Seediscussions,stats,andauthorprofilesforthispublicationat:http://www.researchgate.net/publication/282085915

NOVIJELKOVECILISOPNICA-JELKOVECKAOPRIMJERPOS-OVOGNASELJA

CHAPTERSEPTEMBER2015

READS

5

2AUTHORS:

AnelinaSviriGotovacTheInstituteforSocialResearc

26PUBLICATIONS9CITATIONS

SEEPROFILE

JelenaZlatar

TheInstituteforSocialResearc

33PUBLICATIONS5CITATIONS

SEEPROFILE

Availablefrom:AnelinaSviriGotovacRetrievedon:07October2015

http://www.researchgate.net/publication/282085915_NOVI_JELKOVEC_ILI_SOPNICA-JELKOVEC_KAO_PRIMJER_POS-OVOG_NASELJA?enrichId=rgreq-bfe83cb3-b588-4ba2-9f55-8a7d273493f8&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI4MjA4NTkxNTtBUzoyNzcxMjI3NTQwNzI1ODFAMTQ0MzA4MjYyMTY0NA%3D%3D&el=1_x_2http://www.researchgate.net/publication/282085915_NOVI_JELKOVEC_ILI_SOPNICA-JELKOVEC_KAO_PRIMJER_POS-OVOG_NASELJA?enrichId=rgreq-bfe83cb3-b588-4ba2-9f55-8a7d273493f8&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI4MjA4NTkxNTtBUzoyNzcxMjI3NTQwNzI1ODFAMTQ0MzA4MjYyMTY0NA%3D%3D&el=1_x_3http://www.researchgate.net/?enrichId=rgreq-bfe83cb3-b588-4ba2-9f55-8a7d273493f8&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI4MjA4NTkxNTtBUzoyNzcxMjI3NTQwNzI1ODFAMTQ0MzA4MjYyMTY0NA%3D%3D&el=1_x_1http://www.researchgate.net/profile/Andelina_Svircic_Gotovac?enrichId=rgreq-bfe83cb3-b588-4ba2-9f55-8a7d273493f8&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI4MjA4NTkxNTtBUzoyNzcxMjI3NTQwNzI1ODFAMTQ0MzA4MjYyMTY0NA%3D%3D&el=1_x_4http://www.researchgate.net/profile/Andelina_Svircic_Gotovac?enrichId=rgreq-bfe83cb3-b588-4ba2-9f55-8a7d273493f8&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI4MjA4NTkxNTtBUzoyNzcxMjI3NTQwNzI1ODFAMTQ0MzA4MjYyMTY0NA%3D%3D&el=1_x_5http://www.researchgate.net/institution/The_Institute_for_Social_Research_Croatia?enrichId=rgreq-bfe83cb3-b588-4ba2-9f55-8a7d273493f8&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI4MjA4NTkxNTtBUzoyNzcxMjI3NTQwNzI1ODFAMTQ0MzA4MjYyMTY0NA%3D%3D&el=1_x_6http://www.researchgate.net/profile/Andelina_Svircic_Gotovac?enrichId=rgreq-bfe83cb3-b588-4ba2-9f55-8a7d273493f8&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI4MjA4NTkxNTtBUzoyNzcxMjI3NTQwNzI1ODFAMTQ0MzA4MjYyMTY0NA%3D%3D&el=1_x_7http://www.researchgate.net/profile/Jelena_Zlatar?enrichId=rgreq-bfe83cb3-b588-4ba2-9f55-8a7d273493f8&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI4MjA4NTkxNTtBUzoyNzcxMjI3NTQwNzI1ODFAMTQ0MzA4MjYyMTY0NA%3D%3D&el=1_x_4http://www.researchgate.net/profile/Jelena_Zlatar?enrichId=rgreq-bfe83cb3-b588-4ba2-9f55-8a7d273493f8&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI4MjA4NTkxNTtBUzoyNzcxMjI3NTQwNzI1ODFAMTQ0MzA4MjYyMTY0NA%3D%3D&el=1_x_5http://www.researchgate.net/institution/The_Institute_for_Social_Research_Croatia?enrichId=rgreq-bfe83cb3-b588-4ba2-9f55-8a7d273493f8&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI4MjA4NTkxNTtBUzoyNzcxMjI3NTQwNzI1ODFAMTQ0MzA4MjYyMTY0NA%3D%3D&el=1_x_6http://www.researchgate.net/profile/Jelena_Zlatar?enrichId=rgreq-bfe83cb3-b588-4ba2-9f55-8a7d273493f8&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI4MjA4NTkxNTtBUzoyNzcxMjI3NTQwNzI1ODFAMTQ0MzA4MjYyMTY0NA%3D%3D&el=1_x_7

147

Anelina Sviri GotovacJelena ZlatarInstitut za drutvena istraivanja u Zagrebu, Hrvatskae-mail: angelinasg@gmail.com; zlatar.jel@gmail.com

NOVI JELKOVEC ILI SOPNICA-JELKOVEC KAO PRIMJER POS-OVOG NASELJA

SAETAK POS-ovo naselje (naselja socijalnog tipa stanogradnje) Novi Jelkovec, a prije nazivan Sopnica-Jelkovec, smjeteno je na istoku grada Za-greba uz grad Sesvete. U novoizgraene stanove u naselju poelo se uselja-vati od 2009. godine. Provedenim istraivanjem kao svojevrsnom studijom sluaja (case study) ovog naselja, u kojem se koristila kvalitativna metodolo-gija (polustrukturirani intervjui s ciljanim akterima i metoda promatranja) prikazat e se kvaliteta stanovanja, te prednosti i nedostaci ivota u njemu. Novostambena zagrebaka naselja, kako je ve prikazano u prethodnim po-glavljima ove knjige, donekle su slina te dijele sline uvjete stanovanja i stambene opremljenosti. Meutim, naselje Novi Jelkovec ciljano je istra-eno upravo jer je od poetka zadobilo epitet neatraktivnog i vrlo specifi-nog novog naselja. Takav imid stvoren je zbog velikog broja tzv. socijalnih stanara (kojima je Grad Zagreb dodijelio stanove po principu socijalnih kriterija i postojee rang liste istih). Meutim, istraivanjem je utvreno kako je ovo naselje, to je vrlo pozitivan efekt, ipak sve manje segregirano te naseljeno samo marginalnim slojevima drutva. U naselju se dogodilo znaajno popravljanje njegove socijalne strukture te smanjenje negativnog imida. U tome je nesumnjivo najveu ulogu odigrala vrlo dobra opremlje-nost (u primarnom i sekundarnom smislu), odnosno drutvena i tehnika infrastruktura izgraena u naselju, ali takoer i primjena modela javno na-jamnog stanovanja kojim se privukao velik broj novih stanovnika, prven-stveno mlae populacije (obitelji s ili bez djece).

Kljune rijei: POS-naselje, socijalno stanovanje, infrastrukturna opremljenost naselja, socijalna kohezija, javno najamno stanovanje, grad Zagreb.

mailto:angelinasg@gmail.com

Anelina Sviri Gotovac, Jelena Zlatar

148

Uvod

U prijanjem i uvodnom radu u knjizi1 (The Quality of Living in New Housing Estates in the Settlement Network of Zagreb autorice A. Sviri Gotovac) spomenuto je da je istraivaki projekt Kvaliteta ivota u za-grebakoj mrei naselja proveden u Zagrebu i zagrebakoj mrei naselja tijekom 2014. godine na ciljano odabranoj populaciji stanovnika koji ive u novostambenim naseljima i lokacijama (stanovima, kuama) iz-graenima nakon 1990-e godine. U Gradu Zagrebu uzorak se odno-sio na 17 stambenih lokacija, a u gradovima satelitima, Velikoj Gorici, Zapreiu i Samoboru, izabrano je po dvije lokacije u svakom gradu, odnosno jo 6 lokacija, sveukupno 23 lokacije. Iz uvodnog rada moe se vidjeti i da je u zagrebakom uzorku udio stanovnika koji ive u tzv. POS stanu iznosio svega 6.1%, a radilo se o trima POS naseljima u gradu Za-grebu: pansko-Oranice, Vrbani III i Sopnica-Jelkovec (Novi Jelkovec). Rezultati su pokazali da su stanovnici upravo tih POS naselja esto bili i najzadovoljniji ivotom u vlastitom susjedstvu. Tome u prilog ide vrlo dobra infrastrukturna opremljenost koja u tim naseljima postoji i koja je primarni uvjet koji stanovnicima olakava svakodnevni ivot.

U POS-ovim naseljima ponajvie su i ispunjene primarna i sekun-darna razina opremljenosti neposredne ivotne okoline. To prije svega znai da je njihova neposredna ivotna okolina osim stambeno izgraena i u socijalnom i tehnikom smislu sa svim nunim i prateim javnim sadrajima. Za razliku od njih u ostalim naseljima ili lokacijama2 situa-cija je znatno loija i opremljenost tih susjedstava znaajno nezadovolja-vajua. Ostala nova naselja i interpolirane stambene lokacije koje niu po cijelom gradu Zagrebu, esto nisu urbanistiki niti infrastrukturno

1 Veliina uzorka bila je 308 ispitanika u etiri grada zagrebake mree naselja: grad Za-greb i tri grada u upaniji zagrebakoj - Velikoj Gorici, Zapreiu i Samoboru. Uzo-rak od 308 ispitanika podijeljen je na 23 lokacije/naselja u zagrebakoj mrei naselja. U Gradu Zagrebu uzorak se odnosio na 17 stambenih lokacija, a u gradovima satelitima, Velikoj Gorici, Zapreiu i Samoboru, izabrano je po dvije lokacije u svakom gradu, odnosno jo 6 lokacija, sveukupno 23 lokacije u novogradnji nastaloj u tranzicijskom periodu (od 1990-e do danas).2 Vidjeti i drugi rad u knjizi autorice Sviri Gotovac o opremljenosti istraivanih na-selja i susjedstava pod naslovom New housing estates in the settlement network of Zagreb community infrastructure.

Novi Jelkovec ili Sopnica-Jelkovec kao primjer POS-ovog naselja

149

planirane. Njih obiljeava samo prvotni proces stanogradnje i prodaje stanova, a izgraenost ili opremljenost okoline preputa se aktivnostima gradske politike. Potrebna sredstva najee nedostaju te ostaje neodre-eno vrijeme za realizaciju infrastrukturnih sadraja. U ostalim lokaci-jama, njih ak 14, ne postoji dovoljno javne infrastrukture primjerice, djejih vrtia, zelenih povrina ili djejih igralita, a naroito institucija sekundarnog tipa kao to su medicinske i obrazovne, to stanovnicima znatno oteava svakodnevno ispunjavanje osnovnih potreba. Stanovni-cima novih naselje jedino preostaje koritenje resursa postojeih i starih naselja to s druge strane dovodi do preoptereenosti istih.

Zanimljivo je da se POS naselje Sopnica-Jelkovec (ili Novi Jelkovec), iako infrastrukturno vrlo dobro opremljeno, pokazuje relativno nepo-eljnim za stanovanje, najvie zbog njegove dislociranosti i medijski ne-atraktivnih, gotovo negativnih lanaka o njemu. Neki su novinski lanci naselje prozivali ak i naseljem sluajem jer je bilo naseljeno nepoelj-nim ili siromanijim stanovnicima, naroito pripadnicima romske ma-njine, to je veinskom stanovnitvu stvaralo osjeaj smanjene sigurnosti za stanovanjem u naselju. Dodatno se u medijima poelo kontinuirano navoditi i primjere ilegalnog i nasilnog useljavanja u stanove u tom na-selju. Stoga je i provedeno istraivanje krenulo je od postojeih razliitih miljenja o naselju kako bi u sljedeoj fazi istraivanja provjerilo koliko je medijski diskurs i spomenuti negativni imid naselja zaista i realan. Osim toga posebna korist iz istraivanja moe se vidjeti u isticanju njego-vih prednosti, a ne samo nedostataka. Putem metode polustrukturiranog intervjua sa stanovnicima naselja i strunim akterima, kojima je tematika stanovanja bliska, dobiveni rezultati pokazali su stvarnu kvalitetu ivota u naselju danas, a prikazani su u daljnjem radu.

1. Socijalno stanovanje kao fenomen

S obzirom da je stanovanje osnovna i egzistencijalna razina ivota kako za pojedinca tako i iru zajednicu vano je da je relativno pristojno omogueno za veinu stanovnitva. Meutim, ako se o problemu stano-vanja nisu u stanju pobrinuti sami pojedinci, za njih se dodatno treba pobrinuti drava kroz tzv. stambenu politiku. Upravo o marginalizira-

Anelina Sviri Gotovac, Jelena Zlatar

150

nim skupinama stanovnit