nicolas avancini odes (11788 vers) - carmina...
TRANSCRIPT
1
NICOLAS AVANCINI ODES (11788 vers)
NICOLAI AVANCINI E SOCIETATE IESV LYRICORVM LIBER PRIMVS.
AD FERDINANDVM III. IMPERATOREM. ODE I.
A1_1 v.1 Est cura caelo digna, regentium
2 Fovere sceptrum ; quosque ferocia
3 hostilis ambit, vel protervus
4 sollicitat calor imperandi,
5 fasces tueri. Sunt tua numini
6 Fernande, cordi regna ; nec arduo
7 minora bellorum tumultu,
8 ludibrium male pressa Sueco
9 Marti jacebunt. Providus aetheris
10 sic ordo sanxit : cum furor Austriam
11 lassavit, et Bellona saevis
12 Imperium cinerare flammis
Comme cela a été le cas pour les oeuvres de Jacob Balde, nous
n’avons pu respecter la typographie originale du texte, dans
le cas présent celle de l’édition de 1670, chez Joannes Blaeu
et Alexander Hartung, qui nous a servi de référence.
Et cela, d’abord, pour des raisons techniques : notre
logiciel a besoin d’un format de texte précis, impliquant une
reconnaissance des noms propres (leur syllabation offre
souvent des particularités qui sont identifiées, à condition
que le nom propre ait été reconnu comme tel). Or le texte de
ces auteurs du XVIIème siècle présente une extraordinaire
inflation de majuscules : les mots abstraits, comme Veritas ou
Pax et des dizaines d’autres, sont le plus souvent traités
comme des entités allégoriques ; de plus la majuscule est de
règle en début de vers. Les noms propres des dédicataires sont
entièrement écrits en majuscules.
On nous excusera d’avoir modifié ces graphies pour rendre le
texte conforme à l’usage en vigeur dans les éditions modernes,
et donc plus facile à lire pour un lecteur de notre époque.
Vu l’ampleur de l’oeuvre, ce travail est nécessairement
imparfait : qu’on veuille bien nous le pardonner et, si
possible, nous signaler les oublis et les erreurs en utilisant
la touche « CONTACT » de la page d’accueil de ce site.
2
13 jam jam paravit, protinus advolant
14 portenta caelo : proelia Balthicis
15 utcumque saevitura ab antris
16 conglomerent inimica tela ;
17 in te minantis turbinis impetum
18 retusa frangent ; seque tumentium
19 fervor procellarum quieti
20 restituet, generosiore
21 ferro repertae. Si tua te juvat
22 periculorum saepe ruentium.
23 Exempla, Bellonaeque nisus,
24 et furias revacare menti ;
25 Ister loquetur saepius hostium
26 insanientum sanguine decolor,
27 Lycusque, calcatisque late
28 Rhenus aquis, trepidusque pressa
29 ripa Visurgis. Qua patet imperi
30 circus, tuorum linea ducitur
31 constans triumphorum : ultimoque
32 materies numerosa laudum
33 narraris orbi. Sed mihi vellicat
34 Noerlinga mentem, qua stetit Austriae
35 arena virtutis, salusque
36 imperii. Meminisse fas sit.
37 Bellona, saevae Balthidos arduum
38 emensa pontum, fata Quiritibus
39 suprema Germanis parabat
40 Vandalico properare ferro.
41 Late minaci surgere vidimus
42 campos arista, et Marte sub aereo
43 messem Gradivi impune passim
44 Barbarico fluitare motu.
45 Licentiosis ante volatibus
46 grando fremebat plumbea, missili
47 armata letho ; quam ruinae
48 imperii, gemitusque retro, et
49 mentis tyrannus magnanimae timor
50 pallente vultu, vulnera, funera,
51 caedesque, stragesque, et dehausti
52 excidium populi subibant.
53 Quis tunc, timendum pectus aheneis
54 aeratus armis, depopulantibus
55 objecit hastis ? Quae paratum
56 funeribus meditata - campum
57 Virtus ferocis fulmina Vandali
58 victrix subegit ? Quae domuit manus
59 belli procellas ? Quod volantem
60 circum equitum peditumque nubem
61 robur paternis finibus arcuit ?
62 Eheu ! pudendi Martis acinace,
63 et indecora caede fusus
64 imperii jacuisset orbis ;
65 ni Ferdinandus dira minantium
66 vexare turmas impiger hostium,
67 vastis fatigato ruinis
68 imperio decus arrogasses.
69 Pro ! quae jacentum strata cadaverum
70 Noerlinga vidit ! Quem tibi Vandalus
3
71 campum retexit ! Cum fugaci
72 anteiit sua fata cursu.
73 Quantis Gothorum sanguine decolor
74 Istri procellis infremuit Thetis !
75 Quanto flagellavit tumultu
76 Rhenus aquas, geminumque litus ;
77 cum fusa duro Marte cadavera
78 misceret armis, signaque volveret ;
79 et scuta scutis, tela telis,
80 et galeas galeis feriret.
81 Tempestuosi sic male concidit
82 procella ferri, quidlibet impotens
83 sperare ; ni praesens favori
84 Austriadum sua tela Numen
85 oppignerasset. Quae tibi Martium
86 tunc dextra robur pectoris indidit,
87 stat usque constans, et Gradivi
88 Austriaci comitata bellum,
89 metit triumphos. Indue pristinas
90 auguste vires, insuperabili
91 Tonante fultus : quo Gradivi
92 signa feres, trepidabit orbis.
AD FERDINANDUM III. IMPERATOREM... ODE II. Vaticinium Victoriarum eius.
A1_2 v.1 Ventura lustris posterioribus
2 edico vates. Huc age marmora,
3 huc aera civis : Ferdinando
4 Hic memorem strue fama pilam.
5 Nam quis superbae dignior arduum
6 subire molis pegma, vel aureo
7 spectari in arcu, sive ahena
8 claustra. Semiramiosve muros
9 Mavortiali straverit impetu,
10 seu Sarmatarum cornua fregerit,
11 Thracumque lunas, presseritque
12 uno Asiam Lybiamque Marte ;
13 quam tu, Austriorum maxima Caesarum
14 Fernande proles ? Te puerilibus
15 cunis reclinem barbarorum
16 fusa super posuisse castra
17 avita Virtus Austria dicitur ;
18 jam tum decoro pulvere Martios
19 foedare vultus ambientem,
20 et teneram solidare ferro
21 in bella dextram : tum quoque basiis
22 ad arma natas per galeam genas
23 libasse, Sol gentis, Rudolphus,
24 et gladio clypeoque parvas
25 aptasse vires. Cresce rebellibus,
26 Fernande, dixit, cresce Proponticis
27 terror procellis, et tenella
28 excidium meditare dextra,
29 exercitata pectoris aegide
30 olim movendum, cum gravior manus
31 incumbet armis, et tiaras
32 fronte super radiabit auro.
4
33 Tunc belluosus Xanthus, et avii
34 ripae Scamandri, Thermodoontii
35 Hebri tumultus, Bosphorusque, et
36 Argolicis Achelous undis,
37 Thressusque, et audax Bistonius tuos
38 mordere fraenos discet, Achaica
39 servire Tethys, Caspiumque
40 Austriacam trepidare dextram.
41 Tunc et nivali prodita Caucaso,
42 aut fusa saxis de Borealibus
43 arma edomabis proelioque
44 concuties Rhodopes sub antris
45 pudenda Martis signa Othomannici ;
46 lateque prae te castra fugacium
47 agens Getarum, non decoris
48 tergora vulneribus notabis.
49 Tu fulminantem sub Mareotico
50 fulgore Bessum non reparabili
51 damno fatigabis, premesque
52 indecores Mahometis aras.
53 Sed ante stragi Bistoniae tuus
54 praeludet ardor, pro patriae focis
55 per pila et hastas, perque scuta
56 Austriaco superanda Marte.
57 Tumultuosi turbine sulphuris
58 objecta franges castra rebellium ; et
59 vinci reluctantis Lutheri
60 posteritas male fida discet,
61 quid Marte possis. Milite nam tuo
62 insanientis Pergama Taenari
63 demolieris, perfidisque
64 templa diu famulata sacris.
65 Haec ille. Sed jam temporis orbita
66 evolvit aevum, quo tua fervido
67 Fernande ferro dextra terret
68 suppositos pedibus tyrannos.
69 Pavete vinctae compede Cyclades,
70 Thracesque, et audax Brennus, et insolens
71 armis Gelonus, Vandalique, et
72 quidquid habet furiarum apertus
73 in bella Avernus. Jam manus ignea
74 se Ferdinandi in fulmina concitat.
75 Haustura gentes, jam solutus
76 hinnit equus, violansque freni
AD ALEXANDRUM VII. PONT. MAX. ODE III.
A1_3 v.1 Qui Vaticano, Maximus Arbiter,
2 e colle terras imperio regis
3 Caelumque, Alexander, caducae
4 praesidium pietatis ; audi
5 vocem tuorum. Qua juvenem vehit
6 [Aur]ora Phoebum, Turca frementibus
7 insultat armis ; qua senex Sol
8 Hesperium cadit in cubile,
9 molitur Anglus funera : qua dies
10 utrinque spectat dissidio pari
5
11 Orbem diremptum, busta mundi
12 Afer agit, cineresque densat :
13 qua se Bootes torquet, et Arcades
14 lentas adurget, Moschus et insolens
15 Scythes, Gelonorumque Mavors
16 Sarmaticum lacerant vigorem.
17 Quemcumque mundi Sol videt angulum,
18 illo laborat navigium Petri
19 fessum procellis, ultimamque
20 bella fremunt minitata cladem.
21 Quisquamne tandem terminus impium
22 aestum Gradivi sistet, et indito
23 frangens reluctantem lupato,
24 excidium prohibebit orbis ?
25 Vocanda caelo est, jam toties solo
26 fugata Pax. Decerne, quod alliget
27 iratum, Alexander, Tonantem, et
28 detineat grave fulmen irae.
29 Decerne sancta lege : Dei parens
30 vixit veneno libera patrio ;
31 labisque primaevae parentum
32 innocua, in geniale crimen
33 non venit. Hoc te vilior aspici
34 plebs orat : hoc te, qui propior Dei
35 aris sacerdos adstat ; hoc te
36 Imperium rogat ; hoc paterni
37 Fernandus haeres nominis ; hoc Pa[ter]
38 hoc Gallus ; hoc et quos Sapientia
39 lauris coronat ; queis tiarae
40 fronte micant, celebresque mithrae :
41 Ecclesia omnis supplice, popliti
42 affusa sacro, te prece postulat :
43 dic : Gurges haeredum, nepotes
44 cum traheret pater in ruinam.
45 mundi cadentis vulnera Virginem
46 non sauciarunt. O quis honor Deo
47 hinc exprimetur ! Quanta Matri
48 gloria Virgineae, tibique
49 cantanda seris fama nepotibus
50 nascetur olim ! Quanta fidelibus
51 toto orbe sparsis, quanta Romae
52 laetitiae seges emicabit !
53 Sed (quod bonorum summa) Propontidem
54 qui turbat hastis, quique Aquilonibus
55 movet tumultus, qui cadentis
56 Solis ab Hesperio cubili,
57 aut primo ab ortu proelia disserit
58 Mars inquietus, proelia sopiet.
59 Sic auguramur ! Cum Draconem
60 Virgineo pede subjugatum
61 pronuntiaris, nil poterit Draco
62 enervis Orci, qui hactenus impias
63 flammas Avernali caverna
64 Orbis in excidium profudit.
65 Exinde puro Pax niveis polo
66 invecta bigis gemmea saecula
67 reponet, et mundo redibit
68 cana fides, niveique mores.
6
AD B. V. MARIAM DEI MATREM, ODE IV.
A1_4 v.1 Mater, augusto redimita Sole,
2 cui verecundo pudibunda cornu
3 Luna se flectit, famulumque plantis
4 subicit ignem :
5 cernis, ut vasti dominator orbis
6 poplite affuso tibi Ferdinandus
7 supplicat voti reus, et perennem
8 dedicat aram ?
9 Hic perennanti rediviva saxo
10 colla, serpentis grave pondus atri,
11 Diva conculcas, onus et Draconis
12 grande minaris.
13 Hic Leo tritus gemit, et colosso
14 atterit dentes, basiliscus atro
15 tortilis gyro sua sponte subdit
16 toxica plantis.
17 Ante communi temerata culpa,
18 exsulis primi vitiata pomo
19 credita es paucis, Erebique sceptris
20 colla dedisse.
21 Nunc vetat Caesar male fluctuantem
22 inter undantes pereuntis orbis
23 dicere ardores jacuisse, et ulla
24 labe profanam.
25 Scilicet nondum per inane Caeli
26 Cynthiae pernox vigilabat ignis,
27 Cynthius nondum sua vestiebat
28 sidera flammis :
29 nec suos Adam temerarat ausu
30 impio dentes ; tibi quando Numen
31 subdidit mundum, genitrixque visa es
32 digna vocari.
33 Scilicet magni solium Tonantis
34 dedecet primae geniale noxae
35 crimen, et tantam rigida gravari
36 lege parentem.
37 Egit hoc Caesar tibi Ferdinandus
38 fusus ad saxum, positaque lauru
39 verticem acclinans : mihi, Virgo, dixit,
40 criminis expers
41 audies semper : tibi regna subdo,
42 sceptra, fortunas, populos, coronas,
43 filios, memet ; tibi dedicatum
44 accipe munus.
45 Hactenus genti populisque Caesar
46 vixerim ; posthac tibi militabo
47 servus. Hic sceptrum, hic diadema pono, et
48 frontis honores.
49 Audiant gentes : meus ille dici
50 desinet, quisquis crepitante flamma
51 vel rubum credit potuisse cingi,
52 nec tamen uri :
53 vel sacro extensum Gedeonis agro
54 vellus haud ullo violari ab imbre,
55 tota cum circum pluviis maderet
7
56 area stillis :
57 nec tamen nullo temeratam ab igne
58 Virginem credit potuisse flammis
59 eripi Inferni, solidamque mundo
60 stare ruente :
61 vel putat mersam pelagi procellis,
62 quando communi tumulatus unda
63 Nerei toto latuit profundo
64 naufragus orbis.
65 Austrius quisquis cupiet vocari,
66 Virginem dicat sine labe puram,
67 quae malum primae geniale noxae
68 sola triumphat.
69 Sic vovet Caesar, vovet et Vienna
70 Caesarum nutrix, famulumque quidquid
71 Austriae subdit caput, et verendum
72 nomen adorat,
73 Ergo te Virgo, meliore quisquis
74 Spiritu vivit, veneretur expers
75 lilium spinis, foliisque puram in
76 irida sparsis.
77 Te puer molli labio, et puella
78 gratia plenam canat, ante primas
79 temporum cunas, refluique caeli
80 ante recursus.
81 Sacra dicaris domus, hospitalis
82 numini, puris laqueata gemmis
83 quam profanati genialis orbis
84 nesciat ira.
85 Virga Jessaeo generosa flore
86 audias ; magni solium Tonantis,
87 et thronus puro Salomonis auro
88 semper amoenus.
89 Terra dicaris benedicta, flore
90 fertilis campi ; cui Virginales
91 Anguis in sulcos fugiat venena
92 spargere culpae.
93 Innocens Virgo speculum canaris,
94 cui suam Numen speciem sub umbra
95 carnis impressit, speculumque toto
96 pinxit amore.
97 Celsior sed dum supereminente
98 cernis, o Virgo, famulam Viennam
99 marmore, et pressae pudibunda calcas
100 cornua lunae ;
101 Austriam prona, bona Virgo, fronte
102 aspice, et magni pia Ferdinandi
103 aure materna, facilique vultu
104 suscipe vota.
AD SERENISSIMUM LEOPOLDUM HVNGARIAE BOHEMIAEQVE REGEM. ODE. V.
A1_5 v.1 Non legum cumulus, non rigor, aut metus,
2 non frontis species semper amabilis,
3 non ridens labium, non Numa, non Solon,
4 non praecepta Lycurgica,
5 non sceptrum Assyrium, non dominantium
8
6 Persarum cidares, non fremitus Scythae
7 servant Imperium. Non nimis acria,
8 sed nec mollia principum
9 sint praecepta nimis. Molliter impera,
10 qui flectis populos : acriter increpa,
11 si vis imperiis addere vim tuis.
12 Regnum molle nimis, perit ;
13 et crudele nimis, seditionibus
14 internis agitur. Nolo Neronico
15 torqueri populos imperii jugo.
16 Civis lege sub aerea
17 oppressus, genium contrahit asperum,
18 et mores rigidos. Ut violentius,
19 excussoque solo erumpit in aera
20 ignis, qui premitur nimis :
21 sic quamvis genii nobilis, indoles
22 arctari impatiens, cum premitur, dolet ;
23 tum fervet rabie ; denique, quam diu
24 molem gesserat, excutit.
25 Aurati radius vel diadematis,
26 vel sceptri species, vel lateris color,
27 vel fulgor solii non bene convenit
28 cum dura in populos manu,
29 quae labente magis fulmine saeviat,
30 et ferro et facibus ; quae jugulis neces
31 semper parturiat ; quae tonet horrido
32 semper supplicio, et reos
33 aeque ac innocuos morte remuneret,
34 et consanguineo funere misceat.
35 Cui fulget solium, mens quoque fulgeat ;
36 et clari diadematis
37 in vultum veniat pulchra serenitas.
38 Immites animos, vulgus inaestuans,
39 plebisque indomitae pectus, amoenior
40 frontis mitigat area,
41 et risus facilis. Sic Leo ferreos
42 clatros dilacerat, seque benignior
43 cedit blanditiis. Quod nequiit furor,
44 hoc clementia comparat.
45 Sed nolo residem dexterae inertiam,
46 nolo mollitiem. Saepe ferocibus
47 luctandum ingeniis est, quibus aestuat
48 mens in civica proelia
49 plebeiusque furor : quae melioribus
50 si tentes studiis fingere, vinceris
51 cordis duritie, et ludibriis probos
52 vulgi mobilis objicis :
53 queis quo plus studeas, plus noceas quoque.
54 Ergo sit facili in fronte severitas,
55 in risu gravitas, emphasis in jocis,
56 et constans animi tenor.
57 Hac Rudolphus iit : non mihi, dixerat,
58 uni nascor iners, sed populi bono :
59 nec claudi patiar : me sinite obvios
60 amplexus dare civibus,
61 hac Albertus iit, fortis aheneos
62 unus per cuneos rumpere semitam,
63 et ferrum manibus vulneris arbitrum
9
64 exercere per aemulam
65 obstantum rabiem ; nec minus Austriis
66 promptus sanguineos tergere solibus
67 armorum fremitus, et rigidos trucis
68 vultus ponere Achillei.
69 Hac se belligerae Mars Alemanniae
70 et mundi domitor Carolus orbita
71 devolvit, Phrygio non minor Austrius
72 bellator Telamonide.
73 Seu vectus pelago Gadibus Africam,
74 Europenque Asiae jungeret, et mare
75 calcaret dominus, Bistonis improbum
76 audax fundere sanguinem :
77 seu Victor saturum Myrmidonum nece
78 in pace ablueret fulmen acinacis
79 refractis furiis, seque amethystino
80 soli fingeret aemulum,
81 largus blanditiae, parcus acinacis,
82 parcus militiae, pacis amantior,
83 Orbis praesidium, gratia civium,
84 janus nominis Austrii.
85 Hac Fernandus iit (semper amabile
86 o nomen superis ! ) aeque avus ac Pater,
87 queis mitis facili in fronte severitas,
88 et clementia serio
89 in vultu micuit : seu temeraria
90 arcerent Stygiae jura superbiae,
91 et belli fremitus, et miserabiles
92 casus Marte retunderent ;
93 quos vel Parrhasiis Ursa Trionibus,
94 vel Danis vomuit terra paludibus,
95 aut ignobilibus rusticus insolens
96 armis duxit in Austriam.
97 Seu pulchra cilium lege serenitas
98 utrique opprimeret, regnaque pectoris
99 occulta regerent arte, benignitas,
100 pax, clementia, gratia.
101 Hac ibis Leopolde : huc patrii trahit
102 exemplum generis. Non reses indoles,
103 vel torpens animus, vel decorum tibi
104 est ignara ferocia.
105 Vix natus, patrium dicere sanguinem
106 ebullisse puer, seque tibi graves
107 inclinasse mitras, et facilem sui
108 virtutem puerilibus
109 inserpsisse togis. Jam tibi Pannones
110 inflexere genu, seque Bohemica
111 Augusto capiti laurea miscuit ;
112 et se purpura regio
113 affixit lateri ; jam diadema te
114 Germani Imperii postulat, et suis
115 arridet radiis, jam sapientiam
116 et mentem Austriacam stupent,
117 qui te conspiciunt. Sic Leopolde te
118 exemplis patriis indue, et esxere
119 virtutis specimen, mitia fulmina,
120 clementemque ferociam.
10
AD SERENISSIMUM LEOPOLDUM HUNGARIAE ET BOHEMIAE REGEM. ODE VI.
A1_6 v.1 Quisquis secundis imperii ratim
2 dynasta felix ire Favoniis,
3 fluctusque tranquillos jacere,
4 et placida populi quiete
5 gaudere gestit ; queis Deus imperat,
6 his ille terrae legibus imperat.
7 Cui norma regnandi est ab astris,
8 sorte reget meliore gentes.
9 At numen una fronte serenius
10 indulget orbi lumen, et imbribus
11 terras superfusas inundat :
12 fronte pari recreat, feritque.
13 Non ille, quamvis caeca licentia
14 mortalium sese inferat aetheri
15 tu mens, Gigantaeoque bello
16 innocuis violenta pubes
17 insultet astris, semper acinace
18 ultore saevit, nec nocua manu
19 elidit ignes, flammeumque
20 ore vomit jaculante fulmen :
21 non ille semper stat gravida super
22 judex severus nube, nec ardua
23 in funera et clades acuto
24 dextra riget metuenda telo.
25 Sed parcus irae fulmina comprimit,
26 lentusque flammas volvere, vindicem
27 suspendit ignem ; ac ultionis
28 lora manu breviore tractat.
29 Crudele regnum mole ruit sua ;
30 constat paternum : quoque suavior
31 et vultus et sceptrum gubernat,
32 hoc niveo magis exiguntur
33 Phoebo Calendae, depluaque aureo
34 felicitatis sidera munere
35 pacem reducunt, pulveremque
36 Euboicum revocant in annos.
37 Nil subditorum exulcerat acrius
38 in bella mentes, quam ducis asperi
39 immitte sceptrum, civiumque
40 in jugulos grave fulgur ensis.
41 Oppressa libertas fera suscitat
42 in arma dextras, qui minus imperat,
43 plus impetrabit ; quique cogit,
44 ille minus populum movebit.
45 At nec remissis legibus addecet
46 frenare gentes. Nec nimis aspera
47 sint sceptra regum ; temperato
48 nec pietas careat rigore.
49 Impune crimen crimina germinat,
50 serpitque labes, cui tenerae nimis
51 manus medentur : fons futuri est,
52 praeteriti sceleris medela
53 neglecta. Vires tempora noxiis
54 herbis ministrant. Sit rigidus favor,
55 rigorque clemens, cum veneni
56 damna sequens nihil auget hora.
11
57 Cum perpetratum flagitium novae
58 est causa noxae, supplicium manus
59 ne lenta tardet. Qui nocentem
60 non perimit, nocet innocenti.
61 Terrere, non est semper atrocitas ;
62 nec semper est clementia parcere.
63 Utrumque miscendum est. Machaon
64 quale ferit, simul et medetur.
65 Hac arte reges saecula prorogant :
66 hac Ferdinandus sustinuit Pater
67 Caesarque mundum, quando regna
68 justitia et pietate flexit.
69 Hac tu, paternis non minor artibus
70 Luidpolde regna ; votaque patriae
71 virtute adimple, dum reponis
72 justitia et pietate Patrem.
AD SERENISSIMUM ARCHIDUCEM LEOPOLDUM GUILIELMUM. ODE. VII. PANEGYRIS.
A1_7 v.1 Diceris olim Mars Alemanniae,
2 et Galliarum terror, et urbium
3 victor rebellantum, et Visurgin,
4 et Rhodanum, Legerimque magnis
5 lassasse bellis, atque Ararin metu
6 turbasse ferri : Sequana te canet,
7 et Rhenus, et Mosella, et Ister,
8 teque Lycus Leopolde sero
9 transcribet aevo, non superabilem
10 armis Achillen, et memorabili
11 loquetur auro ; te tuorum
12 Fama canet senior nepotum.
13 Dicere, quantus moenia ruperis
14 Mavors ad Ipras ; quantus in obvium
15 Harcourtium fulmen rotaris,
16 et rigido Cameracum in aere
17 evisceraris : quam tulerit tibi
18 Donkercha palmam ; quo Lielerium
19 sudore victum ; quo Menenae
20 quo steterit Gravelinga bello.
21 Nec te silebit grande opus Austrii
22 Mardika Martis ; nec famularia
23 Rocroya subjecisse quondam
24 colla tuis, Leopolde, signis
25 nimis dolebit ; quin sua pronius
26 cessisse Brugae moenia, et arduas
27 Dixmuda turres, et capella
28 Austriacam timuisse dextram
29 gaudebit olim : nec sibi Gallicum
30 frenum Bogurgum, nec sibi Lilia
31 Rhetelium desiderabit
32 Magne tuo, Leopolde, ferro
33 nuper subactum : quin tua symbola
34 Cortracum amabit ; sub tua procidet
35 vexilla Flander, deprimetque
36 Belga suos tibi sponte muros.
37 Sed illa laus est maxima Principis,
38 cum Marte possis plurima, plurima
12
39 clementia servare, et aequi
40 nutu animi studioque pacis
41 cives tueri. Sic geris impetum
42 Mavortialem fortis acinace ;
43 ut non remittas lora mentis,
44 nec rigido nimis ore fulmen
45 stringas severus : nec violentia,
46 nec ardor irae estinguit amabile
47 frontis serenum ; nec superba
48 nube tumet cilii theatrum.
49 Vultus amicis vocibus assonant,
50 vocesque caeli risibus auream
51 beatitatem proloquuntur,
52 et genii moderatioris
53 testantur aulam. Sic Patris indoles
54 augusta natos occupat, et suos
55 mores refingit ; sic Leones
56 in soboles animos refundunt.
57 Talis serenis solibus aemulus
58 Fernandus olim melle beatius
59 spirabat aevum ; sic rigebat
60 justitiae metuendus ense,
61 ut lenitatis semper amantior
62 per ipsa sonti vulnera parceret ;
63 magis verecundi pudoris,
64 quam rigui cupidus cruoris.
65 Hinc consonantum gratia temporum,
66 Amica pacis saecula melleos
67 annos trahebant ; hinc olivae,
68 hinc placidi micuere soles.
69 Sic tu frementes ingenuo minas
70 exstinguis ausu. Nam melius jubet,
71 qui melle jussa, et liberali
72 imperium comitatur auro.
73 Hinc te sagatis miles amoribus
74 ultro est secutus. Nempe fides ducum,
75 et ira constans, impetusque
76 hoc pretio bene comparatur.
77 Hac arte ductae in magna pericula
78 ivere turmae : hac miles in obvios
79 furoris ignes, hosticamque
80 impavidus ruit in procellam.
81 Te teste quivis vincere, vel mori,
82 per asperati fulmina proelii,
83 Martisque ferventis tumultus,
84 per proprii pluviam cruoris
85 amavit ultro, nec puduit tui
86 perire causa. At tu quoque cum tuis
87 ardore eodem vel perire,
88 vel furias penetrare Martis
89 victor fremebas. Nam quoties equo
90 in arma primus, primus in aereum
91 campum irruisti ; nec cruenti
92 ferrea diluvies Gradivi
93 stitit volantem ? Nec rigidum gelu
94 strinxit tuorum pectora, queis faces
95 facto ingerebas, aemulumque
96 in studium facilis trahebas.
13
97 Hac miles urget proelia ; qua praeit
98 vis imperantis. Praecipientium
99 exempla plus urgent in ausus ;
100 quam tubicen, tonitruque vocis.
101 Novere Belgae. Cetera supprimo
102 momenta laudum, posterioribus
103 narranda saeclis, queis caneris
104 praesidium Leopolde Flandri,
105 columna Regum, gloria Caesarum,
106 corona stirpis, gentis et Austriae
107 firmamen, et Martis propago,
108 et fidei, patriaeque fulcrum.
AD PRINCIPES GERMANOS. ODE VIII. De bello Germanico, pro pace.
A1_8 v.1 Eheu, pudendi fabula saeculi,
2 sero Nepoti non sine lacrimis
3 cantanda quondam ! Quo furentum
4 Theutonidum rapit ira ferrum ?
5 Non est honesti haec prodiga sanguinis,
6 nec digna vestro nomine Theutones
7 virtus, sarissarum calores
8 in proprias animare caedes.
9 Utcumque Turcas, aut Scythiae vagas
10 gentes subactas, signaque Achaico
11 illata ponto, et funerati
12 castra Getae labefacta Marte
13 audire mallem ; nec Marathoniam
14 laurum inviderem, nec Mareotida, et
15 Hebrum, Methoneosque saltus
16 Theutonico cecidisse ferro
17 vates tacerem. Nam procul Artacen
18 fumasse busto, et sanguine Bosphorum
19 manasse, Bizantique turres
20 fulminea occubuisse dextra,
21 pridem decembres diceret ad focos
22 victor Geloni miles, et aufugam
23 Scythen, reluctantemque Bessum
24 Theutonicos tolerare frenos.
25 Sed heu ! nocenti parcitur ; innocens
26 sanguis sititur. Barbara Norici
27 nil tela mucrones fatigant :
28 et gladios, toties cruore
29 tinctos citharum, Thyssagetum pudet
30 pulchris phalanges rumpere nisibus,
31 Cretamque raptam, Cycladasque
32 non humili reparare bello.
33 At insecundo Marte Alemannicos
34 enses suorum in viscera civium
35 aut caeca regnandi libido,
36 aut aliis supereminendi
37 Cupido mersit. Parcite, principes,
38 de subditorum vulneribus sitim
39 potare vestram, et parciore
40 excidium prohibete ferro.
41 Utcumque vilis verticis est cruor,
42 est indecorum fundere. Gloriae
14
43 si tangit ardor, appetitum
44 temperies moderata frenet,
45 in inquieto fulgura gloriae,
46 non in sereno, quaeritis aequore.
47 Ipse appetitus eminendi
48 Nocte viam tegit ad coronas.
49 Ferrum in suorum mergere viscera,
50 in innocentes vertere fulmina,
51 natare tabo, civiumque
52 rura cadaveribus replere ;
53 evertere urbes, busta coloniis
54 inferre, caedes irreparabili
55 densare damno, patriosque
56 sternere agros, segetemque agrorum,
57 Hoc Regiumne est ? Scilicet edito
58 Magnus locavit vos solio Deus,
59 libidini ut vestrae litetur
60 vulneribus, necibus, ruinis,
61 bustisque regnorum ? Ah melius nitet
62 augusta caeli forma, serenior
63 cum fulget aether, ac amoena
64 luce dies radiatus intrat :
65 quam cum fragores fulminis intonat
66 tonitruorum murmure saevior ;
67 et convolutum nube caelum
68 fulminea strepit a procella.
69 Timenda regnis jam satis hactenus
70 est imperantum visa potentia :
71 amoenitate enubilate
72 tandem animos, ciliumque frontis.
73 Scissam tot armis inviolabili
74 firmate rursus nexu Alemanniam ;
75 metuque bellorum repulso
76 rursus amor pietasque regnet.
77 Non ista regum est gloria, purpuram
78 fuso suorum tingere sanguine,
79 aut apparatu proeliorum ab-
80 -sumere opes, animamque regni.
81 Non ista regum est gloria, purpuram
82 cometae adinstar spargere, caedibus
83 replere passim urbes, suisque
84 cum populis sepelire regna.
85 Non ista regum est gloria, scribere
86 leges sepulchris, aut morientibus
87 male imperare, aut aestuantes
88 in gladios rigidare sceptra.
89 Haec vera regum est gloria, siderum
90 feliciorum more, potentia
91 mundum tueri, labilemque
92 temperiem solidare rerum :
93 res dissipatas nectere vinculo
94 constante amoris ; seditionibus
95 urbes laborantes levare, et
96 pacifera redimire oliva.
97 Haec est virorum nobilium indoles,
98 vitare bellum, quando necessitas
99 non urget instans, et quietis
100 lege suam stabilire sortem.
15
101 Nam, quale sidus non sibi luminis
102 pendit tributum, non sibi principes
103 inaugurantur, sed suorum
104 utilitas diadema primum
105 excogitavit. Quem lateri gerit
106 fixum, saluti impendat acinacem
107 princeps suorum ; nec severum
108 fulmen agat, nisi cum rebellis
109 arcendus hostis finibus imperi,
110 et innocentum patria civium
111 tegenda ferro est. Quod revinctae
112 frontis ebur diadema cingit,
113 idem salubres in populos agat
114 umbras : quod auro fulgurat, et solum
115 lambit paludamentum, aperto
116 regna sinu populosque cingat.
117 Quae sceptra torquet regia, nesciant
118 ferri rigorem, vel violentiam
119 severitatis, sed modesto
120 auro animos populorum inescent.
121 Hac arte caeli prodigium, Austria,
122 regina mundi, qua juvenis venit
123 dies, fatigatosque currus
124 Hesperio tumulat cubili,
125 per foederatum non moderabili
126 Mavorte ferrum in saecula protulit
127 quaterna sceptrum, dum procellas
128 pacifica recreavit aura.
129 Hac arte sceptrum proferet Austria,
130 si vota caelum pronius audiat,
131 ad usque fines, et supremam
132 canitiem morientis orbis.
133 Hanc vos precatur maesta Alemannia
134 heroes artem, jam specie minor,
135 cadaverosa fronte, adeso
136 pene alia, at tamen ipsa, vultu ;
137 heu ! tristis, inquit, nec lacrimabili
138 sat eluendus diluvio dolor,
139 donec cruentatis sepultus
140 visceribus retrahatur ensis.
141 Quot lustra vidi, peneque saeculum,
142 ex quo Gradivus civica proelia
143 exercet in me, nec cruenti
144 finis adhuc patet usque belli.
145 Quot Albis amnes sanguine polluit ?
146 Quot Ister egit valla cadaverum ?
147 Quot scuta Rhenus, quot sarissas,
148 quot clypeos, galeasque volvit ?
149 O Christiano parcite sanguini,
150 vestrisque sceptris parcite principes,
151 quae jam Gigantaeo furore
152 in solidum riguere ferrum :
153 non arma dextris excutio : unicum
154 precor : proquinquum parcite principes
155 lassare regnum ; et militare
156 Odrysiis date robur oris
157 bene elocandum. Hic Strymona misceat,
158 at hic patentem ponte Propontidem
16
159 insternat, hic ducat calentem
160 Bistonios segetem per agros.
161 Hic Nessum inundet classe ; Corinthiam
162 hic claudat Isthmum ; hic aequore Cycladas
163 vetet natare ; hic jura Naxo,
164 ille Paro, Scythiaeque dicat.
165 Sic ite magni in proelia principes.
166 Sic vestra quondam bella Alemanniam
167 jungent Achaeis, et Pelasgi
168 Theutonicas patientur aras.
Ad Illustris. et Excellentis. D. COMITEM FERDINANDUM DE PORZIA. ODE IX
A1_9 v.1 Legationis functe laboribus
2 Fernande, pulchras Adriaci maris
3 dimitte sedes, et Senatum
4 ac populum Venetum relinque.
5 Secundioris carbasa flatibus
6 feruntur aurae. Jam tibi faustior
7 recluditur portus, ratisque
8 Austriacae properat subire
9 theatra laudis. Perge volentibus
10 Fernande Divis, Imperialium
11 qua se coronarum Vienna
12 pulchra parens, imitata Solem,
13 in luce jactat. Jam tibi maximi
14 blandum favores Caesaris annuunt,
15 te vultus arridet, jubarque
16 Caesareae pietatis optat.
17 Hic Patris ingens gloria Caesaris,
18 Magnaeque stirpis gemma sequentibus
19 aptatur annis ; ut coronis
20 a tenero Leopoldus ungue
21 assuescat, illum fors sibi destinat
22 olim Bohemus, fors quoque Pannones
23 illi laborant, ominosum
24 ut Stephani stephanoma sacrae
25 fronti maritent. Non ego saecula
26 magno parenti Nestoris ultima,
27 non pulverem fratri Sibyllae
28 invideo, decimaeque cursum
29 felicitatis. Sed tamen indoles
30 erecta cordis, spiritus igneus,
31 Mens feta prudenti vigore,
32 judicii generosa virtus,
33 Augusta spirant. Fors Othomannica
34 huic Luna flectet cornua. Dextera
35 sic apta bellis pollicetur,
36 sic pietas animosa spondet.
37 Quid si (futuri nescio quis mihi
38 Apollo vates omina praecinit)
39 cum sidus aeternum cadente ae-
40 -tate parens, vetulusque frater ;
41 addetur astris, ipse serenior
42 succedat orbi Phoebus, et aureo
43 frontem coronatus tiara
44 imperio moderetur orbem ?
17
45 Quodcumque tandem sidera destinent,
46 nil vile credo. At, quamlibet edita
47 natura, praeceptis juvanda est.
48 Dum teneris adolescit annis
49 ad sceptra virtus et diademata ;
50 opus Magistro est. Ingenuae idoles
51 habent favillas acrioris
52 ingenii, vegetaeque mentis :
53 sed publicarum in magna pericula
54 crevere rerum, cum sine praeside
55 virtutis, et cura magistri
56 interiit juvenilis aetas.
57 At quanta moles, fingere publicae
58 ducem saluti ! Qui excidium piis
59 avertat aris, Haeresesque
60 ultor agat, scelerumque larvas
61 ad impiatae regna Proserpinae
62 retrudat audax ; qui solium occupet
63 virtute ; qui pacis quietem, et
64 consilio moderetur arma !
65 Non unus uno in Principe fingitur.
66 Unus paratur pluribus. Instruit
67 plebemque, civesque, et Senatum, et
68 militiae famularis agmen,
69 quicumque vitam Principis erudit.
70 Nam lege cives Principis ambulant,
71 seseque ad exemplum regentis
72 tota student revocare regna.
73 Prudentioris consilii est opus,
74 necessitati pectora publicae
75 aptare regum, principemque
76 egregiis animare curis.
77 Natura primos igniculos dedit
78 ad sceptra ; virtus excoluit manum
79 pectusque ; virtutem magistri
80 cura vigil studiumque format.
81 Olim quaternos Persia regibus
82 dedit magistros : vim sapientiae
83 ut primus afflaret, rudemque
84 ingenii tabulam novenis
85 scientiarum pingeret artibus :
86 alter doceret pectoris impetum
87 frenare, et ardentem severis
88 imperiis regere appetitum :
89 ad aequitatis tertius ordinem,
90 morumque normam, juraque Caesarum,
91 decreta, leges, et statuta
92 justitiae, Themidisque lancem
93 regem erudiret : quartus ut igneam
94 ad bella mentem, ad proelia dexteram
95 exsuscitaret, et probrosos
96 corde metus, pavidumque frigus
97 procul fugaret. Tu unicus omnium
98 supplebis artes : tu sapientiam,
99 tu frena mentis, tu aequitatis
100 jura dabis, calidumque pectus
101 ad Martis ignem Principis excoles,
102 Fernande. Sic te consilii tui,
18
103 prudentiae, excelsaeque mentis,
104 et genii moderatioris,
105 morumque Caesar conscius eligit.
106 Ades tenelli regula Principis,
107 et norma vitae, Caesarique
108 consimilem sobolem parenti
109 effinge. Non est difficilis manum
110 sequi magistram materia. Indoles
111 Augusta primo prodit aeve,
112 quod senibus cumulabit annis.
113 Quod vir patrabit, jam puer indicat.
114 Natura magnae semina gloriae
115 ostendit ultro ; seque parvus
116 a tenero Leo prodit ungue.
117 Pro ! Quantus olim, quantus in aureae
118 momenta pacis proferet Austriam
119 prudentiam, clementiamque
120 et placidos Leopoldus oris
121 Risus modesti ! Quantus in aereas
122 maturiori fortior impetu
123 assurget iras, si furores
124 Odrysium minitetur astrum !
125 Sed te Magistro. Te Venetis procul
126 Fernande jam nunc fluctibus eripe :
127 te Caesar optat ; erudiri
128 lege tua Leopoldus orat.
AD RR. PP. CHRISTIANUM HERTRICH, et FRANCISCUM SCHEFFELMAYR...
A1_10 v.1 Ergo posthabitae finibus Austriae
2 abscissos patrio climate, fratribus
3 avulsos, violens vos amor Indiae,
4 nil fati trepidos, rapit ?
5 Heu, quantis pelagus seditionibus
6 tempestas lacerat ! Quanta minacium
7 sese conglomerant proelia fluctuum !
8 Quanto murmure Nereus
9 luctatur Boreae, et torva licentia
10 turbatae Aeoliae miscet atrocibus
11 Pontum turbinibus ! Stant scopulis pares
12 undae, et sidera montibus
13 aggestis violant ; moxque cadentibus
14 in valles scopulis Tartara detegunt,
15 absorbentque animos jam prope naufragos
16 solo naufragii metu.
17 Quid Scyllas memorem colla trifaucibus
18 succinctas canibus, mille latratibus
19 terrentes mare, Symplegadas obvia
20 urgentes sola murmure ?
21 Non est res modicis septa periculis,
22 rixantis Thetidos tam fragili rate
23 explorare fidem, perque Aquilonibus
24 convulsum mare credulam
25 hortari tabulam. Quis rabiem Noti,
26 Quis tristes Hyadas, monstra natantia,
27 infames scopulos, Acroceraunia
28 constanti videat gena ?
19
29 Quod si in nocte jacens vos populus movet,
30 caelestum que rudes, et sine Numine
31 Indi sollicitant ; est sua proximo
32 ignorantia Theutoni.
33 vicinis nimia est nox Luneburgicis,
34 Hassis umbra sua est, umbraque Saxoni,
35 et Danis tenebrae : huc feta laboribus
36 gnavi pectora vertite.
37 Sed vos Memnonidum devia sedibus
38 astrorum patriis gens vocat. Ibitis :
39 nec ponti rabies dissociabili
40 fluctu dilacerans mare,
41 nec telis pharetrae letiferis graves ;
42 sed nec Thessalici pocula toxici
43 terrent, nec populi barbaries feri,
44 quidvis et facere et pati
45 aeque magnanimos. Ibitis efferum
46 calcare Oceanum seduli, et invias
47 Mundi sepositi quaerere semitas.
48 Talis per mare turbidum
49 ivit Xaverius, signa nocentium
50 impermissa Deum cedere pertinax,
51 nec fervor pelagi, nec Boreae gelu,
52 aestu nec sola Sirio
53 avertere animum Numinis igneis
54 impulsum jaculis ; quin avidus mori.
55 Arces Memnonias foedere Romulo
56 in caelis traheret vias.
57 Huic sese famulis obsequiosius
58 subjecit pelagus fluctibus, et gravem
59 cervicem didicit flectere, et Aeolus
60 inservire Favoniis.
61 Talis Silveria, et Nunnius, et Sosa
62 invasere freti marmor inhospitum,
63 et Bungi populos, et mare Sinicum,
64 et nuper patriae Austriae
65 Andreas Xavier raptus in ultimas
66 oras Gangaridum. Scilicet impigris
67 addunt hi stimulos mentibus, et procul
68 adspirantibus annuunt.
69 Sic vos compositis Oceanus ferat
70 undae litigiis ! Sic bona sidera,
71 mites Tyndaridae carbasa dirigant !
72 Sic blandae Zephyritidos
73 spirent obsequiis flamina ; nec ratem
74 decertantem odiis praecipitis Noti
75 tempestas rapiat ; sed cicurabili
76 somno indormiat Aeolus.
77 Et pigris jaceant aequora fluctibus.
78 Audimur ! Teneris vela modestior
79 impraegnat Zephyris aura, et Etesiae
80 circum suppara fluctuant.
81 Ite, ite, o animi dimidium mei,
82 dum ludit placidis aura Favoniis,
83 et velum modico turgidum anhelitu
84 insultat famulo freto :
85 ite, ite ; et populos Deucalionio
86 partu progenitos, fragmina rupium,
20
87 et Pyrrhae sobolem, moribus Austriae
88 informate modestiae.
89 Olim forte canam, saevitiae memor,
90 elisos jugulos funibus, aut Crucis
91 impletum gremium, aut barbarum acinacem
92 vestro sanguine lividum ;
93 aut emptam jaculis Aethiopum necem,
94 aut divulsa truci membra ferocia,
95 aut vivos cineres post sua funera
96 vates non humilis colam.
97 Ite, ite : at socius pergere dum vetor
98 detentus patria, mens comitabitur.
99 Si tolli ex oculis forte valebitis,
100 at non eripi amoribus.
AD QUIRITES. ODE XI. De otio vitando.
A1_11 v.1 Vides, ut astris aemula pegmata,
2 regumque turres, non superabili
3 fastu tumentes, in ruinam
4 mole sua trepidae fatiscant,
5 rimisque passim immane patentibus
6 tectum oscitantes vix bene pendulum
7 muros fatiget, perviisque
8 grande Notis pateat theatrum ?
9 Vides, opimi ut jugera praedii
10 urtica damni fertilis obsidet,
11 et permeantis lene vitri
12 triste bibit lolium fluenta ?
13 Primus pudendae hic fructus inertiae est.
14 Perire somnis : haec sine bellico
15 furore Martis vastitatem
16 mittit agris, laribus ruinas,
17 pestemque menti. Dextera ubi reses
18 pendet ; nec agri nobile villico
19 reddunt tributum, nec corona
20 ulla venit redimere frontem
21 victrice in umbra. Quid male Pergama in
22 bustum voravit ? Quid Sybarim eruit,
23 vertitque Cannas ? Cur cruento
24 mixtus iit Trasimenus amne ?
25 Delicta turpis dicimus otii,
26 vitaeque inertis crimina pandimus.
27 Starent adhuc turres Gomorrhae,
28 nec Sodomam jaculata caelo
29 Flamma ustulasset ; ni reses otium
30 squalensque inerti segnities situ
31 gentem obruisset. Sic perimus,
32 dum terimus male tempus alto
33 situ otiosi. Tollite desidem
34 pacem Quirites prolibus ; ut gravi
35 negotiorum mole pressas
36 a teneris acuatis annis
37 ad publicorum pondera munerum,
38 Urbisque fasces. Nempe sequentibus
39 annis magistratus tenebunt,
40 jura dabunt, populosque flectent,
21
41 Martem movebunt, proelia digerent,
42 pacemque condent. Est, qui Agamemnonem,
43 est, qui Catonem, Tulliumque,
44 quique Numam simulabit olim.
45 Hunc cura legum, hunc dextra securibus
46 aptata Romae, hunc consilium togae,
47 pacisque mores, hunc juvabit
48 Matris amor, strepitusque belli.
49 Sed non, si avorum moribus avii
50 vitent laborem, turpis inertiae
51 molles alumni ; non Caleno
52 si madeant, veterumque pugnas
53 scribant Falerno regificis super
54 deducta mensis, horrida proelia
55 narrasse contenti ; nec ultra
56 facta patrum revocare avari.
57 Elumbe vitae desidis otium,
58 et dissolutus torpor adulterat
59 molles nepotes, spiritusque
60 magnanimi generis sepulchro
61 vivo recondit, fataque praevolo
62 fato antecurrit. Quisquis in otio
63 transegit annos, ille vixit.
64 Immo diu, sed inerte somno,
65 vitam est moratus. Qualis inhospita
66 palus putrescit ; dum negat exitum
67 motumque lymphis, et veneno
68 viperei generis redundat :
69 talis laboris nescia congregat
70 angues juventus, qui male devium
71 pectus flagellant, et nocentes
72 mille replent vitiis medullas.
73 Ferax malorum deses inertia
74 in mille mentem damna reciprocat,
75 enutrit insanos amores,
76 inque animum vocat omne crimen :
77 quem nec decori laeta periculi
78 cupido pungat, nec stimulet decus
79 lauri virentis, nec paternae
80 effigies, memoresque avorum
81 postes honestis ignibus urgeant
82 in facta Patrum. Surge Quiritium
83 heroa proles ; hinc Minerva,
84 hinc lituus vocat in labores.
AD AUSTRIACAM NOBILITATEM.ODE XII. De non mittendis in exteras regiones filiis.
A1_12 v.1 O felix Alemannia !
2 Sed quondam : patriis cum bene legibus
3 Theuto viveret, exteri
4 ignarus vitii. Ex quo sobolem procul
5 nostram misimus Italas
6 perlustrare plagas, visere Gallicos
7 mores ; desiimus Patrum
8 nostrorum innocuam currere semitam.
9 Funduntur patrimonia.
10 Aggestaeque, patrum non sine sanguine,
22
11 transmittuntur in Angliam,
12 aut in Galliam opes ; ut vitia Angliae
13 proles Theutonis induat,
14 et Gallis violet moribus Austriam.
15 Tanti est, Austria Gallicas
16 mercari ligulas, aut pedibus graves
17 naves indere, vel brevi
18 ensi aptare latus, vel male pendulum
19 laevae affigere frustulum
20 panni, quod media vix spithama arceat
21 a tergo pluvium jovem ?
22 Nimirum hoc patriae merce pecuniae
23 nostrae progenies emunt ;
24 quod matres pudeat, quod pudeat patres,
25 quod nescire velint. Tamen
26 exemplis toties docti, opulentiam
27 patrum effundimus, exteros
28 ut ritus soboles discat, et interim
29 ignoret patrios, togae
30 Mavortisque rudis. Quid memorem exteros
31 nostris crescere viribus,
32 et nostra toties saeva pecunia
33 in nos arma recudere ?
34 Nos nervum facimus continuantibus
35 nostra in viscera proeliis.
36 Nos nos imperio adsciscimus hosticam
37 Bellonae violentiam,
38 vicinique truces Martis acinaces.
39 Nam nostro sobolem foris
40 auro dum sequimur, grande frementibus
41 bellis auxilium damus.
42 Et, quae nos stolidi mittimus exteris,
43 produnt aera domesticas.
44 Germanorum abacos, et veteres scyphos,
45 argentumque superfluens.
46 Auri hinc sacra fames, hinc sitis aestuans
47 in Germana cupidinem
48 externam furiat pabula. Filios,
49 externorum avidos, domi
50 servate innocuos : occidet hostium
51 in tot proelia fervor, et
52 nervus dissiliet, quo male floridam
53 infestant Alemanniam.
54 Quod prosit patriae, non bene discitur
55 externis regionibus :
56 detrimenta foris patria pullulant.
AD M. ERISIUM. ODE XIII. ADMONITIO, Cum ad Aulae obsequia accederet.
A1_13 v.1 Si nescis Erisi, quam petis, improbus
2 est aula Oceanus. Littore solvere
3 multis Sole secundo.
4 Sed paucis regredi datum est.
5 Ingressum facilis prosperat Aeolus,
6 egressum rabies assiliens vetat :
7 et si exire labores,
8 te fracta in medio ratis
23
9 fluctu destituet. Sic rege carbasa,
10 ut nec lenta nimis detineant vada,
11 nec te praecipitati
12 allidant scopulis Noti.
13 Ut felix remees, haec moneo : ambitum
14 mentis dissimula. Plurima qui petit,
15 votis amputat alas,
16 si vota exerit ignea.
17 Sortis delicio parcius utere :
18 transit dum frueris. Tela calumniae
19 non adverte. Retundis
20 caute, si minus aestimas.
21 Rideris ? Faciles excipe risibus
22 risus. Opprobrio semita clauditur
23 dura ad vulnera cordis,
24 si constans animo feras.
25 Infestos pateris nominis aemulos ?
26 Non agnosce : jubar pande serenius
27 vultus, atque ut amicos
28 tracta, qui tibi vulnera,
29 et mortem fabricant. Machina machinam
30 haec illam jugulat. Tragula te implicat,
31 dispostaeque parantur
32 adverso insidiae dolo ?
33 Insultare ; magis sed cave spernere.
34 Qui jactat, furias excitat aemuli :
35 qui spernit, decumanam
36 in se Principis attrahit
37 commoti rabiem. Cede minoribus ;
38 nec primis inhia partibus. Ultimam
39 retrudetur ad oram,
40 qui primam nimis ambiit.
41 Quae damnanda vides, claude silentio ;
42 quae audis, dissimula scire. Parum sapit,
43 qui quidquid sapit intus,
44 ipsis in labiis gerit.
45 Quae laudanda vides, laudibus evehe.
46 Si laudanda taces, invidiae te arguis.
47 Laus impensa lucratur
48 impensum obsequium omnium.
49 De te, de patribus, deque atavis tuis,
50 de stirpis meritis, aut nihil, aut parum
51 te jactare memento.
52 Plumis se probat exteris
53 niti, qui generis stemmata jactitat.
54 Exstincta est veteris gloria sanguinis
55 ipso in funere patrum,
56 ni factis redeat tuis.
57 Si te multa levat gratia Principis,
58 tu fastum gravius deprime pectoris.
59 Mens depressa meretur
60 rursus celsius evehi.
61 Si te non sequitur gratia Principis,
62 nec dulce alloquium, aut frontis amoenitas ;
63 non advertere finge,
64 nec te subtrahe regiae.
65 Sponte hic turbo cadet ; vel melioribus
66 Princeps servitiis captus, amoribus
24
67 te amplectetur avitis,
68 extincta veteri nota.
69 Si te muneribus vix modicis beet,
70 accepisse puta maxima. Per minus
71 donum magna futuris
72 donis semita panditur :
73 nec dignus modico est, qui minima abnuit.
74 Nec majora feret. Quod tribuit manus
75 Magni Principis, aut est
76 ingens, aut manus efficit.
77 In nullum saturas sparge ; calumnias
78 in nullum exonera. Debilior canis
79 majorem allatrat, alta
80 mens haec vilia despicit.
81 Nulli non hilari frons jubare obviet ;
82 in nullum cilium surrige. Proditur
83 mens in fronte : reducta
84 in nubes, animum arguit
85 obscurum et tumidum suspicionibus :
86 at laeta, et facili lege modestiae
87 frons extersa serenam
88 signat pectoris aream.
89 Prudens obsequii tempora dilige,
90 horaeque invigila. Perditur unius
91 neglectu obsequii plus,
92 quam mille officiis lucri
93 accedat. Cave, ne principis arguas
94 dicta, aut facta. Licet crimina publica
95 sese in compita trudant,
96 verbis extenua tamen ;
97 aut laudes alias Principis ingere.
98 Nemo est tam sterilis laudis, et improbus,
99 ut nullam mereatur.
100 Quod si liberius notent
101 Regis facta alii ; crede animi sinus
102 explorare tui, ac retia tendere :
103 tu prudentior escam
104 ne captes labiis, cave.
105 Non te detineo pluribus. Unico
106 complector monitu plurima. Ut arduum
107 Aulae per mare ducas
108 liber naufragio ratem,
109 et vites scopulos mille periculis
110 infames ; animum purior occupet
111 virtus. Sola secundos
112 virtus suggeret Aeolos.
AD L. VARRON. ODE XV. De Fortuna non querandum.
A1_14 v.1 Parce Fortunam lacerare, Varre ;
2 si, quod humana dedit ante dextra,
3 rursus infida rapiat ; nihilque
4 proroget aevum.
5 Inde laudanda est magis, unde damnas.
6 Omnibus debet : rapit isti, ut illi
7 porrigat partem, pia, liberalis,
8 optima Mater.
25
9 Sic dat, ut semper dare possit. Uni
10 larga, dum summa nive canet aetas ;
11 parca, dum primo viguit venusta
12 flore juventa.
13 Alteri prima nive liberalis,
14 parca postrema. Quod heri negavit,
15 crastino servat. Tibi destinata
16 adfluet hora.
17 Abstine probris, nocitura quando
18 vota non audit Dea. Largitatis
19 est genus quoddam, nocitura amico
20 vote negare.
21 Quod satis cuique est, Dea liberalis
22 commodat : nulli ligat aeviternum.
23 Si suum tandem repetat, molestis
24 parce querelis.
AD CLARISSIMUM VIRUM D. FRIDERICUM GRUNER, ODE XV.
A1_15 v.1 Non, cui laevibus implicat
2 auro cusa diem gloria crinibus,
3 gemmarumque frequentia
4 accendit mediis imperium comis,
5 exemptus popularibus
6 undis, Daedaliis nisibus aetheris
7 invadet Capitolia :
8 non, cui barbaricis infula nexibus,
9 innubique micans face
10 obsedit tumidum gratia verticem ;
11 non, cui fama Agamemnonis,
12 aut Pyrrhi tubicen rumor, eburneis
13 circum tecta sonat rotis,
14 et laudum series hoc lituo canit,
15 quo nuper Nasamoniae
16 virtutis dominas intonuit togas,
17 cantatumque Decembribus,
18 Martis delicias, ignibus Hectora,
19 aut famam Amphytrioniam
20 notam sideribus miscuit hospitam.
21 Ignotum spolium maris,
22 et Tartessiaci progeniem freti
23 fictis demite crinibus ;
24 si quos sollicitat Fama Corinthiis
25 mensurata decempedis ;
26 laudataeque movet scena superbiae.
27 Auratas Siculis honor
28 procudisse notas dicitur ignibus,
29 queis regum tegitur caput,
30 et famae tenuis pingitur orbita.
31 At quos eruerit sibi
32 vulgi incompositis turbinibus Themis,
33 veri lucida Numinis
34 immiscere comis fulgura dicitur.
35 Hinc qualis ruit arduo
36 Parnasso vitreus filius ungulae,
37 et circum placidis natat
38 undarum choreis Numen amabile ;
26
39 talis mentis ab edito
40 clivo devehitur ripa scientiae,
41 et circum latus obsidet,
42 omnemque irriguis pectoris aream
43 rivis suave perambulat.
44 Hoc, ceu Sidonio flumine, purpuram
45 Divum progenies Honor
46 tingit nobilium signa Quiritium.
47 Quisquis consiliis eget,
48 cui sub cinnameo pondere crinium
49 nullus consul olet, tuis
50 nomen non meritum deme securibus.
51 Regem non facit aureus
52 imber, non rutilo cincta satellite,
53 Pactolique die coma ;
54 aut arguta suo frons diademate.
55 Rex est, cui Themidos memor
56 ardet conspicuo frons diademate.
57 Hac tu nominis aurei
58 Friderice nota pulchrior aspici,
59 turbis jura minoribus
60 dictas ; nec sterilis consilii, tuae
61 ipse es concilium domi :
62 non extra rutilam verticis infulam
63 diviamque superbiam
64 praetextata tibi Curia quaeritur ;
65 sed tu ipse in medio tibi
66 laudum judicio consul inambulas.
AD NORONIUM. ODE XVI.Exemplo et mores parentum plurimum...
A1_16 v.1 Mores parentum non tenui fluunt
2 amne in nepotes : fingitur ad patris
3 exempla natus. Sic propinqui
4 herba soli vitium, bonamve
5 radice prima combibit indolem :
6 aeternitati si sobolem voles
7 vixisse, Noroni, vel ire
8 laudis iter, niveaeque callem
9 calcare famae tu prior integer
10 inter procellas temporis, aufugos
11 lucrare soles, et labore
12 non timido vegetare famam
13 cura Nepoti. Si tibi comitas
14 in fronte suavis, si Charis in labris,
15 gestusque mansuetus, tenorque
16 idem animi, placidumque pectus ;
17 non tu Neronem, non patriae dabis
18 in prole Galbam. Pura serenitas
19 vultus, et affatus benignus
20 congenerem fluet in juventam
21 prolis tenellae. Te super arduas
22 strages jacentum impulsa cadaverum
23 cruore sparsum fortitudo,
24 te decorum generosus ardor
25 per arma ducat ; jam patriae dabis
26 in prole Achillem. Patris adoreae
27
27 natum excitabunt ; nec jacere
28 muta tuae monumenta laudis
29 piger videbit. Frustra alias bonas
30 suadebis artes, si tibi Caecubo
31 mensae fatigentur, diemque
32 segnis agas, patriasque mergas
33 opes Falerno. Qua cupis insequi
34 via nepotes, hac pater antei :
35 exempla sunt leges ; parentes
36 quod faciunt, fieri requirunt.
AD UNIVERSITATEM VIENNENSEM. ODE XVII.
A1_17 v.1 Jam stat capaci erectus in area
2 Colossus, artis Phidiacae labor ;
3 piique testis Ferdinandi
4 primigeni sceleris carentem
5 dicit Mariam. Quin, Academici,
6 opinioni Caesaris addimus
7 votum, aut sacramentum ? Meretur
8 magna parens sine labe dici
9 concepta. Qualis marmoreas super
10 cum navigaret Lamechides domos,
11 late et superfusus superbas
12 Oceanus sepeliret urbes ;
13 labantis aevi diluvio obruti
14 cessere cuncti : sola fluentium
15 exempta tempestate aquarum
16 funereas pereuntis orbis
17 non sensit iras Arca, super graves
18 invecta fluctus : talis in omnium
19 Virgo ruina contumacis
20 naufragium superavit undae,
21 quam nescienti crimina patria in-
22 -fudere mundo ; scilicet hac decet
23 nitere Matrem puritate,
24 qua nequeat melior creata
25 a mente pingi. An non potuit Deus
26 servare Matrem ? An noluit, angelis
27 olim imperaturam, paterna
28 eximiam generare noxa ?
29 O impotentis dextera Numinis,
30 si quod volebat, non valuit ! Reum
31 o filium ; si, quod valebat,
32 non voluit, geniale crimen
33 abesse Matri ! Nempe gregaria
34 nos (si daretur mentibus optio)
35 nasci precaremur parente ?
36 Non decorum patriorum avitum
37 quam stemma et altae frontis amoenius
38 clararet aequor ? Cujus in exterum
39 et intimum vultum erogarent
40 munificae Charites decorem ?
41 Ite, ite : voto supplice dicite
42 affusi ad aras : quam sibi filiam
43 elegit, et sponsam, et Parentem,
44 hanc patrio Deus a veneno
28
45 servavit. Olim sic Dola sanciit,
46 sic Mussipontum, sic Salamanticae
47 dixere Musae ; Ferdinandi
48 sic pietas praeeuntis urget.
AD MACRINUM. ODE XVIII. Honor virtutem sequitur.
A1_18 v.1 Umbra virtuti sua semper instat,
2 laus, honor, famae popularis oda,
3 gloriae affluxus, memorique fusae in
4 aere columnae.
5 Ureris laudum studio, ac honoris
6 igne ? Virtuti facilem molestae
7 applica mentem : dabit illa famae
8 grande tributum.
9 Et licet densis nitidam tenebris
10 livor infestet ; nebulaque soli
11 obvia famae meritos triumphos
12 invidus abdat ;
13 sed tamen puris aliquando cedet
14 gratiis nubes, facilemque vultum
15 exseret virtus ; et amiciore
16 luce placebit.
17 Impari semper jaculo duellant
18 Livor et Virtus ; minor ille cedit,
19 major haec surgit, validaque palmas
20 involat hasta.
21 Sic ubi nubem toleravit infans
22 Cynthius, tandem violentia adultus
23 increpat flamma, medioque vultum
24 explicat axe.
25 Sed negat laudes hodie : diem tu
26 crastinum expecta. Brevis est sagittis
27 Vita livoris : venit, aufugitque,
28 fulminis instar.
29 Impetus primos habet insolentes.
30 Sustines ? Frangis. Trepidas ? Triumphat.
31 Pectus armati fugit, at jacentis
32 fortius urget.
33 At per aetatem tibi semper instat ?
34 Alteram expecta. Moriere ? Vivent
35 posteri, et famam veniens sepulchro
36 eruet aetas.
37 Saeculi nolim breviore meta
38 vota concludas. Erit ordo quondam
39 alter annorum, venietque gens vir-
40 -tutis amatrix.
41 Illa, si praesens sileat palaestra,
42 illa virtutem tumulo evocabit ;
43 quaeque in aetatem latuit, secunda ae-
44 -tate patebit ;
45 Vera, vel praesens retulit, vel absens
46 gloriam virtus. Negat haec honores
47 debitos aetas ? Dabit hos sepulto
48 posthuma fama.
49 Semper a tergo prope vel remote
50 umbra virtutem haec sequitur. Negatus
29
51 quin honor laudi est, emiturque ab ipsis
52 fama tenebris.
AD CAIUM SENNIUM. ODE XIX. Detestat ut nostri temporis bellaQuo belli rabies, quo furor incitus
A1_19 v.1 Quo belli rabies, quo furor incitus
2 Mentes praecipitat ? Quo male Theutonum
3 mucrones saturi sanguine caedibus
4 nostris assidue tepent ?
5 An fors Austriacis Danubius parum
6 bellis erubuit ? Non satis aut Lycus,
7 aut Albis gemuit ? Moldava non satis
8 pressus Marte Bohemico
9 ripas Theutonico sanguine polluit ?
10 At non Threicii ut cornua sideris,
11 non ut Bistonidum bella retunderet,
12 devictaeque Propontidos
13 littus littoribus jungeret Austriis,
14 invisumque genus fulmine ferreo
15 sectatus premeret Theuto, vel Africas
16 arces in cinerem daret.
17 O probrum generis Theutonici ! O pudor !
18 Cur non Bistoniis frena furoribus,
19 aut Thressae remoram injecimus aspidi ?
20 Aut cur non Othomannicas
21 iras sanguineo extinximus aequore ?
22 Ipsi (quo voveat nil truculentius
23 Germanis Selimus) funera patriis
24 scrutari ruimus fibris.
25 Ipsi funereis sternimus ossibus
26 campos, et putrido rura cadavere ;
27 ipsi diruimus moenia et oppida,
28 et bustum patriae damus.
29 Quae tigris tigridi, quisve lupus lupo
30 infestus, rabiem dentibus exerit,
31 crudelemque animum in congenerem sibi
32 exercet tigridem aut lupum ?
33 In non consimilem bellua belluam
34 ungues exacuit ; dentibus irruit
35 in non consimilem : sed sibi compari
36 parcit bellua belluae.
37 Nos, nos degeneres indole, sanguinem
38 humanum bibimus ; nec saturi tamen
39 uno haustu, extrahimus quidquid in ultima
40 sede est pectoris abditum.
41 Caecusne est furor hic ? An rapit acrior
42 vis consanguineos ? Dicite. Pallidum
43 invadit labia ac ora silentium,
44 et fibrae attonitae stupent.
45 Sic est : dissidiis, non sine crimine,
46 Germani scidimus viscera patriae.
47 Haec seris meritam culpa nepotibus
48 poenam, funera, destinat.
AD MARCUM TALIONIUM. ODE XX. Fatua vestium gloriatio.
A1_20 v.1 Non chlamydis sonantis
30
2 aureae bullae, neque Sidon celebrata ab ostro,
3 non Asiae volucrum
4 texta, nec filis operosum Phrygii laboris
5 te studium elevabit
6 altius vulgo. Tibi quod nunc latus ambit ostrum,
7 quaeque pedes flagellat
8 purpura, et vestis radians Oebalio apparatu,
9 et Sinicos colores
10 exues tandem Talioni. Cecinisse quondam
11 audiimus poetam :
12 fabula est vita. Hanc agimus nos fragili in theatro.
13 Cum fuerit peracta ;
14 qualis intravit vacuus, talis abibit Actor ;
15 veraque restituto
16 ore sumetur facies, dissimulata cedet.
17 Quod quis erat, resumet.
18 Qui fuit Princeps, phaleras ponet, et induetur
19 vix bene tecta villo
20 membra. Cedendum est. Phrygionum labor in lacernam
21 desinet. O togate
22 tinnulo miles tonitru. Mygdoniae palaestrae !
23 Quid tibi fert avarus
24 Indus, aut Hermus ? Locuples quid Genoessa in auro ?
25 Quod gladio pyropus,
26 sella quod confert asino. Nec vegetat remissum
27 ingenium, aut decorem
28 mentis exornat, neque fibras animat vigore.
29 Mollia, nec peritum
30 militem armorum faciunt, nec capiti Minervam
31 ingenerant ; nec auro
32 Major est mentis calor. Indigna animo virili est
33 cura, tumere veste ;
34 dignior sexu leviori. Mediocritatem
35 si nitor, elegansque
36 Cultus excedunt, rapiunt ingenium, occupantque
37 mole negotiorum
38 vestium curae : capiti nil reliquum reservant.
39 Vis sapiens haberi ?
40 Occupa mentem meliori studio, Tyrumque
41 exue : fortiores
42 milites villo veniunt, et sapientiores
43 philosophos lacerna,
44 quam Canopaei pretium muricis educavit.
AD TITUM CANDIDUM. ODE XXI. Adversa non sunt mala, si bene utaris.
A1_21 v.1 Institor pacis, placidaeque mentis
2 emptor, in rerum penetra medullas :
3 nucleum pensa ; rigidamque deme,
4 candide crustam.
5 Exteri fallunt nimium colores ;
6 veritas imo latet in recessu :
7 deme, quod circum tegit, et latentis
8 erue frontem.
9 Error in rerum specie laborat :
10 veritas intus tegitur. Colores
11 sensui illudunt : ratione verum
31
12 nititur omne.
13 Quidquid his mundi pateris procellis,
14 nil malum dicas. Malus usus aufert
15 optimis famam, minuitque sanctis
16 rebus honorem.
17 Pestis et morbi, cruciatus, ensis,
18 mille tormentis animatus horror
19 nil trahunt secum vitii ; sed umbram
20 adjicit usus.
21 Ferrum idem servit patriae saluti,
22 servit et caedi propriae ; sed usus
23 praestat, ut caedem potius minanti
24 obviet irae.
25 Ensis aspectu mulier fatiscit,
26 miles exsultat : timet illa mortem,
27 sperat hic famam, decimoque nomen
28 ferre nepoti.
29 Abstine affectu : neque fulminantes
30 femina horrebit chalybis furores ;
31 nec manus ferro nimis implicare
32 miles amabit.
33 Quae putat vulgus cruciare, possunt
34 gaudii messem dare ; si timores
35 mentis expungas, et opinionem
36 corrigat usus.
37 Quaeque decepti segetem putamus
38 pacis, haec torquent. Malus usus ista
39 flectit in noxam ; bonus usus illis
40 fundat honorem.
41 Utere adversis patienter : inter
42 laeta constantem retine tenorem.
43 Hinc et hinc victor referes quietae
44 gaudia menti.
AD AUFIDUM. ODE XXII. Educatio plurimum potest ad virtutem
A1_22 v.1 Principium natura boni est : tamen illa remittit,
2 si desit institutio,
3 et documenta boni.
4 Plures naturae durum vicere rigorem
5 prudente vitae regula,
6 quam tenuere probam
7 vivendi normam sine recti lege magistra.
8 Plures magister improbus
9 a probitate trahit
10 in comitem vitii ; quam consuetudo proborum
11 patiatur ire semitam
12 indolis indomitae.
13 Non nego naturam ad virtutem plurima posse :
14 sed forte si quis indolis.
15 Nobilitare caret,
16 Naturae vitio, normamque exhorret honesti ;
17 urgente lege dirigi
18 durities animi
19 ad rigidum virtutis iter valet. Ista frequenti
20 mollitur assuetudine.
21 et monitoris ope.
32
22 Nulla malignantis tanta est audacia vitae,
23 doctrina quam non atterat,
24 instituatque manus
25 cote magisterii. Patitur vel Caspia tigris
26 legem, vel ursa Thracia,
27 Armeniusque Leo.
28 Non minus ingeniis flectendis improba cura
29 potest, vel institutio,
30 assiduusque labor.
31 Jam nemus humanas densum transivit in urbes,
32 et scopulus in palatia ;
33 regia statque domus,
34 Hic ubi arena fuit ; ridet Flora aemula Paesto
35 Hymettiisque gratiis,
36 hic ubi se sterili
37 terra dabat lolio : rupes ubi celsa superbum
38 miscebat astris verticem,
39 hortus alit Charites.
40 Saxa cavantur aquis, non vi, nec ; turbine nimbi,
41 sed guttulis cadentibus,
42 et patiente mora.
43 Ipse chalybs domitus Liparaea incude, remittit,
44 sequiturque ductum mallei,
45 imperiumque fabri.
46 Cui rigidum natura dedit sub pectore ferrum ?
47 Vel cui medullas marmoris,
48 duritiemque petrae ?
49 Cui rigidam infudit, genus intractabile, tigrin ?
50 Vel cui Leonis viscera
51 cruda noverca dedit ?
52 Si tamen illa dedit ferrum, tigridemque, Leonemque
53 aut marmor ; educatio
54 corriget ingenitam
55 barbariem mentis. Doctoris legibus omnis
56 feritas potest mitescere,
57 ingeniumque premi.
AD CONDYLUM. ODE XXIII. Discrimen veri et falsi amici.
A1_23 v.1 Distingue amicos Condyle. Non potes.
2 Omni carere ? At selige, dum potes.
3 Multis amaris ? Sed fideles
4 vix poteris numerare paucos.
5 Est, quem catenat pectoris integri
6 amor virilis, nec dubio fides
7 colore picta : est, qui verendum
8 nomen amat, caret arte, amici.
9 Uterque vultus exerit aream
10 serenitatis sidere lucidam ;
11 uterque comit verba : uterque
12 mella oculis fluit, ore mella,
13 uterque crebris limina basiis.
14 Exosculatur, vel lateri comes
15 haerere gaudet ; quaque tendis
16 insequitur praeeuntem uterque.
17 Sed dum pares sunt moribus, impares
18 discerne factis. Hic sibi consulit,
33
19 tuamque sortem, non te, adorat,
20 atque tuo magis aere gaudet
21 suum ampliare, aut tecta domestica
22 ornare donis ; atque superstitis
23 hereditatem vastam adire, et
24 sorte tua sibi arare sortem.
25 At ille census non memor aurei,
26 et affluentis conditionibus
27 Lydi superbis, Dauniaeque
28 messis, et auriflui tributi,
29 quod pendit Indus divite copia,
30 Hermusque vena fervidus aurea,
31 urnaque Ganges bracteata,
32 quod gremio Genoessa fundit ;
33 si poscat anceps rebus in arduis :
34 Fortuna dextram, subsidio dabit :
35 vel si novercali furore
36 impulerit male sana fatum,
37 opponit altam pectoris aegidem,
38 arcemque mentis : quaeque periculis
39 infida te Fortuna vexat,
40 illa prius sua tela amici
41 exercet in cor : quaeque tuas petunt
42 tormenta fibras, non prius increpant ;
43 quam sese amici per medullas
44 oppositas violenta trudant.
45 Non est amicus, qui cumulat sibi :
46 qui, quando fervent limina gaudiis,
47 assistit humanus ; fugitque,
48 cum tragicam quatit ira scenam.
49 Non est amicus, quem magis alligat
50 auri cupido, quam studium tui :
51 cui commodorum propriorum
52 utilitas faber est amoris.
53 Amor profundo res animo abdita est
54 factis probatur, qui sua negligit,
55 tuasque res curat ; nec atra
56 tela timet furiata caede,
57 rebusque pandit depositis sinus :
58 hunc crede amicum ; quem Pyladen potes
59 complecti Orestes, quemque Achillen
60 Automedon potes arbitrari.
AD IUVENTUTEM. ODE XXIV. A teneris duris assuescendum.
A1_24 v.1 Longum supino non bene ab otio
2 ordiris aevum, fulgura gloriae
3 quicumque poscis, quem loquacis
4 urit amor, sonitusque famae.
5 Pulchris honestam laeta periculis
6 impubis aetas gaudeat orbitam
7 legisse, nec molli reclinet
8 colla rosa, placidoque membra
9 componat ostro. Turpis inertium
10 vitae senectus excipit otium.
11 Quieta vis parum sepulta
12 desidia, tumulove distat.
34
13 Maeret severa nube meridies
14 sepultus ignem, quem male desides
15 duxere flammae ; vesperaque
16 ipse suum lacrimatus aevum
17 ignava maesto sarcina Nereo
18 condetur. Altae semina gloriae
19 in flore spirant : magna parvas
20 bella juvat simulasse tigres,
21 adulterinae tollite marcida
22 unguenta Cypri : tollite crinibus
23 aurumque cristasque, et jubata
24 ludibrium petulantis aurae
25 theatra ficti ponite verticis :
26 caliginosum vivere sanguinem
27 si quos pudebit, vel jacentis
28 desidia recubare vulgi.
29 Virtus honestam sanguine Martio
30 lectura famam, proelia, funera,
31 Martemque, Cadmaeasque messes
32 a teneris meditetur annis.
AD STUDIOSAM IUVENTUTEM. ODE XXV. Virtus Sapientiae iungenda.
A1_25 v.1 Si quem juvabit saecula postera
2 fecunda fama vi sapientiae
3 emisse, et altam oblivionem
4 ingenii sepelisse laude :
5 non ille caeco tecta silentio
6 in jura mundi, certaque foedera,
7 formasque rerum, conditosque
8 mente sagax penetret recessus.
9 Quid noctiluco pulchra satellite
10 illustriorum incendia siderum,
11 quid mutuato Solis igne
12 concilium vigilantis aethrae,
13 ipsamque Phoebi proderit auream
14 lustrasse clara in luce superbiam,
15 geluque torpentem Bootem, et
16 segnitiem glacialis ursae ?
17 Aut quid tenebris tecta fidelibus
18 arcana magni evolvere Numinis !
19 Scientiarum mole fetum
20 ingenium sapientis, aegrae
21 est larva mentis, si melioribus
22 illustre pectus non coquat ignibus
23 marita virtus : nec juvabit
24 Palladiam caluisse frontem ;
25 si mentis absit flammeus integrae
26 vigor. Doloris magna fuit seges
27 scivisse multa, dum reperta
28 saepe labor face, vanitatis
29 se damnat ipsum. Non ego mentium
30 tormenta veram dico scientiam,
31 adulta virtus ni Minervam,
32 praesidio meliore firmet.
35
AD MICHAELEM DEVIUM. ODE XXVI. Mala conscientia numquam quieta.
A1_26 v.1 Conscium pectus sceleris patrati
2 non satis Medis tegitur lacertis,
3 nec pharetrati satis insolenti
4 tegmine Mauri.
5 Sive se pulchro radiatus ostro
6 explicet Phoebus, medioque caelo
7 pendulus frontis cilium sereno
8 comat in auro :
9 sive Fortunae melioris aura
10 lenis aspiret, famulumque mensis
11 influat nectar, Phrygioque lectus
12 turgeat ostro ;
13 semper instantis metuit Megaerae
14 flagra, et internis agitatus umbris
15 parte non ulla reperit serenae
16 munera pacis.
17 Namque fatalis sequitur scelestum
18 ultio : et quamvis fugiat volantis
19 fulminis taedas, tamen ipse sese
20 non fugit ipsum.
21 Quale portentum, rea mens ! Nec imo
22 Aeacus tantum metuendus orco,
23 aut Avernali Rhadamanthus urna, aut
24 Eumenis atra.
25 Pone eum, motis ubi fluctuantes
26 arborum ramis recreantur aurae ;
27 quilibet motus folii tremendum
28 fulmen in aure est.
29 Pone, securas ubi molliore
30 Nereus vento recreat carinas :
31 quilibet fluctus necis imminentis
32 nuntiat horam.
33 Sic reum pectus sibi tortor ipsum est,
34 seque poenarum cruciat timore,
35 tela dum differt, sequiturque pigro
36 ultio passu.
AD PHILOSOPHOS. ODE XXVII. Sapiens in utraque fortuna constans.
A1_27 v.1 Nil est, quod Sapientiae
2 munitas animi concutiat fores,
3 seu prima juvenem face
4 vultum Memnoniis fluctibus exerat,
5 seu fessam tumulet mari
6 sol Tartessiaco lucis inertiam :
7 nec mersus tenebris dies
8 nativis animum noctibus obruit ;
9 nec gemmis radians dies
10 constantes animos altius extulit.
11 Quod si dissociantium
12 ventorum pelagus seditionibus
13 pacem rupit ; Etesiae
14 lambentes iterum Nerea blandius
15 sternent. Et levibus jocis
16 ibunt imperii flabilis arbitri.
36
17 Si fortuna rotatilis
18 fatum difficili verterit alea,
19 spem non projicit invidi
20 secura exitii, non penetrabili
21 munita auxilio latus.
22 Quae casus gravior tela rotaverit,
23 infra consilium cadent.
24 Ingentes animos, quos adamantina
25 subtexit sapientia,
26 fortunae jaculum mitius impetit.
27 Illi fama quatit fores,
28 ruptura indecoris lora silentii,
29 cui somnum invidet, et pigrae
30 indormire vetat pectus inertiae, ac
31 lentum ducere sanguinem.
32 Illum sors placidis solibus invidet,
33 in quem culta Favoniis
34 tempestas facili lege proterviae
35 formosas Charites pluit.
36 Quem numquam pavidis arma volantium
37 tempestatibus ignium,
38 numquam fulmineo turbine terruit :
39 census ipse domesticos,
40 et vires animi nesciit. Heu miser !
41 qui numquam miser est ! Calor
42 mentis carnifices inter inaestuat.
43 Virtus fortior emicat,
44 quam duris agitant fata periculis.
45 Radices agit altius
46 arbor, cum vario tunditur Aeolo.
47 Tunc quid quisque queat, scies :
48 cum vultu intrepidus constiterit suo.
ODE XXVIII. A terris ad spirit valem vitam conversio.
A1_28 v.1 Assurgo. Sanctum mutor in alitem
2 valete montes, et juga nubibus
3 minata, frondentesque terrae,
4 et vitreae regionis orae
5 valete. Jam me luce superbior
6 origo lucis Spiritus evocat,
7 verbumque proles aeviterni
8 ingenii, regerensque amorem
9 Nati perennem Spiritus, et Patris,
10 assurgo. Nubes me famulantibus
11 portate ventis, et volantem
12 caeruleo vegetate campo.
13 Quod serpit infra, mens pede nobili
14 excelsa calcat : quod radiat supra,
15 hoc mentis accendit laborem,
16 meque suos rapit in calores.
17 Valere terrae : jam feror alite
18 sub astra penna : jam mihi siderum
19 theatra panduntur : valete :
20 pulchra sacri juga Olympi avete.
37
AD LIVIUM CORDUBAM. ODE XXIX. Quis Beatus
A1_29 v.1 Quid scissum Minyis per mare, Corduba,
2 pinum praecipitas, aut Acheloio
3 pandis vela furori, et
4 Calpes littora transvolas ?
5 Non Tartessiaci visceribus freti,
6 non Ditis Perues abdita montibus,
7 non Indis latet alma
8 conchis mersa beatitas.
9 Non hanc Mygdoniis regnum Alyattici
10 campis continuam, non alit Apulus,
11 non sudans laqueari
12 aurum sub Mareotico.
13 Felix qui potuit Pygmalionios
14 census, vel Cererem spernere Dauniam ;
15 qui calcare superba
16 majorum patrimonia.
17 Cui non vel Calabri nectaris artifex,
18 vel Laestrygonia sub nive frigidi
19 Bacchi sudat amystis
20 vectigalia Caecuba.
21 Hic tuta positus sede rapacium
22 fatorum rabiem despicit, et latens
23 occurrit Libitinae
24 telo, nec refugit mori.
25 Illi saeva dies, mors gravis incubat ;
26 cui mens Tantaleis ignibus aestuat,
27 quem selecta Lucrino
28 inflant ostrea gurgite :
29 fumosasque Patrum censet imagines,
30 et gaudet famuli fascibus imperi,
31 qui notus nimis orbi,
32 ignotus moritur sibi.
ODE XXX. Aspiratio ad caelestem Patriam.
A1_30 v.1 Quaenam stelligero labilis aethere
2 lux mi pectora corripit ?
3 Quae fax sidereae filia flammulae
4 me sacris cremat ignibus ?
5 Mens desiderii fertur ab aestibus
6 supra blanda pericula :
7 Sirenumque modos, et Siculi freti
8 praedones Acheloidas.
9 Uror conspicuis aetheris orbibus
10 extorris patrio solo :
11 Caeli sidereis uror amoribus.
12 O lucens facies poli !
13 O flammae vigiles ! O Hyacinthina
14 stellati domus aetheris !
15 Cur me Daedaleis, heu nimium diu !
16 mundi erroribus implicas ?
17 Cur me sepositum terra tenes polo ?
18 Mendacique bono exsulem
19 irrides, solidis dum vacuus bonis
20 uror Tantalea fame ?
38
21 Ah sortis fluidae ! Lubrica somnia !
22 mentem solvite compede.
23 Jam caeli excubiae, jam vigiles chori
24 arcem pectoris occupant.
25 Extremum valeas terra, micantibus
26 caelorum inferor atriis.
AD D. PATRITIUM MOLEDAEUM. ODE XXXI. Sapiens in omni fortuna constans.
A1_31 v.1 Seu Symplegades aetheri
2 spumosae rabiem Tethios inferant ;
3 seu lambant mare Etesiae,
4 et mollis pelagus somnus inambulet :
5 Aequa fronte Favonios
6 et tristes sapiens excipit Africos.
7 Vidi tergemina face
8 prostratos scopulos, Acroceraunia,
9 Arctoosque Hyadum lares,
10 census Maenalios, quaeque puerpera
11 septem Luna Trionibus
12 suevit Parrhasia sub nivium domo
13 vectigalia pendere :
14 vidi nata jovis terrifica manu
15 scissis fulmina nubibus
16 circum sulphureis ire volatibus :
17 vidi depopulantium
18 turmas Thyssagetum, Sithonia agmina,
19 Medi fulgur acinacis.
20 Telorum pluvias fervere grandines,
21 vano scilicet impetu.
22 Quin si Dardanio fama Quiritium
23 ostentet Capitolio ;
24 si per Memnonidum regna, per invium
25 cano frigore Caspium,
26 nascentisque domos Solis, et Hesperi
27 pandat limina gloriae,
28 fortunae impavidus munera despicit.
29 Ac qualis Siculo vaga
30 Ponto praeteriit cantum Acheloidum
31 regis Neritii ratis ;
32 talis praecipiti haud credulus aleae
33 nomen calcat inutile
34 prudens, nec pretium ponit honoribus,
35 qui numquam stabili sedent.
36 Defixi solio. Sollicitudines
37 ostro sub Tyrio jacent,
38 pallentesque metus : Pergama Mempheos
39 Riphaeaeque eboris nives,
40 et quidquid Phariis, aut Mareoticis
41 vivit postibus illitum,
42 Fortunae ambiguis casibus objacet.
43 Quidquid mole supercili
44 in pulchram invidiam sidera provocat,
45 claudent fata catastrophe.
46 Nempe et marmoribus funeris ultimum
47 dixit tempus edax diem,
48 annosasque patrum rodit imagines,
39
49 et fumo nigra stemmata.
50 Junctas invidiae tempus habet faces,
51 praeclarisque laboribus
52 restant interitus : forte nec Hesperum
53 cernent, quae juvenis stupet
54 Titan sidereis mixta penatibus.
55 Unus funeris ultimi
56 liber Patricius frena rotatili
57 Fortunae injicis, arbitrae
58 ludentis dominus non humilis Deae.
59 Et qua fronte Favoniis
60 hac prodis decimis fluctibus obvius !
61 Par semper tibi, seu tegat
62 caelos imbricitor, sive Diespiter.
AD EUNDEM. ODE XXXII. Vera Beatitas in Sapientia.
A1_32 v.1 Tributa Nili tollite, tollite
2 auri cavernas nobilis obsides,
3 Tyrumque, divitemque Cretam,
4 tolle tuos Genoessa census.
5 Tolle invidendos Caelitibus lares,
6 injurioso quos pede dirutos
7 fortuna calcat, dum severa
8 fronte minax caperavit ora.
9 Plerumque magnis casibus objacet,
10 quidquid tumentis nube supercili
11 despectat orbes, vel Deorum
12 concilio sua colla miscet.
13 Caelo minantis tecta Numantiae
14 sensere versis turribus impetus
15 Rhamnusianos, cum tonitru
16 moenia dissiliere Martis.
17 Carthaginenses, heu ! male moenia
18 tutata cives ; et Babylonii
19 ruere muri, cum trisulcae
20 more volans Macedo procellae
21 grassatus armis, dissociabiles
22 exasperatae, mentis Erinnydes
23 spiraret, et majore nimbo
24 fulmineum daret ire Martem.
25 Ardente Troja depopulantibus
26 fit praeda flammis Laomedontiae :
27 pompae lacunar, et corona
28 Oebalio male fulta saxo.
29 Sic alta clades exitiabili
30 torrente inundat Pergama : turgidos
31 quos attulit Mater, noverca
32 sors eadem rapiet cothurnos.
33 Quid densa circum turba clientium,
34 aut flexa pronis Roma securibus
35 felicitatis addet ? Aequa
36 lege movet gravis urna Croesi,
37 Irique casus. Et timor, et minae
38 sedent eodem, quo Dominus loco.
39 Seu praeda odoris, seu tumescat
40 lectus Achaemenio apparatu ;
40
41 altis Quiritum pervigil incubat
42 fortuna stratis : cespite durior
43 est pluma Regi, quam canino
44 cura vigil laniat remorsu.
45 Quid sculpta vivo nomina marmore,
46 aut fama vivens sub Libanitide
47 cedro beabit ? Quid Myronis
48 dextra tuos fabricata vultus ?
49 Exesto luxus ; non bene nominis
50 avarus emptor ; non bene honoribus
51 felicitatis nundinator
52 inveniet requiem paratis.
53 Hac ite, qua se Palladis artibus
54 nixus, volatu non humili rotat,
55 ventisque fractis intrat hospes
56 sideream Moledaeus aulam.
57 Hoc vera manat fonte beatitas
58 major sepulchro, funeris ultimae
59 ignara flammae ; quam nec aetas
60 in cineres, neque sors resolvet.
AD EUNDEM. ODE XXXIII. Eiusdem Argumenti.
A1_33 v.1 Sortem deficientibus
2 annis praecipitem pulvere Olympicae
3 immutas sapientiae.
4 Quae possunt adimi seditionibus
5 fortunae, melius cares.
6 Non mentem Libyci fenoris horreo
7 condis, non Alyatticis
8 aut fulvis Arabum conditionibus.
9 Quid cerae memores Patrum ?
10 Quid moles Tyriae ? Caedua quid Paros,
11 aut arces Babyloniae ?
12 Quid regum trabeae ? vellera Colchidos,
13 quid vasa Antipodum juvent,
14 mittis sollicitus quaerere. Non beat
15 aurum Tantaleam sitim,
16 nec terris alio Sole calentibus
17 adductae spolium Rheae
18 auratum sequitur cura periculum.
19 Quo sors altius evehit
20 fultum divitiis ; hoc gravioribus
21 curis dilaniat fibras.
22 Qualis letiferis vipera mortibus
23 maternos laniat sinus.
24 Nec quaerit tiliis vivere posthumis,
25 aut afflare Corinthiis
26 vitam marmoribus, quem sapientia
27 terrae nubibus eximit,
28 ac per siderei Daedala baltei
29 donat moenia, et igneas
30 arces emeritis ire volatibus.
31 Hic et Terrigenum probra,
32 sortis ludibrium, et vana crepundia,
33 fucatasque negotiis
34 fraudes, et miseris non medicabilem
41
35 fortunae rabiem vides,
36 ac qualis rosei fax Hyperionis
37 ridentes Acheloides,
38 et motum pavido turbine Nerea,
39 blandis Tyndaridas genis,
40 spirantisque minas fulgur Orionis,
41 et tristes Hyades videt ;
42 nec fusam rosei muricis ignea
43 frons terra maculam trahit.
44 Talis Pyramidum Mempheos ardua,
45 Mausolique tumentia.
46 Rides non humili pegmata lumine,
47 sceptrorumque potentiam,
48 Paesti luxuriam, semivirum decus,
49 Medi vulnera corticis,
50 et mersum Phario pectus in unguine,
51 illusosque vaporibus
52 sponsos Penelopes, Alcinoi genus ;
53 queis cervix Bromio madet,
54 et cirrus pluvia stillat amaraco.
55 Hic soles niveos trabis,
56 dum servans oculis astra sequacibus
57 aeternis animam bonis
58 ardentem satias, quae sapientia
59 pleno suggerit alveo ;
60 quae vel post cineres fata nepotibus
61 transcribent imitantibus ;
62 vel Dii sidereis sedibus inferent.
AD FLAVIUM DORIUM. ODE XXXIV. Aetati iuvenili non fidendum.
A1_34 v.1 Flavi, juventae desine credere.
2 Ut aestuosi Solis ab ignibus
3 roseta, lilieta, et omnis
4 forma cadit morientis horti ;
5 sic illa vultus purpura, lacteus
6 color genarum, blanda supercili
7 iris, labelli purpurissum,
8 gemma oculi gemina interibit.
9 Parcus colori crede : mero ligat
10 errore mentem. Spondet amabilis
11 aurae duellum ; sed protervos
12 forte dabit Boreae furores.
13 Risum propinat, sed lacrimabiles
14 sequentur imbres, saecula supputat ;
15 sed raptat aetates, et annos
16 praecipitat fugiente passu.
17 Parcus juventae crede. Volantia
18 ruunt citato tempora Pegaso
19 avara mortis, nec cadentem
20 ulla diem tenuere lora.
21 Praeoccupantem tempora sedula
22 virtute laudo. Non tibi saecula.
23 Promitte ab annis. Si in senectam
24 judicium puerile trudas,
25 virum negabo. Non faciunt virum
26 devexus anni transitus, aut gena
42
27 vestita barba, non senilis
28 canities in honora menti.
29 Matura virtus, nescia temporis,
30 aetatem honestat, sit juvenilior
31 lanugo in ore ; dum senectae
32 eripias grave pondus oris ;
33 senem fatebor. Vincere moribus
34 ipsos Catones, fingere pectora
35 prudentiae ad normam ; modestum
36 alloquium, placidique gestus,
37 linguae disertum flumen, et eloqui,
38 et mens amici conscia Numinis,
39 innube per frontem serenum,
40 intrepidi generosa cordis
41 scintilla, frontis tersa modestia,
42 et sola virtus : haec faciunt senem.
43 Vixisse vis diu ? Juventae
44 ingenium moderare presso
45 victor lupato. Non fugientibus
46 aetatem ab annis, sed meritoria
47 virtute pensa : ad hujus acta,
48 ac numerum numeremus annos.
CADUCA BONA DESPICIENDA.
A1_35 v.1 Vides, ut anni volvitur orbita,
2 diesque noctem, noxque fugat diem ?
3 Mensesque vernantis juventae
4 Pegaseis rapiuntur alis ?
5 Undae recedunt praetereuntibus
6 lapsae susurris. Ver hyemem fugat,
7 autumnus aestatem, fugaces
8 nulla dies remoratur annos.
9 Nihil perenne est. Aeacus omnium
10 concussit urnam : purpura Caesarum, et
11 Irus lacernosus quadrigis
12 proteritur fugientis horae.
13 Sic quidquid ortum est, exitus occupat,
14 premitque finis : tendit ad Hesperum,
15 Titan Eous : in senectam
16 praecipiti ruimus volatu.
17 Felix, dolosis qui potuit Midae
18 mentem implicatam solvere censibus,
19 et cui superbum dente Lydo
20 pectora non rapuit lacunar.
21 Non ille, quamvis infima misceat
22 Fortuna summis, et trabeam levi
23 mutet lacerna, mentis altae
24 abjiciet timidus secures.
25 Non ille curru temporis aufugi
26 tritus gemiscet ; fronte sed ultimam
27 horam serena, celsiore
28 ex animi specula videbit
29 interritus : seu venerit hoc die,
30 seu cras, paratus cedere, cum volet
31 Tonans, nec annos longioris
32 in pretio numerabit aevi.
43
33 Volantis ergo ne pede temporis
34 premare, lapsum temporis occupa
35 virtute. Virtus sola, mundi
36 interitu nequit interire.
AD FORTUNAM. ODE XXXVI. Vale Fortunae.
A1_36 v.1 Satis cachinni est : cede volatilis
2 regina, fluctus quae regis Antii.
3 Quid avolantem me caducis
4 deliciis male fida tentas ?
5 Afflabis auro ? Jam melioribus
6 votis benignus me cumulat Deus,
7 et largius veris capacem
8 divitiis animum beavit.
9 Non impotentis frena libidinis
10 mordebo avarus lucis, et imperi
11 procus, nec aggestum Phraatae
12 Oceani pretium aestimabo.
13 Inefficaci parco pecuniae
14 litare, matri sollicitudinum :
15 congesta torquet ambulantem :
16 Vita brevis breve poscit aurum.
17 Regum propinas ostra, et eburneum
18 pulvinar ? Ostrum quod dominus premit,
19 premunt timores : quamque cingit.
20 Torquet idem diadema frontem.
21 Quid tecta caelis Daedala porrigis ?
22 Non levigato gloria marmore
23 sincera crescit, sed nigrantes
24 ipsa suo domat igne noctes.
25 Quid mi voluptas ? Dulichii ducis
26 me prora terret : blanda pericula
27 jocosa Siren mentietur,
28 ut pelagi tumulemur unda.
29 Par est Hyaenae : instillat amabiles
30 laeva sopores, sed necat altera,
31 brevemque somnum, mortis atrae
32 continuat graviore somno.
33 Non serviemus. Cedite pondera
34 onusta curis, me super auream
35 sortem metallorum sub astra
36 certa vehet sine nube virtus.
AD R. D. SEBALDUM SOLDNER, CANONICUM HERBIPOL. ODE XXXVII...
A1_37 v.1 Quem vestigia vitrei
2 collegisse juvat fontis, et aemulis
3 ripas passibus insequi ;
4 ad magni socius fluminis ostia
5 certo perveniet pede.
6 Qui ponti satagit cursibus obsequi,
7 atque ut Tiphys euntia
8 observat ratibus vitra sequacibus,
9 illum fida natantium.
10 Inducent pelago somnia fluminum,
44
11 qua se litoris immemor
12 immenso cumulat Nereus aequore.
13 Talem nuper amabili,
14 Sebalde, imperio te Sapientiae
15 torrens vexit in aequora.
16 Vix casto genitum sustulerat sinu.
17 cum ripae stetit ad vitrum,
18 i, dixit, tenues unda scientiae
19 qua se fundit in alveos,
20 mentem solve jugo mollis inertiae, et
21 dulces illecebras fuge,
22 aetatis Zephyrus dum facet, auraque
23 vernis solibus intepet,
24 rivorum strepitum praetereuntium
25 undosam sequere orbitam.
26 Post mentem ingenuis auctus honoribus
27 exemptus popularibus
28 undis, Philosophi fluminis accola
29 vestigabis euntium
30 stellarum choreas, nomina siderum,
31 sudantemque laboribus
32 solem perpetuis, atque paventium
33 inter fulgura nubium
34 horrendos tonitrus, ebria condito
35 auro viscera montium,
36 et quidquid cupidum nominis, abditum
37 naturae latet in sinu.
38 Tunc crispabilibus pulsus Etesiis
39 arcani mare Numinis
40 intrabis, tacito tecta silentio
41 divinae Sapientiae
42 consultus reteges. Quae Dea dixerat,
43 nos spectavimus. Aequore
44 Sebalde, in medio, nil timidus rati.
45 Cedis lina Favoniis.
46 Et mirum ! medio portus in aequore est :
47 hic seu carbasa turgeant,
48 ventis ludibrium, seu pigra pendeant
49 transtris, semper amabili
50 navim pace quies tuta perambulat.
51 Quin si hoc mergeris aequore,
52 emergis pariter, mergere ; poscimus :
53 ne tingare scientia,
54 mergaris, voveo ! Portus hic ultimus
55 mergi hoc posse sub aequore,
56 absorptumque mari condere spiritum.
AD MORINONIUM. ODE XXXVIII. Contra vanam et saecularem scientiam.
A1_38 v.1 Quid diu vanis agitatus umbris,
2 occupas fictis animum figuris,
3 teque fallaci, cupidus sciendi, er-
4 -rore fatigas ;
5 Quaeris, errantes ubi dux Ulysses
6 egerit naves ? Dubiae an Charybdis
7 turbine implexus, Siculaeve Syrtis
8 senserit aestum ?
45
9 Hoc Morinoni potius require.
10 Parte qua sistas stabilis, nec erres
11 ipse, jactatus male turbinante
12 mentis amore.
13 Consonos vocis gravis ac acutae
14 me doces flexus : doceas nocentes
15 cordis affectus, animique concor-
16 -dare tumultus.
17 Flebiles vocis mihi congementis
18 ingeris ductus : retinere fletum
19 inter adversas potius procellas
20 discere malim.
21 Mox geometres inaranda campo
22 puncta distinguis ; spatium que vasti
23 ruris in parvam graphicis tabellam
24 ductibus aptas :
25 scire sed malim, quibus expleatur
26 ambitus mentis, patulique vastus
27 cordis excursus, sitiensque avari
28 pectoris hydrops.
29 Curta distendis, sinuasque longa,
30 ampla condensas, trahis in rotundum
31 quadra, discindis bene copulata,
32 dissita jungis :
33 mitte curarum vacuos labores ;
34 hoc age, ut discas hominem aestimare.
35 Nosse, quam magni tibi, quam sit arcti
36 area cordis :
37 scire quid supra mediocritatem
38 spumet, aut infra jaceat supinum,
39 quave se duci patiatur arte
40 linea recti.
41 Quid fatigantem juvat in Stagirae
42 jurgiis tussim sibi procreare,
43 perque digestas vacui latebras
44 arma rotare ?
45 Otium impulsae magis ambiamus
46 mentis, et tristi vacuum duello
47 pectus, et purae miseris negata
48 gaudia mentis.
49 Scire quid prodest, an Olympus ala
50 unius muscae valeat ligari ?
51 An repercussus lapis in reflexus
52 axe quiescat ?
53 An pulex possit bibere Amphitriten
54 Adriae ? an totam lacerare terram
55 tusse, vel mundum saliendo ab ima
56 sede movere ?
57 Mitte sectari leviora, quorum
58 fructus est risus : superasque temet
59 arrige in curas, ubi vis bonorum, et
60 copia manat.
AD R.D. MAXIMILIANUM ENGELHARDT. ODE XXXIX. Cum Sacerdotio initiaretur.
A1_39 v.1 Quemcumque mendax fama Quiritium
2 per regna mundi, per Libycas plagas,
46
3 canique frigus per Bootae,
4 et rigidas Aquilone gentes
5 inusitatis vecta volatibus
6 perennitati dedicat aureae,
7 olim loquaci nominandum
8 Praxitelis simulantis arte :
9 quamvis cruentos miles acinaces
10 laetetur inter, fortior arduas
11 obire turmas proeliantum,
12 et galeis, clypeisque longe
13 clarus videri, et celsus aheneis
14 horrere squammis Marte sub aereo,
15 victorque proculcare fasces
16 suppositi pedibus tyranni :
17 non ille certus dissociabiles
18 exulcerati Martis Erinnydes
19 vitabit, aut circumstrepentum
20 ludibrium fugiet dolorum.
21 Nec Daedaleo pectoris impetu
22 effulgurantum moenia siderum,
23 arcesque stellarum coruscas
24 Icario penetrabit ausu.
25 At quem beatis dives odoribus
26 delapsa caelo relligio potens
27 furata telluri profanae
28 Malobathro meliore tinxit :
29 quo concitato remigio meus
30 Maximilianus sub pedibus pigram
31 temnens volatu terram, et urbes
32 sidereae novus hospes aulae
33 exerrat ? Illum per liquidum aethera
34 tranare nubes, et levibus super
35 pendere ventis, et sereno
36 relligio dedit ire caelo.
37 Illi curules flammeus aetheris
38 dictator ignes cessit. Et aureum
39 jubar, quadrigarumque lora
40 Cynthiaca moderanda dextra.
41 Quae Bosphorana terra Propontide
42 divisa, vel quae dissociabili
43 secreta Tethi, decolorve
44 Aethiopum plaga barbarorum
45 caelo refusi Solis imagines
46 non vidit ? O qua gemmea Nereo
47 tributa dives solvit Indus,
48 qua famulo Tagus amne vectus
49 ludit smaragdis praetereuntibus,
50 spectate Titan ! Te tumidus procul
51 Ganges salutat, ultimumque
52 Memnonii penetrale mundi.
53 Te bellicosis edita partubus
54 caliginosi filia Taenari
55 perculsa febrili pavore
56 umbra fugit trepidante passu.
57 Testes mearum prodigialia
58 sententiarum monstra, Acherontici
59 partus, triumphandusque quondam
60 Marmaricis leo pastus umbris,
47
61 quem fulminatis Acroceraunia
62 dejecta telis, vel Rhodopes juga,
63 caelove quassae fulminante
64 Emathiae peperere rupes,
65 immanis anguis, quem Tigris Armenis
66 effudit oris, quem maris exspuit
67 iratus ardor, quem Megaera
68 Eumenicis animavit antris.
69 Frustra ille saevae dux sapientiae
70 exaestuanti frena licentiae
71 fremens remittet, et venena !
72 Cerberiis animata spumis.
73 Umbramque Lethes progenitam satu
74 tentabit audax immiserabili
75 inducere orbi, viperinum
76 concilium scelerumque noctes.
77 Novo reductus Cynthius essedo
78 fugabit Orco nata volumina,
79 Stygemque, flammatumque in iras
80 Tartareis Acheronta taedis.
Ad Reverendissimum D. ANTONIUM MARENZIUM, PETENAE EPISCOPUM. ODE XL.
A1_40 v.1 Marentiorum Phoebus, amabile
2 sidus tuorum, cui charis eloqui
3 nectar propinavit, gravique
4 suada dedit fluitare motu
5 sententiarum ; sive volubili
6 exaestuantis fonte opulentiae
7 Bacchatus acres efferatis
8 injicias animis lupatos ;
9 seu copioso fusilis alveo
10 damnata somno pectora suscites
11 torrente, mirantumque secum
12 lingua oculos animosque volvat.
13 Quin temperatu fonte opulentiae
14 gratum Quirinis auribus influis,
15 facundiaeque Barberinis
16 mella apibus riguae propinas.
17 Romana testis ter gemino potens
18 honore Mater ; testis Hymettia
19 sonans volucre Vaticanum, et
20 Virgineae Ambrosiae parentes,
21 quae, Circiorum luxuriantibus
22 tumultuosa fronte Decembribus,
23 vectigal Hyblae, dona Paesti,
24 mella tuis reperere labris.
25 Non tum curuli nube Favonius
26 nimbos pluebat Chloridos in sinum ;
27 nec liliato grandinabat
28 praeteriens Zephyrus tributo ;
29 non temperato veris anhelitu
30 brumae evolutus Majus inertia
31 crispabat hortos, nec tepenti
32 ambrosiam pariebat aura.
33 Sed eloquentem suada coloribus
34 ornata frontem, et pulchrior aspici
48
35 facunda Mater eruditum
36 eloquii reseravit hortum ;
37 quem Romulaei Principis atria,
38 et Vaticanae sidera gloriae,
39 mirata, quem centum Quirites
40 attonito stupuere vultu.
41 At dum sepultum Nicephorum eruis
42 obliviosi pulveris angulo,
43 placet vetustas, veritatis
44 simplicior genitrix latentis ;
45 quae dum maligna Nicephoros jubet
46 blattae vorantis nube superstites,
47 tergitque adesis incubantem
48 canitiem, cariemque libris.
49 Tuis novato nomine laudibus
50 virtus laborat, quam notat aemulo
51 honore fama, dum tuorum
52 Nicephorus redivivus audis.
53 Te grandiorum munera frontium
54 lambunt coronae, te nivei tegunt
55 mores avorum, quos acerbo
56 dente pavet temerare livor.
57 Te mille circum spes Petenae volant,
58 pronoque sacras Istria pectore
59 vittas veretur, subditumque
60 gaudet humi posuisse vultum,
61 secura laeto pacis in otio
62 promissa pro te vota fidelibus
63 aris rependens, et parenti
64 canitiem Superos precata.
AD S. NICEPHORUM MARTYREM. ODE XLI. Cum huius vita a Reverendissimo D. Antonio Marenzio scriberetur.
A1_41 v.1 Victoriosi nominis omine,
2 puroque fusi murice sanguinis
3 decore martyr, dum Deorum
4 sidereo bibis ore nectar,
5 avara famae, lucus et appetens
6 membrana denso pulvere condita
7 pascit vetustatem, et voraci
8 charta putris jacet esca blattae ;
9 obliviosis squallida nubibus
10 aevi invidentis pagina saepiam
11 exstinguit omnem, dum vetusta
12 tempus edax monumenta rodit.
13 At non inulte ? Jam tacitis cadet
14 senecta libris, jam nitor eximet
15 oblivioni, jam sepultae
16 pulverea male nocte laudes
17 diu negatam desidia diem
18 tandem videbunt ; famaque eburneo
19 superba curru posterorum
20 Nicephorum memorabit aevo.
21 Quin et vetustas ambitiosius
22 ornata cristam dum simulat novae
23 florem juventae, Ferdinandi
24 Caesareis oculis legetur.
25 Tantum vel atri nocte silentii
49
26 juvat profundum nominis aurei
27 dormisse famam, vel sepultas
28 pulveribus jacuisse laudes.
AD SS. NICEPHORUM MART. et EPISCOPVM PETENAE PATRONOS. ODE XLII.
A1_42 v.1 Divi serenis Indigetum choris
2 inaugurati, quos genibus minor
3 Flavona adorat, quos Sabaeo
4 Nympha colit Petenaea thure :
5 vobis calentes Arsia limpido
6 cursu procellas volvit, et arduo
7 sub monte pronus blandiente
8 exuvias veneratur ore ;
9 vobis dicatis templa vaporibus
10 Gallinianum fumat, et Indicas
11 Albona conflat, sumptuosa
12 messe Arabum, Cilicumque, nubes.
13 Cunis reclines vos puerilibus
14 bene ominati nominis aureo
15 virtus coronavit decore :
16 nam teneras animabat ardor
17 jam tum medullas, et vagus igneo
18 pectus cremabat spiritus impete,
19 laudesque maturas tenello
20 prima dies simulabat ore.
21 Hinc turpe factum vivida nominis
22 exosa virtus, vertice pendulas
23 laudes precatur, laureisque
24 gestit ovans caput impedire.
25 Alter, Tiara jam popularibus
26 exemptus undis pervigiles agit
27 curas suorum, datque Asylo
28 grande pedum, Tyriasque vittas.
29 Adusque famae dedecus invidae ;
30 quae viperino dente momorderat
31 vitam innocentis, ad tribunal
32 ausa reum sceleris notare.
33 Sed nempe virtus invidia altior
34 tutata sese est, quando reconditas
35 citavit undas, aut volantes
36 flexit ad arbitrium columbas :
37 aut cum perempti prodigialia
38 luens aselli funera, sarcinam
39 suscepit ursus, nec reluctans
40 sollicita tulit arte pondus.
41 Alter severis meta furoribus
42 invicta perstat, fulmina verberum
43 jocis honestans, et cruorem
44 vulneribus fluitare gaudet.
45 An et decorae prostituit caput
46 venale morti, sanguine posthumae
47 empturus umbellam coronae,
48 quam superae parat orbis aulae ?
49 Sic est, Olympus Nicephoro excitus
50 spectator almi funeris advolat,
51 Deoque scenam, Caelitumque
50
52 grande choris aperit theatrum.
53 Haec terra vidit : cetera patriis
54 virtus Deorum sedibus intulit.
55 Quamvis nec indignata caelo
56 saepe suam Petenam benigno
57 vultu tueri, quem bona siderum
58 Iris notaret, longaque frugibus
59 Ceres praeiret, belluosi
60 terga premens peregrina monstri
61 quod de Pelasgis tractibus aufugum,
62 ubi tumentis terruit Istriae
63 lacus, agris desideratam
64 temperiem revocat boatu.
65 At vis, et atrae diffugiunt neces,
66 horrorque tortor jam morientium,
67 livensque, qui per membra fusus
68 antevola sua fata, pallor.
69 Uterque amici numine pallii
70 custos clientem protegit Istriam ;
71 seu Mars minetur, Arsiamque
72 turbet equis, galeaque potet ;
73 seu cincta morbis pestis anhelitu
74 incestet auras, et morientium
75 tumens acervis in propinquas
76 excidium meditetur oras.
77 Sic vos sub umbra nominis inclitam,
78 tutamque, Divi, protegite Istriam,
79 sic illa semper fundet aris
80 Thura piis cumulata votis.
AD S. NICEPHORUM EPISCOPVM. ODE XLIII.
A1_43 v.1 Nivens verenda canitie Senex,
2 ligustra vultum, lilia verticem
3 indute praesul, cui fidele
4 diva genu Petenaea lunat :
5 quem lapsa caelo gloria patrio
6 terris ademptum marmoreas super
7 locavit aras ; cui tiara
8 gaudet honor redimire frontem :
9 injurioso surge silentio,
10 orbique laudes, non meritas mori,
11 tuas recense, quas parentum
12 post decimi stupeant nepotes,
13 natisque narrent, audior ! Audior !
14 Denso sedentem pulvere suscitat
15 Antonius, Marentianae
16 grande decus columenque gentis.
17 Hinc laeta curru fama volatili
18 late per orbem sparget amabile
19 nomenque laudesque, et remoti
20 Nicephorum plaga discet Orbis.
21 Forte et lacunar culminis editi
22 vitare suetus, publicus audies
23 in Sole civis ; forte quondam
24 Austriacis adamatus aris
25 noscere magnus, cum melioribus
51
26 palmis onustus nomina Caesari
27 donabis Austrio, et vocari
28 Nicephorus volet Imperator.
Ad Reverendis. Dominum ANTONIUM MARENZIUM PETENAE EPISCOPUM. ODE XLIV.
A1_44 v.1 Parum otiosa distat inertia
2 quieta Virtus. Progenies Deum,
3 materque honoris, per viarum
4 difficiles agitata tractus,
5 alto sedentem culmine gloriam
6 impendiosae merce molestiae
7 emit : reluctantemque Calpen
8 consiliis, animoque frangit.
9 Haec te, lupatis impedientium
10 scissis morarum sessilis otii,
11 vittis coronat, hac perennis,
12 laudis iter duce sorbuisti.
13 Scit pulcher undis Adria vitreis,
14 et adjocantis murmure Nerei
15 pulsata Tergeste, tuensque
16 Nereidum fabuleta Justus :
17 scit Graeciensis Mercurialium
18 metas laborum Palladis area ;
19 quae nundinatorem decori
20 nominis egregia revinxit
21 laudum corona. Quid memorem improbae
22 dentes retusos invidiae retro
23 cessisse, cum frontem tiaras
24 emerita redimiret umbra !
25 Illustrius se scilicet exerit
26 virtus per omnem exercita semitam
27 Marenziana, quam obsoleto
28 quae latuit pudibunda tecto.
29 I nunc, profanas te populi super
30 molire turmas, qua radiantium
31 ordo coronarum requirit,
32 non humilem redimire frontem.
ODE XLV. Privatam fortunam magnae praevalere.
A1_45 v.1 Quisquis coronae pulcher in ignibus
2 Caesar superbis, quem venerantium
3 turbae Quiritum collocatis
4 agminibus famulae sequuntur ;
5 quamvis Lacaeno vulgus in atrium
6 achate stratum confluat, et strepant
7 circum coronatis clientes
8 officio famulante turmis ;
9 non es beatus. Tot populis male
10 fides habetur. Mygdonios tenet
11 postes Erinnys ; cum reclusis
12 cardinibus patuere valvae,
13 simul paratis fit via fraudibus,
14 simul furores, invidiae, et doli,
15 discordiae, luxus, libido,
52
16 ambitio popularis aurae,
17 globis coactis protinus irruunt.
18 Multi clientes, in tua funera
19 sunt multus hostis. Non amatur
20 rex, sed amantur opes. Trahuntur
21 nitente plures a diademate,
22 aulaeque gemmis ; quam sui amoribus
23 regis : coluntur, quo terantur
24 a populo Domini rebelli.
25 Nam quanta regum funere pars suo
26 elata, fatis illacrimabilem
27 placavit orcum ? Quot cruento
28 invidiae cecidere ferro ?
29 Quos Phoebus alto pendulus aethere
30 vidit superbos, luna silentio
31 mirata stratos vidit aulae
32 alterius famulante collo
33 subire lorum. Prosperitas senex,
34 immane monstrum est. Nec Zephyri joco
35 ludunt perenni ; et saeviente
36 Ursa graves Aquilone saepe
37 trahit Decembres. Sors variat vices.
38 Quicumque certo tramite devius
39 exerrat, ille inauspicata
40 carpet iter male ductus ora.
41 Testis meorum, flectere debilis
42 patris jugales, sit Phaeton puer
43 oraculorum : dum errat astris,
44 astra simul trahit in ruinam.
45 Testis volucres Daedalides super
46 volare pennis gnarus : inobsequens
47 mandata dum spernit monentis
48 patris, et ignivomo calori
49 solis propinquat, brachia defluis
50 ceris madescunt ; labitur aethere,
51 nomenque, famamque, et calorem
52 Icarias tumulat sub undas.
53 Sic casus altis fortior incubat.
54 Stet, quem juvabit, culmine lubrico
55 potentis aulae : mi clientum
56 nulla retro famuletur unda.
57 Tutum est, propinquam lambere Nereo
58 tumente ripam. Tollite flamina
59 nati Trionum, saeva proles,
60 ne decimo rapiamur aestu.
61 Fortuna litus mitior impetit ;
62 altum fatigat : parcior in levem
63 ruit phaselum, sed secundis
64 officiis pelago natanti
65 classi minatur : Laomedontias
66 fortuna puppes, non humilem quatit
67 ratem procellis : sic malignus
68 magna furor trahit in ruinam.
AD VIENNAM. ODE XLVI. Post bella rus invitatur, ut Pastorem accipiat...
A1_46 v.1 O Austriorum progenies Deum,
53
2 alumna caeli, Patria Caesarum,
3 ocelle mundi, fax Quiritum,
4 Archiducum generosa proles,
5 Vienna Princeps : jam satis algida
6 apeliotae pressa tyrannide
7 brumam bibisti : sat Borussae
8 gentis hyems Scythicaque canum
9 crinem gelatus grandine Circius,
10 tumensque fluctu Sarmatico Nothus
11 terras flagellavit : sat irae
12 Parrhasiis cecidere Plaustris.
13 Accede laetis, jam bona sidera
14 fratres Lacaenae triste minantium
15 Ponti tyrannorum furores
16 Oebalia pepulere taeda.
17 Accede laetis, praetereuntium
18 qua blandienti silva protervia
19 Favoniorum gloriatur,
20 qua Zephyri genialis aura
21 theatra vivi veris inambulat,
22 omnemque spargit prodiga gratiam,
23 ad usque formosam Canopi
24 invidiam, Tyriique veris.
25 Si quem bidentum nobilium Patrem
26 undantis inter diluviem gregis
27 gaudes videre, in quem reclines
28 grande pedum, vigilemque virgam,
29 succedat agris, neu pudeat gregem
30 pavisse. Quondam sceptra Quiritium,
31 Romae secures, consulumque
32 rura decus genuere fasces.
33 Inter bidentes Dardana Romulo
34 argenteorum ad Naiadas amnium
35 crevere sceptra ; cum repente
36 virga novo rutilavit auro
37 magistra juris, colla Quiritium
38 flexura nutu, cui vaga Faustuli,
39 armenta parebant, levemque
40 ad sonitum pecus omne stabat.
41 Non et saginans Inachiae gulam
42 Argus juvencae dedecus exuit
43 mortalitatis, siderumque
44 concilio radiare coepit ?
45 Quin et Pheraeos Boebeidis greges
46 obaudientes barbito Apollinis
47 Amphryse vidisti, nec aureum
48 dedecuit pecuare Phoebum.
49 Virtus ab herbis non minor emicat,
50 quam quae Gradivi pulvere nascitur.
51 Nec corpus aeque contudisse,
52 ac animos aluisse, laudo.
AD FERDINANDUM III. ROM. IMPERATOREM, ODE XLVII.
A1_47 v.1 Avara qualis praetereuntibus
2 gemmis Hydaspes littora personat,
3 et rura Medum bracteata
54
4 alloquitur pretiosus unda :
5 aut qualis auri prodigus ostio
6 septemplicato Nereidum Patrem
7 Nilus salutat, vel tributum
8 Hesperio Tagus amne volvit :
9 talis Latinae Pergama Palladis
10 auri natantis nimbus inambulat ;
11 quem liberali Ferdinandi
12 prona manus dedit ire fluxu.
13 Ad Bactra dudum, aut dissociabili
14 abscissa ponto regna Britanniae,
15 Bungosve, frigentesque Thracas,
16 aut Tanain prope flumen ortos
17 abisset exsul Pallas, amabili
18 stipata doctae Mnemosynen choro ;
19 si non fugacem Ferdinandus
20 imperio tenuisset auri.
21 Sic Gallicano fortior Hercule
22 non ora plebis, non popularium
23 innectit aures, nec sonanti
24 vulgus iners moderatur auro ;
25 sed sacra Dirces Numina, Numina
26 exuberantis Phocidos hospita,
27 Phoebumque, mirantesque Musas,
28 et vigiles Heliconis umbras.
29 Hinc qua procellis mura loquacibus
30 Taurisciorum rura perambulat,
31 et Austrienses murmurantem
32 Danubium stupuere ripae,
33 Oenusque praegnans divite fabula
34 exaggerato volvitur alveo,
35 Rhenusque et Albis concolores
36 ducit aquas medico Choaspi ;
37 qua temperatis Moldava flexibus
38 lambit Bohemos, qua procul Adria
39 insultat undis, triplicique
40 in pelagus ruit Ister ore,
41 Fernandianae munera dexterae
42 sequuntur ultro, quos gemini sacra
43 delubra Pindi, et eruditae
44 Thessaliae comitantur umbrae.
45 Exempla Patris regula filii
46 sunt insequentis ; qua praeiit via,
47 hac Ferdinandus Ferdinandum
48 insequeris, soboles parentem.
49 Tu doctioris jura Panaetii
50 ad usque magnae barbara Thraciae
51 Pangaea, regnatamque Teucro
52 ambiguam Salamina, sparso
53 fundabis auro, regnaque Apollinis
54 Musasque blando munere differes
55 ultra Triones, in calentis
56 Assyriae Libyaeque campos.
AD FERDINANDUM III. ROM. IMPERATOREM. ODE XLVIII.
A1_48 v.1 Determinati nescia limitis
55
2 ultra superbos Austria terminos
3 Calpes, coronatamque quondam
4 Herculeis Abylam trophaeis
5 metit triumphos. Vidimus Herculem
6 Habspurgicanum, qua medium mare
7 secernit Europen ab Afro,
8 prima suae monumenta laudis
9 locasse ; quando non superabili
10 desaevientem Nerea proelio
11 victor subegit ; defluosque
12 Amphitrioniadae colossos
13 mendaciorum lemmate nobiles
14 urna subacti condidit aequoris ;
15 famamque, plus ultra, trilingui
16 edocuit resonare cornu.
17 Tum grande ponti fluctibus Herculis
18 nomen sepultum flevit inutile
19 mendacium, non ultra ; et altam
20 paenituit posuisse Calpen
21 metam laborum : tum quoque gloriae
22 Nereus labantis funere territus
23 mersit verecundem profundi
24 fluctibus Oceani tridentem,
25 et aestuosi marmoris arbitros
26 ventos per undam somnus inambulans
27 quiete stravit, septimosque
28 composuit Boreae tumultus.
29 Exinde nullus laudibus obstitit
30 laboriosae terminus Austriae,
31 nec terminali tus Sabaeum
32 ara Deo didicit cremare.
Ad Illustris. Dominum GEORGIUM NICOLAUM COMITEM DE ROSENBERG, ODE LIX. Alludit ad Rosam Gentilitiam.
A1_49 v.1 Diva, nativo Rosa levis ostro,
2 quam colunt flores, famulusque retro
3 Paestidum census, populusque culti ad-
4 -orat Hymetti.
5 Sive reginas imitata vultu
6 floreo, gaudes populo videri
7 Major, et verno solio reclinis
8 flectis habenas :
9 seu latus mavis radiata telis
10 bella moliri, rigidisque cincta
11 militum contis in amica flores
12 bella vocare :
13 audies cenae decus eruditae,
14 sigmatis custos, epulique praeses,
15 umbra convivarum, honor editoris,
16 gloria cenae.
17 Subter umbrosam folii coronam
18 plena convivis tibi mensa surget.
19 Unus accumbat Sapiens, Senatum
20 esse putabis.
21 Pectoris vastum regit ille mundum,
22 Rex sibi, Caesar, populusque ; magnam
23 ipse se consul moderatur aequis
24 legibus Urbem.
56
25 Solus accumbat, trabeatus una,
26 curiae Patres, chorus assidebit,
27 consul, et judex, dominaeque sueta
28 lege secures.
29 Solus haud umquam est Sapiens : Senatus
30 quem domi semper colit, in tumultum
31 sive plebs densis glomerata turmis
32 concrepet arma :
33 sive jam legum patiens lupatos
34 mandat infracti furor appetitus,
35 et pluant passim pretiosa largam
36 otia pacem.
AD CAIUM LENTULUM. ODE L. De Mortis aequali in omnes imperio.
A1_50 v.1 Aetas fugaci praeterit orbita,
2 Cresisque et Iris summa necessitas
3 insultat, ac ignara flecti
4 sceptra quatit, tenuemque falcem.
5 Non interest, an Pygmalionio
6 censu beeris, Lentule num Tagus
7 natet lacunari, et vetusta
8 dinumeres monumenta Patrum ;
9 gentisque primus prodieris tuae,
10 vilemque supra te tuleris gregem
11 vulgi jacentis ; num superbam
12 gemma gravet pretiosa mensam.
13 Mors cuncta saevo proruit impetu
14 sublimioris nescia sanguinis ;
15 nec stemma, nec gemmas, nec aurum,
16 nobilium monumenta, transit,
17 festas rogali funere pertinax
18 mutare flammas, et lacrimabili
19 miscere lesso gratulantum
20 carmina, laetitiamque planctu.
21 Frustra juventam obtendis, et inclitas
22 ceras parentum. Ductus ab Inacho
23 sanguis vetusto sub Charontis
24 jura venit, fugiente Lethes
25 mergendus unda. Frustra adamantina
26 obtendis acris robora pectoris,
27 torosque cervicemque, et ossa
28 Herculeis solidata nervis.
29 Ad jura mortis cogitur Hercules,
30 et Hector, et Mars, et Telamonius
31 heros, et undantes volare
32 Aeacides celet in sarissas.
33 Mors caeca nescit stemmata principum,
34 nec sceptra regum, nec capitis jubar,
35 nec imperatorum secures,
36 nec titulos, dominosque fasces.
37 Quodcumque vidit nobile Phosphorus,
38 quodcumque Vesper, jam cinerem suum
39 transcripsit umbris, et sepultum
40 indecores iit in favillas.
41 Omnes abimus, Lentule ; et omnibus
42 severus horas Aeacus intonat ;
57
43 nec nosse fas est inter umbras,
44 quae tumuli ferat hora legem.
45 Hic ordo fati est, Lentule : quaelibet
46 morti hora servit ; quaelibet in necem
47 procumbit aetas : tu supremam
48 hanc reputa sapienter horam.
AD S. FRANCISCUM XAVERIUM. ODE LI. De obiecta ei in somno impura specie.
A1_51 v.1 Non, diffluentem sanguine quem vides,
2 victum vocabis. Saepe cruoribus
3 est parta laurus, saepe palma
4 sanguineo stabilita nimbo.
5 Afflicta virtus se generosior
6 in ausa trudit, perque paciscitur
7 periculorum tela laudem,
8 perque neces volat ad triumphos,
9 Tyro cruorem pallet ad obvium,
10 et arma ponit vulneris impotens :
11 qui saepe conflixit, notari
12 vulneribus veteranus ambit,
13 emitque pulchram sanguine lauream.
14 Hac arte, magni gloria Memnonis,
15 Francisce, pugnas, et Diones
16 arma gelas, Cypriasque flammas.
17 Infestat illa, et dum tibi durior
18 componit artus somnus, in igneos
19 erumpit ausus, indecoram
20 ausa animo simulare formam.
21 At dormientem quem male credidit,
22 bello paratum repperit, aegide
23 pudoris armatum, et medullas
24 Virginea feritate septum.
25 Frustra reluctantem impulit acrius
26 telum Cytheres : ocius exsilis
27 sopore, juratus pudorem
28 sanguineo reparare nimbo.
29 Tunc nempe castae non patiens nivis,
30 hostisque puri pectoris, igneas
31 Cupido collegit sagittas,
32 et Paphios lacrimatus ignes
33 perisse, fugit. Siste veneficam,
34 audax honesti latro, procaciam :
35 si dormiens te detriumphat,
36 quae vigilans statuet trophaea ?
58
NICOLAI AVANCINI E SOCIETATE IESV LYRICORVM LIBER SECVNDVS.
AD SAC: ROM: IMPERII PRINCIPES. ODE I. Pro Pace Germaniae.
A2_1 v.1 Victor, quo pretio stet tibi laurea,
2 per tot parta neces, bella, cadavera,
3 regnorumque ruinas,
4 per tot funera, non vides ?
5 Orci te Furias, te Stygis incolas
6 eduxisse ferunt ; Martis acinaces
7 caedes, proelia, strages
8 Haemi bellicrepo e jugo
9 te traxisse canunt : quaeque erat unica
10 ad letum via, per te quoque multiplex
11 facta est. Namque perimus
12 ferro, flumine, et ignibus.
13 Quin tellus pyrio pulvere dissilit.
14 Inque auras levior jam lapis evolat,
15 ingentique fragore
16 Trojae moenia corruunt.
17 Ah ! cur empta placet laurea stragibus ?
18 Cur, qua strata patet funeribus via
19 provectare triumphum
20 per calcata cadavera ?
21 Cernis, quae facies, quisve Alemanniae
22 in vultu gemitus ? Sanguinea manu
23 turres, oppida, et arces,
24 urbes, moenia diruta,
25 saevi relliquiae Martis et ignium
26 maerent sub cinere ; hic, sanguine qui piger
27 ripas sordidat Ister,
28 et lento fluvio natat ;
29 aggestis gravis hic corporibus stetit,
30 et per non solitos effluus alveos
31 late condidit agros
32 tabo, sanguine et ossibus,
33 Hoc quodcumque vides, qua fluit Isara,
34 qua Rhenus properat, qua Lycus aufugit,
35 et qua fluctuat Oenus,
36 Martis cruda fuit domus,
37 Bellonaeque lares : hic Furor, hic Metus,
38 hic Dirae, hic violens imperium necis,
39 hic Discordia, Erinnes,
40 hic ira, hic rabies stetit.
41 Hic jam pulvereis moenia ductibus
42 pinguntur, Pario muri ubi marmore,
43 auratisque columnis
44 portabant laquearia.
45 Hic Manes ululant, hic Lemures gemunt.
46 Hic umbrae Stygiae tristibus insonant
47 lamentis, ubi pacis
48 fervebant hilares joci.
49 Hic delubra Dei, hic inviolabili
50 majestate domus intulerant caput
51 astris ; nunc ubi equorum
59
52 stant inculta cubilia.
53 Hic arae Superis thura frequentibus
54 urebant phialis, nunc ubi sordidus
55 aris impietatis
56 mystes sacrilege litat
57 et vos haec facies, hic patriae dolor
58 nondum tangit ? Adhuc castra remugiunt,
59 et convellere mundum
60 jurata agmina saeviunt ?
61 O ! si quae pietas pectoribus calet,
62 Martis bellicrepos tollite, principes.
63 Bellonaeque fragores,
64 feralesque tubae sonos.
65 Pacem mundus amat, murmura cornuum.
66 Et Martis strepitus, et litui sonos
67 pertaesus : date pacis
68 tranquillae otia Principes,
69 pacem busta petunt, et lacrimae urbium.
70 Et versa in cineres oppida, et horridis
71 albens ossibus aequor,
72 et lassus patriae vigor.
73 Et sperare licet : jam nova promicat
74 Iris pacifici nuncia gaudii ;
75 Iris sanguine Caesarum,
76 et stirpe Austriadum sata :
77 Fernandus patrii nominis, et rei
78 haeres, Caesareo sub diademate
79 cinctus murice regum,
80 Iris Regia promicat.
81 Olim Lamechidae nuntia ab aethere
82 missa iris pelagi composuit minas,
83 rixantesque procellas,
84 et bella Hippotadae stitit.
85 Non fallor : veniet candida in Iride
86 pax, rursus niveis vecta curulibus,
87 Germanusque redibit
88 candor, simplicitas, fides.
Ad Celsis. Principem ac Dom. IOANNEM WAICHARDUM, etc. ODE II.
A2_2 v.1 Inter nomina principum,
2 Felici augurio, prima potentiae
3 incunabula ponere,
4 pars ingens decimae prosperitatis est.
5 At virtutibus evehi,
6 et fundata Patrum stemmata vincere
7 majori studio ; gravis
8 hoc mentis meritum est, quam Sapientia
9 magni pronuba consili,
10 curarumque capax curia pectoris.
11 Plebeiamque licentiam
12 refrenare potens gratia sospitat.
13 Haec, Waicharde, secundior
14 sors, hoc elogium Principis optimum :
15 Virtutis studio sibi
16 famae sternere iter, nec residem Patrum
17 partae incumbere gloriae,
60
18 fundandae immemorem. Posceris. Hoc sat est ;
19 nec tam verticis infulam
20 ambis ipse, tuo quam requiescere
21 optat gloria vertice,
22 heroumque latus cingere purpura.
23 Tu desiderium tui
24 infudisti animo Caesaris, ut leve
25 censeret meritis decus,
26 misceri in seriem et nomina principum.
27 Haec flos vividus ingeni,
28 haec vis judicii mole potentior ;
29 et dives Sapientiae
30 pompa, et nobilibus parta negotiis
31 tot rerum experientia,
32 et mens feta gravi pondere consili.
33 Torrensque aureus eloqui,
34 et Suadae facilis vena opulentior
35 reddi praemia grandibus
36 poscebant meritis : haec amor Austriae,
37 et consumpta laboribus
38 aetas Austriacis, propositi tenax
39 et jurata fides, doli
40 prensantumque Themis nescia munerum,
41 pectus rebus in arduis
42 semper magnanimum, solibus aemula
43 virtus, cor adamantinum,
44 Caelo par animus, vultus atrociae
45 fati cedere nescius,
46 haec sancire tuis praemia laudibus
47 urgebant grave principum
48 pridem concilium. Quin tibi Caesaris
49 affectus, meriti memor,
50 infesse studuit ; cujus ad imperi
51 Germani diademata
52 formasti sobolem. Nec potuit satis
53 aut voto ipse suo, aut tuis
54 o Princeps, meritis pendere. Nunc age
55 majorum titulos tuis
56 addensa titulis : quaeque modestior
57 pulsat limina Gloria,
58 admittique rogat, blandior excipe.
59 Sed quo limine Principis
60 admittis titulos ; hoc simul arduis
61 regum pande negotiis.
62 Nimirum, facilis quem statuit Deus
63 subjectos populos super,
64 undasque et strepitus plebis in arduas
65 curas evocat. Otio
66 privatus fruitur : mille negotia
67 urgent principibus caput.
68 Illi certa, quies constat, et otium
69 rerum fluctibus altius ;
70 qui vitat titulos, qui sibi vivere
71 soli condidicit : graves
72 curae sollicitant atria principum.
61
AD PALEN DEAM. ODE III. Petit gregis Viennensis Pastorem.
A2_3 v.1 Diva gemmanti radiata Sole,
2 quam timent silvae, famulusque retro
3 montium census colit, et virentum
4 vulgus agrorum :
5 si tuum stratae genibus veremur
6 rite delubrum, facilique vota
7 aure dignaris, dabimus Sabaea
8 munus acerra.
9 Qua serenato spatiatus alveo
10 prodigus laudes vehit Austriorum.
11 Ister, et patri triplici rependit
12 mole tributum ;
13 fertilis frugum, pecorisque sedes
14 aream pandit, viridesque veris
15 educat proles, et Etesiarum il-
16 -ludit amori.
17 Hic ubi ludens grege campus omni
18 dulce pellitis ovibus Galesi
19 invidet nectar, viridique certat
20 herba Venafro,
21 ambulant lymphae, vitreumque trudit
22 rivus electrum, meliorque terrae
23 vultus armento gracilem propinat
24 aequore scenam.
25 At quis errantis moderator arvi
26 Pastor aprica modulatus herba
27 ferias agnis canet, et Phalanti
28 otia ruris ?
29 Aut quis insani rabiem Leonis,
30 fulmen armenti, nivei Tyrannum
31 velleris, vita bene prostituta
32 arceat ignis ?
33 Te penes nostri gregis est potestas ;
34 te minax campi metuit Lycaon,
35 cum laborantes sitientis ore
36 eripit agnos.
37 Dum tibi Maurus vapor inter auras
38 damna Panchaeae pretiosa sylvae
39 devorat, pastorem avidis petitum
40 annue votis.
41 Nolo venalem pretio laborem ;
42 emptus argento labor otiosis
43 incubat stratis, vigilemque mentis
44 negligit arcem.
45 Ille Thersites, fideique nobis
46 immemor sponsae, residi supinus
47 otio curas dabit Hadrianae
48 fluctibus undae.
49 Dextra venalis fidei propola,
50 fas nefas miscet. Gregis o Tyranne !
51 quem Molorchaeis ululata campis
52 praedia terrent.
53 Talis, o pulchro cycladata Sole
54 diva pastorum, nemorumque praeses,
55 talis ad nostros gregis : Imperator
56 excubet agnos :
62
57 cujus ad virgam male feriatus
58 terror armenti dubitante raptus
59 horreat cursu, trepidisque Taurus
60 palleat ursis.
61 Prodigus vitae redimit peremptum
62 pastor armentum, precioque fusi
63 sanguinis gaudet spolium luporum e-
64 -misse bidentem.
AD VIENNAM. ODE IV.
A2_4 v.1 Delicta silvae pervigil arceat
2 pedo Philippus : quem vigilantia
3 Argum probavit, cui fideli
4 excubitrix sedet ore cura,
5 Terror luporum prodigialium ;
6 seu qui Sicani pectore marmoris
7 suxere venas, et parente,
8 duritiem Prochyta biberunt
9 seu quos paternis Taygeti jugis,
10 umbrisve Tauri Persephone suo
11 lacte educavit, vel Molorchus
12 relliquiis satiavit hydrae.
13 Illi propinquae sollicitudines,
14 gregum magistrae, tela fugacium
15 arcent pavorum, in Austrienses
16 non iterum reditura campos.
17 Ille aestuoso qualiter evolat
18 immugientum pondere nubium
19 crinale fulmen, quod minister
20 per medios rapit ignis Austros.
21 Ibit cruentis Myrmidonum feris
22 postrema clades, et Dolopum minas
23 vastabit omnes. Heu ! proterva
24 Dulichiae date monstra silvae.
25 Hic ipse, qui nunc dentibus increpat
26 iras Lycaon, fataque rictibus
27 affixa portat, si cruentis
28 Austriadum meditetur agros
29 tentare bellis, sacrilega pedum
30 cervice tinget. Sic placitum Pali
31 est Austriensi, sic odorae
32 dona Arabum meruere nubes -
33 sic fida magni pectoris hospita
34 virtus parentum, et clarus originis
35 promittit ordo, quem vetusta
36 fama Patrum, seriesque Avorum
37 ostentat orbi, quam neque temporis
38 fuga invidentis, nec retro dissipet
39 livoris incumbentis ira ;
40 nec rigidus rapientis aevi
41 exstinguat imber. Sic quoque nobili
42 inscripta honesti linea pectori,
43 divesque recti mens, et acre
44 judicium, tumidisque pectus
45 rerum natantum fluctibus altius,
46 et vis profundi provida consili,
63
47 virtusque par vasto labori,
48 relligio, pietasque spondent.
49 Hic impotentis toxica Cerberi
50 et belluosis partubus editos
51 lupos, et immanes leones
52 fulmineo prohibebit ausu.
AD GREGORIUM SIRUM. ODE V.
A2_5 v.1 Sanctius vives ; neque, si Favoni
2 aura dum lambit, maris inquieti
3 urgeas altum, placidoque navim a
4 littore pellas :
5 nec procellosos mare dum tumultus
6 excitum volvit, nimium timendo
7 cautus horrescas, teneatque semper
8 anchora proram.
9 Auream quisquis nihil ambit urnam,
10 ferream quisquis nihil expavescit ;
11 ille turbato suus esse rerum
12 ordine novit.
13 Subditam quisquis mediocritati
14 applicat mentem, nihil obsoletum
15 horret ad tectum ; nihil intumescit
16 Gangis honore.
17 Ipse Fortunam sibi fingit : ipse,
18 cum graves casus movet, antegressus
19 exitum, occurrit melioris aureo
20 sortis asylo.
21 Ipse, cum sortis refluunt secundae
22 candidi soles, bene praeparatus
23 horret adversos ; neque lora menti in
24 gaudia laxat.
25 Nulla sors longa est : abeunt Decembres,
26 et redit Majus : pelago procellae
27 detument ; somno placido quiescunt
28 murmura ponti.
29 Jam gravis pinum Boreas lacessit ;
30 jam levi illudit Zephyritis aura :
31 laeta succedunt tragicis, dolori
32 gaudia cedunt.
33 Faustitas et Pax bene praeparantur
34 luctibus : nectar melius palato
35 accidit, quando labra virulentus
36 tinxit amaror.
37 Sic diem quando rutilo serenum
38 crine spectabis, medioque euntem
39 axe, venturas meditare denso
40 turbine nubes.
41 Nil time infestam, nihil hospitalem
42 aestima sortem : fugit ista, et illa
43 cedit ; alterno subeuntque semper
44 ordine scenam.
64
AD FIRMIANUM. ODE VI. Sapientia Rei publicae utilis.
A2_6 v.1 Hominum res fatuorum est, radiare
2 magis auro, phalerisque imperiale
3 latus ambire, quam honesta caput umbra redimire.
4 Hominum res stolidorum est, populares
5 magis armis premere iras, quam operoso
6 sapientis studio, consilioque invigilante.
7 Furor insania fiet, nisi mentis
8 moderamen vice fraeni domet iras.
9 Animi expers calor, et consilii mole sua alget.
10 Age, Martis violento quatiantur
11 grege muri ; furiali face tecta
12 tumulentur, glomeratisque catervis ruat imber :
13 crepet aucti tuba Martis, generosos
14 pede palmas meritura, et cinerali
15 tumulatura sepulchro sacra, acerras, bona, cives :
16 Quis ovantis fera Martis removebit
17 juga muris ; trepidantes quis in urbe
18 populorum premet undas, animosque ingenerabit ?
19 Glacialis pavor omnes inhonesta
20 febre stringet, neque civis, neque ductor,
21 neque miles venientis dominatum premet hostis.
22 Hominum res sapientum est, moderari
23 inimici lanienas, animosque
24 populorum exanimatos documentis animare.
25 Age, civis tonet armis, fremat urbis
26 moderator famulari gravis aere ;
27 populi seditionem jugulare, est sapientis.
28 Ciceronem meministi, Cyneamque -
29 hic in urbes penetravit sapiente e-
30 -loquio ; ille expulit Urbis dominatu Catilinam.
31 Sapiens non sibi vivit : veluti Sol
32 aliis commodat ignem ; tamen ipse et
33 sibi lucet, sibi parcus, reliquorum in bona largus.
AD MARTINUM BUCCHUM. ODE VII. Taciturnitatis commendatio.
A2_7 v.1 Silentiosi Pythagorae cata
2 Musaea laudo, cede loquacibus
3 odis hirundo. Multa verba
4 sunt animi rudioris index.
5 Plerumque multum, quod vacuum est, sonat ;
6 siletque plenum. Dolia tinniunt
7 ex hausta, si pulses ; tacentque,
8 queis animat gremium Falerno
9 de colle vinum. Flumina quae strepunt
10 profunda non sunt. It tacito Padus
11 gravis fluento, vixque ripas
12 alloquitur taciturnus unda.
13 Parens aquarum non nisi mobili
14 afflatus aura Nereus adstrepit ;
15 magnasque securus carinas
16 Quando silet, vehit, et quietae
17 importat orae : at quando sonantibus
18 garrit procellis, heu, cave ! Rupibus
19 allisa tempestate grandi
65
20 naufragio ratis interibit.
21 Sentire multa, at pauca loqui jubet
22 compendiosae lex Sapientiae,
23 absiste verborum propola :
24 qui tacet, hic Sapiens habetur.
AD PAUSILIPIUM AEGROTANTEM, ODE VIII. Ut morbi vim forti animo ferat.
A2_8 v.1 Noli, quem quereris gravem
2 morbum, difficili mente retundere.
3 Pars major cecidit mali,
4 si constans animus non superabili
5 se firmat patientia.
6 Illic meta mali est, mens ubi torpuit.
7 Saevos inter aculeos
8 dura Pausilypi ; qui premit impetus,
9 non est alea saeculi,
10 aut longi studium temporis. Indoles
11 innata est cruciatibus,
12 non torquere diu. Quo gravius ferit
13 tormentum, hoc citius perit.
14 Sic natura pio digerit ordine
15 humanae numeros dicae,
16 tormentique vices ; ut tolerabilis
17 sit morbi impetus, aut brevis.
18 Ergo si tragicis sors gravior minis
19 maestum Pausilypi tibi
20 cor pulset gemitu, tristibus abstine
21 frontem involvere nubibus,
22 aut pugnare Deo. Nutibus aetheris
23 assentire lubens. Ego
24 sortis difficili impulsus ab alea
25 numquam vulnera sentio.
26 Caelorum imperiis asperioribus
27 flecti non didici ; at lubens
28 fatorum obsequiis subdere verticem.
AD FAUSTUM CASSARUM. ODE IX. Vera Nobilitas ...
A2_9 v.1 Tu ne patricii quaesieris stemmate sanguinis
2 dici nobilior ; nec patrias deses imagines
3 successor numeres. Non faciunt symbola nobilem,
4 non Patrum clypei, aut paciferae Palladis atria
5 majorum statuis obsita, nec laurea gloriae,
6 quam gentilitia saeta tulit mens sapientia.
7 Haec Patrum fuerant : non tua sunt. Nemo nepotibus
8 in famam viguit. Si qua fuit nobilitas Patrum,
9 haec jam praeteriit ; nec riguo flumine gloriam
10 infudit soboli per facilem sanguinis alveum.
11 Et quo tot Curios Herculeis viribus inclitos,
12 tot Drusos recolis, procidui fulcra tot imperi
13 Heroas patrii, aut Aeacidae, aut Scipiadae pares ;
14 si Patrum titulos immemori pulvere degener
15 condis, nec paribus facta Patrum laudibus amplias ?
16 Quo censes clypeos, et Scythica grandine saucios
17 umbones crepitas ; femineo si tibi cor metu
66
18 concussam trepidat ? Danubium quid canis amnibus
19 mixtum sanguineis per patriae proelia dexterae
20 virtutemque atavi ; si tumulas ingenium mero
21 sorberisque scyphis ? Non magis in te bona patria
22 migrant, quam vitium. Nobilitas et Sapientia
23 nulli innata fuit. Nobilis est quisque suo magis,
24 quam stirpis radio. Quis sapiens a sapientia
25 majorum meruit Socraticum scandere pulpitum ?
26 Aut quis pumilio, quamlibet ipso steterit jugo
27 Haemi, aut Taygeti, vel Rhodopes culmine, grandior
28 evadet ? Celebris quisque suo est, quisque suo potens.
29 Secernas animum : consulibus par erit Irus, et
30 Codrus Caesaribus. Nobilitas unica proprii
31 est virtus animi. Nemo suo debeat ortui
32 vitae exacta brevis, sed meritis grandia, saecula.
33 Haec magnum faciunt, quae quis agit, sive Agamemnone,
34 sive Iro genitus, nobilis est, qui popularibus
35 se vulgi studiis eximit, et pectoris indolem
36 virtuti dicat, et se studiis mancipat aetheris.
AD BEATAM VIRGINEM SINE MACULA ORIGINALI CONCEPTAM. ODE X.
A2_10 v.1 Virgo, quam pronis venerantur astra
2 ignibus, cujus famulata plantis
3 Luna se subdit ; cycladique Phoebus
4 totus inerrat :
5 sive tu Regis cupis Aula dici,
6 seu parens vitae, genitrixque Verbi,
7 seu voluptatis Paradisus, hortus
8 Numine clausus :
9 sive tranquillum Mare Gratiarum.
10 Seu magis Caelum cupias vocari,
11 Numinis sedes, puteusve aquarum, aut
12 ara salutis :
13 undique es labis genialis insons :
14 quodque nos crimen prius interemit.
15 Quam sumus nati, tibi gloriosa
16 Virgo pepercit.
17 Regia es : sed quae reseravit aulam
18 angelo Pacis, peream, cruentam
19 si Stygem credam celebraste primi hic
20 foedera belli.
21 Es parens vitae, genitrixque Verbi.
22 Conflagrem, si te prius in catenas
23 mortis abreptam periisse primo
24 funere credam.
25 Es voluptatis Paradisus. Ista
26 sede vitalis mihi cesset aura,
27 si prius credam hic latitasse nigrum
28 agmen Averni.
29 Hortus es clausus. Peream, malignum
30 si halitum credam prius involasse,
31 quam, maritali superadveniret
32 Spiritus aura.
33 Es supernarum Mare Gratiarum.
34 concidam ; si tu prius acta Cauri
35 flatibus, quam se Zephyrus benigna in-
67
36 -funderet aura.
37 Diva, te Caelum veneror ; sed isto
38 monstra non credam stabulata caelo,
39 antequam Numen sibi destinatum
40 hospes adiret.
41 Virgo, te credo puteum ; sed undas
42 non tuas credo prius in venenum
43 isse, quam Verbum biberet salutis
44 pocula nostrae.
45 Ara canteris : tamen hac in ara
46 ante divinum thymiama quisquam
47 credat accensas nebulas Averni ar-
48 -sisse favori ?
49 Ite ; non credo geniale crimen
50 Virgini infestum. Sine labe puram
51 hic reus voti cano. Si negaro,
52 fulmine stringar.
AULAE DEFENSIO. ODE XI.
A2_11 v.1 Sic est : invidiam gloria parturit.
2 et Fortuna benignior
3 spectantum lacerat viscera. Nominis
4 splendor dilaniantibus
5 livoris nimium dentibus objacet.
6 Aulam criminis arguit.
7 Aulae qui studio pene perit. Gravem
8 famam Principis inficit,
9 qui frustra titulos quaerit, et ambitu
10 se consumit inutili.
11 Non est aula malum ; sed malus aestimat.
12 Fraudes, ambitio impotens.
13 Innexique doli, mentis Erinnydes,
14 praeceps ira furoribus,
15 legisque impatiens prava licentia
16 intra limina regiae
17 infertur vitio tecta adeuntium.
18 Stabit criminis innocens
19 regum augusta domus, si sua crimina
20 nemo vestiat infulis.
21 Quodcumque aula mali, vel sceleris tenet,
22 extra limina nascitur.
23 Hinc cum se populus densior ingerit,
24 intrat cum populo scelus.
25 Hic secum invidiam portat, hic ambitum,
26 alter praecipites minas,
27 et multo gravidum funere acinacem,
28 fraudesque, et tacitos dolos :
29 alter non humilis sanguinis ultimus
30 haeres, sedulus aspici,
31 immanem caperat fronte superbiam ;
32 solique invidet aemulos
33 in vultu radios : alter in osculis
34 fert incendia Cypridis.
35 Sic cum quisque suum detulerit scelus,
36 crescit cum populo malum.
37 Vis aulam innocuam criminis ? Elige
68
38 non qui limina basiant,
39 frontemque assiduis risibus explicant :
40 non quos ebria murice
41 accendit Phrygio vestis, et aureis
42 bullis omne latus sonat ;
43 non quos lucra juvant vanida gloriae :
44 sed quos vel Sapientia,
45 mentis consilium, judicium grave
46 fetumque ingenio caput,
47 vel quos relligio munere Caelitum
48 ornat ; quosve coloribus
49 virtus sidereis pingit ; et aurea
50 vestit nube modestia,
51 sic cum nemo nocens limen adiverit
52 regale, aula erit innocens.
AD MILITES. ODE XII. Hortatur ad arma.
A2_12 v.1 Nam quae minacis fulgur acinacis ;
2 irasque ferri condidit improbo
3 vagina neglectu, et feroces
4 segnitie cicuravit enses ?
5 Quis bullientem sanguinis impetum,
6 quis mentis ignem, et fulmina dexterae
7 extinxit, et torvam pavore
8 saevitiem timor occupavit ?
9 Audete Martis consilium sequi,
10 felicitatis commoda publicae
11 si quos juvabunt, et repulsis
12 temperies reparata nimbis.
13 Pax empta bellis advenit, et salus
14 tota est in armis publica : vulneri
15 sic admovet ferrum Machaoen,
16 cui facilis male dextra parcit.
17 Resume ferrum, et pectoris aes triplex.
18 Expergefactum mascula provocet
19 virtus vigorem, Martiamque
20 in segetem rigeat juventus.
21 Fastigiatas demite vertice
22 turres capilli, casside pulchrius
23 caput sub aerata vigebit,
24 quam fluido radiet sub auro.
25 Emenda ferro Pax, animis eget,
26 manuque : si quas sub glacialibus
27 Scythes pruinis, vel Gelonus
28 sub Tanai tumulavit iras.
29 Expergefactas ad lituum vocet.
30 Si quos dies, vel Gangis ab aureo
31 sinu evolutus, pendulusve
32 de medii cavitate caeli,
33 aut funerandus fluctibus aequoris
34 videt furores ire superstites,
35 ad arma, ad arma convolate :
36 certa salus posita est in armis.
69
AD PUBLIUM COMMODUM. ODE XIII. Deplorat bellorum calamitates.
A2_13 v.1 O nulla longi gaudia temporis,
2 brevesque soles, quos radiantibus
3 regina quadrigis voluptas
4 lora joco quatiente ducit !
5 Heu posterorum risu Alemannia
6 cantanda quondam ! Scilicet aureae
7 felicitates bellicosum
8 trans Tanain, Scythicosque nimbos
9 evanuerunt. Jamque minacibus
10 Cadmaea contis messis in horruit ;
11 quam bella, quam caedes, gravisque
12 Ilias insequitur malorum.
13 Exhauriuntur civibus oppida,
14 campi colonis, moenia milite,
15 et tecta, et urbes inquilinis,
16 prole pater, patre caesa proles.
17 Non flos juventam, non redimit senem
18 caducus annus : funera vulnere
19 caeco immolantur ; fama, virtus,
20 forma, decor, tumulatur Orbis,
21 evisceratur condita montibus
22 medulla ; certis ictibus erutae
23 rupes labascunt ; hinc recumbit
24 arte jugi tumor, inde surgit.
25 Aedes in ipsas Numinis, impotens
26 desaevit ardor, stant vacuae sacris
27 sedes adorandae, et tumultu
28 sacrilego temerantur arae.
29 Recordor aevi, quo sine nubibus
30 vulgus fluebat pacis amoribus,
31 intraque porrectas, et extra
32 Imperium saliebat Alpes.
33 Felicitates at procul aufugae
34 cessere nostrae ; damnaque fertili
35 crevere partu, o quae malorum
36 Iliadi dabit hora finem !
AD MICHAELEM ARENDAM. ODE XIV. Aulae periculorum admonet.
A2_14 v.1 Superba nullo crimine nomina
2 vacant : agresti sub lare tutior
3 Amica virtus hospitatur,
4 quam Tyrio resupina in ostro.
5 Quo multa sese nomina congerunt,
6 plerumque virtus exsulat : otia
7 hac exeunt, qua intrat tumultus,
8 et strepitus titulorum inanis.
9 Reclude vastum limen honoribus,
10 latam dedisti criminibus viam ;
11 si quam frequentant aedem honores,
12 hanc scelerum furor inquietat.
13 Nescit potentum limina faustitas,
14 vitaeque candor, puraque veritas,
15 nec fas, nec Astraea, aut parentum
16 cana fides, niveique mores.
70
17 Furor satelles stipat aheneas
18 fores palati, livor inambulat
19 imum penetrale, et suprema
20 tecta tenet furiata Enyo.
21 Libido sancit jura, calumnia
22 mendaciorum fraudibus illita,
23 tristesque vindictae, et dolosae
24 sub titulis latuere larvae.
25 Haec providenti limina Michael
26 cura cavebis ; quae facili potes
27 intrare gressu, sed ligatam
28 difficile est revocare mentem.
AD GABRIELEM VENDIUM. ODE XV. Scelerum poenas nemo effugiet.
A2_15 v.1 Cedo, beato vela Favonio,
2 sortisque vendi risibus explices,
3 Cyproque servam, vel Phraatae
4 divitiis, dominoque Baccho
5 mentem remittas. Exiget, exiget
6 ventura quondam supplicium dies.
7 Suspendit ultor Numen ictum,
8 lenta rapit Nemesis flagellum ?
9 Sed tarda quamvis poena nocentibus,
10 non vana certe est. Plectere distulit
11 immane crimen ? Tarditatem
12 supplicio graviore pensat.
13 Quod si reducat vindicibus Deus
14 manus ab armis, nec subitaneum
15 vibret per auras fulmen, ipsa
16 mens scelerum rea se fatigat.
17 Ut poena desit, supplicium sibi
18 mens est acerbum ; quam pavor, et timor,
19 umbraeque, larvaeque, et tyranna
20 Eumenides face subsequuntur.
21 Seu nox Iberis emeritum diem
22 mergat sub undis ; seu revehat diem
23 recentiorem Aurora, semper
24 lictor agit pavor, et medullas
25 mentis tyrannus discruciat metus.
26 Sequens priori maxima crimini
27 est poena crimen : haec minaci
28 semper agit stimulo scelestum.
AD ANTONIUM PRVDENTIVM. ODE XVI. Malos socios cavendos esse.
A2_16 v.1 Vive, prudenti tibi ; pluriumque
2 frater evita, sociusque dici.
3 Antequam quaeras populo videri,
4 disce latere.
5 Saepe qui mores tulit innocentes
6 in forum, mores retulit nocentes
7 in domum. Quivis vitii propinquo in-
8 -stillat amorem.
9 Quisquis ad flammas steterit, calebit,
10 quamlibet nolit : pariter rigebit,
71
11 quisquis algenti dederit Decembri
12 stringere membra.
13 Mollis emollit socius, dolosus
14 in dolos ducit, ferus efferatos
15 imprimit mores ; docet invidere
16 invidus alter.
17 Sic pecus pestem pecudi frequenter
18 allinit ; carbo socium profanat
19 igne carbonem. Sua quisque amico
20 crimina suadet.
21 Vive, sed tecum ; populumque vita.
22 Ille securus, placidusque vixit,
23 qui sibi solus vice plurimorum
24 sufficit unus.
AD GEORGIUM LINAEUM. ODE XVII. Felices Iani Calendas precatur.
A2_17 v.1 Legenda vates carmina posteris
2 committo chartae. Nomina Caesarum
3 ignota Tuscis sub sepulchris
4 Nocte sua tumulata squallent.
5 Jacent perenni regna silentio
6 oppressa regum, trita Quiritium
7 fama, et verecundis sepultae
8 noctibus occubuere laudes.
9 Quam saepe famam livor ab aureo
10 rosit trophaeo ? At non Acheronticis
11 exorta ab antris te, Georgi,
12 invidiae tumulabit umbra.
13 Doctus perennem nominis aurei
14 impendiosae merce scientiae
15 parare famam, per nepotes
16 ingenio cumulabis aevum.
17 En jam paratus saecula ducere
18 longaeva janus fusa citantibus
19 Parcis ademit, gratiasque
20 staminibus glomerare lentam
21 jussit senectam : saecula Gratiae
22 trahenda longo staminis ordine
23 sumpsere, pronus queis Apollo, et
24 Pierides sociant laborem.
25 O Gratiarum stamine dignior,
26 dura, Georgi, et temporis aufugi
27 incide pennas, dum bifrontis
28 saepe dies repetita jani
29 revolvat aevum, milleque saecula
30 Beata ab auro, queis tua gemmei
31 supremum honoris concitatis
32 gloria currat iter quadrigis.
In Funere D. JOANNIS HAERINGSHAVSER. ODE XVIII.
A2_18 v.1 Non, si labantis saeva necessitas
2 in damna mundi frena licentiae
3 relaxat, ac ignara flecti
4 firma rigent adamante fata,
72
5 totum rogalis machina flammeis
6 fratrem procellis, et lacrimabili
7 involvet igni, nec caducum
8 in cineres aget urna fratrem.
9 Quod lege fluxi corporis omnibus
10 erat ferendum, non timuit mori.
11 Letumque corpore interempto
12 parte sui meliore vicit.
13 Mori suprema non timuit die,
14 quem saepe virtus edocuit mori :
15 cui pectus ambulare doctum.
16 arva super popularis aurae
17 dedit. Sepulchri nescit inertiam
18 divina Virtus ; nec lacrimabili
19 urgetur orco ; nec remistis
20 turpe latet tumulata in undis.
21 Sed torta Martis spicula despicit,
22 et se quietis nubibus inserit,
23 dulcemque gustatura pacem
24 a strepitu revocatur Orbis.
25 Hac tu Joannes tendis iter via
26 urnae superstes. Vidimus horridis
27 armata telis Fata ad urnam
28 ante diem propera evocare
29 audis vocantem. Certior Icaro
30 arces revisis sideris igneas,
31 quo fata non scandunt, sed uni
32 sceptra manent stabilita vitae.
AD D. RUDOLPHUM BIDIUM, ODE XIX.
A2_19 v.1 Titan, morantes pone fugacibus
2 annis catenas ; quasque per aureum
3 caeli coronati theatrum
4 praecipiti Pyroente vectus
5 agis quadrigas ; siste : nec annuo
6 Florae tributo germen inambula,
7 nec obvia Alcidae Leoni,
8 nec geminas repete Aequitatis
9 Lances, nec Ursas : hic melioribus
10 discriminavit partibus annuam
11 Rudolphus aetatem : nec extra.
12 Quaerit opes melioris anni.
13 Sub temperata mente agit aureum
14 ver : fortitudo aestivat in ignibus
15 Leonis ; autumnat bilance
16 justitiae, sapientiore
17 sub mente canae sunt hiemis nives.
18 Hic siste Titan : non levibus rotis
19 hic ibit annus ; sed perennes
20 inter aget sua festa pompas.
21 Audimur ! axem jam pigrioribus
22 canthis serenat Phoebus, et orbitae
23 cursus, reluctantemque currum, et
24 fata tenet breviore loro.
25 Rudolphe, sic te Janus amet tuus,
26 et aemulandum te soboli polus
73
27 conservet, usque dum coronet
28 par sobolem sine nube virtus.
AD GEORGIUM KRIMIUM. ODE XX. Faustam navigationem precatur.
A2_20 v.1 Jacete fluctus. Dii quibus est amor
2 turbata somno flumina sternere,
3 qui contumaces in procellas
4 imperium domini tenetis,
5 favete. Vobis grande Georgium
6 concredo pignus, pignus amabile.
7 Favete ; dum pacata nostrae
8 dimidium gerit unda vitae.
9 Et tu nitentis pulchra serenitas
10 propago caeli, filia siderum
11 Istro natantes molliore
12 diva rates comitare vento.
13 Fallorne ? An Istri terga silentibus
14 pacata ventis, et tacito Tethys
15 ludit natatu, vitreisque
16 Danubii soboles capillis
17 circum volantem dat choreas trabem ?
18 En omnis una Nereidum chorus
19 comes per undosam quietem
20 laeta pari terit arva gressu.
21 I navis, altum fluminis otium
22 dum se supinat, pone fugacibus
23 impulsa ventis, et lege Istro
24 Austriacas famulante ripas.
AD FERDINANDUM KRIMIVM. ODE XXI. Amici adventum nunciat.
A2_21 v.1 Satis dolori ; jam satis et super,
2 datum querelis : corrige flebilem
3 in fronte luctum, Ferdinande, im-
4 -pensa Deos tetigere vota.
5 Et jam tenaci Typhis ab anchora
6 littus resolvit, jam procul alveo
7 Georgium desideratum
8 unda vehit. Placidoque motu
9 Ister secundat. Deripe segnibus
10 moris catenas, nec piger otio
11 divende soles ; jam propinquis
12 Danubii sonat unda remis.
13 Amor morarum nescius impigras
14 exercet alas ! Gratior est salus
15 praeoccupata, Gratiarum
16 mixta choris, calidaeque mentis
17 inserta sedi. Qualia gratiis
18 delubra quondam consiliantium
19 gratus Pelasgorum Senatus
20 constituit, memoresque acerras
21 accendit aris talia te sinu
22 Fernande mentis convenit intimo
23 delubra moliri, in Georgium
24 sancta tui monumenta Amoris.
74
25 Adest ; quid haeres ? jamque natatili
26 exscendit alno. Quid refluentia
27 per vota luctaris ? Tumultum
28 pone animi, dubiamque pugnam
29 spei et timoris : portus habet ratem,
30 arena amicum. Surge, superstitem
31 fatis amicum Ferdinande
32 stringe sinu, veterique amore.
AD ANDREAM ORAEMONEM. ODE XXII. De vitae brevitate.
A2_22 v.1 Heu ! quam dolosa ludimur alea !
2 Umbrisque mentem pascimus aufugis !
3 Dum vota vitae longioris
4 sollicito meditamur aestu.
5 Excede porro saecula Nestoris,
6 et cana vatis tempora Persicae,
7 annosque Tithoni, nivesque
8 exsupera Pyliae senectae :
9 jurata tecum pectoris hospita
10 puro voluptas stamina protrahat
11 auro laborata, et serenis
12 ad genium famuletur astris ;
13 clementiores temporis arbiter,
14 in apparatus dulce supercili
15 Numen serenet, grandietque
16 deliciis opulentus aether :
17 at quando amicis lustra Favoniis
18 producta current, et Charitum joci,
19 risusque laetum blandientur,
20 vive memor fugientis horae.
21 Nec longa vitae stamina cogita,
22 Brumaeque sparsas canitie comas :
23 quot lustra vivis, tot prementis.
24 Lustra potes numerare mortis.
25 Imus. Futuri conscia funeris
26 praetervolantes hora vorax dies
27 absumit, ac instante leto
28 vita suam premit ipsa vitam.
29 Qualis serenis dum micat ignibus
30 nocturnus ardor lampadis, in suam.
31 Desaevit aetatem, coloque
32 ire jubet breviore vitam.
33 I, longa felix saecula protrahe
34 semper futuri temporis helluo,
35 annisque millenis beata
36 mille iterum superadde lustra ;
37 censebis albi saecula lilii,
38 lustrum rosarum ; quas veniens dies
39 suo superbas in theatro
40 obstupuit, medio peremptas
41 ab axe vidit. Nemo perennibus
42 mensuret annis, quod vorat unicum
43 fatale momentum ; ultimumque
44 hora brevis trahit in sepulchrum.
75
In Funere Domini GERARDI RAAB, i. U. D. ODE XXIII. Deflet eius mortem.
A2_23 v.1 Verum est : orbita temporum
2 umbras Pegaseis cursibus incitat,
3 atque hora impatiens morae
4 praeterlapsa diem praecipitem rapit.
5 Sic undis jubar aureum
6 cum Sol extulerit, vix medium aethera
7 flammae pensilis igneo
8 accendit pretio, mox ruit impetu
9 in Tartessiacum mare.
10 O Solis nimium lubrica semita !
11 Specta (si lacrimae tamen
12 te spectare sinunt, nec tenebras tuis
13 infudere oculis) vide
14 nostri praecipites Solis in Hesperum
15 lapsus. Sol meus occidit
16 Gerardus : radiis quem Sapientia
17 investiverat aureis,
18 flammis consilium, Astraea coloribus ;
19 quem virtus aluit parens :
20 cui constans animus, cui vigilantia
21 indefessa meridiem
22 auratum dederat. Sol meus occidit
23 Gerardus. Lacrimae genis
24 nostris deciduae sternite mortuo
25 pontum : Sol amat occidens
26 in salsi tumulum defluere aequoris.
In Funere. Eiusdem D. GERARDI RAAB, i U . D. ODE. XXIV.
A2_24 v.1 Num totus raperis pater ?
2 Et post fata tui nil manet amplius ?
3 Parcae, o curta necessitas !
4 Frustra funereis horrida casibus
5 magnis interitum viris
6 intentas : spolium corporis exues.
7 Famam non rapies. Diem
8 claudes curriculi, saecula sed tamen
9 immortalia sancies.
10 Quantum temporibus detrahis invida,
11 tantum laudibus aggeris.
12 Virtus interitus nescia, saeculis
13 vitam prorogat integris.
14 Quamvis in cinerem corpora defluant ;
15 ignis sub cinere hoc manet.
16 Gerardi cineres, si lubet, emovet.
17 En scintilla frequens volat,
18 virtutisque nitor vividus emicat.
19 Sed siste : o precor abstine
20 motu, nec cineres laede superstites :
21 ne quas in gremio fovent
22 scintillarum animas, invida sidera
23 nobis eripiant. Habet
24 hoc, vel justa nimis, vel nimis invida
25 astrorum. Pietas, amat
26 addi nostra suo sidera sideri.
76
AD COELITES. ODE XXV. Pro pace Germaniae tot bellis devastatae.
A2_25 v.1 Quae Martis artes, cernite Caelites,
2 quae decoloris sanguine Nerei,
3 quae forma Rheni, Istri, Lycique,
4 quae facies miseranda terrae !
5 Regina mundi non superabilis
6 Germana tellus, lubrica sanguine,
7 confossa telis, usta flammis,
8 vix tenuem trahit oris auram.
9 Caligo densa nube Bohemicum
10 involvit orbem : Vandala Moravus
11 expertus arma est ; Alsatamque
12 Ostrogotho tenuit lupato
13 Mavors rebellis : flamma Silesios
14 exhausit agros ; Westphaliam sitis
15 exussit armorum ; et Gothunnus
16 per Bavaras equitavit oras.
17 Jactata bellis saepe Borussia
18 undavit alto sanguine civium,
19 multusque Franco, multus arctum
20 in cinerem Pomeranus ivit.
21 Illa insolentis Virgo proterviae,
22 superba magni robore Caroli
23 olim represso, nunc probrosum
24 Parthenope in cinerem flagravit.
25 Ferocienti Lipsia non semel
26 praedam Gradivo non tenuem dedit ;
27 senum, sacerdotumque mixtum
28 Herbipolis gemuit cruorem
29 instante Adolpho : vidit aheneis
30 suos catenis ludibrio trahi
31 Bamberga Patres, et Senatum
32 Vandalicis dare terga lixis.
33 Augusta multo fervida milite
34 bis cessit hosti : et jam prope tertiam
35 cladem dedisset, ni paratis
36 suppetias Leopoldus armis
37 tandem tulisset. Gloggavia utraque
38 flevit suorum funera civium ;
39 flevit Brisacum, Gallicanos
40 impatiens tolerare frenos.
41 Quod Bruna nondum sedibus eruta
42 suis fatiscat, gloria Martii
43 est magna Sousae, sed ruinis
44 ampla tamen cecidere tecta.
45 Adhuc in ipso fert Olomucium
46 sinu Gothunnos. Quid memorem mare,
47 portusque Sudanos frequente
48 Thyssagetum trepidare Luna ?
49 Aut quid Caneas non reparabili
50 damno sepultas, quando Othomannicis
51 per valla, per muros in Urbem
52 fecit iter furiatus ardor.
53 Hae Martis artes, otia proelio
54 turbare ; caedes, vulnera, funera,
77
55 stragesque miscere, et cruento
56 interitu sepelire mundum.
57 O qui beatae pacis in otio
58 aeterna Divi saecula ducitis,
59 favete tandem, ac exsulantem
60 imperio, revocate pacem.
AD MARCVM TIMONIDEN i. U. DOCT. ODE XXVI. Medici ad Rem publicam idonei
A2_26 v.1 Et nos potentes in bona publica
2 viros paramus, discite posteri
3 non sola Brutorum, aut Numarum
4 Egeriae alloquio tumentum ;
5 aut Juliorum nomina fascibus,
6 et Romulaeis digna securibus :
7 et nos Atlantes, publicumque
8 fulcra damus vetitura lapsum,
9 Lauros, Steberos, Matthiolos, Crotos,
10 Cuspinianos, et medias rotas,
11 Aichspaldiosque, Salviosque, et
12 (ne tumulis nimium vetustis
13 manes vocemus) vivit adhuc super
14 grata verendus canitie Pater,
15 Regum voluptas, Caesarumque
16 certa salus, Libitinae, et acer
17 Rechperger ultor, cui sua congerit
18 virtus honores ; cui niveum caput,
19 sed acre pectus, mensque celsa
20 portat adhuc animam recentem.
21 Cui candor alti proditor ingeni
22 frontem serenat, cujus in aureis
23 oracla labris mella verbis,
24 alloquio geniale nectar.
25 Vivit superstes Lucifer ingeni,
26 scientiarum Condus et omnium,
27 decus Viennensis Minervae, et
28 praesidium Managetta primum.
29 Quem copiosae fama scientiae
30 multaeque Lauri plausus amabili
31 attollit ala, quem sequaci
32 nobilitat popularis aurae
33 clamor triumpho : sceptra Academica
34 versare doctus, regnaque Palladis
35 fulcire ; quem grato tumultu, et
36 compositis venerantur umbris
37 Lycaea Phoebi. Disce Timonides.
38 Quamvis lacertos subjiciat bono
39 Astraea communi, et labantem
40 sustineat subeunte nervo
41 Mundi ruinam ; nos quoque pendulam
42 Urbis salutem, et funera saeculi,
43 minasque mundi sustinere,
44 et dubiis vigilare rebus.
78
AD ANDREAM COTTILVM. ODE XXVII. Pax auro venalis est.
A2_27 v.1 Felicitatis gaudia, Cottile,
2 parantur auro, saepe ferociam
3 pacavit argentum, et repensis
4 proelia detumuere nummis.
5 Cui multa Persis divite de sinu
6 tributa pendit Pygmalionia,
7 Tagusque distentam flagellat
8 divitiis opulentus arcam,
9 hunc fausta cornu divite copia
10 ultro sequetur. Qua radiantium
11 it grando nummorum, et refusi
12 per populos vagus imber auri,
13 illac honestam pulchra pedisequa
14 trahit quietem, non sine plausibus
15 redempta pax, et advolantes
16 integritas comitata risus,
17 lususque, et albis otia curribus,
18 moresque amici, et blanda serenitas
19 tranquillitatis, et fidelis
20 propositi studiosus ardor.
21 At retro vis, et prodigialium
22 circum corona cincta tumultuum
23 cessere bella, pallidusque
24 ora pavor, gelidique damna
25 funesta ferri ; quosque minantibus
26 Bellona dextris torsit acinaces,
27 luctusque, maerorque, et dolores,
28 et tragici simulacra leti.
29 Pax constat auro : civibus otia
30 emuntur auro : proelia moenibus
31 pelluntur auro : auro quieta
32 temperies reparatur orbi.
AD FRANCISCUM PERONIUM MERCATOREM. ODE XXVIII...
A2_28 v.1 Verum est : cruenti materies mali
2 parensque curae, et sollicitudinum
3 aurum est, et argenti et micantis
4 splendidior series metalli.
5 Auri libido concutit urbium
6 muros ruinis ; Pergama diruit,
7 convellit arces, urbibusque
8 heu miserum male nudat Orbem !
9 Aurum procellas suscitat alitis
10 in arva ferri, et grandine plumbea.
11 Prosternit agros, et volante
12 igne sacras populatur arces,
13 divum penates. Turpis amor nihil
14 intaminatum deserit : otium
15 proscribit, et natos, patresque
16 per tragicas inimicat iras.
17 Auro perimus : mergimus improbi
18 felicitatem, dum male montibus
19 scrutamur aurum ; et queis metallum
20 eruimus, sepelimur umbris.
79
21 O caeca flavo pectora fulgetro
22 fallacis auri ! O sollicitudinum
23 mentes avarae ! Quo inquieti
24 imperium tibi gleba cordis
25 aufert, Peroni ? Quo rapit impotens
26 sitis metalli ? dissociabile
27 quo scindis aequor ? Per furentis
28 quid toties pelagi procellas
29 urges carinam ? Divitis Indiae
30 fastidiosis eripe fluctibus
31 mentem sepultam, et blandientis
32 fata Midae speciosa gressu
33 aude superbo proterere. Eripis
34 morsu Promethei, Ixionis orbibus,
35 et Sisyphi impendente mole,
36 et Tityi laceratione
37 mentem ; metalli si eripis aurei
38 amore pectus. Pauperis insciae
39 curae mapalis, huc sequuntur,
40 quo praeiit sacer aestus auri.
AD B. V. MARIAM. ODE XXIX. MARIA liber generationis.
A2_29 v.1 Vidimus caelum sapientis arte
2 Numinis factum. Liber est : character
3 sidera, ornatus radii ; Planetae
4 litera major :
5 non legam. Non est melius serenae
6 mentis hic lumen ; Sapientiaeque
7 incapax caelum, nequit aeviternam
8 claudere lucem.
9 Vidimus magnis hominem figuris
10 arte descriptum. Liber est : in ipso
11 frontis aspectu Deus autor ; intus
12 linea recti.
13 Non legam. Postquam maculatus atra
14 labe peccati, prohibetur, Orci
15 debitus flammis. Deus inquinatas
16 non amat aedes.
17 Vidimus late spatiantis Orbis
18 machinam effusam. Liber est ; peritis
19 litibus quondam bene destinatus
20 lege Tonantis.
21 Non legam. Caeli rapientur ignis
22 impetu, solvent elementa flammae
23 devoratorem male sustinebit
24 terra colorem
25 te legam Virgo. Generationis
26 es liber parvus ; sapientiam in uno
27 contines Verbo, quod amante scripsit
28 Spiritus umbra.
29 Te legam Virgo. Reliquis carentem
30 me libris Mater facilis docebis
31 unicum verbum : quod ubi tenebo
32 omnia noscam.
80
AD SEVERINVM CORDVM: ODE XXX. Quis sit Felix?
A2_30 v.1 Non saxis ebur Indicum
2 incumbens bariis ; non laquearia
3 gemmis Indus inambulans ;
4 non vestis Tyriis tincta coloribus,
5 non frontis nitor aureae
6 felicem faciunt, nec Mareotici
7 vectigalia marmoris :
8 non quidquid Lybicis verritur areis,
9 aut dives fodit Occidens.
10 Sorti pauperies incubat aureae,
11 mordax Mygdonias opes
12 cingit sollicitis cura pavoribus.
13 Personata beatitas
14 mendaci stibio picta, per aurea
15 regum fulgurat atria.
16 Auctam consequitur cura pecuniam,
17 aurum pallida servitus.
18 Incorrupta quies strata potentium,
19 et cenas fugit Attali.
20 Non Tartessiaci Numina gurgitis,
21 lambentemque loquacia
22 Indum Memnoniis littora bracteis
23 si, Corde, in tua limina
24 derives, stabili sorte beaberis.
25 Felix cui Babylonios
26 luxus, et comites conditionibus
27 Daunis sollicitudines
28 curtae cura rei corrigit, et manu
29 parca demetitur Ceres :
30 cui non vel Cilicum cura, vel aureis
31 undat Lydia messibus ;
32 quem non vana trahunt esseda gloriae,
33 non princeps populi favor.
34 Hic mersum tenebris, et medium polo
35 aequa fronte videt diem :
36 Hic nec Tyndaridum gaudet ad otia,
37 nec flet proelia Pleiadum.
38 Et nullum dominos pectoris ardui
39 fasces ponit ad arbitrum,
40 ad nullum timidus sortis aculeum.
ODE XXXI. Decet Clementia Regem.
A2_31 v.1 Exasperata nube supercili
2 terrere vulgus, fulmine frangere
3 vocem, et cothurnato suorum
4 colla super pede inambulare,
5 Regem vetabo. Tergite barbaras,
6 e fronte nubes ex oculis minas,
7 ex ore spumas, ferreasque
8 ex animis, manibusque flammas.
9 Cui semper atri funeris arbitra
10 madet recenti sanguine dextera,
11 et saeva gaudet subditorum
12 per jugulos animasse tela ;
81
13 regnare nescit. Non bene caedibus
14 fundantur urbes ; non bene sanguine
15 ostrum coloratur, nec ardet
16 fulmineo bene dextra ferro.
17 Sitire caedes, tigridis indoles
18 est, vel leonis. Fervor acinacis
19 exhaurit urbes, cum tyranno
20 incubuit malesanus ictu.
21 Correcta plani ruga supercili,
22 mitisque Regem dextera condecet.
23 Invisus es ? Depone sceptra :
24 regna diu timor occupare
25 nescivit umquam. Caedibus aggeris
26 cruente caedes ? Jam tibi stringitur
27 vindicta de caelo. Superbos
28 non patitur Deus imperare
29 diu tyrannos. Accumulas neci
30 neces recenti ? Desine Rex tuis
31 posthac vocari. Semper ardens
32 regna chalybs male temperavit.
33 Nutus severis nutibus asperas
34 obliqua spectans ? Civibus igneas
35 infundis iras. Quot sinistro
36 ore vides, totidem vident te
37 vultu sinistro. Vis popularibus
38 timendus undis ire ? Prior time.
39 Haec certa lex est : qui timeris,
40 disce prior timuisse multos.
41 Clementiores ergo supercili
42 nubem serenent duplicis Irides,
43 frontemque risus explicatam
44 in populos proceresque vertant.
45 Blandis emuntur pectora risibus.
46 Tam pervicaces nemo Ligustica
47 de rupe contraxit medullas,
48 quas nequeat tenor explicatae
49 mollire frontis. Prodita Caucasi
50 sub caute tigris, vel Borealibus
51 leaena saxis, blandiores
52 deposita feritate mores
53 discunt, magistri cum facilis manus
54 demulcet iras. Ut vice numinum
55 rex sceptra tractat, sic Deorum
56 ingenuas imitetur artes ;
57 parcus cruoris, caedium et abstinens,
58 et fulminantum nescius ensium ;
59 Nisi in rebellantum furores,
60 lenta decet manus imperantem.
AD D. FRIDERICVM PLANCK. ODE XXXII.
A2_32 v.1 Ister nobilium pater
2 undarum, profugam Parrhasias super
3 Bootae senis orbitas
4 Astraeam patriis suscipe pulpitis.
5 Non jam Romuleo latus
6 insignita Numa nubivago polum
82
7 praeterlabitur impete ;
8 Arctoasque nives, et pigra frigidis
9 visit plaustra Trionibus.
10 Non jam Cecropidum, non Lacedaemonum
11 leges, et veterem Themin ;
12 non obsessa reis pulpita suscitat.
13 En primis melior rosis
14 Aurorae reducis, par radiantibus
15 pulchrae risibus Iridis,
16 in terres Zephyris vecta jugalibus,
17 damnato revehit polo
18 secum Dardaniis jura Quiritibus,
19 dictatasque Lycurgicis
20 leges judiciis : hic ubi Caesarum
21 Ister mordet aqua lares,
22 appendit trutinam ponderis arbitram ;
23 cui longo procul ordine
24 adrepunt calidis turba laboribus :
25 at te candida gemmeae,
26 Friderice, manent praemia Virginis.
27 Cernis ? pendula nubibus
28 certantes animos perfidia fugae
29 fallit Tantaleae, et tuas
30 pulsat Diva fores : excute consciam
31 noctem nobilis otii,
32 et magnis animam suffice proeliis.
33 Non multum tumulo abdito
34 distat sepositus miles in otia :
35 cum Mars increpat aereis
36 campum fulminibus, magnae animae capax
37 pectus desidia exsilit,
38 et quacumque sequi Mars jubet, emicat.
39 Talis fervida jurgiis
40 in campum Themidos provocat : emicas,
41 ductricemque praeis Deam
42 capturus trutinae praemia pensilis :
43 cujus ne dubia latus
44 lingua dissimili lance gravem trahat
45 molem, jure Quiritium
46 virtutem sociam juribus alligas.
AD D. PETRUM FRANCISCVM HOFFMAN AB ANCKERSCRON. ODE XXXIII.
A2_33 v.1 Leges Solonis, jura Lycurgica
2 notata virga Romulei Numae
3 nocturna dictatrix virago, et
4 Cecropidum Themis obsoleta,
5 injuriosas excute pulveris
6 prementis umbras, impedientium
7 moras sepulchrorum, et reductam
8 e tumulo rediviva frontem
9 ostende luci. Te male segnibus
10 Petrus sepulchri provocat otiis,
11 vitaque donat : sat quieti
12 funereae, tumulique legi
13 datum. Novato jure Promethei
14 vitam sepultis sufficit artubus
83
15 Petrus, profundos dum eruditae
16 In Themidos penetrat recessus.
17 Felicitantur vota ! Silentio
18 leges Lycurgi, quo Lacedaemonum,
19 et Romulaei virga Regis,
20 et Themidos rediviva surgit
21 cohors sepultae, scilicet evocas
22 tu pertinaci Petre scientia :
23 dum vel Cleanthaea lucerna
24 exsuperas tenebrosa noctis ;
25 vel Solem abaequas ingenii face.
26 Sic perge porro pulchra laboribus
27 exempla describe ; insequemur
28 fratris iter, studiumque famae.
AD BACCALAUREOS THEOLOGIAE. ODE XXXIV.
A2_34 v.1 Non Dindymenes tesqua sonantibus
2 impulsa sistris, non Erycis juga,
3 aut terga Cynthi, murmuransve
4 Castaliis Aracynthus umbris
5 sublimiori dat Sapientiae
6 sedem : nec udae vile perambulat
7 terrae pavimentum, Deorum
8 concilio superoque Patrum
9 Mens nata caelo. Delphica turgidum
10 mendaciorum stemmate nobilis
11 cortina Pindum ; Dindymumque
12 nobilitent Corybantes aere :
13 diviniori culmine olympicis
14 maritus oris, mons Sapientiae
15 molitur aedem, quam nec atri
16 Hippotadae quatiant tumultus ;
17 nec fulminantum murmura nubium
18 sternant procellis, aut necibus graves
19 Tonantis irae, vel cadente
20 concutiat fragor orbe natus.
21 Non ille terrae progenitus satu
22 evisceratae constitit arduo
23 jugo superbus, sed parente
24 rupe satum meminere Patres.
25 Nam monte quondam, non sine Numine,
26 lapis recisus contudit ardui
27 molem Gigantis, proprioque
28 praecipitem tumulavit auro.
29 Alterque natus celsior aspici
30 vertex in auras crevit, et aetheris
31 excessit orbes, obviasque
32 Aeolidum superavit iras.
33 Hinc diva saevos Hippotadae choros,
34 hinc mugientem despicit Aeolum,
35 ostroque fulgens jura caelis,
36 jura solo, pelagoque dictat.
37 Laboriosae vi sapientiae
38 huc vos amatis tendere. Pergite :
39 hinc plebis undas, hinc premetis
40 vulgus iners, dubiamque sortem.
84
AD EOSDEM. ODE XXXV. Texit quoque domum laquearibus Cedrinis. 2. PAR. 2.
A2_35 v.1 Superba quisquis Pergama Mempheos
2 minata caelis, aut Alyatticae
3 pompae lacunar, barbaraque
4 tecta stupes laqueata praeda ;
5 sortis memento : quae vice lubrica
6 fastigiatis invidet aedibus ;
7 ludumque ludens pertinacem,
8 cum vigilans venit Hesperugo
9 turres potenti subruit impetu,
10 quas vidit Eos Mygdonia graves
11 fulgere praeda, subrutasque
12 perfidiae monumenta ponit.
13 Nihil perennat : dente per omnia
14 edax vetustas stringitur invido ;
15 gaudetque magnorum ruinas
16 funereo sepelire fastu.
17 At non fugacis temporis orbita
18 aetate fessum pegma vorabitur,
19 nec dente dilabentis aevi
20 carpta ruet sapientis aula.
21 Illam perennis Cedrus inambulat,
22 Vitaque donat, quam neque pallida
23 necessitas sternat, nec aetas
24 immemori tumulet sepulchro.
25 Hac vos beatae vis Sapientiae
26 bene auspicatis sideribus dedit
27 sedere, Bacca Laureati,
28 et tumulis nova jura ferre.
29 Ut saevienti vita superstites
30 fato sepulchri, et funereae facis
31 reservet immunes, necisque
32 imperium superare donet.
AD D. SIMONEM FRANCISCUM. ODE XXXVI. EPITHALAMION.
A2_36 v.1 Insanientum dure Decembrium
2 nepos, gelata grandine barbare
3 tyranne, pone inauspicati
4 Sarmaticas Aquilonis iras.
5 Procul sonantes Hippotadae impetus,
6 licentiosae trux furor Arcadis :
7 non poma debemus capellae
8 Oleniae ferienda cornu ;
9 aut saevientis ludibrio Noti,
10 senisque canis legibus Arctici.
11 Injuriosas sive in Haemo
12 ore nives operosiore,
13 sive in remotis Thyssagetum jugis
14 compone : Pomus luxuriantium
15 dum vere frondescit comarum,
16 et dominis spatiata ramis
17 cognata caelo brachia porrigit.
18 Arbor severi nescia turbinis
85
19 nil debet algenti Trionum
20 imperio, nihil Orioni.
21 At tu, vagantes cujus inambulat
22 oliva crines, Iride tempora
23 discriminata Faustitatis
24 et Charitum generosa proles,
25 Pax, dissidentum nescia litium,
26 Pax innocentis pectoris hospita,
27 tranquilla mundi sospitatrix,
28 cordis amor, requies laborum ;
29 descende caelo Dive, satellite
30 latus jocosum cincta Favonio,
31 caelumque contractum serenet
32 compositis Zephyritis auris.
33 Audimur ! alti margine labitur
34 vocata caeli Pax, et amabili
35 stipata coetu grandinantis
36 castra fugat male sana Cauri.
37 Succedit albis gemmea Faustitas
38 invecta bigis, seque volatilis
39 per frondium jactat virores
40 quos et aquis fovet, et Favoni
41 adulat auris. Hinc popularibus
42 undis superbum Diva levans caput,
43 quae poma Pace obstetricante
44 arborea generabit umbra !
45 Qualem ministri fulminis alites
46 examinarunt Solis ad orbitam
47 parente plenam, patriique
48 plenam animi, generisque prolem ;
49 qualemve laetus Marmaricus Leo
50 exosculatur ; cum videt arduae
51 virtutis haeredem, jubaeque,
52 tesqua pari superare cursu.
53 Virtus parentum per sobolem fluet,
54 fingetque pectus vilia pertinax
55 calcare, et heredem paternae
56 justitiae, decorisque mentem.
AD MILITES. ODE XXXVII. De tollenda ebrietate.
A2_37 v.1 Cuppediarum tollite nundinas,
2 gravesque multa merce Thyonei
3 levate mensas, et Falerno
4 sigma madens, Bromiique castra
5 conscripta Coo littore, milites,
6 efferte castris. Inter Apicii
7 Calena, Lucrinosque purus
8 saepe cados animus natante
9 Letho dehiscit. Mens ibi nubila est,
10 ubi Falisco vitra nitent mero.
11 Regnum voluptatis modesti
12 lora animi caveamque rumpit.
13 Tunc quidquid alto pectore sederat,
14 mali latentis, liberioribus
15 se prodit auris. Impudicus
16 vilem animi profitetur ignem,
86
17 crudelis iram, lividus invidae
18 venena linguae publicat, arrogans
19 mentem superbam, ac insolentes
20 se petulans agit in choreas.
21 Erumpit ignis, qua ingreditur merum :
22 interque festos Bassarides jocos
23 vel bella miscent, vel cruento
24 Penthea dilaniant furore.
25 Quid verba labris pendula, quid caput
26 vertiginosum, quid dubium gradum.
27 Quid mota tecta, et turbinatos
28 commemorem vitio Falerni
29 errare vultus ? Consilium exsulat,
30 ubi hospitantur vina. Quid ingeni
31 cotem vocatis ? Quid fluentis
32 eloquii sobolem, Lyaeum ?
33 Non credo. Linguae, dixero, balneum,
34 mentis sepulchrum, judicii hesperum ;
35 et viscerum vermem, et fugatae
36 exilium rationis, inter
37 reciprocantes delicias, patrem
38 tot lacrimarum, naufragium boni,
39 Scyllam salutis, vel Charybdim,
40 quae patrium decus omne sorbet.
41 Non haec parentum per probra masculus
42 decurrit ardor. Vidimus arduae
43 avara famae corda quondam
44 in viridi recubare mensa,
45 artusque stratos praetereuntium
46 potare aquarum flumine, vel cava
47 haurire dextra, militemque et
48 cornipedem simul in parato
49 sitim fluento mergere : mox ubi
50 tonante fortis proelia classico
51 Mors imperavit, gloriosum
52 in clypeum ruere, inque ferrum,
53 mori paratum, aut vincere. Tollite,
54 antiqua mensis vinifluis super
55 descripta Patrum bella : vires
56 fontis aqua melius bibuntur.
ODE XXXVIII. Regnum Sapientis.
A2_38 v.1 Quid aestuoso mentis anhelitu
2 fasces Quirinos, et Capitolium,
3 Borysthenemque, Colchidemque
4 Pegaseo petimus volatu ?
5 Quid sceptra ferri lege paciscimur
6 rotata Pyrrho ? Quidve Agamemnonis
7 venamur ostrum, vel rubentes
8 ostriferae latices Abydi ?
9 Non Daedaleis quem populos super,
10 urbesque, turresque, et maria extulit
11 libido ceris, et sub astra
12 remigibus dedit ire pennis
13 fortuna ; non quem Lemnos et Ismara,
14 divesque Sestos dives Acarnia
87
15 gemmis, Palatinaeque rupes
16 supposito venerantur ostro,
17 regem vocabo ; si vacuum gemat
18 caput Minerva, nec popularibus
19 pectus catervis majus imam
20 spernat humum fugiente penna.
21 Periculosa semper ad ardua
22 spe navigatis, quos diadematis
23 urunt Mycenaei calores,
24 aut animos tituli fatigant.
25 Rex est, Minerva pectoris impetum
26 qui flectit omnem, qui per inhospitas
27 sublimis incedit procellas,
28 et domino pede calcat iras.
29 Qui parva spernit, nec nimis ardua
30 prudens lacessit, parcus et occupat.
31 Lenocinantem sortis auram,
32 cum posito jacet aequor aestu.
33 Qui cum levatur, nube modestiae
34 vultus obumbrat ; cum premitur, tamen
35 stat mente ; nec labens honoras
36 ullo animi patitur secures
37 rapi tyranno : qui sibi vendicat
38 regnum sui, nec sollicitat bona
39 caduca, quae Dii remotam
40 trans animi posuere ripam.
41 Qui, si minentur fulmina, sustinet ;
42 si urat voluptas blandior, abstinet ;
43 si corda rimentur furores,
44 dissimulat doluisse vulnus,
45 magnum elocutus : sunt puerilium
46 Larvae timorum, vulnera, funera,
47 caedesque, stillatusque sanguis,
48 excidium, et laniatus, artus
49 avulsus artus. Me Scynis Isthmia
50 suspendat orno, vel thalamo pedes
51 brevi Procustes metiatur ;
52 non brevius erit inde pectus.
53 Me trans gementem a Phaside Colchidem
54 agant tyranni, me Geta, me Scythes,
55 et sanguine impletus flagellet
56 Bessus, Achaemeniumque ferrum.
57 Nusquam viris est exilium : aetheris
58 qua vasta mundum circuit orbita,
59 terrasque Neptunus flagellat,
60 est patrius sapientis aer.
61 Ubique doctus vivere, patrias
62 ubique sedes invenit, aut facit.
63 Quam calco terram, quodque specto,
64 nemo potest rapuisse caelum.
65 O Rex beatum pacis ab otio
66 cui servit aevum ; cui Sapientia,
67 domi Senatum, consulemque,
68 conciliumque Patrum educavit ;
69 et omnis intra pectoris aream
70 vivit Senator : sic Sapientia
71 regna ; unde verum discat Orbis
72 imperium sapientis esse.
88
AD R. D. NICOLAUM MRAV, etc. ODE XXXIX. Vir Sapiens suo magnus.
A2_39 v.1 Non quem tributo servus inambulat
2 gemmante Nereus, cui Babylonii
3 sudant labores, aut Arachnes
4 in Tyrio manus errat ostro ;
5 non cui flagellat Pygmalionium
6 vectigal arcas, cui laquearibus
7 inserpit Hermus, divitisque
8 Oceani rigat unda limen,
9 magnum vocabis. Pumilus edita
10 Pindi vel Ossae in fronto superbiat ;
11 major videri, semper idem
12 nanus erit, nec ab altiorum
13 statura crescet vertice montium.
14 Subjecta moles nulla virum facit.
15 Nec Ossa, nec Pindus, nec Haemi
16 Taygeti juga pressa dorso.
17 Tumere quamvis exterioribus
18 detur, negatur crescere ; de suo
19 virum aestimabis. Mutuata
20 laus, animi est nota vilioris.
21 Quae Cypris umquam pulchrior aspici
22 cerussat ora, aut quae stibio genas
23 Charis venustavit ? Medusa est,
24 quam facies peregrina honestat.
25 A propriorum quemlibet aestima
26 censu bonorum. Sit pretiosior.
27 Gemmata vitis, sed Falernum
28 non melius dabit illa prelo.
29 Non certiores illa per aequora
30 sulcos arabit navis, Etesias
31 quae captat auro fluctuante,
32 vel Phrygio faciles labore
33 irritat Euros. Illa per obvios
34 Scyllae latratus, et pelagi graves
35 inter procellarumque rixas
36 Oceani domitrix natabit,
37 cui firma puppis, ferrea cui latus
38 compago nectit. Nec phaleris equum
39 metimur aureis, nec micante
40 a capulo chalybem aestimamus.
41 Et invidendis quae Sapientia
42 parat theatris Numina gloriae,
43 hoc aestimemus apparatu
44 arbitrio popularis aurae ?
45 Viri suorum laude domestica
46 gaudent laborum. Ne mihi Synnadam
47 mirare, vel servam Caryston,
48 vel pedibus famulantem Achatem :
49 quando arrogatis laudibus altior.
50 Virtus virorum dat pretium sibi,
51 nec ambit externos honores
52 ipsa suis trabeata flammis.
89
Ad Illustris. D. FERDINANDUM. COMITEM DE NACHOT, etc. ODE XL.
A2_40 v.1 Quid compta gemmis, sed sine acinace
2 vagina prosit ? Quid sine nucleo
3 cortex juvabit, vel liquore
4 balsameo viduata pyxis ?
5 Virtute dempta deme scientiam
6 frustra paratam. Non ego Cynthii
7 velim recursus, Cynthiaeque
8 scire vias, vigilesque caeli
9 notare flammas, proelia Tethyos,
10 gyros Charybdis, bellaque Circii,
11 fluctusque, et Euripos, et iras
12 nosse vagi per inane teli ;
13 marita virtus ni Sapientiae
14 nubat paratae, quamlibet aureos
15 per terga Cynthi, per Stagiras
16 Fama citet studiosa currus ;
17 et Daedaleo nominis essedo
18 supra jacentes te popularium
19 evolvere undas allaboret ;
20 numquam apicem soliumque veri
21 premes honoris ; si furor impotens,
22 metusque, et irae seditionibus
23 pectus lacessant, aviusque
24 lora pati neget appetitus.
25 Vel si Dione pectoris aream
26 telis coronet, vel Cyprius puer
27 per ustulatas igne fibras
28 Trinacriis potiora flammis
29 venena spargat : si minor aurei
30 alumna caeli mens popularibus
31 volvatur undis, nec Deorum
32 concilio sociata, vulgus
33 inter prematur. Quisquis in orbita
34 scientiarum moenia gloriae
35 lacessis, augustam laboras
36 imperii superare molem
37 si proeliantis dirigat impetum
38 Bellona Virtus, viceris ; et novi
39 pulvinar insumes honoris
40 sceptra, jubar, cydares, secures.
AD EVNDEM D. COMITEM. ODE XLI. Vir sapiens semper idem.
A2_41 v.1 Non si cruentum sanguinea manu
2 Mavors Cerastem torqueat, et fero
3 Bellona procedens flagello
4 excidium populorum, et ipsas
5 Orbis ruinas labilis intonet ;
6 et jam propinqua caede minacior
7 insultet ensis, ferreamque
8 diluvies inimica flammam
9 provinciarum in funera suscitet,
10 passimque tabo sparsa cadavera
11 natent profuso, ac insolentis
12 maesta gemant simulacra leti ;
90
13 sua evolutus sede movebitur,
14 divinioris cui Sapientiae
15 ardor medullas roboravit ;
16 sed tepidi generosus orbis
17 feret ruinas. Scilicet eminet
18 mortale supra. Tiro minantium
19 pallescit aspectu sarissarum,
20 ad fluidos veteranus imbres
21 gaudet cruoris. Nil violentia,
22 nil vecta saevis bella tonitruis,
23 nil concatenati tumultus
24 intrepidam sapientis arcem
25 umquam movebunt. Impavidus Leo
26 pulchra latrantem saepe superbia
27 ridet catellum : nec Molossus,
28 dum geminat Melitaeus iras,
29 obliquat hircos. Vilia despicit
30 heroa virtus, par sibi, seu diem
31 sol elaboret, seu tenebras
32 nox patriis trahat Orci ab umbris.
33 Est semper idem, seu tragico fremat
34 sors in cothurno, seu levioribus
35 inducta soccis in cachinnos
36 imperio leviore frontis
37 solvat theatrum ; seu mare inaestuet,
38 seu blandienti lene Favonio
39 inambuletur ; semper idem est,
40 ad vitream, solidamque sortem ;
AD EUNDEM D. COMIEM. ODE XLII. Sapiens casuum et fortunae domitor.
A2_42 v.1 Ineruditum fata premunt caput,
2 timent Stagiram : scilicet omnium
3 perstare sub rerum tumultu
4 docta, potest dare jura fatis.
5 Interque diras non superabilis
6 ridere scenas : non popularium
7 illam procellae sibilorum,
8 non placidi movet aura vulgi.
9 Testis mearum turba Panaetii
10 sententiarum, quique Corinthio.
11 Saxo laborati perennem
12 marmorea simulant Myronis
13 in arte vitam : testis inambulans
14 lauros Stagira, et Pythagorae senis
15 docta crepantes tusse sellae,
16 quaeque suo ad vigilem lucernam
17 impalluerunt agmina Socrati.
18 Testis docentis Porticus atrii,
19 senexque Cecrops, pulpitumque
20 Democrito quatiente lassum.
21 Illi ruinas mentis ab arduo
22 clivo tuentur, nec facilem sequi
23 auram osculati, fronte eadem
24 Tyndarides, Hyadesque spectant.
25 Hinc Diva scalpro Gloria nobili
26 perennitati dedicat aureae,
91
27 vitaque in argento recusa
28 eximios jubet esse fati.
29 Si te perito vertice pensile
30 honoris aurum, si sapientium
31 theatra laudum, ac eruditae
32 sollicitat diadema frontis ;
33 hac verte gressum ; cetera pertinax
34 calcare : franges temporis aufugi
35 pennas superstes, proteresque
36 imperium morientis aevi.
AD PHILOSOPHOS. ODE XLIII. Sapientia munimen est.
A2_43 v.1 Suprema seris verba nepotibus
2 decanto. Vivae ostendite saecula
3 avara famae, dum labantis
4 pando locum soliumque Honoris.
5 Erratis : aulae limina basio
6 quisquis salutas, teque clientibus
7 misces, honorum nundinator,
8 et decorum studiosus emptor.
9 Quisquis perennem Marte sub aereo
10 formidolosi fulmine proelii
11 famam aucuparis, hostiumque ab
12 interitu trahis ipse vitam.
13 Erratis : arctas Pygmalioniis
14 si quos juvabit censibus areas
15 beasse, vel gemmas liquenti
16 e tumulo maris eruisse.
17 Rebus colorem demite defluum.
18 Quo nundinaris vulnere gloriam,
19 illo peribis. Gemmam avarus
20 quo rapies, rapiere ponto.
21 Achate strati liminis orbita
22 est lubricorum semita casuum.
23 Experta canto : Pallas una,
24 una potest domuisse casus.
AD MICHAELEM QUASIEN PHILOS. PROFESSOREM. ODE XLIV.
A2_44 v.1 Exile regnum est, quod Tyrio jacet
2 ostro sepultum. Quod Mareoticae
3 vectigal undae, quid Syenes
4 erigimus, colimusque praedas ?
5 Virtute pensat ; non opibus Deus
6 mortale regnum. Par probus improbo.
7 Prudensque stulto est, si coacti
8 divitiae numerentur auri.
9 Rex est, beatum cui Sapientia
10 nectar propinat, quem popularibus
11 Laurus theatris altiorem
12 per medios jubet ire caelos.
13 Hac arte nixus te Michael rotis
14 infers olympi, et per radiantia
15 delubra Divum, per quietas
16 aetherei spatiaris orbis
92
17 superbus arces : cui latus ambiunt
18 scientiarum celsior aspici
19 chorus ; sequaces, qua volanti
20 stelligeri patet aula caeli,
21 trahis cohortes. Tollite praepetem
22 per astra Divae ; tollite nubila,
23 qua Solis et Lunae labores
24 attonito vehit aethra caelo.
25 Hac nos volantem turba minor Patrem
26 audax sequemur, donec Olympica
27 lauro triumphantes, tumentis
28 invidiae superemus iras.
AD SAPIENTIAM. ODE XLV. Laudat et commendat Phalinum.
A2_45 v.1 Quem vel per auras non humili satu
2 enixa Virtus, vel vigil obstetrix
3 lavas, et in nisus tenellum
4 magnanimos acuis calorem ;
5 hunc vile terrae desidis otium
6 tranare docto pectore, et aureo
7 pendere caelo, nubiumque
8 imperium penetrare cogis.
9 Hic ille regum sorte beatior
10 rerum ruinas despicit, et metus,
11 casusque, pugnantemque sortem
12 impavidus vocat in duellum.
13 Non ille (quamvis stemmate nobili
14 satus) procellas divitis Indiae
15 scrutatur, aut pallens refossor
16 Dalmatico insidiatur auro.
17 Non structa fessis tecta Cyclopibus,
18 aut aeviternos digna palatia
19 lacessere orbes, non theatra
20 Barbarico veneranda fastu
21 ambit Quiritum. Dextera diruet
22 humana, quidquid dextera suscitat :
23 Natura subvertit labores
24 sortis, iners vel edit vetustas,
25 Virtus, caduci nescia temporis,
26 si quae virorum pectora muniit ;
27 vindex sepulchri funerales
28 in cineres prohibet migrare.
29 Hac arte duras edomuit meus
30 sortes Phalinus : non humilem gravis
31 extorsit iram, non superba
32 sors levior tumefecit ora.
33 Hunc tu jacentis vilibus erutum
34 vulgi procellis, o Sapientia.
35 Infer Stagyrae, et laureato
36 concilio adnumera Sophorum.
Ad Reverendissimum Dominum IOANNEM BAPTISTAM... ODE XLVI.
A2_46 v.1 O cui verendi nominis infulam
2 honor serenis crinibus implicat,
93
3 Baptista praesul, cui minoris
4 arva dedit superare vulgi
5 implexa sacro gloria vertici.
6 Annis juventam deme prioribus,
7 vitaeque donandam futurae
8 canitiem melioris aevi
9 assume vivax ; quam neque pulvere
10 Sibylla adaequet, nec senibus gravis
11 Tithonus annis, nec juventae
12 ipse suae reparator ales.
13 Vovere si fas plura : vovebimus
14 fecunda laudum saecula, saecula
15 fecunda honorum : exaggeratis
16 dum meritis opibusque Divi
17 gravem reposcant, audior, audior !
18 Addixit aether : dum tenerum polo
19 proferret ostrum aurora, dixit,
20 cedo diem tibi, cedo praesul.
21 Cessit : beate est. Hinc, mihi credite,
22 sui Joannes nominis aemula
23 lucerna erit lucens et ardens,
24 si Superos mea vota flectunt.
AD PHILOSOPHOS. ODE XLVII. Honor Philosophicis laboribus comparatur.
A2_47 v.1 Si quem juvabit nominis auream
2 caliginosi nocte silentii
3 famam eruisse, gloriaeque
4 Pegaseis volitasse pennis ;
5 si quem sereno vertice pensile
6 honoris aurum, vel Nasamoniae,
7 laudis theatrum, gemmeaeque
8 sollicitat diadema frontis ;
9 quamvis adaequet nobilis imperi
10 cum Sole metas, et propior polo
11 despectet Argivum trophaea,
12 aut humiles statuas Quiritum ;
13 quam vis novato Laomedontias
14 Bello cohortes denset, et aerea
15 phalange saeptus aemuletur
16 Aemathiis sata bella campis :
17 non ille Thesei nominis aemulam
18 speret coronam, aut fulgura gloriae
19 inter tiaras, laureaeque
20 forte decus diadema frontis.
21 At qui cruentos depopulantium
22 rictus ferarum, et prodigialia
23 ausus venena tauriformis
24 semihominis superare monstri.
25 Qui tortuosa Victor ab orbita
26 ductore Cressae stamine Virginis
27 effulsit, et fefellit arva
28 ambiguo sinuosa flexu.
29 Unum sequenti Thesea saeculo
30 tulit vetustas ; si tamen ignea
31 pectus lacessit aemulandi
32 ambitio cupidum nepotem,
94
33 in arma surgat. Prodigialibus
34 portenta monstris edita - proelio
35 olim lacessat invidendo.
36 Cum decimi venient nepotes,
37 et acta vestrae sculpta Corinthio
38 laudis videbunt vivere marmore,
39 et belluosa monstra flere
40 Mygdonio sua damna saxo.
AD EOSDEM. ODE XLVIII. Philosophorum de fortuna victoria.
A2_48 v.1 Credetis ? Io ! sera prioribus
2 Aetas nepotum crede parentibus,
3 sortis triumphatae labores
4 Palladia occubuisse dextra.
5 Hunc Diva, fluctus quae regit Antii,
6 Pontum retexit, non reparabili
7 afficta damno, quam duello
8 parva manus Sophiae subegit.
9 Hic fusa Gangis progenies ratis,
10 hic Sardiani filius aequoris
11 Hydaspe dives, dives Indo
12 procubuit sine laude malus.
13 Hic sibilanti sueta Favonio
14 vela adjocari, funereo jacent
15 damnata ponto, hac supparorum
16 turpe decus tumulatur urna.
17 Audete pubes posthuma Martio
18 exercitati pectoris impete
19 lassare Fortunam, et canenda
20 post decimum dare bella seclum.
21 Inerme pectus parcite squameo
22 armare ferro, nec latus asperis
23 vallate scutis, nec minaci
24 terga sonent pharetrarum ab aestu.
25 Virtus honesto laeta periculo
26 non aere fusis tecta timoribus
27 bellare gaudet, vel recocto
28 Trinacria clypeo sub Aetna
29 munire pectus : non adamantino
30 lorica nexu, aut impenetrabilis
31 septemplicato parma suto,
32 non Siculis Steropi caminis
33 sudata cassis praestet ahenei
34 securiorem fulgure tegminis ;
35 non arte Brontaea gelata
36 fulminei simulacra Martis :
37 periculosum pectus in aleam
38 nudum propinans, fulmine saevior
39 metit reluctantum procellam,
40 et profugas acies fatigat.
AD PHILOSOPHOS GRAECENSES. ODE XLIX. Sapiens fluctibus iactatus... Periculo...
A2_49 v.1 Periculosae plenum opus aleae est
2 tentare pontum, quando Aquilonibus
95
3 exsuscitatur, et procellae
4 Aeoliis equitantur ausis ;
5 quando pavendis Oceanus minis,
6 et murmurantum jurgia fluctuum
7 jam jam fatiscentem lacessunt
8 imperio graviore pinum
9 quem non avari terreat oscitans
10 vorago Nerei, vel grave montium
11 murmur liquentum, et saevientis
12 excidium Boreale ponti ?
13 Sed non minaces pallet ad impetus
14 heroa virtus, docta Acheloios
15 ridere fluctus, et Charybdim,
16 cum celeres agit in ruinam
17 contorta gyros : illa per invios
18 Scyllae latratus, perque Ceraunia,
19 pacemque, ferventemque pugnam
20 aequoreae dominatur irae.
21 Sic nuper aureo vellere ditior
22 per mugientes aequoris arbitros
23 pubes volavit Graeciensis ;
24 cum liquido timefactus aestu
25 spumare pontus, fervere Nereus,
26 immugientis murmura Circii,
27 pugnaeque ventorum natantem
28 imperio violentiore
29 ursere puppim. Sed velut arduo
30 tumens marinum vertice despicit
31 Calpe furorem, nec rotatum
32 Oceani pavet ad tridentem,
33 tentata virtus fluctibus aequoris
34 major refulsit ; sueta periculis
35 emisse famam, et se sequentum
36 volvere per seriem nepotum
AD PHILOSOPHOS. ODE L. Sapiens de Fortuna et voluptate triumphat.
A2_50 v.1 Frustra cruento fumat anhelitu
2 exasperati incendia pectoris
3 protrita sub victorioso
4 philosophum pede sortis ira,
5 frustra Voluptas, civis Hymettia,
6 Campana Siren, miles inertiae,
7 materque languoris laborat
8 pressa jugo relevare colla.
9 Apollinari quem Sapientia
10 semel subactum sub pede presserit,
11 non ante dimittet, pudendo
12 quam barathro resupinet artus.
13 Sic ille quondam fumi Acherontici
14 Proles Chelydrus, qui vitra Phocidos.
15 Cyrrhaeque turbabat fluenta
16 virgineis inimicus undis,
17 poenas veneni praeproperi dedit ;
18 cum sulphurato victima Taenaro,
19 Phoebo cadens urgente, sparsit
20 mixta suis aconita spumis.
96
21 Sic et voluptas, ultima saeculi
22 faex eruditi, sic comes Antii
23 regina calcatum furorem in
24 Tartareum exonerabit antrum ;
25 et pervicacis cornua spiritus,
26 assueta diris seditionibus,
27 attrita plorabis profundo
28 nequitiae domitae sepulchro.
29 I pestis Orbis, prodigialium
30 proles parentum, quam Sapientiae
31 in funera Orcus parturivit,
32 et rabidis violens Megaera
33 excepit ulnis, i, Phlegethontias
34 insume taedas : mergere, mergere ;
35 suisque tormentis Mimanta,
36 Enceladum, Tityumque solve.
AD EOSDEM. ODE LI. Celeusma.
A2_51 v.1 Enavigandis carbasa pandimus
2 tumultuosi seditionibus
3 freti, favete o Amphitrite, et
4 Nereidum vitreae cohortes !
5 Vos otiosi littoris accolae
6 Tritones, iras sternite Nerei,
7 et dormientis regna ponti
8 Aeoliis animis parate.
9 Ut contumacis torva licentia
10 maris resedit ! Nec freta inambulat
11 metus procellarum, nec undae
12 implacidis equitantur Austris !
13 Aptate remos, et pede carbasa
14 firmate pubes, pergite Tethyos
15 favente somno : non sinistro
16 unda feret famulata cursu,
AD CRISPVM. ODE LII. Memoriam mortis ingerit.
A2_52 v.1 Eheu ! fulmineis Crispe volatibus
2 anni praetereunt ; nec fugientia
3 fessae tempora vitae
4 vel vis, vel mora detinet.
5 Vix enata dies, se tacitis agit
6 in noctem cythisis ; in senium fluunt
7 cristae verticis aurei,
8 mentisque indomitae vigor.
9 Nulli fata licet sistere : pergimus
10 omnes funeribus debita victima ;
11 calcamusque sepulchrum,
12 quod frustra fugere arduo
13 conatu cupimus. Ferreus ad pios
14 stat judex gemitus, non lacrimabili
15 flectendus prece, nulla
16 exorabilis hostia.
17 Seu regum gravior scena Quiritium.
18 Seu Codri fuimus ; meta relinquimur
97
19 leto, cujus in omnes
20 exercet pharetram furor.
21 Quot jam Geryones asperioribus
22 nutritos studiis deposuit solo ?
23 Quot nullis superandos
24 olim viribus Hectoras
25 excessere Midae ; quaeque superbia
26 formidanda dedit nomina, stragibus
27 stant congesta, brevique
28 magni sub tumulo jacent.
29 Et nos sorte pari Crispe citabimur,
30 et dulces thalamos, et patriae focos,
31 centenosque sodales
32 unus surripiet dies.
33 Stabit maesta domus ; nec vidui lares
34 solamen capient ; quaeque laboribus
35 magnis parta stetere,
36 non magno impete corruent.
37 O vitae nimium ver breve ; labile
38 O mortale decus ! Ludimus : interim
39 mors vicina sepulchrum
40 inspectantibus effodit.
41 Sic navis faciles captat Etesias ;
42 sed dum tuta volat, turbidus ingruit
43 saeva Circius ira ;
44 et quo lusit in aequore,
45 illo fracta ratis mergitur, et suo
46 infamat scopulos funere. Ludimus,
47 ludentesque perimus
48 fato non revocabili.
49 Sed quis labilium funera mensium,
50 quis lapsi pretium temporis aestimat ?
51 Illud Crispe memento :
52 Qua primum genitus die es,
53 coeptum est mortis iter. Quaelibet horula
54 aetatem minuit ; quique prioribus
55 annis additur annus,
56 fato sit propior tuo.
57 Sic quae protrahimus tempora, perdimus ;
58 Parcarumque leves atterimus colos :
59 et quae longa putamus
60 vitae stamina, frangimus.
AD LEONICUM NAERINUM. ODE LIII. Non est beatus, qui dives.
A2_53 v.1 Extremis Perues eruta montibus,
2 aut quaesita Tago, aut Gange beatitas
3 nil prodest. Animum deme fluentium
4 votis ; adde perennium.
5 Auges divitias ? opprimis anxium
6 tormentis animum. Non sine plurimo
7 sudore invenies ; parta pavoribus
8 mentem conficient bona.
9 Torquent, sive habeas, seu careas, opes.
10 Possessae trepidis corda timoribus
11 urunt, ne careas, non habitae sui
12 te desideriis necant.
98
13 Quin si possideas, non fugis hospitam
14 tecti pauperiem ; dum minus invenis
15 semper, quam cupias, et perimentibus
16 votis pectus inaestuat.
17 Non tu si numeres. Pascua Dauniae,
18 diceris locuples, dum simul anxius
19 ardor plura sitit. Nullius indigus,
20 hic est ditior omnibus.
21 Si multum cupias (multa habeas licet)
22 semper pauper eris. Nil habeas licet,
23 si nullo indigeas, dives eris tamen
24 tecti nobilis incola.
ODE LIV. Incompositorum animi affectuum tyrannis.
A2_54 v.1 O quam grande malum est, dissociabilis
2 tempestas animi ! Mitius aestuat
3 rixis Oceanus, cum Zephyro Notus,
4 et Cauro Africus incubat.
5 Fervent spumigeri murmura Nerei
6 dedignata suum litus, et obvias
7 per terras liquidum dissidium trahunt,
8 incertisque meatibus
9 unda offensa ruit : mitius aethera
10 convulsum lacerant murmura fulminum,
11 cum collisa fremunt dilaniantibus
12 bellis agmina nubium.
13 Pars una Oceani fervet ; at altera
14 pars tranquilla jacet : fulmina nubibus
15 errant ; pars melior siderum amabili
16 semper Sole meridiat.
17 At quem continuis acta tumultibus
18 intestina movent proelia pectoris,
19 nulla parte suus, fronte sub integra
20 mentis vulnera comprimit.
21 Mentitur faciem solibus aemulam,
22 intus se studiis dilacerantibus
23 consumit : Charites in cilium vocat,
24 intus felle nigro tumet ;
25 et caedes meditans se prius enecat,
26 dum, quae mente coquit vulnera, dextera
27 attentare timet, nec sinitur furor
28 frontem insumere, vel manum.
29 O poenae Tityi ! o plaga Promethei,
30 pectus perpetuis dissidiis hians,
31 mens infesta sibi, et fluctibus aestuans
32 in mente Oceanus mali !
33 Quae me paciferi littoris hospitem
34 tranquillo requies excipiat sinu,
35 ignarumque animum sollicitudinum
36 sacro indulgeat otio !
37 Hic est alta quies, hic ubi regiam
38 in me stringo manum, et civica propriae
39 mentis bella premo, subditus ipsemet
40 et Rex impero, et obsequor.
99
ODE LV. Paupertas libera.
A2_55 v.1 Tandem vertitur alea :
2 et sortis miserae conditionibus
3 eluctor ! Jacui satis,
4 casus ipse mei nescius aureis
5 vinctus compedibus : satis
6 Fortunae gemui sub pede, liberae
7 aurae frustra avidus. Mihi
8 sed nunc restituor : pondus inutile
9 pono sollicitudinum,
10 Fortunae domitor. Scilicet hactenus
11 me curae insatiabili
12 voto trans Abylam, trans freta Gadibus
13 insultantia Nerei,
14 extremis Japonum me regionibus
15 aut Gangis stiterint sinu
16 immensi cupidum : nil tamen uspiam,
17 praeter sollicitudines,
18 et curas vigiles, aut leve somnium,
19 votum explevit inutile.
20 Quod dextra tenui, lubrica fallere
21 Fortunae rota sustulit.
22 Multum zelotypis stringere brachiis
23 credebam ; vacuae fuit
24 sed nubis species. Utilioribus
25 jam mens aestuat ignibus,
26 freno praecipites pectoris impetus.
27 Fastum mentis et anxiae
28 livorem trepidum flectere, et aviam
29 caeli a calle cupidinem
30 in rectum patriae ducere tramitem
31 quamdiu pallidus institor
32 calcavi Oceani tergora navibus,
33 numquam me placido quies
34 excepit gremio : quamdiu in ultimos
35 Spes ibat Peruae sinus,
36 numquam tuta domi res stetit. Et metus
37 et curae latus ambiunt,
38 quod gemmae, pretio Gangis, inambulant,
39 Pallor pauperis inscius
40 mapalis ; foribus nobilium assidet.
41 Tranquillus sopor atria
42 regum non penetrat. Vivere divitem
43 est noctis breve somnium.
44 Ibunt, et dominum destituent suum,
45 infidae comites, opes
46 angustum ad tumulum. Surripe te solo
47 mens caelo sata. Quo minor
48 de mundi spoliis sarcina presserit,
49 hoc sese levius ferent
50 in caelos animi. Haec una brevissima
51 est ad divitias via,
52 inter divitias vivere pauperem, aut
53 exemplo veteris Sophi,
54 ne mergant, pelagi mergere fluctibus.
100
AD NOBILEM ADOLESCENTIAM. ODE LVI. Sanguinis claritas virtutem ornat.
A2_56 v.1 Fallor ? an virtus nihil arrogato
2 indiget Solis radio ad nitorem,
3 ipsa cognata sibi luce Phoebe,
4 Cynthius ipsa ?
5 Si tamen magno generi, et paterni
6 sanguinis luci societur, illa
7 Clarius splendet, geminaque sese
8 luce coronat.
9 Sic suo jaspis pretio superbit,
10 sic suo Phoebe radiat nitore,
11 sic rubes terni satiata succi
12 purpura ab imbre.
13 Si tamen jaspis socius pyropo,
14 vel coronatus radiantis auri
15 ardeat flamma, gemino micabit
16 clarior igne.
17 Pulchrior Phoebe est, quoties corona
18 siderum ambitur, faculaeque circum
19 mille stellari famulantur igne ad
20 jussa paratae.
21 Pulchrius circum latus errat ostrum,
22 quando majorum fluit in rubentem
23 purpuram sanguis, meritisque avorum
24 filius undat.
25 Plurimum refert, genitusne patre
26 Tityro, an ducas abavos ab ipso
27 Hercule, et magnum tibi stemma primo
28 fulserit ortu.
29 Nempe virtutem generosa origo
30 prolis accendit, titulique avorum
31 influunt menti, tacitoque pectus
32 impete adurgent.
33 Saepe quem virtus jubet emicare,
34 vilior sanguis retinet sub umbris
35 patrii tecti, prohibetque vili e-
36 -mergere ab alga.
37 At quibus cerae generosiores
38 facta majorum, titulosque Patrum
39 ingerunt menti, decus insequuntur
40 semper avorum.
41 Sic patrum laudes animant nepotes,
42 dum sui semper memores fluenti
43 sedulo antiquum decus aemulantur
44 impete patrum.
AD DELLIUM. ODE LVII. Extremi Iudicii horrore a voluptatibus absterret.
A2_57 v.1 Absiste laetis, fulmina, fulmina
2 tonant in aures. Non ego fabulas
3 renarro, mendacisque frustra
4 ingenii simulacra fingo.
5 Vivone ? an umbris (heu ! miserabilis
6 ipse umbra) mixtus, praecipitantium
7 rerum ruinas, et suprema
8 fata gemo pereuntis orbis ?
101
9 Sic est : citamur judicis ad forum
10 agmen reorum ; seu quibus igneus
11 Averni hiatus criminosae
12 supplicium statuit juventae :
13 seu molliori quos alit ebria
14 sinu voluptas ; immiserabili
15 sententia vitae anteactae
16 promeritam subituri arenam,
17 vel quam micantum patria siderum,
18 vel quam reorum flumina Manium
19 pandent : ad examen bilancis
20 innocuus veniet, nocensque
21 caelum pavendo torva volumine
22 nubes gravabit : sidere fulmina
23 elisa crispabunt acutas
24 in jugulos hominum sagittas.
25 Quin sulphuratis depluet ignibus
26 laxatus aether, et sola diruet
27 incendiis, altoque busto
28 flamma vorax tumulabit orbem.
29 Judex severi nube supercili
30 frontem asperatus fulgure vindicem
31 vultum efferabit, flammeumque
32 ore vomet retonante ferrum.
33 Divisa stabunt agmina sontium
34 et innocentum ; quosque reatibus
35 absolvit inculpata virtus,
36 ipsi etiam minitantis ignes
37 vultus pavebunt. Nil vigilantium
38 vim perspicacem fallere luminum,
39 justamque devitare acerbi
40 judicii poterit bilancem.
41 Quaecumque noctes crimina pectoris
42 texere velo, sub mediam diem
43 protracta Solis erubescent,
44 et lacrimis pudibunda vultum
45 non profuturis dejicient. Reae
46 quae scena frontis ? Quis trepidantium
47 tremor medullarum ? Quis horror ?
48 Quisve sinus cruciabit anguis ?
49 Quanta jacebit strage superbiae
50 extinctus ardor ? Quae diadematum
51 clades gemiscet ? Quae Phalanti,
52 quaeve Midae violenta gazas
53 rapina tollet ? Quantus Apicii
54 turbo culullos, aut Alyatticae
55 tributa cenae devorabit ?
56 Quam gravibus Veneris favillae
57 flammis peribunt ? Nil Sapientia,
58 nil fraus, dolive, aut robora dexterae,
59 nil vis metallorum, nec auri
60 vile reos precium juvabit.
61 Frustra rigentes Marte sub aereo
62 spectas cohortes. Viceris hactenus :
63 vincere tandem, incendiisque
64 corda Stygis dabis ustulanda.
65 Frustra clientum respicis agmina,
66 frustra potentum Numina principum :
102
67 Hoc ad tribunal impotentum
68 sceptra jacent, metuuntque regum.
69 Frustra propinquos auxilio vocas,
70 frustra nepotes. Nil poterunt avi,
71 nihil parentes. Obrigescet,
72 quidquid erat tibi spes salutis ;
73 virtute tutus ni steteris tua.
74 Haec fulminantum jurgia siderum,
75 haec sulphurati tela caeli
76 intrepidis oculis videbit.
77 Haec innocentem proteget, ultimam
78 sententiam cum proferet igneo
79 furore judex, haec ab ira
80 te redimet ferientis aethrae.
81 Quin ergo, Delli, quod capiti imminet,
82 ferrum tueris ? Quin lacrimabili
83 rerum ruina expergefactus
84 in melius tua vota flectis ?
85 Absiste, Delli, pectore inanium
86 nuda aucupari nomina phasmatum ;
87 legumque virtutumque clade
88 interitum male nundinari.
89 Abominandi tela Cupidinis
90 sontesque flammas Cypridos excute
91 scuto, timoris ; ne repente
92 in jugulum furiatus ensis
93 distringat iras. Degeneri via
94 mentem voluptas incitat, huc rapis
95 insane gressum, ubi nocentum
96 flamma vorax populata Manes
97 non expiandis ignibus alligat,
98 totisque Averni fluctibus obruit.
99 Inverte mentem : jam sequacem
100 vita trahit male ducta poenam.
AD D. CHRYSOSTOMUM IRMLER. ODE LVIII. Cum Medicinae Doctor crearetur.
A2_58 v.1 Quis turbo flammae sidere depluus
2 invasit aras ? Numquid amabili
3 dolo Prometheae favillae
4 furta novo reparantur ausu ?
5 An forte recto tramite devius
6 rursum paternos praecipitantibus
7 canthisque, quadrigisque mundi
8 natus equos agit in ruinam ?
9 Quantam superbus nimbus ad aethera
10 refundit iram ? Volvitur igneo
11 coruscus incessu, et marita
12 astra super radiatur ardor.
13 Quanta profundae progenies Stygis
14 fumus plicatus nube serenius
15 Titanis aurum, labilemque
16 axe diem dedit ire caelo ?
17 Erramus. Ardet victima Taenaro
18 devota pridem, mors inamabili
19 casura fato, cui sacerdos
20 Vita, super fera colla cultrum
103
21 adegit ultor. Labitur ultimo
22 Orci propago vulnere, nubibus
23 se turba protrudit, vagaque
24 Hippotadae regione sparsus
25 incestat auras sanguis, inertia
26 lenta volutus tabifico solum
27 lambit veneno, spumeoque
28 terra fugit maculata tabo.
29 Sed jam serenam purum Hyperionis
30 rursus per aethram lumen inambulat,
31 jubetque furvas interemptae
32 relliquias necis exulare.
33 Cessere nubes. Cerno secespitas
34 rotare vitam, queis inamabile
35 monstrum peremit, inque saevae
36 opprobrium Libitinae amatum
37 lauroque vinctum Diva Chrysostomum
38 hac arte replet. Funera, dixerat,
39 morbosque, grassantemque disce
40 Paeonia clipeatus arte
41 pressisse mortem. Deripe manibus
42 manes, severam saepe Proserpinam
43 Clothonque delude, et Charontis
44 rara nigram terat umbra puppim.
45 Audimur ! Ergo Mercuri in otia
46 demitte virgam, quando Chrysostomus
47 turbam in sepulchrum, et ad nigrantes
48 ire Deos, prohibet minorem.
AD ANTIOCHENOS. ODE LIX. Ut Eudoxiae Imperatrici... STROPHE.
A2_59 v.1 Frustra sollicitudinem
2 virtutis studio pendis. Inutile est
3 quidquid Phidiaco manus
4 sudore Oebalii marmoris erigit.
5 Extra se pretium petit,
6 quem mendica domi pauperies premit,
7 virtus nescia plausuum,
8 clangentisve tubae, nec popularibus
9 assueta obsequiis coli,
10 illustrem proprii se satis ubere
11 vena luminis exhibet.
12 Qualis purpureo Cynthius essedo
13 vivum, qua graditur, diem
14 incendit radiis, nec magis exteris
15 vivit cultus ab ignibus ;
16 quamvis tota polum Mercurialibus
17 urat Graecia lusibus :
18 talis, quam graditur, luminis orbitam
19 virtus ducit amabilem ;
20 nec gaudet nitidam luce domestica
21 frontem pingere murice
22 mendacis stibii. Eudoxia si sua
23 virtute inclita se satis
24 aeternat, memores arte Corinthia
25 quid frustra statuas levas ?
26 Formae est opprobrium grande, coloribus
104
27 posse ascititiis coli,
28 externoque decus schemate crescere.
AD EOSDEM ANTIOCHE NOS, ODE LX. ANTISTROPHE...
A2_60 v.1 Etsi pulchra, coloribus
2 virtutis species crescere nesciat,
3 et neglecta serenius
4 se vibret nitidae frontis amoenitas
5 in miracula : sed tuum
6 non damno studium. Surrige marmora
7 admiranda nepotibus,
8 vel decocta focis aera Corinthiis,
9 et laudum memores bases ;
10 quas non vis avidi temporis exedat,
11 non oblivio deterat.
12 Laudem incide basi : Eudoxia Palladi
13 non impar Sapientia,
14 Musarum decimo digna loco Dea,
15 fecunda ingenio, simul
16 facunda eloquio, moribus innocens ;
17 condemnata domi rea,
18 sed nobis sceleris, pura, in imagine
19 evincat Pylii senis
20 aetatem rigidam. Si nihil aggeris
21 sic virtutis honoribus ;
22 at partem pretii ponis, amabili
23 virtutis merito, et tuo
24 es facto melior : cum, licet impari
25 conatu, egregiis cupis
26 factorum meritis solvere gratias.
AD ANTONIUM BERINDUM. ODE LXI. Eum a voluptate dehortatur.
A2_61 v.1 Berinde, quo te vis animi impotens,
2 caecusque flammae fervor agit ? Peris
3 Berinde, et in praeceps ruinam
4 ipse tuam malesanus urges.
5 jurata foedo vota Cupidini,
6 pulsusque candor pectoris, ultimum
7 discrimen accersit pudoris,
8 atque animum trahit in sepulchrum.
9 Nam quae volutis aequora fluctibus,
10 aut nota crebris naufragiis juga,
11 Quis Syrtis aestus, quae Charybdis
12 sic trepidis minitata nautis
13 discrimen ursit ? Quod Mareoticis
14 monstrum cavernis, quae fera Caspiis
15 educta ab antris, sic feroces
16 in rabiem stimulavit ungues,
17 ut se voluptas improba mentium
18 armat ruinis ? Quam neque Tartari
19 flammatus ardor, nec tremendo
20 igne minax remoratur aether.
21 Mundum voluptas exitio ultimo
22 vastavit olim, cum juga montium
105
23 Neptunus excessit, nec ullas
24 Oceano posuere metas
25 superbiorum culmina montium
26 objecta. Quinis urbibus ultimae
27 stetere causae, cur perirent,
28 et pluvio raperentur igne,
29 aestus Diones. Pergama Martiis
30 incensa quondam seditionibus
31 movit Cythere, et luctuosos
32 in cineres inimica vertit.
33 O saeva amantum taeda, Acheronticae
34 pars magna flammae ! Quot facibus tuis
35 eductae ab Orco sunt Megaerae !
36 Quot furiis vitiatus orbis !
37 Quot dirutae urbes ! Quot subito oppida
38 sepulta casu ! Quotque tragoediis
39 reges perempti ! Quos pudendo
40 interitu periere Atlantes !
41 Berinde, si te vel prior indoles,
42 vel stemma Patris, vel vigor ingeni,
43 vel cura caeli, vel Tonantis
44 tangit amor benesuadus ; audi
45 sancte monentem. Tela Cupidinis
46 distringe tandem, vincere pertinax
47 hostem juventutis ; calensque
48 imperio moderare pectus.
49 Nondum priorum te pudet ignium ?
50 Florisque tam pulchri, heu ! Nimis improba
51 flamma enecati ? Non parentum
52 dedecoris, propriaeque labis ?
53 Compesce mentem sistere nesciam.
54 Si provocanti frena licentiae
55 laxaris ; incensus juventam
56 abripiet per iniqua fervor.
NICOLAI AVANCINI E SOCIETATE IESV LYRICORVM LIBER TERTIVS.
AD SERENISSIMUM ARCHIDUCEM LEOPOLDUM GVILIELMVM. ODE I.
A3_1 v.1 I fortis Heros, quo tibi pulverem
2 avita virtus sternit, et aureos
3 nexus coronarum catenat
4 Belga tuis reparandus armis.
5 Avara virtus nominis aream
6 patentiorem poscit, et arduam
7 honoris eluctata ad arcem
8 magnanimae monumenta famae
9 audax reposcit. Scilicet aemulum
10 herous ardor postulat, otii
106
11 juratus hostis, languidaque
12 diffluere impatiens quiete.
13 Lassasse belli fulmine Vandalos,
14 fregisse Marti cornua Suecico,
15 et gloriosam saepe laurum
16 de medio rapuisse campo,
17 purgasse ripam Danubii, Lycum
18 strinxisse habenis ; arma paventibus
19 suasisse Germanis, et ira
20 Caesareum rigidasse pectus,
21 cum Suecus ipsis postibus Austriae
22 Mars immineret, totaque civibus
23 Vienna lassatis timeret
24 excidium trepidantis Urbis,
25 parum est calori, qui tibi Martio
26 ab igne fervet. Displicet ultimam
27 scripsisse metam gloriarum :
28 illa placet tibi parta laurus,
29 sitim secundae quae parit. Omine
30 hoc, magne Princeps, vincis, ut alteri
31 victoriae incumbas, et una
32 palma alium tibi gignat hostem,
33 novi triumphi materiam. Hinc tibi
34 Visurgis altis fluctibus annuit,
35 et Sequanae ripae, et Mosella,
36 atque Araris Ligerisque vasto
37 Scaldi propinqui, in grandia provocant
38 trophaea laudum. Perge Alemannicis
39 invictus armis, Belgicaeque
40 una salus Leopolde gentis.
41 Non una palma hic, non tibi fronduit
42 hic una laurus ; quotquot amoenius
43 rami virescunt, in coronas.
44 Ire parant, madidamque poscunt
45 umbrare frontem. Te Gravelinga, te
46 Mardika poscit, quamque meabilis
47 Scaldis veretur, et quieta
48 alloquitur taciturnus unda,
49 Donkercha te ambit ; quaeque gemunt lupos
50 mordere Gallos moenia, vindice
51 te, freno inassueto resolvi
52 maesta vovent, facilique reddi
53 aurae laborant. Perge ; faventibus
54 jam terra palmis frondet, et undique
55 lauri virescunt, campus omnis
56 promerita tibi ridet herba.
AD FERDINANDUM II. ROM. IMPERATOREM. ODE II.
A3_2 v.1 Fernande vinces. Quamlibet undique
2 fremat minaci turbine Marspiter,
3 tutusque Bellonae flagello
4 motus agat truculenta gentes
5 in bella mundus : quamlibet ultima
6 Martem Propontis, vel gravibus rigens
7 armis Orion suscitatum
8 in furias moveat Gradivum,
107
9 Fernande vinces. Non ego inanibus
10 te pasco : vinces. Sic tibi Numinis
11 allapsa ad aures vox spopondit.
12 Crede Deo pie Ferdinande
13 magnum elocuto : non Othomannici
14 procella ferri, Bactraque fortibus
15 marita Susis ; non protervi
16 gentis Achaemeniae fragores,
17 non arma Thracum, non refugus Getes,
18 nec dissidentis proelia Bosphori,
19 non Moschus, audacesque Bessi,
20 non Scythici gravis ira ferri
21 injurioso te pede proruent,
22 Fernande : nostri robore Numinis
23 franges Giganaeos tumultus,
24 et jaculis Meroen comatam.
25 Cristata telis Bactra minacibus,
26 Lunam protervis cornibus asperam,
27 hostemque turrim, Balthicique
28 castra maris tabulata mille
29 insanientum classibus hostium
30 victor domabis. Sentiet hanc manum
31 potentiorem Gorgonaeo
32 vertice Palladiae Medusae ;
33 quisquis cruentae lege ferociae
34 in innocentis ludere Caesaris
35 caput minatur, quisquis ira
36 barbaricos meditatur ausus.
37 Confide Caesar. Qui mihi militat,
38 bene auspicato militat omine.
39 In te furorem quisquis urget,
40 Fata sibi malesanus urget.
41 Haec Numen alta de trabe pendulum
42 Fernande spondet. Tu quoque Numinis
43 accede voci Ferdinande, et
44 unde cadunt animi, resurgant.
45 Expergefactis ad lituos viris
46 mentem secundo robore suscita,
47 gravemque Mavortis procellam
48 trans geminum rue victor orbem.
Ad Illustris. et Excellentis.D. JOANNEM FRANCISCUM TRAVTHSON... ODE III
A3_3 v.1 Quid vixisse diu juvat,
2 si tandem rigidis victima legibus
3 fati caedimur ? Omnibus
4 haec scripta est Protasis, vivere : at omnibus
5 haec postrema catastrophe est,
6 scenam praeteriti claudere temporis,
7 cum lex ferrea jusserit,
8 fatorumque memor terminus. Exiit
9 Christina exilio. Leves
10 cur annos querimur, sideraque invida,
11 mensesque instabiles, dies
12 vitae praecipites, fata volatica ?
13 Cur Francisce doloribus
14 immergis viduum pectus ? Habet suum
108
15 mors censum. Brevioribus
16 loris maestitiam pectoris attrahe.
17 Morti victima nascimur :
18 et quae prima dedit vivere, funeri
19 subdi lux eadem jubet.
20 Nulli impune dies primus obortus est,
21 qui non traxerit ultimum.
22 Cum nasci incipimus, tunc quoque funeris
23 damnati incipimus mori.
24 Huic sero, huic citius ducitur ultima
25 vitae linea ; nec diu
26 vixisse est aliud, quam sua funera
27 protraxisse diutius,
28 haec Francisce tuo, quae potes, ultima
29 maerori adde levamina :
30 caelorum imperiis hoc stadium subit,
31 caelorum imperio exiit
32 Christina hoc stadio. Currere semitam hanc
33 tamdiu cuique licet, Deo
34 quamdiu collibitum est. Si morimur cito.
35 mandato morimur Dei :
36 si vitae seriem protrahimus diu,
37 mandato trahimus Dei.
38 Illi fata favent, ille senex obit ;
39 qui vitam bene terminat,
40 et virtute praeit temporis impetum.
41 Quin, si non sua gaudia
42 Christinae invideas, laetitia potes
43 luctus tergere lacrimas.
44 Terrarum exilio libera patriis
45 caeli sedibus additur ;
46 et jam se liquidis pascit amoribus,
47 stellarumque domos super
48 divina ambrosiam potat amystide.
49 Sic mores nivei mihi,
50 sic spondent animi candor, et arduae
51 mentis relligio, et Dei
52 constans intuitus, stemmatis insolens
53 depressa ambitio, et sui
54 neglectus sapiens, et moderatio, et
55 magni gloria nominis
56 castigata, sacris pectus ab ignibus
57 ardens, cura severior
58 frenandi indomitos pectoris impetus.
59 Haec illam eripiunt solo,
60 et puri illecebris aetheris inferunt.
61 Non est, quod male credimus
62 non est mortua : sed quam pereuntium
63 annorum series premit
64 vitam, perpetui fenore spiritus
65 mutavit. Bene vivitur
66 Quando est perpetuum vivere ; nec metus
67 mortis lancinat amplius.
68 Hanc, Francisce, tuis pone doloribus
69 legem : debuit extimas
70 Christina exuvias ponere corporis,
71 ut mens libera pondere
72 intraret superae limina patriae.
109
AD NOBILES ADOLESCENTES. ODE IV.
A3_4 v.1 Sunt, quos comarum gloria, laureus
2 juvat tiaras, pulchraque nominis
3 merces perennis, aureoque
4 pulcher honor radiatus igne :
5 quique aestuoso pectoris impetu
6 fasces Quirinos, et Capitolium,
7 nomenque, et umbrantes coronas
8 Icario meditantur ausu.
9 Sed vera paucis semita panditur
10 captandi honoris. Prodige sanguinis
11 erras Gradive, si perennes
12 per gladios aciesque Honoris
13 venaris umbras ; quique opulentia
14 Arcas flagellas Pygmalionia
15 venator aeviternitatis,
16 et modico insidiaris auro
17 perennitati. Scilicet aureis
18 infame nomen censibus insidet.
19 Quo gloriam quaerebat auro,
20 opprobrium tulit inde seris
21 Lucullus annis, quos Polycletius
22 sudor Phraatae Pyramidum situs
23 caelo maritavit, pudendos
24 in cineres inimicus egit.
25 Collapsus illo turbine proelii
26 hostile ferrum pectore combibit,
27 quo nundinabatur decoras
28 miles opes, soliumque Honoris.
29 Si quem juvabit nominis essedo
30 quaesisse honorem, discite posteri :
31 exempla scribet Ferdinandus,
32 quae decimi stupeant nepotes.
33 Quamvis Avorum gloria semitam
34 longam notarit stemmatis incliti ;
35 et publicum vetusta honoris
36 nobilitas vocet in theatrum,
37 locetque in ipso Sole, periculis
38 fortunae ademptum luminis arbitra
39 natura, natalesque pulchro
40 fama gradu titulos sequatur :
41 quamvis in arcas confluat India
42 fecunda gemmis, aurifer et Tagus
43 agat procellas in lacunar,
44 et Pariis asarota saxis
45 illusa certent Mygdonias opes,
46 et viva Cretae vincere marmora,
47 Tyrumque, semotamque Lesbon,
48 et Tenedon superare censu :
49 parcus dolosis fraudibus applicat
50 cor Ferdinandus : nec nimium levem
51 fortunam adorat. Quod benigna
52 Sors potuit dare, quod severa
53 negare sors, hoc esse suum negat.
54 Nec sat videtur conspicuus sibi,
110
55 nisi ad paternam hereditatem
56 adjiciat proprias suorum
57 messes bonorum. Hinc, quod Sapientia
58 parens honorum, provida nominis
59 aurora, regnorum magistra
60 scribit iter, generosus urget.
61 Hac ite, quotquot sedula nominis
62 urit cupido, et grandibus excitant
63 tubis honores : hac superbam
64 imperii rapietis arcem.
ODE V. DESPECTIS CADUCIS CAELUM QUAERENDUM.
A3_5 v.1 Vel nos umbra boni fallit amabili
2 deceptos specie ; vel sibi jussimus
3 divos astra suos claudere, labilem
4 vitam ducere commodis
5 contenti propriis. Nam quid in ultima
6 votis provehimur marmora Nerei,
7 Tartessumque gravi findimus abiete
8 non umquam saturi bono,
9 quod natura dedit ? Quid Mareoticis
10 audaces struimus porticibus domos,
11 et culta Oebalia tecta superbia,
12 fortunasque Agamemnonis
13 frustra Tantalea prosequimur siti ?
14 In vestra, o Superi mens calet atria,
15 formososque sinus aetheris invehi.
16 O dulces patriae sinus !
17 Huc me, seu facili tramite, seu magis
18 vultis difficili, tollite Caelites :
19 Unde ignobilium sub pedibus ducum
20 ridetis diademata ;
21 et clausos modico limite terminos
22 spectatis toties dilacerantibus
23 convelli furiis, vastaque proelia
24 puncto pro modico seri.
25 O vanas hominum sollicitudines,
26 curasque occiduas ! Grande quid, Africam,
27 Europenque suis flectere nutibus,
28 et gentes regere ultimas,
29 censemus fatui : grande quid, aureo
30 torpere in thalamo, vel Sybaritico
31 inter delicias diffluere otio,
32 fortunamque Corinthiam
33 amplexu facili stringere. At interim
34 dum nos cingit opum copia, stringimur
35 obsessore metu, seque precariis,
36 miscet cura soporibus,
37 infelix animi tortor ; et additur
38 hoc nummis pretium , perpetua necans
39 tempestate pavor, sollicitudines,
40 et tortura Cupidinis.
41 Addis divitiis ? addis et improbae
42 mentis carnifici, sollicitudini,
43 et pacis violas divitis otia.
44 Auctae deme pecuniae,
111
45 demes insidiis. Qui nihil abdidit,
46 nil, quod perdat, habet. Qui nihil appetit,
47 se desideriis non lacerat suis,
48 contentus modico. Cave !
49 Si plus, quam satis est, appetis ; interit
50 quae te cymba vehit. Cuique suum, bona
51 quod fortuna dedit, sit satis : unica
52 vitae est ista beatitas,
53 contentum modico vivere. Fallimur,
54 si curis animum mergimus. Evolat
55 in caelum facilis, quem levior solo
56 rerum sarcina deprimit.
57 Caelo progenies edita, nil minus
58 quam caelum petimus. Vertite pectoris
59 seducti studium ; quoque fluentium
60 rerum insistitis orbitae,
61 hoc fervore poli currite semitam.
62 Felix ille nimis, qui breve temporis
63 donum, quod super est, lumine provido
64 caeli destinat ignibus.
AD LENTULUM. ODE VI. DE Fortunae inconstantia.
A3_6 v.1 Eheu ! quam volucri raptus ab Africo
2 fortunae vehitur nobilior dies,
3 pejorque insequitur ! Vix orimur, mori
4 jam scimus. Nihil est Lentule, Lentule
5 aeternum nihil est. Ut fluvii vitrum
6 ripas alloquitur, sed simul insequens
7 fluctum fluctus agit ; sic abeunt dies,
8 horamque hora fugat : praeteritam excipit
9 sed mox deterior. Vidi ego turribus
10 et septemgeminis moenibus inclitas
11 urbes, dum populus plausibus insonat,
12 et fervet choreis, in miserabilem
13 absumptas cinerem ; bustaque regio
14 insultare thoro, et magna brevissimo
15 deponi spatio temporis atria
16 congestum in tumulum. Vidi Halyatticae
17 fortunae dominos semper Etesiis
18 assuetos, Boreae flatibus abripi,
19 involvique Notis ; quasque Favonius
20 lente advexit opes, praecipitantium
21 Caurorum imperio, non sine vulnere
22 transferri Domini, vidi ego Olympici
23 cursorem stadii pulvere nobilem,
24 quem caeli dominos extulit ad Deos
25 victorem gravium turba Quiritium ;
26 vidi, curriculi dum levibus rotis
27 metas ingreditur, fervere gaudiis
28 permixtos gemitus, quod Pelopeiis
29 eversus cythisis funere terminum
30 atrarit stadii, vidi ego navitam
31 post victa Oceani proelia, post probra
32 dictata Ambraciis fluctibus, Africo
33 impellente, mari ludibrium datum,
34 dum inferret patrio carbasa portui
112
35 defunctus pelagi mille periculis.
36 Vidi Geryonas, vidi Agamemnonas,
37 fortesque Aeacidas Martis adorea
38 vinctos saepe caput, rustico acinaci
39 cessisse in spolium. Sic nihil eminet
40 fortunae arbitrium ; nil, iterum canam,
41 est tam magnificum, quod ferat invidae
42 libramenta Deae stetque perennibus
43 immotum basibus, cum tragicas coquit
44 Fortuna insidias. Oppida corruunt,
45 et cives tumulant ; regna, ducum labor,
46 momento intereunt ; quique minoribus
47 dixit jus populis, jus patitur : jugum
48 portat, qui imposuit : pauperiem gemit,
49 quem sors Attalicis conditionibus
50 texit : quem timuit non imitabili
51 majestate ducem turba, timet sibi
52 a turba, et trepidus proprii acinacem
53 contrectat lateris. Sic nihil invium est
54 Fortunae. Placidam si semel explicet
55 frontem, post decies nubila contrahit ;
56 in fletum facilis, difficilis jocos
57 et risus iterat. Lentule, ludimur,
58 et sortis rapida volvimur orbita,
59 ni virtus variam duret ad aleam.
AD LUDOVICUM MERIUM. ODE VII. Virtus prae divitiis et aura populari...
A3_7 v.1 Erythraei pretiosae maris undae,
2 opulentum Genoessae veteramen,
3 vagus aurea Tagus urna, trabeati decus Hermi,
4 peregrino domus auro laqueata,
5 Aquiloni geniales date pompas :
6 meliores mihi flammae liquefactum cor adurunt,
7 nihil aurum est ; popularis nihil aura est,
8 nec honoris tuba cantrix. Mea mecum
9 fero posthac. Mihi virtus super aurum est, super auram est.
10 Fluit aurum, popularis fugit aura,
11 base virtus solida stat. Timet aurum
12 inhiantis violari dominatu, trepidatque
13 violento insidiantum rapi ab ungue.
14 Miserande o locupletum dominatus !
15 Ea torquent animum, quae pretio arcas locupletant.
16 Cruciatus, color auri est : merum inane
17 lepor aurae est popularis. Favet aura ?
18 Boreales cave fluctus. Metis aurum ? Legis hostem.
19 Simul isthaec subolescunt ; nitor auri,
20 timor hostis ; glomeratae tuba laudis,
21 populique officiosi studium in probra abiturum.
22 Solidorum magis uror face amorum.
23 Brevis i vita metalli, dica longa
24 cruciatus, levis Iris pluviarum cataracta :
25 obiturae i rota laudis. Favor aurae
26 melioris vocat ; ite hinc. Mihi cordis
27 moderatrix Dea Virtus jubar una, una corona est.
113
AD IULIUM CLARUM. ODE VIII. Maiorum nobilitas non maculanda factis.
A3_8 v.1 Qui jactas atavis Regibus editum
2 nomen clare tuum, nobilioribus
3 patrum divitiis adde tuas : male
4 tantae lumina gloriae,
5 natalemque diem exstinguis inertia.
6 Si famam violas, quid tibi proderit
7 accepisse decus stem matis, et Patres
8 ipso ducere ab Inacho ?
9 Malim, si liceat, de tenebris mihi
10 accendisse diem ; cum Mario a jugo
11 ad Romae imperium : cum Decio a casa
12 ad regum ire palatia ;
13 quam, quod mi dederit patricium genus
14 lumen, degeneri perdere crimine, et
15 qui jure emineo sanguinis, infimo
16 me substernere Tityro.
17 A servo imperium Servius attigit ;
18 nomen vile Cato nobilius dedit
19 Romae ; Tarquinius de tenui foco
20 ad sceptra erudiit manum.
21 Sic non grande genus, non proavi graves
22 illustrem faciunt. Si tamen Hectoris
23 natus prodieris stemmate ; cur probri
24 confundis macula genus ?
25 Thersiten agis, et grandem Agamemnonis
26 ostentas clypeum. Diffluis otio,
27 et palmas memoras, quas tulerunt avi
28 fusis hostibus incliti.
29 Indignus generis nomine, lumini
30 offundis tenebras, et macula tuae
31 vitae dedecoras sanguinis alveum, et
32 magnae stirpis imagines.
33 Si nescis, atavum gloria posteris
34 est Solis radius, quo bona, quo mala
35 elucent sobolis. Nil latet : hoc magis
36 spectatur tua inertia,
37 quo Patrum fuerit nomen honestius,
38 quod tu non paribus nisibus inquinas.
39 Dici nobilior vis populo ? Tuum
40 virtute excole sanguinem.
41 Vive, ut principium nobile nominis
42 sis olim soboli, et stemma nepotibus
43 transfundas. Decus hoc aestimo, quod sibi
44 fundat quisque modestia.
AD THEOPHILUM PIRUM. ODE IX. Iniurias contemnere est nobilis victoria.
A3_9 v.1 Indignas Pire pectore
2 absorbe nebulas, frontis et hispidum
3 exarma cilium, canis
4 si nomen laceret dentibus, et tuam
5 famam dilaniet. Genus
6 vincendi celebre est, spernere vulnera.
7 Indignas reputa tui
8 tormento satyras, quas populus jacit.
114
9 Sic ignobilium canum
10 temnit nobilior murmura, nec timet
11 latratus faciles. Viri est
12 latrans opprobrium ferre, nec obvio
13 verbo exsolvere verbera.
14 Palles ad satyras ? Desinis esse vir :
15 hoc ausit mulier quoque.
16 Affixum lateri stringis acinacem
17 ulturus probra ? Bellua es :
18 haec morsu laniat, calcitrat ungula,
19 saevit dentibus, unguibus
20 discerpit. Ratio temperet impetum.
21 Vulnus reddis acerbius
22 latranti, opprobrium pectore si integro, et
23 contemnente feras. Grave est,
24 inquis, ludibrium ferre. At acerbius
25 fiet, si regeras. Pati
26 vel debes populi spicula, vel viri
27 debes ponere symbolum.
28 A vili jacitur plebe ? Quid interest ?
29 Contemptum levius feres,
30 si credas populum multa profundere, at
31 paucis laedere. Cynthium,
32 magnum crede virum : celsior eminet.
33 Parthorum jaculis, neque
34 ad densata pavet spicula Sarmatae
35 in nubem coeuntia.
36 Infra se positi dissociabiles
37 spectat fulminis orbitas
38 vultu non pavido, nec variat genas
39 Fortunae arbitrio. Ferit ?
40 Suffert, et tacitus vulnera digerit
41 quin si grande calumnia
42 linguae praecipiti vulnus acinace
43 libret, pectus in integrum
44 nulla vi penetrat. Quod jaculum putas.
45 Vel fulmen trifidum polo
46 elisum ; fragilem expertus arundinem
47 dices, si steterit suo
48 Mens infracta joco. Saepe calumnia
49 laedit, non quia grandis est,
50 sed grandem facimus, dum minor impetu
51 nobis est animus levi.
52 Sic quod difficilem reddit, opinio est,
53 non vis ipsa calumniae.
54 Vis non difficilis vincere ? Pectoris
55 scutum non superabile
56 obtende impavidus : temne, quod irruit,
57 indignumque tuo puta
58 sensu, vel lacrimis. Unica nobilis
59 est victoria ; vincere, ut
60 nec, tentata licet, vulnera sentias.
AD LUCAM BRANGISILIUM. ODE X. Ut in Immaculatam Conceptionem...
A3_10 v.1 Audi prodigium. Virgo puerpera,
2 Matri virgineum conciliat decus.
115
3 Virgo, nec sterilis : Mater, et inscia
4 legum connubialium.
5 Hujus carne Dei Filius induet
6 carnem ; de tenero corpore numini
7 corpus sufficiet Filia maximi,
8 Mater, sponsaque Numinis.
9 Non credam (nisi sic urgeat infula
10 Major pontificum) legibus Inferi
11 hanc consanguineam Numinis, hanc Dei
12 sponsam subdere verticem.
13 O caeli opprobrium ! O dedecus et Patris
14 et Nati ! Barathri scilicet impudens
15 Rex insultet ? ei, cui Deus insidet,
16 insedi solio prius :
17 Nostra haec aula fuit. Quod Deus induit,
18 nostrum corpus erat : nos Stygiis prius
19 succis imbuimus, quam riguae polo un-
20 -darent flumina gratiae.
21 Sic te, Brangisili, pristina si movet
22 in Matrem pietas, inviolabili
23 sacramenta dabis foedere ; Virginem
24 ut jures genialibus
25 exemptam furiis. Non ego inutilis
26 te voti admoneo : sic Academia,
27 Princeps Austriacae gloria Palladis,
28 sic et Caesar, et Austria
29 sacramenta pios nominis ad focos
30 dixerunt humili poplite subjugi
31 inspectante foro. Quod facere est decus,
32 non est dedecus insequi.
ODE XI. S. Ignatius de Loiola arma ponens.
A3_11 v.1 Hactenus Martis satis est. Quietem
2 ducta bellorum series reposcit.
3 Saepe pars magni, posuisse Martem,
4 visa triumphi est.
5 Viximus luci satis, ac anhelo
6 gloriam passu sumus insecuti :
7 nunc juvat lucem fugere, et sub umbras
8 abdere nomen.
9 Sunt suae laudes tenebris. Latere
10 profuit multis ; micuisse, multis
11 obfuit. Vitae melioris, inter
12 antra, theatrum est.
13 Hic fides, hic pax, et amica pacis
14 faustitas, deno cumulata cornu,
15 candidos soles, niveaeque ducit
16 stamina vitae,
17 quid juvat Gades rigidis Sicambris,
18 et triumphatum Ligerim Tagumque
19 nectere, ac uno Rhodanum Tigrinque
20 jungere ponte ?
21 Si via caeli procul errat altae
22 mentis ignitus calor, et putenti
23 fixus in terra prohibetur astris
24 quaerere pacem ?
116
25 Desine, Ignati, male ducta nuper
26 bella sectari, rigidumque fronte
27 pone Gradivum. Melior quiete
28 laurea venit.
29 Hic ubi montis tumet in cacumen
30 scena, Serratas media inter umbras
31 praeses optatae vocat ad quietis
AD B. ALOYSIUM GONZAGAM ODE XII. Societatem IESU ingredi ambientem.
A3_12 v.1 Gonzaga, nec te terra morabitur.
2 Ad astra surgit, nescia deprimi,
3 heroa virtus, subditamque
4 temnit humum fugiente penna.
5 Frustra tenacem propositi Pater
6 mentem lacessit frangere pertinax ;
7 et fronte contracta severam
8 in furias vocat ira dextram.
9 Frustra potentis nomina sanguinis,
10 magnasque priscae gentis imagines,
11 et Mantuanorum recenset
12 grande decus seriemque Avorum.
13 Deliberatis fervidus ignibus
14 domesticarum spretor imaginum
15 domo, Palatinisque tectis
16 pulchrum abitum generosus urges.
17 Flectis parentem, quamlibet antea
18 flecti negantem : jamque cadunt minae
19 Diraeque, flammaeque, et furentis
20 mille animo cumulata probra.
21 Ille obstinati pectoris hospitum
22 miratus ignem, fixaque ferreae
23 decreta mentis : vade, dixit.
24 Nate, genus patrium beato
25 inferre caelo, teque jacentibus
26 furare terris. Vita beatior
27 pertaesa mundi, gloriosa
28 antra fuga subiisse gaudet.
29 Vives paternis laudibus altior,
30 ignotus orbi, at notior aetheri,
31 caelique plenus ; patria exsul,
32 at patriae novus hospes aethrae.
33 Vives honorum nescius ; at potens
34 tui Imperator vade tenacium
35 Victor catenarum, Tonantis
36 quo traheris meliore flamma
37 tunc nempe laeto risu Aloysius,
38 valete, dixit, Pergama Mantuae
39 jurata famae, ac aeviternae
40 patrum oleae, viridesque Lauri,
41 valete magni nomina stemmatis,
42 et fusa ceris ora perennibus
43 ducum pirorum, quos honestat
44 Aeolio grave vellus auro.
45 Me non profani buccina nominis
46 in castra poscit Numinis. Exuo
47 Hic Mantuanae signa famae,
117
48 Hic patrias aquilas resigno.
49 Hic gemmearum pondera grandinum
50 depono, vili laetior integi
51 posthac lacernae, ac insecutus
52 auspicio meliore caelum,
53 Ignatianis nil cupientium
54 succedo castris. Audior ! avia
55 jam terra discedit : clienti
56 pande sacras Aquaviva portas.
AD ANTONIUM BERLICIUM, ODE XIII. In utraque fortuna animus regendus.
A3_13 v.1 Fortuna summis invida fascibus,
2 semper rapaci turbine Caesares
3 Irosque versat ; nec dierum
4 ire sinit stabilem meatum.
5 Hunc a salino, vel tenui dape
6 ad ditis aureum sigma potentiae
7 et eliquatos uniones,
8 et spolium vocat ad Lucrinum :
9 illum Neronis prandia Claudii
10 ad cenam adornant : post Cleopatricam
11 vim ferculorum intemperatis
12 sors epulis jubet abstinere.
13 Hunc rusticano a vomere fascibus
14 aptat Quirinis, quique potentium
15 decreta subjectus ferebar,
16 hunc ducibus jubet imperare :
17 illum Quirino praecipitem toro
18 ad rastra damnat ; quique securibus
19 terrebat undantes catervas,
20 colla dare hunc jubet in securim.
21 Hunc, qui colonus nuper arantibus
22 paterna tauris imposuit juga,
23 onusta cogit subditorum
24 colla jugis cruciare regum :
25 illum, obstinatam quem modo paupere
26 ligone terram findere patrio
27 labore cogebat, recuso
28 in galeas gladiosque ferro,
29 per militantes protrahere impetum
30 jubet cohortes, castraque rumpere
31 eunte sulco, et martiali
32 auxilio patriae labantis
33 fulcire casum. Si tibi, Berlici,
34 detraxit ostrum, si procul Aulico
35 honore movit, candidisque
36 ordinibus vetuit virorum
37 miscere nomen ; pectoris anxias
38 dimitte curas : quaeque ferat sequens
39 dies, memento : ridibunda
40 post lacrimas tibi sors redibit.
41 Si forte rursus, ludere pertinax
42 ludum insolentem, te melioribus
43 reponat auris, gemmeosque
44 incolumi fabricetur annos ;
45 ne crede laetis. Protinus exeret
118
46 severiori fulgura turbine,
47 vultumque, larvatum sereno,
48 fulminea caperabit ira.
49 Utcumque felix, quod metuas, habes ;
50 miserque speres. Plura miser potest
51 sperare ; sed felix timere
52 plura potest : minus at timere
53 miser ; minus sperare beatior.
54 Utrumque torquet ; seu metus anxium
55 pectus voraci dente rodat ;
56 seu calidas furat in medullas
57 spes inquieto semper anhelitu.
58 Spes et timores pectora lancinant
59 vorantque curis. Vis quietem ?
60 Deme spei, netuique deme.
AD V. V. M. MARIAM. ODE XIV. Affectus.
A3_14 v.1 Miserum me ! glaciatus lapidesco :
2 melioris nec amoris jaculante ae-
3 -there lapsum bibo telum ; neque flammis liquefio.
4 Dea ponti, Cynosura es ; nec amaris :
5 Dea morbi, medicina es ; nec amaris.
6 Dea caeli, pretiosum diadema es ; nec amaris.
7 Pudet heu me ! Per iniquas maris undas
8 vagus erro, nec adoro Cynosuram ?
9 Pereo ; nec moribundo mihi menti medicina est ?
10 Patet astris pretiosum diadema.
11 Nec anhelo ? Satis est jam remorantum
12 laqueorum : satis est jam vitiosae improbitatis.
13 Levo mentem, calidosque cito amores.
14 Cynosura es ; mihi nictum rapis omnem :
15 medicina es ; mihi votum, mihi cordis rapis aestum :
16 diadema es ; mihi frontem religabis.
17 Rosa candens, focus ardens, amor orbis,
18 Cor amoris, via caeli, Paradisus Deitatis :
19 Rosa cande, focus arde, o amor ure,
20 Cor adhala, via flore, Paradise
21 liquidorum mel amorum mihi tandem reserare.
AD TANDILUM GIRESINUM, i. U. DOCTOREM. ODE XV.
A3_15 v.1 Adhuc moraris, quo te Academica
2 exempla ducunt, quo Sapientiae
3 Patres praeiverunt, sequaci
4 ire gradu Giresine ? Lentus
5 adhuc moraris dicere Virginem
6 primordiali crimine liberam ?
7 Nec Ferdinandi gloriosa
8 te pietas Giresine movit ?
9 Omnes ab Adam criminis asseris
10 traxisse labem. Numquid et ardua
11 tot saeculorum Virgo meta,
12 Virgo Deum genitura Mater ?
13 Digesta legum consule : libera est
14 Augusta vectigalibus. Erue
119
15 leges, et institutiones :
16 supra humiles populi catervas
17 Regina praestat : nec paribus decet
18 et servum et Augustam (inspice Codicem)
19 nodis ligari ; Augusta gaudet
20 Caesarea paritate. Quando
21 omnes ligantur legibus ; unica
22 vulgi est severis libera vinculis.
23 Si fas precari est, contumacis
24 pone animi, Giresine, marmor ;
25 et molliori pectore Virginem
26 Matremque adora. Filia Principis,
27 dic, labis immunis paternae
28 calce Stygem domino peremit.
AD AULUM LINDANUM. ODE XVI. Aetatis flos DEO consecrandus:
A3_16 v.1 Anni praecipiti fuga
2 erepti intereunt irrevocabili.
3 Tempus labitur ordine :
4 et quod consequitur pejus, inertiam
5 damnat praeteriti. Nisi
6 gressus acceleres, Aule, relinqueris.
7 Seu tu stertis in otio,
8 horas seu laceras mille negotiis,
9 semper temporis aufugi
10 refrena spolium. Prima fugit dies
11 mortali misero optima :
12 tum morbi subeunt, et senium grave,
13 et tristis labor, et necis
14 inclementis hyems. Ergo quid inciti
15 cessas temporis insequi
16 horas Aule ? Volant, quae meliora sunt,
17 pejoris subeunt vices.
18 Dum flores juvenis, dum vigor ingeni
19 mentem suscitat igneam,
20 heroos animis indue spiritus,
21 et te fingere numini
22 dignum ne dubita. Maxima defluam
23 Ser dispendia subtrahis
24 vitam, quisquis iter lentus in otio
25 differs in patriam. Vides,
26 ut Solem tenebrae noctibus opprimunt,
27 ut vernantia Sirius
28 flammis prata coquit, nec rigidum gelu
29 florae parcit Hymettiae ?
30 Si vivis, propera vivere. Temporis
31 praesentis fugiunt rosae,
32 restabit manibus spina. Meabilis
33 haec natura boni est : prius
34 exit, quod melius ; nec redit. Eripit
35 exspectatio crastini
36 praesentis pretium nobile Cynthii.
37 Illud stringere niteris,
38 quod Fortuna rotat : quod manibus tenes,
39 dimittis. Pudeat jocis
40 indulgere dies, et vitiis dare
120
41 vitae limpida tempora ;
42 at faeces senii solvere numini ;
43 et cum vel genii fames,
44 vel turpis studium Cypridis ignibus
45 defloraverit optimas
46 vitae primitias, quisquilias bonis
47 servare aethereis. Deus
48 aetatis niveae qui tibi ver dedit,
49 non promisit euntium
50 annorum stabilem ducere regulam.
51 Forsan cum venientium
52 disponas seriem credule temporum,
53 Hoc, qui lene fluit, die
54 extremi spolium funeris occides.
DIALOGUS. THOMISTAE ET SCOTISTAE. ODE XVII. De Immaculata Conceptione...
A3_17 v.1 Qui te non amat, o Sole serenior
2 Virgo, est Oebalio marmore durior,
3 Haemi saevior ursis,
4 immansuetior et tigre.
5 Hic te non colit, o sidere pulchrior
6 umquam Virgo satis ; qui tibi defluam
7 Adae in posteritatem
8 appingit maculam patris.
9 Hic te Virgo minus diligit, a tui
10 qui nati pretio sanguinis eximit.
11 Non vult esse redemptam,
12 qui peccasse negaverit.
13 Hic te Virgo minus diligit, antea
14 qui lapsam memorat, quam tibi fuderit
15 pleno Gratia cornu
16 immensi Oceanum boni.
17 Sic te Mater amo, ut crimine filium
18 nullo despiciam. Sanguinis illius
19 est injuria, si te
20 nullo crimine liberet.
21 Sic te Mater amo, ut gloria Filio
22 hinc surgat. Melior dextra Machaonis
23 est, quae praevenit ictum,
24 quam quae vulnera submovet.
25 Haec est causa tui funeris, o Deus,
26 ut lapsos redimas. Hoc pretio cares
27 Virgo, si genialis
28 noxae es libera vinculis.
29 Haec est causa dati sanguinis ; ut Deus
30 vel lapsum reparet, vel vetet. Impedit
31 casum ? Est gratia major,
32 quam si sublevet indigum.
33 Sic te Virgo satis diligo ; sic nihil
34 nato tollo tuo ; si patriam notam
35 contraxisse quidem, sed
36 tersam protinus assero.
37 Sic te Virgo magis diligo ; sic tuum
38 et natum veneror, si patrium scelus
39 contraxisse negem. Nam hoc
40 nec te, nec sobolem decet.
121
ODE XVIII. Ambitio et desideria temperanda.
A3_18 v.1 Quicumque vitam ducere prosperae
2 beatitatis munere candidam,
3 annosque tranquillos anhelat,
4 et placidos sine nube soles ;
5 mentis refrenet vota, nec aureae
6 sortis secundam credulus aleam
7 nimis lacessat. Quando ludos
8 illa parat, facilemque vultu
9 serenitatis detegit aream,
10 fatum minatur. Si solio inferat,
11 praerupta formida. Elevabit,
12 ut perimat graviore casu.
13 Hoc servitutem est vivere splendidam,
14 quod nos vocamus flectere subditas
15 urbesque, gentesque, et potenti
16 imperio dare jura mundo.
17 Hoc est beatum ! Cum sopor omnium
18 componit aedes, excubiis sibi
19 vetare somnos, nec quieto
20 posse diem vigilare caelo ?
21 Hoc est beatum ; quando per otia
22 festiva civis ludit, et aureae
23 jucunditatis sacra nectit,
24 mille animum lacerare curis ?
25 Hoc est beatum ; nutibus omnium
26 pendere, semper tela timoribus
27 portare vitandis, et ipsa
28 arma sui lateris pavere ?
29 Errore vani ducimur impetus,
30 umbraque mentes fallimus. Erigit
31 fortuna, ut evertat, nec alto
32 te patitur residere vallo.
33 Suis opimam torva securibus
34 fortuna reges destinat hostiam,
35 et quos coronavit, macello
36 funereum parat in tributum.
37 Rarus quieto finiit exitu
38 vitam : frequenti semita funere
39 est strata regum, plurimoque
40 septa ducum via tabet osse.
41 O turpe monstrum ! O ambitio impotens !
42 Stet, quisquis optat, culmine lubrico
43 potentis aulae ; me serena
44 pax animi saturet quiete.
45 Illi secures mors gravis intonat,
46 tristique fatum fulminat exitu,
47 qui publicae luci probatus
48 ipse sibi perit improbandus.
AD B. VIRGINEM SINE MACULA CONCEPTAM. ODE XIX. Speculum sine macula.
A3_19 v.1 Salve luminis aurei
2 flos prime, exoriens purpura Cynthii,
122
3 Caeli risus amoenior,
4 et Solis genitrix, et soboles simul,
5 salve Aurora serenior !
6 Si Solis speculum diceris, aureae
7 o Aurora parens facis ;
8 non erro ; speculum es Filia Principis,
9 cui nullam maculam halitus
10 afflavit Stygius ; cujus in aequore
11 majestas nitet altior,
12 et viva effigies Numinis. Audio !
13 Qui Verbo Pater est Deus,
14 hinc Patrem vocitas Virgo tuum. Pater
15 verbum progeniem suam ;
16 et tu progeniem Virgo vocas tuam.
17 Alter totus in altero est :
18 in nato Pater est, in Patre Filius.
19 Sed tu Diva quoque in Deo es :
20 in Verbo genitrix, in Patre Filia :
21 in te Filius et Pater ;
22 in Matre est soboles, in sobole est Pater.
23 In Verbo et Patre Spiritus,
24 verbumque et Pater in Spiritu, amabili
25 sese fonte reciprocant.
26 In Verbo et Patre te Virgo perennibus
27 Mater stringis amoribus,
28 verbumque et Pater in Virgine mutuis
29 se amplectuntur amoribus.
30 Quantum prodigium ! Quis stupor aetheris !
31 O mysteria ! Trinitas
32 in te tota micat. Quis speculi hoc jubar.
33 Puro sidere purius,
34 aspersum macula criminis audeat
35 posthac dicere ? Virginis
36 quodcumque opprobrium, est opprobrium Dei.
ODE XX. Adversa sustinenda.
A3_20 v.1 Parce lamentis. Levius tacentem
2 dura sors transit. Mala sustinendo
3 ipsa se frangunt, teriturque forti
4 robore robur.
5 Quod grave est, fiet levius ferendo.
6 Excutis morbum ? Gravior redibit.
7 Sustines ? Magnam cecidisse partem
8 crede doloris.
9 Navis assultum metuens procellae
10 huc et huc fluctu rapitur : marinas
11 ridet ad pugnas scopulus, nec irae
12 cedit aquarum.
13 Quod malum credis, facis ipse. Pone
14 mentis errores, et opinioni
15 deme ; jam nullo vitio laborat
16 sortis amaror.
17 Fingimus rebus mala. Somniante
18 aestuant, pugnant, cruciantur, ardent,
19 seque per caedes rapiunt cruenti
20 praeda furoris :
123
21 mox ubi somni vigil ales umbras
22 excutit, belli cadit omnis ira,
23 quique pugnabat, sua laetus ipse
24 somnia ridet.
25 Hoc fuit mentis vitium, malorum
26 phasma fingentis. Patimur, quod ipsi
27 fingimus. Non sunt mala ; sed timentes
28 esse putamus.
29 Quisque se laedit. Mala quod putentur
30 exterum est rebus : meliora dices,
31 si juves mentem, Superumque credas
32 esse favores.
DIALOGUS LYLLAE ET PHYLLIDOS. ODE XXI.
A3_21 v.1 Puella pulchra pulchrior Iride,
2 et orbe pleni Solis amoenior,
3 fontemque Naturae, sinumque
4 una tibi rapis in tributa.
5 Puella magni filia Principis,
6 Deique Mater, se tibi Caelites
7 proni recurvant, ambiuntque
8 virgineas subiisse cunas.
9 Te stemma Avorum clarat, et inclitus
10 Patrum Senatus, Regia nomina
11 Fascesque, regalesque cerae
12 et statuae memores parentum.
13 Tu stemma caeli ducis origine,
14 Patris supremi filia, Filii
15 Augusta Mater, Spiritusque
16 delicium, redamansque sponsa.
17 Tibi in lacertos vel Cedrus arduo
18 Sina vocata est, vel Libano super
19 virens cypressus, vel Cadanis
20 arboribus dominata Palma.
21 Quae metiatur Virgo decempeda
22 tuos lacertos, quae gremio Deum
23 complexa quondam, comprehendes,
24 quod nequeunt capere astra, verbum ?
25 Tibi in capillos vel Galaditici
26 dedere montes vellera capreae,
27 vel Sol verecundos serena
28 fronte super radios vibravit.
29 At, seu soluto e vertice pronior
30 fluit capillus, seu magis aureo
31 nodo ligatur ; tela vibrat,
32 tela, quibus Deus obligatur.
33 Tibi rubentes in speciem rosas
34 largita terra est ; in caput, optimum
35 aurum ; in pudicas mala malas,
36 inque oculos Hesebonis undas.
37 Sed per rubentes in speciem rosas,
38 velut decora e nube modestia
39 prospectat, et per mala, et aurum
40 perque natans Hesebone vitrum.
41 Tibi innocenti splendidius vitro
42 in fronte binum sidus, amabili
124
43 sub palpebra ludens, modestum
44 in radios acuit nitorem.
45 Tibi profuso gratia lumine
46 inaurat imum pectus, et hospita
47 virtus triumphali corona
48 virgineas venit in medullas.
49 Tibi rubens in labra corallium,
50 vel mala Poenis frondibus adsita,
51 vel purpura Aurorae, vel ostri
52 Sidonii veniunt colores.
53 Sed tu modesto labra silentio
54 compescis : aut si in verba resolveris,
55 lac, melque distillas, favumque, et
56 nectareas imitaris undas.
57 Tuae ministrat lumina cycladi
58 sol ; in coronam sidera confluunt,
59 et ambiunt frontem, sacrosque
60 luna pedes solidare gaudet.
61 Tibi Tonantis dextera filia
62 dignos amictus donat, et indolem
63 elimat, ac solerte cura
64 in similem sibi format umbram.
65 Te Virgo quisquis non amat, aequora
66 furore vincit, saxaque cautibus
67 Marpesiis durata ; et imis
68 marmor habet gelidum medullis.
69 Te Virgo quisquis non amat, aspero
70 sub corde Pardos, pectore tigrides,
71 sinu Leones, et medullis
72 indomiti bibit anguis iras.
AD FIRMIANUM. ODE XXII. Magno conatu est opus ad bonum.
A3_22 v.1 Si dormientem videris Herculem,
2 victoriosum jure negaveris.
3 Jacere nescit sub catenis
4 desidiae generosa virtus.
5 Quaecumque supra sunt popularia
6 decreta vulgi, non popularibus
7 parantur ausis. Pulchra cura
8 pervigili, pretioque emuntur.
9 Qualis, negatis terra ligonibus
10 sulcoque aratri, deficit ; et sibi
11 permissa sentes horridumque
12 in lolium vitiosa serpit :
13 natura talis deterioribus,
14 si cura desit, criminibus pater :
15 dum proniores in voluptam,
16 difficiles sumus in laborem.
17 Illuc vel aetas, vel rapit impetus
18 innati amoris, vel comitum chorus,
19 vel dux, vel obscenus magister,
20 vel decimo duce pejor hora
21 occasionum fertilis. Ad malum
22 non prona, praeceps semita profluit.
23 Quod obfuturum est, absque cura,
24 sponte venit, perimitque vitam
125
25 fecundioris seminis abditam :
26 quod profuturum est, non sine sedulo
27 sudore crescit. Vis honesti
28 difficilem superare callem ?
29 Intende vires. Hoc opus, hic labor ;
30 contra ruentem fluminis impetum
31 enavigare, et deferentes
32 imperio cohibere forti
33 fluctus aquarum. Plurima detinent
34 tardantque gressum ; pauca juvant. Nisi
35 velis reportari, labore
36 assiduo fluvialis irae
37 infringe cursum, quidquid amabile est,
38 sudore constat. Surgite, surgite :
39 quicumque non parcit labori,
40 grande feret pretium, coronam.
AD CYRUM. ODE XXIII. Ne te laudaveris ipsum.
A3_23 v.1 Parcior lauda tua facta Cyre.
2 Fama virtutem sequitur. Caneris
3 postero quondam, tua si tacebis
4 facta, nepoti.
5 Nominis famam perimit suorum
6 praeco factorum. Melius tacendo
7 involas laudes, populique plausum
8 Cyre mereris.
9 Id, quod in laudum numerare censu
10 Cyre debemus, sibi quisque debet
11 sola virtutis bona nundinantur
12 nominis aevum.
13 Cetera impellit rota pertinacis
14 versa Fortunae ; pereunt avorum
15 et patrum fasti, veterisque famae
16 grande tributum.
17 Jure quod nostrum liceat vocare,
18 laudis in censum veniet ; quod iram
19 non timet sortis, tacitaque tutum
20 conditur umbra.
21 Sed sui nemo bene judicabit
22 pectoris merces : aliena acutae
23 cernimus lynces, fugiuntque nostrae
24 nos bona mentis.
25 Penna nos laudet peregrina Cyre,
26 osque non nostrum. Male nundinamur
27 laude contemptum propria, et rogata
28 luce tenebras.
29 Umbrane ? An vera est tibi, Cyre virtus ?
30 Vera non quaerit calamistra laudum,
31 non peregrini stibii nitore
32 major haberi.
33 Imo si condas, magis emicabit,
34 gloriamque ipsis trahet a tenebris.
35 Proprium hoc virtus habet, in latente
36 vivere nocte.
37 Si umbra virtutis tua Cyre virtus
38 sit, meram sese profitetur umbram
126
39 luce picturae, graviusque ab ipsa
40 laude notatur.
41 Scilicet quo te magis ipse laudas,
42 aemulum accendis magis, ut profundum
43 gloriae inquirat, videatque tandem
44 nil, nisi inane.
45 Impotes mentis patiaris umbra
46 gloriae vesci : tibi vera laus sit
47 laudis afflatum fugere, et latere
48 noctis in umbra.
49 Laus amatorem fugit, et fugacem
50 quaerit. Hoc nostro tumulo adnotetur :
51 dum fugit laudem, meruit nepotum
52 vivere laude.
AD MARIANUM. ODE XXIV. Aulae nemo se credat.
A3_24 v.1 Rectius vives Mariane, fluctu
2 si migres aulae male blandientis,
3 teque, dum tempus sinit, ad quietis
4 otia sistas.
5 Namque quis cogit pelagi procellis
6 credere attritam fragilemque pinum ?
7 Qui subis portum, sapiente fluctus
8 praecipe mente.
9 Patria hic venti est. Male turbulentas
10 Aeoli rixas Boreamque damnas,
11 quique commotis feriunt carinam
12 fluctibus, Euros.
13 Sanctius temet Mariane damnes,
14 qui tuam ponto male credidisti
15 sponte jacturam, dubioque vento
16 vela dedisti.
17 Semper infidum est maris inquieti
18 otium. Somnum simulat ; sed hora
19 surgit hac ipsa, rigidasque motum
20 saevit in iras.
21 Indolem ignoras pelagi ? Quid ergo
22 nescius credis tua teque ponto ?
23 Ante debebas animo videre
24 sitne fidelis.
25 Nam quis ignoto laris apparatum,
26 aut opes fidit ? Quis amico et hosti
27 credit ex aequo, gremioque eodem
28 stringit utrumque ?
29 Ergo vel tentas male sanus aulam,
30 aut ubi tentas, tibi damna debes.
31 Plangis allisus scopulo ? Hanc parasti
32 tu tibi scenam.
33 Tutius vitas mare, quam rebelles
34 opprimas fluctus. Documenta praebent,
35 litus, Eutropius, Silico, Cleander,
36 quotque per aulae
37 naufragi ventos caruere portu.
38 Principum vultus, Mariane, crede
39 blandiens aequor. Placide jocatur,
40 hic, ubi saevit.
127
41 Ergo dum tuta licet ambulare
42 semita, insanas fugias procellas,
43 teque Neptuni violentiori
44 eripe fato.
45 Candidos Soles dabit iste cespes
46 pacis optatae, riguisque caelum
47 depluet gemmis, et amica fundet
48 gaudia menti.
AD BEATISS. VIRGINEM MATREM NOSTRAM. ODE XXV.
A3_25 v.1 Mater ! Quid ultra ? Diximus omnia ;
2 quae vel calorem mentibus ingerant
3 amantium ; vel nostri amore
4 te pariter pia Virgo nodent.
5 Mater ! Deine ? an nostra magis ? Dei
6 et nostra Mater ! Delicium tuum
7 est ille Joseph : nos acerbi
8 heu ! nimium soboles doloris.
9 Ferale montis nam memini jugum ;
10 quo mortis atrae cruda necessitas
11 Poenis fatigavit Tonantem,
12 et manibus pedibusque laesum
13 fixit trabali stipite : tunc Cruci
14 propinqua Mater ; non medicabili
15 dolore tabescens, cadentis
16 fata Dei (miseranda Mater ! )
17 coram gemebas : ergone filio
18 parens carebo ? Cetera lancinans
19 singultus, et maeror tyrannus,
20 et lacrimae, et gemitus vetabant.
21 Audit probrosa de trabe pendulus
22 natus gementem : nec mea Filio
23 (inquit (carebis Mater : ille,
24 ille mei socius doloris,
25 qui quercui adstat, filius est tuus,
26 haeresque nostrae sortis : amoribus
27 hunc stringe maternis, tuoque
28 praesidio genitrix tuere.
29 Exinde proles turba sumus tua,
30 tu nostra Mater : quos licet ad crucem
31 enixa supremo es dolore,
32 nos tenero tamen usque amore
33 complexa stringis. Sunt oculi tibi
34 periculorum non male conscii,
35 queis nostra jactatur carina
36 ad scopulos, dubiasque Syrtes.
37 Aperta nostris est tibi vocibus
38 o Mater auris : nec pateris prece
39 auras flagellari ; aut inani
40 vota dari gemitusque vento.
41 Est liberalis dextera, et impigri
42 fecunda doni ; qua pereuntium
43 levare egestatem, obviisque
44 muneribus cumulare gaudes.
45 Si saeva circum nos rotet horrido
46 gyro Charybdis, vel tumido obruat
128
47 Malea ponto, vel latratu
48 Scylla premat, sitiensve Syrtis ;
49 periclitantes tu pelagi Pharos
50 vides ab alto, et porrigis obviam
51 patrona dextram ; tu vocantis
52 vela regis Cynosura nautae.
53 Si nos frementum exercitus hostium
54 cingat coacto densior agmine ;
55 tu Diva, praemunita turris,
56 aut acies eris ordinata,
57 quae fulminantum conterat hostium
58 virtute robur ; quam nec ahenea
59 procella Martis, nec volante
60 flamma rogo trahat in ruinam.
61 Si pestilenti intoxicet halitu
62 auras venenum, perque cadaverum
63 exercitus promiscuorum
64 tetra lues agites curules ;
65 tu lilium es Virgo, aut Rosa mystico
66 odore fragrans ; tu Dea galbanum,
67 tu balsamum ; tu cinnamomum es
68 tu dubiae medicina vitae.
69 Tu Diva nobis omnia in omnibus
70 sed pauca dixi ? Stringimus unico
71 complura verbo : tu benignum
72 nomen habes, geniumque Matris.
In Morbo AD BEATISS. VIRGINEM SALUTEM INFIRMORUM. ODE XXVI.
A3_26 v.1 Corpus fatiscit, pondus inutile,
2 mentique vires denegat. Heu ! nimis
3 vires caducae, si cadente
4 corpore, mens quoque collabascit !
5 Heu caeca mens ! Heu ! undique nubilis,
6 densaque tetrae noctis imagine
7 conclusa, in aeternos nitores
8 pigrum animum nequit evibrare !
9 In labra lente progrederis, Salus
10 Maria morbis : ast animum tamen
11 totum occupasti. Cor amore
12 ardet ; at obsequiis amantis
13 vox non secundat. Diligo, diligo
14 te corde toto, Virgo, Salus mea.
15 Si cogitando mens fatiscit,
16 se reficit cor amore. Qualis
17 madente penna fulminis aliger
18 frustra laborat sese humiles supra
19 librare terras, penneoque
20 obsequio penetrare nubes ;
21 tamen capacem luminis aurei
22 solisque vultum tollit ; et aethera
23 visu supergressus negatum
24 spectat iter, superatque vultu ;
25 labante talis corpore, vividum
26 elibro amorem : quodque loqui vetor,
27 sentire fas est. Hoc amantum est,
28 pauca loqui, teneroque corde
129
29 sentire multa. En Virgo, silentium
30 pro me perorat. Dum taceo, loquor :
31 amo : nec ultra. Si tacebo
32 plura loquor ; quia plus amabo.
DIALOGUS B. VIRGINIS et S. IOSEPHI. ODE XXVII.
A3_27 v.1 Qui tuas laudes volet explicare
2 Virgo, de caelo vocet astra et ignes,
3 de mari gemmas, viduetque ; totos
4 floribus hortos.
5 Qui tuos, Joseph, volet in coronam
6 ducere ornatus, mare et astra puras
7 vertat in linguas, animetque Paesti
8 lilia verbis.
9 Unico Matris titulo decorem
10 omnium absorbes. Melior creari
11 non potest Mater. Titulus Tonanti hic
12 meta laborum est.
13 Te Patrem Numen veneratur. Uno hos
14 nomine absorbes titulos beatae
15 patriae, et quidquid locuplete fundit
16 gloria cornu.
17 Vena virtutum es, mare Gratiarum,
18 fons boni, nostrae genitrix salutis,
19 et Dei Mater, sobolesque, amansque
20 sponsa Tonantis.
21 Tu Pater Verbi es ; tibi Numen ipsum
22 praebet auditum, sequiturque ductum.
23 Imperas ? audit. prohibes ? vetantem
24 Filius audit.
25 Naufragis arca es, pretiosa gemma
26 pauperi, aegrotis medicina, Asylum
27 es reo, erranti via, Marte pressis
28 turris eburna.
29 Tu praeis arcae, tibi gemma lucet,
30 tu viae ductor, placidusque asyli
31 praeses, et custos vigil ac fidelis
32 turris eburnae.
33 Tu basis recti es, speculum Angelorum,
34 hortus occlusus, Salomonis aedes,
35 foederis signum, Cynosura ponti,
36 janua caeli.
37 Tu basim firmas, speculumque spectas,
38 excubas horto, solium tueris,
39 foedus obfirmas, Cynosurae adhaeres,
40 januam honestas.
41 Virgo, tu caelum es deitate plenum,
42 mille stellarum radiis amoenum,
43 mille distillans pluviis, solumque
44 Numine replens.
45 Dive, tu caelum hoc agitas ; tuos se
46 volvit ad nutus. Jubeas ; quiete
47 stabit immotum. Jubeas ; citatis
48 cursibus ibit.
49 Tu Liber vitae es, Deitatis ara,
50 Numinis sedes, radiata Solis
130
51 aula, castellum bene roboratum,
52 urbsque salutis.
53 Tu Librum primus legis, et sacerdos
54 immolas arae, tibi Solis aula
55 paret, et Castrum bene roboratum
56 lege gubernas.
57 Scala sanctorum es, veteris sigillum
58 legis, ascensus Salomonis aureus
59 purpura instratus, veniaeque vena, et
60 vita bonorum.
61 Tu Redemptoris vigil es Redemptor,
62 tutor es vitae, veniae canalis,
63 legis exemplar, Sapientiaeque
64 Dive magister.
65 Sed tuas laudes melius silebo.
66 Saepe laudamus gravius tacendo :
67 Quando verborum est minor apparatus,
68 copia major.
69 Saepe laus magna est, siluisse laudes.
70 Quod vetor verbis, taciturnitate
71 suppleo. Laus, quae eloquium fatigat,
72 maxima laus est.
AD LUCILLUM TREBONIVM. ODE XXVIII. Ira frenanda.
A3_28 v.1 Iram memento frangere. Sanguinis
2 siti laborat ; seque per arduas
3 dum volvit obstantum ruinas,
4 ipsa suam trahit ira cladem.
5 Mutat colorem frontis, amabiles
6 vultus pyropos, lumina : funerat,
7 collum retorquet, labra mordet,
8 membra quatit, tumidumque pectus
9 tundit lacertis, brachia disjicit,
10 urit medullas, viscera toxicat,
11 rumpitque venas, et tremoris
12 supplicio populatur artus.
13 Si quem ferenti videris impetu
14 jactare flammas ; aut hominem nega,
15 aut crede stultum : nam furenti
16 ira rapit malesana mentem.
17 Hinc caeca in urbes provolat ; eruit
18 stantem perenni marmore Colchidem.
19 Persasque turres, et Canopi
20 regna gravi resupinat igne.
21 Quid hic venena, aut mutua funera
22 fratrum recantem ? Quid male sontium
23 exempla Thebarum, aut Draconis
24 progeniem, segetemque Cadmi
25 stantem sub aeris pondere Martii,
26 imisque mixtum Manibus Ilion,
27 versam Saguntum, pulveresque
28 Dardanios, cinerumque Romam
29 Nerone laeto contumulantium
30 immane pondus ! Scilicet omnia
31 involvit oestro, fluctibusque
32 implacidis populatur ira.
131
33 Tu sceptra cordis, tu violentiae
34 ne cede fasces pectoris integri ;
35 sed lege, constantique freno
36 ipse tuae dominare menti.
37 Nam jura cordis si semel eripit,
38 exstinguit acrem judicii diem,
39 et nomen, et vitam, ac honores
40 praecipitem trahit in ruinam.
AD PHILOSOPHOS ODE XXIX.
A3_29 v.1 Votis honorem venor, in ardua
2 aptate cursus, non humili sedet
3 terrae pavimento nec uda
4 pulcher honor residet sub umbra.
5 Salix aprici est littoris accola,
6 quercus superbo in vertice frondium
7 pandit juventam, colliumque
8 difficili viret in theatro.
9 Silex plateas obsidet ; aequoris
10 natura gemmas condidit alveo,
11 fulvumque tellus sub profundis
12 visceribus sepelivit aurum.
13 Labore constat quidquid amabile est :
14 bello triumphus, metaque cursibus,
15 lucta coronae, portus ira
16 Oceani, decimoque fluctu,
17 non ante fossor Dalmata pallidis
18 aurum cavernis eruet abditum,
19 ligone quam multo tenacem,
20 pandat humum, gremiumque ferro
21 altum recludat : navita Bosphori,
22 ditisve Erythrae tervidus institor,
23 non ante piscatur pyropos,
24 aut pelago trahit uniones ;
25 quam se profundo merserit aequore.
26 Multis emuntur pulchra laboribus.
27 Non dormientem Martis ambit
28 laurus Amor, residemve frontem.
29 Si vos honoris tangit amor, manus
30 aptate duris. Non residi venit
31 in rete dextrae, pertinaci
32 Pulcher honor capiendus arte.
AD THEOLOGIAE BACCALAVREOS. ODE XXX.
A3_30 v.1 Non vos rotatae stravit ahenea
2 imago sortis, non minitantibus
3 plumbum procellis insecutum,
4 non tragico simulacra belli
5 timenda vultu. Vidimus impetus
6 Rhamnusianos, vidimus horridum
7 fulgur, pharetrarum, et calentes
8 invidiae minitantis iras.
9 Sed mentis altae non humilis calor,
10 furorque belli, non penetrabili
132
11 virtute texit, ne prementis
12 ferrea diluvies tyrannae
13 quassum tumultu contereret caput.
14 Quanti minacem funditis aemulam ?
15 Quanti neces, et praevolantis
16 atteritis simulacra leti !
17 Vis eruditi filia consili
18 formidolosis agmina proeliis
19 instructa terret. Quid ruinam
20 Enceladus meditatus astris
21 contra sonantem Palladis aegida,
22 aut quid minaci centimanus Gigas
23 pavendus ictu ; quid protervo
24 Prophyrion valuit furore ?
25 Vis consili expers mole ruit sua,
26 sacrae maritam vim Sapientiae
27 lacessit incassum procellae
28 Sarmaticae famulatus ensis :
29 sic publicarum non bene pendula
30 virtute rerum robora sistitis ;
31 dum collabantium tenetis
32 consiliis, animisque lapsum.
AD R. D. JACOBUM ZVTTINIS. ODE XXXI.
A3_31 v.1 Qua vitrearum Numina Doridum
2 pronas aquosis obsequiis Deas,
3 servamque flectit Amphitriten
4 Adriaci maris Imperatrix,
5 desiderantis te populi fames
6 avara poscit. Nec patiens morae
7 votis coronat : o tuorum
8 Primus honor, columenque gentis !
9 Quousque docto Pallas in otio
10 vinctum tenebit ? Sextus in Austria
11 te censet annus, jamque maesto
12 mille mihi numerantur anni.
13 Haec vis amoris ; nescius est morae :
14 quin mors amori quaelibet est mora.
15 Tandem catenatas, Jacobe,
16 frange moras, patriisque rursum
17 succede terris, lauta scientiae
18 tuis daturus prandia gentibus.
19 Audin voventes ! Ominamur,
20 grande tuis epulum parabis.
21 Pasces opimae nectare gratiae
22 aures famentum, et munere consili.
23 Simulque defectis per aures
24 restitues animis vigorem.
ODE XXXII. CONSOLATIO
A3_32 v.1 Et magna regum nomina funebri
2 merguntur urna. Letifer incubat
3 tectis palatinis lacertus,
4 et volucris taciturnus horae
133
5 impellit alas. Huc diademata,
6 huc sceptra vergunt, huc dominantium
7 regum secures, quique lambit
8 regificum latus ardor ostri.
9 Nec Ferdinando cruda necessitas
10 fati pepercit, saecula quamlibet
11 videre digno, Nestorisque
12 ad numeros numerare lustra.
13 Hinc maeror orbi ; hinc dilacerantium
14 flictus dolorum ; quaeque tibi exedit
15 Waicharde tempestas medullas,
16 atque animi violenta plaga.
17 Sed mitte caelo vulnera pectoris ;
18 et quem fateris Numinis ordinem
19 nunc demum adora, ac destinantem
20 fata manum reverere caeli.
21 Nutu Tonantis vivimus : illius
22 nutu emigramus. Dextera, quae dedit
23 vitam, resumit. Sive donet,
24 sive adimat manus illa vitam,
25 verenda semper : nec minus est patris.
26 Si vulneret, quam si foveat. Malum
27 quod aestimamus, saepe pronus.
28 Ille bono meliore pensat.
29 At longiori praetereuntium
30 circum dierum currere tempore
31 Virtus merebatur, nec ante
32 funereo decus ungue carpi,
33 quam se explicaret fructus hiantibus
34 maturus astris ? Sed satis aetheri
35 maturus ille est, corrogatis
36 qui meritis superavit annos,
37 et longa vitae saecula florida
38 aetate clausit. Nempe tumultuans
39 sulcamus aequor, dissitumque
40 quisque cupit tabulare pontum.
41 Nec unus omnes Cynthius excipit :
42 hunc proeliantes dissidio Nothi
43 Austrique versant, et sinistrae
44 vota animi remorantur aurae :
45 illum rogatis portubus Aeolus
46 secundus infert. Nemo per aequoris
47 diu fatigatus procellas
48 ambiguo sua vela ponto
49 errasse jactat. Gloria major est,
50 compendiosi temporis orbita
51 stitisse arena, quam per annos
52 ludibrium pelagi rotari.
53 Nec inde versis acta volatibus
54 te sors relinquet. Tu superes tibi
55 Waicharde. Si totus fluentem
56 praecipitet polus in ruinam,
57 totusque motis sedibus in chaos
58 dehiscat orbis, tu superes tibi,
59 fons scilicet felicitatis,
60 ipse tibi melioris auctor,
61 faberque sortis, venaque euntium
62 dives bonorum. Quin superest tibi
134
63 et Imperator Ferdinandus,
64 ille tuae studiosus ultor,
65 vindexque famae. Dum superes tibi,
66 dum Ferdinandi in pectore consides,
67 quaecumque te fortuna verset,
68 fracta tuos cadet in triumphos.
69 Remitte magni pectoris ulcera,
70 invicte Princeps. Quae semel abdidit
71 Fortuna frontem, cum sequente
72 sole iterum rediviva surget.
Ad D. BERNARDUM COMITEM a MARTINIZ, ODE XXXIII.
A3_33 v.1 Bernarde, magnum nomen, et incliti
2 Bernarde regni gloria, postero
3 cantande Musarum labore,
4 nunc humilem chelyn indiserti
5 admitte vatis. Jam mihi Moldavae
6 ad littus hinnit Pegasus, et tuum
7 suspensus ad nomen Camenas
8 in faciles jubet ire versus.
9 Hic prima cunas dicitur ad tuas
10 Lucina grandes pectoris impetus
11 tulisse, fecundamque mentem
12 Palladiis animasse curis.
13 Nam quid quid alto pulchra scientia
14 sinu recondit, divite copia
15 in te profudit ; erudito
16 quidquid habet gremio Minerva,
17 te vena prompti nobilis ingeni,
18 te fons amoeni limpidus eloqui,
19 te suada mater Gratiarum,
20 te faciles comitantur aurei
21 Sirenes oris : te calor impulit
22 inevolutas Socrati imagines
23 veri, Stagiraeasque noctes
24 ad rutilum jubar evocare
25 purae diei. Tu penetralia
26 Dei subintras ; nomina digeris
27 Nati, Patrisque, Spiritusque, et
28 quidquid habet studiosus artis
29 divinae Aquinas, vel sapientibus
30 Scotus tenebris Palladis obtegit.
31 Tu jura legum, civiumque
32 jura notas, facilique promis
33 facundus ausu. Tu Tacitos refers,
34 fastosque Livi, regnaque mutuis
35 collisa bellis, et vetusta
36 facta virum, seriemque regum,
37 et celsiorum stemmata principum,
38 ducumque stirpes sedulus explicas ;
39 ortusque, fatalesque casus
40 nobilium enumeras virorum.
41 Te regiarum gloria mentium
42 natura, honesti cincta cohortibus,
43 omnisque virtutum Senatus
44 concilio graviore stipat.
135
45 Te consonantum nobile nominum
46 agmen coronat : rebus in arduis
47 infracta mens, constansque pectus
48 frons hilaris, ciliumque planum ;
49 in ore risus, non superabile
50 in corde robur, nec minor Herculis
51 virtute virtus, promptus ardor
52 per tragicae ruere arma sortis :
53 mens plena Conso, provida casuum
54 fax imminentum, dignaque regias
55 vices ministrare, et Bohemas
56 imperio cohibere gentes.
57 Hinc Ferdinandus, gloria Caesarum,
58 prima Austriorum gratia principum,
59 per te Bohema sustineri
60 jura jubet, patriasque gaudet
61 leges foveri. Hinc velleris aurei
62 laborioso dives Iberia
63 te vestit ornatu, et frequente
64 irradiat tua colla gemma.
65 Phrixine dicam hoc vellus Iasonis,
66 et fabulosam Peliacae ratis
67 Dracone sopito rapinam, aut
68 Thessalici spolium laboris ?
69 An quod cadentis constitit area
70 immune roris (quod Gedeon stupet)
71 cum tota circum castra guttis
72 decidui immaduere roris ?
73 Utrumque credas. Sic tibi Iasonis
74 innata virtus ! Sic tibi Virginis
75 Amor medullas occupavit !
76 Illa tibi properavit auro
77 sponsare collum : haec pectoris intimis
78 sese medullis intulit : hanc pius
79 parentem adoras, et frequente
80 munificus veneraris ara.
81 Quo tendis audax Pegase, divitis
82 narrare mentis vastam opulentiam,
83 caeloque confines calores,
84 et liquidae pietatis ignes ?
85 Hic siste gressum. Sed tibi sit satis
86 Bernarde, magni gloria sanguinis,
87 nos multi velle, pauca posse,
88 inque tua occubuisse laude.
Ad D.IOANNEM FRANCISCVM TRAUTHSON, COMITEM IN FALCKENSTAIN. ODE XXXIV.
A3_34 v.1 Si sic statutum est, limina amabilis
2 Romae osculari ; perge faventibus,
3 Francisce, Divis, Adrianas
4 scinde maris subeuntis undas,
5 rixasque ponti, et dissociabili
6 turbata vento marmora Nerei :
7 scindente te pontum, quietos
8 aequor agat famulare somnos ;
9 et contumaces Aeolus impetus
10 tumultuoso carcere comprimat :
136
11 tandemque Lauretana primum
12 templa subi, reserata nato
13 delubra Verbo, Hic hospita limina
14 divinitati, et nobile foedere
15 tectum maritali, et pudicum
16 Virgineae penetrale sedis
17 verere pronus, votaque supplice
18 suspende dextra. Nam tibi quae magis
19 volupta pectus, vel natantem
20 deliciae potuere mentem
21 captare ; quam si certa labantium
22 tutela rerum, si taciti laris
23 verenda majestas vetustos
24 te videat posuisse gentis
25 fastus ad aras ? Tum propior vago
26 succede Tybri, qua gravioribus
27 superbus undis septicollem
28 alloquitur taciturnus urbem.
29 Hic prima sanctae basia cernuus
30 defige portae ; cordaque grandibus
31 onusta votis ad verendas
32 exonera pietatis aras.
33 Hic multa pro te ; multaque filiis,
34 magnaeque stirpi ; plurima Caesari
35 precatus Augusto, et Viennae, et
36 Austriaci generis triumphis,
37 non ante fessum supplice poplitem
38 attolle terra, quam tibi Numinis
39 firmentur annutu benigno
40 vota pio comitata fletu.
41 Tum gratiarum plenus ab ubere,
42 plenus bonorum, divite copia
43 quae Roma fundit, te secundis
44 auspiciis iterum Viennae
45 repone curis. Sic bona Numina
46 facete venti ! Sic bona sidera
47 favete caeli ! Sic Quirinam
48 vise Deam, ut repetas Viennam.
Ad Eundem. D. COMITEM. ODE XXXV. Cum Roma redux bustum sui palatii. Subsiste. Magni busta palatii
A3_35 v.1 Subsiste. Magni busta Palatii
2 cultaeque muros semirutos domus,
3 vultu serenato, et relapsum
4 in cineres speculare tectum.
5 Quae forma rerum ? Quae facies laris
6 eviscerati turbine flammeo ?
7 Quae vis palatinum dolendo
8 deposuit penetrale casu ?
9 O sempiterni provida Numinis
10 mens ! O perennis regula casuum !
11 Tu magna prosternis repente, et
12 strata iterum relevas, priori
13 reddens vigori. Nil renuentibus
14 Francisce Divis, nil valet igneae
15 turbo procellae ; nil feroce
16 sors jaculum minitata nervo.
17 Quo fata mandant, huc tragicos agit
137
18 fortuna casus. Hic, ubi flammea
19 Lares inundavit procella,
20 et rapido cineravit igne.
21 Hic est volentis dextera Numinis :
22 imo et faventis. Quod rapit, est suum,
23 nobisque tantum commodavit.
24 Seu pluvios agat ille nimbos
25 torrentis instar, seu magis ignium
26 ardente mergat tecta volumine,
27 est obsequendum. Feneramur,
28 dum patimur, quod amicus ordo
29 jussit polorum. Debita reddimus,
30 largo vicissim munere mergimur.
31 Parumque dum damus, novenus
32 accumulat lucra nostra census.
33 Deus, paterna quod dederat manu,
34 tollit paterna. Nil ego lacrimis
35 concedo juris, nec probrosos
36 per gemitus cruciabo mentem.
37 Haec est virorum gloria fortium,
38 perferre casus, quos timidae pavent
39 mentes, et in magnis ruinis
40 intrepidum solidare pectus.
Ad Eundem Illustrissimum et Excellentissimum D. COMITEM. ODE XXXVI.
A3_36 v.1 Quae spes spopondit, naufraga transtulit
2 vita in sepulchrum. Sic male creduli
3 mentem saginamus futuris,
4 et mediis inimica votis
5 spes Parca scindit. Quid variabilem
6 Fortunam amamus ? Quid refluentium
7 rotamur Euripo bonorum,
8 speque avida meliora semper
9 frustra voramus ; dum regementibus
10 sorbemur undis, et dubii meant
11 per fata votorum maeandri,
12 seque suis inimica votis
13 vota inquietant ? Vix bene labilem
14 metimur horam, et saecula fingimus.
15 Praesentis ignari futurum
16 per tabulas numeramus aevum.
17 Frustra. Statuta est meta cupidini,
18 votisque nostris terminus. Ibimus,
19 cum mors vocabit, cum movebit
20 impatiens Rhadamanthus urnam.
21 O quanta, magni stemmatis unica
22 spes Ferdinandus, sanguinis unicum
23 decus, spopondit ! Sed perivit
24 spes propero liquefacta letho.
25 Illum, paternarum hospita sedium
26 virtus tenellum dicitur aureo
27 strinxisse complexu, et medullis
28 ingenuos religasse mores ;
29 finxisse frontem solibus aemulam,
30 binos pyropos sub ciliis, genas
31 et lacte et ostro miscuisse,
138
32 parva rosis miniasse labra ;
33 formasse totum corpus in arduas
34 virtutis aedes ; pectoris aream
35 capacitati aptasse mentis,
36 consilio caput ordinasse.
37 Maturiorem mox ubi grandior
38 afflavit aetas, hunc decorum parens
39 Minerva suscepit, manuque
40 per gemini juga sacra Pindi
41 ad Hippocrenen duxit, et entheis
42 potavit undis, oraque gratiis
43 perfudit, et blando fluentem
44 eloquii dedit amne Suadam,
45 mentique totum infudit Apollinem.
46 Illi vetusti saecula temporis,
47 fastosque, moresque et cruenti
48 nosse dedit fera bella Martis ;
49 provinciarum nomina, et urbium
50 situs, natantum littora fluminum,
51 silvasque, desertasque cautes.
52 Nobilium monumenta avorum,
53 Ortusque cerarum, et genus inclitum,
54 et grandiorum stemmata principum,
55 casusque regum, quos vorantis
56 invidiae cineravit aestus.
57 Illi et severas addidit arduae
58 curas Stagirae, et jura Lycurgica
59 descripta virga, et per fideles
60 jura Patrum revocata leges.
61 O spes inanes ! votaque praecoci
62 succisa fato ! stemmatis incliti
63 haec gemma rapta est, hic parentum
64 flos cecidit, resoluta in auras
65 haec spes abivit. Tu tamen abstine
66 Francisce, luctu ; quaque soles gravi
67 virtute despectare sortem,
68 cum tragicum citat in theatrum,
69 hac pectus arma ; et turbine spiritum
70 excelsiorem surrige, quae ferit
71 manus Tonantis, blandietur.
72 Fit levior tolerando plaga.
73 Non omnis alti sanguinis alveo
74 adempta spes est. Vivit adhuc super
75 Ernestus, et Sixtus, parentum
76 effigies, decorisque uterque
77 haeres paterni. Vivit adhuc tener
78 Ignatius, vera effigies suae
79 descripta Matris, et puellus
80 jam senium Patris aemulatur.
81 Ivit paterni nominis ultimus
82 Franciscus haeres. Quam tibi sustulit
83 spem Ferdinandus, hanc reponent
84 bis geminus sine fraude natus.
AD LEONARDUM PONTICVM. ODE XXXVII. FRAGMENTVM STOICVM. De bono paupertatis.
A3_37 v.1 Quae possunt adimi, ne tua dixeris,
139
2 verae divitiae pectoris occupant
3 arcem ; quod sonat extra,
4 sortis ludibrium puta.
5 Si Fortuna favet, Pontice, si grege
6 multo balat ager, si tibi jugera
7 ter millena metuntur,
8 multisque horrea messibus
9 Stant exculta, seges si tibi pinguibus
10 dives nutat agris ; si Babylonii
11 campi, aut Pontica silva
12 vectigalia deferunt,
13 fortunam metue. Hoc saevit atrocius,
14 quo mentes fatuas mollius allicit.
15 Dextra hac fata vocamus,
16 quam protendimus ad levis
17 fortunae precium. Qui nihil accipit ;
18 nil, quod reddat, habet. Perdere multa vult,
19 qui vult multa tenere,
20 et numquam modico satur
21 immensis inhiat. Cui nimium favet,
22 hunc Fortuna premit. Saeva repostulat,
23 quod donavit amica.
24 Nil vis Pontice perdere ?
25 Gaude magnanima pauperie premi.
26 Si nil possideas, nil tibi detrahet
27 livor sortis iniquae,
28 nil tolli metues tibi.
29 Quod si pauca dedit sors ; sine lacrimis
30 reddes, quando volet. Non repetit, nisi
31 quae concesserit. Illam
32 blando, si fugiat, joco
33 audax insequere ; at si faceat, cave
34 complectare animo. Quidquid amaveris,
35 perdes aegrius. Ergo
36 ut perdas facile omnia,
37 nil juratus ama, nil iterum Deo
38 consignare time. Si tibi largior
39 fortunae affluat aura,
40 instar divitis alvei
41 transmitte ulterius. Si fueris tuus,
42 numquam pauper eris. Quidquid abiverit,
43 in pectus subiturae
44 virtuti faciet locum.
AD POETAS. ODE XXXVIII. Hortatur adsuper andas Poetici studii difficultates.
A3_38 v.1 Et jam supremus vos labor evocat,
2 invicta pubes. Jam prope Phocidos
3 tenetis amnes ; jam fluenta
4 Pegasei laticis videtis,
5 fontesque Cyrrhae. Quae super eminent,
6 audete vates non revocabili
7 calcare gressu terga montis,
8 et geminum superare clivum.
9 Nec delicatum semita durior
10 pedem retardet. Gloria non legit
11 flores Hymetti ; non inerte
140
12 fama venit rapienda dextra.
13 Natura magnas difficili loco
14 res collocavit : praemia in arduo
15 stant fixa. Vilescit corona,
16 quae modico studio paratur.
17 Nautam severi torva licentia
18 Neptuni, et irae prodigialium
19 matres procellarum, gravique
20 Oceanus rabiosus Euro
21 commendat. Aurae si pelago imperent
22 Etesiarum ; si joca misceat
23 indormiens pontus, nec udis
24 unda fremat furiata bellis,
25 quaesitum honorem navita perdidit,
26 parata bello laurea militem
27 honestat ; immunis laboris
28 palma animi est nota vilioris.
29 Huc sacra pubes erige pectoris
30 aestus decoros ; quo via penduli
31 scabrosa montis per labores
32 pandit iter, riguosque vultu
33 sudoris imbres elicit. Hac patet
34 via ad coronas. Gloria semita
35 venit dolorum : per labores
36 laus emitur pretiumque famae.
AD CAROLUM SEDIMUM. ODE XXXIX. Quis sit vir fortis dicendus.
A3_39 v.1 Fortem vocabis Carole, non cui
2 micant feroci e casside fulgura,
3 aut fulmen e dextra, severae ex
4 fronte minae, ex oculis sagittae ;
5 non cui minaces, vel clypei timor,
6 vel dempta Marsis terga leonibus
7 tegunt lacertos, vel Gelonae
8 dant animos rabiemque lynces :
9 sed cui serenum ridet ab aurea
10 quiete pectus ; cui moderatio
11 in fronte lucet, quem nec ira
12 nec trepidus timor inquietat :
13 quem nulla mentis seditio movet ;
14 qui semper idem est, seu popularium
15 theatra laudum convalescant,
16 sive probrum, solitum pavendae
17 terrere scenam fronte, tragoediam
18 Fati elaboret. Ceu mare, dulcia
19 caeli per undas depluentis
20 bella suum trahit in colorem :
21 ceu tectus atra nube Diespiter,
22 ridet procellam turbinis obviam,
23 et mugientes crispisulco
24 igne polos, dubiaque pendent
25 caelum ruina. Pectoris editam
26 arcem cruentis seditionibus
27 fortuna tentabit, nec ultra
28 indecores Dea fundet iras.
29 Non ille fatum, non rigidi minas
141
30 fati pavebit ; non inamabilis
31 tormenta fortunae, aut ruinam
32 in cineres pereuntis orbis.
33 Non ille, denso plebis in agmine
34 amans videri, murmura civium
35 plaususque deposcet, theatrum
36 ipse sibi, sibi scena, et Actor.
AD PHILOSOPHOS. ODE XL. Ad debellandam inertiam animantur.
A3_40 v.1 Jurata Pallas desidis otii
2 calcare regnum, et tollere languidae
3 leges voluptatis, juventam
4 in calidos animabat ausus :
5 labore constant magna : perennium
6 hic fons bonorum est, venaque gloriae,
7 aurora famae, nominisque
8 eximii pretiosus alveus.
9 Placet tiaras laureus aureo
10 gyro retortus ? fulgura nominis ?
11 Empta insecuturo nepoti
12 nobilitas, memoresque cerae ?
13 Hac ite, qua se porrigit arduo
14 in astra clivo semita gloriae.
15 Impendioso longa fama ; et
16 pulcher honor veniunt labore.
17 Non vana jussit. Mentibus illico
18 injecta vestris flamma per invium
19 callem volandi, semitamque
20 Palladii superandi honoris,
21 vestigia ursit. Scilicet improbo
22 nihil labori est insuperabile
23 illic stetistis, plurimorum
24 quo studium nequit elevare
25 mentis vigorem. Non tamen improba
26 adhuc Voluptas agmine mollium
27 stipata Amorum, non inertis
28 desidiae cecidere fraudes ;
29 donec sagittas corripuit manu
30 arcumque Pallas non superabilem,
31 jugoque de celso furores
32 ipsa suos jaculata, dixit :
33 quo me supina torpor, inertia
34 umbrate vultum, in proelia suscitas ?
35 Quo fronte mendaci Voluptas
36 dedecorum mala nundinatrix
37 primos juventae protrahis impetus ?
38 Non otiosum, non ego languidum
39 bibi furorem, non columbae im-
40 -belli anima, tenuique milvi
41 obarmor ira : quae simul edita,
42 armata vidi brachia Gorgone,
43 hastamque et audaces favillas
44 per calidum radiare pectus.
45 At nunc et alti pectoris inclita
46 cohorte cingor ; quae simul arduos
47 delibrat ictus, queis cadatis
142
48 non iterum reditura monstra.
49 Imbelle nomen ! nata silentii
50 Heroas atris condere nubibus
51 monstra, et volaturae sub astra
52 remigium religare famae !
53 Abominando funere flammeam
54 terrete Lethen ; sola frementium
55 flagella poenarum, et minaces
56 Eumenidum satiate taedas.
57 Sic fata ; cornu librat, et ignea
58 stragem sagitta destinat : impio
59 haesere collo tela ; monstra
60 Palladio cecidere ab ictu.
61 En sub profunda valle jacentium
62 cadaver alto sanguine volvitur ;
63 pudetque conatus, pigramque
64 mordet humum, saniemque ructat.
65 O si futuris bellua saeculis
66 numquam revivat, nec gravioribus
67 frangatur aetas prima curis !
68 Sique pari stimuletur igne
69 ad litteratae culmina Palladis !
70 Quot ad decoras tempora laureas
71 matura fingent ? Quot reclinem
72 consiliis animisque mundi
73 casum vetabunt, collaque pendulis
74 accommodabunt rebus, et imperi
75 minas cadentis, publicamque
76 perniciem patriae vetabunt ?
AD AELIUM GAMBARAM. ODE XLI. Ne credat adulatori.
A3_41 v.1 Hostem crede tibi, qui te laudaverit Aeli.
2 Eripiunt oculos,
3 dum fucum faciunt laudes, et nocte serenum
4 contumulant animum ;
5 ut quae laudantem mentiri novimus, illa
6 non sine delicio
7 credamus faciles. Illum quis dicat amicum,
8 qui rapit ore diem,
9 effossosque oculos densas condemnat ad umbras ?
10 Ille mihi ferus est
11 Hostis, qui mulcet coram. Cum plurima laudet,
12 plurima vituperat.
13 Imo nulla probat, reprobat sed plurima. Namque
14 ipsa vicem opprobrii
15 laus praesentis habet. Malim grave vulnus amantis
16 cor mihi confodere,
17 mollia quam figi adsentantis basia. Sic se
18 nobilitant vitia,
19 quando laudantur. Quin qui fallacibus addit
20 oscula blanditiis,
21 laudibus amplexus ; laudes amplexibus, imo
22 corde venena fovet,
23 crudelemque necem per dulcia basia inhalat.
24 Vultus amicitiam
25 dum simulat, plaga in pectus securius intrat,
143
26 quoque placet, perimit.
27 Heu fuge crudeles, Aeli, fuge frontis amicos,
28 et variabilium
29 laudum mercatum ! Mulcent, dum blandior afflat
30 sors Zephyros ; fugiunt,
31 quando severa tonat : simulant servire, minantur ;
32 insidiasque struunt :
33 in verbis compti, non factis. Detrahe larvam ;
34 sub facili specie
35 mentiti vultus hostile absconditur ulcus.
36 Heu, cave ! dissiliet
37 fenellae pomum, subitoque in pectora nervo
38 spicula conjiciet.
39 Quod vultum oblectat. Melius tractabis hyaenam,
40 quae favet, ut noceat.
41 Laudant ? Fallaces Sirenum credito cantus :
42 chromata dum geminant,
43 seseque insinuant ; tu non incautus Ulysses
44 sollicita prohibe
45 auditum cera, Sirenes nemo canentes
46 audiit innocuus.
AD METELLUM BIDIUM. ODE XLII.
A3_42 v.1 Jura pectoris veto
2 fascesque mentis ponere, et se
3 vel metu, vel anxiis
4 vorare curis ; aut timere
5 quando se severior
6 fortuna obarmat ; aut tumere,
7 quando se secundior
8 sors exserit. Praecogitatus
9 ictus ingruit minus
10 timendus. Illum fata vitant.
11 Qui procul minantium
12 notavit iras, et procellas
13 occupavit ardua
14 mente, et sui securus. Illos
15 enecant pericula,
16 quibus repentina ingruerunt.
17 Sic ubi dies mari
18 urgente sese nocte mergit,
19 nemo perditum diem
20 nimis dolet ; sed si axe summo
21 pendulum, a meridie
22 trahat repente in occidentem
23 Hesperus ; rigens pavor
24 omnes tenebit. Nempe casus
25 hoc acutius ferit,
26 profundiusque vulnerat, quo
27 cogitatus est minus :
28 et hoc minus cor sauciat, quo
29 cogitatus est magis.
30 Sic saeva quidquid sors proterva
31 fronte comminabitur.
32 Ridebis, et vultu sereno
33 stabis ad pericula,
144
34 et fulminantem provocabis.
35 Praevidere terminum,
36 ars est timoribus medendi.
37 At secundioribus
38 si rideat favoribus sors,
39 exitum vide. Bona
40 sors nulla longa est. Mitiorem
41 increpat severior.
42 Secunda dum flat, insecundam
43 imminere cogites,
44 sic nauta cum Tethys quiescit,
45 dormiuntque Circii
46 ventos futuros auguratur,
47 vela nec mari explicat
48 certus procellae. Inter securim
49 regiamque purpuram.
50 Vix hora labitur. Per ipsos
51 frontis aureae jocos
52 Sors cruda torquet arma. Lethum
53 hic ubi calent joci,
54 nobis requirimus, parantque
55 gaudium doloribus
56 viam patentem. Si micante
57 sortis aureo die
58 diem inserenum cogitemus,
59 rursus aereum diem
60 si enubilandum cogitemus ;
61 nec timoribus fera
62 mentem fatigabit, nec aureo
63 sors amica lumine
64 per blanda nos venena fallet.
ODE XLIII. Se nec quaerere ut populo placeat, nec horrere si displiceat.
A3_43 v.1 Nec nimis plebi studeo placere,
2 nec nimis maeste fero displicere,
3 nec favor prodest populi, sinistra
4 nec nocet ira.
5 Cui placet virtus, stolidae placere
6 non potest plebi. Levis haec Favoni
7 improbis tantum male comparatur
8 moribus aura.
9 Quae probat vulgus, reprobo ; probo. Quae
10 improbat vulgus. Neque laude ducor
11 in pares mores ; neque me probrosa
12 scommata terrent.
13 Nec minor probro. Neque laude major
14 dicar : et probrum tolerare doctus,
15 spernere et plausum popularis aurae
16 sedulus idem.
17 Saepe sub vulgi rubui cachinnis,
18 saepe sub plausu silui : nec inde
19 concidi oppressus, neque me superba
20 mente levavi.
21 Vera laus non est, populi canentis
22 voce vulgari, digitoque honesto
23 plebis ostendi ; meruisse laudem.
145
24 Maxima laus est.
25 Nec probrum semper populi est cachinnus.
26 Improbus ridet ? Probus esse possum ;
27 dum nihil perdo probitatis, ipsum
28 laus mihi probrum est.
29 Improbet vulgus, probet ; exsecretur.
30 Aestimet ; prenset, premat ; osculetur,
31 mordeat : probrum est meruisse probrum,
32 gloria laudem.
33 Esse quod par est, avidus requiro
34 esse ; non qualis videar, laboro.
35 Fortis, enervis potuit videri ;
36 pessimus, insons.
37 Suspici, externum est, populoque ludi.
38 Hoc meum est, verae studuisse laudi,
39 aut probrum vulgi meruisse pravae
40 nomine vitae.
41 Vilis est, qui se pretio loquacis
42 aestimat plebis. Mihi magnus uni
43 aere virtutis facili paratu
44 esse laboro.
AD LAELIUM PETRONIUM. ODE XLIV. Vitae brevitatem gloriosis meritis...
A3_44 v.1 Paucis vivere contigit ;
2 multis esse. Diu nemo tamen fuit.
3 Quae nunc ebria fructibus
4 autumnat, rigidis terra Decembribus
5 hibernabit. Euntium
6 annorum seriem ne numeraveris,
7 nec, quod fluxit. Habes ; neque
8 tempus, quod veniet, dicere tu tuum
9 Petroni poteris. Dies
10 haec, quam vivis, abit : quae fluit horula,
11 jam partem rapuit tibi :
12 dum partem celeras vivere in alteram,
13 nolenti effugit altera.
14 Momentum ergo tuum est. Hoc quoque labitur ;
15 ni tu sedulus occupes.
16 Hoc est, Euboicum vivere pulverem ?
17 Hoc est, saecula Nestoris
18 metiri, modicum vivere punctulum ?
19 At longaeva tamen potes
20 Petroni Pylii vivere tempora,
21 vive, ut non pereuntibus
22 invadas meritis postera saecula,
23 venturisque nepotibus
24 te transmitte. Senex hic moritur satis,
25 quem caelo nimium cito
26 accessisse dolet civis ; et aufugi
27 anni cum properant, suo
28 mercatur stabilem nomine gloriam.
AD CAIUM LULLUM. ODE XLV. Tranquillitatem animi...
A3_45 v.1 Quisquis Aegaei maris inquietos
146
2 navigat fluctus, fragilive pinu
3 Adriam Typhis per iniqua tentat
4 proelia venti :
5 si repentino fluat imbre caelum,
6 aut procellosos agat unda montes,
7 nave damnata placidae precatur
8 otia pacis.
9 Quisquis aut Medos pharetra lacesssit,
10 aut movet bello furiosa Thracum
11 agmina et forti renovat Gradivo
12 proelia Achillis ;
13 otium tandem rogat, et solutus
14 Marte, tranquillas sine nube luces
15 optat, et parvo sibi miles et dux
16 vivere tecto.
17 Ac nec ardentis pretio metalli
18 otium venit, neque blandiori
19 gangis allapsu, neque bracteati
20 fluctibus Hermi.
21 Nulla vis auro est, ut iniquiores
22 arceat mentis miserae tumultus
23 quaeque discurrunt pretiosa circum
24 atria curas.
25 Otium quivis sibi gignit ipse,
26 qui potest parvo saturare avarum
27 mentis ardorem, tenuique vitam
28 ducere mensa.
29 Vivitur parvo bene. Qui lupinis
30 arcet exhausti stomachi latratus,
31 quique non magnum tenui salino
32 sigma coronat :
33 huic leves somnos nec avarus aufert
34 ambitus rerum, neque turpis auri
35 pompa ; nec mentem rotat inquieto
36 turbine cura
37 ergo quid vanis sequimur fugacem
38 gloriam votis, spatioque parvo
39 magna metamur ? fugit incitati
40 impetus aevi ;
41 nec moram incertae tenuere casus
42 labiles vitae. Bene vixit ille,
43 quisquis aeternum sibi promerendo
44 obligat aevum.
45 Quidve fallaci jaculamur arcu
46 vota trans Indum ? quid inane rerum
47 improbo tantum licitamur aestu,
48 Lulle, fluentum ?
49 Alba quae venit, fugit inter ipsas
50 sors manus ; et quam solido tenere
51 ungue credebas, tenuisse pluma
52 sero dolebis.
53 Sortis augmento placide fluentis
54 se metus augent, liquidumque mentis
55 gaudium exturbant, niveamque foedant
56 vulnere pacem.
57 Cura Fortunam sequitur faventem.
58 Illa, quae vultu facili renidet,
59 splendet in curas, tacitoque pectus
147
60 implicat astu.
61 Laetus in praesens animo, futura
62 mitte sectari. Nimium minante
63 sorte torqueri, gravis inquieti est
64 pectoris aestus.
65 Laeta sors ridet ? cave blandiente
66 occupet risu : cave flere, tristis
67 sortis ad fletum, stabilemque firma
68 pectoris arcem.
69 Laeta non faustis inimica miscet :
70 dejicit summos, levat et jacentes
71 sic nihil tutum, nihil est ab omni
72 parte beatum.
73 Tu tamen mentis stabili tenore
74 hanc et hanc specta, et taciturnitate
75 opprime urgentis, cohibe faventis
76 munera, et arma.
77 Dives est ; non cui Phrygiae laborant
78 mille acus ; non cui riget invidendum
79 liminis marmor, Siculaeve flavent
80 messis aristae.
81 Dives est, qui nil cupit ; huic deesse
82 nil potest. Illi male destinabit
83 ira discrimen. Miser esse nescit,
84 qui nihil ambit.
85 Disce praesenti rigidum parare
86 asperae, laetae, dubiaeque sorti
87 pectus, ingenti tua fulminabis
88 fata duello.
AD CHARIDEMVM. ODE XLVI. Natura paucis contenta est.
A3_46 v.1 Vota brevi loro flectas Charideme. Quando vota
2 augentur, auges mentis et dolores.
3 Contenta est modico natura quid eminente saxo
4 ipsis maritos nubibus colossos
5 accumulas, et ab obsequium parios vocas labores ?
6 Quid ampla terrae jugera aestuante
7 pectore complexus, numquam tua vota concatenas
8 potens tui ipse ? Massico laborant
9 dolia mille tibi, et tamen usque sitis : gemitque sigma
10 sub erudito exercitu ciborum ;
11 dura fames tamen usque latrat : patet aula ducta vasto
12 circum theatro, nec tamen sat ampla
13 aede habitas : Indus servit tibi gemmeo natatu,
14 urnaque Ganges aurea ; at coactas
15 inter divitias miser es. Tibi namque plura desunt,
16 domoque plena pectus est inane.
17 Piscaris pelagus, terram effodis, aeremque lassas ;
18 quaecumque poscis, affluunt : nec inde
19 vota famem possessa replent. Miser es, nec esse credis.
20 Natura pauca postulat. Modeste
21 si vivas, opulentus eris. Nihil affluens avarum
22 adimplet ; at parum cui st, abundat
23 contentus modico. Natura sitire et esurire
24 fugit : sed an praeterfluentis undae,
25 an Laestrigonio sudet cyathus magis liquore,
148
26 an rapa mensam tenuis, an Lucrini
27 praeda paret, curarum est ultima cura ; nec remota
28 vocat Venafri aut Phasidos tributa.
29 Consule naturam ; numquam, Charideme, pauperem te
30 quereris ; at si opinione vivas
31 numquam dives eris : tenui satiatur illa mensa,
32 haec inter orbis nundinas egena est,
AD ANNAEVM FERONIVM. ODE XLVII. Noscere se ipsum summa est scientia.
A3_47 v.1 Quid Stagyra juverit
2 exhausta ? Vel quid Poecilen Zenonis,
3 Socratisve pulpita
4 lassasse docta tusse, et abditarum
5 uberem scientiam
6 bibisse rerum ? Si scias recursus
7 siderum vagantium ;
8 quo Luna fonte cornuum recondat
9 splendidam superbiam,
10 vel quo sub antro siderum micantes
11 filios puerpera
12 gignat ; dies qua luce se capillet ;
13 quo gradu Venus meet ;
14 quot astra caelum censeat ; quot aether
15 ditet influentiis
16 subjecta terrae regna ; quo procellae
17 suscitentur Aeoli
18 partu ; quis Euripum stato tenore
19 ducat, et resorbeat :
20 si Numen ipsum noveris ; tamen te
21 nescias ; scies nihil.
22 Hoc nos, scientes plurima, imperitos
23 arguit scientiae,
24 quod in reductum proprii theatrum
25 pectoris sagacius
26 numquam subimus. Quid serat, metatque
27 proximus ; quid ebibat
28 Petrilla, curiosius notamus
29 quam cuique foeda sit
30 turpisque mens, non quaerimus. Feroni haec
31 maxima est scientia ;
32 intrare mentis ultimos recessus ;
33 fabulam prius sibi
34 examinandam sistere in theatro
35 mentis, antequam Deo
36 libranda detur. Omnium recenset,
37 et probat, vel improbat
38 momenta judex. Nemo displicere
39 cum velit Deo, decet
40 sic ordinare fabulam, ut probetur.
AD MEDARDUM LAEVINUM. ODE XLVIII. Quod humanus animus non satiatur...
A3_48 v.1 Quid pendant Arabum rura, quid horreis
2 verratur Lybicis, quid Babylon metat,
3 mitto quaerere. Me nec
149
4 vectigalia Persidis,
5 nec Lydus satiat fluminis aureo
6 decurrens strepitu. Phasidis alites,
7 aut conchylia Baiis
8 tu quaere in pretium famis :
9 tu, quod terra colit, quod fluviis natat,
10 quodque auras equitat. Scilicet ista sunt
11 nutrimenta malorum,
12 irritamina criminum.
13 Tu quod pampinea colligit e Chio
14 Bacchus, nectareos in cyathos voca :
15 debellata recurret
16 post tot lautitias sitis.
17 Ergo nil satis est ? Tantaleam sitim
18 frustra subter aquis effugientibus,
19 illusamque fugaci
20 pomo corrigimus famem ?
21 Verum est, quod cecinit fabula. Lumina
22 plus multo capiunt, quam stomachus. Sitis
23 uno pellitur haustu,
24 uno dura fames cibo :
25 post haustum tamen et fervidior sitis,
26 post escam redit et vividior fames.
27 Sic torquemur eodem,
28 quo laute fruimur bono.
29 Sic votis capimur, carpimur et simul ;
30 sic flammas alimus nos, quibus urimur ;
31 et quae vulnera amamus,
32 nobis pectora sauciant.
33 Unum est, quod satis est, Numen amabile.
34 Hoc desideriis omnibus ambio :
35 solus, quo satiemur
36 Hic est ; solus hic omnia est.
AD SEVERINVM LOLLIVM. ODE XLIX. Spem in adversis esse retinendam.
A3_49 v.1 Non semper Austris vapulat Adria,
2 tempestuosis nec mare Caspium
3 semper procellis incitatum
4 in dubias hiat usque valles.
5 Post efferatos in rabiem Notos
6 crispabit undae terga Favonius,
7 et temperato blandientes
8 lina vehent Zephyri tepore.
9 Si saeva Lolli te maris urgeat
10 procella, vires pectoris excita :
11 non semper irato ferocit
12 Hippotades Boreasque bello.
13 Sperare rebus prociduis decet
14 finem malorum, principium boni.
15 Infesta sors semen bonorum est,
16 prosperior soboles sinistrae est.
17 Quamvis soluta dissiliat ratis
18 compage, quamvis torta voragine
19 mergat Charybdis, Syrtibusque
20 in mediis ratis ingemiscat ;
21 spes firma velis suggeret Aeolos,
150
22 undasque puppi : quod juvet, invenit :
23 dum cuncta deplorata credis,
24 e medio natat illa fluctu.
25 Vulgi est ; sinistra cum cadit alea
26 votum ; vel ira, vel lacrimis malo
27 captare lenimen. Nec ira,
28 nec lacrimae medicamen addunt.
29 Labatur inter vulnera saucius
30 miles ; resumit robur, et ultima
31 ira recrudescit, novoque
32 castra petit violentus aestu.
33 Quaecumque mutet sors inamoenior,
34 ostrum lacernis, sceptra ligonibus,
35 fletuque plausus : at tenacem
36 non poterit tibi spem necare.
37 Ne cede telis. Est superabile
38 malum, quod angit. Fulmine si semel
39 nubes flagellat, num omnis ira
40 fulminea quatit astra nubes ?
41 Id, quod molestat, vulneris est metus.
42 Non vulnus ipsum : at saepe periculo
43 formido major delicatos.
44 Ante malum gravius fatigat.
45 Sic dum procellas volvit in aequore
46 navi minaces Circius, et polo
47 insultat undis, obruendam
48 mente times trepida carinam.
49 At dum propinquat, subjicit arduos
50 navi tumores, et famulo levat
51 in alta dorso ; et quam timebas,
52 illa rati famulatur unda.
53 O passe Lolli plurima ; non subit
54 transisse casus saepius ? Et tamen
55 deprensa navis jam parato
56 eminuit tumulo superstes.
57 At si feroci sors tamen impetu,
58 quod liberalis contulit, auferat
59 avara rursum, fluctibusque
60 mergat opes, niveumque nomen :
61 rebus superstes spes morientibus
62 numquam fatiscat. Scilicet omnia
63 fortuna cum tollit, superstes
64 cuncta potest reparare virtus.
AD CELSUM. ODE L. Invitat ad deserendam aulam.
A3_50 v.1 Quo furor impellit ? Quo nos vesania celse
2 praecipitat ? Miserisque negatam
3 sollicitamus opem fallaces sortis ad aras ?
4 Saeva tempestate rotamur
5 fluctibus abrepta, scopulisque allidimur ; et nos
6 in placido portu esse putamus.
7 Volvimur incerti curarum turbine ; nosque
8 tranquilla gaudere quiete
9 credimus. Atque ipsis blandimur fluctibus. Undis
10 fidimus, et per mille labores
11 funera mercamur, damnati ad funera pridem.
151
12 An tantum sors improba possit,
13 fingat ut arbitrio mea fata, vicesque gubernet :
14 et permisceat infima summis ?
15 Scilicet illa ducum tectis dominatur, et alto
16 sceptra sibi fastu arrogat aulae.
17 Illum sidereis imponit turribus, istum
18 ejectum sub Tartara damnat.
19 Hunc premit, hunc effert : hunc portat, proterit illum :
20 hunc ignotum laudis amore
21 delinit ; aeternis animi hunc angoribus urget.
22 Quemlibet aut gravat, aut levat, et se
23 vel vultu matrem, vel se exhibet ipsa tyrannam.
24 Si quem lumine forte secundo
25 viderit, ingentes afflat sub pectora curas,
26 tortoremque sui facit ipsum.
27 Dum vigilant stellae, vigilat, si forte corona
28 incubet, aut latus ambiat ostrum.
29 Dum caelum Phoebus redivivo illuminat igne ;
30 quot radiis, totidem ignibus ipse
31 uritur, et nondum frontem diadema coronat,
32 et nondum lateri affluit ostrum.
33 Sic dum sollicitis captatur purpura votis,
34 se quaerentem purpura ludit.
35 Dumque moras nectit, mors instat ; et ante ruborem
36 muricis, urget funeris atror.
37 Siccine servitiis aulae juravimus ? Ergo
38 libertatem perdimus aureo
39 vincti colla jugo ? Satis est : disrumpe catenas
40 mecum celse : et pectore Numen
41 indue : liberior caeli nos provocat aura,
42 ut tibi tu vivas, ego vivam
43 ipse mihi. Vixi : sed non mihi : tu quoque celse
44 non tibi. Viximus hactenus aulae,
45 et pretium toties licitati vile laborum
46 perdidimus pulchrae lucra vitae.
47 Nunc melior fluit aura : veni : illa pace fruemur
48 quam nobis fundabimus ipsi.
AD LUCIUM DYMUM. ODE LI. Quod humanus animus solo DEO satietur.
A3_51 v.1 Frustra nos Scythicae Phasidis arduas
2 vestigamus aves, et legimus procul
3 aut conchylia Baiis,
4 aut convivia saltibus
5 Marsis ? Quidquid habet pontus, et aetheris
6 et terrae gremium, et flumina, et aequora
7 nutrimenta malorum
8 sunt, non laetitiae seges,
9 non mentis saties. Quid juvat aureum
10 Pactoli obsequium ? Quid juvat ambulans
11 per vestibula Erythra, aut
12 Hermus per laquearia ?
13 Quid nos vota juvant Maeonii ducis,
14 ut quidquid cupidae contigerint manus,
15 venas induat auri ;
16 concham formet in auream
17 se vitri cyathus, duret in auream
152
18 se Bacchus glaciem, sigmataque aureo
19 obsignata rigore
20 intractabile Tantalo
21 fomentum exhibeant : si stomacho famem
22 numquam submoveas, si sitis ignibus
23 urat viscera major,
24 ne sese exsatiet calor
25 depascens animam ? Si tibi vel Thetis
26 impendat famulas prompta cuppedias
27 aer obsequiosa in
28 mensas alite defluat :
29 vel Crete cyathum nectare repleat,
30 et permixta epulis Massica ferveant :
31 vel se sponte superbis
32 aurum postibus illinat,
33 et per Mydonii parietis ambitum
34 servus gemmifluo Lydus inambulet
35 amne, et tecta adamantum
36 claris ignibus ardeant ;
37 numquam non sities plura. Cupidinem
38 incendes magis his ; non perimes, Dyme.
39 Hoc plus aestuat ignis,
40 quo plus Palladis aggeris ;
41 dum mentem cruciat, quidquid abest, miser,
42 adsint plura licet, semper eris Dyme ;
43 et torquebere eodem
44 per fastidia, quoque te
45 faustum credideras. Altius, altius
46 tollenda est animi penna, perennium
47 qua se castra bonorum
48 pandunt, et rigua poli
49 manant ambrosia. Hic terminus exsili,
50 hic finis scelerum figitur aureis
51 stellarum ignibus ; hic se
52 veri luminis ambitus,
53 et solum satians copia gloriae !
54 Et mores nivei, et candida saecula
55 numquam deficientis
56 se volvunt opulentiae.
57 Huc sese ambitio, non satiabilis
58 humanis, referat. Quod tibi sit satis,
59 unus conferet is, qui
60 cunctis est satis, et sibi.
ODE LII. Se paupertatem Religiosam prae divitiis amplecti.
A3_52 v.1 Odi tumentis pergama Mempheos,
2 et mille avitae gentis imagines,
3 gazas Phraatae, aurum Phalanti,
4 regna Midae, soliumque Croesi,
5 ultro canendi pauperiem arbitram,
6 magistram habendi pauperiem sequar
7 juratus, et pronam indigendi
8 consilio sinuabo mentem.
9 Non, si magistro sollicitudinum
10 auro carebo, fata superstitem
11 famae negabunt, immemorque
153
12 posteritas mea facta condet.
13 Quin, nota Divis pauperies coli,
14 injuriosis nubibus eximet,
15 et gloriosum trita quondam
16 regna super statuet triumphum.
17 Valete jam nunc Mempheos atria,
18 potentiorum jura penatium
19 valete ; congestoque in auro
20 Assyriae Tyriaeque merces
21 valete. Dives paupere sub Deo
22 nec esse possum, nec volo, plurima
23 si mi negentur, non egebo :
24 nempe dabunt meliora Divi
ODE LIII. Se Religiosae Castitati devovet.
A3_53 v.1 Custos pectoris integri,
2 intactaeque nivis pervigil arbiter,
3 curas connubialium
4 legum, vestibulo pectoris arceo,
5 ex quo non violabili
6 nodo castus Amor me sibi vendicat.
7 Non me seditionibus
8 vertet caecus amor ; quamlibet aereos
9 expugnaverit Hectoras,
10 heroosque animos, sive Agamemnonis ;
11 seu victoris Achillei
12 juri subdiderit Cypridis, et face
13 regum corda cremaverit.
14 Nimirum (faveant sic mihi Caelites)
15 forti fortior Hercule,
16 et durabilior Neritio duce,
17 nec poma Hesperidum legam,
18 nec cordis tribuam jura canentium
19 Sirenum modulis. Procul,
20 quidquid Cyprin olet, quidquid amabili
21 gustu irritat ineptias ;
22 quidquid membra fovet ; collis Hymettii
23 irritamina narium,
24 merces Assyriae ; mollia vellera
25 serum, copia Caecubi,
26 et mensa Antonii, mensa Alyatticis
27 emollita cuppediis.
28 Et mollis juvenum turba, licentiae
29 venatrix, socii leves,
30 ferventesque joci, ac desidis otium
31 horae. Jam mihi servient
32 mordendo rigidi tergori aculei,
33 horrensque asperioribus
34 setis excubitor pectoris integri
35 thorax, suppositus lapis
36 lassato capiti, durities tori,
37 et somnus brevis, et labor
38 longus, nec gravibus mensa paratibus
39 umquam plausibilis ; licet
40 faux jejuna gemat. Sic ego victima im-
41 -puri tela Cupidinis
154
42 non tingam, et Paphiam fallere providus
43 evitabo ferociam.
44 O praeses nivei candida pectoris,
45 sancti foederis arbitra,
46 florentisque animi gratia, Castitas,
47 me clausum procus abditas
48 in tecti latebras suscipe servulum.
49 Hic Virgo, hic, ubi liliis
50 candent templa tuis, hostia procidam.
51 Hic quidquid superest mei,
52 et casti spolium corporis immolo.
ODE LIV. Obedientiae Religiosae se dedicat.
A3_54 v.1 In contumaci pectore legibus
2 Ignatianis nitimur obsequi,
3 pronumque curvare imperanti
4 arbitrium, famulamque mentem.
5 Seu nos tepentes sanguine Memnonas,
6 seu Bosphoranae Syrtis inhospita
7 subire mandet, barbarumque
8 Japonici penetrale mundi :
9 periculosae per freta Tethyos
10 parere virtus prompta sub Indicis
11 astris gementes, et repostas
12 Memnonidum penetrabit oras.
13 Non fulminantis torva licentia
14 terrebit orbis, non vagus aequore
15 terror procellarum, aut tyrannis
16 Hesperiae superabit undae.
17 Quin arrogata morte adamantini
18 superbientes ingenii placet.
19 Fregisse vires, et protervos
20 arbitrii posuisse fasces.
21 Insultet udis Adria montibus,
22 furorve Eous, vel mare Thracium,
23 omnemque ventorum duella
24 Oceanum lacerent procellis :
25 Loiola mandas ? Dissociabilem
26 calcabo pontum, et seditionibus
27 commissus undae, ad litus Indi
28 in fragili tabula enatabo.
29 Nil est volenti difficile, arduum
30 nil est amanti. Plus nimio cadit,
31 qui plus sibi fidit, suisque
32 consiliis nimium laborat.
33 Parere jussis ; libera et arbitri
34 consulta dictis alterius dare,
35 hoc est decennali solutum
36 cura animum sapienter altae
37 aptare paci. Subdere pronius
38 sese imperantum legibus ; arduum est
39 regnum pacisci cordis, atque
40 sceptra suae retinere mentis.
41 Hac arte servam pectoris indolem
42 Ignatianis legibus opprimam :
43 hac arte, quondam prostituta
155
44 regna meae reparabo mentis.
AD MARCUM LENNUM. ODE LV. Nobilitas literis ornatur.
A3_55 v.1 Est aliquid, veteri deduci a sanguine Marce,
2 statuasque mille postibus
3 fumosas numerare Patrum, censuque superbo
4 avos videre nobiles.
5 Est aliquid, defixa cedris spectare trophaea,
6 victoriasque stemmatis,
7 bellaque non humili Mavortis gesta furore,
8 Capitoliique laureas.
9 Sed nihil est sanguis, Patrum nihil ordine longam
10 propaginem deducere,
11 fixa trophaea nihil, nihil est victoria Martis,
12 et mille frontis laureae :
13 nupta simul nisi Diva ornet Sapientia stemma,
14 et Martiali laureae
15 Palladius jungatur honor. Quam stemma decorum est,
16 tam turpis ignorantia est.
17 Stemma dies est, est foeda ignorantia nubes ;
18 quod pingit ille, haec inficit.
19 Est corpus sanguis, Sapientia spiritus. Istum
20 si dempseris, cadaver est.
21 Nobilis est arbor sanguis ; Sapientia fructus :
22 hunc tolle, et arbor truncus est.
23 Est sanguis caelum, caelo Sapientia Sol est :
24 sine Sole nox est horrida.
25 Est sanguis Paestum, Paesto Sapientia flos est :
26 sine flore Paestum est vastitas.
27 Est sanguis regnum, regno est Sapientia Princeps :
28 si desit hic, confusio est.
29 Marce, diem tibi stemma dedit ; Sapientia nubes
30 absumpsit ignorantiae.
31 Sanguine corpus habes ; animam Sapientia donat ;
32 es arbor, at cum fructibus :
33 es caelum cum Sole suo, cum floribus hortus ;
34 regnumque, sed cum Principe.
35 Quidquid habet Stoa, quidquid habet grandaeva Stagira,
36 vel porticus, vel Poecile ;
37 quidquid habent latices Heliconis, quidquid Apollo,
38 et ore Suada melleo,
39 libraque justitiae, legumque perita palaestra,
40 regina quidquid condidit
41 Theiologia sinu. Verbo, Sapientia Marce es ;
42 natalium splendoribus
43 Palladios addis : qui te videt, hic videt omnis
44 Sapientiae compendium.
AD FERDINANDUM III. ROM. IMPERATOREM. ODE LVI.
A3_56 v.1 Mitis dextera Caesarem,
2 innubisque animi candor, et aureae
3 frontis pulchra serenitas
4 commendat populis. Qui nimium manu
5 saeva per jugulos furit,
156
6 non vult regna diu flectere. Non bene
7 clavus ducitur imperi
8 funestante manu. Funera civium
9 non servant patriam bene.
10 Qui vis sceptra diu flectere ; sic rege
11 ut te civis amet. Duae
12 leges officii sunt ; amor, et timor.
13 Sed primas amor obtinet,
14 postremasque timor. Sic bene temperas
15 Fernande Imperium. Sibi
16 debet, qui periit. Vivere, Caesare
17 te, quivis potuit, suis
18 probris si potuit ponere limitem.
19 Sensit condita Daedalo,
20 quae se sidereis ambitiosior
21 immiscet Capitoliis,
22 humanis oculis pulchrior aspici ;
23 sed quae debita fulmini
24 Martis, debuerat victima sanguinem
25 effudisse, Ratis-bona
26 innubes animos, candida pectora
27 vernae numine Chloridos,
28 et mitis Zephyri nube calentia.
29 Sensit pulchra Moguntia,
30 senserunt timidi Wormatiae lares,
31 totumque Imperium manum
32 clementem coluit. Si tibi Martia
33 desaevire licentia ar-
34 -risisset, poteras strata cadavera
35 calcare, et tumidas dare
36 urbes in cinerem : sed placuit magis
37 frenum ponere acinaci,
38 vectricemque manum sanguinis insciam
39 miscere officio patris,
40 et mutare piis proelia risibus.
41 Hoc est elogium, Dei
42 affine elogiis, promeritos mori
43 conservare potentia,
44 nec quantum valet in funera civium,
45 tantum velle ; Favonios
46 acris composita nube supercili
47 indulgere suis ; manum
48 arcere a gladii fulmine ; publica
49 ni res fulmina postulet.
50 Irasci levis est pectoris. Indoles
51 raro magnanimae furunt.
52 Sic Fernande tuis civibus imperas,
53 ut flectas animos simul.
54 Hoc sceptrum titulo Caesareum aestimas
55 quod prodesse tuis queas ;
56 non quod per jugulos ducere acinacem.
57 Vis regnare beatius ?
58 Clementis titulum Caesaris obtine.
AD HENRICUM SERENUM. ODE LVII. Temporis esse habendam rationem.
A3_57 v.1 Serene, avaram temporis applica
157
2 mentem futuris : nec tamen otio
3 praesentis aetatis tributum
4 in medio Zephyri jocantis
5 absume lusu. Temporis aestima
6 fugam volantis. Non reparabile est,
7 quod evolutum est : quod futurum,
8 est dubium : breve nunc meantis
9 est fluxus horae. Jam incipe vivere
10 tibi, priusquam vivere desinas.
11 Quid hactenus vixisse prodest,
12 vita prior fugitiva nullo
13 si fructu abivit ? Saepe quidem diu
14 vixisse multis contigit, at parum
15 vixere. Nimirum nec anni,
16 nec capitis nivei senectus
17 diuturna vitae tempora comprobant.
18 Honesta res est vivere. Quilibet
19 vixisse tantum judicatur
20 quantum operum meritique fecit.
21 Serene cura vivere, dum potes ;
22 quaestumque cense singula labilis
23 momenta vitae. Sera vita est
24 crastina ; vive hodie Serene.
Ad Sacri Romani Imperii PRINCIPES. ODE LVIII.
A3_58 v.1 Quid indecoro pulvere sordida
2 arista Martis ferrea saecula
3 mundo recudit ? Quid cruoris
4 diluvium minitatur orbi ?
5 Quid umbo, Caeli solibus aemulus,
6 levesque clamant funera cassides ?
7 Quid aere bella, et bella ferro,
8 bella manu meditatur orbis ?
9 Formidolosi frangite tympana
10 tubasque Martis, grando volantium
11 exsul sagittarum quietas
12 restituat sine nube luces.
13 Exulceratum sistite, Principes,
14 a caede ferrum ; parcite civium,
15 et liberorum, conjugumque
16 funeribus viduare regna.
17 Pax laureatis vecta curulibus
18 charistiorum tempora ritibus
19 dicata duxit, et quietem
20 Austriacae cecinere alaudae.
21 Pax, io ! pax est. Ter resonabilis
22 respondet Echo ; ter capita alpium
23 pacem reclamant, terque pacem
24 Austriacae recinunt alaudae.
AD IESUM CRUCIFIXUM. ODE LIX. Petit eidem in cruce configi.
A3_59 v.1 Uror vulnere Numinis,
2 uror sanguineis pectoris amnibus,
3 et plagis laceri Dei,
158
4 et per caesa vagis membra cruoribus.
5 O crudae facies trabis !
6 O fontis rosei vena ! et amabiles
7 dulcis sanguinis alvei !
8 Cur me sepositum fixa tenacius
9 mentis vincula detinent
10 Carnis mancipium ? Nec licitum Deo est
11 configi ? Pudet, heu ! pudet
12 mergi deliciis, dum tibi tempora
13 circum dilaniantibus
14 punguntur stimulis. Sic ego conscius
15 delicti, toties rosas
16 dum decerpo, tuae Christe tyrannica
17 fronti spina relinquitur.
18 Sic per delicias dum ruo noxiae
19 libertatis amantior,
20 tu vinctus rigida figeris arbore
21 Jesu, et supplicium meae
22 suffers innocuus grande licentiae.
23 Nullum, Christe, tibi vacat
24 membrum supplicio. Sic mea crimina
25 pensas criminis innocens.
26 Et necdum scelerum carbasa contraho,
27 quae me per scopulos agunt,
28 involvuntque animam mille periculis ?
29 Necdum pro pudor ultimam
30 metam criminibus constituo meis
31 infelix scelerum institor ?
32 Accedo toties, et toties tuam
33 juratus teneo crucem :
34 sed rursus veterem repeto semitam
35 semper foedifragus Deo.
36 Nec me Christe tamen rejicis : arbore
37 palmas in rigida explicas
38 amplexuque paras stringere perfidum.
39 Tende utramque manum Deus,
40 ut praedam capias, quae toties fugit,
41 monstrum, quod capias, ferum
42 nullum usquam magis est : si merear tamen
43 dextra non nocua capi,
44 pectus tot scelerum qui gero conscium.
45 En rursus venio. Hic reus
46 imploro veniam. Hic ad crucis arborem,
47 hic fastus veteris tumor,
48 hic mentis jaceat prava licentia,
49 infelixque superbia,
50 carnis deliciae, telaque Cypridos,
51 argentique sitis. Dei
52 me nullus rigida avellet ab arbore.
ODE LX. Poesin valere iubet, severioribus studiis occupatus.
A3_60 v.1 Valete Musae. Jam mihi dissona,
2 non sic, ut olim, barbitus obstrepit ;
3 lyraeque, confractaeque buxi
4 non solitis modulis loquuntur.
5 Hic sponte frango, quod reliquum est lyrae,
159
6 juratus hostis fontium, et entheae
7 contemptor undae, quam Camenis
8 ad numeros Pataraeus odae
9 Phoebus propinat. Nolo, mihi caput
10 laurus, coronet : nolo, perambulent
11 frontem virores ; nolo, mentem
12 corripiat furor entheatus.
13 Jam sat Thaliae, jam sat Apollini
14 aetatis actum est. Quid mihi pauperes
15 Musae rependetis, labori
16 quod juvenis malesanus annos
17 vestro dicarim ? Diximus Adriae
18 ad litus undae, qua remeabili
19 pulsata Tergeste procella
20 surgit obex clipeusque ponto
21 justum peremptum diximus ad gravis
22 Musae cothurnos : inde Trebellium
23 togaque defunctum, sagoque
24 Zagrabiae dedimus theatro.
25 Post fata Mari, et collacrimabilis
26 sors Andronici, et proelia Tillii,
27 et victa Magdeburgum, et ignes
28 et cineres pereuntis urbis ;
29 Felicianus, quique comes fuit
30 victoriarum Primus, in area
31 visus Labaco est. Tuque sceptro
32 Austriacis dominata terris
33 Vienna Princeps, Xaverium meae
34 partum Camenae, tu Theodosii
35 crudele pomum ; tu immerentis
36 naufragium lacrimata Sosae es.
37 Quin Austriorum lumina principum
38 subire jussus, grande Bethuliae
39 fixi trophaeum, cum paventem
40 Suecus agrum, timidumque ferro
41 turbaret Istrum. Favit amabilis
42 Thalia, quando Saxone Carolum
43 Magnum triumphato videndum
44 Caesareis oculis paravi ;
45 cum Ferdinandus filius, altera
46 spes gentis orbis gloria, dexteram
47 Bohemiae sceptro, comamque
48 Pannoniae sociasset auro.
49 Exinde Phryxo Jasona vellere
50 superbientem, praecipiti datum
51 vena laborantis diei
52 Magne tibi Leopolde fudi,
53 cum fulciendae machina Belgiae, et
54 Gallis futurus terror ab Austria
55 accitus ingentes parares
56 magnanimo superare nisu
57 calles viarum. Nec mihi defuit
58 Apollo dexter, cum bona nuntia
59 venere pacis Osnabrugae
60 tunc facili mihi Musa chorda
61 lusit Josephum fratribus additum,
62 quamvis teneret me gravioribus
63 jam tunc magistri cogitatis
160
64 Angelici labor implicatum.
65 Tunc et Theandri connubium, et Psyches
66 cantavi amores ; tunc Theodosii
67 Magni triumphos suscitavi
68 in tragicos numeros, Camena
69 non insecunda ; cum diademate
70 septemviralis Concilii Patrum
71 nutu coronatus, paterni
72 tecta soli, triplicemque Caesar
73 subiret arcum, gratia, et Austriae
74 cor, Ferdinandus. Sed breve gaudium
75 turbavit orchestrae, et theatrum
76 mors celeri nece Ferdinandi
77 obnubilavit. Frangite barbita,
78 chelesque Musae ; frangite pectines.
79 Pudet theatri, quando acerbos
80 funeribus malesana ludit
81 mors in dolores. Rumpite tinnulas
82 chordas Camenae. Quid mihi reddidit
83 mercedis orchestrae paratus ?
84 Quid toties adamata scena ?
85 Hoc nempe, cujus paeniteat diu,
86 quin fessa tandem corda molestiis,
87 clamoribus, rixisque scenae,
88 et strepitu puerorum inani
89 ad alta tollo ? Jam Sapientia
90 severior me detinet. Abjice
91 o Musa plectrum ; nec resume,
92 saepe licet prece flagiteris.
NICOLAI AVANCINI E SOCIETATE IESV LYRICORVM LIBER QUARTUS.
AD PHOEBUM. ODE I.
A4_1 v.1 Da Phoebe carmen, non merui, tua
2 qui plectra fregi, et Pieriae sacros
3 fontes Amymonae, et Camenas
4 deserui malefaustus hostis
5 ludentis Ascrae : non merui tuas
6 Apollo lauros ; dum male Pegasi
7 fluenta dedignans bicollis
8 stagna jugi, clariosque fontes
9 valere jussi. Tu tamen annue
10 in vota Apollo, labraque amystide
11 perfunde sacra, barbitumque
12 in faciles resonare versus
13 concede rursus. Quamlibet alveo
14 desueta Pindi vena lyrae vetet
15 sermone dextram, ac entheati
16 destituant animum calores,
161
17 expergefactis ad numeros modis
18 tentabo magnae fulcra Alemanniae
19 regesque, Caesaresque, ad usque
20 Magne tuum Leopolde sceptrum :
21 in quem potentum Regia Caesarum
22 virtus meavit gloria Caroli
23 Magni, calensque Ludovici
24 relligio : pietas Lothari,
25 Arnulphi amores, magnificentia
26 Ottonis, Henrici integritas, vigor
27 prime Rudolphi, par vetandis
28 naufragiis utriusque mundi ;
29 Alberti honores, inviolabilis
30 pax Friderici, Palladis otia
31 curata Maximiliano ;
32 arma procul dominata ponto
33 et gesta terris proelia Caroli,
34 et Ferdinandi pectoris innocens
35 gravisque majestas ; avique
36 magnanimus vigor, inquietae
37 sortis tyranno turbine celsior ;
38 zelusque Patris, gratia, lenitas,
39 et liberalis dextra, et omnis
40 justitiae ac pietatis aula :
41 et quidquid usquam Regia Caesarum
42 sceptra occupavit fulgure gloriae,
43 quidquid coronato perenne
44 imperio decus arrogavit.
45 Huc Phoebe versus, quidquid et eloqui
46 Musae propinant. Non levis est labor,
47 quem Diva majestas reposcit,
48 quem sapiens Academus urget.
49 Exinde magni proelia Flavii
50 pugnata Romae ad moenia ; Tyberim
51 Maxentii undantem cruore,
52 fusa Deum simulacra, culti
53 delubra Christi prima Quiritium
54 statuta templis ; sceptraque numini
55 dicata, deducam in theatrum
56 Caesaribus placuisse avarum.
57 Huc Phoebe versus, huc Senecae mihi
58 gravem cothurnum, et pondera grandium
59 sententiarum. Qui laborat
60 Caesaribus placuisse, toto
61 Nisi ebrietur fonte Aganippidum,
62 nihil laborat. Lumina principum
63 sunt delicata. Quid moraris ?
64 Da validum mihi Phoebe carmen.
Ad Augustis. Recenter Electum Romanorum Imperatorem LEOPOLDUM. ODE II.
A4_2 v.1 In te priorum posthuma Caesarum
2 virtus recenti flumine defluit,
3 Auguste Caesar ; quodque sparsit
4 per veteres bona Gratiarum
5 fortuna reges, fenore non levi
6 in te coegit, sedula gloriae
162
7 tuae laboratrix, diuque
8 Austriacae studiosa famae.
9 In te capacis vividus ingeni
10 efflammat ignis, grandibus indoles
11 matura rebus, pectus audax,
12 nec pavidum simulacra belli
13 perrumpere armis ; vasta potentiae
14 vis sustinendae ; consilium grave,
15 industria acris, mensque prudens,
16 et sapiens animi theatrum :
17 natura fortis, casibus altius
18 robur sinistris, mens popularibus
19 major procellis, appetitus
20 edomitus, patiensque legis
21 furor, modesti gratia luminis,
22 suavisque vultus scena, meridies
23 frontis serenus, melleique
24 alloquii geniale nectar ;
25 ferocientis nescia acinacis
26 manus, fluentum conscia munerum,
27 et ira clemens, et Paternae
28 justitiae ac pietatis ardor.
29 In te superstes relligio Patrum,
30 zelusque avorum, curaque rituum
31 solers tuendorum, ac honoris
32 caelituum studiosa flamma.
33 Hinc quid futuri saecula temporis
34 ventura sperent, accipe. Classica
35 oblita murmur conquiescent,
36 et tacitis inimicus armis
37 stertet Gradivus, totque rebellium
38 exercitatus funeribus chalybs
39 tandem fatigatus ruinis,
40 pacis amans, grave fulmen irae
41 recondet ultro ; perque Alemanniae
42 campos et urbes se niveis aget
43 pax alma bigis, faustitasque,
44 cana fides, veterumque mores
45 aurei parentum, et saecula melleis
46 rivis sequentur. Bella silentio
47 sepulta Musas recreabunt ;
48 seque Themis, procul acta terris,
49 reponet orbi. Tunc et acinaces
50 parcus cruorem spargere civicum,
51 quidquid furoris temperati,
52 quidquid habet generosioris
53 irae et caloris, sacrilego gregi
54 impendet audax, haeresis impetum
55 fracturus, et mundi tyrannam
56 fulmineo vetiturus ictu ;
57 quae jam paternis saepe securibus
58 afflicta, nondum combibit impia
59 cervice mucronem supremum ;
60 et Latiis dare colla frenis
61 frustra reluctans sub pedibus gemit,
62 terramque mordet, victima Tartaro
63 tandem migratura, et probrosis
64 funeribus Stygio datura
163
65 pompam tyranno, si quid acinaci
66 hinc restet irae, laetus in ultimos
67 saevire Thraces, Othomanni
68 vulneribus reparasse vastum
69 gaudebit orbem. Tunc tibi Bosphorus
70 supplex trecentis classibus accidet,
71 vultuque depresso stupebit,
72 Caesareo licuisse tantum
73 impune ferro. Tunc quoque Cynthio
74 dilecta pubes ibit in agmine
75 per colla Pindi, laureasque
76 ingeniis meruisse avara,
77 pulchro Stagirae pulvere sordida
78 Apollinari curret in orbita ;
79 doctamque laudem nundinata
80 terget iners senium eruditae
81 antiquitati ; et divitis ingeni
82 undante vena Numinis atria
83 pulsabit, et solerte cura
84 sidereis tenebris sepulti
85 arcana veri pignora deteget.
86 Tunc et severae legis amantior,
87 tenaxque justi turba, pulchris
88 ingenii fremet usque rixis.
89 Quin et Machaon sese Academica
90 lauru decorus, fundet in atria ;
91 et frangere audax jura mortis
92 Paeoniae melior magister
93 tuto audietur, sic mihi Caelitum
94 dixit Senatus ; sic tua, Caesarum
95 Auguste Caesar, vis, et acris
96 ingenii, geniique virtus
97 dudum spopondit. Sistite temporum
98 soles avari, currere sedulos
99 annos morati, dum suas spes
100 res faciat Leopoldus orbi.
101 Sic advovemus. Quisquis amabili
102 momenta regum Numine prosperas,
103 sortesque regnorum, vicesque
104 imperii moderaris ; audi
105 votum tuorum ! Prima Alemanniae
106 spes vivat orbi ! Vivat, et aureo
107 fluxu laboratos reponat
108 imperio Leopoldus annos.
Ad Invidos AUSTRIACAE GLORIAE. ODE III
A4_3 v.1 Pro ! quam protervis seditionibus
2 incestat aulas livor ! Hic aureum
3 famae nitorem, gloriaeque
4 mite jubat, decimoque dignum
5 nepote nomen nube volantium
6 calumniarum fuscat, et obvio
7 atrore foedat ; nec serenum
8 ire diem patitur coronae,
9 quam Martis artes quam medios cruor
10 fusus per hostes, vivaque pectoris
164
11 magni cicatrix comparavit,
12 vel pretium sapientioris
13 emit laboris. Quod micat, obtegit ;
14 quod lucet, atrat ; quod colitur, notat ;
15 quod surgit, obtundit, premitque,
16 quod decuit caput eminere.
17 O turpe monstrum Livor ! eburneae
18 famae sepulchrum, nominis helluo,
19 uredo splendoris, venenum
20 laetitiae, meritique funus.
21 Ringare laudum vipera, sed tuo
22 te dente rodes, exitium tui,
23 et carnifex ipse, et tyrannus,
24 ipse tuae laniena vitae.
25 Ringare. Sed si forte Lotharium,
26 si mille reges, milleque Caesares
27 telo peremisti ; terentur
28 Austriaco tua colla curru.
29 Ringare honesto : scilicet in tuum
30 vulnus redibunt tela. Quod Austriae
31 moliris, inconsultus hostis,
32 exitium, tibi machinaris.
33 Hoc interibis vulnere, quod paras.
34 Nulla eminentem Solis ad orbitam
35 se tela jactant, nube nulla
36 invidiae violantur astra.
37 Livoris ira celsior Austria,
38 in Sole sedem collocat. Obtege
39 Phoebi quadrigas, si invidente
40 Austriacum meditaris ostrum
41 tentare morus. Quod violentiam
42 minatur, infra serpere se videt ;
43 constansque, livoris minaci
44 ducit opes animumque ab aestu.
45 Hac arte crevit gloria, qua Austriam
46 livor momordit. Quo magis invides,
47 plus laudis adfers. Invidere,
48 est animi nota egentioris :
49 at ferre dentes invidiae, nota est
50 felicitatis. Livor in Austriam
51 telum omne distringat ; probabit
52 grande decus, meritasque laudes.
AD PRINCIPES IMPERII. ODE IV.
A4_4 v.1 Vivet superstes gloria Caesarum,
2 et fama victrix funereae facis
3 regum micabit, quos honestat
4 alma quies, placidique soles
5 clementioris frontis ; et aureae
6 serenitatis mellea gratia
7 diffamat orbi. Nam benignus
8 oris honor, facilesque risus
9 in subditorum pectora permeant
10 ligantque mentes. Nil magis elicit
11 suorum amores, quam suavi
12 imperio cicurare gentes.
165
13 Quin et magistri dextera mitior
14 infrenat ursos ; et Tigrides gravem
15 odere vultum ; ridibundi
16 jussa oculi capiunt leones,
17 exeste regnis nubila, fulmina,
18 letum, et furores, Eumenidum pares
19 igni calores, vindicisque
20 tela manus, rigidumque ferrum.
21 Rex efferati pectoris, impotens
22 est latro regni. Qui sibi, quod libet,
23 licere credit, lacrimandam
24 Imperium trahet in ruinam.
25 Quem civis odit, non bene publicos
26 sedabit aestus : qui trepidantium
27 amat timores subditorum,
28 ipse suos metuat furores.
29 Hac lege vivit Rex : timeat suos,
30 si vult timeri. Rex amet ; omnium
31 felix amores comparabit :
32 nec trepidas celerabit urbes
33 munire vallis, jam satis unico
34 amore tutus. Bellica fulmina
35 perdunt furorem, dum minister
36 servit amor, galeamque praestat
37 periclitanti. Sic ego, conscius
38 augur futuri temporis, ominor,
39 regnante Luidpoldo videbit
40 mire jubar placidumque sceptrum
41 Germana tellus. Ille furoribus
42 pacem Gelonis, ille Othomannico
43 astro quietem comparabit :
44 ille olea facilis secundae
45 tranquillitatis tempora digeret ;
46 et quod gemebat Marte sub aereo,
47 saevaeque Bellonae sub aestu
48 imperium, meliore pacis
49 ditabit auro. Sic ego ; sic boni
50 vovemus omnes ; sic male conscius
51 formidat hostis ; sic Quirites
52 imperii, proceresque sperant.
Ad Augustissimum Rom. Imperatorem LEOPOLDUM. ODE V.
A4_5 v.1 Condit regna labor vigil :
2 idem regna tenet. Navigium aestima
3 curas mobilis imperi ;
4 quod contra fluvium nititur. Incitus
5 nolentem rapit impetus ;
6 ni remum moneas, ni valeas manu ;
7 urgentesque laboribus
8 fluctus continuis submoveas rate.
9 Undantes popularibus
10 motus dissidiis, civica proelia,
11 pugnantesque domestico
12 insultu poluli, Marsque ferocior
13 externa rabie calens,
14 quantis Imperium seditionibus,
166
15 quantis fluctibus impetunt !
16 Non sic Ambracii torva licentia
17 insultat pelagi ; neque
18 Tyrrheni rabies horrida Nerei,
19 non Syrtis Siculi freti,
20 saevis omne latus cincta latratibus,
21 aut ira Acrocerauniis
22 incumbens scopulis, cum Boreae obstitit
23 Auster, vel cum Aquilonibus
24 emotum pelagus sidera fervidis
25 undae dissidiis premit.
26 Una sede sedent sollicitudines
27 et reges. Labor improbus
28 ni curas reprimat, magnanimi oppriment
29 vires Herculis. Impares
30 curis, ad solium ne stimulent sua
31 vota, aut pectoris urgeant
32 se desideriis. Ambitio insolens
33 est, id velle, quod opprimat.
34 Vim metire prius, quam famulum caput
35 submittas oneri. Cadis,
36 si plus posse velis, quam valeas. Caput
37 erectum diademata,
38 ingentesque humeros, aerea pectora,
39 dextramque Herculeam petunt.
40 Hinc sese Austriacis mentibus inserunt,
41 hinc Luidpolde tuis amant
42 portari imperia et regna laboribus ;
43 cui nomen Leo Regium,
44 virtutemque Leo magnanimam dedit.
45 Tu non desidis ingeni
46 Caesar, tu patrio consilio reges
47 pacis gemmea tempora ;
48 tu Martis tumidi proelia dextera,
49 atque industria aheneos
50 perfringes cuneos. Hinc facili fluent
51 auro saecula. Nam labor
52 profert Imperium in saecula gemmea.
Ad Augustissimum Romanorum Imperatorem LEOPOLDUM. ODE VI.
A4_6 v.1 Regum purpureo ni solio accubet
2 incorrupta fides ; mancipium sui
3 rex est nobile servi ;
4 inter mille pericula
5 numquam non timidum. Quae latus ambiunt
6 hastarum segetes, quae caput obtegit
7 observantia ferri,
8 et Mavortis acinaces,
9 et scuta, et galeae, et militis agmina,
10 congestaeque virum nobilium manus,
11 queis praestant famulatum,
12 his regum diademata
13 infestare queunt officiis, nisi
14 cor Germana fides obsideat. Metus
15 quamvis plurima possit,
16 solus cuncta potest amor.
167
17 Praeceptor rigidus servitii est timor.
18 Frangit, quod potuit flectere amor. Nero
19 flammas spirat, et ignes,
20 et Romae excidium grave :
21 molli Rex sapiens imperio regit.
22 Non stant regna diu, cum violentia
23 sceptrum torquet, et ense
24 saevit per jugulos furor.
25 Nullum est nobilius regibus otium,
26 quam quod fundat amor, quod fabricat fides.
27 Hac arte Austria pollet :
28 hac Rudolphus amabilis,
29 fundator generis tot diademata,
30 tot regum trabeas intulit Austriae
31 hac et tu, Leopolde,
32 flectis pectora civium
33 non invita regi. Vidit amabilem
34 Germanus genium ; et laetior, hic mea,
35 dixit, lora gubernet :
36 illi pectora civium,
37 et firmam manuum devoveo fidem.
38 Si quisquam Imperium fraudibus impetat,
39 aut armis Leopoldum,
40 nostrum transadiget prius
41 pectus, quam feriat. Non superabilis
42 huic stabo clipeus. Sic tibi serviant
43 affectus, Leopolde,
44 sic Germana fides canat !
Ad Augustissimum Rom. Imperatorem LEOPOLDUM. ODE VII.
A4_7 v.1 Nec segnis aetas, nec nimium calens
2 sit imperantis. Turpis inertia
3 leges resolvit : mentis aestus
4 imperium rapit in ruinam.
5 Urgenda dextra est desidis imperi :
6 freno calentis pectoris impetus
7 est reprimendus. Temperata
8 lege manus bene sceptra flectit.
9 Solis quadrigas luminis arbitras,
10 matres diei, nec bene diriget
11 frigens ad incessum Bootes,
12 nec Phaethon nimis incitatus.
13 Uterque mundum non reparabili
14 premet ruina. Finge, domabiles
15 seni Bootae obtemperare
16 Solis equos, nitidosque currus :
17 quae terra, vel quis pontus amabili
18 fruetur esca luminis aurei ?
19 Nec ver, nec autumnus, nec aestas
20 per decies revoluta saecla
21 reviset orbem. Quin male conditi
22 non terminanda nocte latebimus,
23 priusque milleni nepotes
24 funereo tumulo inferentur,
25 quam conspicari gemmea Cynthii
26 tributa detur. Finge iterum rotas
168
27 Phoebi coruscas insolentis
28 imperio Phaethontis ire :
29 quae Tethys, aut quis Nereus ignibus
30 non ebibetur ; quae sola torridos
31 solis calores sustinebunt ?
32 Quodve nemus generabit umbras ?
33 Et regna, et urbes scilicet improbis
34 flammis peribunt ; quique micat polus
35 dispunctus astrorum favillis,
36 in cinerem violentus ibit.
37 Vim temperatam dextera postulat,
38 quae sceptra torquet. Non violentia,
39 non aestus irarum, impetusve,
40 sed ratio moderatur orbem.
41 Haec Austriorum gloria principum est,
42 valere multum, velle minus tamen ;
43 habere fulmen, nec rotare ;
44 et gladii cohibere flammas.
45 Spiras Avorum Numina, Maxime
46 Luidpolde Caesar : consilio gravis,
47 industria velox ; utroque
48 magnanimus, facilisque Caesar.
49 Hinc gloriosis se tibi Faustitas
50 submittet ulnis : hinc tibi saecula
51 auro laborabunt sorores
52 tergeminae, facilique longam
53 fuso quietem ; sive Propontidem
54 ultor lacessas, seu Mareotida
55 sedare contendas, Scythaeque
56 edomitas reparare terras.
Ad Augustissimum Imperatorem LEOPOLDUM. ODE VIII.
A4_8 v.1 Haec firmamina Caesarum,
2 regnorumque salus sunt, Sapientia, et
3 constans justitiae tenor.
4 Argos imperii credite Caesares,
5 qui binis oculis, suis
6 regnis invigilant. Hinc solio edito,
7 ut celsae speculae, insident ;
8 commissi ut populi prospiciant bono ;
9 et quae se eminus ingerunt,
10 advertant furias solliciti, et metus,
11 Bellonaeque pericula,
12 et structas tacito Marte tragoedias
13 praevertant sapientia.
14 Hinc torquent rutilum dextera acinacem,
15 ut plectant scelerum reos,
16 defendantque probos. Haec Themidis nota est,
17 nulli parcere crimini,
18 patronamque manum non nocuis dare.
19 Qui parcit nocuo, et scelus
20 mansuetus tolerat, non nocuis nocet.
21 Unum impune scelus trahit
22 ingentem seriem. Sic mala germina,
23 ni radicitus eruas,
24 immensi gremium marginis occupant.
169
25 Non est saevitia, improbos
26 dignis suppliciis plectere ; sed gravis
27 haec est saevities, malis
28 indulgere nefas. Qui medica manu
29 scindit putrida vulnera,
30 vel membrum resecat, ne pereas ; cave
31 saevum dicere : saevior
32 est, qui grande manu vulnus amabili
33 tentat, nec prohibet malum,
34 sed solum tenui dissimulat cute
35 sanasse, unde nocentior
36 invadat sanies, et cruciatibus
37 vitam perpetuis agat.
38 Haec est Austriadum gloria Caesarum,
39 sic mundum Sapientia,
40 sic et justitia flectere. Respice
41 primos, o Leopolde, avos,
42 formas imperii, Numina Caesarum,
43 exemplaria principum,
44 Patresque Archiducum ? Queis Sapientia,
45 et semper stabilis Themis
46 firmavit solium. Saecula quot fluunt,
47 ex quo semper amabili
48 successu soboles imperat Austria ?
49 Nec detrectat adhuc tuis
50 Germanus, Leopolde, imperiis regi.
51 Quin ut sera nepotibus
52 tradas sceptra tuis, Imperium vovet.
Ad Sacri Romani Imperii PRINCIPES. ODE IX.
A4_9 v.1 Quid juvat densis glomerata turmis
2 bella moliri, rigidumque Martem
3 ferre per caedes populorum, et armis
4 scindere regna ?
5 Quid juvat reges male dissidente
6 classe collidi, tabulare mille
7 navibus pontum, pelagoque grandem im-
8 -ponere Martem ?
9 Bella si bellum parit, et sequentis
10 semen est primum, trahiturque longo
11 ordine armorum furor, et profuso
12 sanguine crescit ?
13 Serviant laetae tua bella paci,
14 quisquis Augusto moderare nutu
15 regna ; tranquillae famuletur omnis
16 ira quieti.
17 Finis hic belli est, reparare pacem :
18 non profanato vitiare ferro
19 regna ; non flammis agere in favillam
20 moenia mundi.
21 Belluae est rictu calido minari,
22 ire per caedes, jugulare fato
23 mutuo cives, sepelire totos
24 stragibus agros.
25 Ah ! satis ferri est, satis innocentis
26 sanguinis fusum, cohibete Martis
170
27 tela Germani, solidoque inite
28 foedere pacem.
29 Sic jubet Caesar Leopoldus ; ite
30 ite Germani, saturosque plagis
31 mutuis tandem prohibete vestris
32 caedibus enses.
33 Si tot annorum implacido quietem
34 Marte quaesistis ; Leopoldus armis
35 ferias dicit, niveaque profert
36 munera pacis.
37 Ille non lenti nimium furoris.
38 Nec nimis proni, moderatione
39 impetum frenat, placidusque ferri
40 otia donat.
41 Ille germani violenta belli
42 fulmina exosus ; simulacra, dixit,
43 ponite armorum, nimioque rixas
44 igne calentes.
45 Martis obliti, patriaeque caedis
46 candidos Soles, niveam quietem, et
47 prisca Saturni revocemus aegro
48 saecula mundo.
49 Si tamen bellum vocet arma, civis
50 patriam parcat violare ferro,
51 sed Selymbrano metuendus Hebro
52 ferveat aestus.
53 Thracius nostro melius premetur
54 Bosphorus ferro, aut Solymaeus Hermon,
55 Bactraque, et multo calidae cruore
56 Strymonis undae.
57 Donec hostili reparata caede
58 faustitas pacem vehat, et parentum
59 aurei mores pretiosa in auro
60 saecula firment.
Ad Augustissimum Romanorum Imperatorem LEOPOLDUM. ODE X.
A4_10 v.1 Quisquis Caesareis per populos nutibus imperat,
2 privatum superet. Non bene se vel trabea aestimat,
3 vel cultu lateris purpureo, vel diademate ;
4 non vastis populi servitiis, non opulentia,
5 aut gentilitio stemmate ; non laudibus inclitis
6 majorum, aut clypeis. Haec levis est gloria pessimo
7 quae quandoque venit. Sanguine prodire Agamemnonis,
8 aut Drusi, aut Curii et Scipiadum vile potest caput
9 Thersitae indecoris : Sidonio Tityrus indui
10 ostro, ac immeritis temporibus cedere gemmeae
11 majestatis opes. Obsequium nobile civium,
12 densatusque cliens, divitiae Gangis et Indiae,
13 sunt fortis dubiae conditio. Gloria Caesarum
14 est virtus animi plurima. Qui pluribus imperat,
15 hunc plus posse decet. Sufficiet singula ceteris
16 virtus : non satis est Caesaribus, si unica deficit.
17 Hunc et bella vocant, et dubii Martis acinaces
18 Bellonaeque faces, et tumidi jurgia proelii ;
19 hunc Marte edomito Pax niveis vecta jugalibus,
20 fas, et consilium, et jura rei -provida- publicae
171
21 in curas rogitant. Si feritas acrior urbium
22 turres Marte quatit : si prohibet civibus otia,
23 tranquillosque dies, nec patitur currere gemmeis
24 candorem cythisis ; hic opus est robore Martio,
25 constantique animo ; quem neque mors grandine plumbea
26 invecta exanimet, nec volitans flamma praeoccupet
27 aegrotante metu ; qui clypei more volantium
28 telorum fremitus excipiat ; non pavidus mori,
29 si Fortuna ferat ; vel jubeat publica civium
30 regnorumque salus. Si facili lumine blandior
31 fortuna irradiet, nec tragicis regna tumultibus
32 turbetur ; dominos obtineat tunc moderatio
33 frenos imperii. Caesarei pectoris indoles
34 haec est, ut facilem ad difficilem par sibi, et integer
35 sortem conspiciat. Munifica munera seminet
36 dextra per populos. Criminibus, si male pertinax
37 pectus conglacient, obviet inflexa severitas
38 et primo jugulet fonte scelus. Crescit in utile
39 germen, si timidum dextera damnatur ad otium,
40 et stirpis metuit falce vel igne urere noxiam.
41 In caelum pietas ; haec basis est imperii unica,
42 firmamenque potens : in miseros pectoris aurei
43 propensum studium ; in non nocuos impigra gratia,
44 affectusque calens : in nocuos dextra severior ;
45 haec Regem faciunt. Unica virtus popularibus
46 privatum nebulis eximit : at dempseris unicam
47 virtutem imperio, jam vacua est verticis infula.
Ad Augustissimum Imperatorem LEOPOLDUM. ODE XI.
A4_11 v.1 Archetypon regentum
2 Caesarum est Numen. Cui caelum dedit imperare
3 gentibus, et verendam
4 dexteram sceptris oneravit, nitidumque cinxit
5 frontis ebur pyropis ;
6 Numinis ritu regat orbem ; placidaque pace
7 civibus otiari
8 donet ; at bello generosus vitium fatiget.
9 Hoc decet imperantem.
10 Ferias tandem dare ferro, et studiosa amicae
11 arma rotare pacis :
12 quae fides, et fas populorum sequitur, salusque
13 et niveus parentum
14 candor, et mores pretiosi, riguaque vena
15 saecula faustitatis.
16 Si tamen murmur grave belli lituis Gradivum
17 concrepet, arma vertat,
18 qua scelus surgit. Pietas huc monet elocare
19 robur, ubi venenum
20 crimen infundit. Vitiosos resecare ramos,
21 parcere fructuosis,
22 cultor hortorum solet ; artus putridos Machaon
23 ense vel igne tollit :
24 huc rotat miles sua tela, unde malum minatur
25 huc bonus Imperator
26 Martis invicti decumanos agat apparatus,
27 qua metuenda surgunt
172
28 monstra, Cocyti male ab umbris generata tetris.
29 Numinis exsecrandus,
30 impii ritus, furor et vis animi impotentis
31 sternere templa Divum
32 pertinax, sacras violare improbitate flammas,
33 effigies protervo
34 ungue sanctorum lacerare, in cinerem solutas
35 caelituum tabellas
36 spargere in ventos, diadema imperii Quirini
37 perdere, barbarorum
38 more supremum Latii flaminis arbitratum
39 vertere fastuose.
40 Multa monstrorum generosi Austriadae potente
41 edomuere dextra :
42 multa sed restant tibi Caesar Leopolde : ferrum
43 Hydra tuum reposcit.
44 Occupa his monstris animosum chalybem ; et quietem
45 civibus elabora.
46 Caesarum haec laus est, populorum vitia edomare.
47 Est aliquid, potentis
48 imperi fines procul extra patriam movere,
49 aut populos timore
50 frangere externos, gravidoque agmine Martis undas
51 Strymonis innatare,
52 ire per caedes Scythicas, Threiciamque Lunam, et
53 Odrysios furores
54 subdere, et lauros inimico eripere invidendas ;
55 est aliquid, domare
56 nutibus mundum, et numeroso dare jura civi :
57 prima tamen potentis
58 Caesaris laus est, populorum vitia edomare.
Ad Augustissimum Romanorum Imperatorem LEOPOLDUM. ODE XII.
A4_12 v.1 Unita virtus fortior eminet,
2 dispersa torpet. Non bene milites
3 hostem fatigant, in phalangem
4 ni coeant, aciemque jungant.
5 Perire si vis, artubus abseca
6 artus, peribis : pectore brachia,
7 pectusque cognato revelle
8 collo, humeros humeris recide ;
9 adempta vis est. Distrahe corpora
10 compacta, totum robur ademeris
11 Augusta nec stabunt theatra ;
12 nec Pharias obeliscus audax
13 subibit auras ; nec Mareotico
14 fusas metallo Caria porticus
15 tollet, nec aeratas Canopus
16 Pyramides dabit inter astra
17 levare frontem. Scilicet omnium
18 ruina certa est, tollere vincula,
19 nexusque membrorum secare.
20 Dissidio periere classes,
21 et regna, et urbes. Tuque Alemannia,
22 per dissidentum jurgia principum
23 discerpta, vix spiras, et inter
173
24 tam varios lacerata fluctus,
25 vetusti honoris naufragium times.
26 Sed enatabis. Sic mihi Caelites
27 boni annuerunt, quando sceptris
28 Austriacam Leopolde dextram,
29 frontem Coronae, et purpureo latus
30 dedisti honori. Tunc procul Austria
31 Virtus refulsit ; quaque sparsit
32 fama tuum Leopolde nomen.
33 Germana amores protinus aureos
34 corda induerunt. Hinc micat unio
35 virtutis, et concors voluntas,
36 et stabiles adamante sensus.
37 Unita virtus quid valeat, scient !
38 Olim subacti cornua Bosphori,
39 caelique despector Britannus,
40 et Getici fera bella Martis.
Ad Augustissimum Romanorum Imperatorem LEOPOLDUM. ODE XIII.
A4_13 v.1 Naturae vitium est, abdita mentium,
2 secretosque sinus pandere. Maxima
3 ars est, quae scieris, pectore claudere,
4 ne ad plures veniant. Pythagoram licet,
5 privatus sapiat : non ita principes
6 certant Harpocrati. In Principe lumina,
7 et frons, et cilium, et nutus, et omnium
8 membrorum articulus, gestus, et actio
9 ostendunt animum ; et lumine proditur,
10 quod lingua tegitur. Sollicitus rei
11 quaesitor tacitae frontis in area
12 argumenta legit mentis, et abditos
13 sensus enumerat. Quin taciturnitas
14 prodit saepe animum. Hinc quod tot habet vias,
15 et sciri petitur, cautius occulat
16 Princeps consilium. Dum tacito tenet
17 momenta imperii pectore, pondera
18 majestatis habet : quod loquitur, loqui
19 creduntur tripodes ; et reverentiam
20 lucrantur tacitis ipsa silentia.
21 Sic undis fluvios qui tumulantibus
22 fundum dissimulant, vel veneratio
23 vel formido colit : si pateat sinus,
24 aut terra emineat, bellua quaelibet
25 turbabit laticem. Sic Deus abditur
26 cultum sollicitat, quoque magis latet
27 occlusus tenebris, hoc colitur magis.
28 Quae non conspicimus, suspicimus magis.
29 Ignoret populus, scire quod obfuit.
30 Res fauste vehitur publica, consili
31 cum momenta latent. Vis reverentiam
32 Luidpolde imperii ? Consiliis, Numae
33 exemplo, tacitam concilia Deam ;
34 et Consum tacitis in tenebris cole.
35 Tecum cum loqueris plurima, plurima
36 celabis reliquos. Consilium optimum,
37 vanum est si pateat. Consiliantibus
174
38 hanc legem statue : arcana silentio
39 condat Sigalion ; nec prius eruat
40 vis vocem labiis, quam medio exprimat
41 tortor corde animam. Augusta silentia
42 fastis historiae materiem dabunt.
Ad Augustissimam DOMUM AUSTRIACAM. ODE XIV.
A4_14 v.1 O regum, legumque parens Diva Austria, Caeli
2 maxima progenies,
3 fecunda Mater Caesarum,
4 Europae columen, Cor mundi, gemma Tonantis,
5 imperiique vigor
6 et unio Germaniae ;
7 ingenti major fama ; quam suspicit Indus,
8 Memnonidaeque stupent,
9 et regna Thules ultima :
10 o soboles dilecta Deo ! cui purpura fastos
11 exarat innumeros ;
12 cui regias quam plurimus
13 per trabeas numeratur avus : tu saeva minantum
14 proelia Thyssagetum,
15 Thressaeque Lunae cornua,
16 Dacorumque potens fregisti inamabile robur.
17 Tu populis dominos
18 ponis lupatos ultimis :
19 tu spargis cum Sole manus, annique repostas
20 imperiosa vias
21 perrumpis, ac Atlanticum
22 Oceanum Austriacis cogis parere lupatis.
23 Invia nulla via est
24 tui vigori roboris.
25 Vel pacum, vel bella seris ; vel pace, vel armis
26 sollicitas animos
27 tuis tributa fascibus.
28 Pendere, et Augustos sceptro inclinare tiaras.
29 Si qua tamen lateat
30 ignota mundi semita,
31 jam tuus exoritur domino Leopoldus in ostro,
32 cui famulante manu
33 Gloria quadrigas provehit,
34 ut subigat curru telluris colla marisque
35 proelia compositis
36 Victor serenet fluctibus.
37 Ille (poli secreta canam) glaciale Geloni
38 marmor, et Haemonias
39 nives, profuso sanguine
40 hostili, in mores coget migrare tepentes ;
41 occiduumque diem
42 ortumque pace vinciet.
Ad Augustissimam DOMUM AUSTRIACAM. ODE XV.
A4_15 v.1 Verum est : sacrilegum laurea verticem
2 dedignata fugit ; nec diademata
3 stant secura scelesta
175
4 magnae frontis in area.
5 Virtus et solium indissociabili
6 vivunt conjugio. Divide foedera,
7 virtutemque serenam
8 majestatis amabili
9 deturba solio ! Protinus, omine
10 infausto, fugiunt verticis infulae,
11 et sceptrum, laterisque
12 sese purpura surripit.
13 Nimirum trepida est magna potentia,
14 ni virtus stabili pondere degravet
15 pulvinaria regum, et
16 ira turbinis eximat.
17 At felix placidis Austria fascibus,
18 virtutis soboles, progenies poli,
19 fas justumque secuta
20 ad confinia siderum !
21 Te non ambitio, non trabeae impotens
22 ardor sollicitis ignibus impulit
23 ad tractanda lupata,
24 regnorumque ferociam
25 flectendam arbitrio. Tu populos regis,
26 sed tecum studiis aucta recentibus
27 virtus frena gubernat.
28 Tu clemente modestia
29 scissos concilias foedere principes ;
30 et Martis placido mitis acinace
31 solum parta tueri
32 majorum patrimonia
33 contenta, auspiciis Numinis occupas
34 Augusta imperii sceptra. Quid augurer ?
35 Vera effatus Apollo
36 aurem jam mihi vellicat.
37 Quando, inquit, meritis turgida patriis,
38 non cessas paribus crescere nisibus ;
39 non cessat tibi sacras
40 Caelum nectere laureas.
41 Ut crimen fugiunt, sic diademata
42 virtutem sitiunt. Cedere ab Austria
43 nescit gloria, dum se
44 virtuti inserit Austria.
Ad augustissimum Romanorum Imperatorem LEOPOLDUM. ODE XVI.
A4_16 v.1 Augusta clari gloria verticis
2 est esca regum. Fervida principum
3 fames, sitisque attenta famae
4 non modica satiatur aura.
5 Ut gloriosi fulgura nominis
6 in posterorum saecula transvehant,
7 et vivat semper laureatas
8 Fama tubas animet, laborant.
9 An non eadem quaeritur orbita
10 perenne nomen. Semita sanguinis
11 placet Neroni : liberalis
12 dextra Tito : facilisque Nervae
13 in subditorum fenora lenitas :
176
14 superba Cyro Pergama, et aureis
15 aedes coronatae colossis
16 et Tyrii monumenta caeli.
17 Quam quisque amavit, persequitur viam
18 lucrandi honoris. Tempora ceteri
19 longaeva fallunt, et metallo
20 in senium sua facta ducunt :
21 sed non perennant. Ista rapacibus
22 sunt praeda fatis, et lacrimabili
23 urgentur urna, dum ruinam
24 semper edax minitatur hora.
25 Aeternitati Principis optime
26 sudat Minerva, et vi Sapientiae
27 Musae laborantes, gravique
28 ingenio stimulata penna.
29 Quanto sequentis nomina saeculi,
30 senesque fastos, Maxime Caesarum,
31 olim fatigabis labore,
32 sive tuo superata Marte
33 narrentur olim Bactra, vel Artace
34 subacta bello ; seu magis aureae
35 tranquillitatis sub lupato
36 compositus recinatur orbis ?
37 Tibi poetae Pierios agent
38 in plectra ludos ; eloquio tibi
39 sudabit orator ; sequenti
40 historicus memorabit aevo
41 illata Dacis bella ; geometra
42 describet orbem, quo tibi millies
43 laurus virescat, quo trophaea
44 fama metat studiosa laudis.
45 Tibi mathesis grandia maximis
46 dimetietur sidera lineis,
47 nomenque describet serenis
48 grande tuum, Leopolde, stellis
49 sic in futuri saecula temporis
50 sistere praesens, nec fugientibus
51 annis fatigari, nec ulla
52 vi poteris Leopolde capi.
Ad Augustissimum Romanorum Imperatorem LEOPOLDUM. ODE XVII.
A4_17 v.1 Temperas ferri, Leopolde, flammas,
2 et manu fulmen minitare parca.
3 Caesarum haec laus est, graviora posse ? At
4 velle minora.
5 Sortis Augustae proprium est, nocere
6 nolle, cum possis ; pelagusque fervens
7 mente tranquilla, placidoque frontis
8 sole tueri.
9 Sic polo Titan medio serenos
10 exerens vultus, nihil evolantis
11 tractibus fumi, nihil obstinata
12 nube movetur.
13 Sic deus nulla jaculantis ira
14 mobilis, ridet petulante dextras
15 impete armari, vacuoque jactu
177
16 tela redire.
17 Te parem Soli, similemque magno
18 numini fingis, Leopolde : supra
19 horrida incedis, positasque subter
20 despicis iras :
21 sanguini indulges facilis, benignis
22 legibus frenas populos, nec oris
23 nubilas risum, ciliive pulchram
24 Irida condis.
25 Si jubes, gaudet tuus imperanti
26 obsequi civis : neque servientem
27 aggravas durus ; neque negligenti
28 saevior instas.
29 Austrium servas, Leopolde, callem :
30 dum jubes, addis stimulum obsequendi
31 lege non dura, placidisque segnes
32 nutibus urges.
33 Neminem crudus nimium fatigas,
34 neminem mollis nimium remittis :
35 patris exemplo, Pius Imperator,
36 omnibus idem es.
37 Hic fuit semper tenor Austriorum,
38 sceptra clementi retinere dextra, et
39 jure cum possis nocuisse, nulli
40 velle nocere.
Ad Augustissimum Romanorum Imeratorem LEOPOLDUM. ODE XVIII.
A4_18 v.1 Errat, favorem quisquis amabilis
2 sortis perennem fingit, et aureos
3 diesque, gemmatasque lunas,
4 et placidum sine Marte regnum.
5 Fortuna, pulchris invida laudibus,
6 Amica fraudis, currere saecula
7 auro laborata, et recusos
8 in pretium vetat ire menses.
9 Si quando laurum temporibus dedit,
10 non haec secundae est pronuba laureae :
11 nec antecedentem triumphum
12 sors eadem cumulat sequente.
13 Quin si jocantis gratia Nerei
14 aurae quietis non sine risibus
15 se crispat, et tranquilla in undis
16 astra refert hilaremque Solem ;
17 tempestuosae tunc magis admone
18 temet procellae, nec facili maris
19 tranquillitati crede pinum.
20 Ista quies meditatur aestum.
21 Adversa sors est aspera prosperae,
22 severa blandae, et (quod metuas magis)
23 plerumque lauros, et serenum
24 aggreditur diadema frontis.
25 Jurata nulli, magna pericula
26 miscet favori. Nempe ubi deficit
27 virtus, coronarum serenum
28 horror agit, trepidusque pallor.
29 Non Austriorum sic diademata,
178
30 et jam quaternis purpura saeculis
31 producta nutat ; non rotanda
32 sceptra tua Leopolde dextra.
33 Cum rege quando dividit imperi
34 illustre Virtus nomen, et inclitos
35 ornat tiaras, nil adepti
36 juris habet, inimica semper
37 fortuna sceptris, inviolabili
38 necessitati est cetera funeris
39 subjecta majestas ; coronam
40 ni solidet, trabeamque virtus.
41 At quae coronat, pulchra fidelibus
42 te vitta gemmis, dum socio micat
43 splendore Virtutis, quieta
44 sceptra tibi Leopolde firmat.
45 Discede regnis perfida ab Austriis
46 fortuna. Vires non habet impetus.
47 Insanienti cum furori
48 stat clypeus, solidata Virtus.
Ad Augustissimum Romanorum Imperatorem LEOPOL DUM. ODE XIX.
A4_19 v.1 Quem Fortuna, faventibus
2 adspirans Zephyris, ad diademata
3 et regum trabeas vehit,
4 ac magno celebris fenore nominis
5 pulvinaribus inserit
6 Augustis Dominum ; si nimium suis
7 adblanditus honoribus
8 expandat gravidis vela Favoniis,
9 luctantemque cupidinem,
10 et votum immodici pectoris aestuans
11 loro non teneat brevi ;
12 infelix Phaethon, queis male sederat,
13 pulvinaribus excidet,
14 confusus cinis, et victima gloriae.
15 Sors in pectora blandior
16 irrepit vitiis ; et simul optimae
17 mores inficit indolis.
18 Rarus non aliquo crimine purpuram
19 foedat, vel capitis jubar
20 obscurat vitio. At qui positus toro,
21 insanis nimis ausibus,
22 impugnare Deum tentat, inutili
23 conatu atterit impetum,
24 et lapsum ipse sibi, et fulmina fabricat :
25 quamvis suppositos metu
26 constringat populos, ipse timoribus
27 at numquam satis eminet.
28 Majorem Dominum semper habet minor.
29 Ad cujus paveat minas,
30 et fulmen trepidet. Scilicet, improbos
31 Rex terret populos ; Deus
32 at fulmen gravius Regibus intonat.
33 Si bello Imperium gravent,
34 aut se fulmineo turbine subditi
35 in vulgi excidium rotent,
179
36 et turpi dominam crimine purpuram
37 foedent ; innocuum Deus
38 patrono solium fulmine protegit.
39 Semper supplicium prope
40 grandis culpa trahit : nec Nemesis brevem
41 cedit supplicio moram.
42 Instat semper atrox ultio crimini.
43 Quod si tarda venit, tamen
44 tandem consequitur, quod sequitur scelus,
45 et plectit gravius, manu
46 compensante moram. Sola nequit gravi
47 virtus interitu mori,
48 et sese tumuli juribus eximit.
49 Justis pronius imminet
50 Numen principibus, quos parit Austria,
51 jam longa serie imperi
52 Germani ad trabeas, quos vigor ingeni
53 et recti studium, et fides,
54 prudens consilium, industria fervida
55 commendat patriae Patres,
56 aeternis populi non sine plausibus.
57 Augur non dubius cano :
58 Luidpolde, Imperium, per tot avos tibi
59 transmissum, decimis quoque
60 transcribes Atavus sero nepotibus.
61 Nam qui sceptra nocentia
62 longum non patitur vivere saeculum,
63 idem sceptra Deus pia
64 mandat Nestoreum vincere saeculum.
Ad Augustissimum Romanorum Imperatorem LE OPOLDUM. ODE XX.
A4_20 v.1 Impune nemo vulneris arbitrum,
2 exercet ensem in funera principum.
3 Cavete, quos vindicta telo
4 exstimulat, vel acerbat ira
5 in imperantum fata, nocentium
6 semper furori grandius intonat
7 vindicta telum. Nemo Divos,
8 Enceladus licet, insolente
9 lacessit ictu ; quem grave protinus
10 non insequatur fulmen, et ignei
11 emota tempestas olympi,
12 et rabies furiata mundi.
13 Augusta regum sceptra rebellibus
14 tentare signis, est solium Jovis
15 movere caelo. Ni reducas
16 ense manum, Jovis Ales ungue
17 librabit ignem, quo scelus in tuum
18 cinis recumbas. Numina vertices
19 regum tuentur ; providaque
20 nube tegunt diadema frontis.
21 Quin jam tonantis fulmina Vandali.
22 Et aestuantem in proelia Parrhasin,
23 Martisque fervorem Geloni
24 impavidus Leopolde spectas ?
25 Minantur ? irae sunt sine viribus,
180
26 cassumque fulmen, quando ferociunt
27 caelo reluctante, et tuentis
28 dextra Dei diadema curat.
29 Infractus ampla e pectoris area
30 aude tumultus cernere, et arduos
31 inferre vultus, qua timenda
32 Mars tonuit fremebundus hasta ;
33 qua se flagello Dux Borealium
34 Bellona jactat saeva cohortium,
35 ferroque formidanda et igne
36 cum populis resupinat urbes.
37 Furor videtur, sed caret impetu,
38 et consili expers mole ruit sua
39 quasque architectatur sagittas,
40 in propriam furiat ruinam.
41 Quin si trecentis se Mareotide
42 evolvat unda classibus, et salo
43 soloque late comminetur
44 Threjiciae dominator orae,
45 saevosque Thraces, et Scythiae vagas
46 Gradivus arces Austriae in ultimam
47 trahat ruinam, Pannonesque
48 Strymonius metat horror agros :
49 nempe Austriorum proferet irritum
50 in damna Martem. Nam vigilat polus
51 tuae soluti, perfidoque
52 excidium jaculatur hosti.
53 Caelum inquietat, qui tibi proelia
54 indicit hostis. Tu Geticis super
55 ferere acervis, et triumphos
56 Thyssagetum in clypeis notabis.
57 Tu, qua Propontis saevit, et obviat
58 freto Corinthus, Marte Alemannico
59 trophaea plantabis, decora
60 Austriacae monumenta famae.
61 Sed nec sonabunt classica civico
62 incensa bello : quando benignitas,
63 et dextra clemens, plus feroci
64 ense, feros animos quietat.
65 Vim temperatam civibus admoves,
66 blandeque ducis, non trahis impetu.
67 Hac arte placari leones,
68 et Geticae dedicere tigres.
69 Haec sancta fraus est, qua tibi subditus
70 Orbis quietem discit, et aureus
71 candor tuetur, mutuoque
72 corda fides adamante nectit.
73 Utcumque sed Mars exterus infremat,
74 vel civium ardor prava minantium
75 insanientes per calores
76 dissidium populorum acerbet ;
77 habes Tonantem pervigilem tuo
78 Luipolde sceptro. Legitimum Deus
79 tuetur Augustum ; et rebellem
80 fulmineo quatit igne dextram.
181
Ad Augustissimum Romanorum Imperatorem LEOPOLDUM. ODE XXI.
A4_21 v.1 Numquam studebis sigmata Persico
2 superba luxu, aut pocula fusilis
3 liquore baccae temperata, aut
4 Daedaleas superare cenas.
5 Post apparatus Phasidis, et graves
6 mensas Apici, post Alyatticas
7 cenas, recrudescit fumantis
8 vis stomachi, calidasque acerbat
9 sitis medullas. Euchares Austriae
10 est esca stirpis, regia Caesarum
11 altrix, ab Habspurgo parente
12 Archiducum pretiosa mensa.
13 Hac ille primus nominis Austrii
14 fundator esca in sceptra potentiam
15 attraxit, Augustumque honorem
16 Caesaream in trabeam vocavit.
17 Hic robur armis, hinc animis vigor,
18 virtusque pugnax Martis ahenei,
19 et inter undantes procellas
20 mens stabili inviolata puppi :
21 hinc faustitatis vena perennibus
22 itura gemmis : hinc niveos salus
23 datura soles ; hinc redemptae
24 Pacis honor, fideique splendor.
25 Luidpolde, cernis, qua venit Austriae
26 aurora gentis, tot diadematum
27 praenuntiatrix, totque honorum
28 imperii, triplicisque regni
29 augusta Mater ? Cernis, et indole
30 non segniori patria perlegis
31 vestigia, et magnos avita
32 insequeris pietate Patres.
33 Quid ominemur ? Fortium hic est cibus :
34 dicamne fortem in proelia spiritum
35 hinc nasciturum, quo feraris
36 in medias Leopolde turmas ;
37 seu quas Gelonus Parrhasia procul
38 ferro timendus duxit ab Arcade ;
39 seu quas Othomanni furentis
40 Ira trahit rabiesque Daci ?
41 Cum pauca dico, plurima cogita :
42 nam vis in uno plurima verbulo est.
43 "Hic Panis Eucharistia ". Audi
44 quod Proavis anagramma quondam
45 tuis canebam : "Panis hic Austriae".
46 Nec plura dicam : hac voce perennium
47 dixi coronarum virorem, et
48 Austriadum sine fine lauros.
Ad Augustissimum Romanorum Imperatorem LEOPOLDUM. ODE XXII.
A4_22 v.1 Exsurge felix Austria, Caesarum
2 Augusta Mater : tuque beatior
3 columna stirpis, imperantum
4 in numerum Leopolde transi.
182
5 Suffragiorum jam tibi candidus
6 applaudit ordo ; jam diademata
7 se vertici acclinant, manumque
8 sceptra rogant, latus ambit ostrum.
9 Sed invidorum dentibus obsita est
10 via imperantum. Quisquis in ardua
11 enititur regum theatra,
12 ni medias generosus intret
13 livoris iras, seque per obvios
14 infundat aestus ; ludibrium sui
15 jacebit ardoris, suoque
16 ambitio reprimetur ausu.
17 Sic est : nitentem qui radiantibus
18 decurrit axem Cynthius essedis,
19 terrae vapores, queis tegatur,
20 ipse sibi trahit in volumen.
21 Haec eminentis gloria gloriae est :
22 natura quidquid magnificum tulit,
23 virtutis enisu ante ire
24 et titulis supereminere.
25 At corde livor suscitat igneas
26 in arma flammas. Namque quod invidet
27 exulceratus, bellicoso
28 Marte petit, tumidoque saevus
29 lacessit oestro. Quisque retundere
30 gestit, quod anteit ; seque super gradum
31 levare magni, gloriaeque
32 colla super pede inambulare.
33 Sic est : sed ales fulminis armiger
34 tibi ministrat. Torqueat improbos
35 Bellona serpentes, gravique
36 Marte tonet furiatus orbis ;
37 hic arma stringet fulmineo procul
38 timenda jactu ; teque superstitem
39 servabit irae. Hac morte livor,
40 quam fabricat, solet interire.
41 Exinde vives non tamen invidi
42 morsu carebis. Scilicet Austriae
43 nomen perenne est : hinc perennem
44 invidiae trahit ipsa nubem.
Ad Augustissimum Romanorum Imperatorem LEOPOLDUM. ODE XXIII.
A4_23 v.1 Cui sceptrum Fortuna dedit, qui nutibus orbem
2 flectit, et imperio
3 vives et urbes temperat ;
4 ne metuat, metui metuat. Timor unicus iste
5 principibus liceat ;
6 malintque amari subditis.
7 Infelix nimium est Regis praestantia, quando
8 excubias lateris
9 formidat ipse proprii,
10 non minus ac hostem, circumque frementia tela.
11 Quisquis amore caret,
12 terrore frustra cingitur.
13 Principis ira feri populorum provocat iras,
14 insidiae insidias,
183
15 minae minas exsuscitant.
16 Qui formidari vult, formidabit et ipse.
17 Tutius Imperium est,
18 coli, foveri, diligi.
19 Hoc regnum Leopolde tuum est : spectatus amaris :
20 nomen amicitiae
21 vocas ad aulae purpuram :
22 et quanto fortuna tibi praestantior auras
23 afflat in obsequium,
24 tanto tuis benignior
25 affulges Princeps : te non poscentibus ultro
26 insinuas facilis,
27 et Patris atque Caesaris
28 nomina confundis, miscesque in Caesare Patrem
29 prodigus alloquii ;
30 minusque Caesar subditis,
31 quam Pater esse cupis. Sic te Leopolde veretur
32 nobilitatis amor,
33 et civium custodia ;
34 quique tuus dici potuit, nihil amplius optat,
35 quam documenta dare
36 etiam profuso sanguine
37 te quod amet ; laudemque putat sibi quilibet esse,
38 si fera sors jubeat,
39 suo mori pro Principe.
Ad Augustissimum Romanorum Imperatorem LEOPOLDUM. ODE XXIV.
A4_24 v.1 Flevimus, quando violentiore
2 mors tulit fratrem nece Ferdinandum,
3 et sepulcralem media induerunt
4 gaudia luctum.
5 Flevimus, quando pia pompa Patri
6 ducta, funesto nimis apparatu
7 compita atravit, cineremque sacra
8 condidit urna.
9 Flevimus : nec se miserandus anno
10 luctus exhausit, tepidamque semper
11 lacrimam trusit lacrima, alterique
12 altera cessit.
13 Scilicet nullos dolor efferatus
14 accipit frenos ; neque gloriosi
15 Principis maestum satis ulla deflet
16 lacrima fatum :
17 donec aequalis, meliorve Princeps
18 torqueat sceptrum ; soliumve Patris
19 natus inscendat, paribusque flectat
20 legibus orbem.
21 Nunc, adhuc quamvis madeant priore
22 lacrima vultus, cecidit querendi
23 causa, et abstersus dolor in serena
24 gaudia migrat.
25 Nempe jam Patri similem videmus
26 Caesarem ; dum tu, Leopolde, jura
27 civibus dictas, populosque eadem
28 lege gubernas.
29 Par tibi virtus ; studiosa recti,
184
30 suavis affatus, rigidique sceptrum
31 nescium ferri, geniusque dulci
32 nectare manans.
33 Te piae leges, et amica legum
34 pax triumphali comitata plausu,
35 et fides, et fas, et Apollinaris
36 gratia stipat.
37 Si tamen bellum grave classicorum
38 intonet murmur ; tibi Martialis
39 dextra pugnaces domitura Thraces
40 fulminat armis.
41 Unde nec fatis obiisse Patrem
42 credimus. Vivit, Leopolde, dum tu
43 vivis, et Patris meliore pensas
44 funera vita.
Ad Augustissimum Romanorum Imperatorem LEOPOLDUM. ODE XXV.
A4_25 v.1 Nescitis, quibus affluit
2 Fortunae obsequium, rursus et effluit
3 rerum copia inutilis,
4 quo laudabilius munificae loco
5 condatis bona dexterae.
6 Perdit saepe bonam gratia gratiam,
7 ni dignum inveniat locum.
8 Illuc munifici munera pectoris
9 magni evolvite principes,
10 spes magna unde redit, nec sterili jacet
11 semen depositum solo.
12 Infecunda perit gratia, publicae
13 si nil fructificet rei.
14 Infecunda perit, quae sceleri datur.
15 Nam numquam sine publico
16 damno criminibus divitiae affluunt.
17 Fecundo ille locat solo,
18 qui Musas alit, et pauperem Apollinem.
19 Huc, Caesar, pia largitas
20 dives muneribus promicet. Utilis
21 haec est munificentia
22 quae nutrit dominae vim Sapientiae.
23 Olim sic polus aureo
24 nimbo deciduus, fluxit amabilis
25 in cunabula Palladis :
26 nunc, nascente iterum Pallade, vilior
27 aedem pauperies subit.
28 Sic se divitiae vilibus ingerunt ;
29 urget pauperies probos.
30 At quamquam levius nemo ferat malum ;
31 nemo ferre tamen minus
32 debet, quam sapiens. Hic dominabitur
33 astris : quid male subtrahit
34 tellus auxilium ? Se sapientibus
35 non parcus polus ingerit,
36 stellarumque micans servitium intimat :
37 at terra obsequium negat,
38 quod stulto capiti saepius applicat :
39 quod Marti asserit impetum,
185
40 ingentesque alit in proelia spiritus ;
41 hoc magnos Academiis
42 enutrit genios, spes ubi militi
43 praedae acciditur, occidit
44 decertandi animis. Si sapientiae
45 se stipendia subtrahant,
46 magnis ingeniis dura retunditur
47 Musarum patientia.
48 Vis, Caesar, sapiens consilium ? Fove
49 Musarum patrimonia.
50 Musae consiliis erudiunt viros.
Ad Augustissimum Romanorum Imperatorem LEOPOLDUM. ODE XXVI.
A4_26 v.1 Fecundiorum quae natet Austriae
2 carina laudum, quantus in arduum
3 nepos nepotem gloriarum
4 raptet iter, subeatque callem
5 sequens prioris ; quo diademata,
6 laurique frondes ordine profluant,
7 leges in Alberto, Austriorum
8 magne Nepos, Leopolde, Patrum.
9 Illi eruditae filia Palladis
10 virore frontem laurus inambulat,
11 Phoebusque, dictantesque Musae
12 ingenuum sibi pectus aptant.
13 Illum feroci fervida spiritu
14 vis bellicosae laudis avarior
15 succendit, armatusque Mavors
16 magnanimos vocat in furores.
17 At non cruoris prodiga dextera,
18 sed parca caedis, quamlibet incita
19 procella convolvat tumultus,
20 et tacitum veniaeque largum
21 proritet ensem. Nempe magis caput
22 augustum adornat nescia sanguinis
23 corona ; bellacesque palmas
24 innocuum diadema vincit.
25 Quod si minetur sors fera turbine
26 rerum ruinas, rectus et integer
27 sub mole mundi collabantis
28 durat Atlas, cohibetque lapsum.
29 At nec supino te ligat otio
30 quieta virtus, quin paribus Patres
31 sequaris ausis, et coronas
32 imperii, Leopolde, eodem
33 labore vincas. Sanguine ab Austrio
34 natus, bibisti sanguinis indolem ;
35 ternumque maturam juventam
36 Caesareo diadema nexu
37 tuam revincit. Te duce laureas
38 quot Mars parabit ? Quae venientium
39 messis triumphorum vetustis
40 adjiciet nova regna regnis ?
41 Sic advovemus ! Publica commoda
42 si quisque tecum civis amaverit ;
43 felicitas regni tenebit
186
44 consiliis stabilita clavum.
AD CAROLI V. IMPERATORIS MANES. ODE XXVII.
A4_27 v.1 O Austriorum Carole principum,
2 et maximorum gloria Caesarum,
3 invicte tot bellis monarcha,
4 totque caput redimite lauris ;
5 te Martis horror splendidus aspici,
6 te bellicarum praemia frontium,
7 palmaeque frondentesque Lauri
8 et famulus comitatur acres
9 Mars in triumphos. Te posito minor
10 furore Maurus plus decupla vice
11 sensit triumphantem, et frementes
12 Armeniae tibi flexit arces.
13 Te Bosphorani decolor aequoris
14 fluctus propinquis, non sine fletibus,
15 narravit Afris ; ter subactus
16 Odrysia Solymanus ira
17 terram momordit : te Libyes procul
18 expavit ardor : te Numidum fuga,
19 testata victorem, imperato
20 deseruit sua castra cursu :
21 te qua potenti Marte sequentium
22 invicta adurges signa cohortium,
23 praeoccupato fama cursu,
24 dum dominum canit, atterentes
25 spargit timores. Quid famularia
26 dicam subactae colla Alemanniae,
27 aut detriumphatos Batavos,
28 Vangiones, domitosque Gallos,
29 Anglosque fusos ? Te Wahalis reis
30 adorat undis ; te refugis timet,
31 Garumna ripis ; te Visurgis,
32 te famulo veneratur Ister
33 Rhenusque fluctu : te Rhodanus colit,
34 Ararque et Albis ; te Tanais procul,
35 et Mosa, Scaldisque et gemente
36 Eridanus reveretur alga.
37 Te, quidquid ambit Nereus, et vago
38 sinu Amphitrite colligit, obvio
39 arridet amplexu, et quietas
40 Oceanus tibi sternit undas.
41 Quacumque terrae Sol habitabiles
42 illustrat oras Carole, Caesarum
43 Caesar vocaris, Rexque regum
44 magnus Atlas, columenque mundi :
45 idem timenda fronte severior
46 et temperata lege supercili
47 mitis : serenus idem, et acer ;
48 atque timor populorum, amorque.
49 At Martialis gloria nominis
50 et fama magni Principis ardua,
51 clementiae laus, lenitatis
52 elogium, decus aequitatis,
53 et cura caeli relligiosior
187
54 non tota tecum, Carole, funebre
55 it in sepulchrum ; nec fatiscit
56 in cinerem resoluta virtus.
57 Adhuc recenti, quam tibi gloria
58 ad tot triumphos scripserat orbitam,
59 calcatur incessu, parique
60 insequitur Leopoldus aestu.
61 Illi capacem non popularibus
62 Natura mentem viribus imbuit ;
63 jussitque nil nimis timere,
64 nil nimiis adamare votis.
65 Illum decori pectoris hospita
66 ad alta virtus grandibus educat
67 matura curis, et parentum
68 pulcher honor vocat ad coronas.
69 Illi futuri mens bene conscia,
70 et anteacti temporis arbitra,
71 justumque, legesque in juventae
72 flore, gravem statuunt Senatum.
73 Illi eruditi est copia consili,
74 et aequa mentis libra negotiis
75 examinandis, quae revolvit
76 difficilis facilisque casus.
77 Illi probati industria pectoris
78 partem laborum Numinis expedit ;
79 curasque divisas regendi
80 Imperium, generosus haurit.
81 Illi fluentis vena pecuniae,
82 et liberalis copia dexterae
83 se non avaro prodit alveo,
84 et riguo populorum amores
85 lucratur auro. Nempe recentium
86 qua gratiarum flumine defluunt
87 opes, inexhaustasque pleno
88 divitias ruit amne Princeps ;
89 illac remigrat gratia civium,
90 aestusque fervens obsequiis : eo
91 tendunt amores, unde manant
92 munificae monumenta dextrae.
93 Hinc et frequentant agmina civium
94 ultro volentem, et pectoris occupant
95 patentis arcem, et gratioso
96 insidias statuunt amori.
97 Quin bellicosis empta laboribus
98 illum coronat gloria, et arduus
99 togae Senatus ; plurimoque
100 pacis amor comitatur auro.
101 Quocumque sese Carolus incitat
102 vel igne Martis, vel melioribus.
103 Pacis trophaeis ; hac sequentes
104 acer agit Leopoldus ignes.
105 O quantus armis, si fera classica
106 Martem perorent, induet obrutum
107 mundum trophaeis ! Quam severo
108 arma fremet Leopoldus aere !
109 O quantus aureae pacis in Iride
110 virensque oliva se niveis aget
111 Caesar quadrigis, dum beatos
188
112 exilio revocabit annos !
113 Auditis ? An me lene micantibus
114 illudit astris pompa serenior ?
115 Industriaque et foederato
116 consilio stabilita frena
117 gratatur orbis ? Pergite sidera
118 impendioso munere Caesarem
119 servare, mundi qui ruinas
120 impediat subeunte collo.
AD ROMANUM IMPERIUM. ODE XXVIII.
A4_28 v.1 Idem Caesar, et innocens,
2 Orbis prodigium est. Purpura, quae latus
3 circum fluctuat arduum,
4 raro labe caret. Fulgida nomina
5 fumus plurimus inficit :
6 et quod conspicuum se jubar exerit
7 frontis, nubibus objacet.
8 Pulsantur Zephyris ac Aquilonibus
9 celsorum juga montium :
10 sublimi e solio cernere vertices
11 regnorum famulantium,
12 nec vento aut facili sorte tumescere,
13 ut res plena periculo est,
14 sic est prodigio res similis. Tamen
15 Ferdnandus sine crimine
16 pulvinar tenuit Regium, et integer
17 effulsit diademate.
18 Non illum solio adnata licentia,
19 et laudum sitis aemula
20 ussere illicitae fulgure gloriae ?
21 Impunisve potentia
22 vim ferri manibus fortibus indidit.
23 Non illum ambitio impotens
24 aut motus animi seditionibus
25 vexavere domesticis.
26 Non magni Zephyrus nominis integram
27 vicit pectoris aream.
28 Sed (duxisse putes aethere sanguinem)
29 purus labis et integer,
30 intra se melior, perpetuum suus,
31 inter mille negotia
32 curarum vacuus, tormina mentium
33 sic gessit diademata,
34 Rex, Caesarque sui, ut sollicitudines
35 aut regnorum inamabile
36 non sentiret onus, pulchraque nomina
37 Augustamque potentiam
38 menti non nocuae jungeret, et simul
39 esset Caesar, et innocens.
40 Haec est Austriadum gloria ! Purpuram
41 servant innocuam, et procul
42 Augusto solio crimina submovent.
43 Talem credimus, imperi
44 qui nunc frena tenet, grandior aspici
45 Luidpoldus Patriae Pater,
189
46 terrarum dominus. Non ego dixerim
47 Fernandi diademata
48 augustasque sacri verticis infulas
49 Luidpoldi capiti inseri,
50 et traxisse negem pectoris indolem.
Ad Augustissimum Romanorum Imperatorem LEOPOLDUM. ODE XXIX.
A4_29 v.1 Non totus uno funere mergitur,
2 qui gloriose vixit. Euntibus
3 declivem in aetatem diebus,
4 jus adimit generosa virtus.
5 Vivet, sepulchri nescia, gloria
6 tot parta bellis ; vivet, et ultimis
7 narrabitur mundi cadentis
8 maximus Aemilianus annis.
9 Sic Austriorum jam puerilibus
10 matura ab annis annuit indoles,
11 sic Caesarum Caesar quieto
12 imperio, Leopolde, spondes.
13 Si quando Lunae cornua Thraciae
14 virtus honesti prodiga sanguinis
15 fregisse dicetur, gravique
16 Bosphorus occubuisse clade,
17 acremque Martem in proelia maximi
18 fugisse mundi terror, et ultimum
19 bustum, tyrannus, fletibusque
20 Pannonicos vacuasse campos :
21 tuae canemus symbola gloriae, et
22 exemplar irae, qua Mareoticos
23 olim tyrannorum furores
24 Marte gravis, Leopolde, sternes.
25 Si forte et olim Cor Alemanniae
26 aetas nepotum postera Maximum
27 cantabit, illustremque nosci
28 Mundi oculum celebrabit orbis ;
29 partem tuarum, maxime Caesarum,
30 laudum sonari crede : Alemannia
31 vivente te vivit, videtque
32 Cor, Oculus, Leopolde, mundi es.
33 Vitalis aurae purus anhelitus
34 in sceptra per te ducitur, et vigor
35 per membra transfusus fugacem in
36 regna trahit retrahitque vitam.
37 Per te videtur, quae procul imminet
38 procella regnis ; quae sonat ultimam
39 proterva tempestas ruinam,
40 et trepidis populis supremam
41 cladem minatur. Scilicet editum
42 pulvinar arx est, unde necessitas
43 spectata regnorum fideli
44 auxilio lacrimantis arcet,
45 lamenta vulgi. At te quoque subditi
46 cives tuentur : tu popularium
47 insumis obtutus, stupensque
48 in te animos aciemque vultus
49 Europa firmat. Nempe in amoribus
190
50 est civium Rex, qui pariter fovet
51 amore cives : insequentis
52 primus amor seges est amoris.
Ad Augustissimum Romanorum Imperatorem LEOPOLDUM. ODE XXX.
A4_30 v.1 Seu mente fetum, consilio gravem,
2 plenum Senatu, divitis eloqui
3 venaeque fecundum Rudolphum, et
4 ingenio veneramur acrem ;
5 seu Martiali carmine dicimus
6 fregisse Lunae cornua Thraciae,
7 et saepe Germano tyrannum
8 Bistonium domuisse ferro ;
9 pars est tuarum, maxime Caesarum
10 Luidpolde laudum. Nobilis indoles
11 augusta mentis, spiritusque
12 a tenero generosus ungue
13 in arma crescit Pannonis ultimis
14 serenda terris. Sanguine vidimus
15 natare Rabam, cum tyrannus
16 per medias agitavit undas
17 fugacis irae praecipitem impetum,
18 flumenque pleno barbarus agmine
19 urgens Gigantaeas nefasto
20 inferias properavit Orco,
21 pudendam honesti victimam acinacis ;
22 et sponte letum quaesiit insolens
23 instante Rudolpho, et pavente
24 anteiit sua fata cursu.
25 Afflicta Budae moenia vidimus,
26 Albam trementem, Bistonas Agria,
27 frustra reluctantes, fugatos,
28 Odrysias Mahometis iras
29 umbris sacratas irrevocabili
30 cessisse fato ; cum male pertinax
31 Strigonium victor teneret,
32 et media violentus urbe
33 Caesar sederet. Tunc Rhodopeiae
34 flevere Lunae, et Manibus hostiae
35 cessere pingues, Pannonisque
36 exitium populare regni
37 Sinan fugatus ; callidus Ibraim
38 exutus armis ; bis quoque moenia
39 soluta Petrinae tyranni
40 deseruit fugitivus ardor.
41 Si rursus ira Thracius Austrium
42 irritet ensem Bosphorus, et greges
43 agens probrosos Martiali
44 exitium vehat in procella ;
45 fractus Leonis sentiet impigram
46 in bella dextram ; et sanguine cornua
47 imbuta Lunae dum videbit,
48 arma procul fugitiva vertet.
191
Ad Augustissimum Romanorum Imperatorem LEOPOLDUM. ODE XXXI.
A4_31 v.1 Nondum supremo vulnere concidit
2 Lernaea proles. Scilicet impiis
3 Bacchatus armis jam labantem
4 dissidiis lacerare mundum
5 Orcus laborat. Vidimus haeresin,
6 sub Ferdinandi nuper acinace
7 frustra reluctantem, probroso
8 colla jugo dare, lacrimisque
9 nil profuturis interitus sui
10 plorare scenam ; seu Madeburgicas
11 cum Marte turres fulminaret,
12 et veteris monumenta famae
13 exercitati militis igneo
14 raptaret aestu, evulsaque sedibus
15 urbs ampla nutaret, pudendum
16 in cinerem ruitura moles,
17 urgente ferri fulgure moenia,
18 aedesque flammae robore, Tillio,
19 seu cum Palatinis Bohemae
20 caedibus erubuere Pragae,
21 Albique montis strata cadavera
22 texere culmen ; seque Britannicis
23 infudit undis Fridericus,
24 non iterum metuenda larva,
25 et umbra Regis. Quid memorem ultimos
26 Daci furores, cum novus Annibal
27 Bethlemus immani calore
28 Carpathias superavit Alpes,
29 inominato robore Thracii
30 fultus tyranni, et sacrilega Africam
31 in arma traxit, Bosphorumque,
32 et Scythiae Cilicumque nubes
33 in atra duxit funera Pannonum ?
34 Quid Vandalorum bella, et Oriona,
35 totumque funestis Booten
36 in vetitos male concitatum
37 Martis furores ? At male perfidis
38 pugnatur armis : nec stetit exitu
39 fortuna fausto, cum nocenti
40 bella calent furiata Marte.
41 Gustavus Ursae Rex Erymanthidos
42 ausus vocari blando anagrammate
43 Augustus, in tabo sepultus
44 Lipsiacos vitiavit agros,
45 sic vis, et atrox ambitio piis
46 occumbit armis, rursus at Herculis
47 labor vocatur ; toxicumque
48 seminecis subolescit Hydrae.
49 Incumbe grandi Caesar acinace,
50 Luidpolde, monstris, teque ruentibus
51 oppone castris, et Gelonos
52 siste equitum peditumque nimbos.
53 In te refusis posthuma saeculis
54 felicitatis tempora defluunt,
55 virtusque Avorum ; tu labantis
56 jura potes reparare mundi.
192
Ad Augustissimam DOMUM AUSTRIACAM, ODE XXXII. CONSOLATIO
A4_32 v.1 Quid tristis Niobe, funera Caesaris
2 deplorans lacrimis, te Austria conficis ?
3 Naturaeque molestis
4 cedis sponte doloribus ?
5 O regum genitrix, gloria Caesarum,
6 tutrix imperii, lux diadematum,
7 Europaeque voluptas,
8 magnae fons opulentiae ;
9 priscis redde oculos Diva leporibus,
10 frontem laetitiae, tempora laureis ;
11 erectumque severis
12 pectus nubibus exime.
13 Vivit (quid dubitas ? ) nescia funeris
14 virtus immemoris, vivit et aureae
15 felix munere famae
16 sese restituit tibi
17 Fernandus ; meriti nec tamen aetheris
18 exemptus solio est. Vivit, et integer
19 deplorata nocentis
20 pendit crimina saeculi.
21 Quidquid prosequeris maesta doloribus,
22 est, vel Diva Themis, sancta securibus,
23 servans jura solutis ;
24 vel sacros Pietas focos
25 inflammans calido semper anhelitu,
26 nutrix magna Dei, praecipitem potens
27 delenire Tonantem, et
28 Caeli fulmina sistere ;
29 vel mens paciferis inclita legibus,
30 submotumque feri Martis ab ignibus
31 ferrum, et parca alieno
32 tingi dextera sanguine :
33 vel ridens tacito pacis in otio
34 innubis facies ; sive Favoniis
35 res Fortuna secundis
36 voti duceret aequore,
37 Felix egregiae navita gloriae ;
38 seu fati violens sterneret impetus
39 Campum fulmine Martis,
40 aulam funere conjugis ;
41 urgerentque gravi Caesaris intimos
42 telo fata lares, et diademata
43 infelice cupresso,
44 plausum lessibus, incito
45 mutarent Superi turbine ; et immemor
46 Caelum praeteriti vulneris, altero
47 pectus grande parentis,
48 nati in funere figeret :
49 virtus edomiti certa periculi
50 regnorumque capax constitit, et suo
51 semper laeta sereno
52 solem pectoris integri.
53 In sortis mediis nubibus extulit.
54 Haec erepta tibi non humili gemis
55 lesso, Diva, potentum
193
56 Mater Regia Caesarum.
57 Sed vultum lacrimis exime, proxima
58 divorum soboles. Quam tibi gloriam
59 fato credis ademptam,
60 vivit, nescia funeris.
61 Vivit consilium, conscia sanguinis
62 mens vivit patrii ; vivit et aequitas,
63 et constantia mentis
64 sortis docta retundere
65 audaces fremitus, et Sapientia,
66 apta et Caesareis dextera fascibus ;
67 totusque in Leopoldo
68 Fernandus superest tuus.
AD MANES Augusti Romanorum Regis FERDINANDI IV. ODE XXXIII.
A4_33 v.1 Nam quis serena frontis ab area,
2 non sauciato lumine, publica
3 lamenta spectabit, suoque
4 cum populo cecidisse Regem
5 siccus videbit ? Scilicet insolens
6 fortuna, circum limina principum
7 tonare crudelis, repente
8 eripuit nece Ferdinandum.
9 Quem nuper aucto gloria Caesarum
10 adscripsit Albo ; cui diademata
11 cinxere crines, Austriorum
12 grande decus, columenque mundi.
13 Heu, Ferdinandus ! quis mihi per genas
14 non invocatus nimbus inambulat ?
15 Heu, Ferdinandus ! qui dolores
16 pectus agunt, animumque acerbant ?
17 Heu, Ferdinandus ! desine, viscerum
18 tyranne, maeror cor lacrimabili
19 urgere luctu. Heu, Ferdinandus
20 stirpis amor, gloriae columna,
21 pupilla pacis, delicium imperi,
22 firmamen orbis, gloria principum,
23 cor Austriorum : Ferdinandus
24 occubuit. Lacrimare Musa :
25 jam cuncta dixi. O invida sidera
26 felicitati labilis imperi !
27 O cruda, et in nostros dolores
28 astra avidis animata telis !
29 Sicne innocentem dux rosa purpuram
30 ex ponit auro Solis, ut ardeat,
31 pompamque regalem coquente
32 in cineres agat igne Phoebus ?
33 Sic purpurato parturit e sinu
34 Aurora Solem mane, meridie
35 ut naufragetur, spiritusque
36 sidereos tumulet nigrante
37 nox atra velo ? Sicne perennibus
38 frondere laurus digna viroribus
39 expandit umbras, ut tonantem
40 praeda recens cadat in securim ?
41 At non peribis, gloria saeculi
194
42 Fernande nostri ; nec violabili
43 clauderis urna ; nec cadaver
44 pondere pyramidum obruetur.
45 Frater superstes fratris amabile
46 supplebit aevum. Quos Lachesis tibi
47 ademit annos, insequentis
48 imperii adnumerabit aether
49 fratris coronis. Sic mihi fulminis
50 addixit ales, sic socii gravis
51 Leonis incessus ; severum
52 cui statuit mediis in armis
53 nidum Gradivus. Quam bene labilem
54 molem cadentis fulciet imperi,
55 quem fortis hinc Leo tuetur,
56 hinc Aquilae vigilantis ardor !
57 O ergo, quisquis tempora siderum
58 urges volantum, et saecula concitas
59 avara devolvi ; occidentis
60 Solis equos remorare Numen.
61 Donec senecta fessus ; at integer
62 virtute ; et annis et meritis gravis
63 illustre divorum petatur
64 concilio Leopoldus astrum.
Ad Augustissimum Romanorum Imperatorem LEOPOLDUM. ODE XXXIV.
A4_34 v.1 Res magna parvis principiis venit
2 septemplicato qui lavat ostio
3 Maeotiden Ister paludem,
4 rivus erat, tenuique saltu
5 vincendus amnis. Contiguis poli
6 quae se maritat sideribus cedrus,
7 et arborum excedit senatum ;
8 virga fuit, modicumque germen.
9 Vides mimantem, Porphyrionaque,
10 cui ludus Ossa est, cui pila Pelion ?
11 Vides Gigantaeis lacertis
12 Enceladum ? Puer ille quondam
13 fuit tenellus. Quidquid in arduam
14 crevisse molem tempore cernimus,
15 fuit pusillum, gloriamque
16 principio rudiore duxit.
17 Non sic coronae fama Alemannicae,
18 ingensque sceptri Caesarei decus,
19 quod gloriosam devolutum
20 per seriem Leopolde, captas.
21 Sub ipsa magnum principia emicat ;
22 parique semper nobile gloria
23 a Carolo ductum perennat ;
24 Teutonica nimium rotari
25 virtute avarum. Nempe Alemannici
26 inceptor aevi maxima Carolus
27 jecisse fundamenta regni
28 dicitur, et fugitiva sceptra
29 firmasse forti robore dexterae.
30 Illi assidebat consilium grave,
31 mentisque curae providentis,
195
32 judicii, sapientiaeque
33 dives supellex, inviolabilis
34 timore fervor, robur euntibus
35 majus procellis ; aequitatis
36 firma bilanx, pietatis ignis,
37 constantiae vis, magnificentia,
38 regnique nervus vasta potentia,
39 et exterorum, et subditorum,
40 cultus, amor, studium, fidesque,
41 et norma legum, et gloria Martia,
42 tot laurearum clara viroribus,
43 gravisque palmis, tot trophaeis,
44 tot positis veneranda cedris ;
45 lateque fusis hostibus inclita
46 pax parta regnis ; munificentia
47 onusta donis, liberalis
48 muneribus manus erogatis :
49 omnesque dotes pectoris ardui,
50 omnes et artes Caesaris optimi ;
51 et apparatus regiarum
52 omnis opum, decus omne sceptri,
53 haec illa radix sceptri Alemannici,
54 firmata contra tot Boreae impetus ;
55 quam nec catenati furores,
56 nec rabidi gravis aestus Orci
57 evellet umquam. Hinc arbor in arduam
58 sublimitatem crevit, et Austriam
59 complexa, fatalis ruinae
60 dedidicit numerare damna
61 olim coronis imperii adsita,
62 caedes repensas caedibus ; impios
63 ritus et aras, subditorum
64 in jugulos furiale ferrum,
65 legesque scriptas pondere sanguinis,
66 et impotentis pectoris hospitam
67 crudelitatem, civiumque
68 funeribus viduata tecta.
69 At si quid arbos imperii tamen
70 tulit malorum, sive licentia
71 belli furentis, sive regum
72 desidia, tacitisque fluxae
73 dolis voluptae ; posterioribus
74 magno rependit fenore saeculis
75 stirps Austriorum, tuque magno
76 restituis, Leopolde, lucro,
77 numquam parentum sanguine degener,
78 quos diva virtus eripuit solo,
79 Caeloque transcripsere fata,
80 quos numerus meritorum avara
81 sub astra duxit. Tu lucra Caroli
82 lucris adauges, sceptraque regia
83 virtute confirmas eadem,
84 et stabilis diadema factis.
Ad Augustissimum Romanorum Imperatorem LEOPOLDUM. ODE XXXV.
A4_35 v.1 Quisquis augusto decus arrogare
196
2 postulas sceptro, variumque motum
3 semper infidae stabilire sortis ;
4 nitere caelo.
5 Interit regnum, diadema nutat,
6 avolat sceptrum, populus rebellat,
7 purpura elanguet ; nisi sanctitatis
8 protegat umbra.
9 Regna ubi fulcit pietas, in arma
10 suppetunt vires, facilemque belli
11 aleam Numen rotat, et Gradivi
12 temperat aestum.
13 Regna ubi fulcit pietas, quieta
14 pax inoffensas moderatur urbes
15 lege virtutum, niveisque currunt
16 saecula bigis.
17 Consulit paci, famulatur armis,
18 opprimit motus, stabilit quietem,
19 jura conservat pietas, agendi
20 regula recti.
21 Nixus hac regnas, Leopolde. Surgat
22 orbis in ferrum, segetemque Cadmi
23 urgeant hostes, tremefacta motu
24 terra dehiscat ;
25 ipse centeno Enceladus lacero,
26 et Mimas, et Porphyrion furore
27 tentet audaci superinduisse
28 Pelion Ossa ;
29 Parrasis ructet Borealis iras
30 turbinis, fulmen Geta Vandalusque
31 exerant antris, geminentque ferro
32 omina palmae.
33 Nempe frustrato temerasse campum
34 Marte maerebunt, cupidamque belli
35 contrahent dextram ; tibi dum secundus
36 militat aether.
37 Irritus Mars est, cui militare
38 abnuit caelum, licet ira densis
39 ferveat turmis, nimiosque telis
40 asperet arcus.
41 Cui Deus pugnat satis ille multis
42 cingitur castris : satis ille pauco,
43 qui potest vinci, nocitura volvit
44 milite bella.
45 Est tibi annonae cumulus paratae
46 Eucharis Panis, toties in arma
47 Austriae missus, toties relata
48 nobilis herba.
49 Dux tibi belli moderatur arma
50 Virgo, quae Patri est acies vocata
51 saepe castrorum, Geticumque fregit
52 agmen ad Istrum.
53 Quot polo stellae, totidem pharetrae
54 sunt tibi : quot sunt radii, tot hastae
55 serviunt bellis ; hominumque pensant
56 robore censum.
57 O nimis felix Leopolde ! cui se
58 Astra, cognata pietate flexa,
59 sponte submittunt sociumque caelum
197
60 destinat arma.
61 Nempe sic regni bene collocata
62 stat basi moles ; ubi sceptra fulcit
63 et laborantis pietas coronae
64 sustinet aurum.
Ad Augustissimum Romanorum Imperatorem LEOPOLDUM. ODE XXXVI.
A4_36 v.1 Impigris laboribus,
2 industriaeque robore imperantum
3 sustinetur ardua
4 corona. Qualis Hercules prementem
5 fert labore machinam ;
6 et saepe subgemit ; gravemque molem
7 sustinere vix potens
8 versat, reversat ; et sibi molestus
9 fluctuat, refluctuat :
10 quodque exsecratur pondus, osculatur,
11 tortor ipse pectoris ;
12 tamen labore ponderis gravantis
13 pertinace fert jugum :
14 talis potente quisquis arbitratu
15 aequa jura civibus
16 provinciisque dictat Imperator,
17 pondus urget arduum :
18 quod saepe laudat, saepe et exsecratur,
19 occupat, renuntiat ;
20 oditque, amatque ; rejicitque sumit,
21 mente semper anxius.
22 O quanta vis laboris ! O quis Atlas
23 postulatur huic jugo !
24 Non quisque pondus quodlibet lacessit.
25 Sceptra dexteram Herculis.
26 Viresque Atlantis flagitant. Peribunt
27 regna, quae manu pigra
28 tractantur. Hinc in Austriam recumbunt,
29 et tuis laboribus
30 Luidpolde, flecti postulant. Laborem
31 nempe tu favoribus
32 fortunae honestas. Altera, imperantum
33 est labor ; sed altera
34 regum manus, Fortuna. Utraque tutus
35 constat orbis imperi ;
36 neutra satis felix. Utraque mundi
37 frena tractat Austria :
38 Luidpolde, utraque patriam gubernas.
39 Attamen nihil Dea
40 tecum laborat caeca, quae coronis
41 semper instat invida,
42 regumque ; sceptra calcat, et furente
43 regna vertit impetu.
44 Sed illa, quae Tonantis annuentis
45 est ministra provida :
46 quae sola reges ungit, et ceroma
47 frontibus subingerit,
48 ostroque tingit purpuras, et auro
49 sceptra regum inebriat :
198
50 virgamque dextris inserit, jubetque
51 praesidere gentibus,
52 regnisque jura ferre : quae scelestos
53 regio toro ejicit
54 potente dextra : quae beatitatem
55 imperi coordinat,
56 civesque blanda stringit unione,
57 Martiosque spiritus
58 ditat trophaeis hostium, Tonantis
59 Diva Providentia.
60 Haec sceptra semper Austriae ministris
61 promovet favoribus ;
62 et cum ferox in area theatri
63 Mars crepat tragoedias,
64 victorias disponit, et triumphos,
65 et trophaea surrigit,
66 sero nepoti in Martios calores
67 praebitura aculeos.
68 Luidpolde, sic te Numinis benignus
69 servet Allemanniae
70 favor per arma, perque pacis auras ;
71 donec abnepotibus
72 sero solutum Caelites reposcant.
Ad Augustissimum Romanorum Imperatorem LEOPOLDUM. ODE XXXVII.
A4_37 v.1 Columna Caesar Imperi est ; sed Caesaris
2 est basis ipse Deus.
3 Sic tuta regna sufferunt
4 Martis procellas, quaeque sanguineo minax
5 impete perfidia
6 perambulat provincias,
7 cadaverumque messe vastatos agros
8 impia dedecorat,
9 et civitates stragibus
10 bustisque tumulat. Quidquid humana basi
11 nititur, ambiguum est.
12 Humana vis exterminat,
13 humana quidquid exstruit. Quidquid Deo
14 nititur, hoc solidum est ;
15 nec fulmen horret Aeoli,
16 exercitusve Martis, aut totos vaga
17 agmina per populos,
18 aut busta, et ignes urbium.
19 Pereunt Nerones, Claudii, Tiberii,
20 et taciti, atque probi ;
21 quos regio vulgi favor
22 solio locavit. Nempe cum deest basis,
23 percita turbinibus
24 facile fatiscit machina,
25 mentita stare saeculis. Non sic tua,
26 Austriadum columen
27 Leopolde, sceptra labili
28 Stant nixa dorso. Stirpis haec quondam inclitus
29 Austriacae genitor
30 Rudolphus Eucharistico
31 in Pane statuit. Inde per tot saecula
199
32 firma columna stetit
33 ignara labi, aut excuti.
34 Et saeva quamvis saepe tempestas grave
35 exitium minitans
36 omni furore incurrerit ;
37 stat adhuc sui secura, nec casum timet,
38 invidiave trahi
39 in indecora funera.
40 Quin si Gelonus turbo Vandalicas agat
41 in fera bella minas,
42 Thressaeque Lunae Bosphorum
43 in arma cogant ; stabit Austriacae domus
44 gloria nixa Deo,
45 major procellae turbine.
46 Annona belli est Panis Eucharisticus :
47 iste animis animos
48 infundit : iste dexteris
49 addit vigorem, pectori robur, pedi
50 nescia frena fugae,
51 constantiamque militi.
52 Hoc Pane pacis nititur florens vigor,
53 perpetuusque dies
54 tranquillitatis publicae.
55 Sic, quae fatiscunt regna deserto Deo,
56 illa fovente Deo
57 pati ruinam nesciunt,
Ad Augustissimum Romanorum Imperatorem LEOPOLDUM. ODE XXXVIII.
A4_38 v.1 Quo mentis expers Icare labiles
2 impellis alas ? Quo fluidas agis
3 incaute ceras, remigemque
4 per medias Aquilonis auras
5 manum fatigas ? Tutius infimo
6 solo jacebis. Qui nimis incitat
7 ad alta mentem, provocabit
8 in proprium sua damna fatum.
9 Volasse, paucis profuit ; omnibus
10 jacere tutum est. Laetius est iter
11 per plana, quam gressum per alta
12 Hippotadae stimulare regna.
13 Sed vestra, magni, res agitur, duces,
14 quos obligatis copia cornibus
15 honore ditat ; qui secuti
16 stemma patrum, solium et tiaram
17 reges tenetis : quos tamen acrior
18 adhuc libido non satiabili
19 calore adurit ; queis parata
20 regna novis cumulare regnis,
21 et sceptra sceptris, et diadematum
22 nexus coronis addere patriis,
23 et fascibus fasces jugare
24 ambitio malesana suadet.
25 Queis in potentis divitiis Midae
26 angusta semper pauperies domi est ;
27 Nisi et sitibundi propinquis
28 eripiant sua lucra regnis.
200
29 Quibus sat una non tegitur caput
30 umquam corona, ni diademata
31 vicina deturbent, suisque
32 imperiis aliena nectant.
33 Per alta gressu tenditis, Icari
34 lapsum daturi. Praecipiti ambitus
35 it calle ; nec securus auras
36 insequitur furor adjocantes.
37 Pulchrum eminere est : sed diademata
38 captare, turpe est, quisque tuis satur
39 rex vive sceptris. In ruinam
40 regna gravant aliena regnum,
41 trahuntque probrum ; quod senio gravis
42 numquam vetustas eluerit satis ;
43 natisque centeni nepotes
44 ludibrio repetant recenti.
45 Illud latentis conscius arbiter
46 verique vates ingero : principes,
47 ne quid nimis. Semper doloso
48 alta nocet petiisse nisu.
49 At te procacis nescia spiritus
50 Luidpolde virtus differat aetheri,
51 nec regna, nec sceptra ambientem
52 plus nimio, capitisque vastum
53 decus tiaram. Quos parit ardua
54 Virtus honores, quas merita exigunt,
55 ambis coronas : ambientem
56 justa, Deus sequitur favore.
57 Luidpolde, dum, ne quid nimis ambias,
58 caves ; quod aequum est, sidera promovent.
59 Dextramque sceptrum insumit, aureum
60 ingenuam diadema frontem.
61 Nec inde (quamvis livor inaestuet)
62 verere lapsum. Quae tibi tempora
63 frontemque sponsavit coronae,
64 illa teget tua regna dextra.
Ad Augustissimum Romanorum Imperatorem LEOPOLDUM. ODE XXXIX.
A4_39 v.1 Frustra sanguineo laurus acinace,
2 frustra palma feri Martis atrocia,
3 atque ira chalybis quaeritur ignea,
4 ni ferrum pietas juvet.
5 Infausto remeant omine proelia
6 adversante Deo. Lugubris in manum
7 se taxus sinuat, cum sine Numine
8 Martis laurea quaeritur,
9 caelorum auspiciis ingredere aream
10 belli, conspicuam quisquis adoream
11 venaris, decimae lucis avarior,
12 famaeque ambitiosior.
13 Sic Dux arma geras, ut simul agmina
14 pro te caelituum proelia misceant.
15 Bellum pro Superis consere fortior,
16 bellabunt Superi tibi.
17 O quanta occubuit saepe tragoedia,
18 quanta clade potens semita militum,
201
19 et vastum tepido sanguine, et algidis
20 texit funeribus solum !
21 Cum confisa suis agmina viribus
22 numen destituunt, sunt sine spiritu
23 cassae larvae hominum ; sunt sine robore
24 vani in vulnera acinaces.
25 Nos hastas trahimus, vim Deus ingerit
26 hastis ; nos gladios cudimus igneam :
27 spirantes Liparam ; sed chalybem hostium
28 in caedes acuit Deus.
29 Sit dextrae Herculeum robur, et inclitis
30 Martis nominibus vis Agamemnonis ;
31 absit dextra Dei ; nil valet Herculis
32 robur, nil Agamemnonis.
33 Sit miles numero paucus, et hostium
34 impar agminibus ; sed pia provido
35 Mens confisa Deo : proteret Herculem
36 invictumque Agamemnona.
37 O felix nimium Mars tuus, Austria !
38 O Luipolde, tui faustior alea
39 belli, cui facilis proelia digerit
40 certis auspiciis Deus !
41 Imples Imperium milite ; militem
42 sed virtute Deus. Balthicus Herculem.
43 Hunc aestus timeat, quaeque rigentibus
44 fervent bella Trionibus.
45 Hunc, quae de Geticis ira paludibus
46 educta implacido milite fulminat,
47 et delubra Dei gaudet inhospita
48 bustis in stabula urere,
49 hunc Martem timeat. Tuque ferocium
50 semper feta parens Thracia militum
51 saevas pone faces, atque Othomannicae
52 frenos injice tigridi.
53 Frustra es. Austriacis excubias agit
54 Numen Caesaribus ; Numen acinaces
55 cudit ; subsidio Numen adest ; simul
56 Luidpoldo agmina Caelitum
57 in pugnas veniunt. Cornua subtrahe
58 infelix nimium Luna : severior
59 Caesar terga premit. Proripe te solo :
60 stant pro Caesare Caelites.
Ad Augustissimum Romanorum Imperatorem LEOPOLDUM. ODE XL.
A4_40 v.1 Ars est maxima Caesarum,
2 a cive, et populo, et milite diligi.
3 Qui vult sceptra perennibus
4 augusta imperiis ; dictet amantibus
5 leges civibus. Interit
6 regnum, quando timor per populos meat.
7 Quis de rupe Carystia
8 caesus tam rigidi marmoris indolem
9 saevo pectore miscuit,
10 immanive lea proditus, in fibras
11 Haemi marmora sorbuit,
12 et cum lacte petram Taygeti bibit,
202
13 qui non frontis ad irides,
14 ad lusus cilii, ad sidera luminum,
15 ad vultus Charites, labri
16 ad risus faciles pectore tigridem
17 immitemque Scytham exuat
18 et sedem placidis cedat amoribus ?
19 Ipsae blanditias ferae
20 getulae capiunt ; Marmaricam Leo
21 compescit rabiem, manu
22 si tractes facili. Pardus Achaicae
23 ponit frena licentiae,
24 si vel blanditiis tergora mulceas,
25 vel poppysmate lenias.
26 Huc cursu populus confluit, unde se
27 pandit gratia Principis.
28 Haec magnes animi est, ferrea pectora
29 emollire potentior :
30 haec est Herculei firma catenula
31 oris, quae domino tenet
32 mentes imperio, quaque lubet, trahit.
33 Numquam difficiles sequi :
34 seu per tesqua reis sentibus obsita,
35 fumantemve perennibus
36 ex orco genitis Trinacrin ignibus.
37 Seu per devia rupium
38 obsessa insidiis. Nam quid amantibus
39 umquam difficile est ? Amor
40 nec flammas metuit, nec fera murmura
41 obstantis pelagi, aut juga
42 audacis Sipyli ; nec jugulantium
43 arma incensa cohortium.
44 O felix nimium Caesar ! In aureos
45 discessure dies ! Cui
46 vectigal populus pendit amoribus,
47 pro te, vel tibi sedulus
48 juratusque mori, et moenia pectorum
49 sorti opponere pertinax ;
50 si vel de Getico Vandalus aequore
51 Martis classe ferociat,
52 vel nubes Scythico fulmine turgida
53 palantes Othomannidas
54 cogat composita in castra potentia :
55 vel mundus tonet ultimam
56 crudeli Austriacis Marte tragoediam.
57 Hoc, Luidpolde, tuum est decus
58 (quae sola Austriadum est gloria principum)
59 fundas regna in amoribus.
60 Et conflata tenes pectora civium.
61 Non spectaris, et intimos
62 infrenas animos, et domino rapis,
63 quo vis, imperio. Sequi
64 nec quisquam dubitat jussa suavia.
65 Narraris populo ; occupas
66 mox desiderio pectora ; civium
67 praesens vix oculos subis,
68 jam mentes penetras Caesar amabilis.
69 Qui te spectat, amat ; neque
70 se scindi tolerant, diligi, et aspici.
203
Ad Augustissimum Romanorum Imperatorem LEOPOLDUM. ODE XLI.
A4_41 v.1 Difficilis medicina malo est, ubi corripit tiaram,
2 aut infulatum verticem imperantis.
3 Cui non pauca libent ; vult, quae libet, haec sibi licere ;
4 potentiam, licentiamque passu
5 ire pari ; quantumque potest, sibi postulat licere.
6 Licentiosus genius hic potentum,
7 nec patitur frenos, nec se sinit arte, vel lupato
8 Constantem honesti retrahi ad tenorem.
9 Vivida magnanimis est mentibus indoles, latetque ;
10 sub corde flamma bulliens caloris :
11 at cum posse videt, quodcumque libet ; tenetur aegre,
12 ne se nocivo incendio relaxet,
13 erumpatque ferox, et vivida comprehendat urbes,
14 magnaeque gentis funera inquieto
15 igne ferat ; civesque premat, regionibusque sortis
16 ferat suprema vulnera. Hoc malorum
17 regibus est summum, quam plurima posse ; sed carere
18 ductore honesti, qui modo et tenore
19 flectat virtutis ; cujus documenta temperata
20 admittat aure, quique possit ore
21 liberiore loqui, nec Principis excitet furorem.
22 Bonus magister mitigat Leones,
23 Armeniasque tigres. Si Rex semel excutit lupatos
24 modumque honesti ; qua lubet, solutis
25 legibus incedet. Nam quis moderabitur calorem,
26 ferociamque mentis aestuantis ?
27 Non patitur leges, qui se dare jura novit orbi,
28 ni lege virtutis coerceatur.
29 Hac lege Austriaci felicia sceptra protulerunt
30 ad usque Gades, ultimamque Thulen.
31 Hac sequeris Leopolde via, Patribusque par, avisque
32 arces ab Augustis nefas coronis,
33 immunemque animam servas, probitatis aemulator,
34 imago viva maximi Parentis,
35 Austriacae tutor Pietatis, et aequitatis haeres,
36 tua acta justa ponderas bilance.
37 Sola tibi virtus monitor, tibi sola lex honestas,
38 nec indiges aut corrigi, aut moneri,
39 qui nulla Augustae frontis diadema labe signas.
40 Hinc auguramur imperi secundo
41 Sole laboratos annos, facilemque Pacis auram,
42 tranquilla civium otia, et quietem.
43 O Superi ! Augurium populi, famulique vota mundi
44
AD REGES ET PRINCIPES. ODE XLII.
A4_42 v.1 Si quidvis liceat civibus, et militibus ; perit
2 Fortuna imperii. Non satis est tutus ab altero
3 miles milite : non a socio cive domesticus
4 civis tutus erit. Quando potest foeda licentia
5 id, quodcumque libet, legibus ablata potentia est.
6 Quidquid vis poterit (sancta licet jura redarguant)
7 aequum est, quod libitum est. Nobilium prava licentia
204
8 vim legum superat, nec patitur se violentius
9 cogi in frena furor. Vos, quibus est in sociabiles
10 gentes imperium, quique juga imponitis urbibus
11 et leges populis, qui dominis nutibus inditis
12 terrorem famulis gentibus, et sub juga creditos
13 arctatis populos ; vos, nimius ne furor opprimat
14 legum praesidium, luminibus pervigilantibus
15 curate assidui. Certa ruina est diadematis,
16 et regni excidium ; si impatiens vivere legibus
17 antiquis populus pro arbitrio, proque libidine
18 decernat, jubeat ; constituat, publicet, ordinet,
19 et lex una sit haec, excidium indicere legibus.
20 Tunc nempe ambitio foeda, viris invida fortibus,
21 vicini impatiens imperii, lene volantibus
22 per calcata ducum terga calens ire curulibus,
23 evertet patriam, decutiet sceptra potentium,
24 ostrum deripiet, suffodiet cum solio domos
25 Augustosque lares, tunc quoque tabentis edacitas
26 livoris rabido per populos dente ferociet ;
27 et quidquid nitidum est, quidquid et alto ingenio eminens,
28 aut virtute potens, in tenebras luminis invidae
29 noctis conjiciet. Tunc rabies non satiabilis
30 regum funeribus ; tunc soboles Eumenidum furor,
31 atque orci Furiae, seu pice, seu sulphure dexteras
32 armatae, subigent nobilium tecta Quiritium,
33 Pacemque excutient. Vis poterit quidlibet. Aequitas,
34 et damnata Themis se rapiet rursus in aethera
35 detestata solum : cana fides, virgineus pudor,
36 et morum probitas, integritas, candor, et innocens
37 pax, et cura boni, et civica concordia, Numinis
38 cultus, religio, consilium, et candida veritas
39 se mundo eripient. Sed venient jurgia, proelia,
40 Luxus, stulta fames divitiarum, impietas, doli,
41 et quidquid scelerum turpis habet Styx Acheronticis
42 enatum tenebris. Si vitiis imperium tuum
43 rex immune cupis, praevalidam tolle licentiam,
44 quales Austriadae jam senibus legibus imperant,
45 Luidpoldusque suos in populos jura benignior
46 decernit. Nitidus regni oculus lex, et amabilis
47 fons est justitiae : Regia mens, et Sapientia,
48 custos imperiorum, ac animus publicus urbium
49 libertatis opus, vita rei - florida - publicae,
50 murus dispositae perfidiae non penetrabilis,
51 cor et vena boni. Magnanimi hinc discite principes
52 tractare imperium ; ne tacitis prava licentia
53 irrepat gradibus, tot scelerum mater, ab Austrii
54 legem principibus stemmatis hanc accipite unicam ;
55 ut semper sua sint nobilibus robora legibus.
56 In lapsum Imperium praecipitat, cum sine legibus
57 tractantur populi ; cum licitum est quidlibet omnibus.
Ad Augustissimum Romanorum Imperatorem LEOPOLDUM. ODE XLIII.
A4_43 v.1 Antiqua vates Regibus occino.
2 Quot sceptra dextra, quot diademata
3 fronte exciderunt ! Quot potentum
4 ostra ducum malenata turpes
205
5 ivere in umbras ! Quot miserabili
6 fato perempti sanguine semitam
7 ad fata tinxerunt, suaque
8 praecipites abiere sede !
9 Sed nempe sanguis sanguine penditur.
10 Vox innocentis funeris ardua
11 perrumpit astra, et judicanti af-
12 -fusa Deo vocat ultionem.
13 Quidquid nocentis dextera Principis
14 peccat, Tonantis fulmina vindicant,
15 potentiorque per potentum
16 colla Deus sua tela jactat.
17 Quem membra juvit vellere civium,
18 et bellicosum ferre cadaverum
19 pedem per aggestos acervos,
20 ille pari nece fulminetur,
21 dextra Tonantis vindice. Nullius
22 tam vile collum est, crimine si vacet,
23 ut ultionem provocare
24 non valeat vigilantis orbis.
25 Sceptrum insecundum barbarus obtinet,
26 clemens secundum Rex habet. Austriae
27 in Caesares mentem revolve :
28 quam facili moderantur orbem
29 utrumque nutu ? Nempe benignitas,
30 clemensque magni pectoris indoles,
31 et dextra ferri parca, pronum
32 Numen habet, facilemque sortis
33 bonae meatum : non memoro patrem
34 gentis Rudolphum, delicium sui
35 regni, nec Alberti benignas
36 mentis opes, neque Friderici
37 clementioris pectoris indicem
38 serenitatem, nec venerabilem
39 Maxmiliani lenitatem,
40 nec placidos, Leopolde, magni
41 mores parentis, quos procul imperi
42 videre Patres ; quos veneratus est
43 et victor aeque et victus hostis
44 Austriaco minitatus istro.
45 Tu Patrum adaequas nomina propriis
46 Luidpolde factis, mitior aspici,
47 clemens videri, mellearum
48 plenus apum, Charitumque plenus.
49 Hinc aestuantis pondera saeculi,
50 in te recumbunt. Nemo beatius
51 dat jura mundo, quam tumentem
52 qui cilii bene pressit arcum,
53 mitemque frontis prodidit aream,
54 et ora blandis risibus induit ;
55 constansque despondit benigno
56 alloquio geniale nectar,
57 ferrique parcis legibus imperat,
58 largisque amorum. Huic saecula devovent
59 aeterna cives, subditaeque
60 huic decimant sua lustra gentes
61 semper paratae in funera, principi
62 vitam ut reservent posterioribus
206
63 annis recentem ; ac imperantis
64 lustra suis cumulare lustris
65 votis reposcunt. Quanta superstitem
66 Luidpolde, cernent saecula te tuis,
67 dum subditorum quisque lustrum
68 sponte tibi dicat in tributum.
Ad Augustissimum Romanorum Imperatorem LEOPOLDUM. ODE XLIV.
A4_44 v.1 Audite reges ; tuque Alemannici
2 vindex honoris, gloria Caesarum,
3 Luidpolde Caesar, flos parentum,
4 spes patriae, decus Austriorum,
5 audi loquentem. Relligione stat
6 quies, salus, concordia civium.
7 Res publica est navis. Fatiscit
8 si tabulam tabula revellis :
9 at fluctuantes integra Nerei
10 prosulcat undas, et lateri incubos
11 fert tuta ventos, et secundis
12 per domitum natat aequor auris.
13 Concors voluntas, unio civium
14 conservat urbes : imperia eruunt
15 scissae voluntates. Quot ampla
16 dissidiis periere regna !
17 Divisa mentes relligio secat.
18 Quos quisque ritus diligit, hos fovet.
19 Diversitas sententiarum
20 litigium parit actionum.
21 Humana quando consilia avio
22 cursu feruntur, robora civitas
23 antiqua perdit, et vigore
24 destituit sua membra virtus.
25 Et constiturum credimus imperi
26 diu virorem, si variet fides
27 cultusque caeli, et sentiendi,
28 quae libuit, liceat potestas ?
29 Erramus. Una haec pectora civium
30 catena stringit ; relligio, et Dei
31 cultus verendi. Hanc tolle, totum
32 imperio decus abstulisti,
33 sceptroque vires. Sic male prodita
34 Aegyptus olim multiplici Deum
35 cultu perivit ; quaeque stabat
36 Assyrio metuenda Marti,
37 domesticorum seditionibus
38 convulsa obivit. Sic Oriens suo, est
39 cruore mersus. Cujus arma
40 finitimae timuere gentes ;
41 ille impiorum turbine rituum
42 scissus tyranni sub juga concidit ;
43 quique exterorum non pavebat
44 arma, suos hebetavit enses
45 per scissionem et jurgia civium.
46 Sic Roma quondam multiplices Deum
47 sectata ritus, per cruentas
48 acta neces grave saepe pondus
207
49 tulit, tyrannos. Quid memorem tuos,
50 Germane, fasces ? Quidve Alemannicae
51 potentiae augustale ? Quanta
52 depositae jacuere clade
53 gentes et urbes ? Diruta moenia,
54 turres sepultae, oppressa potentia
55 provinciarum, busta agrorum,
56 et patria in cineres caduca ;
57 postquam nocentis Dux sapientiae
58 in Vaticanum proelia principem
59 exsuscitavit, et sacratis
60 excidium properavit aris ?
61 O, qui potentis frena Alemanniae
62 Luidpolde tractas ; cui Deus indidit
63 zelum parentum, quem educavit
64 Austriacae pietatis igne ;
65 tu criminosae frena licentiae
66 impone tandem ; tu patriae sacros
67 repone cultus ; tu parentum
68 redde fidem, veteresque cultus.
69 Pacem repones civibus, urbibus
70 tranquillitatem, fascibus auream
71 securitatem, mobilique
72 imperio statues quietem.
Ad Augustissimum Romanorum Imperatorem LEOPOLDUM. ODE XLV.
A4_45 v.1 Exeste Martis proelia ; fulgura
2 exeste ferri. Caesar olivifer,
3 pacique juratus coronam
4 imperii Leopoldus implet.
5 Videtis ? An me pompa serenior
6 deludit aurae ? Jam bifores poli
7 valvae recedunt, atque amoeno
8 pax vehitur trabeata cinctu,
9 lateque olivas spargit, et impium
10 affata Martem ; quid toties, ait,
11 Haemo evolutus Concanorum
12 agmen agis, Geticoque saevus
13 Germana ferro rura perambulas,
14 mixturus Istrum sanguinis alveo,
15 Lycumque, Rhenumque ; et per omnem im-
16 -pune plagam positurus acris
17 trophaea Lelli ? Quid face Vandalos
18 armas furores, et calidam ingeris
19 iram medullis ? Quid retractum ab
20 imperio male sauciato
21 in Sarmatarum viscera acinacem
22 crudelis urges, Vistuleas super
23 ripas locaturus trophaea, et
24 Sarmatiam domiturus armis ?
25 Quid spe vorati terga Borysthenis
26 Bellona tentas ? Quidve, Polonicae
27 jurata libertatis hostis,
28 vincla paras manicasque genti ?
29 Quid portuosae littora Daniae,
30 et Chersonesum Cimbricam inutili
208
31 siti fatigas, Vandaloque
32 igne premis, Geticoque ferro ?
33 Exeste, caeli dedecus ultimum,
34 terraeque probrum, progenies Stygis
35 Bellona, Marsque, exercitusque
36 indomitae famulatus irae ;
37 quos viperino semine prodidit
38 parens Enyo ; queis labra toxico
39 Medusa tinxit, et veneno
40 Cerbereo vitiavit artus.
41 Exeste larvae, prodigialium
42 satus parentum ; monstra decentium
43 nata in ruinam Gratiarum ; et
44 Imperium vacuate ferro.
45 Adhuc parabat plura : sed ilicet
46 Mars longioris non patiens morae
47 confregit hastam, Balthicisque
48 arma vadis furiata mersit,
49 fugaque raptus praecipiti nives
50 Haemi subivit : territa, acinace
51 Bellona rejecto, nivale
52 Thessaliae repetivit antrum.
53 Tunc accinentum Pax tibi Caelitum
54 stipata turmis, imperii leves
55 precata curas, imperandi
56 auspicium, Leopolde, plausit.
57 Tibi serenis, inquit, ab orbibus
58 ministra veni Pax, niveis latus
59 annis coronata, et fideli
60 imperii vetitura lapsum
61 choro Dearum. Per me adamantina
62 ferro reficto saecula in Austriam
63 rursus migrabunt, et liquenti
64 melle vagus properabit Ister.
65 Me fas coronat ; me duce faustitas
66 revisit urbes, oppida Gratiae ;
67 felixque Amalthea Austriorum
68 rura subit, riguoque campos
69 perfundit auro. Me duce veritas
70 redux in aulas limina fraudibus
71 occludit, et mendace larva
72 compositas vetat in theatrum
73 prodire technas. Me pietas prope est,
74 candorque morum justitiae comes,
75 fides, salusque, sanctitasque, et
76 propositi studiosa virtus,
77 tuis quietos imperiis dies
78 ductura semper. Fallor ? An aureum
79 jam fama regnum narrat Afris,
80 teque rubro, Leopolde, ponto
81 Mauroque et Indo, et Thessaliae ultimis
82 magnum renarrat sideribus ? Pigro
83 qua se Bootes igne volvit,
84 qua Libyes canis urit agros,
85 dicere magnus. Jam tibi Thracius
86 Haemus supinis frondibus annuit,
87 tuumque adoratura Numen
88 Aemathii sacra serta Pindi
209
89 lauros reclinant : jam tibi saecula
90 aurum elaborant. Sic diademata
91 quieta, tranquillumque sceptrum
92 pacificus tenet Imperator.
Ad Augustissimum Rom. Imperatorem LEOPOLDUM. ODE XLVI.
A4_46 v.1 Quae scena rerum ? Quod mihi panditur
2 regum theatrum ? Quis radiantium
3 fulgor coronarum, ducumque et
4 Archiducum venerandus ordo ?
5 Haec illa magni curia nominis,
6 Augusta multis Austria Regibus,
7 Atlantes Orbis, sanguinisque
8 Magne tui, Leopolde, fontes.
9 Quis te, quis isthic non videt Austriae
10 Rudolphe gentis gloria, et incliti
11 aurora regni, et grandiorum
12 non humilis Cynosura honorum ?
13 Qui primus altas imperii suo
14 fulgore noctes exilio dedit,
15 longumque fasces, evagatos,
16 et trabeas sine lege raptas
17 collegit in se ; qui grave saeculi
18 pondus labantis sustinuit manu
19 ferroque ; regnorumque lapsus
20 consilio et pietate cavit.
21 Hic subjugato fortior aemulo
22 Albertus, inter praemia frontium
23 Augusta magnarum, perenni
24 fixa cedro enumerat trophaea.
25 Hic Fridericus, Caesareo minus
26 spectandus ostro, quam venerabili
27 vultus honestate, et decoro
28 lacte genae, minioque frontis,
29 ultro paciscens in socialia
30 sceptra et coronas advocat aemulum,
31 gavisus alterno ligatas
32 imperio cohibere gentes.
33 Huc erudita Pallade nobilis
34 Albertus intrat, seque vocantibus
35 frustra coronis allaborat
36 subtrahere, attonitamque dextram
37 negare sceptris, his et olivifer
38 se Fridericus sedibus ingerit,
39 pacique juratus quietum
40 imperii diadema monstrat.
41 Hic et propinqui stat patris ad latus
42 Maxmilianus, falx Othomannidum ;
43 et detriumphatam timendis
44 sub pedibus jubet ire Lunam.
45 Quis ille vero quem prope pensilis
46 centum coronat gloria laureis ?
47 Centumque cui figit trophaea
48 de domito reparata mundo ?
49 Agnosco vultus, Carole, regios,
50 manumque frenis orbis idoneam ;
210
51 quae pressit Indos, quae tumentes
52 Armeniae superavit arces :
53 quae fudit Afros ; quam Libye horruit ;
54 cujus recenset laetior arduas
55 Europa lauros ; quae subacto
56 Oceano imposuit lupatos.
57 En Ferdinandus pacis amantior,
58 potensque bello, cui capitis minor
59 se Luna flectit ; quem fugatus
60 Marte ferox Solimannus horret :
61 idem innocenti pectore candidus,
62 et militari pulvere sordidus :
63 idem Imperator, subditusque
64 ipse sibi, dominusque mundi.
65 En alter, orbis gratia, et Austriae
66 Maxmilianus gemma, Alemanniae
67 bellis fatigatae levamen,
68 eloquii bene culta Siren,
69 Germaniae cor, delicium omnium.
70 Hic te subacto Bistone Pannonum
71 Rudolphe, specto, ac Austriarum
72 praesidium columenque rerum,
73 quem Raba adorat, quem Rhodopeiae
74 Lunae verentur, quem pavidis timent
75 Thraces sub armis, qui tyrannum
76 calce premis domino Sinanem.
77 Hunc pone frontem risibus explicas,
78 et liberalem in munera dexteram
79 Matthia inauras, et Muratis
80 ac domiti Mehemetis iras
81 Victor refrenas. Tu quoque acinacem
82 in impiatae colla proterviae
83 secunde stringis Ferdinande, et
84 haereseos fera colla truncas ;
85 victorque Pragam hinc, hinc Madeburgicum
86 bustum tueris ; quaeque Britannicis
87 effusa ab antris larva Regis,
88 non iterum reditura, terris
89 cedit Bohemis. Hic quoque tertius
90 stat Ferdinandus, cui sapientia
91 humana, caelestisque cornu
92 munifico vacuavit omnes
93 scientiarum in pectora gratias ;
94 quem Mars per atris horrida stragibus
95 theatra duxit, quem subacta
96 horret adhuc, trepidoque spectat
97 Norlinga vultu ; quem neque risibus
98 fortuna movit, nec lacrimabili
99 funesta lesso : seu secundis,
100 seu tragicis ratis iret auris,
101 constans eadem fronte serenitas
102 ore emicabat. Nec facilis levem
103 nictum excitavit ; nec sinistra
104 magnanimo gemitum imperavit.
105 Huc et parentis delicium breve,
106 brevisque magnae spes Alemanniae
107 se Ferdinandus quartus urget ;
108 quem Charites comitantur omnes ;
211
109 vultus honestas, oris amoenior
110 scriptura, frontis culta modestia,
111 mitisque gestus, melleique
112 alloquii veneranda suada.
113 O magna terrae Numina ! Sidera
114 o magna caeli ! Queis poterit nihil
115 videre majus, seu resurgat
116 Phoebus aquis, mediove sistat
117 caelo serenus ; seu mare languido
118 curru subintret : vos, quibus imperi
119 cessere lauri, gloriaeque
120 omnis honor, trabeaeque, et ostra,
121 vos insequentem, consimilem suis
122 avis nepotem, nec merito imparem
123 spectate Luidpoldum : tuosque
124 tu pariter Leopolde Patres
125 specta vicissim : quos diadematis
126 honore adaequas ; hos quoque sanguine, et
127 virtute constans aemularis :
128 quosque doles obiisse, rursus
129 expergefactos funere, patriae
130 in te reponis quidquid amabile
131 spectavit orbis, quidquid ingens,
132 magnanimum, decorumque avarum,
133 caeleste quidquid, multiplicabili
134 in te rependit gloria fenore.
135 Compendium unus es priorum
136 Austriadum, Leopolde, regum.
137 Sed tu supremam non prius asseri
138 contende in aulam, quam populi expleas
139 vota obsequentis, atque Avorum
140 par meritis, superes et annos.
Ad Augustissimum Romanorum Imperatorem LEOPOLDUM. ODE XLVII.
A4_47 v.1 Heu, quanti cineri suo
2 incumbent populi, si sapientia
3 non frenaverit impetum
4 regum ! Si calido scribat acinace
5 in cives violentiam
6 Mars legum impatiens ! Sic generosior
7 virtus exerat impetum,
8 ut freno teneat vim sapientia.
9 Non est, ut populo placet,
10 turpis segnities indita literis
11 non est sic Academici
12 belli pulvis iners, ut pavidam educet
13 gentem in publica commoda.
14 Hastam non timida Diva gerit manu
15 Pallas, sed sapientia
16 vastum feta caput. Spicula corripit
17 intentanda Gigantibus,
18 Phlegraeamque replet stragibus aream,
19 et Pythona volantibus
20 configit jaculis Phoebus ; at ungulae
21 postquam de latice ebrius
22 blandum Sicelidum carmen inaudiit,
212
23 roburque insuperabile
24 a plectro, et cytharis, et fidibus bibit.
25 It fortis Macedo, ferox
26 Persarum domitor, quaque suum trahit
27 Martem, depositae jacent
28 urbes et populi ; qua sua fulmina
29 jactat, laurea provenit ;
30 sed postquam Iliadi indormiit. Igneis
31 Martem Sparta furoribus
32 in campum stimulat, seque perennibus
33 victrix perpetuat cedris ;
34 sed postquam excierit carmine spiritus,
35 ingentesque animos sacris
36 Musarum induerit. Sic sapientia
37 semper proelia prosperat.
38 Chironis studium format Achillea :
39 fortes Musa viros parit.
40 Audis, cui populos subdidit imperi
41 majestas, Leopolde ? Si
42 non terrenda cupis pectora publicis
43 rebus, si tragicis viros
44 sortis turbinibus cudere Martios ;
45 Musis hospitium para,
46 et docto patriam destina Apollini.
47 Hic fortes animos creat,
48 dum mentes studio Palladis imbuit.
49 Mentis non sapientis est,
50 horrere, et pavidas fingere imagines.
51 Pallas phasmata corrigit,
52 atque umbras animi ; resque coloribus
53 omnes restituit suis.
54 Monstrorum species prodigialium
55 ignorantia fabricat.
56 Deme ascititiam vi sapientiae
57 veris rebus imaginem ;
58 nil est, quod trepidis corda timoribus,
59 aut umbris animum urgeat.
60 Intellectus agit bella : ferocia
61 est confusio, pectori
62 flammas Herculeas, vimque Agamemnonis
63 mens exculta scientiis
64 addit ; ne tragicae sortis ad impetum
65 umquam territa concidat.
66 O quam magnanimos in fera proelia
67 Luidpolde exacues viros !
68 Addo : quam validos consilio et manu
69 gignes imperio viros !
70 Si Musas, animi nobilis arbitras,
71 Musarumque propaginem
72 pascas Caesareis semper amoribus.
Ad Augustissimum Romanorum Imperatorem LEOPOLDUM. ODE XLVIII.
A4_48 v.1 Cui multa largis copia cornibus,
2 et liberali contulerit bona
3 Fortuna dextra, liberali
4 munificus, Leopolde, Princeps
213
5 manu profundat. Munera, ut effluant,
6 manante vena Regibus affluunt :
7 quoque amne se infundunt, eodem
8 in populos decet enatare.
9 Fortuna regum, est Oceanus ; cui
10 tributa solvit rerum opulentia ;
11 natura cui vectigal auri
12 in miseros dedit erogandi.
13 Exaggeratis in mare confluit
14 multus per amnes Nereus alveis ;
15 sed non redundat, nam quot amnes
16 se glomerant, totidem refundit.
17 Qua parte donat prodiga Regibus
18 fortuna gazas, hac popularium
19 reges querelarum molesto
20 subveniant oneri ; suumque,
21 si multa donent, hoc reputent lucrum.
22 Nam sic amores, cordaque civium
23 felice censu nundinantur ;
24 sic hilaris dare quisque morti
25 pro rege vitam gaudet, et auream.
26 Bene elocato sanguine gloriam
27 emisse gestit, praebitumque
28 aes rigido reparasse ferro.
29 Cadmaea surgit messis, ubi cadit
30 de liberalis munere dexterae
31 aurum ; Codrique, Mutiique, et
32 Scipiadae revocantur altis
33 in bella ab umbris. Quod senio putre
34 ferrum jacebat, non male nobili
35 limatur auro. Qua refulget
36 aes, facilis manus urget arma ;
37 novosque forti non pudet Hectoras
38 jurare Marti, cum strepitus magis
39 sonat metalli, quam tubarum,
40 vel monitum grave tympanorum.
41 Hoc fine tellus sic tibi fertili
42 sternit tributo ; seu Cererem velis
43 flavis coronatam maniplis,
44 seu riguum Leopolde Bacchum.
45 Hoc fine montes largius eruto
46 florent ab auro ; hoc fine opulentia
47 sonantis argenti, et metalli
48 Magne tuis Leopolde regnis
49 infusa quondam semper amabili
50 vena refloret, quam neque pallidus
51 fossor ligonis per labores,
52 per decies revoluta saecla
53 haurire possit ; munificentia
54 ut regna dites, pectora civium
55 emas tuorum, ac erogato
56 aere acuas generosa Martis
57 in bella ferrum. Fortior est chalybs
58 acutus auro. Nemo Othomannidum
59 ad fulmen horret, cum patente
60 dona fluunt opulenta rivo
61 sic non coactis quando sonoribus
62 se sponte fundunt munera, et obvias
214
63 necessitates non vocata
64 praeveniunt, populique lenta
65 vota antevertunt, saecula Regibus
66 emunt Sibyllae, fataque prorogant ;
67 annosque Regi liberali
68 quisque pigro vovet ire caelo.
Ad Illust. et Excellen. D. FERDINANDUM COMITEM DE PORZIA, etc. ODE XLIX.
A4_49 v.1 Formare Regem qui potuit, potest
2 praestare cunctis. Non ego sanguinis
3 canam vetustatem renarro,
4 non seriem aut numerum tuorum
5 Fernande Avorum ; qui vel in obvias
6 Martis catervas, non sine nobili
7 vultus cicatrice, irruere,
8 perque acies tonuere dextra ;
9 vel quos verendi gloria consili
10 Mundi caduci rebus, et arduo
11 togae labori destinavit,
12 non humiles Aquilarum Atlantes ;
13 qui commodarunt colla labantibus
14 robusta regnis, qui male pendulam
15 rem publicorum commodorum
16 Herculeo subiere nisu,
17 te, nil paterni stemmatis indigum
18 laudisque Avorum, propria candido
19 honore virtus, nobilique
20 fama recens comitatur aula.
21 Centena Avorum illustris imagine
22 praetexta quondam vix posita est tibi.
23 Coepitque crescentem juventus
24 egregios animare in ausus,
25 jam tum potentum ad limina Caesarum
26 dignus vocari, diceris arduos.
27 Stoae labores ambiisse, et
28 Socraticae stadium Minervae
29 impendiosi cursibus ingeni
30 cum Ferdinando Caesare frangere
31 coepisse, virtutisque cultu
32 Caesareos meruisse amores.
33 Latere virtus scilicet inscia
34 primis ab annis sedula promicat ;
35 suique, qua splendet, benignos
36 ingenerat violenta amores.
37 Maturioris post ubi prodiit
38 aetatis ordo, quantus in arduos
39 provinciarum te labores
40 abripuit generosioris
41 ardoris aestus ! Scit venerabilis
42 cortina juris, consiliantium
43 tripus, Senatorum, senumque
44 ordo Patrum, cui Graeciensis
45 se Diva lunat : scit tibi fertile
46 oraculorum pectus, et uberem
47 venam Senatus, nobilemque
48 consilii melioris aulam.
215
49 Vidit Labacus, non sine murmure
50 adgestientum in gaudia fluctuum,
51 te jura dictantem, et severis
52 legibus imperium asserentem.
53 Lenocinatis inviolabilis
54 stetisse donis dicitur aequitas ;
55 nec per favores, nec per iras
56 aequa Themis posuisse libram,
57 et tu, feroces quae super Adriae
58 incedis undas, urbs generosior ;
59 quam serva lambit Amphitrite,
60 et dominam reveretur unda
61 Nereus supina ; tu sapientiam
62 mirata vastis ponderibus parem,
63 sibique constantem tenorem, et
64 ambiguis bene consulentem
65 rebus vigorem. Tuque serenior
66 ocelle mundi, sanguinis Austrii
67 spes magna, terrarum voluptas,
68 gemma tuae, Leopolde, stirpis,
69 quem Ferdinandus de teneris adhuc
70 formavit annis, quamlibet indoles
71 aetate major, ac acerbos
72 judicium superaret annos ;
73 tu Ferdinandi ; vim sapientiae
74 expertus es ; seu te ad diademata
75 fascesque regnorum pararet ;
76 pondera seu gravium moveret
77 negotiorum. Tertius arduae
78 vim Ferdinandus mentis, et inditum
79 tibi Senatum, pectorisque
80 divitias opulentioris
81 novit : Philippus novit : et ille te
82 secretiorum concilio Patrum
83 adlegit ; hic per colla jussit
84 Jasonium radiare vellus.
85 Hinc te secutus Caesareae favor
86 clementiae, in te sollicitudinum
87 partem reclinat, et potentis
88 consilii grave pondus urget
89 portare secum. Hinc densa clientium
90 procella te ambit, pulchraque principum
91 corona circumdat ; tuoque
92 arbitrio sua quisque vela
93 agenda pandit. Devenerantium
94 hinc te frequentant agmina civium,
95 certantque se grato tumultu
96 quisque togae insinuare limbo.
97 Hinc et tuorum conscia nominum,
98 et feta votis sic tibi Pieris
99 adsternit, et solers anhelat
100 ante tuos obiisse vultus.
101 Admitte blandus supplicis obvia
102 tributa Musae. Nil meritis quidem
103 sat est : sed et gaudet minori
104 Oceanus patuisse rivo.
AD ALEXANDRUM VII. PONT. OPT. MAX. ODE L. EVCHARISTICA
216
A4_50 v.1 An nostra tantum res tibi, Maxime
2 Rex Vaticani, ac optime principum,
3 est cordi Alexander ? Tuique,
4 quo pelagus, Styga, terram, et astra
5 compescis, ultro Numinis obviam
6 opem ministras ? Nomine scilicet
7 Hoc, arbiter divina tractas
8 jura Pater, solioque Judex
9 sedes Quirino, nostra necessitas
10 una ut tuarum nobilis area
11 sit gratiarum ? Te labantis
12 cura rei, trepidique casus
13 mundi fatigant ; te premit ardua
14 Ecclesiarum sollicitudine
15 Mars, belluoso qui furore
16 Sarmaticos populatur agros,
17 Cimbrasque damno non reparabili
18 deponit urbes ; qui male proeliis
19 commiscet Anglos, Belgiumque,
20 qui pelagus tabulante pinu
21 vastum coercet : tu tamen omnium
22 capax, tuorum magne clientium
23 Pater, recisos ut reponas
24 Adriaci maris in theatrum,
25 unum laboras. Scilicet omnium
26 cum te parentem cura vigil probet ;
27 nobis probaris grande Numen ;
28 nosque tui profitemur esse
29 opus laboris, tu placidam jubes
30 Ponto quietem ; pectora tu occupas,
31 nostrique pertentas amore ;
32 tu veniam, veteresque sedes
33 diu negatas grandibus impetras
34 sententiarum ponderibus Pater ;
35 tu gratiae antiquae repandis
36 in Patribus populoque venam.
37 Felicitatis, tu Pater, unica
38 origo nostrae es. Tu sitientibus
39 campum recludis, quo fidelis
40 cura, labor, studiumque nostri
41 excurrat ignis. Quod labor impiger,
42 quod cura solers hic operabitur,
43 tuum est, Alexander, tuoque,
44 parva licet, tamen usque grata
45 merces amori. Quod redamantium
46 potest facultas, hoc tibi pendimus,
47 supreme regum ; impendiosae
48 obsequium studiumque mentis,
49 curas, labores, difficili dies
50 sudore lassos, pervigiles sine
51 sopore noctes, sanguinemque,
52 atque animas tibi dedicamus.
53 Jubebis ? Ibit legibus addita
54 Ignatianis turba, periculi
55 secura, per ponti furores
56 Adriaci, studiosa Patris
57 implere nutus : ibit inhospitum
217
58 calcare Taurum, per Scythicas nives,
59 Haemi per obstantes rigores,
60 per rigidas Aquilone terras.
61 Jubebis ? Ibit, qua mare Caspium
62 despumat iras ; qua gemino obviat
63 freto Corinthus, qua natantes
64 Ionio Arabioque gentes
65 parem biberunt fluctibus indolem,
66 et maesta patrum funera filii
67 urgere gaudent, proliumque
68 caede patres satiare gustum.
69 Sic nos, timori cedere nescios,
70 et ferre promptos fulmina, et arduam
71 mundi fatiscentis ruinam
72 Herculeis humeris paratos
73 subire, serva ; ac Numine patrio
74 Auguste regum Rex tege, sedulos
75 laudes Alexandri docere
76 Solis ab Hesperio cubili
77 ad usque Gangem. Sic properantium
78 te saeculorum praetereat fuga ;
79 centumque post annos recurrens
80 te stupeat superesse Phoebus.
Ad Serenissimam REM PUBLICAM VENETAM. ODE LI. EVCHARISTICA
A4_51 v.1 O diva, Nerei seditionibus
2 quae frena ponis, dum medio natas
3 spectanda Neptuno, et superbam
4 Adriaci maris Amphitriten
5 tenes lupato ; cui vetus invidet
6 Patrum Senatum Roma, potentium
7 Mater Quiritum ; quam secures
8 justitiae, Themidisque sanctae
9 leges sequuntur : si merui tuos
10 subire vultus, deque Alemannia
11 vates peregrinus verendos
12 ante pedes posuisse plectrum,
13 hoc, Diva, vatem lumine conspice,
14 quo contueris fulgura siderum,
15 solemque pendentem serenas,
16 et radios rutilumque pendis
17 Caelo tributum. Te genibus minor
18 adoro ; Princeps ; quam posita Notus
19 formidat ira, quam veretur
20 compositis maris unda rixis.
21 Non Martialis gloria nominis
22 non fama belli, non Othomannicis
23 infesta lunis fortitudo,
24 non toties onerata Thracum
25 virtus trophaeis, non sapientia
26 felicitatis regula patriae,
27 non ordo Patrum purpuratus,
28 non decorum studiosa virtus
29 huc me evocavit : quamlibet inclito
30 semper refulsit nomine, posteris
31 narranda lustris, gloriaque
218
32 attonitum stupefecit orbem.
33 Illa, illa magni gratia pectoris
34 in nos reclinis, nec dubium tui
35 Numen serenatum favoris
36 Austriacas penetravit oras ;
37 omnemque late splendor amabilis
38 implevit orbem, qua sibi roscidam
39 Sol pingit auroram, senemque
40 Hesperio rigat amne crinem.
41 Nos illa terris evocat Austriis
42 tui sacratas Numinis hostias,
43 et debitum cogit tributum
44 supplicibus posuisse votis.
45 Tu restitutos rursus amabili
46 sinu redonas ; tu Venetas super
47 concedis undas ambulare,
48 tu mediis radiare flammas
49 Ignatianas fluctibus Adriae.
50 Antiqua menti scilicet ingeris,
51 quae pontus admiratus olim,
52 quae stupuit radiatus igne
53 stellarum olympus : cum vigilantibus
54 Loiola flammis sub Jove frigido
55 dormiret ; allapsa Senator
56 de media regione caeli
57 voce evocatus, pignus amabile
58 collegit ultro, et sedibus intulit
59 gaudens palatinis, cygnoque
60 Sancta dedit recubare membra.
61 Vetusta Patrum restituis novis
62 exempla, dum nos colligis exsules.
63 Et nocte maeroris redemptos
64 Diva foves, facilique rursus
65 sinu reclines suscipis Adriae.
66 Sic nubilosis esseda Cynthii
67 qui texit aether involucris,
68 cum refugas rediviva tergit
69 matuta noctes, laetior ingerit
70 se vultus orbi, et pulchra serenitas
71 venustat auras, seque amoenis
72 vecta rotis, mediis olympi
73 infundit astris. Vivimus. Hoc tuum
74 est, Diva, munus. Noscimus incubum
75 pondus favoris : sed referre
76 par meritis pretium vetamur.
77 At dum facultas deficit, optima
78 factum voluntas suppleat. Est satis
79 gratus, referre qui laborat,
80 pauca tamen retulisse maeret.
Ad Reverend. et Excellent; Principem D. CAROLUM CARAFFAM, Episcopum
A4_52 v.1 Qua te, Carole, siderum
2 inscribam patria ? Quo remeantium
3 astrorum gremio ? Tuis
4 lassatum meritis pene gemit solum,
5 et se finitimis poli
219
6 immiscet facilis gloria sedibus.
7 Te Lucina serenior
8 excepit gremio, stemmate principem, et
9 per cunabula splenduit
10 majorum series, dives honoribus,
11 dives grandibus infulis.
12 In cunas famulas gloria purpuras,
13 centenasque Patrum mithras,
14 et scuta, et galeas fudit, et illitas
15 Patrum sanguine laureas.
16 Hinc Mars sanguineam torvus amystidem
17 gaudebat tenero dare
18 potandam labio, et pectora fortibus
19 enutrire laboribus ;
20 et menti patriam infundere gloriam.
21 Hinc stipata sororibus
22 virtus caeligenum nectaris ebrium
23 porgebat calicem : bibe,
24 dicebat, phialam caelitis otii,
25 innubemque scientiam,
26 et doctum solidae lac sapientiae.
27 Hinc tu Palladis abdita
28 pervadis calidi dotibus ingeni, et
29 Hostis desidis otii,
30 multarum titulis nobilis artium
31 vincis plebis inertiam.
32 Te virtus sequitur, non sine murmure
33 plaudentis populi : tibi
34 servit blanda quies, et lateri comes
35 veri gloria nominis
36 Famam perpetuat, seque stupentibus
37 astrorum capitoliis
38 immiscere potens, te procul evehit
39 inter nubila siderum.
40 Hinc, quamvis Venetis cura negotiis
41 mentem distrahat, aspicis
42 nos pridem Adriacis finibus exsules,
43 et charo cupidos sinu
44 Urbis restitui, tu (nihil aggero
45 virtutis pretio, nihil
46 adblanditus ago : celsior est tuus
47 omni affectus hyperbola)
48 tu, quamquam decumi mole negotii,
49 et toto obrutus Adria,
50 curarum fabricas hanc tibi principem ;
51 ut, quod Romulei Patris
52 sanctus mandat amor, littore dissitos
53 Orbis delicio inferas ;
54 et frontes lacrimis, tristibus obrutos
55 vultus fletibus exuas.
56 Nempe et cura Deum de minimis agit :
57 nil non providus aspicit,
58 et vili paleae sedulus excubat.
59 Hoc sese Deus exhibet
60 magnum, quod minimis lumine provido
61 impendat studium. Deo
62 accedis propior Carole, quod gregis
63 parvi sollicitudine
220
64 tangaris. Placido jam natat Adria,
65 optatique tenet sinum
66 portus nostra ratis. Carole, sed tui
67 haec est pars studii : tui
68 in nos non meritos tessera pectoris.
69 Tu per jurgia fluctuum
70 jussisti placidis ire Favoniis
71 innubes animas : tuo
72 motus detumuit Numine Nereus ;
73 commotique licentiam, et
74 rixas Oceani cum posuit sopor,
75 ut crispum Zephyro mare
76 iret deposita nube supercili.
77 Jam me, Carole, commones,
78 qua te parte poli, qua tua nomina
79 inscribam redeuntium
80 astrorum patria : qua pater aurei
81 Phoebus luminis excubat,
82 dispensatque suas sideribus faces,
83 et se per radios solo
84 subjecto insinuat blandior, et rosas
85 ostro ac murice purpurat.
86 Hic votis gravidus, non sine consono
87 Orbis murmure, Caroli
88 inscribo titulos : hic agat aurea
89 posthac saecula Carolus,
90 vestitusque sui lumine nominis
91 ducat purpureos dies,
92 et Patrum titulos Sol novus augeat.
AD SODALES MARIANOS. ODE LIII. In gloriosa B. Virginis Assumptione.
A4_53 v.1 Assurge Clio, remige sidera
2 transcende penna. Qua vocat avola
3 Virgo triumphatrix, adurge
4 Pegaseos mea Musa nisus.
5 Quam specto pompam ? Solis in iride
6 Virgo refulget ; cui radii latus
7 utrumque cingunt ; quam coronat
8 sidereo diadema cinctu :
9 cui Luna plantis cornua subjicit,
10 premique gaudet ; quam famulantibus
11 Tellusque, Cocytusque, et aether
12 obsequiis Dominam veretur.
13 Haec nempe Virgo, quae pede vindice
14 trivit chelydrum, quae male conscium
15 calcavit anguem, ac impiati
16 furta patris meliore dono
17 pensavit orbi : jam Capitolium
18 subit triumphans. Huc age Virginis
19 optata proles : ecce signum
20 magnum hilares micat inter ignes
21 Caelique stellas. Hoc tibi sidere
22 manat bonorum copia. Candidae
23 horoscopus felicitatis
24 inde tibi micat, unde Magnum
25 signum pudicae Virginis emicat.
221
26 Reclude vastum muneribus sinum :
27 jam densa sese depluentum,
28 insinuat via gratiarum.