natuleya! no 9 - bemba

32
Cibemba No. 09 K3.00 Nga cakuti twafilwa? Amafya yali palupwa lwakwa David Ukuba umusambi no kupanga abasambi Fyakumwenako kucilonganino icilekula Youth Corner: Langa lelo wilufyanya! Marriage Corner: Ukuponya amafumo Ukulanda na Lesa … na fimbi

Upload: natuleya-lets-go

Post on 02-Apr-2016

828 views

Category:

Documents


16 download

DESCRIPTION

A Zambian Christian magazine in Bemba and English

TRANSCRIPT

Page 1: Natuleya! No 9 - Bemba

Cibemba No. 09 K3.00

Nga cakuti twafilwa?Amafya yali palupwa lwakwa DavidUkuba umusambi no kupanga abasambiFyakumwenako kucilonganino icilekulaYouth Corner: Langa lelo wilufyanya!Marriage Corner: Ukuponya amafumoUkulanda na Lesa… na fimbi

Page 2: Natuleya! No 9 - Bemba

2 www.natuleya.com No.9

Ubwina nama bwalikalipe nganshi. Icakuti banso-fu balapyola napyooo, ba Nkalamo nabo pakubu-

luma, balati muuu, muuu. Bacimbwi bati fye nauwiii, uwiii, kumfwa insoka yena pakulila yati fyesii, sii, sii, bakolwe bena balapapa fye pakumonaicibumba cikalamba mumpanga yabo.

- Cali icitali nganshi icakuti nangu nibandyabuluba teti bafike pa mpela ya ici cibum-ba.

- Kabili cali icitali nganshi icakuti nelinsoilyatwa teti limone pa mpela yaici cibumba. Calicibumba icafukumana kabili icikulu nganshi.

- Elyo ba Cipembele pakuilishanya balati,‘’Mwamona ifwe batushila kuno kumpanga yacila-ka, ukwaba fye ulukungu, kumusesenga weka we-

ka, pantu bemba ashalakuli bushilya bwacibumba”.

Ba mfubu nabo ba anku-lako abati, “ekuli necishibacamatuwa, imiti nefintelel-we”.

‘No mulemfwe uteku’eba colwa mukwankulako.Bakolwe nabo abati, “muk-wai naba kokonati abotulya, bushe teti tucitepocimo?”

Awe ba Nsofu pakwima balapakuula namatwi yabo balang’onta, abati,‘’Mukwai ico tulefwaya kupanga inshila muli ici cine cibumba.’’

Bakolwe pakusuminisha abati ‘’Cishinka, ninshila fye iingapula mucibum-ba eyo tulekabila cibe fye ifyo fine mukwai. Mwandini citenipo ncimo.’’Nobwinanama bonsebwaankwila fye capamoabuti: “endesheni banso-fu kabiyeni citobeni.”

“Ifwe twakulamisunkako“,e bakolwe.

Awe bansofu mwishi-wi lyabukali balapyolelafye mumwango mwishi-wi ilikulu abati ‘’Nifyofine mune kolwe wasosa,icibumba icili nga cilyacilekabila icifuba icakosanga mapeya yandi. ‘’

Awe bansofu epakushilibala balakola umwela baipompa …

… nokuitunkanika nokufina kwabo balilibalanapacibumba umuku wacimo, uwacibili, uwaci-tatu balati na opuuu matota, opuuu, opuuu.

Mukwai, ninshi ubwinanama bonse bulelum-ba nokukoselesha, abuti Tiyeeee. Awe icibumbatecakupona nakalya, basuka bansofu balatushabalalolesha amapeya ninshi nayasukuka.

Apafumine baKolwe abati, ‘Aleni bakalambaesheniko nakabili namaka ukucisunka!’.

Natumfwe umu-lumbe. Muli ifintuifikankala ifyo mun-gasambililamo.

Cintu cayangukaukucita icintu leloicakosa ukufilwaukucibwesha.

Cilemoneka kwaticakusekesha, lelomucine cili icabulaamano.

Ubwasuko bonsebwalaba mulyashiilyacitike akasubakamo mu mpanga.

ICIBUMBA

CIKALAMBA

Page 3: Natuleya! No 9 - Bemba

No.9 www.natuleya.com 3

Kuli Bakabelenga besu!

‘’Ukupanga Abasambi !’’

Icalenga ukuti tutwalilile ukukwata aban-tu muno calo abakwikalamo mulandu wakuti-la twalikwata abantu abo abakwata abana abobakansha ifyakusunga ubuumi bwabo bwinobwino. Abo nabo ilyo bakula nabo bafyala aba-na abo bakalakansha. Ici capilibula ukutilainkulo imo yabula ubupe yapelwa ubwakubanomweo yabupela kunkulo iyakonkapo muku-mona ukuti abana babo bakanshiwa ukubaabantu abengaisunga nokuba abakwafwilishaabantu muncende umo baleikala.

Munshila imo ine ukusanduluka nokumo-na pabuyo bwakuntanshi fyapelwa kucilon-ganino. Shikulu Yesu Kristu aitile uyu mulimo ,‘’Ukupanga abasambi’’. Aebele abantu aboakanshishe pamyaka itatu ukuya nokulengaabanko shonse ukuba abasambi bakwe,(Mateo 28:19). Kabili efyo Timote aitilwe noku-kanshiwa nomutumwa Paulo pamo nabalu-mendo banankwe bambi – abo Pauloalecetekela ukucita cimo cine kuli bambi - (2Timote 2:2). Abantu abakalamba nangu abenakristu abakwata ubwishibilo balaposa inshitanamaka yabo ukusha babika ubwishibilobwabo mubena Kristu abanomba- ngenshilaLesa afwaya iya kukulilamo Icilonganinonokucilenga caba icaikatana, icilekula kabiliicashipa - (abena Efeso 4:11-16).

Pebula ilyakubalilapo, namumona icikopecamwana umukashana uyo uulesunga abanabanankwe. Kabili namumona mucikope cimbiintungulushi iyo ilebomfya inshita yaiko capa-mo nomubomfi wanomba. Ici cakutukoseleshaukubomba umulimo Shikulu Lesa atubikilapano calo ukubomba, ekutila ukuposa inshitayesu mukwafwa abanensu mukubakula noku-balenga ukuba abasambi.

Icilefwaikwa ukucitwa

Ngefyo ukushingashinga kulemonekamumulimo wakupanga abasambi mufilon-ganino fyesu efyo nobuyantanshi bwa kusa-bankankanya “Natuleya” buli pamyaka ibiliiyapita. Kuli ifintu ifingi ifyalenga. Eico ukufu-ma ino nshita ulu lupapulo lwesu ulwa “Nat-uleya” lyakulapangilwa ku Luapula Province,uko kwaba Ifilonganino ifingi ifibelenga ilipepala lye lyashi kabili ukuli mupepi nemis-umba ikalamba uko tushita ifibombelo. Uku-fuma pali ili pepala lye lyashi ilyalengapabula (9) natubwelela kumusango twa-tendeke uwakulafumya ilipepala lyelyashipanuma yamyeshi itatu nga inshila yakuseke-sha bakabelenga besu abo abaleya balefulila-ko fye. Mukwai tulemilomba ukuti mupepeleabantu bonse abali mumabumba aya lekanal-ekana ayalebombela mukupekanya, ukupan-ga nokusabankanya, ukubikapo nabaka-lemba bamalyashi nabakelula. Bonse tulesa-mbilila, kabili bonse cila umo umo twalikwa-ta ifintu fimbi ifyakucita mubwikashi bwesu.Eco bonse tulekabila Lesa ukutupela amanonamaka ayakubomba uyu mulimo.

Kabili twalisangako ipepala linono ilyel-yashi ilitwa “ Nombaline” umo mwingabelen-ga ubunte ukufuma kubantu abalekanaleka-na mpanga yonse pano isonde. Eico mulel-isanga natubika ilipepala muli cila lupapulolwesusu kuli cila kabelenga onse. Namukwa-ta insambu yakubalembela ukulapoka ututu-mapepala ukufuma kuli bakalemba ba Sunimagazine.

Mukwai Lesa engalamupala konse ukomuli!

CONTENT2 Utulengo: Icibumba cikalamba4 Ukupanga abasambi mucilonganino6 Ukuba umusambi nokupanga abasambi.8 Nga cakuti twafilwa?10 Amafya ayali mulupwa lwakwa David12 Umulandu wakwikala tondolo14 Ukuipela pa mulimo: Ni banani?

16 Icikope icikalamba (Poster)18 Ifyakumwenako fya cilonganino icilekula21 Langa lelo wilufyanya24 Ukuponya amafumo27 Kachema no mwana wakwe28 Kensha wandeke nomwana umukashana29 Ukulanda na Lesa

Natuleya! - Let's go!

ISSUE No. 9

Natuleya Advisory TeamJohn Bwalya, Royd Chishimba,Felix Chiwela, Frank Kalombe,Levy Chibu Kasoma, Wathabu

Simfukwe, Charles Chitondo

Editor & Managing EditorMarco Vedder, Peter Kabungo

TranslationFrancis Chola, Justin Kasuba

DesignSusha Mwansa

PublishedQuarterly, this edition:

Bemba 1,500 / English 1,100copies by

Natuleya-Teamof Christian Brethren churches

in Zambia

CostK3.00 per copy

Enquiries, Comments etc.Natuleya, - Managing Editor -,

PO Box 380142, Chilenje, LusakaCell No. 0977-606327

Email: [email protected]

Website / Facebookwww.natuleya.com / Natuleya

CopyrightAny article might be photocopied orotherwise reproduced, as long as

its content remains unchanged andthe source is indicated clearly.

Illustrations or photos that carry acopyright note are not to be used

unless permission has beengranted by the owner.

DisclaimerThe opinions of the authors

featured in “Natuleya!” do notnecessarily represent those of the

Natuleya Team.

PermissionThe following texts have been used

with kind permission of:p.2+32: Paul White Publicationsp.12: www.conradmbewe.com/

2012/10/our-criminal-evangelical-silence.html

p.21: from “The Disciple’s Manual”,W.MacDonald, GFP 2004

(otherwise as indicated below therespective article or unknown)

The following illustrations / photosare copyrighted to:

p.8+10: by Horace Knowles,Additions and amendments

by Louise Bass,The British & Foreign Bible Society

p.16-17: Graham Hind, UKp.21-23: Flint Musheni, Kasama

p.25: Lennart Nilsson, Sweden

Page 4: Natuleya! No 9 - Bemba

4 www.natuleya.com No.9

Tulemona ukufina kwa uyu mulimo ukufuma ku kuso-sa kwa kwa Yesu Kristu muli Mateo 28:19 apa epo atile,

Ici ukwabula ukutwishika nacikuma abantuba mitundu yonse abali nge cilonganino apali ponse apobali elyo nabali ukutali. Icishinka icili apa cakwishibaukutila cila mwina Kristu mu mulimo wa cilonganinouwakupanga abasambi afwile ukuipelesha mukupepa,mukuba ubunte, mwi senge, mukusambilila icipingo,mukushinshimuna elyo na mukukula kwakwe ukwa kuMupashi.

Twalimona kabili ukuti takuli ifintu ifingi ifilecitika mufilonganinino ifingi ukulosha ku mulimo wakupanga aba-sambi. Neci mulandu wakuti ukulenga abasambi mulimouwacila napa kuba fye abena Kristu, ukusangwa fyekumapepo, ukusambilila icipingo, ukulanga ubunte, uku-

shinshimuna elyo nokubikapo ne milimo imbi iya cilon-ganino. Pa mulandu wa ici calilenga no kuti tupuseukufuma mwi funde likalamba ilya kutumwa. Nanguukubila kuti kwacitwa ukwabula ukupanga abasambilelo ifunde likalamba lyashintilila pakupanga abasambi,kabili ukwabula uyu mulimo ninshi ukulenga abasambiteti kupwililike nakalya.

Cikankala ukumona ukuti, intungulushi sha filon-ganino pamo naba kashimika baba kuntanshi mukulengaamabumba yabasambi mu filonganino fyesu. Ukutungu-luka kwa uyu mulimo kushintilile pa kutungilila kwabakalamba. Abakalamba, ba Deacon naba kashimikabafwile ukumona ubukankala bwa uyu mulimo kutende-ka ukuubomba.

Mutubungwe twa basambi tulingile twabomfyaifitabo ifyalembwa mukwafwilisha uyu mulimo. Icakum-wenako ca mabuku yamo yamo ayalembwa naba BillyGraham (Ukwikala muli Kristu); Campus Crusade forChrist (Amafunde Chine aya mupashi); Amabuku yabaACC nangula ba CCP; aya Bakatanda (Sowers)- (Ifyoumuntu engasekesha Lesa no kukula ku Mupashi). Ififitabo fikafwilisha abasambi besu ukulanga icitetekelocabo elyo no kwikala abapalwa mu maka yakwa Mupa-

Umulimo wakupanga abasambi ku cilonganino ica pacifulo

Page 5: Natuleya! No 9 - Bemba

No.9 www.natuleya.com 5

shi wa Mushilo. Elyo kuti twalaebako abantu pa mbilansuma no kukanshako bambi. Ici kuti cacitwa nga cakutibalabelenga ifi fitabo ifyo ifingabafwa ukukusha ubwishi-bilo bwabo pali Lesa napakufwaya kwakwe.

Apo apashili nangu kamo akalecitwa ukulola ku muli-mo wa kukansha abali abacece muli Kristu mu nkuta,tulekabila ukupanda amano yakuti ukupanga abasambikufwile kwashintilila pali ifi fiputulwa, ipusukilo, ubutun-gulushi, imbila nsuma, amapepo, ukupanga abasambi,ukulanga ubunte, ifikomo ifya bushimikishi, ukutungililaumulimo wakwa Shikulu, ifunde likamba ilya kutuma ku-kalamba, ukukula kwa cilonganino, ukukula kwa cila mun-tu no bwishibilo busuma ubwapali Lesa elyo ne ntambishesu.

1. Ubulondoloshi bwe shiwi lya ‘Ubusambi’Ilyo tatulaya pa ntanshi, natubale tulolekeshe pali ili

shiwi no kulilondolola no kukwatako ubwishibilo ubwafintu tulelandapo. Ukulingana na Kuhn mwi buku lyakweilitwa “Ubukankala bwa kutandalila,” alondolola ubusam-bi muli iyi nshila:-

(a) Umusambi: mwina Kristu uulekula mukupalanana Kristu, aletwala ifisabo mukubila imbila nsuma, kabilialebomba mukutwalilila ukutwalisha ifisabo. Ifi kutifyaputulwa pamo ngefi:

● Afwile aba muntu uulekonka Yesu Kristu no kubainte mu Mupashi wa Mushilo.

● Afwile aba uwapalana na Kristu.

● Afwile ukuba umusambi.

● Afwile aba uwaikanya.

● Afwile ukuba muntu uusangwapo ilyo alefwaikwa.

● Afwile aba uwatemwa Kristu ukucila fyonse.

● Afwile aba uwatula inshita yakwe ne fikwatwa fyak-we pamulandu wakwa Yesu.

● Afwile aba uwaipela ukulofya umweo pa mulanduwakwa Yesu Kristu.

(b) Ukupempula: uyu mulimo wabu Mupashi uwaku-lenga uwasumina nomba ukuba uwalimbwa mu citetekelo.

(c) Ukutanda: umusambi afwile ukuba kakansha wabana bakwe abaku Mupashi pakuti abafwilishe nabo uku-lasandana nangu ukula panga abasambi nabambi.

2. Ukushininkisha ukwepusukiloUyu e mulingo wakubalilapo uwa busambi. Ili sambil-

isho lyafwilisha intungulushi mufilonganino ukumona uku-ti abasumina mu cilonganino bashininkisha ipusukiloukwabula ukutwishika ukuti bushe balipusuka nangu iyo.Ukushininkisha ukuti abo abalekanshiwa baliabapusushiwa icine cine. Munshila imo ine aboabalekanshiwa bali nokumona ukutila abantu abonabo balekansha balepokelela amasambilishoyamo yene mu nshila imo ine. Ifipande fikalambamukusambilisha ubusambi fifwile fyasanshakone mitwe iyi ili apa:

● Umweo wa muyayaya (1 Yohane 5:11-13)

● Ubwana (Abena Roma 8:14-17)

● Ukwelelwa ku lubembu (1 Yohane 1:9)

● Ukukwata Ifishinka tefyo ngumfwa fye ifin-tu iyo (Abena Kolose 2:6)

● Ubunte bwakwa Mupashi wa Mushilo (1 Yo-hane 4:13)

● Ubumi ubwapilibulwa (2 Petro 2:2, 2 Korinti5:17)

Cabulanda apakalamba pantu abantuabasumina abengi mufilonganino tababa abalim-

bwa ecalenga no kuti tukwate abantu abengi aba-shashininkisha ukupusuka kwabo; ukwishiba nga cakutibali no kuya ku mulu nangu ku mulilo. Eico tulingileukufundi-sha abantu ukwishiba ifyo ukupusuka kupili-bula. Tulingile ukulanda pa mwenso wakulwala ne mfwapakubapela isubilo ne cishinka muli Lesa. (Amalumbo91; Amalumbo 23; Abena Efese 6). Abantu abengi baliti-tikishiwa no mwenso ne ngulu, ukusambilisha kwa cinekuti kwabafwa ukwishiba ukuti aba bali babomfi bakwaSatana kabili umulwani uyo uwaba uwacimfiwa. Kanshitabali nokuba no mwenso iyo.

3. Ukutwalilila mukusambilila icipingo namukupepa

Ubuyo bwaba mukusambilila icipingo kwafwilishaumwina Kristu ukumona ubukankala bwakukwata akas-hita eka na Lesa kabili no kumona ifyo engasanga iyonshita. Amalembo ayali pamo ngaya kuti yaba ayak-wafwilisha ukumona ubukankala: (Amalumbo 1:2;119:147; 1 Petro 2:2). Afwilisheni uwasumina nombaukulapekanya inshita yakuba na Lesa, iisuma kabili necifulo icisuma. Mwafwilisheni ukwishiba ukwasuka ame-pusho ayengamwafwa ayali nga aya: Bushe kuti nacitashani pa fintu ifyo nabelenga lelo? Bushe yalemfundashani pali Lesa Tata, Umwana no Mupashi wa Mushilo?Abakalamba bafwile ukumwafwa ukupepa ukumona pafintu ifyo Lesa amusambilishe mu mashiwi acilabelengabamukoseleshe ukupepela no kukabila kwa bantu bambipakashita kamo kene.

4. Umutengo wa mulimo wabusambiAbakalamba bafwile ukufunda abena Kristu bapya

ukuti ukuba umusambi kwalikwata icintu icifumamo.Pantu tacaba ica yanguka. Eico pakuba umusambi cika-bila ukuba nokuipelesha ukwashika, ukuba ne micitileipya, ukukwata akashita, amapepo no kushipikisha. Eico:

● Ubusambi kumfwila Yesu Kristu – Mateo 28:19-20

● Ubusambi kuipelesha onse kukufwaya kwa kwaShikulu – Luka 14:25-35, 9:23

● Ubusambi kupenda ifintu ifikafumamo – Luka14:28-32; 9:47-62

● Ubusambi kuipelesha kwa kulanga ukutumwa uk-wafikapo kuli Lesa.

Mu Lupapulo ulukakonkapo tuli no kumona pa masa-mbililo nayambi ayengafwilisha ukufunda abasambi.

Page 6: Natuleya! No 9 - Bemba

6 www.natuleya.com No.9

Inkumbu shakukwata abafyashi abaishiba LesaNakulile nabafyashi abalekonka Yesu Kristu

mubwikashi bwabo ubwa cila bushiku. Abafyashibatusambilishe ukupepa pamo nabankashi bandi na-bamunyina bonse, baletubelengela icipingo elyo twa-leya nabo capamo kukulongana kucalici.Twalebombela pamo incito kabili twaleteya pamonabo umupila wakumakasa elyo na mumangalo yambitwaleangalila pamo. Twalekwata inshita iikalambaiyakulanshanya pamo nabo, elyo kabili naleipusha iciliconse kuli bena – efyo nalecita. Bena balengipushakabili balenungika ilyo lyonse bamona amafya mumic-itile namu bupekanyo bwandi. Ilyo nali nalimo nemya-ka ikumi naibili (12) bamayo batendeke ukulansendailyo baleya mukupela utupepala twa mbila nsumakunganda nenganda mumushi wali mupepi. Nainenaleya nabo. Ilyo nacilile pa maka ikumi limo na ine(14) abafyashi bankoseleshe ukulatandalila nkashiyesu umo umukote mucalici cesu ubushiku bumo cilamulungu nga nafuma ku sukulu. Nalebafwako utucitoutunono kabili nalesansamuka ilyo naleba mumupu-tule wabo umo balebika amabuku. Nipali uyu winemushinku nafwaishe ukubatishiwa. Batata beneebantungulwile kuli Yesu Kristu kabili ebambatisheno kumbatisha pali iyi ine nshita. Ifi efyo Lesa atun-gulwile abafyashi bandi ukuncita ukuba umusambipamo ngefyo Paulo aebele Timote muli 2 Timote 3:10,11 ‘Lelo iwe wakonka isambilisho lyandi, imibele yandi,ukupanga kwandi, icitetekelo candi, ukutekanyakwandi, ukutemwa kwandi ukutwalilila kwandi, uku-lamatwa kwandi, ukucula kwandi…”

Ifyo Priskila na Akula Bengamoneka IleloIlyo nali ne myaka ikumi na mutanda(16) nasangilwe

kukulongana kwaba minshioni ukwali mumainsa ukwabelelekukapinda kakulyo akamucalo ca Germany. Uku eko twaafwilishe umubomfi uwaleshimpa inkuta uyo uwaitile aban-tu kukulongana, twalandile nomuntu onse uyo twakumenyemunshila, twapele utupepala twambila nsuma twashitisheamabuku, twaimbile inyimbo nokubomba imilimo iya lekanalekana iya kutwafwa ukulanda nabaume elyo nabakashipalwa kwa Kristu. Ico nine nalipo umwaice nalipo kabili ninenalefwaisha ukusambilila, intungulushi yaposeleko amanosana ayakusambilila ifya kubomba kabili twalelanda libililibili. Nalitemenwe iyi ntungulushi pamo nolupwa lwakweulunono. Panuma ya uku kulongana, papitile fye imyeshimutanda (6) ilyo nakabili bangitile ku kulongana na kumbiukwa mwaka upya. Nakabili nasambilileko na fimbi ifingi.Nabafwile mu fintu balefwaya ukufikilisha kabili nasekelelepe senge twali na lulya lupwa lwa bwina Lesa. Ukutula apo,ilyo kwaleba inshita sha ifyo ishakulongana twalesangwanabo, limo limo balendalika ukubatandala. Twalepandashan-ya amano kabili twatampile ukula akana amano pamulanduwa milimo yabu minshioni (“Mission Information Service,”)twalelansyanya napa milimo ya mu filonganino fyesu. An-gafwile ukusambilila ukupekanya no kutungulula ukusambi-lila kwa Cipingo (Bible Study) ilingi line twalebomba bonse.Pakubalilapo nalemona ifyo alebomba elyo panuma na-tendeke ululabafwako. Panuma ya ifi batendeke ukundekelaukubomba elyo nga napwa balanjeba ifya ciwamamo nefyomfwile ukucita bwino. Ili senge pakati kakwa Paulo naTimote wakwe uwa ino nshita lyatwalilile pa myaka iyingi.Naleipusha ukupandwa amano libili libili – ilyo nalekabilaimilimo yakusambilila, pakuselela ku nganda imbi ukwakush-

UKUBA UMUSAMBI NOKUPANGA ABASAMBI

Page 7: Natuleya! No 9 - Bemba

No.9 www.natuleya.com 7

impa icilonganino, pa kuupa kwandi, ilyo naishileingila mu mili-mo wa mbila nsuma (missions) mu calo ca D.R. Congo.Tatwaleikala mu ncende imo lelo twali mu pepi mu mitima na mumapepo.

Kabili bangishibishe ku ba bwananyina bambi abo nalinokusambililako. Icakumwenako, bansendele ku masambilishoyabu “minshioni” uko uwalesambilisha ashimpile ifilonganinoifingi mu fyalo ifina mupalamano. Abo ba munyina bali abak-wafwa sana kuli ine pamo nga ne walefwaya ukubomba nabantu bambi. Bansambilishe ukuba uwaku tontonkanya pacipingo ne misango pa muku umo wine, ukutontonkanya sanakwati fintu umutumwa Paulo acitile.

Kuti nalumbula abengi ababikile inshita na maka yabo mumweo wandi. E musango Lesa anengele mu kupangwa umusam-bi. Lintu ifi fyalecitika nali no mulimo naine, nali no kupangaabasambi naine.

Ukutendeka ukupanga abasambiIca cishinka, nshali Shikulu Yesu Kristu. Nshabombelepo na

basambi ikumi na babili pa nshita imo. Kabili nshali umutumwaPaulo. Eco nalifye icakubombela bambi ukulingana napo Lesaumwine amfishishe. Ilyo nali intungulushi yamisepela pa myaka ikumi na cine konsekonse (18), naleafwilisha abaice banan-di mwi bumba lya misepela ukuti be-shibe ishiwi lyakwa Lesa bwino. Ilyonafikile pa myaka amakumi yabili (20)naselele ku cifulo cimbi mulya mwinemu Germany no kwafwa ibumba lya benaKristu ku ncende kulya kwine ukushimpaulukuta. Impendwa ya bana be sukuluabengi baishile ishiba Shikulu. Naleendano mulumendo umo ifi, pakwikala nankweinganda imo catulengele ukukwata inshita iyi kalam-ba iyakulapepela pamo no kulanshanya pa buyantanshi na mafyayali mu myeo yesu. Twaeseshe ukucita ifyo Paulo acitile kuBena Tesalonika. Ifyo alembele muli 1 Tesalonika 2:8 ati:

Twalecita ifintu ifingi pamo na baice banandi abatetekele paliilya nshita. Ukubelenga icipingo, ukupepa, ukulanshanya amafya,

“ukucimfya” ulubembu, ukuseka, ukwimba, ukubila imbila nafimbi ifingi.

Tulekabila ne nkanshi shesu muli uyu mulimo!Twali no bwafya bumo. Tatwakwete nangu umo umwana-

kashi pe bumba lyesu uwakubomba na bana besukulu abana-kashi ubatampile ukukonka Kristu. Te kuti mu cine fye mwikalemupepi no mwanakashi ku kulanshanya. Eico twaipwishe Lesaukutwafwa. Twaishile ishibana ne nkanshi mu mumusumbauwali mu pepi, uyo twaishile ipusha nga kuti atwafwa. Alisum-ine elyo twatendeke ukubombela pamo, ukulolekesha sana sanaku bana besukulu abakashana. (Panumba ifintu fyafuntwike mumusango wakuti, ilelo eu letusunga pamo pene na bana besubane (4)…. awe kwena ili nalyo lyashi limbi…). Ici catulangaisambililo ilisuma sana. Ca cishinka twalekabila inkashi ukuibim-ba mu mulimo wa kupanga abasambi. Ee, imilimo ya kutungululano kufunda apali ibumba yapelwa ku baume beka. Nangu cibeifyo kuli imilimo imbi iyi lekabilwa bana mayo ukubomba muk-wangufyanya. Kabili ukupanga abasambni munkubatemwa nokufunda abena Kristu abapya mulimo wa fwebonse! Na nombaumukashi wandi alakumana na ba namayo, mukubelenga icipin-go, ukupepa,ukulanshanya amafya ya bwikashi no kukoseleshan-ya. Ukupanga abasambi takukabila ubupekanyo bwa mpiyaishingi, motoka, nangu icisebele apa kushimikila – umuntu kutiabomba apali ponse apo ali, no kubomfya ifili fyonse ifyo akwete.

Ukuya pamo na balumendoIlyo naikele ku citungu ca kukapinda ka kukuso (Northern

Province) naleendauka sana ukutandalila ifilonganaino, ukobalengita ukuya mukusambilisha no kufunda ba membala. Iyieyali ishuko Lesa ampele iyakusenda abalumendo abalelangaubukabilo mukusambilila no kufwaya ukuya pa ntanshi mubwina Kristu bwabo mu myeo yabo. Twalelala mu ng’anda imo,ukulya fimo fine, ukupekanya amasambilimo ya mu cipingopamo, ukutandalila abena Kristu, ukukumanya intungulushi,ukushitisha ama buku, ukulungisha motoka, ukulangishaubunkolanya bwakwa Yesu, ukuseka pamo, ukupanga ifibombe-lo fya kufundilamo, ukupanga ifilubo, ukufiwamya no kucitaimilimo iyingi capamo. Bamfundile ululimi lwa cibemba nentaambi. Naine nabafwile ifyakusambilila amalembo no kutun-gulula amasambililo ya mucipingo mu musango wa kuti abobaletungulula kuti bafwaya itontonkanyo lyakwa Lesa abena.Nabafundile ifya kwipusha amepusho ayangalenga ukuton-tonkanyapo. Nabafwile ukutontonkanya ifilebakosela pakutibalepanga ukusalapo abene. Nabalangile ifyo intungulushiibomba ne fyakutompola umutima nangu ifyo engac-

ita pa mafya.

Nshakwata inshita? – Techachishinka iyo

Inshita shimo tumona kwatitatwakwata inshita ukulanda na-bena Kristu abapya, tulaba abap-amfiwa ne milimo imbi, Nainewine efyo caleba. Lelo, naishilekutuluka ukuti, kuti nabomba imi-

limo yandi ilyo ninsendapo umulu-mendo umo nangu babili. Eco nalecita ifyo

mfwile ukucita no kupela abo tuli nabo pa nshita imo ineukumona no kusambilila kuli ine. Lelo ici teti cibe kwati ni fintuYesu actitile ilyo ali na basambi bakwe ikumi na babili (12)ukwikala nabo imyaka itatu (3 years) akasuba no bushiku –nanguncibe fyo – nshili Yesu.

Ubu e bunte bunono ubo abantu bamo abapele inshita yabomu kungafwa ukuti mbe ifyo ndi ilelo, kabili nge fyo naeshaukucita cimo cine naine kuli bambi. Ndesubila ukuti ubu buntekuti bwakoselesha bakabelenga abengi ukucita cimo cine. Kuliba Timote abengi abalekabila na Paulo uku bafwa.

1 Tesalonika 2:8

Page 8: Natuleya! No 9 - Bemba

8 www.natuleya.com No.9

Ubusanso! - nangu iyo?Panuma yakwikala alefunda akasuba konse tumona Yesu na-

basambi bakwe banina mu bwato nokwabukila bushilya bwabemba wa Galile (ama vesi 35-36). Panuma ya ntamfu iyalingaicipupu (icali icikali ekulemba ukwaba muli NIV) caimine, nokulen-ga amabimbi ukuipuma mu bwato icakuti abasambi bali mu busan-so bwakubunda. Mukupelelwa batendeke ukwita Shikuluukubafwa uyo uwali nasendama ku cisolo, batile

Umo kuti amona ukupele-lwa kwabo nokupamfiwa ukufuma kufyo baleeba Yesu Kristu.Yesu Kristu nao mukwasuka ukulila kwa basambi bwakwe akalipileumwela no kutalalika bemba. Elyo aebawile abasambi bakwe pamweso wabo no kubulwa ukutetekela. Mu mwenso uwingi,batampile ukutwishika Shikulu. Batile,

versi 41.

Yesu Kristu - ali muntu uwapwilililaMukulondolola Shikulu Yesu Kristu muli ili lyashi, Marko mu

versi 38 alembele ukuti, Yesu alisendeme ku cisolo ilyo abasambibaleshomboka ne cimwela cikalamba. Afwile alinakile nganshipanuma yakuposa inshita yonse iya kasuba alefunda ibumba ilikalamba. Nalala - ilipusho ilyaisa ku mano yesu ilyo tumona pamubele wabu Lesa, bushe Lesa cine kuti asendama? Icipingoapabuta calilanda ati Lesa tashipula. Mu Malumbo tubelengaukuti,(Amalumbo 121:4) ESV. Bushe Yesu Kristu uwaba Lesa mu nshitaya kuponenwa ne cipupu ico calengele nabasambi ukupamfiwaasendame? Ubulondoloshi bulanga fye icishinka ici ukwishibikwaicakuti Yesu te Lesa fye umutuntulu lelo kabili ni Lesa umuntuuwapwililika. Ukusendama kwakwa Yesu Kristu cilangililocakushininkisha bu muntu bwakwe.

Yesu Kristu - Ni Lesa uwapwililikaBu Lesa bwakwa Yesu Kristu bwamonekela mu kwas-

uka abasambi abali no mwenso na mukukalipila umwela.Ilyo abasambi bamwene amenshi baile kuli Yesu no kutila,

“ IlyoYesu abukile mu tulo akalipile umwela no kuweba ukuta-lala shilili. Marko alembele fye amashiwi ayafumine pa-kanwa kakwe fye ayakutila v.39(b). Napo pene umwela wapwile kabili kwali ukukutu-mana pali bemba.

Ici cilangililo ca bu Lesa bwakwa Yesu Kristu pa-filengwa na Lesa. Mu Mbila Nsuma yakwa Yohane tube-lenga ukuti,

(1 Yohane 1:1-3 ESV). Kristu nga Lesa kalenga akwataamaka pali bemba, pamwela akwata na maka yakufitalali-ka nafyo fyalimubela.

Umutumwa Paulo mukulosha ku cishinka cimo cinemu Bena Kolose umo alembele palwakwa Kristu

(Kolose 1:16 ESV). Kalemba wa ba Heberenao efyo alembele pakusonta kuli Kristu nga umo uyoicalo calengelwemo (Aba Hebere 1:2).

Kanshi Kristu nga kalenga wa fintu fyonse alikwataamaka pafintu fyonse ifyalengwa e mulandu engakalipilaumwela nao wamunakila.

Page 9: Natuleya! No 9 - Bemba

No.9 www.natuleya.com 9

Ukufilwa ukucetekela uyu Lesa UmuntuPanuma yakukalipila umwela Yesu apilibukile ku ba-

sambi bakwe atile, V.40.

Mumashiwi yambi, Yesu alebeba ukuti tabali nokusakama-na apo bali bali nankwe. Bali nakalenga wabo, Shikuluumwine wafintu fyonse, lelo moneni benabali abapamfiwa ilyo amabimbi yaimine.

Ili lisambililo kuli ifwe ilelo. Tuleka-bila ukutwalilila ukutetekela Lesatemulandu nefintu ifikatumbukamukutetekela kwesu. Mumbila nsumaiyalembele Mateo, Yesu alaile ukubanaifwe lyonse ukufika napakupwa kwanshita(Mateo 28:20). Kanshi Yesu uku-ba mubwato cakutwikasha ukuti kanshituli abacingilwa nangula cakutila panshi-ta shimo cimoneka ukukanaba ifyo.

Ukukufilwa kwalilandwapo namumbila nsuma yakwaMarko. Nakuba nimu musango umo wine tumwenamoabasambi bafililwe ukumfwilamo imilumbe Yesu abebele,4:13. Ilyo tutwalilila ukubelenga tulanga ukufilwa na-kumbi mumweo wabasambi, icakumwenako, 8:31-33 uku-filwa ukusumina inshila yakucapindama, nangu 9:30-37,Ukufilwa ukusumina mubutungulushi ubwakupyunga.

MwisakamikwaIlipusho nili; Bushe ukufilwa empela yabusambi?

Ubwasuko ukwabula ukutwishika, ni Iyo, nangu fye pano-no! Lelo cashintilila fye pabwasuko uko twakwatapo. Kutikwatulenga umwenso nangu kuti catupela amaka yakuyakuntanshi mumyeo yesu na Shikulu. Shikulu tacimupapu-sha nangu ukutendwa kukufilwa kwesu, aba uwaipelaukutwalililapo naifwe. Ilipusho lyakutila,bushe kuti twacita shani pakuti at-walililepo naifwe. Abo abatwalaukufilwa kwabo kuli Yesu balombaukuti ababelele uluse nokubapelaamaka yakucimfya necacine ba-lacimfya. Lelo kuli abo bomfwila ubu-fi bwakwa Kasebanyanokumusuminisha ukuteeka imyeoyabo bena balacimfiwa. Icine fye,mumweo wakuba umusambi wakwa Kristu mulaba ins-hita ishakufilwa. Lelo amalembo yalatwafwilisha ukutwa-la ukufilwa kwesu kuli Yesu pakuti wene atusendeleko.

Muli 1 Yoane 2:1-2 umutumwa Yoanealembele ati,

Pamo pene namuli 1 Yoane 1:9, atile,

Bushe nomba tulesosa ukuti apo kuku-senamina natukwata Kristu nga ndubulwilawesu kanshi kuti twaikalila mulubembu ku-mufulo fye? Awe mukwai nakalya! Munkala-ta yabena Roma umutumwa Paulo alitusokaukwikala naya matontonkanyo yamusangouyu aya lubembu, atile

(Abena Roma 6:1-2)

Cacine mukukonka kwesu Kristu kuti twafilwa lelotuli na Wene nga ndubulwila wesu, uwisa mukutupupu-tula nokutupela amaka yakuti tumukonke. Cilasekesha

nganshi ukusanga ukuti ishiwi Ndubul-wila ilyabomfiwa muli 1 Yoane lishiwilimo line iyabomfiwa ukupilibula Mu-pashi wamushilo (mululimi lwaba Ki-liki e Palakeleto) icalola mukutilaUmuntu uwisa kukwafwilisha, nan-gu uyo uwisa mukutusoselako.

Eico kanshi tufwile ukusendaukufilwa nga icintu icakutulengaukuya kuntanshi uko twingalinga

nokutumbula ulubembu lwesu nokuk-wata ipange lisuma mumutima ilyakukabila ukukon-

ka Shikulu ukupitila mukusenamina kwakwa Lesa.Natwibukishe ukuti Yesu ni Lesa umuntu icine cinekabili Muntu uwapwililika. Abena Kristu baci Hebele balikoseleshiwe nganshi kuli aya mashiwi mukucula kwabo;

(Aba Hebele 4:14-16)

Page 10: Natuleya! No 9 - Bemba

10 www.natuleya.com No.9

Chapter 13Amnon ali uwacushiwa nolunkumbwa kuli nkashi yak-

we Tamar. Ngo mwana wa mfumu ali nokukwata aba-kashi abengi nga cakuti alefwaya, lelo amatontonkanyoyakwe yashintilile pali nkashi yakwe umofye epela. Tulas-anga ukuti ilingi ifintu ifyo ifyabindwa filapamfya ukutituficite nga fintu Adamu na Eva bafililwe ukusunga ifundenangu bali mu ncende umwali ifisabo ifingi mwibala.Baebelwe ati tekwesha ukulya ku cisabo ici lelo ifyashalafyena kuti mwalyako. Lelo Satana aongwele Eva ukuton-ta fye amenso yabo pakulya ku muti uyo bababindilweukulyako.

Jonadab, umunankwe wakwa Amnon pakumona ukutiAmnon umutima wakufwaya ukulungana nnenkashi yak-we nangu tali wakufyalwa nankwe, amupandileko aminoyakufwayako inshila yakuti engamupelako inshita.Tufwile twaba abacenjela ilyo tulepandwa amano ne nshi-la yakusendelamo ifintu. Pa mulandu wa matontonkanyoyamo elyo na bantu bamo, tuleba abayonaula fwebenefweka. Pa mulandu wakwa Amnon elyo na mafya ayoaponenemo tapali icamwafwile mukupandwa amano kuliJonadab. Mu ifintu fyone ifyo tucita muba ukulenga fimbiukuba mubwafya nangu ukuba bwino. Lelo muli ili sengemwafumine fye ububi.

Amnon aipangile ngo muntu uwalwele, lelo aipwisheDavid ukumutuminako Tamar ukuya mupekanishishakoifyakulya. Panuma yakupwisha ukupekanya ifyakulya,Amnon aebele abantu bonse ukufumapo apo bali nokulekaukuti olungane na Tamar.

Tamar apapatile Amnon ukulolela pakuti engaya ipu-sha nga insambu shakuti engamupa kuti shapelwa kuli

wene nao alikene ukuti engalolela ngefyo caci-tike pali David na Betsheba uyo abembwike nao. Amnonaonawile umweo wakwa Tamar pantu ali uwatontonkan-yapo sana pakuisekesha fye umwine. Tali uwatemwankashi yakwe. Ubukabilo bwakwe pali wene bwali bwalunkumbwa fye. Icitemwiko cifwaila abanensu ifisuma naAmnon taletontonkanishisha umunankwe ifisuma.

Panuma yakulungana, Amnon aishilepata nkashi yak-we icabipisha, ukucila pafyo amutemenwe ilyo talabembu-ka nankwe. Ici caishileba cishininkisho cakuti uyutatemenwe nkashi yakwe lelo ulunkumbwa elwaiswilemuli wene tecitemwiko.

David afulilwe nganshi pafya citike pali Tamar (13:21)lelo tacitilepo icili conse. Nalimo aletina ukukalipila Am-non pamulandu wakuti nga amoneke nga mfundabuteshi.Ulubembu lulonapoka amaka mumweo wantungulushi. Ifiefyaba na mulukuta lwa cilonganino, kanshi cikankalakubaletungulula ukuba icakumwenako cisuma (1 Timote3:2-10, Tito 1:6-7).

Panuma yakumfwa ifyacitike kuli nkashi yakwe, Ab-shalom alifulilwe icipesha mano nganshi ico icakutila pamyaka ibili tacitile icintu icili conse (2 Samuel 13:23).Pantu alelolela ukuti akasange inshita yakucita icilandushi.lelo amapange yakwe yali yakwita ulupwa lonse pakutibese babombele capamo mukubeya impanga. Panumabamunyina bonse baisa no kumukonka, aebele abalumen-do bakwe ukuwa pali Amnon nokumwipaya. Apa twamo-na icintu cimo icacitike mu lupwa lwakwa Davidcabwekeshepo nakabili ukucitika. David abomfeshe aban-tu bambi ukwipaya Uria (2 Samuel 11:14, 22), ulubembulwakwa David lwabipishepo sana ukucilapo pamulandu

2Samuel 13-14

Amafya yali palupwalwakwa David

Panuma yakubembuka kwakwa David kuli Betsheba, ifintu tafyalibwino palupwa lwakwa David. Umwana uo Betsheba afyele alifwile(2 Samuel 12:15). Necakonkelepo palupwa lwakwa Davidpacitike imisoka. Nipali ici twamwene ubutungulushi mu mweowakwe bwaba mubwafya. Tusombola ifyo tubyala (Galatia 6:7).Ukwipaya elyo no bulalelale efyalecitika na David nao nombafyamucitikile. Lesa abelele uluse David imembu isho actitile; leloamafya yena epo yali pali wene.

Ulubembu lulapanika umuntu ukucila napafyo abifishe. Muli unomweo na munshiku shakuntanshi. Lelo nga twalapila Lesa kutiatubelela uluse lelo ukwikala kwesu kufwile kwaba pamo namacushimumicitile yesu. Icakumwenako, umuntu limbi kuti apanga

ubulalelale noukwete ubulwele umbi, nanguengalila, alapila kuli Lesa lelo ukulwalaninshi nalwala pafyo acitile. Umupupunangu engeba no kulapila lelo ifunde lyenaninshi lifwile ukufikilishiwa ilya panoisonde. Ibukisheni ulubembu lwalikwataamafya palwa luko.

Nga twalapila Lesa kuti

atubelela uluse lelo

ukwikala kwesu kufwile

kwaba pamo namacushi

mumicitile yesu.

Page 11: Natuleya! No 9 - Bemba

No.9 www.natuleya.com 11

wakutila Betsheba umulume wakwe tacitile icabipa icili conse.Kabili ali umuntu uwacindama kabili uwamano.

Panuma yakwipaiwa Amnon, Abshalom abutwike ukufu-ma ku mfumu David. Ukubutuka kwakwa Abshalomkwaletele ubulanda ku mfumu David (13:37-39). Kabili aliwabulanda pafya citike kuli Tamar, imfwa yakwa Amnon elyonokubutuka kwakwa Abshalom.

Abshalom aipeye munyina pamulandu wa lupato. Amonifyo actitile fyali ifyabipa sana eco nokukandwa kufwile kwa-bapo ukukalamba. Lelo Abshalom asenda ifunde mu makayakwe napakucita ici aletele ubulandu pakati kalupwa lonse. Ukukalipila umuntu cintucimo icisuma sana kabili icalinga lelotacifwile ukucitilwa mu lupato iyoo.

Lesa alatukalipila pakutilatubwelele mu nshila yakwe (Heb.12:10) Na mulukuta mwine ukukali-pila kufwile kwalola mukulanga uku-temwa pakutila ababifibabweseshiwe kuli Lesa (2 Kor. 2:6-7).

Panuma ya nshiku ishingi, Davidtalelanguluka pali Amnon lelo pali Ab-shalom (2 Sam. 14:1), tulemona ic-itemwiko cakwa wishi pamwana wakweuwalubile nga ulya umwana wa lubile uwa-bwelele kuli wishi (Luka 15:20) Lesa alalanguluka pa lubembu.Eco tanaka ukulolela abana bakwe kukuleka bese kukulapilano kubwelela kuli Lesa (2 Petro 3:9). Bushe kuli ifintu ifyomwacita ifymuletela insoni? Bushe ici cilemulanga ukutimwalifuma kuli , kabili tamwaba nankwe ne senge ? Ibukishe-ni ukuti Lesa alekulolela ukuti ulapile kabili uluse lwakwelukulu kukubelela (Amalumbo 130:7).

Chapter 14 – Abshalom abwelela ku YerusalemuJoab amwene imfumu ifyakucita nafyafya. Nangu ali uwa-

temwa Abshalom lelo talefwaya ukuti abwelele ku Yerusale-mu. Umwanakashi balimutumine kuli David kulyashiilyaumfwike ukulosha kufyacitike kuli Abshalom, nemfumuyayangufyenye sana ukupingula pa mashiwi yapokelele pakutinamayo no mwana wakwe babe abantungwa (14:4-8). Napaliici David alelanga abantu ukuba abafilubo sana ukucila ena.Panuma yakubembuka na Betsheba ali umuntu uwafulwasana ilyo aumfwile amashiwi ya mukankala ukwipaya impan-ga yamupina no kupela ilambo kubatandashi (2 Sam 12:7).

Panuma yakumona bu bumbi munda bwakwe, David apeleamafunde ukutila Abshalom afwile ukubwelela ku Yerusalemu,lelo icabulanda David akene umwana wakwe ukubwelela necicipilibwile ukutila tabawikishenye (14:24). Alingile ukwikalaumwine mu ng’anda yakwe lelo te mucifulo caba wishi.

Pano tulemona David ali nobwafya ubwakukana belelauluse. bushe nico alefwaya fye ukumona ukuti Abshalomakandwa? Nga nomba cali cishinka, icakuti David talefwayaukumona Abshalom. Tulemona ukuti tapali icishinka cakube-lela uluse nangu ukuwikishanya. Ukubelela uluse cipilibulaukutila conse ico umuntu abifishe tacakebukishiwe. Ukuwik-ishanya kumoneka panuma abantu babili ilyo baba pamo.Neci calepilibula ukutila umo afwile ukubelela uluse umunan-kwe. Ngefyo caba ukuti Lesa nga akubelela uluse umubembuninshi nakupokelela umupwilapo mu menso yakwe (Efese1:3-9).

Panuma yakuposa imyaka ibili mu Yerusalemu ilyo Absha-lom talati akumane na Joab ukupoka insambu ku mfumuukuya mumona (14:33). Joab amoneke ngo wali shibukombepakati ka mfumu no mwana wamfumu uwabindwa no kubom-ba umulimo wakuwikishanya. Noyu mulimo uukankala uyo naPaulo atile emulimo twapelwa uwakuwikisha abantu (2 Kor.5:18), neci calicilapo no kubila no kuleta abantu kuli Kristu mulukuta (2 Kor. 5:20). Caliba icikankala ukwibukisha ukutiumubembu abwela kuli Lesa pakuti abelelwa uluse

nokubwelela mwisenge lya bena Kristu banankwe, 2 Corinto5:20. Cikankala ukwibukisha ukuti ilyo umubembu awikishiwakuli Lesa ukwelela ukwafikapo elyo kucitwa.

Lesa alitupokelela bonse ukupitila muli Yesu Kristu ukubamu cinso cakwe nga kawikishanya wesu (2 Kor. 5:19, Kolose1:21-22), umulopa wakwa Yesu Kristu ewatulibwile (1 Petro1:18-19) ne membu shesu shalifimbwapo (Abena Roma 4:7)ali tubika nga bantu abashaba na lubembu kabili ngabashabembwike nelyo panono (Amalumbo 103::12). Kanshitakuli cakwasuka nelyo panono (Abena Roma 8:1), na Lesa

alitupokelela muli Kristu (Efese 1:6).

Nga fintu naifwe batubelele uluse kuli Lesanatubale tubelele abensu uluse. Ne cipingo cile-sosa mubelelane uluse nga fintu naimwe Lesaamubelela uluse. (Efese 4:32, Kolose 3:13

Caliba ica bumibunda ilyo ifwe tatulefwayakubelela abanensu uluse ulo tufwaya Lesa uku-ti atubelele. Kwali kashima wandalama umouyo babelele uluse pakuti ali ne nkongoleishingi lelo akakeshe umuntu uwamukwatileindalama ishinono. Neci ciletwibukisha uku-belela uluse nga fintu naifwe twaliba abalebe-

lelwa uluse (Mateo 18:23-35). Yesu Kristuaebele abasambi bakwe ati nga tamubelele aban-

ensu uluse naimwe mwisubila ukubelelwa uluse (Mateo6:14-15, Marko 11:25-26) Calasenda inshita iyitali kubenaKristu bamo ukwikala ukwabula ukukana kwata umutimawakubelela uluse, lelo balelaba ukuti imicitile yabo ileonaulaisenge na Shifwe wa mu mulu uyo uubelela abana bakwe uluse.

Yosefe ali uwaipelesha ukubelela bamunyina mu filubofyonse akwete nelyo balefwaya ukumwipaya no kumushitishane ndalama ngo musha. Lelo balengele abafyashi bakweukuba abankumbabulili nelyo uko ali ali nomweo,na Yosefeaba belele uluse, Ukutendeka 50:17-18. Aishibe ukuti icukukucakwa Lesa kuti cafumya ubusuma mu bubi (Ukutendeka50:20) ne fyafumune muli fyonse ifyacitikile Yosefe nabengibapuswike ukufuma ku cipowe catebelele incende yonse.

UkusondwelelaNatusambilileko kuma sambililo yapa mweo wakwa David.

(a) David asangile ukuti ulubembu lwalikwata amafya.Tusombola ifyo tubyala.

(b) Amnon asangile ukuti ulunkumbwa te citemwiko cachishinka. Nga alilolela.

(c) Abshalom asangile ukuti Ukulandula kuletela fyeamafya abantu abengi.

(d) David afililwe ukubelela Abshalom neci caletele ama-fya ayengi mu calo conse.

Lesa alatukalipila

pakutila tubwelele mu

nshila yakwe.

Na mulukuta mwine

ukukalipila kufwile

kwalola mukulanga

ukutemwa pakutila

ababifi babweseshiwe

kuli Lesa.

Page 12: Natuleya! No 9 - Bemba

12 www.natuleya.com No.9

UMULANDU TWAKWATA FWEFILONGANINO FIBILA IMBILANSUMA BWA KUBA TONDOLO

Uko twafumaKale panshita imo muno mu Zambia, mu myaka yaba 1970 na

mukutendeka kwa myaka ya muma 1980, kuti mwaya ku cilon-ganino ico babomfya icingeleshi mukulongana pa bushiku bwaMulungu no kucetekela ukusangwa ku nshita yakusambililaicipingo eko mwingomfwa ukushimikila kwa cishinka ukwa cebocakwa Lesa. Kwena limbi kuti mwakwatako ubwafya bunonoubwakupusanako no tuntu tumo tumo uto balecita mukupepa

kwabo. Limbi kutimwafilwa uku-sumina nakuli fy-onse ifyobaleshimikilapo.Lelo nangu cibefyo teti mufilweukumona ukuti,paleba ukubombe-sha ukwakufwayaukufika pa-kwishiba ubupili-bulo bwa mashiwiayo babelengelemu cipingonokuyapilibula kulibakomfwa panshi-ta shonseishakusambililaicipingo mumash-imiko. Kabili kutimwaumfwa no ku-konkomesha aban-tu pakulapilaimembu shabo kuliLesa no kuba ne

citetekelo muli Shikulu Yesu Kristu. Kuti mwasanga pampelaukuti tabamulengele ukufunda pafyo mulefwaya, lelo mulebwele-lamo namukulwa ku Mupashi.

Apo tufikile pali nombaIci tacimoneka ilingi mu nkuta ishingi ishitwa ukuti ishaimini-

na pa kubila imbila nsuma muno Zambia pali lelo, tamusangwaukubelenga/ukusambilila icipingo kabili teti mutemwe no kufikaku mpela yakulongana kwabo nga cakuti mwacilako pakuti muye-koseleshiwa. Bushe bantu banga abalesendwa muli ifyo filongani-no ifilelaya abantu besu ubufi ukuti bali nokuposhiwa ku bulwelebwa kashishi kakondoloka (AIDS), ukusumbulwa pa ncito, ukuk-wata icuma, nafimbipo? Banga abantu besu abaletulila ifipompofya ndalama abantu abetwa ati "ababomfi ba kwa Lesa", abomucine nibapompwe balesendela fye abantu impiya? Banga

abantu besu abamona fye ukuti, ukushinshimuna kano fye aban-tu balecinda nokulisha fye ifilimba ifyo ifilepangafye icongo icilec-imfyanya fye ne nyimbo sha kucalo pamo nga ku Congo ishaLumba? Nibakashimika banga abaishiba fye ukuti ukushimikilakano fye ukupata nge nkuba no kulandila nefisoselo na mashiwiaya pamulu no kulanda nga bena America nangu ebena Nigeria.Ifi efilecitika mu cilonganino.

Ndepashanya ukulufya kwa ino nshita na kunshiku shalikoilyo ukubukululwa kwa bantu abakene imipepele yabu Katolika(Protestant Reformation) mu myaka yamu 1600. Abantu ba-tendeke ukwisula mu filonganino mu bumbimunda. Bali abalufi-wa naba shimapepo abo abalemoneka ukukwata ubwishibiloubwaibela ubo abantu batendeke ukukonkelela. Ubuloshi bwa-tendeke ukuteka ifilonganino. Abantu abali abapina babalaileamalayo ayengi nga cakuti babula indalama shabo isho bakwete-po batula ku cilonganino. Nokufuma mu ndalama ishi ifikulwa fyalulumbi fyakulilwe ne ntungulushi sha mufilonganino kabilishaikele kwati ni mfumu nabana mfumu. Bushe ici te cimo cinene filecitika ilelo mwishina lya filonganino ifibila imbila nsuma?Bushe limbi ninebo neka ndefimona ifi fy-onse?

Iciletumbukamocakuti tuli ne filongani-no ifi kana imipepeleyabu katolika (ya buprotestanti) muli cilamusebo uwaba mu mis-umba yesu, lelo tulem-ona icitetekelo cakubilaimbila nsuma tacilemone-ka iyo. Nakuba ifi filon-

Inshiku sha bubifi

Page 13: Natuleya! No 9 - Bemba

No.9 www.natuleya.com 13

ganino fyalwike ing'anda ishaisulamo ububi. Bashimapepo muli ififilonganino balepela amafumo abakashana besu, ukubeba ukupon-ya amafumo, ukulalanshanya nabafyashi babana no kusuminaukuti ilyashi lisebana ukupitila mukubapela amafisakanwa yandala-ma ishingi no muntu nangu umo teshiba. Abakashi babashimape-po nabo bamo baleshiba ukubikapofye ne ntungulushi sha muli ififilonganino. Ilyo icilaka cakufwaisha ukumona mu kwiminina kuntanshi ukushimikila efyo nabashimikilwa bafwaisha ukusungililabakashimika babo. Tamwaba na muli bene uulwisha ukukwataicilaka ca bulungami. Imikalile ya bubi eyo bekalilamo.Tamwaba ukusalapula kwa bantu abalufy-anya. Abeshiba ificitika muli ifi filon-ganino kunse yafilonganino bapitabalenunikafye imyona yabo kukunun-ka kwakubola kwa filonganino noku-filwa ukusumina ifi fintu ukucitikamufikulwa ifitwa ati Icilonganino.Twalikwata abantu abengi mumpendwa fye abo umucele wabo walis-unduka.

Moneni: Tube abantu abacishinkaTwalishiba ukuti imbila iitwa iyalupiya eilebilwa mu filonganino

ifibila imbila nsuma. Twaishiba ukuti aba bene bantu abanunkaukubola ebo inonsha abali niba kashimika abampofu isho shibakon-ka nokubasha mu bupina ubwabipisha. Mukwai tecimbi bupupuubwa muli bakapepa. Twalishiba kabili ukuti 99% yakundapwaukucitwa kuli bakondapa kwaba kwabufi. Twalikwata balupwabesu abo abali nokwikala inshiku ishingi pacalo nga cakuti tababe-bele ati na mupola no kubalesha ukunwa umuti pa bulwele bak-wete. Aba bantu nintala misoka, ninkomi sha bantu. Mukwai ayate mashiwi ayo kalemba alepanga fye. Ifishinka fye epo fyabaifyacine ifyaishibikwa.

Ubusanso tepa mulandu wakutila ifi filecitika. Ubusansobwakwikala fye tondolo pali ifi fyonse ku bantu abo abafilwaukutungulula icina bwingi. Muno Zambia na mu Afri-ca mwine intungulushi ishali mukubila imbilansuma isho ishafuma mu nshila shilasuminis-hanya na bantu icakuti tapali ico bengalan-da pali ubu bubi ubututebelela. Bebaula bapolitishani ukwabula ukufumya ubulwelebwakashishi ka bulwele ubuli mu filonganinoifibila mbila nsuma. Kuti baeba abena fyaloukuleka ifya calo ukwabula ukweba abantuabalelepaula icilonganinino ukuleka ifyo bal-ecita. Ilyo ukulongana no kumona kwa muli bu Mupashi kulepamfya ukuti ifi fintu fibe pabwelu, ukwikala tondolokwalaba mulandu ukalamba.

Ukulufya kwa nkulo yabana banonoUbwafya bwakwikala tondolo ubulipo nomba bwalalenga inku-

lo yabana kukula abo abalekulila mu filonganino fya bantu ababilaimbila nsuma bena balemona ukuti ifyo ifilecitika ninshi musangofye umbi nao uwakubelamo nga bantu ababila imbila nsuma, ilyotecishinka. Ico mufilonganino umo bali tabamonamo no kusambi-lila icipingo ifyo kwaba, ukushinshimuna ukwabo ukwafina, namashimiko ayaba ayashintilila pa cipingo, pali Kristu nokufwaya abantu ukuipela kuli Kristu. Pamulandu wakwikala tondo-lo bakashimika abali nokwima bali nokulalwishaukumona ifilonganinoukwisulamo ne mbushite mpanga iyo isho ishile-fwaya fye ukwensha bamotoka ba lulumbi pa ban-tu abapina abaleloba mukuf-waya shimapepo alumbuke. Tabaishiba ukuti ninomba line bashimapepo balaima mukubomba ku mulimo wabouwabushi mapepo mu cishinka. Bantungulushi ilelo aba mufilon-

ganino ifya mbila nsuma balelufya inkulo yonse iya bantuabakaele pamulandu wakwikala tondolo.

Ukwikala tondolo ukwa bashimapepo mu Isreali Mu nshiku shakwa kasesema Malaki imipepele mu calo ca

bena Isreali yafikile panshi nganshi. Lelo mwi tempele mwalebaabantu abengi abo abaleleta ifintu ifyalekanalekana ifyo baletulapalufuba. Nomba ukupepa kwa kupepa Lesa kwaile kulefwa.

Abaleisa mukupepa baleibila fye Lesa, naba shimapepobalelekapo fye. Abali nabakashi tabaleba abacishinkakuli bena, balebalekafye apo belefwaila, bashimape-po nalyo line balifye tondolo. Pakulekelesha Lesa pakupela bashimapepo ifilubo atile, "Imilomo yakwashimapepo ifwile ukulanda ifya mano na bantubafwile ukupokelela kukanwa kakwe ifya kuba-tungulula pantu wene ni nkombe yakwa Lesa wamilalo. Lelo nomba mwafuma mu nshila". (Malaki

2:7-8). Lesa akabile fye ukuti besale ifibi fye tempe-le no kubwelela ku nshila shabo pantu ukwikala tondolo uku

takwaiminineko Lesa nakalya. Tabasakamene ukuti ubukulubwakwa Lesa bwali nokucilinganishiwa.

Nga Ifwe?Kale sana pa nshita imo, inkulo ya bantu bakwa Lesa yam-

wene ukubola kwa ku Mupashi mu bantu no kusosa ukuti, "Cacil-amo, Capwa." Namufyafumine muli uku kuilishanya kwa bantuemwafyelwe icaleitwa ukucinja kwa mipepele (Protestant Refor-mation). Nomba inkulo imbi yaimine iyo iyalemona imaisalileayaishile ingila mu cilonganino ico icalekanya imipepele ibi nokulatendeka ukulaonaula ubumi bwa cilonganino. Inkulo ya ban-tu bakwa Lesa, kabili nayo yaimine no kusosa ukuti, "Capwa,Capwa fyafula ifi fine," napa epafumine ukufyalwa kwa Evangeli-cal Movement mu nshita sha myaka isha mu 1800.

Ukulingana no kumona pa mfifiiyo iituponene na kabili umo ifilon-ganino fisangwike ukuba ing'andashakubutukilamo ba shing'anga,bushe ino te nshita iyo abasuminamuli Yesu (Evangelical) bengalan-da abati, "Nacipwa fyafula ififine?" Bushe kuti twaikala tondo-lo shani ilyo tulemona ukuti nat-

utebelelwa ne mfifi? Ukwabulaukutwishika Bu kusumina kwesu muli Yesu (Evan-

gelical) ubwakwikala tondolo bwakutulenga ukuba aba mulandukuli Lesa.

Kalemba wa ili sambililo alilan-da pa fintu mumaka. Bushe

mwasumina kufyo alandileponangu namukanako? Tulembe-

leni pafyo mwaumfwa pali face-book, pali e-mail, nangu muli

kalata. Tulecetekela ukumonaukulanshanya ukusuma!

Natuleya - Managing Editor P.O. Box 380142

Chilenje, Lusaka.Email: [email protected]

Facebook: Natuleya.

Page 14: Natuleya! No 9 - Bemba

14 www.natuleya.com No.9

Ukuipela ku mulimo wa Mbila Nsuma: Ni banani?

Ukufyalwa kwa kabungwe ka KCRCUkulingana no kulanshanya kwacitilwe no mukalamba wa

kabungwe ka KCRC Ba Felix Chiwela nakalemba wa ino Maga-zine ya Natuleya , batile icimonwa twalikwete ukutula ku myakaya kunuma iya 1980, kabili nakak-ene kabungwe kapangilwe pakuti-la kaleyafwilisha ukukanshainshila yakufuntwilamo imilimomubali mu lukuta elyo ne filongani-no fya Babwananyina pamo naf-ilya fyonse ifiletwala imbila nsumakuntanshi.

Ba Chiwela abo baba panshitaimo ine abakalamba mulukuta lwaKasama Gilgal Church, icilongani-no icaba mufilonganino ifitwaChristian Brethren, balundileponokutila akabungwe kabo ka-tendeke na Mark Davies umubom-fi wakwa Lesa ukufuma ku Bulaya abatuminwe nakabungwe ka(C.M.M.L.) uyu mubomfi abombele mufitungu ifingi pamo ngaLuapula elyo na Northern Province mukati ka calo ca Zambia. IcoMark nentungulushi ishina Zambia shali muli aka kabungweshaimaninepo ilyo katendeke (KCRC) kusunga no kubaka incendene fipe fya Mission Fellowship Team (MFT), pamo nefipe fyakabungwe ka Kasama Crisis Centre (KCC), akapilibwilwe kuntan-shi ukutila, Kasama Christian Community Care,(KCCC), Ukulole-sha pamilimo ya misepela, ukumona pakusambilishako abantuimilimo imo imo, Ukulenga abasambi, Ukukansha intungulushi

shafilonganino nemilimo naimbipo ukulumbulapo fye inono. Akakabungwe kangalilwa ne bumba lyababomfi ilitwa ukuti ---BaBodi… (Board) iyo iyaba no mulimo ukalamba uwakutungilila nokucingilila ifipe ne ncende ukupitila mukupanga ifikomo fyakukon-ka ifya mibombele namafunde yakabungwe. Nabantu basangwa-mo bafumishiwe mu kabungwe ka (KCC) elyo na mu (MFT)ebatungulula nokwangalila akabungwe ka KCRC ne bumba lyonseilya babomfi.

Umulimo wambila nsuma ulingile wabombwa ngamakwebo

Ilyo tulelanda pakutendeka kwa cibungwe ici ica KCRC BaChiwela basokolwele ukutila solwesolwe wa aka kabungwe (MarkDavies) apeleko ubwafwilisho bwakubalilapo ukufuma ku filon-ganino fya Christian Brethren ifyaba kunse yacino calo. Napanu-ma no waishile tola amalo mubomfi uwe shina lya Marco Verdderminshioni ukufuma ku calo ca Germany wene inshita imo asend-ele ababomfi ukufuma mufilonganino ifyapusana pusana ifyabamucitungu cino (Northern Province) ukuya kucalo ca Germanyuko ukwafuma uyu mubomfi ukuti bengamonako uko bengafway-ako ulupiya mukwafwa muli uyu mulimo.

Ukukanatwishika uyu mulimo ulingile ukubombwa pamo ngamakwebo mukwafwa (KCCC) na (MFT) pa milimo iilebombekanangu cali ifi tacali icayanguka pa mulandu wa kucepelwa ulupiya.Aya mashiwi yasokolwele no mubomfi ba Chiwela.

Batwalilile no kulanda ukutila pa myaka ibili KCRC tabatalileabapokelelako ulupiya ulwa uyu mulimo neci cali icayafya uku-bomba mukufikapo pa mulandu wakuti imilimo yali iyafula sana

Pamyaka iiyingi iyapita Ifilonganino ifili mufyalo ifyo ifileya pantanshi fyaishiba ukutila Umulimo wakutwala imbila nsuma wabaminshioni ababuta abafuma kufyalo fimbi ifyo ifyaishibikwa ukuti fyaliya pantanshi. Pamulandu wa ico itontonkanyo lyakukabilaabena Africa ukubomba imilimo yabuminshion cumfwika kwati kupumya.

Icabulanda icalenga ici kukana umfwa icipingo ifyo calanda pali uyu mulimo wabuminshioni. Lelo Icipingo calitupela ifyakumwenakofya bantu abatetekele Lesa abo ababombele uyu mulimo abali nga Paulo na Barnaba nabambipo

Pa mulandu wa ici Ababomfi bakwa Lesa ukufuma mulukuta lwa Babwananyina batendeke akabungwe ka Kasama ChristianResource Centre (KCRC), Akabungwe kamilimo yakwa Lesa ako akaimanina pakufuntula icimonwa camulimo wambila nsuma mucitungu ca Northern Province ica muno Zambia.

Page 15: Natuleya! No 9 - Bemba

No.9 www.natuleya.com 15

iyalefwaikwa ulupiya nemilimo yakusunga ifipe fyakabung-we elyo nokupanga ifikulwa umwakubombela umulimo.Balondolwele ukutila, umulimo ukumine wakumwenamoindalama umwali, Ukutaipa, Ukuteka Inkoko, Ukuteka In-kumba, twaile pantanshi pamulandu wakucepelwa kwandalama ishalefwaikwa. Ne nshita kwali ukulanshanyaifintu ifyali fyabipa nganshi icakuti na babomfi abalebombapamo nga ba Manager, Sales Officer, Administrative Officerelyo na General Worker tabalipilwe amalipilo yabo pa mye-shi 7 neci catompwele ababomfi.

Ifyafikilishiwe ne fishafikilishiweNangu kwali amafya ya musango uyu imilimo imo imo

yalibombelwepo pamo ngo kukwata iofesi (office), elyo nomwakusungila ifibombelo fyaku bomfya, mukusambilisha-ko abantu pa (KCRC) elyo na (MFT) ukufumyako ukulandaukulosha kukucingilila kwa ncende amenshi amalaitinokuwamya kwa ncende.

Ba kapyunga ba Isaiah Chalwe ababa niba membalabamu Board ya KCRC, batile nangu caba cakutila imilimoyaba Board kusopa imilimo, ukuceceta, ukulangilila, noku-suminisha ifili nokucitwa mu KCRC ukubomba muboardtakwali ukwayanguka pa mulandu wa mafya no kulundapoumulandu wakucepelwa ulupiya no kukana ba no mukoshawakwisa ku filye ifya cibungwe cikalamba kuli ba membala.

Ba kapyunga ba Chalwe ababa bakalamba pa lukuta lwaKasama Gilgal Church (Icilonganino icaba mu lukuta lwabaBrethren) kabili incenshi yamilimo yakuitwala pantanshiukwa filonganino bamwene ukutila ifintu fyalelanga kwatipali iyi milimo tapaba no butungulushi nangu fye panono.

Icakumwenako, takuba ukukumana ilyo icilye capekan-ishiwa, na bantu balesubilwa ukwisa tabalemoneka, nokuleta utusebo ukufuma kuKCRC takucitwa. Uku ekwaliukulanda kwaba Kapyunga ba Chalwe.

Kabili bakapyunga ba Chalwe balundilepo ukusosa uku-tila, kabili icalundilepo cakuti naba Board takwaba ukubom-fwila kubabomfi.

Elyo kwali ukwipusha pa mibombele yakumwenamoindalama ba kapyunga ba Chalwe batile amaka yakubombatayali ayafula bwino, balundilepo nokutila pakutendekakwali indalama ishapelwe mukwafwilisha kubantu abapelemukuitemwa ukufuma kunse ya calo mumulimo wa fya-makule lelo indalama shonse ishalefwaikwa tashakumene.

Balondolwele na mashiwi yakutila ubutungulushi nabotabwaipeleshe ukufwaya inshila shakusangilamo indalama,umusango uwayambukila no mulimo wa Natuleya iyaposainshita ntali ukwabula ukuti ipulintwe pamulandu wa kukan-apekanya kwa fintu bwino bwino kukabungwe akatungililauyu mulimo aka Advisory Team.

Ba Kapyunga batwalilile na mashiwi yakutila ne ntungu-lushi mu cibungwe cikalamba tashali ishakaba mukwafwili-sha ababomfi (Management) ukufwaya inshilashakusangilamo indalama pamulandu ico nabo tapali icaku-ti bafwilishiweko ukupitila mundalama.

Icikalamba ico bamwene icakwafwa sana cakutila uku-tampa cipya cipya mu milimo no kupitulukamo ilyo takulabaukubikamo icuma icily conse. Inshila imo iyo bamwenekufuntula umulimo wakuteka inkoko ishingafika kuli 2 000,kabili ukubukulusha umulimo wa kutaipa mukubomfya ci-mashini ca Riso (a copy printer) ico icishalebomba bwinomukuletako ubukumu. Mukutungilila temulimo fye wambilansuma lelo ne milimo fye iingi iyakwa Lesa.

No mutumwa Paulo na Barnabas ilyo bali palwendo lwakubila imbila ku calo ca Cyprus, batuminwe no kutungililwana bena Kristu ukufuma ku Antioke (Imilimo ya Batumwa13:1-3) ukwafwa ukupitila mu ndalama cintu cimoicifwaikwa nganshi mu mulimo wakwa Lesa. Lelo tefintufye ifyo tukwete muminwe fifwaikwa kano amapalo ayalefu-ma muli ifyo.

Tufwile ukwibukisha ukuti icifwaikwa te bwingi bwacipao ico tukwete nangula ifya bupe ifyo tulepokelela kanoamapalo ayo tulepokelela ukufuma kuli Shikulu umwine uyouulenga umuntunse onse ukwikala umuumi. Eico kano ngatwaba abaipela kukupela ku mulimo wa mbila nsuma muncende sha mupepi no kutali nga teifyo ninshi icimonwacesu cikaba fye ica ba minshioni abafuma ku fyalo fya kunse.

Eico kano nga twaba

abaipela kukupela ku muli-

mo wa mbila nsuma mu

ncende sha mupepi no kuta-

li nga teifyo ninshi ici-

monwa cesu cikaba fye ica

ba minshioni abafuma ku

fyalo fya kunse.

Page 16: Natuleya! No 9 - Bemba

16 www.natuleya.com No.9

Page 17: Natuleya! No 9 - Bemba

No.9 www.natuleya.com 17

Ngo muntu uo nyinaasansamuscha, e fyo inenkasansamusha imwe.

Esaya 66:13

Page 18: Natuleya! No 9 - Bemba

18 www.natuleya.com No.9

Kwena icilonganino cilekula; cilefikilisha ubwitebwakwa Kristu ubwakufuma mu Jerusalemu ukuya ku Yudeana Samaria elyo na kumpela ye sonde. Mukubelenga kwesutwamona ukonaulwa kwa cibumba icakulekelesha ukutwalaimbila nsuma ukufika ku benafyalo. Petro aitilwe ukukanacita akapatulula ilyo kabili aile nabena fyalo batatukung’anda yakwa Koeneli ku Kesaliya. Abilile imbila nsumakubena fyalo aiswile umuputule nabonse balitetekele – eku-tendeka kwacilonganino ca benafyalo. Lesa taba naka patulu-la alitemwa abantu bonse!

Cacine mufyo tubelengele twasanga icilonganino cabenafyalo te mucitungu ca Yudea, lelo nomba nimumpangaya benafyalo, mumusumba ukalamba uwa Antioke. NombaAntioke ali musumba uukankala ukucefeshiwakofye panano-no ku musumba wa ci Roma elyo na Alekisandilia. Kabiliuyu musumba wali nabantu ukufika nakuli 500,000. Walipakati nankati kamakwebo nemilimo yakukabushanya. Kabi-li epakumanine nenshila shamakwebo ishingi. Uyu musumbawali mupepi na 30km ukufuma kululamba lwa Orontes. Lelouyu musumba wali uwaisulamo ububi, uwaisulamo imipepe-le ya cisenshi, kabili mwali ne tempele lya mipepele yacisen-shi ilyaleitwa Daphne, ilishali apatali nomusumba wine. Nimuli uyu wine musumba emo imbilla nsuma yalefuma ukus-alanganina kuncende shimbi, elyo na lintu tuletwalilila uku-mona mu Milimo ya Batumwa tulesanga ukuti uyu musumbawaisa ba umupeto wamilimo ya Mbila Nsuma kucalo conse.

Mukwai twalalolekesha pakusalangana kwacilonganinoelyo namuli ici tulefwaya ukumona pafya kumwenako mutan-da ifya cilonganino icilekula. Ifyakumwenako ifingi ifif-waikwa ukupashanya ngatulefwaya ukukula nokufikilishaubwite bwa kwa Lesa mumyeo yesu umo, umo na muku-bombela pamo nge cilonganino - (belengeni Imilimo yaBatumwa 11:19-30).

Mu Milimo ikumi limo na ibili muli ifya kumwenakomutanda ifyacilonganino icilesalangana ukukonkana nokupa-kaswa no kwipaiwa kwakwa Stefani ngefyo tumwene mucikomo 19 baendele ukufika ku Foinike, Kupro na Antioke,eico tuli na ba Yuda abalelanda ici Hela (Greek) abafu-lumwike ukutina ubucushi ubwaponene kabili babwelelemokufifulo fya ba Yuda. Baile baleshimika no kulanda kubenaYuda epela.

Nangu cali ifi kwali na bamo abafumine ku Kupro nakuKurene (North Africa) abaile ku Antioke kabili bashimike kuBenafyalo, aba tabaleyafye ku baYuda, lelo naku bashili baYuda abalelanda ici Hela (Greek). Aba bantu balebila imbilansuma yakwa Shikulu Yesu, elyo nga fintu tubelengele muv.21“Kabili ukuboko kwa kwa shikulu kwali nabo, na bengiabaletetekela bapilibukile kuli Shikulu.” Ici catuleta kucakubalilapo mu cakumwenako ica cilonganino icilekula.

1. Babilile Imbila Nsuma yakwa Shikulu Yesu ukwitaabantu ukwisa ku kutetekela no kubulapilo (ifikomo20-21).

Umwana wakwa Lesa apelwe kukulekelela ulubembu,kabili pa muku umo wine balipilibwike, e kutila balilapile kumikalile yabo iyakale no kupilibukila kuli Yesu.

Mwe bena Kristu banandi, ubupususho lyonse kwishibaukuti ulubembu lwesu lulatupatula ukufuma kuli Lesa, naLesa alilipila umutengo wa lubembu pakutupela Yesu. Ic-itetekelo e cileta ukupilibuka ukufuma ku lubembu. Abantubamo kuti baesha ukumweba ukuti ubupususho kupilibukilafye kuli Lesa, kabili ukuti tacilefwaikwa ukulapila kabiliukupilibuka ukufuma ku lubembu.

Icingalenga ukubililwa ifyalubana uko abantu besha nokubula abantu bambi ukusumina muli Lesa nga tiketi lya ku

MAMBILIMA CHRISTIAN BRETHREN CONFERENCE (20–26 August 2012)Umutwe: UMULIMO WACILONGANINO

FYAKUMWENAKO KUCILONGANINOICILEKULA

(Imilimo ya Batumwa 11:19-30)

Page 19: Natuleya! No 9 - Bemba

No.9 www.natuleya.com 19

mulu, pa kukana ishiba ukuti cila muntu no lubembu lwakwewa mulandu kuli Lesa, kabili ubukali bwakwa Lesa bukapin-gula ulubembu kabili na babembu. Ibukisheni Petro mukush-imika kwakwe ukwa kubalilapo pa kutendeka kwa cilinganinokabili abantu batile: “Bushe tulecita shani?” Petro atile kulibene, “lapileni, no kubatishiwa onse uwa muli imwe mwishina lyakwa Yesu Kristu kukulekelelwe membu shenu, elyomukapokelele ca bupe Umupashi wa Mushilo.”

Mwe bena Kristu banandi nge cilonganino kabili nga cilamuntu bonse cilefwaikwa ukuipelesha ku kubila Imbila Nsu-ma yakwa Yesu Kristu ukwita abantu ukuti batetekele nokulapila muli wene. Tufwile ukwishiba ukuti imbila nsumaya cine niyi, nga twamona abantu yabakuma kabili bapusuka,elyo lyena twinga kabila ukuisosa.

Cacine aya mashiwi nayatwalilila kabili twasanga ukutiicilonganino caku Yerusalemu calishibe ifyalecitika ku An-tioke (cikomo 22-24) ca cine ici catutwala naku cakumwena-ko ca cilonganino icilekula na cimbi.

2. Batumine abantu abapelwa ifya bupe (ifikomo 22-24).

Apa twamona ukuti icilonganino icilekula catumine abantuabalinga abali ne fyabupe kuli uyu mulimo. Barnaba alisalil-we ukuya ku Antioke. Aali mu Yuda waku Kupro-uwaishibeifya ntambi shabo ilyo aali ku Antioke.

Akumbinkenye aba Yuda nabena Hela mu cilonganino camuYerusalemu. Ali uwatemwikwa kabili uwacetekelwe paliuyu mulimo – Umwana wa cikoseleshi. Ukutumako umuntuuwabula ubwishibilo nga aliya bifishako ifintu ifingi.

Lintu Barnaba aishile kuli bene amwene ukusenaminakwa kwa Lesa ukwabombele muli bene kukuleta bene kucitetekelo, aali uwasekelela – ici e citetekelo mu Bena fyalo,kabili ibukisheni ukuti ni Barnaba e waile na Paulo uku-mubwekeshamo ku Yerusalemu panshita umuntu nangu umotalemufwaya, kabili aali no kumfwa kuli Paulo umwine ifyoLesa amwitile ukubila imbila ku Bena fyalo. Teti tusungukeico na Barnaba aali uwasekelela – alemona ubupekanyobwakwa Lesa bulebomba. Nomba natumone ifyo

Barnaba abebele mu chikomo cha23 – abakonkomeshe bonse uk-wikalilila muli Shikulu ku kupan-ga kwa mitima yabo.

Mukusondolwela atile kulibene, beni aba mushilo kuliShikulu – ukubaka ubuyo bwenu,

abashitelententa mu kupanga kukuya ne citemwiko cakwa Shikulu ku bantu bambi. Lukaalondolwele Barnaba mu chikomo cha 24 – ati ali umuntuumusuma – ici casokolwele ubusuma bwakwa Lesa mu mweowakwa Barnaba – kabili aali uwaisulamo Umupashi wa Mush-ilo ne citetekelo. E muntu ali uwalinga kubomba uyu mulimokabili ne cilonganino caku Yerusalemu calishibe umuntuuwalinga uuli no kuya. Kuli fye ifilonganino ifinono ifin-gasuminishako. Ifingi kuti fyasosa ukuti naifwe ni uyu winetwakwata. Natusambilile kufyo icilonganino ca kubalilapo cacitile.

Mu Zambia muli ubukabilo ubukalamba ubwakuti tumoneabantu abaletumwa mu mulimo. Nomba ni bani tuletuma?Bushe tuletuma balya bantu abatucusha nge nshila yakubatam-fishamo? – awe iyoo – ninshi abo bantu bali nokuyacushanabo bakayako. Natucitambike kuli Lesa mu mapepo.Eico tutume abantu abapelwa ifyabupe ukuya bomba umulimo.

Ifyatumbwike mu kutumwa kwa kwa Barnaba no kwikalapamo nabatetekele bwangu calengele ibumba ilikalamba ilyabantu ukulundwako kuli Shikulu – natumone icikomo cha 24b.

“Ne bumba lika-lamba lya bantulyalundilwekokuli Shikulu.”Natumona ukutibailundile kuliShikulu – te kuliBarnaba – no lu-lumbi lonse lwayakuli Shikulu.

3. Baposele amano mukusambilisha ulukuta – (icikomo26a).

Ici e cakumwenako ca butatu ku cilonganino icilekula –babikile amano pa kusambilisha impaanga. Barnaba aka-bile Paulo ukwisa mwafwako ukufundisha abena Kristubapya pakuti bengakula no kukanshiwa mu citetekelo.Icilongananino conse icilefwaya ukukula cilefwaikwa uku-kansha abantu mucebo cakwa Lesa. Nabo bonse abalech-etekela calefwaikwa nganshi ukuba abakanshiwa nokulimbwa mu cine.

Cali icakupapa kabili ica kutampa pa myeshi ikumi naibili mumulimo wa kukansha. Apa epo twasanga icilongani-no icaisaba e cifulo ca milimo kwi sonde lyonse. Kabilitwamona ifyo nabatetekele bonse balikanshiwa, nokukoshi-wa kabili balilimbwa na Barnaba elyo na Paulo mu ku-fundwa ukwa teyanishiwe. We mutemwikwa kabelenga,bushe imibele ya mutima obe waba shani ku kukusambililaicebo cakwa Lesa? Pakuti ube uwafikapo mu cilonganinocakwa Lesa kano waipangasha kabili cilefwaikwa ukulas-angwa ukuli inshila sha kuipangasha mu malembo yakwaLesa. Ukulongana pa Mulungu kulafwaikwa, lelo cimo cineno kulongana mu fitente, ifyo ifyalekeleshiwa ne filongani-no ifingi. Abena Kristu bafwile ukulanga ukufwaya ukusam-bilila icebo ukupitila munshila ishingi pamo nga EMAO(yakusanga no kutuma ifipepala - ama buku ku kuconga),Ama sukulu ya busambi, kabili na kumasukulu basambilisha-ko icipingo. Antioke aishileba icilonganino icaletumaababomfi, icalepaala inko shonse kabili ne cintu bwingi.Ukukula kwesu mu cebo cakwa Lesa kumoneka fye ngatwacincila ukubomba ifyo icebo cakwa Lesa ciletukambisha.

4. Baishibikwe pamo nga bena Kristu – (icikomo 26)

Na cimbi icakumwenako ku cilonganino icilekula ca kutibaishibikwe nga Bena Kristu, abakwa Kristu, ukubalinganyakuli Kristu, ukuba pamo nga Kristu, icikwatwa cakwa Kristunangu pamo nga Kristu. Iyi yalifye ni nsoselo ya ku- pumyaiyakulondolwelamo ibumba lya bantu abalesangwa mu ci-longanino nga fintu Agripa asosele kuli Paulo mu Milimo yaBatumwa 26:28. “Mu nshita inono ulenasha-nasho kubomwina Kristu!”

Ababalilepo ukutetekela baishibikwe nga ba munyinanangu abasambi nangu abatetekela nangu aba mushilo –lelo iyi nsoselo ya kwitwa abenaKristu iyat-endeke paAntioke yali-belelele.Nangu yalini nsoseloya kupumya,mu cine efyocaba twitwaabakwa Kris-tu, ifikwatwa

Page 20: Natuleya! No 9 - Bemba

20 www.natuleya.com No.9

fyakwa Kristu. Caishileba e chishibilo ca mucinshi ku benaKristu, ifikolwe fyesu.

Ilelo ishina lya kuti Abena Kristu ilingi line talibomfiwabwino pa milandu iyalekana-lekana. Lelo bushe tacayanaukwishibikwa ngo mwina Kristu kuli bonse abatwishiba? Ilyowalolesha pa mweo obe, bushe uletontokanya kuti wapin-gulwa pa kutungwa ukuba umwina Kristu, umo uwaba icik-watwa cakwa Kristu?

Ngo mwina Kristu, bushe imikalile yobe pa kati kabomubomba nabo, abena mupalamano, ifibusa musambililanafyo, ilalanga bwino abantu ukuti walipusanako?

We mutemwikwa kabelenga, abantu bafwile baishiba ukutituli bena Kristu pantu twalitemwana – “Muli ici emo bonsebakeshibilo kuti muli basambi bandi nga mwaba no kutemwa-na.” (Yohane 13:35). Abantu bafwile baishiba ukuti tuli BenaKristu pantu, “Twalitemwa Shikulu Lesa wesu ku mitima yesuyonse, na ku myeo yesu yonse na ku kutontonkanya kwesukonse, kabili twalitemwa na abanensu nga fintu twaitemwa.”(Mateo 22:37-39). Iyi e nshila tufwile ukulanga ku benaZambia bonse – ukutemwa Lesa kabili ukutemwa abantu ngafintu twaitemwa.

Bushe na uipekanya uno mwaka ukucita uwabula akapatu-lula pakati ka bantu? Ifi efyo twingacita – ukutemwa abantu.Bushe twalishibikwa nga Bena Kristu mu bantu twikalamo pamulandu wakutemwa abantu? Nangu twaishibikwa nga BenaKristu pantu twaba no mupashi wa bupingushi, nangu uku-bomfya funde bubibubi kabili twalikwata akabungwe akanonoako tuyumfwilamo? Natushininkishe ukuti tulecita ifyo AbaHebere 10:24 itukambisha ukusosa, “kabili twetetule umwakucincimushanisha ku kutemwa kabili ku kubomba imilimoiisuma.”

Natulolonkane nacho – Ifwe bonse tulekabila ukukose-leshiwa. Ukutemwa ne milimo iisuma taficitika palwafikoifine iyo. Tulefwaya ukukoshanya cila muntu, ukucinchis-hananya cila muntu, ukubombela pamo mu kutemwa abantu.Mu filonganino fyesu umulimo wa kubila imbila nsumaufwile waba mu maka ye bumba- ici cifwaikwa nifwe bonseukubombela pamo ukuti twikale mu kutemwa kwa kwa Shiku-lu Yesu.

Cacine, ilyo twaisa mu cikomo ca 27 twamona ukutikwaliko akashita pakati ka chikomo ca 26 na 28. Tecakutwishika muli iyi nshita Barnaba alitumine akasebo kuYerusalemu pa mulimo uwalecitwa ku Antioke – no kusekele-la ukwingi! Ukumfwana ukwatwalilile ne cilonganino kuYerusalemu kwali ukukankala, kabili batumine ba kasesemaku Antioke - (Belengeni ifikomo 27 ukufika ku 30).

Eico Agabu alimine no kulandila mu Mupashi ukuti icip-owe cikalamba cilesungamina ukwisa pa fyalo fyonse (ecipowe icaponene pa kuteka kwakwa Klaudi) Kabili tulemona

Agabu na kabili mu Chapita21 alesobela ukukakwa

kwakwa Paulo. Klaudiatekele ukufuma mumu myaka ya 42-54panuma yamfwayakwa Yesu (AD 42-54) kabili tubelengaukuti mwali icipowecikalamba nganshimu Yudea mu myakaya 45-46 (AD 45-46)ukubikako fye ne

ncende ishingi ishalimu butekeshi bwakwa

Klaudi. Icilonganino

caku Antioke capangile ukutuma icakukumbusuka - moneniicikomo ca 29 nakabili – abasambi e kutila abantu mucilonganino bapangile umuntu no muntu ifyo acibondolaukutuma ica nkumbu ku Yudea.

5. Bali abashintilila pali umo no munankwe – (ifikomo27-30)

Intungulushi shifwile ukukoselesha cila muntu ukushinti-lila pa munankwe. Ici catuleta ku cakumwenako ku cilon-ganino icilekula – baleshintilika mu munankwe. Cila muntualekabila umunankwe – Icilonganino kuYerusalemu catumaBarnaba, kabili capokako Paulo ukufuma ku cilonganinocaku Tarso. Icilonganino ca ku Antioke capokelele bakasesema, kabili catuma ifya nkumbu ifya kwafwa bamunyina ne nkashi abali mu kukabila.

Ubu ebusuma bwa cilonganino kabili e bupekanyobwakwa Lesa ubwa kukabila umo no munankwe. Inshitashimo tatukumanisha ifya bupe ififwaikwa, eico tulakwataabakutwafwa. Lelo naifwe tulakwata inshita sha kwafwabambi mu filonganino ifili kuno nefili mu misumba imbi.Ukwikatana kwa musango uyu kwaba ukwafina. Ilyo bambibaleya mukupyunga kuli bambi ninshi tabali naifwe, lelotufwile ukusekelela pantu Lesa alatupela insambu nenshilaisuma iyakutemwa bambi muli uyu musango.

Tatufwile ukuitemwa ukufika na kukutontonkanya ukutibakasambilisha, bakabila nabacilolo na bambi bamucilon-ganino fye cesu kabili nefya bupe fyesu pamo ne ndalamafyonse fyesu fwe bene – fyonse fyakwa Lesa na kabilipanshita shimo Lesa alafwaya nokututuma ku Antioke nan-gu ku mushi nangu ku fyalo fimbi ifili mupepi (pamo ngaDRC) nangu ku ncende shimbi.

We shuko we lya kukonka umutande wa kwikatana uyotwamona wa tendeke ne cilonganino ca ntanshi – lelotufwile ukuishininkisha ukuti tuli no mutima uwasangulukalintu tuli abaipekanya ukupela bambi, te kwesha ukukanti-sha kuli mwebene. Nangu twaba cila cilonganino palwaciko, tufwile tule afwana pantu ifi efyo Lesa apekanyaicilonganino ukubomba. Tukabila umo no munankwe.

Natumone kabili pa mashiwi ya kulekelesha, “Kabilibacitile ico conse no kucitumina mu minwe yakwa Barnabana Sauli ku bakalamba.”

6. Batungulwilwe na bakalamba abakumanishaififwaikwa – (icikomo 30).

Icakulekelesha icakumwenako ku cilopnganino icilekulaca kutila batungulwilwe na bakalamaba abakumanisha ifif-waikwa. Icilonganino capa Yerusalemu catendeke na ba-tumwa, lelo nga fintu twamona muli aya amashiwi, kwaliukupilibulwa kwa butungulushi ukuba mu bakalamba.Mukushininkisha muli ili bumba mwali na batumwa lelobalilashikwe ne milimo na imbi mu fifulo na fimbi ifyabasendele ukufuma mu Yerusalemu. Eico ukwabula nokutwishika abakalamba balisontelwe.

Lintu twatwa lilila ukusambilila mwi buku lya Milimoya Batumwa tulemona ukuti Paulo na batumwa banankweilyo batendeka ifilonganino, panuma abena Kristu nga baku-la ku Mupashi kwaleba ukusonta abakalamba abakutungulu-la ifi filonganino. Mu nkalata yakwa Paulo kuli Tito Pauloaebele Tito ukuti “….Ulondolole ifyabulapo no kulasaabakalamba mu mishi yonse iyo nakwebele.” - (Tito 1:5).Napa ku mwafwa atantike ifyo abakalamba bafwile ukubapakuti cinga mwangukilako. Na kabili Paulo apele amashi-wi yamo yene nakuli Timote muli 1 Timote 3:1-7 pa nshita

Page 21: Natuleya! No 9 - Bemba

No.9 www.natuleya.com 21

aleshomboka na bakalamba mucilonganino capa Efese abashal-ingile ukutungulula.

Cilafwaikwa sana ukuti ifi-longanino fyesu fyakonkaumutande wa cilonganino cantanshi mu kumona ukuti ici-longanino catungululwa no ku-sungwa ne ntungulushi ishakanshiwa. 1 Timote 3:1 Ilandaifyo: “ca cishinka icebo icatilaumuntu nga atinamina bu cilo-lo, mulimo usuma afwaya.”

Cisuma ukutinamina bucilolo lelo twishibe ukuti te ci-fulo icikalamba lelo “mulimousuma afwaya”- mulimo usu-ma e cikankala – nakabili muli-mo, ukukoselela ukwikalilaukucitila bambi ifisuma. Ukut-walilila ukutinamina ukubom-ba umulimo wa bucilolo – kutiwabomba – ukusunga abantu,ukucema abantu, ukubatemwakabili Lesa mu nshita yakweumwine kuti akusumbula ukufi-ka kumulimo wabu cilolo.

Eico na mukusondwelelatwakoseleshiwa ne cimweno cakukula no kusalanganishiwakwa cilonganino capa kubalaicakwete ifyakumwenako ifi:

● Ukubila Imbila Nsumayakwa Shikulu Yesu Kris-tu iya kwita bantu uku-tetekela no kulapila.

● Ukutuma abo abakwataifya bupe ifyalinga.

● Ukubika amano pa kusam-bilisha impanga.

● Ukuba abaishibikwa ukutiBena Kristu.

● Ukuba abamonwa nokwikatana.

● Ukuba abatungululwa nentungulushi isha kanshiwa.

Mukwai tufwile ukubombamukutonta amenso ku fya kum-wenako fya cilonganino icileku-la mu filomnganino fyesu. Lesaamupale bonse ilyo muletontaamenso pali Lesa kabili no ku-mona icilonganino cakwe ukuticilekula muno Zambia.

LCK/Samfya

YOUTHC

OR

NER

LANGA LELOWILUFYANYA

ILYASHI LYA MULUMENDOUWASANGILE YESU KRIS-TU LELO ALUFYA ABAF-

YASHI BAKWE

Ukufwaisha kwa misepela limo kulapinkana nefyo abafyashi basakamana. Nga umulumen-do ali umupya mu bwina Kristu, kabili ali uwakaba mu bwina Kristu, abakalamba bamona ukutiimipepele yabo yaba mu bwafya, ubunte kuti bwaonaika. Nga cakuti abakalamba ebafyashibamulumendo, ifyakufumamo kuti fyaba ifyabipa. Ifya pitilemo Greg kuti fyatwafwilisha. Leloifintu ifibi kuti fyaleta insansa ngacakuti Greg asambilile ukucita ukulinga mukufwaishaukutemwana na mano. Pakubala natumfwe ilyashi lyakwa Greg.

Page 22: Natuleya! No 9 - Bemba

22 www.natuleya.com No.9

Ifyo Greg apitilemo filacitika sana ku misepela, panu-ma yakupilibuka balafwaya ukuba aba cishinka kabiliababa ne citetekelo muli Kristu, elyo kabili aaba cishinkanakuli ba lupwa. Lelo mumichitile yabo bakana icisumino.Bushe conshi tungabeba?

TATUFWILE UKUCULA PA MULANDU WAKUKANAKWATA ICIKUKU

Yesu Kristu alilandile apabuta ukuti ukwisa kwakwekukaleta akapatulula mu ndupwa. Icakumwenako YesuKristu atile naisa mukulekanya umwana mwaume na wishelyo umwana mwanakashi na nyina elyo kabili umwana

umwanakashi nao naba pongoshi bakwe (Mateo 10:35).Lelo Yesu Kristu taloseshe mukuti ukwisa kwakwe kukaleta ulupato mu ndupwa. Leelo fimo ifi fintu filacitika.Ilyo lyonse abantu balemukonka kwaleba ukupusana mundupwa ne fibusa pamulandu wa ifi Yesu Kristu atilemwitila naisa ku kuleta umutendepano isonde, nshaisa kukuleta umutende kano ulupanga (v. 34). Tapalinangu umouwalondolwele pafyo Greg akwete ukupwisha ubwafyanaba lupwa bakwe, lelo cabuseko kuli Lesa abantu ngabatusula, ukupakaswa pa mulandu wakupokelela Kristumu myeo yesu. Takuli icilambu nga twaculila pa mulanduwakukana umfwa, pa mulandu wa bulalelale elyo ne mic-itile iyabula uluse ku bantu.

Page 23: Natuleya! No 9 - Bemba

No.9 www.natuleya.com 23

UKULANGA UKUTEMWA LESA MU MICITILEGreg tafwile ukumona ukuti nomba capwafye

iyo, afwile ukulanga kuli ba lupwa ukuti Yesu Kristualapilibula imyeo ya bantu. Greg ifyo ali no kucitakuya ku bafyashi no kuyebelela pafyo bapusenenabafyashi bakwe. Tacili ica anguka lelo afwileukwesha na maka tafwile ukwangusha uyu mulan-du. Tafwile ukulanda fye ukuti nga nalilufyanyamunjeleleko. Afwile ukulanda apabuta ukuti alilu-fyanya

Kabili afwile ukulomba ubwelelo pakuti bengamubelela uluse. Ukucita ifi kuti cayafwa sanakubafyashi, ba ndume yakwe elyo naba nkashiyakwe. Bafwile ukumona ukuti Greg alilombeleubwelelo nefwe tufwile ukucita cimo cine ilyotwalufyanya.

Ukukana koshapo icalembwa, Greg afwileaicefya no kulandapo pacilefwaikwa kuti nacinja.Neci kuti camupela inshita yakwasuka bwinoukwabula ukupatikisha. Greg nga aipushiwaukubwelela mu ng'anda afwile ukubwelelanaukwafwilisha imilimo na ukumona ukuti ifintufilebomba ukwabula ukwipushiwa. Greg afwileukusunga umuputule wakwe ubusaka ukucilaifyo wali kale. Greg afwile alanga imibele isumaiya luse ukucila ifyo cali kale. Afwile ukutwalili-la ukwibusha ubushiku bwakufyalwa elyo nenshiku shimbi ishacindama, ukupela ifya bupe,elyo no kulanga ukutemwa . Afwile ukupepakuli Lesa pakuti abe umuntu umusuma no ku-langa icikuku ku bantu bonse. Greg afwileukupela umucinshi ku bafyashi bakwe ukuba-nakila, ukobomfwila, lelo tekubanakila ku fin-tu fimo ifilepinkana no bufwayo bwakwa Lesa.

Cisuma ukulanga ukutasha ku baf-yashi pantu ilingi tatutasha pa fintu ifyo abafyashibatucitila. Bamo abafyashi balatasha nangu fyeukubalembela kalata pamo nge iyi pe samba elyopanuma yakubelenga bafwile ukutontonkanyapo.Amakalata ya musango ifi yalalanga ifintu ifikanka-la sana ukucila ne fintu fimbi.

Abafyashi balafwaya ukubepusha mu finti ifyotulecita nangu fye abana babo bengakula shani.Enshilaimo iyo Greg enga cindikilamo abafyashibakwe. Ifi fyonse kuti fyalenga abafyashi bakweukuteka umutima ne fintru fyonse Yesu Kristualicimfya pakulanga ukutemwa.

UKUTASHA YESU KRISTU PA MULIMOABOMBA

Icakulekelesha kuli Greg. Ilyo abafyashi bakwi-pusha amepusho nangu ukulanga ukutasha, paku-langa ukupilibuka mu mweo obe, bomfya inshitaiyi iisuma ukutasha Yesu Kristu, leka abafyashibobe bamone ukuti ni Yesu Kristu alebomba, Lesaalitemwa ukupususha abantu. Greg afwile ukulan-ga ukunakila pakumona ifyo Yesu Kristu abombaubushiku na kasuba ukuti wabaleta kuli Kristuukupitila mumapepo elyo ne milimo iisuma,ukwabula ukupusana nabena nangu ukubapatiki-sha . Lesa atupale!

Page 24: Natuleya! No 9 - Bemba

24 www.natuleya.com No.9

UKUPONYAAMAFUMO

KUBENA KRISTUABALI MU FYUPO

Nomba natulolekeshe pa cupo icakubalilapo. Cali nimu mwaka wa 1990 mu cupo fye icipya mu citungu cimoica muno calo cesu mu Zambia, mu ncende sha mumishi.Neci cacitike ilyo abaupana bakwate ifumo lya bubilininshi umwana wa kabalilapo alifye ne myeshi ikumi (10).Neci calibapeseshe amano.

Nomba mu mibele ya cifyalilwa abantu basumina ifyo,abana babili teti bonke kwibele limo abana babili abapusa-na inshita ne myaka yakufyalilwapo; e mukuti; umo paliaba babili kuti limbi afwa, uwantanshi nangu uwa bubili.

Ilyo ifintu fya musango uyu fyacitika mukati ka bwi-kashi bwa bantu kulaba ukusekwa mu mushi nangula kutitwatila ati, kulaba ukusekwa mu mishi intu abantu bekala-mo.

Naba bantu mu cupo cabo balikuma ku bwikashi bwantambi baletinwa ukusekwa ilyo basangile ati Lesa alibap-alile mu bufyashi bwabo. Ba mama wabo bali pabukuluninshi umwana wakubalilapo acilifye umunono. Kanshibali ne tontonkanyo lya kuponya ifumo, mukutina uku-sekwa ku bekala mushi.

Kabili abalume bena baletontonkanya fye pa kuponyaifumo ngo musango untu benga cimfishamo ukusekwa kubantu ba pacipanda. Lelo bonse babili balilanshanya nokusanga ubwasuko bwa kuti, ukuponya kwe fumo emusango benga cimfishamo uku kusekwa epela.

Ala ukupingula po kuti kwacitwa no mwenso, limomukutina ukusekwa ku bantu pamo ngefyo ici icakum-wenako cilelanga apa. Bapokela ukusambilishiwa ukwingikubantu abaisulamo amano ya ntambi pa mulandu wamisungile ya bana no kukusha kwa bana. Bena basuminamukuti ba maama wabo nga baba pabukulu elyo inshitayakusumuka kwa mwana tailafika no mwana umbi afy-alwa ulya uwafyalwa limbi kuti afwa nga aonka kwi belelimo no munankwe, nangu aonka kwibele limo line nomwana wa bubili. Kabili ici ecaishibikwa na mubwikashibwa ntambi ubwa fishilano fyesu.

Mukuya kwanshita, panuma yakupepa apakalambano kulanshanya, ulu lupwa lwalyafwiwe pa mulandu wabumi bwa mwana kuli ba munyina abayashi ba Kennedyukufuma pa minshoni yaku Mansa. Napa fintu ba-bafwile ifikankala sana nipa kumona ukuti tabali naku-sunga ubwafya ubuli bonse pakati ka ng’anda ukwabulaukulanshanya na bantu mu bwafya ubuli bonse. Pakutiabana bonse pali umukalamba no mwaice nga cakutibaleonka kwi bele limo line teti cilete ufwafya.

Ukulanshanya no kusambilishiwa ukusuma pafyobali nokusungilamo abana bonse babili. Lelo icintu icika-lamba ico bali nokucita cakumona ukuti balepela abanaifyakulya umuli ifyakulya ifyakumanina bwino bwinokabili balingile ukulatwala abana ku cipatala libili libilimukupimwa.

Kabili balikoseleshiwa ukulaonsha abana panshitaishapusana pusana. Nakucilisha balingile ukulapela aba-na ifyakulya ifilimo umulyo usuma pamo ngo musungauwasankanishiwamo ne mbalala.

Napanuma yakusambilishiwa elyo no kupepa sana,ulu lupwa lwayafwiwe pafyo bafwile ukukushisha abanamu bwina Kristu. Nakucilisha, libili libili abantu nabalupwa balebafwa lyonse, kabili balebafwa lyonse nokulabapela ukukanshiwa elyo no kusambilila ukufumaku bena Kristu elyo nababomfi bamu fipatala. Pantuukuponya kwa mafumo lisambi ku menso yakwa Lesa.Kabili te cintu icisuma mu bwikashi bwa bantu, lubembu.

Napali ici, no mwana ibeli alekula bwino uwa bumiubusuma uwalelema. Na panuma umwana wa cibiliaishile fyalwa uwa bumi busuma, kabili uwaina bwinobwino.

Mukukonka nefyo bakanshiwa mulutambi, umwanawa bubeli ali pakusumuka fye panuma ya kupapa. Leloifi tafyacitilwe kuli uyu mwana. Kabili batwalililepo fyeukubonsha bonse babili no kubasunga umutende mukatina kakwa Kristu.

PALW

AIC

UPO CESU

Page 25: Natuleya! No 9 - Bemba

No.9 www.natuleya.com 25

Napali nomba ababana bakashana baka-lamba abafika na mu-masambililo yapamulumu geledi 12. Kabilibana abacincila, elyono kukosa mukusam-bilisha no kusambililaelyo nokubomba imili-mo yakwa Lesa palukuta.

Muli ili lyashi,cikankala kabili ca-buseko ukusambilila-mo, elyo nokukanshiwa bwinoukufuma ku bantu pa-mo nabena Kristu ngatwasangwa mubwafya bwapalanango bu. Nomba natu-tontonkanyenipo nokulanguluka pafyali nokucitika nga kwali uku-fumya kwe fumo ili?

Mu Lyashi LyaBubili

Ili lyashi ilyacitikemu ncende yabela mu-lulamba lwa nyanjimwi tauni limo ifi: Na-pali ici bankashi balibena Kristu abaleyamukulongana ku cilon-ganino cimo ifi. Lelobashikulu bantu benatabaleya mukulongana nangu kumo. Kabili mubwikashibwabo, Lesa alibapalile no kukwata abana ikumi (10)abengi aba aba bali baume. Ifintu fimo fyalilubene mumipekanishishe mumbwikalo bwabo. Icacitike ca kutinakabili abakashi babo bali pabukulu muli ulya mwaka.Kabili aba bankashi bali pamo nga bakapyunga mukati kalukuta. Bashikulu bantu balisumine pa cintu cacitike pang’anda kabili pakukwata kwe fumo nakabili kuli bankashi. Lelo bankashi tabacipokelele nakalya. Benamukutontonkanya kwabo no kumona mu mano yabokwalifye kupanga ukuponya lilya ifumo. Nomba bashikulubantu bena balikeneko apakalamba no kukoselesha abenamwabo ukuisunga bwino ico bali pabukulu. Lelo benatabapokelele ubu bwafwilisho. Panuma aba bankashi bap-oneshe ifumo. Na panshita baponeshe ifumo bali fyemupepi ne mfwa pamulandu wakusangwa no kufumaumulpopa uwingi nganshi. Ici cacitike panshita lintuabena mwabo baile ku nchito, elyo ninshi nabana nabonabaya ku masukulu mukusambilila.

Umwabela amaka yakwa Lesa abena mupalamano,baishile ku kwafwa bankashi nokubatwala ku cipatalamukundapwa, uko baile babikamo umulopa ico balilushileuwingi. Kabili bali mupepi ne mfwa. Mu luse lukalambaulwakwa Lesa, bankashi balipuswike no kuba no mweonangu balitwalilila ukulwalilila panshita iitali.

Cali ca muselu ku menso yakwa Lesa pakonaula ubu-mi bwa mwana uyo uwali nokwisa bomba umulimowakwa Lesa. Nabankashi epo bali nomba nokwikala mumutende, nomba bafwile ukulapila ku menso yakwa Lesapa lubembu luntu bacitile, pakwipaya umwana uwakaele;kabili uwabula umulandu, uwali no kwisa twala icalopantanshi no kubomba umulimo wakwa Shikulu Yesu Kris-tu.

Ilipusho: Bushe Nililali Ubumi Bwa MuntuButendeka?

Kabili, bushe icipingo calandapo shani panshita ilyoubumi butendeka? Mu cipingo ukupitila mu malemboayengi, calilanda no kushininkisha ukuti , “Ilyo nalimunda akashimu akashilakula, amenso yenu yalimwene, kabili mwi buku lyenu emo shalembelwe shonse shineinshiku shandi ishabumbilwe ilyo tapalipo nangu bumo.”Amalumbo 139 vs 16. Kabili mu Amalumbo 139 vs 13,icipingo catila aciti. “Pantu imwe mwabumbile imfyoshandi mwambikile mwifumo lyakwa mayo.” Uku ekuso-sa kwa cipingo no kushininkisha ukuti ubumi butendeke-la mwifumo.

Kuli abo abashasumina icipingo elyo kabili kuli aboabatemwa ukusambilila ifye sonde (sayansi) bena batilashani? Umusambashi uwasambilila sana Ba MachelineMateyo kwisukulu Nkalamba ilya Havard Univesity mwisukulu lya bumi atile, “Calishibikwa no kushininkishaukuti ubumi butendeka mwi fumo.” Amashiwi ukufumamu (Komiti ya Senate S-58, Mu Lipoti ya 97 Cong. 1981).

Kwaliba ifilangililo ifingi nganshi filangilila pafyoubumi butendekela mwi fumo. Pa kwampana kwamwaume no mwanakashi. Ifi efilanda abamano inkonshisha sayansi elyo ne cipingo.

Amashiwi mu cipingo mu Ukutendeka 1va 26-27yasosa ati, “Elyo Lesa atile natucite umutntu mu catacesu umwabela icipasho cesu nao abe nabukatekakwisabi lya muli bemba na kufyuni fya mulwelele nakufitekwa nakufikulika pe sonde. Kabili Lesa alengeleumuntu mucata cakwe, mu cata cakwa Lesa emo amu-lengele umwaume no mwanakashi efyo abalengele.”

Mu mweshiwa cisano

Page 26: Natuleya! No 9 - Bemba

26 www.natuleya.com No.9

Elyo ukusosa kumbi ukwa kwa Yobo, muli Yobo 12 vs10 “uyo muminwe yakwe e muli umutima wa camweoconse no mupu wa bantunse bonse.” Uku e kutendekakwa bumi no muntunse.

Camuselu kabili lubembu ku menso yakwa Lesa uku-ponya kwa mafumo, pantu icintu conse cabumbilwe kumaka yakwa Lesa kukubako no kucisunga.

Mulandu Nshi Ukuponya kwa mafumo cintuicabipa ku bena Kristu?

Pamo nga fintu tumwene ukuti ukuponya amafumocintu camuselu kabili cibi pantu Icipingo citila: “Wilatalamisoka.” – (Malango 5:17)Ili shiwi lilangilila mukukanaipaya. Kanshi ekutila: “Taufwile ukwipaya.”.

Na mukuponya kwa mafumo, lubembu pantu uku-tendeka kwa bumi ni mwifumo. Uku ekutendeka kwamuntu onse no kwikala.

Mucituntulu natushininkisha ukuti takuli umuntu nan-gu umo uwakwata insambu shakuponya ifumo, nangumubomfi waku cipatala, pantu ukufumya kwe fumo cimocine no kwipaya kwa muntu. Umukankala Billy Grahamatile, “Namayo takwata insambu shakonaula umwanauuli mumala;” e mukutila umwana untu alekula mwifumoali uwaciputulwa ca bumi bwakwe. (Christian WorkersHandbook , Ibula 15).

Na mucituntulu, ukuponya kwa mafumo tacabafyeulubembu ku mwina Kristu eka iyo, na kumuntu uushiliumwina Kristu nao wine lubembu. Lelo nangu cingaba ifiku muntu uwasumina ena cacishapo, pantu alishiba nemifwaile yakwa Lesa mu cituntulu.

Bushe Lesa Kuti Aelela Ulubembu Lwa KufumyaIfumo?

Ubwasuko bwakutila ‘‘Ee.’’ Takuli ulubembu nangulumo ulo Lesa teti elele, ukusosa kwa cipingo muli Esaya1:18 “Shi endeni, tukalulushanye, e fyasosa Yehova: imem-bu shenu nelyo shaba nge fyakashika ce, kuti shabuta ngemfula yabuta; nelyo shakashikisha nge nsalu ishakashikace, shikaba ishabuta nga masako ya mpanga.”

Kabili muli 1 Yohane 1:8 na 9 yatila: “Nga tuyebelelemembushesu wenewacishinkakabili mu-lungami ku-

ti atulekelela imembu no kutusangulula kukulunganakonse.”

Uyu ni Lesa wa luse kabili uwa mutembo nga twayebe-lela imembu shesu mu cine na mucituntulu wene takebuk-ishe ifibi fyesu fyonse ifyo twacitile kale. No kutendekaukwenda nankwe mwisenge limo nankwe pamo pantu niLesa uwa luse kabili uwa cikuku.

Umfweni MukwafwilishiwaPamo nga ing’anda, umwina mwandi naine pamo,

twalipita mu bwafya ubukalamba pamo ngo bulandilwepopa mulu. Elyo nokusambilishiwa apakalamba muli ululubali. Twasalilepo ukukana onaula ubumi bwa mwana pakumfwa pafyo baletukoselesha ku bantu abali mupepinaifwe pamo nga bana cimbusa naba shi cimbusa elyo namunyina uwali pa minshoni pali ilya nshita. Nipali icitulingile ukumfwa no kusambilila ku bantu abali muliKristu abakula ku mupashi kabili abakwete kwimininaukusum nga cakuti twingafuma muli ici citeyo no lukosenga emo twaponena.

Mu cabubili nga cakuti twalicitapo ulubembu, kuticawamisha twayebelela kuli Lesa mu cine na mucituntulu,pantu wene akatulekelela amampulu yesu. Kuti cawami-sha sana twaya sosa nangu twatumbula ulubembu twac-itile pa menso ya mubomfi bakwa Lesa nangula cilolo wamulukuta elyo nokupepela capamo, kabili nokuipela kuliLesa wesu, lyene tuli aba cishinka nokumona ukuti ul-ubembu lwesu kuti lwaelelwa nga twatumbula no kupepaukufuma panshi ya mitima yesu. (1 Yohane 1: 8-9).

Twalinga Ukusendelelanina IfisendoMukulekelesha, tufwile ukuba basolwesolwe ukula-

landilako abana abashilafyalwa mukati ka cilonganinoelyo na muncende muntu twikala. Tufwile ukusabankan-ya ubimi bwa kwipaya abana elyo notwashininkisha ukutiici cimusango ca lubembu capwa.

Ala nakuba bonse twabafye mu lupwa lumo lwineulwakwa Kristu. Twalinga ukuyafwa te kulasekanafye,kuli abo abali mu lubembu. Mu bena Galatia 6:1 paba ayamashiwi “Mweba bwananyina umuntu nga asangilishiwamu bubi bumo imwe mweba bumupashi mupuputuleniuwabefi ne mitima iyanakilila. Uleilolekesha we mwineepali nobe waeshiwa.” Pantu eco Kristru atufwilile palupanda pakuti onse uwayebelela imembu shakwe akabano mweo wa muyayaya. Kabili kuti mwamona na Amalum-bo 103:10, 125:13.

Natulelandapo elyo nokusambil-ishapo pali ici!

●●●

Check our Website:www.natuleya.com

Meet us on Facebook:“Natuleya”

Page 27: Natuleya! No 9 - Bemba

No.9 www.natuleya.com 27

KACHEMA NO MWANA WAKWE UMWAUME

Panuma ya kulongana kwa lucelocila bushiku bwa ntanshi ubwa mulungu,mu cungulo kasuba, kangalila wa lukutano mwana wakwe umwaume uwa mya-ka ikumi limo na umo, baleya mu mu-sumba wabo mukupela utupepalaapalembwa imbila nsuma. Pali ici cungu-lo ca bushiku bwantashi ubwa mulungu,ilyo yafikile inshita yakuya mu misebomukupela utupepala, kwalitalele sanapanse elyo kabili imfula yaleloka, umulu-mendo ali ipekenye, afwele ifyakaba ka-bili ifyauma, elyo atile, “cilifye, tata,naipekanya.”

Kachema wishi atile, “Waipekanyaku fintu nshi?’ “Tata naifika inshitayakuti tulonganye utupepala twa Mbilansuma pakuti tuleya.”

Wishi ayaswike no kutila, “We mwa-na panse napatalala sana kabili imfulaileloka.”

Umulumendo aloleshe wishi amen-so no kutila, “Bushe tata takuli abantuabacili baleya ku Nge-Hena, nangu fyeicili ileloka?’

Wishi atile, “We mwana, ine nshilefu-minapo panse ifi pali.”

Mwi shiwi lya bulanda umwana aip-wishe wishi, “Tata bushe kuti naya?”Wishi akutumene panono elyo atile, “Wemwana kuti waya. Utupepala utu, leloube uwacenjela.”

“Natotela, tata!” umwana ayasuka.

Panuma ya ifi, alifumine kabili aya namu mfula. Uyu mulumendo uwa myakaikumi na umo aendawike mu misebo yamusumba ukuya ing’anda ne ng’andaukupela umuntu onse akumanya mumusebo akapepala ka Mbila Nsuma.

Panuma yakwenda insa shibili, al-ilokelwe ukufika fye na kwifupa, pamopene na ku kapepala ka mbila nsumaakakulekeleshako. Aiminine pa cifutuukumona uyo engapela aka kapepala,lelo mu misebo tamwali nangu umo.Elyo apilibukile ku ng’anda abalilepo uku-mona, kabili aile ku mwinshi wa kuntan-shi no kulisha indibu (bell). Alishishenakabili lelo tamwali uwamwaswike.Alishishe libili libili nalyo line tamwaliuwayaswike. Alilolelele, lelo tamwaliuwayaswike.

Napakulekelesha, uyu mulumendowa myaka ikumi limo na umo apilibwikeukubwelelamo, lelo cimo ca mushin-shibike. Na kabili apilibukile ku mwinshi,alishishe indibu no kukunkunsha pa cibina maka sana. Alilolelele, cimo nacimushinshibika mu ka mucokololo ka

lukungu ku ntanshi. Alishishe indibunakabili elyo iyi nshita amwene icibi cilei-suka panono panono.

Mu mwinshi mwaiminine na mayoumukalamba uwalemoneka uwap-opomenwa. Na mwishiwi ilya nakililaatile, “Bushe cinshi ningakucitila wemwana?” Pakumona icinso casansamu-ka no kumwentula, umulumendo muno-no atile, “Mayo mbeleleni uluse pakumufulunganya, lelo ndefwaya uku-mweba ukuti *YESU MU CISHINKAALIMITEMWA* eico ngishile mukumupe-la akapepala ka Mbila nsuma akakuleke-lesha akalemweba fyonse pali YESU noKUTEMWA kwakwe ukwa kupapa..

Napali aya mashiwi abulile akapepa-la kakwe akakupelekesha no kupela uyunamayo kabili alipilibwike no kuya.

Na mayo elyo atile , “Natotela wemana! Kabili Lesa akupale!

Ubushiku bwa ntanshi ubwa mulun-gu ubwakonkelepo ulucelo ba wishi ngabakachema wa lukuta bali pakushimikilaku pulupeti. Ilyo ukulongana kwa ten-deke baipwishe nga uuli onse kuti apelaubunte kufya mucitikile nangu ifyo am-wene nangu ifyo engasosa.

Mukushimashima, mu mulongo wakunuma mu lukuta kwaiminine namayo.Ilyo atendeke ukulanda, icinso cakwecamoneke icasansamuka. “Tamuli nan-gu umo uwangishiba muno lukuta.Nshatala ngisamo. Ku numa ya bushikubwa ntanshi wa mulungu wa fumakonshali umwina Kristu. Papita inshita apoumulume wandi afwilile, anshile fye ne-ka muli lino isonde. Mu bushiku bwantanshi ubwa mulungu wa fumineko,ico bwali ubwatalalisha ne miloke, calina kuli ine mu mutima wandi ukutiyafika impela yandi kabili nshakwete nesubilo lya kuba no mweo.

Eico nabulile intambo no mupandono kunina ukuya mu muputule uwashin-ta mu mutenge wa ng’anda yandi. Na-kakile umwando bwino ku lubango lwamutende, na ninine pa mupando nokukulika umwando bwino mu mukoshi.Ilyo nali ningiminina pa mupando,uwakungumana, mu filamba, ukutimfume pa mupando, ca nsungwishe fyeindibu yalilisha sana pa muputule wapanshi. Natontonkenye ukulolelako pan-ono pa kuti uwalishishe indibu aleya.Nalilolelele na kabili lelo indibu pa mwin-shi yatwalilile ukulilisha kabili ukukanaleka, kabili uwalelisha indibu atendekeukukunkunsha na maka…

Elyo natontonkenye nati, “Bushekuti aba ni nani uyu muno calo?Takwaba nangu umo uwisa muku-mpepula! Nakakwile umwando mu-mukoshi wandi no kutendekaukutentemuka ukuyamona uwaleli-sha belu, ninshi naikonkayapo fyeukulilisha.

Ilyo naiswile icibi no kuloleshanshasumine ifya mwene amenso yan-di, ico ku ntanshi yandi kwali uwas-ansamuka sana kabili umungeliumwana umunono uyo nshatalamonapo mu bumi bwandi, ukumwen-tula kwakwe teti nkulondolole kuliimwe.

Amashiwi ayafumine mu kanwakakwe yalengele umutima wandi uwa-li uwafwa UKUCILUKILA KU MWEOico abilile ne shiwi lya bumalaika,

“MAYO, naisa fye mukumweba ukutiYESU MU CISHINKA ALIMUTEMWA.”Elyo ampela akapepala ka Mbila nsu-ma aka ndi nako mu minwe yandi.

Ilyo uyu mungeli munono alubilemu mpepo ne mfula, naiseleko icibino kubelenga panono panono cileshi-wi mu kapepala ka Mbila nsuma. Elyona ninine ukuya bula umwando wandino mupando. Nshalefikabila nakabiliiyo.

Moneni Nomba indi UWAS-ANSAMUKA pamo ngo MWANA WAMFUMU. Ico icifulo chenu chalilem-bwa pa kapepala ka mbila nsuma akaku numa, eco naishila ukuti ne mwinentotele ku mungeli munono uwa kwaLesa uwaishile mu nshita iya linga,kabili pa kucita ifyo, apuswisheumweo wandi ku ngehena yamuyayaya.

Takwali ilinso nangu limo ili-shaponeshe ifilamba mu lukuta. Kabi-li ilyo ukupunda kwa kulumbanya nokupela ubukata ku MFUMU uk-waiswile icikulwa conse, kachematata atentemukile ukufuma ku pulu-peti (pulpit) ukwisa mukati apaikeleumungeli munono……

Asumbwile umwana no kupu-mapo umusowa ukalamba.

Nalimo takwaba ulukuta ul-wapokelelapo inshita ya lulumbingeyi, kabili nalimo no mulu onsetawatala aumonapo Tatauwaiswilemo no kutemwa no lulumbipa mulandu wa mwana wakwe …kano fye umo.

Page 28: Natuleya! No 9 - Bemba

28 www.natuleya.com No.9

KENSHA WA NDEKE

NO MWANA WAKWE UMUKASHANA

Shimapepo ali pa bulendo ubuta-li ubwakupupuka ne ndeke uku-bwelela ku mwabo panuma yakulongana ku kalamba (conference).

Ica kusoka icakubalilapo mubwafya caishile ilyo amashiwi yakuti-la “kakeni imishipi yenu” ya moneke.Panuma ya ifi pa konkele ishiwi lyamutembo ilyatile, “tatulepishamoifyakunwa pali ino nshita icotulesubila uku fulunganishiwa kopanono. Napapata mushinikinsheukuti imishipi yenu naikata.”

Shimapepo lintu aloleshe mukatiamwene ukuti abalendo bali-sakamene. Papitile inshita inonokabili ishiwi lyatile, “mutubelelekouluse tatwapishemo ifyakulya paliino nshita…icimfulunganya ca mwe-la tacilapita cili ku ntanshi yesu.”

Kabili kwaponene icinkunka.Uku pangalakata kwa kutinya kwale-umfwika ukupula mu mululumo wandeke. Uku byata kwa butishe nomulu uwali uwafita, kabili pa kashita

akanono fye cindeke cayambile uku-lapilibauka kwati kashinko cimuti(cork) baposele pali cibemba. Inshitashimo kuti bacisumbwila mu mwelakabili inshita imbi kuti watila calaito-ba panshi. Lintu shimapepo alolesheuku no ku amwene ukuti abalendobonse balisakamene sana ukufumya-ko fye aka kashana akanono. Kai-kelefye tondolo, nakapeta namakunda, kalelolesha napa fikopemu citabo, ukwabula uku sakamanakufyalecitika. Limo limo aleshibataelyo kabili abwelela ku citabo cakwe.

Icinkuka calipwile. Ilyo indekeyaikele panshi na balendo batendekaukufumamo, shimapepo aile ku ka-kashana no kukepusha ico ta ka um-fwilile umwenso nge fyali abalendobambi.

Akakashana katile, “Pantu bata-ta ebacilaensha indeke kabili baci-landeta ku mwesu.”

-----------------

Kwaliba ifinkunka ifingiifituponena…ku mubili, mu maton-tonkanyo, mu ndalama, mu mikalilekabili nafimbi ifinkunka ifinga ififiti-sha imyulu kabili ifinga tuposa mumacushi.

Pamo nga aka kakashana, nat-uleibukisha lyonse ukuti Lesa Shifwee kensha wa ndeke, fyonse fyaba mumaka yakwe. Ali no kututwala kumwesu. Wisakamana! Cetekela muliLesa inshita shonse kabili na muliconse ica kuponena. Yesu atile,

(Yo-hane 14:1).

" "

Kuti natemwa ukutungilila uyu mulimo wa lupapulo. Ifiefyo ndi nokucita

( ) Naipela ukulapepela uyu mulimo, kabili ndi nokucinkula abena Kristu banandilibili libili ukulacita cimo cine.

( ) Naipela ukwafwa ukulashitisha impapulo 10/20/50/100 muli uno mwaka wa 2014.( ) Nalaya ukutuma K……………ku cipao ca ulu lupapulo mu myeshi wa ……………..

isha kwafwilisha abengile muli aka kabungwe abalelolesha pa filelembwa, aba kalepilibwila mu filimi fimbi na bakalabika pamo, ku nshita shileisa.( ) Ninsanga umo uuipele ukulasabankanya fimo mu lupapulo ulu (ubikeko ishina lyakwe na fyonseifilefwaikwa pe pepala limbi no kukambatika uku kwine).

NakulakonkaEe!

Please cut out and send to:Natuleya, - Managing Editor -,

PO Box 380142, Chilenje, LusakaCell No. 0977-606327

Email: [email protected]

Ishina lyobe/Icilonganino/Akabungwe………………………..…..............................................................................................Akeyala.....................................................................................Inambala ya lusale/Musange/E-mail.........................................

Page 29: Natuleya! No 9 - Bemba

No.9 www.natuleya.com 29

1. 1 Korinti 1:1-17Bushe fyakwishibilako nshi ifikalamba ifilimu chikomo ca 1 ukufika ku 9? Busheimikalile ya Mwina Kristu yapusana shanino ushili mwina Kristu?2. 1 Korinti 1:18-31Sobolola imilimo ya kwa Lesa Tata ne yaMwana ne yaMupashi wa Mushilo mwipu-sukilo lya muntu. Bushe Kristu ali uwa-chishinka mu mweo obe? 1:30.3. 1 Korinti 2:1-16Bushe mano nshi Paulo afundishe pakatika bena Kristu? Nga ena ayapokelele shaniaya mano? Ngaifwe kuti twayapokelelashani?4. 1 Korinti 3:1-23Lubali nshi Lesa abulamo mu kukula kwalukuta? Bushe milimo nshi iya bakasambil-isha aya cebo ca kwa Lesa Bakwata?5. 1 Korinti 4:1-21Bushe kwikatana nshi ukwaba pa kati kabatumwa na Kristu? Bushe milimo nshibakwata mwi sonde?6. 1 Korinti 5:1-13Bushe ulukuta kuti lwacitapo shani ilyoulubembu lwabipisha lwaisa pa kati kabo?Bushe Paulo ayafwile shani ukupwishaubu bwafya mu lukuta?7. 1 Korinti 6:1-20Paulo tasuminishe abena Kristu ukulat-walana mu filye fya milandu. Ngeci cilepil-ibula shani mu mikalile ya bena Kristu kulicila muntu? Bushe andu nshi apela pakushipikisha kwakwe?

8. 1 Korinti 7:12-24Mafunde nshi atantikile ku bena Kristuabamoneka imiku itatu mu cikomo ca17-24? Bushe naifwe kuti twayakonka mumikalile yesu ilelo?9. 1 Korinti 7:25-40Umwina Kristu muntungwa ukusalauwakupa nangu ukwikala umushimbe uku-lingana no bwite mu mweo wakwe. Bushenifumbanda mano nshi apela kuli bamum-fwilwa? 10. 1 Korinti 8:1-18Bushe imikalile ya mwina Kristu kuti yabashani pakuti ubuntungwa bwakwe bwibaicakupunwisha kuli munyina nangu inkan-shi abo abali abaanaka mu citetekelo?11. 1 Korinti 9:1-14Cakusoka nshi kuli ifwe icasangwa muliaya mashiwi? Ucipange ipepo lyobe.12. 1 Korinti 9:15-27Bushe imikalile ya mwina Kristu yapashan-ishiwa kunshi? Bushe Paulo aisungile sha-ni muli uyu mulandu kabili wapwile shani?13. 1 Korinti 10:1-13Fintu nshi fibili ifyo twingafumya muli ayamashiwi ifingatungulula abena Kristu pamulanfu wa kulya inama ishaipailwa utulu-bi kabili ukulya mu lukuta nangu itempelelya tulubi?14. 1 Korinti 10:14-11:1Bushe mutebeto nshi Paulo asuminishemu Cikomo ca 14 ukufika ku 22? Inga ifweimibe yesu kuti yaba shani?15. 1 Korinti 11:2-16; 11:17-34Bushe fintu nshi fibili ifishasekeshe PauloKorinti? Kuti kwaba ifyakupalanyako kunkuta ilelo! Bushe kuti twafipwisha shani?16. 1 Korinti 12:1-13Tantika imisango ya fyabupe iyalekana le-kana iyalumbulwa muli ici cipandwa ifin-gakula umubili wakwa Kristu nga kuli ukufibomfya bwino.17. 1 Korinti 12:14-31Bushe masambililo nshi twingabulamoilyo tuleishininkisha nga bena Kristu ukutituli mubili wakwa Kristu? Totonkanyeni-po pali ici cikope.18. 1 Korinti 13:1-13Mulandu nshi ukutemwa kwabela icikanka-la? Uipushe we mwine nga cakuti ifintu 15ifilondololwa pa citemwiko nga filas-angwa mu bumi bobe. Uye ule conga cimocimo kabili upepele pafyo ushicita mubumi bobe.19. 1 Korinti 14:1-12Esha ukwelenganya ifyali imipepele mulukuta lwa mu Korinti. Fyapusana shani nemipepele mu nkuta shesu ilelo?

20. 1 Korinti 14:13-25Bushe ca bupe nshi Paulo abikile pa muluicakufundilamo no kupusukilamo abasha-tetekela? Cikomo. 20-25.21. 1 Korinti 14:26-40Bushe fikomo nshi fibili ififwile ukutungu-lula imicitile yakulonganina capamo? Iciko-mo 20. Bushe Paulo afibomfeshe shanimu lukuta lwa mu Korinti?22. 1 Korinti 15:1-11Bushe nipesa twingakonkomesha mukush-imikila kwesu? Kabili cinshi imbila nsumaileta ku bantu? Linganyeniko Mateo 1:21;1 Timote 1:15.23. 1 Korinti 15:12-28Nga Kristu tabushiwe ukufuma ku bafwa,fintu shi fisano ifingapusana nefyo abenaKristu baishiba?24. 1 Korinti 15:29-41Cengelo nshi ukubuka kwa kwa Kristukwaleta pa buyo Bwa bena Kristu.25. 1 Korinti 15:42-58Bushe imibili yesu ikaba shani ilyo Kristuakesa sendaUlukuta? Tontonkanyapopali aya mashiwi.26. 1 Korinti 16:1-9Bushe finshi twalasambilila ku mano yac-itile Paulo pa kutungulula ulukuta lwakuKorinti pa mulandu wa mutulo?27. 1 Korinti 6:10-24Bushe cinshi icakumwenako mu mibeleya bwina Kristu bwakwa Paulo icingamon-eka sana muli aya mashiwi ne buku ly-onse? Cibomfye nge cilola cobemukuwamya imikalile yobe.28. Ruti 1:1-23Uibike mwi punda lyakwa Ruth. Ton-tonkanya ifyo camusendele pakuipela uku-konka Naomi ku calo cabena Isreali.Finshi twalasambililamo kuli Ruti ukulo-sha kufyo tukonka Kristu?29. Ruti 2:1-22Bushe fyakumwenako nshi ifyamonekemuli Boasi na muli Ruti? Bushe kuli nafimbi ifyo twingasambilila kuli bene?30. Ruti 3:1-18Bushe ni munshila nshi aya mashiwi yatu-langa ifyo inkumbu sha kwa Lesa shabakuli abo bonse abatetekela?31. Ruti 4:1-22Bushe muli ifyo twinga sambililamo ukulo-sha ku nsambu sha bantu bambi. Ni mun-shila nshi Boasi apalanina na Kristu?Linganyeniko Abena Lebi 25:25, 47-49,Galatia 3:13-14.32. 2 Korinti 1:1-11Ni munshila nshi Paulo alondolola ifyo ul-ukuta lwa mu Korinti lwali nangu mwali

"

UKU

LAN

DA

NA LESA

60

"

Page 30: Natuleya! No 9 - Bemba

30 www.natuleya.com No.9

ubulema? Bushe mapalo nshi ulombelekoabalelonganamo? Bushe aya mapalo yaliayacishinka nakuli iwe?33. 2 Korinti 1:12-24Milimo nshi iya Mupashi wa Mushilo iyowabelenga mu Fikomo fya 21-22? Bushekuti yatwafwa shani mu mikalile ya bwinaKristu bwesu? loshako 1 Yohane 2:20;Efese 1:13-14.34. 2 Korinti 2:1-17Bushe finshi twa sambililako ku nshilaPaulo abomfeshe pa leta ubupingushi kulukuta? Bushe alondolola shani ukumfwa-na kwake no lukuta mu Korinti? 35. 2 Korinti 3:1-18Bushe cintu nshi icikankala mu mikalile yabwina Kristu: kwenda na kalata ya bwinaKristu nangu icebo cakwa Lesa ukulem-bwa mu mitima yesu? Bebeta imikalileyobe kabili umone ifyo uli mu mensoyakwa Lesa. 36. 2 Korinti 4:1-18Bushe kufika ku cipimo nshi abantu bale-pokelela imbila nsuma yakwa Kristu ngafintu calembwa mu cikomo ca 4? Bushekuti twalanga shani ifyuma Lesa abikamufipe fyesu ifishakosa?37. 2 Korinti 5:1-10Nga yawishiwa ing’anda ya panonse,bushe finshi abena Kristu ba cishinka balo-lela? Bushe ici kuti cakoselesha shani abe-na Kristu ilelo? 38. 2 Korinti 5:11-21Cintu nshi icikalamba icaali pa mutimamu mikalile yakwa Paulo? Bushe ici cam-utungulwile shani ukufika ku mpela yak-we? V.14-17. Bushe ni munshila nshitwalapashanya Paulo?39. 2 Korinti 6:1-13Muli ici cipandwa Paulo alondolola ama-fya apitilemo pa kupokelela Kristu kabilina maka yakwa Kristu. Bushe muli ifimulipo ifya cishinka na kuli iwe?40. 2 Korinti 6:14-7:1Ni munshila nshi shisano umo Paulo alan-ga ifyo abena Kristu bafwile bapatukaukufuma ku calo? Bushe alanga shaniukuti ici kuti cacitwa na mumikalile yesuilelo? Mona ifikomo 16-18 elyo na 7:1.41. 2 Korinti 7: 2-16Bulanda nshi bwalekanishiwa pabili?Bushe ukulapila kwa cishinka kufuma kwi?42. 2 Korinti 8:1-15Bushe cinshi icikalamba calengele ukutiPauloepushe ukuya lubulula na kumbi mufikomo fya 7-15? Kolonganya imilanmduiyingi kabili umone ifyo winga ibomfyamu bwikashi bwesu.

43. 2 Korinti 8: 16-24Tontonkanya pali aya mepusho yakonkapo: 1) Bushe cinshi twalasambililako kuliPaulo, nge cakumwe Nako uufwile uku-pokelela kulumbanya kwesu? Ifikomo18,19,22. 2) Bushe mapalo nshi yalefundishiwamuno pali bu kangalila? 3) Bushe Lesa abekelwa mu bupe bwamusango nshi?44. 2 Korinti 9:1-15Bushe mutande nshi tufwile ukukonka pakupela? icikomo 18, landapo. Napapa-ta umfwikisha amashiwi yakutila, “icabupe icishingalandwa.” 45. 2 Korinti 10:1-18Paulo apalanya ukupyunga kwakwe kubulwi. Bushe kuti twacimfya shani mubulendo bwesu ubwa bwina Kristu?46. 2 Korinti 11:1-15Mulandu nshi Paulo ali uwasakamana nolukuta lwaku Korinti? Finshi aletina? v.1-4; Galatia 1:6-10. Paulo alipapile icoabena Korinti balisuminishe bakafundishababufi. Mulandu nshi?47. 2 Korinti 11:16-33Ni munshila nshi Paulo acingilile ukuitaki-sha kwakwe ne milimo yakwe?48. 2 Korinti 12:1-10Bushe masambililo nshi Paulo asambilileayalengele apilibule imibele yakwe pa mu-landu wa bwesho bwa munga mu mubili?Kuti twabomfya shani ici cikomo mumi-kalile yesu ilelo? Roma 5:3-5; 1 Petro 4:14.49. 2 Korinti 12:11-21Lemba ifikomo ifikalamba ifyakusekeshanoku fibomfya mu mweo wobe:Vifikomo 1-15, 16-18 kabili 19-21 ni nshilanshi uli nokwafwilamo abantu abambi?50. 2 Korinti 13:1-14Tontonkanya pe pepo mu cikomo 14 lyason-dolwela insambu sha bwina Kristu bwesu,kabili ukupela ubwasuko ubwapwililika pafintu fitatu ifikabilwa ifilumbwilwe apa.

kabili51. Yobo 1:1-22Salapo fye ifintu fine mu v. 1-5 na mucipandwa (Chapter) 29 pamulandu wa busuma no bubibwakwa Yobo.52. Yobo 2:1-13Satana pa kufwaya cimuwa-mine atile ico Yobo atinina Lesanico Lesa alimupela ubunonshi.Yobo ca cine alyeshiwe kabili alu-fishe ubumi busuma. Bushemwansakabinga alikumanisheifyo aapekenye? Bushe finshi fya-tumbwikemo?

53. Yobo 3:1-26Finshi Yobo ayaswike pa kweshiwa kwak-we? Bushe finshi twasambililako kuli ukukweshiwa?54. Yobo 4:1-21Bushe ni munshila nshi Elifashi aesesheukwafwa Yobo mu camuponene? Cf 12-16.Bushe uku kupandwa amano kwalyafwileYobo?55. Yobo 5:1-27Elifashi asondolwele ukuti Yobo afwileukutaluka ku bubi, ukutakalala umutima,kabili Yobo alipokelele ifyo akoseleshiwena Elifashi?56. Yobo 6:1:13Bushe umubele wakwa Yobo kuli Lesa,umwine, ulubembu kabili ukucula kwalishani ngefyo wamona umu?57. Yobo 6:14-30Ashikimike aya mashiwi ku fibusa fyakweifyalemoneka nge filepela ukukoseleshaukusuma. Bushe Yobo amwene shaniukupanda amano kwabo? Kuti twasangashani amashiwi ayasuma ayakwaafwaabanensu abali mu mafia mu cifulo caakubatwika ifilubo.58. Yobo 7:1-21Imicitile yakwa Yobno ku fibnusa fyakweyali iyatumbinkana. Panshita imo atile aaliuwa mpomfu. Kabili pa nshita imo aatilemubembu. Kabili ukuti teti omfwikishe icoLesa ashinga mwelela. Bushe kuti wabashani umiubela wa mwina Kristu mu kucu-la?59. Yobo 8:1-22Bildadi acibika fye apabuta ukuti ukuculakwa kwa Yobo nipa mulandu wa lubembu.Bushe abena Kristu balacula pa mulanduwa lubembi? Bushe ulelandapo shani?60. Yobo 9:1-35Mona ukukanashipa kwa kwa Yobo muli icicipandwa. Pakwishiba ubufwayo bwakwaLesa mu myeo yesu, finshi twinga cita ilyotwaponena mu kweshiwa? Linganyako naYobo 1:2-3

Recharge Instructions:

1. Pepeni / Pray!

2. Belengeni / Read!

3. Tontonkanyeni / Think!

4. Lembeni / Write!

5. Asukeni / Answer!

K10,000

Page 31: Natuleya! No 9 - Bemba

No.9 www.natuleya.com 31

Take advantage of our wide distribution in five provinces!Advertise with us at very reasonable rates!

Only K15 per cm (one column). See the sample ads on this pageand decide which one would work for you!

ADVERTISE WITH US!

As a reputable Christian Ministry in Lusaka,we now embark on the development of our new branch:

SUPER CHRISTIANTRUMPET RADIO

(SCTR)

We urgently need suitably qualifiedpersons for the vacancies below.

1. Production ManagerResponsibilities:

.............................................................................

.............................................................................Requirements:

.............................................................................

.............................................................................2. Reporter / Journalist

Responsibilities:..........................................................................................................................................................Requirements:

.............................................................................

.............................................................................Suitable candidates should send application letters, CV’sand certified copies of supporting documents to

[email protected]

OnlyK360!

You have leadership responsibility in church or ministry and lookfor solid, fresh help in managing the daily desasters? Get yourself

“THE LEADER AND CRISIS MANAGEMENT”(1430 pages, hard cover, eight counselling sessions included)

Order from 0978-........... or [email protected]

Get only the best!

All sizes, colors, flavors,themes, whatever will make

your special day alasting memory!

Hardly ever late!Trust us, we

have 150 yearsof experience!

Call 0978-........

AGRICULTURALEQUIPMENT

Get rakes, slashers, bags,traktors - everything you need,

home made and strong!Order from 0978-...........FREE DELIVERY!

OnlyK60!

Our Outreach Team needs anaffordable and reliable

PA-System(max. 5 years old, min. 30,000 Watt)Serious offers to 0978-............

OnlyK30!

OnlyK45!

OnlyK90!

You have something to sell or to announce that specifically Christian read-ers would be interested in? You are looking for a service and would prefer if abrother or a sister in Christ would do the job for you? You are a church or amission team and need to fill a vacant position?

Abantu bamo batila umulimo wakulemba wa bantufye abanono, bambi nabo batila umuntu uuli onsekuti abomba uyu mulimo. Kwena muli ishi insoselo shonse shibili muliko icishinka panono.

Amasambililo ya bakalembaInkuta shesu muno Zambia shilekabila abantu abaishiba bwino ukulemba. Mulupapulo lwa Natuleya, twalisuminishanya ukupela amasambililo kuli abobonse abalekabila ayengabafwa ukuba abacenjela mu mulimo wa kulemba. Kanshinga mulekabila aya amasambililo tulembeleni. Nga mwatweba tukamituminaisambililo lya ntanshi pamo namepusho aya pali ililine isambililo. Nga mwayasukaayo amepusho mukatutumine amasuko yenu.

IFYA-LUTUKULIIMWE

Page 32: Natuleya! No 9 - Bemba

32 www.natuleya.com No.9

Panonopanono Insofu yalipilibuka.

Kabili kwaishile ishiwi lya Mfubu, "ndemona ifyo uyu mukuinsofu ileponya icibumba."

"Iseni" Kolwe apunda, "bonse pamo nomba."

Kabili Insofu yaya ulubilo ku cibumba.

MBU - MBU - MBU

Kabili MBU - MBU - MBU

Kabili mwafumine utumenshi twa kupema muli ci mwango.

MBU - MBU - MBU

Kabili ci mwango, amatwi na malu fyonse fyaliponene panshikuku pwa kwa maka.

Mu bukali Chimbwi aliseka bubi bubi nga pe. "Limbi kubantu abakulu ici cibumba bwafya. Lelo fwe ba cenjelanga ifwe nacipusanako. Ndinokusanga inshila ukushingu-luka icibumba."

Kabili atampile ukulaya elyo nokuseka. Kolwe nao atile,"Ukushinguluka icibumba mwe? Ukushinguluka icibum-ba. E chamano fye."

Bonse balilolela.Akasuba kaliwa kabilitakwali ba Chimbwiukumoneka. Balilolelasana lelo ba chimbwitebakumoneka.

Akasuba kalimonekakabili kawa. BaChimbwi tebakumon-eka nakalya. Kabilikwali sana akasubaukukalipa ku mwinanama bonse.

Apatali bamwene icintu ica naka sana nomutwe naciponya. Lintu capalamine mu-pepi, bali iluka nokwishiba ifyo ni Chimbwi.Amatwi yalipona, ululimi lwali pakati kafi-bonshi, amolu nayo yali ayanaka, kabiliukwabula ukuseka atile: "Chayafye, Chay-afye, Chayafye - Takuli inshila yakushingulu-ka icibumba nakalya."

Kabili ku nama shonse shatile: "Takuli inshi-la yakushinguluka ici chibumba."