ လအပပါသည။ ပဋပကၡက သတျပနားလညမႈအတြက သတမတတာဝနေပးထားေသာ ဝနထမးမားကသာ ကငသးေစၿပး အဖြ႕အစညးတြငး သ႔မဟတ ရးတြငး ကယကယျပန႕ျပန႕ ကငသးမႈ မရလင မထေရာက၊မေအာငျမငသညကမားေၾကာငးေတြ႕ရရပါသည။

ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈဆငရာ စြမးရညျမႇငတငမႈ

Conflict Sensitivity | ၃၇

• အေျခအေနက ေစာငၾကညေလလာျခငး • လပေဆာငခကအေပၚ အေျခအေန၏

သကေရာကမႈမားက ေစာငၾကညေလလာျခငး • အေျခအေနအေပၚ လပေဆာငခက၏

သကေရာကမႈမားက ေစာငၾကညေလလာျခငး

ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈအတြက ေစာငၾကညေလလာ သည အဓကရညရြယမာ လပေဆာငခကႏင တကရက ဆကႏြယေနေသာ ပဋပကၡဆငရာ ကစၥရပမား သ႔မဟတ အေျပာငးအလမားက သတမတေဖာထတ ေပးျခငးျဖင စမခကမ လကေလာညေထြ ေျပာငးလအေကာငအထည ေဖာႏငေအာင ကညေပးရန ျဖစပါသည။ ပဋပကၡက သတျပနားလညမႈဆငရာ သးသပစစေဆးမႈႏင စပလဥး၍ စမခက၏ တကရကရလဒမားကသာမက လပေဆာငခကႏင အေျခအေနမားၾကား အျပနအလန သကေရာကမႈမားကပါ သးသပအကျဖတရန အေရးႀကး ပါသည။ ထ႔ျပင ပဋပကၡကသတျပနားလည သညအေနျဖင လကေလာညေထြ ျပငဆငေျပာငးလမႈမား ျပလပရန လ၊မလ စဥးစားဆးျဖတရနလညး အေရးႀကးပါသည။4၄


ေယဘယအားျဖင ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈဆငရာ M&E သည UNDP တြင လကေတြ႕ကငသးမႈအား အနညးဆးနယပယျဖစပါသည။ စနစတကတငးတာမႈမား

၄ ပဋပကၡက သတျပနားလညမႈစေပါငးအဖြ႕ ‘ပဋပကၡက သတျပနားလညမႈ ရရရနအတြက မညသ႔ လမးညႊနေပးမညနညး’ ၂၀၁၂ခႏစ၊ စာမကႏာ ၁၅-၁၆

တစခဆသညထက တာဝနခ၏အလပဟသာ မတယလာၾက မညျဖစသည။ အမနစငစစ ဤသညမာ တစဖြ႕လး၊ တစဌာနလး စေပါငးယရမညတာဝနတစရပ ျဖစပါသည။

စမခကမတဖကမား၏ ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈစြမးရည ျမႇငတငေပးရနအတြက UNDP ကလဘယာ သည အစးရ၊ အရပဘက လမႈအဖြ႕အစညး ကယစားလယမားႏင ပးတြ ကငးပသည သငတနးက အသးျပကာ ထပါ၀င ဆကစပ ပတသကသမားၾကား ဆကဆေရးမား ခငမာေအာင ကည ေပးခပါသည။ ထ႔ေနာက ပါ၀ငဆကစပပတသကသမား အတြက ၎တ႔၏ စြမးရညမားက အသးျပႏငမည အခြင အလမးမား ဖနတးေပးျခငးျဖင ရလဒမားက ေရရညခေအာင ေဆာငရြကေပးခပါသည။ ဥပမာ အစးရအရာရမားသည အကဆတေသာကစၥမားတြင ၎တ႔၏ကၽြမးကငမႈမားက အသးျပကာ ရပရြာလထအသငးအဝငးမားႏင သေဘာ တညမႈမား ရယသည ေဆြးေႏြး ဖလယပြမား ျပလပလာၾက ပါသည။ နေပါ ၏ အေတြ႕အၾကမားအရ ေရရညအသးျပ ႏငေသာ စြမးရညမားကျမႇငတငေပးေရးဆငရာ အေတြး အျမငမားက ရရခပါသည (ဇယားကြက ၆ ကၾကညရန)။

၂-၂-၄။ ေစာငၾကညေလလာျခငးႏင ျပနလညသးသပအကျဖတျခငး (M&E) M&E ႏင သကဆငေသာ လပငနးမား

M&E အစအစဥႀကးတစခ၏ အစတအပငးတစခအေနျဖင ေဆာငရြကသည ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈဆငရာ ေစာငၾကညေလလာမႈတြင လပေဆာငခကမားႏင ေနာကခ အေျခအေနမားၾကား အျပနအလနတ႔ျပနသကေရာကမႈမားက ေစာငၾကညေလလာရန လအပပါသည။ ယငးတြင အဓကအားျဖင ေအာကပါအစတအပငး သးခပါဝငပါမည -

ဇယားကြက ၅

ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈအား ထညသြငးေဆာငရြကႏငရနအတြက အျပနအလနဆကသြယႏငသည အဖြ႕တစဖြ႕က ဖြ႕စညးျခငး - ေမာဒဗာ

ပဋပကၡကသတျပေလလာမႈဆငရာ အျပနအလနဆကသြယႏငသည အဖြ႕တစဖြ႕က ေမာဒဗာရ UN အဖြ႕အစညးအတြငးတြင ဖြ႕စညးထားပါသည။ ဤအဖြ႕သည သငယမႈမားက အျပနအလနဖလယရနအတြက အလြတသေဘာ လပငနးတလပေဆာငသ အခငးအခငး ပပးကညမႈကြနရကတစခအျဖစ ေဆာငရြကပါသည။ ယခအခါ ထအဖြ႕သည သငတနးသငရးအပငးမားက ပ႔ချခငး ႏင ပဋပကၡအေျခအေနမားက စနစတကထညသြငးစဥးစားလပေဆာငရန ကငဝတတစခ ျပစျခငးအပါအဝင UN ဌာေနအဖြ႕ (UN Country Team) အတြငး ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈအတြက ပမထေရာကလြယက၍ ခငမာေသာ နညးလမးျဖင ခဥးကပ ေဆာငရြကေနပါသည။

၃၈ | Conflict Sensitivity

ပေကာငးမညျဖစပါသည။ ခရာဂစသမၼတႏငငႏင တာဂစကစစတန ရ UNDP ၏ CBCSPD စမခကသည တငးရငးသားလမးစမား ႏင/သ႔မဟတ ဖယခနခထားရ ေသာ လမႈအသငးအဝငးမားၾကား ပးေပါငးေဆာငရြကမႈႏင ယၾကညမႈမား တးပြားလာေစရန ရညရြယၿပး စမခက၏ ၿငမးခမးေရးဆငရာ အကးသကေရာကမႈမားက တငးတာရနအတြက ထအပစမားၾကားရ ယၾကညမႈက တငးတာပါသည။ ထတငးတာမႈက ျပလပရနအတြက စမခကသည ၂၀၁၆ခႏစ စမခကမစတငမတြင သေဘာထားအျမငစစတမးတစခက ေကာက ယခၿပး စမခကအေကာငအထညေဖာသည ကာလတစေလာက ယၾကညမႈအဆငမား ေျပာငးလလာမႈက ႏႈငးယဥ တငးတာရမည အေျခခ (baseline) အျဖစ အသးျပသြား မညျဖစပါသည။ ထ႔ျပင စမခကသည ေရတအတြငး သေဘာထားအျမငေျပာငးလမႈမားက တငးတာရန အတြက လထအစညးအေဝးမားတြငလညး အစညးအေဝးမတငမႏင အစညးအေဝးၿပးသညအခန စစတမးေကာကယသည နညးလမးက အသးျပပါသည။ ေနာကဆးအေနျဖင CBCSPD သည အၾကမးဖကမႈျဖစရပမားႏင အေျခအေနမား က မကျခည မျပတေစာငၾကညေလလာႏငသည ယႏရားတစခက ခမတကငသးခပါသည။ ေလကင သငတနးေပးထားေသာ ေစာငၾကညေလလာ သမားက ေဒသဆငရာရးမားတြင အေျခစကေစပါသည။

ျပလပခသည သာဓကအနညးငယမကသာ ေလလာမႈ တြင ေတြ႕ရခပါသည။ ပဋပကၡကသတျပ နားလညမႈဆငရာ M&E က ေဆာငရြကလငလညး သြငးအားစ (input) သ႔မဟတ လပေဆာငမႈ (activity) အဆငမားတြငသာ ေဆာင ရြကသညက မားပါသည။ ဥပမာ သငတနးတစခ တကေရာကရျခငးေၾကာင သငတနးသား/သမား၏ သေဘာထားခယခကမားႏင စြမးေဆာငရညမား ေျပာငးလသြားမႈ ရ၊မရ တငးတာျခငးထက သငတနး တကေရာကသည သငတနးသား/သ အေရအတြကကသာ ေရတြကျခငး ျဖစပါသည။

တငးတာႏငေသာ ရညရြယခကမား ထားရရန အေရးႀကးပ အေၾကာငး သးသပမႈအခ႕လညး ထြကေပၚလာခပါသည။ UNDP ေမာဒဗာ ၏ SCBMP မ ခမတထားရေသာ ရညရြယခကတစခမာ စးပြားေရးလပငနးမားတညေထာငရန ပပးကညေပးျဖင စတဝမးကြျပား ေနေသာ လထ အသငးအဝငးမားၾကား ဆကသြယခတဆကမႈမားႏင ယၾကညမႈမား တညေဆာကေပးရန ျဖစသည။ သ႔ေသာ သေဘာထားခယခက ေျပာငးလမႈမားသည မားေသာအားျဖင ရႈပေထြးလြနးၿပး အခနၾကာျမငစြာ ယရသညအတြက တငးတာရန ခကခပါသည။ ဤေနရာတြင ထေတြ႕ဆကသြယမႈႏင အျပနအလနတ႔ျပနေဆာငရြကမႈ အတငးအတာ တးတကလာမႈက တငးတာမညဆလင

ဇယားကြက ၆

အစးရဥးေဆာငေသာ ေဒသႏရဖြ႕ၿဖးေရးတြင ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈအား တရားဝင ထညသြငးျပ႒ာနးေဆာငရြကျခငး - နေပါ

နေပါတြင အဖြ႕အစညးမား ပးေပါငးေဆာငရြကေသာ ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈ အစအစဥတစခသည အစးရအဖြ႕အတြငး ဖြ႕ၿဖး ေရးလပငနးမားအတြက ပဋကၡကသတျပနားလညမႈနညးလမးအား လကေတြ႕ကငသးႏငမည စြမးရညက ေရရညပးေထာငျမင တငေပးႏငရန ႀကးပမးခပါသည။ ခရငႏင ေကးရြာအဆငမ အစးရအရာရမားက သငတနးေပးေနသည ေဒသႏရဖြ႕ၿဖးေရး ေလကငသငၾကားေရးအကယဒမ (LDTA) အတြငးသ႔ ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈအား ေပါငးစပထညသြငးခပါသည။ LDTA သည ယခအခါ ခရငဖြ႕ၿဖးတးတကေရး စမကနးေရးဆြမႈမားအတြငး ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈအား ေပါငးစပထညသြငးေဆာင ရြကမႈက ၾကပမတစစေဆးေပးေနပါသည။ ခရငႏငေကးရြာအဆင အရာရမားက အေျခအေနအား ဆနးစစေလလာရန၊ ကေရာက လာႏငေျခရေသာ အႏရာယမားက ႀကတငခန႕မနးရနႏင ပဋပကၡဆငရာဆးကးမားက ေရာငရားႏငမည နညးဗဟာမားက ခမတႏငရန ကညပပးေပးခပါသည။ ဤေနရာတြင ၾကေတြ႕ရေသာ စနေခၚမႈမားထမ တစခမာ အစးရအရာရမားက မၾကာခဏ ေျပာငးေရႊ႕ရမႈပင ျဖစပါသည။ ထ႔ေၾကာင စြမးေဆာငရညျမင႔ သငတနးရထားေသာ အရာရမားက ဌာနတစခတညးတြင ေရရည ထနးမထားႏငပါ။ ဌာေနရးသည အစးရသငတနးေကာငးအတြငး ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈအား ေပါငးစပထညသြငးေပးသည အျပင အစးရဝနႀကးဌာနမားအတြငး သငတနးဆရာမား ေမြးထတကာ ေလကငသငၾကားေပးသညနညးလမးက အသးျပ၍ စြမးရညျမငတငေပးခပါသည။

Conflict Sensitivity | ၃၉

အစးရကယစားလယမားၾကား ေဆြးေႏြးဖလယမႈမား ျပလပႏငေအာင ကညပပးေပးႏငခပါသည။ ထသ႔ေသာ ေစာငၾကညဆနးစစခက ရလဒမားက အစးရႏင တရားဥပေဒစးမးေရး အဖြ႕မားသ႔လညး မေဝေပးပါသည။ သ႔ေသာ အခ႕ေသာ အခကအလကမားကမ UNDP တြငသာ လ႕ဝကထနးသမးထားပါသည။

ထသမားသည တငးရငးသားလမးစမားၾကား ပဋပကၡ ျဖစႏငသည အႏရာယလကၡဏာမားက သတျပမပါက အၾကမးဖကပဋပကၡအျဖစသ႔ ေျပာငးလသြားႏငေျခက အကျဖတအမတေပးကာ UNDP သ႔ ျပနလည သတငးပ႔ရပါသည။ တစႀကမတြင UNDP သည ထသ႔ေသာ သတေပးခကတစခက ရရသညအတြက တငးမာမႈမား ေလာနညးသြားေစရန CSO မားႏင

၃-၀။

သးသပခကမားႏင အၾကျပခကမား

မဟာဗဟာအဆငတြင ပဋပကၡတစခ၌ ပါဝငပတသကေန သည အပစအားလးမ ေခါငးေဆာငမား၏ လကခယၾကညမႈ က ရယရနမာ အလြနခကခေၾကာငး ေျပာၾကပါသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ပဋပကၡတြငပါဝငပတသကေနသ မားမာ တစဥးႏငတစဥး ယၾကညမႈမရၾကေသာေၾကာင ျဖစသည။ ကလသမဂၢအဖြ႕ႀကးက ၾကားေနေသာ အဖြ႕အစညး တစခအျဖစ ရႈျမငၾကျခငးေၾကာင UNDP အတြက ပဋပကၡ အပစမားၾကား ၾကားခဆကသြယေပးသည အခနးက႑မ ပါဝငကညေပးႏငသည အခြငအလမးရရေစပါသည။ သ႔ေသာ UNDP သည ၾကားေနေသာအဖြ႕အစညးျဖစသညဟ ယၾကညခရမႈက ဆကလကထနးထားႏငရနအတြက လပဂၢလမား၊ အဖြ ႔အစညးမားႏင ထေတြ႕ဆကဆမႈဆငရာ အႏရာယမားကလညး သတႀကးစြာ ထားဖ႔လပါသည။ ႏငငေရးကငးရငးမႈမရေသာ လပေဆာငသမားထမ ရနပေငြ မားက လကချခငး၊ ပဋပကၡအတြငး အလြန အႏတလကၡဏာ ေဆာငေသာ အခနးက႑မ ပါဝငသညဟ ရႈျမငခရေသာ လပေဆာငသအခ႕ႏင လကတြ အလပလပျခငးမားက ေရာငၾကဥရန လအပပါသည။ မတညေသာအပစအမးမး၏ ယၾကညမႈက တးတကရရရန၊ ထအပစမားႏင ထေတြ႕ ဆကသြယမႈမားပမအားေကာငးေစရနအတြက မဟာဗဟာက ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမားသညလညး အလြနပငအေရးႀကး ပါသည။ ထ႔ျပင UNDP သည ပါ၀ငဆကစပပတသကသ မားအားလးက စစညးေပးကာ အစအစဥက ေစာငၾကည ေလလာျခငးႏင ႀကးၾကပျခငး၊ အျပနအလနယၾကညမႈမားက တညေဆာကျခငးတ႔က ျပလပႏငရန အားလးပါ၀ငေသာ ေနရာမားႏင အခြငအလမးမားကလညး ဖနတးေပးႏငပါသည။

ေဒသႏရႏငရပရြာဖြ႕ ၿဖးေရး လပငနးမားသည ေဒသႏရ အဆငရ စတဝမးကြျပားေနေသာ လမႈအသငးအဝငးမားႏင ဆကစပပတသက သမားကဆကသြယေပါငးကးေပးျခငးျဖင ႏငငေရးညႇႏႈငးအေျဖရာရနအတြက အေျခခအတျမစမားက ခေပးႏငပါသည။ တစခနတညးတြင ပဋပကၡအပစမားက ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥတြင ပါဝငခငလာေအာင ဆြေဆာင ေပးႏငသညအရာမားက ေျပာငးလသြားေစျခငးႏင ဖယခနခထားရေသာအပစမားအတြက အစးရမဝနေဆာငမႈ မား ေဆာငရြကေပးရမည တာဝနက ေရာငလႊႏငသည အခြငအေရးမား ရရေစျခငးျဖင ႏငငေရးညႇႏႈငးအေျဖရာမႈက ထခကေစျခငးမးလညး ျဖစႏငပါသည။ ႏငငေရးႏင ပဋပကၡ အေျခအေနမားက ပငပငႏငႏင ထနးညႇစစဥ ေဆာငရြကႏငရနအတြက ႏငငေရးႏင စးပြားေရးေလလာ ဆနးစစမႈက အေသးစတ ေဆာငရြကသငသည ဟသည သငခနးစာအသစတစခ ရရခပါသည။ UNDP အတြက အဓကသငခနးစာတစခမာ ဆးကးျဖစႏငမႈမားက ႀကတင

မနးဆကာ ေလာပါးေအာင ေဆာငရြကႏငရနအတြက ေဒသႏရႏငရပရြာဖြ႕ၿဖးေရး ေဆာငရြကေသာအခါတြင မကခရအဆငရ ၿငမးခမးေရးႏင ပဋပကၡအေျခအေန မားသာမက ေဒသႏရအေျခအေနမားကလညး ဆနးစစ ေလလာရမညဟေသာအခကျဖစပါသည။

ပဋပကၡအေျခအေနမားတြင ေဒသႏရႏငရပရြာဖြ႕ၿဖးေရး လပငနးမားက ၿငမးခမးေရးတညေဆာကရန ရညရြယခက မားအတြက အသး ျပသညေနရာတြင UNDP သည ေရ႕ေဆာငအဖြ႕အစညးတစခ ျဖစပါသည။ အမနစငစစ ေဒသႏရႏငရပရြာဖြ႕ၿဖးေရး၏ အဓက ရညရြယခကမာ မားေသာအားျဖင ၿငမးခမးေရး တညေဆာကရနအတြက ျဖစပါသည။ ပမနအားျဖင အသကေမြးမႈ လပငနးမားႏင ဝနေဆာငမႈမား ပပးကညေပးျခငးျဖင ေအာကပါတ႔ အပါအဝင ၿငမးခမးေရးဆငရာ အကးရလဒအမးမးက ရရရနႀကးပမးၾကပါသည - အစးရႏငျပညသၾကား ပမေကာငးမြနေသာ ဆကဆေရးမားတညေဆာကႏငျခငး၊ စတဝမးကြျပားေနေသာ လမႈ အသငးအဝငးမားၾကား အျပနအလနထေတြ႕ေဆာငရြကမႈ သ႔မဟတ လမႈကၽြမးဝင ရငးႏးေပါငးစပမႈ ပမအားေကာငးလာေစျခငး၊ ဖယၾကဥခ ထားရေသာ အပစမားက စြမးေဆာငရညျမႇငေပးျခငးႏင စနစမား၊ ဖြ႕စညးပမားတြင အျမစတြယေနေသာ စးပြားေရးႏငလမႈေရး ဖယခနခရမႈမားက ေျဖရငးေပးျခငး တ႔ ျဖစပါသည။ သ႔ေသာ ဘကေပါငးစမ အမနတကယ ခဥးကပေဆာငရြကႏငမသာ ဤနညးဗဟာမားသည ေအာငျမငႏငပါသည။ ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈ ရညရြယခကမားႏင ပဋပကၡက သတျပနားလညမႈတ႔အား သးျခားစ ေဖာေဆာငျခငးထက စမခက၏ဒဇငးပစ အတြငးတြင ဖြ႕ၿဖးေရးလပငနးမားႏင ေပါငးစပထညသြငး ေဆာငရြကမသာ အျပညအဝျပညေျမာကေအာငျမငႏငမည ျဖစပါသည။ ပဋပကၡက သတျပနားလညမႈရရနအတြက ယဥေကးမႈစသတမတခကမားက ေလးစားလကနာမႈရရ မည ျဖစသည။ တစဘကတြငလညး အျပသေဘာေဆာင ေသာ အေျပာငးအလမားျဖစ ေပၚလာေစရနအတြက ထစသတမတခကမားက ေစာဒကတကရသညအခါ မားလညး ရႏငသည။ ထႏစခၾကားတြင အလြနသမေမြ႕စြာ ခနညႇေဆာငရြကႏငရမညျဖစသည။ အမးသမးမား၊ လငယမားႏင ဖယၾကဥခရထားရသမားက စြမးေဆာငရည ျမႇငတငေပးသည ေနရာတြင သကဆငရာ ခနပယမားႏင ေရာ၊ စြမးေဆာငရည ျမႇငတငေပးမည အစအစဥက ဆန႕ကငေနေသာသမားႏငပါ ဂရတစက ဆကသြယညႇႏႈငးဖ႔ လအပပါသည။

Conflict Sensitivity | ၄၁

၄၂ | Conflict Sensitivity

အေျခအေနႏင ပဋပကၡဆနးစစေလလာမႈမားက ျပလပရာတြငရညရြယခကႏငကကညေအာင ေဆာငရြကရနလညး လအပပါသည။ အခ႕ေသာအေျခအေနမားတြင UNDP သည တ႔ျပနေဆာငရြကေပးရမည အစအစဥမားက ေရးဆြႏငရနအတြက ပဋပကၡ၏ ရႈပေထြးေသာ အေၾကာငး ရငးမားႏင အကးသကေရာကမႈမားက ထထဝငဝင နားလညသရရန လအပပါသည။ အခ႕အေျခအေနမားတြငမ ေျပာငးလသြားေသာ ႏငငေရးႏင ပဋပကၡ အေျခအေနမားက တ႔ျပနေဆာငရြကႏငရနအတြက စမခက၏ အဓကကေသာ ဆကစပ ပတသကသမားအခငးခငးၾကား ခြျခမးစတျဖာ ေလလာထားေသာ သတငးဖလယမႈမားက လငလငျမနျမန ႏင ပမနျပလပေနရန လအပပါသည။ အဖြ႕အစညးမားၾကား အဆကအစပရစြာျဖင ေပါငးစပေဆာငရြကႏငမႈ တးတက ေစရနအတြက ဆနးစစေလလာမႈမားက ေပါငးစပညႇႏႈငး ေဆာငရြကျခငး၊ မေဝေပးျခငးမားသည ေကာငးမြနေသာ အေလအထတစခ ျဖစပါသည။ ထအတြကအၿမတမး ဖရမတစခက ထားရမညဆလင မားစြာအေထာကအက ျဖစႏငပါသည။ ပဋပကၡဆနးစစေလလာမႈက ပဋပကၡမား ထငထငရားရား ျဖစပြားေနျခငး မရသည အေျခအေနမား အပါအဝင အေျခအေနတငးတြင ေဆာငရြကသည အေလအထရလာဖ႔ဆသညမာ UNDP အတြက စနေခၚမႈ တစခ ျဖစေနဆပင ျဖစပါသည။ ပဋပကၡက သတျပ နားလညမႈ၏ အကးေကးဇးမားက အကအညမား၏ ထေရာကမႈ ဥပမာမားျဖင ‘အထငအရားျပသေပးႏငသည’ ႏငငအသးသးမ အေတြ႕အၾကမားက အသးျပကာ ယငး၏ အေရးပါမႈႏငစပလဥး၍ ယၾကညမႈ နညးပါးေနေသးေသာ မနေနဂာမား၊ ဝနထမးမားႏင အလရငမား၏ေထာကခမႈက ရရေအာင ေဆာငရြကႏငမည နညးလမးမားကရာေဖြဖနတး ၾကရမညျဖစပါသည။

အခနႏငရနပေငြမား အကန႔အသတရမႈ၊ ႏငငအဆင ဥးစားေပးကစၥရပမားႏငအည ကညပပးေပးရမညဟသည မေၾကာင UNDP သည ဒဇငးေရးဆြမႈလပငနးစဥမားတြင အထကမေအာကသ႔ညႊနၾကားမႈက အားသနေနဆ ျဖစႏငပါသည။ သ႔ေသာ ၿငမးခမးေရးတည ေဆာကမႈက ဥးတညသည ေဒသႏရႏငရပရြာ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး အစအစဥမားေရးဆြရာတြင အကးခစားခြငရသမားအတြက ၎တ႔၏ ကယပငလပငနးစဥမားက ပေဖာႏငသည အခြင အလမးမားေပးရနႏင ကယပငအျဖစခယမႈ၊ ယၾကညမႈတ႔က တညေဆာက ေပးရနအတြက ေျပာငးလြယျပငလြယရေသာ ဒဇငးပစမား လအပပါသည။ ထ႔ေၾကာင ဤနယပယတြင လပငနးမား လပေဆာငမည ဆပါက UNDP သည ပ၍

ေျပာငးလြယျပငလြယရၿပး ေအာကေျခမအထကသ႔ တငျပႏငသည ပစျဖင လပေဆာငရနလအပၿပး အစးရမားႏင မတဖကျပေဆာငရြကရာတြငလညး ဤပစက ထညသြငးအသးျပရမညျဖစပါသည။ စမခကဒဇငးေရးဆြမႈ လပငနးစဥမားတြင ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈႏငစပႏြယသည အႏရာယမားစြာ ရေနပါသည။ အထးသျဖင ပါ၀ငဆကစပပတသကသမားမ တငပင ေဆြးေႏြးျခငးခရသညဟ ထငျမငျခငး ရ/မရ၊ မတကြျပားေသာ လအပခကမားႏင ေမာလငခကမားက စမခကဒဇငးက ျဖညဆညးေပးႏငျခငး ရ/မရ တ႔ႏင စပလဥးသည အႏရာယမား ျဖစပါသည။ အကးခစားခြင ရသေရြးခယျခငးသည အကဆတေလရေသာ ကစၥျဖစၿပး အဖယခရမႈ သ႔မဟတ ‘အျခားတစဘက’ က မကႏာသာ ေပးမႈေၾကာင အခ႕အပစမားထမ ေဒါသသ႔မဟတ မေကမခမး ျဖစမႈတ႔ ေပၚေပါကႏငသည အႏရာယ ရပါသည။ ဌာေနရးအခ႕သည ေအာကပါ ေကာငးမြနေသာ အေလအထက ကငသးၾကပါသည။ သငေလာသည ပါ၀ငဆကစပပတသကသအမးမးႏင အေသးစတ တငပငေဆြးေႏြးျခငး၊ ပါဝငေဆာငရြကႏငခြငဆငရာ စသတမတခကမားက အားလးႏငတငပငေဆြးေႏြးကာ ရငးလငးတကစြာခမတၿပး ကယကယျပနျပန႕မေဝအသ ေပးျခငး၊ လမႈအသငးအဝငးမားႏင ထေတြ႕ဆကသြယမႈမား ေကာငးစြာျပလပကာ ပြငလငးျမငသာရျခငးစသည နညးလမးမားျဖင ေဆာငရြကမညဆလင အကးခစားခြင ရသမား ေရြးခယျခငးက နစနာမႈမား၊ မေကနပမႈမား မရေစဘ ထေရာကစြာေဆာငရြကႏငမည ျဖစပါသည။

စမခကအေကာငအထညေဖာရာတြင ပဋပကၡက သတျပနားလညမႈနညးလမးမားျဖင ေဆာငရြကႏငဖ႔ ဆလင သတငးအခကအလကစးဆငးမႈ ေကာငးမြနရန လအပပါသည။ သ႔မသာ ေျမျပငတြင ျဖစေပၚေနသည အေျပာငးအလမားက အခနႏငတစေျပးည အျပညအဝ သရကာ သငေလာသည တ႔ျပနေဆာငရြကမႈမား ျပလပႏငမညျဖစသည။ ဆကစပပတသကသအားလး ပါဝငေဆာငရြကေသာ စမခကစမခန႕ခြမႈႏင ေစာငၾကည ၾကပမတေရးအဖြ႕မား ထားရျခငးျဖင အဖြ႕ဝငမား၏ အဆကအသြယမားႏင သးသပဆနးစစခကမားက အသးျပကာ ေျမျပငေပၚရ အေျပာငးအလမားႏင လကေလာညေထြေျပာငးလ ေဆာငရြကႏငမညျဖစပါ သည။ စမခက အေကာငအထညေဖာမႈမားမ တစဆင ကလသမဂၢဝနထမးမား၊ အစးရႏင အရပဘကလမႈအဖြ႕ အစညး၏ စြမးေဆာငရညမားက ထထေရာကေရာက

Conflict Sensitivity | ၄၃

ျမႇငတငေပးႏငသည နညးဗဟာမားမာ လပငနးတခငး ပပးမႈကြနရကမား ထေထာငျခငး၊ အျပနအလနယၾကညမႈ မားရရရနအတြက အစးရႏင အစးရမဟတေသာ ဆကစပ ပတသကသမားက အတတကြ သငတနးေပးျခငးႏင ႏငငအဆငအဖြ႕အစညးမားတြင ပဋပကၡက သတျပ နားလညမႈဆငရာ စြမးရညမားရေစရနအတြက အဖြ႕အစညး စနစမားအတြငး တရားဝငထညသြငး ကငသးေစျခငး၊ စသညတ႔ ျဖစပါသည။

UNDP ၏ ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈဆငရာ M&E ႏင စပလဥးေသာ အေတြ႕အၾကမားတြင အေကာငးအဆး ေရာေႏာေနပါသည။ ေယဘယအားျဖင ပဋပကၡအေျခအေန မားတြငေဆာငရြကသညေဒသႏရႏငရပရြာဖြ႕ၿဖးတးတကေရး လပငနးမား၏ ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈဆငရာ အကးရလဒမားက ထေရာကခငမာစြာ ေစာငၾကညေလလာ မႈမား နညးပါးေနပါေသးသည။ သ႔ေသာ UNDP သည ယခအခါ လမႈကၽြမးဝငရငးႏးေပါငးစပမႈက တငးတာႏငမည နညးလမးမားက ရာေဖြလကရၿပး ေကာငးကးမားက ေဆာငၾကဥးေပးမည ၿငမးခမးေရး (positive peace) ၏ အေျခခအခကမားက တငးတာႏငမည မေဘာငအသစ မားကလညး ျပစေနပါသည။ အခ႕ေသာ ပဋပကၡေစာငၾကညေလလာမႈလပငနးမားက ႀကတငသတေပးစနစ၊ ေစာလငစြာတ႔ျပနမႈစနစမားႏင တြဖကကာေဆာငရြကသလ ယၾကညမႈတညေဆာကသညလပငနးမား၏ အကး သကေရာကမႈက တငးတာႏငသည သကေသအေထာက အထား အေျခခမားအျဖစလညး အသးျပလကရပါသည။ ျမနမာႏငငဆငရာ ေလလာမႈမ ေတြ႕ ရခကမား

ဤေလလာမႈႏငအတ ေဒသႏရႏငရပရြာဖြ႕ၿဖးေရးစမခက မားအတြငးသ႔ ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈအား ေပါငးစပ ထညသြငးျခငးႏင စပလဥးသည ျမနမာႏငင၏ ေကာငးမြန ေသာ အေလအထကငသးမႈမားႏင သငခနးစာမား ေလလာမႈကလညး တစၿပငနကတညး ေဆာငရြကခပါ သည။ ထေလလာမႈမအဓကေတြ႕ရခကမားသညလညး UNDP ၏ အေတြ႕အၾကမားက ေလလာခသည ဤႏငငတကာ ေလလာမႈမ ေတြ႕ရခကမားႏင အမားအျပား ဆငတေနသညက ေတြ႕ရပါသည -

• ျမနမာႏငငတြင ရႈပေထြးခကခသည ကးေျပာငးမႈမား ျဖစေပၚေနသညအေျခအေနတြင ေဒသႏရ၊ ဖြ႕ၿဖးေရးလပေဆာငခကမားသည တငးေဒသႀကး/ျပညနယႏင ႏငငအဆငမားအားလးတြင နစနာမႈမား၊ မေကနပ

ခကမား၊ ခြျခားဆကဆမႈႏင ပဋပကၡျဖစကာ စတဝမး ကြျပားေနမႈမားက ပဆးသြားေအာင မလပမေစရန သတထားဖ႔ လအပပါသည။ ထအခကသည တငးရငးသား လနညးစမား ေနထငရာေဒသမားအတြက အထးပင အေရးႀကးပါသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ထေဒသမားတြင ပဋပကၡ အေျခအေနမားသည ျပငးထနၿပး ပဋပကၡ၏သကေရာကမႈမားလညး ႀကးမားျခငးေၾကာင ျဖစပါသည။ သ႔ေသာ ျမနမာႏငင တြင တငးရငးသား၊ ကးကြယသညဘာသာ၊ သးစြသည ဘာသာစကားႏင လမႈစးပြား အေျခအေနမားသည မတကြျပားမႈ အလြနမားျပားၿပး င႕လးေနေသာ သ႔မဟတ တစေနရာတညးတြငသာ ကြကကာ ျဖစပြားေနေသာ ပဋပကၡမားလညး ရေနပါသည။ ထအတြကေၾကာင တငးရငးသားေဒသမားတြငသာမက ႏငငတ၀မးရ အျခားေနရာေဒသမားအတြကလညး အဆပါအခကက အေရးႀကးပါသည။ ထ႔ျပင ဖြ႕ၿဖးမႈမတဖကမားအေနျဖင အဆငမားအၾကား အျပနအလနသကေရာကႏငမႈမားကလညး သတျပဖ႔ လအပပါသည။ ဥပမာ ေဒသႏရ သ႔မဟတ ရပရြာဖြ႕ ၿဖးတးတကမႈေဆာငရြကခကမားသည အျခားေသာ ႏငငအဆငလပငနးစဥမား (ဥပမာ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥႏင ဒမကေရစ ကးေျပာငးမႈ) အေပၚ ေကာငးကး သ႔မဟတ ဆးကး သကေရာက ႏငပႏင အျပနအလနအားျဖင ထလပငနးစဥမားက လညး ဖြ႕ၿဖးေရးလပေဆာငမႈမားအေပၚ သကေရာက ႏငပက သတျပရမည ျဖစပါသည။

• အစးရသည ျဖစပြားလကရသည ပဋပကၡတြင ပါဝငပတသကေနကာ အစးရမဟတေသာ တျခားလပ ေဆာငသအမးမးႏင ရငဆငယဥၿပငေနရသည အေျခ အေနမား၌ အစးရ၏ ဥးစားေပးမားႏင ညႇႏႈငးကာ ေဆာငရြကရျခငး၊ အစးရအား ပမထေရာကမႈရေစရနႏင ပမေကာငးမြနေသာဝနေဆာငမႈမား ေဆာငရြကေပးႏငရန ကညပပးရျခငးသည ဖြ႕ၿဖးမႈမတဖကမားအတြက အဓကရငဆငရသည အခကအခတစခ ျဖစပါသည။ အစးရမဥးေဆာငေသာ ေဒသႏရႏင ရပရြာဖြ႕ၿဖးေရး လပငနးမားက အားေပးကည ျခငးသည (အမား၏ အျမငတြင သ႔မဟတ လကေတြ႕တြင) အၿပငအဆငထနးခပရန ႀကးပမးေနေသာ နယေျမမား အတြငး အစးရ၏ ထနးခပမႈက ပမခငမာေစပါသည။ အလားတပင ထသ႔ေသာ နယေျမမားတြင EAO မား၏ ဖြ႕ၿဖးေရးအစအစဥမားက ကညပပးေပးျခငးသည အစးရႏင ထေဒသရ အျခားေသာ အစးမဟတသည လပေဆာငသမား၏ အခနးက႑က ေမးမန

၄၄ | Conflict Sensitivity

ထခကေစႏငပါသည။ ထအခကအခက ေရာငရားရန အတြက ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥ ၿပးေျမာကသညထ သ႔မဟတ ၿငမးခမးေရးသေဘာတညခက ရရသညအထ ေစာငၿပးမသာ အကအညေထာကပမႈမားက ေပးမညဟ ဆးျဖတျပနလငလညး ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးဆငရာ လအပခကမားႏင နစနာခကမား ပမႀကးမားေသာ ပဋပကၡဒဏခလမႈအသငးအဝငးမား၏ထခကလြယမႈက ပမ တးပြားလာေစႏငပါသည။ ထလမႈအသငးအဝငး မားက ၎တ႔သည သမငးအစဥအဆက ခြျခားဆကဆ ခလာရသညဟ ခစားေနၾကရသလ အမနတကယလညး ၎တ႔အေပၚ ခြျခားဆကဆမႈမားမာ စနစမား၊ ဖြ႕စညးပ မားအတြငးတြင အျမစတြယလက ရေနပါသည။

• ဖြ႕ၿဖးေရးလပေဆာငခကမားသည ၿငမးခမးေရးက အေထာကအပျပႏငရန တတႏငသမ ႀကးပမး သငပါသည။ ရပရြာအဆင ႏင/ သ႔မဟတ ႏငငေရး အဆငမားတြင စတဝမးကြျပားေနေသာအပစမားၾကား ေဆြးေႏြးဖလယမႈမား ျပလပႏငေအာင၊ ယၾကညမႈ တညေဆာကႏငေအာင ပပးေပးသည နညးလမးမား၊ အစဥအဆက ေဘးဖယခထားရသမားက စြမးေဆာင ရညျမႇငတငေပးသည နညးလမးမားက ဖြ႕ၿဖးေရးစမခက မားအတြငး ေပါငးစပထညသြငးျခငးတ႔က လပေဆာငႏငပါသည။ ထ႔ျပင အဂတလကစားမႈ တကဖကေရး၊ ပြငလငးျမငသာမႈ၊ တာဝနခမႈ၊ အစးရႏင ဖြ႕ၿဖးေရးအဖြ႕အစညးမား၏ ဆးျဖတခကခမတမႈ မားတြင ျပညသလထ ၏ ပါဝငေဆာငရြကမႈႏင ေစာငၾကညထနးေကာငးမႈမားက အားေပးျမႇငတငေပးျခငး တ႔ကလညး လပေဆာငႏငပါသည။ ထလပေဆာင ခကမားသည ဒမကေရစစနစက အေထာကအပျပကာ ေဒသချပညသမား၊ အထးသျဖင ေဘးဖယခထားရေသာ လမႈ အသငးအဝငးမားက အာဏာပငမားအေပၚ ယၾကညလာေအာင အကအညေပးႏငပါသည။ ျမနမာႏငငတြင အခ႕ေသာ ေဒသႏရႏငရပရြာဖြ႕ၿဖးေရး စမခကမားသည ထကသ႔ေသာ ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈဆငရာ ရလဒမား ထြကေပၚလာေအာင ပါဝငကညေပးေနၾကပါသည။ သ႔ေသာ ဖြ႕ ၿဖးေရး နညးဗဟာမားႏငခဥးကပနညးမားအတြငးၿငမးခမးေရး က အေထာကအကျပမႈအား ေပါငးစပထညသြငး ႏငရနအတြက ယခထကပ၍ လပေဆာငႏငေသာ၊ လပေဆာငသငေသာအရာမားစြာကနရေနပါေသးသည။

ဤေတြ႕ရခကမားမ ေအာကပါ အၾကျပခကမား ထြကေပၚလာပါသည -

၁) စမခကအတြက တငပငေဆြးေႏြးမႈ၊ ႀကးၾကပစစေဆးမႈ ႏင ေစာငၾကညေလလာမႈမားတြင သကဆငရာ အစးရႏင အစးရ မဟတေသာလပေဆာငသမား အားလးပါဝငေဆာငရြကႏငေသာ ေနရာမား၊ အခြငအလမးမားက ဖနတးေပးကာ ထအခြငအေရးမား စဥဆကမျပတဆကလကရရေနေအာင ေဆာငရြက ေပးရန- ထသ႔လပေဆာငျခငးျဖင လအပေသာ ႏငငေရးပပးမႈမားက ရရေစၿပး စမခကနညးဗဟာက ရႈေထာငစမ ခနညႇေရးဆြႏငကာ ပါဝငေဆာငရြကၾက ေသာ လပေဆာငသမားၾကား အျပသေဘာေဆာင သညဆကဆေရးမား တညေဆာကႏင (မညအလား အလာရ) ပါသည။ ၿငမးခမးေရးႏငလ႕အခြငအေရးမား အတြက ႀကးပမးသညေနရာတြင သကဆငရာ ေနရာေဒသ၊ လမႈအသငးအဝငးမား၏ ယဥေကးမႈ စမားႏင ကကညမႈမရသညမားလညး ရတတပါသည။ ထအခါမးတြင ထမကကညမႈမားႏငစပလဥး၍ ႏငငအဆငလပေဆာငသမားၾကားေဆြးေႏြးဖလယမႈမား ျပလပႏငေအာင အားေပးကညကာ တနးတညမ အခြင အေရးမားႏင ၿငမးခမးေရးရရသညအထ တစဆငခငး ေဆာငရြကသြားႏငေအာင ကညပပးေပးရမညျဖစၿပး ေကာငးမြနေသာ အေျပာငးအလမားက ေဖာေဆာင ႏငရနအတြက ေဒသႏရႏင ႏငငအဆင ခနပယမားက ေမြးထတေပးရပါမည။

၂) ရနပေငြပပးမႈဆငရာႏင မတဖကေရြးခယမႈဆငရာ ဆးျဖတခကမား၊ စမခကဒဇငး၊ အေကာငအထညေဖာမႈ ႏင လပငနးလညပတေဆာငရြကမႈပစမားအတြက လအပေသာ အခကအလကမား ရရကာ ထညသြငး စဥးစားဆးျဖတ ႏငရနအလ႔ငာပဋပကၡဆနးစစေလလာမႈ မားက အဆကမျပတ ျပလပသြားႏငေအာင ရငးႏးျမႇပႏ ေပးရန

၃) ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈလပငနးမားက သးျခား

ဒဇငးေရးဆြျခငးထက ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈ ပနးတငမားႏင ရညရြယခကမားက ဖြ႕ ၿဖးေရးလပငနး မားအတြငး ေပါငးစပထညသြငးျခငး၊ ဖြ႕ ၿဖးေရးလပေဆာငခကမားႏင ေမာမနးရလဒမားတြင ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈနညးလမးတစခက ထညသြငးလပေဆာငျခငးျဖင ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈႏင စပလဥးသည အျမငမားဆး

Conflict Sensitivity | ၄၅

အကးရလဒမား ရရရနအတြက ေဒသႏရႏငရပရြာ ဖြ႕ ၿဖးေရးပပးကညမႈမားက အကးအရဆး အသးခႏင ေအာင ႀကးပမးရန၊

၄) အဆငမးစတြင ပဋပကၡဆနးစစေလလာမႈမား ျပလပႏငေအာင ရငးႏးျမႇပႏေပးရန၊ အထးသျဖင စမခကေဒသမားအတြငးရ ေဒသႏရအဆငတြင ျဖစသည။ သ႔ေသာ တငးေဒသႀကး/ျပညနယအဆင၊ ႏငငအဆငႏင ေဒသခြအဆငမားတြငလညး ေဆာငရြကသငပါသည။ ေဒသႏရဖြ႕ၿဖးေရး အေျခအေန မားသည ႏငငအဆင ႏငငေရးႏင ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥမားအေပၚ သကေရာကႏငၿပး အျပနအလန အားျဖငလညး ႏငငအဆငလပငနးစဥမားသည ေဒသႏရဖြ႕ၿဖးေရးအေပၚ သကေရာကမႈရႏငပါသည။ ထ႔ေၾကာင DNH နညးဗဟာမား ေရးဆြႏငရနအတြက ျဖစႏငေျခရသည အျပနအလနသကေရာကမႈမားက ဆနးစစေလလာရပါမည။ အေသးစတ၍ အေထာက အထားအေျခခေသာ ပဋပကၡဆနးစစ ေလလာခက၊ လငျမနစြာ ထးထြငးသျမငမႈႏင အၾကဥာဏမားက လအပသလ ေပါငးစပအသးျပႏငေအာင ရငးႏးျမႇပႏ ရပါမည။ UNDP သည ပမန ျပလပေနေသာ စမခက အဆငႏင ႏငငအဆငပဋပကၡဆနးစစေလလာခကမား က အားျဖညေထာကက ေပးရနအတြကမတကြျပားေသာ ကၽြမးကငပညာရငမားၾကား ဆနးစစေလလာခကမားက အျပနအလနဖလယႏငမညေနရာမား၊ အခြငအလမးမား က အၿမမျပတရေနေအာင ဖနတးေပးသငပါသည။ သ႔မသာ ပါ၀ငဆကစပပတသကသအမးမး၏ ရႈေထာငမားက နားလညသျမငႏငမညျဖစပါသည။ ထအခါ စမခကဝနထမးမားသည အလြနအေျပာငးအလ ျမနေသာ ပဋပကၡႏင ႏငငေရး အေျခအေနမားၾကား လကေလာညေထြစမခန႕ခြေဆာငရြကႏငရနအတြက ႏငငေရးသတငးအခကအလကမားက အၿမမျပတ ရရေနမည ျဖစပါသည။

၅) ဖယခနခထားရသညဟ ခစားရသမားထမ ဆန႕ကငမႈမားအား ၾကေတြ႕ရႏငသညအႏရာယ ေလာပါးသြားေစရနအတြက တငပငေဆြးေႏြးမႈမား ကယကယျပန႕ျပန႕ ျပလပႏငေအာင ဥးစားေပး ေဆာငရြကရန၊ အလားတပင ပါ၀ငဆကစပပတသက သမားၾကား တရားမတမႈရသညဟေသာအသရရေအာင ႀကးပမးျခငး၊ အကးခစားခြငရသမား ေရြးခယရနအတြက ရငးလငးတကေသာ စသတမတခကမားက တငပငေဆြးေႏြး ခမတျခငးႏင

ထသတမတခကမားက ပြငလငးျမငသာစြာ မေဝေပးျခငး တ႔ကလညး ေဆာငရြကသငပါသည။ ျပနလညျပငဆငရနခကခသည ႀကတငေရးဆြထား ေသာ ေဒသႏရႏငရပရြာဖြ႕ၿဖးေရး စမခကဒဇငးမား အသးျပျခငးက ေရာငရားသငပါသည။ လထထမ ဖြ႕ၿဖး တးတကေရးႏငစပလဥးေသာ အေတြးအေခၚမားက အကးရရ အသးျပသငၿပး အကးခစားခြငရသအပစ မားကငတင လပေဆာငလသည လပငနးမားက ပးေပါငးလပေဆာငခြင ေပးသငပါသည။ ထအခါ မမကယပငလပငနးအျဖစ ခယမႈမားက ျဖစေပၚေစၿပး ေရရည ဆကလကလပေဆာငသြားႏငမႈက အားေပး ႏငသညျပင ဆးကးျဖစေစမည အေတြးအၾကမားက စစထတဖယရားႏငကာ ပါဝငေဆာငရြကသမားၾကား ယၾကညမႈတညေဆာကေပးႏငမညျဖစပါသည။

၆) ေျပာငးလမႈက တ႔ျပနႏငေသာ စမခကစမခန႕ခြမႈ ဖြ႕စညးပတစခက တညေဆာကရန၊ ဤအတြက စမခကမား ကြငးဆငးေဆာငရြကေနသညေနရာမ ရးခပသ႔ သတငးအခကအလကစးဆငးမႈမား ေကာငးမြနရမညျဖစၿပး ဆးျဖတခကမားက လငျမနစြာ ခမတကာ လအပသညမားက ေႏာငေႏးၾကန႕ ၾကာမႈ မရဘ အေရးယေဆာငရြကႏငမညေျပာငးလြယျပငလြယ ရမႈမးကလအပပါသည။ ထ႔ျပင ပဋပကၡက သတျပ နားလညမႈအား စမခကလပငနးမားအတြငး ေပါငးစပ ထညသြငးႏငရနအတြက အဓကကေသာဝနထမးမား၊ ပါ၀ငဆကစပပတသကသမားႏင အကးခစားခြငရသ မား (ဥပမာ ေျပာငးလမႈလပငနးစဥမားက ဥးေဆာင ေသာ ရပရြာလထ အပစမား) က စြမးရညျမႇငတငပပးမႈ မား ျပလပေပးရပါမည။ သ႔မသာ စမခကက ေခာေမြ႕စြာ အေကာငအထညေဖာႏငၿပး ပမခငမာသည ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈရလဒမားက ရရႏငမညျဖစပါသည။

၇) အဆငအမးမးရ ေျပာငးလမႈမားကတငးတာႏငေအာင ရငးႏးျမႇပႏရန၊စမခကအဆငႏင ပမကယျပန႕ ေသာ အဆငမားရ ပဋပကၡႏင ၿငမးခမးေရးအေျခအေနမားအေပၚ စမခက၏ သကေရာကမႈက မကျခညမျပတ ေစာငၾကညတငးတာေနရန အေရးႀကးပါသည။ အျပနအလနသကေရာကမႈက တငးတာေသာ ညႊနကနးမား (interaction indicators) (စမခက၏ ၾသဇာ သကေရာကႏငမႈ အဝနးအဝငးႏင နးကပစြာဆကႏြယေနေသာ ပဋပကၡႏငၿငမးခမးေရး အေျခအေနမား၏ ေျပာငးလမႈမားက တငးတာသည ညႊနကနးမား)က ျပစကာ တငးတာသြားျခငးျဖင

၄၆ | Conflict Sensitivity

ဝနထမးမားသည ဆးကးမား ျဖစေစႏငမည အႏရာယမားအတြက ႏးၾကားသတရေနၿပး ၿငမးခမးေရးအတြက ေကာငးမြနေသာ အကးသကေရာကမႈမားကလညး ထငရားစြာ သရခြင ရမညျဖစပါသည။ စမခကအေကာငအထည ေဖာေနသည ကာလတစေလာကလးတြင စမခက၏

အကးသကေရာကမႈမားက နားလညသရႏငရနႏင နစနာမႈမားက တငျပလာပါက တ႔ျပနေဆာငရြက ေပးႏငရနအတြက အေရးႀကးသည လပေဆာငခက တစခမာ အကးခစားခြငရသမားထမ ထငျမငခကမား၊ အၾကျပခကမားက ပမနရယေနရန ျဖစပါသည။

Conflict Sensitivity | ၄၇

၄-၀။

အရငးအျမစမား

၄-၁။ ေလလာခေသာ/ရညညႊနးကးကားခေသာ UNDP အစအစဥ/စမခကမားအေၾကာငးအႏစခပ

ဘဂၤလားေဒခခစတဂြနေတာငတနးေဒသ (CHT) ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးအဖြ႕ - ၂၀၀၃-၂၀၁၆

ဤဖြ႕ၿဖးေရးအစအစဥသည အတငးအတာအားျဖင ႀကးမားၿပး ေအာကပါရညရြယခကမား ရပါသည - ေအာကေျခမ အထကသ႔ တငျပႏငသည လထအေျချပ ဖြ႕ၿဖးေရးလပေဆာငမႈမားက ထထေရာကေရာက အစအစဥေရးဆြ၊ စမခန႕ခြကာ နညးပညာပငးဆငရာ ပပး မႈမား ေပးႏငရနအတြက CHT အဖြ႕အစညးမားက စြမးရညျမႇငတငေပးရန၊ က႑စႏငသကဆငေသာ ဖြ႕ၿဖးေရးဥးစားေပး ကစၥရပမားႏင ၿငမးခမးေရး တညေဆာကႏငမည အခြငအလမးမားက ကငတြယေျဖရငး ႏငသည အထးလပေဆာငခကမားက ေဒသတစခလး လႊမးျခေဆာငရြကႏငရန၊ ‘ပါရာ’ လမႈအသငးအဝငးမားက ကယတငဆနးစစေလလာထားသည ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး အခြငအလမးမား က အေျခခကာ ဖြ႕ၿဖးေရးလပငနးမားက ကယအားကယကးေဆာငရြကႏငေစရနအတြက စြမးရညျမႇငတငေပးရန၊ အေသးစားဖြ႕ ၿဖးမႈ လပငနးမားက ဒဇငးေရးဆြ၊ စမေဆာငရြကႏငရနအတြက Quick Impact Funds ရနပေငြမားမတစဆင ပပးကညေပးရန၊ လမႈအသငး အဝငးမားအတြငးႏင လမႈအသငးအဝငးမားအားလးမ CHT ေခါငးေဆာငမား၊ အစးရႏင အလရငမားၾကား ယၾကညမႈ တညေဆာကသည ေဆြးေႏြးပြမားႏင လႈပရားမႈမားက ဥးေဆာငကငးပေပးရန၊ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈက အဟန႔အတား ျဖစေစေသာကစၥရပမားက ကငတြယေျဖရငးရနႏင လကေတြ႕ ကက ေျဖရငးႏငမည နညးလမးအမးမးက ရာေဖြရနႏင CHT ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈက ပပးကညရနအတြက UNDP ၏ လပငနးလညပတေဆာငရြကမႈဆငရာ အေျခခ အေဆာကအအမားႏင စြမးေဆာငရညမားက အားေကာငး ေအာင လပေဆာငရနတ႔ ျဖစပါသည။

ဆကသြယရန

Prasenjit Chakmaစမခကညႇႏႈငေးရးမး (Project Coordinator)[email protected]

ကလဘယာ လကနကကငပဋပကၡဒဏခရေသာ ေကးလကေနမသားစမား၏ အလပအကငရရႏငမႈႏင တထြငစြန႕စားစးပြားရာႏငစြမး (၂၀၁၄-၂၀၁၈)

ဤအစအစဥသည လမႈေရးစနစမား၊ဖြ႕စညးပမားအရ ဖယထတခထားရျခငးေၾကာင ပဋပကၡဒဏက အဆးရြားဆးခခရသည ေတာငသ လယသမားမား၏ ဖြ႕ ၿဖးတးတကေရးက ကညပပးေပးေသာ အစအစဥ ျဖစပါသည။ ဤအစအစဥတြင စကပးေရးလပငနးမား အတြက ရနပေငြမားက ဆငးရေသာအမးသမးမားကသ႔ ထခကလြယၿပး ခ႕ငအားနညးသမားအပါအဝင ရပရြာလထ အပစမားထသ႔ တကရက ပပးေပးပါသည။ သးႏစကပး ေရးပညာရငမားသည ရပရြာထတြင အေျခစကေနထငကာ နညးပညာပပးမႈမားက ေရရညပပးေပးပါသည။


Lina Arbelaezအဖြ႕ေခါငးေဆာင၊ ဆငးရမႈႏင သာတညမမရမႈဆငရာ ဌာန (Team Leader, Poverty and Inequity Unit)[email protected]

ေဂာဂယာယၾကညမႈတညေဆာကေရးႏင ေစာလငစြာတ႔ျပန ေဆာငရြကေပးေရးလပငနးယႏရား (COBERM) - အဆင ၃

လသမားသည ဤအစအစဥသည EU/UNDP ပးတြ ေဆာငရြကေသာ အစအစဥတစချဖစၿပး အမးအစား စလငမားျပားလသည နယပယမားႏငလပငနးမားတြင ေဒသခအရပဘကလမႈအဖြ႕အစညးမား (CSOs) ၏ ပါဝငေဆာငရြကမႈက ျမႇငတငအားေပးပါသည။ ထအထတြင ပဋပကၡဒဏခလမႈအသငးအဝငးမားၾကား ယၾကညမႈတညေဆာကျခငးအေပၚ ျမငသာထငရားသည အကးရလဒမားက ခကခငးလကငငး ရရေအာင ႀကးပမးေဆာငရြကသည ခငမာေသာ လပေဆာငခက မားအတြက ကညပပးေပးမႈမားလညး ပါဝငပါသည။ COBERM က ၂၀၁၀ခႏစ၊ ေမလတြင စတငခၿပး ၂၀၁၀-၂၀၁၅ခႏစ ကာလအတြငး အဆငႏစဆငျဖင အေကာငအထညေဖာခပါသည။ ထအစအစဥ၏ တတယအဆငသည ၂၀၁၆ခႏစ၊ ဇနနဝါရလတြင စတငပါသည။ COBERM သည ႏငငေရးကငးရငးကာ၊

၄၈ | Conflict Sensitivity

Conflict Sensitivity | ၄၉

ဘကလကျခငးမရသည ေျပာငးလြယျပငလြယေသာ လပငနးယႏရားတစခ ျဖစပါသည။ COBERM ၏ အဓကရညရြယခကတြင အပငးႏစပငး ပါဝငပါသည - ၁) လတစဥးႏငတစဥးၾကား ယၾကညမႈတညေဆာကႏငသည ဆနးသစတထြငေသာ အခြငအလမးမားက ကညပပးေပးရန ႏင ၂) ၿငမးခမးေရး၊ တညၿငမမႈႏင လသားလျခမႈတ႔ ရရ ေစရန အားေပးေထာကကသည ပတဝနးကငတစခက ဖနတးႏငေအာင ကညရနတ႔ ျဖစပါသည။


Giorgi Vardishviliအဖြ႕ေခါငးေဆာင၊ အေရးေပၚအေျခအေနတားဆးကာကြယေရး ႏင ျပနလညထေထာငေရးအစအစဥ (Team Leader, Crisis Prevention and Recovery Portfolio)[email protected] LiczekCOBERM Programme [email protected]

ေဂာဒနဆးရးယားဒကၡသညမားက လကခထားရေသာ ထခက လြယသည ေဂာဒန လမႈအသငးအဝငးမားအေပၚ အေရးေပၚ အေျခအေန၏ သကေရာကမႈက ေလာပါးသကသာေစျခငး (၂၀၁၃ေဆာငရြကဆ)

ဤအစအစဥသည ဆးရးယားဒကၡသညမားက လကခ ထားရေသာ ေဂာဒနလမႈအသငးအဝငးမားတြင လမႈ ကၽြမးဝင ရငးႏးေပါငးစပမႈ ႏင စးပြားေရးတညၿငမမႈတ႔ ရရေစရန ကညပပးေပးေနပါသည။ ရညရြယခကမာ အလပလကမျဖစမႈႏင အစြနးေရာကမႈအႏရာယမားက တ႔ျပနေျဖရငးႏငရနႏင ဒကၡသညမားႏင လကခထား ရေသာလမႈအသငးအဝငးမားၾကား တငးမာမႈမား ျမငတကလာႏငသည အလားအလာက ေလာနညးသြား ေစရန ျဖစပါသည။ အစအစဥမ ထခကလြယေသာ ေဂာဒန လမးမားအတြက အားလးပါဝငေဆာငရြကႏငသည အသကေမြးမႈလပငနးအခြငအလမးမားက ဖနတးေပးၿပး လငယမားႏင အမးသမးမားက အဓကထားကာ သကေမြးမႈ ပညာသငတနးမားႏင အလပအကငအခြငအလမးမားက ပပးေပးပါသည။

ဆကသြယရန -

Minako Manomeအစအစဥကၽြမးကငပညာရင၊ အသကေမြးမႈလပငနးမားႏင ျပနလညထေထာငေရး (Programme Specialist, Livelihoods and Recovery)[email protected]

ခရာဂစသမၼတႏငင ႏင တာဂစကစစတန

ေရရညတညၿမေသာ ၿငမးခမးေရးႏင စဥဆကမျပတဖြ႕ၿဖးတးတကမႈအတြက နယစပျဖတေကာပးေပါငးေဆာငရြကေရး (CBCSPD) စမခက (၂၀၁၅–၂၀၁၇) CBCSPD စမခက သည နယစပျဖတေကာအၾကမးဖကမႈမား တေကာျပန ျဖစလာႏငသည အႏရာယက ေလာနညးသြားေစရန ရညရြယခကျဖင ေရ႕ေျပးစမးသပေဆာငရြကေနေသာ တာဂစခ-ခရာဂစ ေကးရြာအစအဖြ႕မားရ တငးရငးသား လမးစေပါငးစႏင/ သ႔မဟတ ဖယခနခထားရေသာ လမႈ အသငးအဝငးမားၾကား ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမားႏင ယၾကညမႈမားတးပြားလာေအာင ေဆာငရြကပါသည။ စမခကသည လမႈအသငးအဝငးမားအား ရပရြာအေျခခ အေဆာကအအမားက ျပနလညမြမးမျခငး၊ အသးျပျခငးႏင ထနးသမးျပျပငျခငး၊ သဘာဝသယဇာတမားက အသးျပ ျခငးႏင စမခန႕ခြျခငးတ႔က အတတကြလပေဆာငရငး ေပါငးစညးမႈမားရရေအာင ကညပပးေပးေနပါသည။ လငယအစအစဥမားသညနယစပျဖတေကာ အၾကမးဖကမႈမားတြင လငယမား၏ပါဝငပတသကမႈက ေလာခရန အဓကရညရြယ ေဆာငရြကပါသည။ ထ႔ျပင နယစပျဖတေကာ ပးေပါငး ေဆာငရြကမႈလပငနးမားတြင အမးသမးမား၏ ပါဝင ေဆာငရြကမႈကျမႇငတငအားေပးရနလညး ႀကးပမး ေဆာငရြကပါသည။ ဆကသြယရန -

Erkina Urazbaevaအစအစဥအရာရ (Programme Officer)[email protected] Oleh Protsykၿငမးခမးေရးဖြ႕ၿဖးမႈအၾကေပးအရာရ (Peace Development Advisor)[email protected]

၅၀ | Conflict Sensitivity

ေမာဒဗာယၾကညမႈတညေဆာကေရး လပေဆာငခကမား ကညပပးမႈအစအစဥ (SCBMP) ၂၀၀၉–၂၀၁၈

ယခအခါ အဆငေလးသ႔ ေရာကရေနၿပျဖစေသာ SCBMP သည နစစထရျမစကမးတစဖကစတြင ေနထငၾကေသာ (၁၉၉၂ခႏစတြင ျဖစပြားခေသာ ထရန႕နစစထရယန ပဋပကၡေၾကာင သးျခားစေနထငၾကေသာ) လမႈ အသငးအဝငးမားက ေပါငးကးခတဆကေပးရန ႀကးပမး ေဆာငရြကပါသည။ အားလးရငဆငေနရသည ျပနာ မားက ေဒသချပညသမား၏ စးပြားေရး၊လမႈေရး ဖြ႕ ၿဖး တးတကေစျခငး နညးလမးျဖင ေျဖရငးရာတြင ေဒသခ အာဏာပငမား၊ CSO မား၊ စးပြားေရးလပေဆာငသမားႏင အျခားေသာ ဆကစပပတသကသမားက ပါဝငေဆာငရြက ေစပါသည။ အစအစဥသည လမႈအသငးအဝငးႏစခစလး၏ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး လအပခကမားက တ႔ျပန ျဖညဆညး ေပးရငး ယၾကညမႈႏင ပးေပါငးေဆာငရြကမႈရေသာ ပတဝနးကငတစခက ဖနတးေပးရနႏငအားလးႏငသကဆင ေသာ အနာဂတဟသည အျမငရႈေထာငအသစမားက ဖနတးေပးရန ရညရြယပါသည။ ဤအစအစဥက ဥေရာပသမဂၢ၏ ရနပေငြပပးမႈျဖင ေဆာငရြကပါသည။


Victor Dragutanအစအစဥအရာရ၊ အားလးပါဝငေဆာငရြကႏငေသာ ဖြ႕ၿဖးမႈ အစအဖြ႕ (Programme Analyst, Inclusive Growth Cluster)[email protected]

နေပါပဋပကၡကသတျပနားလညမႈအား လပငနးတငးတြင ထညသြငးေဆာငရြကေရး UN အဖြ႕အစညးမား ပးေပါငးေဆာငရြကမႈအစအစဥ၊ ၂၀၁၀-၂၀၁၆

ဌာေနညႇႏႈငးေရးမးရး၊ UNICEF တ႔ႏင ပးေပါငးကာ UNDP မ ဥးေဆာငသည ဤအစအစဥသည ပဋပကၡက သတျပ နားလညမႈဆငရာ စြမးရညမားက ပးေထာငျမႇငတငမႈႏင စနစမားအတြငးတရားဝငထညသြငးေဆာငရြကမႈတ႔က ဥးစြာပထမ UN စနစအတြကႏင ထ႔ေနာကတြင နေပါ အစးရအဖြ႕အတြက ေဆာငရြကေပးရနျဖစပါသည။ ႏငငဆငႏင ေဒသႏရအဆင ႏငငဝနထမးသငတနးေကာငး မား ျဖစေသာ နေပါ အပခပေရးဝနထမးေကာလပႏင

ေဒသႏရဖြ႕ၿဖးေရး သငတနးအကယဒမ ႏစခစလးသည ၎တ႔၏ သငရးညႊနး တမးမားထတြင ပဋပကၡကသတျပ နားလညမႈအား ေပါငးစပထညသြငးခပါသည။ ထ႔ျပင ၿငမးခမးေရးႏင ျပနလညတညေဆာကေရး ဝနႀကးဌာန၏ ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈဆငရာ စြမးရညမားကလညး သငတနးမား၊ အတတကြလကပါေဆာငရြကေပးမႈမားျဖင ျမႇငတငေပးၿပး မဝါဒမားအတြငး ‘ၿငမးခမးေရးကသတျပနားလညမႈ’ ကလညး ေပါငးစပထညသြငးေပးခပါသည။ ဥပမာ နေပါ အမးသား စမကနးေရးဆြေရးေကာမရင၏ ဖြ႕ ၿဖးမႈအစအစဥမားေရးဆြျခငးႏင ေလလာဆနးစစျခငးဆငရာ လမးညႊနခကမားထတြင ျဖစသည။


Ms. Archana Aryalဒမကေရစစနစသ႔ ကးေျပာငးေရးဌာန (Democratic Transition Unit)[email protected]

ၿငမးခမးေရးအတြက အသကေမြးမႈလပငနးမား ျပနလညထေထာငေရး (LRP) စမခက၊ ၂၀၀၉–၂၀၁၅

LRP သည ပဋပကၡဒဏခရေသာ ထရငး (ေတာငပငးလြငျပင ေဒသ) ခရငသးခတြင ဝငေငြဖနတးျခငး၊ ကနးမာေရး၊ ပညာေရး၊ ေခါငးေဆာငမႈ၊ ကားမေရးရာကစၥရပမားႏင စပလဥး၍ ရပရြာလထပပးကညမႈမားက ေပါငးစပပပးေပးခ ပါသည။ ဤကာလအတြငးတြင LRP သည အလြနဆငးရၿပး ေဘးဖယခထားရေသာ အမေထာငစေပါငး ၂၇,၂၀၂ က စြမးေဆာငရညျမႇငတငေပးခၿပး ၎တ႔ ထတြင ၉၆% မာ အမးသမးမားျဖစကာ ၆၂% မာ အားနညး ခ႕တေသာ ဒယလစထမား (ဇာတနမသမား) ျဖစပါသည။ ဆကသြယရန

Mr. Niranjan Tamrakarဆငးရမႈႏငအားလးပါဝငေဆာငရြကႏငမႈဆငရာဌာန (Poverty and Inclusion Unit)[email protected]

Conflict Sensitivity | ၅၁

ထငးႏငငထငးႏငငေတာငပငး စြမးေဆာငရညျမႇငတငမႈႏင လထပါဝငေဆာငရြကမႈ (STEP) စမခက - အဆင ၁ - ၂၀၁၀–၂၀၁၄၊ အဆင ၂ - ၂၀၁၅-၂၀၁၇

စမခကတြင ရညရြယခကသးခ ရပါသည။ - ပထမတစခမာ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥတြင ပါဝငေဆာငရြကႏငေအာင ကညပပးရန၊ ဒတယမာ တရားမတမႈကလကလမးမမႈ တးတကေစရနႏင တတယမာ လအပေနေသာ လမႈ အသငးအဝငးမားႏင ျပညသမားက ရပရြာဖြ႕ ၿဖးမႈလပငနး မား ေအာငျမငစြာ စမေဆာငရြကႏငေရးအတြက လအပ သည ကၽြမးကငမႈမား၊ အရငးအျမစမား ပပးေပးကာ စြမးေဆာငရညျမႇငတငေပးျခငးျဖင လသားေဘးကငး လျခေရးႏင လမႈကၽြမးဝင ရငးႏးေပါငးစပမႈတ႔ တးတကေစ ၿပးစဥဆကမျပတ ဖြ႕ ၿဖးတးတကမႈက ရရေစရနျဖစပါသည။


Wisoot Tatinanအဖြ႕ေခါငးေဆာင/အစအစဥကၽြမးကငပညာရင၊ ဒမကေရစအပခပေရးႏင လမႈေရးဆငရာ အသေပးရငးလငးမႈဌာန (Team Leader/Programme Specialist, Democratic Governance and Social Advocacy Unit)[email protected] JanthasingSenior Project Manager, Southern Thailand Empowerment and Participation [email protected]

ယဂနဒါေျမာကပငးယဂနဒါရ ေဒသႏရဖြ႕ၿဖးေရးႏင လမႈကၽြမးဝငရငးႏးေပါငးစပမႈစမခက (၂၀၁၃–၂၀၁၅)

စမခကတြင ရလဒေလးခ ရခပါသည - အျငငးပြားမႈမား၊ အထးသျဖင ေျမယာႏင အမးသမးေရးရာကစၥရပမားႏင ဆကႏြယေသာ အျငငးပြားမႈမားက ၿငမးခမးစြာေျဖရငးရန အတြက တရားမတမႈ၊ လျခေရးႏင လမႈကၽြမးဝငရငး ႏးေပါငးစပမႈတ႔ တးတကလာေစျခငး၊ လငယမား၊ ေဘးဒဏချပညသမားႏင ထခကလြယသမားက ဥးတညကာ အလပအကငအခြငအလမးမား၊ စးပြားေရးျပနလည နာလနထမႈမား တးတကလာေစျခငး၊ ယဂနဒါႏငငေျမာကပငးရ သတတြငးတးေဖာမႈမားက

ၿငမးခမးစြာျဖင ပတဝနးကငက မထခက ေစေသာ နညးလမးျဖင ေဆာငရြကမႈက အားေပးျခငးႏင စးပြားေရး ျပနလညနာလနထေရးႏင ၿငမးခမးေရးက ပမခငမာေအာင တညေဆာကေရးအတြက ႏငငသားမားႏငဆကသြယ ညႇႏႈငးပးေပါငးကာ အစအစဥ ေရးဆြေဆာငရြကႏငရန အလ႔ငာ ေဒသခအာဏာပငမားႏင အရပဘက လမႈ အဖြ႕အစညး၏ စြမးေဆာငရညမားက ျမငမားလာေစျခငးတ႔ ျဖစပါသည။

အားလးပါဝငေဆာငရြကႏငၿပး စဥဆကမျပတဖြ႕ ၿဖးတးတကေသာ လမႈအသငးအဝငးသစမား (၂၀၁၅–၂၀၁၇)

UNDP ယဂနဒါသည ကရးယားသမၼတႏငင၏ Saemaul Undong (ေကးရြာသစလႈပရားမႈ) ေမာဒယ ပစက အေျခခသည စမခက တစခကလညး ယဂနဒါ ေျမာကပငးတြင အေကာငအထညေဖာေနပါသည။ စမခကသည ယဂနဒါအစးရႏင ဖြ႕ၿဖးမႈမတဖကမား၏ ေဒသႏရဖြ႕ ၿဖးေရးဆငရာ စြမးေဆာငေအာငျမငမႈမားႏင ရပရြာလထအေျချပ ေဒသႏရဖြ႕ၿဖးမႈက ျမႇငတငအားေပးျခငး ျဖင ရရလာေသာ ဗဟခပကငမႈ ေလာချခငးမားအေပၚတြင အေျခခကာဆကလကတးတကမႈမား ရရေအာငေဆာငရြက သြားရန ရညရြယပါသည။ ထ႔ျပငဤစမခကတြင ရပရြာ အဆင ရလဒမားက ႏငငအဆင၊ မဝါဒဆငရာအဆငမားႏင ခတဆကေပးရနလညး ႀကးပမးသြားမည ျဖစပါသည။


Francesca Akelloအဖြ႕ေခါငးေဆာင၊ ၿငမးခမးေရး၊ လျခေရးႏင စနစမား၏ ဒဏခႏငစြမး (Team Leader, Peace Security and Systems Resilience)[email protected]

၅၂ | Conflict Sensitivity

၄-၂။ ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈဆငရာ အရငးအျမစမား

ဤအစရငခအတြက အသးျပခၿပး ေဒသႏရႏငရပရြာ ဖြ႕ၿဖးေရးအစအစဥမားအတြငး ပဋပကၡကသတျပ နားလညမႈအား ေပါငးစပထည သြငးရန ႀကးပမးေနေသာ လပေဆာငသမားအတြက အသးဝငႏငသည အဓက အရငးအျမစမားက ေအာကတြင ေဖာျပေပးထားပါသည။

ဝကဆကမား/ အရငးအျမစဌာနမား

ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈဆငရာ UN အြနလငးအစအစဥ (www.unssc.org) ဤသငရးသည ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈျဖင အစအစဥမား ေရးဆြေဆာငရြကမႈဆငရာ အသပညာမား မေဝရနႏင ကၽြမးကငမႈ မား တညေဆာကရနအတြက UN မားအားလး မမတ႔ အဆငေျပသညအခနတြင အြနလငးမ အခမေလလာသငယႏငေသာ အစအစဥ ျဖစပါသည။

www.conflictsensitivity.orgInternational Alert ၏ ဤဝကဆကသည the Practice of Conflict Sensitivity–Concept to Impact ဟအမညရသည စမခကမ ထြကေပၚလာေသာ ရလဒ ျဖစ ပါသည။ ထစမခကသည လသားခငးစာနာေထာကထားမႈ၊ ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈႏင ဖြ႕ ၿဖးေရးလပေဆာငေသာ NGOအမးမး၏ ပဋပကၡက သတျပနားလညမႈဆငရာ အေလအထကငသးမႈမား အားေကာငးလာေစရန ရညရြယ လပေဆာငေသာ စမခကျဖစပါသည။

(၂၀၀၈–၂၀၁၂) ။ ဝကဆကတြင အေထာကအကျပ နညးလမးကရယာမား၊ အရငးအျမစႏင ျဖစရပေလလာခက အမးမး ပါဝငပါသည။

www.dmeforpeace.org/peacexchangeဤဝကဆကတြင အသပညာဗဟသတမား၊ အေတြ႕အၾက မား၊ သးသပခကမားႏင အေထာကအကပစၥညးမားက စေဆာငးေပးထား သျဖင ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈျဖင ဖြ႕ၿဖးမႈအစအစဥမား ေရးဆြေဆာငရြကမႈက တးတကေအာင လပေဆာငလၾကသည လကေတြ႕ ကငသးသမား၊ အလရငမား၊ ပညာရငမားအတြက အျပနအလနေမးျမနးေဆြးေႏြးမႈမား ျပလပႏငသည ေနရာတစခ ျဖစပါသည။

www.gsdrc.org/topic-guides/conflict-sensitivityဤအေၾကာငးအရာလမးညႊနက ၂၀၁၄ခႏစတြင ျပစခၿပး အပခပေရးႏင လမႈဖြ႕ၿဖးေရး အရငးအျမစဌာန၏ ထတေဝမႈတစခ ျဖစပါသည။ ယငးတြင ပဋပကၡကသတျပ နားလညမႈ၏ မလအစ၊ အဆငဆငတးတကေျပာငးလလာပ ႏငလကေတြ႕အသးဝငပမားက ေဆြးေႏြးတငျပထားပါသည။ ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈ အဓကနညးလမးသးခ ျဖစေသာ DNH၊ ၿငမးခမးေရးႏင ပဋပကၡဆငရာ အကး သကေရာကမႈဆနးစစေလလာခကႏင ၿငမးခမးေရးအတြက အကအညေထာကပမႈတ႔က အဓကထားတငျပထားပါသည။ အေျခခသေဘာတရာမား၊ ခဥးကပေဆာငရြကပနညးလမး မား၊ အေထာကအကမားႏင ပဋပကၡကသတျပ နားလညမႈအား လကေတြ႕အသးျပမႈအေတြ႕အၾကမားႏင စပလဥး သည စာတမးမားႏင အရငးအျမစအမးမး ပါဝငပါသည။

Conflict Sensitivity | ၅၃

မညသ႔ ေဆာငရြကရမညဟသည လမးညႊနမား/ အရငးအျမစစစညးမႈမား

‘ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈအတြက မညသ႔လမးညႊန ေပးမညနညး’၊ ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈစေပါငးအဖြ႕ (‘How to guide to conflict sensitivity’, Conflict Sensitivity Consortium)၊ ၂၀၁၂၊ ေဖေဖၚဝါရလ။ ဤလမးညႊနသည အထကေဖာျပပါ ပဋပကၡက သတျပ နားလညမႈ စေပါငးအဖြ႕ စမခကမ ထြကေပၚလာေသာ ရလဒတစခ ျဖစပါသည။ စေပါငးအဖြ႕၏ အေတြ႕အၾကမားက အသးျပကာ ဖြ႕ၿဖးမႈ၊ လသားခငး စာနာေထာကထားမႈႏင ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈ အစအစဥ အမးအစားအမးမး ႏင အဆငအမးမးတြင ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈအား ေပါငးစပထညသြငး လပေဆာငသည ျဖစရပမနမားက ေဖာျပေပးထားပါသည။ စမခကအဆငသ႔မဟတအဖြ႕အစညး အဆငတြင ေကာငးေသာအစဥအလာကငသးမႈမား ရရရန ရညရြယသညျဖစေစ၊ ပဋပကၡက သတျပနားလညသည ပစျဖင စတငလပကငလလငျဖစေစ လကေတြ႕ကေသာ၊ အသးျပရလြယကေသာ သတငးအခကအလကမားက ပပးေပးႏငရန ရညရြယပါသည။

လမးညႊနတြင အဓကအခနးေျခာကခနး ပါဝငပါသည။ အခနးတငးတြင ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈသည ‘မညသညအရာ’ ‘မညသည အတြက’ ႏင အထးသျဖင ‘မညသ႔’ ဟသညတ႔က ေလလာဆနးစစထားသည ေခါငးစဥငယအခ႕ ပါဝငပါသည။ ပါဝငသည အခနးမားမာ - • အခနး ၁ - ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈအား မတဆက

ေပးျခငးႏင လကေတြ႕လမးညႊနမားပါရပါသည။

• အခနး ၂ - ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈအား စမခကစကဝနး၏ အဆငမားအားလး (လအပခကမား ဆနးစစေလလာမႈ၊ ဒဇငးေရးဆြမႈ၊ အေကာငအထည ေဖာေဆာငရြကမႈ၊ ေစာငၾကညေလလာမႈႏင ျပနလည သးသပအကျဖတမႈ) တြင မညသ႔ ေပါငးစပထညသြငး ရမညဆသည လမးညႊနမားက ေပးထားပါသည။

• အခနး ၃ - ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈျဖင အစအစဥ ေရးဆြေဆာငရြကရာတြင အလြနအေရးႀကးေသာ ကစၥရပအခ႕က အေသးစတေလလာတငျပထားပါသည။ ေရြးခယျခငး၊ ဝယယျခငး၊ လမႈအသငးအဝငးမား/

အစးရ/မတဖကမားႏင ဆကဆ ေရး၊ ထငျမငခကမား၊ အၾကျပခကမားေပးျခငး/ တာဝနခမႈ၊ အစအစဥ/စမခကထြကခြာမႈနညးဗဟာမား၊ စသညကစၥရပမား ပါဝငပါသည။

• အခနး ၄ - ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈျဖင အေရးေပၚ အေျခအေနတ႔ျပနမႈမား ေဆာငရြကေပးႏင ရနအတြက လမးညႊနမားက ေပးထားပါသည။

• အခနး ၅ - ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈႏင စပလဥး၍ အဖြ႕အစညး၏ အားသာခကမားႏင အားနညးခကမား က အဖြ႕အစညးကယတင မညသ႔ ဆနးစစအကျဖတ ရမညဆသည လမးညႊနမားက ေပးထားပါသည။

• အခနး ၆ - အဖြ႕အစညးတစခလးတြင ပဋပကၡက သတျပနားလညမႈအား စဥဆကမျပတ လကေတြ႕ ကငသးသြားႏငရနအတြက မညသ႔လပေဆာငရမည ဆသည လကေတြ႕ကေသာ လမးညႊနမားက ေပးထားပါသည။

သတေပါငးခပအတြ ၁ - ပဋပကၡတားဆးကာကြယေရးႏင ျပနလညထေထာငေရးအေျခအေနမားတြင အစအစဥ ေရးဆြျခငး၊ ေစာငၾကညေလလာျခငးႏင သးသပအကျဖတ ျခငး (Compendium One: Planning, Monitoring and Evaluation (PME) in Conflict Prevention and Recovery Settings)-UNDP

UNDP ၏ ရလဒမားအတြက အစအစဥေရးဆြျခငး၊ ေစာငၾကညေလလာျခငးႏင သးသပ အကျဖတျခငး လကစြ စာအပျဖစေသာ ဤသတေပါငးခပတြင ပဋပကၡတားဆး ကာကြယေရးႏင ျပနလညထေထာငေရး အေျခအေနမား တြင လပငနးမားေဆာငရြကေနသမားအတြက လမးညႊန မားႏင အရငးအျမစမားက စစညးေပးထားပါသည။ ပဋပကၡအေျခအေနမားတြင လပေဆာငသည ဖြ႕ ၿဖးေရး လပငနးမားက ‘သမားရးက ပစျဖင’ လပေဆာင၍မရပါ။ ဆလသညမာ ဤအေျခအေနမားရ ဖြ႕ၿဖးေရးလပငနးမား၏ PME တြင အၾကမးဖက ပဋပကၡအေျခအေနမားႏငသငေလာ ေသာ အစအစဥေရးဆြမႈႏငသကဆငသည အခကမားက သရနားလညကာအေလးထား ေဆာငရြကရနလအပပါသည။ ဤသတေပါငးခပတြင ပဋပကၡအေျခအေနမားအတြက PME က ေဆာငရြကရသညအေၾကာငးမားႏင အဓက ကေသာ အေျခခမမားက ရငးလငးတငျပထားၿပး ထပေဆာငး

၅၄ | Conflict Sensitivity

ရရႏငေသာ နညးလမးအေထာကအကမားႏင အရငးအျမစ မား စာရငးပါရသလ ၎တ႔က လကေတြ႕ အသးျပျခငးျဖင ရရႏငေသာ အကးသကေရာကမႈမားက ေဖာျပေပးထား ပါသည။

ပဋပကၡတားဆးကာကြယေရးႏင ျပနလညထေထာငေရး လပငနးမားသည ကားမေရးရာ ဆကႏြယမႈမားႏင လပေဆာငမႈမားအေပၚ ႀကးမားသည သကေရာကမႈ မားရသညအျပင က႑စႏငစပလဥးေသာ ကစၥရပတစခ ျဖစသည ကားမေရးရာႏငစပလဥး၍ UNDP သည တာဝနခ အဖြ႕အစညးတစခ ျဖစပါသည။ ထအေၾကာငးမားေၾကာင ပဋပကၡတားဆးကာကြယေရးႏင ျပနလည ထေထာငေရး အေျခအေနမားရ ကားမေရးရာႏင စပလဥး ေသာ PME အေၾကာငးကလညး အကဥးထညသြငးေဆြးေႏြးေပးထား ပါသည။

‘ဖြ႕ၿဖးေရး၊ လသားခငးစာနာေထာကထားမႈအကအညႏင ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈတ႔အတြက ပဋပကၡက သတျပနားလညမႈဆငရာ ခဥးကပနညးမား (Conflict-sensitive approaches to development, humanitarian assistance and peacebuilding)’ ၊ International Alert ႏင Saferworld၊ ၂၀၀၄။

အရငးအျမစမား စစညးေပးထားသည ဤ resource pack တြင ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈဆငရာ လကရကငသးမႈ အေလအထမား၊ ရရႏငေသာ မေဘာငမားႏင သငခနးစာ မားက မတတမးတငေပးထားပါသည။ ပဋပကၡကသတျပ နားလညမႈ၏ အေျခခသေဘာ တရားမာ ပဋပကၡ သ႔မဟတ ၿငမးခမးေရး အေျခအေန မားႏငစပလဥး၍ လပေဆာငခက မား၏ ေကာငးကးႏင ဆးကး သကေရာက မႈႏစမးစလး ႏင အျပနအလနအားျဖင ထအေျခအေနမားက လပေဆာင ခကမားအေပၚ သကေရာကမႈမားက စနစတကထညသြငး စဥးစားျပး ေဆြးေႏြးထားပါသည။

ထစာအပတြင ေအာကပါ အခနးမား ပါဝငၿပး တစခနးႏင တစခနး ဆကစပျခငးမရသညအတြက အစအဆး အစဥ အတငးဖတသြားရန မလပါ - • အခနး ၁ - ဖြ႕ ၿဖးေရး၊ လသားခငးစာနာေထာကထားမႈ

အကအညမားႏင ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈတ႔တြင ပဋပကၡက သတ ျပနားလညမႈျဖင ခဥးကပေဆာငရြက နညးမားက မတဆကေပးထားရာ ပဋပကၡကသတျပ နားလညမႈ၏ လကေတြ႕အဓပၸါယ ဖြငဆခကတစခႏင

ယငးႏငႏးႏႊယေသာ အေျခခမမား ပါဝငပါသည။ ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈႏင စပလဥး၍ ဖြ႕ ၿဖးမႈ၊ လသားခငးစာနာေထာကထားမႈ အကအညမားႏင ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈ နယပယမားတြင အေခအတငေဆြးေႏြးေနေသာ အေျခအေနမားက ေပၚလြငေအာင ေဖာျပထားပါသည။

• အခနး ၂ - ပဋပကၡဆနးစစေလလာခကအား ပဋပကၡက သတျပနားလညမႈ၏ ပငမအစတအပငး တစခအျဖစ ေဖာျပထားပါသည။ ဤအခနးတြင နညးလမး အေထာကအကမားႏငထအေထာကအကမားက အသးျပျခငးမရရေသာ သငခနးစာမားက စစညးထားမႈ အေပၚ အေျချပကာ ပဋပကၡဆနးစစေလလာခက၏ အဓကအစတအပငးမားက တငျပထားၿပး မညသ႔ ဆနးစစေလလာရမညဆသည လမးညႊနမားက ေပးထားပါသည။

• အခနး ၃ - စမခကႏငအစအစဥအဆငတြင ပဋပကၡက သတျပနားလညမႈက လကေတြ႕ကငသးမႈႏငစပလဥး၍ စမခက စကဝနးက အဓပၸါယဖြငဆျပထားကာ စမကနးေရးဆြမႈ၊ အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကမႈ၊ ေစာငၾကညေလလာမႈႏင သးသပအကျဖတမႈ အဆငတငးႏင ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈက ခတဆကတငျပထားပါသည။ ပဋပကၡက သတျပ နားလညမႈျဖင အဆငတငးက မညသ႔ေဆာငရြကသြား ရမညဆသညက တငျပသြားၿပး ရငဆငၾကေတြ႕ရမည အဓကစနေခၚမႈမား ကလညး ေဆြးေႏြးေပးထားပါသည။

• အခနး ၄ - က႑အလကခဥးကပေဆာငရြကမႈမား တြင ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈအား ေပါငးစပ ထညသြငးျခငးႏင စပ လဥး၍ ေဆြးေႏြး တငျပထား ရာတြင က႑တစခလးကလႊမးျခသည ခဥးကပ နညးမားက သတမတဖြငဆေပးထားၿပး အစအစဥ ေရးဆြေဆာငရြကမႈစကဝနး အတြငးသ႔ ပဋပကၡက သတျပနားလညမႈအား ေပါငးစပထညသြငးႏငသည မေဘာငတစခကလညး တငျပထားပါသည။

• အခနး ၅ - ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈအတြက အဖြ႕အစညးဆငရာစြမးရညျမႇငတငမႈအေၾကာငး ေဆြးေႏြးေပးထားၿပး အဖြ႕အစညးမားႏင ၎တ႔၏ မတဖကမား၏ လပငနးတငးတြင ပဋပကၡက သတျပ နားလညမႈကေပါငးစပထညသြငးႏငမည လပငနးစဥမား ႏင နညးဗဟာမားက အၾကျပတငျပေပးထားပါသည။

Conflict Sensitivity | ၅၅

ဆနးစစေလလာမႈ အေထာကအကျပနညးလမးမား

ပဋပကၡႏငဆကႏြယေသာ ဖြ႕ ၿဖးတးတကေရးဆငရာ ဆနးစစေလလာမႈ (Conflict-related Development Analysis - CDA)၊ UNDP၊ ၂၀၁၆

CDA သည ပဋပကၡျဖစႏငေျခရေသာ၊ ပဋပကၡဒဏခရေသာ အေျခအေနမားတြင လပငနးမား ေဆာငရြကေနေသာ UNDP မ လက ေတြ႕ကငသးေနသမားႏင အျခားေသာ ဖြ႕ၿဖးမႈအဖြ႕အစညးမားအတြက ရညရြယေသာ ဆနးစစ ေလလာမႈ နညးလမးအေထာကအက တစခ ျဖစပါသည။ အထးသျဖင ပဋပကၡအေပၚ ဖြ႕ၿဖးမႈဆငရာအကးရလဒမား၏ သကေရာကမႈ တးပြားလာေစရန ရညရြယခကျဖင ဖြ႕ ၿဖးမႈႏင ပဋပကၡၾကား ခတဆကမားက ပမနားလညသေဘာေပါက ေစမည လကေတြ႕အသးခႏငေသာ နညးလမးတစခအျဖစ ဒဇငးပစေရးဆြထားပါသည။

CDA က အားျဖညေပးသည အေထာကအကတစခအျဖစ UNDP သည ပဋပကၡႏငဆကႏြယေသာ အႏရာယျဖစႏငေျခ ဆနးစစေလလာမႈ နညးလမးအေထာကအကတစခက လညး ျပစထားပါသည။ လမႈအဖြ႕အစညးတစခ၏ အႏရာယကေရာကႏငေျခရသည အဓက က႑မား ျဖစသည ပဋပကၡ၊ သဘာဝေဘးအႏရာယမား သ႔မဟတ စးပြားေရးကပဆကမႈမားႏငစပလဥးသည အေျပာငးအလ မားက မကျခညမျပတ ေစာငၾကညေလလာေနမႈမား အေပၚတြင အေျချပကာ ထနညးလမးက အသးျပရပါသည။ ထက႑မားရ အေျပာငး အလမားႏငစပလဥး၍ ေနာကဆးရရေသာ သတငးအခကအလကမားႏငအည အနာဂတျဖစႏငေျခခန႕မနးခကမားက ျပလပကာ မဟာဗဟာႏငအစအစဥ လပေဆာငခကမား၊ အဖြ႕အစညးဆငရာ အႏရာယျဖစႏငေျခ စမခန႕ခြမႈႏင ေလာပါးေစမႈတ႔အတြက ထခန႔မနးခကမားက ထညသြငးအသးျပႏငပါသည။

‘အဖြ႕အစညးႏင အေျခအေန ဆနးစစေလလာမႈ လမးညႊနမတစ (Institutional and Context Analysis Guidance Note)’၊ UNDP၊ ၂၀၁၂ခႏစ၊ စကတငဘာလ

ဤလမးညႊနမတစတြင ဖြ႕ၿဖးေရးအစအစဥမားက ကညပပး ေပးရနရညရြယလက ႏငငေရးႏငစးပြားေရး ဆနးစစ ေလလာခကမားက ေဆာငရြကရနအတြက UNDP မ အသးျပသညနညးစနစမားက တငျပထားပါသည။ UNDP

ဝနထမးမားအေနျဖင ၎တ႔ လပငနးေဆာငရြကေနသည ႏငငေရးႏင အဖြ႕အစညးဆငရာ ေနာကခအေျခအေနမားက အဖြ႕အစညး၏ လပပငခြငတာဝန၊ လအပခကမားႏင သငေလာကကညသညနညးလမးျဖင နားလညသရခြင ရေအာင ကညေပးႏငေသာ အရငးအျမစတစခက ဌာေနရးမားမ ေတာငးဆလာသညအတြက တကရက တ႔ျပန ေဆာငရြကေပးသညအေနျဖင ဤလမးညႊနမတစ ထြကေပၚလာျခငး ျဖစပါသည။ ဤမတစတြင ICA က အသးျပကာ မမတ႔၏လပငနးမားက ကညေထာကပေပး ႏငမည ပတဝနးကငအေျခအေနမားက လကေတြ႕ ဆနးစစအက ျဖတႏငမည နညးလမးက UNDP ဌာေနရး မားအတြက လမးညႊနေပးထားပါသည။

ICA သည အေျခအေနတစခတြင ျပညတြငးျပငပမ အရငးအျမစမားက အသးျပျခငးႏငစပလဥးသည ႏငငေရးႏင အဖြ႕အစညး ဆငရာ အခကအလကမား၊ လပငနးစဥမားႏင ၎တ႔၏ UNDP အစအစဥမား အေကာင အထညေဖာမႈႏင မဝါဒအၾကျပခကမားအေပၚ အကး သကေရာကႏငပမားက အဓကဆနးစစေလလာျခငး ျဖစပါသည။ အစအစဥေရးဆြေဆာငရြကမႈအတြက အခက အလကမား ရရႏငမည ရငးျမစတစခအျဖစ ေမာမနးကာ ICA က ေဆာငရြကပါသည။ ဆြေဆာငမႈမးစ၊ အခကအခ ကန႕သတခကမးစ ေပၚမတညကာလမႈအဖြ႕အစညး အတြငးရ အမးမးေသာ လပေဆာငသမားသညအစအစဥ၏ ေအာငျမငမႈရရႏငေျခအေပၚ မညသ႔ၾသဇာသကေရာကႏင ေၾကာငး အဓကထား ေလလာဆနးစစပါသည။ ဤလမးညႊနမတစတြင ႏငငလးဆငရာအစအစဥ (Country Programme) တစခ ေရးဆြရနအတြက ႏငငအဆင ICA တစခက ေဆာငရြကျခငး (အခနး ၁) ႏင က႑အဆင သ႔မဟတ စမခကအဆငတြင ICA တစခက ေဆာငရြကျခငး (အခနး ၂) ဆငရာ အၾကျပခကမား၊ သတငးအခကအလကမားက တငျပေပးထားပါသည။ ေဆာငးပါးမား

‘ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈ - ေနာကတစဆငသ႔ ယေဆာငသြားျခငး (Conflict Sensitivity: Taking it to the Next Level)’၊ Swisspeace၊ ၂၀၁၆ခႏစ၊ ေဖေဖၚဝါရ။

ဤစာတမးတြင လပေဆာငသအမးမးမ ကညေပးထား ေသာ ေဆာငးပါး ၁၃ ပဒ ပါဝငၿပး ဖြ႕ ၿဖးေရးႏင ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈ မဝါဒႏင ကငသးမႈမားအတြငး

နညးလမးကရယာမား၊ နညးစနစမားႏင ခဥးကပ ေဆာငရြကပနညးလမးမားက အကဥးခပတငျပထား ပါသည။ လမးညႊနတြင နညးလမးကရယာ တစခခငးစက တငျပကာ ၎၏ အားသာခကမားႏင အားနညးခကမားက ဆနးစစထားပါသည။

ပဋပကၡႏငထရလြယေသာအေျခအေနမားရ လကလမးမရန ခကခၿပး လကဆပလကကငမျပႏငေသာ အေျပာငးအလ မားက တငးတာသညေနရာတြင နညးလမးကရယာ တစခခငးစက မညသ႔ အသးျပရမညဆသည အကဥးခပ ေဆြးေႏြးခကမားလညး ပါဝငၿပး လကေတြ႕အသးခမႈ သာဓကအခ႕ကလညး ထညသြငးတငျပထားပါသည။ဤစာတမးတြင ထညသြငးေဆြးေႏြးေပးထားေသာ အဓက ေမးခြနးမားမာ ေအာကပါတ႔ ျဖစပါသည။ • ပဋပကၡ၊ ရာဇဝတမႈ၊ လျခေရးတ႔ႏငဆကစပေသာ

အေျခအေနမားတြင အစအစဥရလဒမားက တငးတာရန အဘယေၾကာင ခကခပါသနညး။

• ပဋပကၡ၊ ရာဇဝတမႈ၊ လျခေရးတ႔ႏငဆကစပေသာ အေျခအေနမား၌ ရလဒမားက တငးတာရာတြင လကရ ကငသးေနသညလမႈသပၸဆငရာ နညးလမးကရယာမား ႏင နညးစနစမားမာ အဘယနညး။

• ထ နညးလမးကရယာမားက အထေရာကဆး မညသ႔၊ မညသညအတြက အသးျပႏငပါသနညး။

၅၆ | Conflict Sensitivity

ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈအား ေပါငးစပထညသြငးျခငး ႏငစပလဥးသည ေဆာငးပါးမား ျဖစပါသည။ Swisspeace မ ပႏပထတေဝၿပး အဖြ႕အစညးႏင လပဂၢလအမးမးၾကား ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ၏ ျပယဂတစချဖစေသာ Conflict Sensitivity Community Hub (CSC-Hub) မ ထြကေပၚ လာသည ရလဒတစခ ျဖစပါသည။ CSC-Hub ဆသညမာ ပဋပကၡက သတျပနားလညမႈက လကေတြ႕ကငသးေနသ မား အတတကြ ေလလာ သငယမေဝမႈျပသည ပညာရင အသငးအဝငးတစချဖစၿပး ပဋပကၡကသတျပနားလညမႈ အေၾကာငးအရာအေပၚ လႈပရားတကၾကြစြာ အာရစကမႈ၊ ဆနးစစေဝဖနမႈ၊ သးသပဆငျခငေတြးေခၚမႈတ႔ မျပတရရ ေနေစမည လပေဆာငခကအမးမးက ေဆာငရြကေနပါ သည။ ‘မတငးတာႏငေသာအရာမားက တငးတာျခငး - ထရလြယၿပး ပဋပကၡဒဏခရေသာ ပတဝနးကငမားတြင တငးတာမႈမား ျပလပရာ၌ ၾကေတြ႕ရသညစနေခၚမႈမားက ေျဖရငးရန နညးလမးမား (Measuring the Un-Measurable: Solutions to Measurement Challenges in Fragile and Conflict-affected Environments)’၊ Search for Common Ground ႏင UK Department for International Development ၊ ၂၀၁၃ခႏစ၊ မတလ ဤလကေတြ႕လမးညႊနတြင ပဋပကၡဒဏခရၿပး ထရ လြယေသာ ပတဝနးကငမားရ လကဆပလကကငမျပ ႏငေသာ အေျပာငးအလမားက တငးတာရာတြင အသးျပ ႏငသည လမႈေရးသပၸဘာသာရပမားမ အေရးႀကးေသာ

58 | Conflict Sensitivity Conflict Sensitivity | ၅၇၅၈ | Conflict Sensitivity

United Nations Development Programme Myanmar 6 Natmauk Road Tamwe Township Yangon 1121 Myanmar

September 2017

အေၾကာင္းအရာအလိုက္ေလ့လာမ ......6 | conflict sensitivity...

Documents