МЫҢ ЖАСАҒАН ШАҺАРДЫҢ ШАМШЫРАҒЫ

ШШҰБАТӨНДІРІСІН ЖОЛҒА

ҚОЯТЫН УАҚЫТЖЕТТІ

АЙТЫЛДЫ — ЖАСАЛДЫ

«ҰЛТТЫҚ БРЕНД»

ЗИЯЛЫНЫҢ СӨЗІ

7

6

3

Тұлға ұраншылемес, іскер,

білімді болса –ол қоғамғаәлдеқайда

пайдалы

Жандарбек БЕКШИН,Алматының бас санитар дәрігері:

– Қалада эпидемия əлі де жалғасып жатқан кездеадамдардың өмірі мен денсаулығына қауіп төндірубарып тұрған жауапсыздық . Əлемдік тəжірибекөрсетіп отырғандай, көп жиналу, жақын араласуазаматтардың ауруды жаппай жұқтыруына əкеліпсоғады. Əлемнің көптеген елдерінде осылай болды.Өйткен і , митингі лер – жұқтыру ошағы болыптабылады . Егер мұндай бұқаралық шаралар ауружұқтыруға себепші болса , онда митингі лерді

БҰҚАРАЛЫҚ ШАРАЛАРАУРУ ЖҰҚТЫРУҒАСЕБЕПШІ БОЛАДЫ

ұйымдастырушылар заңнамаға сəйкес жауапқатартылады . Тіпті , қылмыстық іс қозғалады . Албұқаралық шараларға қатысушылар ауру жұқты-ратын болса, онда эпидемиологиялық тексеру аясындашеттетіледі, – деді бас санитар дəрігер.

Сонымен қатар, Ж.Бекшиннің айтуынша, хаттамағасəйкес, санитарлық-эпидемиологиялық қызметкерлеркарантин режимінде жаппай жиындарға қатысқаназаматтарды тіркеп, видеотүсірілім жүргізеді.

– Жаппай жұқтыру қаупінің болуы мүмкін екендігінескере отырып, тиісті қызметтерден адамдар көпжиналатын орындарға дезинфекция жүргізуд ікүшейтуді талап етемін. Менің талаптарым менөтініштерім қаланың əр тұрғынының денсаулығынқорғау мен санитарлық-эпидемиологиялық жағдай-ларды жақсартуға негізделген, – деді Ж.Бекшин.

Осылайша ол барлық қала тұрғындарынан саналылықпен жауапкершілік танытуды өтінді.

– Өйткені, қоғамның денсаулығы əрқайсымыздың жекеқауіпсіздік шараларын мүлтіксіз орындауымызданқұралады, – деп түйіндеді сөзін Алматының бас санитардəрігері Жандарбек Бекшин.

Дайындаған – Н.АСЫЛ.

Алматының бас санитар дəрігеріЖандарбек Бекшин Алматыдағыкоронавирус жағдайына қатыстымəлімдеме жасады. Оның айтуынша,қалада коронавирус індеті бойыншатіркелген оқиғалар əлі жалғасыпжатыр. Тек өткен тəулік ішінде ғанабелгісі байқалған 49 жағдай анықталса,ал бір аптаның ішінде – 334 жағдайрасталды. Осылайша бізде барлығы2790 оқиға тіркеліп, 10 адам қайтысболған.

ЖАЗЫЛҒАН ЖАЙҒА ОРАЙ

ЕСІКТЕРГЕқашан құлып

салынды?

9

«Көкмайсаның»екінші тынысы

ашылады

almaty-akshamy.kz almaty-aksham@mail.ru №65 (5884) 6 МАУСЫМ 2020 ЖЫЛ2

ҚАЛА-ҚАРБАЛАС

Мəншүк БЕКБОСЫН

Мəселен азық-түлік дүкендерінде тазалықтың қатаң сақталуы, нанөнімдерінің арнайы қаптамалармен сатылуы, қызметкерлердің міндеттітүрде медициналық бетперде мен қолғап киіп жұмыс істеуі, келушілергеарналған бірнеше антисептикалық құрылғылардың болуы, залалсыз-дандыру жұмыстарының күніне бірнеше мəрте жүргізілу қажеттілігі бастыназарда болды. Бұл ретте «Инесса» азық-түлік дүкені жоғарыда аталғанталаптарды рейд мүшелерініңназарына ұсына алмады.

Осипенко көшесі, 5 Амекен-жайында орналасқан«Алаш» кафесінің де сани-тарлық талаптары сын көтер-мейді. Кафеде қызметкер-лердің дене қызуы өлшенбейдіжəне оны тіркейтін журнал дабасталмаған . Бұл жергекірерде «Қоғамдық орынғабетпердесіз кiруге болмайды»деген жазуды да еш жерденкөріп, оқи алмадық.

Дене қызуын өлшейтінқұрал мен санитайзерді донерсататын сауда орнынан дабайқамадық. Сейфуллин көшесі, 9 А мекен-жайында орналасқан бұлдүңгіршекте адамдар отыратын үстелдердің арақашықтығы да сақталмаған.

Соның жанында орналасқан шаурма сататын дүкен де қол тазалайтынантисептик табылмады. Сатушысының да бетпердесіз жұмыс істейтініанықталды. Аталған екі тамақтану орны бірден жабылды.

– Қатаң санитарлық-эпидемиологиялық нормалардың сақталуынқамтамасыз етпейінше, бұл нысандар қайта ашылмайды, – деді Түрксібауданы əкімдігінің Кəсіпкерлікті дамыту жəне өнеркəсіп бөлімінің басмаманы Рүстем Əріпбаев.

Айта кету керек, мобильді топ нысандарды тексеріп қана қоймай, сани-тарлық нормалар туралы түсіндірме жұмыстарын да жүргізді.

ССанитарлық талаптарсын көтермейді

Бұрнағы күні Түрксіб ауданы əкімдігінің, СЭС, жергіліктіполиция басқармасының өкілдері БАҚ-пен бірігіп,аудандағы қоғамдық орындардың санитарлық-эпидемиологиялық талаптарды сақтауын тексеріп, рейджүргізді.Рейд барысында кафе, қоғамдық тамақтану орындары,азық-түлік дүкендері мен сұлулық салондары тексерілді.

Əсел ДАҒЖАН

Біріншіден, ыстық ауа райыныңкелуімен вирус толығымен жойы-лып кетпейді. Мамандар оған қарсывакцина тек 12-18 айдан кейін ғанаболуы мүмкін дегенді айтуда.Оқшаулану, көпшілік қоғамдықорындарға бармау, санитайзерқолдану, қолды жиі жуу, туған-туыс жəне дос-жаранмен алыстанғана хабар алысып, хабарласу дегентəртіп-талапты сақтау – ол сізді ғанаемес, сіздің жақындарыңызды дақауіптен қорғайды.

Ал ең бастысы – бетперде киюгеқатысты түрлі талас болғаны бел-гілі. Бірақ көпшілік бетперде киіпжүру инфекциядан айтарлықтайқорғайтынын жəне микроб тара-туды азайтатынын айтып, ортақтоқтамға келді. Сондықтан күнде-лікті өмірде бетперде киіп жүружəне артығымен сөмкеге салыпалу – қалыпты əдетке айналабастауы керек. Себебі, мегаполистебетперделік режим енгізілгенінбілесіздер. Режим – індетті жұқтыр-ғандар санын шектеу жəне онытұрақтандыру тұрғысынан өтемаңызды. Сондықтан азаматтардыңрежимді қатаң ұстану қажеттігі

бойынша ескерту жұмыстарытұрақты жүргізілуде.

Мəселен , «Jas Otan» Жастарқанаты Алматы қалалық филиалыжəне «Almaty Volunteers» ҚҚ-ныңволонтерлары қала тұрғындарынамедициналық бетперделерді қол-данудың жəне қажетті қашықтықтысақтаудың маңыздылығы туралыескерту жəне түсіндіру бойынша«Өз жақындарыңды сақта»акциясын бастады. Акция аясындаарнайы оқудан өткен еріктілерқатарынан мобильді топтарқұрылған болатын.

Олар күшейтілген түсіндіружұмыстарын жүргізіп, бетпердетаратып жəне температура даөлшейді.

– Еріктілерден құралған 4 мо-бильді топ 3 жерде, яғни «Көкбазар», Арбат жəне қоғамдықкөліктерде рейд жүргізді. Рейдбарысында 2000-нан астам адамғарежим туралы түсіндіріліп, 8 ауданжəне 20 локацияда 5000-нан астамадамға медициналық бетперделертаратылды. Бұл жұмыс қаланыңбарлық аудандарында жалғасып,күн сайын өткізіледі, – деді «JasOtan» ЖҚ жобалар үйлестірушісіНұрсəулет Ғалымжанқызы.

Айта кетейік, бұл акция

бойынша қала көшелерінде қазір20 ерікті жүр. Олар қоғамдықкөліктер мен базар аралап, адамаяғы көп жерлерде үгіт-насихатжұмыстарын жүргізуде. Сондайеріктілердің бірі – Бекембай Нұр-ланұлы. Ол екі жылдан бері осыеріктілікпен айналысып келеді.

– Наурыз айының ортасындаелімізде жарияланған Төтеншежағдай мен карантин кезінде де бізөз қызметімізді тоқтатқанжоқпыз. Мұқтаж отбасылар менкөпбалалы аналар, ардагерлергеазық-түлік себетін жеткізіпбердік. Бұл жұмыстар əлі дежалғасуда. «Төтенше жағдайрежимі аяқталғанымен, карантинəлі жалғасуда. Өздеріңізді жəнежақындарыңызды сақтаңыздар»деп бетперде таратып жүрміз, –деді ерікті Бекембай Нұрланұлы.

Ескерте кетейік, қалыптасқанэпидемиологиялық жағдайдыескере отырып, режимді сақта-майтын адамдар болса, оларғақатысты əкімшілік жазалау менбасқа да шаралар қолданылады.Сондай-ақ, лауазымды тұлғаларменқоса, өз объектілеріне азаматтардыбетпердесіз жіберетін кəсіпкерлерде əкімшілік жауапкершіліккетартылады.

Еріктілер бетпердетаратып жүр

COVID-19инфекциясыныңжаһанды бірсілкіп алып,əлем халқынбұған дейінгіқалыптыөміріненалыстатқанынада жартыжылдайболды.Инфекцияжайлы бізгенақты небелгілі қазір?

Департаменттің баспасөз хабарламасыназер салсақ, «Мүгедектерді əлеуметтік қорғаутуралы» жəне «Арнаулы əлеуметтік қызмет-тер туралы» Заңдардың талаптарын сақтаубағдары бойынша 2019 жылы мекеме өкіл-дері 70 нысанға тексеру жүргізген екен.Шара барысында əлеуметтік жəне көлікинфрақұрылымдарында, денсаулық сақтау,білім беру, мəдениет, спорт нысандарында,мемлекеттік ұйымдар мен мекемелерде жəнебасқа да нысандарда мүгедектігі бар азаматтарүшін жасалған қамқорлық деңгейін бақы-лауға айрықша маңыз берілген. Бұл тексеру-лердің 17-сі бекітілген тексеру парақтарынасəйкес ұйымдастырылған жоспардан тысшара болса, 41-і – жоспарлы тексеру. Сондай-ақ, мүмкіндіктері шектеулі адамдардыңнысандарға кедергісіз кіріп-шығу мəселесібойынша аудандық прокуратураларменбірлесе отырып , 12 тексеру шараларыжүргізілді.

Тексерулер нəтижесінде бірқатарзаң талаптарын бұзушылықтар анықта-лып, 44 нысан басшыларына кемшіліктердіжою жөнінде ұйғарым берілді, 3 субъектіжалпы сомасы 170 АЕК мөлшерінде айыппұлсалу арқылы əкімшілік жауапкершіліккетартылды (олардан 429 250 теңге толығыменөндіріп алынды). Бүгінге дейін бақылауда

тұрған 28 нысанда анықталған заңбұзу-шылықтар жойылды, қалған 16 нысанбойынша кемшіліктерді жою жұмыстарыжүргізілуде.

Жыл басынан бері елімізде төтеншежағдай режимі енгізілгенге дейін ғана Алматықаласында халықты əлеуметтік қорғаусаласындағы 13 медициналық мекемегебақылау жүргізіліпті. Олардың нəтижелерібойынша бірқатар заңбұзушылықтар анық-талған, кемшіліктерге жол берген нысандарбасшыларына үш айға дейінгі мерзімдезаңбұзушылықтарды жою туралы 13 ұй-ғарым берілген. Егер Департамент бақы-лауында тұрған аталған кемшіліктер белгі-ленген мерзімде жойылмаса, ондай нысан-дарға тексеріс жүргізіліп, заңды тұлғаҚазақстан Республикасының Əкімшілікқұқықбұзушылықтар туралы Кодексінің 83-бабына сəйкес əкімшілік жауапкершіліккетартылатын болады.

Қазақстан Республикасында мүгедектердіəлеуметтік қорғау туралы заңнамаға сəйкесмүгедектердің əлеуметтік жəне көлікинфрақұрылым нысандарына қолжетімділігіболмаған жағдайда лауазымды адамдарға –50 АЕК, шағын кəсіпкерлік субъектілеріне –120 АЕК, орта кəсіпкерлік субъектілеріне –200 АЕК, ірі кəсіпкерлік субъектілеріне –

400 АЕК мөлшерінде айыппұл салынады.Əкімшілік жаза қолданылғаннан кейінгі

бір жыл ішінде заңбұзушылық қайталанғанжағдайда, лауазымды адамдарға – 80 АЕК,шағын бизнес субъектілері үшін 150 АЕК,орта кəсіпкерлік субъектілеріне 250 АЕК, ірікəсіпкерлік субъектілеріне 600 АЕК айыппұлсалынады.

Тексеру нəтижелері көрсеткендей,көптеген нысандарда пандустардың көлбеуідұрыс емес, пандустың ені, тұтқалардыңбиіктігі тиісті талаптарға сай емес, кейбірнысандарда зағип адамдар үшін кіріп-шығуға(тактильді плиткалардың болмауы) жағдайжасалмаған.

Еңбек, əлеуметтік қорғау жəне көші-қонкомитетінің Алматы қаласы бойыншадепартаменті «Nur Otan» ХДП өкілдерімен,Алматы қаласы Қоғамдық кеңесінің мүше-лерімен жəне «Алматы қалалық Мүгедектерқоғамы» қоғамдық бірлестігі мекемелерімен,басқа да мүдделі мемлекеттік органдарменбірлесіп, қалада адамдардың жаппай баратыннысандарында мүгедектер үшін қатынаудыңқолайлы жағдайларының жасалуына, нысанаумағының олардың кіріп-шығуына бейім-делуіне апта сайын мониторинг жүргізеді.

Қазақстан Республикасында тексерулергежəне профилактикалық бақылау менқадағалауды барып жүргізуге мораторийенгізу туралы Қазақстан РеспубликасыПрезидентінің 2019 жылғы 26 желтоқсандағы№229 Жарлығына сəйкес, шағын жəне микрокəсіпкерлікті дамыту жағдайларын жақсартумақсатында ағымдағы жылдың 1 қаңтарынанбастап тексеруге шектеу қойылғаны белгілі.Осыған орай қазір заң талаптарын орын-

дамаған шағын жəне орта бизнес басшы-ларымен, иелерімен түсіндіру жұмыстарыжүргізілуде. Жыл басынан бері шағын жəнемикро кəсіпорындардың иелеріне қатыстызаңбұзушылықтарды жою үшін 146 ұсыныс-хат жіберілді.

«Қазақстан Республикасында мүгедек-терді əлеуметтік қорғау туралы» ҚазақстанРеспубликасы Заңының 25-бабының 3-тар-мағына сəйкес, кəсiпкерлiк қызметтi жүзегеасыратын жеке тұлғалар, сондай-ақ заңдытұлғалар мүгедектерге ортақ пайдаланылатынкөл iк құралдарына, тұрғын үйлерге,қоғамдық жəне өндірістiк үйлерге, ғимараттармен үй-жайларға кедергiсiз кiрiп-шығуына,əуежайларда, темiржол вокзалдарында,автовокзалдарда, автостанцияларда, теңiзжəне өзен порттарында еркiн бағдарұстануы мен жүрiп-тұруына ұлттықстандарттарға сəйкес жағдай жасауғамiндеттi. Аталған нысандарды мүгедектердiңкiрiп-шығуына бейiмдеу мүмкiн болмағанжағдайларда, тиiстi жеке жəне заңды тұлғалармүгедектердiң қажеттiлiктерiн барыншаескерет iн басқа да шараларды əзiрлеп,жүзеге асыруға тиiс.

Мүмкіндігі шектеулі азаматтар үшінтұрмыста қолайлы жағдай жасау үрдістерінбақылауға алған Еңбек, əлеуметтік қорғаужəне көші-қон комитетінің Алматы қаласыбойынша департаменті қызметкерлерініңтиісті заң талаптарының сақталуын қадағалаужолындағы бұл шаралары құптауға тұрар-лық.

Жалпы, қамқорлыққа мұқтаж мүгедекжандарға қолжетімділікті қамтамасыз етугебағытталған мұндай игі жұмыстар тек тиістіқұзыреттілігі бар мекемелердің ғана емес,сонымен қатар қоғамдық сананың да ерекшежұмылуын, осы істе ұйымшылдық пенталапшылдықты, табандылық пен жауап-кершілікті қажет етеді.

Т.ДЕРБІСАЛИН.

Қамқорлық деңгейі ерекше бақылаудаƏлеуметтік инфрақұрылым нысандарына мүгедек жандардың кедергісіз кіріп-

шығуының қолжетімділігін қамтамасыз ету – басты назарда«Қазақстан Республикасында мүгедектерді əлеуметтік қорғау туралы»Қазақстан Республикасы Заңының іске асырылуын қамтамасыз етудееліміздің Еңбек, əлеуметтік қорғау жəне көші-қон комитетінің Алматы қаласыбойынша департаменті ауқымды жұмыстар атқарып келеді. Бұл реттеəсіресе мүгедек жандардың əлеуметтік инфрақұрылым нысандарынакедергісіз кіріп-шығуының қолжетімділігін бақылау-тексеру шараларытұрақты қадағалауға алынған.

Суреттерді

түсірген

– Самат

№65 (5884) 6 МАУСЫМ 2020 ЖЫЛ almaty-akshamy.kz almaty-aksham@mail.ru 3

ҚАЛА-ҚАРБАЛАС

ЗЗИЯЛЫНЫҢ СӨЗІКЕРЕК ДЕРЕК

«Бүгін қауымдастық StopMusor əлеуметтік жобасын іске қосады. ЖобаЭкология, геология жəне табиғи ресурстар министрлігі, сондай-ақ Нұр-Сұлтан жəне Алматы қалаларының əкімдіктері қолдау тапты. Жалпы жобақала тұрғындарының сауаттылығы мен əлеуметтік жауапкершілігінарттыруға, мəдениетті дамытуға, қоқысты азайту үшін тұрғындар арасындатұрмыстық қалдықтарды кəдеге жаратуға бағытталған. Қоқысты кəдегежарату жəне қайта өңдеу мəселесі маңызды мəселе екені сөзсіз. Соныменбірге, бұл жұмыс үлкен инвестициялық шығындарды жəне инфрақұры-лымды дамытуды талап етеді. Алайда, қоқысты арнайы қоқыс пенконтейнерлерге тастауды білмейінше, өңдеу саласын дамыту қиынғасоғатынын айта кету керек. Көшеде қоқыстарды, темекі тұқылын,бөтелкелерді, пакеттерді жиі көреміз. Сондықтан Халықаралық қоршағанортаны қорғау күні қарсаңында біз қоғамның назарын аудартып, осыакцияны бастағымыз келеді», – деді Қазақстанның экологиялық ұйымдарықауымдастығы басқармасы төрағасының орынбасары Елдос АбақановОКҚ-да өткен онлайн-режимдегі баспасөз мəслихатында.

Елдос Абақановnың айтуынша, əлеуметтік зерттеу барысында қоқысжəшігіне қоғамдық орында шағын қоқыстың 80 пайызы түспейтін көрінеді.Оның бəрін айналып келгенде өңдеуге болады.

«Төтенше жағдай жəне карантин кезінде біздің арамызда қоршағанортаға бей-жай қарамайтын азаматтардың бар екендігін айқын көргеніміздіатап өткіміз келеді. Біз зерттеу жүргіздік. Оның нəтижелері кейінірексипатталады. Біз алдын-ала нəтижелерді жариялағымыз келеді. Сауалнамағақатысқандардың əр екінші адамы көп жағдайда қоғамдық орындарда ұсаққоқыстарды көретінін айтты», – деп толықтырды төраға орынбасары.

Жоба ауқымды насихат жұмыстарын қамтиды. Бірқатар экологиялықшаралар туралы хабарланады . Елдос Абақановтың айтуынша,жоспарланған іс-шаралардың бірі – қазақстандық суретшінің қатысуыменпластикалық пакеттерді қолдана отырып, көркемдік нысан құрау.

«Жоба 2020 жылы іске асырылып, 2021 жылдың бірінші тоқсаныныңсоңында аяқталады. Екі қалада – Нұр-Сұлтан мен Алматы қалаларындаұйымдастырылады», – деп атап өтті Елдос Абақанов.

«АҚШАМ-АҚПАРАТ».

Нұржамал ƏЛІШЕВА

– Коронавирус инфекциясыағзаға тыныс алу жолдары арқылыкіреді. Вирус адам ағзасына теріарқылы емес, шырышты қабықарқылы енеді. Адамның қолынавирус жұқты дейік . Ол қолынаузына, мұрнына, көзіне жиі апараберетіндіктен, қауіпті індеттіжұқтыратыны сөзсіз. Халықаралықжаңалықтарды көріп отырсаңыз-дар, барлығы көзəйнек тағады. Олкөздің шырышты қабығын қорғауүшін тағылады.

Бұл мəселе тұрғысында толықдəлелді зерттеулер жоқ. Тұмаувирусының сəуір-мамырда бəсең-ситінін білеміз. Иə, ауа темпера-турасы көтеріліп, күн жылынғандатұмау вирусы əлсірейді. Ал

коронавирус инфекциясына келсек,климаты ыстық Бразилия, Перу,Үндістан, Пəкістан елдерінде қазірбұл вирус өршіп тұр. Тіпті, қазірАлматының өзінде бүгінгідейыстықта жұқтыру көрсеткішітөмендер емес. Вирусқа ультра-күлгін сəуле ықпал ете алмайды.Сондықтан жабық бөлмеде ұзақотыруға болмайды, – дедіЖ.Бекшин.

***Осы орайда айта кетейік,

Алматыда індет жұқтырғандар саныазаймай отырғандықтан, карантиншаралары əлі де сақталады.

Айтпақшы, кейбір өңірлердеқарантин шараларын жеңілдетукоронавируспен ауырғандар саны-ның көбеюіне себеп болған. Қазіргітаңда шаһарда маскалық режим

КОРОНАВИРУС АПТАПЫСТЫҚТА ЖОЙЫЛА МА?

Бұл сауалға Алматының бас санитар дəрігері Жандарбек БЕКШИН жауап берді

Маусымның ыстығы бет қаратпай тұр. Ал шіліңгіршілдеде қалай болатынын тағы көрерміз. Ел ішіндекоронавирус инфекциясы қатты ыстықта жойылыпкетеді екен деген əңгімелер жоқ емес. Cондықтанқамсыз жүргендер де жетеді. «Коронавирусты күнсəулесі жоя ма?» деген сауалға Алматы қаласыныңбас санитар дəрігері Жандарбек Бекшин былайшажауап берді.

енгізілді. Сондай-ақ, арнайықұрылған мобильді топ кісі аяғыкөп жүретін түрлі қоғамдықорындарды, сауда нүктелерін жиітексеріп жатыр. Санитарлық талап-тарды бұзған кəсіпкерлердің жұ-мысы тоқтатылады. Бұған түсініс-тікпен қараған жөн. Бұл – сіздің,біздің, елдің амандығы үшін жа-салып отырған қадам.

Əркім өзінің денсаулығына өзіжауапты екенін де ұмытпайық.

***Шет ел басылымдарының мəлі-

метіне сүйенсек, жапониялықкомпания медицина қызметкерлеріарасында коронавируске шалдығуоқиғаларының санын азайтумақсатында ПТР-тест жүргізетінроботталған жүйе құрастырыпжатқан көрінеді. Роботталған жүйебірнеше роботтан тұратын болады.Біріншісі адамнан анализ алады.Екіншісі биоматериалды зерттеуқұрылғысына салады. Ал үшіншісіреагенттермен жұмыс істейді деседі.

Аталған жүйе дəрігерлергеCOVID-19-ға ПТР-тестілеудіқашықтан жүргізуге мүмкіндікбереді. Ал бұл өз кезегінде індеттіжұқтырып алу қаупін азайтады.

Нұр-Сұлтан мен Алматыда«StopMusor» əлеуметтікжобасы іске қосыладыҚазақстанның экологиялық ұйымдар қауымдастығы Нұр-Сұлтан мен Алматы қалаларында «StopMusor» əлеуметтікжобасын бастамақ, деп хабарлайды ҚазАқпарат тілшісі.

Ресейде Жеңіс шеруі маусымның 24-інде елдің28 қаласында өтеді , деп мəлімдеді Қорғанысминистрі.

«Ғылым ордасының» директоры мен сол мекеменіңбас экономисі тұтқындалды.

Түркістан облысында бірнеше ай түнеген жүздегентəжік мигранты Өзбекстан арқылы еліне қайтты.

Лотерея өткізгенге жаза енгізіледі.Анонимді ақша аударуға тыйым салынады.Елімізде мектеп директорлары мен олардың

орынбасарларын аттестациядан өткізу институтыенгізіледі.

Бас прокуратура митингке қатысты ел тұрғындарынаүндеу жолдады.

400-ге жуық жүк көлігі қазақ-қырғыз шекарасындатұрып қалды.

Владимир Зеленскийге бір шыны кофе үшін айыппұлсалынбақшы.

Коронавирустан көз жұмғандар саны 52-ге жетті.Ұлыбритания Гонконгтің 3 миллионға дейін

тұрғынын қабылдауға дайын екенін мəлімдеді.Алматыда көшеде өз бетімен кетіп бара жатқан

жігіттің аяғына оқ тиген.Біртанов коронавирустың екінші толқыны туралы

хабарлады.Еліміздің кей өңірлерінде үсік жүреді.

Ақтөбелік полицей жүргізушіні посттан өткізгеніүшін екі блок темекі алған.

Күдебаев Алматы облысында коронавирусжұқтырған полицейлер туралы айтты.

Осы жылы ұлттық біліктілік тестілеуден 160 мыңмұғалім өтетінін мəлімдеді.

Алакөлде демалғысы келетіндерден корона-вирустың жоқтығы туралы анықтама талап етілмек.

Министрдің айтуынша, мұғалімді артық шаруаданбосату үшін толтыруы міндетті құжаттар саны дақысқартылған.

Бразилияда бір тəулік ішінде 1,3 мың адамкоронавирустан көз жұмды.

Лукашенко Беларусь үкіметін отставкаға жіберді.Павлодарда коронавирустан көз жұмған əйелдің

тест нəтижесі теріс шыққан.Немересіне Бергей есімін берген атыраулық

ақсақалдың басы дауға қалды.Ресейде коронавирусқа қарсы жаппай вакцина егу

күзде басталуы мүмкін.Қазақстанның мемлекеттік шекарасын кесіп өту

тəртібі өзгертілді.Коронавирус кезінде қылмыс деңгейі төмендеген.АҚШ-тағы қазақ полицейі елдегі жаппай

тəртіпсіздікке қатысты ойын айтты.

Владимир Зеленскийге бір шыны кофе үшінайыппұл салынбақшы

Төлен ƏБДІК,жазушы,

Мемлекеттіксыйлықтыңлауреаты:

Тұлға ұраншыл емес, іскер,білімді болса – ол қоғамға

әлдеқайда пайдалы– Күйкі өмірдің ығына жығылмайтын, ағыстың

бойымен жүрмейтін, керісінше, кез-келген мəселедеөзінің ойымен жүріп, өзіндік сүрлеу табуға, ағысқақарсы жүруге тырысатын, қоғамдағы көңілі толмайтынжайттарға наразылығын білдіріп, азаматтық позициясынайқын əрі батыл аңғарта алатын адам тұлға деген атқалайық деп ойлаймын. Міне, осы сипат салыстырмалытүрде алғанда өткен ғасырдың 60-жылдардағы əдебиеттудырушыларының бойында болды. Жемісі – шығар-малары. Жалпы , менің ойымда , əр адам бүгінгізаманның адамы болуы керек қой. Əдебиет те бүгінгізамандікі болуы қажет, адам да! Біз отырып алып, ортағасырда жүргендей ақыл айтып, пəлсапа соғамыз. «Бірліккерек!», «Тірлік керек!» деген жалған ұранға басамыз.Тұлға ұраншыл емес, іскер, білімді болса – ол қоғамғаəлдеқайда пайдалы. Ал енді құр жалпақшешейлікпен«адам бол!», «оқы!», «білім ал!» деген ақылдың бүгінгіжастарға қажеті бар деп есептемеймін өз басым.

(«EGEMEN QAZAQSTAN», 5.06.2020).

almaty-akshamy.kz almaty-aksham@mail.ru №65 (5884) 6 МАУСЫМ 2020 ЖЫЛ4

БІЛІМ

Серік ЖҰМАБАЕВ

Кеңес өкіметінің тұсында қай салаға қанша маман керекекендігі алдын-ала анықталып, сол бойынша мамандардайындалатын. Тіпті, ЖОО бітірген жастардың қай жердежұмыс істейтініне дейін белгілі болатын-ды. Студент мамандарарнайы жолдамамен болашақ жұмыс істейтін жеріне барып,тəжірибе жинақтайтын. Ал қазір осы жүйе сақталған ба? Жоқ!Осыдан келіп елімізде заңгерлер мен экономист, қаржыгерлерқаптап кетті. Олардың көбі дипломдарын сандыққа салып,базарларда немесе таксистік қызметті місе тұтып жүр. Есесіне,бізде агроном, ветеринар, жалпы, ауыл шаруашылығымамандары жетіспейді. Тіпті космонавтика, атомдық ядро,энергетика салаларында мамандарымыз жоқтың қасы. Осыныңсалдарынан Байқоңырды шетелдіктерге жалға бердік. Егермамандарымыз болса, біреуге жалға берер ме едік? Ал уранөндіруден Қазақстан дүние жүзінде алдыңғы орындардыңқатарында тұрса да, атомдық ядро саласында мамандарымызтапшы. Сондай-ақ, энергетика саласында шетелдік маман-дардың жұмысына тəуелді болып отырмыз. Осының барлығынақты қай салаға қанша маман керек екендігін алдын-алаанықтамай, есепсіз, жоспарсыз оқытып жатқандығымыздыңсалдарынан емес пе?

Қарап тұрсаңыз, бір жағынан, жастарымызға да обал, бесжыл өмірін босқа өткізеді, əке-шешенің қаншама қаражатысарп етіледі. Ал оны бітірген жас бос сенделіп жұмыссызқалады. Санамалай берсек, мұндай жастарымыздың қатары өтекөп. Сондықтан жас мамандарды дайындауда қоғам сұранысынескеріп , жоспарлы маман даярлау керек пе? Мəселен,ауылшаруашылық саласына, техникалық мамандықтарға да,заңгерлер мен экономист, қаржыгерлерге де осындай алдынала мониторингтер жүргізіліп отырса, жастарымыз болашақтажұмыссыздардың қатарын толықтырмас па еді, кім білсін? Албұған айтары бар азаматтар не дейді?

Мұрат ƏБЕНОВ, қоғам қайраткері:– Жалпы, бізде мұндай мониторинг бар. Қазіргі грант-

тардың барлығы экономиканың даму бағытына қарай мемле-

Оның ішіне автокөлік,теміржол, əуе кеңістігі, сукөлігі – барлығы кіреді.Демек, алдағы уақытта бізгекөлік саласында қызметететін мамандар өте қажет.Қазір мұнайдың бағасытөмендеп кетті, ертең мұ-найымыз таусылады, ауыл-шаруашылық саласын дамы-татын мамандардың да қа-жеттілігі шамалы болып қа-лады, ал Қытай мен Еуро-паны байланыстырып отыр-ған Қазақстан үшін көліктранзитін дамытудың мүм-кіншілігі өте зор. Сондықтанбіз ата-аналарға көлік са-ласы – таусылмайтын бай-лық, үлкен табыс көзі екен-дігін түсіндіріп айтуымызкерек.

Ал ата-аналар мен бала-лар өздері ақылдаса отырып,қай салаға баратынын өздерішешеді. Елімізде кейбірмамандықтар тіптен тапшы.Мəселен, ядролық химия,

ЖЖАС ТҮЛЕК, МАМАНДЫҚ ТАҢДАДЫҢ БА?Мамандарды дайындауда қоғам сұранысын ескеріп, жоспарлы маман даярлау керек

Əне-міне дегенше, еліміздің мектеп бітіруші түлектері өздерініңболашақ мамандықтарын таңдап, жаппай тест тапсыруға көшеді. Яғниқазірдің өзінде ҰБТ-ға қызу дайындық жүріп жатыр. Алайда,жасөспірімдер өздерінің болашақ мамандықтарын дұрыс таңдай алама, əрі-беріден соң, мемлекетіміз оларға дұрыс бағдар беріп отыр ма?Бүгінгі əңгімеміз осы негізде болмақ.

Рая ЕСКЕНДІР

Жаздың алғашқы аптасы қала тұрғын-дары үшін осындай айтулы оқиғаларменбасталып, біраздан бері тыныштық қанасалтанат құрған мектеп аулалары күміскүлкіге, жастардың жарқын шыққан үнінетолды. Алматы қаласының ғана емес, еліміздіңбілім саласына айтулы үлес қосып келе жатқанАлатау ауданындағы №178 лицей түлектерібиылғы жылы да айды аспанға бір-ақшығарды.

Мектептің ғана емес, мемлекеттің үміт-теріне айналған жастарды үлкен өмір айды-нына шығарып салуға арналған салтанаттыжиын барлық эпидемиологиялық талаптарға,санитарлық ережелерге сай атап өтілді.Кезінде айтулы білім ошағының ашылуынабілім саласының нағыз білгірі, дарындыбалалардың бапкері Əбдімəжит Өтештіңерекше үлес қосып, тер төккенін тағы дақайталап айтуға тиіспіз. «Дарынды балаларөте көп, оларға арналған мектеп неге жоқ», –деп талай есікті тоздырған ұстаздың ұлы-лығы да осы болса керек. Алматыда бір емесбірнеше арнаулы мектептер ашылып,дарынды балаларға толған еді.

Сондай мектептердің бірі, атақтыматематиктің кенжесі іспетті білім ұясы 2012жылы ашылып , осынау жылдар ішіндеелімізге кеңінен танылды. Бүгінгі таңда озатмектептің озық тəжірибесімен бөліскісікелетін алыс-жақын шетелдік əріптестер дежетіп-артылады. Əлемдегі төтенше жағдай

КӨҢІЛДЕ КӨП АРМАН

кезінде де лицей оқушылары түрліжарыстарға қатысып , жүлдегер атанды.Атақты мектептің биылғы жылы дамақтаныштары жетерлік. Салтанатты жиындаалғашқы сөз кезегін алған лицей директорыҚайратбек Шадиев барша түлектерге ыстықықыласын арнады. Еліміздің, Елбасымыздыңүлкен сенімін ақтап, мықты маман болуғашақырды . Алған тəрбие мен білімдімемлекетіміздің өсіп-өркендеуіне, көркейіп,кемелденуіне жұмсауға шақырған ұлағаттыұстаз түлектерге зор сенім жүктеді. Сонымен,үлкен өмірге қадам басқан түлектердіңармандары асқақ, мақсаттары айқын. Осынаубалалық шақпен қоштасып, азамат атанғанкеште мектептің биылғы 279 түлегі өздерініңата-аналарына, ұстаздарына, құрбы-құрдастарына деген қимастық сезімдерінбілдіріп, алтын ұяларымен қимай қоштасыпжатты. Мектеп бітірген түлектердің 57-сі«Алтын белгі» жəне 19-ы «Үздік аттестат»иегері атанып отыр.

Тағы бір ерекшелік, бір сыныптағы 38түлектің 20-сы «Алтын белгіге» бітірді.Қаламыздағы тағы да бір айтулы білім ұясы– Бостандық ауданындағы М.Мақатаеватындағы №140 мектеп-гимназия ұжымыүшін де биылғы жыл толағай табысқа толыболды. Адамзаттың Абайын ұлықтап, арнайыбұрыш, ұзыннан-ұзақ дəлізді данышпанныңданалыққа толы сөзіне арнады. Мектепбасшысы Сəния Өскенбайқызы түлектеріне

деген аналық тілегін білдіріп, он бір жыл бойыкөз алдында балапан болып, енді бір сəт үлкеназаматқа айналған тəуелсіз еліміздің жас-тарына ақ жол тіледі. Дəл осындай көңілдергегүл сыйлаған керемет сəтті М.Базарбаеватындағы гимназияның түлектері де бастанкешті.

«Birgemiz: ТҮЛЕК–2020» атты Еріктілержылына арналған мектеп бітіру кешініңжүрекке сырлы саз қалдыратын кезі соңғықоңыраудың соғылу сəті болды. Биыл гимна-зияны 43 түлек аяқтаса, олардың 4-еуі «Ал-тын белгі» иегері, біреуі «Ерекше үлгідегіаттестат» иесі атанды.

Кешті Білім жəне ғылым министрі А.Ай-мағамбетовтің түлектерге арнаған құттық-тауынан бастаған гимназия директоры ƏлияСейдекəрімқызы жыл бойғы түлектердіңжетістіктерін мақтанышпен атап өтті.«Қазақстандық оқушылар коронавируспандемиясына байланысты төртінші тоқсандақашықтықтан оқыды.

Десек те, біздің əр түлегіміз ҰБТ-ғадайын жəне жақсы жетістіктер, жоғарғыкөрсеткіштер көрсетеді деп сенемін. Олардыңтабысты нəтижелері ұстаздардың еселі еңбегімен ата-аналардың қамқорлығының арқасын-да», – деп сенім білдірді.

Қоңырау үні əуелей сыңғырлап, түлек-терді балалық шақтан болашаққа шығарыпсалды. Жиынның соңында түлектер мектепауласына гүл шоқтарын отырғызды.

Тəуелсіздіктің төл құрдасы атанғанЫ.Алтынсарин атындағы №159 гимназияныбиылғы жылы 91 түлек аяқтап отыр. Олар-дың 19-ы «Алтын белгі», 10-ы «Ерекшеаттестат» иегері атанды. Гимназия басшысыЭльмира Бидайбекова барша гимназиятүлектеріне зор сенім білдіріп, туған Отаны-мызға адал қызмет етуге шақырды. Алдағысынақтан сүрінбей өтіп, қалаған мамандыққақол жеткізуге тілектестігін білдірді. Түлектераса қимастық сезіммен «Соңғы қоңырау» əніншырқап, балалық шақтың мекені болғаналтын ұяға келіп тұруға уəде етті.

Білім əлемінде өзіндік орны бар, байырғыбілім шаңырағы Алмалы ауданындағы №58жалпы білім беретін мектептің түлектері үшінде бұл күн айтулы оқиға болып есте қаларысөзсіз. Мектеп бітірушілерге арналғансалтанатты іс-шараны осы білім шаңырағыныңбасшысы Шынар Өтжанова ашты.

– Адам өміріндегі ең бір алаңсыз, бақытқатолы кезең балалық шақ екені даусыз. Бүгінсол ертегі əлемінен үлкен өмірге аттанғалыотырсыздар. Біз үшін 11 жыл бойы көзалдымызда өскен балапандарымыздыңəрбірінің орны ерекше. Қашанда жолдарыңызақ, сапарларыңыз сəтті болсын, – деп тілегінбілдірді.

Алматы аспаны үлкен өмірге аттанғанжастарға көктен күле қарап, көңілінде көпарманы бар бозбалалар мен бойжеткендергесəттілік серік болғай деп тұрғандай болды.

дизбалансты бір жаққа қарай бұрып жібереді.Менің ойымша, бұл жерде мемлекет өзінің даму бағытына

қарай болашақта бізге мынадай мамандықтар керек, ал мынасалаға қажеттілік аздау деген секілді ақпараттарды көбіректарату керек секілді. Сонда жастар осы бағытқа қарайөздерінің болашақ мамандықтарын таңдауға мүмкіндік алареді. Бізде кейбір салаларда мамандар өте көп те, ал басқа салағамамандар жетіспей жатады. Мұның барлығы осыған қатыстыақпараттың, насихаттың дұрыс жүргізілмеуінде болып отыр.Сондықтан тиісті органдар осындай келеңсіздіктерді балансқакелтіріп отыруы қажет.

Жалпы, М.Əбенов əрбір ата-ана бес жылдан кейін қандаймамандықтарға сұраныс артатынын біліп, балаларын соған не-гіздеу керек екендігін айтады. «Мəселен, дамыған мемлекет-терде білім саласына сараптама жасайтын мамандар 10-15жылдан соң, қай сала қаншалықты дамитынын арнайы болжапотырады. Сол себепті, бұл жерде тек қана мониторинг жасауемес, болжау мəселесін де қолға алу қажет. Себебі мониторингаз, ол бүгінгі қажеттілікті ғана шешуге тырысады. Ал болжауболашақты есептеп, сараптап отыру үшін керек», – дейді ол.

– Мысалы, Қазақстанның көлік транзитін жасайтын үлкенəлеуеті бар. Келешекте Қазақстанның үстінен бір триллиондоллардың тауары алып өтілетін болады. Ендеше, біздекелешекте ең жақсы дамитын салалардың бірі – көлік транзиті.

Алматы мектептерінің биылғытүлектері үшін бұл күнніңерекше есте қалатыны анық.Осыдан он бір жыл бұрынбілім əлеміне алғашқықадамын басқан ақ үрпекбалапандар бұл күні қанатықатайып, өзіндік пікірі бар,кішіге қамқор, үлкенге көмекшіболатындай жан-жақтыазаматтарға айналып шығакелген. Үлкен өмірге асыққанжастардың көңілінде көпарман. Олардың біріжурналист, бірі ақын, бірізаңгер, мұғалім мен дəрігерболғысы келсе, заманауитехнологиялардыбағындырғылары келетіндерқаншама.

мұнай химиясы, энергетика салаларында мамандар жоқтыңқасы. Неге өзіміздің жастарды осыған баулымасқа? Егер бізосы дизбалансты дұрыс реттей білсек, онда елімізде жоғарыбілімді жұмыссыздардың саны азаяр еді.

Шын мəнінде, бізге мұндай мониторинг керек. Əрі жастүлектеріміз де қай салада қандай жұмыс бар екендігін алдын-ала біліп, сол бойынша мамандық таңдар еді. Өкінішке қарай,осындай жұмыс жүйелі түрде жүргізілмегендіктен, еліміздіңэкономикасына қажетсіз мамандықтар қаптап кетті. Мəселен,мектеп, аурухана, теміржол, құқық қорғау салаларына қаншамаман керек екендігін алдын-ала анықтау онша қиын емес.Сондай-ақ, қазіргі жастар мамандықтардың өзгеруіне əрқашандайын болып отыруы қажет.

Мəселен, биыл алған дипломыңыз ертең жарамай қалуымүмкін. Өйткені, кеше ғана тепловоз жөндейтін маман-дарды шығарсақ, бүгінгі күні электропойыздар шығыпжатыр. Осы секілді түрлі техникалардың барлығы күнбе-күн өзгертіліп, заманға сай икемделіп жатыр. Ал бұғанжастар əрқашан дайын болғаны жөн. Ал қоғам сұранысынакеректі мамандықтарды жариялап отыруды Еңбек жəнехалықты əлеуметтік қорғау мен Білім жəне ғылымминистрліктері бірігіп шешуі тиіс. Болмаса, бұған қатыстыарнайы агенттік немесе министрлік ішінен департаменттерашсақ та, артықтық етпейді.

кеттің қажеттілігінесүйене отырып беріліпжатыр. Алайда, елі-мізде жекеменшікЖОО көп. Олар қар-жы төлейтіндерге қаймамандыққа талапкер-лер арасынан сұраныскөп болса, соны да-йындауға талпынады.Ал бұл қоғамдағыəрбір салаға қаншамаман керек екендігінанықтап отыратын

№65 (5884) 6 МАУСЫМ 2020 ЖЫЛ almaty-akshamy.kz almaty-aksham@mail.ru 5

ОТАНДЫҚ ӨНІМ

Сəуірде ТОП-10банктің үшеуіндеғана салымкөлемі өсті

Ұлттық Банктің деректерібойынша, биылғы сəуірайында халықтың банктердегідепозиттер көлемі 32,8 млрд.теңгеге қысқарыпты.Бұл ретте осы сəуірдееліміздегі он ірі банктің ішіндетек үшеуінде ғана салымкөлемі өскен екен.

Осы орайда, бірінші орынға «Kaspi»банкі ие болып, тұрғындардың депозиттерібірден 74,8 млрд. теңгеге өскені көрінеді.Сөйтіп, осы сəуір айының соңында «Kaspi»-дегі жеке тұлғалардың салымдары 1,6 трлн.теңгеден асқан екен. Бұл ретте, «Kaspi»-діңсəуірдегі көрсеткіштері жалпы банксекторындағы құлдыраудың бір бөлігінөтеген. Осыған байланысты Kaspi.kzбасшысы Михаил Ломтадзе «Бізбен біргеболғандары үшін клиенттеріміздің əрқай-сысына алғыс айтамын! Мобильді қосымша-мыздың жəне озық технологиялардыңарқасында Kaspi.kz-тің барлық өнімдері менсервистері үйден шықпай-ақ қолжетімдіболды. Сол себепті, «Kaspi» депозиттімобильді қосымшасын ең аз сомамен – барболғаны 1000 теңгемен ашуға болады.Сондықтан да, депозитке бүкіл еліміздегі кезкелген Kaspi банкомат жəне терминалыарқылы комиссиясыз ақша салуға болады», –дейді.

Атап өтетіні, бұл депозиттері өскен үшбанк қатарында Тұрғын үй құрылыс жинақбанкі мен символикалық өсім көрсеткенСитибанкі де бар екен. Сөйтіп, ТОП-10-дықтағы қалған банктерде ай бойы салымныңайтарлықтай азаюы байқалған.

Мектепке дейінгіұйымдарда кезекшітоптар ашылады

Алматы қаласы мемлекеттікбас санитарлық дəрігерінің2020 жылғы 30 мамырдағы№33 «Нысанның жұмысынұйымдастыру тəртібі туралы»Қаулысына сəйкес, осы1 маусымнан бастапҚаулыдағы нұсқаулыққасай күшейтілген санитарлық-дезинфекциялық режимдіқатаң сақтаған жағдайда,балаларға арналған мектепкедейінгі ұйымдарда кезекшітоптар ұйымдастырыладыекен.Нəтижесінде карантин жағдайында

балабақшалардың жұмысқа дайындығынобъективті түрде бағалау мақсатында Білімбасқармасының бұйрығымен құрамынаэпидемиолог-мамандар, Тауарлар мен көр-сетілген қызметтердің сапасы мен қауіпсіздігінбақылау департаментінің қызметкерлері,аудандық əкімдіктер мен Білім басқарма-сының, «Nur Otan» партиясының жəнеқоғамдық ұйымдардың өкілдері кірген 9мониторингтік топ құрылды.

Қазіргі уақытта бұл мониторингтік топтармектепке дейінгі ұйымдардағы кезекші топ-тардың дайындығын тексеру үстінде. Сөйтіп,кезекші топтар мониторингтік топтардың жұ-мыс қорытындысы бойынша берген дайын-дық актісін алғаннан кейін ғана ашылады.

Бұл ретте мектепке дейінгі ұйымдардыңкезекші топтарын ашу үшін төмендегідейсанитарлық-эпидемиологиялық режимді қатаңсақтау қажет болады:

– балаларды кезекші топтарға учаскелікпедиатрдың денсаулығы туралы берген анық-тамасымен қабылдау, сосын баланы 3 жұмыскүнінен артық болмаған жағдайда тексеріпқабылдау қажет;

– баланы мектепке дейінгі ұйымдарғамына санаттағы: соңғы 14 күнде коронавирусжағдайлары тіркелген шет елдерден жəнеөңірлерден келген тұлғалардың, жүктіəйелдердің, 65 жастан асқан тұлғалардың,өткір респираторлық ауру белгілерібайқалған тұлғалардың əкелуіне болмайды;

– қызметкерлерді жұмысқа COVID-19(ПТР, 7 күннен кешіктірілмеген) зертханалықзерттеудің нəтижесі теріс болғанда ғанақабылдау ұсынылады.

Əзірлеген – Құттыбек АЙМАХАН.

ғой. Көпшіліктің шет ел тауарларына сұранысы артып, есесіне отандықөніміміз өз елінде өгейдің күйін кешкен-ді. Бұл жасырын емес. Сапа-сына емес, бағасына қарай сауда жасадық. Қайсысы қолжетімді болса,соның тұтындық. Ол рас.

Дəл осы тұста ҚР Тұңғыш Президенті – Елбасы НұрсұлтанНазарбаев отандық өндірушілерді қолдауға шақырып, «Қазақстандажасалған» жалпыұлттық акцияны бастауды ұсынған еді. Елбасы өзсөзінде: «Барлық қазақстандықтарды бүгінгідей қиын жағдайда, біздің,қазақстандық тауарларды сатып алуға шақырамын. Бұл Қазақстанэкономикасына қосқан үлесіміз деп білейік», – деді. Міне, содан кейінЕлбасының бастамасы еліміздің барлық өңірлерінде ерекше қолдауғаие болып, отандық өндірушілердің саудасы қарқын алды.

Отандық өнімнің орны бөлекБізде отандық нарықта қазақстандық өнімнің түрі көп. Бүгінде

олардың үлес салмағы жыл санап артпаса, кеміген емес. Халық көптұтынатын ет, сүт, ұн, кондитерлік өнімдер, құс еті мен шұжық, сарымай, ірімшік, қант, көкөніс пен жеміс-жидектер де өзімізде өсіріледі.Одан бөлек, жеке бас гигиеналық заттары, тұрмыстық керек-жарақтарда ел аумағында шығарылады. Осы орайда өз өніміңе деген сенімділікшет елдікіне қарағанда басым болатынын байқайсыз ба? Бұған көзжеткізген отандастарымыз кейінгі кезде тауардың бағасына емес,сапасына мəн беретін болды. Өйткені, олар тауар неғұрлым сапалыболса, соғұрлым пайдалы екенін түсінді. Десек те, дүкен сөрелеріндешетелдік өнімдер əлі де самсап тұр. Бірақ олар табиғи, таза өнім бе?Мəселе сонда! Енді қараңыз, шет ел асып келген өнімдердіңбарлығында, байқасаңыз, жарамдылық мерзімі тым ұзақ. Бұл олардыңқұрамында химиялық қоспалардың бар екенін көрсетсе керек.Мəселен, көрші елдерден келетін тауық етін алайық. Олар біздіотандық өнімнен əлдеқайда арзан тауармен қамтамасыз етіп отырмыздеп ойлайды. Алайда, сырттан əкелінетін құс етіне салмағын ауырлатуүшін су немесе басқа қоспалар егу арқылы қолдан үлкейтеді, яғниісіндіреді. Əлгі салынған укол (ондай көріністерді watshapp желісіарқылы келетін бейнежазбалардан көргенбіз) тауық етінің салмағыартады. Əрине, өзі үлкен əрі арзан құс етін сатып алған тұтынушыжоғарыдағы «құпияларды» қайдан білсін?! «Бұл неғылған батпанқұйрық?» деместен сатып алып жатады. Сондай-ақ, мұндай мысалдысырты жылтырап, көздің жауын алатын жеміс-жидектерден де көресіз.Өзіңіз де аңғарған боларсыз, сол сырттан əкелінетін жеміс-жидектержылы жерде ұзақ сақталады. Шірімейді. Неге? Өйткені, олар гендікмодификацияланған организмдермен, яғни ГМО қоспасымен уланған.Бұдан кейін шет ел асып келген тауарлардың адам ағзасынақаншалықты қауіпті екенін өзіңіз де бағамдай беріңіз. Ендеше, түрлікөзбояушылыққа бармайтын, ел үшін экологиялық таза өнім ұсынатынөзіміздің отандық өндірушілердің тауарларына ештеңе жетпейді.Демек, отандық өнімнің орны бөлек.

Халықтың сұранысы – басты назардаАлматыда тамақ өндірісімен айналысатын кəсіпорындар көп.

Олардың бірқатарын тізбелейтін болсақ: тазартылып, иіссіздендірілген,бірінші сұрыптағы «Шедевр» күнбағыс майы, «A-product» халва жəнекондитерлік өнімдері, «Айналайын» сүт өнімдері, «Рахат»-тың кəм-питтері, «Цин-Каз» ЖШС дайындайтын қызанақ пастасы, «3 желания»

майонезі, т.б. Оған Қостанайдың ұны, Жамбыл облысының қанты,Қызылорданың күрішін қосыңыз. Яғни майымыз да, сүтіміз де,нанымыз да, етіміз де, тіпті, көкөнісіміз бен жеміс-жидегіміз де өзіміздежеткілікті. Бұл біздің ел тамақ өнеркəсібінде өз ішкі нарығынқамтамасыз етуге толық мүмкіндігі бар екенін көрсетеді.

Айтпақшы, біз карантин кезінде отандық өнімдерді тұтынушыларсаны көбейіп, сұраныстың артқанын байқадық. Өйтпегенде ше?!Негізінде, отандық өнімге деген сұраныстың аз болуы тауардың дүкенсөрелеріне жүйелі түрде жеткізілмеуі мен логистика мəселесіне тікелейбайланысты. Сондықтан бізге дəл қазіргідей сырттан тасымалданатынтауардың жолы кесілді. Шекара жабылды. Халық назары өз өнімінеауды. Карантиннің бір пайдасы осы болды. Демек, ендігі жердежергілікті тауарлар халықтың сұранысын үздіксіз қамтамасыз етіптұруы қажет. Себебі, тауардың сөреден үзілмей тұруы ел экономикасыүшін де, отандық өндірушілер һəм кəсіпкерлер үшін де аса маңызды.

Селт еткізер жарнама жетіспейдіПандемия салдарынан əлемді шарпыған қаржылық дағдарысқа

қарамастан орта жəне шағын кəсіпкерлікті дамытуға көп көңілбөлінуде. Еліміз жеке кəсіпкерлердің бизнесін дөңгелетуге жасалғантүрлі қолдаулары арқылы отандық өнімнің сапасымен қатар санын даарттыруға күш салуда.

Алматыда да кəсіпкерлік саласына жасалып жатқан қолдауларжетерлік. ШОБ дамыту мақсатында бірқатар жобалар қолға алынып,қалалықтардың біразы өз кəсібін дөңгелетіп отыр. Мəселен, «Еңбек»бағдарламасы аясында бастапқы бизнесті іске асыруды жоспарлапотырған азаматтарға ақысыз жəне қайтарымсыз негізде жаңа бизнес-идеяларды іске асыру үшін мемлекеттік гранттар берілмек. Бұл тура-лы Алматы қаласы Халықты жұмыспен қамту орталығының дирек-торы Д.Иманқұлова онлайн-брифингте айтты. Маманның айтуынша,былтырғы жылы мұндай гранттарды 2867 адам алған. Ал биылғыжылы 1705 адамның өз бизнес-жобасын ұсынатындарға 556,6 мыңтеңге көлемінде қаражат бөлінеді. Сондай-ақ, кəсіпкерлік бастама-ларды қолдау үшін бағдарламаға қатысатындардың 8 мың АЕКкөлемінде шағын несие ала алатынын да тілге тиек еткен-ді. Биыл даосындай 140 жобаға қаражат бөлініп отыр. Мұндай бағдарламаларкəсіппен айналысып, жағдайымды түзеймін деген кез-келген алматылықүшін үлкен мүмкіндік.

Тағы бір ескеретін жəйт, біздің ойымызша, өзіміздің отандықөнімдерде селт еткізер жарнама жетіңкіремей жататын сияқты. Бұлорайда отандық өнімге сұраныстың бар екенін, бірақ насихаттың азекенін сала мамандары да жиі айтып жүр. Есесіне, шет елдің күмəндітауарларының жарнамасы үйде де, көшеде де менмұндалап тұр. Осыжағын ойланып көрейікші...

Түйін: Отандық өнімді қолдау – елдегі экономикалық ахуал-ды жақсартып қана қоймай, əлеуметтік проблемаларды дашешуге жол ашады. Ол үшін жергілікті кəсіп иелерініңжұмысы талапқа сай болуы маңызды. Біздің отандық өнімніңбағасы қолжетімді əрі халықтың сұранысын қанағаттандыраалатын болса, бұл отандық өндірушілер кəсібінің жандануынасептігін тигізеді. Ендеше, əрбір қазақстандық елінің шынайыпатриоты ретінде экономиканың өркендеуіне үлес қосып,«Қазақстанда жасалған» отандық өнімдерді тұтынса дейміз.

ССАПАЛЫӘРІПАЙДАЛЫҚұралай ИМАНБЕКҚЫЗЫ

Бүгінде қаламыздағы сауда желілерінде сапасыда, бағасы да жақсы отандық өнім толып тұр.Қазір тіпті көбейді. Азық-түлік өнімдеріненбөлек, жергілікті өндірушілер өсірген көкөністерсауданың сəнін келтіре түсті. Бағасы қолжетімді,сапасы күдік тудырмайтын отандық өнім, еңбірінші, тұтынушы халыққа тиімді. Əйтпесе,есіңізде ме, бір кездері отандық нарықты құныаспандаған импорттық тауарлар жаулап алып еді

«Қазақстанда жасалған» өнімге сұраныс жоғары

Шүкір, біз бай халықпыз. Байекенімізді бүгінгідей елдегі қиынкезеңде тағы байқадық. Өндірісорындары уақытша жұмысынтоқтатса да, жұртшылық қажеттіазық-түліктен кенде болған жоқ.

almaty-akshamy.kz almaty-aksham@mail.ru №65 (5884) 6 МАУСЫМ 2020 ЖЫЛ6

«ҰЛТТЫҚ БРЕНД»

Серік ЖҰМАБАЕВ

Жалпы жылқы, сиыр малындай емес,түйенің жейтін шөбі басқа. Сондықтан оныңсүті де ерекше болып келеді. Түйе жиде,жыңғылдың гүлдерін, қараталдың басын,тікен, жантақ шөптерін азық етеді. Шұбаттыішкен адамның қарны да ашпайды. Ол – əрісусын, əрі тамақ. Түйе сүтінің маңыздылығы,майлылығы жоғары. Іш құрылыстарыауыратын адамдарға бұл мың да бір ем.Əсіресе, асқазан жарасына шипалы. Шұбат-тың арқасында осындай дертпен ауырғанталай адам жазылып кетті. Сондай-ақ, шұбатадамның иммунитетін көтереді.

Жақында ғана ғалым-профессор Мұсатіл-ла Тоқанов диабеттен құтқарудың ғылыминегізін жасады. Сусамыр дертіне шипа таппайəлемдік медицина дағдарып жатқандашымкенттік ғалым Мұсатілла Тоқановдауасын түйе сүтінен тапты. Қазір дүниеніобыр ауруы теңселтіп тұр. Əлемдік медицинадəрменсіз. Бірақ емін жаппай іздеп жатыр.Мəскеудің Герцен атындағы онкологиялықинститутының профессоры Р.И.Якубовскаябастаған бір топ ғалымдар обыр ауруыныңалдын алатын лапрот деген препараттыөндіріске енгізбекші. Профессор ракқа қарсылактоферрин деген ферментті ана сүтініңақуызынан тапқан. Бірақ ғылыми жаңалық-тың өзіндік қиындықтары аз емес. Мəселен,1 грамм лактоферринді алу үшін 25 əйелдіңсүті өңделуі керек. Оның өзіндік құны 2500-3000 АҚШ доллары. Ал 100 грамм алу үшін2,5 тонна ана сүті керек. Ғалымның дəлел-деуінше түйе сүтінен де лактоферрин алуғаболады. Сонымен қатар, түйе сүті сиыр сүті-мен салыстырғанда «С» дəрумені 5 есе, «РР»3 есе, «Е» 2 есе, «темір» 10 есе, «кальций»1,5 есе, «лактоферрин» 30 есе көп. Басқақасиеттерін санамағанда құрт ауруына, ішек-құрылыстары, бауыр, дəрумен жетіспеу-шілік, қан аздық жəне қант ауруына бірден-бір еміңіз түйе сүтінде.

Негізінде, денсаулыққа аса пайдалы бұлсусынның қадірін бізден бұрын шет ел біліпотыр. Қазірде Израиль, Германия, Норвегиятəрізді елдерде қымыранның құны дажоғары, өндірілу технологиясы да сапалы.Малайзия, Израиль, Германия елдеріндеқымыранның құрылысын , қасиетін ,құрамын зерттеуге сол елдің ғалымдарыбарынша ықылас білдіруде. Ғалымдардыңайтуынша, сапасы жоғары қымыранныңадам ағзасындағы өт жолдарын тазалауға,бауыр-бүйрек жұмысын жақсартуға берершипасы мол екенін анықтады. Оған дəлел бiрлитр қымыран ересек адамның В1, В12 жəнеС дəрумендеріне деген қажеттілігін береалады екен. Қымыран қышқыл бөлудiтездетiп, асты жылдам қорытуға септiгiнтигiзедi. Осы арқылы бауырды тазалап, өтжолдарының жұмысын жақсартады. Айран

ШШҰБАТТүйе сүті – жанға шипа, дертке дауа

мен сүтке қарағанда шұбаттың тиiмдiлiгiанағұрлым жоғары.

Түйе сүтінің адам ағзасына тигізер шипасыорасан. Біріншіден, адамның асқазаны менішегіне көмегі көп. Екіншіден, жүйке жүйесінқалпына келтіреді. Адам ағзасын орнынакелтіруге пайдасы зор. Сондықтан күнделіктітағам рационына түйенің сүтінен жасалғаншұбатты қосатын болсаңыз, ішіп-жегеніңізжақсы қорытылып, қуатыңыз арта түседі.

Осыдан біраз бұрын ҚР Парламенті Сена-тының депутаты болған Қуаныш Айтаханов«Қымыз бен шұбат туралы арнайы заң керек»деп Үкіметке депутаттық сауал жолдаған даболатын. Қымыз-шұбат мəселесінің Парла-мент мінберінде көтерілуі бұл бірінші ретемес. Барды бағалай білу керек емес пе? Қы-мыздың патенті немісте. Көжеге қырғыздариелік еткен. Біз əлі ойланып жүргенде ұлттықсусындарымыз өзгенің иелігіне өтіп жатыр.Қазақ қашан қозғалмақ?

Керек десеңіз, шұбат – қырық түрліауруға ем. Кезінде елімізде өкпе ауруларын

тек шұбат-қымызбен емдейтін 15 шипажайболса, бүгінде олардың жұмысы тоқтапқалған. Керісінше, Ресей 80-нен астам шұбатөндіретін агрофирма ашып, осы елде қымызбен шұбат арқылы емдейтін 48 шипажайдыңжұмысын жолға қойған. Шұбаттың емдікқасиеттеріне Жапония мен Батыс Еуропаелдері де ерекше қызығушылық танытабастаған. Мəселен, Германия біздің ұлттықсусынымызды дайындап, оның ұнтағынантүрлі тағамдар мен косметикалық заттаралуды игерген.

Иə, қазақ шұбат ішуден қалып баражатқандай. Бүгінде дүкендердегі қымыз-шұбат сусындары мүлдем талапқа сайкелмейді деген де пікір бар. Бəлкім, шұбаттығылыми тұрғыда зерттеу орталығы ашылсабіраз мəселе шешімін табар... Мұнан бөлек,қазақтың ұлттық тағамдары деген республи-калық ұлттық орталық ашуымыз керек-ақ.Кезінде ұлттық сусындарды түбегейлі зерт-теп, қымыз бен шұбатты баптап, əзірлеудің,он айға дейін алғашқы дəмі мен сапасын

сақтайтындай технологиясын, оларды ұнтақтүрінде дайындаудың əдістерін де ойлаптапқан қазақ ғалымы профессор ЗұлхайнарСейітұлы еді. Қайткен күнде де шұбаттыңқасиетін насихаттауды бір сəтке де тоқтат-паған жөн . Сонда жастарымыз арақ-шарапқа құмар болмай, ұлттық сусынымызғабет бұратын еді. Ел арасында маскүнемдеразайып, түрлі аурулар мен өлім-жітімніңалдын алар едік. Əйтпесе, қазақтың қымызымен шұбатын да, ұлттық ойындарын дашетелдіктер иемденіп барады. Осының бəрінсалыстырып қарағанда, ұлттық сусынымызшұбатты əлі күнге дейін дамыта алмайотырғанымыз бойкүйездік пен немқұрай-лылық емес пе? Ата-бабамыздың аманатынаадалдық танытып, ардақтаған асын, сүйсінеішкен сусындарын ұлттық брендке айнал-дыру үшін қымыз бен шұбат жөнінде арнайызаң қабылдауымыз керек. Сонымен бірге,ұлттық сусындар өндіргісі келетін фер-мерлерді ынталандыратын жеңілдіктерқарастырылуы қажет шығар...

Қазақтың ұлттық тағамдарынсөз еткенде, əрине, ұлттықсусындарды тасада қалдыруғаболмайды. Нақ осыұлтымыздың сусындарынақатысты отандық ғалымдар бірғана шұбаттың жүзге тартақасиетін дəлелдеп отыр.Ғылыми дəйектерге жүгінсек,қазақтың шұбаты əлемніңшөлін қандыруға қауқарлы,халықаралық нарықтабəсекеге бəс тігуге қабілетті,сондай-ақ талай дертке дауаболар қасиеттері дебаршылық.

ӨНДІРІСІН ЖОЛҒАҚОЯТЫН УАҚЫТ ЖЕТТІ

№65 (5884) 6 МАУСЫМ 2020 ЖЫЛ almaty-akshamy.kz almaty-aksham@mail.ru 7

АЙТЫЛДЫ — ЖАСАЛДЫ

Рая ЕСКЕНДІР

Шындығында, ықшамаудан тұрғын-дары үшін қаланың орталығына барып,отбасымен демалып қайтуға болар-ақ еді.Қаладағы қалың көлік кептелісінеуақытыңыздың дені кетеді. Сондықтаншаһар басшылығы əрбір ықшамау-

қолға алғанда сол аймақтарды реткекелтіріп қана қоймай, іргелес жатқанаумақтарды да қалыпқа келтіру көзделуде.Шаһар басшысының тапсырмасыменжүзеге асып жатқан бұл жобаларғаотандық өндірістегі заманауи əрі ұзақмерзімге жарамды материалдарды пайда-лану да қатаң қолға алынып отыр.Осылайша қала тұрғындарының соныңішінде «Көкмайса» ықшамауданы тұр-ғындарының сұранысы бойынша өмірсүру мен жұмыс істеуге ыңғайлы ,демалыс уақытын тиімді өткізу үшінбарлық жағдайы қамтылған аумақтыңжұмысы қызатын күн де жақын. Дем-алыс аумағындағы ерекше климат қалатұрғындарының көңіл-күйіне оң əсерінтигізетін болады.

Сонымен, Жетісу ауданына қарасты«Көкмайса» ықшамауданында Есентайөзені жағасына салынатын саябақ жоба-сы аудан тұрғындарының талқылауынаұсынылды. Жобада мыналар қарасты-рылған: балалар алаңы , ересектергеарналған орындар, Workout көше гимнас-тикасына арналған алаңдар, аймақ скейті,төрт шағын фонтан, екі үлкен мүсіндер(суретті тұрғындар өздері ұсына алады),бір шағын футбол алаңы, волейбол жəнебаскетбол алаңы, орындықтар менжарықтандыру, сəндік көпірлер. Ауданəкімі Мақсат Қиқымов жоба бойыншажасалған жоспарлармен бөліскен еді.

– Алдағы жылдың, яғни 2021 жылдыңқаңтар айына дейін тендер ойнатылмақ-шы. Сосын жұмысты жүргізетін ком-пания 2021 жылдың наурызында құрылысжұмысын бастап, шілде айында аяқтауытиіс. Осы ретте аудан тұрғындарының даұсыныс-тілектерін тыңдағым келеді. Келіптүскен ұсыныстар негізінде жобаны тағыда толықтыра түссек дейміз. Ал жасылжелектерді сақтау үшін, қолдан келгенбарлық мүмкіндіктерді жасауға тыры-самыз. Дегенмен, ағаштарды кесуге туракелетін де учаскелер кездесіп қалады.Ондай кезде Заңға сəйкес əрекет етіп,кесілген ағаштың орнына 10 ағашотырғызатын боламыз.

Бастапқы эскиздерде брусчаткатөсеуге ұсыныс жасалды, бірақ кейін бізасфальтты қалдырғанды жөн көрдік.Есентай өзенінің екі жағынан асфальтжабыны қалады , өйткені балаларарбалары, роликтер, самокаттар үшіныңғайлы. Брусчатка саябақтың ішіндеғана болады, ондағы жаяу жүргіншілердіңсеруендеуі үшін қолайлы болады, – дедіМақсат Сəкенұлы.

Демалыс аумағында жасына қарай үшбалалар алаңы болады. Дəл қазір екімүсінге эскиздер бойынша ұсыныстарқабылданып жатыр. Ұсынылған эскиздерарасында Көктөбе, алма, домбыра ,қобыз бейнелері бар. Жалпы, жобанегізінде демалыс аймағы «Айнабұлақ»ықшамауданына дейін созылатын бола-ды.

««Көкмайсаның» екіншітынысы ашылады

Жетісу ауданында халықтытолғандырып жүрген өзектімəселелер жүйелі түрдешешімін тауып жатыр.Жұмыстың қарқындыжүруіне былтырғы жылышаһар басшысының аудантұрғындарымен болғанкездесуінің ерекше əсеріболды. Өткен жылғы аудантұрғындарымен болғанкезде «Көкмайса»(«Дорожник»)ықшамауданының ең өзектімəселесі тұздық болған еді.Тұрғындар өздері тұрыпжатқан ықшамауданаумағында əлі күнгедемалыс орындарыныңжоқ екендігін айтып, қалабасшысының көмеккөрсетуін өтінген болатын.

данның мүмкіндігіне қарай жаңа демалысаймақтарын жасауды қолға алған еді.Мəселен, тек өткен жылы ғана Жетісуауданында 7 сквер мен саябақ салынып,12 гүлзар абаттандырылды. «Жұмыспенқамтудың Жол картасы» аясында жүзегеасқан жобалар 700-ден астам адамдыжұмыспен де қамтып отыр.

Сонымен қатар, бұл жұмыстарды

№65 (5884) 6 МАУСЫМ 2020 ЖЫЛalmaty-akshamу.kz almaty-aksham@mail.ru8

ЌЛЕУМЕТ

«ЖЏМЫСПЕН ЋАМТУ–2020»ЖОЛ КАРТАСЫ

«Алматы аћшамы» мен Жџмыспен ћамту орталыѕыныѓ бiрлескен жобасы

ТАЛАПТАН ДА ЖЏМЫСТАНАлматы ћаласы бойынша бос жџмыс орындарыныѓ тiзiмi (2.06.2020 жыл)

Бџл баѕдар халыћты жџмыспен ћамтумќселелерiн жедел шешу маћсатында ќзiр-лендi жќне ћосымша жџмыс орындарын ћџ-руѕа, ќлеуметтiк, инженерлiк-к�лiктiк ин-фраћџрылымды жќне тџрѕын љй-коммунал-дыћ шаруашылыћты дамыту, елдi-мекендердiк�галдандыру бойынша инфраћџрылымдыћжобаларды iске асыру есебiнен жџмыссызазаматтар саныныѓ �суiне жол бермеугебаѕытталѕан шаралар кешенiн аныћтайды.

Халыћты жџмыспен ћамту орталыѕыныѓТџраћты жџмыс орындары б�лiмiнiѓ басшы-сы Алтынай Жљкенова хабарлаѕандай, 2020жылы Алматы ћаласы бойынша барлыѕы 214инфраћџрылымдыћ жобаны iске асыружоспарланып отыр, оныѓ аясында мынан-дай жџмыс тљрлерi iске асырылмаћ:

• Ќлеуметтiк-мќдени нысандарды кљрде-лi жќне аѕымдаѕы ж�ндеу, ћайта жаѓарту;

• Тџрѕын љй-коммуналдыћ шаруашылыћнысандарын кљрделi, орташа жќне аѕымда-ѕы ж�ндеу, ћайта жаѓарту;

• Инженерлiк-к�лiктiк инфраћџрылым-ды кљрделi, орташа жќне аѕымдаѕы ж�ндеу,ћайта жаѓарту жќне салу ж�нiндегi жџмыс-тарды жљргiзу.

БАЅДАРЛАМАЅА КIМДЕР ЋАТЫСААЛАДЫ?

Халыћты жџмыспен ћамту орталыѕыћажеттi бiлiктi мамандарды iрiктеудi жљзегеасырады жќне инфраћџрылымдыћ жоба-

ларды iске асыратын жџмыс берушi-мердi-герлерге, уаћытша тiркелген адамдардыћоса алѕанда, осы ауданда (ћалада) тџратынжџмыссыздарды жiбередi, ал ћажет болѕанжаѕдайда жџмыс берушiлердiѓ �тiнiмдерiбойынша тиiстi жџмыстарды орындау љшiнкадрларды ћайта даярлауды ћамтамасызетедi. Бџл ретте 29 жасћа дейiнгi жастардыжџмысћа орналастыруѕа басымдыћ берiледi.

«Жџмыспен ћамту–2020» жол картасышеѓберiнде жџмысћа шыѕуѕа дайын азамат-тарѕа жџмыс орнына келгеннен кейiнтџраћты жалаћыѕа ћосымша (орнына емес!)бiрден 2 АЕМ немесе 85 мыѓ теѓге м�лше-рiнде «к�терме» берiлетiн болады. Бџл реттеорташа жалаћы м�лшерi 120 000 теѓгенiћџрайды.

Еѓ басты мќселе – жџмыссыз алматылыћ-тар тџраћты жџмысћа орналасу мљмкiндiгiнеие болады.

Толыћ аћпаратты Алматы ћаласы Жџ-мыспен ћамту орталыѕыныѓ WWW.CZ-ALMATY сайтыныѓ «ЖЖК 2020» б�лiмiненк�руге болады.

Аныћтама алу љшiн мына телефондарѕахабарласуѕа болады:

+7 (727) 224-20-00, 221-66-11.Электронды пошта: centr_almaty@mail.ruЌлеуметтiк желiлерде: Telegram

@enbek_almaty_bot Instagram @centr_zanyatosti_almaty Facebook @cznalmaty Контакт @centr_zaniyatosti_almaty Twitter @CZN_ALMATY.

Туберкулезге шалдыћћандарѕамемлекет тарапынан ћандай

к&мек к&рсетiледi?

– Мен туберкулез ауруына шалдыћтым. Туберкулезгећарсы диспансерде жиi ем аламын. Бџл дертке шалдыћћаннаућастарѕа мемлекет тарапынан наћты ћандай к�мектерк�рсетiледi?

АЙЖАН,Ќуезов ауданы.

– ЋР Туберкулез мќселелерi џлттыћ орталыѕымамандарыныѓ айтуынша, туберкулездiѓ ашыћ тљрi –жџћпалы ауру. Сондыћтан наућастыѓ ауруы туберкулездiѓжабыћ тљрiне айналмайынша, ауруханадан шыѕуѕаболмайды. Сондай-аћ, туберкулез ауруына шалдыћћанадамдар санаты бойынша мљгедектiкке жатпайды. Оларѕамемлекет тарапынан тегiн пќтер берiлмейдi. Алматыћаласында Жањандыћ ћор арћылы наућастарѕа тоћсансайын ќлеуметтiк к1мек к1рсетiледi екен. «Сондыћтантуберкулезге шалдыћћандардыѓ отбасына ќлеуметтiкћолдау к1рсетiп, жџмыс тауып берудi немесе азыћ-тљлiкпенћамтамасыз етудi жолѕа ћоюымыз керек. Сонымен ћатар,кейбiр облыстарда туберкулездiѓ кљрделi тљрiменауыратындар бар. Оларды отбасынан оћшаулап џстауымызћажет. Ол љшiн мџндай наућастарды шаѕын пќтерлерменћамтамасыз етсек, дџрыс-аћ болар едi», – дейдi аталмышорталыћтыѓ мамандары.

Ћымызадамныѓ

жасынџзарта ма?

– Елбасымыз ћазаћ-стандыћтардыѓ орташа�мiр сљру џзаћтыѕын72 жасћа џзарту туралыѕалымдар мен Љкiмет ал-дына тапсырма ћойды. Ћа-зiрше бiздiѓ орташа �мiр сљру жасымыз 66,4 екен. Осы реттећымыз бен шџбат адамныѓ денсаулыѕын жаћсартып, �мiржасын џзартады дегендi естiп едiм. Осы ћаншалыћты рас?

Нџрлан БЉРКIТБАЙЏЛЫ,Алматы ћаласы.

Бџл сџраћћа ћымызды зерттеушi ѕалым, медицинаѕылымыныѓ докторы, профессор Абай Жанѕабылов жауапбередi:

– Мен ћымыз т1ѓiрегiнде к1птеген еѓбек жаздым. Тiптi,докторлыћ диссертациям да ћымыз бен шџбатћа арналѕан.Негiзi, сљт екi топћа б1лiнедi. Бiрi – казеиндiк сљт болса,екiншiсi, альбуминдi сљттер тобы. Мќселен, ћойдыѓ,ешкiнiѓ, сиырдыѓ, тљйенiѓ сљттерi казеиндiк сљттер тобынакiретiн болса, альбуминдi топћа ананыѓ сљтi мен биенiѓсљтi ѕана кiредi. Демек, бие сљтi – ананыѓ сљтiмен пара-пар деген с1з. Альбуминдi сљттердiѓ казеиндiк сљттергећараѕанда, ћџрамы айрыћша болады. Бџл сусын к1птегенауруѕа ем ќрi адамныѓ жасын џзартатыны шындыћ. Егерћымыз бен шџбат ќр љйдiѓ дастарханында тџратын болса,ћазаћ 72 емес, 80-90, тiптi 100 жасайтын болады. Менiѓжаћын таныс апам 90-нан аса жасады, ал атамыз 100-гетаћау 1мiрден 1ттi. Олар бiрде-бiр рет ауруханаѕа жатпаѕан,1мiрiнде дќрi iшiп, укол салдырып к1рген жоћ. Ол ненiѓарћасы, ќуелi Алла, сосын ћымыз бен шџбатты љзбейiшудiѓ нќтижесi. Бие сљтiнде кездесетiн аћуыздар, майлар,к1мiрсутегiлерi басћа сљттерге ћараѕанда ерекше болыпкеледi. Жалпы, бие сљтiнiѓ ќлi зерттелмеген, ашылмаѕантџстары 1те к1п. Сондыћтан ћымызды зерттейтiн арнайыѕылыми-зерттеу орталыѕын ашуымыз керек.

Ћышыма ауруынан ћалайћџтылуѕа болады?

– Негiзi, тез жџѕатын аурудыѓ бiрi – ћышыма. Осыаурудан ћалай ћџтылуѕа болады, одан саћтанудыѓ жолдарыбар ма?

ШОЋАН,Алмалы ауданы.

Бџл сџраћћа Алматы мемлекеттiк дќрiгерлер бiлiмiнжетiлдiру институтыныѓ дќрiгерi Гљлсiм АСЋАРОВАжауап бередi:

– Ћышыма ћотыр (чесотка) терiнiѓ жџћпалы ауруы.Оны тарататын ћоздырѕыш – ћышыма ћотыр кенесi. Оладамныѓ терiсiне жџћћан бойда 1зiне орын «ћаза» бас-тайды. Џрѕашысы сол 1зi «мекендеген» тџсћа жџмыртћасалады. Љш-т1рт кљннен кейiн онысы ћџртћа (личинкаѕа)айналады. Ћышыманыѓ алѕашћы белгiлерi: дененiѓ кейтџсы бой бермей дуылдап кышиды, љстiн тљрлi тљйiншектер,к1пiршiктер, ћанды ћабыршаћтар, тырнаћ iзi басады.Осындай белгi сезiлдi дегенше, уаћыт оздырмай дќрiгергек1рiну керек. Одан саћтанудыѓ еѓ басты жолы тазалыћ.Апта сайын суѕа тљсiп, iшкиiмдi жетiсiне бiр ауыстырыптџру шарт. Ќсiресе, бiреудiѓ киiмiн киюден аулаћ болѕанж1н. Ћышыма ћотырѕа шалдыћћан адам ауруханаѕа жат-пай, љйде емделсе, оныѓ т1сек-орны, тџтынатын заттарыбасћалардiкiне араластырылмайды. Оларды кез-келгенџнтаћ сабын ћосылѕан, саћылдап ћайнап тџрѕан суда 10минуттай ћайнатып жуу керек. Ћышыма ћотырмен кљрестедќрiгерге уаћытында к1рiну де, дер кезiнде тыѓѕылыћтыемделу де, наућастыѓ тџтынѕан заттарындаѕы паразиттiѓк1зiн жою да маѓызды.

Ќзiрлеген — Серiк ЖЏМАБАЙ.

Сауал — сiзден, жауап — бiзден

«Strong Мил» ЖШС тiгiн�ндiрiсi љшiн:

• Тiгiншi (тџраћты жџмыс-ћа, мљгедектiгi бар тџлѕаларљшiн)

Мекен-жайы: М.Мќметовак�шесi, 72-љй.

Тел.: 8 701-950-17-77.

«Казинвест Снаб» ЖШСљшiн:

• Есепшi.Мекен-жайы: Б�генбай батыр

к�шесi, 86-љй, Зенков к�шесiнiѓћиылысы.

«Велес» ЖК љшiн:• Еден жуушы.Тел.: 8 707-104-55-06.

«Комета» ЖШС љшiн:• Диспетчерлер.Мекен-жайы: «Алтай» ыћ-

шамауданы, Наманганская к�ше-сi, 43-љй.

Тел.: 385-99-92.

«Нќзiк» ЖШС љшiн:• Жапсырушылар;• Ћамыршы;

• Сатушы;• Кассирлер;• 1С диспетчерi.Мекен-жайы: Масаншы к�-

шесi, 23-љй.Тел.: 233-18-00.

«Айс-крим» ЖШС љшiн:• Аула сыпырушы-баћша-

шы;• Автослесарь;• Жљк тиеушiлер.Мекен-жайы: Жансљгiров к�-

шесi, 482-љй.Тел.: 8 771-377-53-91.

«Беккерiк» ЖШС љшiн:• Жљк тиеушiлер;• Ас љй жџмысшылары;• Сауда �кiлдерi;• Менчендайзерлер.Мекен-жайы: «Достыћ» ыћ-

шамауданы, Омаров к�шесi,109 «б» љй.

Тел.: 264-66-65.

Алматы жылу жљйелерi ме-кемесi љшiн:

• Газ-электр дќнекерлеу-шiлер;

• Слесарь-сантехниктер;• Жылу жљйелерiн ж�ндей-

тiн слесарь.Мекен-жайы: Байзаћов к�-

шесi, 221-љй.Тел.: 378-07-00 (1122).

«Дедирмен» ЖШС љшiн:• Жљк тиеушiлер.Тел.: 8 707-703-61-26.

«Кузнецова А.Б» ЖК љшiн:• Аула сыпырушы;• Баћшашы;• Баћшашыныѓ к�мекшiсi;• Еден жуушы.Мекен-жайы: Уќлиханов

к�шесi, 27-љй.Тел.: 8 708-668-90-06.

«Ћорѕау плюс» кљзет агенттiгiљшiн:

• Кљзетшiлер (ерлер);• Кљзетшiлер (ќйелдер);Мекен-жайы: Б�генбай батыр

к�шесi, 256 «а» љй.Тел.: 8 771-300-47-20.

№65 (5884) 6 МАУСЫМ 2020 ЖЫЛ 9almaty-akshamу.kz almaty-aksham@mail.ru

ЖАЗЫЛЅАН ЖАЙЅА ОРАЙ

Нџржамал ЌЛIШЕВА

СОЛ МАЋАЛАНЫ бiздiѓгазеттен оћыѕан Дариѕа есiмдiтаѕы бiр оћырман апайымызРайхан апаѕа телефон соѕып:«Сiздiѓ «Есiктерiне ћџлып салын-байтын ауылда 1скенбiз» дегенмаћалаѓызды «Алматы аћшамы»газетiнен оћыдым. Балалыћ шаѕы-ѓыздан жаћсы естелiктер келтi-рiпсiз. Ал есiктерiѓiзге ћашанћџлып салдыѓыздар сонда?» дегенсџраћ ћойыпты. Сол сџраћћаРайхан СЫЗДЫЋОВА 1зiнiѓ«Аћшамы» арћылы жауап бередi.

– К�п џлт �кiлдерi тџрыпжатћан бiздiѓ ауылѕа 1955-1956 жылдары сыѕандар к�птепкеле бастады. Темiр жол бойындаотырамыз. Пойызбен келiп, вагон-дардан ћаптап тљсiп жатады.Ћашаннан ћолындаѕысын б�лiпберiп љйренген ћазаћтар оларды дасыртћа теппей, жылы-жџмсаѕынбередi екен. Бiрде депо жаћтатџратын ќйел ћайыр сџрап келiптџрѕан бiр топ балалы сыѕанѕасарайда тџрѕан ћџрт-iрiмшiгiненќкеп бере ћояйын деп жљгiрiпкетсе, ќлгiлер љйге кiрiп, терезесiненiштегi шќлi дейсiз бе, ћолдарынаiлiнген тќуiр киiмдердi, заттардыжанталаса сыртћа лаћтырѕанк�рiнедi. Бџл жаѕдайды сырттанбайћаѕан к�ршiсi «бџѕан не болдыекен, ќлде киiм-кешектерiн сыртћа,кљн к�зiне жайып алайын депжатыр ма екен» деп аѓ-таѓ дейдi,басћа не ойларын бiлмей. С�йтсе,сол кљнi сыѕандар ќлгi љйдi љптепкетiптi. Таѕы бiрнеше жерденсондай џрлыћпен к�зге тљсiп, ауылiшiн шулата берген ѕой ќлгiсыѕандар. Содан бастап ауылдакљндiз де ауланыѓ сыртћы есiгiн iлiпотыратын болѕан екен.

Бiрде бiздiѓ љйге де ћайыр сџрапкелiп тџр дейдi бiр топ сыѕан.Шешем «ћазiр мына екi иттiбосатып жiберемiн, тезiрек бџлжерден кетiѓдер, ќйтпесе жазымћылуы мљмкiн» дегенде барыпиттердiѓ љрген даусынан ћаймы-ѕып, аулаћћа кете барыпты.

Ќкемнiѓ аѓѕа шыѕатын ћазаћыекi тазысы болѕан, бiрi – аћ,екiншiсi – ћара. )те аћылдык�рiнедi. Ауылда шџбырып сыѕандарћаптап жљретiн болѕан соѓ,сыртћы есiк iлулi, ал иттердi бiрмезгiл еркiндiкке жiберiп алу керек.Сондыћтан ќкем таѓертеѓжџмысћа кетiп бара жатып екеуiнбосатып кетедi екен. Сосынбойларын жазып келген соѓ асљйб�лмесiнiѓ терезесiн алдыѓѕыаяћтарымен тырналап белгiберетiн к�рiнедi, бiз келдiк дегендей.Сосын шешем екеуiн кiргiзiп алып,ћора жаћтаѕы љйшiктерiне ћамап,байлап ћояды екен.

Ауылдыѓ екi милициясы да солсыѕандарды жинап апарып пойызѕасалып жiбередi екен, бiраћ таѕыћайтып келе беретiн к�рiнедi, –

ЕСIКТЕРГЕ«Алматы аћшамыныѓ» 23 сќуiрдегi №46 санында тџраћты оћырманымыз,зейнеткер, еѓбек ардагерi Райхан Сыздыћованыѓ «Есiктерiне ћџлып салынбайтынауылда /скенбiз» деген маћаласы шыћћан болатын.Онда ћиын-ћыстау жылдары, соѕыс уаћытында сырттан келген /зге диаспора/кiлдерiн жатсынбай бауырына басћан ћазаћ ауылы, ондаѕы аѕайынныѓ /згеџлттармен бiр нанды б/лiсiп жегенi, шаѕын ауылдаѕы тыныштыћ, татулыћ,мейiрiм, ћайырымдылыћ жайында жќне Райхан апаныѓ /зiнiѓ /сiп-/нген љйi, ата-анасы туралы ќдемi естелiктер шертiлген болатын.

дерiнен ћџралѕан таборѕа бiрiгедi,оны вайда басћарады. Вайда –к1шiп жљрген сыѕандарды бас-ћарып, iшкi дау-дамайларынреттеп отыратын ресми 1кiлi.Сыѕан таборыныѓ вайданыѓбилiгiмен жџмсалатын ћоѕамдыћкассасы болады. Ћазiргi таѓдаолардыѓ орнын Аћсаћалдаркеѓесi басћан.

Вайдамен бiрге табордаѕыбќйбiше ќйелдiѓ де ыћпалы кљштiболады. Ќйелдерiнiѓ бас билiгiболмайды. Олар ќкесiне, кейiнкљйеуiне баѕынуѕа мiндеттi. От-басын асырау – ќйелдiѓ мiндетi.Байћасаѓыз, ќйелдерi ѕана ќлiкљнге бал ашумен, ћайыр-садаћасџраумен айналысады. Бiреулерiалаћан сызыћтарын оћиды, ендiбiреулерi карта арћылы балашатын к1рiнедi.

Егер сыѕандардыѓ бiр ћџла-ѕынан сырѕа к1рсеѓiз, ол отбасын-да жалѕыз бала дегендi бiлдiредiекен. Ал сыѕан ќйелдерiнiѓ шашыешћашан ћысћа болмайды.Nйткенi, олар љшiн ћысћа шаш –намыссыздыћ, абыройсыздыћболып саналады.

дейдi Райхан апа 1ткен кљндердiеске алып.

Мiне, ол туѕан ауыл сонау бiржылдары есiктерiн осылайшамќжбљрлiктен бекiтiп алатынболѕан екен.

***ЖАЛПЫ, СЫЅАНДАРДЫ бiз

к1шпелi, ћайыр-садаћа сџрап, балашып жљретiн халыћ ретiндебiлемiз. Олардыѓ 1мiрi ментыныс-тiршiлiгi ќлi кљнге ћызыћболып келе жатыр. Олардыѓџрлыћ-ћарлыћћа жаћындыѕы,сџѕанаћтыѕы к1пке жаѕымсызќсер туѕызатыны жасырын емес.

Сыѕандар љндiжерортатеѓiздiкнќсiлге жататын халыћ. Оларбiрiншi мыѓжылдыћта ћалыптасабастаѕан деген болжам айтады.Ол жер шарыныѓ барлыћ ћџрлы-ѕына таралѕан. Негiзiнен, Еуропаелдерiнде к1п тџратын к1рiнедi.Олар 1здерi тџрып жатћан мемле-кеттiѓ дiнiн ћабылдай салады, ћо-ныс аударѕанда ћажет болса дiнiнде жиi 1згертiп отырады деседi.

Олар к1шiп жљрiп-аћ ћандастуыстардан немесе басћа ру 1кiл-

ћашан ћџлып салынды?

Сыѕандардыѓ дќстљрлi сљйiктiтаѕамы – ћуырылѕан немесебџћтырылѕан кiрпi. Сосын ћџсетiн жќне к1к1нiс тџтынады.Мерекелiк дастархандарындаараћ iшу оларѕа терiс ћылыћболып саналады. Кез-келген той-томалаћ, садаћа болсын, ерлермен ќйелдер б1лек љстелдердеотырады. Олардыѓ отырыстарыќн-бисiз 1тпейдi. Барлыћ баласыкќсiби музыкалыћ бiлiм алмасада, кiшкентайынан музыкалыћаспаптыѓ ћџлаѕында ойнайды.

Олар 1те балажан болыпкеледi. Олар љшiн бала асырап алућалыпты жаѕдай. Nздерiнiѓдќстљрi бойынша балалы љйгемiндеттi тљрде сыйлыћ ала барукерек. Жќне келген ћонаћтыѓбалаѕа бiр заты џнап ћалса, асабаѕалы болып тџрса да оны дасыйѕа тартуы ћажет.

Ќйелдерi ћысћа киiм кимейдi.Тiптi, жас ћыздары да џзын етекбелдемшемен жљредi. Оларѕаерекше ашыћ, алабажаћ тљстiкиiмдер тќн болѕан жќне тљрлiалпыншаћ-салпыншаћтарѕа ќуес.К1йлектерiнiѓ етек-жеѓi желбiре-ген, мол пiшiлген болып келетiнсебебi, бџрын тым кедейшiлiкте1мiр сљргендiктен, жыртылѕан,с1гiлген жерлерiн жамап-жасћап,ћџрап киiп жљре беретiндiктен, олкейiн сќнге, 1здерiне тќн џлттыћкиiмге айналып шыѕа келген.

Ћазiр орныћћан тiршiлiккек1шкен сыѕандар кљнделiктi бiзкиетiн киiмдердi киедi. Ал џлттыћкиiмдерiн концерттiк баѕдарлама-ларда киедi. Мќселен, белдемше-сiнiѓ 1зi ондаѕан метрлiк матадантiгiледi. Сыѕан билерi к1пшiлiкалдында 1нер к1рсетiп аћша табумаћсатында ойлап табылѕан.

Сыѕан ћызы он тоѕыз жасынадейiн тџрмыс ћџрмаса, отырыпћалѕан болып саналады. Олар аћбосаѕаны пќк болып аттайды.Некесi ћиылѕанѕа дейiн сыѕанћызы ешћашан далаѕа жалѕыз 1зi

аяћ баспайды. Оны барар жерiнељнемi туыстары ертiп жљредi.Џлдарѕа ћатысты мџндай шектеу-лер жоћ. Олар љйден де џзап кетеалады, болашаћ жарды да 1зiтаѓдай алады. Ал тым ерте отба-сын ћџруды ћалайтын балаларынаћалыѓдыћты ата-анасы таѓдапбередi. Оларда да ћазаћтар сияћтыћџдаласып, келiн тљсiретiн дќстљрбар.

Сыѕандар 1зге мемлекеттетџратын сыѕанмен љйленбейдi.Љйлену тойларында мiндеттi тљрдеќтеш т1белестiредi. Кљйеу жiгiтћыздыѓ љйiнде тџрады. Кейiнб1лек шыѕады. Жас босанѕанќйелдiѓ киiмдерi дереу жойылуыкерек.

Ћыз-келiншектерiнiѓ жылты-раћћа, алтын ќшекейлерге ћаттыќуестiгiнiѓ сыры, егер ерлi-зайып-ты жараспай, алда-жалда ажыра-сып кетiп жатса, кедейлiктенћџтћаратын жалѕыз жол – алтын-дары екен. Љлкендердi тыѓдау,оларѕа мойынсџну жазылмаѕанзаѓ. Сыѕан балалары ешћашанќке-шешесiнiѓ бетiнен алмайды,ата-ананыѓ с1зi олар љшiн заѓнанда жоѕары.

Nмiрден 1ткен сыѕанныѓкиiмi, 1лер алдында џстаѕанзаттары 1зiмен бiрге к1мiледi.Ћырыћ кљн аза тџтып, кљнi-тљнiжоћтайды. Бiр жыл бойы к1к тљстiкиiм киедi. Кљйеуi 1лген ќйелќшекей бџйымдар таћпайды.

Жањанды аралап, сан тљрлiхалыћпен бiте ћайнаса жљрiп,олардыѓ 1здерiнiѓ дќстљрлерi менџлттыћ бейнесiн 1згертпей ХХIѕасырѕа осылай жеткендерiћайран ћалдырмай ћоймас, сiрќ.

Сарапшылар соѓѕы жартыѕасырда сыѕандар 1мiрiнде екiмаѓызды оћиѕа болѕандыѕынайтады. Бiрiншiсi – олар бiрорынѕа тџраћтады, екiншiсi –џлттыћ интеллигенция ћалыптас-ты. Бiздiѓ ортаѕа бейiмделiп, ор-ныѕып 1мiр сљрiп жатћан ћазаћ-стандыћ сыѕандар да бар. Бiраћолардыѓ наћты саны белгiсiз.

Иќ, бљгiнде к1шпелi 1мiрсалтын џстанатын сыѕандар азаябастаѕан к1рiнедi. Тiптi, ќлемдебайлыѕы танымал миллионер-лердiѓ 1зiмен иыћ тiрестiреалатындай деѓгейдегi сыѕандар дак1п деседi.

almaty-akshamy.kz almaty-aksham@mail.ru №65 (5884) 6 МАУСЫМ 2020 ЖЫЛ10

ƏҢГІМЕ ОРНЫНАОсындай бір көңілсіздеу сəтте бесінші

қабаттағы пəтерімнің терезесінен сыртқақарап ойланып тұр едім. Төменде, үйіміздіңжанындағы кішігірім дүкеннің қасына бір ақмашина келіп тоқтады. Оның ішінен шық-қан орта жастағы бір əйел машинаның жүксалғышын ашып, қаз-қатар тізілген горшок-тарын шығарып, жерге əдемілеп қойып жат-ты. Ол горшоктарда қызыл, сары, көк гүл-дерін ашып, жапырақтарын жайқалта жайыпəдемі гүлдер өсіп тұр еді. Əп-сəтте шағынжалаңаш аймақ кілемдей құлпырып шығакелді. Ары-бері өткен аузы-мұрнын тұм-шалап алған жүргіншілер тоқтап, гүлдердіиіскеп, көріп жатты. Тіпті, бір қыз бен жігітқызыл гүлі бар горшокты сатып алып такетті. Шамасы, олар жас жұбайлар болар дептопшыладым.

Гүл сатушы мына бейтаныс жанды көр-геннен-ақ менің көңіл-күйім де өзгеріп салаберген-ді. Неғылған еңбекқор адам десеңші!Коронавирусыңа да, басқа пəлеңе де тəуелдіемес екен ол. Ол өзіне, өз күшіне, өз еңбегінесенеді. Сондықтан да бастаған ісінен қолүзбей, гүлдерін өсіріп, əдемілікті өлтірмей,қарапайым тіршілігін жалғастырып отыр.Осыдан байып, елдің алдына түсіп кетемдеген ойы жоғы сөзсіз.....

Аяқастынан аты-жөнін де, кім екенін дебілмейтін осынау бейтаныс əйелдің сол ішкіжігерін, қажыр-қайратын өзімше қолдағымкелді.

Дереу киініп сыртқа шықтым. Əйелгебарып амандасып, өміріне сəттілік тілеп, əріөзіме тіпті керегі жоқ болса да, таңдап тұрыпбір горшок гүлін сатып алдым.

Рас, гүл дегенді қандай қыз-келіншекжек көрсін. Əйтсе де, өзім ешқашан үйдегүл өсірумен айналысқан емеспін. Тіптіондай ой қаперіме кірмеген . Дегенмен ,қазір менің тереземнің алдында сап-сарыұсақ гүлдерін ашып , бір горшок гүлжайнап тұр. Гүл сатушы əйел:

– Аптасына бір рет су құйсаңыз же-теді, – деген.

– Бұл мен үшін де ыңғайлы болыпшықты, – деп оған да қуанып қалғаным рас.

Кішкентай «жолбарыс»Карантин кезінде өзімен-өзі жалғыз

қалмасын деп қызым мені қала сыртын-дағы тау жақтағы өз үйіне алып кетті. Олжердегі таза ауа, бұлақтың мөлдір суы,салқын самал өзіме де ұнайтын. Жəне бірқызығы, біз қақпадан кірген бойда көжеккеұқсаған сұрғылт түсті, жасыл көздері жар-қыраған кішкентай мысық алдымыздан

ТТерезе алдындағы

ГҮЛ Бұл – Алматыда карантин жарияланған күндердің бірі еді.Аяқастынан «коронавирус» деген пəлекет шығып, «ол жаппайдүние жүзіне таралып барады. Бүгінде оны жұқтырғандарпəленше, «көз жұмғандар» түгенше деп, əрі бұл сырқатқа қарсықандай ем қолдануды ешбір ғалым əлі білмейді» дегендей ресмихабарлар беріліп жатты... Сөзге сеніп, ресми дүниелерге иланыпдағдыланған біздің жұртта қобалжу молайғаны сөзсіз. Тіпті, жасы60–65-тен асқандарға туралап келген зауал осы болар дегенкүдікшілдер де жоқ емес.

жүгіріп шығып, қызымның аяғына ора-тылып жатыр.

– Мама, бұл менің мысығым. Аты –Ирис, Ириска. Біреулер суық подъезгетастап кеткен жерінен, бүрісіп отырғанкүйінде тауып алдым, – деді қызым.

– Жақсы болған екен. Өзі өте сүйкімдікөрінеді. Мінезді-ау, шамасы.

– Ең кереметі – кірпияз, таза. Жəне ерке-леткенді ұнатпайды.

– Оны қайдан білдің?– Басынан, арқасынан сипайын десем,

көнбейді, дереу қашып кетеді.– Тəкаппар болды ғой. Əрі жалғыздық-

ты, қиындықты көрген соң өзгелергесенуге қорқатын болар.

– Бəлкім, солай да шығар... Жəне сеніңренжігеніңді, ұрысқаныңды да сезе қоя-ды. Оған өзінше жауап та береді.

– Сен де тіпті айтасың-ау. Ол адам емесқой.

– Адам болмаса да кісіге ұқсайтын қы-лықтары бар. Мен жаңа оған «ұрсып» едім,ол сəлден соң аяғыма оратылғаны өз алды-на, балтырымнан ауыртпай тістеп-тістепқойып жатыр. Тістерін батырмай, əрине.«Мен бəрін білем, саған өкпеледім» дегендей.

Бұл нағыз ғажап екен. Риза болғаным,таңданғаным сонша, мен қасыма келген

Əсел ДАҒЖАН

Темекі өнімдеріне қатысты негізгі түзетулердіңқатарында темекі сатып алуға болатын жас мөлшерін 21жасқа дейін көтеру, балалар отырған кезде көлікте шылымшеккені үшін айыппұл салу жəне электрондық темекініəдеттегі темекіге теңестіру деген талаптар бар.

2021 жылдан бастап сату орындарында темекіөнімдерінің барлық түрлерін (қыздырылатын темекі, вейп,кальян) орналастыруға тыйым салынбақшы . Жаңатүзетулерге сəйкес, темекі жəне құрамында никотин барөнім өндірушілер өнімнің химиялық құрамын толық ашыпкөрсетуге, өнімнің құрамындағы никотин, қарамай жəнеөзге де зиянды заттар құрамының шекті деңгейіне қатыстыҚР Денсаулық сақтау министрлігінің талаптарын сақтауғаміндеттеледі.

Қабылданған шаралар балалар мен жастардың темекібұйымдарына деген қызығушылығын төмендетіп, темекі,кальян жəне өзге де темекі бұйымдарын белсенді тұтынуды23%-ға, пассивті тұтынуды 50%-ға дейін қысқартуғамүмкіндік береді деп болжануда.

– Қазіргі кезде заң жобасы Сенатқа кетті. Ал темекісатып алу жасының өскені рас. Мұндай шешімді қабыл-дауға алкогольге ұқсастықтан басқа, зерттеу нəтижелерінегіз болды. Нейрофизиологтар салыстырмалы перспек-тивалы талдау кезінде 21 жасқа қарай жастар ересек,салмақты шешімдер қабылдауға қабілетті болатынын,зиянды əдеттерге тəуелді болуға бейім болмайтындығынанықтаған. Ал Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымыжақында Жас нормаларын қайта қарап, жастық шақтыңжасын ұзартты . Қазір 25 жəне 44 жас аралығындағы

адамдар жастар болып саналады. Сондықтан біз жас шегін18 жастан 21 жасқа дейін көтердік. Мұны адамдар қалыптықабылдауда, – деді Парламент Мəжілісінің депутаты ,жоғарыда айтылған шараның бастамашысы ЕрсұлтанБектұрғанов.

Неліктен электронды темекі əдеттегі темекімен теңес-тірілді десеңіз, айта кетейік, соңғы кездері жастар арасын-да «əдеттегі темекіге қарағанда оның зияны аздау жəнеоған тəуелділік болмайды» деген жаңсақ пікір бар. Соғаналданған жастар арасында оған деген қызығушылықартқан. Тіпті, бұрыннан темекіге əуестері «электрондытемекі тарту арқылы осы жаман əдетімнен арылсам дегеной бар» деп сылтау айтатындары да бар көрінеді. Бірақхимик ғалымдар электронды темекінің зияны əдеттегітемекіні екі орап кететінін айтып, дабыл қағуда. Мамандарэлектронды темекінің құрамында глицерин, пропилен жəнежанған кезде адам ағзасы үшін ауыр болатын пластикбарын айтуда. Ал 2019 жылғы дерек бойынша еліміздегі

жасөспірімдердің темекіге əуестігі 3 есеге өскен . ОныҚоғамдық денсаулық сақтау ұлттық орталығы еліміздіңбарлық өңірінен, оның ішінде Нұр-Сұлтан жəне Алматықалалары бойынша 6546 мектеп оқушысы қатысқанзерттеудің қорытындысы бойынша жариялаған болатын.

Осы орайда ақ пен қараны ажырата алатын қабілеті барадам баласы саналы түрде жаратылғанымен, кейде өзіндебар осы темекі тарту дегендей жаман əдетті тастай алмайжатады. Темекіге тəуелділіктің себебі неде деген сауалдыпсихолог маманға қойып көрген едік.

– Тəуелді болудың бір себебі – қоғамның қысымы.Яғни адам қоғаммен тығыз байланыста өмір сүретіндіктен,қоғамдағы адамдардың пікірі мен əрекеттерін өз басынақабылдап алады. Əсіресе, ол жасөспірімдік кезеңде бай-қалады. Ол ортасына, айналасына қарап, солардың моделінқайталауы мүмкін. Темекі шегетін адамдар туралы қоғамдажағымды образ қалыптастыру бар. Ол көп жағдайда мар-кетингтік əдіс. Яғни темекі өнімдерін шығаратын компа-ниялар өз тауарлары жайлы жақсы жарнама, роликтерберіп жатады. Ал адамның миы бір нəрсені үздіксіз 9 реткөретін болса, ол соған сене бастайды. Бұл – ғылыми дəлел-денген нəрсе. Осы əдісті жарнама берушілер жиі қол-данады.

Тіпті, киноларда темекі шегіп отырған адамды демалып,рахаттанып отырған образда көрсетіп жатады . Міне,сондай бейненің бəрі адамның көз алдында өтіпжатқандықтан, оның санасында ол жағымды рөлге ие болабастайды. Үлкендердің үлгісі де бар. Мəселен, кішкентайбалалар не жасөспірімдер алдыңғы буынға қарап соларғаеліктеп жатады. Сондай кездерде олар үшін беделді бірадам үнемі мəселесін темекі тартып отырып шешетін болса,бала сол адамның мінез-құлықтық моделін өзіне көшіріпалады, – дейді психолог Бақыт Дастанқызы.

Маманның айтуынша, педагогтар мен ата-аналарсанасы енді қалыптасып жатқан жасөспірім балаларға«темекі – зиян, оны тартуға болмайды, ол – жаман» дегенсияқты нəрсені ол қабылдамай тұрса да, шамадан тысқұрғақ күйінде айта береді дейді.

– Ол баланы ашуландырып, «мен – ересекпін, мен өзімбілем» деген қарсылықты ой тудыруы мүмкін. Сондықтаната-ана не педагог, қоғам болсын «темекі тартсаң, сен –жамансың» деп жеке басына тиіспей, оның адам ағзасынақандай зияны барын айтып, аргумент келтірсе, ол тиімдіболады. Жасөспірімдерді темекі шегетін адамдарменбасқармай, ақпаратпен ғана басқару жасаса, нəтижелі болареді, – дейді психолог.

Айта кетейік, темекі өнімдеріне қатысты енгізілетінтағы бір өзгеріс – темекі өнімдері дүкенде балалар өнімдерімен олардың ойыншықтарымен қатар қойылмайды.

Бұл жерде назарға алатын ең басты нəрсе – жыл сайынəлем бойынша 3 миллионнан 5 миллион адамға дейінтемекіден болған аурудан көз жұмуда.

Жасөспірімдердің темекігеәуестігі 3 есеге артқан

Ғалымдар электронды темекінің адамденсаулығына қаншалықты зиян екенінанықтап, дабыл қағуда. Соған орайелімізде электронды темекілер əдеттегітемекіге теңестірілмекші. Сондай-ақ,«Халық денсаулығы жəне денсаулықсақтау жүйесі туралы» жаңа Кодексжобасында темекіге қарсы түзетулеренгізіліп, ол қазір Сенаттың қарауынажіберілді.

№65 (5884) 6 МАУСЫМ 2020 ЖЫЛ almaty-akshamy.kz almaty-aksham@mail.ru 11

ƏЛ-ФАРАБИ — 1150 ЖЫЛ

Алатау ауданындағы №152-мектеп-гимназиясының ұжымыда осы бір жауапты сəтті бір кісідей көтеріп, ұйымшылдықпенөткерді. «Біз біргеміз!» акциясы аясында мектепішілік қорқұрылды. Ұстаздардан жиналған қаражатқа алпыс екіотбасыға азық-түлік жеткізіп, киім-кешекпен қамтамасыз етті.Жеке кəсіпкер Балжан Дəлібаева жүз оқушыға аяқкиім сатыпəперіп, ата-аналардың алғысына бөленді.

Сонымен қатар, қалалық Білім басқармасынан бөлінгенкөмектер «Ұлжан» ауылының тұрғындарына жеткізілді. Мəсе-лен, 21 планшет, 10 актив номерлі сим картасы, 25 Теле-2симкалы картасы, 33 ноутбук, 30 ғаламтор роутері мектептетөрт баласы, бес баласы, алты баласы оқитын отбасыларғажəне көпбалалы, аз қамтылған, əлеуметтік жағдайы төменотбасыларға берілді.

Алматы қаласы Экономикалық тергеу департаменті91 отбасыға киім таратты. Осындай сын сағатында 472 оқушы,258 отбасы көмекпен қамтамасыз етілсе, олардың 341-і көп-балалы отбасынан, 126 аз қамтылған отбасынан, 5 қамқорлыққаалынған оқушылар. Еліміздің болашағы үшін жасалып жатқанигі іс-шараларға мектеп əкімшілігі атынан алғысымыздыбілдіреміз. Бірге еңсерген қиындық қанша дегенмен жеңілдеуболады.

В.ҚАРЫМБАЕВА,Г.АБДРЕШОВА,

№152 мектеп-гимназиясының əлеуметтік педагогтары.Алатау ауданы.

ББірлік –бақытқа бастайды

«Бірлік – бақытқа апарар жол» дейді данахалқымыз. Əлемге əлек салған күрестехалқымыз тағы бір сынақтан өткендей болды. Елбасына қиыншылық түскенде мемлекетіміз бенхалқымыз бірлікте бола білді. Елбасының жəнеел Президентінің бастамасымен «Біз біргеміз!»атты еріктілер тобы отансүйгіштіктің,елжандылықтың үлгісін көрсетті. Бүкіл елімізболып қарапайым халыққа қолдау білдірді,көмек көрсетті. Жағдайы төмен отбасылармемлекеттің де, жекелеген жомарт жандардыңда қамқорлығын көрді, өздерініңризашылықтарын білдіріп жатты. Мұны бізкүнделікті ақпарат құралдарынан естіп те, көріпте жүрміз. Мұндай қиын сəтте «бір жеңнен қол,бір жағадан бас» шығара білген халқымызбірліктің қасиетін ұғына түскендей болды.«Бірлік бар жерде тірлік бар» деген тəмсіл сөздіңрас екенін іс жүзінде көргендей болды.

Иристің басынан, арқасынан сипай бергенім сол еді, ол көзілестірмей шалт қимылдап, менің қолымды итергендей боптырнап алды. Өткір тұяғы – сұқ саусағымды ішкі жағынаносып түсті. Қан бұрқ ете қалды. Қызым сасып, кəдімгідейабыржып:

– Ириска, мұның не?! Сен мамама не істедің, а?! Қарашы,қан тоқтамай жатыр! – деп ашуланып жатыр.

– Оған ұрыспа. Өзім кінəлімін! – дедім қызыма.Ол дереу қанды тоқтатып, дəрі жағып, саусағымды таңып

берді.– Мен оған ұнамайтын нəрсе жасадым, шамасы. Оның

тəкаппар екенін ескермедім.., – дедім қызыма сəлден соң. –Олар марғау кезінде тістей алмайтын болса, кейінгі біруақытта одан жолбарыс шықпайды деген сөз де бар. Жол-барыс, қабылан дегендердің бəрі мысық тұқымдас деп ата-лады. Ол кішкентай болса да өз жаратылысын ақтады дегеносы, – дедім қызымды жұбатып.

– Сен енді оны жек көрмейтін боларсың.., – деді қызымқиылып.

– Əрине...Шынында бір күндей оған қарағым келмей жүрді. Одан

соң қайта жақсы көріп кеттім. Бір аптадан соң қолым дажазылды.

Тас алмаБұл бір əдемі сувенир еді. Жаңа туған сəбидің жұдыры-

ғындай ғана алма. Тас алма. Айналасында ешбір бүдірі жоқ,жып-жылтыр, түсінің өзі бір-біріне керемет реңк беріп тұрғанқоңыр, сары, сəл-пəл жасылдау толқынды жолақтары барөзгеше дүние. Кішігірім сабағы алтын жалатқандай жалтыраптұр. Табиғатынан осылай жаратылған бүтін тас па, əлде іс-керлер мен суретшілер осылай əдемі көркемдеген зат па –ол жағын айыра алмадым. Тас дейтінім, ол кішкентай доп-домалақ болғанымен, қойған жерінде орнықты тұратындайетіп бір жағының оймақтай жерін дөңгелектеп едəуір қашаған,əжептеуір салмағы бар сувенир. Оны менің туған күнімменқұттықтап, бір журналист келіншек сыйлаған еді. Ол өзімжақсы көретін бір талантты, адал адам болғандықтан, бұлсыйлығын да жоғалтпай, ас бөлмесінде өзіме əрдайымкөрініп тұратын жерге қойып қойғанмын.

Өкінішке орай, бір күні ол алманы байқаусызда жергетүсіріп алып, оның онсыз да қысқа сабағы ортасынын сыныпқалды. Сонда да оны қимай, сынған бөлігін де тастамай,буфеттің бір бұрышына қойғанмын.

Таяуда, бір шаруалармен үйде бірер апта болмай, жолданкелгенде, асүйде алғаш көзіме түскені – тас алманың сабағыорнына келтіріліп қойғаны болды... Түсінгенім, оны ұлымбайқап, маған айтпастан, арнайы желім тауып желімдеп,əдемілеп үлгеріпті.

Тас алмамен бірге мен ұлымның жүрегінің жылуын,қамқорлығын ұғып, іштей сүйсіндім.

Адам күнделікті өмірде бір-бірін жақсы көретінін,сыйлайтынын айта бермейді. Ол негізі, көзге көріне бер-мейтін ұсақ-түйектерден сезіліп жатады емес пе.

Кəмила ҚҰДАБАЕВА,жазушы, В.Пикуль атындағы Халықаралық əдеби

сыйлықтың лауреаты.Республикалық «Бір ел, бір кітап»

акциясының негізгі мақсаты: отандықжазушыларымыздың үздік еңбектерінхалыққа таныту, жастардың кітапқақызығушылығын арттыру жəне ынта-ландыру.

Қазақстанның халық жазушысы,қоғам қайраткері Ə.Əлімжанов мау-сымның 12-сінде 90-ға толады. Демек,автор мен романның басты пер-сонажы əл-Фарабидің мерейтойларыбір жылға келіп тұр. Дж.Неру атын-дағы халықаралық сыйлықтың, ҚазақКСР Мемлекеттік сыйлығының лау-реаты, Қазақстанның халық жазу-шысы Əнуар Əлімжанов «Жаушы»,«Махамбеттің жебесі» атты шығар-маларымен халыққа жақсы таныс.

Кезінде Мұхтар Əуезов: «БіріншіПетр Еуропаға терезе тескен болса,Əнуар Əлімжанов – Азияға айқара жолашты, ал қаламдас достары əлемдіккартадан Əнуар болған елді іздегенненгөрі ол болмаған елді іздеу оңай» депəзілдейді екен (З.Бағдади естелігінен).Бұдан Əнуар Тұрлыбекұлының көпте-ген елді аралағанын аңғаруға болады.50-жылдардың аяғы 60-жылдардыңбасында А.Машановтың бастама-сымен ұлы ғұлама бабамыз, əлемніңекінші ұстазы Əбу Насыр əл-Фарабимыңдаған жылдардан соң елге оралды.Ш.Есенов, А.Қасымжанов, А.Көбесовжəне басқа ғалымдардың арқасындаұстаз туралы көптеген мақалалар менғылыми еңбектер, зерттеулер жа-зылды. Əнуар Əлімжанов Самарқан,Пəкістан, Шам, Үндістан, Бағдатқалаларында болып, Фараби туралыкөптеген аңыздар, əңгімелер естиді.Кітапханаларға барады, универси-теттерде болып көптеген ғылымиматериалдар жинады . Осы ұзақсапардан келген соң «Ұстаздыңоралуы» шығармасын жазды.

Əнуар Əлімжанов бұл шығармасынбастарда: «мен педагог та, психологта, философ та емеспін» деген еді.Бірақ «Ұстаздың оралуын» оқи оты-рып, оның көркемдік жағынан ғанаемес, тарихи-философиялық жағынанде өте құнды еңбек екенін аңғару қиынемес. Оқырман назарын аудару үшіносы шығармадан азғантай үзіндібергенді жөн көріп отырмын.

«Қыпшақтан шыққан Мұхаммед əл-

Фараби 870 жылы қамал-қала Отырардадүниеге келді. Арабтар оны Фарабадейтін. Əбу Насыр ибн Мұхаммед соданкеліп Мұхаммед əл-Фараби атанды. ƏкесіМұхаммед ибн Тархан жаугершілікпенаты шыққан қыпшақ көсемдерінің біріболатын. Мұхаммедтің тұңғыш мектебіатақты Отырар кітапханасы болды.Баланың жазуы тасқа басқандай əдеміеді. Жастайынан ақын һəм музыкантатанып, өсе келе грек тілін жақсы біле-тіндіктен Аристотель мен Платон еңбек-теріне қанықты, математика мен астро-номияға, дəрігер өнеріне ден қойды, му-зыканың теориялық негіздерін зерттеді.Логика саласындағы тұңғыш трактат-тары Бағдат, Мысыр жəне Халеб ғұла-маларына танымал болып, өз заманыныңаса ірі ғалымы деген даңққа бөледі.

Əл-Фарабидің əкесі баласының өзісияқты қолбасшы болғанын көрудіармандады. Əкесі ұлының зеректігі жазутанып, көптеген: араб, парсы, грек, дəри,хинди, халдей тілдерін білгенін,дұшпандарының тілін ұғып, олардың нежазып, не қойғанын оқып отыруы қажетдеп білетін. Жəне тіл білгеннің пайдасыелшілермен еркін сөйлесе алатындығыеді. Əкесі оны «күндердің күнінде ұлықыпшақтардың даңқты батыры болады,оның көп тілді білгенінің пайдасы тиедіəлі, ал оқуына бір ғана қасиетті Құранкітабы жетеді, онан өзге де қылыштыңкүшіне жүгінсін. Не болса соны көзмайын тауысып ақтарыстырғаныжарамайды. Білімді емес, күшті болсаңғана билікке жетіп, өзіңді сыйлы етесің.Адам тек қасиетті Құран сөздеріне ғанабас иіп табынуы тиіс» деп ұйғарады. Алоның ұлы болса «қайдағы бір шимай-шатпақтарды» оқиды. Өзі қайдағы біртентіреген гректермен, халдейлерменəмпейлесіп , уақытының көбін қыз-қырқынның ортасында емес, ескіқолжазбалар сақталған қойма ішінде,ұзақ күнге ешкімге ұғынықсыз үлкен-үлкен кітаптарды сақтаушы , көзіжасаураған мүсəпір шалдың қасындаөткізеді. Əкесінің мазасызданатыны ұлыжасық мінезді, қағаз көшіргіш, біреулержирене теріс айналатын өлеңші бопкетер ме деген қауіп. Бірақ əкенің аты əкеғой , кейде Отырардың оқымыстығұламалары – кəдімгі əмірші алдындабірін-бірі кимелеп, қарындарымен жерсыза еңбектеп мадақ сөз айтатындар –оңаша бас қосқан отырыстарында оған:балаң бір Алланың өзіне ғана аян, мұндажоқ ғұлама болуға лайық дарын иесі, –

деп мақтасқанда, едəуір көтеріліп, өсіпқалатын.

Білімнің өзі де күшке қызмет етедіемес пе. Мұны басқа білмесе де қыпшақруының басшысы – ол білетін, өйткені,одан шаһардың ұлы əміршісінің өзі деименетін-ді. Көктегі Алла мен оныңжердегі пайғамбары Мұхаммед солайдейді. Сондықтан ұлы жаугер Мұхам-мед ибн Тархан ибн Узлағ ат-Түркіөзінің баласын шындық жолына салудыұйғарды. Ол ұлының əкесіне еріп аңғашықпай қалғанына қатулы еді, ендісоны шақырып келуге арнайы адамжіберді. Бұл кезде Əбу Насыр 24-теболатын. Аң аулап жүрген əкесінетұтқиылдан жасалған шабуылды Əбудостарымен келгенде бір-ақ білді,бұлардың келгенін көрген жаушыларқашып кетеді. Əбу Насырдың əкесі осыжерде ауыр соққыдан көз жұмады.Əкесінің көзі кеткесін, əкеден қалғанмұраны , дүние-мүлік, үйіне дейінтартып алады. Бұрынғы достарының өзібұдан теріс айналады. Тек бұған келіпсырын, мұңын айтып жылайтын кедейшаруаның қызы Əнида ғана болды.Əкесі өлген соң, елден көңілі қалғанƏбу Отырардан қашпаққа бел буады.Ол Əниданы сүйетін, туған қарын-дасындай қорғансыз бір нəзік жара-тылыстай сүйетін. Отырардан кетеріндеқызға қосыла тұрып өзі де жылаған едісонда.

Сол кеткеннен бір жылдан кейін бартапқан ақшасына (дирхемдеріне) Бұқарбазарынан сатып алған кітаптарынқапқа салып арқалап, туған жері Оты-рарға оралады. Келуінің басты себебі,былтыр қимай қоштасқан Əниданыіздеп келген. Бұл кезде Əниданы əкесісол жердің қасапшысына сатыпжіберген еді. Əбу қасапшыдан Əни-даны алып қашпақшы болады, алайдақолға түсіп, қамауға алынады, өлімжазасына кесіледі. Кезінде əкесімендəмдес болған рулас, жүзбасыларышаһар əміршісінен бұрынғы Тарханбаласына кешірім жасауын өтініп аратүседі. Əміршінің мейірімі түсіп, əрі жербілетінін, əсіресе тіл білетінін ескеріп,Əбудің өлім жазасын кешіріп, қыпшақ,қаңлы, қоңырат, үйсін, жалайырруларынан іріктеліп жиналған ірі,мықты жігіттерге бас қылып Бағдатқажібереді.

...Содан отыз жыл өткеннен кейін олхалиф əл-Мұхтадирдың бұйыруыменсаманидтер шахы Нəсір ибн Ахмедтіңшақыруымен туған өлкесіне Бұқарғакелген болатын. Осы жерде Фарабидіңкөп жылдардан бергі елге оралу, елдікөру, елге деген сағынышы, махаббатыодан сайын оны қамшылай түсті. Алыстақалған балалық шағының ұмытылмассуреттерін ой-көзімен елестетсем депотырып ол сарайда не болып, не қойыпжатқанын аңғарудан қалған. Отырарымміне жақын, қалайда елге бару деген оймазалаумен болды...

Ол туған жеріне жетуді өмір бойыармандаған. Балалық, жастық шағынанқалған əсерлер тек жарқын сəттеріменғана сəулеленіп, туған жері бұған дүние-дегі ең əсем, сұлу өлке боп елестей-тін...».

Б.УТЕБАЕВА.

«ҰСТАЗДЫҢ ОРАЛУЫ»көркемдік жағынан ғана емес, тарихи-философиялық жағынан да

өте құнды еңбекБиыл елімізде қазақтың ұлыдаласын əлемге паш еткенұлы тұлғалар Əбу Насыр əл-Фарабидің 1150 жылдығымен Абай Құнанбаевтың175 жылдық мерейтойларыаталып өтуде. Осығанбайланысты жұртшылықназарына «Бір ел, бір кітап»акциясы аясында еліміздегікітапханалар мен əлеуметтікжелі оқырмандарыныңтаңдауымен заңғар жазушыМ. Əуезовтің əлемге əйгілі«Абай жолы» роман-эпопеясы мен Қазақстанныңхалық жазушысы ƏнуарƏлімжановтың «Ұстаздыңоралуы» шығармаларыұсынылып отыр.

Газет ҚазақстанРеспубликасының

Ақпарат жəне қоғамдық дамуминистрлiгiнiң Ақпарат комитетiнде

тiркелiп, тiркеу туралы№KZ53VPY00020900

куəлiгi 04.03.2020 жылы берiлген.Меншік иесі: «Газета «Вечерний

Алматы» ЖШС.

Директор-Бас редактор – Қали СƏРСЕНБАЙБас редактордың бiрiншi орынбасары – Əнуарбек ƏУЕЛБЕКБас редактордың орынбасары – Төрехан ДАНИЯРЖауапты хатшы – Бақыт ОЙСА

Мекен-жайымыз: Индекс: 050022.Шевченко көшесi, 106 А.

Қабылдау бөлмесi – 292-66-50.Факс – 292-66-48.E-mail: almaty-aksham@mail.ru

Газет сейсенбi, бейсенбi, сенбi күндерiшығады. Апталық таралымы – 15 663

Республикаға тарайтын қоғамдық-саяси қала-лық басылым . Газе т «Алматы ақшамының»компьют ер орт алығында тер iл iп , беттелдi .Суреттердiң сапасына редакция жауапты.

Жарнама мəтiнiне жарнама берушi жауап бередi.Автордың мақалалары редакция көзқарасын

бiлдiрмейдi.Газет «Дəуiр» ЖШС РПБК-де басылды. 050044,

Алматы қаласы, Қалдаяқов көшесi, 17. Тел: 273-12-04, 273-12-54. Офсеттiк басылым, көлемi 2 баспа табақ.

Құрылтайшысы – Алматы қаласы Қоғамдық даму басқармасы

№65 (5884) 6 МАУСЫМ 2020 ЖЫЛ almaty-akshamу.kz almaty-aksham@mail.ru

Кезекшi редактор – Нұрлан СҮЙІН

12«БАСПАСӨЗ — 2020»

ЖАРНАМАБЕРУШІЛЕРДІҢНАЗАРЫНА! ЖЖАЗЫЛ ДА, ҰТЫП АЛ!

ҚҰРМЕТТІ ОҚЫРМАН!2020 жылға баспасөзге жазылу науқаны одан əрі жалғасуда.

«Алматы ақшамы» газетінің редакциясы өзінің тұрақты оқырмандары менжанашырларын «Жазыл да, ұтып ал!» бəйгесіне қатысуға шақырады

Редакция əзірлеген бірқатарбағалы сыйлықтардың ұтысынақатысыңыз!

Бəйгеге қалай қатысуға болады?Ең алдымен, 2020 жылдың екінші

жартыжылдығына «Алматы ақшамы»газетіне жазылыңыз!

2020 жылдың 10 шілдесіне дейінгазетімізге жазылған түбіртектің кө-шірмесін «Жазыл да, ұтып ал!» бəй-гесіне деген белгі қойып, редакция-мызға жолдаңыз.

Редакциямыздың мекен-жайы: ҚР.,050022, Алматы қаласы, Шевченкокөшесі , 106 «А» үй (қиылысы –Масаншы көшесі), №21 бөлме.

Телефондар: 292-74-59; 292-74-43;292-74-21.

Сіз сондай-ақ түбіртекті сканерденөткізіп те, «Жазыл да, ұтып ал!» тақы-рыбына» деп редакциямыздың элек-тронды поштасына (аlmaty-aksham@mail. ru) жолдай аласыз.

НАЗАР АУДАРЫҢЫЗ! Өзіңіздің аты-жөніңізді, мекен-жа-йыңызды, телефоныңызды толықжазыңыз.

«Алматы ақшамына»қай жерде жазылуға болады?

* «Қазпошта» АҚ барлық бөлімше-лерінде, «Евразия пресс» агенттігі»ЖШС-інде, «Эврика пресс» ЖШС-індежəне «Дауыс» ЖШС-інде жазылааласыздар.

Екінші жартыжылдыққа«Алматы ақшамына»жазылу бағасы қанша?

Жеке жазылушылар үшін (индексі –65500) 6 айға – 3 294,60 теңге.

ҰОС қатысушылар, зейнеткерлер,мүгедектер мен көпбалалы аналарүшін жеңілдікпен жазылу (индекс –55500) 6 айға – 2 814, 60 теңге.

Ұтысқа «Алматы ақшамына»екінші жартыжылдыққа жазылғаноқырмандар қатыса алады.

Бəйге қашан,қалай ойнатылады?

Анықтама алу үшін телефондар:8 (727) 292-74-21; 292-74-59; 292-74-43.

Бəйге жүлделері «Алматы ақша-мы» газетінің редакциясында кон-курстық комиссия мүшелерінің жəнетəуелсіз бақылаушының қатысуымен2020 жылы 13 шілдеде ойнатылады.Жеңімпаздар есімі 2020 жылғы 16 шіл-деде шығатын «Алматы ақшамы» га-зетінің кезекті санында жарияланады.

Бəйгеге қатысуға ниет білдіргенбарлық жазылушыларымызға сəттіліктілейміз!

ОҚЫРМАНДАР НАЗАРЫНА!

«Алматы ақшамына» Қазпоштаның қалалық, облыстық филиалынданемесе бөлімшелерінде, сондай-ақ «Эврика-пресс» ЖШС жəне «Евразия-пресс» ЖШС қабылдау бекеттері мен дүңгіршектерінде жазылуға болады.

Бізді «almaty-akshamy.kz» сайтынан да оқыңыздар!

«АЛМАТЫ АҚШАМЫ» ГАЗЕТІНЕ 2020 ЖЫЛҒА ЖАЗЫЛУИНДЕКСТЕРІ:

65503 (жеке жазылушылар үшін)1 айға – 549,10 теңге // 3 айға – 1 647,30 теңге // 6 айға – 3 294,60 теңге

15503 (кəсіпорындар мен ұйымдар үшін)1 айға –1 369,10 теңге // 3 айға – 4 107,30 теңге // 6 айға – 8 214, 60 теңге

95503 (мүгедектер мен ҰОС ардагерлері үшін)1 айға – 469,10 теңге // 3 айға – 1 407,30 теңге // 6 айға – 2 814, 60 теңге

Анықтама үшін телефондар: 8 (727) 292-66-48; 8 (727) 292-66-50.

«АЛМАТЫ АҚШАМЫ» ГАЗЕТІНЕ2020 ЖЫЛҒА ЖАЗЫЛУ ОДАН

ӘРІ ЖАЛҒАСУДА

«Алматы ақшамындағы»жарияланымдар мектептерде,колледждер мен университет-терде оқылады, əлеуметтікжелілерде зерделеніп,

талқыланады.

БІЗ газетімізді асыға күтетіноқырмандарымызбен

жəне тұрақты авторларымызбен əрдайымБІРГЕМІЗ!«Алматы ақшамы» –

алматылықтардың да, еліміздіңбарлық дерлік өңірлеріндегіоқырмандарымыздың да асығакүтетін, сүйіп оқитын басы-лымы! Қазақ сөз өнері менжурналистикасының дəстүрлімектебі!

«Алматы ақшамы» газеті Нұр-Сұлтан мен Алматы қалаларына,сондай-ақ, Алматы, Ақтөбе, Атырау,Шығыс Қазақстан, Жамбыл, БатысҚазақстан, Қарағанды, Қызылорда,Қостанай, Маңғыстау, Павлодар ,Солтүстік Қазақстан, Түркістан об-лыстарына тарайды.

ЕГЕР:* мекемеңіздің, компанияңыздың

жұмысы ілгерілесін десеңіз;* бизнесте мол табысқа қол

жеткізгіңіз келсе;* əр бастаған ісіңіз сəттілік- пен

пайда əкелсін десеңіз«Алматы ақшамы» газетіне

ЖАРНАМА беріңіз де,ТАБЫСКЕР болыңыз!

«Алматы ақшамының» Жарнамабөліміне хабарласып, қажетті ақпараттымына телефондар арқылы ала аласыздар:

8 (727) 292-66-50;8 (727) 292-74-43.

ҚҰРМЕТТІ ОҚЫРМАН!ЕГЕР:* құттықтау, хабарландыру, еске алу

жариялау ниетіңіз болса;* құжаттарыңызды жоғалтқаныңыз,

жеке кəсіпкерлік қызметті тоқтатқаныңызтуралы, мұрагерлік жəне басқа да ресмиқұжаттарды рəсімдеу жайлы хабарламажасау қажеттілігі туса, БІЗГЕ хабарласы-ңыз!

Барлық сауалдар бойынша, жұмыскүндері сағат 9.00-ден 18.00-ге дейін

«Алматы ақшамының» Жарнамабөліміне хабарласыңыздар:

8 (727) 292-66-50;8 (727) 292-74-43.